Kythuatso

§µo Thanh To¶n
Ph¹m Thanh HuyÒn

----- -----
U2
74LS73
J1
U1A K1 __
Q1
CP1 Q1
RD1
J2
K2 __
Q2
CP2 Q2
RD2
1010011100
0
Bµi gi¶ng
Kü thuËt sè
Chuyªn ngµnh: KTVT, KTTT, §KH-THGT
Hµ néi 7/ 2005
PTH-DTT
2
BomonKTDT-§HGTVT
Lêi nãi ®Çu:
Kü thuËt sè lµ m«n häc nghiªn cøu vÒ çc møc logic sè ph-

¬ng ph¸p biÓu diÔn tèi thiÓu ho¸ bµi to¸n vÒ tÝn hiÖu sè, nghiªn
cøu çc m¹ch sè c¬ b¶n: m¹ch tæ hîp, m¹ch d·y.
Bµi gi¶ng Kü thuËt sè ®îc biªn so¹n dùa trªn çc gi¸o tr×nh
vµ tµi liÖu tham kh¶o míi nhÊt hiÖn nay, ®îc dïng lµm tµi liÖu
tham kh¶o cho sinh viªn çc ngµnh: Kü thuËt ViÔn th«ng, Kü thuËt
Th«ng tin, Tù ®éng ho¸, Trang thiÕt bÞ ®iÖn, TÝn hiÖu Giao
th«ng.
Trong qu¸ tr×nh biªn so¹n, çc t¸c gi¶ ®· ®îc çc ®ång
nghiÖp ®ãng gãp nhiÒu ý kiÕn, mÆc dï cè g¾ng söa ch÷a, bæ
sung cho cuèn s¸ch ®îc hoµn chØnh h¬n, song ch¾c ch¾n
kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, h¹n chÕ. Chóng t«i mong nhËn
®îc çc ý kiÕn ®ãng gãp cña b¹n ®äc
Xin liªn hÖ: daothanhtoan@uct.edu.vn
3
PTH-DTT
PhÇn 1
®¹i sè boolean
vµ vi m¹ch sè
4
BomonKTDT-§HGTVT
Ch¬ng 1:
HÖ thèng ®Õm vµ m·
I. BiÓu diÔn sè trong çc hÖ thèng ®Õm

1. Kh¸i niÖm c¬ b¶n
+ HÖ thèng ®Õm lµ tæ hîp çc quy t¾c gäi vµ biÓu diÔn
çc con sè cã gi¸ trÞ x¸c ®Þnh
+ Ch÷ sè lµ nh÷ng ký hiÖu dïng ®Ó biÓu diÔn mét con sè
+ Ph©n lo¹i hÖ thèng ®Õm gåm 2 lo¹i lµ hÖ thèng ®Õm
theo vÞ trÝ vµ hÖ thèng ®Õm kh«ng theo vÞ trÝ
. HÖ thèng ®Õm theo vÞ trÝ lµ hÖ thèng mµ trong ®ã gi¸ trÞ vÒ
mÆt sè lîng cña mçi ch÷ sè phô thuéc võo vÞ trÝ cña ch÷ sè ®ã
n»m trong con sè
VÝ dô: trong hÖ ®Õm thËp ph©n: Con sè 1278 cã sè 8 chØ 8
®¬n vÞ
Con sè 1827 cã sè 8 chØ 8.103 ®¬n
vÞ
Nh vËy tuú vµo vÞ trÝ kh¸c nhau trong con sè mµ ch÷ sè biÓu
diÔn gi¸ trÞ kh¸c nhau.
. HÖ thèng ®Õm kh«ng theo vÞ trÝ lµ hÖ thèng mµ gi¸ trÞ vÒ
mÆt sè lîng cña mçi ch÷ sè kh«ng phô thuéc vµo vÞ trÝ cña ch÷
sè ®ã n»m trong con sè.
VÝ dô: trong hÖ ®Õm La m· trong çc con sè IX, XX hay XXXIX
®Òu cã X ®Ó biÓu diÔn gi¸ trÞ 10 trong hÖ thËp ph©n mµ kh«ng
phô thuéc vµo vÞ trÝ cña nã trong con sè.
NhËn xÐt: hÖ thèng ®Õm kh«ng theo vÞ trÝ cång kÒnh khi biÓu
diÔn gi¸ trÞ lín do ®ã Ýt sö dông. Do vËy, khi nãi tíi hÖ thèng
®Õm ngêi ta hiÓu ®ã lµ hÖ thèng ®Õm theo vÞ trÝ vµ gäi t¾t lµ
hÖ ®Õm.
2. Çc hÖ ®Õm th«ng dông
NÕu mét hÖ ®Õm cã c¬ së lµ N th× mét con sè bÊt kú
trong hÖ ®Õm ®ã sÏ cã gi¸ trÞ trong hÖ thËp ph©n th«ng thêng
nh sau:
A = a n −1 .N n −1 + a n − 2 .N n − 2 + ... + a1 .N 1 + a 0 .N 0
Trong ®ã ak lµ çc ch÷ sè lËp thµnh con sè (k = 0, 1 … n-1)
vµ 0 < ak < N-1
Sau ®©y lµ mét sè hÖ ®Õm th«ng dông:
+ HÖ ®Õm mêi (thËp ph©n): cã c¬ së lµ 10, çc ch÷ sè trong hÖ
®Õm nµy lµ: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 vµ 9.
5
PTH-DTT
vÝ dô: con sè 1278 = 1.103 + 2.102 + 7.101 + 8.100 biÓu diÔn mét
ngh×n hai tr¨m b¶y m¬i t¸m ®¬n vÞ theo nghÜa th«ng thêng
+ HÖ ®Õm hai (nhÞ ph©n): cã c¬ së lµ 2, çc ch÷ sè trong hÖ
®Õm nµy lµ 0 vµ 1
vÝ dô: 1011 trong hÖ nhÞ ph©n sÏ biÓu diÔn gi¸ trÞ
A = 1.23 + 0.22 + 1.21 + 1.20 = 11 trong hÖ ®Õm 10 th«ng
thêng
+ HÖ ®Õm mêi s¸u (thËp lôc ph©n – hexa): cã c¬ së lµ 16 víi çc
ch÷ sè: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, A, B, C, D, E vµ F
vÝ dô: 8E trong hÖ ®Õm hexa sÏ biÓu diÔn gi¸ trÞ
A = 8.161 + 14.160 = 142 trong hÖ ®Õm 10 th«ng thêng
+ HÖ ®Õm t¸m (b¸t ph©n – octa): cã c¬ së lµ 8 víi çc ch÷ sè 0,
1, 2, 3, 4, 5, 6 vµ 7
vd: con sè 12 trong hÖ octa biÓu diÔn gi¸ trÞ
A = 1.81 + 2.80 = 10 trong hÖ ®Õm th«ng thêng
B¶ng ®èi chiÕu 16 con sè ®Çu tiªn trong çc hÖ ®Õm trªn
HÖ 10 HÖ 2 HÖ 16 HÖ 8
0 0000 0 0
1 0001 1 1
2 0010 2 2
3 0011 3 3
4 0100 4 4
5 0101 5 5
6 0110 6 6
7 0111 7 7
8 1000 8 10
9 1001 9 11
10 1010 A 12
11 1011 B 13
12 1100 C 14
13 1101 D 15
14 1110 E 16
15 1111 F 17
6
BomonKTDT-§HGTVT
3. BiÓu diÔn sè trong çc hÖ ®Õm

Mét sè trong hÖ 10 ®îc biÓu diÔn víi çc thµnh phÇn: dÊu ( +
hoÆc - ), phÇn nguyªn, dÊu phÈy ( , ) vµ phÇn lÎ
Khi çc con sè ®îc xö lý bëi çc m¹ch sè th× çc con sè nµy
ph¶i ®îc biÓu diÔn díi d¹ng hÖ 2 hoÆc d¹ng m· nµo ®ã t¹o thµnh
tõ çc sè hÖ 2 nh m· BCD, m· Gray …). Do v©y, çc con sè cã thÓ
biÓu diÔn theo s¬ ®å sau:
D¹ng lÎ HÖ 2
DÊu phÈy
tÜnh D¹ng HÖ BCD
nguyªn
Con sè D¹ng lÎ HÖ 2
2
8
DÊu phÈy C¬
10 D¹ng
®éng sè HÖ BCD
16 nguyªn
DÊu phÈy tÜnh:

D¹ng nguyªn: dÊu phÈy lu«n ë sau ch÷ sè cuèi bªn ph¶i. vÝ
dô: “1001,”
D¹ng lÎ: dÊu phÈy lu«n ë tríc ch÷ sè ®Çu bªn tr¸i. vÝ dô:
“,1001”
DÊu phÈy ®éng:
ChuyÓn sè thµnh d¹ng chuÈn ho¸ dïng luü thõa
vÝ dô: 12,78 chuyÓn thµnh (,1278).102
DÊu : quy íc lÊy gi¸ trÞ 1 chØ dÊu ©m vµ gi¸ trÞ 0 chØ dÊu d¬ng
vÝ dô: 1 0101 trong hÖ 2 chØ sè -5 trong hÖ ®Õm 10
0 1001 trong hÖ 2 chØ sè +9 trong hÖ ®Õm 10
Tuy nhiªn, ngêi ta còng cßn thêng sö dông sè bï ®Ó biÓu
diÔn sè ©m nh sau:
7
PTH-DTT
Sè bï 1: dïng sè 1 ®Ó biÓu diÔn dÊu ©m vµ phÇn gi¸ trÞ thùc

hiÖn phÐp lÊy phÇn bï cho mäi ch÷ sè (chuyÓn 1 thµnh 0 vµ 0
thµnh 1 cho mäi ch÷ sè)
vÝ dô: sè bï 1 cña – 0101 lµ 1 1010
Sè bï 2: dïng 1 ®Ó biÓu diÔn dÊu ©m cßn phÇn gi¸ trÞ ®æi
ra sè bï 1 sau ®ã céng thªm 1 vµo hµng ®¬n vÞ
vÝ dô: sè bï 2 cña -0101 lµ 1 1011
Sè bï 9: dïng 1 ®Ó biÓu diÔn dÊu ©m cßn phÇn gi¸ trÞ trë
thµnh mét sè sao cho tæng cña sè míi vµ sè cò ë mçi hµng b»ng 9
vÝ dô: sè bï 9 cña – 0011 0100 0010 (b»ng – 342 theo hÖ mêi)
lµ 1 0110 0101 0111 (b»ng – 657 theo hÖ mêi)
Sè bï 10: lÊy sè bï 9 céng thªm 1 ®¬n vÞ
vÝ dô: sè bï 9 cña – 0011 0100 0010
lµ 1 0110 0101 1000 (b»ng -658 theo hÖ mêi)
II. hÖ ®Õm hai (nhÞ ph©n)
1. Çc phÐp tÝnh sè häc trong hÖ ®Õm 2 (module 2)

+ PhÐp céng: Dùa trªn çc nguyªn t¾c sau
0+0 0
1+0 1
0+1 1
1+1 10 (0 nhí 1)
+ PhÐp trõ: Dùa trªn çc nguyªn t¾c sau

0-0 0
1-0 1
1+1 0
10 - 1 1
+ PhÐp nh©n: Dùa trªn çc nguyªn t¾c sau

0.0 0
1.0 0
0.1 0
8
BomonKTDT-§HGTVT
1.1 1
+ PhÐp chia: thùc hiÖn nh víi hÖ thËp ph©n

2. ChuyÓn ®æi gi÷a hÖ 2 vµ hÖ 10
Trong khi con ngêi sö dông hÖ ®Õm 10 th× çc m¹ch gia
c«ng vµ xö lý sè liÖu l¹i sö dông hÖ ®Õm 2 nªn viÖc chuyÓn ®æi
gi÷a hai hÖ ®Õm nµy lµ rÊt quan träng.
a. ChuyÓn ®æi tõ hÖ 2 sang hÖ 10
Mét con sè trong hÖ 2 cã gi¸ trÞ trong hÖ 10 lµ:
A = a n −1 .2 n −1 + a n − 2 .2 n − 2 + ... + a1 .21 + a 0 .2 0
trong ®ã ak = 0 hoÆc 1 (víi k = 0, 1, 2, …n-1)

vÝ dô: chuyÓn ®æi con sè 1001 trong hÖ 2 sang hÖ 10 nh sau:
A = 1.23 + 0.22 + 0.21 + 1.20 = 9
b. ChuyÓn ®æi sè tõ hÖ 10 sang hÖ 2
ChuyÓn ®æi tõng phÇn nguyªn vµ phÇn lÎ sau ®ã gép l¹i
ChuyÓn ®æi phÇn nguyªn theo nguyªn t¾c chia vµ lÊy phÇn
d
vÝ dô: chuyÓn ®æi sè 17 hÖ mêi sang hÖ hai nh sau
PhÇn 0 1 2 4 8 17 sè hÖ
nguyªn 10
chia cho
2
Sè d 1 0 0 0 1 Sè hÖ
2
ChuyÓn ®æi phÇn lÎ theo nguyªn t¾c nh©n 2 trõ 1nh sau:
§Æt sè 10 (phÇn lÎ) ë tËn cïng bªn tr¸i. Nh©n sè hÖ mêi nµy
víi 2, nÕu tÝch sè lín h¬n 1 th× lÊy tÝch sè trõ ®i 1, ®ång thêi ghi
1 xuèng hµng díi (hµng ®Æt hÖ sè cÇn t×m), nÕu tÝch sè nhá
h¬n 1 ®Æt 0 xuèng hµng díi, ghi sang cét 2 vµ tiÕp tôc tíi khi
hiÖu sè b»ng 0 hoÆc ®¹t sè lÎ theo yªu cÇu
vÝ dô: chuyÓn ®æi sè 0,525 hÖ mêi sang hÖ hai. ¸p dông quy
t¾c trªn ta cã:
HÖ 10 0,525 x 2 = 1,05 0,05 x 2 = 0,1 x 2 = 0,2 x 2 =
0,1 0,2 0,4
0,525 1,05 – 1 = 0,05
HÖ 2 1 0 0 0
9
PTH-DTT
VËy sè hÖ 2 thu ®îc lµ 0,1000

Tõ 2 kÕt qu¶ trªn ta t×m ®îc sè hÖ 2 t¬ng øng víi sè hÖ 10
b»ng çch gép phÇn nguyªn vµ phÇn lÎ víi nhau
vÝ du:
Sè hÖ 10 Sè hÖ 2
17 10001
0,525 0,1000
17,525 10001,1000
III. M· ho¸ hÖ sè 10
1. Kh¸i niÖm vÒ m· ho¸ hÖ sè

§Ó thùc hiÖn viÖc chuyÓn ®æi çc con sè gi÷a 2 hÖ thèng
®Õm 2 vµ 10 ngêi ta sö dông ph¬ng ph¸p biÓu diÔn 2 – 10. Ph-
¬ng ph¸p nµy gäi lµ m· ho¸ çc con sè trong hÖ ®Õm 10 b»ng çc
nhãm m· hÖ 2 (BCD – Binary Coded Decimal).
Çc ch÷ sè trong hÖ 10 gåm çc sè tõ 0 tíi 9 do ®ã sÏ ®îc
biÓu diÔn b»ng çc hÖ sè hai cã 4 ch÷ sè. NghÜa lµ thùc hiÖn
chuyÓn ®æi mét sè hÖ 2 sang hÖ 10 ta ph¶i thùc hiÖn chuyÓn
®æi víi n = 4
A = a n −1 .2 n −1 + a n − 2 .2 n − 2 + ... + a1 .21 + a 0 .2 0
A = 8a3 + 4a 2 + 2a1 + 1a 0
Trong ®ã, 8-4-2-1 gäi lµ träng sè vµ m· cã quy luËt trªn gäi lµ
m· BCD cã träng sè tù nhiªn hay m· BCD 8421
vÝ dô:
HÖ 10 M· BCD 8421
12 0001 0010
0001 0010 0111
1278
1000
Tuy nhhiªn, trªn thùc tÕ ngêi ta cßn sö dông çc m· BCD víi
träng sè kh¸c nhau nh: 7421, 5421, 2421 …
Chó ý: Çc con sè biÓu diÔn b»ng m· BCD 8421 vµ 7421 lµ duy
nhÊt trong khi çc m· BCD 5421 hay 2421 lµ kh«ng duy nhÊt.
10
BomonKTDT-§HGTVT
2. Çc m· th«ng dông
Khi sö dông 4 ch÷ sè hÖ 2 ta sÏ cã 16 tæ hîp kh¸c nhau nhng

m· BCD chØ sö dông 10, do ®ã d 6 tæ hîp. B»ng çch chän 10
trong sè 16 tæ hîp kh¸c nhau ngêi ta sÏ cã nhiÒu lo¹i m· kh¸c nhau.
Th«ng dông nhÊt lµ: M· BCD, M· thõa 3,M· Gray Ngoµi ra cã
thÓ sö dông 5 ch÷ sè hÖ 2 ®Ó m· ho¸, vÝ dô: M· Johnson, M· 2
trªn 5 …
+ M· BCD: ®· ®îc tr×nh bµy ë trªn
+ M· thõa 3: ®îc t¹o thµnh b»ng çch céng thªm 3 ®¬n vÞ

vµo m· BCD 8421. Lo¹i m· nµy ®îc sö dông réng r·i trong thiÕt bÞ
tÝnh to¸n sè häc cña hÖ thèng xö lý hoÆc gia c«ng çc tÝn hiÖu
sè.
+ M· Gray: cã ®Æc ®iÓm lµ khi chuyÓn tõ mét m· sè nµy

sang m· sè kh¸c tiÕp theo th× tõ m· chØ thay ®æi t¹i cïng 1 vÞ trÝ
cña ký hiÖu m·
+ M· 2 trªn 5: sö dông 5 ch÷ sè hÖ 2 ®Ó biÓu diÔn çc ch÷

sè hÖ 10. Mçi tæ hîp lu«n cã 2 ch÷ sè 1 vµ 3 ch÷ sè 0.
+ M· Johnson: sö dông 5 ch÷ sè hÖ 2 víi ®Æc ®iÓm lµ khi

chuyÓn sang m· sè kÕ tiÕp sÏ thay 0 b»ng 1 b¾t ®Çu tõ ph¶i sang
tr¸i tíi khi ®¹t 11111 ( øng víi 5 trong hÖ 10) sÏ b¾t ®Çu thay 1
b»ng 0 vµ còng theo chiÒu tõ ph¶i sang tr¸i.
B¶ng biÓu diÔn çc ch÷ sè hÖ 10 theo çc lo¹i m· kh¸c

nhau
11
PTH-DTT
S Sè hÖ 2 M· thõa M· Gray M· 2 trªn 5 M· Johnson

è 3
(BCD–
8421)
h
Ö B B B B A A A A G G G G D D D D D J J J J J
3 2 1 0 3 2 1 0 3 2 1 0 4 3 2 1 0 4 3 2 1 0
1
0
0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0
1 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1
2 0 0 1 0 0 1 0 1 0 0 1 1 0 0 1 1 0 0 0 0 1 1
3 0 0 1 1 0 1 1 0 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 1 1
4 0 1 0 0 0 1 1 1 0 1 1 0 0 1 0 1 0 0 1 1 1 1
5 0 1 0 1 1 0 0 0 0 1 1 1 0 1 1 0 0 1 1 1 1 1
6 0 1 1 0 1 0 0 1 0 1 0 1 1 0 0 0 1 1 1 1 1 0
7 0 1 1 1 1 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 1 1 1 0 0
8 1 0 0 0 1 0 1 1 1 1 0 0 1 0 1 0 0 1 1 0 0 0
9 1 0 0 1 1 1 0 0 1 1 0 1 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0
12
BomonKTDT-§HGTVT
Ch¬ng 2:
§¹i Sè Boolean
I. Kh¸i niÖm chung

1. Më ®Çu
Kü thuËt ®iÖn tö ngµy nay ®îc chia lµm 2 nh¸nh lín kü thuËt
®iÖn tö t¬ng tù vµ kü thuËt ®iÖn tö sè. Kü thuËt ®iÖn tö sè ngµy
cµng thÓ hiÖn nhiÒu tÝnh n¨ng u viÖt vÒ tèc ®é xö lý, kÝch thíc
nhá gän, kh¶ n¨ng chèng nhiÔu cao, tiªu thô ®iÖn n¨ng Ýt …. Do
®ã, ®iÖn tö sè ®îc øng dông réng r·i trong nhiÒu lÜnh vùc vµ
ngµy cµng trë thµnh mét phÇn thiÕt yÕu h¬n trong çc hÖ thèng
vµ thiÕt bÞ ë hÇu hÕt çc lÜnh vùc cã øng dông khoa häc kü thuËt
vµ c«ng nghÖ míi (c¬ khÝ, ho¸ häc, y häc...).
H¬n n÷a, víi sù ph¸t triÓn cña m¹ch tÝch hîp ®· t¹o nªn sù
thóc ®Èy cµng m¹nh mÏ trong viÖc t¹o ra nh÷ng m¹ch sè cã ®é
phøc t¹p cµng t¨ng. NÒn c«ng nghÖ ban ®Çu chØ t¹o ®îc çc
m¹ch tÝch hîp cì nhá (S.S.I) nhng, ngµy nay, viÖc sö dông çc m¹ch
tÝch hîp cì võa (M.S.I), cì lín (L.S.I) vµ cùc lín (VLSI) ngµy cµng trë
nªn phæ biÕn.
Trong m¹ch sè, tÝn hiÖu ®Çu vµo ë 1 trong 2 tr¹ng th¸i logic 0
hoÆc 1 vµ ®Çu ra còng ë 1 trong 2 tr¹ng th¸i 0 hoÆc 1tuú theo
tÝn hiÖu ®Çu vµo vµ çc phÇn tö trong m¹ch gäi lµ çc cæng
logic. §Ó m« t¶ m¹ch sè ngêi ta sö dông c«ng cô to¸n häc lµ ®¹i
sè Boolean (®¹i sè logic). §©y lµ c¬ së to¸n häc cho mäi lÜnh
vùc cã liªn quan ®Õn kü thuËt sè.
2. Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n
+ §¹i sè logic: lµ mét tËp hîp S cña çc ®èi tîng A, B, C … trong
®ã x¸c ®Þnh 2 phÐp to¸n céng logic vµ nh©n logic víi çc tÝnh
chÊt sau:
TÝnh chÊt Tªn gäi
S chøa (A + B) vµ (A.B) tÝnh ®ãng kÝn
A+B=B+A LuËt giao ho¸n

A.B = B.A
(A + B).C = A.C + B.C LuËt ph©n phèi

A + B.C = (A + B).(A + C)
(A + B) + C = A + (B + C) LuËt kÕt hîp
13
PTH-DTT
(A.B).C = A.(B.C)
A+A=A
A.A = A
A + B = B ⇔ A.B = A tÝnh nhÊt qu¸n
A+0=A
A.0=0
A+1=1
A.1=A
A+ A =1
A. A = 0
A. (A + B) ≡ A + A.B ≡ A LuËt hÊp thô
A + B = A.B LuËt De Morgan

A.B = A + B
A + A.B = A + B
A + AB = A + B
A.B + A.C + B.C = A.C + B.C
A≡ A
1= 0
0 =1
+ Gi¶n ®å Venn: ®©y lµ çch biÓu diÔn trùc quan çc phÐp to¸n
trong ®¹i sè logic. Trªn gi¶n ®å Venn tËp hîp S ®îc biÓu diÔn
b»ng 1 « vu«ng cßn çc phÇn tö A, B, C … ®îc biÓu diÔn b»ng çc
miÒn n»m trong « vu«ng ®ã. MiÒn kh«ng cã trªn gi¶n ®å ®îc coi
b»ng 0 vµ miÒn lín nhÊt (toµn bé « vu«ng) ®îc coi b»ng ®¬n vÞ
A.B hay A+B hay
1.
14
BomonKTDT-§HGTVT
vÝ dô: tËp hîp S lµ mét nhãm çc sinh viªn vµ ®îc biÓu diÔn bëi
toµn bé miÒn trong h×nh vu«ng; trong nhãm sinh viªn ®ã cã 2
nhãm phô A vµ B, víi sinh viªn thuéc nhãm A cã tãc n©u trong khi
çc sinh viªn cña nhãm B cã m¾t xanh.
Khi ®ã, phÇn giao cña A vµ B bao gåm çc sinh viªn cã c¶ m¾t
xanh vµ tãc n©u (A.B). Hä lµ thµnh viªn cña c¶ nhãm A vµ nhãm
B.
Nhãm çc sinh viªn mµ cã tãc n©u hoÆc m¾t xanh cã thÓ ®îc
biÓu diÔn: A+B (®îc xem nh hîp cña çc nhãm)
II. BiÕn vµ hµm logic

1. Kh¸i niÖm vÒ biÕn vµ hµm logic
+ BiÕn logic lµ mét kh¸i niÖm dïng thay cho thuËt ng÷ mÖnh ®Ò
tuú ý, mÖnh ®Ò nµy cã thÓ ®óng hoÆc sai vµ kh«ng cã kh¶ n¨ng
mét mÖnh ®Ò võa ®óng võa sai, nghÜa lµ biÕn logic chØ nhËn
mét trong hai gi¸ trÞ lµ ®óng hoÆc sai
VÝ dô, c©u: “H«m nay lµ thø N¨m vµ trêi ®ang ma” cã thÓ
®îc biÓu diÔn nh sau:
C = A.B.
víi A : h«m nay lµ thø N¨m.
B: trêi ®ang ma.
C: toµn bé c©u.
Khi nµo th× toµn bé c©u lµ ®óng?
Cã thÓ thiÕt lËp mét b¶ng liÖt kª çc trêng hîp ®óng(True)
hay sai(False) cho A vµ B:
A B C
sai sai sai
sai ®óng sai
®óng sai sai
®óng ®óng ®óng
NÕu “1” ®îc sö dông ®Ó thay thÕ cho ph¸t biÓu ®óng vµ
“0” cho ph¸t biÓu sai th× b¶ng trªn cã thÓ ®îc biÓu diÔn l¹i nh
sau:
A B C
15
PTH-DTT
0 0 0
0 1 0
1 0 0
1 1 1
Nh vËy, toµn bé c©u lµ ®óng khi A vµ B ®Òu ®óng cßn çc

trêng hîp kh¸c C sai.
+ Mét mÖnh ®Ò phøc t¹p ®îc t¹o thµnh tõ çc mÖnh ®Ò ®¬n
gi¶n ban ®Çu, nã nhËn mét trong 2 gi¸ trÞ lµ ®óng hoÆc sai. Khi
®ã, ký hiÖu lµ F(A, B, C … ) hay F(x1, x2, x3 …), ngêi ta gäi ®ã lµ
hµm logic cña çc biÕn A, B, C … hay cña x1, x2, x3 …
+ Trong kü thuËt sè çc gi¸ trÞ ®óng vµ sai cña biÕn logic hay
hµm logic ®îc ký hiÖu lµ 1 vµ 0 (®©y ®¬n thuÇn lµ ký hiÖu mµ
kh«ng ph¶i lµ ch÷ sè cña hÖ hai). Thªm n÷a viÖc thùc hiÖn çc
gi¸ trÞ logic cßn phô thuéc vµo viÖc chän çc trÞ sè vËt lý ®Ó
biÓu diÔn.
VÝ dô: víi vi m¹ch thuéc hä TTL ngêi ta ®a ra 2 çch ký hiÖu cho
møc logic
. Møc logic d¬ng:
Xi = 1 øng víi møc ®iÖn ¸p cao 5V
Xi = 0 øng víi møc ®iÖn ¸p thÊp 0V
. Møc logic ©m:
Xi = 1 øng víi møc ®iÖn ¸p thÊp 0V
Xi = 0 øng víi møc ®iÖn ¸p cao 5V
2. Çc hµm logic s¬ cÊp
a. Hµm logic s¬ cÊp mét biÕn
A F(A)
Fi BiÓu
0 1 Tªn gäi
thøc
F1 0 0 0 H»ng sè 0
F2 0 1 A LÆp l¹i A YES
F3 1 0 §¶o biÕn A
A NOT
F4 1 1 1 H»ng sè 1
16
BomonKTDT-§HGTVT
b. Hµm logic hai biÕn
A 0 0 1 1 Ký hiÖu vµ biÓu
Tªn gäi cña hµm
B 0 1 0 1 thøc ®¹i sè cña hµm
F0 0 0 0 0 F0 = 0 H»ng sè 0
F1 0 0 0 1 F1 = A.B Nh©n logic
AND
F2 0 0 1 0 F2 = A.B CÊm B
F3 0 0 1 1 F3 = A LÆp l¹i A
YES / BUFFER
F4 0 1 0 0 F4 = B. A CÊm A
INHIBITION
F5 0 1 0 1 F5 = B LÆp l¹i B
YES / BUFFER
F6 0 1 1 0 F6 = A.B + B. A = Kh¸c dÊu / céng
A⊕ B module 2 XOR
F7 0 1 1 1 F7 = A + B Céng logic OR
F8 1 0 0 0 F8 = A ↓ B = A + B Hµm Pierce NOR
F9 1 0 0 1 F9 = A ~ B = A.B + A.B §ång dÊu
F10 1 0 1 0 F10 = B Bï cña B
NOT B
F11 1 0 1 1 F11 = B → A = A + B KÐo theo A
IMPLICATION
F12 1 1 0 0 F12 = A Bï cña A
NOT B
F13 1 1 0 1 F13 = A → B = A + B KÐo theo B
IMPLICATION
F14 1 1 1 0 F14 = A/B = A.B Hµm Sheffer
NAND
F15 1 1 1 1 F15 = 1 H»ng sè 1
Çc hµm logic s¬ cÊp

+ Hµm F(A,B) = A.B
17
PTH-DTT
Hµm nµy thùc hiÖn phÐp nh©n logic cña hai biÕn A vµ B.
PhÇn tö thùc hiÖn chøc n¨ng cña hµm trªn lµ phÇn tö AND (cßn
gäi lµ cæng AND). Mét cæng AND cã hai hay nhiÒu ®Çu vµo vµ
chØ cã mét ®Çu ra. §Çu ra cã møc logic 1 chØ khi tÊt c¶ çc ®Çu
vµo ë møc 1; vµ cã møc 0 khi mét trong çc ®Çu vµo ë møc 0.
H×nh díi ®©y chØ ra ký hiÖu vµ b¶ng ch©n lý cña cæng AND víi
2 ®Çu vµo.
Tæng qu¸t: Hµm AND chØ mang gÝa trÞ 1 khi çc ®Çu vµo ®ång
thêi b»ng 1
+ Hµm F(A,B) = A + B
Hµm nµy thùc hiÖn phÐp céng logic. PhÇn tö thùc hiÖn lµ
phÇn tö OR (cßn gäi lµ cæng OR). Cæng OR cã møc logic cao khi
cã Ýt nhÊt mét ®Çu vµo ë møc 1; vµ chØ khi c¶ 2 ®Çu vµo ë møc
logic 0 ®Çu ra cæng OR míi cã møc logic 0. Hµm OR cã ký hiÖu vµ
b¶ng ch©n lý nh h×nh díi ®©y:
Tæng qu¸t: Hµm OR chØ mang gi¸ trÞ 0 khi tÊt c¶ çc ®Çu vµo
®ång thêi b»ng 0
+ Hµm F(A) = A
Hµm nµy thùc hiÖn phÐp lÊy phÇn tö bï cña A. PhÇn tö thùc
hiÖn hµm lµ phÇn tö NOT, thêng ®îc gäi lµ cæng ®¶o, cã mét
®Çu vµo vµ mét ®Çu ra. Tr¹ng th¸i cña ®Çu ra lu«n ngîc víi ®Çu
vµo. Ký hiÖu cña m¹ch vµ b¶ng ch©n lý nh sau:
A Y
1 0
0 1
+ Hµm F(A,B) = A.B
Hµm nµy cßn gäi lµ hµm Sheffer. PhÇn tö m¹ch ®iÖn thùc
hiÖn hµm lµ phÇn tö NAND (cæng NAND). VÒ c¬ b¶n, ®©y lµ
mét cæng AND theo sau lµ cæng NOT. §Çu ra cã møc logic 0 chØ
18
BomonKTDT-§HGTVT
khi tÊt c¶ ®Çu vµo cã møc logic 1. Díi ®©y lµ ký hiÖu vµ b¶ng
tr¹ng th¸i (b¶ng ch©n lý) cña cæng NAND 2 ®Çu vµo.
Tæng qu¸t: Hµm NAND chØ mang gi¸ trÞ 0 khi tÊt c¶ çc ®Çu
vµo ®Òu cã møc logic 1
+ Hµm F(A,B) = A + B
Hµm nµy cßn gäi lµ hµm Pierce. PhÇn tö m¹ch ®iÖn thùc hiÖn
hµm lµ phÇn tö NOR (cæng NOR). §©y lµ cæng OR theo sau bëi
cæng NOT. §Çu ra cã møc logic thÊp khi mét hay nhiÒu ®Çu vµo ë
møc logic cao; vµ ®Çu ra cã møc logic cao chØ khi tÊt c¶ ®Çu vµo
ë møc thÊp. Díi ®©y lµ ký hiÖu vµ b¶ng ch©n lý cña hµm.
Tæng qu¸t: hµm NOR chØ mang gi¸ trÞ 1 khi tÊt c¶ çc ®Çu vµo
®Òu cã møc logic 0

+ Hµm F(A,B) = A ⊕ B = A B + A.B
PhÇn tö thùc hiÖn hµm nµy lµ phÇn tö Exclusive OR (hay
cæng XOR). Cæng nµy cã 2 ®Çu vµo. Cæng nµy lµ thµnh phÇn c¬
b¶n cña phÐp so s¸nh. Khi 2 ®Çu vµo gièng nhau, ®Çu ra ë møc
logic 0; cßn khi 2 ®Çu vµo kh¸c nhau, ®Çu ra cã møc logic 1. Díi
®©y lµ ký hiÖu vµ b¶ng tr¹ng th¸i.
Tæng qu¸t: hµm XOR cho gi¸ trÞ 1 khi sè çc ch÷ sè 1 trong tæ
hîp lµ mét sè lÎ. §©y chÝnh lµ tÝnh chÊt cña hµm céng module n
biÕn
+ Hµm F(A,B) = A ⊕ B = A ~ B = A ⊗ B = A.B + A.B
19
PTH-DTT
Hµm nµy gäi lµ hµm t¬ng ®¬ng. Cæng logic thùc hiÖn hµm
nµy lµ cæng XNOR. §©y lµ sù kÕt hîp cña hµm XOR vµ theo sau
bëi hµm NOT. Khi 2 ®Çu vµo gièng nhau ®Çu ra ë møc logic 1;
cßn khi 2 ®Çu vµo kh¸c nhau, ®Çu ra cã møc logic 0. Díi ®©y lµ
b¶ng ch©n lý vµ ký hiÖu hµm
Tæng qu¸t: hµm XNOR sÏ mang gi¸ trÞ 1 khi sè çc ch÷ sè 1 trong
tæ hîp lµ mét sè ch½n (kÓ c¶ 0)
Chó ý: Víi cïng mét phÇn cøng nh nhau nhng nÕu sö dông víi
çc møc logic kh¸c nhau th× chøc n¨ng cña çc cæng sÏ thay ®æi.
Çc cæng logic ë trªn ®îc thùc hiÖn víi kiÓu logic d¬ng. NÕu dïng
logic ©m th× ta cã t¬ng øng nh sau:
3. HÖ hµm ®Çy dñ
Mét hµm logic bÊt kú lu«n ®îc biÓu diÔn díi d¹ng tæ hîp cña
çc hµm s¬ cÊp ë trªn. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ kh«ng nhÊt thiÕt
ph¶i sö dông hÕt çc hµm s¬ cÊp ®ã mµ chØ cÇn mét bé phËn
cña çc hµm s¬ cÊp.
20
BomonKTDT-§HGTVT
Mét hÖ hµm s¬ cÊp ®îc gäi lµ ®Çy ®ñ nÕu cã thÓ biÓu diÔn
mét hµm logic bÊt kú b»ng çch thùc hiÖn çc phÐp to¸n cña ®¹i
sè logic lªn çc phÇn tö cña hÖ hµm nµy.
Çc hÖ hµm sau ®îc chøng minh lµ çc hÖ hµm ®Çy ®ñ:
+ HÖ hµm 1: gåm çc hµm AND, OR, NOT
+ HÖ hµm 2: gåm çc cæng AND, NOT
+ HÖ hµm 3: NOR
+ HÖ hµm 4: NAND
+ HÖ hµm 5: AND, NOT
…
Gi¶i thÝch chi tiÕt hµm NOR vµ hµm NAND t¹o thµnh çc hµm
kh¸c nh thÕ nµo vµ tr×nh bµy ph¬ng ph¸p thiÕt kÕ m¹ch dïng
cæng NOR vµ cæng NAND
III. Ph¬ng ph¸p biÓu diÔn hµm logic
1. Ph¬ng ph¸p dïng b¶ng gi¸ trÞ cña hµm
Ph¬ng ph¸p nµy sö dông b¶ng ghi mäi tæ hîp cã thÓ cña
biÕn vµ gi¸ trÞ hµm t¬ng øng. B¶ng nµy cßn gäi lµ b¶ng hµm hay
b¶ng ch©n lý (b¶ng sù thËt)
vÝ dô: Cho mét hµm 3 biÕn cã gi¸ trÞ nh trong b¶ng øng víi çc tæ
hîp cña biÕn nh sau:
X3 X2 X1 F
0 0 0 0
0 0 1 1
0 1 0 X
0 1 1 1
1 0 0 1
1 0 1 0
1 1 0 0
1 1 1 X
X lµ ký hiÖu mµ t¹i ®ã gi¸ trÞ cña hµm kh«ng x¸c ®Þnh (cã thÓ lµ
0 vµ cã thÓ lµ 1)
NhËn xÐt: Ph¬ng ph¸p trªn cã u ®iÓm lµ trùc quan vµ râ rµng nh-
ng nã tá ra cång kÒnh vµ qu¸ rêm rµ khi sè biÕn t¨ng lªn. Do ®ã
ph¬ng ph¸p nµy chØ dïng ®Ó biÓu diÔn cho çc hµm s¬ cÊp hay
çc hµm cã sè biÕn nhá.
21
PTH-DTT
2. Ph¬ng ph¸p h×nh häc

