You are on page 1of 50
Tinh thé hoc GIAO TRINH TINH THE HOC (DANH CHO SINH VIEN NGANH CONG NGHE HOA HOC) Tinh théhoc : Chuong 1: Kién tric tinh thé 1.1 Chat rn v6 dinh hinh va cht rin tinh thé Vat chat tn tai dudi ba dang co bin : Rin , long va khi . Nguoi ta cling goi day 1a 3 trang thai ngung tu cla céc hat vat chit . Hat & day cé thé la nhig nguyén tir , ion, phan tir. O trang thai khi , cdc chit c6 nhiing khoang cach Ién gitta cdc hat va cdc luc tuong tic gitta ching v¢ nhau bé . Ching c6 kha nit é cita ching duge xée dinh boi tinh chat cita céc hat riéng bigt . Con 6 trang thai long , cde hat cia chat nim cach nhau nhimg khoang bing kich thude cua ching , lye twong tac gitta cdc hat la ding kg. Cée hat eda chat théng nhat thanh nhiing tp hop lin , trong d6 phan b6 wong h6 theo mot trat ty nhat dink va chuyén dng e6 tinh chat dao dng ( this gin ) . O khong cach xa ede trung tim cia tap hop ( this ty xa ) , trét tw nay bi pha va . BO bi fa cic tip hgp hat trong chat long kh6ng lon , vi vay 6 trang thai long chat chiém mét thé tich xdc dinh , nhung cé kha ning thay d6i hinh dang dudi téc dung cia trong lye. Tinh chat cia chat 6 trang thai nay duge quyét inh béi tinh chat cua cc hat va cde tap hop hat , cing nhur béi céc tuong tie gitta ching véi nhau . trang thai ran , cdc chat ching nhimg cé kha nang bao toan mét thé tich xc dinh ma cdn gitt_nguyén hinh dang dudi tic dyng cita trong Iye.Tinh chat ciia chat duge xc dinh béi thinh phan nguyén t6 cing nhur edu trie ciia nd han biét cdc chat ran g6m cdc vi tinh thé ( chat ran tinh th thai thuy tinh (chat rn v6 djnh hinh ) . 1.1.1 Chat ran v6 dinh hinh 'Vé mit cau tric cd thé xép chat rin v6 dinh hinh vao trang thai long : Khi mét thé long bi dong dic hét site d6t ng6t , tinh linh dong cia céc hat bi giim manh , 46 nhét ting vot nhanh , céc mim két tinh cha kip phat sinh va cau tric cia thé long nhu bi * déng cimg lai“ . Thé long da chuyén sang thé v6 dinh hinh . Trang thai v6 dinh hinh khdc trang thai long 6 mot di ém nhé : Cac hat khéng dé dang di chuyén d6i véi nhau hay 49 cimg ( digu nay li diém idng duy vdi vat rin tinh thé ), Tat ca céc tinh chat khdc né giéng nhur thé Tong vi céu tric eta né 1a cd tric ita thé long , dc tramg bai syr mat tr ty cia cdc hat. eee C6 thé phan bigt dé ding vat thé v6 dinh hinh véi vat thé két tinh diém dé quan sat cia trang thai long ma vat thé v6 dinh hinh mang theo - Tinh ding huéng : Céc tinh chat vat ly cua né nu nhau theo cae phyong khée nhau - Phan bigt bing dung néng chay - duémg cong chi sy thay doi nhigt 46 cia vat the theo thai gian khi vat thé duge nung néng cho t6i diém néng chy : va cdc chit 6 trang. g nhiing dic tC] Tinh thé hoc a) Vat thé v6 dinh hinh . Duong cong bién thién lién tuc khéng c6 diém néng chay xe dinh - lign két giita cdc hat khie nhau vé lye +b) Vat thé két tinh . Bung néng chay ciia vat thé két tinh ¢6 nhiing diém gay m,n twong Ging véi sy bit dw va két thie cia qué trinh chuyén tr cfu tr tinh thé sang eau tric long ita vat chat ( qué trinh nguge Iai la qua trinh két tinh ) . Trong giai doan durge nung , nhigt d6 cua tinh thé tng dan (pm) . Téi nhiét 46 néng chay cua vat chat ( te ) nhigt 46 ctia vat ngimg tang trong mét théi gian ( mn) . Théi gian nay dai hay ngin c6n thy thude 16 nung néng it hay nhiéu va khoi lugng tinh thé én hay nhé . Suét thdi gian ndy (tir m d&n n ) nhigt trong cung cdp cho vat thé khong diing dé ting nhigt 6 cia vat thé ma ding dé ting n6i n’ing cho né bing nhimng phin ning Iugng cn thiét phai e6 dé pha vo ede méi Tién Ket git céc hat trong céu tric mang , dia céc hat vao trang thai dao dng va di chuyén dé ding déi véi nhau hon - trang théi long 1.1.2 Tinh thé va cdc tinh chat co ban ciia tinh thé Tinh thé 1a vat rn néu két tinh t5t c6 dang nhiéu mat , can déi hinh hoe . Bén trong , cdc hat vat chat nhé bé ( nguyén tir , ion , phan tir ) phan bd mot cach cé trt ty -va tuan hoan trong mang khéng giat Dé c6 khdi nigm vé mang khong gian ta hinh dung e6 1 he théng gom v6 han nhiing, hinh hop gi iéu va khit voi nhau sao cho méi dinh tré thanh dinh, chung ciia 8 hop , mdi canh 14 canh chung cia 4 hop . , H6p con nay c6 tén la 6 mang co sé. (0 mang co sé la don vj tuan hoan nho bé ‘cli mang , thé hién duoc day du tinh déi ximg cia mang, tire né phai cling hé voi hé cia tinh ic dinh 4c nut mang . Tp hop cia tat ca cae mit 14 mang khéng gian Cée nit trén cing 1 duémg thing lim thanh 1 hing mang (2 nat bat ky ciia mang xiie inh | hing mang) , Khoiing cich gita 2 nat mang canh nhau trén cing I hing c6 tr s6 e6 dinh va durge goi la théng s6 ciia hing mang d6 . Céc hing mang song song nhau cé ciing théng sé hang, Ba niit khdng ciing trén 1 hang mang s® xéc dinh mét mit mang . Tat ca nhimg mgt mang song song nhau e6 cling mit d9 nét va hop thanh 1 ho mgt mang . Khong eéch gita 2 mat hau Li 1 ‘di cd ho mat va duge goi 1a thong s6 cia ho mat mang hay goi sé mat mang .Céu tric cita 1 tinh thé bao gid eting thé hign nhw 1 mang khong gian hay 1 s6 mang khong gian ciing kich thude 1dng vio nhau . Cae hat vit chat giéng nhau eta tinh thé phan bé trén nhing nét cia 1 mang khong gian. : Bai tip : Mudi in NaCl gdm mdy mang khéng gian cing kich thuéc ling vio nhau . Chiing léng vao nhau nhu thé nao ? Déi voi CsCl citing vay ? Tinh thé hoc Khoang céch gitta cfc hat eanh nhau trong da 86 cde tinh tl sho , khoding 1 vai AMCAY= 10% ‘cm ) . Nghia [a trén chidu i 1 em cia khéng gian tinh thé ¢6 khong 10° hat twong ting vii 10° miit. Do dé trong thute é ngudi ta thurémg coi mang nhu | he théng gdm v6 han cde mit Bé hiéu ky hon vé mang khéng gian ta e6 thé ding 3 vecto tinh tién 4,5 , ékhong dng phing tac dung lén 1 diém - 1 nét géc cia mang , mot cdich twin hodn theo 3 chigu khong ¢gian ta s nbn duoc mot hé théng nit, chinh 14 dinh ciia mt hé théng v6 han nhiing 6 mang ma ta oi li nhiing 6 mang eu s6 6 trén v4i 3 canh lia, b © Zz -4 moi nit cla mang déu suy duge tir nut mang géc bing nhitng phép tinh tién : Fema tn, bt me Trong dé n, , nz , n; LA nhitng sé nguyén nao dé . Noi cach khac , hai nut bat ky cia mang c6 thé di chuyén téi ché cla nhau i bang mét phép tinh 7. Khi ching téi ché cia nhau , cic mit con Iai clia mang cing thé ché cho nhau . Vi moi nit déu hoan toan trong duong nhau va vi mang 1a mét hinh v6 hen nén sau khi cho mang tinh tién nhur vay ta khéng the phan bigt duge vj tri cudi ciing va vj tr diu tign cua mang Nghia la todn bg mang 43 trd Igi tring véi chin né . Cae phép tinh tién 7 la cée phép tinh tién bao ton ‘Tom Iai : Mang khéng gian 1a v6 han va cé tinh t Chinh sy sip xép cia céc hat vat chit theo qui lugt mang khéng gian da tg0 nén nhiing tinh chat rat dic trung cho tinh thé , dé 1a tinh dng ahat va dj huéng: Tinh thé cé tinh ding nhat :Trén toan bé thé tich tai nhimg diém khac nhau cé nhiing tinh chat tong tw nhau . Néi rd hon , néu nghién eitu tinh thé theo nhimg phuong song song V6i nhau qua cée diém khéc nhau trong tinh thé ta thay ching e cing tinh chat Tinh déng nt nay ki két qua tt nhién cua tinh twin hodn cua mang : Nhimg nit trong yong nhau gp Iai | cach tuan hodn trong khap kh6ng gian cla mang . ih thé c6 tinh dj huéng:Xét theo nhitng phwong khac nhau tinh thé ¢6 tinh chat khéic nhau . Tinh dj huéng la hau qua tit nhién cia vige phan b6 céc hat theo qui luét mang khéng gian Theo nhiimg phuong khéc nhau khoing cich va Iye lign két gitta cc hat thdng thuring Khe nhaw Tinh thé hoc ‘Néu lay mot nuit mang lam géc , chon cdc truc chia cée vector @, 5, € kim cdc truc toa d6 X, YZ ; chon cde d6 dai a, bc lam cée don vj truc , ta ¢6 qui ude vé ky higu cia 1 nit , 1 hang mang , | mat mang nhw sau : ~ Ta biét mét mit bat ky cia 1 mang lién hé vai géc bing | vecto tinh tién F nz b+ n5g .N6 c6 toa dO tren 3 tryc lan lugt 1d na, nb , ne . Néu a, b , c 1 dO dai don tryc thi toa d6 cia nit te thanh ny, nz, ms . KY higu ctia nét sé 18 {C nungns}} . Trudmg hop nit e6 tga dé roi vao phan am cia truc toa d6 , chi s6-n twong ig phai mang dau am trén dau a. - Caich xée dinh ky higu cho 1 hang mang , 1 mat mang tong tit v6i cach xe dinh ky higu ciia I canh , | mat tinh thé : + Ky higu hing mang : Qua g6e ké 1 dung thing song song véi hing mang edn xe dinh . Ngoai géc ra , nit gin véi nit goc nhat nam trén during thing nay c6 ky higu {[ nynpny}} , thi ky higu cua hing mang sé la [ myn, ns].Ciic hang mang song song nhau cé ciing ky higu . + Ky hig mai mgng hoge 1 ho mit mang ( dy mt mang song song nhau trong mang ) : Chon mit mang nao (nam trong hg mat nay ) gin gde nhat . Vi dy : mat ndy cit 3 trye toa 4 theo 3 thing sé ma, mb , ne. Ta lip ti sd kép : able ae HAH an, on. ¢ns mM Mm Ms Ty s6 kép nay bao giérciing rit gon duge thanh ty sé ciia 3 sé nguyén don gian nha 18 bek:l . Vay ky higu etia mat mang edn xe dinh sé la ( hk 1) . N6 eting 1a ky higu chung cho es hho mat mang . Céc chi s6 hkl eiia 1 mt mang nay cén goi la chi sé Miller . Vidu: rkil 001) Zz [010] * [100] [210] {[230]} - Chisé Miller - Bravais trong hé luc phwong : Chi sé Miller trong hé tga 46 3 truc khéng thich hgp 44i véi tinh thé hé Iue phuong , vi cée phurong hoc mit cting ho c6 chi s6 khée nhau Dé biéu din phuong hoge canh ( hing mang ) , mat ( m§t mang ) tinh thé trong he luc phuong phai ding chi s6 Miller-Bravais, tuong img v6i_hé toad gdm 4 truc 18 OX , OY , 0Z va 0U. Ba truc OX , OY , OU nim trén cing mit phing day cia 6 co sé , timg cp hop voi nhau 1 6 Tinh thé hoc goc 120° ¢ kil) . i= -(h+k) . Cach xc dinh chi s6 Miller -Bravais hon toin gidng nhu truémg hop chi s6 Miller . (1120) (orto) 1.3 Sw déi xing cia tinh thé Tir hon 150 nam true , cic nha tinh thé hoc da biét cach phan logi cdc tinh thé dya vao sy d6i ximg vé hinh dang bén ngoai ( quyét dinh nhiing tinh chat vat ly cia vat ligu ) cing nhur nhiing sip xép thuc té gidta cdc nguyén tir, ion , phan tir tao nén tinh thé . ‘Vay su déi ximg cia tinh thé 1a La su tring lap