GR:

Enerji santralleri, enerji retmek iin kullandklar yakta

gre eitli isimlerle nitelendirirler, mesela doalgaz

santrali, kmr santrali, fuel oil gibi, yada hidroelektrik
santral gibi.
Doalgaz yaktl kombine evrim termik santralleri dier
fosil kaynakl yakt kullanan termik, nkleer ve
hidroelektrik santrallerine gre daha dk kurulum
maliyeti ile daha ksa srede iletmeye alnabilmektedirler.
Kombine evrim santrallerindeki asl ama, atk s
gazlarndan yararlanarak buhar eldesiyle elektrik retmek
ve verimi arttrmaktr. Gaz santrallerinin tek bana
verimleri dktr ama kombine evrim olduunda
verimleri daha da artmaktadr ve milli ekonomiye katk
salanmaktadr.

GENEL YAPI
Kombine evrim santrallerinde gaz trbinleri ve buhar

trbinleri birlikte kullanlmaktadr. Yakt olarak doal gaz

kullanlan gaz trbinlerinden elde edilen elektrik
enerjisinin yan sra trbin egzozundan yksek scakla
sahip egzoz gazlarnn atk ssnn kazana verilmesiyle elde
edilen buhar ile buhar trbinlerinden de ek elektrik
retimi salanmaktadr.
Bu santrallerde gaz trbinli evrimlerin st scaklnn
yksek olmas ve buhar trbinli evrimlerin alt
scaklklarnn dk olmas avantajlar birletirilerek
tasarm koullarnda al-mak zere kombine evrim
verimi %50-60 civarnda gerekletirilebilmektedir.

KISIMLAR:
Bamsz Atk Is Kazan(HRSG)
Buhar Trbin Generatr(STG)

Kondenser
Soutma Kulesi
Gaz Trbini

Generatr

Bamsz Atk Is Kazan(HRSG)

Bamsz atk s kazan basn derecesine sahiptir.
HP: Yksek basn, 45 bar civarndadr.(400 C)
IP: Orta basn, 12 bar civarndadr.(224 C)
LP: Dk basn, 4 bar civarndadr.(120 C)
HP basnc dorudan buhar trbininde kullanlmaktadr.

Gerektiinde IP basnc ile desteklenmektedir.

IP basnc ayrca evre fabrikalara satlmaktadr.
LP tesisin ihtiyacn karlamakta ayrca degazr grubunu
beslemektedir.

Buhar Trbin Generatr(STG)

STGnin grevi, HRSGden gelen IP ve HP buharlarnn

enerjisini, ayn rotorla bal bulunduu generatr

vastasyla elektrik enerjisine evirmektedir. Santralde
kullanlan kontrol sistemi STG zerinde snrl bir
kontrole sahiptir.
STG buhar giriinden kna doru hacmi genileyen
bir yapya sahiptir, 16 kademesi bulunur. Rotor zerine
yerletirilmi kanatklar ve bu kanatklar arasnda d
gvedeye sabit olarak bal stator kanatklar sistemin
temelini oluturur.

Kondenser
STGnin tm kademelerinden geen ve zellikleri

byk lde deien buhar atlmaz ve yine STGye

bal olan kondensere gnderilir. Kondenserde,
soutma kulesinden gelen 24C deki suyu sirkle eden
boru demeti bulunur. Buhar bu borular arasndan
geirilerek youturulur ve yeniden kullanma hazr
hle gelir.
Kondenser iindeki borularda gezdirilen su ise buhar
ile s al-veriine girmi ve olduka snmtr.
Soutulmak amacyla soutma kulesine gnderilir.

Soutma Kulesi
Su stten braklr, stteki pervaneler havay emer ve

su-hava arasnda s al-verii meydana gelir. Bu

ilemle souyan su havuza der. Buradan da
pompalarla kondensere yeniden pompalanr.

Demineralize Su retim Yntemleri:

Reine Yntemi
Ters Osmos Yntemi

Reine Yntemi
Su kuyularndan alnan su nce kum filtrelerinden geirilir. Burda

askdaki kat partikller ve kum filtresinde bulunan antrasit tarafndan

Fe tutulur.
Kum filtresinden kan su kuvvetli katyon reinesiyle dolu olan kolona
gelir. Bu kolonda suyun sertliine neden olan Ca+, Mg+ gibi iyonlar
reinelere tutunmu olan H+ ile yer deitirir.
Katyon reinelerinden geirilip (+) iyonlarndan kurtulmu olan su
degazre gelir. Degazrde stten yamurlama eklinde verilip alttan da
havayla temas ettirilerek (mekanik arptrma) uucu gazlardan
ayrtrlr.(CO2 gibi)
Degazrden kan su kuvvetli iyonik reinesiyle dolu anyon kolonlarna
gider. Sudaki (-) ykl iyonlar (CO3, SiO2, Cl vb.) reinelere tutunmu
olan OH- ile yer deitirir.
Daha sonra su MIX-BEDe (kark yatak) gelir. Burda katyon ve anyon
reineleri kark olarak bulunur. Daha nceki ilemlerde kurtulmu
olabilecek iyonlar bu kolon tutar.

