You are on page 1of 404
FREDERIC S. MISHKIN TIEN TE, NGAN HANG vA THI TRUONG TAI CHINH % NHA XUAT BAN KHOA HQC VA KY THUAT 684/ Wo Ha Noi-2001 [eari95 7HANG LANG | Nguoi dich : Nguyén Quang Cu, PTS Nguyén Dire Dy Dich ta nguyen ban tiéng Anh : Fredic S. Mishkin Columbia University The Economics of Money, Banking, and Financial Markets Third Edition HARPER COLLINS Publishers New York - 1992 Loi gidi thiéu Tién t@ C6 tit xa auc, nhung dén nay khi nhdn logi sdp bude sang thin nién ky Hitt ba, n6 vin chua bét di tink huvén bi von co. Cong voi déng tién, ngudi ia da Jam nén nhiéu cong chuvgn lon, dic bipt ia trong cde cue edeh mang ky huar cha nhdn loi. Ding thoi cang voi dng tién, ngudi ta cng cd thé lam nen nhieu chuyen xu xa, Di nhiea, khong mot hoc gia, khéng moi nha inuyen ba Kida thre chan chinh ndo igi di bay cho quang dai dan ching sit dung déng tién vao muc dich kém nhda van, Vay ta hg chi dang nd tue cha minh vao vige giip cho ngun, chua biét howe dang biét dé dang phai bi€t wo ra va sit dung déng tién nhu wor togi cong nghé bde caa nhdn danh nhang gi tot dep nhdi, tinh wy nhdt cha néa inh i€ thf insdng. Thudc 6 nivy, ca thé ky nay, di tix thd’p dén cuo, tren thé giot da igo ra ingt kha sdch dé 56, nhiung vii nude ta thi qua that dang la chuvéa hiein hoi. Vai navn lai day. cing véi cing cudc-ddi.snéi, ntbtlogtadchvé kink 1€ thi trudng lan lupt duve dich va gid thigu & aude ta. Tuy ahién, lan nay, kit duge dec cudn "Tién 18, ngdn hang va thi trudng tai chinh” cia Frederic S Mishkin - Truong Dai hoc Columbia (M9} xudi han ndin 1992 (in Ida Hur 3), uni qua hat 06 sire hdp ddn die bigt, Boi le : Né la si ligu dau tién dupe dich ra, trang bj nhang tri thite bign dai nhit, cé hé thiug ahdt vé cong ugh? agdn hdag adi riéng va tht triving tai chink adi chung, dap ting cho moi kde vong ca nhang ai dang sas sudan than trén con dudng ddi adi. ~ Trude hét, dét voi cdc thdy gido ve kinh 1, nd Fa cutin sch gido khoa, mor thit "bdo bdi" khong thé Hhiéu dirac, kon tai ligu chudn cho vibe trang bj tri thite chuven agdnitagdaa hang, tai chinh. Theo chd 161 dupe bie, sdch gide khog nay Ahdng chi ding trong Truéng Dai hoc Columbia (My) nd con ding cho nhiéu inuing dai hoc onhidu nude ten ihe gis, dac bigt tao Ausiralia va cdc ates khdc trong khu vc chau A Thai Binh Duong. ~ Déi voi sinh vien cdc inuong kink 18, dac bier la sinh vien chuyén aganh agdn hang — tdi chinh, nd khang chi ding ini trong Khun vién cudn sch gido Lc) GIG THIEU khoa, ma con 1a b¢ edn nang gi ddu giwing ddn du cho ide aghigp, hank nghé dréa thi trudmg tdi chink — tién t¢ sau khi tt nghi¢p. = Di vii cdc doanh nhdin, cdc aha quan tr}, n6.40 tai ligu bo try gidp xatl cae fink hudng «i chink trang kink doanh duge thong ding bén gipt. = Dai vii cde nha kink i cdc aha quan ly va vach chinh stich, nd le tai tigu cung cp nhiéu tri duic khong chi la 8 tuyéi ma con la thye tn, giip che vige Jya chon céc phuuny da ii uu vé vach va chi dgo chink sdch tdi chink ~ én ig trong hoan cant wen ton tdi mhdp voi khu vuc va qudc Duang nhién ti cing muda hie ¥ nguci doc ba dieu vé cudn sdch aay > Thar nhiit : Ni Ha mot cua sdch gide khon chink thing & Mx, noi cd cing agh? tai chink va ngdn hang tida tien & tdm ca nhaag nue diy dda thé gidi. Song, tai Hiéu ady Kidag ché gidi thigu dem phuang tic tibn kink+@sidn sé cite Mp. Do vay doi h6i nguai doe cin phai tue tan dén nhidu pda phy tac cha cdc cliwong, trong d6 dupe muh bay va phan tich da dang vé cde mds bf tharet ve thy adn clin cuc dibn tai chink tien w nhieu aude, nhieu khu yuc ve cd inan clu. 3 Cuda sdch mang thai chai gido Khon, cang cdp mgt kid brung eri thitc Suag ngudi doc trong giaé dan ddu can hu ¥ dén cdc phan troag tain da duce gyi ¥ addy mdi chuong va rn ide Ocudt mdi chuung. Dac bigs, mgt phidn idm noi dung cudn sack trang bj vé cdng ngh? ngdn kang — tdi chink aén cde bai idp cang duoc ddan gidi kha chu ddu, mong rang agua dye hay xem vide giai bai tdp alia la ahing trong tdm trang qud irink nghien cite cic minh, Ba la : Chiiag ta dang ut ims nda kink if diéu khién chuyén sang kink t€ ld erudag thea dink hung XHON. UO tunte ddu phdi thai aay, ahidu ngan tr cae nén kind 12 tida te chu dune du nhdp vio Viet Nam ca vé dug si2n cong ale 6 shuyet. Da vy, nide da da c6 su cd’ gdag ddy “lac tan kad 11” cha hing agudi dich, mot singin ta vin che duoc Vier kde mot cack tron nghiu ; cdc dich gia buge fang phai chue them bang tigng Anh then nguyen ban va co beng ta clu nhang thudt nga chi clits Anh — Viet & cuit sdch fam can ct. Tin chde rang ote diic gid se ne duy ya sdn tong gdp ¥ cho Nhe xudt ban adicin me chidh cho Ida tdi bda iuung tai. Vobi freeneg tlt cries m@it.nhai gitia, voi tine keneg cebic th} ser En bO vee tri thute tin Gn, Gi xin irdn trang gidi thigu cudit sdch aéy chitg dec gid. Ha NOi 10/1993 Gita sw CAQ CU BOI Muce luc PHAN | - MG DAU Chwong I. Visao nghién edu tién 12, host dong ngan hang va thj trong tai chinh ? Loi din Vi sao nghién cou tién iG ? Vi sao aghicn cou boat do hang ? Vi sao nghicn cau thj truong (ai chinh ? Nban xét ket luan Tom tit Cau hoi va bai ap Phu luc Cincy | Dink aghia tug sdu phdin, ting thu nhap vd bute gid ting hop \. gheong 2 Tidtnlagi2? Loi din Nghia eda tién Cée chic nang cia titn Sy tign tién eda he thing dank todn Do luyny tién SO lida tién ding tin vay nu thé nio ? Tém.tat Cou hdl va hai ap 26 26 27 33 35 39 40) 40 41 45 45 45 a7 St 56 62 65 6 MUC LUG Chuang 3. Téng quan ve hé thiing tai chinh Chung 4. Tim hiéy lai suat Loi din Chae nang cia thj trudag (ai chiah Cau tric cba thi rung Gi chinh Chee ming cla nhong trung gian Bi chinh Nbamg trung giaa 1: chinh Cée cong cy eda dh trudng dai chinh Vi¢e ditu hanb hé théng tai chinh Qudc tf hoa cade thy wuong Wi chinh Tom tat Cau hoi va bai tap PHAN II- NILUNG CO SO CUA LAI SUAT Len dan Do cic lai sudt Cée phép do ai suit khic Sy phan hict gia lai sudt va loi the Sy phan higt gitra (ai sudt dhgt va Mai sudt danh nghia Tom tat Cau hoi va hai ap Cheong 5. Mot phueng phap dun gidn eho vige chyn chimg khosn du tu: ly thuyét lnyng cay taisin Loi din Nbimg yu (6 quyét djnb luyng cdu ai sin Ly thuyet luyng cdu tai sin Nhong foi ich cda vide da dang héa ‘Tom et Cau hdi va bar cap Chuong 6. Hinh thai dién bign cia lai suat Loi dan Khuda indy tidn vay : Luyng cung va cdu rong ub wummy wai khodn Nhang thay d6i wong 1ai sudt can bing Khuon mau wa uhich tién mae: Luyng cung va clu wen uhj ruin itn te 67 67 68 wn 74 W 83 89 96 O8 oo 101 102 102 103 HS 123 128 131 132 134 134 135 139 139 143 143 145 145 145 152 160 MUG LUG Nhang thay doi trong 14i sudt can bang 163 Ung dung lidn va jai sudt 166 Tom tit 173 Cau hai va bai ip 173 Chuong 7. Cau tric rui ro vacdu tric han kj cia 175 Loi din 175 Cau wie rai ro cia Iai sudt 16 C4u ue ky hyn eda Iai sudt . 185 Ung dyng : Nhimg dudng lai sudt hodu von dang hu ¥ 1980 - 1991 196 Tém tat , 188 Cau hoi va has ip 198 PHAN Hi- CAC T6 CHUC TAL CHINH 201 Chueng 8. Phan tich kinhté vé cau tric tai chinh 202 Loi din 202 Nhong vin dé co hin vé edu trie 13 chinh 202 Cac chi phi giav dich anh hadng dén cu tric (ai chinh nhu thé nao 207 Thong tin khong can xGng ; Chon fya d6i nghich va rai ro dao doe 210 La chon doi nghich (van dé nhong qua chanh) anb hudag dea cfu troc tai chink nhu thé nio ? 212 Rui ro duo div tic dong dén vide chon lua gidu cdc hep-déng ny va cdc hyp dng vn ¢6 phan nhu the nio ? 220 Rui ro dgo dic 4nh hutmg dén edu trae i ehinh wong thi trudng ag nhu thé nao ? 24 Ung dng : Ning khding hodng (i chinh va hout dong kinh t& (6ng hyp 229 Tom tit 235 Cau héi on tap 236 Phu luc cho Chuong 8. Cia trite Iai cong ty : Ma! phan tich kink t& 237 Chueng 9 Ngdinting va quan ly ngan bing 254 Loi din 254 Ban quy¢l wan Wi sin céa ngan bang 255 Hout ding co han ca mot ngan hang 261 8 Muc LUC Nhong nguyen ly chung ctia vi¢e quan ly Wi sin cd va ti sin ng cha ngdn hang 265 Nhong nguyén uc quan ly uién cha vay 274 Quin 19 rdi ro 1ai sudt 283 Nhdng hoat dong ngoai bin quyét wodn wi sin 288 ‘Tom tt 290 Cau hdi va hai ip 292 Chuong 10. Cong nghigp ngan hang 294 Lai din 2904 Sy phat widn cila be thong ngan hang kép ' 295 Dae quydn va kigm ua 297 Bao hiém ttn edi Lién hang va FDIC 298 Nhimg han ché doi voi cic i san co va nhong doi hdi vd von ngin hang, 301 Cu nic cia cing nghi¢p ngan hang thuvag mai 304 Cong nghiép lidt kigm : Sy didu hanh va cdu ute 3 Ngan hang quée 1 31 Tom tht 7 Cau héi va bai 1p 318 - Chuvag 1. Cudc kbing hoany trong diéu hanh huat dang ngan hang 320 Loi din 320 Rio hiém tién od tien bang, chon fa Oi nghich va ri ro dgo due 321 Vi sao cudc khiing hodng trong ngan hing di xdy ra wong ahtng nam 1980 7 326 Bio lanh cong aghi¢p tid kigmi va cho vay : Bao luat 1989 ve cutmy ché thi hank, khdi phye vac (6 chi Wi chink 330 Rinh i¢ chinh uf cba cude khdng hodng lict kigm va cho vay 333 H¢ thing digu hanh cdc hoat dong ngan hing phdi duve edi 6 we nh thé nao? 338 Ung dung : Banh gid chuong winh cia kbp bac cho vite c&i 6 hg Uidng ngan hang 344 Tom tit 349 Cau hoi va hai tap 349 Chuung 12. Cacté chie tai chinh phingan hang 351 Loi din 351 Myc LUC Cfc cong ty bao hiém 351 Céc quy ug cfip 359 Cac cong ty tai chinh 363 Cac quy wong wy 365 Sy trung gian tai chinh ca chinh pho 367 Cac 16 chae 6 nhung thi trudng ching khodn 369 Sy tach bi€t ngan hang thyong mai va cong nghi¢p ching khoda. 376 Tom dt 381 Cau héi va hai ip 382 Chuvng 13. Syddi moi tai chinh 3R4 Loi din 384 Phan tich kinh vé sy ddi mei 385 Sy d6i nv tai chinh ; Cc didu kign thi rudmg thay déi 386 Sy d6i mdi tai chinh : Cac liga DO ky thudt 392 Sy d6i moi tai chiah : Syaé tanh cic quy dinh hign cd 398 Sy d6i mi tai chinh : Sudip ng céu ben diéu hanh 403 Ung dung : sy ticn wién tong tuung tai ca he indng @i chinh 408 Tom tit ale Cau noi va bai tap 411 PHAN !V - QUA TRINH CUNG UNG TIEN TE 413 Chuong 14. Vite taara boi sé tién gin: Mer dau qua trinh cung tng tién te 44 Loi din 4l4 B@n t4c nha trong qué trinh cung img tide t¢ Aly Téng quan vé hé wnding Dy tt Lien hang aS ‘Tao ra boi sO tith gi : MOL md hiah dom 419 Phé phn m6 hinh den 430 Tom tat a) Cau hoi va bai ap 431 Chuong 15. Nhiing y€u t6 quyét dinh cita luyng tién cong Ung, 433 Loi din 433 Viec kiém soatcu s0 tidn te 434 M6 hinh lugng tién cung img va $6 aban tién AA Ung dung : Vite gidi unich cdc hidn déi cba lung én 10 MUG Luc: cung ung 1980-1990 . . 451 Tom tat 455 Cau ndi va bai tap Coe 455 Phu tuc cho Clurong 15. SO nhan tién 461 v6i M, ‘457 Chuong 16. Gidi thich thai 06 corxtreiia nguii giritign vaca ngan hang : Mo hinh luyng tién cung umg day dd 460 Loi din 460 Hinh thai didn bien eda ty Ie tidn mat - dn gi c6 thé phit séc 46% Ung dung : Gidi thich didn bign tich sir(C/D) _ 467 Unh dung : Dy bao tng lai eda (C/D) , 470 Gidi thich (hai d9 cu xd eda ngan hang . 411 MO hinh Tugng lién cung time day dé 475 Phan tich ky mot vy hofing logn agan hing 480 Ung dyng : Nhung vy bodng Jogn ngain hang trong thoi ky Dai suy thodi 1930-1933 486 Tomcit 89 Cau hdi va bai ap 490 PHAN V- HE THONG DU TRU LLEN BANG VA CHI DAO CHINH SACH TIEN TE 491 Chuong 17. Cu tric hé thong Dy tri Lien hang 492 Loi dn : 493 Naudn gée cila he théng Dy wa Lien bang 492 Cau nie chinh thie cla h¢ thong Diy tr Litn bang 494 Cae wie khong chinh thoy eda ht ihéng Dy tre Lien hang 500 Céi gi thc ddy hoat dong cla Fed 503 Nén ching dé cho Fed duge doe 1p 508 Tom tit 512 Cau héi va bai tip 513 Chuong 18 Sthéu higu vé nhong chuyén ding trong co sé tidn te 514. Loi din 514 Bang téng kOe ii sin cba Fed.-va co sO tién it 514 Cée nian t8 tie dong dén corsd tién te 519 mye Luc Thidu hyt ngan sach va co so tidn Thidu hyt ngan sach c6 Anh huimg den co so tid ¢ khong 7 Tom wit Can di va bai lp Chuong 19. Congcy eta chinh sich tien te Loi din Nghi¢p vy thi wudng ty do Chink sich chiét khéu Dy te bat bude Tom tt Cau héi va bai ap Chuang 20. Chi dao chinhsach tién te : Chi tigu va mye tigu Loi din Myc tidy cha chinh séch tidn 1¢ Chign luge Ved : Sir dyny cde chi ticu dn Lya chon cdc chi titu Céc phuomg phap cl sdch et Ved : BO) cinh lich sir Fed c6 thé kiém sodt cung tmg tién (2 Wt nhur thé nao 7 Tom tit Cau hi va bit ip PHAN Vi - TAI CHINH QUOC TE Chaong 21. Thi trudng ngugi bi Loi din Thi truong ngoai hii TY gid dai han Xfc dinh ty gid trong thoi gian ngdn Gidi thich nhimg thay ddi wong ty gid Ung dung : Tei sao ty gid Ii de bit dong nhu vay 7 Ung dyng : Pola va lai sudt 1973-4990 Sircan thi¢p vag thi trutng ngoai hoi Tom tat Cau hii va bai sap 526 532 5334 534 536 536 536 54 552 554 554 554 558 562 566 579 580 S8l 583 5384 584 585 593 600. 608 Oo 612 618 619 12 Muc LUG Chuvng 22. He thong tai chinh quie té va chinh sch tién t@ 620 Loi din 620 (C4n can thanh toén 620 Sy titn wign eda he thong tai chinh quéc 1 626 Ung dung : Hai cudc khing hodng thi chinh quée 1 : Phé gid cla Anh nam 1967 va sy sup dé'cia He thong Bretton Woods nam 1971 632 Méi quan tam que td va chinh sch titn te . 637 Ligu thé giéi c6 quay té lai ché dO ban vj vang hay khOng ? 639 Tom tit ot Chu hoi va bai ip 64I PHAN Vil - LY THUYET TIEN TE 643 Chiuong 23. Cau vé tiénte 644 Loi din 644 Hoe thuyét so luyng dén i 645 C&ch ti¢p can eta Cambridge vé edu titn t¢ 648 Toc Océ phai 1a mgt hing sO hay khong ? 650 Ly thuyét cia Keynes vé sy ua thich tién mat 653 Nhomg phat wién thém vao cach tiép cdr cia-Keynes 659 Hoe thuyct sé lugng tién t¢ hign dai cla Friedman. 666 Torn tit 671 (Cau hoi va bai tip 672 Phy luc cha Chuang 23. Ching cit thc nghitin vé cdu tién 673 Chuong 24. Khuon mau hoc thuyét Keynes va m0 hinh SLM 67 Loi din 679 Vite xéc dinh ting sin phém 680 ‘Ung dung : Sy syp 6 cila chi tigu du tu va cude Dai suy thodl 691 Mo hinh /SLM 698 Catch ligp can SLM dén Ong sin phdin ai suit 706 Tém dt 708 Cu hoi va hai tap 708 Chuong 25, Chinh sich tin (2 va chinh sich tai chinh trong mé hinh [SLM : 710 Loidin TO Cc nhan t6 lim di chuyén dutng 1S 7M myc LUC Nhang nhan (6 lam di chuyén duong LM 714 Nhatng thay déi trong mic thang bing cia lai suft-va téng sin phim = 716 Gng dung : Tidn ban cude chidn tanh Vitl Nam va vite ting lai sude 1965-1966 9 Tinh hitu qua cia chinh sich tién té d6i Iai v6i chinh sich Wi chinh 720 ‘Ung dung : Chi tidy héa cung tién 1¢ d6i tai chT Hidu hoa Jai sudt 723 MO hinh ISLM va dude iéng cdu 726 Tom vit 73t Cau hoi va bai tap 732 Chiung 26. Phan tich tng cfu va ting cung 733 Loi din 733 Téng ciu TA Téng cung 740 Thang bing trong 1dng cung va vite phan tich edu * TAZ Ung dyng : Gidi thich cic giai dogn eba chu ky kinh doanh da qua 154 Ung dung : Du dodn hoat dong kinh t€ trong twong fai 139 Tom vit 758 Cou héi va bai tap 9 Phy luc Chuong 26 = Téug cung va diag Phillips : BOicdnh lich sit 760 Chiwong 27, Tiknté va hoat dong kink té: Chimg curthye nghigm 765 Loidin * . 165: Hai iogi chimg ca thyc nghi¢m 766 Chimg cd cia Keynes trade day vé dim quan ong cia tide 1 772 Ching ctr cola c&e nha tidn i true day vd tam quan wong ca tién te 116 Chimg co phic tap hon cia cic nha tién t¢ : M6 hinh St. Louis 784 Tim kiém mot cv ché muyén dong zai chink moi : MO hinh MPS 786 Nhin chung cudc tranh ludn gita trudng phii Keynes va tradmg phdi itn té vé tién 1¢ va hoat dong kinh tf 793 Tom tit 197 Chu oi va hai ap 798 Denoee. Tién t@ va lam phat 300 Lai din 800 Tita t¢ va lam phat ; Mot chimg ct 801 Dinh nghia cia fam phat 304 4 MUC LUC Nhung quaa diém vé lam phat 805 ‘Tai sao x4y ra chinh sich titn t¢ lam phat 810 Ung dung : Gidi ihfeh ig phat & My tang : 1960-1980 818 Cudge tranh Jugn vé chinh sich giga nhimg agudi nang dOag voi hgwvi khong nding dong 421 Ung dung :"Tam quan trang ca Wing tin didi vidi vite Volcker chong tum phat uing igi 828 Tom tat 829 Cau héi va bai tap 829 Churong 29. Ly thuyét vé dytink hyp ly va tht trudng vonhou higu 831 Loi dia 831 Vai rd cia dy tinh wong hoai dong kinh t 432 Ly thuyét dy tinh hyp ly 836 Ly thuydt thi trummg how hidu : Du inh hop 1y tren th trugny (ai chink. : RAD Ung dung : Mot bung dan thye én dé dau a va thi trutmg chimg khodn 843 Chimg ea vé dutinh hop ly tren nhimg thi dung khac 852 Tom tat 854 Cau hoi va bai ip R54 Chuong 30. Dutinh hyp ly : Nhimg ham ¥ déi vii chin sach 856 Loi din 856 Vitec phé phan ca Lucas vé dinh gid ebinli sich 857 Mo hind kinh té vi md tan cd didn 860 Mo hinh dy Uith hyp ly khong v6 dién R66 MOI sy so sufi hai md hinh dy tinh hop ly voi md hinh tuyere thong — “869 Ung dung : Tin aligm va tham hyt ngdn sach cla Reagan 880 Anh wing céa cuge cach mang dy tinh hep ly BI Tom tit : 8x3 Cau hi va hai ip 884 Phy lye toan cho Chuong 5 886. Phy lye todn cho Chuo 23 : : 896 Phy luc todn cho Chung 25 902, Bang Thugt ngu Anh - Viet : 906, Tra Wi MOL sé cau hi va hai ip chyn hya 924 Loi tua Trong nhing nam gan day, linh vyc tién t@, hoat dong ngan hang va thi truéng tai chinh da tré nén mot trong nhitng !inh vuc kich thich nhdt cua toan b§ nan kinh té. Thi trudng tai chinh dang thay déi nhanh ching véi nhing phuong tign tai chinh méi xuat hign hdu nhu ngay hang ngay ; eOng nghigp hoat dng ngan hang trudge kia von lang lé, nay tré nén soi dong va thudng xuyén duge néu trén cdc phuong tién théng tin dai ching do nhimg khung hodng trong cong nghiép ngan hang thuong mai, ngan hang tiét kigm cho vay ; mau dich va thi trugng tai chinh quée té hoat dong tét da tao ra mot nén kinh té thé gi¢i lien két nhau, trong d6 cac dién bién trong thi trudng tai chinh mdt nude 6 anh hudng quan trong téi ca thi truéng tai chinh & nude khde ; van dé chi dgo chinh sach tién t@ 1a khau trung tam trong nhumg cude tranh lu4n vé duong Idi kinh té; va cae phat trién mdi trong ly thuyét tién té da lam thay d6i cach suy nghi eua ching ta vé vai tra cda tidn t@ trong nén kinh té. Cuén "Tién t?, ngdn hang vd thi truéng tai chink" xudt ban thit ba nay 6 mot su-sita lai quan trong so vdi ldn xudt ban trude, né phan anh kip nhing phat trién soi dong dé