tinh thé vi chinh né khi thye hign mét s6 thao tac thich hgp ( dich chuyén trong khéng gian ) ‘Dé [a sy tring lip theo qui luit cde tinh chat vat ly cua tinh thé cing nhw cae phan tir gidi han né nhu mat canh dinh .Dé mé ta chinh xéc tinh d6i xtmg , mite 46 déi ximg cia | hinh hay 1 tinh thé ndo 46 ngudi ta ding nhiing yéu t6 adi xing ib di ximmg 1a thao tac thich hgp hay phép tofn tit bién Thinh F think 1 hinh F' khong phan bigt voi F. 1.3.1 Cac yéu t6 d6i ximg djnh huéng hay céc yéu t6 déi ximg trong hinh hiru han © Tam déi ximg | C]: z _ Tam d6i ximg C sé lim tring khit hinh F v6i anh F * eta né bing phép nghich dio so voi diém C dé Hay : . La 1 diém trong hinh cé tinh chat : cat hinh tai 2 diém cach déu 2 bén no . Nhan biét : M6t da dign c6 tim C khi mdi mat bat ky ciia da dién cé 1 mat tuong (mg nim 6 phia xuyén tam doi , song song, bing nhau va trai chiéu d6i véi nhau . Lién hé thay tinh thé hinh lip phuong , lang tru luc phuong cé tam C . Lang try tam phuong khéng c6 tim C © Mit di xing [P| Mat doi ximg Ia I mat phéng chia hinh ra 2 phan bang nhau , phan nay i phn kia lé anh ctia nhau qua guong . Ung dung : Tim cdc mat déi ximg trong hinh chit nhat , hinh vudng , hinh tam giéc bat ky duéng thang néo qua né déu Tinh thé hoc © Tryc d6i xing xoay L, (nla 1 s6 nguyén ) Dé la nhimg ducing thang qua tim diém cia hink ma khi xoay hinh quanh né dit 1 vong 360° bao gid hinh ciing chiém nhitng vj tri teong te vj tri déu tién 1 sd nguyén n lan. n dugc goi la bac true . Géc xoay bé nhat dé hinh tro lai vi tri tuong tu vi tri dau tién goi la gc xoay co sé ctia truc . Néu goi géc xoay co sé la a thi bao gid ta cing cb : & = 360"/n. Nghia la 1 vng xoay 360° bao gio ciing chia I sé nguyén lan goc a Nhu vay : Hinh thoi » a= 180'=360%2 + n=2>L, Tam gide dé a= 120° =36073 +n=3 +L; Luc gidc déu a a=60° =360% > n=6 > Ly Hinh vuéng a=90° =360°4 >n=4 oly Hinh tron a.nhd bao nhigu cing duge a= 3600 > >L, Truc Adi xung bic I 1a tye c6 gée xoay co so = 360"/1 = 360". Mét vat c6 hinh ding méo m6 bat ky khi xoay quanh 1 dudmg thiing bit ky bao gids cling tr lai vi ri du tién , nén trye di ximg be 1 khong mang ni dung déi xing nado BAi tip : Tim céc yéu 16 di xiig c6 trong céc hinh : Lang try tam , tir, lye phuong ; hinh bat dign ; hinh lap phuong ; hinh tr dign .. Dinh ly: Trong tink thé chi co ec truc adi xing bac 1, 2, 3,4 va 6 Néi_céch khdc , trong tinh thé khong c6 true di ximg bac 5 va bac cao hon 6 Ta da biét moi tinh thé déu dugc xay dung tir nhiing hat vat chat phn bd mét cach c6 trit ty trong khdng gian . ‘Tat ca nhimg hat giéng nhau phai phan bé trén nhing nut cua cing 1 mang khéng gian . Tinh chat co ban nhat cia mang khéng gian la tinh chat tinh tién tuan hoan . Chinh tinh chat nay da giéi han sé truc xoay cho phép c6 durge trong mang ( va cting la trong tinh thé ) .Trrdc het ta chimg minh dinh ly : Trong mang ludn eb phép tinh tién vudng géc voi vai ruc ai xing xoay : Tinh thé hoc Cho tryc L, vudng géc véi mit hinh vé . Lay 1 nit mang a; gan truc nhét nhung khong nim trén truc . Xoay mang quanh tryc Igoe ct = 360'/n , a; phai t6i vi tri mit ap. Phép tinh ‘ign aya, hay @ 1a phép inh tién bio toan mang . @ vung gée véi L,. Bé la dieu phii chimg minh Chimg minh dinh ty : VE mt phing vudng géc véi truc Ly cho trude va chita 1 mit mang a; . Vét_xuyén eta trye qua mit phing 18 diém A (diém A khéng nhat thiét 18 nt mang ) Xoay a quanh Ly 1 gée a = 360°/n . ay sé dén a trong duvong (theo dinh nghia true dbi ximg vi tinh tién tudn hodn ciia mang ) . Qua tac dung cita phép tinh tién @ , diém A phai cho diém B tuong dmg . Qua diém B efing phii e6trve Ly vudng ge voi mit phing . Xoay diém B quan A I g6e a= 360% duge diém B . Xoay diém A quanh B cing 1 g6e a = 360°/n duge diém A’. B,B A’ 1a nhiing diém tong duong véi diém A. ‘Theo tinh chat tinh tién twin hoan cia mang dudng thing AB’ song song véi during AB phai c6 cing théng s6 a (cée hing mang song song nhau thi ¢6 cing thong hing ) ‘Nghia la khoang céch gitta 2 diém twong duong A gan nhau nhat trén mdi dong thing nay déu bing a .Do dé khoang cach gitta A’va B’ phai bing 1 s6 nguyén Lin a AHR —1. A‘B’= xa. Trong do x la | s6 nguyén nio dé. ‘Trén hinh vé ta sé thay : AB= BA’= AB =a AB =a+ 2a cos (na ) = a(I-2cosa )=xa hay |-2cosa=x-> 2cosa =l- x =N-> cosa = N22 Diéu kign x 1a 1 sé nguyén din dén N cing phai 1a s6 nguyén nhung cé thé 1 duong hoje 4m _Ngoai ra con digu kign cée gid tri cia cosa: nita . Két hop cic digu kign ta lap bang théng ké sa N_ | Cosa | Gée xoay co sé [a] | Bic cia trye xoay [n] 2 “1 x [180°] 2 =I =12 120° 3 0 0 90" 4 1 12 60 6 2 1 360" 1 ‘Tom Iai trong tinh thé chi c6 eae trye ddi xtmg bac 1 ,2,3,4,6 ‘Dé chimg minh khéng c6 truc bac 5 va tryc bac 1én hon 6 trong tinh thé con €6 thé ding efch khac . Gia thiét trong mang tinh thé cé truc bac 5 [Ls] . Ta léy 1 mat A; gan truc nhat nhung: khong nim trén true. Vi tinh chét eda true d6i ximg xoay mang phai 8p Iai vi tri dau tién mdi khhi ta xoay mang timg géc 360°/5 = 72° . Diéu nay d0i hoi m§t phang chira A; vudng géc véi Ls la 1 mat mang va trong mit nay ngoai A, cdn ¢6 Ay, Aa, Ay , As tong duong véi A, , cling gin Ls nbit , phan bo dau din 9 Tinh thé hoc xung quanh Ls. Ké | dug thing qua A; va A; ta duge 1 hang mang théng s6 bing AyA, Qua As ta ké dung song song véi AiA2 duge 1 hang mang nia c6 cing théng s6 véi hang A,Az Trén chudi méi, 6 hai bn niit Ay phai c6 2 nit A, vi Ay cach Ay nhing khodng ing AvAy = a. Vi thyc té tit ta thiy mit A, lai gin Ls hon mit Ay , trai véi digu kign ‘ban dau ta d& néu , do d6 gia thiét vé su ton tai true Ls trong tinh thé la khong diing Bing cach tong tw, ta ching minh dugc ring trong tinh thé Kkhdng thé 6 nhiing truc bac 7,8 «Tite la nhimg truc bac cao hon 6 . Néu diing cdich thiét 1 hodn ton khée , khéng di dén nhimg méu thun véi gia thi ‘Tryc d6i xing nghich dao : Lin (n la 1 sé nguyén ) hay truce dao chuyén La 1 tap hgp gom I tryc doi ximg va | tim diém tac dung khéng riéng lé ma dong thai . Noi cach khac , true déo chuyén duge thiét ip nén sau khi cho hinh quay 1 géc a = 360°/n_quanh truc déi ximg rOi cho d6i ximg qua tam diém cua hinh thi hinh tré lai vj tri tuong ty vi tri dau tién . Vi du : Cho hinh ti dign tis phtong ABCD ( Lis2L:2P) : ___ Méi mat ciia hinh Li 1 tam gide cin véi canh diy ho§e AB ho§e CD . ung thing qua diém gitta cua ciia AB va CD chinh 1a truc 46i ximg bic 2 dong thdi la truc dio chuyén bac 4 Néu ta xoay hinh quanh true 1 géc a = 360'/4 hinh sé sang vi tri méi A,B,C,D, . Cho hinh A,B,C,D, déi xing nghich dio qua tim diémO. Cac diém Ay, By, C; .Dy theo thit ty cde diém D,C, A,B (Al D; By > C; Ci > A; Dy »B). Nghia la hinh lip lai vi tri dd tien trong khéng gian . Vi du 2 : Cho King try tam phuong cé cdc day 1a tam gide déu . Truc Ly déng théi cing 1a truc dio chuyén bac 6 (Lis) . Boi vi sau khi cho hinh quay quanh truc Ls 1 géc & = 360°/6 = 60" va dao xtmg qua tm O thi hinh tring véi vj tri ban dau Vi ta c6 cde true d6i ximg voi n= 1,2, 3,, 4 , 6 nén ta cling e6 ede trye nghich dio Lys La Le Lit, Lis. Nhung true doi ximg La 1g khdng khéc gi I tim C ( Ly = C),, vi vige xoay hin quanh true I g6e 360° tuamg duong vei vige khong ein xoay . Cho true Li cing khong khac gi cho 1 mit guong P dit vudng gée v6i Lio Nhin hinh, VE dudi day ta c6 thé thay 2 diém tong dong A; va A: c6 thé suy ra Kin nhau bing phép adi ximg qua Liz ( xoay quanh Liz géc 180° rdi cho nghich dao qua tim O ) hoc bang phép doi ximg qua mit P ( vudng gée véi Lp va chita tim O ) é tryc bac 2,3, 4, 6 thi két q 10 Tinh thé hoc AL AY c 0 oe Li=C ia Lip=P Jai nhur sau : Li = C3 La ‘Tom lai , dang déi ximg bén ngoai cé thé thay duge cia ca tinh thé duge dién ta cha yéu bing cfc you 16 d6i xing: PC, Ly, Ls, La, L¢, bs Lis, Lig 1.3.2 Nhiing yéu to di xing trong hinh v6 han hay cdc yéu to doi ximg vj ‘Dé nghién ciru céu tric bén trong cla tinh thé duge thudn Igi , mang tinh thé durge coi la nhiing hinh v6 han va trong hinh nay di véi mdi yéu t6 ddi xing trén 6 vo sb yéu 16 déi ximg cling Toai song song nhau . Vi du : Trong mang tinh thé NaCl : Ta c6 v6 s6 true Ly va ca P nita song song véi nhau khi qua cdc ion Nz CY . Tuy nhién & hinh ‘v6 han c6 thé c6 nhimg yéu t6 d6i ximg ma trong hinh hiru han khéng thé c6 duge . Dé la true tinh mgt anh truot , true xo% + Truc tinh tién : Ly La | phuong trong hinh ma khi ta tinh tién hinh | doan thing nhat dinh song song véi phuong 46 thi hinh sé tro vé vi ti tuong ty vj tri ed trong khong gian vi doan thing 46 goi li bude tinh tién hay chu ky tinh tién Vi du : Ta str dung mang NaCl 00000000 0000800 0000080 @000e0e ly ——> Khi tinh tién toan b> mang Iu6i NaCl tir trai sang phai theo phuong L, mét doan T bang khoang cach gitta 2 ion Na* hodc CI lién nhau thi mang sé tring véi vj tri cil. + MAt anh trugt : Py La mot tp hgp gdm 1 mit d6i ximg va 1 phép tinh tién song song véi mat di xime 46 , chiing téc dung khéng riéng 1é ma déng thai .6 day vige chuyén dich bang Intra doan tinh tién co sé. Sir dung mang NaCl trude sau d6 cho déi xting . + Truc xoin 6 mét tap hop gdm | truc déi xing va | phép tinh tién song song truc déi ximg dé ,chiing tic dung khéng riéng lé ma ding thai . ‘Vi dy: Cho | hinh gém I hé thong om Ay Az, As, Ay, As..0 vj tri nhu hinh ve u Tinh thé hoc Ta 06 thé thiy 6 hinh nay 98 cy aye ®) bac 4 (Lys). BOi vi : Khi lam theo dinh nea , quay hinh quan trae Lys mot g6e 90" va nh tien 1 ue T thi hi tr Ii yt wong tv i tign . Hinh by khi xoay 90° thi Ay, Az, Ay, Ay, As... 886 vi tri lin ngt Ay", Ar’, Ay’, Ay tigp dén tink tién busée T thi Ay’ dén Az; Ay dén Ay, Cie dim Ay, Aa, Ax , Ac... qua te dung cla Lg sé chuyén dng theo 1 dudng xoin de, Néu dung xoiin ée theo chigu kim dng hd thi dé ld. true xoin dc tréi . Neuge lai ta e6 trye xoin de phi. Truc xoan 6c 6 cae loai : Lys , Lx, Lys . Con Lys trong img vai tryc tinh tién . Ly ig voi mat anh trugt . . 