Reine Ynteminde Rejenerasyon:

Katyon reineleri ilevini yitirdiinde yani reinelere tutunmu

olan H+ iyonlar azaldnda reineler H+ yklemesi iin HCl ile

ykanr. Anyon reineleri iin de ayn ekilde NaOH ile ykanarak
OH- yklemesi yaplr.
Rejenerasyon sonucu aa kan atk su ntralizasyon havuzuna
gelir. Burda 6 9 aras pH ayarlamas yaplarak doaya verilir.
Santralde kullanlan suyun saf olmamas buhar retim
sistemlerinde malzemenin mrnn ksalmasna, tkanmaya,
bakm maliyetlerinde arta sebep olur.
Ca, Mg gibi metaller kire yapc olduklarndan suda istenmez.
Anyon reinelerinde tutulan SiO2 ise ok sert olduundan buhar
trbininin kanatklarna zarar verir. Bu nedenle sudaki miktar
en aza indirilir.

Ters Osmos Yntemi

Kuyulardan ekilen suya NaOCl dozajlanr. Bunun sebebi

filtreler iin zararl olan baktrei oluumunu nlemektir. Daha

sonra su kum filtresine gelir, burdan kta verilen NaOClyi
elemine etmek iin SMBS(Sodyum MetaBislfat) verilir.
Ayrca sudaki kire yapc iyonlar askda tutmak iin antiskalat
verilir. Burdan su RO-1e gelir, iyonlar ters osmos ile tutulur.
Arkasndan RO-2ye gelen suyun tabaka oluturmasn
engellemek iin yani iyonlamann kolay olmas iin ikinci
kademelere kostik verilip pH ykseltilerek CO2 elimine
edilir.(Mg+2 ve Ca+2 ayrtrld iin pHn ykselmesi sorun
olmaz.)
Verilen suyun %75i rn olarak alnr, %25i atlr.(iletkenlii ok
yksektir.)

Ters Osmos

Ters Osmos Ynteminde Elektrodiyaliz:

RO-3ten kan su buraya gelir. Suyun iyonlarn alma

ileminde membranlar ya anyonlarn ya da katyonlarn

gemesine izin verecek ekilde elektrodlarn arasna
srayla yerletirilirler. Elektrodlar yklendike anyonlar
ana akmdan ayrlrlar ve anyon seici membran
iinden geerek konsantre hcrede birikirler. Bitiik
hcre duvar katyon seici olduundan anyonlar
buradan geemezler. Benzer ekilde katyonlar da ayn
yolu izler.

Elektrodiyaliz:

Gaz Trbini
Bu motorlar uak motorlarnn bir trevi olup radyan

alan motorlardr. Birbirinin iinden geen iki aft

mevcuttur. aftlarn birine dk basn kompresr (LPC)
dierine yksek basn kompresr (HPC) baldr.
Souyan havann hacmi azalr prensibinden hareketle hava
gaz trbinine alnmadan nce soutulur. Hava filtresinden
geerek kompresre gelir. Burada yksek basnlar-da
sktrlr. Skan havaya doal gaz verilip yanma
odalarnda atelenir.
Yanma sonucu genleen karm trbin ksmn evirerek
g elde edilir ve bu g de generatr evirir. Elde edilen
g 40Mwatt civarndadr.

Gaz Trbini

Gaz Trbini

Generatr:
Generatr trbin aftnn dnmesiyle oluan mekanik gc

elektriksel gce eviren makinedir.

N S kutuplar arasnda dairesel olarak hareket ettirilen bir
bobinde alternatif gerilim indklenir. Elektrik enerjisi
genellikle alternatif gerilim olarak retilmektedir. AC
generatrler bobin gruplarndan oluan temel iki ana
paradan oluur.
Stator: zerinde elektrik enerjisinin indklendii sargnn

bulunduu blmdr.
Rotor: N S kutuplarn meydana getiren sarglarn
bulunduu blmdr.