Trong ph¬ng ph¸p nµy ngêi ta biÓu diÔn n biÕn øng víi kh«ng
gian n chiÒu. Mçi tæ hîp cña biÕn ®îc biÓu diÔn bëi mét ®iÓm
trong kh«ng gian ®ã
Nh vËy, n biÕn sÏ biÓu diÔn bëi 2 n ®iÓm víi quy íc 2 ®iÓm
trªn cïng mét c¹nh chØ kh¸c nhau ë 1 biÕn duy nhÊt.
vÝ dô: trêng hîp 1, 2 vµ 3 biÕn biÓu diÔn nh trong h×nh díi ®©y
3. Ph¬ng ph¸p biÓu thøc ®¹i sè
0 1 11
10
010 011
111
110
00 01
000
001
100 101
§Þnh lý: Mét hµm logic n biÕn bÊt kú lu«n cã thÓ biÓu diÔn díi
d¹ng chuÈn t¾c tuyÓn ®Çy ®ñ hoÆc chuÈn t¾c héi ®Çy ®ñ
D¹ng chuÈn t¾c tuyÓn ®Çy ®ñ lµ tuyÓn cña nhiÒu thµnh
phÇn, mçi thµnh phÇn lµ héi gåm ®Çy ®ñ n biÕn
D¹ng chuÈn t¾c héi ®Çy ®ñ lµ héi cña nhiÒu thµnh phÇn, mçi
thµnh phÇn lµ tuyÓn gåm ®Çy ®ñ n biÕn
a. Çch viÕt hµm sè díi d¹ng chuÈn t¾c tuyÓn ( CTT ) ®Çy ®ñ:
+ Sè lÇn hµm b»ng 1 sÏ lµ sè tÝch cña n biÕn
+ Trong mçi tÝch çc biÕn cã gi¸ trÞ 1 ®îc gi÷ nguyªn, çc biÕn cã
gi¸ trÞ 0 ®îc lÊy phñ ®Þnh
+ Hµm F b»ng tæng çc tÝch trªn
b. Çch viÕt hµm sè díi d¹ng chuÈn t¾c héi ( CTH ) ®Çy ®ñ:
+ Sè lÇn hµm b»ng 0 sÏ lµ sè tæng cña biÓu thøc n biÕn
+ Trong mçi tæng çc biÕn cã gi¸ trÞ 0 ®îc gi÷ nguyªn, çc biÕn
cã gi¸ trÞ 1 ®îc lÊy phñ ®Þnh
+ Hµm F b»ng tÝch çc tæng trªn
vÝ dô: X©y dùng hµm logic cña çc biÕn A, B ,C cã çc gi¸ trÞ nh
sau:
F (0,0,0) = F( 1, 0,0) = F(1,1,0) = 1
Çc trêng hîp kh¸c b»ng 0
22
BomonKTDT-§HGTVT
Thùc hiÖn çc bíc nh trªn ta cã hµm F viÕt díi d¹ng CTT vµ
CTH nh sau:
F(A, B, C) = A.B.C + A.B.C + A.B.C = ∑ 0,4,6
F(A, B, C) =
( A + B + C )( A + B + C )( A + B + C )( A + B + C )( A + B + C ) = ∏1,2,3,5,7
4. Ph¬ng ph¸p dïng b¶ng Karnaugh
Quy t¾c x©y dùng b¶ng:
+ B¶ng cã 2n « ®Ó biÓu diÔn hµm n biÕn, mçi « cho mét tæ hîp
biÕn
+ Çc « c¹nh nhau hay ®èi xøng nhau chØ kh¸c nhau 1 biÕn (ghi
theo thø tù cña m· Gray). Çc hµng vµ cét cña b¶ng ®îc ghi çc tæ
hîp gi¸ trÞ biÕn sao cho hµng vµ cét c¹nh nhau hay ®èi xøng nhau
chØ kh¸c nhau 1 biÕn
+ Ghi gi¸ trÞ cña hµm øng víi tæ hîp t¹i « ®ã
Chó ý: ®èi víi CTT gi¸ trÞ hµm b»ng 0 ®îc ®Ó trèng
®èi víi CTH gi¸ trÞ hµm b»ng 1 ®îc ®Ó trèng
Hµm kh«ng x¸c ®Þnh t¹i tæ hîp nµo th× ®¸nh dÊu X vµo
« ®ã
vÝ dô: biÓu diÔn hµm sau b»ng b¶ng Karnaugh
F(A, B, C) = ∑ 0,2,5 víi N = 1, 4 (çch viÕt theo CTT)
F(A, B, C) = ∏ 3,6,7 víi N = 1, 4 (çch viÕt theo CTH)
Víi N lµ tËp hîp cña tæ hîp biÕn mµ t¹i ®ã gi¸ trÞ cña hµm kh«ng
x¸c ®Þnh.
Thùc hiÖn nh çc bíc ë trªn ta cã b¶ng Karnaugh biÓu diÔn cho
hµm F theo CTT nh sau:
A \ BC 00 01 11 10
0 1 X 1
1 X 1
HoÆc cã thÓ biÓu diÔn hµm F theo CTH nh sau:
A \ BC 00 01 11 10
0 X 0
23
PTH-DTT
1 X 0 0
24
BomonKTDT-§HGTVT
Ch¬ng 3
Tèi thiÓu ho¸ hµm Boolean
I. Ph¬ng ph¸p tèi thiÓu ho¸

1. Kh¸i niÖm tèi thiÓu ho¸
Tèi thiÓu ho¸ lµ t×m d¹ng biÓu diÔn ®¹i sè ®¬n gi¶n nhÊt
cña hµm. Khi ®ã sÏ gi¶m ®îc tèi ®a sè cæng ®Ó thùc hiÖn hµm.
§©y lµ yªu cÇu rÊt cÇn quan t©m v× nã gióp cho viÖc thùc hiÖn
m¹ch ®îc ®¬n gi¶n vµ hiÖu qu¶.
VÝ dô: Cho hµm cã d¹ng CTT vµ CTH ®Çy ®ñ nh sau:
F = X 3 .X 2 .X 1 + X 3 .X 2 .X 1 + X 3 .X 2 .X 1
F = ( X 3 + X 2 + X 1 )( X 3 + X 2 + X 1 )( X 3 + X 2 + X 1 )( X 3 + X 2 + X 1 )
Khi ®ã s¬ ®å cæng thùc hiÖn hµm sÏ cã d¹ng:
U2B
U1A
U2C
U4A
U1B U2A
U3A
U1C
U3B
Tuy nhiªn nÕu sö dông b¶ng ch©n lý cña hµm ta cã:

X3 X2 X1 F
0 0 0 0
0 0 1 0
0 1 0 1
0 1 1 X
1 0 0 0
1 0 1 0
1 1 0 1
1 1 1 1
25
PTH-DTT
Tõ b¶ng ch©n lý dÔ dµng thÊy F = X2. Râ rµng biÓu thøc nµy

®¬n gi¶n h¬n rÊt nhiÒu so víi biÓu thøc ë trªn, v× thÕ m¹ch lóc
nµy còng chØ lµ mét bé ®Öm cho X2 mµ th«i
X2 F
Còng cã mét sè yÕu tè kh¸c ngoµi gi¸ thµnh ¶nh hëng ®Õn
®é phøc t¹p cña m¹ch cÇn ®îc quan t©m. Mét trong çc yÕu tè lµ
thêi gian trÔ truyÒn ®¹t, lµ kho¶ng thêi gian tÝnh tõ lóc cã sù
thay ®æi t¹i ®Çu vµo tíi khi cã sù thay ®æi kÕt qu¶ t¹i ®Çu ra.
Cµng nhiÒu cæng ®îc m¾c nèi tiÕp víi nhau th× thêi gian trÔ nµy
cµng lín.
VÝ dô víi hµm : f = A*B*C + A*B*C+A*D 1)
lµ mét d¹ng tèi thiÓu vµ ®Çu ra cã møc trÔ cña cæng AND
thªm víi møc trÔ cña cæng OR.
Tuy nhiªn, còng víi hµm nµy theo luËt ph©n phèi, ta ®îc:
f = A*(B*C+ B*C +D). 2).
Hµm nµy cã thêi gian trÔ lín h¬n hµm tríc v× nã gåm møc
trÔ cña 3 cæng. Bëi thÕ, dï rÎ h¬n, nã cã thêi gian trÔ lín h¬n.
Mét yÕu tè ®¸ng quan t©m kh¸c lµ t¶i cña ®Çu vµo. XÐt 1).
tÝn hiÖu A ph¶i ®iÒu khiÓn 3 t¶i (3 cæng), trong khi víi 2). t¶i chØ
cã mét cæng.
Tíi nay vÉn cha cã ph¬ng ph¸p tèi u nµo cã thÓ thùc hiÖn
viÖc tèi thiÓu ho¸ mét çch tèi u. ViÖc tèi thiÓu ho¸ hµm logic cã
thÓ thùc hiÖn b»ng mét trong hai çch c¬ b¶n lµ:
+ BiÕn ®æi ®¹i sè
+ ThuËt to¸n
2. Ph¬ng ph¸p tèi thiÓu ho¸ hµm logic b»ng biÕn ®æi ®¹i
sè
Trong trêng hîp sè biÕn Ýt vµ hµm ®îc biÓu diÔn b»ng ph¬ng
ph¸p gi¶i tÝch ngêi ta cã thÓ thùc hiÖn biÕn ®æi trùc tiÕp hµm
theo çc tÝnh chÊt cña ®¹i sè
VÝ dô: dïng ph¬ng ph¸p biÕn ®æi ®¹i sè ta thùc hiÖn rót gän
hµm f nh sau:
f = A. X + A. X + A. X
f = A. X + A. X + A. X + A. X
f = X ( A + A) + A( X + X )
f =X+A
râ rµng lµ hµm f ®· ®îc ®¬n gi¶n ®i rÊt nhiÒu thay v× mét
hµm phøc t¹p
26
BomonKTDT-§HGTVT
U7A
A
U6A
U7B U3C U8A

f A f
X
U6B X
U7C
3. Nhãm çc ph¬ng ph¸p tèi thiÓu ho¸ theo thuËt to¸n
Mét sè kh¸i niÖm:
§Ønh: §Ønh lµ mét tÝch gåm ®Çy ®ñ çc biÕn cña hµm ban
®Çu (nÕu hµm cã n biÕn th× ®Ønh lµ tÝch n biÕn)
§Ønh 1 lµ ®Ønh mµ t¹i ®ã hµm sè b»ng 1
§Ønh 0 lµ ®Ønh mµ t¹i ®ã hµm sè b»ng 0
§Ønh kh«ng x¸c ®Þnh lµ ®Ønh t¹i ®ã hµm kh«ng x¸c
®Þnh (ký hiÖu lµ X)
Th«ng thêng khi cho mét hµm sè ë d¹ng CTT ngêi ta cho tËp
çc ®Ønh 1 vµ çc ®Ønh kh«ng x¸c ®Þnh (N) cña hµm ban ®Çu.
TÝch cùc tiÓu lµ mét tÝch mµ t¹i ®ã hµm b»ng 1 hoÆc kh«ng
x¸c ®Þnh víi thµnh phÇn çc biÕn kh«ng bá bít ®îc n·. TÝch cùc
tiÓu lµ biÓu diÔn cña 1 nhãm 2k ®Ønh. TÝch cùc tiÓu nµy phñ çc
®Ønh hay çc ®Ønh chøa trong tÝch cùc tiÓu, nghÜa lµ dïng tÝch
cùc tiÓu ®Ó biÓu diÔn tèi ®a sè ®Ønh víi sè biÕn Ýt nhÊt. C¬ së
to¸n häc cña viÖc t×m tÝch cùc tiÓu lµ ¸p dông phÐp d¸n:
A. X + A. X = A
TÝch quan träng lµ mét tÝch cùc tiÓu phñ Ýt nhÊt 1 ®Ønh 1.
Nã nhÊt thiÕt ph¶i xuÊt hiÖn trong biÓu thøc cuèi cïng cña bµi
to¸n. TËp hîp çc tÝch quan träng chÝnh lµ phñ tèi thiÓu, kÕt qu¶
cuèi cïng cña bµi to¸n.
Chó ý: Khi tiÕn hµnh víi hµm viÕt díi d¹ng CTH ®Çy ®ñ th× thay
çc ®Ønh 1 b»ng ®Ønh 0. Çc kh¸i niÖm tæng vµ tÝch còng ®æi
chç cho nhau. NghÜa lµ:
§Ønh lµ tæng ®Çy ®ñ n biÕn
BiÓu diÔn hµm b»ng tÝch çc tæng
Tæng cùc tiÓu
Tæng quan träng
27
PTH-DTT
Phñ tèi thiÓu lµ sè tæng quan träng Ýt nhÊt mµ phñ hÕt

®îc sè ®Ønh 0
Gi¸ trÞ cña biÕn sÏ gi÷ nguyªn nÕu cã gi¸ trÞ 0 vµ ®¶o
nÕu cã gi¸ trÞ 1
Qu¸ tr×nh tèi thiÓu ho¸ gåm çc bíc nh sau:
+ BiÓu diÔn hµm sè díi d¹ng CTT ®Çy ®ñ víi tËp çc ®Ønh 1
vµ ®Ønh kh«ng x¸c ®Þnh hoÆc CTH ®Çy ®ñ víi tËp çc ®Ønh 0
vµ ®Ønh kh«ng x¸c ®Þnh
+ T×m çc tÝch cùc tiÓu
+ T×m çc phñ tèi thiÓu
+ §a ra çch biÓu diÔn míi cña hµm
a. Ph¬ng ph¸p dïng b¶ng Karnaugh.
B¶ng Karnaugh lµ mét b¶ng cã 2n «, mçi « t¬ng øng víi mét
tæ hîp trong b¶ng tr¹ng th¸i vµ chøa çc gi¸ trÞ ®Çu ra t¬ng øng.
Mét ®Æc trng cña biÓu ®å nµy lµ lu«n s¾p xÕp sao cho chØ cã
sù thay ®æi cña mét biÕn khi chuyÓn tõ « nµy sang « kÒ cËn.
Trong b¶ng ta chó ý ®Õn 2 dÊu hoa thÞ, ta sÏ viÕt ®îc:
L1
A = L1 . R1 .L2.R2 + L1 .R1.L2.R2
Sö dông çc ®Þnh lý cña §¹i sè Boolean, cã thÓ viÕt l¹i:
A = L1 .L2.R2.( R1 +R1)
28
BomonKTDT-§HGTVT
= L1 .L2.R2. 1
= L1 .L2.R2.
Nh vËy, hµm ®îc tèi thiÓu ho¸ gåm mét cæng AND 3 ®Çu
vµo.
Nguyªn lý thiÕt lËp biÓu ®å
Karnaugh chÝnh lµ t¹i çc « kÒ nhau,
gi¸ trÞ “1” ®îc nhãm l¹i víi nhau. KÝch
thíc cña nhãm lµ luü thõa cña 2 (vÝ
dô: 2 «, 4 «, 8 «, 16 «, 32 « ...). VÝ dô
4 « cña cét thø t trong b¶ng ë h×nh
bªn cã thÓ ®îc nhãm. Nh vËy, toµn bé
nhãm sÏ ®îc tèi gi¶n thµnh A. B ,
chÝnh lµ çc phÇn tö chung cña c¶
nhãm. Çc phÇn tö cã gi¸ trÞ kh¸c
nhau (C vµ D) sÏ kh«ng xuÊt hiÖn. KÕt
qu¶ nµy còng nhËn ®îc nÕu ta ¸p dông çc ®Þnh lý cña ®¹i sè
Boolean cho 4 « nµy nh sau:
f = A. B.C.D + A. B .C.D + A. B .C. D
= A. B .C .( D +D) + A. B .C.(D+ D )
= A. B .C +A. B .C = A. B .(C+ C )
= A. B
Chó ý: B¶ng Karnaugh, gièng nh b¶n ®å thÕ giíi, phÝa bªn ph¶i sÏ
tiÕp liÒn phÝa bªn tr¸i, nªn cã thÓ nhãm çc « n»m ®èi diÖn nhau.
Nguyªn lý nµy còng ®îc ¸p dông cho bªn trªn vµ bªn díi. (tøc lµ
chóng ta nhãm theo kiÓu ®èi xøng hoÆc liÒn kÒ)
VÝ dô, cã thÓ nhãm 4 « ë 4 gãc cña biÓu ®å nh h×nh díi
®©y
Tõ çc nhËn xÐt ë trªn ta rót ra ®îc çc bíc tiÕn hµnh tèi thiÓu
ho¸ b»ng b¶ng Karnaugh cho d¹ng CTT lµ: 29
PTH-DTT
1, BiÓu diÔn hµm ®· cho trªn b¶ng Karnaugh

2, X¸c ®Þnh çc tÝch cùc tiÓu cña hµm (tÝch cùc tiÓu t×m
®îc b»ng çch d¸n 2k « cã gi¸ trÞ 1 hoÆc X víi k tèi ®a, çc « nµy
gÇn kÒ hoÆc ®èi xøng nhau)
3, T×m phñ tèi thiÓu lµ chän mét sè Ýt nhÊt çc nhãm tÝch
cùc tiÓu sao cho phñ hÕt ®îc çc ®Ønh 1 cña hµm
Chó ý: . Qu¸ tr×nh hoµn toµn t¬ng tù khi hµm biÓu diÓn ë d¹ng
CTH
. Khi lËp b¶ng Karnaugh víi CTT nh÷ng « b»ng 0 nªn ®Ó
trèng cßn ë d¹ng CTH th× bá trèng nh÷ng « cã gi¸ trÞ 1.
b. Tèi thiÓu ho¸ b»ng ph¬ng ph¸p Quine - Mc.Cluskey
Ph¬ng ph¸p nµy ®îc thùc hiÖn cho hµm biÓu diÔn díi d¹ng
CTT
Çc bíc tiÕn hµnh:
Bíc 1: T×m tÝch cùc tiÓu
. X¸c ®Þnh ®Ønh 1 vµ X
. S¾p xÕp çc tæ hîp biÕn theo sè lîng ch÷ sè 1 cã trong
chóng
. So s¸nh mçi tæ hîp thuéc nhãm i víi tæ hîp thuéc nhãm (i +
1). NÕu 2 tæ hîp ®ã chØ kh¸c nhau 1 cét sè th× kÕt hîp 2 tæ hîp
®ã thµnh mét tæ hîp míi, trong ®ã sö dông dÊu – thay cho cét sè
kh¸c nhau. §¸nh dÊu vµo 2 tæ hîp võa kÕt hîp
. Lo¹i bá çc tæ hîp gièng nhau vµ lÆp l¹i bíc trªn cho ®Õn khi
hÕt çc tæ hîp cã kh¶ n¨ng kÕt hîp
. TËp hîp çc tæ hîp trong b¶ng cuèi vµ çc tæ hîp kh«ng bÞ
®¸nh dÊu chÝnh lµ tËp çc tÝch cùc tiÓu
Bíc 2: T×m phñ tèi thiÓu
. LËp b¶ng cã cét lµ çc gi¸ trÞ cã ®Ønh lµ 1 (çc gi¸ trÞ nµy
thêng ghi theo hÖ ®Õm 10 cho tiÖn theo dâi), hµng lµ çc tÝch
cùc tiÓu
. §¸nh dÊu X vµo « mµ tÝch cùc tiÓu ë hµng phñ ®Ønh ë cét.
Cét cã 1 dÊu X chÝnh lµ tÝch quan träng
. Lo¹i bá çc cét ®· ®îc phñ trong tÝch quan träng
. Lo¹i çc tÝch quan träng khái hµng
. LËp b¶ng míi vµ tiÕp tôc qu¸ tr×nh ®Õn khi tÊt c¶ çc
®Ønh ®Òu ®îc phñ
30
BomonKTDT-§HGTVT
VÝ dô: Tèi thiÓu ho¸ hµm sau b»ng ph¬ng ph¸p Quine – Mc.
Cluskey nh sau:
Hµm f = ∑ (0,2,5,8,9,10,11)
S¾p xÕp l¹i Thùc hiÖn phÐp d¸n
HÖ
HÖ 10 HÖ 2 HÖ 2
10
(0,2,8,10
0 0000 0 0000 (0,2) 00-0 -0-0
)
(0,8,2,10
2 0010 2 0010 (0,8) -000 -0-0
)
(8,9,10,1
5 0101 8 1000 (2,10) -010 10- -
1)
(8,10,9,1
8 1000 5 0101 (8,9) 100- 10- -
1)
9 1001 9 1001 (8,10) 10-0
10 1010 10 1010 (9,11) 10-1
(10,1
11 1011 11 1011 101-
1)
VËy kÕt qu¶ cuèi cïng lµ: -0-0 vµ 10- -

Hay f = B.D + A B
31
PTH-DTT
ch¬ng 4:
Giíi thiÖu vi m¹ch sè
I. §Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i

1. §Þnh nghÜa
Vi m¹ch lµ nh÷ng linh kiÖn ®iÖn tö cã mét chøc n¨ng x¸c
®Þnh vµ ®îc chÕ t¹o b»ng mét c«ng nghÖ riªng. Vi m¹ch hiÖn ®¹i
thêng ®a n¨ng vµ cã thÓ sö dông linh ho¹t trong nhiÒu thiÕt bÞ
®iÖn tö kh¸c nhau
Ngêi ta ph©n lo¹i theo mét sè tiªu chÝ sau:
+ Ph©n lo¹i theo b¶n chÊt cña tÝn hiÖu ®iÖn vµo / ra cña vi
m¹ch
+ Ph©n lo¹i theo mËt ®é tÝch hîp
+ Ph©n lo¹i theo c«ng nghÖ chÕ t¹o
2. Ph©n lo¹i vi m¹ch theo b¶n chÊt cña tÝn hiÖu vµo / ra
Nh ®· biÕt, tÝn hiÖu ®iÖn ®îc ph©n thµnh 2 lo¹i lµ tÝn hiÖu
t¬ng tù vµ tÝn hiÖu sè.
+ TÝn hiÖu t¬ng tù (analog) lµ tÝn hiÖu cã biªn ®é biÕn thiªn
liªn tôc theo thêi gian
+ TÝn hiÖu sè (digital) lµ tÝn hiÖu cã biªn ®é ë mét trong hai
gÝa trÞ h÷u h¹n mang ý nghÜa logic 0 hoÆc 1, øng víi 2 møc thÊp
vµ cao. TÝn hiÖu sè gi¸n ®o¹n theo thêi gian.
NÕu ký hiÖu X, Y lµ tÝn hiÖu vµo vµ ra cña vi m¹ch, theo b¶n

chÊt cña tÝn hiÖu vµo / ra nµy ta sÏ cã çc lo¹i vi m¹ch sau:
TÝn hiÖu TÝn hiÖu Lo¹i vi m¹ch
vµo ra
T¬ng tù T¬ng tù T¬ng tù
Sè Sè Sè
T¬ng tù Sè ADC / analog-digital
32
BomonKTDT-§HGTVT
converter
Sè T¬ng tù DCA / digital-analog
converter
Trong ph¹m vi cña m«n kü thuËt sè chóng ta chØ xÐt tíi vi
m¹ch sè, nghÜa lµ c¶ ®Çu vµo lÉn ®Çu ra ®Òu lµ tÝn hiÖu sè.
Çc vi m¹ch sè nµy bao gåm tõ çc cæng logic ®¬n gi¶n nh
AND, OR, NOR, NAND … flip-flop, MUX, DEMUX, Memory … ®Õn
çc lo¹i m¹ch cùc kú phøc t¹p nh çc bé vi xö lý
3. Ph©n lo¹i theo mËt ®é tÝch hîp

MËt ®é tÝch hîp ®îc ®Þnh nghÜa lµ tæng çc phÇn tö tÝch
cùc (transistor) hoÆc cæng logic chøa trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch
cña mµng tinh thÓ b¸n dÉn trong vi m¹ch
vÝ dô: Bé vi xö lý Pentium III cña Intel cã mËt ®é tÝch hîp lµ 9triÖu
transistor trªn 1 inch vu«ng
Møc tÝch hîp ®îc ®Þnh nghÜa lµ tæng sè nh÷ng phÇn tö
tÝch cùc hoÆc cæng logic trªn m¶ng tinh thÓ b¸n dÉn cña vi m¹ch
Nh÷ng th«ng sè trªn phÇn nµo cho thÊy ®é phøc t¹p cña
m¹ch. Ph©n lo¹i theo møc ®é tÝch hîp ta cã
Lo¹i m¹ch Sè Sè cæng logic VÝ dô
transistor
SSI – Vi m¹ch cì nhá Hµng chôc 1 - 10 Gate, flip-
flop
MSI – Vi m¹ch cì trung Hµng tr¨m 10 - 100 Gate,

b×nh counter,
shift-
register,
encoder,
small
memory
LSI – Vi m¹ch cì lín Hµng ngh×n 100 - 1000 Larger
Memory,
microprocess
or 4 / 8bit
VLSI - Vi m¹ch cì rÊt lín Hµng v¹n > 1.000 MP 16/32bit,
console i/o
8086, Z8000
33
PTH-DTT
ULSI – Vi m¹ch cì cùc lín Hµng triÖu > 10.000 MP 64bit
4. Ph©n lo¹i theo c«ng nghÖ chÕ t¹o

IC cã thÓ chia ra lµm 4 lo¹i: IC mµng máng/ mµng dµy; IC khèi
r¾n; vµ IC lai
Díi ®©y lµ çc híng ph¸t triÓn vi m¹ch theo c«ng nghÖ chÕ
t¹o
Vi m¹ch
Thick / thin film Monolithic Hybrid
Digital Analog (BJT) Digital Analog
UJT MOS
P / N chanel
CMOS
BJT
RTL
DTL
TTL
ECL
a. Vi m¹ch mµng máng / mµng dµy

Çc IC lo¹i nµy ®îc chÕ t¹o b»ng çch l¾ng ®äng nh÷ng vËt
liÖu nhÊt ®Þnh trªn mét ®Õ çch ®iÖn (vÝ dô nh gèm, sø..). Sau
34
BomonKTDT-§HGTVT
hµng lo¹t çc qu¸ tr×nh t¹o “mask” trªn ®Õ t¹o thnµh ®iÖn trë,
®iÖn dung hay ®iÖn c¶m. Çc linh kiÖn tÝch cùc nh diode,
transistor … sÏ ®îc chÕ t¹o theo çch th«ng thêng víi kÝch thíc nhá
(thêng lµ FET). M¹ch nµy cho ®é tÝch hîp kh¸ cao nhng kh«ng
b»ng lo¹i ®¬n khèi, tuy nhiªn l¹i cã kh¶ n¨ng chÞu ®ùng ®iÖn ¸p
vµ nhiÖt tèt h¬n. IC mµng máng vµ mµng dµy ®îc sö dông cho
çc m¹ch ®ßi hái ®é chÝnh x¸c cao
b. Vi m¹ch b¸n dÉn khèi r¾n
IC monolithic ®îc t¹o ra hoµn toµn trªn mét ®¬n vÞ tinh thÓ
chÊt b¸n dÉn nÒn lµ Si, çc chÊt b¸n dÉn kh¸c sÏ ®îc khuÕch t¸n
vµo trong chÊt nÒn ®Ó t¹o ra nhiÒu lo¹i mÆt ghÐp kh¸c nhau.
Nh÷ng mÆt ghÐp nµy cã thÓ t¹o thµnh ®iÖn trë, ®iÖn dung,
diode hay transistor.
Nh÷ng vËt liÖu b¸n dÉn ®îc khuÕch t¸n vµo trong chÊt nÒn
díi d¹ng h¬i vµ ®äng l¹i trªn chÊt nÒn sau hµng lo¹t çc qu¸ tr×nh
t¹o mask ë nhiÖt ®é cao.
Qu¸ tr×nh t¹o mask lµ qu¸ tr×nh trong ®ã ngêi ta tiÕn hµnh
oxy ho¸ bÒ mÆt chÊt b¸n dÉn, tøc lµ lÊp kÝn bÒ mÆt cña nã b»ng
SiO2. Sau ®ã phñ mét líp c¶m quang lªn trªn bÒ mÆt SiO2. D¹ng
m¹ch thu nhá, chôp lªn phim t¹o thµnh khu«n s¸ng. §Æt khu«n
s¸ng lªn bÒ mÆt chÊt c¶m quang, chiÕu ¸nh s¸ng vµo ta sÏ thu ®-
îc d¹ng m¹ch theo yªu cÇu. Dïng ho¸ chÊt ¨n mßn çc r·nh, lo¹i bá
chÊt c¶m quang ®Ó thùc hiÖn khuÕch t¸n chÊt vµo. Mask ®îc t¹o
thµnh b»ng ph¬ng ph¸p nh trªn gäi lµ ph¬ng ph¸p quang kh¾c.
Vi m¹ch monolithic cã 2 lo¹i lµ m¹ch lìng cùc vµ m¹ch MOS,
ngµy nay vi m¹ch MOS trë nªn phæ biÕn do dÔ chÕ t¹o, diÖn tÝch
nhá nªn kh¶ n¨ng tÝch hîp cao.
c. Vi m¹ch lai
§©y lµ sù kÕt hîp cña 2 lo¹i vi m¹ch trªn. IC lai cã thÓ bao
gåm nhiÒu tinh thÓ monolithic ®îc ghÐp víi nhau thµnh khèi, ®ã
còng cã thÓ lµ sù kÕt hîp gi÷a m¹ch monolithic víi m¹ch mµng
máng thô ®éng.
IC lai mang ®Çy ®Ó u ®iÓm cña 2 lo¹i vi m¹ch monolithic vµ
mµng máng / mµng dÇy nh kÝch thíc nhá gän mµ c«ng suÊt l¹i lín,
®é chÝnh x¸c cao …
II. Çc th«ng sè chÝnh cña vi m¹ch sè
1. Møc logic
Møc logic lµ gi¸ trÞ ®iÖn ¸p vµo / ra ®îc quy ®Þnh cho çc sè
nhÞ ph©n 0 vµ 1. Møc logic lµ th«ng sè quan träng nhÊt cña vi
m¹ch sè, nhê th«ng sè nµy mµ ta cã thÓ dÔ dµng nhËn biÕt ®îc
nh÷ng tr¹ng th¸i logic ra vµ vµo b»ng çch ®o nhê v«n kÕ hoÆc
oscilloscope.
35
PTH-DTT
Gi÷a çc th«ng sè kh¸c nhau (®iÖn ¸p, dßng, thêi gian...)
®Æc trng cho mét hä logic th× çc tham sè ®iÖn tÜnh ®Æc biÖt
quan träng bëi v× chóng x¸c ®Þnh giíi h¹n dßng vµ ¸p t¹i ®Çu ra
vµ ®Çu vµo.
Mçi tr¹ng th¸i logic cña linh kiÖn (High hay Low) ®îc x¸c ®Þnh
bëi d¶i ®iÖn ¸p cho phÐp.
Tæng céng sÏ cã 4 d¶i ®iÖn ¸p, mçi d¶i ®îc x¸c ®Þnh bëi 2
giíi h¹n ®iÖn ¸p; nh vËy sÏ cã 8 gi¸ trÞ ®iÖn ¸p ®Æc trng cho mçi
hä logic.
Çc møc vµ d¶i ®iÖn ¸p cho phÐp.
Ta cã quan hÖ ®iÖn ¸p ®Çu vµo vµ ra sau:
Volmax <= VilMax . VolMin >=VilMin .
VohMax <= VihMin . VohMin >= VihMin .
2. §Æc tÝnh truyÒn ®¹t
§êng ®Æc tuyÕn truyÒn ®¹t (transfer characteristic) lµ ®êng

cong chØ ra mèi quan hÖ gi÷a ®iÖn ¸p vµo vµ ra.
Díi ®©y lµ ®êng ®Æc tuyÕn truyÒn ®¹t cña mét cæng ®¶o
(trªn) vµ mét cæng kh«ng ®¶o (díi).
36
BomonKTDT-§HGTVT
Víi cæng ®¶o, d¶i ®iÖn ¸p vµ çc møc giíi h¹n sÏ ®îc x¸c
®Þnh nh h×nh díi ®©y:
Trong thùc tÕ, ®iÖn ¸p vµo vµ ra lín nhÊt ®îc cho bëi gi¸ trÞ
®iÖn ¸p cung cÊp Vcc vµ çc gi¸ trÞ nhá nhÊt lµ b»ng zero tøc
b»ng ®iÖn ¸p ®Êt.
Nh vËy, sÏ chØ cßn 4 gi¸ trÞ ®iÖn ¸p giíi h¹n vµ cã quan hÖ:
Volmax <= VilMax .
VohMin >= VihMin .
B¶ng so s¸nh gi¸ trÞ ®iÖn ¸p vµo vµ ra cña çc hä logic
TTL, CMOS, HCT vµ hä ECL.
Chó ý: §iÖn ¸p cung cÊp kh¸c nhau.
3. Çc th«ng sè vÒ dßng ®iÖn.

Çc d¶i giíi h¹n vÒ dßng ®iÖn còng ®îc ®Þnh nghÜa t¬ng tù
nh d¶i giíi h¹n ®iÖn ¸p. Çc gi¸ trÞ dßng ra lµ cao h¬n çc gi¸ trÞ
vµo.
ChiÒu cña dßng ®iÖn ®îc quy íc nh sau: chiÒu d¬ng lµ chiÒu
dßng ®i vµo cùc cña linh kiÖn cßn chiÒu ©m lµ chiÒu dßng ®i ra
khái linh kiÖn.
VÝ dô: çc th«ng sè ®Æc tÝnh lý tëng cña cæng NAND ®îc chØ ra
ë h×nh a. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ çc ®êng ®Æc tÝnh nµy lµ çc
®êng cong nh trong h×nh b.
37
PTH-DTT
a)
b)
Nãi chung, víi çc hä logic ta ®Òu cã:
VolMin = 0.
VohMax = Vcc.
bëi thÕ, chØ cßn 4 gi¸ trÞ giíi h¹n vÒ dßng ®iÖn:
IilMax .
IihMax .
IolMin.
IohMin .
ta cã quan hÖ:
IolMin >= IilMax .
IohMin >= IihMax .
B¶ng sau sÏ chØ ra çc gi¸ trÞ dßng ra vµ vµo t¬ng øng víi çc
hä logic TTL, CMOS vµ ECL.
38
BomonKTDT-§HGTVT
Dßng tiªu thô trong tr¹ng th¸i tÜnh.

T¹i tr¹ng th¸i tÜnh, dßng cung cÊp lµ tæng dßng tiªu thô cña
tõng linh kiÖn khi çc cæng cña nã lµ æn ®Þnh, kh«ng x¶y ra sù
chuyÓn tr¹ng th¸i.
Çc nhµ s¶n xuÊt sÏ cung cÊp çc th«ng tin vÒ dßng tÜnh
“quiescent” cho tõng linh kiÖn vµ díi çc ®iÒu kiÖn thö ®Æc biÖt.
B¶ng sau chØ ra çc gi¸ trÞ dßng max cho mét vµi linh kiÖn
cña çc hä logic.

4. C«ng suÊt tiªu thô.
C«ng suÊt tiªu thô bëi çc linh kiÖn logic chia thµnh 2 lo¹i:
tÜnh vµ ®éng.
Thµnh phÇn c«ng suÊt tÜnh t¹o nªn do dßng tÜnh.
Thµnh phÇn ®éng t¹o nªn do dßng ®iÖn yªu cÇu ®Ó tÝch vµ
phãng cho ®iÖn dung t¶i ®Çu ra; do dßng ®iÖn yªu cÇu bëi çc
®iÖn dung néi; vµ do dßng ®iÖn cÇn thiÕt ®Ó t¹o tr¹ng th¸i dÉn
cho çc Transistor ®Çu ra.
Víi çc linh kiÖn ECL, c«ng suÊt tiªu thô chñ yÕu do ho¹t
®éng trong miÒn tÝch cùc.
C«ng suÊt tiªu thô ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
P = Icc*Vcc + Cpd*Vcc2*fi + Σ(CL*Vcc2*fo).
víi: Icc: dßng tÜnh.
Vcc : ®iÖn ¸p cung cÊp.
fi : tÇn sè tÝn hiÖu vµo.
fo : tÇn sè tÝn hiÖu ra.
Cpd : ®iÖn dung t¬ng ®¬ng ®Çu vµo.
CL : ®iÖn dung t¶i.
Thµnh phÇn c«ng suÊt tÜnh tiªu thô cña çc linh kiÖn LS-TTL
cao h¬n rÊt nhiÒu so víi linh kiÖn CMOS nhng l¹i nhá h¬n so víi
linh kiÖn hä ECL.
Tæng c«ng suÊt ®éng cña 1 linh kiÖn hä CMOS phô thuéc
chñ yÕu vµo tÇn sè, kh«ng gièng nh linh kiÖn hä TTL.
39
PTH-DTT
B¶ng c«ng suÊt tiªu thô cña çc linh kiÖn trong mét sè hä
logic.
5. HÖ sè t¶i FAN-IN; FAN-OUT
HÖ sè t¶i ®Çu vµo FAN-IN.
FAN-IN lµ tû sè gi÷a dßng vµo cña 1 linh kiÖn cô thÓ vµ dßng
vµo cña 1 m¹ch chuÈn.
Th«ng thêng, m¹ch ®îc lÊy lµm chuÈn sÏ lµ 1 cæng logic c¬
b¶n cña cïng hä logic. HÖ sè nµy ®îc dïng nhiÒu trong qu¸ khø khi
çc hä logic míi ®îc giíi thiÖu. Ngµy nay, hÖ sè FAN-IN kh«ng ®îc
nh¾c ®Õn trong çc giíi thiÖu s¶n phÈm data-sheet cña çc nhµ
s¶n xuÊt.
HÖ sè t¶i FAN-OUT quan träng h¬n vµ ®îc dïng nhiÒu h¬n.
HÖ sè t¶i ®Çu ra FAN-OUT.
FAN-OUT lµ tû sè gi÷a dßng ra nhá nhÊt cña 1 linh kiÖn logic
vµ dßng ra cña 1 linh kiÖn cô thÓ ®îc lÊy lµm chuÈn.
FAN-OUT còng cã thÓ ®îc ®Þnh nghÜa lµ sè lín nhÊt çc
cæng cã thÓ ®îc ®iÒu khiÓn tõ 1 ®Çu ra, mµ kh«ng lµm vît qu¸
çc giíi h¹n ra cña linh kiÖn.
HÖ sè FAN-OUT sÏ ®îc tÝnh víi c¶ møc ®iÖn ¸p cao còng nh
møc thÊp vµ hÖ sè nhá h¬n sÏ ®îc chän.
Trong trêng hîp cæng LS-TTL, ta cã:
Ioh 400 µA
FAN − OUT ( H ) = = = 20
Iih 20 µA
Iol 8mA
FAN − OUT ( L) = = = 20
Iil 0.4mA
B¶ng sau chØ ra hÖ sè FAN-OUT cña çc hä logic:
TTL-LS CMOS HCT ECL
FAN-OUT 20 100 100 34
6. Kho¶ng lÒ chèng nhiÔu (Noise Margin).