1.4.0 mang co sé - cdc hé tinh thé 6 tiét trude ta da thay 3 vecto &,5,Zhoan toan xéc dinh 1 mang . D6 1A mét hé thong v6 han nhing nit . Ching chiém vi tri dinh cua nhiing hinh hop nho xéc dinh béi 3 canh a,b, ¢ xép khit nhau va kéo dai v6 tn trong khéng gian . Mai hinh hép nho cé tén 1a 6 mang co sé va chi chira 1 nit mang . O mang co sé 1a 6 mang thé day di nhdt tinh déi xing chia mang , déng théi La don vj tuin hoan nho bé nhat cha mang .Cé tit ca 7 dang 6 mang co sé tong tg voi 7 he tinh thé atbeciaspey 90" Yéu t6 di ximg trong 6 mang : C © Hé mOt nghiéng : Mite déi ximg hang thip (yéu t6 ddi ximg trong tinh thé chi £6 thé la Lz hoje P hoc LaPC ) mang. co sé : Ling try day hinh binh hanh hay hinh hép Iech atb 4c; 0 =y=90"%B “Yéu t6 d6i ximg cia 6 mang : LPC 12 Tinh thé hoc © Hé tryc thoi : Mite déi ximg hang thdp ( yéu t6 déi ximg trong tinh thé chi cé thé 1a 3L, hoe L,2P hose 3L23PC) O mang co sé : Hinh h6p diém hay ling try day chit nhat atbee; 0 =7=90 ‘Yéu t6 déi ximg clia 6 mang : 3L23PC 7 © HG tam phuong : Mic déi ximg hang trung ( trong tinh thé Iudn 6 1 true abi ximg bie 3 va chi e6 1 truc bac 3 ma théi ) O mang co sé : Hinh mit thoi hay da dign day thoi B90" 6 mang : L33L,3PC ‘Yéu t6 déi ximg A © H 6 tir phuong : Mite doi ximg hang trung . Thudc hé nay 1a nhiing tinh thé c6 trye déi ximg bic cao mht IA Ly va chi 6 1 Ly © mang co sé: Lang try day vudng hay lang try ti phuong a=bec B=y=90° ‘Yéu t6 ddi xing cé trong 6 mang : L;4L.5PC @ Hé luc phuong : Mite a6i xting hang trung . Thudc hé nay la nhimg tinh thé cé truc ‘cao nhat la Ly va chi c6 1Ls . © mang co sé : Lang tru lye phwong . (ling tru day thoi trong lang tru luc phuong ) a=b¢csa 90° ; y= 120" déi ximg ba “Yéu t6 d6i ximg cita 6 mang : Le6L27PC @ HG lap phuong : Mite di ximg hang cao . Thue h¢ nay 1a nhimg tinh thé chira 4.5 Omang co sé : Lap phuong y= 90° ‘Yéu té déi ximg ciia 6 mang : 3L,4L,6L,9PC. 1.5 Mudi bon kiéu mang Bravais it c 7 6 co sé G trén ciing la 6 co sé cia cac “ mang Bravair thugc 7 hé tinh thé khéc nhau . Néu cdc nit mang chi phan bé 6 dinh cia 6 mang , ta duoc nhimg 6 co sé ciia mang Bravair loai nguyén thay . Néu ngoai vj tri dinh , cac ndt mang con : - Phan b6 6 tim cia 2 day nao dé ciia 6 mang ta durgc 6 co sé loai tam diy = Phin bé & tim cita 6 mang ta duge 6 mang co sé loai tam khéi = Phan bé & tim cua cc mat ta duge 6 mang co sé Logi tim dign 13 Tinh thé hoc C6 7 hé va 4 loai 6 mang khdc nhau , nhw vay theo tinh toan don gian sé c6 tit cd 7x4=28 mang Bravais khéc nhau . Nhung Bravais da chimg minh chi c6 14 ( xem hinh sau ) Ta c6 thé chimg minh ring & | sé hé da khuyét di 1 sé loai . Vi du: 6 hé tir phong khéng c6 6 co so Bravais tim day va tim mat a) Gia st hé tit phuong c6 6 mang tim day . Ta hay léy 2 6 mang canh nhau va biéu din ching trén mat phing vudng go véi trye déi ximg Ly a he a). ») Qua hinh © nguyén thiy , c6 canh bing nira during chéo day cita 6 tim day méi 1 6 ich cua n6 cn nhé hon Jai nhdn 6 mang tir phurong tam khdi lim 6 ca sir : nay 1a 14 “b6 khung” ctia tit c& cdc tinh thé 4 Tinh thé hoc He Nguyén thiy(P) | Tam day (C) Tam khéi (1) tam dign (F) ‘Ba nghiéng # Mot nghigng z 7. ( . Truc thoi ‘Th LY ie Tit phurong Tam phuong if i Cee Lap phong: AA fea | i paaeoy, Y 1.6 Mat, khdi lwgng thé tich , d6 chit sit 1.6.1 Mit (Z) 7 . 7 Hi 7 © Khai niém : Mat 1a thuc thé nh nhat cé thé phan biét duge va lap lai 1 céch tuan hoan trong khéng gian . Déi véi tinh thé & mite 46 vi m6 , mit 1a 1 hat ( nguyén tir, ion , phan tir ) . 15 Tinh thé hoc Vi du : Trong kim loai déng , mat la | nguyén tir déng . Trong CaCO, : Mit 1A 1 két hgp cia 1 nguyén tt Ca, 1 nguyén tir C va 3 nguyén tir Oxy © Cach xéc dinh s6 mat trong 6 mang : Hot nm ngodi : khong tinh “la a Hat nim @ mit: Ix1/2 Hat ndm bén trong : 1 mat © mang nguyén thity : Z = 8x1/8=! Amit Omang tim khdi | Z=8x1/841 Omang tim day Ze8x1/8+2x1/2=2 mit © mang tim dién Z= 8x1/8+6x1/2=4 mat 1.6.2 Khéi lugng thé tich p, Khéi hrgng thé tich p, cita 1 chat 1a ty sé gitta khdi long m cia vat va thé tich V ma 16 ehiém hay cng chink py = Fr V=a.b.c.siny . M 1a khdi lugng mol ciia mit ; Z 1a sé mat ; Ny 1a sé Avogadro bing 6,02 .10”, Bai tap ing dung © Mot chit rin x chi chita hidré va 6xy . 6 nhigt d9 =0°C va dusi ép sudt p=1bar no két tinh trong hé lye phuong . © mang co sé cia né c6 dang sau véi cdc théng sO : a=452pm , =739pm . Trong d6 : V la thé tich ctia 6 mang . V=a.b.c hoje Uxée dinh sé nguyén tir cia méi nguyén t6 chita trong 6 mang X . og 2/ Tir dé nit ra cng thite HyOy ciia mit va sé mat trong hgp chat nay . Cho biét tén thong thuéng cua chat rain X. 3/ Xéc dinh khdi Iugng thé tich ciia X ee 4/6 nhigt d6 t'=0"C , duéi 4p suat p=Ibar chat rin nay khdng phén img hoa hoe véi nude long khdi Irgng thé tich Passe 1,00.10°kg/im’ <—X a At cia X khi nhing trong nuée : a) Ot’=0"C, dudi Ap sudt p=1bar . b) _Néu nhiét 46 ting , dui ép suat 1 bar c) Néu dp suit ting , 6 nhiét a9 t' 1/ Nguyén tir Oxi : N Nguyén tit hidrd Ny= 4x1/4 + 7x1 =8 2/ Céng thite tinh oe hay céng thite don vi cdu tric : N6 la tép hgp téng sé nguyén tir trong 6 mang : HyO, . Vidt duéi dang : HzxOzy. Suy ra Z=4 > 4 mit HO . Vay hop chit X 1a nude da 8x1/8 + 4x1/4 42x1 = 16 Tinh thé hoc 3/ © mang luc phuong : O day 6 eee i 1 lang try thang day thoi ( 1/3 6 mang lye N34 31.10 mi 2 phuong ). Vxesea=aacsiny = a.ae.sin120° mane (452.10"")°.739.10" Khéi long mol: Mys= 2Mir+Mo=18 g/mol = 18.10°kg/m’, 418.10" 915.107 kg/m? 6.02.10" SRT 4/ a) Nhimg hon nude ( Pwo < px) nén 4) Khi dp suat ch sé gidm di , do dé khéi Iuong thé tich ting lén . Vi vay mrée dé chay thanh nurse © ‘Dang 1 cia mangan Két tinh theo hg tir phuomg véi ede thong s6 a=267pm, 6=35Spm, py= 7,19 .10°kgm". Xée dinh s6 mit eta 6 mang va wr do suy ra eée kiéu mang Bravais, c6 thé ciia dang mangan va d9 chit sit cia © (Natri oleat CisHs;COONa c6 kh6i lwgng thé tich py= 840kgm"”, két tinh kiéu nguyén thiy P iia he trye thoi . CacthOng é cia mang [a : a=1,23nm ; s64pm:; c=756pm. Xée dinh khdi Iugng mol cia natri oleat xuadt phat tir cdc dy kign edu tric . 1.6.3 D§ chit sit (49 compac ) : P LA mot sO khdng thir nguyén dé do ty 1 khdng gian bi chiém bdi cde nguyén tir hoe ion da duge coi li dang cdu trong 6 mang tinh thé . Do dé P c6 gi tr trong khong 0 — 1. P bi chiém /Thé tich c6 sin +h cia n nguyén tr ctia 6 mangithé tichetia 6 mang ly" ye 3 eee 3 (tiét dign day vuéng ); P= > ___ axbxe axbxesiny (tiét dign day thoi ) 1.7 Lién két trong tinh thé biét ring céu tric tinh thé thanh tqo do lye téc dung turong hd ciia cae nguyén tr, ce ion khi thé ning twong tie cia ching li nh6 nhat . Trong céc chat khée nhau , lye gin két céie nguyén tir (ion) ciing thug khée nhau , lim cho tinh chat cua ching khéng gidng nhau . Neutri ta phan biét céc dang lién két chinh sau : = Lign két ion - Lién két déng héa tri ~ Lin két kim logi - Lién két tan du Van-dec-Van 1.7.1 Quan hé giira hinh dang tinh thé va thanh phan héa hoc i Cau tao cia mang luéi tinh thé c6 thé lién quan v6i thanh phan héa hoc cia chit . Quan hé nay c6 thé biéu thj nhigu hay it ngay ca d6i véi hinh dang bén ngoai cia tinh thé Trong s6 nhiing qui ludt kinh nghiém ta lua ¥ t6i 2 qui lua : 7 © Noi chung thanh phan héa hoc cia chit ma cang don gin thi tinh thé cla n6 cing 6 tinh déi ximg cao Vi dy : 50% nguyén t6 phuong ; 74-85% hop chat c én t6 trong phan tr hinh thanh ning tinh thé dang tam phuong va luc phyong Gin 80% hop chit hitu co phite tap hinh think tinh thé dang tryc thoi va ddon ti .Qui luat nay e6 thé gidi thich d& ding : Nhimg het vat chat ( nhing hgp phan ) cia mang tinh thé ma cng giéng nhau thi phan bé cing c6 trat ty trong khdng gian . Tuy nhién khong thé 7 Tinh thé hoc O---H oH NEN H H---0 : is : Nang lugng lién, két hydro nho hon lién két eng héa tr] hay ion 10 Kin nhung Jin lén hon niing Iuomg lién két tin dur. GTinhthéthye BOn kiéu tinh thé véi céc kidu lin két néu trén thyc té 1a nhimng truimg hyp gioi han va 1a nhiig edu trie mé hinh .Trong hiu hét cde hop chat , ngudi ta khong g’p chi mét dang lign két don thuin nhung ta chi cin quan tim né nghiéng vé dang nao nbiéu nhat .. Cac tinh thé thy thuong cdn gap céc dang lién két cé6 tinh chat trung gian , ¢6 nhimg mite - Vi dy : Dang trung gian gitta lién két kim logi va lién két nguyén tir duge gip 6 1 tinh kim logi kém dién hinh nhu As, Se . Hoge nhimg dang trung gian gitta lién két fon va eng hoa tr] (duoc gap & nhiing tinh thé céu tao tir 2 nguyén t6 ma sy khde nhau vé do am dign caa ching chua du dé thye hign lign két ion nhung dui dé hinh thanh ign két eng hoa tr phn eye ). Cho nén phan logi tinh thé theo tinh chat cia lién két cling khéng durge dé ding . Hon nita , trong | tinh thé c6 thé tn tai nhiéu dang lién két khac nhau . Vi du : Tinh thé than chi c6 cu trac lép ; trong méi 1p lign két gitta cdc nguyén tir ede bon Ia lién két eng héa tri nhung lign két gitta céc lop 1a lién két phan tir Hoge tinh thé mudi ngim nude co nhimg dang lién két sau : Lién két ion gitta cdc cation va anion ciia mudi , lién két cOng héa tr} phan cye trong phan tir mude va lién két ion ung eye gita céc ion va phn tir nuée 20 Tinh thé hoc Chuwong 2 : Cau tric tinh thé 2.1 Phuong phap dién ta cfu tric tinh thé 2.1.1 Nguyén ly xép cau: Dé dién ta cdu trac tinh thé cé nhiéu phuong phap nhung trong tinh thé hoc thudng ding qui tic qua cdu chéng khit kich thuée nhur nhaw , ta hay xép ching vio 1 thé c6 nhiéu cach xép cdu thda man diéu kign nay , trong dé cé 2 each don gian va cé tinh chit co ban déi v6i tinh thé hoc timg lop mgt . Trén mot mit phiing khi cic qua Knit nhaw thi ctr qua cau sé tiép giép v6i tit e@ 6 qua cdu khée xung quanh . Néu c6 1 I6p cau tuong ty , mubn xép Jen trén lop thir nhat cho Khit, thi phai dit sao cho cir mdi qua cau cia I6p thit 2 lot vio ché tring giita 3 qui clu cia lop thir nhat vi nguge lai mdi qua cdu cia I6p thir nhat ciing lot vo ché tring cua 3 ql lép thir 2 .D6 1a vj tri can bing bén ving , khién 2 lép cdu kh6ng thé trugt én nhau ma xé dich duoc ‘Néu chi c6 2 Iép cau thi 3 len 2 16p nay thi eting nhur trén ta ph lop thir 2 . Ta ¢6 2 cdch : : : Cach thir nhit: Duéi mdi qua cau cia l6p thir 3 sé c6 1 qua cu cia l6p thir nhat . DS la kigu xép cdu Iue phutong (dat qua cau lop thir 3 vao héng 7). Cach thir 2 : Dudi 6p thir 3 khong c6 qua edu nao cia 1ép thir nh Dé la kiéu xép cdu Tap phurong (dat qua ciu lép thir 3 vao hong B ) . Mai kieu xép cau trén gidng nhau 6 ty Ig khOng gian bj chiém 74,05% , mbi qua cau déu e6 12 qué ciu tiép gidp . 