trong linh vue tién 14, hogt dong ngan hang va thi truong tai chinh. DAC DIEM CO BAN Khi viét ban thao cho lan xuat ban nay, t6i da dua theo bén dae diém co ban, nhé d6 eudn sach nay luén khde biét vi nhitng cudn cung logi, dé la : Nhan manh vé phuong phap tu duy kinh té, mot each tip can hign dai déi vei ch dé, tinh mém déo va nhiéu hé trg vé mat su pham. Phuong phap tu duy kinh té Mot trd ngai quan trong khi gidng day vé tidn té, hoat dong ngan hang va th} trueng tai chinh la @ ché sinh vien thuang nho mot lugng lo ede kién thute, rdi 16 _ : LOL TVA ho quén chung ngay sau k) thi cuéi cung va nhung kién thutc nay nhanh chéng héa ra 15i thoi vi nhip digu déi méi nhanh chéng cia linh vyc tai chinh. Dé tranh cho sinh vién khang bj roi vao cai bay 46, cudn sdch nay luén nha manh déa phuong phdp tu duy kinh té bing cdch tap trung vao m6t it nguyén ly kinh té co ban ma sinh vién 6 thé dung dé tim hiéu duge : Cau tric cua thi trudng va té chute tai chinh, cia viée diéu hanh hoat dong ngan hang, hoat d6ng thj trudng tai chinh 6 trong va ngoai nuéc, cua vai tra tién té trong nén kinh té. Nhitng nguyén ly nay bao gém : Mot tiép can don gian héa déi vdi viée chon Iya chung khodn (diéu ma tdi goi 1A Ly thuyét vé Inong edu tai san - Theory of Asset Demand), khai niém vé su can bing, phan tich vé cung va edu, lam cho loi ich la cye dai, thong tin khéng can xung (chon Iya d6i nghich va rdi ro dao dute), phan tich téng cung va cau. Lan xuat ban nay con chu trong vao phuong phap tu duy kinh té hon cd lan xudt ban true qua viée trinh bay m@t phan tich kinh té toan dién vé cde thi trudng va té chie tai chinh & Phdn III. Phan tieh nay cho phép sinh vién c6 mot hiéu biét méi mé va day dui vi sao cde thi trudng va té chute tai chinh duge thiét lap, cach thutc.hién dign cia chung va chung hoat dong nhu thé nao dé nang cao hiéu qua kinh té, Dé giup sinh vien ap dung cde nguyén ly kinh té nay, da chon mot cach tiép can dya vao nhung nguyén ly tét nhat dé trinh bay m6t cuén sdch kinh té: Tao cde-mé hinh don gidn nhat trong do cae bién sd gid khong thay adi duge vé mot cach cn than va cde m6 hinh duge dung dé -gidi thich cde hién tugng kinh té quan trong thong qua viée tap trung vao nhitng thay a6i thich hgp ¢ ede bién sé. Nham tao nén nhing chi dé: khéu ggi cho siah vién, 1dn xudt ban nay tiép tuc nhdn manh sy tuong tée giva ly thuyét kinh té va sé ligu kinh nghiém. Xuyén qua néi dung - vi hon hai muoi sing dyng quan trong, trén 50 bai doc thém himg thi dae bigt - 1a minh ching duge trinh bay, diéu nay gitip loai bd nghi nga déi voi cdc van dé kinh té dang thao luan, Viéc hudng vac nhiing sé héu va su kién ca adi s6ng thye tién nhim tranh cho sinh vien khéi nghi rang cdc nha kink té chi don thudn tao ra nhung diéu rac réi khé hiéu va xay dung nhang ly thuyét chang dp dung duge vao viéc gi trong adi séng thu tai. MO6t cach tiép can hiéna dai Gidng nhu ede lin xuat ban truée, ln xudt ban nay edng tim each trinh bay mét cach tiép can hién agi véi tién t@, hoat dong ngan hang va thj trudng tai chinh giip sinh-vién dh kha nang hiégu duge ngi dung nhig tranh luan quan trong va nhéng:tranh logn vé.chinh sach thich hop. Trong cuén sach nay sk — oy JOM HBC TEANS Lone THU YIEN LOI TUA dung cach tiép can thi trudng - tai san hién dai dé xac dinh ty gid héi dodi va lai suat thay vi cach tiép can cu dung trong nhang euén sdch khac, nhing cach tidp can cd nhdn manh dén tu hryng hon 1a tén lugng tai san. Cac cach tiép can thi trutmg - tai san hién dai thich hop hen nhiéu dé gidi thich tinh chat rat hay thay déi trong dinh gid tai san, vi du nhu ti gid hai dodi va lai suat va diéu dé da duge khoa hoc kinh té chap nhan khi ban dén cdc cuge tranh Wan vé chinh sach hién thoi, Dé giv cho viée thdo luan vé tinh hign dai cia ly thuyét tién té, cudn s4ch nay ty gidi ky hrong vai tra cua dy bao trong chinh sach hign thoi. Ly thuyét dy tinh hgp ly duge dac biat chu trong trong hai chuong euéi. Tu liéu mdi vé cde chi 4é nhu vay cing duge néu ra & day, vi du ly luan vé chu trinh kinh doanh thyc tién va hign tuong tré. Lan xuat ban thir ba nay cung ep mét ly Tuan méi nhat vé thi truong va eau truc tai chinh dya trén nhimg tai igu mdi gan day vé cau truc tai chinh va thong tin khéng cAn xting. Tu ligu indi, duy nhat cho.cuén sach nay mang lai cho sinh trong hoat déng kinh.té téng hop, mt van dé trong ly thuyét tidn t@ hién dang duge quan tam nghién euu. Tinh linh hoat Khi str dung cdc lan xuat ban true day, nhung ngwéi bdo tr¢, phé binh hoac nhing ngwéi quan tain theo déi da hién ca ng¢i tinh linh host cda cudn s4ch nay. Cé bao nhiéu thay day vé tién té, vé hoat dong ngan hang va thi trudng tai chinh thi cé by nhiéu phucng phép day. Dé dap ung angi nhu edu khac nhau eda nhgng ngwoi day, cuén sach da cé mét cach trinh bay. linh heat nhu sau : Céc chuong edt yéu cung cap sy phan tich co ban duge dung suét cudn sach, chuong khae hoac phan khac cua cdc chuong cé thé dung hoac bd qua tuy theo sy chon lya cua cde thdy gido. Vi du, Chucng 3 eung cap mét téng quan vé hé théng tai chinh, né cho phép thay gido chon bat ky mang nao dé giang vé thi truong va t6 ehiie tai ehinh. Cudn sach cung duge bd cuc dé cho phép ngwai day quan triét eac van dé quan trong nhat trong ly thuyét tién t@ va chinh sach ma khéng phai dang mé hinh ISL, trong khi 46 mét ly giai day dui hon'vé ly thuyét-tidn té bude phai ding cac chuong ISLM. Twong ty nhu vay, thay gido cé thé day ma khong can dung cdc chuong vé xdc dinif ti gia héi doai va tai chinh’ quéc té, tuy nhién néu thay gido muén lop hoe cia minh c6 thém kién thie vé dinh hung quéc té, 6 thé day cdc chuong nay sém hon trong chuong trinh. 18 LOW TUA NHUNG DIEU MOT DUA VAO LAN XUAT BAN THU 3 Tuy ohong dac diém co ban va tu ligu cda ln xudt ban trude da duge gid Tai, Yan-xudt ban thet 3.cé mot 86 sda déi quan trong. Mot cach. tigp cin moi dé day vé. thi trudng tai chinh va té che tai chinh Lan xuat ban nay xudt phdt td lén xuét ban trade va ti cdc cuén séch khac thude Minh vyc vita néu dé phat trién mot khuon mau kinh ¢é ding cho viéc phan tich thi truéng va té chite tai chinh. Khuén mau buge phai ding cac khai nigm kinh t8 nhu chi phi giao dich chon ua déi nghich, rui ro dao date, va vain dé ngudi ty thie - ngudi dai ly dé mang lai mot phuong thie mdi trong vide té chute giang dgy vé thi truang va té chitc tai chinh. N6 cing mang lai mot khuén mu kinh té théng nhat hoa dé tao tu duy cua sinh vién vé thi truéng va té chu tai chinh, sao cho ho cé thé thay dugc § nghta hon 1a bi béi réi trude thted cae yeu td thude he théng tai chinh cua chung ta,-Hon nia, khuon mu kinh té nay, tuong phan vi mot loat yéu to thude vé td chute tai chinh, s¢ khong tach khdi thdi dai ; né sé cho phép thdy gido luan gidi vé nhung phat trign moi nhat trong thi trueng va & chife tai chinh, nhu vay sé lam cho céc thay gido gia duge bai giang cha minh hgp thei. : ce Mot chuong hoan toan moi, Chuong 8. "Mot phan tich kinh té di vei c&u truce tai chinh” duge bat dau bing mét thao luan 8 van dé rac réi vé cau tic tai chinh, réi sau dé cung cXp nhing gidi phap cho céc van dé da néu bang cach phan tich aah hudng cia chi phi giao dich va théng tin khéng c4n xing déi v6i thi trugng tai chinh. Sinh vién sé bi ngac nhién trade mét sé van dé rfc réi noi trén - se trong d6i it quan trong cua thi trudng cd phiéu trong vige cung cap tai chinh cho ede cong ty, 1A mot vi dy - va.sé tim hidu vi sao chung t6 ra hap dan. Khai nigm vé lya chon déi nghich, rui ro dao ditc, vA khéi niém ngudi dy thac - ngudéi dai ly duce ap dung trong cac chutong con lai ¢ Phan III dé phat trién mét kién thie sau hon vé cde td chute tai chinh. Ching duge sir dyng 6 mot phan méi, ahung nguyén tac quan ly vige cho vay tién, 6 Chugng 9- céc ngan hang va vide quan |y hoat dong ngan hang (vén la Chudng 8 trong lan xuat ban true) va éhai phan mdi khac 1a ohung nguyén tdc quan ly bao hiém va sy trung gian tai chinh cia chinh phi ; Chuong 12 - cde té chute tai chinh phi ngan hang (la Lor'TUA 19 Chuong 10 trong lan xuat ban truéc), M6t chuong hoan toan mdi la Chugng 11 - cuge khiing hoang trong diéu hanh heat dong ngan hang, mot lan na lai dong dén céc khai niém nay dé co duge mét cdi ahin sau sac, xem. vi sao cugc khiing hodng hién thai trong diéu hanh ngan hang va cong nghiép tiét kiém va cho vay da xudt hién va. xem cé thé lam gi dé ngan ngita cuge khuing hodng nhu vay trong ~ tuong lai, Do phuong phap mdi nay nh&n manh én cc khai niém kinh té moi nhat, né sé dae biét hitu ich déi voi vige day nhung phan mye vé thi trugng va té chuc tai ehinh. Vide nhan manh vao tinh linh hoat la diéu thuong xuyén khi viét wr ligu moi nay vé thj trudng va té chite tai chinh. Vi khong phai moi thay gido déu muén day Chuong 8, nhing khdi niém vé chon ha 463 nghich, rui ro dao due va van dé nguéi uy thae - ngudi dai ly duge gidi thich tém tat trong cdéc chuong sau cdn dung dén chung : Cae Chvong 9, 11 va 12. Cae chuong nay la nhig chuong ty né bao ham do vay khong can dén Chuong 8 dé gidi thiéu. Viée trinh bay nay cho phép thay giao chon lua hreng tu héu tiy theo y minh. Mot su két hap tron ven cic vin dé quéc té xuyén sudt ndi dung cuén sdch Dé théa man su quan tam ngay cang lén lao dén m4u dich quéc té va thi truéng tai chinh cua sinh vién va cdc thay gido, lan xuat ban thi 3 nay két hop m6t cdch day du cde van dé quéc té xuyén sudt noi dung eudn sich. Mot phuong tien dé thuc hign diéu via noi 14 mot tap hgp mei gdm hon 20 bai dec them hap dan, duy nhat cho cwén sach nay duge goi 14 toan canh. Nhung bai doc thém nay cho sinh vién thay mét khung canh quéc té ngay 3 giai doan dau cua cudn sach bang cach so sinh thudng xuyén hé thong tai ehinh va chinh sach tién t¢ @My va 6 ede nude khac. Ngoai ra, cdc chuong vé xac dinh ti gia hdi doi va vé tai chinh quéc té da duge dua vao phan than cia cuén sach ngay sau cde chuong vé Hé théng Dy tru Lién bang va chi dao chinh sach tién tg. Cac chuong vé ti gid héi doai va tai chinh quéc té duge gidng tét nhat ¢ phan nay cua chuong trinh vi cde chuong sau la cde chuong nghién citu xem hoat dong kinh té duge xae dinh nhu thé nag..cot thé xem xét vai tra cua cde yéu té quée té mot cach cé higu Givi, hint, TrhonieHorgaman dich quée td (xudt khau rong) nay duge dia vao trong OP Eb Ia ye ting tuoqe 20 LOI TUA edu trong cée mé hinh ISLM @ Chuong 24 va 25 (dhing hon Ia trong mot phy luc), né cho phép thay gido luan gidi mot cach truc tiép hon vé ti gia hdi dodi va cae dang m4u dich quéc té anh hwéng nhu thé nao dén lai suat va téng sin pham trong mé hinh ISLM. Cac déng m4u dich quic té duge xem xét ky luong trong phan phan tich vé téng cung va téng cdu trong Chuong 26 va trong phan thao lan vé co ché chuyén tién & Chuong 28. Cach tiép c4n nham quéc té héa ndi dung cudn sach trong ky xuat ban nay dung ca cdc bai doc thém vé toan cénh va viée bé tri cdc chuong tai chinh quéc té ¢ phan gia cua cuén sach la hop ly va hoan toan linh hoat. Tuy cé nhiéu thay gido sé day cuén sdch nay bang cach su dung toan bé tu liu 6 day nhung ciirig co nhung nguéi khac sé khong lam nhu vay. Nhung thay gido muén dung lau ¢ mét khuén mau kinh té chat ché ¢6 thé dé dang lam duge diéu do bang cdch bé qua cdc chivong tai chinh quéc té va cdc tu lieu trong nhing chuong ly thuyét tidn te trinh bay vé xudt khdu réng va mau dich quéc té. Do nhiing tu ligu nay khong tac dong dén phdn phan tich ly thuyet tién t¢ co ban, tat ca cdc ehuong vé ly thuyét tién te ¢6 thé duge giang day ma khong edn dén chung, Ngoai ra, do cde bai doc thém "Toan canh” cung tu bao ham du, chiing cung ¢6 thé duge bé qua ima khéng anh huong gi den tinh lien tuc. Mét cach tiép can thi truning - tai san hién dai hon dé xe dinh ti gid héi doi Tuy rang cach tiép can thi trudng - tai san dang dé xac dinh ti gid hdi doai trong dn xuat ban nay la trong ty so vdi lan xudt ban true, cac Chuong 21 va 22 da duge soat xét lai dé xdc dinh ti gid hoi doai mAu qua viéc dung diéu kién en bang ngang gia !ai. Viée nay dua dén-mét tiép can hién dai hon, bam sét nhing tai liéu hién hanh vé x4c dinh ti gid héi dedi. Lam nhut vay khong chi ddan dén cai tién vé mat su pham, ma no con cho phép ly gidi cac hign tugng nhu su tang vot ti gid hdi dodi va cdc két qua khac nhau cua vide can thiép ti gid hoi dodi huu higu va v6 hiéu. Nhimg phu luc moi cho viée giang day cdc gido trinh cé dijnh hung tai chinh Hai phy luc moi da dugc dua vao va dac biét huu ich déi v6i viée day nhung gido trinh cé mét dinh hung vé thi truéng va té chute tai-chinh hoae nhung gido LOL TVA 21 trinh duge day trong khoa tai chinh trong cde trudng kinh doank: (nhu truong hgp gido trinh duge day theo cudn séch nay). Mét phy luc toan hoc cho Chueng 5 duge bé tri ¢ cudi cuén sdch nay cung cp mét ludn gidi sAu sdc hon nhiéu vé ly thuyét chon ya chuing khodn so véi nhing gi thuée chuong d6. Né lam sang té sy khac bigt giva Tui ro cé hé théng va rui ro phi hé théng, va né xay dung m6 hinh dinh gid tai san vén va ly thuyét dinh gid trong tai. M6t phy hac cho Chuong 8 cé chita thém m6t phan tich vé cau tric tai chinh qua viéc xem xét khia canh tai chinh céng ty cua viée vi sao ede edng ty da duge edu tric lai trong nhitng nam 1980 cé mute ng tang lén so voi vén cé phan, Phy lye dua dén viée ding mét phan tich vé ngwéi dy thde - ngudi dai ly (mot vi du dac bitt vé rai ro dao dite) va ly thuyét dang tién mat oy do cua Jensen dé gidi thich vie tang lye don bay cong ty. Né cing tap trung vao cnéc tranh luan vé duténg 161 hién nay di vi van dé 1a hiéu vide tang ng céng ty cé tac dung xAu cho nén kinh té hay khang va néu ¢é thi ¢6 edn chan lai bang nhwng bién phép han ché eda Chinh phi déi vei vige mua quyén kiém soat va mua hét ¢8 phan cong ty kiéu don bdy hay khong. Thay déi cach trinh bay nhung bit doc thém mdi va viée cap nhat Do tiép thu nhuing nhan xét cua cde nha phé binh va nhung nguéi cung cudn sach, da cd cdi thign cach trinh bay 6 nhiéu ché trong séch, Chuong 13 vé nhimng cai méi vé tai chinh da duge lam co dong hon. Cac Chuong 15 va 16 da duge don gian héa bing cach dua ti é tién du trod qua mutc/tién gui cé thé phat séc vao 36 nhan tién té va bing cach loai bd phan luan giai vé ti lé tién gui cd ky han/tién guticé thé viét séc (do nhung doi héi vé tién dy tra déi voi sé tién gui c6 ky han da duge loai ba). Chuong 26, phan tich cung cdu téng hop, nay bd bét phan tranh luan gitta phai Keynes va phai tién té va chuyén tranh luan giva ngudi nang dong va nguai khong nang dong vao chuong ve tién té va lam phat (Chugng 28). Cac bang tém tat mdi duge bé sung them 6 mét sé muc dé lam dé hiéu va gitip cho sinh vién nghién cutu. Ngoai nhiing bai doc them vé toan cadnh, cling cin 6 nhiing bai hoc thé gay hung thu dae biét dé cho cuén séch gido khoa nay duge sinh dong va hop thai, Day la nhiing bai hoe thém vé lién minh tién té 6 Dire va chau Au, vé vide phoi hyp nhung chinh sach quéc té, vé Donand Trump véi cde khé khan tai chinh cia dng ta, vé nhitng dan xép trong hoat dong ngan hang cha Due va cada Nhat, vé vy bé béi ngan hang Tiét kiém cho vay Keating, vé that bai 22 Ll TUA tua Bank of New England, vé nhitng trai khodn bap bénh, vé sy phat dat va sup. 46 cia Michael Milken va Drexel, Burnham: Phan thdo lugn véi bang chimg kinh nghigm vé yéu cdu tiénte.¢ Phu luc Chuong 23 da duge cap nhat. aba co nhiéu bai doc thém ¢ phan noi dung. Tat cd hinh va sd ligu trong séch nay cing da duge cap nhgt day du dén cudi nhing nam 1990 (Tro mot 8 trueng hop hiém hoi do khong thé lam duge). HO TRG VE SU PHAM MO6t cuén sdch gido khoa phai la mot cong ey giding day 6 tinh thie ddy va chat ché. Nhim muc tidu nay, nhidu dae diém su pham 44 duge phéi hgp voi nhau trong cach trinh bay ctia toi. “ Do la: 1. Nhiing Idi dAn ¢ phan d4u mai chuong bao cho sinh vién chuong nay nhim vao van dé gi, vi sao cdc chi dé riéng lai la quan trong va chiing lién he nhu thé nao 4én cde chu dé khae trong sach, 2. Nhung bai doc thém gay hitng thu 4c biét, chung lam néi bat nhiing tiéu 48 ¢6 kjch tinh, nhung y tong hap d4n hoae nhung yéu té dang quan tam cé Tin quan dén chi dé hoe tap. 3. Céc bai dge thém vé theo doi tin tai chinh, ching gigi thigu voi sinh vién nhitng bai bao va sé ligu moi tuong ung v6i chi 4é, da duge dua tran bdo chi; 4, Huong d4n nghién ewu, la nhing kiéu néi bat tri rai rac sudt cudn sdch, nhim cung cap cho sinh vién nhiing goi ¥ nhé Ja nén suy nghi nhu thé nao hoa bude vao mét van dé nhu thé nao dé sinh vién tim ra céch nghién eu van dé d6 ; 5. Nhig phat biéu thén chét, dé 1a nhitng diém quan trong, in bang chit dam nhé vay sinh vien dé tim thay dé tign déi chiéu vé sau. 6. Nhimg so dé c6 thuyét minh, nheng thuyét minh nay giup sinh vién hidu ro su tong quan gita cdc bidn $6 duge vé ra va eae nguyén tée phan tfch. 7. Bang tém tat, ching giup sinh vien mét cdch huu hiéu trong khi nghién LOL TUA 23 cura tur Tigu, 8. Tém t&t, khi két théc mgt chuong, nhiim ligt ké cac diém chinh, 9. Cau hdi va bai tap cudi chuong, gdm hon 4000, ching giip sinh vién hoe tap nhiing cha dé qua viée ap dyng cdc kh4i niém kinh té mdi, ké cA nhitng bai tap diac biét ma sinh vién thay rat tung ung, tya dé : Sut dung phdn tich kinh té dé dy dodn tuong lai. 10. Phan thuat ngw, nam 6 phan cudi cudn sach, dinh nghia tat ed cde thaat ngw then chét. (Ban dich tiéng Viét da chuyén thanh Phan thuat ngw Anh - Viet). 