NÕu ®Çu ra cña 1 cæng logic ®îc nèi víi ®Çu vµo cña 1
cæng logic cïng hä, bÊt kÓ nhiÔu chång lÊn nµo còng kh«ng thÓ
g©y ra lçi nÕu biªn ®é cña nã nhá h¬n kho¶ng lÒ chèng nhiÔu.
40
BomonKTDT-§HGTVT
Kho¶ng lÒ chèng nhiÔu (biÔu diÔn bëi NM) cã ®¬n vÞ lµ

Volts.
Tham sè nµy ®îc ®Þnh nghÜa cho møc logic thÊp (NML) còng
nh møc logic cao (NMH).
Ta cã ph¬ng tr×nh biÓu diÔn mèi quan hÖ cña NM víi
çc møc ®iÖn ¸p
NML = VilMax -VolMax .
NMH = VohMin – VolMin .
Th«ng thêng, cã mét vµi nguån nhiÔu ac, vµ ¶nh hëng cña nã
phô thuéc vµo çc nh©n tè sau:
trë kh¸ng vµo vµ ra, ®iÖn dung ¶nh hëng trªn ®êng vµo
còng nh b¶n th©n nhiÔu cña ®êng d©y.
nhiÔu tõ nguån cung cÊp.
nhiÔu ®Êt.
Nh÷ng yÕu tè nµy t¹o nªn nhiÔu nh h×nh sau; nhiÔu ®îc
biÓu diÔn nh çc nguån ®iÖn ¸p.
Çc nhiÔu xung th«ng thêng khã lo¹i bá v× chóng ®îc t¹o nªn
bëi çc sù cè mµ rÊt khã ph¸t hiÖn vµ chóng ®îc truyÒn ®i bëi çc
thµnh phÇn ký sinh.
B¶ng díi ®©y so s¸nh çc lo¹i nhiÔu víi çc hä logic kh¸c nhau
Sè liÖu trong b¶ng chØ ra r»ng kho¶ng lÒ chèng nhiÔu cña
hä logic CMOS cao h¬n nhiÒu so víi çc hä logic kh¸c. Nh vËy, ta
nªn dïng hä CMOS trong m«i trêng nhiÔu ch¼ng h¹n trong m«i tr-
êng c«ng nghiÖp.
TTL-LS CMOS HCT ECL
(+5V) (+15V) [+5V] [-5,2V]
NMH 0.7V 5V 2.4V 0.3V
NML 0.3V 5V 0.7V 0.3V
41
PTH-DTT
7. Thêi gian truyÒn ®¹t vµ thêi gian qu¸ ®é

Cã hai kho¶ng thêi gian ®Æc trng cho tõng hä logic, trong
®ã thêi gian truyÒn ®¹t lµ tham sè quan träng h¬n. Nã lµ kho¶ng
thêi gian gi÷a thêi ®iÓm thay ®æi møc logic vµo vµ thêi ®iÓm
xuÊt hiÖn thay ®æi møc logic ra t¬ng øng. Nã sÏ x¸c ®Þnh tèc ®é
lín nhÊt cña toµn m¹ch. Thêi gian qu¸ ®é x¸c ®Þnh tèc ®é
chuyÓn møc cña tÝn hiÖu ra.
Th«ng thêng, mçi linh kiÖn sè sÏ ph¶i chØ râ çc thêi gian
truyÒn ®¹t sau:
tPHL : thêi gian trÔ víi ®Çu ra chuyÓn tõ møc cao xuèng thÊp.
tPLH : thêi gian trÔ víi ®Çu ra chuyÓn tõ møc thÊp lªn cao.
Çc thêi gian trÔ nµy, ph¶i ®îc ®o gi÷a çc møc ngìng cô
thÓ, trong hÇu hÕt çc trêng hîp, trïng víi 50% kho¶ng thay ®æi
tÝn hiÖu.
Tham sè nµy chñ yÕu dïng cho viÖc thiÕt kÕ çc hÖ thèng
logic v× khi kÕt qu¶ thay ®æi, thêi gian sÏ ph¶i x¸c ®Þnh theo
mét çch ®Æc biÖt cho mçi thay ®æi ®Ó chèng l¹i çc xung
kh«ng mong muèn.
Thêi gian qu¸ ®é (transition time)
Th«ng thêng, víi mçi linh kiÖn sè còng ph¶i nªu râ çc thêi
gian qu¸ ®é sau:
tTHL : thêi gian qu¸ ®é víi ®Çu vµo chuyÓn tõ cao xuèng thÊp
tTLH : thêi gian qu¸ ®é víi ®Çu vµo chuyÓn tõ thÊp lªn cao.
Thêi gian ®îc ®o trong kho¶ng 10-90% thay ®æi cña tÝn
hiÖu.
Thêi gian nµy cÇn khi thiÕt kÕ çc m¹ch logic tuÇn tù, víi çc
®Çu vµo kÝch, bëi v× tÝn hiÖu kÝch kh«ng ®ñ nhanh linh kiÖn sÏ
kh«ng lËt tr¹ng th¸i.
H×nh sau biÓu diÔn thêi gian trÔ truyÒn ®¹t còng nh thêi
gian qu¸ ®é cña mét cæng ®¶o.
42
BomonKTDT-§HGTVT
B¶ng so s¸nh çc gi¸ trÞ thêi gian cña çc hä logic.
B¶ng nµy chØ ra r»ng hä ECL cã tèc ®é cao nhÊt, hä CMOS
cã tèc ®é thÊp nhÊt.
8. D¹ng vá IC
Cã 3 ph¬ng ph¸p ®Ó ®ãng bá cho tinh thÓ silic lµ: ph¬ng
ph¸p T05, ®ãng vá d¹ng hép vµ ®ãng vá hai hµng ch©n song
song.
+ §ãng vá d¹ng T05, h×nh d¹ng nµy gièng nh cña transistor,
nghÜa lµ d¹ng mò cã nhiÒu ch©n. KiÓu ®ãng r¾n nµy hiÖn nay
Ýt ®îc sö dông nhng do cã kh¶ n¨ng tiªu t¸n nhiÖt tèt nªn chñ yÕu
®îc dïng cho IC tuyÕn tÝnh.
+ §ãng vá 2 hµng ch©n song song / DIP, ®©y lµ çch phæ
biÕn nhÊt ®Ó ®ãng vá IC. Nã lín h¬n kiÓu ®ãng r¾n nhng cã u
®iÓm lµ dÔ l¾p r¸p vµ sö dông. Çc lo¹i IC ®ãng vá kiÓu cã sè
ch©n tõ 8 tíi hµng tr¨m ch©n.
Cã nhiÒu kiÓu vËt liÖu ®îc sö dông ®Ó ®ãng r¾n, th«ng
dông vµ rÎ nhÊt lµ ®ãng gãi chÊt dÎo. IC ®îc ®Æt vµo khung kim
lo¹i sau ®ã toµn bé m¹ch ®îc bao phñ b»ng kü thuËt ®óc chÊt
dÎo. Ngoµi ra ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng chÞu nhiÖt ngêi ta cßn dïng kü
thuËt ®ãng r¾n b»ng gèm.
+ §ãng vá d¹ng hép / flat pack, ®©y lµ kiÓu ®ãng vá cho çc
IC cã mËt ®é tÝch hîp cao, thêng gäi lµ IC d¸n.
IC flat pack thêng ®îc sö dông cho çc hÖ thèng yªu cÇu ®é
tin cËy cao.
9. Giíi h¹n nhiÖt ®é
HÇu hÕt ç IC ®Òu cã thÓ ho¹t ®éng trong mét d¶i nhiÖt ®é
kh¸ réng tõ -55 tíi +1250C. Çc m¹ch ®Æc biÖt cã thÓ lµm viÖc
ngoµi d¶i trªn tuú theo cÊu t¹o cña chóng.
Víi lo¹i IC ®ãng r¾n b»ng chÊt dÎo th× giíi h¹n nhiÖt ®é nhá
h¬n (tõ 0 tíi +700C) so víi lo¹i ®ãng r¾n b»ng gèm vµ thêng ®îc
g¾n thªm çc çnh t¶n nhiÖt hay thËm chÝ cã c¶ qu¹t giã.
43
PTH-DTT
III. C«ng nghÖ IC sè

1. C«ng nghÖ ®¬n cùc (c«ng nghÖ MOS – Metal Oxide
Semiconductor)
C«ng nghÖ MOS cã u ®iÓm lµ dÔ chÕ t¹o v× c«ng ®o¹n thùc
hiÖn Ýt quy tr×nh h¬n, mËt ®é tÝch hîp cao do transistor ®¬n
cùc cã kÝch thíc nhá vµ ®Æc biÖt lµ tiªu thô ®iÖn n¨ng rÊt Ýt.
Díi ®©y ta sÏ xem xÐt mét sè hä logic MOS th«ng dông nhÊt
a. Hä logic PMOS
Çc transistor MOSFET ë ®©y cã d¹ng kªnh P nªn gäi lµ
PMOS. Do çc h¹t mang ®iÖn lµ lç trèng nªn PMOS cã tÇn sè lµm
viÖc kh¸ nhá (kho¶ng 1MHz) v× lç trèng di chuyÓn khã h¬n ®iÖn
tö. PMOS cã mËt ®é tÝch hîp cao, c«ng suÊt tiªu thô nhá vµ dÔ
chÕ t¹o. Tuy nhiªn hä nµy kh«ng t¬ng hîp víi TTL (hä logic rÊt phæ
biÕn mµ ta sÏ nãi cô thÓ ë phÇn sau) do ®ã m¹ch ®ßi hái nhiÒu
®iÖn ¸p nguån nu«i kh¸c nhau.
C«ng nghÖ PMOS thêng ®Ó chÕ t¹o çc bé vi xö lý tèc ®é
chËm nh NEC com 43/44/45 hay TMS 1000
b. Hä logic NMOS
MOSFET ®îc sö dông lµ MOSFET kªnh N cã h¹t dÉn ®iÖn lµ
®iÖn tö nªn ®¹t ®îc tèc ®é cao h¬n PMOS hµng chôc lÇn.
NMOS cho mËt ®é tÝch hîp rÊt lín, c«ng suÊt tiªu thô còng
chØ t¬ng ®¬ng PMOS, kho¶ng 0,2mW/cæng
NMOS cã kh¶ n¨ng t¬ng thÝch víi TTL nªn chØ cÇn mét nguån
nu«i duy nhÊt.
Hä NMOS cã mét sè c¶i tiÕn thµnh çc hä HMOS, XMOS hay
VMOS cã mËt ®é tÝch hîp cao h¬n, c«ng suÊt tiªu thô nhá h¬n
nhng tÇn sè lµm viÖc l¹i cao h¬n.
Mét sè bé vi xö lý ®îc chÕ t¹o theo c«ng nghÖ NMOS nh 8080
/ 8085 / 8086, Z80 / Z80000, MC 6800 / 68000 …
c. Hä logic CMOS.
Hä CMOS sö dông çc cÆp MOSFET kªnh N vµ kªnh P ë chÕ
®é t¶i tÝch cùc do ®ã c«ng suÊt tiªu thô nhá, 10 µW/cæng. Ngìng
®æi tr¹ng th¸i b»ng kho¶ng 1/2 ®iÖn ¸p nguån nu«i.
vÝ dô: h×nh díi ®©y lµ s¬ ®å cña cæng NOT sö dông c«ng nghÖ
CMOS.
M¹ch nµy gåm 2 Transistor tr-
êng kh¸c lo¹i, NMOS (T1) vµ PMOS
(T2).
§Çu vµo ®îc nèi tíi cùc cöa G
vµ ®Çu ra nèi tíi cùc m¸ng D.
44
BomonKTDT-§HGTVT
§iÖn ¸p cung cÊp trong çc m¹ch logic CMOS thêng ®îc ký
hiÖu Vdd.
Ho¹t ®éng
Khi ®Çu vµo ë møc logic thÊp, NMOS sÏ ng¾t (v× V GS ≈ 0V) vµ
PMOS dÉn (v× VGS ≈ -Vdd ). Bëi thÕ, ®iÖn ¸p ®Çu ra cã møc cao
thùc tÕ b»ng Vdd (khi kh«ng t¶i).
T¬ng tù, khi ®Çu vµo cã møc logic cao, dÉn ®Õn ®Çu ra cã
møc logic thÊp b»ng 0V (kh«ng t¶i).
¦u ®iÓm cña viÖc sö dông m¹ch 2 T kh¸c lo¹i (bï).
ViÖc sö dông 2 T bï, khiÕn c«ng nghÖ CMOS cã nh÷ng u
®iÓm so víi çc hä logic kh¸c:
Gi¶m c«ng suÊt tiªu thô trong ®iÒu kiÖn tÜnh xuèng kho¶ng
vµi µW (kh«ng cã dßng t¹i m¹ch ra v× khi 1 T dÉn, T kia sÏ ng¾t).
Khi chuyÓn tr¹ng th¸i, sên xung sÏ dèc h¬n vµ cã thêi gian
®èi xøng h¬n, tøc: tTHL = tTLH .
Møc logic 0 vµ 1 t¹i ®Çu ra sÏ xÊp xØ 0V vµ Vdd .
Gi¶m dßng ®Çu vµo trong ®iÒu kiÖn tÜnh, thËm chÝ vÒ 0A
do cùc G ®îc çch ly ®èi víi MOS.
Tuy nhiªn, u ®iÓm cña viÖc gi¶m c«ng suÊt tiªu thô do cùc
cöa G ®îc çch ly ®èi víi c«ng nghÖ MOS sÏ dÉn ®Õn nhîc ®iÓm
lµ: çc ®Çu vµo cã thÓ lu tr÷ çc ®iÖn tÝch tÜnh ®iÖn t¹o nªn
mét líp máng chÊt çch ®iÖn ®äng l¹i trªn kªnh. Do ®ã, cÇn cã
m¹ch chèng tÜnh ®iÖn t¹i ®Çu vµo, n»m bªn trong m¹ch tÝch hîp.
M¹ch nµy, vÒ c¬ b¶n lµ mét nhãm çc Diode ®îc nèi víi nhau nh
h×nh díi ®©y bëi thÕ ®iÖn ¸p VGS kh«ng thÓ lín h¬n Vdd hay gi¶m
xuèng 0V.
Kh«ng gièng çc hä logic kh¸c,
c«ng suÊt tiªu thô cña CMOS t¨ng
nhanh khi tÇn sè ho¹t ®éng t¨ng
v× 2 lý do chÝnh:
+ Sè lÇn n¹p vµ phãng trªn
mét gi©y cña çc ®iÖn dung ký
sinh (t¹o bëi cùc cña G) t¨ng lªn.
+ Trong kho¶ng thêi gian
chuyÓn møc logic, c¶ hai MOS
®Òu dÉn.
V× çc lý do nµy, c«ng suÊt tiªu thô, mµ ®îc bá qua díi ®iÒu
kiÖn tÜnh, sÏ t¨ng khi tÇn sè t¨ng, cho ®Õn tÇn sè kho¶ng vµi
MHz th× c«ng suÊt tiªu thô cña hä CMOS sÏ xÊp xØ nh çc hä lìng
cùc.
45
PTH-DTT
Seri CMOS lo¹i HC vµ HCT.
Seri HC (CMOS tèc ®é cao High Speed) ®îc giíi thiÖu vµo
nh÷ng n¨m b¾t ®Çu thËp kû 80. Lo¹i nµy cã tèc ®é vµ dßng cao
h¬n CMOS chuÈn kho¶ng 10 lÇn, s¬ ®å ch©n t¬ng thÝch víi hä
TTL; kho¶ng lÒ chèng nhiÔu cao h¬n TTL vµ Vdd tõ 2 ®Õn 6V. Khi
lµm viÖc víi ®iÖn ¸p 5V nh TTL tèc ®é cña çc hä trªn gi¶m ®i rÊt
nhiÒu
Seri míi nµy cã c«ng suÊt tiªu thô thÊp h¬n hä TTL; kh¶ n¨ng
chèng nhiÔu cao h¬n; kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn ®Çu ra cao h¬n vµ
®iÖn ¸p ho¹t ®éng tõ 2 – 6V.
V× ®iÖn ¸p ra cña HC kh«ng t¬ng thÝch víi TTL nªn seri HCT
®îc ph¸t triÓn, víi cïng tÝnh n¨ng nh HC nhng cã kh¶ n¨ng t¬ng
thÝch TTL víi ®iÖn ¸p cung cÊp Vdd = 5V.
Mét sè chØ tiªu kü thuËt cña CMOS:
Thêi gian trÔ 30 – 100ns

C«ng suÊt tiªu t¸n 0,01mW (1mW ë tÇn sè
1MHz)
Kh¶ n¨ng t¶i 50
§é æn ®Þnh nhiÔu ~ 45%Vdd
Møc logic Møc 0 b»ng 0V; møc 1 b»ng
Vdd
Nguån cung cÊp 3 – 15V
Çc cæng logic c¬ b¶n NOR; NAND
2. C«ng nghÖ lìng cùc
Thµnh phÇn c¬ b¶n cña çc vi m¹ch c«ng nghÖ lìng cùc lµ sö
dông çc transistor lìng cùc. C«ng nghÖ nµy cã mét sè hä c¬ b¶n
sau:
a. Hä logic TTL (Transistor – Transistor – Logic)
§©y lµ hä vi m¹ch ®îc sö dông réng r·i trong mäi lÜnh vùc vµ
trë thµnh tiªu chuÈn t¬ng hîp TTL cho çc hä logic kh¸c.
46
BomonKTDT-§HGTVT
§Æc tÝnh ®iÖn cña cæng logic TTL.

XÐt cæng logic c¬ b¶n cña hä TTL lµ cæng NAND ®îc cho nh
h×nh díi
Transistor T1 lµ lo¹i nhiÒu
emiter. Transistor T2 lµm nhiÖm vô
cung cÊp 2 tÝn hiÖu ngîc pha; tÝn
hiÖu nµy ®iÒu khiÓn tÇng ra gåm
T3, D1 vµ T4.
Transistor T3 ®îc gäi lµ
“transistor nèi nguån (pull-up)” vµ
ho¹t ®éng nh mét m¹ch lÆp E khi
®Çu ra ë møc cao nã sÏ khiÕn cho
trë kh¸ng ra rÊt thÊp.
NÕu c¶ hai ®Çu vµo ë møc
cao, m¹ch sÏ tiªu thô dßng cña mçi
®Çu vµo kho¶ng 40µA.
Collector cña T1 ®îc nèi víi base cña T2 vµ cã møc ®iÖn ¸p
2VBE, tøc lµ kho¶ng 1,4V. Diode t¬ng ®¬ng cña tiÕp gi¸p base-
collector cña T1 lÊy nguån qua ®iÖn trë R1, do vËy ®îc ph©n cùc
thuËn; nhê thÕ Transistor T2 r¬i vµo tr¹ng th¸i b·o hoµ. Dßng
Emitter cña T2 mét phÇn ch¶y qua R3, mét phÇn ch¶y vµo base
cña T4 do ®ã, ®a T4 vµo tr¹ng th¸i b·o hoµ. §iÖn thÕ base cña T3,
Vb3 cã gi¸ trÞ b»ng víi tæng Vbe cña T4 céng víi VceSat cña T2.
§iÖn ¸p qua Emitter cña T3 lµ:
Ve3 = VceSat + Vd1 .
Do ®ã, Vb3 = Ve3 vµ transistor T3 ë tr¹ng th¸i ng¾t (OFF). Lóc
nµy, Transistor T4 sÏ th«ng (ON), cã dßng ®iÖn kho¶ng 16mA ch¶y
qua vµ ®Çu ra cã møc logic 0 tøc ®iÖn ¸p ®¹t kho¶ng 400mV.
Gi¸ trÞ logic 0 ®iÓn h×nh t¹i ®Çu ra lµ 220mV, víi dßng ®iÖn
®¹t 16mA
Gi¸ trÞ dßng nµy ®ñ ®Ó ®iÒu khiÓn 10 ®Çu vµo logic TTL ë
tr¹ng th¸i 0.
Trë kh¸ng ra Rout do T4 ®¹t kho¶ng 12Ohm.
Tr¹ng th¸i OFF (mét ®Çu vµo t¹i møc thÊp, ®Çu ra ë møc
cao).
XÐt trêng hîp tèi thiÓu mét ®Çu vµo ë møc thÊp (®Çu vµo
kh«ng vît qu¸ 400mA).
Gi¸ trÞ dßng lín nhÊt khi ®Çu vµo cã møc logic 0 lµ kho¶ng
1,6mA, bëi thÕ mét cæng víi ®Çu ra møc thÊp cã thÓ ®iÒu khiÓn
kho¶ng 10 cæng kh¸c.
47
PTH-DTT
Lóc nµy, Transistor T1 sÏ dÉn, T2 vµ T4 r¬i vµo tr¹ng th¸i

ng¾t. §iÖn ¸p trªn collector cña T2 lµ cao do vËy, T3 ®¹t b·o hoµ.
Díi nh÷ng ®iÒu kiÖn nµy, dßng ®a qua ®Çu ra ®¹t 400µA,
®ñ ®Ó ®iÒu khiÓn 10 cæng kh¸c.
§iÖn ¸p ®Çu ra Vo, khi ®ñ nguån cung cÊp, kh«ng nhá h¬n
2,4V.
Thùc tÕ, víi gi¸ trÞ ¸p vµo thÊp h¬n 800mV, ®iÖn ¸p ra ®iÓn
h×nh ®¹t 3,3V.
Dßng ®iÖn ra trong ®iÒu kiÖn ng¾n m¹ch cã gi¸ trÞ nhá
nhÊt lµ 18mA vµ gi¸ trÞ max lµ 58 mA, ®îc giíi h¹n chñ yÕu bëi R4.
Trë kh¸ng ra ë møc cao lµ kho¶ng vµi tr¨m Ohm.
Qu¸ tr×nh chuyÓn tr¹ng th¸i cña cæng TTL.
§Ó chuyÓn tr¹ng th¸i tõ 1 (OFF) vÒ 0 (ON) mét ®Çu vµo sÏ cã
møc thÕ ®Êt cßn ®Çu vµo kia nèi víi Vcc. Khi ®iÖn ¸p ë ®Çu vµo
ë møc thÊp t¨ng, dßng ®iÖn ®Çu vµo sÏ gi¶m vµ khi t¨ng ®¹t tíi
0,8V T2 b¾t ®Çu dÉn vµ ®iÖn ¸p trªn collector cña nã gi¶m. KÕt
qu¶, ®iÖn ¸p ®Çu ra gi¶m cho ®Õn khi ®iÖn ¸p ®Çu vµo ®¹t
kho¶ng 1,4-1,5V, lóc nµy ®iÖn ¸p ®Çu ra cã gi¸ trÞ kho¶ng 2V.
§iÖn ¸p trªn base cña T2 lµ kho¶ng 1,4V vµ do vËy, c¶ T2 vµ T4
®Òu dÉn.
B¾t ®Çu tõ thêi ®iÓm nµy, ®iÖn ¸p ®Çu ra nhanh chãng
gi¶m xuèng gi¸ trÞ VceSat cña T4 , tøc lµ T2 ®¹t b·o hoµ cßn T3
chuyÓn sang tr¹ng th¸i ng¾t (OFF).
Cã mét kho¶ng thêi gian rÊt ng¾n khi mµ c¶ T3 vµ T4 ®Òu
dÉn; trong kho¶ng thêi gian nµy cã dßng ch¶y qua R4, T3, D1 vµ
T4.
Dßng nµy ®îc h¹n chÕ chñ yÕu bëi R4.
Khi chuyÓn tõ tr¹ng th¸i thÊp (low) lªn cao (High), ban ®Çu
çc ®Çu vµo ë tr¹ng th¸i cao.
Khi ®iÖn ¸p cña mét (hay nhiÒu) ®Çu vµo gi¶m xuèng 1,4V,
T1 b¾t ®Çu dÉn khiÕn cho T2 vµ T4 còng r¬i vµo tr¹ng th¸i dÉn.
Dßng qua T2 gi¶m ®iÖn ¸p trªn collector cña T2 t¨ng khiÕn T3 r¬i
vµo tr¹ng th¸i dÉn v× thÕ ®Çu ra sÏ ë møc thÊp.
Dï cho cæng TTL ë møc ON hay OFF trë kh¸ng ra lu«n thÊp,
cho phÐp cæng TTL cã thÓ ®iÒu khiÓn t¶i dung kh¸ng cao.
Çc nh¸nh phô cña hä TTL.
Hä logic chuÈn TTL (STD) ®· ®îc thay ®æi qua nhiÒu n¨m
®Ó cã çc tÝnh n¨ng tèt h¬n, t¹o nªn çc nh¸nh phô (sub-families)
cña hä TTL.
48
BomonKTDT-§HGTVT
Thùc tÕ, çc nh¸nh phô cña hä TTL chuÈn ho¹t ®éng nhanh
h¬n hay tiªu thô c«ng suÊt Ýt h¬n so víi hä TTL chuÈn.
Chóng gåm:
S TTL (Schottky TTL) : tèc ®é t¨ng gÊp 3 lÇn nhng c«ng suÊt
tiªu thô t¨ng lªn tíi 20mW/cæng.
AS TTL (Advanced Schottky): tèc ®é gÇn b»ng ECL (1 ®Õn
2ns)
LS TTL (Low Power Schottky TTL) : cïng tèc ®é nhng c«ng
suÊt tiªu thô gi¶m 5 lÇn. 10ns, 2mW/cæng
F TTL (Fast TTL) : tèc ®é gÊp 4 lÇn, c«ng suÊt tiªu thô gi¶m
mét nöa.
ALS TTL: 3ns, 1.25mW/cæng
Mét sè ký hiÖu cña TTL cho biÕt d¶i nhiÖt ®é c«ng t¸c
74: 00C - +700C
84: -250C- +850C
54: -550C - +1250C
Mét sè chØ tiªu kü thuËt cña TTL chuÈn:

Thêi gian trÔ 10ns
C«ng suÊt tiªu t¸n 10mW
Kh¶ n¨ng t¶i 10
§é æn ®Þnh nhiÔu Cao
Møc logic møc 0 b»ng +0,4V;
møc 1 b»ng +3,6V
Nguån cung cÊp 5V ± 10%
Çc cæng logic c¬ b¶n NOR; NAND
b. Hä logic ECL.
Hä logic ECL (Emitter Coupled logic) ®îc t¹o ra sö dông c«ng
nghÖ lìng cùc (gièng nh hä TTL).
§©y lµ hä logic cã tèc ®é ho¹t ®éng nhanh nhÊt trªn thÞ tr-
êng. Nã ®¹t ®îc tèc ®é ®ã v× 2 lý do:
+ Tr¸nh viÖc ®a çc linh kiÖn tÝch cùc vµo tr¹ng th¸i b·o hoµ.
+ Cho phÐp tiªu thô c«ng suÊt cao h¬n trªn mçi cæng so víi
çc hä logic kh¸c.
49
PTH-DTT
Mét thµnh phÇn chÝnh trong hä ECL lµ bé khuÕch ®¹i vi sai,

trong ®ã 2 Transistor ®îc ghÐp Emitter chung nh trong h×nh díi
®©y
Çc ®Æc ®iÓm cña bé khuÕch ®¹i vi sai:
Dßng emitter kh«ng ®æi.
Dßng sÏ ch¶y tõ Transistor nµy sang T
kia, khi ®iÖn ¸p Vin ®a tíi ®Çu vµo cña T
thø nhÊt n»m trong kho¶ng:
VBB – 0,1V <Vin <VBB+0,1V.
víi VBB : ®iÖn ¸p chuÈn ®a vµo base
cña T thø 2.
§iÖn ¸p ®Çu ra cña m¹ch sÏ nhËn mét
trong hai gi¸ trÞ cã thÓ vµ nh vËy, nã ho¹t ®éng gièng nh m¹ch
nhÞ ph©n. Bëi thÕ, m¹ch khuÕch ®¹i vi sai th«ng thêng ®îc xem
nh mét m¹ch t¬ng tô nhng còng lµ m¹ch sè quan träng.
V× çc m¹ch sè so s¸nh ®îc t¹o nªn tõ m¹ch vi sai kh«ng cã
Transistor nµo r¬i vµo tr¹ng th¸i b·o hoµ, do vËy, hä logic ECL cã
tèc ®é ho¹t ®éng rÊt nhanh vµ thêi gian trÔ thÊp h¬n 1ns.
Tuy vËy, tèc ®é cao ph¶i tr¶ gi¸ b»ng viÖc t¨ng c«ng suÊt tiªu
thô trªn mçi cæng so víi hä TTL (kho¶ng 25mW/cæng)
Díi ®©y lµ cæng OR vµ NOR víi 2 ®Çu vµo.
M¹ch nµy t¬ng tù nh m¹ch h×nh trªn
chØ kh¸c lµ ®Çu vµo sö dông 2
Transistor m¾c song song.
NÕu A vµ B ë møc thÊp, T1 vµ T2 sÏ
kh«ng dÉn trong khi T3 tÝch cùc (dÉn).
Lóc nµy, Y cã møc thÊp vµ Y cã møc
cao.
NÕu mét trong hai ®Çu vµo ë møc
cao, dßng Emitter sÏ ch¶y qua R3 vµ
dßng collector cña T3 gi¶m gÇn vÒ 0.
Bëi thÕ ®iÖn ¸p t¹i ®iÓm Y t¨ng vµ
®iÖn ¸p Y gi¶m. Nh vËy, m¹ch logic
thùc hiÖn hµm OR t¹i ®Çu ra Y vµ hµm NOR t¹i ®Çu ra cßn l¹i.
Mét trong nh÷ng nhîc ®iÓm cña cÊu tróc m¹ch ECL ë h×nh
trªn lµ çc møc ®iÖn ¸p ®Çu ra cã kh¸c biÖt so víi ®Çu vµo. §Ó
kh¾c phôc, m¾c thªm 2 Transistor T4 vµ T5 theo kiÓu CC, nh
trong h×nh díi ®©y ®Ó ®a møc ®iÖn ¸p trë vÒ ®óng çc gi¸ trÞ
yªu cÇu.
50
BomonKTDT-§HGTVT
§©y lµ cÊu tróc

c¬ b¶n cña cæng
ECL víi 3 ®Çu vµo.
§iÖn ¸p chuÈn –VBB
®îc t¹o ra tõ m¹ch bï
nhiÖt (kh«ng ®îc chØ
ra ë h×nh vÏ). M¹ch
nµy t¹o ra çc møc
®iÖn ¸p :
V(0) = -1,7V.
V (1) = -0,9V.
Kho¶ng lÒ chèng
nhiÔu cña hä logic nµy rÊt hÑp vµ ®iÒu nµy gi¶i thÝch t¹i sao çc
cæng ®îc cÊp nguån gi÷a ®Êt vµ -VEE (-5.2V) ®Ó lµm gi¶m trë
kh¸ng trong.
3. Giao tiÕp TTL-CMOS vµ CMOS-TTL.

Nh giíi thiÖu ë phÇn trªn ta thÇy hä TTL vµ hä CMOS lµ 2 hä
logic lín nhÊt vµ ®îc sö dông nhiÒu nhÊt. TTL cã u ®iÓm vÒ tèc
®é cßn CMOS l¹i cã u ®iÓm vÒ c«ng nghÖ chÕ t¹o ®¬n gi¶n vµ
tiªu thô ®iÖn n¨ng Ýt. V× vËy, viÖc ghÐp nèi gi÷a 2 hä logic lµ rÊt
quan träng dï r»ng çc nhµ s¶n xuÊt khuyÕn nghÞ nªn dïng cïng
mét hä logic trong mét m¹ch ®iÖn tö.
a. Giao diÖn TTL-CMOS.
Trêng hîp ®¬n gi¶n nhÊt cña giao tiÕp gi÷a linh kiÖn TTL vµ
CMOS lµ khi ta chØ cã 1 nguån cung cÊp duy nhÊt lµ 5V.
Nh ta thÊy trong h×nh bªn, mét ®iÖn trë nèi nguån (pull-up-
cã gi¸ trÞ kho¶ng vµi KOhm) ®îc sö dông ®Ó kÐo ®Çu ra cã møc
logic cao cña cæng TTL (mµ cã gi¸ trÞ nhá nhÊt lµ 2,4V, cha ®îc
xem nh lµ møc cao ®èi víi CMOS) lªn xÊp xØ 5V.
Khi çc linh kiÖn cã çc nguån cung cÊp kh¸c nhau giao tiÕp
víi nhau ta ph¶i sö dông mét linh kiÖn t¬ng thÝch TTL víi ®Çu ra
hë collector hay hë cùc m¸ng D nh h×nh sau:
51
PTH-DTT
Bé ®Öm ®iÓn h×nh lµ 7407 hay 7417 ®îc cÊp nguèn +5V,
víi ®iÖn trë nèi nguån kho¶ng vµi KOhm gi÷a ®Çu ra vµ VDD (cã
thÓ ®iÒu khiÓn nh»m thu ®îc ®iÖn ¸p tõ +3V ®Õn +18V).
b. Giao tiÕp CMOS-TTL.
ViÖc ghÐp nèi trùc tiÕp linh kiÖn CMOS-TTL sö dông cïng
nguån cung cÊp +5V yªu cÇu viÖc xem xÐt dßng rß cña linh kiÖn
CMOS ®Ó gi÷ møc ®iÖn ¸p ®Çu ra thÊp cña CMOS n»m trong
ph¹m vi cho phÐp cña linh kiÖn TTL.
Trong Seri CMOS CD4000 B tÊt c¶ çc linh kiÖn ®Òu cã thÓ
®iÒu khiÓn tèi thiÓu mét linh kiÖn TTL nhng chØ thuéc hä LS.
§Ó ®iÒu khiÓn mét hay nhiÒu linh kiÖn cña hä TTL STD, TTL
S hay TTL F..., yªu cÇu cã mét bé ®Öm (ch¼ng h¹n nh CD4049
hay CD 4050).
Khi çc linh kiÖn cã nguån cung cÊp riªng kh¸c nhau ghÐp nèi
víi nhau, mét bé ®Öm CMOS víi ®Çu ra hë cùc m¸ng D ®îc sö
dông nh h×nh díi.
T×nh huèng nµy cßn gÆp ph¶i khi cÇn truyÒn d÷ liÖu tõ
phÇn
52 thu thËp d÷ liÖu sö dông linh kiÖn CMOS (ch¼ng h¹n trong
BomonKTDT-§HGTVT
khu vùc c«ng nghiÖp yªu cÇu kho¶ng lÒ chèng nhiÔu cao-chØ cã
víi çc linh kiÖn hä CMOS) tíi hÖ thèng xö lý dïng çc linh kiÖn hä
TTL. Linh kiÖn ®îc sö dông nªn lµ bé ®Öm CMOS víi ®Çu ra hë
cùc m¸ng D- MM 74C906. §iÖn trë R nªn n»m trong kho¶ng vµi
KOhm.
53
PTH-DTT
PhÇn II
M¹ch tæ hîp
54
BomonKTDT-§HGTVT
Ch¬ng 5:
ph©n tÝch vµ ThiÕt kÕ m¹ch tæ hîp
M¹ch sè ®îc chia lµm 2 lo¹i lµ :

+ M¹ch tæ hîp / Combinational Circuit
+ M¹ch d·y / Sequential Circuit
M¹ch tæ hîp lµ m¹ch mµ tÝn hiÖu ra chØ phô thuéc vµo tÝn hiÖu
vµo. Ph¬ng tr×nh x¸c ®Þnh tÝn hiÖu ra cña m¹ch lµ:
Yi = fi(X1, X2, …, Xn) víi ∀i = 1 ÷ m
Yi lµ tÝn hiÖu ra ë ®Çu ra thø i, cã m ®Çu ra
Xj lµ tÝn hiÖu vµo ë ®Çu vµo thø j, cã n ®Çu vµo
Ngêi ta cßn gäi m¹ch tæ hîp lµ m¹ch kh«ng cã nhí
M¹ch d·y lµ m¹ch cã tÝn hiÖu ra phô thuéc vµo tr¹ng th¸i trong
cña m¹ch vµ cã thÓ phô thuéc hoÆc kh«ng phô thuéc vµo tÝn
hiÖu vµo. Ph¬ng tr×nh ®Æc trng cña m¹ch d·y lµ: Yi = fi(X1, X2,…
Xn, S1, S2 ,…. Sk) víi ∀i = 1 ÷ m
Yi lµ tÝn hiÖu ra ë ®Çu ra thø i, cã m ®Çu ra
Xj lµ tÝn hiÖu vµo ë ®Çu vµo thø j, cã n ®Çu vµo
St lµ tr¹ng th¸i trong cña m¹ch
M¹ch d·y cã kh¶ n¨ng lu tr÷ d÷ liÖu nªn cßn ®îc gäi lµ m¹ch
cã nhí.
Cã thÓ coi m¹ch tæ hîp lµ mét trêng hîp riªng cña m¹ch d·y víi
sè tr¹ng th¸i trong cña m¹ch lµ 1.
I. M« h×nh to¸n häc cña m¹ch tæ hîp
X1 Y1
X2 M Y2 X M¹ch Y
X3 ¹ch Y3 tæ
tæ hîp
Xn hîp Y
m
X = { X1, X2, …Xn}: tËp hîp çc tÝn hiÖu®Çu vµo
Y = { Y1, Y2, …Ym}: tËp hîp çc tÝn hiÖu ®Çu ra
Khi ®ã m¹ch tæ hîp cã thÓ ®îc m« t¶ bëi hÖ m ph¬ng tr×nh
®¹i sè Boolean nh sau:
Yi = fi( X1, X2, …Xn) víi ∀i = 1 ÷ m
VÒ mÆt to¸n häc cã thÓ nãi m« h×nh to¸n häc cña m¹ch tæ
hîp chÝnh lµ otomat kh«ng cã nhí, m« t¶ b»ng ph¬ng tr×nh:
55
PTH-DTT
O = (X, Y, f)
Víi X, Y lµ bé ch÷ vµo, ra vµ f lµ ¸nh x¹ tõ X vµo Y
II. Ph©n tÝch m¹ch tæ hîp
Bµi to¸n ph©n tÝch la bµi to¸n tõ s¬ ®å logic cho tríc viÕt
hµm logic cña çc ®Çu ra theo çc ®©ï vµo vµ nÕu cÇn th× cßn
ph¶i chØ ra d¹ng sãng cña tÝn hiÖu ra t¬ng øng víi tÝn hiÖu vµo,
x¸c ®Þnh gi¸ trÞ tÝnh hiÖu ë tõng ®iÓm trong s¬ ®å.
Çc bíc ph©n tÝch m¹ch tæ hîp nh sau:
+ §Æt çc biÕn phô vµo mçi m¹ch ®Çu ra cña mçi m¹ch logic
+ ViÕt ph¬ng tr×nh cña çc biÕn phô ®ã (viÕt lÇn lît tõ ®Çu
vµo cho ®Õn ®Çu ra)
+ Trong biÓu thøc cuèi cïng, thay thÕ çc biÕn phô b»ng çc
gi¸ trÞ t¬ng øng ®Ó rót ra ®îc hµm logic cho çc ®Çu ra cho s¬
®å.
vÝ dô: ph©n tÝch m¹ch tæ hîp cho ë h×nh díi ®©y:
U2B
U1A U1C
U2A U2C
U1B
III. thiÕt kÕ m¹ch tæ hîp

1. Bµi to¸n thiÕt kÕ vµ çc bíc thùc hiÖn
§©y lµ bµi to¸n ngîc víi bµi to¸n ph©n tÝch, ®ã lµ tõ yªu cÇu
cho tríc nh chøc n¨ng, d¹ng sãng … ta ph¶i x©y dùng s¬ ®å m¹ch
thùc hiÖn nh÷ng yªu cÇu ®ã.
Trong ph¹m vi cña ch¬ng nµy ta chØ xÐt ®Õn viÖc sö dông
çc vi m¹ch cì nhá (SSI), thùc hiÖn theo çc bíc sau:
+ M« t¶ bµi to¸n díi d¹ng chøc n¨ng
+ Tèi thiÓu ho¸
+ ChØ ra s¬ ®å logic dïng cho çc cæng ®· cho
2. ThiÕt kÕ m¹ch tæ hîp 2 tÇng vµ nhiÒu tÇng
a. M¹ch 2 tÇng
¦u ®iÓm:
+ Cã thÓ thùc hiÖn ®îc mäi hµm logic
+ Cã tèc ®é cao
56
BomonKTDT-§HGTVT
+ ViÖc ph©n tÝch vµ thiÕt kÕ m¹ch ®¬n gi¶n

Nhîc ®iÓm:
+ Trong mét sè trêng hîp thiÕt kÕ kh«ng nhËn ®îc s¬ ®å
®¬n gi¶n nhÊt
+ Thêng yªu cÇu çc phÇn tö cã sè ®Çu vµo lín
Çc çch thiÕt kÕ m¹ch hai tÇng víi çc phÇn tö cho tríc
TÇng1 /
AND OR NAND NOR
tÇng 2
1. CTH
AND X CTT X
2. f , D
1. CTT
OR CTH X X
2. f , D
1. CTH 1. CTT
NAND X X
2. tp , D 2. f , D
1. CTT 1. CTH
NOR X X
2. tp , D 2. f , D
Ghi chó:
f : phñ ®Þnh hai lÇn hµm f
tp : phñ ®Þnh hai lÇn tõng thµnh phÇn

D: ¸p dông luËt Demoorgan
Çc gi¸ trÞ tÝn hiÖu vµo Xi vµ Xi cã s½n
Trªn cïng mét tÇng chØ sö dông mét lo¹i phÇn tö (AND, OR,
NAND, vµ NOR)
Nh÷ng phÇn tö nµy cã sè ®Çu vµo kh«ng h¹n chÕ
vÝ dô: Cho hµm logic f = ∑ 0,1,5,6,7
Tríc khi x©y dùng s¬ ®å ta cÇn thùc hiÖn tèi thiÓu ho¸ hµm
trªn theo d¹ng CTT vµ CTH
BiÓu diÔn hµm f trªn b¶ng Karnaugh
C / AB 00 01 11 10
0 1 1
1 1 1 1
Tõ b¶ng Karnaugh dÔ dµng viÕt ®îc:
57
PTH-DTT
f = A.C + B.C + A.C

f = ( A + B + C )( A + C )
Dùa vµo b¶ng kÕt hîp ®Çu vµo vµ ®Çu ra ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc
s¬ ®å m¹ch cho f nh sau:
1. TÇng 1 dïng m¹ch AND, tÇng 2 dïng m¹ch OR
f = A.C + B.C + A.C
2. TÇng 1 dïng m¹ch OR , tÇng 2 dïng m¹ch AND
f = ( A + B + C )( A + C )
3. TÇng 1 dïng m¹ch OR, tÇng dïng m¹ch NAND
+ ViÕt f díi d¹ng CTT f = A.C + B.C + A.C
+ Phñ ®Þnh hai lÇn hµm f, sau ®ã ¸p dông 2 lÇn luËt D
f = A.C + B.C + A.C

f = ( A + C ).( B + C )( A + C )
4. TÇng 1 dïng m¹ch NAND, tÇng 2 dïng m¹ch AND
+ ViÕt f díi d¹ng CTH f = ( A + B + C )( A + C )
+ Phñ ®Þnh 2 lÇn çc thµnh phÇn vµ ¸p dông De Morgan
f = ( A + B + C )( A + C )
f = A.B.C. A.C
5. TÇng 1 dïng m¹ch NAND, tÇng 2 dïng m¹ch NAND
+ ViÕt hµm díi d¹ng CTT f = A.C + B.C + A.C
+ Phñ ®Þnh hai lÇn hµm f vµ ¸p dông De Morgan
f = A.C + B.C + A.C
f = A.C.B.C. A.C
6. TÇng 1 dïng m¹ch NOR, tÇng 2 dïng m¹ch OR
+ ViÕt hµm díi d¹ng CTT f = A.C + B.C + A.C
+ Phñ ®Þnh 2 lÇn çc thµnh phÇn sau ®ã ¸p dông D
f = A.C + B.C + A.C

f = A+C + B+C + A+C
7. TÇng 1 dïng NOR, tÇng 2 dïng m¹ch NOR
58
BomonKTDT-§HGTVT
+ ViÕt hµm díi d¹ng CTH f = ( A + B + C )( A + C )

+ Phñ ®Þnh 2 lÇn f vµ ¸p dông D
f = ( A + B + C )( A + C )
f = ( A + C) + ( A + B + C)
8. TÇng 1 dïng m¹ch AND vµ tÇng 2 dïng m¹ch NOR
+ ViÕt hµm f díi d¹ng CTH f = ( A + B + C )( A + C )
+ Phñ ®Þnh 2 lÇn hµm sè f vµ ¸p dông D
f = ( A + B + C )( A + C )
f = ( A + C) + ( A + B + C)
f = ( A.C ) + ( A.B.C )
b. M¹ch nhiÒu tÇng

Khi sè ®Çu vµo lín h¬n sè ®Çu vµo cho phÐp cña phÇn tö
cho tríc lóc ®ã ph¶i t¨ng sè rÇng cña m¹ch. Sö dông çc s¬ ®å
thay thÕ nh sau:
U6A
U5A
U7A
U6B
U9A
U11
U1D
U9B
59
PTH-DTT
U10A
U4
U2D
U10B
U12A
U8A
U13A
U12B
3. ThiÕt kÕ mét hÖ hµm tæ hîp

Cã hai çch thiÕt kÕ mét hµm tæ hîp lµ thiÕt kÕ riªng tõng
hµm hoÆc thiÕt kÕ cã phÇn chung ®Ó h¹n chÕ sè ®Çu vµo.
60
BomonKTDT-§HGTVT
Ch¬ng 6:
Mét sè m¹ch tæ hîp thêng gÆp
I. Bé céng nhÞ ph©n mét cét sè

1. Ph©n tÝch bµi to¸n
M« h×nh to¸n häc cña bé céng ®Çy ®ñ 1 bit (FA – Full adder)
Ai Si
Bé céng
Bi 1 bit
Ci- FA Ci
1
trong ®ã Ai vµ Bi lµ çc sè nhÞ ph©n thø i cña A, B ®a vµo
céng
Ci-1 lµ sè nhí cña cét cã träng sè nhá h¬n bªn c¹nh ( cña phÐp
tÝnh tríc )
Si lµ lµ ch÷ sè cña tæng ë cét thø i Si = Ai ⊕ Bi ⊕ C i −1
Ci lµ sè nhí ®a ®Õn cét cã träng sè lín h¬n bªn c¹nh
Ci = Ai.Bi + C i −1 ( Ai + Bi)
Chó ý: PhÐp céng 2 sè nhÞ ph©n lu«n b¾t ®Çu tõ cét sè cã träng
sè nhá nhÊt
B¶ng ch©n lý cña phÐp céng ®Çy ®ñ mét bit
Ai Bi Ci-1 Si Ci
0 0 0 0 0
0 0 1 1 0
0 1 0 1 0
0 1 1 0 1
1 0 0 1 0
1 0 1 0 1
1 1 0 0 1
1 1 1 1 1
61
PTH-DTT
2. X©y dùng s¬ ®å
Cã thÓ x©y dùng bé céng theo 1 trong 2 çch nh sau:
+ X©y dùng trùc tiÕp tõ hÖ ph¬ng tr×nh cña Si vµ Ci
+ X©y dùng tõ çc bé b¸n tæng (HA – Half Adder). §©y lµ ph-
¬ng ph¸p ®îc sö dông nhiÒu trong thùc tÕ vµ díi ®©y ta sÏ xem
xÐt tíi ph¬ng ph¸p nµy.
Bé b¸n tæng lµ bé cã b¶ng ch©n lý sau:
A B S C
0 0 0 0
0 1 1 0
1 0 1 0
1 1 0 1
Tõ b¶ng ch©n lý rót ra ®îc:

S = A⊕ B A
U1A
S
C = A.B B
HA
Nh vËy s¬ ®å cña bé b¸n tæng nh U2A
C
sau:
Tõ ph¬ng tr×nh cña bé tæng ®Çy
®ñ
Si = Ai ⊕ Bi ⊕ C i −1
Ci = Ai.Bi + C i −1 ( Ai + Bi)
ta x©y dùng ®îc s¬ ®å cña bé tæng FA b»ng 2 bé HA vµ 1
C1
A HA Ci
S1
B 1
C2
HA
Ci-1 2 S2 Si
cæng OR nh sau:
chøng minh:
Si = S 2 = C i −1 ⊕ S1 = C i −1 ⊕ A ⊕ B
62
BomonKTDT-§HGTVT
Ci = C1 + C 2 = AB + C i −1 .S1 = AB + C i −1 ( A ⊕ B )
Ci = AB + C i −1 ( A B + AB ) = A( B + B.C i −1 ) + B ( A + A.C i −1 )
Ci = A( B + C i −1 ) + B ( A + C i −1 ) = AB + C i −1 ( A + B )
Nguyªn lý ho¹t ®éng cña bé céng nhÞ ph©n.