2.1.2 Cac hong trong hai Di xép chit nhat , cfc qua cdu cing chi chodn gin 3 / 4 khong gian . Gitta ching Ia cic hing tréng . C6 2 logi hong hinh dang khée nhau “Hong tir dign (1) tao nén boi 4 qua cu . N6i tam 4 qua 6 mot eéch xép duy nhit. Nhung dé xép khit lop thie it sao cho moi qui cau cia I6p thts 3 vao gitta 3 qua cau nay ta s® duge 1 hinh tt dign thi co n hong bat dign va 2n héng tt Qua inh trén cho thay mdi qua cdu c6 6 tis bara 1. Mac khic mdi héng bat dign Iai 1A chung cho 6 qua cdu , do d6 mdi hdng chi c6 1/6 thude qua chu da cho . Nhu thé tinh trén méi qua cau tac6 1/6 x6 = 1 hdng bat dién . Tip tuc , quanh mdi qua cau c6 8 hong tir dign . Méi héng tir dign lai chung cho 4 qua cau nén mdi hong tit dign chi 6 1/4 thude qua cau da cho . Cho nén so héng tir dign tinh trén m6i qua cau la 1/4 Ciing c6 thé tinh bing eich khac . Oca 2 kigu xép cd phing cit 1 day hong bat dign xen ké voi 2 hong tir dign . Vi vay s6 hong ti dign gap 46i s6 hong 2 Tinh thé hoe bit dign . Ngoai ra , cde day hing tir dign khée nhau vé dink hudng : Cit | day huréng dinh tir dign Hai kiéu xép clu khong gidng nhau vé vj tri tong déi cia hing bat dign va tir dign Néu doc hudmg phén lép dui mdi hong bat dign la 2 hing tir dign thi dé Ta céch phan bé hong trong hé lap phuong . Trig hop sdu phuong dic trang bang nhimng diy héng cing logi doc theo hung phan lop 7 2.1.3 Kich thuée cde hong : Kich thude héng duge dinh gid 06 thé dat vao héng dé . .g ban kinh qua cau Ién nhat Biéu dién héng tir dign : r. Ky higu bin kinh nguyén tir 1a R, bin kinh héng lr qua é r hinh v6 ta 06 2R-aV3_ (1) :Rit=J a3 @) bal Thay a cia (2) tr (1) ta 6 RH V3= RS r= RB-1=0225R ur nhw vay ta tinh kich thurée héng bit dién va héng lp phuong. Cac hong cé vai trd quan trong trong nhieu trudng hgp . Vi du : trong qué trinh tao thinh hgp kim hoje chuyén pha , trong nhting diéu kign xéc dinh, m6t s6 nguyén tir ciia nguyén t6 hop kim chiém ché trong céc loai 16 héng khac nhau cia mang kim logi nén , néu ching c6 kich thutée phi hop , két qua din dén thay 46 cdu trie va tinh chat cua vat ligu . 2.14 Y nghia cia nguyén ly xép cau doi véi héa hoc tinh thé i ‘Nhigu nguyén t6 héa hoc c6 kiéu cau tric cia | trong 2 logi xép cau 6 tren. Vi du: Dang , ving, bac c6 cu tric tinh thé chéng khit kiéu lap phuong (hinh a) . Cdn Mg , Zn , Be ... cdc nguyén tir chéng khit kiéu luc phuong (hinh b). Neuyén ly xép cdu cing hitu higu khi ap dung dé m6 ta tric cia ching nhimg anion thuéng én hom cation vé kich thude vi duge xem la ane : ich thudie bé hon nm 6 cdc hong . Trong timg trutong hop cu thé , cfc 1g nhimg phurong thite riéng .Vi du Trong cau tric NaCl, cic c cation Na’ bé hon chiém hét sé hdng bat dign . Trong nikelin (NiAs ) céc cation niken cing chiém hét sé hdng bit dign cia kiéu xép ciu Ive phuromg do cic ion asen tg0 nén . Trong cée vi dy trén ty 96 sé lugng ion A :X trong don vi eng thie déu Ia 1:1 . Vige ce cation chiém hét so hong bat dign la phi hop vdi sO long cde hong niy . Trong ede truimg hop khde , ty s6 Anion : Cation van 1:1 nhung cdc cation trong cdu tric Igi khdng phan bé tai cde hong 22 7 6 day méi ion Na" hay ion CI’ duge bge quanh boi 4 ion khde dau , con 2 ion nita nim bén trén va phia duéi ion trung tim . Vay trong tinh thé mudi An sé phdi tri Na’ /CI- , Cr Na’ la 6 va_hinh phéi tri la bat dién -Tuong ty nhu vay Na’/Na’ = CI/CI = [12] ‘Trong céc kiéu cu trac tinh thé ta hay gap | sé s6 phéi tri nhw sau : Sft Ba dign phoi tri 3 déu 4 6 ¢ 8 Lap phuong ‘Truéng hop cdc ion cing kich thuée xép rit sit die thi s6 phi tri cue dai li 12 . Cac kim loai dit xép cau loai gi ciing cé sft = 12 va cé hinh ph6i tri ld hinh 14 mat gdm 6 mat vudng va 8 tam gidc du ( hinh a) ém hon c6 36 ‘Oxy trong CO; két tinh Hinh phéi trf dic trung cho sft=5 1a hin thp tir phuong ( hinh b). Vi dy : Khoding, millerit ( NiS ) , cc nguyén tit Ni nam gan sat déy vudng cua thap . Véi sft = 6 nhung Mo trong molipdenit MoS2 c6 hinh phéi tri la ling tru tam phwrong ( hinh c). Con Sb trong antimonit Sb:S3, 6 sft =7 va hinh phéi tri do 1 King tru tam phuong va 1 thap tir phuong ghép lai vi nhau qua mat guong ( hinh d). oy hinhd hinh ¢ ri 2 va hinh phéi tri 1a hinh 2 qua ta dc trung cho 2 nguyén tir O day ta chap nhdn gia thiét don gin héa coi mdi ion 1a 1 qia cau cig c6 ban kinh xéc dinh . Con trong thyc té khong phai vay . Tri sé ban kinh ion khéng nhiing phy thuéc vao ban chat thién nhién cua nguyén tir bj ion héa ma cdn phy thude vao trang thai ion trong mang luéi tinh thé nhat dinh , chit yéu 1a phy thuge vao dign tich ion Vidu: Tye = O91A°sry,s. = 0,67 Arq = 0.52 4° Tyas 24 Tinh thé hoc Tinh chat phan eye ctia cée ion bén canh trong tinh thé c6 inh huréng 16n dén ban kinh ion 3 cho 2.3 Ciiu trite ede don chit 2.3.1 C4u trite lip phuong tim dign F Ciu trie nay dién hinh 6 déng , ngoai ra con c6 6 nhiéu kim loai khde : Kiém thé trung gian (Ca,Sr) ; Kim loai cudi day chuyén tiép nd ( véi y ti 6 dén 10) vi dy Fe,..Cu, Rh Ag, Ir...Au; céc kim loai Al,Ce, Yb.Pb Th va & mot s6 phi kim o6 lién két phén tir ( moi khi qui @ trang thai rin ). © mang co sé: Lap phuong tim dign Cac nguyén tir dat & dinh va tam cde mat hinh lip phuong véi thong s6 ap (chi s6 F dé nhé Iai kiéu mang Bravais ) . Céc mat phing ciia nhimg hinh cau tiép xii nhau duge xép chéng vudng géc vi dung chéo cua lap phuong hay Ls Thong s6 6 mang ar =? Xt mat day lap phuong , ede nguyén tir hay qua cdu fp DX N xiie nhau theo duémg chéo cia mit lip phuong . .. 4k PRY apy2-4R ae 2RV2 eg ieee So phoi tri [x]: A/JA= [12] Sé mit Z: Z=8.1/8 + 6.1/2 =4 ee ee DO chit sit P: 3 3 3 ng a” @RV2y16R 2 32 6 day khéng gian bj chiém ~74% nén t6n tai céc h6ng tinh thé hoc ; dé Ia cde hong bat dign (B) va tir dign (T). Hong B nim tai tim lap phuong va trung diém ciia cde canh -S6 hing T s® li : N= 8.1=8 han xét: SO héng B biing s6 nguyén tr hay s6 mit cia 6 meng Cac hong T mé ta mot tap hop lap phuong don gian v6i théng so a=1/2ar Kich thude héng T,B durgc danh gia bing ban kinh qua cau lén nhat cé thé dat vao héng d6 héng c6 vai trd quan trong trong nhiéu trang hop . Vi du : trong qué trinh tao than hop kim hoge chuyén pha , trong nhiing dieu kign xée dinh, mot s6 nguyén ti ctia nguyén 16 hop kim chiém ch6 trong céc logi 16 hong khac nhau cia mang kim loai nen , néu chiing c6 kich thuée phit hgp , két qua dn dén thay d6i cau trac va tinh chat cua v 2.3.2 Cu trée lye phuong compac H ‘DO 1a cau tric kim loai : Cie nguyén t6 dau tién cua Ot 2 (Be,Mg) va £6t 12 (Zn,Cd) , cée nguyén t6 chuyén tiép ( e6t 3.4,7 va 8) va phn cudi cita diy lantan (Gd...Tm) O mang co sé :Trén co si xép cau lye phuong khéng gian dang khéng compac cua mang H (hinh a) Ta thay trong méi lop xép chéng , mdi nguyén tir du c6 6 ling giéng 16 rét . Ling tru luc phrong, a da dign die trung cho déi xtmg luc phutong . Tuy nhién kiéu mé ta nay cl iéu dién thuan tay quy ude vé mang .Vi 6 mang co sé phai c6 thé tich nh6 nhat duge Lip lai theo sy tinh tién tir 25 Tinh thé hoc géc khéng cho phép coi mot Ling try nhu vay 14 6 mang co sé . Lang tru lye phuong compac 1a mot King try trye thoi (1/3 lng tru lue phwrong ) (hinh b) . Day 1 hinh thoi IOKI. ‘Cf thing sé cia 6 mang : Gée 10K =120° U (Che qua cu & mat day tiép xtc nhau Gla tam cia tam ‘ Ti s6 Cyay nay 1a 1 dic trung dé biét xem trong 1 tinh thé lye phuong thye , viée xép chdng cdc nguyén tir cé la ly thudng khong . That vay : © Voi Mg: £40163 Sy-xép ching cde qué clu la chit sit ly tuong © Véi Be: <*=157 Syxép ching la chat nhung bi det theo OZ, © VGi Zn Sy xép chdng IA chit sit nhung bj dan dai theo OZ evoiC: 422,73 Syxép ching khéng chit sit 6 grafit.. S6 mit Z Z=8.U8+1=2 hay Z=4.1/6+4.1/12+1=2 DG chit sit P : 26 Tinh thé hoc 25 SR i : —7_=0,74( giéng 49 chat sit ciia mang lap aC, sin60° BH ie @ny2e |e 7 2 phuong tim dién ). Sy twong ty giita 2 tap hop F va H: : Hai tp hop nay thhyc té kha nhau vé tinh d6i ximg vi m6 cia ching , lap, phurong, 446i v6i F va luc phurong d6i véi H do c6 2 hay 3 16p chéng nhau . Tuy nhién chiing rit gidng hau vi ci 2 déu 06 d6 cl ,74 va chung s6 phéi tri 12. Sur gidng nhau nay cho phép xét t6i su c6 mat cdc héng xen ké kiéu bat dign B va tir ng Hv cho 1 6 mang . N; Nr=46 mdi 6 mang. trite dang lap phwrong tim dign tao th: ig trugt ( cde mat phing chia nhiing nguyén tir gin nhau nhat) . Dé la cde mt_phing vudng gée vi 4 truc d6i ximg_ bac 3 (b6n dudng chéo cia lap phyong ) . Nhi sy tragt len nhau cia ching ma e6 thé dit mong hay kéo dai mt thanh kim loai trac dang luc phuong chi c6 mét loai mat phing trot ( mat phing vudng gée voi true d6i ximg bac 6 ) nén kha nang dat méng kéo sgi cla ching kém hon . Bai tap: Kh j iugng thé tich cia nhém , kim logi két tinh theo hé lap phuong kiéu mang lp phuong tim dign 1a: py=2,7 10° kg/m* -Xéc dinh thong sé a, cia 6 mang nhér Tir d6 suy ra gi tri bin kinh nguyén tir. Gidi : py= 2,7 10° kg/m? a a= 405pm dign T trong. 