11. Dép 4n cho bai tap, ¢ cudi cudn sdch, bao gém léi gidi cho mét nita sé cau hoi va bai tap (danh dau *), TU LIEU BO TRO Cudn Tién t?, ngén hang va tht truong tdi chink xuat ban lan thi 3 nay da bao gém mét khéi lugng cdc tu lidu bé sung dé hiéu nhat lay ta mét sé sdch gido khoa vé tién te, ngan hang va thj traong tai chinh. Dé la: 1, Séch hudng din nghién evra va hoe tap, do John Me Arthur thuge Wofford College va ban than tdi soan thao, bao gbm chutong Tém luge/Day ai bai tap, ty kiém tra va dap dn cho bai tap, bai tu kiém tra. 2.86 tay/t4p tai liéu kiém tra eda thdy gido, do John Mc Arthur va ban than t6i soan thao, gém dé cuong giao trinh mau, dap an cho cau hii va bai tap trong cuén sch, bai doe ggi y va bé sung, tigu Iwan va cau héi thao ludn, va 2000 eau hdi dé chon, nhiéu thu 6 so dé kem theo. 3. Phdn mém may tinh, sogn thao cho IBM PC,, tae gid Richard Alston va Wan Fu Chi, Weber State College, cung Ap cho sinh vién kinh nghiém lam quen voi rihitng khai niém gidi tich trong eudn séch. 4, Sach bai top may tinh. cung cap cho sinh vién cdc bai t4p duge su dung véi phan mém cua nay tinh. a * LOE TUA 5. Ban dge, do James W. Eaton thuge Bridgewater College va ban than toi bien tap ; sch duge déi méi hang nam gitip gido vién cé thé git ndi dung chuong trinh cda minh duge kip thai qua thai gian 3 nam séng eda mét lan xudt ban cda néi dung cugn sach nay va né sé duge bin véi gid thaip kém theo sdch nay. 6. Sdch an bom, gim tét ca cdc hinh, bang, va ban tom tat. 7. Tap bai kiém tra dung may tinh, gém trén 2000 bai-kiém tra chon lya, nhiéu so 46, giup thdy gido chudn bj ky thi mét cach ty dong. Phan I MO DAU CHUONG fT Vi sao nghién cttu tién té, hoat déng ngan hang va thi truong tai chinh ? LOI DAN Prong ban tin buéi chiéu vua loan, ban nghe rang lvong tién cung ung da giam 4 ti déla. Diéu nay cb hau qua gi ddi vc lai suat cua mon tién ban vay dé mua chiéc xe hoi thé thao bong mugt ? Phai chang, nghia la mét ngoi nha sé dé hoac kho kim trong tuong lai ? Liéu né tao thém dé dang hay thém khé khan khi ban tim mt viée cho nam toi ? Cuén sach nay sé tra 101 cho nhitng cau hoi dé bang cach nghién ci vai tro eta tian té trong nén kinh té va xem xet cdc t6 chitc tai chinh icac ngan hang, cac cang ty bdo hiém, cac quy tuong tr9, v.v...) va thi trréng tai chinh (nhu cdc thi truéng cho trai khodn, cé phiéu va ngoai héi) hoat dgng nhu thé nao. Cac thi trugng tai chinh va cac té chute tai chinh khéng chi tac dong dén doi song hang ngay cia ban, ma con lién quan dén sy chuyén van cia nhing dang van khéng 16 (nhiéu ngan ti déla) trong toan bé nén kinh té eda ching ta va tac dong dén Ioi nhuan cua cac doanh nghiép, dén hang hoa va dich vu dugc tao ra va ngay ca dén nén kinh té 6n dinh tat eda nhiing nude khac. Nhing gi xay ra doi voi tién té, té chic tai chinh va thi trong tai chimth déu lién quan chat ché dén cdc nha chinh tri cia chung ta va than chi anh hudng quan trong dén nhing cude bau cu cua CHUONG | - Vi SAO NGHIEN ctfu TIEN TE... 27 chung ta nia. Viée nghién cuu tién 1¢, hoat dong ngan hang va thi truong tai chinh sé gitp ban hiéu biét yé nhiéu van dé thu vi. Trong chuong nay ching ta sé thao ra xem nhung van dé dé la gi va vi sao nhuing nghién cuu nhu vay lai la nhung nghién eutu rat dang thuc hign. Vi SAO NGHIEN CUU TIEN TE ? % Tién hoac luong tién cung wimg duge dinh nghia la bat eu cai gi duge chap nhan chung trong viée thanh-toan dé nhan hang héa hoac dich vu hoac trong viée tra ng. Tién duoe gan voi nhung thay déi trong cac bién sé kinh té. Nhiing bién sd nay tae dang dén tat ca chiing ta va ching la quan trong déi voi stte khée nén kinh té, Tién va lam phat Néu tudn lé true ban di xem chiéu bong thi ban phai tra 6 déla, nhung cdch day 30 nam, ban chi phai tra mét hoac hai déla. That vay, hic bay gia voi 6 dela ban cd thé an bita toi, xem chiéu bong va mua cho ban mét thang to ngd rang néng tam bo. Nhu trén Hinh 1.1 minh hoa dién bién gia trung binh trong nén kinh té ti nam 1950 dén 1990, Gia trung binh cia hau hét cdc khoan myc ngay nay kha cao hon lic 46. Gid trung binh cia sdn phdm va dich vy trong mgt nén Chi sijttae ~ 14d) we 18S |- rea}. 7s 50 25 WIE SE 86a HBS STOPS IBD 88S IIT Hiah 11. Mu yid ting hyp va lwyng tién cong ung & My : 1986. 1990, 28 PHAN | - MO DAU kinh té duge goi la mire gia téng hop hoae don gidn hon, muc gia (mot dinh nghia chinh xac hon ghi trong phy luc cda chuong nay). Ty nam 1950 dén 1990, muc gid tang gap hon 5 lan, Lam phat la mét tinh trang tang gid lién tuc va né tae dong dén tung ce nhan, ting doanh nghiép va cA chinh phi. Lam phat néi chung duge coi Ja mot van dé quan trong edn déi pho va thuong da tung 1a moi quan tam hang d4u ca eac nha chinh trj va nhitng ngudi vach chinh sach. Gidi quyét van dé lam phat nhu thé nao la diéu héi chuing ta phai biét mot sé nguyen nhan cia né, Gidi thich lam phat bang cach gi ? Mot ddu moi dé tra loi cau héi nay duge trinh bay ¢ Hinh 1.1, Hinh 1.1 vé long tién cung ting va mu gia. Nhu ta thay, mute gid va hugng tién cung ung néi chung di gan gdi nhau. Nhiing sé ligu nay duong nhu chi ra rAng mot su tang lién tue vé luong tién cung ung ¢6 thé la mot yéu tS quan trong trong viée gay ra lam phat, nghia 1A mét sy tang lién tue cua mie gid. ’ Wii lem phat () 2040 60 80 100 120 140 140 1e0 200 20 PAD 2d 20 I 28540 Ainh 1.2. Yelg law phat trang hinh (11 ig tang + FB hing tangy tL) 1K - 1990, teoning tién tg rung, Bang chung nua rang lam phat gén lién vei su tang higng tién eung ung lien tuc néu & Hinh 1.2. Trén hinh trinh bay ty 1é lam phat trung binh cia mot so nuée trong khoang thoi gian hon 10 nai, (Tile thay ddi eva mute gid, thudng do bang sy thay d¢i tinh theo phan tram mdi nam) 1980 - 1990, déi vai ti }é tang CHUONG | - Vi SAO NGHIEN CUU TIEN TE... 29 trudng tién té trung binh trong cing mdt théi ky." Nhu ban co thé thay c6 mét su két hop ro rang gita lam phat va ti lé tang truéng lugng tién cung ung. Nhung nuéc ¢6 ty 16 Jam phat cao nhat cung la nhiing nuée cé ti 1é tang truéng tién té cao nhat. Vi dy Péru va nhat Ja Achentina gan day dang trai qua mét cuge lam phat rat cao va tilé tang truéng tién té cla ho cing cao. Mat khac Thuy Si va Dite cé ti le lam phat rat thap trong cing mét thdi ky, tilé tang trudng tidn té cua hg cing thap. Nhung bang chug nhu vay a4 khién Milton Friedman, ngudi dug giai thuéng Nébel vé kinh té dua ra nh4n xét néi tiéng : "Lam phat luén ludn va bao gid cing Ja mot hien tugng tién té”. Loi nhan xét nay goi ra mot ly do dung khi nghién cuu tidn té béi vi ti 1é tang trudng cua né c¢ thé 1a mot sie day & dang sau lam phat. Chung ta xem xét vai tro cua tién té trong viée gay ra lam phat bang viée nghién evtu thuyét tién té, nigt ly thuyét lién hé su thay di vé luong tién té voi sy thay déi vé hoat dong kinh té va mnic gia. Tién té va chu ky kinh doanh Trong nhing nam 1981 - 1982, téng san long hang héa va dich vu (goi lA téng sdn pham) trong nén kinh té sut gidm, sé ngudi khéng 6 vide lam tang toi hon 10 trigu (hon 10% lye hugng lao déng) va hon 25.000 doanh nghiép pha san, Sau 1982, nén kinh té bat ddu mé mang nhanh chong, va toi 1989, ti lé that nghiép (ti le phan tram hye lugng cé thé lao dong khong c6 vide 1am) da gidm tu trén 10% xuéng con khoang 5%. Nam 1990, sy mo mang 8 nam da két thue va nén kinh té lai di xuéng mot lan mia. Vi sao nén kinh té da co lai trong nhung nam 1981 - 1982, da phat dat mo mang sau 46, va lai bat dau co lai nam 1990 ? Bang chung goi ra rang tién té déng mt vai trd quan trong trong viée tao ra nhung chu ky kinh doanh, 46 la su bién 4éi tang va gidm cua téng sdn phdm san xuat ra trong nén kinh té. Cac chu ky kinh doanh tac dong dén tat ed ching ta mét cach manh mé va truc tiép. Vi du khi san phd tang thi dé tim due mot cong vide lam tét, con khi san pham sut gidm thi tim duge m6t céng viéc tot la diéu khé khan. Hinh 1.3 cho thay dién bign cUa ti lé tang trudng tién té qua nhung nam 1931 - 1990 voi nhong vung c6 duong vién co cham cham thé hién cdc suy thoai hoac nhung thoi ky ma téng san pham di xuéng. Cai ma chung ta thay la ti lé tang trudng tién té da suy giam truéc méi con suy thoai. Thye v4y, mdi con suy thodi trong thé ky XX da ditng lién sau mét su suy gidin ti lg tang trudng tién tg, didu nay ndi lén rang nhing (1) Neu mie git sng hep 6thoi didm ¢ bigu thi bing Pt G18 fom phat Wer 1 dén te) duye dindy ngbia La = eB 30 PHAN | - MG BAU thay d6i trong tién té cong cé thé la dong luc quyét dinh ding sau nhong dao dng theo chu ky cua kinh doanh. Tuy nhién, khéng phai et méi suy gidm tile tang trudng tién té cing déu kéo theo mét thai ky suy thodi, Ching ta khao sat xem tién t tac déng nhu thé nao dén téng san phdm khi chung ta nghién ctu ly thuyét tién t@ va xem xét voi bang chung kinh nghiém méi lién hé givta tién tg va nhitng chu ky kinh doanh. Tile tigg. ‘ri, 1965 Hih 1.3. Vang trang tien to (16 hang wm M1) va eh tranh kink desnh & My 2 1951 ~ 10, Vong 6 duemg view an him hig hien sip suy thd Tién va-lai swat Lai suat 1a chi phi dé vay hoge gia phai tra dé thué von ithwong biéu thi bang tilg phan tram eda 100 déla thué méi nam). Ching ta thay nhiéu loai Iai suat trong nén kinh té - lai suat vay thé chap, lai suat tién vay mua xe hot, va lai sudit cia nhiéu loai trai khodn khde nhau. Lai suat la nhang bién sé quan trong doi véi ban vind tac dng dén kha nhiéu quyét dinh ca nhan. Lai suat cao co thé am ban thoai chi khéng muén inua 6t6 hay nha vi chi phi tra cho chiing sé lon, Mat khde lai suat cao c6 thé khuyén khich ban gui tién tiét kiém, Ban co thé nhan duge nhiéu thu nh&p do tién lai hon, néu ban gui mon tién trét kigm cia ban vao mot tai khodn # ngan hang khi lai suat cao. Lai suat ¢6 mot anh hung dén suc khée chung evia nén kinh té vine tac dong dén khang chi sy sét sang chi tiéu hay tiét kiém cda ngwdi tiéu ding, ma con dén CHUONG 1 - Vi SAO NGHIEN CUU TIEN TE... ED cdc quyét dinh ddu tw eda cac doanh nghiép. Vi du lai suat cao ¢6 thé khién mot. cong ty tri hoan viée xay mét nha may mdi ¢6 thé tao ra nhiéu cing an viée lam. Cae nha kinh té thuong noi vé “lai suat” bdi vi hdu hét cae lai suat dién bién theo nhau. Vi vay edn thiét giai thich nhimg thay déi bat thuong chung trong cac [ai sudt co ban trong 25 nam qua. Thue té, cdc thay ddi lai suat trong cdc théi ky lich si 6 My khéng nhiéu. Vi dy lai suat trai khoan kho bac My loai dai han la 4% nam 1965, tang sat toi 15% nam 1981 va & mute dudi 9% nam 1990. Trong giat doan 25 nam trude dé, tz 1940 dén 1965, lai sudt dé da dao dng guita 2% va 5%. loi subh Wisdey “as ge Aaig ron %) a a “ 55 60 1865 19101975880 «THOS «1998 Hinh £.4, Tang trading tidn te Grate hang nine ML) va lai sual trai Khon khe hae My Jogi dai han : 1951 - 1990, Cac dao déng nay cé ¥ nghia va diéu gi gay ra chung ? Ngoai nhuing yéu te kha, tién dong mot vai tro quan trong trong nhing dao dong lai suat. Hinh 1.4 cho thay nhung thay ddi lai suat déi voi tréi khodn kho bac M¥ loai dai han va ti J tang truéng tién té. Do ti 1é tang truéng tién té tang lén trong nhung nam 1960 - 1970, lai sudt trai khodn dai han tang theo né. Tuy nhién, tinh chat hén quan gitta ti lé tang truéng tién té va lai sudt kém 16 rang dut khoat trong nhung nam 1980, Chuing ta sé phan tich sy lién quan guta tién t¢ va lai suat khi nghién cutu hinh thai dién bign cua lai suat. 92 PHAW 1 - MO BAU Huéng dan chinh sach tién té Do tién cé thé tac dong dén nhiéu bién sé kinh té ¢6 ¥ nghia quan trong di vei su lanh manh nén kinh té eda ching ta, nhiing nha chinh tri va nhimg nguéi hoach dinh chinh séch trong chinh phu lién bang quan tam dén vigc hung dan chinh sach tién té, vide quan ly tién va lai suat, Té che chiu trach nhiém vé sy. huéng din chinh sach tién té ¢ My la Hé théng Dy tra Lién bang (the Federal Reserve System). Trong cae chyong sau, chung ta sé nghién ctu xem He théng Du trit Lién bang c6 thé tae dong nhu thé nao dén sé Ivong tién trong nén kinh té va xem chinh sach tién tg duge hudng dan nhu thé nao hién nay. Thiéu hyt ngan sdich va chinh sich tién té Thiéu hut ngan sdch la su vuot troi vé chi tigu eda chinh phu so voi tién thué thu duge, mét sy thigu hut ma chinh phe phai tai trg bang each di vay. Nhu Hinh 1.5 cho thay, nam 1983 thiéu hut ngan sach dat toi cue didim so vii tam ce etia nén kinh té cia chuing ta (theo c4ch Iuong dinh GNP - Téng san pham quée dan), nhung 4a gidin bet tu sau dé. Tuy nhién, thiéu hut ngan séeh van con vuot. qua 200 ti dola mot nam va da la déi tugng chi dé tranh cai gay gat gitta téng thong va quée hOi trong nhung nam gan day. Co thé gan day ban da xem hay nghe nhung phat biéu trén hao chi hay truyén hinh ring nhing thiéu hut nhu vay la diéu khéng mong muén bai vi rét cude ‘oan lyat (Gramm - Rudman) va la ching sé dua dén lam phat. Ching ta sé tim hiéu ky hiéu luc hoac khong hiéu luc ca nhiing tuyén bé nhu thé bang cach trude hét xem xét anh hudng cua viée tai trg nhuing thigu hut nay toi viée huong dan chinh sach tién té, va sau dé bang cach nghién cviu xem vi sao nhting thiéu hut nay cé thé dua tc mét ti lé tang trudng tién té lén hon, mot ti {é lam phat cao hon va mot lai suat lén hon. VI SAO NGHIEN CUU HOAT DONG NGAN HANG ? Chi dé quan trong thy hai eiia cuén sdch nay lA kinh doanh vé hoat dong ngan hang. Ngan hang 1a té chic tai chinh nhn tién git va cho vay tién, Thuat ngt cde ngén hang (banks) bao gm nhung hang nhu cac ngan hang thuong mai, ede cong ty tiét kiem va cho vay, cac ngan hang tiét kiém tuong trg va cae lién hiép tin dung. Cong nghiép hoat dong ngan hang gan day mi duge ndi nhiéu trén bao chi. Nhung vy vé ng ciia cic ngan hang thuong mai van dang 6 ti 1é cao CHUONG | - Vi SAO NGHIEN CUU TIEN TE... 33 Da thasl eae (L) Z f 1958 1960 Wt 1988 30 Aink 1.5, Dw thow ngan sich chink plui G) hode tidy hut (), tinh bing % cis GNP : 1980 - 1990. nhat tit khi cé cugc Dai suy thoai va cong nghiép tiét kigm va cho vay da doi héi mét su bao Janh to lén lam ngudt déng thué phai chi phi tran tram ti déla. Cac ngan hang cé y nghia quan trong trong viée nghién citu tién té vi: 1. Ngan hang Ja mot cdu néi giza nhiing ngudi mudn tiét kiém va nhing ngudt mudn dau tur. 2. Ngan hang déng vai trd quan trong trong viée xac dinh s6 lugng tién trong nén kinh té. 8. Ngan hang da la mdt nguén tao ra déi moi tai chinh nhanh chéng, thueng xuyén mé rong cde cach cho ching ta cé thé dau tw tién tiét kiém aia minh. Trung gian tai chinh Néu ban mudn cho IBM hay General Motor vay tién, ban sé khong dén gap thang cdc chil tich cong ty dé dé cho ho vay. Hau hét chung ta cho nhung cong ty nhu vay vay tién qua nhuing ngudi ding gidta, duge goi la nhing trung gian tai chinh : Cac té chite nhu ngan hang thuong mai, cong ty tiét kiém & cho vay, ngan hang tiét kigm tuong trg, lién hiép tin dung, cong ty bao hiém, quy titong tr¢, quy tr¢ cap va nhimg cong ty tai chinh, nhing trung gian nay vay von cia nhung ngudi da tiét kiém duge tién, réi nguge lai, cho nhimg nguéi khae vay. Ngan hang la trung gian tai chinh ma mot ngudi binh thudng thudng xuyén giao dich nhat. Khi mét nguéi cin vay mgt mén tién 4é mua nha hay xe hei, nguét nay thuéng vay tx mQt ngan hang dia phuong. Hau hét nguei My guti phn Ién tién cua éngan hang dusi dang tai khoan séc, taikhoan tiét kiém, hoae 34 PHAN i - MG BAU mot sé dang tién guti ngan hang khac, Trung gian tai chinh 14 mot hoat ddng quan trong trong nén kinh té vi rang né khoi nguén vén tir nhiing ngudi cd thé vi ly do gi dé khong dung né mét cach sinh Ipi sang nhung ngudi 6 ¥ mudn ding né dé sinh Igi. Theo cach nay, nhing trung gian tai chinh cé thé giup thuc day nén kinh té nang dong va higu qua hon. Do ede ngan hang 1a nhing trung gian tai chinh lon nhat trong nén kinh té cua chung ta, ching ing dang duge nghién cau edn than. Chung ta sé xem ngan hang quan ly tai sdn ¢6 va tai san ng cia minh nhu thé nao dé c6 duge loi nhuan ; xem chinh phi diéu hanh ho nhu thé nao va vi sao cong nghiép ngan hang hién nay lai d trong mat trang thai dang tiée nhu v4y. Ngoai ra, chung ta sé thao luan viée hoat dong cua cac trung gian tai chinh khae nhu céng ty bao hiém, quy tro cap, quy tuong tr¢ va viée diéu hanh ho. Hoat dong ngan hang va luung tidn cung ung Cac ngan hang dong mét vai tro dang ké trong viée tao ra tién, khong phai v1 viée in nhung té tin phiéu 20 déla, ma do vige cho vay : Nhdng khoan tién cho vay cla ngan hang tao ra nhumg khoan tién gui d dang tai khoan séc, mét thanh phan cia tién té. Clning ta sé nghién cdu xem ngan hang quyét dinh cho vay nhu thé nao dé nham hiéu lugng tién cung ung duge xée dinh nhu thé nao va vi sao hudng dan chinh sdch tién té lai la mét nhiém vy phue tap. Déi ni vé tai chinh Trong nén kinh té cia chuing ta, true kia thi ban phai ¢6 lugng eda cai ton moi c6 duoc 14i suaét cao khi gui tiét kiam. Con néu ban chi a nguéi cé mue luong trung binh voi mot tai khoan tiét kigm nh, thi ban chi cé thé dem gui tiét kiém 6 mot Jai sudt thap. Ngay nay, nhiing mén tiét kiém nhé cé thé duge gui theo nhiéu cdch, Vi du. ban cé thé gui vén vao tai khoan NOW ‘Negotiable Order of Withdrawal - lénh rit c6 thé chuyén nhugng) va quy tuung tr¢ thi trudng tién té, cd hai Joai nay déu cho phép nguai gui phat séc cho tai khoan cua minh va nhan dugc lai suat cao hon. Dé xem vi sao cdc kha nang lua chon nay da duge phat trién, chung ta s8 nghién cttu vi sao co nhiing déi moi vé tai chinh va chung xuat hién nhu thé nao, Ching ta cing sé nghién euu su déi mei vé tai chinh bai vind cho thay tu duy CHUONG I~ Vi SAO NGHIEN CUU TIEN TE... 95 sang tao trong cdc té chic tai chinh dua dén Ii nhuan cao hon nhu thé nao. Khi xem Vi sao cae té chute tai chinh la sang tao va sang tao theo cach nao trong qua khi, chung ta sé thu duge mot su hiéu biét tét hon vé cae td chute nay ¢6 thé sing tao nhu thé nao trong tuong lai. Kién thie nay sé mang lai cho ching ta mot d4u méi hiu ich vé sy thay déi theo théi gian cua hé thong tai chinh. Nhip diéu phat t nhanh nhitng déi mdi vé tai chinh cé nghia rang nhiing diéu I ap dung cho hé théng ngan hang do chinh phu dua ra da tr¢ thanh Idi thoi, hoae ngay ca trd nén téi té, tac hai dén sy lanh manh cia hé théng tai chinh, Nhung thay déi nhanh chong trong mdi truong diéu hanh da di kem theo su d6i moi nhanh chong vé tai chinh. Viéc hiéu rd van dé nhu thé nao va "vi sao” cua cde didu lé gitp ching