RÊt nhiÒu m¹ch logic cÇn çc thiÕt bÞ cã kh¶ n¨ng céng 2 sè
nhÞ ph©n. Mét bé céng cã thÓ tÝnh to¸n mét phÐp céng nhÞ
ph©n. V× ®Çu ra phô thuéc ®Çu vµo t¹i mét thêi ®iÓm x¸c ®Þnh
theo yªu cÇu, nªn sÏ sö dông m¹ch logic tæ hîp.
H×nh trªn lµ s¬ ®å cña 1 bé b¸n tæng 1-bit vµ m¹ch toµn

tæng. Së dÜ ®îc gäi lµ bé b¸n tæng v× nã kh«ng céng “bit nhí” t¹i
®Çu vµo, mét viÖc thêng yªu cÇu khi céng nh÷ng sè cã nhiÒu sè
h¹ng.
§Ó céng çc sè víi nhiÒu sè h¹ng, m¹ch ph¶i cã kh¶ n¨ng xö lý
thªm 1 ®Çu vµo n÷a. §Çu vµo nµy lµ kÕt qu¶ cña phÐp céng tõ
tÇng tríc. M¹ch nh vËy, ®îc gäi lµ m¹ch toµn tæng (Full Adder).
GhÐp nèi tiÕp çc bé céng.
Bé toµn tæng sÏ lµ phÇn tö c¬ së cho viÖc x©y dùng bé céng
n-bit. H×nh bªn chØ ra lµm thÕ nµo mµ çc ®Çu vµo vµ ra cña
mét phÇn tö céng ®¬n lÎ cã thÓ ®îc nèi víi nhau ®Ó t¹o thµnh bé
céng 3-bit.
Hoµn toµn t¬ng tù víi çc bé céng nhiÒu bit kh¸c.
63
PTH-DTT
II. Bé trõ nhÞ ph©n mét cét sè

Çch lµm hoµn toµn t¬ng tù nh khi x©y dùng bé céng nhÞ
ph©n 1 cét sè. NghÜa lµ x©y dùng b¶ng ch©n lý, tèi thiÓu ho¸ ,
sau ®ã x©y dùng trùc tiÕt ho¹t dïng bé b¸n trõ ®Ó t¹o ra bé trõ
®Çy ®ñ
B¶ng ch©n lý cña bé trõ ®Çy ®ñ (FS – Full Substructor) nh
sau:
Ai Bi Ci Hi Ci
Ch÷ sè thø Ch÷ sè thø Sè nhí tõ Ch÷ sè thø Sè nhí ®a
i cña sè bÞ i cña sè trõ cét cã träng i cña phÐp tíi cét cã
trõ sè nhá h¬n trõ träng sè lín
h¬n
0 0 0 0 0
0 0 1 1 1
0 1 0 1 1
0 1 1 0 1
1 0 0 1 0
1 0 1 0 0
1 1 0 0 0
1 1 1 1 1
Tõ b¶ng ch©n lý ta tèi thiÓu ho¸ hµm Hi vµ Ci b»ng b¶ng
Karnaugh ta nh©n ®îc:
Hi = Ai ⊕ Bi ⊕ C i −1
Ci = A.B + C i −1 ( A + B )
B¶ng ch©n lý cña bé b¸n trõ (hÖ sè – Half Substructor)
A B H C
0 0 0 0
0 1 1 1
1 0 1 0
1 1 0 0
H = A⊕ B
C = A.B
Khi ®ã ta cã s¬ ®å bé b¸n trõ vµ bé trõ ®Çy ®ñ nh sau:
64
BomonKTDT-§HGTVT
C1
A HS Ci
H1
B 1
C2
HS
Ci-1 2 S2 H
i
Chøng minh:
Hi = C i −1 ⊕ H 1 = C i −1 ⊕ A ⊕ B U2A
A H
Ci = C1 + C 2 = AB + H 1.C i −1 B
Ci = AB + A ⊕ B.C i −1 = AB + ( A B + AB ).C i −1 HS
U1A
Ci = A( B + B.C i −1 ) + B( A + AC i −1 ) U3A
C
Ci = A( B + C i −1 ) + B( A + C i −1 )
Ci = AB + C i −1 ( A + B)
Chó ý: trªn thùc tÕ Ýt khi ngêi ta sö dông bé trõ mµ thêng biÕn
thµnh phÐp céng hay dïng m· bï ®Ó sö dông çc bé céng
III. Bé so s¸nh – comparator
Mét bé so s¸nh sÏ thùc hiÖn phÐp so s¸nh 2 sè nhÞ ph©n vµ
kÕt qu¶ sÏ ®îc thÓ hiÖn t¹i ®Çu ra.
Bé so s¸nh nhÞ ph©n th«ng thêng cã ba ®Çu ra: A=B, A>B,
A<B. V× çc ®Çu ra chØ phô thuéc vµo tr¹ng th¸i tøc thêi cña
®Çu vµo nªn m¹ch kh«ng cã çc phÇn tö nhí.
1. Bé so s¸nh 2 sè nhÞ ph©n 1 bit
B¶ng ch©n lý cho çc hµm ra cña bé so s¸nh nh sau:
A B A= A> A<
B B B
0 0 1 0 0
0 1 0 0 1
1 0 0 1 0
1 1 1 0 0
Tõ b¶ng ch©n lý trªn ta thÊy:
Hµm (A = B) = A ⊕ B = A B + AB Hµm NXOR
Hµm (A > B) = A.B Hµm cÊm B
(inhibition)
Hµm (A < B) = AB Hµm cÊm A
Díi ®©y lµ s¬ ®å cña bé so s¸nh 1 bit theo nguyªn lý vµ s¬
®å cô thÓ dïng çc cæng NAND.
65
PTH-DTT
U5A
f2
U4B
A
U4A U4D U5B

f1
U4C
B U5C
f3
víi f1 lµ hµm (A = B)
f2 lµ hµm (A > B)
f3 lµ hµm (A < B)
2. Bé so s¸nh n bit
Gi¶ sö cã 2 sè nhÞ ph©n n bit A vµ B ®îc biÓu diÔn nh sau:
An An −1 .... A1
Bn Bn −1 .....B1
trong ®ã An, Bn lµ cét sè cã träng sè lín nhÊt vµ A1, B1 lµ cét
sè cã träng sè nhá nhÊt
§Ó x©y dùng s¬ ®å bé so s¸nh nµy cã 2 çch nh sau:
+ X©y dùng trùc tiÕp çc hµm f1, f2 vµ f3 (thùc chÊt lµ x©y
dùng 1 hÖ 3 hµm logic, mçi hµm 2n biÕn)
+ X©y dùng s¬ ®å gi¸n tiÕp tõ çc bé so s¸nh 1 bit ®· cã
s½n
XÐt vÝ dô víi n b»ng 3
A = A3A2A1
B = B3B2B1
Khi ®ã ta thÊy:
(A = B) ⇔ (A3 = B3)(A2 = B2)(A1 = B1)
(A > B) ⇔ (A3 > B3) + (A3 = B3)(A2 > B2) + (A3 = B3)(A2 =
B2)(A1 > B1)
66
BomonKTDT-§HGTVT
(A < B) ⇔ (A3 < B3) + (A3 = B3)(A2 < B2) + (A3 = B3)(A2 =
B2)(A1 < B1)
Sö dông çc bé so s¸nh 1 bit (A1, B1), (A2, B2) vµ (A3, B3), ta sÏ
cã s¬ ®å m¹ch thùc hiÖn so s¸nh 3 bit nh sau:
U7A U1B
f1
U1C
U5D U7C
f2
U7B
U1D
U6A U8A
f3
U8B
Vi m¹ch so s¸nh nhÞ ph©n 4-bit.

Vi m¹ch SN74LS85 cã mét bé so s¸nh çc sè nhÞ ph©n 4-bit.
Díi ®©y lµ s¬ ®å ch©n vµ s¬ ®å cô thÓ bªn trong cña vi
m¹ch thùc hiÖn
67
PTH-DTT
IV. Bé t¹o vµ kiÓm tra ch½n lÎ – Parity Generator and

Checker
Ph¬ng ph¸p kiÓm tra ch½n lÎ lµ mét ph¬ng ph¸p ®¬n gi¶n
nhÊt ®Ó x¸c ®Þnh lçi trong viÖc truyÒn d÷ liÖu. Ph¬ng ph¸p nµy
®îc thùc hiÖn b»ng çch thªm 1 bit d÷ liÖu ®îc truyÒn ®i sao cho
sè ch÷ sè 1 trong d÷ liÖu lu«n lµ mét sè ch½n hoÆc sè lÎ. Bit
thªm vµo ®ã gäi lµ bit ch½n lÎ.
Bit ch½n: nÕu bit thªm vµo cã gi¸ trÞ sao cho sè ch÷ sè 1
trong d÷ liÖu lµ mét sè ch½n (Even)
Bit lÎ: nÕu bit thªm vµo cã gi¸ trÞ sao cho sè ch÷ sè 1 trong
d÷ liÖu lµ mét sè lÎ (Odd)
§Ó thùc hiÖn ®îc viÖc truyÒn d÷ liÖu theo kiÓu ®a thªm bit
ch½n , lÎ vµo d÷ liÖu cÇn x©y dùng:
+ S¬ ®å t¹o ®îc bit ch½n, lÎ thªm vµo n bit d÷ liÖu
+ S¬ ®å kiÓm tra ®îc hÖ lµ hÖ ch½n hay lÎ víi (n+1) bit ë
®Çu vµo (n bit d÷ liÖu vµ 1 bit ch½n / lÎ)
1. M¹ch t¹o bit ch½n lÎ
XÐt vÝ dô trong trêng hîp d÷ liÖu 3 bit, trêng hîp sè bit lín
h¬n cã thÓ thùc hiÖn hoµn toµn t¬ng tù.
Gäi 3 bit d÷ liÖu lµ d1, d2, d3 vµ Xe, Xo lµ 2 bit ch½n, lÎ thªm
vµo d÷ liÖu. Xe lµ gi¸ trÞ bit ph¶i thªm vµo ®Ó hÖ lµ hÖ ch½n ,
Xo lµ gi¸ trÞ bit ph¶i thªm vµo ®Ó hÖ lµ hÖ lÎ. B¶ng ch©n lý cña
m¹ch t¹o bit ch½n lÎ cho trêng hîp d÷ liÖu 3 bit nh sau:
Vµo Ra
d1 d2 d3 Xe Xo
0 0 0 0 1
0 0 1 1 0
0 1 0 1 0
0 1 1 0 1
1 0 0 1 0
1 0 1 0 1
1 1 0 0 1
1 1 1 1 0
Tõ b¶ng ch©n lý ta cã:

Xe = d1 ⊕ d 2 ⊕ d 3
Xo = Xe = d1 ⊕ d 2 ⊕ d 3
68
BomonKTDT-§HGTVT
2. M¹ch kiÓm tra ch½n lÎ

B¶ng ch©n lý cña m¹ch kiÓm tra tÝnh ch½n lÎ cña hÖ ®· cho
Vµo Ra
d1 d2 d3 X Fe Fo
0 0 0 0 1 0
0 0 0 1 0 1
0 0 1 0 0 1
0 0 1 1 1 0
0 1 0 0 0 1
0 1 0 1 1 0
0 1 1 0 1 0
0 1 1 1 0 1
1 0 0 0 0 1
1 0 0 1 1 0
1 0 1 0 1 0
1 0 1 1 0 1
1 1 0 0 1 0
1 1 0 1 0 1
1 1 1 0 0 1
1 1 1 1 1 0
Tõ b¶ng ch©n lý ta thÊy
Fe = d1 ⊕ d 2 ⊕ d 3 ⊕ X
Fo = Fe
Fe chØ ra tÝnh ch½n cña hÖ, nghÜa lµ nÕu hÖ ch½n Fe = 1
Fo chØ ra tÝnh lÎ cña hÖ, nghÜa lµ nÕu hÖ lÎ Fo = 1
Chó ý: ph¬ng ph¸p kiÓm tra ch½n lÎ chØ ph¸t hiÖn ®îc lçi ®¬n
hoÆc sè lçi lµ lÎ mµ kh«ng ph¸t hiÖn ®îc lçi ch½n vµ kh«ng cã kh¶
n¨ng söa lçi
69
PTH-DTT
V. M¹ch ph©n lo¹i ng¾t

M¹ch ph©n lo¹i ng¾t lµ m¹ch cã nhiÖm vô:
+ T¹i thêi ®iÓm t nÕu cã Ýt nhÊt 1 trong çc thiÕt bÞ ngo¹i vi
cïng göi yªu cÇu ng¾t tíi bé VXL th× m¹ch ph¶i t¹o ra tÝn hiÖu yªu
cÇu ng¾t IR (interrupt request) tíi bé VXL
+ T¹i thêi ®iÓm t nÕu cã nhiÒu thiÕt bÞ ngo¹i vi cïng gØ yªu
cÇu ng¾t tíi VXL th× m¹hc ph¶i chØ ra çc thiÕt bÞ ngo¹i vi nµo
cÇn u tiªn gi¶i quyÕt ng¾t t¹i thêi ®iÓm ®ã.
S¬ ®å khèi cña bé ph©n lo¹i ng¾t ®îc cho trong h×nh díi
®©y
Trong ®ã (A1, A2 ..An) lµ çc tæ hîp t¬ng øng víi çc thiÕt bÞ
ngo¹i vi (TBNV)
IR = khi cã Ýt nhÊt 1 trong 2n TBNV cã yªu cÇu ng¾t tíi bé
VXL
Nh vËy bé ph©n lo¹i ng¾t cã 2n ®Çu vµo vµ n+1 ®Çu ra
I1
TBNV 1 IR
I2 Bé
TBNV 2 ph© A1 Bé
n lo¹i
VXL
n
I2 ng¾
TBNV t An
VÝ dô: x©y dùng s¬ ®å bé ph©n lo¹i ng¾t cho 4 thiÕt bÞ ngo¹i vi,
víi gi¶ thiÕt çc thiÕt bÞ ngo¹i vi ®îc u tiªn ng¾t theo thø tù P3,
P2, P1, P0
Nh vËy bé ph©n lo¹i ng¾t sÏ cã 4 ®Çu vµo vµ 3 ®Çu ra ( IR
vµ AB lµ ®Þa chØ cña çc TBNV). Khi ®ã ta cã b¶ng ch©n lý cña
bé ph©n lo¹i ng¾t ®ã nh sau:
Vµo Ra
P3 P2 P1 P0 IR A B
1 x x x 1 1 1
0 1 x x 1 1 0
0 0 1 x 1 0 1
0 0 0 1 1 0 0
0 0 0 0 0 0 0
Tõ b¶ng ch©n lý x¸c ®Þnh ®îc çc hµm ®Çu ra nh sau:
IR = P1 + P2 + P3
70
BomonKTDT-§HGTVT
A = P3 + P 2.P3
B = P3 + P1P 2 P3
VI. Bé chän kªnh vµ ph©n kªnh (Multiplexer and
Demultiplexer)
1. Bé chän kªnh
Bé dån kªnh lµ m¹ch cã 2n ®Çu vµo d÷ liÖu X, n ®Çu vµo
®Þa chØ A, 1 ®Çu cho phÐp En vµ 1 ®Çu ra Y (cã thÓ cã m¹ch cã
thªm ®Çu ra Y )
NhiÖm vô cña bé chän kªnh lµ chuyÓn th«ng tin tõ mét ®Çu
vµo d÷ liÖu cã ®Þa chØ ®îc x¸c ®Þnh nhê çc ®Çu vµo ®Þa chØ
®Õn ®Çu ra kh«ng ®¶o khi ®Çu vµo cho phÐp ë tr¹ng th¸i tÝch
cùc.
Tuú theo gi¸ trÞ cña n ®Çu vµo ®Þa chØ mµ ®Çu ra sÏ b»ng
mét trong nh÷ng gi¸ trÞ ë ®Çu vµo Xj. Cô thÓ lµ nÕu gi¸ trÞ thËp
ph©n cña tæ hîp (An-1An-2…A0)
b»ng j th× Y =Xj nÕu khi ®ã En
En = 1.
H×nh bªn lµ s¬ ®å khèi
cña mét bé MUX chän 1 ®Çu X0
vµo tõ 2n ®Çu vµo
X1 Y
HiÖn nay bé MUX ®îc dïng MUX
nh mét phÇn tö v¹n n¨ng ®Ó
2n ⇒
x©y dùng nh÷ng m¹ch tæ hîp
kh¸c, cô thÓ lµ: X2 n - 1 1
+ T¹o hµm logic
+ T¹o çc d·y xung
An-1 An-2 A0
+ TruyÒn d÷ liÖu
+ MUX ®îc dïng nh bé chuyÓn th«ng tin ë d¹ng song song ë
®Çu vµo thµnh nèi tiÕp ë ®Çu ra
+ Gi¶i m· ®Þa chØ
+….
2. Bé ph©n kªnh
Bé chän kªnh lµ m¹ch cã 1
En
®Çu vµo d÷ liÖu X, n ®Çu vµo
®Þa chØ A, 1 ®Çu cho phÐp
En vµ 2n ®Çu ra Y
Y0
H×nh bªn lµ s¬ ®å khèi X Y1
cña bé DEMUX MUX
NhiÖm vô cña bé ph©n 1⇒
kªnh thùc chÊt lµ cã chøc n¨ng 2n Y2n - 1
71
An-1 An-2 A0
PTH-DTT
gi¶i m· tõ mét ®Þa chØ cña kªnh ®· cho ®Ó t¹o tÝn hiÖu ®iÒu
khiÓn cña kªnh ®ã lµ chuyÓn th«ng tin tõ mét ®Çu vµo d÷ liÖu
cã ®Þa chØ ®îc x¸c ®Þnh nhê çc ®Çu vµo ®Þa chØ ®Õn ®Çu
ra kh«ng ®¶o khi ®Çu vµo cho phÐp ë tr¹ng th¸i tÝch cùc.
Tuú theo gi¸ trÞ cña n ®Çu vµo ®Þa chØ mµ ®Çu ra thø i (Yi)
sÏ b»ng gi¸ trÞ ë ®Çu vµo X. Cô thÓ lµ nÕu gi¸ trÞ thËp ph©n cña
tæ hîp (An-1An-2…A0) b»ng i th× Yi = X nÕu khi ®ã En = 1.
VII. Bé chuyÓn m·
Trong çc hÖ thèng ®iÖn tö dïng m¹ch sè, d÷ liÖu ®îc xö lý
vµ truyÒn ®i díi d¹ng tõ nhÞ ph©n n bit, mét tõ n bit cã thÓ biÓu
diÔn cho 2n phÇn tö tin kh¸c nhau. Tõ nhÞ ph©n n bit gäi lµ m·
(code) cña phÇn tö tin tøc. Cã rÊt nhiÒu lo¹i m· kh¸c nhau ®îc sö
dông cho tõng môc ®Ých kh¸c nhau, díi ®©y ta sÏ xÐt ®Õn çc
m· tiªu biÓu vµ çc m¹ch tæ hîp thùc hiÖn chuyÓn m·, gåm 2 lo¹i
lµ m· ho¸ vµ gi¶i m· (ENCODER vµ DECODER)
1. Çc lo¹i m· tiªu biÓu
a. M· ký tù
+ M· ASCII (American Standard Code for Information
Interchange): dïng 8 bit ®Ó m· ho¸ cho b¶ng ch÷ çi vµ mét sè ký
tù ®Æc biÖt (m· nµy ®îc sö dông réng r·i nhÊt ®Ó m· ho¸ ký tù
cho çc hÖ thèng xö lý v¨n b¶n)
+ M· EBCDI (Extended Binary Coded Decimal Interchange):
dïng 8 bit ®Ó m· ho¸ cho ký tù
+ M· BAUDOT: dïng 5 bit ®Ó biÓu diÔn cho 1 ký tù, thêng
dïng cho teletype vµ bu ®iÖn
b. M· sè
Çc lo¹i m· thêng sö dông lµ nhÞ ph©n, d 3, Gray, BCD …
Ph©n nµy ®· ®îc m« t¶ cô thÓ trong ch¬ng 1.
Ngoµi ra cßn mét sè lo¹i m· ®Æc biÖt nh m· söa sai lµ m·
ngoµi çc bit mang th«ng tin cßn cã mét sè bit thªm vµo ®Ó ph¸t
hiÖn vµ söa lçi, vi dô: m· ch½n lÎ, mµ CRC …. M· 7 v¹ch cã ®é dµi
b»ng 7 dïng ®Ó biÓu diÔn ch÷ sè thËp ph©n b»ng ®Ìn 7 thanh.
2. M¹ch m· ho¸ - lËp m· (ENCODER)
Gi¶ sö tõ m· cã n bit, khi ®ã sÏ cã 2n bé gi¸ trÞ kh¸c nhau ®Ó
biÓu diÔn cho çc ký hiÖu hoÆc lÖnh. Nh vËy mçi lo¹i m· chØ cã
sè ký hiÖu hoÆc lÖnh <= 2n
Chó ý: nÕu N < 2n th× sè tæ hîp kh«ng dïng ®Õn cã thÓ ®îc dïng
cho çc môc ®Ých kh¸c, vÝ dô nh ph¸t hiÖn hay söa sai.
Díi ®©y lµ vÝ dô vÒ viÖc m¹ch thùc hiÖn m· ho¸ ®Ó t¹o m·
BCD 8421 (hay cßn gäi lµ BCD tù nhiªn, NBCD)
Bé m· ho¸ ThËp ph©n sang BCD.
72
BomonKTDT-§HGTVT
Mét bé chuyÓn m· tõ thËp ph©n sang BCD, thêng ®îc gäi lµ

bé m· ho¸, ph¶i ®îc sö dông trong çc hÖ thèng sè v× çc m¹ch
logic vÒ c¬ b¶n lµ çc thiÕt bÞ nhÞ ph©n.
Mét bé gi¶i m· thËp ph©n sang BCD lµ mét m¹ch tæ hîp gåm
10 ®Çu vµo (gi¸ trÞ thËp ph©n, tõ 0 ®Õn 9), vµ 4 ®Çu ra nhÞ
ph©n. Bèn ®Çu ra thËp ph©n ®Ó m· ho¸ çc sè kh«ng lín h¬n 9,
cho nªn ®îc gäi lµ sè BCD (Binary Coded Decimal). Trêng hîp cã
nhiÒu h¬n mét ®Çu vµo tÝch cùc th× ph¶i sö dông bé m· ho¸ u
tiªn, mµ chØ m· ho¸ ®Çu vµo nµo cã träng sè lín nhÊt. Nh ®· biÕt,
m· BCD 8421 dïng 4 ch÷ sè hÖ 2 ®Ó m· ho¸ çc con sè tõ 0 tíi 9
cña hÖ 10 vµ cã träng sè 8,4,2,1. Ta cã b¶ng ch©n lý nh sau:
Sè hÖ A B C D
10
0 0 0 0 0
1 0 0 0 1
2 0 0 1 0
3 0 0 1 1
4 0 1 0 0
5 0 1 0 1
6 0 1 1 0
7 0 1 1 1
8 1 0 0 0
9 1 0 0 1
Tõ b¶ng ch©n lý ta cã:
A=8+9
B=4+5+6+7
C=2+3+6+7
D=1+3+5+7+9
73
PTH-DTT
Nh vËy m¹ch thùc hiÖn m· ho¸ 10 – BCD 8421 cã s¬ ®å
U1A
D
U1B
C
U2A
B
U3A
A
D0
D2 D3 D4 D5 D6 D7 D8 D9
D1
nguyªn lý nh sau:
Khi mét trong çc ®Çu vµo D0 – D9 cã møc ®iÖn ¸p cao th×
çc ®êng ra ABCD sÏ cã tÝn hiÖu t¬ng øng. VÝ dô D5 cã møc
®iÖn ¸p cao cßn çc ®êng kh¸c cã møc ®iÖn ¸p thÊp , nghÜa lµ
ta muèn m· ho¸ sè 5, khi ®ã çc ®êng ra B vµ D cã møc ®iÖn ¸p
cao cßn A vµ C cã møc ®iÖn ¸p thÊp, tøc ta cã ABCD = 0101 nh
mong muèn.
Chó ý: vÒ cÊu t¹o, ®Ó ®¬n gi¶n m¹ch OR thêng chÕ t¹o theo kiÓu
DL (diode logic).
Khi ®ã m¹ch trë thµnh nh sau:
74
BomonKTDT-§HGTVT
Chó ý: M¹ch ®iÖn cña bé m· ho¸ kh«ng cã møc u tiªn (tøc kh«ng
D
D5 D7 D8 D9
D0 D2 D3 D4 D6
D1
cã nhiÒu ®êng vµo cïng ë møc cao) ®îc chØ ra nh ë h×nh D09.3.
Bé m· ho¸ kh«ng cã ®Çu vµo 0 v×, th«ng thêng, nã kh«ng cÇn
®Õn trong çc m¹ch logic. Còng cã thÓ thùc hiÖn bé m· ho¸ trªn
theo s¬ ®å díi ®©y:
3. M¹ch gi¶i m· (DECODER)

M¹ch nµy cã chøc n¨ng ngîc víi bé m· ho¸,nghÜa lµ tõ bé bit n
bit hÖ 2 cÇn t×m l¹i ®îc 1 trong N ký hiÖu hoÆc lÖnh t¬ng øng.
Bé gi¶i m· BCD sang thËp ph©n.
Bé gi¶i m· BCD sang hÖ thËp ph©n lµ mét m¹ch tæ hîp cã 4
®Çu vµo nhÞ ph©n vµ 10 ®Çu ra thËp ph©n. §Çu vµo lµ m· BCD
vµ sÏ kÝch ho¹t ®Çu ra t¬ng øng víi ®Çu vµo. 75
PTH-DTT
Díi ®©y lµ b¶ng ch©n lý cña bé gi¶i m· BCD-thËp ph©n, víi

®Çu ra tÝch cùc ë møc logic ©m, øng víi vi m¹ch SN 74LS42. Cã
thÓ thÊy r»ng çc sè lín h¬n 9 sÏ kh«ng kÝch ho¹t bÊt kú ®Çu ra
nµo.
SN74LS42 lµ mét vi m¹ch gi¶i m· BCD – thËp ph©n ®îc sö

dông réng r·i, díi ®©y lµ s¬ ®å bªn trong cña vi m¹ch nµy ®Ó
minh ho¹ cho viÖc chuyÓn ®æi m·.
Bé gi¶i m· BCD sang 7 v¹ch.

§Ìn 7 v¹ch ®îc sö dông ®Ó hiÓn thÞ d÷ liÖu ®îc xö lý bëi
thiÕt bÞ ®iÖn tö sè. Chóng cã thÓ hiÖn thÞ çc sè tõ 0 ®Õn 9 vµ
çc ch÷ çi tõ A ®Õn F vµ mét vµi ký tù kh¸c.
76
BomonKTDT-§HGTVT
ThiÕt bÞ hiÓn thÞ nµy cã thÓ ®îc ®iÒu khiÓn bëi bé gi¶i m·
mµ sÏ chiÕu s¸ng çc v¹ch (®o¹n-segment) cña ®Ìn phô thuéc vµo
sè BCD t¹i ®Çu vµo. Çc bé gi¶i m· nµy còng chøa çc bé ®Öm
c«ng suÊt ®Ó cÊp dßng cho ®Ìn, do vËy, nã cßn ®îc gäi lµ bé
®iÒu khiÓn-gi¶i m· (Decoder-Driver).
Bé m· ho¸ nµy cã 4 ®Çu vµo t¬ng øng víi 4 bit m· BCD vµ 7
®Çu ra, mçi ®Çu sÏ ®iÒu khiÓn mét v¹ch cña ®Ìn 7 v¹ch. H×nh d-
íi chØ ra m« h×nh cña çc v¹ch trong thiÕt bÞ hiÓn thÞ (®Ìn) 7
v¹ch vµ çc sè cã thÓ hiÓn thÞ.
HiÓn thÞ 7 v¹ch
§Ìn hiÓn thÞ 7 v¹ch bao gåm çc v¹ch (®o¹n s¸ng – segment)
nhá. Chóng cã thÓ biÓu diÔn tíi 16 ký tù trong ®ã cã 10 sè vµ 6
ch÷ çi nh h×nh díi ®©y:

Çc m· ®Çu vµo tõ 0 -9 hiÓn thÞ çc ch÷ sè cña hÖ thËp
ph©n. Çc m· ®Çu vµo tõ 9-14 øng víi çc ký hiÖu ®Æc biÖt nh
®· nªu, cßn m· 15 sÏ t¾t tÊt c¶ çc v¹ch.
§o¹n s¸ng thø 8 cña ®Ìn hiÓn thÞ lµ dÊu chÊm thËp ph©n
(dp). Çc thiÕt bÞ hiÓn thÞ lo¹i nµy cã nhiÒu kiÓu víi mÇu s¾c,
kÝch thíc kh¸c nhau vµ cã ®Æc tÝnh ph¸t s¸ng rÊt tèt.
VÒ mÆt ®iÖn, çc LED ho¹t ®éng nh diode chuÈn, chØ kh¸c
lµ khi ph©n cùc thuËn ®ßi hái ®iÖn ¸p gi÷a anode vµ Cathode
cao h¬n. §Ó cã cêng ®é s¸ng kh«ng ®æi, thiÕt bÞ hiÓn thÞ ph¶i
®îc cÊp ®ñ dßng.
Çc thiÕt bÞ hiÓn thÞ 7 v¹ch cã thÓ cã cùc tÝnh:
+ víi kiÓu cathode chung, ®iÒu khiÓn bëi møc logic d¬ng.
+ víi kiÓu anode chung, ®iÒu khiÓn bëi møc logic ©m.
Vi m¹ch TTL 74LS47 lµ mét bé ®iÒu khiÓn- hiÓn thÞ ®îc dïng
phæ biÕn. Vi m¹ch nµy cã çc ®Çu ra ®¶o do ®ã sö dông víi LED
anode chung. H×nh díi ®©y chØ ra s¬ ®å ch©n vµ s¬ ®å m¹ch
bªn trong cña vi m¹ch.
Ch©n LT (Lamp Test) ®îc dïng ®Ó kiÓm tra t×nh tr¹ng ho¹t
®éng (sèng hay chÕt) cña çc v¹ch; trong khi ch©n RB (Ripper
Blanking) ®îc dïng ®Ó t¾t tÊt c¶ çc v¹ch khi yªu cÇu ë tr¹ng th¸i
kh«ng hiÓn thÞ sè.
77
PTH-DTT
4. ThiÕt kÕ m¹ch chuyÓn m·

Çc bíc thiÕt kÕ m¹ch chuyÓn m· hoµn toµn t¬ng tù nh thiÕt
kÕ m¹ch tæ hîp, nghÜa lµ qua çc bíc sau:
+ LËp b¶ng ch©n lý cña m¹ch
+ Tèi thiÓu ho¸ çc hµm ra
+ X©y dùng s¬ ®å m¹ch víi lo¹i cæng cho tríc
5. Mét sè vi m¹ch chuyÓn m· th«ng dông
Tªn vi m¹ch H×nh d¹ng
thùc tÕ
74147 U14
74147
I9
Bé m· ho¸ sè hÖ thËp ph©n thµnh I8
I7 A3
m· BCD 8421 I6
I5
A2
A1
I4 A0
I3
I2
I1
78
BomonKTDT-§HGTVT
7447 / 74LS47 U7
74LS47
A3 g
ChuyÓn ®æi m· BCD thµnh m· 7 A2
A1
f
e
A0 d
v¹ch ®Ó hiÓn thÞ theo hÖ 10 b»ng c
b
led 7 thanh cã anode chung a
test
RBI RBO
7442 U11
74LS42
9
Gi¶i m· BCD 8421 thµnh sè hÖ thËp 8
7
ph©n 6
5
4
A3 3
A2 2
A1 1
A0 0
7448 U8
74LS48
A3 g
ChuyÓn ®æi m· BCD thµnh m· 7 A2
A1
f
e
v¹ch ®Ó hiÓn thÞ theo hÖ 10 b»ng A0 d
c
b
led 7 thanh cã cathode chung a
test
RBI RBO
74LS138 74LS138
A2 Q7
Bé gi¶i m· / ph©n kªnh 1 - 8 A1
A0
Q6
Q5
Q4
Q3
E3 Q2
E2 Q1
E1 Q0
74154 U10
74LS154
15
Bé gi¶i m· / ph©n kªnh 4 ®êng 14
13
12
thµnh 16 ®êng E1
11
10
E0 9
8
7
A3 6
A2 5
A1 4
A0 3
2
1
0
4028 U12
4028
Q9
Gi¶i m· BCD 8421 – hÖ 10 Q8
Q7
Q6
Q5
Q4
A3 Q3
A2 Q2
A1 Q1
A0 Q0
79
PTH-DTT
PhÇn III
M¹ch d·y
80
BomonKTDT-§HGTVT
CH¬ng 7:
Çc phÇn tö nhí c¬ b¶n
I.Kh¸i niÖm chung

Nh ®· nãi, m¹ch d·y lµ m¹ch cã tÝn hiÖu ra kh«ng chØ phô
thuéc vµo tÝn hiÖu vµo mµ cßn phô thuéc vµo tr¹ng th¸i trong cña
m¹ch, nghÜa lµ m¹ch cã kh¶ n¨ng lu tr÷ ®Ó nhí tr¹ng th¸i.
Çc phÇn tö nhí c¬ b¶n ®Ó t¹o thµnh m¹ch d·y ®îc gäi lµ çc
flip-flop (m¹ch bËp bªnh), chóng lµ çc phÇn tö nhí ®¬n bit v×
chØ cã kh¶ n¨ng nhí ®îc 1 ch÷ sè nhÞ ph©n.
II. §Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i
1. §Þnh nghÜa
Flip – flop / FF lµ phÇn tö cã kh¶ n¨ng lu tr÷ 1 trong 2 tr¹ng
th¸i lµ 0 hoÆc 1.
FF thêng cã nhiÒu ®Çu vµo vµ 2 ®Çu ra cã tÝnh liªn hîp
Çc Q
®Çu FLIP -
vµo Q
FLOP
®kh
(®Çu ra nµy lµ ®¶o cña ®Çu ra kia), ký hiÖu lµ Q vµ Q . Tªn gäi
cña çc ®Çu vµo tuú thuéc vµo tõng lo¹i FF, sÏ nãi cô thÓ sau.
Ký hiÖu vÒ tÝnh tÝch cùc trong m¹ch FF:
xung tÝch cùc ë s