4R=aV2 > R= av2 /4=143pm 2/ Coban , ban kinh nguyén tir 125pm . Két tinh theo hé luc phurong chat sit ~ Xéc dinh thong s6 a vi Cy 6 mang ~ Kiém tra Igi néu khdi lurgng thé tich thre nghigm p= 8,9 g/em* phi hgp véi co sé tinh toin khdng. _ (Thay gid tri R= 12Spm vao céng thite 6 phan trén 2.3.3 Cau tric 1d p phwong tam khdi I Cu tric nay la cia moi kim loai kiém ( dién hinh 1a Na) va cia nhiéu kim loai chuyén tiép nhu a-Fe , Eu, cia V, Mo, W... O mang co so: Zt Trong mang I , tap hop khéng cén i chit sit nita , céc qua cau khéng sit nhau trong mét lép nhung sét nhau a Zh sia i Y lép . Voi chéng khit kigu ABAB .. mang chap. nnhiin mot 6 mang lip phuong tim khéi , trong 46 ede qua cdu tigp xe nhau doc trén dung chéo cia hinh lip phuong 4y VY an an xX aV3-4R>a S86 mit Z: Z=8.1841=2 6 phi tri : E/E =[8] ( nhé hon so véi kiéu F va H) 27 Tinh thé hoc DO chit sit: P 068 Nhan xét : Giam déng théi 46 chat sit va s6 phéi tri khi chuyén tir cdc 6 mang F va H sang 1; 46 compae cia 6 mang cing lin khi s6 phoi tri edng lon va nguge lai Dang lip phurong tam khdi cé edu tric twong d6i rong nén gidn dé vo ( V, Mo, W). Riéng d4i véi kim | iém , ching cé ban kinh 16n nhit so véi cdc nguyén t6 khac dimg sau nd trong cing chu ky nén lye hit gia ed nguyén tr Kin cin nhau yéu . Trong tinh thé ede nguyen ti lin két v6i nhau bing lién két kim logi yéu , do vay ma céc klm logi kiéme6: —- Khéi ong ring nhd ( 0,53g/em' 6 Lidén 1,9 gem’ Cs. - Nhigt d6 néng chay , nhigt 46 s6i thdp . Nhigt d néng chay nhé hon 200°C = Dé cimg thap ( c6 thé ding dao cat ) = D6 din dign cao Hong tinh thé hoc : ‘Ciing nhur trong mang F vi mang H , tap hop mang tam khoi c6 cic hong xen ké . Tuy nhién »nguge v6i cae tap hop F vi H, nhimg da dién phoi tri é Tkhéng cdn déu nita . Céc hong B vi T bi bién dang , goi lB (Np =6) vaT (Ny = Vitri Cla hing B’ :Cé 4 lién két dai A v CA: = CAn = CAs =CAy oa va 2 lién két ngéin CAs = CAg =a/2 ( 06 6 vi tri nhur vay 6 tam cita 6 at) ; : Vi tri Dlihéng B: C64 lign két dais NAc = DAg = ..=CAy va 2 lién két ngin 1a 1A =a/2 (06 12 vj tri nhur vay & trung diém cia 12 canh). Nhur vay s6 héng B 12+ 12 Vi tri E chinh la héng T . Ny = 4.6.1/2 = 12. 2.3.4 Cau tric lip phuong don giin P Thong s6 6 mang a-2R $6 phdi tri E/E = i" D6 chit sit: P= 3__ 9 chit sit on 'S6 hong lap phuong N, =1 86 ‘Trong thyc té khéng cé don chit nao két tinh dang 6 mang lip phuong don gian P 2.3.5 Cau tric kiéu kim cuong D Diy 1a cdu tric dién hinh cia ¢é = 052 don chat : Si, Ge , Sn vi cau hinh lép ngoai 2a? ns’np*. : Hee M6 ta mang : Trong edu trie kim cuong , cée nguyén tir eacbon chiém ding thoi moi vi tricia mang lép phuong tam dign F va m6t nira s6 héng tir dign ctia nd . 28 Tinh thé hoc 86 phéi tri: nguyén tir dit 6 cdc héng tir dign ir cacbon E/E=4 $6 phdi tri may 1a s6 phéi tri cia moi nguyén tir cia 6 mang vi nhting nguyén tir thude mang F di mit phéi tri théng thudng [12] ota né & tp hop nay Nhu vay : Cau tre cia kim euong gdm cée ts dign ndi ve hau bai cée dinh chung . Sémit: Z=4+8.1/8 +6.1/2 =8 ‘Thong s6 mang : Tir hinh mé ta mang ta thy khoang cdch ngiin nhat gitta cde nguyén tir cacbon (@o<=2R) Ia 6 trén during chéo chinh eta lap phurong DO chit sit P: P=—3.— 034 (Nhé hon ca mang P val) Kim cuong két tinh trong hé lap phyong kiéu mang lap phuong tim dign nhung tp hop cia né 1a Khdng compac . Két qua nay duge gidi thich nhur sau “Hing T c6 kieh thude gigi han Ia F< 0225 ( coir la bin kinh qua cd Jén nhat lot vio héng T hay kich thuéc héng T , R 1a ban kinh nguyén tir cacbon ) , cdc nguyén tir cacbon xen vao 6 day qué lin Ro sé day cdc nguyén tir C chiém céc vj tri théng thuéng cia mang lip pphuomg tém dign ra xa ,chiing khong cén tigp xte v6i nhau nik a kim ewong moi nguyén tir déu 6 s6 phi tri bing 4 (lién Ket vi 4 nguyén tt khac , 18 lién két ewe dai dodn durge tir qui tic bat tir: K=8-N_ cho cic nguyén t c6 4 electron héa tri) . Vi cde nguyén tir 1a nhur nhau nén cing 49 am dign , lién ket trong kim cong thuan tiy céng héa tri v6i goc C-C-C chinh xéc la 109,47” , gid tri dic trung cia cdu tric tir dign , tinh thé kim cuong ld mt dai phan tir cOmg hoa tri 3 chiéu Vi moi electron déu cp d6i nén kim curong la mt chit cdch dign va nghich tir . Chi sé Khiic xq ciia né 1a cao nhat . Nang rong lién két rat Iém lam cho kim cucmg c6 nhigt 46 néng chiy cao (> 3550°C ) , d@ eitng bing 10 theo thang Mohs . Tinh trong ciia né durge gid thich nhwr sau : Nang hong tia kha kién khong dit manh, 44 pha va lién ket C-C dé kich thich electron di chuyén trong tinh thé . Cae nguyén t0 cing nhém nh Si, Ge , khéng nhu vay ; chiing nhay hon véi anh sang né €6 thé din dign ( duge ding lim chit bin din ) : Sn cd tinh chat kim loai 18 rét ( chay cia thap (270). 2.3.6 CAu tric grafit G Grafit la mt trong nhimg dang luc phurong ligu 2 chiéu véi ban chat cdu tric lop . cacbon , né 1a vi dy hoan hao vé 29 6 thé mé ta gdm nhimg Iép cacbon xép chdng lén nhau . Cac nguyén tir cacbon trong méi 1ép gin nhu nim trén mt mit phang gdm nhimg mit luc gidc déu i nhau khdng tuong img vé vi tri . Céc mat ludi khong d6i dign nhau . Cac -6 qui Iugt, c6 thé mé ta nhu sau : Lép & trén chju sy tinh tién ngang 1 dogn bang ve 446 kom va phuong | lién ket C- C ( d)=142pm ) . Lop thie 3 twong img voi lp ban dau . ~ di= 142pm =2R; g6c C-C-C la 120" dae trumg cho cw tric tam giée du . 4) = 24 sin60° = 328-3. 42=246pm 3 3 3 a T* -Khoing cach gitta cde nguyén tir cacbon & 2 A Ip canh nhau la rit én d)=335pm, ty s6 b cs. 73 Ién hon 1,633 nhié Gh ct » | tric khong chat sit . : ~ Lién ket giita céc Idp la rat yeu , c6 ban chat tong tw nhur lién két Van-dee-van, Do dé than chi cé v op kha bén , ¢6 ban chit gid an Ket ~< trong benzen . G day ta cing phan bigt 2 dang lign két . Nhiing electron 8 duge cp doi véi hau va hinh thanh, lién két c6 c&p cé dinh , con nhing electron x c6 thé chuyén dong tyr do trong mat phang cia nhiing vong 6 cacbon . Va nhur vay nguge véi kim euong , g gafit din dign va din dign_manh theo chimg t6 cdu 2.3.7 Lign h@ gitra ban chat cia lign iét héa hge vi kigu edu trie Cae don chat Cae don chat 4 kim c6 dang lién két cong hoa tri: + Cling két tinh & dang mang lp phuong va lye phuong, + DG chat sit nho Nguyén nan : - Méi nguyén tir cia chat lién két cue tdi da la K=8-N (N la s6 higu céc phin nhém ciia bang tuan hoan , 46 la nhimg nguyén t thude cfc phan nhom phy 6 nira bén phai cua bang hé théng tuan hoan ; nhu vay N & day bing 4, 5, 6,7). Theo qui tic bat tir ny ta dé dng nh§n duge dic diém edu tric tinh thé cua nhiéu don chat tne tinh thé eta hyd vi cia ee halogen gém nhimg phin tir chi chita 2 nguyén . Trong cau tric tinh thé etia cae nguyén t6 thude phan nhém phi , nhing phin tr cia ching thitmg ob dang vong kin Iuw huynh vi dang mach selen . M& nguyén tr Inu huh hay sclen chi tgo thanh 2 moi lign két dng héa tr + Clu trae cia hau huynh : Phan tir gom 8 nguyén tir xép trén 2 mat phiing song song tao thanh phan tir Ssdang vong 2 ting : 30 Tinh thé hoc 7 Cac phan tir nay néi v6i nhau bing lye yéu , luc Vandecvan true cia selen : CIT QOs0 Tuong tr, méi nguyén tir thude phan nhom phu IV (C , Si, Ge , Sn) déu c6 kha ning xy dyng 4 mdi lién két déng cue véi 4 nguyén tir khéc cing loai : Nee | Peel est Do cde n két dng owe déu ob hudng tao véi an thinh nhiing gée nhit dink , vi vay 6 dang ign két niy cdc nguyén tr thuong c6 36 phoi tr Khée véi dang lién két dong hoa tri, ” dang iém ké kim log Khong c6 dinh hus Lue lién két cua méi nguyén tir ie ‘vé moi phia véi 46 lon nhu nhau ( c6 ddi xtmg hinh bing 1:1 c6 thé thay cdu tric kim logi v6i dang lién két clia n6 da dat dén s6 phéi tri cao nhit ( thurémg 1a 12) mit lién két khong dinh hung cia kim loai Iai twong ty lién két ion . Nhumg tinh thé ion hie tinh thé kim loai & chd : Lye lién két ion la lye tuong tée gitta nhimg ion tréi dau , s6 hrong anion va cation trong don vi céu tric (cong thire ) xéc dinh do stv can bang héa tri , cdn dign dirong va am trong tinh thé kim logi vn da cin bing . Cling vi thé , nguyén tir ciia cde nguyén nay c6 thé tgo thanh nhting hgp chit thanh phin khong c6 dinh - Céc hop kim .Nhiing quan nigm thong throng vé can bang héa tri cia cic nguyén t6 khong edt ngha duge than phn héa hoc ctia phin lin céc hgp kim . Thinh phan cia ching khéng twin theo dinh Tuat ean bing héa trj don gin Va e6 thé bign doi trong ning gid han Kin 2.4 C&u tric cdc hgp chat ion 2 nguyén t5 Céng thire ting quit : CxAy -Trong d6 C 1a cation ; A 1 anion -Trong tinh thé ion : Téng nhimg dign tich duong phai ding bang ting nig dign tich am . Nghia Ia tinh thé trung hda dign tich . : ~ Dé cdu tric bén vimg cae ion tréi déu phai tiép xiie nhau . Cac anion c6 thé tiép xtc nhaw hoje cach nhau mot khoang xc dinh . ‘Cae anion 6 ban kinh 1én hon cation nén cac anion sé xép cdu tao mang chi , cdc cation dién vao cic héng trong . Kich thutée céc héng trong 6 day c6 hoi khic véi kich thurée trong céc dom ch: Xét cu tric tinh thé halit NaCl : ww Tinh thé hoc G diy moi ion Na® hay ion CI" duge boc quanh béi ic du , cdn 2 ion nita nim bén trén va phia dudi_ ion trung tam . Véy trong tinh thé mudi fn i tri Na (CI, Cr INa'la 6a hinh phi tf bat ign “Tuong ty hu vay Na'/Na" = CT/CT =[12] Nhu vay dé cé s6 phdi tri 6 thi quan hé cua kich thuée cac ion nhu thé nao ? hay né1 cach khée diéu kign i tri 6 ? Hay kich thuée céc cation nhu thé nio dé lot vio héng bat dign . Xét tiét di cua bat dign c6 chita cde dug chéo . 