ta hiéu ngén hang cé thé tién trién nhu thé nao trong tuong lai va lam cho kién thie cia chung ta vé ngan hang va vé vai tro cia 06 trong viée x4c dinh lugng tién eung ung khang bi 1éi thai. VI SAO NGHIEN CUU TH] TRUONG TAI CHINH ? Thi truong tai chinh 1A thi truong trong 46 vén duoc chuyén to nhing ngu¢éi hién c6 von du thia sang nhuing ngudi thiéu vén, Thi trudng tai chinh nhu thi truéng trai khoan va thi truéng cé phiéu cé thé 14 quan treng trong viee dua von ty nhung ngudi khong su dung né mot c4ch sinh Igi cho minh, sang nhiing ngudi 6 thé su dung né m6t cach sinh Ii cho minh, nhe vay dua dén hiéu qua kinh té cao hon. Cée hogt dong trong thi truong tai chinh cing cé anh huéng truce tiép di vei vide chuing ta gidu 6 d&n muc nao va déi voi thai do hanh dong cua cdc hang kinh doanh. Thj trudng trai khodn Thi trudng trai khodn dac biet quan trong déi voi hoat dong kinh té bai vi do suat duge dinh ra. Do cde lai suat khac mhau cé xu huéng di dén déng nhat, cdc nha kinh té thudng xuyén gop eac lai suat lai véi nhau va noi dén mot “lai sudt duy nhat". Tuy nhién, nhw ta cé thé thay 6 Hinh 1.6, ede lai suat doi voi mot sé logi trai khodn d6i khi lai khac nhau ré rét. Logi 14i suat. ddi v6i ede tin phiéu kho bac loai 3 thang, vi du, dao dong nhiéu hon so véi nhumg Ioai lai suat khée va la thap hon néu tinh trang binh. Lai suat d6i vii tréi khoan cong ty Baa {mét loai trai khodn chat lugng trung binh) [a cao hon, néu tinh theo trung binh, la ngi ma k 36 PHAN | + MG BAU be Diiban coe } ’ aby ahi Mj A ig! 5 Ma oe a : Tin phiéa bhaba eo feat 3thang v 1950 1955 1960 136 iia 1975 1980 i395 1990 Hinhi 1.6, Cie tai suit dai vit teat khodn chem hea 11950-1990, cdc loai lat sudt khac va khoang cach gia loai nay véi loai kha tro nén rong ra hon vao nhing nam 1970. Ching ta sé nghién ettu thém chuyén dong chung trong cdc loai lai suadt nay xay ra nhu thé nao va vi sao Iai suat adi voi cdc trai khodn khae nhau Jai bién thién khdc nhau. Thj truéng cé phidu Nhu aa duge chung té bang thyc té rang do duge goi la “thi trueng”, thi trudng cé phiéu, trong dé quyén doi Igi nhuan tu cac cong ty (cé phan) duge dem mua ban, 1a loai thi truéng tai chinh duoc chu y réng rai 6 My. Su chao dao lén vé gid cua ede cé phidu trong thi trudng cé phiéu Iuén luda Ja chuyén trong dai trong cde ban tin buéi chiéu. Dan chung thuong hay bay té ¥ kién cua ho vé viéc thi trudng dang hudng vé dau va sé ludn n6i véi ban vé chuyén “tan sat"méi nhat cia ho }). Su chu ¥ dén thi trudng nay, ¢6 1é duge gidi thich tet nhat béi mgt su that la : D6 1a noi ma nguéi ta c6 thé tré nén giau cé mOt cach nhanh chong. Nhv trén Hinh 1.7 cho thay, gia cd phigu rat lA bat dink. Chung tang mot. cach kha chic trong nhumg nam 1950, dat dén mét dinh vao nam 1966, rdi dao dong lén va xuéng téi nam 1973 la hic tut dée manh. Gid cé phiéu da Jén Jai kha cchac chan vao thei ky du cia nhung nam 1980 la Jue ma mot sx bdc phat manh mé thi trugng ¢é phiéu da bat ddu dua chi sé Trung binh cong nghigp Dow Jones HUONG |. Vi SAO NGHIEN CUU TIEN TE aT (the Dow Jones Industrial Average} téi m6t dinh la 2722 vao ngay 25/8/1987. Sau mét suy gidm 17% kéo dai trong thang tigp theo va thém mot nua thang, thi truong ¢é phiéu trai qua mot sy sut gidm tham hai trong mét ngay chua timg thay trong lich str cia né, dé la vao ngay "Tht hai den", 19/10/1987, khi do chi sé Dow Jones tut hon 500 diém, tue 22%, Nhung dao dong Ién nay trong gid ed phiéu tac dong dén eda cdi cia moi ngudi va do vay dén y¥ dinh mua sdm cua ho. Thi trudng c6 phiéu cing 1a mOt yéu t6 quan trong trong viée chon lua quyét dinh d4u tu hay khong ciia ede hang kinh doanh béi vi gid cé phéin anh huéng dén ting sé tién von ma cong ty muén dat duge bang cach ban eac cé phidu moi duge phat hanh dé tai trg cho nhung chi phi dau tu. M6t gia cao hon cho cae cd ph4n cia mot hang nghia la cé thé cd duge vén lon hon dung dé mua nha may va thiét bi, Chuing ta sé nghién cwtu ky xem gia c6 phiéu bidu dién nhu thé nao va dap ung lai nhing thong tin ¢ thi trong ra sao. Chuing ta cling sé thay rang chinh sach tién té cd thé tac dong vao gid cé phiéu, va nguge lai gid cd phiéu, 6 thé cd mot tée dong di voi chu trinh kinh doanh, ie Hinh 1.7, Gis o6 phidu - do thee chi sf trung binh coag nghigp Dow Jones + 1950-1990, Thi trudng ngoai hdi Gid mot déng tién cia mOt nudc tinh bang tién cia mot nude khae goi la ti gid héi dodi, Hinh 1.8 cho thay ti gia hai dodi cua dola My tt 1970 dén 1990 (duge tinh theo gid tri cia déla My ung voi mgt nhom ede déng tién ngoai quéc). Nhiing dao dong vé gid cA & thi trudng nay cing déng ké, Déng dola yu di ro ret tu 1971 dén 1973, tang nhe vé gid tri cho tdi 1976 va sau dé dat dén diém thap trong thei 38 . PHAN | - MG DAU ky 1978-1980. tx nam 1980 toi dau 1985, déng déla tang dot ng6t réi sau dé da sut gid dang ké. Nhitng dao dong vé ti gid hdi doai da c6 y nghia gi trong eéng chung va trong is. (196+ Heng. 138) a we ws 980 985 1990 Hink 1.8. Ti gis hoi doai vita dota My : 1970-1990, gidi kinh doanh Mf ? Mét su thay déi vé ti gid héi doai c6 tae dong truc tiép dén ngudi tiéu dang My vi né tae dong dén gid cua san phdm va dich vu nude ngoai Nam 1985, mét bang Anh déi khoang 1,3 déla (My). Nhung san phém Anh gi 100 bang, vi dy do len Shetland sé cé gid 180 déla. Voi dong déla yéu hon lam tang déng bang Anh dén 1,90 dala nam 1990, cung van nhung cai do len Shet- land gid 100 bang Anh c6 gid 190 dola. Nhu vay ta thay rang ddng déla yéu di sé lam cho san phdm nude ngoai dat lén, lam cho viéc di nghi hé ¢ Anh tén. kém hon, va sé gay thém khé khan cho ban chiéu theo s¢ thich cia minh déi voi mon pho mat Phap. Két qua din aén la nguai My sé gidm vigc mua stim sin phdm ngoai quéc cla minh va sé tang sy tiéu thy sdn phdm ni dia (nghia la, di du lich tai My va mac do len Mj). Mat khae, mot déng dla manh nghia la san phdm M¥ duge xudt khdu ra nuée ngoai sé ddt-hon Jén # nude ngoai va nhiing ngudi nude ngoai sé mua ching it hon. Viée xuat khdu thép, néi vi du, da gidm manh khi déng déla manh lén vao ede nam 1980-1985. M6t déng déla manh lam Igi cho ngudi tiéu dung My vi no lam sdn phaém ngoai quéc ré hen, nhung danh vao gidi kinh doanh My va huy bd mét sé céng an viée Jam vi sut gidm svc ban san phdm My ca & trong nude va ¢ ngoai nuée, su yéu di trong théi gian g4n day cia ding déla My da cé tac dong nguge : Né lam che san pham ngoai quéc dat thém lén nhung da lam cho gidi kinh doanh My thém site canh tranh. Dao déng trong thi trueng ngoai hdi cé CHUONG | - Vi SAO NGHIEN ctfu TIEN TE 39 nhdng‘hé qua quan trong ddi voi kinh ts My. Chiing ta sé nghién cutu xem ti gid héi dodi duge xac dinh nhu thé nao trong thy truong ngoai héi, trong dé déng déla duge mua va duge ban bang ede déng tidn nude ngoai. Sau cing, chting ta sé nghién cutu xem ti gid hdi dodi c6 thé tae déng nhw thé nao dén viée cung ung tién te o My va xem chinh sach tién t@ ciia My cé thé tac dong ti gia héi doai nhu thé nao. NHAN XET KET LUAN Linh vuc tién t@, hoat dong ngan hang va thi truéng tai chinh la mot Tinh vue kich thich, Chung ta sé khéng chi thao lugn nhung van dé cd tae dong true tiép tei dai séng eda ban - lai suat vay tién va git tién tiét kiém va viée chinh sach tian té cé thé tac déng dén tuong lai nghé nghiép cua ban, dén gid ed san pham trong tuong lat nhw thé nao - ma sé con nghién city hiéu rd thém vé eac than ky kinh té ma ban thuong thuong nghe thay trén cac phueng tién théng tin bao chi. Nghién cuu cua chung ta vé tién bac, hoat déng ngan hang va thi trudng tai chinh eting sé gidi thiéu vi ban nhiéu cuéc tranh luan vé vige hung dan chinh sach kinh té hién dang la dé tai sai dong trén trudng chinh tri. TOM TAT 1. Tién t@ té 76 ¢6 mot anh hudng quan trong dét voi cac chu trinh lam phat, kinh doanh va déi voi lai suat. Do cae bién ed kinh té nay rét quan trong déi voi sue khde cua nén kinh té, chung ta cdn hiéu chinh sach tién té 1a gi va phai duge hudng dan nhu thé nao. Ching ta cing cdn nghién cwtu vide lap ly do gi dé, khang thé dua né vao sit dung mét each sinh loi téi nhing ngudi c¢é kha nang lam diéu nay. Ngan hang ung dang vai tro toi han trong vige tao lap tidn t@ va 1a quan trong trong viée phat trién nhanh chong nhung dé: moi vé tai chinh gan day. ngan sach chinh phu vin6 6 thé la mot yéu té cé anh hudng dai vei viéc hung dan chinh sach tién té. 2. Ngan hang 1A quan trong nhat trong sé nhing trung gian tai chinh, né khei nguén vén tu nhing ngudi vi 3. Céc hoat dong trong thi truong tai chinh cé tac dong truc tiép dén cua cai cUa mdi cd nhan, dén hinh thai dién bién ctia céc hang kinh daanh, va dén tinh chat hiéu qua cia nén kinh té chung ta. PHAN | - MG DAU Ba thj truong tai chinh edn chu y dac biet : Thi trudng trai khodn (1a noi dinh ra lai swat) ; thi trueng cé phiéu (c6 mt tac dong quan trong doi voi cua CAU HOI VA BAI TAP 1. Ty 16 lam phat da tang hay gidm tai My trong may nam qua ? Lai suat dién bién nhu thé nao ? *2, Néu lich st tu no lap lai va ching ta thay mot sy di xudng trong tile tang trudng tidn té, ban trong doi edi gi xay ta déi voi: a) san pham thye. b) ti lé Jam phat. c) lai swat, 3. Cuge suy thodi gan day xay ra vao hic nao ? *4, Khi lai suat tut gidm, ban cé thé thay déi thai d¢ kinh té cia minh nhu thé nado ? 5. Ban c6 thé hinh dung ra nhing déi mdi vé tai chinh nao trong 10 nam qua cé tae dong dén cd nhan ban ? *6. Phai chang ai cing tit té di khi lai suat tang ? va bai tap chon Iya”, cai cua dan chung) ; va thi truong ngoai héi (do dao dong vé ti gia héi dodi c6 mot hau qua quan trong ddi vei nén kinh té My). 7. Hay giai thich hé qua cua viée syt gid ed phiéu déi voi viée hinh thanh quyét dinh mua hang aia nguéi tieu dang va hinh thanh quyét dinh dau tu nha may, thiét bi mdi cua cong ty. *8, Khi nhin vao Hinh 1.8, trong nhung nam nao ban sé chon dé di tham vang Grand Canyon é Arizona hon la tham London. 9. Khi déng dela c6 gid nhiéu hon so vei déng tién eta cde nude kha, ligu ban co thé dé mua quan Jeans do My san xuat hay Phép san xuat ? Ligu ec hang My san xuat quan Jeans thich thi hon khi déng déla manh hay khi déng dola yéu ? Cac céng ty My kinh doanh nhap khdu quan Jeans vao My sé thé nao? ra vei dS (#) 66 chip dn depiiu tue cud sitet. es Gdu dd Tra ei cho ede osu dl CHUONG | - vi SAO NGHIEN Clu TIEN TE at PHU LUC CHUONG I Dinh nghia tong san pham, t6ng thu nhap vA mite gid tong hop Do nhung thuat ngu nay dugc dung thuong xuyén trong sudt cudn sach, ching ta can cé mét hidu biét r6 rang vé cic dinh nghia cia téng san phém, téng thu nhap va mi gia téng hep. TONG SAN PHAM VA TONG THU NHAP Mie do duge noi mét each chung nhat cua téng san phdm (aggregate output), téng san phdm quéc gia (gross national product - GNP) duge dinh nghia la gid tri etia t&t cé hang héa va dich vy sau eang dure tao ra trong nén kinh té trong thei gian 1 nam. Mute do GNP nay phai chu y loai bé 2 loai khoan muc, ma thoat nhin ban cé thé nght lam ma dua vao GNP : Viéc mua nhitng hang hoa da duge san xuat trong qua kh nhw 1 bite tranh Rembrandt heac 1 ngéi nha da x4y cach day 20 nam, khang due tinh vao GNP, viée mua trai khoan hoge 6 phiéu cing vay. Khong thir nao trong nhiing mdn mua ké trén duge dua vao GNP vi ching khéng phai la hang héa hay dich vu duge san xuat ra trong théi gian mot nam, Nhung hang héa trung gian duoc dung dé san xuat ra hang héa hay dich vu sau cung nhu duéng trong nhimg thdi keo, nang lvong dé sdn xuat thép cting khong duge tinh riéng ra thanh mot phan cla GNP. Chung khong duge tinh riéng ra vi Jam thé sé la tinh 2 14n, béi vi gid trj cua hang héa sau cing da bao gém gid tri hang héa trung gian. Téng thu nhap (Aggregate income), la tan bé thu nhap ta nlutng ydu té san xuat(dat, stic lac dong, vén dau tw) qua viée san xuat ra hang héa va dich vu az PHAN | - MG BAU trong nén kinh té trong thé: gian mt nam, ¢6 thé hoan toan coi nhu bang téng san phém. Vi viée thamh todn tién cho hang hoa va dich vu eudi cung, rét cue edng dén tay ngwdi sé hi nhing yéu té san xuéat véi tu cdch la thu nhap, tién thu nhap bang tién tra cho hang héa va dich vy cudi cing. Néi vi dy, néu nén kinh té c6 mot téng san pham trj gid 5 ngan ti dola (My), thi téng thu nhap trong nén kinh té (tong thu nhap) cing bang 5 ngan ti déla. SU KHAC BIET GIUA BO LGN THUC VA BO LGN DANH NGHIA Khi gia tri téng cong cuia hang hea va dich vy cudi cang duge tinh todn dua vac gid hién hanh thi mute do GNP tinh ra duge cot a GNP danh nghtia. Tu “dank nghia" muén néi rang cac gid tri duge do theo gid hién hanh. Néu tat ca cdc gid gap hai lan lén nhung san lugng hang héa va dich vu y nguyén, thi GNP danh nghia sé gap doi ma dan ching thi khang thich thu gi voi cai Io gap déi nay nhu la khi cé nhiéu hang héa va dich vu. Do vay nhiing bién cé danh nghia cé thé 1a nhiing mue do sai lac site khoe eda nén kinh té. Mét mie do tin cay hon vé sutc khoe eda nén kinh té la do cdc gid tri bang gid cA cua mot mam goe tuy y, vi du gdn day lay nam 1982. GNP duge do voi gid khong déi duge goi la GNP thue, trong do tu "thye” cho biét. rang cde gia tri duoc do bang cdc gia cé dinh. Nhing bién sé thuc, nhu vay sé do sd luong hang héa va dich vu khong thay déi do gia da thay d6i tru khi néu sé long long thue da thay asi, . M6t vi du ngdn dé lam cho su khac biét duge r6 hon. Gia sut rang ban co mot thu nh4p danh nghia 30.000 déla nam 1992, trong khi nam 1982 ban cé mot thu nh4p danh nghia la 15.000 dota. Néu tat ca cdc gid da gap doi lén trong khodng tir 1982 dén tan 1992, ban c6 kha lén khong ? Cau tra loi la “khong” béi vi, tuy thu nhap cua ban da gap doi len, mon 30.000 dola eka ban chi dang dé mua duge cho ban mét lugng hang hoa nhw ca (nhung gid mua thi gap doi len}. Mot nic do thu nhép thue sé chi ra rang thu nhayp eda ban tinh theo hang hoa ma no ¢6 thé mua, thi nhut eu. Duge do theo gid 1982, 30.000 déla thu nhap danh nghta nam 1992 qui ra chi 1a 15.000 déla thu nhap thuc. Bdi vi thu nh4p thuc cda ban dung nhu nhau trong ca hai nam da nei, ban chdng kha lén hay t6i di trong nam 1992, so véi ban trong nam 1982. CHUONS i - Vi SAO NGHIEN CUU TIEN TE... 43 Do cac bién sé thyc do sé lugng theo hang hoa va dich vy thyc, chung cé ¥ nghia hon so véi cdc bién s6 danh nghia, Trong eudn sich nay, phan thao luan vé téng san phdm hoae téng thu nhap sé luén lu6n dang ede mute do thuc (vi dy nh GNP thuc). MUC GIA TONG HOP Trong chwong nay, chuing ta da dinh nghia muc gid téng hyp nhu mot mite do cac gid trung binh trong nén kinh té. Hai mu do ctia muc gid téng hop duge thay chung trong cac s6 ligu kinh té, Muc do thit nhat 1a chi sé gidm phat GNP (GNP defiator!, chi sé dé duge dinh nghia la: GNP danh nghia Chi sé giam phatGNP = GNP thue Néu 1992 GNP danh nghia la 6,000 ti déla, nhung GNP thuc 1992 tinh theo gia 1982 1a 4.000 ti dola thi chi sé gidm phat la : 6000ti dala ——_ = 150 4.000 ti dola Chi sé giam phat GNP cho biét la, tinh trung binh, gia da tang 50% tu sau 1982, Noi chung mute do muc gia duge thé hién nhu la mét chi s6 gid, né thé hién mnie gid cho nam gée, trong vi du cua ta la nam 1982, la 100, Nhu vay chi sé gidin phat GNP cho 1992 sé duge viet ra la 150. Mot mite do thong dung khac cua mite gid téng hgp (va fa mot mic do duge ndi nhiéu lan trén bao chi) la chi sé gia tiéu dung CPI (Consumer Price Index) duge do bang cach dinh gia cho mot “nhom" cac hang héa va dich vy dutye nua sd béi mét gia dinh thanh thi dién hinh qua mét théi gian cho truce, vi du mot thang. Néu qua thoi ky mot nam, gia cua nhom san phdm va dich vy nay tang tur 500 d6la ti 600 déla thi CPI da tang 20%. CPI cung duge bidu thi nhu mét chi sé gid voi nam géc 1a bang 100. 