ên +
møc +
xung tÝch cùc ë s
sên + sên -
ên –
møc -
xung tÝch cùc ë
møc +
xung tÝch cùc ë

møc -
81
PTH-DTT
2. Ph©n lo¹i FF
Cã thÓ ph©n lo¹i FF theo 2 çch nh sau:
Flip-
flop
Theo chøc Theo çch lµm
n¨ng viÖc
D - FF T - FF RS - JK - ASYN SYNC
FF FF C
Norm M/S
al
3. BiÓu diÔn FF
§Ó m« t¶ mét FF ngêi ta cã thÓ dïng 1 trong 3 çch sau:
+ Dïng b¶ng ch©n lý
+ §å h×nh chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i
+ Ph¬ng tr×nh ®Æc trng
III. çc lo¹i FF vµ ®iÒu kiÖn ®ång bé
1. Flip-Flop kiÓu RS
RS FF lµ m¹ch Flip-Flop ®¬n gi¶n nhÊt chØ cã 2 ®Çu vµo
®iÒu khiÓn R (reset – xo¸) vµ S (set – thiÕt lËp), RS-FF cã thÓ ®îc
x©y dùng tõ 2 cæng NAND hay 2 cæng NOR. H×nh díi ®©y chØ
ra b¶ng tr¹ng th¸i rót gän vµ s¬ ®å cña m¹ch víi çc cæng NAND
vµ ký hiÖu cña RS - FF
R, S lµ çc ®Çu vµo ®iÒu khiÓn
Qn lµ tr¹ng th¸i cña FF t¹i thêi ®iÓm hiÖn t¹i t
Q lµ tr¹ng th¸i sÏ chuyÓn tíi cña FF sau thêi gian qu¸ ®é, tøc
tr¹ng th¸i cña FF ë thêi ®iÓm tiÕp theo
82
BomonKTDT-§HGTVT
Gi¶ thiÕt, t¹i thêi ®iÓm b¾t ®Çu, S=1 vµ R= 0. Møc ®Çu ra
cña cæng 1 lµ thÊp (0) vµ ®iÒu nµy t¹o nªn tr¹ng th¸i cao trªn
®Çu ra cña cæng 3 (Q=1). Tuy nhiªn, ®Çu ra cña cæng 2 ë møc
cao, bëi thÕ cæng 4 cã c¶ hai ®Çu vµo ®Òu ë møc cao (tõ cæng
2 vµ 3) nªn ®Çu ra cña nã sÏ ë møc thÊp ( Q =0). Flip-Flop ë tr¹ng
th¸i SET vµ ®Çu ra Q =1 bÊt kÓ Qn tríc ®ã lµ 0 hay 1.
Khi S=0 vµ R=1, Flip-Flop sÏ chuyÓn tr¹ng th¸i vµ ®Çu ra:
Q=0; Q =1. Trêng hîp nµy, Flip-Flop ®îc RESET hay xo¸ vÒ 0, tr¹ng
th¸i logic 0 trªn Q dï tríc ®ã Qn lµ 0 hay 1.
Tr¹ng th¸i mµ trong ®ã, c¶ hai ®Çu vµo ®Òu ë møc R = S =
0 ®îc gäi lµ tr¹ng th¸i nhí, v× ®Çu vµo sÏ duy tr× tr¹ng th¸i tríc
®ã, Qn.
NÕu ®Çu vµo SET vµ RESET ®ång thêi ë møc cao (S = R =
1), ta sÏ cã tr¹ng th¸i sau:
Q = Q = 1.
®îc coi lµ tr¹ng th¸i kh«ng x¸c ®Þnh (kh«ng sö dông hay
cÊm) R-S Flip-Flop kh«ng ®îc thiÕt kÕ ®Ó ho¹t ®éng trong tr¹ng
th¸i R=S=1.
NhËn xÐt:
+ Ph¬ng tr×nh ®Æc trng cña RS – FF lµ Q = S + Qn.R
+ S lu«n ®a Q vÒ gÝa trÞ 1
+ R lu«n ®a Q vÒ gi¸ trÞ 0
+ FF t¾t, tøc chuyÓn tr¹ng th¸i tõ 1 sang 0 víi ph¬ng tr×nh
Toff = S RQn
+ FF bËt, tøc chuyÓn tr¹ng th¸i tõ 0 sang 1 víi ph¬ng tr×nh
Ton = S RQn
RS Flip-Flop víi ®Çu vµo xung nhÞp
Çc hÖ thèng tuÇn tù thêng yªu cÇu çc Flip-Flop thay ®æi
tr¹ng th¸i ®ång bé víi xung nhÞp. Khi ®ã ngêi ta coi FF nh mét
m¹ch chèt hay RS FF ®ång bé hay RST FF hay RS FF nhÞp. §iÒu
nµy cã thÓ thùc hiÖn ®îc bëi viÖc thay ®æi m¹ch nh sau:
83
PTH-DTT
Khi cha cã xung nhÞp, Flip-Flop sÏ gi÷ nguyªn tr¹ng th¸i kh«ng
phô thuéc vµo R vµ S (tr¹ng th¸i nhí), nghÜa lµ tr¹ng th¸i cña FF bÞ
chèt l¹i .
Khi cã xung nhÞp:
nÕu R = S = 0, ®Çu ra cña Flip-Flop sÏ kh«ng ®æi;
nÕu R = 0, S = 1, Flip-Flop sÏ cã tr¹ng th¸i ®Çu ra: Q =
1, Q = 0;
nÕu R = 1, S = 0 ta sÏ cã tr¹ng th¸i ®Çu ra: Q = 0 vµ Q

= 1.
Tãm l¹i: Khi kh«ng cã xung nhÞp FF kh«ng thay ®æi tr¹ng th¸i
(kh«ng phô thuéc vµo tÝn hiÖu ®Çu vµo ®iÒu khiÓn) vµ chØ khi
cã xung nhÞp Ck m¹ch míi lµm viÖc theo b¶ng chøc n¨ng (phô
thuéc vµo tÝn hiÖu ®Çu vµo ®iÒu khiÓn)
Çc biÕn thÓ cña RS – FF
§Ó sö dông ®îc c¶ tæ hîp cÊm R = S = 1 ngêi ta chÕ t¹o çc
biÕn thÓ cña RS – FF nh FF R, FF S vµ FF E. Çc FF nµy ®îc sö
dông kh¸ réng r·i trong çc kh©u ®iÒu khiÓn cña hÖ thèng sè.
Flip – Flop R: øng víi tæ hîp cÊm ®Çu ra Q = 0
Flip – flop S : øng víi tæ hîp cÊm ®Çu ra Q = 1
Flip – flop E: øng víi tæ hîp cÊm FF kh«ng chuyÓn tr¹ng th¸i
2. JK Flip-Flop.
JK – FF lµ mét lo¹i FF v¹n n¨ng vµ cã nhiÒu øng dông
JK Flip-Flop còng t¬ng tù nh mét R-S kho¸ vµ cã çc ®Çu ra
håi tiÕp vÒ ®Çu vµo nh h×nh díi ®©y
Mét u ®iÓm cña J-K Flip-Flop lµ nã kh«ng cã tr¹ng th¸i kh«ng

x¸c ®Þnh nh cña R-S khi c¶ hai ®Çu vµo ë møc 1.
VÝ dô, nÕu J = K = 1; Q = 1 vµ Q = 0; khi cã xung nhÞp ®Õn, chØ
cã cæng 2 cho phÐp truyÒn d÷ liÖu vµo, cßn cæng 1 sÏ ng¨n l¹i.
Møc 0 t¹i ®Çu ra cña cæng 2 sÏ khiÕn cho phÇn tö nhí chuyÓn
tr¹ng th¸i. Nh vËy, khi çc ®Çu vµo ®Òu ë møc cao, ®Çu ra sÏ
®¶o hay lËt (toggle) tr¹ng th¸i t¹i mçi xung nhÞp vµo.
84
BomonKTDT-§HGTVT
NhËn xÐt:
+ Ph¬ng tr×nh ®Æc trng cña JK – FF cã d¹ng: Q = J .Q + KQ
+ Cã sù t¬ng øng gi÷a JK vµ RS, J t¬ng øng víi S, K t¬ng øng
víi R nhng tæ hîp 11 trong JK vÉn ®îc sö dông mµ kh«ng bÞ cÊm
nh trong RS
+ JK = 00 FF lu«n gi÷ nguyªn tr¹ng th¸i
JK = 01 FF lu«n chuyÓn ®Õn tr¹ng th¸i 0
JK = 10 FF lu«n chuyÓn ®Õn tr¹ng th¸i 1
JK = 11 FF lu«n lËt tr¹ng th¸i
JK Flip-Flop chØ cã mét kh¶ n¨ng cho tr¹ng th¸i kh«ng x¸c
®Þnh, ®ã lµ khi ®é dµi xung nhÞp lín h¬n thêi gian truyÒn ®¹t.
Gi¶ thiÕt, Flip-Flop ®ang ë trong tr¹ng th¸i:
Q = 0 , Q =1 vµ J = K = 1;
Khi cã xung nhÞp ®Õn, ®Çu ra sÏ ®¶o tr¹ng th¸i sau mét
kho¶ng thêi gian truyÒn ®¹t “t” :
Q = 1 vµ Q =0;
Tuy nhiªn, do vÉn cã xung nhÞp kÝch thÝch, ®Çu ra sÏ håi
tiÕp trë l¹i ®Çu vµo khiÕn m¹ch cã xu híng dao ®éng gi÷a 0 vµ 1.
Bëi thÕ, t¹i thêi ®iÓm cuèi cña xung nhÞp, tr¹ng th¸i cña Flip-Flop
sÏ kh«ng ®îc x¸c ®Þnh. HiÖn tîng nµy gäi lµ hiÖn tîng ®ua vßng
quanh vµ cã thÓ g©y nªn chuyÓn biÕn sai nhÇm cña m¹ch. Ngêi
ta kh¾c phôc hiÖn tîng nµy b»ng çch sö dông m¹ch JK FF kiÓu
chñ tí.
JK Flip-Flop kiÓu chñ tí.
JK FF kiÓu chñ tí cã s¬ ®å cÊu tróc nh sau:
M¹ch
bao gåm 2
nöa gièng
nhau, mçi
nöa lµ mét
RS Flip-
Flop, FF
thø nhÊt
gäi lµ FF
master
(chñ) vµ
FF thø 2 gäi lµ FF slave (tí). §Çu vµo cña FF chñ lµ ®Çu vµo cña
m¹ch vµ ®Çu ra cña FF tí lµ ®Çu ra cña m¹ch. TÝn hiÖu håi tiÕp tõ
®Çu ra cña FF tí vÒ ®Çu vµo cña FF chñ. Çc xung ®a tíi phÇn tí
lµ ®¶o víi xung ®a tíi phÇn chñ.
85
PTH-DTT
Çc ®Çu vµo Preset vµ Clear sÏ cã chøc n¨ng gièng nh cña

®Çu vµo Set vµ Reset. Chóng t¸c ®éng ®Õn ®Çu ra mét çch
kh«ng ®ång bé, tøc chóng sÏ thay ®æi tr¹ng th¸i ®Çu ra mµ
kh«ng phô thuéc vµo sù cã mÆt cña xung nhÞp; vµ chñ yÕu ®Ó
®a ®Çu ra vÒ mét tr¹ng th¸i ®· biÕt nµo ®ã. (ngêi ta cßn gäi
®©y lµ çc ®Çu vµo ®iÒu khiÓn trùc tiÕp)
Gi¶ thiÕt çc ®Çu vµo nµy lµ kh«ng tÝch cùc (khi Pr = Cl =
1), khi cã xung nhÞp ®Õn, Flip-Flop sÏ thay ®æi tr¹ng th¸i nh trong
b¶ng ch©n lý sau:
CK J K Q
n+1
0 x x Qn
0 0 Qn
0 1 0
1 0 0
1 1 Qn
Víi Qn+1: tr¹ng th¸i kÕ tiÕp;

Qn : tr¹ng th¸i tríc ®ã.
x: tr¹ng th¸i kh«ng x¸c ®Þnh.
Trong kho¶ng thêi gian xung nhÞp lµ cao, phÇn Tí kho¸, bëi
thÕ çc ®Çu ra Q vµ Q sÏ kh«ng thay ®æi. Khi xung nhÞp chuyÓn
tõ 1 vÒ 0, khèi Tí sÏ chuyÓn tr¹ng th¸i trong khi khèi Chñ sÏ kho¸.
Nãi çch kh¸c, d÷ liÖu trªn J vµ K tríc tiªn ®îc truyÒn ®Õn khèi
Chñ t¹i sên t¨ng cña cña xung nhÞp vµ truyÒn tíi khèi Tí t¹i sên
xuèng; nh vËy, tr¹ng th¸i kh«ng x¸c ®Þnh cña ®Çu ra nh trêng hîp
J-K Flip-Flop sÏ ®îc lo¹i bá.
3. D Flip-Flop
D FF lµ lo¹i FF chØ cã mét ®Çu vµo ®iÒu khiÓn D
U3A
S
D
D Q Q Q
_
CP Q
0R 0 1
1 1 0
Ph¬ng tr×nh ®Æc tr-
ng cña D lµ Q = D
Thùc chÊt D FF chÝnh lµ mét kh©u trÔ cã thêi gian δt lµ thêi
gian qu¸ ®é cña m¹ch. §Çu ra Q chÝnh lµ trÔ cña ®Çu vµo sau
kho¶ng thêi gian δt, v× vËy FF nµy cã tªn lµ D FF (delay FF)
86
BomonKTDT-§HGTVT
ChÕ t¹o D FF tõ JK FF
NÕu tõ mét JK Flip-Flop thªm vµo mét bé ®¶o nh h×nh díi
th× ®Çu vµo K lu«n lµ bï cña J vµ sÏ t¹o nªn m¹ch D Flip-Flop. Ho¹t
®éng cña nã rÊt ®¬n gi¶n, khi cã xung ®ång hå ®Õn, d÷ liÖu t¹i
®Çu vµo sÏ ®îc truyÒn vµ gi÷ nguyªn t¹i ®Çu ra.
Ngoµi ra còng cã thÓ chÕ t¹o D FF tõ RST FF b»ng çch thªm

cæng NOT gi÷a hai ®Çu vµo S vµ R t¬ng øng víi J vµ K nh ë h×nh
trªn.
BiÕn thÓ cña D FF
Trªn thùc tÕ ngêi ta sö dông biÕn thÓ cña D lµ DV FF. Lo¹i FF
nµy cã b¶ng tr¹ng th¸i vµ s¬ ®å x©y dùng tõ çc cæng NOR nh
sau:
D U1A
U1D
Q
VDQn+110011100
Qn01Qn
U1B Q
V
U1C
Tõ b¶ng tr¹ng th¸i ta thÊy:

+ Khi V = 1 FF DV ho¹t ®éng nh mét FF D th«ng thêng
+ Khi V = 0 FF kh«ng ®æi tr¹ng th¸i víi bÊt kú møc logic nµo
cña D
4. Flip-Flop kiÓu T.
FF T lµ mét FF cã 2 ®Çu ra vµ 1 ®Çu vµo T. T FF cã b¶ng
tr¹ng th¸i nh sau:
T Qn+1
87
PTH-DTT
0 Qn
1 Qn
Khi T = 0 FF gi÷ nguyªn tr¹ng th¸i

Khi T = 1 FF lËt tr¹ng th¸i (toggle)
Ph¬ng tr×nh ®Æc trng cña T FF: Q = T ⊕ Qn
Nh vËy m¹ch T FF thay ®æi tr¹ng th¸i tuÇn tù theo mçi lÇn cã
xung kÝch thÝch
Chó ý: Khi ®Çu vµo T cã thêi gian tån t¹i ë møc logic cao trong
mét kho¶ng dµi h¬n so víi thêi gian chuyÓn tr¹ng th¸i (thêi gian
trÔ) cña m¹ch th× m¹ch sÏ tiÕp tôc lËt tr¹ng th¸i tíi khi hÕt thêi
gian tån t¹i ë møc logic cao cña T, qu¸ tr×nh ®ã lµm cho viÖc x¸c
®Þnh chÝnh x¸c m¹ch ®ang ë tr¹ng th¸i nµo lµ kh«ng thÓ, do ®ã
T chØ cã thÓ lµm viÖc ë chÕ ®é ®ång bé (v× thùc tÕ thêi gian
tån t¹i møc logic cao cña T lu«n lín h¬n rÊt nhiÒu thêi gian trÔ cña
m¹ch)
ChÕ t¹o T FF tõ JK FF
Râ rµng T FF ®¬n gi¶n lµ mét JK Flip-Flop víi c¶ J vµ K ®Òu ë
møc logic 1.
V× J = K = 1 nªn Flip-Flop
nµy sÏ lËt (Toggle) tr¹ng th¸i
mçi khi xung nhÞp chuyÓn tõ
1 vÒ 0.
H×nh bªn lµ s¬ ®å m¹ch
vµ ký hiÖu cña T Flip-Flop .
BiÕn thÓ cña T FF

Trªn thùc tÕ ngêi ta sö dông biÕn thÓ cña T lµ TV FF. Lo¹i FF
nµy cã b¶ng tr¹ng th¸i nh sau:
V T Qn+1 Tõ b¶ng tr¹ng th¸i ta thÊy:

+ Khi V = 1 FF TV ho¹t ®éng nh
1 0 Qn mét FF T th«ng thêng
1 1 Qn + Khi V = 0 FF kh«ng ®æi tr¹ng
th¸i víi bÊt kú møc logic nµo cña T
0 0 Qn
0 1 Qn
NhËn xÐt chung vÒ chÕ ®é lµm
viÖc cña çc lo¹i FF:
88
BomonKTDT-§HGTVT
+ Çc D FF vµ RS FF cã thÓ lµm viÖc ë chÕ ®é ®ång bé

hoÆc kh«ng ®ång bé v× víi mçi tËp tÝn hiÖu vµo ®iÒu khiÓn
lu«n tån t¹i Ýt nhÊt 1 trong çc tr¹ng th¸i æn ®Þnh
(Q = Qn)
+ Çc T FF vµ Jk FF kh«ng thÓ lµm viÖc ë chÕ ®é kh«ng
®ång bé v× m¹ch sÏ r¬i vµo tr¹ng th¸i dao ®éng (chuyÓn tr¹ng
th¸i liªn tôc gi÷a 0 vµ 1). Khi JK = 11 hoÆc T = 1 hai lo¹i FF sÏ dao
®éng, do ®ã chóng lu«n ph¶i lµm viÖc ë chÕ ®é ®ång bé.
IV. ChuyÓn ®æi gi÷a çc lo¹i FF
4 lo¹i FF võa xÐt ë trªn cã thÓ chuyÓn ®æi lÉn cho nhau
Ph¬ng ph¸p chuyÓn ®æi gi÷a lo¹i FF i thµnh FF j ®îc m«
h×nh ho¸ theo s¬ ®å sau:
Q
M¹ch FF
logic lo¹i i
Q
Çc bíc thùc hiÖn:

+ X¸c ®Þnh hÖ hµm i = f(j, Q) theo b¶ng çc ®Çu vµo kÝch
cña çc FF
+ Tèi thiÓu ho¸ çc hµm nµy vµ x©y dùng s¬ ®å
B¶ng ®Çu vµo kÝch cña çc FF
Qn Qn+1 JK RS D T
0 0 0X X0 0 0
0 1 1X 01 1 1
1 0 X1 10 0 1
1 1 X0 0X 1 0
vÝ dô: thiÕt kÕ m¹ch tæ hîp chuyÓn ®æi RS FF thµnh JK FF

Tríc hÕt ra sÏ thiÕt kÕ m¹ch logic cña hµm
89
PTH-DTT
R = f(Q, J, K)
S = g(Q, J, K)
LËp b¶ng Karnaugh cña R theo Q, J, K ta cã:
Q / JK 00 01 11 10
0 X X
1 1 1
VËy: R = QK
LËp b¶ng Karnaugh cña S theo Q, J, K ta cã:

Q / JK 00 01 11 10
0 1 1
1 X X
VËy: S = J. Q
Nh vËy m¹ch thùc hiÖn chuyÓn ®æi tõ RS FF sang JK FF sÏ cã
d¹ng nh sau:
J U2B
U1
S Q
_
R Q
U2A
K
90
BomonKTDT-§HGTVT
Ch¬ng 8
Bé ®Õm
I. §Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i
1. §Þnh nghÜa:
Bé ®Õm lµ mét m¹ch d·y tuÇn hoµn cã çc ®Æc ®iÓm sau:
+ Mét ®Çu vµo( ®Õm) vµ mét ®Çu ra(kÕt qu¶)
+ Sè tr¹ng th¸i trong b»ng hÖ sè ®Õm
Díi t¸c dông cña tÝn hiÖu vµo, bé ®Õm sÏ chuyÓn tr¹ng th¸i
nµy ®Õn tr¹ng th¸i kh¸c, theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh. Cø sau K®
tÝn hiÖu vµo ®Õm, m¹ch l¹i trë vÒ tr¹ng th¸i ban ®Çu:
TÝn hiÖu ®Õm: Bé ®Õm TÝn hiÖu ra: Y

X® (hÖ sè ®Õm
K®)
S¬ ®å khèi cña bé ®Õm
2. Ph©n lo¹i
a, Ph©n lo¹i theo çch lµm viÖc:
+ Bé ®Õm ®ång bé(Synchronous Counter) lµ bé ®Õm mµ
çc FF dïng(®Ó m· ho¸ cho çc tr¹ng th¸i trong cña bé ®Õm) cïng
mét lóc khi cã tÝn hiÖu vµo ®Õm mµ kh«ng qua çc tr¹ng th¸i
trung gian. Çc tÝn hiÖu xung nhÞp(Ck) ®îc ®a ®ång thêi vµo çc
FF
Si Si
0001 0010
+ Bé ®Õm kh«ng ®ång bé(Asynchronous Counter), trong bé

®Õm tån t¹i Ýt nhÊt mét cÆp chuyÓn tr¹ng th¸i(Si ->Sj) mµ trong
®ã çc FF kh«ng thay ®æi tr¹ng th¸i cïng mét lóc, tÝn hiÖu xung
nhÞp Ck kh«ng ®îc ®a ®ång thêi vµo çc FF.
Si Si+1 Si+m Sj
0001 0010 010091
PTH-DTT
Gi¶ sö ban ®Çu bé ®Õm kh«ng ®ång bé ®ang ë tr¹ng th¸i c©n
b»ng æn ®Þnh Si, khi cã tÝn hiÖu vµo ®Õm chØ cã mét sè FF bÞ
t¸c ®éng, sau ®ã sù thay ®æi tr¹ng th¸i cña FF nµy sÏ lµm thay
®æi tr¹ng th¸i cña FF kh¸c, cho ®Õn khi bé ®Õm ë tr¹ng th¸i c©n
b»ng æn ®Þnh
b. Ph©n lo¹i theo hÖ sè ®Õm:
- Bé ®Õm cã hÖ sè ®Õm K® = 2n (trong ®ã n lµ sè tù nhiªn),
vÝ dô K®=2, 4, 6, 8, 10,...
- Bé ®Õm cã hÖ sè ®Õm K® # 2n (trong ®ã n lµ sè tù nhiªn),
vÝ dô K®=3, 5, 7, 9, 11,...
c. Ph©n lo¹i theo híng ®Õm
- Bé ®Õm thuËn, cßn gäi lµ bé ®Õm t¨ng: mçi khi cã tÝn
hiÖu vµo ®Õm gi¸ trÞ cña bé ®Õm t¨ng lªn 1
- Bé ®Õm nghÞch, cßn gäi lµ bé ®Õm gi¶m: mçi khi cã tÝn
hiÖu vµo ®Õm gi¸ trÞ cña bé ®Õm gi¶m ®i 1.
Kh¸i niÖm bé ®Õm thuËn nghÞch trong kü thuËt sè chØ
mang tÝnh t¬ng ®èi, tuú theo viÖc m· ho¸(quan ®iÓm) mµ bé
®Õm sÏ lµ thuËn hay nghÞch, cã nghÜa lµ mét bé ®Õm sÏ lµ ®Õm
thuËn khi m· ho¸ kiÓu nµy, nhng sÏ lµ ®Õm nghÞch khi m· ho¸
kiÓu kh¸c.
Cã thÓ cã lo¹i thø 3 lµ võa thuËn võa nghÞch tuú theo tÝn
hiÖu ®iÒu khiÓn.
d. Ph©n lo¹i theo kh¶ n¨ng lËp tr×nh
- Bé ®Õm cã kh¶ n¨ng ch¬ng tr×nh ho¸
- Bé ®Õm kh«ng cã kh¶ n¨ng ch¬ng tr×nh ho¸.
Chó ý: mét bé ®Õm cô thÓ thêng bao gåm tÊt c¶ çc ®Æc tÝnh
trªn: vÝ dô Bé ®Õm cã K®=9, ®Õm t¨ng, ®ång bé, kh«ng thÓ ch-
¬ng tr×nh...
3. §å h×nh tr¹ng th¸i cña bé ®Õm:
X®/0 X®/0
X®/0 X®/0
0 1 K®-2 K®-1
X®/0 X®/0 X®/0
X
®
/1
§å h×nh tr¹ng th¸i cña bé ®Õm
92
BomonKTDT-§HGTVT
- §Ønh: lµ çc tr¹ng th¸i bªn trong cña bé ®Õm, gåm cã K®

tr¹ng th¸i, tøc lµ cã K® ®Ønh.
- Cung: Lµ tÝn hiÖu vµo ®Õm/ kÕt qu¶ ra ®Õm; khi kh«ng cã
tÝn hiÖu vµo ®Õm(tÝn hiÖu vµo ®Õm kh«ng tÝch cùc)- X ®
= 0(®¶o), tr¹ng th¸i cña bé ®Õm gi÷ nguyªn; khi cã tÝn
hiÖu vµo ®Õm(tÝn hiÖu vµo ®Õm tÝch cùc), bé ®Õm thay
®æi tr¹ng th¸i. TÝn hiÖu ra cña bé ®Õm chØ xuÊt
hiÖn(Y=1) khi bé ®Õm ë tr¹ng th¸i K®-1 (SK®-1) vµ cã tÝn
hiÖu vµo X®
Tøc lµ Y=(SK®-1)X®
Vµ khi cã tÝn hiÖu ra m¹ch sÏ trë vÒ tr¹ng th¸i ban ®Çu, vµ
qu¸ tr×nh ®Õm tiÕp tôc.
VD: Gi¶ sö ®Õm sè xe trªn mét ®o¹n ®êng, theo nguyªn t¾c cã
xe ®i qua mét v¹ch ngang th× tiÕn hµnh ®Õm
Khi ®ã, tÝn hiÖu vµo ®Õm tÝch cùc X ® chÝnh lµ xe ®· ®i qua
v¹ch, gi¶ sö khi tiÕn hµnh ®Õm cha cã xe nµo ®i qua, khi cã 1 xe
®i qua, th× tr¹ng th¸i bé ®Õm thay ®æi: sè xe t¨ng lªn 0->1, cø
nh thÕ cho ®Õn 9, khi ®· ®Õn 9 th× nÕu cã mét xe ®i qua ta sÏ
cã 1_0 xe, viÕt 0 nhí 1(tÝn hiÖu ra lµ 1- hµng chôc), bé ®Õm quay
vÒ tr¹ng th¸i ban ®Çu 0(ta hay nãi lµ viÕt 0 nhí 1).
Chó ý: muèn quan s¸t ®îc tr¹ng th¸i cña bé ®Õm, th× cÇn cã
m¹ch d¶i m·, nh vÝ dô trªn th× tiÕng ViÖt quy íc ®äc lµ: mét, hai,
ba, bèn... th× ngêi biÕt tiÕng ViÖt sÏ hiÖu lµ ®· cã 1, 2, 3, 4,... xe
®· ®i qua v¹ch.
II. M· cña bé ®Õm.
Gièng nh m¹ch d·y nãi chung çc tr¹ng th¸i cña bé ®Õm ®îc
m· ho¸ bëi mét m· cô thÓ. Cïng mét bé ®Õm, cã thÓ cã nhiÒu
çch m· ho¸ çc tr¹ng th¸i trong.
Çc m· thêng dïng ®Ó thiÕt kÕ bé ®Õm:
a. M· nhÞ ph©n:
M· nhÞ ph©n lµ lo¹i m· mµ çc bit cña nã cã träng sè lµ 1-2-4-8-16-
32-...., bÝt trÎ nhÊt(LSB) lµ 1=20, bit tiÕp theo t¬ng øng lµ 2=21, ...
, vµ bÝt giµ nhÊt MSB lµ 2n-1.
Dïng n bit nhÞ ph©n m· ho¸ ®îc 2n tr¹ng th¸i.
b. M· Gray:
Lµ lo¹i m· kh«ng cã träng sè, kho¶ng çch Hamming gi÷a 2 tõ m·
kÒ nhau lµ 1(2 tõ m· kÒ nhau chØ kh¸c nhau mét biÕn).
Dïng n bit nhÞ ph©n m· ho¸ ®îc 2n tr¹ng th¸i.
c. M· BCD
Lµ m· nhÞ ph©n m· ho¸ sè thËp ph©n, m· nµy dïng 4 ch÷ sè nhÞ
ph©n ®Ó m· ho¸ mét ch÷ sè thËp ph©n, chóng ®îc gäi lµ decard.
ChØ dïng 10 tæ hîp ®Ó m· ho¸ sè tõ 0(0000) ®Õn 9(1001), çc sè
lín h¬n th× sÏ dïng tæ hîp cña chóng.
VÝ dô: 12=0001.0010
Chó ý: çc lo¹i m· trªn xem ë b¶ng m·
93
PTH-DTT
d. M· Johnson:
Dïng n bit nhÞ ph©n, sÏ m· ho¸ ®îc 2n tr¹ng th¸i, theo
nguyªn t¾c:
+ Hai tõ m· kÒ nhau chØ kh¸c nhau ë mét biÕn.
+ Trong b¶ng m· çc bÝt b»ng 1 ®îc ®Èy dÇn lªn tõ bÝt trÎ
nhÊt ®Õn bÝt giµ nhÊt, vµ khi ®Èy hÕt th× nã l¹i v¬i dÇn ®i tõ
bÝt trÎ nhÊt(sè bÝt 1 t¨ng dÇn tõ tr¸i sang ph¶i, khi ®Çy th× l¹i
gi¶m dÇn tr¸i sang ph¶i):
VD: n=2 tæ hîp thø nhÊt : 0 0
tæ hîp thø hai : 1 0
tæ hîp thø ba : 1 1
tæ hîp thø t : 0 1
n=3 tæ hîp thø nhÊt : 0 0 0

tæ hîp thø hai : 1 0 0
tæ hîp thø ba : 1 1 0
tæ hîp thø t : 1 1 1
tæ hîp thø n¨m : 0 1 1
tæ hîp thø s¸u : 0 0 1
n=4 0000
1000
1100
1110
1111
0111
0011
0001
......
e. M· vßng:
M· vßng cã nguyªn t¾c lËp m·:
+ Dïng n bÝt nhÞ ph©n th× m· ho¸ ®îc n tr¹ng th¸i
+ 2 tõ m· kÒ nhau lu«n kh¸c nhau 2 biÕn
+ Trong mét tõ m· chØ cã duy nhÊt mét bÝt lµ 1 vµ ®îc dÞch
tõ bÝt trÎ nhÊt ®Õn bÝt giµ nhÊt, çc bÝt kh¸c lµ 0.
VD: n=3 100
010
001
n =4 1 0 0 0
0 1 0 0
0 0 1 0
0 0 0 1
.......
94
BomonKTDT-§HGTVT
III.Çc bíc thiÕt kÕ bé ®Õm
Còng gièng nh çc bíc thiÕt kÕ m¹ch d·y, gåm cã 4 bíc

c¬ b¶n nh sau:
- Bíc 1: Tõ bµi to¸n ®· cho, x¸c ®Þnh tÝn hiÖu vµo ®Õm, hÖ
sè ®Õm K®, tõ ®ã vÏ ®å h×nh tr¹ng th¸i cña bé ®Õm.
- Bíc 2: M· ho¸ çc tr¹ng th¸i trong vµ X¸c ®Þnh sè FF(n) cÇn
thiÕt cña bé ®Õm, theo ®iªu kiÖn sau:
+ M· nhÞ ph©n huÆc m· Gray: n ≥ log2K® n lÊy cËn trªn,
nguyªn
VÝ dô , K® =8 => n ≥ log28 = 3, chän n=3
K® =10 => n ≥ log210 ≈3,4 ; chän n=4
+ M· Johnson: n= K®/2
+ M· Vßng: n=K®
Sè FF còng chÝnh lµ sè bit cÇn thiÕt ®Ó lËp m·, m· ho¸ çc
tr¹ng th¸i.
- Bíc 3: X¸c ®Þnh hµm kÝch cho çc FF, vµ x¸c ®Þnh hµm
ra(®· nãi ë phÇn ®Þnh nghÜa bé ®Õm).
Tuú lo¹i FF sö dông mµ cã hµm vµo kÝch kh¸c nhau, cã
thÓ thùc hiÖn dùa theo 2 yÕu tè: + Dùa vµo çc b¶ng chuyÓn
®æi tr¹ng th¸i, b¶ng ra ®Ó x¸c ®Þnh .
+ Dùa trùc tiÕp vµo ®å h×nh tr¹ng th¸i.
Çc thø nhÊt trùc quan dÔ thùc hiÖn, nªn ®îc sö dông
nhiÒu h¬n.
- Bíc 4: S¬ ®å m¹ch thùc hiÖn, C¨n cø vµo 2 ph¬ng tr×nh,
®Ó vÏ m¹ch nguyªn lý:
+ Ph¬ng tr×nh ®Çu vµo kÝch
+ Ph¬ng tr×nh tÝn hiÖu ra
IV. Mét sè d¹ng bé ®Õm thêng gÆp
1. Bé ®Õm thuËn, ®ång bé, hÖ sè ®Õm K®= 2n, dïng m·

nhÞ ph©n.
Hä bé ®Õm nµy chØ kh¸c nhau hÖ sè K®, sau ®©y ta xÐt mét sè
vÝ dô
a, K® = 4
- Bíc 1: Tõ bµi to¸n ®· cho, x¸c ®Þnh tÝn hiÖu vµo ®Õm, hÖ sè
®Õm K®, tõ ®ã vÏ ®å h×nh tr¹ng th¸i cña bé ®Õm:
Gi¶ sö: + Ký hiÖu tÝn hiÖu vµo ®Õm lµ X®: tÝch cùc(1); X d
kh«ng tÝch cùc(0)
+ Ký hiÖu tÝn hiÖu ra ®Õm lµ Y: tÝch cùc(1); Y kh«ng
tÝch cùc(0)
K®=4, nªn s« tr¹ng th¸i lµ 4, ký hiÖu S0, S1, S2, S3
Ta cã ®å h×nh tr¹ng th¸i nh sau:
X X X X
/Y /Y /Y
®
® ® ®
/Y
95
S S S S
X®/Y X®/Y X®/Y
X
®
/Y
PTH-DTT
thiÕt cña bé ®Õm.
Sè FF: n ≥ log24 = 2. §Çu bµi kh«ng yªu cÇu lo¹i FF, gi¶ sö ta
chon JK-FF, ký hiÖu lÇn lît lµ A vµ B.
Ta cã çc tæ hîp m· ho¸ :
AB Tr¹ng th¸i
00 S0
01 S1
10 S2
11 S3
=> D¹ng Automat nhÞ ph©n:
0/0 0/0 0/0 0/0
0 0 1 1
1/0 1/0 1/0
1/1
Nh×n ®å h×nh nµy ta thÊy tÊt c¶ çc th«ng sè, ký hiÖu ®· ®îc
“sè ho¸”
- Bíc 3: X¸c ®Þnh hµm kÝch cho çc FF, vµ x¸c ®Þnh hµm ra
Gi¶ sö t¹i thêi ®iÓm t bé ®Õm cã tËp çc tr¹ng th¸i S(i,j), t¹i thêi
®iÓm(t+1) thêi ®iÓm cã xung ®Õm xuÊt hiÖn bé ®Õm chuyÓn
sang tr¹ng th¸i S’(i,j), c¨n cø vµo 2 tËp tr¹ng th¸i nµy ta x¸c ®Þnh
®îc ®Çu vµo kÝch cho hai FF A vµ B, theo b¶ng sau(xem phÇn
®Çu vµo kÝch cho FF):
t t+1 FF -A FF -B
A B A’ B’ JA KA J B KB
0 0 0 1 0 1
0 1 1 0 x x
1 0 1 1 1 x
1 1 0 0 x 1
x 1
0 x
x x
Q->Q’
1 1
JK
0->0 0x
96
0->1 1x
1->0 x1
1->1 x0
BomonKTDT-§HGTVT
TiÕp theo ta tiÕn hµnh tèi thiÓu ho¸ çc hµm J vµ K
JA KA
A 0 1 A 0 1
B B
0 x 0 x
1 1 x 1 x 1
J KA=B
JB KB
A 0 1 A 0 1
B B
0 1 1 0 x x
1 x x 1 1 1
JB=1 KB=1
97
PTH-DTT
- Bíc 4: S¬ ®å m¹ch thùc hiÖn
True
FF-A FF-B
A JB B
JA _ _
A KB B
KA
Ck
Ck
Ck
a, K® = 6
- Bíc 1: Tõ bµi to¸n ®· cho, x¸c ®Þnh tÝn hiÖu vµo ®Õm, hÖ sè
®Õm K®, tõ ®ã vÏ ®å h×nh tr¹ng th¸i cña bé ®Õm:
Gi¶ sö: + Ký hiÖu tÝn hiÖu vµo ®Õm lµ X®: tÝch cùc(1); X d
kh«ng tÝch cùc(0)
+ Ký hiÖu tÝn hiÖu ra ®Õm lµ Y: tÝch cùc(1); Y kh«ng
tÝch cùc(0)
K®=6, nªn s« tr¹ng th¸i lµ 6, ký hiÖu S0, S1, S2, S3, S4, S5
Ta cã ®å h×nh tr¹ng th¸i nh sau:
X X X X
X X
/Y /Y /Y /Y
® ® ®
®
/Y ®
/Y ®
S S S S S4 S
X®/Y X®/Y X®/Y X®/Y X®/Y
X
®
/Y
thiÕt cña bé ®Õm.
Sè FF: n ≥ log26 , chän n =3. §Çu bµi kh«ng yªu cÇu lo¹i FF,
gi¶ sö ta chon JK-FF, ký hiÖu lÇn lît lµ A, B, C.Nh vËy sÏ cã 8 tæ hîp
trong khi chØ cÇn 6 tæ hîp ®Ó m· ho¸ 6 tr¹ng th¸i, gi¶ sö kh«ng
dïng 2 tæ hîp 110, 111
Ta cã çc tæ hîp m· ho¸ :
A BC Tr¹ng th¸i
98
BomonKTDT-§HGTVT
000 S0
001 S1
010 S2
011 S3
100 S4
101 S5
=> D¹ng Automat nhÞ ph©n:
0/0 0/0 0/0 0/0 0/0 0/0
00 00 01 01 10 10
0 1/0 1 1/0 0 1/0 1 1/0 0 1/0 1
1/1
- Bíc 3: X¸c ®Þnh hµm kÝch cho çc FF, vµ x¸c ®Þnh hµm ra
Gi¶ sö t¹i thêi ®iÓm t bé ®Õm cã tËp çc tr¹ng th¸i S(i,j), t¹i thêi
®iÓm(t+1) thêi ®iÓm cã xung ®Õm xuÊt hiÖn bé ®Õm chuyÓn
sang tr¹ng th¸i S’(i,j), c¨n cø vµo 2 tËp tr¹ng th¸i nµy ta x¸c ®Þnh
®îc ®Çu vµo kÝch cho ba FF A ,B,C theo b¶ng sau(xem phÇn ®Çu
vµo kÝch cho FF):
t t+1 FF -A FF -B FF -C
A B C A’ B’ C’ JA KA J B KB JC KC
0 0 0 0 0 1 0 0 1
0 0 1 0 1 0 x x x
0 1 0 0 1 1 0 1 x
0 1 1 1 0 0 x x 1
1 0 0 1 0 1 0 x 1
1 0 1 0 0 0 x 0 x
1 x x
x 1 1
x 0 1
0 x x
x 0 x
1 x 1
Tèi thiÓu ho¸ çc hµm J vµ K
JA
99
JA=BC
PTH-DTT
KA
A 0 0 1 1 A 0 0 1 1
BC 0 1 1 0 BC 0 1 1 0
0 x x 0 x x x
1 1 x x 1 x x x 1
KA=C
A 0 0 1 1 A 0 0 1 1
BC 0 1 1 0 BC 0 1 1 0
0 x x 0 x x x
1 1 x x 1 x 1 x x
KB=KA=C
JB= A C
A 0 0 1 1 A 0 0 1 1
BC 0 1 1 0 BC 0 1 1 0
0 1 1 x 1 0 x x x x
1 x x x x 1 1 1 x 1
KC=1
JC=1
FF-A
True
FF-B
JA A B JC C
_ JB _ _
100 KA A KB B KC C
Ck Ck Ck
Ck
BomonKTDT-§HGTVT
Bµi tËp: thiÕt kÕ víi K®=8, 10, 12. Dïng JK-FF; D-FF; T-FF; RS-FF
2. Çc bé ®Õm nghÞch, nhÞ ph©n, ®ång bé víi hÖ sè ®Õm

ch½n
Ph¬ng ph¸p thiÕt kÕ gièng nh ®Õm thuËn, chØ kh¸c ë ®å

h×nh tr¹ng th¸i: çc tr¹ng th¸i sÏ ®îc chuyÓn tõ 'cao' xuèng 'thÊp'
VÝ dô K®= 4
AB
11 10 01 00
S S S S
3 2 1 0
AB A'B' DA DB
11 10 1 0
10 01 0 1
01 00 0 0
00 11 1 1
=> DA= A B + AB ; DB= B
A B
DA DB
A B
Ck
Bé ®Õm
K®=4
101
PTH-DTT
Sinh viªn tù lµm çc phÇn sau:

- Bé ®Õm m· Gray, ®ång bé K®=10
- Bé ®Õm m· NBCD, ®ång bé K®=10, ®Õm thuËn
- Bé ®Õm m· NBCD, ®ång bé K®=10, ®Õm nghÞch
- Bé ®Õm m· JohnSon, ®ång bé K®=10, ®Õm nghÞch
- Bé ®Õm m· Vßng, ®ång bé K®=10, ®Õm nghÞch
3. Çc bé ®Õm nhÞ ph©n, ®ång bé víi hÖ sè ®Õm ch½n
Çc bé ®Õm kiÓu nµy cã cÊu t¹o rÊt ®¬n gi¶n, cã ®Æc
®iÓm:
- ChØ dïng mét lo¹i T-FF huÆc JK-FF, çc ®Çu vµo T vµ JK
lu«n nèi víi møc logic cao
- §Çu ra cña FF ë tÇng tríc Q huÆc Q'(FF biÓu diÔn bit cã
träng sè nhá) lu«n ®îc ®a vµo ®Çu xung nhÞp cho tÇng sau(FF
biÓu diÔn bit cã träng sè lín h¬n ngay c¹nh ®ã), khi ®Õm thuËn
lÊy ®Çu ra thuËn Q, khi ®Õm nghÞch lÊy Q'.
- TÝn hiÖu vµo X® lu«n ®îc ®a vµo ®Çu vµo xung nhÞp
cña FF cã träng sè nhá nhÊt.
' ' ' '

1 JA A 1 JB B 1 JC C 1 JD D
' ' ' '
KA KB KC KD
' ' ' '
Ck
Bé ®Õm thuËn, kh«ng ®ång bé, dïng JK-FF
4. ThiÕt kÕ bé ®Õm cã m¹ch khëi ®éng
§©y lµ lo¹i bé ®Õm mµ mçi khi khëi ®éng sÏ lu«n cã mét

tr¹ng th¸i cho tríc(vÝ dô nh çc trß ch¬i ®Ó t¨ng thªm phÇn hÊp
dÉn, ngêi ta lu«n cho mçi ®éi ch¬i mét lîng ®iÓm ban ®Çu nµo
®ã).
Çch thiÕt kÕ còng gièng víi çc m¹ch ®· xÐt, chØ cã qu¸
tr×nh chuyÓn tr¹ng th¸i lµ kh¸c mét chót:
Minh ho¹: mét bé ®Õm khëi ®éng lu«n ë S3, trong qu¸ tr×nh
ho¹t ®éng tr¹ng th¸i sÏ biÕn ®æi trong ph¹m vi tõ S0 ®Õn S2:
102
BomonKTDT-§HGTVT
S3 S0 S1 S2
S AB AB
S0 00 01
S1 01 10
S2 10 00
S3 11 00
Tõ b¶ng tr¹ng th¸i, ta thÊy tr¹ng th¸i S3(11) sÏ chuyÓn vÒ
S0(00)
103
PTH-DTT
VI. Lu ý khi thiÕt kÕ bé ®Õm:

Bé ®Õm còng lµ mét m¹ch d·y, nªn còng cã thÓ r¬i vµo
tr¹ng th¸i kho¸ hay tr¹ng th¸i chu kú, cho nªn trong qu¸ tr×nh thiÕt
kÕ cÇn h¹n chÕ kh¶ n¨ng nµy, chi tiÕt ph¬ng ph¸p xem ë ch¬ng
M¹ch d·y ®ång bé vµ ch¬ng M¹ch d·y kh«ng ®ång bé.
V. Mét sè IC ®Õm thêng gÆp:

- IC 7490
- IC 74L90
- IC 74LS90
- IC 74LS190
- IC 74LS192
Ngoµi chøc n¨ng ®Õm, çc IC nµy cßn cã thÓ dïng ®Ó chia
tÇn sè theo nguyªn t¾c: n xung vµo cho m xung ra, th× tÇn sè sÏ
gi¶m cßn n/m lÇn.
S¬ ®å ch©n vµ øng dông cô thÓ xem ë çc tµi liÖu híng
dÉn sö dông vµ tra ch©n IC
104
BomonKTDT-§HGTVT
Ch¬ng 9
M« t¶ vµ thiÕt kÕ m¹ch d·y
I. Kh¸i niÖm c¬ b¶n.
1. M« h×nh tæng qu¸t.
V1
Lèi
Lèi Y ra
Vn M¹ch tæ
vµo hîp
Tr¹ng
th¸i Hµ
trong m
M¹ch
d·y
Ck
M« h×nh m¹ch d·y
2 Ph¬ng ph¸p m« t¶ m¹ch d·y.

a. M« h×nh to¸n häc.
Ta cã thÓ dïng mét hÖ ph¬ng tr×nh to¸n häc ®Ó biÓu thÞ mèi
quan hÖ vµo ra cña hÖ tuÇn tù. §èi víi m« h×nh tæng qu¸t h×nh
6.1, nÕu gäi:
V: lµ tËp tÝn hiÖu vµo,
R: tËp tÝn hiÖu ra.
X :lµ tËp hµm kÝch thÝch.
S: tËp çc tr¹ng th¸i trong
th× hÖ cã thÓ ®îc m« t¶ bëi çc ph¬ng tr×nh sau:
a. Otomat (hÖ ph¬ng tr×nh) Mealy:
R = f1(V,S). (1)
S’ = f2(X,S). (2)
X = f3(V,S). (3)
Ph¬ng tr×nh (1) ®îc gäi lµ hµm ra, thÓ hiÖn mèi quan hÖ
gi÷a ®Çu ra víi t¸c ®éng vµo vµ biÕn tr¹ng th¸i.
105
PTH-DTT
Ph¬ng tr×nh (2) lµ hµm chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña çc
phÇn tö nhí.
Ph¬ng tr×nh (3) lµ hµm kÝch thÝch cho çc phÇn tö nhí.
HÖ ph¬ng tr×nh trªn ®îc gäi lµ Otomat Mealy, trong khi
nÕu hµm ra chØ phô thuéc biÕn tr¹ng th¸i mµ kh«ng phô thuéc
biÕn vµo th× hÖ tuÇn tù cã tªn lµ Otomat Moore.
b. Otomat (hÖ ph¬ng tr×nh) Moore.
R = f1 (S),
S’ = f2(X,S),
X = f3 (V,S).
b. B¶ng tr¹ng th¸i.
Trong ph¬ng ph¸p nµy, ta thiÕt lËp b¶ng ®Ó liÖt kª mèi quan
hÖ gi÷a R, tr¹ng th¸i trong S’ víi tÝn hiÖu vµo V vµ tr¹ng th¸i S.
B¶ng thu ®îc cã tªn gäi lµ b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i. NÕu nh ®·
biÕt lo¹i FF, tõ b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i, ta cã thÓ suy ra hµm
chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ hµm kÝch thÝch.
V S  S’ R
V0 S0  S’0 R0
V1 S1  S’1 R1
V2 S2  S’2 R2
V3 S3  S’3 R3
... ... ...
Vn Sn-1  S’n-1 0
B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i.
Minh ho¹: xÐt m¹ch chuyÓn ®æi tõ FF D sang FF JK nh sau:
U1A
U1B
K Ra
U1C
DFF
D Q
_
CP Q
M¹ch chuyÓn ®æi FF D thµnh FF JK

106
BomonKTDT-§HGTVT
Ta cã thÓ biÓu diÔn b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i nh sau:
V S  S’ R
JK
00 0  0 0
00 1  1 1
01 0  0 0
01 1  0 0
10 0  1 1
10 1  1 1
11 0  1 1
11 1  0 0
NÕu ®Æt :
00: V0 ;
01: V1;
10 : V2;
11: V3
vµ 0: S0; 1: S1,
ta sÏ cã:
V S  S’ R
V0 S0  S0 S0
V0 S1  S1 S1
V1 S0  S0 S0
V1 S1  S0 S0
V2 S0  S1 S1
V2 S1  S1 S1
V3 S0  S1 S1
V3 S1  S0 S0
c. BiÓu diÔn b»ng ®å h×nh tr¹ng th¸i.

§å h×nh tr¹ng th¸i lµ mét ®å h×nh cã híng gåm 2 tËp:
M : tËp ®Ønh vµ K: tËp çc cung cã híng.
a. M« h×nh Mealy
TËp ®Ønh M lµ tËp çc tr¹ng th¸i trong.
TËp çc cung K lµ tËp tÝn hiÖu vµo/ra.
Trªn cung ®i tõ Si  Sj ghi tÝn hiÖu vµo/ra t¬ng øng.
§èi víi minh ho¹ chuyÓn ®æi FF trªn, ta sÏ x©y dùng ®îc ®å h×nh
tr¹ng th¸i Mealy nh h×nh vÏ. V2
107
(V3)/S1
V0
V0 S0 S1 (V1)/S1
(V1)/S0 V1
(V3)/S0
M« h×nh Mealy.
PTH-DTT
b. M« h×nh Moore
V× tÝn hiÖu ra chØ phô thuéc vµo tr¹ng th¸i trong cña m¹ch mµ
kh«ng phô thuéc tÝn hiÖu vµo cho nªn :
TËp ®Ønh M lµ tËp tr¹ng th¸i trong/tÝn hiÖu ra.
TËp cung K lµ tËp çc tÝn hiÖu vµo.
II. Çc bíc thiÕt kÕ m¹ch d·y.

- Bµi to¸n cha ®îc h×nh thøc ho¸.
NhiÖm vô thiÕt kÕ ®îc m« t¶ b»ng ng«n ng÷ hoÆc b»ng lu ®å
thuËt to¸n.. Nãi chung lµ cha ®îc h×nh thøc ho¸.
- H×nh thøc ho¸
Phiªn dÞch çc d÷ kiÖn ®ã thµnh 1 h×nh thøc m« t¶ ho¹t
®éng cña m¹ch b»ng çch hinhg thøc ho¸ d÷ liÖu ban ®Çu ë
d¹ng b¶ng tr¹ng th¸i hay ®å h×nh tr¹ng th¸i.
Rót gän çc tr¹ng th¸i trong cña m¹ch ®Ó nhËn ®îc sè tr¹ng th¸i
trong lµ Ýt nhÊt.
Chó ý r»ng, bíc nµy tiÕn hµnh trªn Otomat cha ph¶i lµ nhÞ
ph©n cã V lµ tËp çc tÝn hiÖu vµo, R lµ tËp çc tÝn hiÖu ra, S
lµ tËp çc tr¹ng th¸i trong.
- Otomat nhÞ ph©n.
M· ho¸ tÝn hiÖu vµo , ra, tr¹ng th¸i trong ®Ó nhËn ®îc otomat
nhÞ ph©n cã X lµ tËp tÝn hiÖu vµo, R lµ tËp tÝn hiÖu ra, Q lµ
tËp tr¹ng th¸i trong.
- HÖ hµm cña m¹ch:
X¸c ®Þnh hÖ ph¬ng tr×nh Lu ®å thuËt
logic cñato¸n
m¹ch vµ tèi thiÓu ho¸ çc
ph¬ng tr×nh nµy.
- X©y dùng s¬ ®å m¹ch thùc hiÖn.
Tõ hÖ ph¬ng tr×nh cña m¹ch ®· viÕt chóng ta x©y dùng s¬ ®å
m¹ch thùc hiÖn. B¶ng cña Otomat §å h×nh tr¹ng th¸i
B¶ng Otomat §å h×nh

nhÞ ph©n nhÞ ph©n
HÖ hµm HÖ PT ®Çu HÖ PT ®Çu HÖ PT ®Çu HÖ PT ®Çu

ra vµo kÝch vµo kÝch vµo kÝch vµo kÝch
Y cho FF-D cho FF-T cho FF-JK cho FF-JK
108
S¬ ®å
Çc bíc thiÕt kÕ m¹ch d·y.

BomonKTDT-§HGTVT
1. ThiÕt kÕ m¹ch d·y tõ b¶ng tr¹ng th¸i cña Otomat.

Çc bíc:
1. X¸c ®Þnh s¬ ®å khèi chung.
2. M· ho¸ tÝn hiÖu vµo V, ra R, tr¹ng th¸i trong S vµ Q.
3. LËp b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i.
4. X¸c ®Þnh ®Çu vµo kÝch thÝch cho çc FF, viÕt hÖ hµm
kÝch thÝch vµ hµm ra.
5. X©y dùng s¬ ®å m¹ch.
§Ó hiÓu râ thªm ph¬ng ph¸p thiÕt kÕ m¹ch d·y dïng b¶ng
tr¹ng th¸i ta sÏ xÐt bµi to¸n minh ho¹ sau:
ThiÕt kÕ m¹ch ®Õm ®ång bé thuËn, K®=5 (®Õm tõ 0-4)
dïng FF D theo ph¬ng ph¸p b¶ng tr¹ng th¸i.
Qu¸ tr×nh gi¶i nh sau:
1. X©y dùng s¬ ®å khèi chung.
§Ó x©y dùng m¹ch ®Õm, K®=5 ta dïng 3 FF. H×nh vÏ s¬ ®å khèi
chung ®îc thÓ hiÖn nh sau:
M¹ch
tæhî p
Q3
Q1
TG1
D1 Q2 T G 2 D2 TG3 D3
Ck
S¬ ®å khèi chung cña m¹ch ®Õm K®=5
Theo quy ®Þnh, FF1 cã träng sè nhá nhÊt. FF3 cã träng sè lín
nhÊt.
109
PTH-DTT
2. M· ho¸.
S S’
S0  S1
S1 S2
S2 S3
S3 S4
S4 S0
B¶ng tr¹ng th¸i trong cña m¹ch
3. X©y dùng b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i.

Q3 Q2 Q1 Q’3 Q’2 Q’1 D3 D2 D1
S0 0 0 0 0 0 1 0 0 1
S1 0 0 1 0 1 0 0 1 0
S2 0 1 0 0 1 1 0 1 1
S3 0 1 1 1 0 0 1 0 0
S4 1 0 0 0 0 0 0 0 0
4 X¸c ®Þnh ®Çu vµo kÝch cho FF vµ hÖ hµm kÝch.

Sö dông ph¬ng ph¸p tèi thiÓu ho¸ dïng b¶ng Karnaugh, ta sÏ tÝnh
®îc:
D1 = Q1.Q3
D2 = Q2⊕Q1 D3 = Q1.Q2
6. VÏ s¬ ®å m¹ch.
Sau khi x©y dùng ®îc hÖ hµm kÝch, ta sÏ vÏ m¹ch.
U3C
U5A
U3A
V4
5V
U1A U1B U2A
S S S
V1 D Q D Q D Q
_ _ _
CP1 Q1 CP Q CP Q CP Q V2
CP2 Q2 R R R 5V
M¹ch ®Õm K®=5

110
BomonKTDT-§HGTVT
2. ThiÕt kÕ m¹ch d·y tõ ®å h×nh tr¹ng th¸i.

Gåm 5 bíc thiÕt kÕ:
1. X©y dùng s¬ ®å khèi chung, ®å h×nh tr¹ng th¸i.
2. M· ho¸ V, R, S, Y, Q.
3. X¸c ®Þnh hÖ ph¬ng tr×nh tÝn hiÖu ra
Y = f(X,Q)
4. X¸c ®Þnh hÖ ph¬ng tr×nh hµm kÝch cho çc FF.
X = f(V,Q).
Dùa vµo b¶ng hµm kÝch thÝch, x©y dùng ®îc thuËt to¸n x¸c
®Þnh ph¬ng tr×nh ®Çu vµo kÝch cho çc FF.
Quy íc cung biÓu diÔn sù thay ®æi Qi Q’i nh sau:
0 0 lµ cung lo¹i 0.
1 0 : cung lo¹i 3.
a. Víi FF D.
Do Di = Q’i = tuyÓn çc cung ®i tíi ®Ønh cã Qi=1
= ∑ (1+2)
b. Víi FF T:
Ti = ∑ çc cung cã Qi thay ®æi
= ∑ (2+3)
c. Lo¹i FF JK.
+ Gäi Ton lµ ∑çc cung mµ Qi bËt = ∑(2)
Sau ®ã thùc hiÖn tèi thiÓu ho¸
NÕu ph¬ng tr×nh cña Ton cßn Qi , tøc lµ cã d¹ng:
Ton = T *. Qi
th× J = T*.
NÕu ph¬ng tr×nh cña Ton kh«ng cßn Qi th× : J=Ton.
+ Gäi Toff = ∑cung mµ Qi t¾t = ∑(3); Sau ®ã thùc hiÖn tèi
thiÓu ho¸.
NÕu ph¬ng tr×nh cña Toff cßn Qi tøc cã d¹ng:
Toff= (T**).Qi.
th× K= T**.
NÕu ph¬ng tr×nh cña Toff kh«ng cßn Qi th× K= Toff.
d. Lo¹i FF RS.
S = Ton + [cung lo¹i (1)].
R = Toff + [cung lo¹i (0)].
Chó ý : cung lo¹i (1) vµ cung lo¹i (0) trong dÊu [ ] ®îc lÊy gi¸ trÞ
kh«ng x¸c ®Þnh ; Nh÷ng gi¸ trÞ nµy cïng víi nh÷ng tr¹ng th¸i
kh«ng sö dông ®îc dïng ®Ó tèi thiÓu ho¸.
5. VÏ s¬ ®å m¹ch.
111
PTH-DTT
Chó ý: Ngoµi ra cßn cã thÓ thiÕt kÕ m¹ch d·y tõ Lu ®å

ThuËt to¸n, b»ng çch chuyÓn vÒ §å h×nh Mealy huÆc
§å h×nh Moore
112
BomonKTDT-§HGTVT
Ch¬ng 10
Thanh ghi dÞch
I, Kh¸i qu¸t
1. §Þnh nghÜa:
Thanh ghi dÞch lµ mét m¹ch d·y, cã kh¶ n¨ng ghi gi÷ vµ
dÞch bit th«ng tin(dÞch ph¶i huÆc tr¸i)
Thanh ghi dÞch ®îc dïng: + §Ó nhí sè liÖu
+ §Ó chuyÓn sè liÖu song song
thµnh nèi tiÕp, vµ ngîc l¹i
+ ThiÕt kÕ bé ®Õm, t¹o d·y tÝn
hiÖu nhÞ ph©n tuÇn hoµn theo yªu cÇu cho tríc
……
2. CÊu t¹o
Thanh ghi dÞch gåm d·y çc phÇn tö nhí ®¬n bit(FF) ®îc
m¾c liªn tiÕp vµ ®ãng trong cïng mét vá.
Çc FF sö dông trong thanh ghi dÞch thêng lµ D-FF huÆc FF
m¾c theo kiÓu D-FF, sè FF chÝnh lµ sè bÝt mµ thanh ghi dÞch lu
tr÷ ®îc.
B1B2B3B B1 B2 B3 B4
4
Input
JA A JB B JC C JD D
KA KB KC KD
Cloc
k
Thanh ghi dÞch 4 bit dïng JK-FF
Th«ng tin ®îc n¹p vµo thanh ghi dÞch theo nguyªn t¾c tõng bit
®ång bé víi xung nhÞp, bit ®Çu tiªn ®îc n¹p vµo FF ®Çu tiªn, çc
bit th«ng tin ®· ®îc lu tr÷ dÞch ph¶i 1 bit(bit lu trong FF-A chuyÓn
sang FF-B, FF-B chuyÓn sang FF-C…)
3. Ph©n lo¹i
a, Ph©n lo¹i theo çch ®a th«ng tin vµo, lÊy th«ng tin ra
- Vµo nèi tiÕp, ra song song: th«ng tin ®îc ®a vµo thanh ghi dÞch
tuÇn tù tõng bit mét, sè liÖu ®îc ®a ra ®ång thêi
- Vµo song, ra song song: th«ng tin ®îc ®a vµo vµ lÊy ra ®ång
thêi
- Vµo nèi tiÕp, ra nèi tiÕp: th«ng tin ®îc ®a vµ lÊy ra tuÇn tù tõng
bit mét
113
PTH-DTT
- Vµo song song, ra nèi tiÕp: th«ng tin ®îc ®a vµo thanh ghi dÞch
®ång thêi, sè liÖu ®îc ®a ra tuÇn tù tõng bÝt mét.
b, Ph©n lo¹i theo ®Çu vµo:
- §Çu ra ®¬n: mçi FF trong thanh ghi dÞch chØ cã mét ®Çu ra
Qi(huÆc ®Çu ®¶o), ®îc ®a ra ch©n cña vi m¹ch.
- §Çu ra ®¬n: C¶ hai ®Çu ra cña FF ®îc ®a ra ch©n cña vi m¹ch
II. §å h×nh tæng qu¸t
§å h×nh tæng qu¸t cña thanh ghi dÞch theo m« h×nh De Bruijn
nh sau:
- Thanh ghi dÞch 2 bit:
00
0 1
00 01
0 1
10 11
0 1 0 1
00 01 10 11
B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng

th¸i
S1 01
1 1
S3
0
00 0 1 10
1
S0
0
0
11
S2
§å h×nh tæng qu¸t

114
BomonKTDT-§HGTVT
Tõ ®å h×nh ta nhËn thÊy thanh ghi dÞch sÏ bÞ kho¸ ë tr¹ng th¸i 00

nÕu hµm håi tiÕp lµ 0 vµ kho¸ ë tr¹ng th¸i 11 nÕu hµm håi tiÕp lµ
1.
115
PTH-DTT

S1 S3
1
00 01
1 1
0 S2
1 1
01 1
0 S7
0 1 0
0 00 1 11 1
0 10 1
S0 0
1 1
S5
0
0
10 11
0 0 0
S6
S4
§å h×nh tæng qu¸t thanh ghi dÞch
3 bit

S1 S3 S7
00 1 00 1 01
01 11 11
1 00 01 10
1
10 01 11
0 S1
0 00 1 01
10 11 1
S0 00 01 10 11
0 01 10 11 0
00 10 01
10 11 11
00 0 00 0 10
S8 S1 S1
116
§å h×nh tæng qu¸t thanh ghi dÞch 4
bit
BomonKTDT-§HGTVT
III. ThiÕt kÕ bé ®Õm dïng thanh ghi dÞch
1. S¬ ®å khèi:
Tõ ®å h×nh tr¹ng th¸i cña thanh ghi dÞch ta thÊy r»ng: XuÊt
ph¸t tõ mét tr¹ng th¸i ban ®Çu bÊt kú, øng víi d·y tÝn hiÖu håi
tiÕp fht=DA=JA x¸c ®Þnh, sÏ cã d·y x¸c ®Þnh çc tr¹ng th¸i sÏ
chuyÓn tíi, nÕu d·y tÝn hiÖu cña fht ®îc chän thÝch hîp sao cho d·y
chuyÓn biÕn tr¹ng th¸i t¹o thµnh mét chu tr×nh kÝn th× ®å h×nh
tr¹ng th¸i cña m¹ch chÝnh lµ ®å h×nh tr¹ng th¸i cña bé ®Õm.
Nh vËy bµi to¸n thiÕt kÕ bé ®Õm dïng thµnh ghi dÞch
chuyÓn thµnh bµi to¸n thiÕt kÕ hµm håi tiÕp cung cÊp cho ®Çu
vµo cña bé ghi dÞch, sao cho øng víi hµm nµy çc tr¹ng th¸i cña
m¹ch sÏ chuyÓn biÕn theo mét chu tr×nh kÝn, sè tr¹ng th¸i trong
cña chu tr×nh b»ng K®
S¬ ®å cña bé ®Õm dïng thanh ghi dÞch nh h×nh díi ®©y, çc FF
®îc m¾c víi nhau thµnh thanh ghi dÞch n bit, ®Çu ra cña çc FF
gåm c¶ Q vµ Q ®îc dïng ®Ó t¹o hµm håi tiÕp, ®a tíi ®iÒu khiÓn
®Çu vµo cña thµnh ghi. Gi÷a ®Çu vµo vµ ®Çu ra cña FF cã mèi
quan hÖ:
A'=fht(A, B, C, D,…,N)
B'=A; C'=B;…; N'=M
M¹ch håi tiÕp cã gi¸ trÞ 0 hay 1 vµ ®îc ®a vµo ®Çu vµo cña FF-A,
khi cã xung nhÞp sÏ thiÕt lËp tr¹ng th¸i cña FF- A t¬ng øng.
M¹ch håi tiÕp
JA A JB B JN N
KA A KB A KN A
Clock
Bé ®Õm dïng thanh ghi dÞch 117

PTH-DTT
2. Çc bíc thiÕt kÕ
X¸c ®Þnh sè bÝt n cña thµnh ghi dÞch n≥

log2K®
Chän chu tr×nh chuyÓn tr¹ng th¸i cña bé

®Õm theo ®å h×nh De Bruijn
X¸c ®Þnh fht vµ tèi thiÓu ho¸ hµm nµy
X©y dùng s¬ ®å
VÝ dô: ThiÕt kÕ bé ®Õm K®=8

- Bíc 1, X¸c ®Þnh sè bÝt n=log28=3
- Bíc 2: Chän chu tr×nh chuyÓn tr¹ng th¸i, c¨n cø vµo ®å h×nh
tr¹ng th¸i cña thanh ghi dÞch chän mét chu tr×nh cã 8 tr¹ng th¸i:
S1 S3
1
00 01
1 S2 1
0 1
1
01 1
0 S7
0 1 0
0 00 1 11 1
0 0 10 1
S0 1 1
S5
0
0
10 11
0 0 0
118 S2 S6
BomonKTDT-§HGTVT
Gi¶ sö chän: S0->S1->S3->S7->S6->S5-> S2->S4->S0

- Bíc 3: X¸c ®Þnh hµm håi tiÕp, ký hiÖu çc FF lÇn lît lµ CBA, ta cã
b¶ng m· ho¸ tr¹ng th¸i vµ hµm håi tiÕp nh sau:
S C B A fht
S0 0 0 0 1
S1 0 0 1 1
S3 0 1 1 1
S7 1 1 1 0
S6 1 1 0 1
S5 1 0 1 0
S2 0 1 0 0
S4 1 0 0 0
Tèi thiÓu ho¸ fht:
C 00 01 11 10
BA
0 1 1 1
1 1
fht= C B + C A + CB A
- Bíc 4: X©y dùng s¬ ®å:
JA A JB B JC C
KA A KB A KC A
Cloc
k
119
PTH-DTT
Bµi tËp: thiÕt kÕ t¬ng tù øng víi K®=10, 12, 14
IV. M¹ch t¹o d·y tÝn hiÖu tuÇn hoµn

Thanh ghi dÞch cã thÓ dïng ®Ó t¹o d·y tÝn hiÖu tuÇn hoµn theo
yªu cÇu cho tríc.
1. S¬ ®å khèi:
Gäi L lµ chu kú cña d·y tÝn hiÖu tuÇn hoµn cÇn ph¶i t¹o, tøc
lµ ®Ó t¹o d·y tÝn hiÖu nµy m¹ch ph¶i tuÇn hoµn vµ cã L tr¹ng th¸i
kh¸c nhau. M¹ch nµy theo ®Þnh nghÜa chÝnh lµ bé ®Õm cã
K®=L, bé ®Õm cã thÓ x©y dùng tõ bé ghi dÞch vµ m¹ch håi tiÕp
gièng nh phÇn trªn, thªm vµo ®ã cÇn x©y dùng mét m¹ch tÝn
hiÖu ra ®Ó lÊy d·y tÝn hiÖu tuÇn hoµn.
Ta cã s¬ ®å khèi cña m¹ch nh sau:
M¹ch håi tiÕp
JA A JB B JN N
KA A KB A KN A
Clock
M¹ch logic ra
TÝn hiÖu
ra
M¹ch t¹o tÝn hiÖu tuÇn hoµn dïng thanh ghi
dÞch
120
BomonKTDT-§HGTVT
2. Çc bíc thiÕt kÕ

log2K®
Chän chu tr×nh chuyÓn tr¹ng th¸i cña bé

®Õm theo ®å h×nh De Bruijn
X¸c ®Þnh fht vµ tèi thiÓu ho¸ hµm nµy
X¸c ®Þnh hµm ra vµ tèi thiÓu ho¸ hµm

nµy
X©y dùng s¬ ®å
Minh ho¹: ThiÕt kÕ m¹ch t¹o tÝn chuçi tÝn hiÖu tuÇn hoµn:
L=0-1-0-1-1-1-0-1
- Bíc 1: TÝn hiÖu cã chiÒu dµi L= 8 =>n=log28=3
- Bíc 2: chän chu tr×nh chuyÓn tr¹ng th¸i:
Gi¶ sö chän: S0->S1->S3->S7->S6->S5-> S2->S4->S0
- Bíc 3: X©y dùng hµm håi tiÕp vµ tèi thiÓu ho¸
Ký hiÖu çc FF lÇn lît lµ CBA, ta cã b¶ng m· ho¸ tr¹ng th¸i vµ hµm
håi tiÕp nh sau:
S C B A fht
S0 0 0 0 1
S1 0 0 1 1
S3 0 1 1 1
S7 1 1 1 0
S6 1 1 0 1
S5 1 0 1 0
S2 0 1 0 0
S4 1 0 0 0
121
PTH-DTT
C 00 01 11 10
BA
0 1 1 1
1 1
fht= C B + C A + CB A
- Bíc 4: X¸c ®Þnh hµm ra:
S C B A fht L
S0 0 0 0 1 0
S1 0 0 1 1 1
S3 0 1 1 1 0
S7 1 1 1 0 1
S6 1 1 0 1 1
S5 1 0 1 0 1
S2 0 1 0 0 0
S4 1 0 0 0 1
C 00 01 11 10
BA
0 1
1 1 1 1 1
fht= C + B A
-Bíc 5: X©y dùng s¬ ®å
JA A JB B JC C
KA
A KB
B KC
A
Ck
122
0-1-0-1-1-1-0-1
BomonKTDT-§HGTVT
- Bµi tËp: thiÕt kÕ m¹ch t¹o chuçi tÝn hiÖu tuÇn hoµn:
L=0111000111
L=101110011110
V. Bé ®Õm vßng, vµ bé ®Õm vßng xu¾n
Trong bé ®Õm vßng dïng thanh ghi dÞch, hµm håi tiÕp ®îc
lÊy tõ ®Çu ra cña FF cuèi cïng vµ ®a vµo FF ®Çu tiªn, trong m¹ch
nµy ë mét thêi ®iÓm chØ cã mét FF lu tr¹ng th¸i 1, …çc vÊn ®Ò
kh¸c t¬ng tù nh phÇn thiÕt kÕ bé ®Õm.
Bé ®Õm vßng xu¾n kh¸c víi bé ®Õm vßng ë chç: hµm håi
tiÕp ®îc ®a tõ ®Çu ra ®¶o cña FF cuèi cïng vÒ ®Çu vµo cña FF
®Çu tiªn.
VI. Bé ghi dÞch víi hµm håi tiÕp lµ hµm céng module 2
1. Bé ghi dÞch víi hµm håi tiÕp lµ hµm céng module cã

Lmax=2n-1
Thanh ghi dÞch 4 bit cho trong h×nh sau, cã hµm håi tiÕp
JA A JB B JC C JD D
KA KB KC KD
fht=JA=C ⊕ D
Ck Dùa vµo ®å h×nh De Bruijn cña bé ghi dÞch 4 bit vµ ph¬ng
tr×nh cña hµm håi tiÕp ®ång thêi lµ hµm kÝch cho FF-A dÔ dµng
x¸c ®Þnh ®îc tr¹ng th¸i tiÕp theo cña bé ghi dÞch khi biÕt tr¹ng
th¸i hiÖn t¹i.
VÝ dô , nÕu bé ghi dÞch ®ang ë tr¹ng th¸i S1(0001,
D=0,C=0,B=0,A=1) th× fht=JA= C ⊕ D= 0⊕ 0=0, do vËy khi cã
123
PTH-DTT
xung nhÞp Ck tiÕp theo bé ghi dÞch sÏ chuyÓn ®Õn tr¹ng th¸i
S2(0010, D=0,C=0,B=1,A=0), b¶ng ®Çy ®ñ nh sau:
S D C B A F
S1 0 0 0 1 0
S2 0 0 1 0 0
S4 0 1 0 0 1
S9 1 0 0 1 1
S3 0 0 1 1 0
S6 0 1 1 0 1
S13 1 1 0 1 0
S10 1 0 1 0 1
S5 0 1 0 1 1
S11 1 0 1 1 1
S7 0 1 1 1 1
S15 1 1 1 1 0
S14 1 1 1 0 0
S12 1 1 0 0 0
S8 1 0 0 0 1
Tr¹ng th¸i S0(0000) kh«ng xuÊt hiÖn trong b¶ng tr¹ng th¸i,
v× bé ghi dÞch ë tr¹ng th¸i nµy, do hµm håi tiÕp fht=JA= C ⊕ D nã
sÏ n»m m·i ë tr¹ng th¸i nµy mµ kh«ng tho¸t ra ®îc, ®©y chÝnh lµ
tr¹ng th¸i kho¸, nªn ph¶i lo¹i S0.
Thanh ghi dÞch 4 bit nµy cã sè tr¹ng th¸i kh¸c nhau trong d·y
chuyÓn biÕn tr¹ng th¸i(L, hay K®) lµ 15 ®¹t Lmax
2. VÝ dô øng dông m¹ch lo¹i nµy ®Ó thiÕt kÕ bé ®Õm:
+ Çc bíc thiÕt kÕ:

log2K®
Trªn ®å h×nh tr¹ng th¸i cña Lmax chän bíc

nh¶y thÝch hîp ®Ó chØ cßn l¹i L tr¹ng th¸i
X¸c ®Þnh fht øng víi d·y tr¹ng th¸i cã L ®·

124 chän vµ tèi thiÓu ho¸
X©y dùng s¬ ®å
BomonKTDT-§HGTVT
+ Minh ho¹: ThiÕt kÕ bé ®Õm K®=10, dïng bé ghi dÞch vµ

hµm håi tiÕp céng module 2
- Bíc 1: K®=L=10 do vËy n=4, chän hµm håi tiÕp lµ hµm
céng module t¬ng øng ®Ó m¹ch ®¹t Lmax, nh ®· biÕt ®Ó chän:
fht= C ⊕ D, huÆc fht= A ⊕ D…
Gi¶ sö chän fht= C ⊕ D
- Bíc 2: Trªn ®å h×nh tr¹ng th¸i Lmax=15 cña bé ghi dÞch 4bit
víi fht= C ⊕ D ®· chän, chän bíc nh¶y ®Ó lo¹i ®i 5 tr¹ng th¸i , gi¶
sö chän bíc nh¶y S3 vÒ S7:
S1
DCBA S2 S4 S9 S3
0 0 0 1 0
001 010 100 001 011
1 S8
000
1 1 1 0
100 110 111 111
S12 S14 S15 S7
- Bíc 3: X¸c ®Þnh f*ht dùa vµo ®å h×nh De Bruijn cña bé ghi
dÞch 4 bit, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña f*ht øng víi d·y tÝn hiÖu ®· chän:
125
PTH-DTT
S D C B A f*ht
S1 0 0 0 1 0
S2 0 0 1 0 0
S4 0 1 0 0 1
S9 1 0 0 1 1
S3 0 0 1 1 0
S7 0 1 1 1 1
S15 1 1 1 1 0
S14 1 1 1 0 0
S12 1 1 0 0 0
S8 1 0 0 0 0
Tèi thiÓu ho¸ ta ®îc f*ht= C ⊕ D + AB D + A B D
-Bíc 4: X©y dùng s¬ ®å :
JA A JB B JC C JD D
KA KB KC KD D
Cloc
IC:
k Vi M¹ch tÝch hîp SN 74LS95.
Vi m¹ch SN 74LS95 chøa çc thanh ghi dÞch 4 bit víi çc ®Çu
vµo vµ ra cã thÓ ho¹t ®éng theo kiÓu song song hay nèi tiÕp; nã
cßn cho phÐp dÞch ph¶i hoÆc dÞch tr¸i (chÕ ®é dÞch tr¸i cã thÓ
126 hiÖn ®îc víi çc kÕt nèi thªm bªn ngoµi).
thùc
BomonKTDT-§HGTVT
S¬ ®å ch©n vµ s¬ ®å logic cña vi m¹ch 74LS95
Ch¬ng 11
M¹ch d·y ®ång bé
M¹ch d·y ®ång bé lµ mét m¹ch sè bao gåm çc m¹ch tæ

hîp vµ çc phÇn tö nhí FF, m¹ch ho¹t ®éng theo sù ®ång
bé cña xung nhÞp Ck.
I. Ph©n tÝch
Bµi to¸n ph©n tÝch lµ bµi to¸n x¸c ®Þnh chøc n¨ng cho tríc;
- S¬ ®å m¹ch:
Tõ s¬ ®å m¹ch cho tríc cÇn x¸c ®Þnh chøc n¨ng tõng phÇn tö c¬
b¶n cña s¬ ®å, vµ mèi liªn hÖ gi÷a çc s¬ ®å ®ã
- X¸c ®Þnh ®Çu vµo, ®Çu ra, sè tr¹ng th¸i trong cña m¹ch:
Coi m¹ch nh mét hép ®en, cÇn ph¶i x¸c ®Þnh sè ®Çu vµo, ®Çu
ra, ®Æc ®iÓm çc ®Çu vµo ra, x¸c ®Þnh tr¹ng th¸i cña m¹ch
- X¸c ®Þnh ph¬ng tr×nh hµm ra, hµm kÝch cho çc FF
Dùa vµo s¬ ®å cho tríc x¸c ®Þnh hÖ ph¬ng tr×nh hµm ra, hµm
kÝch cho çc FF
- LËp b¶ng tr¹ng th¸i, b¶ng ra nhÞ ph©n:
B¶ng tr¹ng th¸i, b¶ng ra nhÞ ph©n lµ b¶ng biÓu diÔn quan hÖ
gi÷a tr¹ng th¸i chuyÓn ®Õn, tÝn hiÖu ra nhÞ ph©n víi tr¹ng th¸i
hiÖn t¹i vµ tÝn hiÖu vµo t¬ng øng. Dùa vµo çc ph¬ng tr×nh hµm
kÝch, hµm ra x¸c ®Þnh ®îc ë trªn, vµ dùa vµo ph¬ng tr×nh ®Æc
tÝnh cña FF x¸c ®Þnh ®îc tr¹ng th¸i chuyÓn tíi vµ tÝn hiÖu ra t-
¬ng øng víi tÝn hiÖu vµo vµ tr¹ng th¸i hiÖn t¹i cña m¹ch.
- §å h×nh tr¹ng th¸i: 127
PTH-DTT
Tõ b¶ng tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra ®· lËp ë trªn, x©y dùng ®îc ®å

h×nh tr¹ng th¸i vµ tÝn hiÖu ra cña m¹ch.
- Chøc n¨ng cña m¹ch:
Sau khi lËp ®îc ®å h×nh tr¹ng th¸i, dùa vµo ®å h×nh ®ã x¸c
®Þnh ®îc chøc n¨ng cña m¹ch. Cô thÓ lµ tõ sù ph©n tÝch ®ã mµ
rót ra ®îc chøc n¨ng cña m¹ch.
II. ThiÕt kÕ
1. Çc bíc thiÕt kÕ:

Çc bíc thiÕt kÕ ngîc l¹i víi çc bíc ph©n tÝch, tuy nhiªn m¹ch thiÕt
kÕ ph¶i thùc hiÖn chøc n¨ng cho tríc víi s¬ ®å cµng ®¬n gi¶n
cµng tèt, ®iÒu nµy ®ång nghÜa víi viÖc tèi thiÓu ho¸ tr¹ng th¸i.
- Bíc 1: X¸c ®Þnh bµi to¸n
§©y lµ bíc ®Çu tiªn vµ còng lµ bíc quan träng ®Ó thùc hiÖn tèt
viÖc thiÕt kÕ m¹ch, tríc tiªn ph¶i x¸c ®Þnh ®îc yªu cÇu ®Æt ra
cho m¹ch vµ ph¶i x¸c ®Þnh m¹ch ®îc thiÕt kÕ tõ nh÷ng yÕu tè
nµo?
- Bíc 2: X¸c ®Þnh tÝn hiÖu vµo/ra:
X¸c ®Þnh tÝn hiÖu vµo, ra còng nh ®Æc ®iÓm cña chóng
- Bíc 3: X©y dùng ®å h×nh tr¹ng th¸i, b¶ng tr¹ng th¸i, b¶ng tÝn
hiÖu ra
Nãi chung viÖc x©y ®å h×nh tr¹ng th¸i kh«ng dùa trªn mét
quy t¾c nµo, mµ phÇn lín dùa vµo kinh nghiÖm cña ngêi thùc
hiÖn, nhng quy t¾c lµ dùa vµo yªu cÇu cña bµi to¸n ®Æt ra(tÝn
hiÖu vµo ra ), tõ ®ã lËp ®å h×nh tr¹ng th¸i, x¸c ®Þnh ®îc ®iÒu
kiÖn ®Ó cho m¹ch cã thÓ chuyÓn ®æi tõ tr¹ng th¸i nµy sang tr¹ng
th¸i tiÕp theo vµ khi nµo th× m¹ch cho tÝn hiÖu ra.
128
BomonKTDT-§HGTVT
Tõ ®å h×nh tr¹ng th¸i lËp trªn, x©y dùng b¶ng tr¹ng th¸i vµ
b¶ng tÝn hiÖu ra
X¸c ®Þnh bµi to¸n
X¸c ®Þnh tÝn hiÖu vµo ra
§å h×nh tr¹ng th¸i, b¶ng tr¹ng th¸i, b¶ng ra
Rót gän tr¹ng th¸i
M· ho¸ nhÞ ph©n
X¸c ®Þnh hÖ ph¬ng tr×nh cña m¹ch
S¬ ®å m¹ch thùc hiÖn
- Bíc 4: Tèi thiÓu ho¸