6 dai cia dug chéo bang canh a v2 ctia lap phurong. Canh ctia tiét dign bang a cos45° = Ta e6 : 2rq < a% (1), Didu kign dé ede cation C va anion A (ta +4 =a (2) tiép xite nhau Ii 7 < fc Tit (1) va 2): 2ty $ v2 (tq+4c) hay 1 a+2) a " ex V2-12 0414 Tri s6 0,414 la gidi han dudi cia ty " s6 ban kinh ion 46i véi loai cu tric ¢6 1 ion boc quanh bing 6 ion nguge déu gi6i han trén 1a bao nhiéu? va khire/ ry <0,414 thi sao 2, Ta thay ring khi giit nguyén ban kinh ion yay quanh ma ban kinh ion trung tim giam xudng thi cu tric tinh thé khéng bén ving , vi ta biét mang tinh thé chi bén ving khi mao cde ion khae du tip xiie chit ché véi nhau . Do dd khi te /1, < 0.414 thi s6 ion khée dau vay quanh phai.giém xudng va né s® bén_khi sé phdi tri bung 4 . Nguge lai , khi ting ban kinh ion trung tam lén dén gia tri ro/T, = 0,73 thi ion trung tim sé cé 8 ion vay quanh xép sit chat , va ta ndi s6 phéi tri bén ving nhat trong truéng hop nay 1a 8. Cu thé : Ding hinh phéi tri cia trong hop sé phéi tri 8 dé tinh ro/r, . Ta biét ion c6 6 phéi tri 8 tri ld Lip phurong, Tinh thé hoc Gia thiét anion A 6 céc dinh cia lép phuong va cé bin kinh ra . a la canh cia lip phuong .Tacé:2t,V3-1-0,733 v Fae ae ‘Trong céc kiéu cdu tric tinh thé ta hay g§p 1 s6 sO phdi tri nhw sau: sft & Da dién phéi tri 3 015S< <0,22 Tam gide déu 4 022s <04l Tirdién 6 O41< <0,73 Bat dign 8 0,735 <1 Lap phuong it die thi sé phdi tri ti ld hinh 14 mat dai la 12 . Cac kim logi da 6 mit vudng va 8 tam gic ‘Trutmg hop cdc ion cing kich thuée xép rat xép cau loai gi cling cé sft = 12 va cé hinh pl déu ‘Nhu vay : - Tatisé ze nhgn biét logi héng ma cation chiém chd +0,225< Re <0,41 : Hing tirdign +0,41<5€ <0,73 : Héng bat dién Rk R iit +0735 Fe <1 Héng lap phuong, 2.4.1Cau tric kiéu Clorua cesi CsCl Ta biét &,,=168pm ; R,=18tpm ;suy ra Ze = 19 — 0934 -90.73.< 4 ct nén Cs’ sé nim trong héng lip phuong tao béi cic anion CI . Cé thé biéu dién theo hinh vé sau : Nh§n xét: — -Khéng theo qui luat xép cau co ban nado - Khéng phai mang lap phuong tim khdi ; ma do 2 mang lap phuong don gidn cing kich thude léng vio nhau va céch nhau 1 /2 duéng chéo khéi cia 6 mang = SémitCsciiat sC1? xtic cita cation Cs" va anion CI doc theo dug chéo ciia lip phurong cho ta gid trj ly thuyét ciia théng s6 mang Tinh thé hoc Goa V3 = 26 +14) > fod = (169 +181) = 404 pm = DG chit sit P: Saad pa3 3 * _ 47 (169 +181) _ 9,683 (16n hon & mang lp phuong don gin) Gq 3) 404" - 86 phi trf : Cs"/Cr = CI/Cs" =[8]; CI/CT = Cs'/Cs" =[6] Cliu trie kidu CsCI Ia edu tric eta ede halogenua MX : Trong db M Id ion kiém cb KKich thieée ln nhue Cs ( trit CSF), la NH," , la Ta( Tali ) trit Ta’. Cée oxyt vad hidrua khong cé edu trite kiéu nay 2.4.2 Cau trie kiéu Clorua natri NaCl Ry, =97pm;Re, =181pm => Re = 87 1536 0,41 e £073 R, R, 18 7 ‘Na’ chiém cac héng bat dign tgo boi CI . Biéu dién nhu sau : ‘Cl = Day 1a | trong cc cu tric phé bién nhat + Céc anion phin b6 theo qui lust xép cau lip ‘Na phuong ABCABC...céc cation chiém hét cdc héng \* bat dign . Hay tir 2 mang lap phuong tim dign (1 cia Na” , | cia CI ) cing kich thie ling vao hau va Iéch nhau I /2 thong s6 mang a - $6 mit NaCl: Z=4 - Thong s6 mang a : Vi cdc ion Na’ va CI tiép xtic nhau doc theo canh lap phuong nén theo ly thuyét : ayaci = 2 (Rua + Ro.) = 2( 97+181) = 556pm ( gid tri thre nghiém 564,1pm) = DO chit sit 4 44 aRe AG Ro SR) _ 16 (97 +181) act 3556 ( Gia tri nay gan v6i gia tri cia cu trac CsCl nhung nhé hon céu tric lap phuong tim dign ) = _S6 phi tri; Na‘/Cl = CI/Na’ =[6] ; Na'/Na’ = CI/CI = [12] Kiéu cdu trie cia halit die trimg cho cdc halogenua ciia kim loai (rit halogenua Cesi),, ctia bac (trie téidua bac Agl) , cho céc oxyt , sulfua va selenua ciia kiém tho cing nhw cde sulfua , telurua chi , cing nhiéu hop chat khée 2.4.3 Cu trie kiéu Sphalerit ( blende) Sphalerit li 1 trong cde dang thi hinh cia kém sulfua ZnS . Mie dit dQ am dign cia kém va Iuu huynh chénh Iéch nhau khéng én nhung ta eit ding cdc ion Zn” va S* dé mé ta cau triic ri sé ban vé ching sau : = 0,667 Re _ 14 Re Rags =TApm:R,. =184pm => Be = 7 - 9,401 0225 < 8 <0,41 es = Tp poem = nt z héng tir dign cia mot trong hai kigu xép cau : Lye phuong hofc lép phuong ciia S® . S* xép cdu theo kiéu lye phuong ta c6 Vuazit ; S* ae cdu Igp phuong Ia sfalerit 34 Tinh thé hoc S*tao_mang lap phuong tam dign . Sé hat S* trong 6 co soli 4 Dé dim bio trung hoa dign tich trong mang bit bude chi durge hat nim 6 3 fe hat khic loai vi «bu la mot loai C. ~ $6 mat 24 ~ $6 phéi tri : Zn”"/S’ - Thong sé mang Xét dudng chéo ciia lap phuong : Ta thy 2 qua cdu S* va Zn™* tiép xtic nhau trén dudng chéo lip phuomg (d) voi gid tri R,.. + Ry MB t Rod 4 S*/Zn"* = [4] ; S/S” = Zn"/Zn"* = [12] ign gidra kém va Iu huynh khong du Ion dé tao ign két ion . Lin fic tinh cng héa trj 13 hon 2.4.4 C4u trie kiéu Fluorin( hujnh thach ) : CaF; (CA:) La canxi florua . N6 cn c6 tén la huynh thach chi sy phat huynh quang , nhung kha ning nay thé hign yéu . Khong vat nay mang tn la tinh la Fluorit e6 nghia 18“ chay * vi né tan chiy ngay 6 nhigt d@ thip . Ngdy nay, e6ng dung cia né li. itp cho vige lim ehay quing sit khi luyén thép va la chat khir bot , chét khir mau ,chat lam ting nhanh qué trinh ndu trong c6ng nghé san xudt thiy tinh . Reg. = 99pm; R, =136pm > 8 = 8 -9.7320,735073< 8 <1 “ R, 136 R, Suy ra :S6 phéi tri cua CaF’ = [8]. Nhu vay : - F tao mang lp phyong nguyén thily va Ca®* lot vao héng lap phuromg tuong ty CsCl. 6 anion F” gip ddi sé Ca* va dign tich cla F = -1 ; cia C: Diin dén , ciu tric cha CaF; c6 thé biéu dign bing 2 céch sau : Ze HT * | ca b o ‘e r @ fr y VY YY qa) Q) 35 Tinh thé hoc - Sd hat F trong cdu tric @ : tric @:8 tmic@ 24 : Sé hat Ca” trong cfu trie @ 81464 4 ‘Vay s6 mat trong ca 2 kiéu déu nhu nhau : Z=4 ~ Thong s6 mang a : Xét wen dung chéo lip phuong : (R, +R,)= ; a3 = S6 phéi tri: Ca" VF = [8]; F/Ca”*=[4] _ Ca/Ca* = [12] ; F/F = [6] 7 : CaF: bao gém 3 mang lap phuong tim dign cing kich thurée ling vao nhau:Mang thir nhat ‘véi toa dO nit dau 1A {[000]} do cdc ion Ca” chiém ; mang thit 2 véi toa dd atta mang thir 3 au }) do F chiém . Cac Florua cia Sn, Ba , Ra, Pb , Cd , Hg déu két tinh theo kiéu cu tric nay . 2.4.5 Céu trie cia AntiFluorin Tin t6 anti duoc diing trong héa hoe tinh thé biéu thi kiéu edu trae suy ra tir mot tric khac khi divi tri eéc anion bing céc cation . D6 1a kiéu ciia hop chat CoA suy ra ti CAz . Trong 46 C Ii cdc cation kiém (Li, Na, K Rb) con A li Oxy - M6 ti edu trite : + oxy O” xép cau kiéu lap phuong , tite tg mang lap phuong tam dién + Kiém R® sé xép vio héng ti dign voi cdc théng sé tuong “ 4, = 463 pmsa\,, = SS6pmsa\, = 645 pmisa'y, =676pm -Cho R,,. = 68pm; R,,. =97pm:R,. =133pm:R,,. = 147 pm Rr ~ Xae dinh s6 phéi tri : R'/O* a * -Cic ion O° 06 xép chit sit hay khéng 6 4 6xyt kiém tren? 4 Ta thay : Néu xép chat sit thi cde O* trong méi l6p sé sit nhau Nghia la: G mit cia 6 mang * + & Xét dug chéo lap phuong : fife (Ri +R, )=—a v3 >Ry (hy Ry )= te Ry Lap bang. Hop chit | Rpm) ‘mang sit chat | Ghi cha TO 132,24 Khong aca Na0. 143,47 7 7 K.0 146 7 Tinh thé hoc Rb,O [45 [410 [676 - - 2.5 Céu tric cia tinh thé phire tap hon 2.5.1 Phire chat K,[PtCh] Két tinh trong hé lép phuong tuong ty Antifluorin . Don vj céu tao la K* va phite [PtCI]® . fon phite tao mang lap phuong tim dign cin K* chiém 8 hdng T (hinh 1). Ion phite li 1 nhém trong dé Pt** c6 6CI quay quanh chiém 6 6 dinh bat dién ( hinh 2). NSS SV hinh 2 hinh 1 Tir cdu trac ciia phite ta khéng c6n viét duéi dang KCLPtCl, nita 2.5.2 Cu trite cia Perdpskit : CaTiO; Cau tric nay dac trang cho mét s6 hop chat c6 céng thie ABX; . N6 hinh thinh trong trudng hop cation B cé kich thude vita di. dé phfin bé trong cc hong bat dién do anion X tao nén , Cation A cing véi X xy dymg mang lip phyong tim dign . Nhu thé ion A va X phai giéng hau vé kich thude . Thuong X 1a Oxy ; A 1a cc cation héa tri 2 nhu Ca” , Ba” , Sr", Cd", Pb B la cdc cation héa tri 4 nhu Ti** , Sn** Zr" Biéu dién cau trée nhu sau Tinh thé hoc -Sé hat O*: 6.1/2 =3 theo (1) hay 12. 1 /4=3 theo (2) = S6 hat BY: 1 theo (1) hay 8. 1/8=1 theo (2) -Séhat A": 8.1/8 =1 theo (1) hay Itheo (2) Sé mit ABX,:Z=1 A*/O* = [12] ; hinh phoi tri la hinh 14 mat ( 6 mat vudng va 8 tam gide déu ) 07 /A* = [4]; hinh phdi tri 14 hinh vudng BY /O* =[6] ; ‘hin phéi tri la hinh bat dién OB =[22) A°'/B* =B*'/A* = [8] ; hinh phéi tri la hinh lap phuong ABX; 1a cau tric cia loai chat dién méi tartrat . Danh tir tartrat xuat phat tir tén goi chat dau tién ngudi ta da phat hién duoc nhiing tinh chat khdc thong . Dé 1a mudi kali-natri tartrat (KNaC,H,0¢.4H,0). Tinh chat khdec thiring d6 la : Tinh sit dign : D6 Li tinh phan eye ty phat , tite 1a phan eye khi ving mat dign truéng cia chat dién méi . Tuong tu nhu tinh sat tir 6 vat ligu_ 6 tir tinh vinh ciru . Trong vat ligu. sit dién phai tn tai nhitng ludmg cye dién vinh ciru Ta thay diéu nay rd rang n nhiét 46 cao (> 120°C ) , BaTiO; két tinh trong hé lap phuong kiéu CaTiO; (hinh a). Nhung trong 6 mang co s6 , méi ion titan duge 6 ion éxy quay quanh ma khoang cach gitta tim cia ion dxy va titan 16n hon téng bin kinh cia cchiing nén ion titan e6 thé dich chuyén ty do trong khoiing cach gitta cée Oxy ( inh b) .O nhigt d6 cao curimg 49 chuyén d6ng nhigt di chuyén Ti*” tir ion oxy nay dén ion Oxy khée va néu vj ti trung binh cia tam ion titan tring véi tim di ximg ciia 6 mang thi tri sé mémen dign cia méi 6 mang sé bing khéng do tinh 46i ximg cia nd nhigt 6 < 120°C nang lwgng chuyén dong nbigt thong thang khong di dé cdc ion 6xy bao quanh . Ti** théng thudng gin | trong cic dxy va vi t i ximg cia cdc ion tich dign , déng thoi trong 6 mang co's chuyén Ti” qua lai gi hur vay s& lim mat tink sé xudt hign momen dign . Hinh dang eta 6 mang co s6 vio lie nay bi bién di , 6 mang kéo dai theo huéng ciia truc di qua tim ciia Oxy va titan gin nhau nhat va cé dang King tra tir phuong (hinh C) Hinh b) 38 Tinh thé hoc trén trang thai. Khi bién thé nay chuyén thanh thé khac thi cdc tinh chat ctia né cing thay €6i theo ( phy thuge vao su phan bé lai ctia cde nguyén tir trong edu trie _ Su chuyén bién gitra 2 bién thé da hinh cé thé chi xay ra | chiéu , nghia la bién thé A c6 thé chuyén thinh B-nhung bién thé B khong thé chuyén thanh A duge ‘Tuy nhién bén canh nhing chat c6 kha nang chuyén bién 1 chidu lai c6 nhing chat e6 thé chuyén bién 2 chidu Vidy: Thach anh < tridimit <> cristobalit Kim cuong c6 thé bién thinh grafit . Trong 1 thoi gian dai, qué trinh nay vin durge coi li | chiéu , nhung rdi ngwdi ta da bién duge grafit thinh kim cuong dui 4p sudt va nhiét d6 di cao - kim cong nhin tao . Su chuyén bién 2 ct khéng phai lic nao cing thye hi : vin cé mt sy ngung tré nio dé .Trong mét