44 PHAN i - MO DAU Chi 86 gid tiéu ding (CPI) va chi 6 giam phat GNP déu co thé duge ding dé chuyén déi hoac gidm mot do lén danh nghia sang m¢t do lon thie. Diéu nay duge thye hién bang cach chia do In danh nghia cho chi s6 gid. Trong vi du cia chung ta, véi chi sé lam phat GNP nam 1992 la 1,50 (duge bigu thi nhu mot chi 86 150), GNP thye cua nam 1992 bang : 6.000 ti dola 1,50 = 4,000 ti dola theo gia 1982. Con sé nay ung vdi con'sé GNP thye cho 1992 néi 6 tren. CHUONG 2 Tién 1a gi ? LOI DAN Néu ban da séng 6 MY truce cuge chién tranh edch mang, tién cia ban truse hét cé thé gém nhung déng tién Doubloons Tay Ban Nha (nhiing déng bang bac nay cing cén duge goi la "déng tam"). Truée néi chién, cdc dang chinh cua tién & My khéng chi Ja nhutng déng tién vang hay bac ma con a nhang phidu do ede ngan hang tu nhan phat hanh, duge goi la ede gisy bac ngan hang (the bank notes). Ngay nay, cé thé ban dang khong nhitng cac déng tién kim loai hay te déla ma chinh phit phat hanh coi 1a tién, ma cd nhimng te sée duge ky phat theo tai khodn duge git ¢ cae ngan hang. Tién la nhing vat khac nhau 6 ede thoi diém khac nhau - tuy vay, né luén luén quan trong déi véi dan chung va dé6i véi nén kinh té Dé hiéu duge tac dung cua tién déi voi nén kinh té, ching ta phai hiéu mot cach chinh xde tién la gi ? Trong chuong nay ching ta dinh nghta chinh xc bang cach xem xét cdc chute nang cua tién té va xem vi sao va bang cach nao ching thuc day tinh hiéu qua cua nén kinh té qua viéc xét xem dang cla né da tién trién nhu thé nao qua thai gian va xem tian hién nay duge do nhu thé nao NGHIA CUA "TIEN" Do ti "tién” (money) duge dong mét cach ty nhién trong cdc cude ni chuyén hang ngay, n6 c6 thé cé nhiéu nghia, nhung déi vei nha kinh té, né c6 mét nghia riéng. Dé tranh nhdm Mn, chung ta phai lam sang td xem viée dung ti "tién” cia 46 PHAN | - MG DAU aha kinh té khac nhu thé nao so véi viéc su dung theo thong té. Cac nha kinh té dinh nghia tién (hoac mét cach tuong ty, Ireng tién cung ting) duge coi la bat cut cai gi duge chap nhén chung trong viéc thanh toan cho hang héa hoae dich vy hoac trong viée hoan tra cic mon ng. Déng tién (cur- rency) ld nhitng t¢ déla gidy hay tién kim ogi, ré rang Ja phu hgp vii dinh nghia via néu fa mét kiéu cua tién. Khi héu hét dan chung n6i vé "tién” tic 1a ho dang néi vé dong tién (tién mat). Vi du, néu mot ngwoi ndo dé chan ban va quat “dua tién day, hoac la anh sé chét" ban phai nhanh chéng dua Jai tat ca tién ca ban co chu khong iam mét cuéc thao Juan triét ly bang cdch héi "Anh ndi tién vay chinh xac né 1a cai gi 2", Dinh nghia tién (money? chi don thuan 1a déng tién thi qua hep voi cdc nha kinh té. Do sée cing duge chap ahan nhvw tién tra khi mua, nén caic mon gui & dang tai khodn séc cing dug coi 14 tién. Thudag ca mot dinh nghia rng hon cua tién béi vi nhiing khoan khae hu séc du lich hay tién guti tiét ki@m dai khi 6 thé duge dung dé tra che hang hoa hoac cé thé co tac dung hu hiéu nhu tién néu ching cé thé dugc chuyén déi mét cach nhanh chong va dé dang thanh tién mat hoae thanh mon gui ¢ dang tai khoan séc. Nhu ban cé thé thay, khong cé mot dinh nghia den gidn, chinh xac cua tién hode lugng tién cung ung. ngay ca déi véi mhung nha kinh té. Chung ta sé thuong xuyén dung cham dén van dé nay xuyén suét nghién cutu cha chung ta vé tién va vé hoat dong ngan hang. Gay rdc réi cho van dé hon, tit fién (money) thueng duge dung mot each déng nghia véi cua cdé (wealth) khi ngudi ta noi “Joe chdc chan 1a giau cé. anh ta ¢6 mot lo khong 1d tién”, co thé la ho muén néi rang Joe khong chi cé mot khéi ding tian ldn va sd du cao trong tai khodn séc cia anh ta, ma rang anh ta eung c6 nhiéu cé phiéu, trai khodn, bén xe hoi, ba ngéi nha, va mot thuyén buém du lich. Nhu vay, trong khi déng tién (currency) la mgt dinh nghia qua chat hep cua tién (money) cdch su dung phé thong khac nhu thé nay lai la qua rong nghia. Cae nha kinh té xac dinh mét sy khac biet givta tién (money) dui dang tién mat, tin gui khéng ky han vA nhitng khoan khac duoc dung dé mua vai eiia cai 1a tap hep cdc vat sohuu cé chia gid tri, Cla cai (wealth) bao gém khong chi tién (money) ma cén ca nheing gi la déi tarong dé sd hitu (duge ggi Ja tai sd c6 - asset), nb trai khodn, cé phiéu, tac phém nghé thuat, dat, dé dac, xe hoi hode nha cia. Moi ngwéi cing thuong dung tu "'tién" (money) dé mé ta cdi ma nha kinh té goi la "thu nhap" (income) nhu trong cau "Sheila cha sé 1a mgt mon than ky : 66 ta c6 mot viec lam tét va kiém duge nhiéu tién” (money). Thu nhap (income) 1a CHUONG 2 - TIEN LA Gi 7 47 lugng tian dang kiém duge trong mét don vi théi gian. Mat khac tién (money),]a mt lugng tén kho nghta 1a no 1a mét hgng tién xde dinh tai mot thei diém nhat djnh. Néu ai a6 bao ban rang anh ta cé mét thu nh4p 1000 déla, ban khong thé néi duge rang anh ta kiém due nhiéu hay it, néu khong biét 16 1000 déla nay anh ta nhgn duge trong 1 nam, mét thang, tham chi mét ngay. Trudng hop khae, néu ai dé bao ban ring cé ta c6 1000 dola trong tui, ban biét chinh xae do la bao nhiéu. Dé nhén ré thém, cain luén nghi rang tién (money) duge thao lugn @ eudn s4ch nay la bat evr cdi gi duge chp nh4n chung trong viée thanh todn dé lay hang hoa hay dich vy hoac trong viéc hoan tra cde mon ng va “tién" khae vei "thu nhap" va “eula cai". CAC CHUC NANG CUA TIEN Du tién 1a v6 sd, hoe da, hoac vang hoac gidy trong nén kinh té, né co 3 chite nang hang dau 1a: 1a mot phuong tién dé trao-déi, mot don vi tink ton va mot noi tne gid tr). Trong 3 ehtie nang nay, chute nang 1a mot phuong tien trao déi chinh la edi phan biét tién véi nhuing tai sdn khac nhu cé phiéu, trai khodn, hoac nha cita. Phuong tign trao déi Trong hau hét cdc giao dich thi truong trong nén kinh té cua chung ta, tién trong dang tién mat hoe séc la mét phuong tién trao ddi ; cd nghia 1a né duge dung dé thanh toan, lay hang héa hoac dich vu. Viée ding tién lam mot phuong tign trao déi giup ddy manh higu qua cua nén kinh té qua viée loai bé duge nhiéu thei gian gianh cho viée déi chae hang héa hay dich vu. Dé biét vi sao, chung ta hay nhin vao mét nén kinh té déi chac, bite Ja mgt nén kinh té khong co tién trong do hang héa hay dich vu duge dai true tigp lay hang héa hay dich vy khac. “Lay truéng hop Ellen, gido su kinh té chi biét lam duy nhat mét viée : giang cée bai hoc kinh té tuyet vei. Trong métnén kinh té déi chac, néu Ellen nuén an, cé phai tim mét néng gia, nguoi nay khong chi lam ra luong thue ma cd thich, ma con phai 1a nguéi muén hoc vé kinh té. Nhu ban cé thé thay, viée tim kiém nay sé kho khan va ton thi gig va Ellen co thé phai tén thém nhiéu thi gie dé di tim mot. néng gia di vé kinh té hoe nhu eo dinh day. Tham chi cd thé la c6 phai bé viée giang bai dé chinh cé lam nghé nong. Ngay cad nhu thé, c6 van con bi déi dén chét. a8 PHAN i - MG DAU Théi gian tiéu hao khi gdng stie dé trao déi hang héa va dich vu duge goi la m6t chi phi giao dich. Trong mét nén kinh té déi cha, cae chi phi giao dich la cao béi vi ngudi ta phai théa man "hai y muén tring khép" : tite 1a ho phai tim ai dé c6 hang héa hay dich vy ma ho muén va ngudi dé cing mudn hang héa hoae dich vy ma ho chao mdi. Chung ta hay xem diéu gi xay ra néu ching ta dua tién tdi thé gigi cua gido su kinh té hoe Ellen. Ellen ¢4 thé day ai dé cé ¥ dinh thanh todn tién dé nghe bai giang ciia cd, Réi sau dé cé 6 thé t6i bat cu néng gia nao (cé c6 thé khéng edn di giao thidp truc tiép voi ndng gia mia thay vao do sé di dén siéu thi) va mua thir luong thuc ma cé edn véi sé tidn ma e4 da duge tra céng. Van dé "hai y muén tring khép" da duoc tranh khdi, va Ellen tiét kiém duge nhiéu thoi gian ma cd ¢6 thé dung dé lam edi vie ma cé Jam tot nhat : day hee. Chung ta thy tién thic d4y higu qua kinh té qua viée loai bé duge nhiéu thoi gian chi phi trao ddi hang hoa va dich vu. No cting thuc day hiéu qua kinh té qua vide cho phép nguéi ta chuyén lam cai céng viéc ma nguéi ta lam tét nhat, Boi vay chung ta thay rang tién Ja mét khoan muc co ban trong mot nén kinh té. No tae dung nhu mét thu dau mo bdi tron cho phép nén kinh té chay tron tru hon nhé gidm thiéu ehi phi giao dich, tu dé khuyén khich chuyén mén héa va phan céng lao dong. Nhu c4u tién manh dén muc hau hét moi xa hoi, tro nhimg xa hdi qua so khai, da phat minh ra né, Dé mot hang héa hoat dong duge mgt céch hau higu nhu tién thi phai dat duge mét sé chudn myc : (1) né phai duge tao ra hang loat mt each dé dang, lam dé dang cho viéc xde dinh gid tri cda né ; (2) né phai dude chap nhan mét each rng rai ; (3) nd phai cé thé chia nhé duge nha dé dé “Adi chac" ; (4) no phai dé chuyén ché va (5) né phai khong bj hu héng mat cach nhanh chong. Cac dang tidn théa man cde chudn myc nay da cé nhiéu dang khac thudng qua lich st phat trién cua nhan loai, dé 1a ti vé sd (chudi hat) do ngudi thé dan chau My dung, dén thude la va rugu uyt-ki do nhung thye dan 6 budi dau khi tim ra chau Mg sit dung, dén thude lé duge dung trong cac trai ta binh chién tranh trong Chién tranh Thé gidi thu 2. Tinh chat da dang eua tién duge tao ra ti xua dén nay la mét di chuc cho tinh sang tao cua loai ngudi tuong ty nhu viéc tao ra cong cu va ngén ngw. Don vi ddnh gia Vai trd thi 2 cua tién la lam don vi danh gia ; nghia 1a, né duge dung aé do CHUONG 2 - TIEN LA Gi? 49 gid tri trong nén kinh td, Chuing ta do eée gid tri cia hang hoa va dich vy bang tién gidng y nhu chung ta do khéi hvgng bang bang (pounds) hoac do khoang cach bang dam (miles). Dé thay vi sao chic nang nay 14 quan trong, chung ta hay nhin mét lan nia vao nén kinh té déi chde trong dé tién khong thyc hién chide nang nay. Néu nén kinh té nay chi ¢6 3 mat hang, néi vi dy ede qua dao, cae bai giang vé kinh té va ede budi chiéu phim, thi chung ta chi edn biét 3 gia dé noi vei ching ta rang phai lam thé nao dé trao déi thi nay véi tht khac : gid cda Ahong qua dao tinh bing nhung bai giang kinh té (nghia 1a, ban phai tra bao nhiéu bai giang kinh té dé lay mot qua dao), gid ea nhung qua dao tinh bang cde budi chiéu phim va gid cia nhing bai gidng kinh té tinh bang cdc buéi chiéu phim. Néu cé 10 mat hang, ching ta sé cAn biét 45 gid dé trao déi mot tht hang nay voi mot thy hang khae, voi 100 mat hang, chung ta cdn ti 4950 gid ; va voi 1000 mat hang, can 499.500 gia”. Hay tudéng tugng ra sy khé khan dén thé nao néu di mua sim 6 mot siéu th) véi 1000 mat hang khac nhau trén cae gid dat hang cua né : khi quyét dinh hoae Ja ga hay la ca ré hon sé rat kho khan néu gid cuia mot pao (= 450 g) ga duge dinh bang 4 pao bo, trong khi mot pao ed duge dinh gid la 8 pao ca chua. Dé chde chan rang ban cé thé so sanh gid cua t&t cd cde mat hang, bang gid cia mdi mot mat hang sé phdi ké ra toi 999 gid khéc nhau va théi gian dung dé doc chung sé dua dén mot chi phi giao dich rat lon. Giai phap cho van dé nay la dua tién vao nén kinh té va dinh gia bang don vi tién cho t4t ca cde mgt hang, nhé dé chung ta cé thé dinh gid cae bai gidng kinh té, nhuing qua dao va cdc budi chiéu phim bang déla. Néu chi cé 3 mat hang trong nén kinh té thi diéu nay sé khong cé loi ich Ién so voi hé théng déi chae vi chung ra van edn cn 3 gid dé tién hanh giao dich. Mat khde, véi 10 mat hang bay gio chung ta chi can 10 gia ; 100 mat hang, 100 gid ; v.v.., Tai siéu thi cé 1000 mat hang, nay chi cd 1000 gia dé xem chit khang phai 499.500! (2) Cong thie che ching ta bits 50 gid ta cin khi ching W eo N maching giding ahu cong thie tinh 96 cay khi-ed N phan ir, Dé 12 . NN-D 2 ‘Vi du wrong tnaimg hop ed 10 mat hang, chuing ta s2 clin : To19-1) _ 90 2 = 45 STTNH 50 PHAN I - MO BAU Bang 2.1, Sé luyng gis trong mét nén ki kink t¢ ding tidn 16 déi chac img viii oo hryng gid trong mgt nén So luong gid trong mét nén $6 Iugng gid trong mot nén S¢ mat bing kinh té déi chae kink té tién te 3 3 3 10 45 10 100 4.950 100 1.000 499500 1.000 10.000 49,995.00 10.000 Ching ta cé thé thay rAng viée dung tién lam mét don vi danh gid gidm duge chi phi thoi gian dé giao dich trong mot nén kinh té nhe giam sé gid edn phai xem xét. Cai Igt cia chite nang nay cia tién tang lén khi nén kinh té tré nén phite tap hon, nhu néu trong Bang 2.1, voi mét sé hang cho truéc, so sanh 36 lugng gia doi héi trong mot nén kinh té déi chae déi lai voi sé lugng gia eda mét nén kinh té tidn ta. Noi chua gia tri Tién cang tac dang nhv mét noi chifa gia tr] ; nghia lA mot noi chita sue mua hang qua théi gian. Mét noi chita gia tri due dung dé tach thei gian tit hie ma nguoi ta nhan duge thu nhap toi hie ngvoi ta tiéu nd. Chie nang nay cua tién Ja hvu ich vi hau hét ching ta khang muén chi tiéu thu nhap cua minh ngay lap tue khi nhan due n6, ma musn doi dén khi chiing ta co thi gid hoac ¢6 ¥ mudén mua sém, Tién khéng phai duy nhat la noi chia gid tri vi mot tai san bat ky, nhu tién mat, cé phiéu, trai khoan, dat dai, nha ctta, tae phdm ngheé thuat hoge dé chau bau, déu 1a mot phuong Lign chtta cua eai, Nhidu trong sd nhumg logi tai sn nay cd lot hon so voi tién xét vé mat chia gid tr} ; ching thudng dem lai cho chi nhan mot lai sudt cao hon tién mang lai, giuip cha nh4n trai qua nhung sy tang cao vé gid cd, va mang lai nhiing cong dung vi du nhu lam mét cai mai che tran dau. Vay néu nhtng tai san nay la noi chda dang chugng hon cho cdc gid tri so voi tién, thi tai sao moi nguéi git tién lam gi? : Cau gidi dap cho van dé nay Lén quan dén m6t khai niém kinh té quan trong CHUONG 2 - TIEN LA Gi? a duoc goi 1a tinh long (liquidity - kha nang dé chuyén thank tién- mat, BT), ham nghia 1A e6 su tuong déi dé dang va nhanh chéng, nho dé mét tai sdn c6 thé chuyén ddi thanh mét phuong tign trao déi va day 1a mét tinh chat néi bat dang mong muén. Tién Ja tai san c6 tinh chat long nhat bdi vi no 1a phuong tién trao ai; nghia la khong gidng nhing tai san khdc, n6 khéng cén phai duge chuyén thanh thi gi khde'véi mue dich dé mua hang. Nhting tai san khac doi héi chi phi giao dich khi can chuyén sang tién, Vi dy khi ban ban nha cia ban, ban phai trad cho nguéi m6i gidi mot khoan (thuong tu 6-7% gid ban), va néu ban lai edn tién mat ngay dé tra cho mot sé héa den khan cap cé thé ban bude phai dat gid thap hon dé ban nhanh ngoi nha. Do tién la tai san cé tinh chat féng nhat dé chinh la su giai dap cho cau héi tai sao ngudi ta cé ¥ dinh git né ngay ca néu né khong phai la noi chia gid tri mot cach hap dfn nhat. Tién la noi chua gia tri tot dén thé nao thi tiy thude vao muc gid, do gia tri cia né duge su dinh theo muc gid Néu cdc gid déu tang gap hai chang han thi nghia la gia tri cua tién da sut mot nifa, con néu cac gid déu giam di mét nua thi nghia 1a gid tri tién 8 tang lén hai lan. Trong 1 cugc lam phat, khi mute gid tang lén nhanh chong, tién mat gia nhanh chéng va dan ching sé bat dac di méi git cilia cai d dang nay. Diéu nay hét suc dung trong nhing théi ky lam phat nanh mé, duge gqi siéu lam phat, trong do ti 1¢ lam phat vuot qua 50% moi thang. Mot vi du vé nhumg siéu lam phat nhu thé da xay ra 6 Due sau thé chién L, vei ti lg lam phat doi khi vugt 1000% mot thang. Cuéi ky siéw lam phat vao nam 1923, muc gia da tang lén 30 ti ]4n muc ding 2 nam truée dé. Sé hudng tién cdn thiét dé mua du mét mon dé tam thudng nhat cing nhiéu qua 16. Vi du ¢é cau chuyén xay ra vao gan cudi cuge lam phat 1a mot xe cit kit tién mat chi di mua m6t 6 banh mi. Tién mat gia tri nhanh dén muc cong nhan duge tra luong va duge cho thai gian mét vai Jan trong ngay dé tiéu tién long trudc khi no tro nén kém gia hon niva. Khong ai muén gi tién va nhu vay viée dung tién dé thuc hién. cdc giao dich gidm di, viée déi chac din dan ngy tri. Chi phi giao dich da tang vot lén, va nhu vay ching ta thay la san lugng trong nén kinh té tut déc nghiém trong. SU TIEN TRIEN CUA HE THONG THANH TOAN Chung ta cé thé c6 duoc mét bic tranh tét hon vé cdc chuc nang cia tién va cdc dang tién tu trude dén nay qua vigc xem xét sy tién trién cia hé thong thanh todn tric 1a cia phuong thie hudng dan cdc giao dich trong nén kinh té. 2 PHAN I - MG BAU Hé théng thanh toan da va dang tién trién tu nhiéu thé ky, kém theo né 1a dang tién, O mot thei ky, nhung kim loai quy vi du nhu vang da duge dang lam phuong tién chinh dé thanh toan va la dang chu yéu cua tién. Sau a6, nhing tai san gidy vi du nh séc va tién gidy bat dau dugc ding trong hé théng thanh toan va durge coi la tién. Noi ma hé théng thanh toan dang huéng tdi cé mét y nghia quan trong d6i véi vige tién sé duge dinh nghia nhu thé nao trong tuong lai. Dé cé mét vién canh vé.hé thong thanh todn dang hudéng vao dau, thi tét nhat la xem xét ky no da tién trién nhuthé nao, Dé cho mgt vat. thé ¢6 tac dung la tién, n6 phai cé thé duge chap nhan rong rai, tue 1a moi ngudi déu phai san long nhan né trong vige thanh toan mua hang héa hay dich vu. Mét vat thé néu ro rang ¢6 gid tri déi véi moi nguei thi cé thé duge chon lam tién, va mét chon Iya ty nhién la mot kim leai quy vi du vang hay bac. Tu cé xua dén cach day mot vai tram nam, nhing kim loai quy nay da tac dung nhu mét phuong tién trao dai trong moi xa hgi tre x4 héi so khai nhat. Van dé xdy ra véi m6t hé thong thanh todn dua hoan toan vao kim Joai quy la @ ehé mot dang tién nhu thé thi rat ndng va khé chuyén ché tur noi nay sang noi khac, Thi hinh dung cde 16 thung trong tui cua ban do ding lau ngay néu ban phai mua ede tht chi bang tién kim loai ! Thue vay, dé mua nhing mén lén vi du mét ngéi nha, ban sé phai thué mét xe tai dé van chuyén tién thanh todn, Su phat trién tigp theo trong hé théng thanh toan la déng tién gidy (hing tam gidy 6 tde dung Jam 1 phuong tién trao déi), Thoat dau, déng tién giay co mét ]di hifa 14 ¢6 thé duge chuyén déi sang déng tién kim loai hoae sang mét so lugng kim leai quy. Tuy nhién trong hau hét cac nude, no da tién trién thanh tién phap dinh, loai tién giay ma chinh phi cé uy nhigm phap ly (nghia a theo phap ly, tién nay phai duge chap nhan lam tién tra cac mon ng) song, khong ¢é kha nang chuyén adi thanh tién kim loai hoac kim loai quy duge. Ding tién gidy ¢6 loi 14 né he hon nhiéu so vdi tién kim loai hoac kim loai quy ; nhung né 6 thé duge chap nhan lam phuong tién trao déi chi vei diéu kién 1a co su tin nhiém déi véi co quan thém quyén (thuong la chinh phd), phat hanh no va khi viée in tién da dat dén m6t trinh do tien tién day dG khién viee lam gid la eye ky khé khan. Do tién gidy da tin trién thanh mot thi théa uée phap ly, cae nude cé thé thay d6i déng tién ma ho dung theo ¥ mudn. Thue vay, day chinh xac la nhitng gi da xay ra via qua @ nue Dite va no ¢6 thé xay ra ¢ toan chau Au vao mét hie nao do trong tuong lai {xem Bai dgc thém 2.1), CHUONG 2 - TIEN LA Gi 7 53 BAI DOC THEM 2.1. Toan canh Lién minh tién té 6 Dite 1990: voi chau Au 1992, ligu chau Au sé cach xa 6 phia sau? Lién minh tién te - Vige chip nhgn — mac Dong Dute My mot mac ‘Vay Duc. mot ding tidn chung cho hai mién hose nhidu mune ~ thutmg dure xem nhu ial dogn chot cia su hyp nhat kinb 1¢ vi'chinh tei, Nhitag nguni bien ho cho Lica minh tién 1¢ chi ra cdi Iwi Ja or chd mot dong, tién duy nha s@ logi bd duye chi phi ve tnd gian dé giao dich vi khong con phiii d6i dong Udn cla ving nay wank ding tide oda ving kivic. Do nang su kign die bit gan day & chau Au cho tndy, co thd c6 whing Hy do quam tryng khie dé dat cd xe kinh té transc con ngya chink oi va tign Ién Wade het wii 2. Vidi Jan sdng cudn cudn nhang 1 di cu Ur Dong sang Tay Die nim 1989 va div hing nam 1990, sy hyp nhat nhanh chong hut adn kinh i ud nen pit budc ngay cA iene kh sy hyp abat chinh Uj c6 hé xdy ra dé ham dong di cu ww phia Dong. Dé ddy munh vige hep bat kink té, hai nude Die di thye bién uve quyct dinh vito Uiing 6/1990 la chip nhan déng nav Tay Duc un déng tién chung, cho phép nguvi Dong Dav déi mot Lin ininh Gdn (@ 6 Dic e6 thé chi ka khdi dau cua Lign minh tidn 1 xa bon ten toan chau Au. Nhu mot phéin tude sang kivn chau Au 1992 dé xue tin mot thi (rudng hyp ahat wong 12 nue thuge cong déng chau Au vao cudi nam 1992, Uy han Kinh i chau Au 2:C) da tha ra mot ké hoach dé di dén Kip ra mot déng én chung ctl chy Au dya wen co