Teorik Bilgi
Kombine g evrimleri gaz ve buhar trbinlerinin

birlikte kullanld evrimlerdir. Kombine evrim fikri

basit Brayton evriminin verimini, yksek scaklklarda
almann salad ka-zanlardan yararlanmak ve
egzoz gazlaryla atlan s enerjisini geri kazanarak bu
enerjiyi buharl g evrimi gibi bir alt evrimde s
kayna olarak deerlendirmek fikrinden hareket-le
ortaya kmtr. Kombine g evrimleri geen
yzyln bandan beri tasarlanan sistemler olmasna
ramen ilk kombine evrim santrali 1950'de kurulmu
olup, daha sonra ise hzla artan uygulamalar ile
gnden gne geliim gstermektedir.

 deal Brayton evrimi kullanlarak yaplan

hesaplamada denklemler aada gsterildii

ekildedir. Gaz evrim verimini bulmak iin;

Burada; ve , trbin net ii ve gaz evrimine giren

sdr. Ayn denklemi kullanarak evrimin net gc

hesaplanabilir. Bu nedenle, gaz evriminin enerji
balans yazlarak, buhar evriminde serbest s miktar
bulunur;

 Birinci denklemdeki gibi buhar evriminden elde

edilen net i miktar;

Buhar evriminden atlan s miktar;

Son olarak, kombine evrim santralinin s verimi (

hesab;

Konuyla lgili Yaplan almalar

Kombine evrimli santraller yksek verim ve g sunmann

yannda esnek iletme koullarna uygun, abuk devreye

alnabilen, tam yk ve deiken yk durumlarna kolay
adapte olabilen, hatta deiken yk durumlarnda da
yksek verimle alma zelliklerine sahiptirler.
Bhargava ve Arkadalar:
Bhargava ve arkadalar mevcut bir gaz trbini nitesinin
modifiye edilmesi durumunda gaz trbininden elde
edilebilecek verimin, Brayton evrimi ilaveli bir kombine
evrimden elde edilebilecek verim deerine kadar
ykseltilebilecei ve gaz trbininin termodinamik performans ile retilen gcn artacan saptamlardr. Ayrca
yaplacak bir iyiletirmenin ekono-mik boyutunun da cazip
olduu belirtilmitir.

Fiaschi ve Manfrida:
Fiaschi ve Manfrida yar kapal kombine gaz trbini evriminin
ekserji tabanl olarak analizini gerekletirmilerdir. Deiik
iletme artlarnda her bir eleman iin ekserji kayb hesaplanm ve evrimin kritik niteleri belirlenmitir. almada yanma,
atk s kazan, su pskrt-me/kartrma ve su geri kazanm
sistemleri kayplarn olutuu temel birimler olarak belirlen-mi
ve toplam ekserji kaybnn %80'den fazlasn oluturduu
belirlenmitir. Elde edilen deerlerin standart ak evrimlere
olduka yakn olduu ancak kombine evrimlerin ani yklenmelerde daha kullanl olduu ifade edilmitir.
H.Hseyin Erdem ve Arkadalar:
Erdem ve arkadalar evre scaklnn performansa etkilerini
incelemi ve iklim blgelerine gre gaz trbinindeki performans
kayplarnn azaltlmas yada kazanlarn arttrlmas iin tasarm parametrelerinin olas byklk aralklarn
belirlemilerdir.

Bhargava ve Meher-Homji:
Bhargava ve Meher-Homji deiik gaz trbinlerinde
buharlatrma ve spreyleme metotlaryla giri havas
nemlendirilmesinin, gaz trbini performans parametreleri
zerine etkilerini ara-trmlardr. almada nemlendirme
ileminin gaz trbini verimini olumlu etkiledii belir-tilmi,
ancak atmosferik bal nemin %0-100 arasnda deitii
durumlarda trbin parametrelerindeki deiimin %1'in altnda
kald ifade edilmitir.
Nixdorf ve Arkadalar:
Nixdorf ve arkadakar gaz trbininden elde edilen faydal i
miktarn arttrmaya ynelik olarak, artlandrlm farkl trbin
giri havas scaklklar iin elde edilen faydal i miktar-nn ne
ekilde deitiini, atmosfer scakl deiimlerinin kompresr
giri havas scakl ve deiik soutma nitelerinin s ykleri
zerine etkilerini incelemilerdir. Ayrca nerilen sistemlerin
termo-ekonomik analizleri de maliyet optimizasyonu tabanl
olarak gerekletiril-mitir.

Performans Kriterleri
G santrallerinin tasarmnda performans kriterleri evrim

performansn en st dzeyde tutacak ekilde seilir.

- evrim maksimum scakl gaz trbini sisteminde kullanlan
malzemeye bal olarak sei-lir.
- Performansa etki eden dier bir etken ise evre koullardr. Santral
elemanlarnn tasarmn-da santralin tam ykte alt ve evre
koullar olarak da genellikle 15C evre scakl, %60 bal nem ve
101.3 kPa atmosfer basnc (ISO koullar) baz alnr. Santralin iletmesi
esnasnda evre koullarn santralin bulunduu yerdeki ortam basnc,
scakl ve bal nem oluturur, bu parametreler ise tasarm
koullarndan bamszdr. Dolaysyla evre koullarnn tasarm
koullarndan farkl olmasna bal olarak santralin performans artar
veya azalr. Basn ve bal nemin deiiminin santral performans
zerindeki etkisi genel olarak scakln etkisi yannda ihmal
edilebilecek dzeydedir.