s6 truéng hop , trang inh tam thdi cia mot chat e6 thé tn tai kha Mu Nhu thiy tinh 6 thé “tgm thd“ hang trim nim chua chuyén vé trang thai bén viing cita vt chat Ia trang thai két tinh 7 Trén quan digm héa hoe tinh thé , ngudi ta phan bigt ra 4 loai bién 46i da hin sau : © Loai bién déi da hinh c6 kém theo sy thay déi s6 phdi tri. Vi du : 6 digu kign thuong RbCI ét tinh theo kiéu NaCl (sft = 6) nhumg khi 6 nhigt 46 thap va ap suat cao thi tinh thé RBCI 6 cfu c kigu CsCl véi sft 8. Ban than CsCl 6 nbigt d, 445°C thi hop nay hign twong bién ddi da hinh ¢6 lién quan dén mite a phin ce ciia cae ion c& km (Cs , Rb ) khi diéu kign hoa ly thay d6i Buerger ( Bua-ge) d3 dura ra qui luft chung cho céc bién ddi da hinh chi lién quan dén s6 phéi tri : “ Nhiing cdu trac véi s lén thudng bén ving 6 nhigt 46 thp , ap sudt cao va nguyge lai . Sé phéi tri nhé thudmg dc trimg cho céc céu trie ben ving, 46 cao hon va ap suat thuéng” .Vi du: ALSiOs cé 3 bién thé da hinh la silimanit , andaluzit va disten . Ba bién thé nay khie nhau 6 chd : G silimanit : 1/2 s6 AP* c6 sft 6 va 1 /2 86 Al’ c6 sft 4 ; tao thanh 6 nhigt 4. cao 6 Andaluzit : 1 /2 s6 Al’ cé sft 6 va 1/2 s6 Al cé sft 5 ; tgo thanh 6 nhiét 9 thap hon Disten tt ca Al déu cé sft 6 ; tao thanh 6 nbigt 46 thap nhat . @ Khi chuyén déi da hinh sé phéi tri luén duge bao toan nhung cach thire gin két cic hinh phéi tri ciia cde cation thay d0i.Vi du : Trong 3 dang thi inh cia SiO la thach anh , tridimit . cristobalit thi nguyén tir Si déu c6 s6 phdi tri 4 nhung 6 mdi dang thi hinh hinh phéi tri tir dign cia Si_gan két v6i nhau theo cach rigng . Neu tich timg cp tit dign ke nhau thi trong Cristobalit chiim theo so d6 sau: & 870°C y 3 1470°C Tridimit Cristobalit Thach anh © Bién di da hinh kém theo sy thay doi trat ty ciia cic hat edu trae . Hign tugng nay phd bién trong cac hop kim hay trong truéng thach kali 40 Tinh thé hoc da hinh lién quan dén sw quay cc phan tir ( hay radican ) trong tinh thé . Hign tuong nay phé bién trong cdc hgp chit hitu co ‘Ung dyng cia bién déi da hinh :Tao nén cac tinh chat ky thuat cn thiét . Vi dy : Ché tao kim curong nhan tao . Ché tao I s6 vat ligu ¢6 dd cig cao ngoai kim cong dé lim vat ligu mai nbur tir 7 -Al0s ( dang bét mém ) sang a ~AlOs ( hat mai c6ridén ) . 3.2 Dang hinh va dung dich rin 7 3.2.1 Khai nigm chung: Khdi nigm dng hinh do Mitscherlich dua ra ndim 1818 dé chi hign ‘tugng cia cfc chat khée nhau vé thanh phin héa hoc nhung lai cing hinh dang bén ngoai cia tinh thé . Ong nhan thay hai hop chat KH,PO, vi KH»AsO, ket tinh 6 dang tinh thé gidng nhau (chang ‘go thinh nhiing tinh thé dang hinh ghép ciia I King try va 1 lung thip tit phuong ) . Hay cée mudi cacbonat cia 1 logt kim logi héa tr] 2 (ZnCO, , MgCO , FeCOs) , ching e6 chung lép d6i xiing va cling dang tinh thé Tir 1913 4p dung tia rongen dé xdc dinh cdu tric tinh thé , ngudi ta nhan thay ring nhiing cacbonat trén con cé chung | cu trac tinh thé , théng sé mang lw6i ciia ching xdp xi nhau . Vay nhimg hop chat dong hinh phai gidng nhau vé hinh dang bén ngoai va vé cau trite bén trong Cho nén dong hinh 1a sw tOng hop cia 3 hign tong, Su tuong ty vé cau trie tinh ia vat cl AXAXAXAX BXBXBXBX AXBXAXAX XAXAXAXA XBXBXBXB XBXAXBXB AXAXAXAX BXBXBXBX AXBXAXAX 6 day A , B la nhing hat thay thé déng hinh Dung dich rin loai nay goi 1a dung dich rin thay thé .Ta cin ¢6 thé gap dang dung dich rn goi la dung dich xen ké ( xem so 46 sau ) Tinh thé hoc i © Anh hudng ciia kich thuée 6 mang co s6: Na’ va Li” khéng thé thay ng hinh cho nhau trong nhimg hop chat don gian ( nhw trong clorua ) vi kich thuée chimg khéc nhaw xa Ceeyeeeci 0 . Tyr = 0,984;7,,, = 0,684" amg cing chinh nhimg ion nay Igi thay thé cho nhau trong nhing hgp chat phite tap nh LiMnPO, va NaMnPO, Str chénh Igch vé d6 16m ctia cde ion Na” va Li” anh hudng dén kich thude 6 mang, NaCl vt LiCl nhung khdng lim cho théng so mang cita 2 abd phat khéc nhau dng ké i i¢u kign cin nung chua di cae dinh kigu fe tric vi do 46 ca dang ngoai ciia tinh thé . Vi dy: a rig chat MgO (perie laz ) va ZnO ( Zinkit) © Mg™ va Zn” cé ban kinh khé gan nhau ( 0,78 va 0,83), nhung MgO (periclaz ) va ZnO ( Zinkit ) khéng cé chung céu trac va Mg” , Zn” Khong thé thay thé dng hinh cho nhau , vi dang lién két trong periclaz Id ion , trong Zinkit la cong hoa tri dng cue ‘Trong m@t sé tru’ng hgp khong c6 hign tugng thay thé déng hinh cita cdc cau tit nhumg van €6 thé tao duge dung dich rin . Nguyén nhan 1a trong ciu tric c6 nhiing nuit mang bj khuyét va nim hat nguyén tea ning eu Khée o6 thé chiém nhimg ché nay - Vin dé nay ¢6 ¥ nghia mang thug hay phan bg Ig so vei G61 xing hinh hee khong tuin theo 1 qui ludt nao that chat ch& ‘M6t diéu dic trung nita cita hién twong déng hinh 1a hat tinh thé cua | chat déng hinh cé thé Jam mam dé khoi mao sy két tinh tir dung dich cham déng ciia 1 chat khac déng hinh voi nd Chuong 4 : Nhiing tinh chat vat ly thong thudng cia tinh thé va méi lién quan gira ching véi tinh chat d6i xing hoac céu tréc cua tinh thé 4.1 Tinh cét khai hay tinh dé tach cua tinh thé Tinh cét khai cit tinh thé ld kha ning v6 ra hay tich ra theo ee mat eta né dudi tic dung ciia 1 luc eo hoe . Tay theo mite d6 d& tach vi d6 nhin cita mit cét khai ngudi ta phan ra lam 6 loai -Cat khai rit hoan toan (slida ) -Cét khai hoan toin (amfibol) Cat khai ( pyroxen ) ~ Ct khai khong hoain toin (Olivin. [Mg,Fe}Si0, ) ~Cét khai xdu ( granat ) -Khéng cat khai ( Thach anh ) (Granat : AsB,[SiOs] A : Mg”, Fe" Mn® , Ca"... B: AI’, Fe® , Cr’ Pyrdxen : la nhém khodng vat quan trong nhat . N6 la thanh phin chinh cita nhiéu logi dé duge tao thanh 6 nhiét 46 cao . Dé 1a cdc silicat cé thanh phan khac nhau dang ké nhu didpsit , enstatit 43 Tinh thé hoc Amfibol : La nhém khodng vat e6 quan hé véi pyroxen va c6 vai tr to 1én trong thanh phin da . ‘D6 Li nhiing silicat phite tap .) Tinh thé 1 chat ¢6 thé chi bj téch ra theo 1 mat nh mica , thach cao ; theo 2 mat nhur amfibol , pyrdxen ; theo 3 m§t nhur halit , canxit Mite d@ cét khai theo nhimg mt khac nhau e6 thé Khéc nhau . Kha nang cat khai cé quan hé chat ché véi dic diém ciia cau tric tinh thé . Bravais 1a nguéi dau tién cit nghia hign twong nay . Phat trién ly thuyét ve mang tinh the , Ong da gid thiet ring mat eft khai thudng song song véi ede mt mang ¢6 mat d6 hat lin nhit , vi eée mgt mang niy thuéng céch nhau nhimg khoang 16n nhat . Ta thay 6 grafit ¢6 tinh cét khai theo lop Tuong ty nhur grafit , nhimg don chit c6 kiéu xép ciu luc phrong véi ti sé 2 thong s6 e/a > 1,633 thug c6 tinh ‘edt khai theo mat (0001). é cit nghia tinh cat khai mgt efch tron ven phil lu § dn cde lye lién két héa hoe trong nhiing tinh thé thuc .Vulf li nguéi dau tién nhgn thay diéu nay . Ong da Ky Sfalerit va kim ‘curong kim vi du Kim cuong va sfalerit e6 edu tric mang lip phuong tong tw nhung ching edt khai theo nhimg mgt khae nhau . s c ZnS c s c d 050" Zag, | ma? Za ee s v oa Soo S$ c s c s Cc eH Zn f 0294" & Zt 5 (100) (io) ay Sfalert edt khai theo (110) ; kim ewong theo (111) .O sfalerit ho mat {111} chi cha 1 loai on hoc Zn” hoge Scho nén tuy nhig mit mang nay ech xa nhau nhung ehying gin wi nhaw ci 2 logi ion nén trung hda dign tich . Cac mat ciia ho mit mang nay gin két véi nhau bing lye hon nén cét khai tot hon . Tuong ty cho kim cuong . Nha ly thuyét ciia Bravais va Vulf ma d0i khi chi dya vao tinh cét Khai -m@t hign tuong cor hoe don thudin - ngudi ta c6 thé rit ra nhing két tun nhat din ‘rue bén trong cia mot tinh thé 42 BO cing ‘DO cimg ci Cé nhiéu phuong phap xc dinh 46 cimg cua mét tinh thé . Trong thyc té phuong phap thuéng ding nhat li phuong php xc dinh gin ding theo thang Mohs Day la phuong php so sinh tong déi kha ning cao xudt lén nhau cia mau nghién ctu voi mau chuan cia thang Mohs 10 khoding sau : tinh thé la mite d6 dé khang cia né d6i v6i cdc tac dyng co hoc Do cing | Miu chudn 1 @4) | Tan (silicat manhe hydroxyt Mg(OH),[Si,O 0) 2 G36) Halit__ NaCl 3109) [Canxit CaCO; 4189) | Fluorit CaF Tinh thé hoc 5. (536) | Apatit CasF(PO,)s 6 (795) | Octoclaz K[AISisOs] 7 (1120) | Thach anh_ SiO: 8 (1427) | Topa_-Silicat nhémchiiaF _-_Al,SiO,(F,OH) 9 2060) [Céridon a ALO. 10(10060) | Kim ewong Khi xée djnh , ngudi ta ding vat nay cdo Ién vat kia. Néu trén bé mit miu nao cé vét cdo , ching td vat_ nay mém hon vat kia va nguge Igi -Thang 6 cimg Mohs khéng chi 16 46 cimg tuyét oi. Vi du : Khong pha d6 ciimg 9 1a cimg gap 3 Tan 46 etmg 3. NO chi e6 nghia li 1 khong nio 6 €6 thé vach duge tat ed ede Khoang vat xép dudi nd trong thang dé cimg va nguge lai , sé bi cae Khodng vat xép trén né vach durge . Hai khodng vat ¢6 ciing 46 cig sé vach duoc lin nhau . Vi du : Thach anh vach duge tinh thé X nhung ortocla khdng vach ndi, thi tinh thé X c6 46 cimg nhé hon 7 vi lin hon 6 theo thang Mohs .K&t qua thu duge khong chinh xéc nhung don gian .Bé cho tign , mot s6 vat quen thude ding gitip ngudi ta xéc dinh d6 ctmg 1 céch nhanh chong mhur sau Méng tay c6 9 cimg : 2,5 Déing xu bing ding: 3 ; Ludi dao hoe kinh : 5,5 . Day thép : 6,5 Dé xée dinh d6 cimg chinh xc ngwdi ta ding eée phuong phép khée : DO cirmg Brinen (HB): Duge xic dinh khi ép 1 vién bi tiéu chuan dudi tai trong P xée inh Ién bé mat vat ligu , sau khi bo tai trong bi sé dé lai I vét 1om voi dign tich mat 6m F . eee ee eee me eee ery eee 2o- D-a*) D(D-\D' -d’) -D§ cing Vicke (HV): Ding mii nhon bing kim curong hinh thap ti phuong dn xudng bé mat dui luc ép P. D6 ln cia dung chéo d cia dau an xéc dinh bang kinh hién vi . aP HV = 2sinS— ; BO cimg singe oe 36° 1a gée gitta cdc mat thap TG -D§ eting Knoop (HIK):Cich do gidng nhu do Vicke nhumg mii dim hinh thép edu tao_ sao cho vét do dé Iai c6 dang hinh thoi . = S55 i HK = P/F 4s \wéng .Trong cing | tinh thé nhung d6 ctmg theo nhimg huéng Khe nhau thi khéc nhaw Tinh thé disten ALSiOs . Doc theo chiéu dai tinh thé e6 d6 cig, bing 4,5 nhung vudng géc voi