si ding Reu, don vi tién chiu Au. Mot lan nou ly do ding sau ‘1 ién minh uén 46 Lyi khong phai chi ta nbng cai kn eda tinh bau higu do “gid phi giao dich”, ma nd con Ea mol ciddy ma Mot Lien minh Gén (6 nhu vay tuo 14 dé hung wi sy hop phat nixmg vén kink tf khiée whau cia, chau Au. Do cud tanh cdi xung quunh kGhouch eda HC cho mot ding én chau Au duy hat, khong ali bigt chiic Ligu Lign minh tién t@ chau Au cf xual hign trong tuemg lui gin hay khong. Tuy vay lan du ticn wong lich si, mot dang Lid duy what eda chau Au cong 1a mot khi nang ra TEL, Tréngai chinh cua ding tién gidy va déng tién kim loai la & ché chung da bi danh cdp_ya-co thé tén kém khi chuyén ché do céng kénh. Dé khac phuc khé khan nay, mdt bude tién trién mdi cia hé thong thanh todn da xuat hign vi hoat dong ngan hang hién dai : do la sy ra doi euia cae sé¢. (checks). Séc 1a mgtkiéucia IQU (gidy ng) c6 thé thanh toan theo yéu cau, né cho phép tién hanh giao dich ma khéng phai chuyén ché vong véo mdt lugng Idn tién mat. Vide dua sée vao si dung Ja mot diém moi quan trong cdi thién dutge higu qua cia hé thong thanh tedn. Thuéng thudng, cae cudc thanh todn cé mén di mon vé va ching khu lan nhau ; néu khing cé séc thi viée nay tao ra sy di chuyén mat lugng Iéu tian mat. 84 PHAN | - MO BAU " Véi séc, cdc cudc thanh toan cé tinh chat khut lan nhau cé thé duge hoan tat bang cach khit séc va khong cé déng tién nao cdn chuyén di. Nhy vay vige dung séc giam du¢e chi phi van chuyén gan lién vdi hé théng thanh toan va cai thién duge higu qua kinh té. Lei ich khac cua séc la & ché chuing 6 thé duge viét ra voi bat, cit lugng tién nao cho dén het sé du trén tai khoan, khién cho viée giao dich véi nhwng mon tién lén duge dé dang hon nhiéu. Séc cdn cé J¢i vi nho né vide mat_ trom gidm x2t nhiéu ya mang lai thuag ti¢n trong vige thu tién mua hang. Tuy vay, cé hai trd ngai déi voi he théng thanh tosn bing séc. Trude hét 1a cdn thei gian dé chuyén'sée fit di nay, sang noi khae, didu nay dae biét nghiém trong néu ban dang thanh toan cho mot nguéi # noi khac ma ngu¢i nay edn duge thanh todn nhanh, Ngoai ra, néu ban cé mot tai khodn séc, ban biét la cdn mot vai ngay truéc khi mot ngan hang ghi co cho tai khoan cua ban vei mét séc ma ban da gui vao. Néu ban cn ngay tién mat, dae biet ndi bat nay eda hé thing thanh toan bing sée lam ban that vong. Thit 2, tat ca nhiing rac réi phute tap vé gidy te cdn phai c6 da lam cho vigc sur dung séc kha ton kém ; ngu¢i ta wee tinh ring gan day sé tién chi phi cho toan bé s0 sée vidt & MY da vugt qua & ti déla mai nam, Voi su phat trién cia computer va cong nghé vién thong tién tién dugng nhy sé c6 mot phwong phap tét hen dé té chic hé théng thanh ton cia ching ta. Tat cd cong viée gidy te c6 thé du¢e loai bd bang each bién déi toan bo sang mot hé théng goi la. hé. théng chuyén khoan dign tut (Electronic funds transfer system - EFTS), tue la mét hé théng trong dé moi cugc thanh toan duge thc hién nha hé thong tin vién théng dign tit. Ching ta hay xem mét hé théng nhw vay cé thé Jam viéc nhw thé nao. Cita hang trong tuong lai sé cé mot thiét bi ngoai vi computer (goi mét cach dién hinh la "Hé thing mot diém ban" (a point-of-sale system POS), hé thong nay cho phép ban mua sim khéng can tién mat hoac séc. Khi ban da chon xong mén hang dinh mua, vi du mét doi quén Jeans, ban chi cin ngdi xuéng bén thiét bi ngoai vi, 4n sé ma bi mat ctia minh vao may la ¢6 thé chuyén von ty tai khodn ngaén hang cua ban tdi tai khodn cwa hang, Khi cita hang kiém tra thay diéu nay da xay ra, ban duge trao ede quan Jeans va ra vé. Néu ban cé mot gidy bao no can thanh toan, ban sé chi phai bat may tinh c4 nhan eda ban va quay sé néi vao mét mang lui dién tu dac biét, tai do ban co thé chuyén vén tw tai khoan ngan hang cua ban sang tai khodn cua cd nhan hay cong ty ma ban dang no. Céng viée giao dich nay sé xay ra trong khodnh khdc va khong phai soan thao hay viét bat ot thit gidy té gi. CHUONG 2 - TIEN LA Gi ? 35 Phai chang hé théng chuyén khoan dién tu xem ra c6 vé 1a mot hé thong gugng gao, thiéu ty nhién ? Khong phai nhu vay vi hé théng logi nay da san sang hoat dong trén m6t pham vi réng Ién, Co quan Dy tra Lién bang cé mot hé théng thong tin vién thong, goi la Fedwire (Chuyén khoan Lién bang), hé théng nay cho phép moi té chite tai chinh c6 giti nheng tai khodn 6 Dy tru Lién bang thyue hién chuyén khodn ti té chic nay sang té chuc kia ma khong phai chuyén séc. Ngoai ra, CHIPS (Clearing House Interbank Payment System - H@ thong thanh todn bu tru lién ngan hang), mot hé théng chuyén khoan dién tu tu nhan, duge ding dé chuyén khoan gia cae ngan hang trén pham vi quée té. Nay cae ngan hang, thi truéng tién té, quy tuong tro, nhing nguéi buén chumg khodn va cdc cong ty 6 thé chuyén khodn nho hé thong nay. Chuyén khoan theo dudng day (Wire transfers) la phuong thite dac trung cho viée chuyén nhtng khodn Ién hon | triéu dok "bet vay, tuy cé dudi 1% sd vu giao dich ding phuong thie chuyén khoan dién té (chuyén khoan thee dugng day), trén 80% gid trj déla giao dich duge chuyén theo phueng thie nay. Tuy thé, khi ching ta néi rang m6t céng ty dang thanh todn cho mot thu gi dé vai mot séc, thi nghia la céng ty dé thuéng 1a dang thanh todn bang cach chuyén khoan dién ti. Gan day, Hé thong chuyén khoan dién tu (EFTS) da va dang vai téi doi sing cua cong chung rong rai mt cach truc tiép. Mgt sé khoan ng dinh ky nay co thé duge thanh todn mét c4ch ty dong hang thang khéng cén phai dung dé&n tai khoan séc. Nhiéu cong ty thanh todn htong bang cach chuyén truc tiép no vao tai khoan ngan hang cua nhan vién. Mét sé ngan hang mbi chao khach hang mot dich vu trong do khach hang co thé néi may tinh ea nhan cia ho vao mot mang lui dé thyc hign mét sé giao dich, vi dy chuyén von tu tai khoan tiét kiém sang tai khoan sée. Tuy da co dy bao séc sé sém bién mat trong nén kinh té Mj, viée toi mot xa hdi khong séc con can nhiéu théi gian hon la nhiéu ngudi da tuéng. Trong khi Hé théng chuyén khoan dién tu (EFTS) cé thé 1a hitu hiéu hon Hé théng thanh todn trén co sé gidy, c mot sé diéu can tré sy xéa bé hé thong giay. Hé thong gidy co Igi vi né tao ra nhiing bién.nh4n bang gidy (receipt) va sy gian lan khé thyc hién hon, Chung ta thuong doc trén bdo rang mgt ké khong duge phép cd thé da "nam" duye mot co sé du liéu computer va cé thé da sua Adi thong tin luu tra & day. Thye té, vige nhu vay da thudng xay ra thi c6 nghia la nhitng ké bat htong da cé kha nang vai tay téi tai khodn ngan hang trong mét théng thanh toan dign tut va dy cdp von gui bang cach chuyén né te mot tai khoan cia mét nguoi khac nao do sang tai khoan cua chung. Ngan ngua hanh dong nay khong phai Ia viée 56 PHAN | - mo BAU dé jam, va cé mét nganh hoan toan mdi dang m¢ ra dé cai thien sy an toan computer. Mot khé khan khac déi voi Hé thong thanh todn dién tit la 6 ché con c6 nhién van 4é phdp ly rdc réi can duge xit ly. Vi du, ligu ban cé thé ngung thanh todn déi véi mét cuge chuyén khoan dién ti theo cach ban cé thé lam vi séc ? Ai phai chju trach nhiém néu, mot nguéi ndo dé nim duge sé ma bi mat cia ban va mit vdn ta tai khodn cua ban mot cach bat hyp phap ? Két lun rut ra tu cudc luan nay cé 16 1a chung ta dang di téi mét hé thong thanh todn trong do vige su dung giay ta sé gidm thidu, tuy rang viée phat trién cdc dang méi cua tién dién tu (electronic money} cé thé 14 mét qua trinh ting bude do co nhuing tré ngai, vi du su dam bao an toan day du. BO LUONG TIEN Dinh nghia tién ta bat cut cai gi duge chép nh&n chung trong viée thanh todn cho hang héa va dich vy cho ta thay ring tién duge dinh nghia theo thai dé aia moi ngudi. Cai khién mt tai san dirge coi 1a tién 1a. chd moi ngudi tin né sé duge nhing nguoi khac chap nhan khi thyve hien thanh toan. Nhw chung ta da thay, nhiéu tai san khdc nhau da déng vai trd nay qua nhiéu thé kj, ké tur vang dén tién gidy roi dén tai khoan aée, Vi ly do dé, dinh nghia ¢¢ tinh ehat thai do khong cho chung ta biét chinh x4c nhiing tai sdn nao phai duoe coi lA tién trong nén kinh t& cua ching ta. Dé do hrong tian, chuing ta can mét dinh nghia chinh xae dé chung ta biét mot cach dung din nhung tai san nao phai duge bao gém. Cé hai each dé nhan duge mét dinh nghia chinh xac vé tién : phuong phap ly thuyét vA phuong phap kinh nghiém, Nhang dinh nghia ly thuyét va kinh nghigm vé tién Phuong phap ly thuyét dinh nghia tién bang cach dung ly thuyét kinh té dé quyét dinh xem nhitng thi g) trong 86 cdc tai sin phai duge dura vao pham vi do lutgng tién. Nhv chung ta da thay, dae diém then chét cua tién la & ché né duge ding lam mét phyong tian trao déi. Do dé, phurong phap ly thuyét tap trung vao phuong tign nay va 48 nghi rang chi nhimg tai san nao ré rang tée dung nhy mot phuong tién tra déi méi nim trong vide do long tién cung ting. Tién mat, cdc mén tién gti tai khodn séc va séc du lich déu c¢ thé duoc dang dé thanh toan cho hang CHUONG 2 - TIEN LA Gi ? 67 héa, dich vu va ré rang cé tac dung lam phuong tién trao 4éi. Phuong phap ly thuyét dé nghj rang viée do lugng tién cung ung chi phai ké cdc thu tai san nay ma thoi, Dang tide la, phuong phap ly thuyét khong ré rang dut khoat nhu ching ta muén. Nhing thi tai san khac ngoai nhing thi ké 6 trén tae dung phan nao gidng nhu phvong tién trao 4ét nhung khéng hoan toan "long" nhu tién mat va cde mén tién gui tai khodn séc. Vi dy khach hang cua hang méi gidi e6 thé viét eae séc ung yi nhang nghiém ngat doi voi nhitng dae quyén viet sée - vi dy mot mén tdi thigu ma ban ¢6 thé viét sée - khong ré liéu nhung tai khoan nay ¢6 thuc su tac dung nhu mot phuong tién trao déi hay khéng), Twong tu, cé nhung tai san khac (tai khoan tiét kiém é ngan hang), ching e6 thé duge chuyén nhanh chong thanh tién mat khéng phai chiu mét phi tén nhé nao. Su khong ré nghia cé httu trong phuong phap ly thuyét dé xde dinh nhung tai san nao phai duge ké tai khi do lugng tién da khién whiéu nha kinh té dura ra dé nghi rang tién phai duge dinh nghia theo phueng phdp thién nhiéu vé kinh nghiém hon ; tie la nhiing quyét dinh vé viée cai gi thi goi la tién phai durge dya trén co s¢ 1a phép do Iveng tién nao tac dung tot nhat trong vide du bao cde dién bién cua nhing bién sé ma tién c6 tac dung giai thich. Vi dy chung ta phai xem phép do luong tién nao gitip thuc hién duge tét nhat viéc du bao ti Ié lam phat hhoac chu trinh kinh doanh va sau dé chon né lam phép do uu tien dé do lugng tién cung tng. Rat tiéc, ede bang chting kinh nghiém vé phép do lugng tién nao tac dung tét nhat lai cang khong dut khoat : mot phép do giup dy bao duge tot trong mot thoi ky cé thé khéng 14 phép do giip du bdo tét trong mot thoi ky khac ; va mét phép do dé dir bdo lam phat cé thé khong phai 1a phép do tét nhat dé du bao chu trinh kinh doanh. Nhu ban da thay ; khéng e6 phueng phadp nao trong hai phuong phap chon mét dinh nghta chinh xde cia tién Iai la pheng phap hoan toan théa man. Phuong phap ly thuyét thi khong dil v6 rang dé cho chuing ta biét nhung tai san nao phai duge dua vao hay loai trit trong 1 phép do lugng tién thich hop. Phuong phap kinh nghiém cting gap nhting kho khan vi chung ett cho viée phép do nao la phép do tién dure wu tién khong phai la ching cit ré rét, va ngay cd néu chimg ct la v6 rét, chung ta cing khong thé chde chan rang mét phép do da tac dung tot trong qua khit lai tac dung t6t trong tuong lai. Su khéng ré rét vé vide tién néi chinh xac ra a cdi gi khong phai 1a trang thai thoa man trong céng viéc, béi vi nhiing nha vach chinh sach, la nguoi chiu trach nhig¢m diéu hanh nén kinh té, cn biét mét each chinh xac xem cdc thanh phan cia lugng tién cung ung 1a gi néu he huéng din chinh sach bang cé gang diéu chinh no. 58 PHAN | - MG BAU Téng luyng tién cia Dy tre Lién bang Hé thong Dv tru Lién bang (con goi la Fed), ev quan co tham quyén trung wong vé hoat dong ngan hang, chiu trach nhiém vé chinh sach tién té 6 My da chi dao nhidu cuge nghién ctu déi voi viée lam thé nao dé dinh nghia tién mét cach tét nhat. Van dé dinh nghta tién da tré nén c6 tinh chat dac biét quyét dinh béi 1 viée 4éi moi tai chinh rao riét da tao ra nhimg tai san kigu moi hoan toan cé thé dua vao mot cach do lugng tién. Tu nam 1980, Fed da thay déi cac dinh nghia eta minh vé tién mot vai lan va da ding nhung phép do lugng tién cung ung sau day, ning phép do nay cung duge goi la tong Iwong tién (monetary aggre- gates) cho trong Bang 2.2 (Nhung tai san duge ligt ké trong Bang 2.2 sé duge mé ta ky hon 6 Chugng 3}, Dinh nghta hep vé tién ma Fed bdo cdo. 1a M, tuong ung vei dinh nghia dé ra theo phuong phdp ly thuyét va bao gém tién mat, cdc tién giti tai khoan séc, va séc du lich, Nhung tai san nay ré rang 1a tién vi chung cé thé truc tigp dang lam phwong tién trao déi. Téi gida nhiing nam 1970 chi cde ngan hang thuong mai moi duge phép thiét lap cdc tai khodn séc va nhing ngan hang nay khong duoc phép thanh toan bat cut khoan Iai nao cho nhung tai khodn nay. Voi sy déi gi tai chinh xuat hién (dugc thao luan ky ¢ Chueng 13), cdc qui ché da thay ddido 46 cdc loai ngan hang khae nhucéng ty tiét kiém va cho vay, ngan hang tiét kigm tuong tr¢ va lién hiép tin dung cting cé thé dua ra nhting tai khodn séc. Ngoai ra, cae té chute ngan hang co thé dua ra nhwng kiéu gui khae cé thé phat séc duge nhu tai khoan NOW {lénh rit tién cé thé chuyén nhugng), tai khoan NOW cao c&p (super - NOW account), va tai khoan ATS (automatic transfer from saving account - tai khodn loai ty dong chuyén khoan tu tai khoan tiét kiém), nhiing Joai tai khodn nay cé thanh toan li cho sé du. Bang 2.2 ligt ké cae tai san thudc nhiing phép do téng luong tién ; tién guti khong ky han (tai khoan séc khong c6 Jai) va cde tién gut cé thé phat séc khac déu duge dua vao M,. Téng lugng tién M, cong thém vao M, nhuing tai san khac ¢6 dac diém viét séc (tai khoan tién guti thi truong tién te va cd phan quy tuong tr¢ thi truong tién te) va nhiing tai san khac (tién gui ¢6 ky han foai nhé, tién gui tiét kiém, hop déng mua lai qua dem va déla Au chau qua dém ; nhung loai tai san nay dac biét "long" vi chiing cé thé duoc chuyén thanh tién mat mét cach nhanh chong véi phi tén rat thap. Téng lugng tién M, thém vao M, nhing loai tai san hoi kém Iéng vi dy nh tién giti cé ky han loai Ion, hgp déng mua Iai dai han, dola chau Au cé ky han, va 6 phan quy tuang tro thy trudng tién t8 co £8 chue. CHUONG 2 - TIEN LA Gi ? 59 Phép do cuéi cung, L, thue su la mét phép do lugng tién ma duing hon 1a mot phép do nhung tai san dQ "long" cao va thésn vac M, mot vai kiéu ching khoan chu yéu la nhutng trai khoan ed mute “long” cao nhu nhung chiing khodn kho bae ngan han, thuong phiéu, trai khoan tiét kiém va héi phiéu duge ngan hang chap nhan. Bang 2.2. phép do tong horng tit 1yteye ‘Tidola M,= Titn mat 26 + Sée- du Heh 18 + Tith got khong ky han 280.9 + Tidn git khiic & dang cé Une plat sée 207.0 Téng cong = M, R413 M,= M, + Tién gui 06 ky han, amg ahd Hé4.1 + Tit gui ict kigm 4073 + Tai khodin gti thy (rveng Gen te S013 + C6 phan quy tuong ue thi tun khong 66 Link chat 8 chic) TR + [ep déng mua ki qua dem S42 + Dola Au chau qua dem 194 + Didu chinh hyp nbal clio dung * 1 Téing cong M, = 33H3 M,= M, + Tidn gui c6 ky han, lemg kin 5063 + C6 phin qui ting tro thi ung ath te 127,0 (e616 chite) 60 PHAN | - MG BAU Bang 2.2 (icp theo) Ti dola + Hop déng mua Iai, dai han 89,7 + Déla Au chau 6 ky han 12d + Didu chinh hop nhai cho dang * -13,7 Téng cong = M, 4126.3 L= M, + Chung khoan kho bac ngan han 355.3 + Thuong phiéu 349,2 + Trai khoan tiét kiém 125.0 + H&i phiéu nhan thanh toan ¢ ngan hang 34,5 Téng cong =L —_—— 4990,3 Nguén TL : board of Govemors of the Federal Reserve Syster, “Moncy Stock Recisians" February 1991. mimeo. * Mot hinh thie diéu hinh lai cho duing dé wank tinh lgp. Vi dy, didu chinh hyp nhat A/, tru eae hep 4éng mua lai ngn hyn va ede Burodoliars do quy Wwomg tytren th Gruimg tidn ndm gitchung da due duta vao cde 80 du cla quy tuong try tren tht truomy: Lien 18 |. Do chuing ta khong thé chae chan téng hugng tién nao trong 36 ede téng hong tién sat nhat voi mot phép do lung tién dung sy thye, nén hep ly nhat 1a tu héi dién bién cia chung cé song song gan gui véi nhau khong. Néu co, thi khi ding mot téng lugng tién dé huéng dan chinh sdch cung sé tueng tw nhu dung mét téng lugng tién khde, va thuc té viéc ching ta khong chde chin vé mot dinh nghia tién thich hop (déi véi mot quyét dinh chinh sach da cho) eang khéng phai la gid qua dat. Mat khae, néu cae téng lung tian khéng di cung véi nhau, thi nhwng gi ma mét téng lung tién bao cho chung ta, dang xay ra d6i vai “tién” 66 thé hoan toan khde véi nhung gi mot téng lugng tién khac sé bao cho chung ta. Nhiing "cu chuyén” mau thudn ed thé cho thay mét hinh anh lén x6n gay kho khan cho nhung nha vach chinh sach quyét dinh mot chuong trinh hanh dong dung din. Hinh 2.1 vé ti lé tang trudng M,, M, va M, trong sudt thai ky 1960 - 1990. Ti Ié tang trudng cua 3 téng lugng tién nay cé xu hueng di cling nhau ; thei diém tang hay giam cua ching gan tuong tu, va tit cd chting cho thay mot ti lé tang CHUONG 2 - TIEN 1A Gi? 61 tnuimg cao hon (trj sf trung binh) trong nhamg nam 1970 so véi trong nhing nam 1960 va cé mét sy rut gidm trong nhung nam euéi cua thap ky 80. Tuy nhién, c6 mot sé khée nhau rd rét trong chuyén dong cua 3 téng nay. Theo M,, ti lé tang truéng tién da khong gia tée tu nam 1968, khi n6 & vao khoang tu 6 dén 7%, cho téi nim 1971, khi né ¢ mét mic tuong tu. Cuing ¢ thei ky do, phép do M, va M, néi len mot diéu khde, ching cho thay mot su gia téc r6 nét ta pham vi 8 - 10% dén pham vi 12 - 15%. Tong ty, trong khi tile tang trudng cia M, tang thuc sy tit 1971 dén 1987, ti 1é tung trudng cia M2 va M3 torng cung giai doan nay, cé xu huéng di xudng. O pham vi nay, nhung phép do lugng tién khae nhau néi lén nhang diéu khac nhau vé tién trinh cua chinh sdch tién té tu nhung nam 1970 dén nhing nam 1980. ts 4 7965 1970 1975 ‘1980 1985. 