Nh ®· biÕt sè tr¹ng th¸i trong cña m¹ch gÇn nh tØ lÖ víi sè FF ®îc
dïng trong m¹ch, viÖc tèi thiÓu ho¸ tr¹ng th¸i chñ yÕu dùa vµo
kh¸i niÖm t¬ng ®¬ng, ta sÏ xÐt sau.
- Bíc 5: M· ho¸ nhÞ ph©n 129
PTH-DTT
Sau khi tèi thiÓu ho¸ çc tr¹ng th¸i, vµ ®a vµo ®å h×nh tr¹ng th¸i
t¬ng øng, dïng çc biÕn nhÞ ph©n ®Ó m· ho¸ cho çc tr¹ng th¸i,
sè biÕn nhÞ ph©n dïng ®Ó m· ho¸ çc tr¹ng th¸i phô thuéc vµo sè
tr¹ng th¸i trong.
NÕu sè lîng tr¹ng th¸i trong lµ N, sè lîng biÕn nhÞ ph©n dïng
lµ n, th× n ph¶i tho¶ m·n ®iÒu kiÖn: n≥log2N
Cã nhiÒu çch ®Ó m· ho¸ kh¸c nhau, mçi çch cho mét s¬
®å kh¸c nhau, yªu cÇu ph¶i m· ho¸ sao cho s¬ ®å lµ ®¬n gi¶n
nhÊt.
- Bíc 6: X¸c ®Þnh hÖ ph¬ng tr×nh cña m¹ch:
Sau khi ®· m· ho¸ ®îc çc tr¹ng th¸i trong cña m¹ch, cã thÓ
x¸c ®Þnh hÖ ph¬ng tr×nh cña m¹ch theo 2 çch:
+ LËp b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ tÝn hiÖu ra nhÞ ph©n, tõ
®ã x¸c ®Þnh ®îc ph¬ng tr×nh ®Çu vµo kÝch cho çc FF vµ ph-
¬ng tr×nh cña tÝn hiÖu ra, sau ®ã chóng ta tiÕn hµnh tèi thiÓu
ho¸ çc ph¬ng tr×nh ®ã.
+ Dùa trùc tiÕp vµo ®å h×nh tr¹ng th¸i, viÕt hÖ ph¬ng tr×nh Ton ,
Toff cña çc FF vµ ph¬ng tr×nh tÝn hiÖu ra cña m¹ch sau ®ã tiÕn
hµnh tèi thiÓu ho¸ hÖ ph¬ng tr×nh ®ã.
Tõ çc ph¬ng tr×nh ®· x¸c ®Þnh ®îc ta x©y dùng s¬ ®å m¹ch
III. Tèi thiÓu ho¸:
NhiÖm vô ®Æt ra cho ngêi thiÕt kÕ lµ ph¶i ®a ra m¹ch ho¹t
®éng ®óng chøc n¨ng cho tríc, s¬ ®å cµng ®¬n gi¶n cµng tèt,
muèn vËy cÇn gi¶m nhá sè trang th¸i trong.
ViÖc tèi thiÓu ho¸ chñ yÕu dùa vµo kh¸i niÖm"tr¹ng th¸i t-
¬ng ®¬ng", bµi to¸n tèi thiÓu ho¸ tr¹ng th¸i chÝnh lµ bµi to¸n ®i
t×m líp tr¹ng th¸i t¬ng ®¬ng lín nhÊt, vµ ®îc thay b»ng mét tr¹ng
th¸i ®¹i diÖn, sè tr¹ng th¸i t¬ng ®¬ng chÝnh lµ sè tr¹ng th¸i tèi
thiÓu. Cã 3 ph¬ng ph¸p tèi thiÓu hay dïng:
1, Ph¬ng ph¸p Caldwell:
Ph¬ng ph¸p nµy ®îc minh häa qua vÝ dô sau:
ThiÕt kÕ mét m¹ch d·y ®ång bé thùc hiÖn nhiÖm vô kiÓm
tra d·y tÝn hiÖu vµo ë d¹ng nhÞ ph©n cã ®é dµi b»ng 3 ®îc ®a
vµo liªn tiÕp ®Çu vµo X, nÕu d·y tÝn hiÖu vµo cã d¹ng 010 huÆc
110 huÆc 111 th× tÝn hiÖu ra Z=1®Ó b¸o hiÖu lµ m¹ch ®· nhËn
®îc mét trong çc d·y tÝn hiÖu vµo ®ã.
M¹ch thiÕt kÕ cã nhiÖm vô ph¸t hiÖn d·y tÝn hiÖu vµo, nÕu
d·y tÝn hiÖu vµo cã d¹ng 010, huÆc 011, huÆc 110 huÆc 111 th×
Z=1 ®Ó b¸o hiÖu m¹ch ®· nhËn ®îc mét trong çc d·y tÝn hiÖu
®ã.
- Bíc 2: X¸c ®Þnh tÝn hiÖu vµo ra
M¹ch ph¶i thiÕt kÕ lµ m¹ch ®ång bé, nªn ngoµi ®Çu vµo X
cßn cã ®Çu vµo xung nhÞp Ck mét ®Çu tÝn hiÖu ra lµ Z, theo
d¹ng s¬ ®å khèi nh sau:
130
BomonKTDT-§HGTVT
X
Z
Ck M¹ch logic
- Bíc 3: ®å h×nh tr¹ng th¸i, b¶ng tr¹ng th¸i, b¶ng ra: Dùa
vµo çc yªu cÇu cña tÝn hiÖu vµo, ra lËp ®îc ®å h×nh chuyÓn
tr¹ng th¸i nh sau:
S¬ ®å chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i:
S0
000
CK
XCK
S1 001 010 S2
XCK CK XCK CK
011,Z 011,Z=
S3
=1 S4 100 S5 1 S6 110
XCK CK XCK CK XCK CK XCK CK
Tr¹ng th¸i ban ®Çu lµ S0 : khi tÝn hiÖu vµo lµ XCK m¹ch
chuyÓn ®Õn S1, X CK m¹ch chuyÓn ®Õn S2.
T¬ng tù víi tr¹ng th¸i S1, m¹ch sÏ chuyÓn ®Õn S3 khi tÝn
hiÖu vµo lµ XCK, m¹ch chuyÓn ®Õn S2 khi tÝn hiÖu vµo lµ X CK
T¬ng tù víi tr¹ng th¸i S2, m¹ch sÏ chuyÓn ®Õn S5 khi tÝn
hiÖu vµo lµ XCK, m¹ch chuyÓn ®Õn S2 khi tÝn hiÖu vµo lµ X CK.
NÕu m¹ch ë mét trong 4 tr¹ng th¸i S3, S4, S5, S6, khi cã tÝn
hiÖu vµo lµ XCK huÆc X CK m¹ch sÏ chuyÓn ®Õn tr¹ng th¸i ban
®Çu S0, vËy khi d·y tÝn hiÖu vµo lµ 110 huÆc 111 ®êng chuyÓn
®æi tr¹ng th¸i: S0->S1->S3->S0 hay khi d·y tÝn hiÖu vµo lµ 010
huÆc 011 ®êng S0->S2->S5->S0 th× m¹ch sÏ cho tÝn hiÖu ra
131
PTH-DTT
Z=1 t¹i thêi ®iÓm cña xung nhÞp thø 3. Víi ®êng chuyÓn ®æi
kh¸c Z=0, tõ ®å h×nh tr¹ng lËp ®îc b¶ng tr¹ng th¸i nh b¶ng sau:
S' Z
S X=0 X=1 X=0 X=1
S0 S2 S1 0 0
S1 S4 S2 0 0
S2 S6 S5 0 0
S3 S0 S0 1 1
S4 S0 S0 0 0
S5 S0 S0 1 1
S6 S0 S0 0 0
- Bíc 4: Tèi thiÓu ho¸ tr¹ng th¸i, ta sÏ dïng ph¬ng ph¸p Caldwell:
+ Tr¹ng th¸i t¬ng ®¬ng:
Tr¹ng th¸i Si ®îc gäi lµ t¬ng ®¬ng víi Sj khi vµ chØ khi nÕu
lÊy Si vµ Sj lµ 2 tr¹ng th¸i ban ®Çu th× víi mäi tÝn hiÖu vµo cã
thÓ cã chóng lu«n lu«n cho tÝn hiÖu ra gièng nhau.
NÕu cã nhiÒu tr¹ng th¸i t¬ng ®¬ng víi nhau tõng ®«i mét
th× chóng t¬ng ®¬ng víi nhau. §Ó kiÓm tra nhãm çc tr¹ng thai t-
¬ng ®¬ng víi nhau kh«ng, cã thÓ sö dông b¶ng tr¹ng th¸i vµ tÝn
hiÖu ra nh sau:
- Nhãm çc tr¹ng th¸i t¬ng ®¬ng ph¶i cã nh÷ng hµng trong b¶ng
tÝn hiÖu ra gièng nhau.
- Nhãm çc tr¹ng th¸i t¬ng ®¬ng ph¶i cã nh÷ng hµng trong b¶ng
tr¹ng th¸i ë cïng mét cét(øng víi cïng tæ hîp tÝn hiÖu vµo ) lµ t¬ng
®¬ng. NghÜa lµ øng víi cïng mét tæ hîp tÝn hiÖu vµo çc tr¹ng
th¸i sÏ chuyÓn biÕn tíi, cña chóng lµ t¬ng ®¬ng.
§iÒu nµy cho thÊy thñ tôc kiÓm tra tÝnh t¬ng ®¬ng cña nhãm çc
tr¹ng th¸i ph¶i tiÕn hµnh tuÇn tù tõng bíc cho ®Õn nhãm cã tr¹ng
th¸i cuèi cïng, nÕu nhãm cã tr¹ng th¸i cuèi cïng nµy lµ t¬ng ®¬ng
th× nhãm tr¹ng th¸i ®îc kiÓm tra lµ t¬ng ®¬ng.
Quy t¾c Caldwell:
Nh÷ng hµng(t¬ng øng víi tr¹ng th¸i trong) cña b¶ng chuyÓn
®æi tr¹ng th¸i vµ tÝn hiÖu ra sÏ kÕt hîp víi nhau vµ ®îc biÓu diÔn
mét hµnh chung- ®Æc trng(tr¹ng th¸i ®Æc trng) cho chóng nÕu
nh chóng tho¶ m·n 2 ®iÒu kiÖn sau:
1- Çc hµng t¬ng øng trong ma trËn gièng nhau
2- Trong ma trËn ra, çc hµng t¬ng øng ph¶i tho¶ m·n mét
trong 3 ®iÓm:
- Çc hµng trong ma trËn ph¶i gièng nhau
- Çc tr¹ng th¸i trong cïng mét cét n»m trong nhãm tr¹ng th¸i
®îc xÐt
- Çc tr¹ng th¸i ë trong cïng mét cét lµ çc tr¹ng th¸i t¬ng øng
132
BomonKTDT-§HGTVT
Sau khi ®· thay thÕ çc tr¹ng th¸i t¬ng ®¬ng b»ng mét tr¹ng
th¸i chung ®Æc trng cho chóng, lÆp l¹i çc c«ng viÖc t×m çc
tr¹ng th¸i t¬ng ®¬ng(çc hµng t¬ng ®¬ng) kh¸c, cho tíi khi nµo
kh«ng thÓ t×m ®îc çc hµng(çc tr¹ng th¸i) t¬ng ®¬ng víi nhau
n÷a th× dõng l¹i. Sè tr¹ng th¸i trong b¶ng tr¹ng th¸i lóc ®ã lµ tèi
thiÓu.
¸p dông quy t¾c Caldwell vµo bµi to¸n trªn, trong b¶ng trªn:
S' Z
S
X=0 X=1 X=0 X=1
S0 S2 S1 0 0
S1 S4 S2 0 0
S2 S6 S5 0 0
S3 S0 S0 1 1
S4 S0 S0 0 0
S5 S0 S0 1 1
S6 S0 S0 0 0
S4 t¬ng ®¬ng S6, S3 t¬ng ®¬ng S5, thay thÕ çc tr¹ng th¸i t-
¬ng ®¬ng b»ng tr¹ng th¸i ®Æc trng cho chóng, ch¼ng h¹n thay
thÕ S4, S6 b»ng S46, S3 vµ S5 b»ng S35, tõ ®ã lËp ®îc b¶ng míi
nh sau:
S X=0 X=1
S0 S2 S1
Z=0 Z=0
S1 S46 S35
Z=0 Z=0
S2 S46 S35
Z=0 Z=0
S35 S0 S0
Z=1 Z=1
S46 S0 S0
Z=0 Z=0
Tõ ®©y ta l¹i thÊy S1≈S2, b¶ng sÏ rót gän nh sau:
S X=0 X=1
S0 S12 S12
133
PTH-DTT
Z=0 Z=0
S12 S46 S35
Z=0 Z=0
S35 S0 S0
Z=1 Z=1
S46 S0 S0
Z=0 Z=0
Tõ b¶ng trªn, kh«ng cã tr¹ng th¸i nµo t¬ng ®¬ng n÷a, nh vËy
m¹ch cßn l¹i 4 tr¹ng th¸i, víi ®å h×nh tr¹ng th¸i nh sau:
AB S
00 S0
01 S12
11 S35
10 S46
AB
00
01
Ck Ck
Ck XCk
10 11,
Z=1
- Bíc 5: M· ho¸ tr¹ng th¸i, çc tr¹ng th¸i ®îc m· ho¸ nh b¶ng trªn
- Bíc 6: X¸c ®Þnh hÖ ph¬ng tr×nh cña m¹ch.
Dùa vµo b¶ng tr¹ng th¸i, b¶ng ra ®Ó x¸c ®Þnh ®Çu vµo kÝch cho
çc FF vµ ph¬ng tr×nh tÝn hiÖu ra.
§Çu vµo kÝch cho çc FF-A vµ FF-B lµ J A, KA JB, KB t¬ng øng víi gi¸
trÞ cña tÝn hiÖu vµo X, theo b¶ng sau:
134
BomonKTDT-§HGTVT
Tr¹ng Tr¹ng th¸i tiÕp Çc ®Çu vµo cña FF

th¸i theo
hiÖn t¹i X=0 X=1 X=0 X=1 X=0 X=1
AB AB AB JA KA JA KA JB KB JB KB
00 01, Z=0 01, Z=0 0 x 0 x 1 x 1 x
01 10, Z=0 11, Z=0 1 x 1 x x 1 x 0
11 00, Z=1 00, Z=1 x 1 x 1 x 1 x 1
10 00, Z=0 00, Z=0 x 1 x 1 0 x 0 x
Sau khi tèi thiÓu ho¸, ta thu ®îc:

JA=B; KA=1; JB= B ; KB= X + A ;
Ph¬ng tr×nh tÝn hiÖu ra Z ®îc x¸c ®Þnh dùa vµo b¶ng chuyÓn
®æi tr¹ng th¸i, b¶ng ra vµ b¶ng m· ho¸ : Z=A.B.CK
Ngoµi çch nµy cã thÓ dùa trùc tiÕp vµo ph¬ng tr×nh Ton vµ Toff
®Ó x¸c ®Þnh.
- Bíc 7: S¬ ®å m¹ch:
135
PTH-DTT
X
JA A JB B
'1' A
KA KB A
CK
2. Ph¬ng ph¸p ph©n ho¹ch:

Ph¬ng ph¸p nµy ®îc dùa trªn viÖc ph©n chia çc tr¹ng th¸i
theo çc líp cã çc ®Æc ®iÓm gièng nhau, sù ph©n chia thùc
hiÖn nh sau:
- Sù ph©n chia lÇn thø nhÊt(P1)
Tõ b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ tÝn hiÖu ra ban ®Çu,
ph©n chia çc tr¹ng th¸i ban ®Çu thµnh nhiÒu líp, trong mçi líp lµ
nh÷ng tr¹ng th¸i cã tÝn hiÖu ra nh nhau khi tÝn hiÖu vµo nh nhau.
- Sù ph©n chia lÇn 2(P2)
XÐt çc tr¹ng th¸i trong cïng mét líp cña P1: NÕu çc tr¹ng th¸i
n»m trong cïng mét líp cña P1 cã çc tr¹ng th¸i tiÕp theo cïng n»m
trong cïng mét líp cña P1 th× ®îc xÕp chung trong mét nhãm.
NÕu kh«ng tho¶ m·n th× ph¶i t¸ch chóng ra thµnh çc nhãm kh¸c
nhau, vµ sÏ ®îc mét tËp hîp çc nhãm míi P2
TiÕp tôc thùc hiÖn nh trªn, sÏ ®îc P3,P4,…, Pi. Qu¸ tr×nh
ph©n chia ®ã sÏ dõng l¹i khi Pi+1=Pi, sè nhãm Pi chÝnh lµ sè tr¹ng
th¸i ®· ®îc tèi thiÓu ho¸.
Sau ®©y lµ mét vÝ dô minh ho¹:
136
BomonKTDT-§HGTVT
B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ tÝn hiÖu ra cña mét m¹ch d·y
®ång bé m« t¶ ë b¶ng sau:
137
PTH-DTT
Tr¹ng th¸i hiÖn t¹i Tr¹ng th¸i tiÕp theo

X=0 X=1
S0 S0 S4
Z=0 Z=1
S1 S4 S2
Z=1 Z=0
S2 S0 S3
Z=1 Z=1
S3 S5 S6
Z=0 Z=1
S4 S1 S2
Z=1 Z=0
S5 S5 S4
Z=0 Z=1
S6 S0 S3
Z=1 Z=1
+ Sù ph©n chia lÇn 1:

P1=(S0,S3,S5)(S1,S4)(S2,S6)
+ Sù ph©n chia lÇn 2:
P2=(S3)(S0, S5)(S1,S4)(S2,S6)
Ta cã P3=P2=(S3)(S0, S5)(S1,S4)(S2,S6)
Tr¹ng th¸i hiÖn Tr¹ng th¸i tiÕp theo

t¹i X=0 X=1
S05 S05 S14
Z=0 Z=1
S14 S14 S26
Z=1 Z=0
S26 S05 S3
Z=1 Z=1
S3 S05 S26
Z=0 Z=1
Nh vËy çc líp tr¹ng th¸i t¬ng ®¬ng cña m¹ch ®· ®îc x¸c ®Þnh,
sau khi tèi thiÓu ho¸ m¹ch chØ cã 4 tr¹ng th¸i nh trªn.
3. Ph¬ng ph¸p dïng b¶ng so s¸nh
Gi¶ sö ban ®Çu m¹ch cã n-1 tr¹ng th¸i trong S0, S1, S2, …,
Sn LËp b¶ng so s¸nh cã çc hµng vµ cét nh h×nh vÏ.
Mçi « biÓu diÔn cÆp so s¸nh gi÷a 2 tr¹ng th¸i t¬ng øng(Si, Sj)
t¹i hµng vµ cét t¬ng øng víi « ®ã. TiÕn hµnh tèi thiÓu ho¸ nh sau:
- Trong mçi «, nÕu cÆp tr¹ng th¸i t¬ng øng cã tÝn hiÖu ra gièng
nhau víi mäi tæ hîp tÝn hiÖu vµo(hµng trong b¶ng ra nh nhau) th×
ghi vµo ®ã cÆp tr¹ng th¸i mµ nã chuyÓn ®Õn øng víi tõng tæ hîp
tÝn
138hiÖu vµo. NÕu tÝn hiÖu ra kh¸c nhau th× ®¸nh dÊu X vµo ®ã.
BomonKTDT-§HGTVT
- KiÓm tra nh÷ng « ghi cÆp tr¹ng th¸i: « nµy bÞ g¹ch ®i(X) nÕu
nh trong « ®ã cã mét cÆp tr¹ng th¸i ®· bÞ g¹ch ë « t¬ng øng víi
chóng tríc.
TiÕn hµnh nh bíc 2 cho tíi khi nµo kh«ng g¹ch ®îc « nµo n÷a th×
dõng l¹i, nh÷ng « kh«ng bÞ g¹ch sÏ t¬ng øng víi çc cÆp tr¹ng th¸i
t¬ng ®¬ng Si,Sj t¹i hµng vµ cét t¬ng øng víi « ®ã.
- KiÓm tra çc tr¹ng th¸i t¬ng ®¬ng víi Si: trªn b¶ng kÐo theo sÏ
kiÓm tra tõng cét tõ ph¶i(Sn) sang tr¸i(S0) ®Ó x¸c ®Þnh çc líp
tr¹ng th¸i t¬ng ®¬ng, sè líp tr¹ng th¸i t¬ng ®¬ng cña S0 chÝnh lµ
sè tr¹ng th¸i cña m¹ch ®· tèi thiÓu.
Minh häa:
Cho b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ tÝn hiÖu ra m« t¶ nh b¶ng
sau:
Tr¹ng th¸i tiÕp theo
Tr¹ng th¸i hiÖn
X=0 X=1
t¹i
S0 S0 S2
Z=0 Z=0
S1 S3 S0
Z=1 Z=0
S2 S5 S5
Z=0 Z=0
S3 S4 S1
Z=1 Z=0
S4 S6 S6
Z=1 Z=0
S5 S2 S0
Z=0 Z=0
S6 S1 S7
Z=1 Z=0
S7 S7 S2
Z=0 Z=0
Sau ®©y lµ çc bíc tèi thiÓu ho¸:

- Bíc 1: §¸nh dÊu X vµo nh÷ng « mµ cÆp tr¹ng th¸i t¬ng øng víi «
®ã cã hµng t¬ng øng trong b¶ng tÝn hiÖu ra kh¸c nhau. Nh÷ng «
kh«ng bÞ g¹ch, ghi nh÷ng cÆp tr¹ng th¸i S'i-S'j mµ 2 tr¹ng th¸i Si,
Sj sÏ chuyÓn biÕn tíi øng víi tÝn hiÖu vµo X=0 vµ X=1
- Bíc 2: TiÕn hµnh kiÓm tra çc « trong b¶ng
KiÓm tra çc « trong b¶ng sau:
S
S 139
S S S S S S S
PTH-DTT
S1
S2
S0-S5
S2-S5
S3 S3-S4
S0-S1
S3-S6
S4 S0-S6S4-S6
S1-S6S0-S2S2-S5
S5
S1-S3
S0-S7S1-S4
S6 S1-S7S1-S6
S6-S7S0-S7
S5-S7
S7 S2-S5S2-S7
S0 S1 S2 S3 S4 S5 S6
G¹ch thªm mét sè « míi, ®îc b¶ng ë h×nh

sau
S1
S2 S0-S5
S2-S5
S3-S4
S3 S0-S1
S3-S6
S0-S6S4-S6
S4 S1-S6S0-S2S2-S5
S1-S3
S5 S0-S7S1-S4
S1-S7S1-S6
S6-S7S0-S7
S6
S5-S7
S2-S5S2-S7
S7
S0 S1 S2 S3 S4 S5 S6
S5: (S6)(S5, S7)

S4: (S6)(S5, S7)(S4)
S3: (S6)(S5, S7)(S4)(S3)
S2: (S6)(S2, S5, S7)(S4)(S3)(S1)
140
BomonKTDT-§HGTVT
S1: (S6)(S2, S5, S7)(S4)(S3)(S1)

Sè tr¹ng th¸i tèi thiÓu b»ng sè nhãm tr¹ng th¸i t¬ng ®¬ng
cét S0, m¹ch cã sè tr¹ng th¸i tèi thiÓu lµ 5.
LËp ®îc b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ tÝn hiÖu ra ®· tèi
thiÓu nh b¶ng sau:
Tr¹ng th¸i hiÖn t¹i Tr¹ng th¸i tiÕp theo

X=0 X=1
S0257 S0257 S0257
Z=0 Z=0
S1 S3 S0257
Z=1 Z=0
S3 S4 S1
Z=1 Z=0
S4 S6 S6
Z=1 Z=0
S6 S1 S0257
Z=1 Z=0
IV. M· ho¸ tr¹ng th¸i

Trong çc minh ho¹ tríc ®©y çc tr¹ng th¸i cña m¹ch ®îc m·
ho¸ tuú ý, cã nhiÒu çch m· ho¸ kh¸c nhau vµ mçi çch cho mét
s¬ ®å kh¸c nhau, cÇn ph¶i chän çch m· ho¸ sao cho s¬ ®å m¹ch
thùc hiÖn lµ ®¬n gi¶n nhÊt. HiÖn nay vÉn cha cã çch m· ho¸ nµo
lµ tèi u nhÊt.
Thêng thùc hiÖn theo 2 çch sau ®Ó cã ®îc s¬ ®å t¬ng ®èi
®¬n gi¶n
- Quy t¾c1:
NÕu mét tr¹ng th¸i hiÖn t¹i Si cã thÓ chuyÓn biÕn ®Õn nhiÒu
tr¹ng th¸i S'i1, S'i2,…,S'in th× çc tr¹ng th¸i S'ij ph¶i ®îc m· ho¸
b»ng çc tõ m· kÕ cËn(chØ kh¸c nhau mét biÕn).
- Quy t¾c 2:
NÕu nhiÒu tr¹ng th¸i Sj1, Sj2,…,Sjn cïng chuyÓn biÕn ®Õn
mét tr¹ng th¸i tiÕp theo S'j th× çc tr¹ng th¸i Sj1, Sj2,…,Sjn ®ã
ph¶i ®îc m· ho¸ b»ng çc tõ m· ho¸ kÕ cËn nhau.
V. M¹ch d·y ®ång bé dïng m« h×nh Moore vµ m« h×nh

Mealy
Nh¾c lai:
M« h×nh Moore lµ m« h×nh mµ tÝn hiÖu ra chØ phô thuéc
vµo tr¹ng th¸i trong cña m¹ch.
M« h×nh Mealy lµ m« h×nh mµ tÝn hiÖu ra phô thuéc c¶
vµo tr¹ng th¸i trong vµ tÝn hiÖu vµo X.
Ta nghiªn cøu 2 m« h×nh nµy qua mét vÝ dô:
ThiÕt kÕ mét m¹ch d·y ®ång bé nhËn biÕt d·y tÝn hiÖu vµo,
tÝn hiÖu vµo ®îc ®a liªn tiÕp ë ®Çu vµo cña m¹ch theo d¹ng nhÞ
141
PTH-DTT
ph©n, mçi lÇn d·y tÝn hiÖu vµo lµ 101, m¹ch sÏ cho ra tÝn hiÖu
Z=1, çc bÝt d÷ liÖu vµo ®îc ®ång bé víi xung nhÞp Ck.
Gi¶i:
Theo ®Çu bµi ra ta cÇn ph¶i thiÕt kÕ 1 m¹ch d·y ®ång bé ®Ó
ph¸t hiÖn d·y tÝn hiÖu vµo, nÕu d·y tÝn hiÖu vµo cã d¹ng 101 th×
®Çu ra Z=1
- Bíc 2: X¸c ®Þnh tÝn hiÖu vµo, ra:
M¹ch cã 2 ®Çu tÝn hiÖu vµo lµ X vµ xung nhÞp Ck, vµ cã mét ®Çu
tÝn hiÖu ra Z, theo nh s¬ ®å khèi sau:
X 10100111011
Z
M¹ch
Ck logic
- Bíc 3: ®å h×nh tr¹ng th¸i, b¶ng tr¹ng th¸i, vµ tÝn hiÖu ra

a, NÕu dïng m« h×nh Mealy:
Ck
S3
S0 Ck
AB
00 AB
XCk 10
Ck S1
XCk
AB
01
Ck
XCk S2
Z=XCk AB
11
142
BomonKTDT-§HGTVT
Theo yÕu cÇu cña bµi to¸n chØ cÇn sö dông 3 tr¹ng th¸i ®Ó
m· ho¸ S0, S1, S2. Nh vËy dïng 2 bÝt nhÞ ph©n sÏ thõa 1 tr¹ng th¸i,
®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng r¬i vµo tr¹ng th¸i khãa, ta thiÕt kÕ ®Ó m¹ch
khi r¬i vµo tr¹ng th¸i ®ã, th× ngay tõ xung nhÞp ®Çu tiªn nã sÏ
vÒ S0. Ta cã b¶ng tr¹ng th¸i vµ tÝn hiÖu ra:
143
PTH-DTT
S X=0 X=1
S0 S0 S1
Z=0 Z=0
S1 S2 S1
Z=0 Z=0
S2 S0 S1
Z=0 Z=1
S3 S0 S0
Z=0 Z=0
b, Víi m« m×nh Moore:

ChuyÓn tõ m« h×nh Mealy sang Moore ta ®îc s¬ ®å vµ
çch m· ho¸ nh sau:
A B S
0 0 S0
0 1 S1
1 1 S2
1 0 S3
Ck
S0
AB
00
XCk
S1
XCk
XCk
AB Ck
01
Ck
S3 S2
XCk
AB
Z=1
11
Ck
AB
10
144
BomonKTDT-§HGTVT
Tr¹ng th¸i S3 chÝnh lµ tr¹ng th¸i cho tÝn hiÖu ra Z=1
- Bíc 4:Tèi thiÓu ho¸

Víi vÝ dô nµy ta nhËn thÊy çc tr¹ng th¸i kh«ng thÓ tèi thiÓu
thªm ®îc n÷a.
- Bíc 5: M· ho¸ tr¹ng th¸i, víi bµi to¸n nµy ¸p dông ph¬ng ph¸p m·
ho¸ kh¸c nhau 1 bÝt
A B S
0 0 S0
0 1 S1
1 1 S2
1 0 S3
- Bíc 6: HÖ ph¬ng tr×nh cña m¹ch

a, M« h×nh Mealy:
TONA=S1 X = AB X => JA=B X
TOffA=S3+ S2 X + S2X=S2+S3=A => KA=1
TONB=S0X= A B X => JB= AX
TOffB=S2 X = AB X => KB= A X
Vµ Z= ABXCk
a, M« h×nh Moore:
TONA=S1 X = AB X => JA=B X
TOffA=S2 X + S3X=AB X +A B X => KA=B⊕X
TONB= B ( AX + A) => JB=A+X
TOffB=S2 X +S2X => KB= A
Vµ Z= A B
- Bíc 7: S¬ ®å
a, M« h×nh Mealy:
X
JA A JB B
'1' A
K K A
CK A B
Z
145
PTH-DTT
b, M« h×nh Moore:
X
JA A JB B
A
K K A
CK A B
146
BomonKTDT-§HGTVT
Ch¬ng 12
M¹ch d·y kh«ng ®ång bé
NÕu m¹ch d·y ®ång bé ho¹t ®éng theo sù ®iÒu khiÓn cña
xung nhÞp Ck th× m¹ch d·y kh«ng ®ång bé ho¹t ®éng theo sù
®iÒu khiÓn bëi çc sù kiÖn mµ kh«ng tu©n theo quy luËt.
Tãm l¹i tÊt c¶ çc m¹ch d·y mµ ®îc ®iÒu khiÓn bëi çc sù
kiÖn ngÉu nhiªn th× ®îc xÕp vµo nhãm m¹ch d·y kh«ng ®ång bé.
I. Çc bíc thiÕt kÕ:
VÒ c¬ b¶n gièng víi çc bíc thiÕt kÕ m¹ch ®ång bé, chØ
kh¸c ë bíc 5 vµ bíc 6
X¸c ®Þnh bµi to¸n
X¸c ®Þnh tÝn hiÖu vµo ra
§å h×nh tr¹ng th¸i, b¶ng tr¹ng th¸i, b¶ng ra
Rót gän tr¹ng th¸i
M· ho¸ nhÞ ph©n
X¸c ®Þnh hÖ ph¬ng tr×nh cña m¹ch
S¬ ®å m¹ch thùc hiÖn
147
PTH-DTT
- Bíc 5: M· ho¸ nhÞ ph©n

M¹ch kh«ng ®ång bé ho¹t ®éng kh«ng cã sù t¸c ®éng cña xung
nhÞp, cho nªn trong m¹ch thêng xuÊt hiÖn hiÖn tîng ch¹y ®ua
huÆc hiÖn tîng chu kú, dÉn tíi sù ho¹t ®éng kh«ng chÝnh x¸c cña
m¹ch. Cho nªn khi m· ho¸ cÇn cã biÖn ph¸p ®Ó lo¹i trõ.
- Bíc 6: X¸c ®Þnh hÖ ph¬ng tr×nh cña m¹ch:
Dùa vµo b¶ng tr¹ng th¸i b¶ng tÝn hiÖu ra vµ cã thÓ dùa trùc
tiÕp vµo ®å h×nh. C¶ 2 çch ®Òu cã 2 lo¹i ph¬ng tr×nh:
+ Ph¬ng tr×nh cña m¹ch chØ dung NAND
+ Ph¬ng tr×nh cña m¹ch chØ dung RS-FF kh«ng ®ång bé vµ çc
m¹ch NAND
Çch 1: Dùa vµo b¶ng tr¹ng th¸i vµ tÝn hiÖu ra
*. ChØ dïng m¹ch NAND:
Ký hiÖu A, B,…, N lµ çc biÕn nhÞ ph©n dïng ®Ó m· ho¸ tr¹ng th¸i
trong cña m¹ch.
X1, X2 ,…,Xm lµ çc tÝn hiÖu vµo ®· ®îc m· ho¸ nhÞ ph©n
Z1, Z2 ,…,Zn lµ çc tÝn hiÖu ra ®· ®îc m· ho¸ nhÞ ph©n
Dùa vµo b¶ng tr¹ng th¸i, b¶ng ra x¸c ®Þnh ®îc hÖ ph¬ng tr×nh:
A'=fA(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
B'=fB (A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
…………….
N'=fN(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
Z1 =g1(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
Z2 =g2(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
…………
Zn =gn(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
Tèi thiÓu ho¸ hÖ hµm nµy vµ viÕt ph¬ng tr×nh ë d¹ng chØ dïng
NAND
*, M¹ch dïng RS-FF vµ çc m¹ch NAND
Trong b¶ng m· tr¹ng th¸i, c¨n cø vµo sù thay ®æi tr¹ng th¸i cña
tõng FF:
A->A'; B->B',…,N->N', x¸c ®Þnh ®îc gi¸ trÞ t¬ng øng cña ®Çu
vµo kÝch R, S cho tøng FF, tõ ®ã viÕt ®îc hÖ ph¬ng tr×nh:
RA=F1(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
RB=F2(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
Tèi thiÓu ho¸ hµm vµ viÕt ph¬ng tr×nh ë d¹ng dïng NAND. Çch
lµm t¬ng tù víi B, C,..,N
Çch 2: Dùa trùc tiÕp vµo ®å h×nh tr¹ng th¸i
Ta cã ph¬ng tr×nh ®Çu vµo kÝch R, S cña FF-A lµ:
SA=TËp hîp bËt(on) cña A + [(1)]
RA=TËp hîp t¾t(off) cña A + [(0)]
T¬ng tù cho B, C,…,N
*. NÕu chØ dïng NAND
Ta cã ph¬ng tr×nh cña RS-FF nh sau:
Q'=S+ RQ => A'=SA+ R A A
148
BomonKTDT-§HGTVT
Sau ®ã tiÕn hµnh tèi thiÓu ho¸ tõng ph¬ng tr×nh vµ viÕt d-
íi d¹ng chØ dïng NAND.
TiÕn hµnh t¬ng tù víi B, C,..,N
* NÕu chØ dïng RS-FF kh«ng ®ång bé vµ çc m¹ch NAND
Ta cÇn x¸c ®Þnh SA, RA theo çc biÕn ®Çu vµo vµ çc biÕn nhÞ
ph©n dïng ®Ó m· ho¸:
RA=F1A(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
SA=F2A(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
RB=F2B(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
……………..
RN=F1N(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
SN=F2N(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
Z1=Y1(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
Z2=Y2(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
………….
Zn=Yn(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
Tèi thiÓu ho¸ hÖ ph¬ng tr×nh: viÕt çc ph¬ng tr×nh ë d¹ng dïng
m¹ch NAND.
II. m· ho¸ vµ Tèi thiÓu ho¸ th¸i trong m¹ch d·y kh«ng ®ång
bé.
1. M· ho¸ tr¹ng th¸i:
Nãi chung m· ho¸ tr¹ng th¸i ë lo¹i m¹ch nµy vÒ nguyªn t¾c
còng gièng nh hÖ thèng m¹ch d·y ®· xem xet, nhng lu ý viÖc m·
ho¸ ph¶i tr¸nh ®îc hiÖn tîng chu kú vµ ch¹y ®ua.
Tr¸nh hiÖn tîng chu kú: Ph¶i lu ý sao cho víi mäi tæ hîp tÝn
hiÖu vµo th× m¹ch lu«n lu«n cã mét tr¹ng th¸i æn ®Þnh.
Tr¸nh hiÖn tîng ch¹y ®ua: Ph¶i lu ý m· ho¸ sao cho víi tÊt c¶
çc chuyÓn biÕn tr¹ng th¸i cã thÓ cã cña m¹ch chØ cã duy nhÊt
mét biÕn thay ®æi mµ th«i, tøc lµ çc cÆp tõ m· m· ho¸ cho Si vµ
Sj(Si->Sj) cã kho¶ng çch Hamming lµ 1
Minh ho¹:
Cho ®å h×nh tr¹ng th¸i cña m¹ch d·y kh«ng ®ång bé nh
h×nh sau:
S0 S1
AB X AB
00 01
X X
S2 149
AB
11
PTH-DTT
Khi thay ®æi tõ S2->S0 c¶ hai biÕn nhÞ ph©n ®Òu thay
®æi(11->00), ®iÒu nµy dÉn ®Õn hiÖn tîng ch¹y ®ua trong m¹ch,
®Ó tr¸nh ta ®a thªm biÕn S3 ®Ó sù thay ®æi tõ S2->S0 th«ng
qua S3, tøc lµ S2->S3->S0, ®¶m b¶o chØ cã mét biÕn thay ®æi,
thêng chän ®iÒu kiÖn tho¸t khái tr¹ng th¸i gi¶ lµ v« ®iÒu kiÖn:
S0 S1
AB X AB
00 01
V« ®iÒu
kiªn X
S2
AB X AB
10 11
S3
Tãm lai: Khi m· ho¸ çc tr¹ng th¸i trong cña m¹ch, ®Ó tr¸nh hiÖn
tîng chu kú, vµ ch¹y ®ua, ta cÇn cã tr¹ng th¸i trung gian, th«ng th-
êng t¨ng sè bit m· ho¸ ®Ó t¨ng tr¹ng th¸i, vµ lùa chän tr¹ng th¸i
trung gian cho hîp lý, vµ ph¶i thiÕt kÕ ®Ó viÖc tho¸t khái tr¹ng
th¸i trung gian lµ v« ®iÒu kiÖn
2. Tèi thiÓu ho¸:
Gièng nh m¹ch d·y ®ång bé, nhng thêng chó ý ®Õn yÕu tè m¹ch
ch¹y tèt lµ ®îc(kh«ng cã hiÖn tîng ch¹y ®ua vµ chu kú)
III. HiÖn tîng chu kú vµ ch¹y ®ua
1. HiÖn tîng chu kú:
HiÖn tîng chu kú lµ hiÖn tîng t¹i mét tæ hîp tÝn hiÖu nµo ®ã,
m¹ch liªn tôc chuyÓn tõ tr¹ng th¸i nµy sang tr¹ng th¸i kh¸c theo
150
BomonKTDT-§HGTVT
mét chu kú kÝn, nghÜa lµ trong qu¸ tr×nh ®ã kh«ng cã tr¹ng th¸i
nµo æn ®Þnh, do vËy khi thay ®æi tÝn hiÖu vµo kh«ng x¸c ®Þnh
®îc m¹ch ®ang ë tr¹ng th¸i nµo trong d·y çc tr¹ng th¸i nãi trªn.
VÝ dô: øng víi mét tæ hîp tÝn hiÖu vµo qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi
tr¹ng th¸i theo H×nh vÏ díi ®©y
ViÖc m· ho¸ tr¹ng th¸i sö dông biÕn nhÞ ph©n A vµ B lµ
hoµn toµn tuú ý. §å h×nh tr¹ng th¸i, vµ b¶ng tr¹ng th¸i nh sau:
Gi¶ thiÕt ban ®Çu m¹ch ë tr¹ng th¸i S3(AB=10) vµ X=0, sau
®ã tÝn hiÖu vµo X thay ®æi tõ 0 1, m¹ch sÏ chuyÓn tõ tr¹ng
th¸i S3S0.
NÕu X vÉn =1 m¹ch sÏ chuyÓn lÇn lît chuyÓn ®Õn çc tr¹ng
th¸i tiÕp theo lµ S1, S2, …, S0 . Khi X= 1 ta cã:
S3  S0  S1  S2->S3, tøc m¹ch kh«ng cã tr¹ng
th¸i æn ®Þnh
S0 S1
AB X AB
00 01
X +X
X
S2
AB AB
10 11
+X
S3
X
151
PTH-DTT
X 0
S 1
S0 S2 S1
X=1 S1 S2 S2
S2 S3 S3
S3 S3 S0
2. HiÖn tîng ch¹y ®ua:

HiÖn tîng ch¹y ®ua trong m¹ch kh«ng ®ång bé lµ hiÖn tîng,
do tÝnh kh«ng ®ång nhÊt cña çc phÇn tö nhÞ ph©n dïng ®Ó m·
ho¸ tr¹ng th¸i, v× m¹ch ho¹t ®éng kh«ng ®ång bé nªn khi chuyÓn
tr¹ng th¸i tõ Si Sj m¹ch cã thÓ chuyÓn theo çc ®êng kh¸c
nhau.
NÕu tr¹ng th¸i cuèi cïng cña nh÷ng con ®êng Êy lµ æn
®Þnh vµ duy nhÊt th× ch¹y ®ua lµ ch¹y ®ua kh«ng nguy hiÓm,
nhng nÕu çch chuyÓn tr¹ng th¸i Êy dÉn ®Õn çc tr¹ng th¸i æn
®Þnh kh¸c nhau, cã thÓ tíi tr¹ng th¸i kho¸ vµ kh«ng tho¸t ra ®îc.
VÝ dô ch¹y ®ua kh«ng nguy hiÓm: Mét m¹ch d·y
kh«ng ®ång bé cã b¶ng tr¹ng th¸i m« t¶ ë h×nh sau:
M¹ch cã thÓ thay ®æi tr¹ng th¸i theo nh÷ng con ®êng kh¸c
nhau tuú thuéc vµo thø tù thay ®æi cña A vµ B:
-NÕu A vµ B thay ®æi ®ång thêi m¹ch sÏ chuyÓn sang
tr¹ng th¸i S2 råi míi sang tr¹ng th¸i S3.
- NÕu B thay ®æi tríc A th× m¹ch sÏ lÇn lît chuyÓn qua S1,
S2 råi míi sang S3
- NÕu A thay ®æi tríc B m¹ch sÏ chuyÓn tõ S0 sang S3
X 0
AB S 1
B thay ®æi tríc A
S0 S2 S1
00
S1 S2 S2
01 Avµ B cïng thay
S2 S3 S3 ®æi
11 S3 S3 S0
10 A thay ®æi tríc B
152
BomonKTDT-§HGTVT
C¶ 3 con ®êng chuyÓn ®æi ®Òu dÉn ®Õn cïng mét tr¹ng
th¸i æn ®Þnh S3. HiÖn tîng ch¹y ®ua nµy lµ ch¹y ®ua kh«ng
nguy hiÓm.
Khi m¹ch ®ang ë tr¹ng th¸i æn ®Þnh(khoanh trßn), nã chØ
thay ®æi tr¹ng th¸i khi tÝn hiÖu vµo thay ®æi.
VÝ dô ch¹y ®ua nguy hiÓm: §å h×nh tr¹ng th¸i cña
mét m¹ch kh«ng ®ång bé m« t¶ ë h×nh sau:
X
X
AB X AB
00 11
S0 S1
X X
S2
AB AB
10 01
S3
X
Gi¶ thiÕt tr¹ng th¸i ban ®Çu cña m¹ch lµ S0(AB=00) vµ tÝn
hiÖu vµo X=0. NÕu X thay ®æi tõ 01 m¹ch sÏ chuyÓn ®æi tr¹ng
th¸i nh sau:
- NÕu A, B thay ®æi ®ång thêi m¹ch sÏ chuyÓn ®Õn S1
- NÕu B thay ®æi tríc A th× m¹ch sÏ chuyÓn ®Õn S2
- NÕu A thay ®æi tríc B m¹ch sÏ chuyÓn ®Õn S3
ë ®©y tr¹ng th¸i S3 lµ tr¹ng th¸i kho¸, nh vËy khi A thay
®æi tríc B m¹ch sÏ r¬i vµo tr¹ng th¸i kho¸ vµ kh«ng tho¸t ra ®îc,
ch¹y ®ua khi nµy lµ ch¹y ®ua nguy hiÓm
IV. Çc vÝ dô minh ho¹
1. VÝ dô 1:
ThiÕt kÕ m¹ch ®Õm ®Ó ®Õm sè ngêi vµo th¨m mét viÖn b¶o
tµng, m¹ch gåm 2 LED s¸ng X1 vµ X2 ®îc bè trÝ nh h×nh vÏ. M¹ch
thiÕt kÕ sao cho mçi lÇn ®Õm ®îc mét ngêi
Lèi Lèi ra
vµo
X1 X2 153
PTH-DTT
Ph©n tÝch: Khi cã mét ngêi ®i vµo th× 2 chïm s¸ng sÏ bÞ ch¾n
liªn tiÕp:
- §Çu tiªn X1 bÞ ch¾n, tiÕp
- TiÕp theo X1 vµ X2 cïng bÞ ch¾n
- Sau ®ã X2 bÞ ch¾n, m¹ch cã tÝn hiÖu ra Z=1(mét ngêi
®· ®i vµo)
M« h×nh m¹ch ®Õm nh sau:
X1
X2 M¹ch ®Õm
Z
Quy íc : Chïm s¸ng bÞ ch¾n X; Chïm s¸ng kh«ng bÞ ch¾n X

Ta cã ®å h×nh tr¹ng th¸i cña m¹ch nh sau:
S4 S4
S1 S0 S3
S4 S4
T
Ünh
S4 X1X2 S4
X1X2
S4 S4
Z=1
S2 S4
TÜnh: tr¹ng th¸i
Lèi ra tÜnh
Lèi vµo
S0 lµ tr¹ng th¸i ban ®Çu cña m¹ch(tr¹ng th¸i tÜnh)

- NÕu mét ngêi ®i vµo sù chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña
m¹ch sÏ lµ S0S1  S2 S3 S0
- NÕu mét ngêi ®i ra sù chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña
m¹ch sÏ lµ S0S3  S4 S1 S0
- NÕu mét ngêi ngËp ngõng vµo sau ®ã l¹i ®i ra: ban
®Çu ch¾n X1 , sau ®ã kh«ng ch¾n X1 n÷a, tr¹ng th¸i m¹ch: S0
S1S0 khi nµy m¹ch sÏ kh«ng ®Õm.
LËp b¶ng tr¹ng th¸i, b¶ng ra
154
BomonKTDT-§HGTVT
Tr¹ng th¸i Tr¹ng th¸i tiÕp theo vµ tÝn hiÖu ra

hiÖn t¹i X1 X2 X1 X2 X1 X2 X1 X2
0 0 0 1 1 1 1 0
S0 S S S
0 Z= 3 Z= 0
0 0 Z=0
S1 S S
S
2 1
0
Z= Z=0 Z=
0 0
S S S
S2 3 2 1
S S
Z= S
Z= Z=
0 03 1 4 0
S3
S S S
Z= 3 Z= 4 Z= 1
0 0 0
S4
Z= Z= Z=
0 0 0
B¶ng cã 5 hµng øng víi 5 tr¹ng th¸i hiÖn t¹i cã thÓ xuÊt hiÖn vµ 4
cét, mçi cét øng víi mét tæ hîp gi¸ trÞ cã thÓ X1, X2. Mçi « cña
b¶ng biÓu diÔn tr¹ng th¸i tiÕp theo vµ tÝn hiÖu ra t¬ng øng víi
tr¹ng th¸i hiÖn thêi vµ gi¸ trÞ cña tÝn hiÖu vµo X1, X2.
VÝ dô hµng ®Çu tiªn cña b¶ng øng víi tr¹ng th¸i hiÖn t¹i lµ S0,
nÕu tÝn hiÖu vµo lµ X1X2=01 m¹ch sÏ chuyÓn tíi tr¹ng th¸i S3 vµ
tÝn hiÖu ra Z=0. Trong « ghi râ S3 vµ Z=0.
Trong b¶ng tr¹ng th¸i, nh÷ng « ë ®ã tr¹ng th¸i ®îc khoanh
trßn lµ nh÷ng « cã tr¹ng th¸i tiÕp theo b»ng chÝnh tr¹ng th¸i hiÖn
t¹i, nh÷ng tr¹ng th¸i ®ã lµ tr¹ng th¸i æn ®Þnh, vÝ dô tr¹ng th¸i
hiÖn t¹i lµ S0 víi tÝn hiÖu vµo lµ X1, X2 lµ 00, tr¹ng th¸i tiÕp theo
cña m¹ch vÉn lµ S0. §iÒu kiÖn tr¹ng th¸i æn ®Þnh lµ S'=S(S: tr¹ng
th¸i hiÖn t¹i, S' tr¹ng th¸i tiÕp theo).
Trªn b¶ng cã nh÷ng « trèng, nh÷ng « nµy t¬ng øng çc tæ
hîp tÝn hiÖu kh«ng xuÊt hiÖn ë ®Çu vµo. ThËt vËy do çch x¾p
xÕp cña 2 chïm s¸ng X1, X2 ®Òu ®ang kh«ng bÞ ch¾n(00) t¬ng
øng víi tr¹ng th¸i ban ®Çu S0, kh«ng thÓ ngay tøc kh¾c c¶ 2 chïm
155
PTH-DTT
s¸ng ®Òu bÞ ch¾n(X1X2=11). Tæ hîp tÝn hiÖu vµo nµy kh«ng

xuÊt hiÖn t¬ng øng víi « trèng ë hµng thø nhÊt.
NÕu b¶ng tr¹ng th¸i, b¶ng ra cã nh÷ng « trèng th× cã thÓ
®iÒn gi¸ trÞ kh«ng x¸c ®Þnh X vµo çc « ®ã, råi lîi dông ®Ó tèi
thiÓu ho¸ tr¹ng th¸i, cô thÓ nh sau:
Cã thÓ g¾n tr¹ng th¸i tiÕp theo vµ tÝn hiÖu ra vµo çc « trèng
sao cho hµng cã « trèng cã thÓ kÕt hîp víi çc hµng kh¸c.
ë b¶ng tr¹ng th¸i, b¶ng ra trªn h×nh trªn, çc hµng S0, S1, S2 vµ
S3, S4cã çc tr¹ng th¸i tiÕp theo vµ tÝn hiÖu ra t¬ng øng lµ gièng
nhau nÕu ta g¸n:
- ¤ trèng cña hµng ®Çu tiªn(S0) lµ S2/Z=1
- ¤ trèng cña hµng thø 2 S3/Z=0
- ¤ trèng cña hµng thø 4 S1/Z=0
- ¤ trèng cña hµng thø 3, thø 5 S0/Z=0
Khi ®ã ta cã b¶ng tèi thiÓu nh sau:
Tr¹ng th¸i Tr¹ng th¸i tiÕp theo vµ tÝn hiÖu ra

hiÖn t¹i X1 X2 X1 X2 X1 X2 X1 X2
0 0 0 1 1 1 1 0
S012 S0 S S0 S0
12 Z 3 Z= 12 Z 12 Z
=0
S0 0S =1
S
=0
S0
12 12
S34 3 3
Z Z= Z= Z
=0 0 0 =0
§å h×nh tr¹ng th¸i:
S S34
012
Z=X1X =
2
A=0 A=1
X 1X 2
Sö dông 1 bit nhÞ ph©n ®Ó m· ho¸, S012:0; vµ S34:1

M¹ch cã tÝn hiÖu ra Z=1 khi X1X2=11 ë tr¹ng th¸i S012.
ViÕt ph¬ng tr×nh hµm kÝch cho FF-A ta cã:
SA= (TËp hîp bËt cña Q) +[(1)]= A X 1X 2 + A X 1X 2 = X 1X 2
RA= (TËp hîp t¾t cña Q) +[(0)]= A X 2 + A X 1X 2 + AX 1X 2 = X 2
Mµ
156ph¬ng tr×nh ®Æc trng cña RS-FF:
BomonKTDT-§HGTVT
Q'A=SA+ R A Q A thay gi¸ trÞ cña RA,SA vµo ta cã:

A'= X 1X 2 + X 2 A = X 1X 2 + X 2 A = ( X 1X 2).( X 2 A)
Ph¬ng tr×nh tÝn hiÖu ra:
Z= AX 1X 2
Tõ ®ã ta x©y dùng ®îc s¬ ®å nh sau:
X1
RA A
A
'
RA A
X2
A': tr¹ng th¸i tiÕp

theo
2. VÝ dô 2
ThiÕt kÕ m¹ch ®iÒu khiÓn b¬m níc vµo mét èng níc nhê 2 b¬m
p1 vµ P2, c¶ 2 b¬m ®îc më ®Ó b¬m níc khi mùc níc ë díi møc 1
vµ vÉn më cho ®Õn khi cha ®¹t møc 2. Khi võa ®¹t møc 2 th×
b¬m P1 ng¾t, cßn P2 vÉn b¬m. Vµ P1 vÉn ng¾t cho ®Õn khi níc
l¹i ë díi møc 1, P2 vÉn më, chØ khi níc ®¹t møc3 th× P2 míi ng¾t.
Vµ P2 vÉn ng¾t, chØ më khi níc l¹i xuèng díi møc 1
Gi¶i:
M· ho¸ tr¹ng th¸i:
+ a=1 khi møc níc lín h¬n huÆc b»ng møc 1, trêng hîp kh¸c a=0
+ b=1 khi møc níc lín h¬n huÆc b»ng møc 2, trêng hîp kh¸c b=0
+ c=1 khi møc níc lín h¬n huÆc b»ng møc 3, trêng hîp kh¸c c=0
+ P=1 : B¬m më; P=0 : b¬m ®ãng
P2 P1
Vµo Vµo
Møc3 c
b 157
Møc2
a
a P1
Møc1 M¹ch
b
logic P2
Ra c
PTH-DTT
§å h×nh tr¹ng th¸i:

Tõ çc d÷ liÖu ®Çu bµi, lËp ®å h×nh tr¹ng th¸i nh sau:
S S
0 1
P a P
1=0 1=1
P P
a
c b
P
1=0
P
S
2
- Tr¹ng th¸i S0 t¬ng øng khi níc lín h¬n huÆc b»ng møc 3, c¶ 2
b¬m P1 vµ P2 ®Òu ng¾t.
- Khi møc níc tôt xuèng møc 1( a ), m¹ch chuyÓn sang tr¹ng th¸i S1
lóc ®ã c¶ 2 b¬m ®Òu më.
- Khi níc ®¹t møc 2(b), m¹ch chuyÓn sang tr¹ng th¸i S2 b¬m P1
vÉn b¬m, P2 t¾t. Cã 2 kh¶ n¨ng s¶y ra
+ NÕu níc tiÕp tôc d©ng lªn ë møc 3(c) m¹ch sÏ chuyÓn sang
tr¹ng th¸i S0 vµ c¶ 2 b¬m ®Òu t¾t.
+ NÕu níc gi¶m xuèng møc 1( a ) m¹ch chuyÓn sang tr¹ng th¸i S1;
P1 vÉn b¬m, P2 t¾t.
B¶ng tr¹ng th¸i:
Tõ ®å h×nh tr¹ng th¸i ta cã b¶ng tr¹ng th¸i, do ý nghÜa vËt lý cña
çc biÕn vµo, nªn chØ cã thÓ cã 4 kh¶ n¨ng sau cña abc:
000;100;110;111.
S 000 100 110 111

abc
S0
S1 S0 S0 S0
P1=1 P1=0 P1=0 P1=0
P2=1 P2=0 P2=0 P2=0
S1
S1 S1 S2
P1=1 P1=1 P1=0
P2=1 P2=1 P2=1
S2
158
BomonKTDT-§HGTVT
S1 S2 S2 S0
P1=1 P1=0 P1=0 P1=1
P2=1 P2=1 P2=1 P2=1
M· ho¸ tr¹ng th¸i:
Tõ b¶ng trªn ta thÊy, øng víi mçi cét cu¶ tæ hîp tÝn hiÖu vµo
m¹ch lu«n cã it nhÊt mét tr¹ng th¸i æn ®Þnh, nghÜa lµ trong m¹ch
kh«ng cã hiÖn tîng chu kú, nh vËy khi m· ho¸ chØ cÇn tr¸nh hiÖn
tîng ch¹y ®ua, gi¶i ph¸p thùc hiÖn b»ng viÖc thªm mét tr¹ng th¸i
gi¶ S3:
S S
AB
0 1
P 0 a P AB
0
1=0 1=1
P P
a b
AB AB
P 1 1
P
1=0 1=0
c
P P
S
S
2
3
HÖ ph¬ng tr×nh cña m¹ch:
Tõ ®å h×nh tr¹ng th¸i, ta cã hÖ ph¬ng tr×nh cña m¹ch nh sau:
SA=(TËp hîp bËt cña A)+[(1)]=b.B
RA=(TËp hîp t¾t cña A)+[(0)]= B + B a = B + a
SB=(TËp hîp bËt cña B)+[(1)]= a A
RB=(TËp hîp t¾t cña A)+[(0)]=cA
Mµ ph¬ng tr×nh ®Æc trng cña RS-FF:
Q'A=SA+ R A Q A thay gi¸ trÞ cña RA,SA vµo ta cã:
Q'A=A'= b.B + ( B + a ). A = b.B + a. A.B
vµ B'= a A + c. A.B = a A + (c + A) B
Ph¬ng tr×nh tÝn hiÖu ra:
P1= A.B
P2= A.B +AB=B
Tõ ®ã ta x©y dùng ®îc s¬ ®å nh sau:
159
PTH-DTT
A
a '
RA A RB B B
'
b
RA A RB A
P
1
P
2
A', B': tr¹ng th¸i tiÕp

theo
160
BomonKTDT-§HGTVT
Ch¬ng 13
ThiÕt kÕ m¹ch sè dïng MSI vµ LSI
I. Kh¸i niÖm:
ThiÕt kÕ m¹ch sè dïng m¹ch tÝch hîp cì võa MSI vµ tÝch hîp cì lín
LSI cã mét sè ®Æc ®iÓm kh¸c víi m¹ch SSI ®· nghiªn cøu:
SSI MSI, LSI

Bµi to¸n Bµi to¸n
X¸c ®Þnh Chän çc vi

ph¬ng m¹ch MSI,
tr×nh LSI
Tèi Nèi çc MSI, LSI cho tríc

thiÓu dïng trªn SSI nÕu cÇn
ho¸
S¬ ®å S¬ ®å
ThiÕt kÕ m¹ch sè dïng MSI vµ LSI cã thÓ kh«ng sö dông hÕt

kh¶ n¨ng cña m¹ch, nhng l¹i kinh tÕ vµ lµm cho m¹ch tæng thÓ cã
kÝch thíc nhá h¬n nhiÒu.
Çc vi m¹ch thêng dïng díi d¹ng MUX, DEMUX,CODER,

DECODER, ROM, PLA…Sau ®©y lµ çc vÝ dô
161
PTH-DTT
II. Bé dån kªnh MUX

1. S¬ ®å tæng qu¸t:
E(Enable
0
1 0
f 1
f
2n MUX
2
1 2 n
2. Çc øng d ông
a. ChuyÓn ®æi d÷ liÖu song song thµnh nèi tiÕp
Minh ho¹ biÕn ®æi 8 bit song song thµnh nèi tiÕp, viÖc ®iÒu
khiÓn ®a tÝn hiÖu ra thùc hiÖn nhê bé ®Õm nhÞ ph©n 3 ®Çu ra
D
D
Çc bÝt ra nèi tiÕp
(theo xung nhÞp)
D MUX
A B C
C
§Õm
b, M¹ch t¹o d·y tÝn hiÖu tuÇn hoµn:

Muèn t¹o d·y tÝn hiÖu tuÇn hoµn dïng MUX ta thùc hiÖn nèi çc
®Çu vµo MUX, vµ nèi víi møc logic nhÊt ®Þnh, viÖc thùc hiÖn ®a
tÝn hiÖu ra nhê mét bé ®Õm nhÞ ph©n mµ çc ®Çu ra cña bé
®Õm nhÞ ph©n nµy ®îc ®a vµo çc ®Çu vµo ®iÒu khiÓn cña
MUX ®ã, vÝ dô t¹o tÝn hiÖu tuÇn hoµn 10010011:
162
BomonKTDT-§HGTVT
+5
D7
10010011
MUX
D0
A B C
C
§Õm
II. ROM(Read Only Memory-bé nhí chØ ®äc)

1. S¬ ®å cÊu t¹o:
n ®Çu
vµo ®Þa m ®Çu ra
chØ ROM d÷ liÖu
m
n Ma ®Çu
Ma
®Çu trËn ra
trËn
vµo 2n tÝch OR d÷
AND
®Þa liÖu
163
PTH-DTT
2. øng dông
a, Dïng lµm bé nhí trong, lu çc ch¬ng tr×nh cè ®Þnh cña m¸y
tÝnh.
b, Dïng ®Ó thiÕt kÕ çc m¹ch tæ hîp
Khi dïng ROM ®Ó thiÕt kÕ m¹ch tæ hîp, coi X nh ®Þa chØ
vµo cña ROM vµ Y nh lµ çc sè liÖu ra cña ROM, ROM ®îc sö dông
nh mét b¶ng tra cøu(gièng b¶ng ch©n lý trong thiÕt kÕ m¹ch tæ
hîp)
§i¹ chØ §Çu ra

A B C Z1 Z2 Z3 Z4 Z5 Z6 Z7 Z8
0 0 0 1 1 0 1 1 0 0 1
0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0
0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0
0 1 1 1 0 1 0 1 0 0 0
1 0 0 1 0 1 0 1 0 0 0
1 0 1 0 0 0 1 0 1 1 1
1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0
1 1 1 0 1 1 1 1 0 0 1
VÝ dô: Dïng ROM ®Ó x©y dùng bé gi¶i m· nhÞ ph©n sang 7

v¹ch, cã b¶ng ch©n lý nh trªn, çc ®Çu vao ®îc xem lµ ®Çu ®Þa
chØ cña ROM, çc ®Çu ra 7 v¹ch chÝnh lµ ®Çu ra cña ROM.
M· 7 v¹ch:
M· M· nhÞ ph©n M· 7 v¹ch

16 H G F E P Q R S T U V
0 0 0 0 0 1 1 1 1 1 1 0
1 0 0 0 1 0 1 1 0 0 0 0
2 0 0 1 0 1 1 0 1 1 0 1
3 0 0 1 1 1 1 1 1 0 0 1
4 0 1 0 0 0 1 1 0 0 1 1
5 0 1 0 1 1 0 1 1 0 1 1
6 0 1 1 0 1 0 1 1 1 1 1
7 0 1 1 1 1 1 1 0 0 0 0
8 1 0 0 0 1 1 1 1 1 1 1
9 1 0 0 1 1 1 1 1 0 1 1
A 1 0 1 0 1 1 1 0 1 1 1
B 1 0 1 1 0 0 1 1 1 1 1
164
BomonKTDT-§HGTVT
C 1 1 0 0 1 0 0 1 1 1 0
D 1 1 0 1 0 1 1 1 1 0 1
E 1 1 1 0 1 0 0 1 1 1 1
F 1 1 1 1 1 0 0 0 1 1 1
Ma trËn nèi nh sau:
P
0
P
1
P
2
P
3
P
4
P
5
P
6
P
7
P
8
P
9
P1
0
P1
1
P1
2
P13
P1
4
P15
P Q R S T U V 165
PTH-DTT
Tµi liÖu tham kh¶o:
1. Kü ThuËt Sè øng dông- NXB ThÕ giíi, 2002

2. Bµi Gi¶ng Kü thuËt Sè- TrÇn V¨n Vinh, HVBCVT, 2000
3. Digital Electronics, Roger L.Tokhenim, ISBN Editor, 1999
4. PAL Device Data Book Bipolar and CMOS, ISBN Editor, 1990
5. C¬ së kü thuËt §iÖn tö sè, Bé m«n §iÖn tö, §¹i häc Thanh Hoa
B¾c Kinh 1996
166
BomonKTDT-§HGTVT
Phô lôc:
Ch¬ng 1:...................................................................... ...5
HÖ thèng ®Õm vµ m·............................. ........................5
I. BiÓu diÔn sè trong çc hÖ thèng ®Õm.....................5
1. Kh¸i niÖm c¬ b¶n..................... ............................5
2. Çc hÖ ®Õm th«ng dông........................ ..............5
3. BiÓu diÔn sè trong çc hÖ ®Õm...........................7
II. hÖ ®Õm hai (nhÞ ph©n).........................................8
III. M· ho¸ hÖ sè 10....................................................10
1. Kh¸i niÖm vÒ m· ho¸ hÖ sè...................... ...........10
2. Çc m· th«ng dông................................ ..............11
Ch¬ng 2:................................................................... ....13
§¹i Sè Boolean................................. ..............................13
I. Kh¸i niÖm chung................................ .....................13
1. Më ®Çu........................... ...................................13
2. Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n....................................13
II. BiÕn vµ hµm logic.................................. ................15
1. Kh¸i niÖm vÒ biÕn vµ hµm logic.........................15
2. Çc hµm logic s¬ cÊp........................................ ..16
3. HÖ hµm ®Çy dñ.................................................20
III. Ph¬ng ph¸p biÓu diÔn hµm logic.............................21
1. Ph¬ng ph¸p dïng b¶ng gi¸ trÞ cña hµm..............21
2. Ph¬ng ph¸p h×nh häc........................................22
3. Ph¬ng ph¸p biÓu thøc ®¹i sè.............................22
4. Ph¬ng ph¸p dïng b¶ng Karnaugh........................23
Ch¬ng 3.................................................................. ......25
Tèi thiÓu ho¸ hµm Boolean................................... .........25
I. Ph¬ng ph¸p tèi thiÓu ho¸...................................... ..25
1. Kh¸i niÖm tèi thiÓu ho¸......................................25
2. Ph¬ng ph¸p tèi thiÓu ho¸ hµm logic b»ng biÕn
®æi ®¹i sè......................... ....................................26
3. Nhãm çc ph¬ng ph¸p tèi thiÓu ho¸ theo thuËt
to¸n............................... .........................................27
ch¬ng 4:............................................... ........................32
Giíi thiÖu vi m¹ch sè............................................... .......32
I. §Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i........................................32
1. §Þnh nghÜa................................................... ......32
2. Ph©n lo¹i vi m¹ch theo b¶n chÊt cña tÝn hiÖu vµo
/ ra.......................................................... ................32
3. Ph©n lo¹i theo mËt ®é tÝch hîp.......................... 33
4. Ph©n lo¹i theo c«ng nghÖ chÕ t¹o......................34
167
PTH-DTT
II. Çc th«ng sè chÝnh cña vi m¹ch sè........................35

1. Møc logic............................................................. 35
2. §Æc tÝnh truyÒn ®¹t..........................................36
3. Çc th«ng sè vÒ dßng ®iÖn............................ ....37
4. C«ng suÊt tiªu thô............................... ................39
5. HÖ sè t¶i FAN-IN; FAN-OUT............................. .....40
6. Kho¶ng lÒ chèng nhiÔu (Noise Margin)...............40
7. Thêi gian truyÒn ®¹t vµ thêi gian qu¸ ®é..........42
8. D¹ng vá IC.................................................. .........43
9. Giíi h¹n nhiÖt ®é................................................43
III. C«ng nghÖ IC sè................................................... .44
1. C«ng nghÖ ®¬n cùc (c«ng nghÖ MOS – Metal
Oxide Semiconductor)............................................44
2. C«ng nghÖ lìng cùc.................................. ...........46
3. Giao tiÕp TTL-CMOS vµ CMOS-TTL......................51
Ch¬ng 5:................................................................... ....55
ph©n tÝch vµ ThiÕt kÕ m¹ch tæ hîp............................55
I. M« h×nh to¸n häc cña m¹ch tæ hîp........................55
II. Ph©n tÝch m¹ch tæ hîp ................................... ......56
III. thiÕt kÕ m¹ch tæ hîp............................................56
1. Bµi to¸n thiÕt kÕ vµ çc bíc thùc hiÖn................56
2. ThiÕt kÕ m¹ch tæ hîp 2 tÇng vµ nhiÒu tÇng.......56
3. ThiÕt kÕ mét hÖ hµm tæ hîp..............................60
Ch¬ng 6:................................................................... ....61
Mét sè m¹ch tæ hîp thêng gÆp.....................................61
I. Bé céng nhÞ ph©n mét cét sè................................61
1. Ph©n tÝch bµi to¸n......................... ....................61
2. X©y dùng s¬ ®å............................. ...................62
II. Bé trõ nhÞ ph©n mét cét sè............................ .......64
III. Bé so s¸nh – comparator.......................................65
1. Bé so s¸nh 2 sè nhÞ ph©n 1 bit..........................65
2. Bé so s¸nh n bit..................................................66
IV. Bé t¹o vµ kiÓm tra ch½n lÎ – Parity Generator and
Checker..................................................................... .68
1. M¹ch t¹o bit ch½n lÎ...................................... .......68
2. M¹ch kiÓm tra ch½n lÎ....................................... ..69
V. M¹ch ph©n lo¹i ng¾t................................ ..............70
VI. Bé chän kªnh vµ ph©n kªnh (Multiplexer and
Demultiplexer) ................................ ..........................71
1. Bé chän kªnh......................................................71
168
BomonKTDT-§HGTVT
2. Bé ph©n kªnh...................................... ...............71

VII. Bé chuyÓn m·......................................................72
1. Çc lo¹i m· tiªu biÓu............................................72
2. M¹ch m· ho¸ - lËp m· (ENCODER)........................72
3. M¹ch gi¶i m· (DECODER).....................................75
4. ThiÕt kÕ m¹ch chuyÓn m·.............................. .....78
5. Mét sè vi m¹ch chuyÓn m· th«ng dông...............78
CH¬ng 7:...................................... ................................81
Çc phÇn tö nhí c¬ b¶n........................................... ......81
I.Kh¸i niÖm chung.................................. ....................81
II. §Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i.......................................81
1. §Þnh nghÜa................................................... ......81
2. Ph©n lo¹i FF............................................. ...........82
3. BiÓu diÔn FF...................................... .................82
III. çc lo¹i FF vµ ®iÒu kiÖn ®ång bé.........................82
1. Flip-Flop kiÓu RS ................................... .............82
2. JK Flip-Flop.................................. ........................84
3. D Flip-Flop ...................................................... ....86
4. Flip-Flop kiÓu T...................................................87
IV. ChuyÓn ®æi gi÷a çc lo¹i FF................................89
Ch¬ng 8.................................................................. ......91
Bé ®Õm................................................................. .......91
I. §Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i.......................................91
1. §Þnh nghÜa:.................................................... ....91
2. Ph©n lo¹i....................... .....................................91
3. §å h×nh tr¹ng th¸i cña bé ®Õm:.........................92
II. M· cña bé ®Õm............................................. ........93
III.Çc bíc thiÕt kÕ bé ®Õm.......................................95
IV. Mét sè d¹ng bé ®Õm thêng gÆp....................... ....95
1. Bé ®Õm thuËn, ®ång bé, hÖ sè ®Õm K®= 2n,
dïng m· nhÞ ph©n..................................................95
2. Çc bé ®Õm nghÞch, nhÞ ph©n, ®ång bé víi hÖ
sè ®Õm ch½n......................................................101
3. Çc bé ®Õm nhÞ ph©n, ®ång bé víi hÖ sè ®Õm
ch½n........................... .........................................102
4. ThiÕt kÕ bé ®Õm cã m¹ch khëi ®éng..............102
VI. Lu ý khi thiÕt kÕ bé ®Õm:................................ ..104
V. Mét sè IC ®Õm thêng gÆp:.................................104
Ch¬ng 9................................................................ ......105
M« t¶ vµ thiÕt kÕ m¹ch d·y.........................................105
I. Kh¸i niÖm c¬ b¶n.................................................105 169
PTH-DTT
1. M« h×nh tæng qu¸t..........................................105

2 Ph¬ng ph¸p m« t¶ m¹ch d·y...............................105
II. Çc bíc thiÕt kÕ m¹ch d·y.....................................108
1. ThiÕt kÕ m¹ch d·y tõ b¶ng tr¹ng th¸i cña Otomat.
................................................... ..........................109
2. ThiÕt kÕ m¹ch d·y tõ ®å h×nh tr¹ng th¸i..........111
Ch¬ng 10............................................................. .......113
Thanh ghi dÞch......................... ..................................113
I, Kh¸i qu¸t.................................. .............................113
1. §Þnh nghÜa: ................................................ .....113
2. CÊu t¹o....................................................... .......113
3. Ph©n lo¹i..................... .....................................113
II. §å h×nh tæng qu¸t..............................................114
1. S¬ ®å khèi:.................................. ....................117
2. Çc bíc thiÕt kÕ................................................118
IV. M¹ch t¹o d·y tÝn hiÖu tuÇn hoµn.........................120
1. S¬ ®å khèi:.................................. ....................120
2. Çc bíc thiÕt kÕ................................................121
V. Bé ®Õm vßng, vµ bé ®Õm vßng xu¾n...............123
VI. Bé ghi dÞch víi hµm håi tiÕp lµ hµm céng module 2
................................................. ...............................123
1. Bé ghi dÞch víi hµm håi tiÕp lµ hµm céng module
cã Lmax=2n-1......................................................123
2. VÝ dô øng dông m¹ch lo¹i nµy ®Ó thiÕt kÕ bé
®Õm:......................... ..........................................124
Ch¬ng 11............................................................. .......127
M¹ch d·y ®ång bé.............................. .........................127
M¹ch d·y ®ång bé lµ mét m¹ch sè bao gåm çc m¹ch tæ
hîp vµ çc phÇn tö nhí FF, m¹ch ho¹t ®éng theo sù
®ång bé cña xung nhÞp Ck........................................127
I. Ph©n tÝch.......................................................... ...127
II. ThiÕt kÕ.................................................... ...........128
1. Çc bíc thiÕt kÕ:...............................................128
III. Tèi thiÓu ho¸:......................................................130
1, Ph¬ng ph¸p Caldwell:.......................................130
2. Ph¬ng ph¸p ph©n ho¹ch:.................................136
3. Ph¬ng ph¸p dïng b¶ng so s¸nh.........................138
IV. M· ho¸ tr¹ng th¸i..................................................141
V. M¹ch d·y ®ång bé dïng m« h×nh Moore vµ m« h×nh
Mealy................................................. ......................141
170
BomonKTDT-§HGTVT
Ch¬ng 12............................................................. .......147

M¹ch d·y kh«ng ®ång bé............................................147
I. Çc bíc thiÕt kÕ:...................................................147
II. m· ho¸ vµ Tèi thiÓu ho¸ th¸i trong m¹ch d·y kh«ng
®ång bé........................... .......................................149
III. HiÖn tîng chu kú vµ ch¹y ®ua.............................150
1. HiÖn tîng chu kú:..............................................150
2. HiÖn tîng ch¹y ®ua:................................. .........152
IV. Çc vÝ dô minh ho¹.......................................... ....153
1. VÝ dô 1:............................ ................................153
2. VÝ dô 2........................... ..................................157
Ch¬ng 13............................................................. .......161
ThiÕt kÕ m¹ch sè dïng MSI vµ LSI...............................161
I. Kh¸i niÖm:............................................................ .161
II. Bé dån kªnh MUX.................................................162
1. S¬ ®å tæng qu¸t: ......................................... ...162
2. Çc øng d ông.......................... .........................162
II. ROM(Read Only Memory-bé nhí chØ ®äc)...........163
1. S¬ ®å cÊu t¹o:.................................................163
2. øng dông..........................................................164
171

Kythuatso

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kythuatso

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

§µo Thanh To¶n

Ph¹m Thanh HuyÒn

Lêi nãi ®Çu:

Kü thuËt sè lµ m«n häc nghiªn cøu vÒ c¸c møc logic sè ph-

Xin liªn hÖ: daothanhtoan@uct.edu.vn

I. BiÓu diÔn sè trong c¸c hÖ thèng ®Õm

3. BiÓu diÔn sè trong c¸c hÖ ®Õm

DÊu phÈy tÜnh:

Sè bï 1: dïng sè 1 ®Ó biÓu diÔn dÊu ©m vµ phÇn gi¸ trÞ thùc

II. hÖ ®Õm hai (nhÞ ph©n)

1. C¸c phÐp tÝnh sè häc trong hÖ ®Õm 2 (module 2)

+ PhÐp trõ: Dùa trªn c¸c nguyªn t¾c sau

+ PhÐp nh©n: Dùa trªn c¸c nguyªn t¾c sau

+ PhÐp chia: thùc hiÖn nh víi hÖ thËp ph©n

trong ®ã ak = 0 hoÆc 1 (víi k = 0, 1, 2, …n-1)

VËy sè hÖ 2 thu ®îc lµ 0,1000

1. Kh¸i niÖm vÒ m· ho¸ hÖ sè

2. C¸c m· th«ng dông

Khi sö dông 4 ch÷ sè hÖ 2 ta sÏ cã 16 tæ hîp kh¸c nhau nhng

+ M· BCD: ®· ®îc tr×nh bµy ë trªn

+ M· thõa 3: ®îc t¹o thµnh b»ng c¸ch céng thªm 3 ®¬n vÞ

+ M· Gray: cã ®Æc ®iÓm lµ khi chuyÓn tõ mét m· sè nµy

+ M· 2 trªn 5: sö dông 5 ch÷ sè hÖ 2 ®Ó biÓu diÔn c¸c ch÷

+ M· Johnson: sö dông 5 ch÷ sè hÖ 2 víi ®Æc ®iÓm lµ khi

B¶ng biÓu diÔn c¸c ch÷ sè hÖ 10 theo c¸c lo¹i m· kh¸c

S Sè hÖ 2 M· thõa M· Gray M· 2 trªn 5 M· Johnson

I. Kh¸i niÖm chung

S chøa (A + B) vµ (A.B) tÝnh ®ãng kÝn

A+B=B+A LuËt giao ho¸n

(A + B).C = A.C + B.C LuËt ph©n phèi

A + B = A.B LuËt De Morgan

A.B hay A+B hay

II. BiÕn vµ hµm logic

Nh vËy, toµn bé c©u lµ ®óng khi A vµ B ®Òu ®óng cßn c¸c

b. Hµm logic hai biÕn

C¸c hµm logic s¬ cÊp

®Òu cã møc logic 0

2. Ph¬ng ph¸p h×nh häc

HoÆc cã thÓ biÓu diÔn hµm F theo CTH nh sau:

Tèi thiÓu ho¸ hµm Boolean

I. Ph¬ng ph¸p tèi thiÓu ho¸

Tuy nhiªn nÕu sö dông b¶ng ch©n lý cña hµm ta cã:

Tõ b¶ng ch©n lý dÔ dµng thÊy F = X2. Râ rµng biÓu thøc nµy

U7B U3C U8A

Phñ tèi thiÓu lµ sè tæng quan träng Ýt nhÊt mµ phñ hÕt

1, BiÓu diÔn hµm ®· cho trªn b¶ng Karnaugh

VËy kÕt qu¶ cuèi cïng lµ: -0-0 vµ 10- -

I. §Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i

NÕu ký hiÖu X, Y lµ tÝn hiÖu vµo vµ ra cña vi m¹ch, theo b¶n

3. Ph©n lo¹i theo mËt ®é tÝch hîp

MSI – Vi m¹ch cì trung Hµng tr¨m 10 - 100 Gate,

ULSI – Vi m¹ch cì cùc lín Hµng triÖu > 10.000 MP 64bit

4. Ph©n lo¹i theo c«ng nghÖ chÕ t¹o

Thick / thin film Monolithic Hybrid

Digital Analog (BJT) Digital Analog

a. Vi m¹ch mµng máng / mµng dµy

§êng ®Æc tuyÕn truyÒn ®¹t (transfer characteristic) lµ ®êng

3. C¸c th«ng sè vÒ dßng ®iÖn.

Dßng tiªu thô trong tr¹ng th¸i tÜnh.

cña c¸c hä logic.

TTL-LS CMOS HCT ECL

FAN-OUT 20 100 100 34

6. Kho¶ng lÒ chèng nhiÔu (Noise Margin).

Kho¶ng lÒ chèng nhiÔu (biÔu diÔn bëi NM) cã ®¬n vÞ lµ

xung tÝch cùc ë s