phurong dé cho 6 cimg bing 7 . -Nhiing mit c6 m§t 4 nguyén tir lon mhat sé 6 49 cémg lon mbit ( nhiing mit nay cing 1a hig mat edt khai t6t nhat cia tinh thé ) -D6 cig cita vit chat con cé quan he véi ti trong ( 6 chat sit nguyén tir ) clia n6 . Khao sat nhiing bién thé da hinh cia | chat ngudi ta thay nhiing bién thé cé ti trong lén sé 06 49 cig cao . vidy: CaCO, —> Can xit 06 ti trong 2,72, d6 cimg 3 Aragonit 2,94 4 i cae tinh thé khéc logi nhau c6 2 nguyén nhan chit yéu dn dén d6 cimg khée nhau : -Khi nhimng diéu kign khac nhw nhau , 49 cing phy thudc vao khoang céch giira cae mat mang . Khong cich nay nhé d6 cig lon -D§ cimg ting ciing véi sO héa trj : Vi dy : diy NaF , MgO, ScN , TiC cé cau tric kiéu nhu nhau ( NaCl) . va khoang cach gitta c4c mat mang tuong ty nhau , nhung cac hop chit tir cdc ion ‘véi héa tri khéc nhau din dén d6 cimg khdc nhau : ‘Hop chit héa hoe NaF [MgO [SeN [TiC ‘Hoa trj cde ion 1 2 3 4 ‘Khoang céch mang (100) 231 [21 [223 [2,23 ‘DQ citng theo Mohs 32 165 [78 [89 4.3 Tinh din nhigt ‘Dé minh hga tinh din nhiét cua tinh thé ngud éu thi nghiém don gin Lay | tinh thé Ip phuong , phi sip ong lén mOt_ mgt cha né ri cham 1 dau kim di duge nung néng ( tg0 iém nhigt ) trén mit tinh thé ., thay lép sép ong xung quanh dau kim néng chay tao thinh I vong tron . Ciing kim thi nghiém twong ty véi tinh thé cdc hé khéc , ngoai vong tron ra ta sé nhdn duge ‘Tuong tr e6 1 nguo theo dit moi huéng . Néu xung quanh c vecto , géc ciia ching cca chiing Lam thanh 1 mgt ding nhigt .Nhu vay phuong va cde chat v6 dinh hinh c6 mat ding nhiét dang hinh edu (a) _ hudng én nhét theo huéng truc C thi mat ding elipxoit trdn xoay c6 dang kéo dai theo huémg C vi nguge lai hinh (b,c) -Tinh thé hang thip c6 m§t dng nhigt hinh elipxoit 3 tryc khOng bing nhau , c6 3 ban truc vudng géc véi nhau va c6 d§ dai khéc nhau ( hinh d) i“ + Tinh thé h¢ 3 nghiéng : vi tri ciia mat ding nbigt khong xéc dinh . Méi tinh thé e 1 céch inh hung riéng cia mat elipxoit . +Tinh thé hé 1 nghiéng : c6 1 ban truc tring véi L; , cdn 2 ban truc kia nim trong phing vung géc véi ban tryc thir nhat + Tinh thé hé truc thoi : Mat elipxoit niy hodn to’n durge dinh huréng . 3 ban true ctia nd tring véi 3 phurong don( tite 3 truc d6i ximg bac 2 cia tinh thé ) cota tinh thé . 46 Tinh thé hoc ‘Nhu vay d6 din nhigt trong tinh thé c6 lién quan dén tinh d6i xing hay ‘edu uf) wua tinh thé Trong tinh thé, nhig huéng c6 a6 dan nhigt lin thudng tng v6i nhiing hing mang cb mat dp hat lon. : : Tink dn nhigt cia tinh thé phu thude: niéu vaio mite dé sai hong trong edu tric cia clting iu trie eng nhieu sai hing tinh thé edng kém dn nhigt Vi du Mudi dn thién nhién e@ 2 0,015 cal/em.s.'C ; mudi an téng hgp cb A = 0,021 cal/em.s.°C . Cac dung dich rén thudng cb 6 dan nhiét thdp hon cde tinh thé hop phan . : M6t vit ran 6 trang thai v6 dink hinh cé d6 dan nhiét thap hon khi no & trang thai tinh the Vi du : Thiiy tinh thach anh ( SiQ2) 6 2 = 0,0032 cal/em .s.°C stink thé thach anh c6 A = 0,0325 cal/em..s."C. Diéu nay giip ta dé dang phan biét thity tinh thach anh va tinh thé thach anh . Cam & tay m6t sé néng lén, mot khong néng vi né truyen nhigt nhanh vao todn bé thé tich tinh the . 4.4 Tinh Ap dign , héa dign , sit dign Trong tinh thé cdc chat chi co tinh thé dang lién két kim loai cé tinh din dign tét , vi trong cu trac cia ching thuéng xuyén cé mat cdc dign tir ty do . Nhiig tinh thé dic trung bing dang lién két ion va cng ha tr} thurimg 18 nhiing tinh thé cdch dign . Tuy mhién ban chat céch dign ciia ching khdng phai la vinh ciru , ma c6 thé thay di dudi téc dung cua bite xq hdng ngoai, tit ngoai , cita 4p le hay cua nbiét a... . Tinh ap dign, héa dign , sat dign 1a 3 tinh chat dién tuong déi quan trong va méi 6 1 sé vat ligu dién méi. Mét mat n6 gép phan xc dinh tinh ddi ximg cua tinh thé, mat khac nd cho phép sir dung tinh thé véi nhing hiéu img dic biét dé dé ché tao nhimg thiét bj dac biét trong ky thudt (Dién méi hay chat cach dign khac vGt dén cor ban & ché trong dién méi khéng cé cac dign tich te do. Khi dat I thanh dign méi BC trong dign tricing ctia I vat mang dign A , néu thanh dign mai 1a dng nhat thi trén cdc mét gidi han BC sé xudt hign nhiing dién tich tréi dau. Néu thanh dign moi khong déng nhét thi ngay trong long thanh dién méi cing xudt hién dién tich . Hién tugng trén dién méi khi dat trong dién trong c6 xudt hién nhing dign tich duoc goi la hién teong phan cuc dién mdi). ath 1/ Ap dign : 1a 1 tinh chat khac thurdng cia m6t vai vat ligu cé cdu tric tinh thé phite tap va cé tinh d6i ximg thép nhu bari titanat (BaTiO) , bari va chi ziéconat (PbZrO;) , amonidihydrophotphat (NH,H;PO,) va thgch anh Tinh chat nay thé hign :Khi nén ho§c kéo gin 1 s6 tinh thé dién mdi theo nhiing phuong dic bigt trong tinh thé thi trén céc mat gidi han cit tinh thé c6 xudt hign nhiing dign tich trai du , ‘tong ty nhur nhiing dign tich trong hign twong_ phn cue dign mdi . Hign tong nay durge goi la 4a Tinh thé hoc eee hign tong 4p dign thugn .Néu d6i dau cia lye tée dung , vi du tir nén sang kéo hoe nguge Iai thi T H++ett ++ ae 1 Vit ligu dp dign duge tmg dung trong cfc Tinh kign chuyén 46i ning Iugng dign thinh img suit co hoe vi nguge lai_nhu dau ghi am , mieréphon , may phi siéu am , dau do img suat , div thu am. Trong 1 may ghi 4m , khi dau kim dich chuyén theo céc rnb trén 1 dia hat , bién thign cia 4p suat Ién vat ligu dp dign & trong dau 4m chuyén déi thanh tin higu dién va duge khuyéch dai én ‘rude khi ra loa . G tinh thé da néu trén cén gap hign tugng goi la 4p dign nghjch nhur sau éu ta dat én 2 mt cia tinh thé mgt higu dign thé thi né s8 bj gidn hoe nén . Néu higu dign thé nay Ia 1 higu dign thé xoay chigu thi ban tinh thé sé bj gin , nén Ign tigp VA dao ding theo tin sé eta dign tueng xoay chiéu . Dao dng eo hoc cia ban tinh thé tgo thinh nhiing sng siéu 4m truyén vio trong moi truéng xung quanh . Tinh chat nay dugc img dung dé ché tao cdc nguén phat siéu 4m . Cac song nay cé thé truyén di 1 khoang dang ké trong nuéc . Ngu@i ta sir dung higu tng nay vio phuong tién ‘théng tin gitta cdc tau ngim lign két ion va déng héa tri thuring 1a nhimg vt ligu ap dign manh nhur Sfalerit ( ZnS) . Higu timg 4p dign thuong théy trong mét s6 mudi nhu clorat , brémat , iodat . Ngay nay ngwéi ta da ngghién ciru duoc hon 500 chat dp dign khéc nhau nhung méi chi e6 khoing 1/10 s6 dé duge dem ding trong thu tS . Trong dé thach anb 1a vat ligu 4p dign thudmg ding nhat 2/ Tinh héa dign : LA kha nang din dign cia tinh thé khOng din dign khi bj téc dung boi nhigt 46 du : Khi nung néng tinh thé tuamalin hinh try thi 2 dau ciia n6 sé tich dign . Cae dign cy sé d dau cho nhaw néu ta Lim tanh tinh thé Higu ting nay chi phat sinh trong tinh thé theo nhiimg hung hoan toin xée dinh . B6 14 nhing hung phan eye tring véi phuong don ( li phuong due bio toiin qua bat ky phép bien di d6i xir ng ¢6 trong tinh thé ) cua tinh thé va 6 tinh thé khéng chira tim di ximg : Do higu img héa dign khi xudt hign c6 kém theo sur gid né mhigt cia tinh thé nén n6 6 thé coi la trutng hop dic bigt cia 4p dién (Tuamalin 1 1 Logi ng thie hoa hoe phite tgp dén ndi Gién Ruskin pha néi ring * cong thife héa hoc ctia né gidng eai don thuée cia Ong thay thude thoi trung c6 hon Ia cong thiie cua I logi khodng vat thy str“) 48 Tinh thé hoc 3/ Tinh sit dign : Dé 1a tinh phan cue ty phat tite 1a phan cuc khi ving mat di ign moi . Tuong ty nhu tinh st tir & vat ligu c6 tir tinh vinh ettu . Trong ede tn tai nhiing luong cye dign vinh ctu. Vi dy trudng cia el t Ligu sit dign phai tong tinh thé BaTiO, ( 1 ght stain ph thong , O* trong 6 mang co im & che dinh eta 8 co sf mang, tinh d6i tng te phuems ( Hin kip phurong bj in nh theo 1 phyong ).M6 men ling ewe sinh ra do sy xé djch twang doi ciia cic ion O™ va * ra khoi vj tri déi xtmg ctta ching . Cac ion O* nim thap xuong phia dudi 1 chiit con ion Ti* dich lén trén so véi tm diém cia 6 mang co sé. Nhu vay mt m6 men lng cy ion vinh ciu gin v6i 1 6 mang co s6 . Tuy nhién khi nung néng BaTiO; len trén nhigt dO Curie sit dign cia n6 (120°C) thi 6 co sé s8 tré Iai khOi lap phwong va tat ca cae ion déu theo ding vi ti 6i ximg trong 6 co sé lap phurong , vit ligu bay gid e6 edu trite tinh thé kiéu Perdpskit va tinh chat sit dign bién Sy xé dich twong déi cia cdc ion O , Ti*” déu theo cing 1 hudng cho tit cd moi 6 mang co sé 6 6 dign moi cye ky cao 6 cée tin sé dién truéng tuong déi thap , vi du, & nhiét 4d. phong hing s6 dién méi cia BaTiO; cd thé cao téi 5000.Do vay cae tu dién ché tao bang nhimg vat ligu nay cé kich thude nhé hon rat nhiéu so véi cde ty dign kim bang vat ligu dign méi khac . 4.5 Quang tinh ‘Vé tinh chat quang hoc vit rin duge phan lam 2 nhém Ién : Chat ding huéng quang hoc va chat dj huéng quang hoc . Tinh thé thugc hé lip phuong va chat vO dinh hinh thugc nhém ding hurdng quang hoc .Tinh thé cia cée hé uc phuong , tir phuong , tam phuong , try thoi , mét nghigng , ba nghiéng déu la dj hung quang hoc . Trong méi trudng ding hung . song énh sing truyén di theo céc phytong khic nhau véi van t6c nhu nhau . Trong méi trudng di huéng quang hoe, tc a6 truyén séng anh sing sé khac nhau theo cée phuong khéc nhau Khi di qua m3t phan cach 2 m6i trudng ding huéng quang hoc Anh sang bi khiic xa tuan ‘theo 2 dinh lugt : 1- Tia t6i va tia khie xq nim trong cling mit phing voi phdp tuyén cia m§t phin cich 2 mdi trudg tai diém t6i (diém phan xa ) 2- Ti sé ciia sin géc t6i iy va goc khuic xa iz Ki mot dai hong khong d4i , khong phy thude vio 4} dn ciia goc t6i déi voi 2 méi trudmg da cho : mh si Nhiig vat thé ding hung quang hoc ( tinh thé hang cao , chat v6 dinh hinh ) chi cd mét dai Iugng chiét sudt . ‘V6i tinh thé hang trung va hang thdp cé khdc . M6t tia sing chiéu vao ching , néi chung ‘thuong téch thinh 2 tia khtie xa 颀 e e tinh thé hang trung 9 Tinh thé hang thip

You might also like