1996 Fink 2.) Tile tang irudng cau 3 Wag tugng titn ; 1960 - 1990, Tu nhing sé ligu trén Hinh 2.1, ban eo thé thay rang viée co duge mot dinh nghta tién dung dan, chinh xde va duy nhat la diéu quan trong vacé su khac bit. khi nhug nha vach chinh sach va nhang nha kinh té chon téng Jong tién nao Jam mute do higng tién thuc. Tian duge coi nhu mot téng sé cé ty trong Nhing phép do lugng tién cung ung ligt ke trong Bang 2.2 tao ra mot quyét dinh tuong phan vé viée 6 coi mot loai tai san 1a tién bang cach gOp né vao mét cach toan bé ludn ré rét ditt khodt dén nhu vay. Do ché 1a tat ca ede loai tai san du cé “tinh chat tién” 6 mot mite nao day, nghia la, muc “long” nao day, ching ta 62 PHAN | - MG @&u cé thé néi rang m6t phan nao do cua mt loai tai san bat ky tac dung nhu tién, vi du mot cé phan trong mdt quy thi trudng tién te ma véi né ban c6 thé phat séc vi mt vai su han ché, cé phan nay cé thé duge xem la 60% giéng tién, trong khi tién guti tai khodn tiét kigm duoc xem 1a 40% gidng tién. Sau dé ban c6 thé dinh nghia lugng tién cung ving gém khéng chi nhiing khoan muc trong M1, ma cdn 60% cia véa cé phan qu; thi truéng tién té va 40% tién giti tiét ki€m : M, + 0,6 (cé phan quy thj truong tién) + 0,4 (tién gut tiét kigm) M6ét phép do lugng tién cung ting theo phuong phap trén duge goi la tong lugng tién cé ty trong (weighted monetary aggregate) béi vi méi leai tai san cé mot til¢ sé lugng khde nhau (vi du, i cho AZ, 0,6 che 6 phan quy thi trudng tién té, va 0,4 cho tién giti tiét kim) khi c6ng lai voi nhau, Nghién eviu cia Fed vé van dé nay da cho ra nhiing phép do lugng tién duge xem nhu dé du bao lam phat va chu trinh kinh deanh hoi tét hon so véi nhung phép do qui usc hon. Cac téng lugng tién duge lap ra theo phutong phap nay sé thanh céng nhw thé nao trong tuong lai, chi 6 théi gian méi tra loi duge cau hei nay. SO LIEU TIEN DANG TIN CAY NHU THE NAO ? Nhung kho khan cua viée do lugng tién tang lén khong rieng vi kho quyét dinh xem dinh nghia chinh xac ciia tién 1a gi ma con do Fed thuong thuong stia déi lai nhang sé Tigu’ wéc tinh cé tri sé thap lap te sém hon cda téng long tidn trén cy sé téng sé lon hon cé duge vé sau. Cé hai ly do vi sao Fed stra di lai sé du. eda minh. Thu nhat la do nhung té chife nhé nhan tién guti chi cdn bdo cdo nhitng téng sé tién guti ca ho mot cach khong thong xuyén. Fed bude phai ude tinh nhiing téng 56 nay cho dén khi nhung té chu nhé mhan tién gui cung cap nhung con $6 thue vao mét ngay nao dé trong tuong lai, Thi hai la viée chinh lai nhutng sé ligu cho ding d6i vdi mot bién thién theo mia duoc thu hién mgt cach chu dado do cé thém nhiéu sé Hiéu. Dé xem vi sao diéu nay xay ra, ching ta hay xét mét vi dy vé sy bién thién theo mua cia sé liéu tién vao mua Gidng sinh. Tong lugng tién luén tang vao maa Giang sinh do vige chi tiéu da tang lén trong dip nghi ; mic tang la Ion hon trong mét sé nam so véi trong mot sé nam khac. Diéu nay nghia la yéu t6 chinh lai sé liéu cho sy bién déi theo mua do Gidng sinh tao ra phdi duge woe tinh theo mét vai nam sé liéu, va nhiing sé ligu woe tinh theo yéu té mua nay tr nén chinh xc hon chi khi c6 thém duge nhiéu sé liéu. Khi sé ligu vé cde téng lugng tién duge sita déi lai, thuong 6. nghta 1a whumg higu chith theo mia thay déi mdt cach sau sae vii tinh toan ban dau. Bang 2.3 cho thay viéc sita déi lai 6 lieu cé van dé a viée nghiém trong niu thé nao. N6é cung cép nhung ti lé tang trudng tién te hang thang duge tinh t sé ude tinh ban ddu cia téng lugng tién M,, cung vei nhung tile tang truéng tién duge tinh toan sau mét sta déi lai quan trong nhung con sé M2 duge cong bé vao CHUONG 2 - TEN LA Gi ? 63 thang 2/1991. Nhu bang cho thay, trong khoang 1 thang sé ligu ban d4u déi chiéu véi sé ligu stta déi lai ¢6 thé cho mét inte tranh khac vé edi gi dang xay ra di véi chinh sach tién té, Vi dy, déi vdi thang 5/1990, s6 ligu ban d4u chi ra rang tilé tang truéng cia M2 hang nam 1a - 2,9%, trong khi sé liéu stta déi lai chi ra mét tile tang trudng cao hon la 1,1%. Mot aac trung néi bat thé hién ¢ Bang 2.3 1a 6 ché nhiing khac biét gira day M, ban dau va day M, stra déi lai xu hudng mat di. Ban co thé thay diéu nay khi nhin vao hang cudi cila bang, né cho thay ti lé tang trudng trung binh cia M, & ea hai day va sy khae nhau trung binh gitta 2 day. Mut tang trung binh cua M, déi voi tinh toan ban d4u cua M2 1a 2,9%, trong khi sé liéu stra déi lai la 3,9%, mot su khde bigt chi c6 0,4%. Két luan ma chting ta c6 thé dua ra la sé ligu ban dau doi véi téng lugng tién do Fed bao cdo la su chi dan khong tin cay vé cdi gt dang xay ra cho “cdc bién dong ng&n” trong hrgng tién eung ung, nhir ti le tang truéng mét thang. Mat khae, sé liéu tién ban dau cé do tin cay vita phai voi nhing thoi han dai hon, vi du nhu mot nam. Tink than cua cau chuyen chink la ching ia co lé khong can phdi chi ¥ dén nhiing bién dong ngdn han trong sé lueng tién cung ung ma dung hon, la chi phdi quan tam dén nhuing bién dong dai han. Aang 2.3. THe wong troving otis ML, : day so leu bun déu va day su déi tai (tile hang nim duye ig vio, %) Khie biét Thai ky Ban dau Xét duyét lai (xét duyét lai - ban daw) Gieng 1990 4,0 3,9 -O1 11.1990 9A 79 15 11.1990 Bl 54 0,3 1V.1990 2,3 38 13 V.1990 -2,9 11 4,0 Vi.1990 19 28 0,9 VII.1990 LS 15 0,0 ‘VIII.1990 6,7 51 -16 1X.1990 8,7 45 -1,2 X.1990 0,3 14 ul X1.1990 14 0,3 1,7 XII.1990 2,0 47 -0,3 Trung binh 2,9 3.3 +0,4 64 a ¢ TOM TAT 1. Véi nhung nha kinh té, tu “tién" ¢6 mét y nghia khae voi tu “thu nhap” hoac ta “ella cdi”, Tién 1a bat cu thit gi duge chap nhan chung kli thanh tean cho hang héa hay dich vy hoac trong hoan tra cdc mén ng. 2. C63 chite nang hang dau cua tién: (1) mét phuong tién trae déi ; (2) mgt don vi anh gid va (3) noi cluta mia tri. Tién vGi tu cach la mot phuong tién trao déi, né tranh duge van dé “hai ¥ muén tring khop" nay sinh trong xa hoi déi chac nho- hathapchi phi giao dich va khnyén khich chuyén mon héa va phan cong lao dong ; ‘Tién voi tucdch 1a mét phuong tign danh gid, gidm duoc s6 lugng gid edn co trong nén kinh té, n6 cing gidm chi phi giao dich. Tién cing tée dung véi tu cdch la mét noi chifa gid tri, nhumg dong vai tro nay mot cach yéu ot néuné dang mat gid nhanh chéng trong mét cnéc lam phat. 8. Hé thong thanh toan da 1ién trién theo théi gian, Cho tdi mt mét vai tram nam trudc day, trong moi xa hoi, trarxa h@i qua so khai, hé théng thanh toan da dya trén true hét la nhumg kim toai quy. Viee ding déng tién gidy da ha thap chi phi van chuyén tién. Loi ich to ld tiép nita la viée ding séc, sée da giam duoc chi phi giao dich hon na. Gan day ching ta dang di toi mot hé théng thanh todn dién tu trong do he thong giay to duge logi bé va giao dich duge xt Ly bang computer. Mac div tinh chat 6 higu qua etia mot hé théng nhi thé, ciing ¢6 nhimg trd ngai dang lam cham viée di toi mat x4 h0i khong con sée valam cham viéc phat trién aia dang tién dign ti moi. PHAN L- MG DAU 4, Cé hai phuong phap do lugng tién té : ly thuyét va kinh nghiém. Phuong phap ly thuyét dinh nghia luong tién cung amg bang cach dang lap tuan kinh té, trai lai, phuong phap kin nghiém quyét dinh phép do lugng tién nao la t6t nhat bang cach xem xem phép do nao dy tinh duge mét cach tét nhat viéclam phat va nhimg chu trinh kinh doanh. Khang phuong phap nao trong hai pluong phap nay la hoan toan day du : phuong phap ly thuyét thi khéng du dactrung trong khi phuong phap kinh nghiém gap phai vain dé khé khan a : m@t phép do giup dy bao tét trong mot thoi ky lai khéng nhat thiét tiép tuc nhu thé trong tuong lai. He thong Dy tnt Lién bang da dinh nghia c6 3 phap do long tién cung img khdenhau M , Mf, va M, ; va mét phép do tai san “long” la L. Cac phép do nay khang tueng dong nhau va phai luén luén di kem voi nhau, do vay chting khong thé duge dung dé thay thé cho nhau béi ede nha vach chinh sdch. Viée c6 duoc dinh nghia chinh xdc, dung dan vé tién duge coi nh eé § nghia quan trong va co lién quan dén viée chinh sach tién té sé duge huéng dn nit thé nao. 5. Mot van dé khac trong viéc do luong tién ta 6 ché sé ligu khong phai luén ludn xée thye nhy chiing ta muén, Nhung stia d6i lai rat co ban da xay va, né cho thay vang sé ligu tién duge phat ra ban dau khong phai la mot chi dan dang tin cay 6i voi nhumg dién bién ngdn han (vi dy thang nay qua thang sau! trong luong tién cung ting, tuy thé chiing dang tin cay hon qua nlymg khoang thoi gian dai hon, vi du nhu mét nan. CHUONG 2 - TIEN LA Gi ? 65 CAU HOI VA BAI TAP 1. Cau nao trong 3 edu sau diy sir dung dinh nghia vé “tién” (money) ca cde nba kinh i: a) "Ban da kiGin duye buo nhicu titn tudn uuic" 7 b) "Khi 16% di ti ciza hang, 101 ludn chac elvin ring tdi c6 dd tidn’ ¢) “Long ham mudn tidn a gde 1 eda diéu xdu". * 2.063 Lloai hing boa dave ba ca nhan Run ra wong nén kinh te: Hang Ngieed stn xed Tio Chi vim tao Chudi ngundé trbag chudi Sovola nyui sin xual socdla Nou ngudi cha vue cio chi uich chuci, pgubt tng chudi chi thich sired-hy va nga sin xudt s0-cO-la chi thich to, thi co hot dong thug mai naa gida 3 og ra tong xa boi dé: chde hay khong ? Vice dua tin vio nén kin & sé Run byi cho ba Wi nay didn hong gia nay nhu thé nao? 3. Tai sao ngudi thug cd khong cn nén ? * 4. Tidn co phai Ji noi chau gid uf} wit hon 6 My vao nhing nim 1950 so yet ad trong ohing aim (970 hay khang ? Néu din thi vi saa, néu khén thai ky nao bya sé 66 ¥ mosh giotién hon ? dang thi vt sao? Vaio 5. Xép nhimg tai sin sau day theo the ty “tGng” she dén kein “Long” nbat. a) Mon gd i khadin sée b) Nha ce) Tién mat d) May wige e) Mon gti Get kigm 1 C6 phicu * 6, Vi sao mot sé aha kinh (da md ce tidn Wong thoi ky sidu lami phat nhu ba mot “ci khoai lay nding” a6 duye chuyén ohank te MOL ng May sung Mot ngUi khde ? 7.0Bn cudc Lam phat nhank, nbidu cude giao dich a duvc thuc hi¢n theo déla hon 1d theo ding cruzados - dong G¢n cig nue nay. Tai sua vay? il, mot maye dang Wai qua mot * 8. Gia su mot nha nghin cu kham pha ra rhag moe phép do ving so ag wong nén kink (@ My mang lai kha ndiag tit hon dé di bio kan phat va cha ky kinh doank trong bai muvi lam qua so voli ding MM? hoge M’, Phai chang kham phd nay aghiu la ching ta phdi dinh aghia tig d& un ngang dng tng sf oy trong nén kinh i 7 9. Tim nhiag uM, M, va Mf, Wor ‘edral Reserve Bulletin wong mot ngin gan ay nbd, ti EY Wing trang cua chu amy lurnhau khong ? THe Ging tnaing cia co ching 03 eo nbang quan hg gi U6i vei vide huring dia chinh sich Gen «2 * 10, Phép do tng luyng tién nko Lung so Mf, M, hoge Af, eda Dy tre Lien ban ahing ai tin nbat? in "King" ahaét? Phép do nao ki 11. Trong mot tong lung Lidn c6 Ly tron: nhumng (ai sui sau day se 6 thé ahgn duye ty yng kin ahdt ? tai sin na uong s a) Tidn mat , PHAN | - MG Au b) Tin girl itt kigm ¢) Tai khnan NOW d) Trai khodn Gét kitm My ¢) Nha ca 1) DS dac, * 12. Vi sao viee sia a6 Iai téng luyng tidn khi do cdc bi¢n déi cla luyng tid cung ing trong thai gian dai Jai ft c6 vain dé hun so vii vide sta dét Wag luung titn khi do nhong biGn déi cos lung itn cung tng trong thoi gian ngdn ? 13, Visao tai Ty Lap o6 xua vang lai la the d& duge chgn dé ding Kun tidn hon fe mugu vang ? * 14, Vi sao dan ching & My trong thé ky 19 d0i khi tai muda duge thanh toan hang séc hon bang vang, ngay cf khi ho biet ring le d6 06 thé 18 séc bj wd vd neu ky vi UA tai khoan khong cda du cé ? 15. Ligu ban cé tir bd quyén sé séc cha ban va thay vao d6 ban ding mOt hé thong chuyén khodin dign tdnéu diéa dy 1a c6 hd ? Vi sao ban lan thé va néu hyn khong Jam thé thi vi sao ? CHUONG 3 Téng quan vé hé thdng tai chinh LOI DAN Inez, nha phat minh da thiét ké mét robot gid ré. rebot nay lau nha (ngay cd lau cia 36), xép vai va rita ot6, nhung ba ta khéng c6 vén dé dua phat minh ky digu cia minh vao sdn xuat. Walter, ngudi géa vg ¢é nhiéu mon tiét kiém do éng ta va vg da tich Idy trong nhiéu nam. Néu chung ta cé thé ghép Inez va Walter véi nhau dé Walter cé thé cung c&p von cho Inez, réi sau dé robot cua Inez séra doi va nén kinh té se tot len : chung ta sé co nhung géi nha duge lau chui, nhang xe hoi bong loang va nhiéu vai dep. Thj trudng tai chinh (thj trudng trai khodn va cé phiéu) va nhing trung gian tai chinh ngan hang, cng ty bdo hiém, quy tr¢ cap} 6 chue nang co ban la ghép nhiting nguéi nhu Inez va Walter lai véi nhau bang cach chuyén vén te nhitng ngudi cé du vén (Walter) tat nhimg ngu¢i thiéu vdn (Inez). Mot each thue té hon, khi IBM phat minh ra mét computer tét hon, hang cé thé cdin von dé dua né ra thi truong, hoae mét chinh phi dja phuong cé thé cdn von dé xay mot con dudng hay mgt trudng hoc. Cac th{ trudng tai chinh va ning trung gian tai chinh hoat dong tt la rat can thiét dé cdi thién doi song kinh té clia chung ta va day la cat. 161 cho stte manh kinh té eda ching ta. Dé nghién cv nhung tae dung cua thi tru’ng tai chinh va trung gian tai chinh déi véi nén kinh té, trude hét chiing ta phai c6 duge mot sy hiéu biét vé eau 68 PHAN | - MO DAU tric téng thé va hoat déng cua nheing déi tugng via néu. O chuong nay, chuong mé@ ddu dé di tei van dé vé nhimg ngu@i trung gian tai chinh va nhung cong cu tai chinh chi yéu duge mua ban trong thi truéng tai chinh, Ngoai ra, chung ta sé bat dau nghién ctu ky xem he duge diéu hanh nhu thé nao va vi sao lai nhu vay. Chuong nay duge dy tinh dé mang lai mot cdi nhin chung mé dau che nhitng nghién ewtu day cuén hut vé thi trudng tai chinh va nhing té chic tai chinh. Ching ta sé quay lai nghién ci chi tiét hon vé vige digu hanh, cau tric va nhiing thay déi cuia thi trudng tai chinh ty Chuong 8 toi Chuong 13. CHUC NANG CUA TH] TRUONG TAI CH{NH Thj trudng tai chinh thuc hién chitc nang kinh té néug cét trong viée din von ta nhumg ngusi da dé gianh nhiéu vén, vi ho chi tiéu (t hon thu nh4p toi nhang ngudi thigu von vi ho mudn chi tiéu nhiéu hon thu nh4p cia ho. Chute nang nay duge trinh bay dang so dé trén Hinh 3.1. Nhitng ngw6i da tiét kiém va dang cho vay vén, ngudi cho vay - ngudi tiét kiém, 6 ben trai, va nhitng nguéi phai vay von 4é tai tro chi tiéu cua ho, ngwdi vay - nguéi chi tiéu ¢ bén phai, Nhung ngudi cho vay - tiét kiém chu yéu la nhing ho gia dinh, nhwtng cac hang kinh doanh va chinh phd (dac biét chinh quyén bang va chinh quyén dia phuong) cing nhu nhung ngudi nude ngoai va cde chinh phu eda ho doi khi cang thay ban than ho thia vén va nhu vay dua chung ra cho vay. Nhimg nguéi vay - nguéi chi tiéu z Pee a vst UAE Crit FRc ibe Afinh 3.1. Nining dong von di qua he thing tai ehinh CHUONG 3 - TONG QUAN Vé HE THONG TAI CHINH 69 quan trong nhat 1a cdc hang kinh doanh va chinh phu, nhung cac gia dinh va nguéi nude ngoai cing vay dé tai tr¢ cho viée mua xe hoi, dé dac va nha ctta. Cd miii tén cho thay rang dong vén tir nheng ngudi che vay - ngudi tiét kiém di ti nhung ngudi vay - nguoi chi tieéu qua hai con duong. Trong tai chinh tryc tip (con dudng é phia dudi day Hinh 3.1) nhung ngudi di vay vay vén true tiép tu nguéi cho vay trong cdc thi trudng tai chinh bang cdch ban cho ho nhitng chug khodn (cting con goi nhung céng cy tai chinh - finan- cial instruments), nhung chung khodn nay Ia nhung trai quyén (quyén duge hudng) déi voi thu nhap hode tai san tuong lai cua nguéi vay. Trong khi nhung chang khodn la tai san c6 déi véi nguéi mua chung, chung 1a tai sén ng (mot IOU hoge ng) déi voi nguéi hay hang ban chung (phat hanh ra), Vi du, néu General Motor can vay vén dé tai trg cho mét nha may mei nham san xuat loai xe hoi mdi, hang c6 thé phai vay vén cua ngudi tiét kigin bing cach ban cho nguéi nay mét tréi khoan, tic 1a mot chuing khodn trong d6 hang c6 lei hia thanh todn mét cdch dinh ky trong mét khodng thoi gian quyét dinh. Vi sao vide dan vén nhu thé nay td ngudi tiét kiém dén ngudi chi tiéu lai quan trong dén nhu vay déi vei nén kinh té ? Cau tra loi 1a nhitng nguai c6 khoan tiet ki¢m thuong thuong khong phai eung 1a ngiéi sin cé eo hoi dau tu sinh Igi. Tritde hét ching ta hay suy nghi van dé nay 6 mu dé ca nhan. Gid sit ban da dé gianh dirgc 1000 déla nam nay, nhung khéng cé su vay va cho vay boi vi khong ¢6 thi trugng tai chin, Néu ban khing cé eo héi dau tu dé qua dé ban c6 thé thu nhap nhé mén tiét kiém nay, ban chi cdn cdch git nguyén 1000 dola va khéng c6 lai. Mat khde, Carl, nguoi thy moc co cach dung sinh Igi cho mon 1000 déla cia ban ; anh ta cé thé dung né dé mua mot dung cu moi gidp anh ta rut ngdn thoi gian ma anh ta can dé xay mt ngdi nha, nho vay kiém thém duge 200 dola méi nam, Néu ban co thé tiép xue duge voi Carl, réi cho anh ta vay 1000 déla cua ban Voi mét mén chi phi thué tién (tién lai) 100 déla méi nam thi cd hai ban sé kha hon. Ban 6 thé kiém duge 100 ddla/nam d6i vi 1000 déla cua ban thay cho viec ban khéng nhan due déng nao, trong khi Carl sé kién thém duge 100 déla/nam Gmén 200 déla kiém thém mai nam tu 100 déla tién thué von). Néu khéng co thi truéng tai chinh, ban va Carl ¢6 thé chang bao gid gap nhau. Khéng cé thj trueng tai chinh, sé c6 khé khan trong viée chuyén von te ngudi khong c6 co héi dau tu toi nguoi 6 ; cd hai sé ti té hon. Su tén tai cia thi trugng tai chivh cing 1a diu c6 lpi ngay ea khi mot nguoi vay cho mOt myc dich khac chu khéng phai dé tang san xuat trong mét doanh nghiép. Vi du, gan day ban da lap gia dinh, cd mot viée lam tot, va mrudn mua niét ngéi nha. Ban cé déng luong kha, nhung do ban mai bat déu di lam, ban con chua danh dum duge nhiéu. Qua théi gian dai ban sé cé thé tiét kim du dé mua 70 PHAN | - MG OAU ng6i nha ma ban mo ude, nhung hic dé ban gia rdi, toe bj hoa ram va sé khong con ¢6 duge niém vui tron ven voi ngéi nha. Khong c6 thi trudng tai chinh, ban bt béi r8i : Ban khong thé mua ngéi nha va sé tip tuc séng trong can hé nhé bé cua ban, Néu mét thi trudng tai chinh duge thiét lap sad cho nhig nguéi da dé gidnh duge nhitng mén tiét kiém ¢6 thé cho ban vay tién dé mua nha, ban sé vui long tra he mét khoan lai dé so hitu ngdi nha trong khi ban hay con du tré dé thich thu vdi ngéi nha. Nhu thé, khi ban da tiét kiém du yén, ban sé thanh toan tra mén vay cia ban. Toan bg két qua la ban sé kha len cang nhu nhung ngudi da cho ban vay tién. Nay ho nhan duge mot khoan lai, trai lai ho sé khong 6 néu thi trudng tai chinh khong tén tai. Bay gid chung ta ¢6 thé thay vi sao thi trueng tai chinh cé mot ehwe nang quan trong dén thé trong nén kinh té. Né cho phép von chuyén tu nhitng nguéi khéng 6 co h6i dau tu sinh loi té nhing ngudi cé nhiing co h6i nhu thé. Lam viée nay, thi trudng tai chinh da ghip nang cao nang suat va higu qua eva toan b@ nén kinh té. No cting truc tiép cdi thién muc séng cha ngudi tiéu dung bang cach giip he chon théi diém cho viéc mua sam cua ho tét hon. Né cung cép vén cho nhiing ngwdi tré tuéi mua edi ho edn va cé thé cudi cing co du kha nang thanh toan tra mA khong bude hg phai ché cho dén khi ho tiét kigm du mon tién dé mua. Thi truéng tai chinh hic dang hoat déng hitu hiéu sé cai thién doi song kinh té cua mi ngudi trong xa hdi. CAU TRUC CUA TH] TRUONG TAI CHINH Dén day chung ta da hiéu chute nang cia th{ trudng tai chinh, chung ta sé nghién cutu sau hon cau truc cua né. Tiép theo la mét vai phan loai khac nhau, méi phan loai minh hoa nhung dae diém cét 10i eda thi trruomg nay. Thi truéng ng va thi tradng von cé phan C6 hai cach dé mot hang hay mot cd nhancé thé vay von trong mét thi truong tai chinh. Phuong phap chung nhat la dua ra mét cong cy vay ng, vi dy mot trai khoan hay mét mon vay thé chap, chuing Ja sy théa thuan eé tinh chat hgp déng, trong 46 nguéi vay thanh todn cho ngudi gid céng cu mgt khodn déla cé dinh trong nhung khodng thai gian déu Gan (thanh toan lai) cho toi mot thai diém qui dinh truée (ngay man han) la luc dot thanh todn cudi cuing duge thyc hién. Ky han thanh todn cia mét céng cu ng la thé) gian (han ky) tinh téi ngay két thic CHUONG 3 - TONG QUAN VE HE THONG TAI CHINH 71 cua céng cu. Mét céng cu vay ng 1a ngdn han néu ky han thanh todn cia né [A 1 nam hay it hen vala dai han néu han ky thanh todn cua né la 10 nam hoaec lau hon. Céng cy vay ng c6 ky han thanh toan gitta 1 va 10 nain duge goi la trung han. Phuong phap thu 2 dé vay vén la phat hanh nhing cé phan vi dy nh c6 phiéu thugng, ching 1a nhing quyén duge doi chia phan trong thu nhdp rong {sau khi tr chi phi va thué) va tai san ca mét hang kinh doanh. Néu ban sé hitu mét ¢6 phan trong mét cong ty da phat hanh 1 trigu cé phan, thi ban duge quyén co | phan trigu cua thu nhap rong ea cong ty va 1 phan trigu tai sin cia cong ty. Cé dong thuong duge thanh todn dinh k} (lai c6 phan) va nhung cé phan vén dé dugc coi la nbing chuing khodn dai han vi chung khong cé ngay man han. Diéu bat tién chinh cua viée sé httu nhing cé ph4n vén cia mot cong ty khae voi cho cong ty vay mét mon ng la & ché mot cd dong la mat ngudi co quyén dai huéng sau cung, tue ld céng ty phai thanh toan cho tat cé nhing cha ng trude khi thanh todn cho nhing cé dang cia cong ty. Loi tch ctia viée giv cde e6 phan vén la 6 ché cé dong duge hudng loi true tiép do loi nhudin va hoae do gia tri tai san cua cong ty tang lén vi cac cd phan vén ban quyén chu sé hau cho nlntng cd dong. Nhung cha ng sé khéng chia phan cde mén Igi nhuan nay vi cée khodn thanh toan dola cua ho da eé dimh, Chung ta s@ xem xét nhting thuan loi va tre ngai cia cong cy vay ng so vdi cong cu 6 phan vén mét céch chi tiét hon khi chiing ta téi Chueng 8, chuong nay cung cp mét phan tich kinh té vé cau truce tai chinh. Tong gid tri cla cé phan é My noi chung da dao dong gida mgt ngan va nam ngan ti déla trong 20 nam qua, tuy theo gid eé phan. Mac du mot ngudi trung ho chu y nhiéu dén thi truéng ed phiéu hon la bat ky thi truong tai chinh nao khae, t4in ¢@ cia thi truéng vay ng vu¢t xa tam cé thi trudng cé phiéu : Gid tri cua ede cong cu ng (14,1 ngan ti dla vao cudi nam 1990) ta gap hon 2 tan so voi gid tri eta c6 phan von (4,2 ngan ti déla vao eudi nam 19990), Thj trudéng cip mét ya ¢ Thi truong cap mét 1a mét thi truéng tai chinh trong 46 nhimg phat hanh méi cia mét ching khodn nhu mét trai khodn hoac mot eé phiéu duge nguai vay von nhu mét cong ty hay dai ly chinh pha ban cho ngudi ddu tién mua n6. Thi truéng cap hai la thi trugng tai chinh trong dé nhong ching khodn da duge phat hanh tit truée (nghia la da qua mua ban) c6 thé duge ban Tai Thj truong cap mot cia chung khoan Ia loai thi trudng ma céng chung khong biét ré boi vi vie ban ec chimg khodn cho ngui dau tién mua n6 dién ra trong trudng cap hai 72 PHAN | - MO AU phong kin. Sé giao dich chutng khodn My va New York (The New York and American Stock Exchanges) trong dé nhitng cé phiéu da phat hanh tur trude duge dem ra mua ban, 14 mot vi du quen biét nhat vé thi truéng cap hai, mac dd nhing thi trudng trai khoan (bond markets), trong dé nhing trai khodn do nhiing eéng ty lén va chinh phi phat hanh tir truge duge mua va ban, thyc té cé khéi lugng mua ban 1én hon. Nhang vi dy khac cua thi truéng eafp hai la cdc thi trudng héi doai, thi truéng tai chinh ky han (futures markets) va thj truong chon lya. Khi mt ca nhan mua mét chung khoan ¢ thi trudng cép hai thicé nhan - ngudi va ban né nhan duge tién ban, nhung cong ty - ngudi da phat hanh chung khodn, khang thu duge tién nita. Mét céng ty thu du¢e von moi chi khi nhang chiing khodn cia né duge ban Jan dau tian trong thi truéng cép mét. ‘Thi trudng cap hai thyc hign hai chute nang : Thu nhat, né tao dé dang dé ban nhung c6ng cy tai chinh nay nham thu tién mat, tute 1a né 1am cho nhéng cong cu tai chinh nay "Ing" them. Tinh “léng" thém cia nhiing céng cy nay khién ching duge ua chugng hon va nhu thé lam dé dang hon cho eéng ty phat hanh ban chung & thi trudng c&p mot. Thit hai, thi truéng cap hai xdc dinh gid eda méi ching khedn ma cong ty phat hanh ban ¢ thi truong c4p mét. Nhung hang mua. cde ching khoan ¢ thi truéng céip mot sé chi thanh todn cho céng ty phat hanh véi gid ma ho cho rang thi trudng cép hai sé ch4p nhn cho ching khodn nay : Gia chung khoan 6 th] truéng cap hai cang cao thi gid ma mot céng ty phat hanh 86 nhan duge cho cdc chung khoan cua minh ¢ thi truong cap mot sé cang cao va vi vay, cing ty phat hanh nh4n dugc téng vén dau tu cao hon. Nhung diéu kién trong thi trudng cap mot do vay la thich hgp nhét cho céng ty phat hanh cdc chitng khodn. Chinh vi ly do nay ma nhiing cuén sach tuong ty sdch nay, khi nghién cuu thi tring tai chinh, tap trung vao phuong thiic dién bién etia cac thi truéng cap hai hon 1a eae thj trudng cap mot. Cac sé giao dich va thi truéng trao tay Thi trueng cap hai cd thé dug té chute theo 2 cach. Tht nhat la té chute ra cc s@ giao dich, ¢ dé nguéi mua va nguéi ban (hose dai ly, moi gidi eta ho) gap nhau tai mét vi tri trung tam dé tién hanh buén ban. Thi truéng Giao dich ching khoan My va New York 1a noi gianh cho ed phiéu va Phéng thugng mai Chicago gianh cho hang héa (hia mi, ngé, bac v.v...) la nhitng vi dy vé giao dich ¢6 té chute. Mot phuong phap khae dé té chttc nt thi trudng cap hai acd mét thi truong trao tay (Over the Counter Market), trong dé cde nha buon tai cde dia diém khac nhau cé m6t danh muc ching khodn va ding ra sAm sang mua va ban ehung khoan theo kidu mua ban thang cho bat ky ai dén véi ho va cé ¥ dinh chap CHUONG 3- TONG QUAN VE HE THONG TAI CHINH 73 nhan gid cda ho. Do nhing nha buén ban thang cé tiép xiie voi nhau qua com- puter va biét cdc gid ma ngudi nay dat ra cho ngu¢i kia, thi truéng theo kiéu nay c6 tinh canh tranh cao va khong khae nhiéu so voi thi truong voi trang tam giao dich 6 t6 chic ndi trén. Nhiéu 6 phiéu duoc mua ban thang mac di nhung cong ty lén cho mua ban nhiing ¢6 phan cua ho 6 cde sé giao dich chting khoan c6 t6 chite nhu Thi trueng chiing khoan New York, Mat khac, Thj truong trai khoan chinh phi My, voi mot lugng mua ban Ion hon ¢ New York, duge lap ra theo phuong thie thi trueng trao tay. Khodng 40 nha budn thiét lap ra mot "thi trudng” cho cac chitng khodn nay bang cach dting ra sdn sang mua va ban trdi khodn cia chinh phi My. Nhutng thi truong trao tay khae gém cac thi truoug mua ban gidy chung gui tién ¢6 thé ban lai duoc, thi tragng mua han cong trai lién bang, thi truong mua ban héi phigéu duoe ngan hang chap nh4n, va thi truong ngoai héi. Thi trudng tién (é va thi truéng ‘von Cach khac dé phan biét gitia cac loai thi truény la dya trén co séky han thanh todn cua nhing chung khodn duge mua ban tren thi truong do. Thi truong tién té la mét thi truong tai chinh trong do chi co nhting céng cu ng ngan han (ky han thanh toén dui 1 nam) duge mua ban, trong khi dé thi trwéng vén 1a thi truéng trong dé nhiing cong cu vay no dai han hon (ky han thanh todu Ién hon 1 nam), va e¢ phiéu duye mua ban, Nhimg chung khoan cua thi truong tién té thueng duge mua ban réng rai hon se v6i nhang ching khodn dai han hon va nhu vay cé xu hudng long hon. Nyoaf ra, ching ta sé thay 6 Chirong 4, fhing ching khodn ngan han co dao dong gia nhé hon voi eae chung khoan dai han khién cho ehting la hang khoan dau tu an toan hon. Vi vay, cdc cong ty va cae ngan hang hién nay dung thi truéng nay dé thu lai tit von du thera ma ho mong dgi c6 duge chi mot each nhat thoi. Cae chttng khoan ¢ thi trvong von nhu nhang ¢é phiéu va trai khotin dai han thuéng do nhung nguei trung gian tai chinh, nhu 1 cde cong ty bao hiém va qué tro cap nam git ; nhting trung gian tai chirh nay cling cé chut ft khong chae chan vé khodn vén ma ho cé thé cd trong tuong lai. CHUC NANG CUA NHUNG TRUNG GIAN TAI CHiNH Hinh 3.1 cho thay, tién von, 6 thé chuyén tu nguoi cho vay toi ngudi vay bang con dugng thu 2, duge goi la tai chinh gidn tiép béi vi no lien he dén nat ngwoi ¢ gitta : Mot trung gian tai chinh dung gidta nguoi cho vay - ngudi tiét kigém ya ngudi vay - ngudi chi tidu va giup chuyén von tu nguéi nay sang ngudi kia. MOt trang gian tai chinh thuc hiéa diéu nay bang each vay von cha nguéi vay - aTTNH 74 PHAN I - MO DAU ngudi tiét kiém va sau 6, nguge lai, cho ngudi di vay - ngudi chi tiéu vay vén. Vi du, mot ngan hang cé thé nhan duge von bang cach phat hanh mét tai san ng cho cong ching 6 dang nhung mén giti tiét kigm va sau 46 ding von nay dé thu duge mét tai san cé qua viée cho General Motors vay hoae qua viée mua mét trai khoan do GM phat hanh trén thi trueng tai chinh, Két qua cuéi cing la von da duge chuyén ti céng chung (nhing nguoi cho vay - nhiing ngwoi tiét kiém) toi GM (ngudi vay - ngudi chi tidu) vai su gitip dé cia trung gian tai chinh nay (ngan hang). Nhung trung gian tai chinh khong coi viée kinh deanh chuyén vén tz ngudi cho vay - ngudi tiét kiém sang ngudi vay - ngudi chi tiéu lam tro vui. Ho lam nhimg viée nay dé tra nén gidu cé. Bang viée dat mot lai suat cao hon eho eac mén cho vay so voi mén 1ai hg thanh toan cho von ma ho vay tit ngudi cho vay - ngudi Liét kiém, nhiing trung gian tai chinh, nhu la nhning ngan hang, thu duge Igi nhuan. Nhu vay, do hoat déng trony qua trinh tai chinh gidn tiép, duge goi la sy trung gian tai chinh, nhung trung gian tai chinh cé thé lam I¢i cho phan Ion nhang ngudi co mén tiét kiém nho bang viée dem: lai eho ho thu uhap tién lai cao va co thé gitip nhuing ngwai vay ede man tién nhé, nay ¢6 thé vay duge tién yvdn ma hg khong cd cach nao khac dé e6 duge. Nhttng ngudt vay ede mon tién lon cang huéng loi bai vi qua trith trung gian tai chinh nghia la cé duge nhiéu vén hon cho nguéi vay trong thi trudng tai chinh. Khéng cé trung gian tai chinh, thi trwong tai chinh khang thé cé duge I9i ich tron ven. Ly do vi sao nhwng trung gian tai chinh 1a edn thiét dé e6 duge Igi ich day da cua thi truang tai chinh la @ chd ; Co nhiing chi phi théng tin va chi phi giao dich Jen trong nén kinh té, Dé nhiing ngudi cha vay nh4n ra duye nhing ngudi muda vay va dé nhing ngu¢i di vay mhan ra duoc nhung nguéi mdr cho vay Ja van a6 doi héi chi phi dat tien. Khi mat ngudi cho vay tim ra duge mot ngudi muén vay, éng ta cé thém mdt khé khan 1a phai chi phi thi gig va tién cho mot euge kiém tra tin nhiém dé biét duge itu ngudi vay cé thé hoan tra vén cda ong ta khong, Ngoai cac chi phi thong tin nay, qua trinh thye té cho vay hoae mua mot chung khoan cfn @én ede chi phi gia dich ; trong trugng hgp cho vay vin, phai viét ra mét hgp déng vay thich hop, cén trong trugng hyp mua mot ching khoan, phai thanh todn cho ngudéi méi gidi. Dé xem vi sao cdc chi phi nay déi hdi nhimg trung gian tai chinh déng mét vai tro quan yéu trong vige dan nguén vén te ngudi cho vay - nguai tiét kigm dén ngudi vay - ngudi chi tiéu, chung ta hay xem xét in6t vai vi du. Voi tai chinh true tin, nguodi vay va ngudi cho vay lu6n giao dich truc tiép voi nhau, diéu nay co mat tot. Doi voi mét cdng ty quen biét, vi dy Cong ty Dien CHUONG 3- TONG QUAN VE HE THONG TAI CHINE 7s thoai - Dien béo My (AT & T), ocong ty nay dé ban trai khodn trong mot thi truong mé cho cae céng ty hoae cdc cé nhén khac bei vi ai cing biét rang AT & T Ja mot cong ty vung chac. Nhung diéu gi xdy ra khi Carl, nguai tho moc can vay dé mua mot cong cy lam tang nang suat ? Anh ta sé khéng thé ban trai khodn vi khéng ngudi nao biét anh ta la ai va hiéu anh ta cé la mot ké boi tin khong ? Nhu thé, trong mot thé gidi chi co tai chinh truc Giép, anh ta khong thé vay tién duge, Nguge lai, nlutng nguodi cé nhong mén tet ki¢m whé lo ngai khi mua cdc ching khodn bai vi phai chi phi ton kém dé tap hop thong tin cho vide mua loai nao thi tét nhat. Chi phi giao dich cda viéc mua chung khoan cuing oé thé rat cao doi véi nhing ngudi tiét kiem e6 it tién vi chi phi giao dich (truce het 1a cho nguai méi gidi} cho mdi mét ¢é phan sé ti 1é nghich voi téng sd duoe mua. De vay, chi khi ban cé mét mon tién von lon dé mua mot 36 lugng lon chung khodn ban moi 6 thé thu loi do gidm duge chi phi giao dich. Chi phi giao dich eda viée che mot cd nhan vay con idm hon muita : Tt ngudi trong chung ta ¢é du kién thie lust phap dé viet ra duge mot hop ding vay tién chae chan, va thué mét luat su dé lam diéu aay thi rat ton kém, khién nhang ngwdi cho vay it khéng co loi gi, Nhu thé, nhiéu nguoi cd ven tiét kigm nho va nhimg nguoi vay nhumg mon ho bi han ché tai chiah truc tiép, sé bi gat ra ngoai thj truong nay va sé khéng co kha nang chia sé nhumg loi ich Jon ma sy hién hitu cua cae thi truong tai chinh mang lai. Chung ta lai xem xét diéu gi xay ra khi nhiing ngui trung gian (ai chinh di vag hoat déng trong nén kinh té. Véi ho, nay nhung nguéi ed mon dé gianh nho co thé cung cap vén cua ho cho thi trudng tai chinh bang cach cho mét trung gian co du tin nhiém vay van, vi du Ngan hang Honest John, ngan hang nay lai dem vén nay ra cho vay hoac mua nhung chung khoan nhu cé phigu va tray khoan. Nhimg nguéi trang gian tai chinh da kiém duge nhiéu tiéa hon trong viee dau tu cia minh béi vi ho lA nhung ngudi am hiéu doi voi van dé cho ai vay (nhat la déi voi nhung ngioi di vay nho) heac mua nhung lgai ching khodn nao, va ho cé thé thu duge Igi ve viée giam chi phi giao dich do ho mua nhang ching khean voi sé lugng lon. Ig cé thé du suc thanh toan Iai cho nhumg ngudi vay - nhung ngwoi Liét kigin hoac cd thé cung cap cde dich vu quan trong va tiép tuc tha lei Su thanh cong cua cac trung sian (ai chinh Ia hién nhién bai ly do Ja hau duge nguoi dau tu cdc mon tiét kiém cda minh voi ho va cung nhan duge eic mon vay tu ho. Thue vay. tuy rang bao chi tap trung nhiéu su chu ¥ do: vi thi truong chung khodn, dac biét la thi truong cé phiéu, nhimg trung gian tai chinh Ja mot. nguén tai chinh quan trong hon nhiéu cho ete cong ty so vdi thi truéng ching khoan. Diéu nay a dung sy that khéng chi so véi thi trugng nude My oa cling 76 PHAN L- MG DAU con dung cho cdc nude cong nghiép khac. (Xem Bai doc thém 3,1), Chiing ta sé xem xét ky hon vai tro cia ede trung gian tai chinh trong nén kinh t6, xem vi sao he lai quan trong dén nhu vay va ho hoat d6ng nhu thé nao, ¢ Chuong 8 dén Chuong 13. BAI DOC THEM 3.1 Toan canh Nhung trung gian tii chinh quan trong nhw thé ndo déi vii thi trudny chimg khodn : Mot suse sinh quie té Khuon miu cla vide tai tre cho cong ty & mdi nue kRONg nha mea, nhung mot yeu Ong cOt ndi Won. Vite nghiea civ cd cac omic phat idm elu yéu gdm My, Curiada, Aah, Nhat, Y. Die va Phap, cha thity kiah dowih di din howe dng cds oriab, ho thuvng i diase mee fag Kiki uhm in dé tai uercho nbarig nhamg von aay aber o cde tung gan i chink, Khong cé gi ngac nitiea, My va. Canada, van eo vhony th) tung chum Khodn phat ui stdung ho mor vig i abate rca thé Sch mawh me Abdi woRy tai ire chu efte cong ly. ‘Tuy nhidn + My, viin ma cite eimig ty vay lirnhong Gung gian ed ebinh hau plu Sfp hai kin si vit 5 ching khudta. Nhong mute it sirduog thi tein ching khodn abit nan tr thy nuwng ie tune Dike va Nhat. 6 2 annie ny vin vay td ahony, tuag gian tai chith bau ohy gap 10 Hin sa vii han tir thi wudmg chang kboan. O Nhat Bia, vii digu 1G sia défi cho thi wun adn gan day, vein ma cic cong ly vay er ohoog bang khodn trang thin nau (rung gian tai chinh da gilan ang d0i so wii win phan (ir thé Uarrag ching khodn. at clhiarh in "i ch ngy thi traung-chang Khia: Tuy nhong trung giaa lang & mdi nude, vai to eda thy wuving Wai khoan so veri vai ti cua uti truvng phticu lai kivie nhau abidw cr mdi nue. Mf. thi innmg trai Khodin quan trong hunt phigy so vii thi trav: ed phicu rong “Finh tray dng ty vide Qi Ire cho cd binky khexia p thu due qua trai dip (0 Kin vii thy duye bis sir 6 phiGu, Mackhde. oltarg mnie ular a sib dung thi trang ev phic ahidu bun lasirduny thi tunmy tat khodn dé thu nhan von. (Vig sap nbdug nguin (rung gian id chinh dong AOL vai Ura tan tran, tee c dounk nghi¢p so vill thi ruimg chiug khoda vi xem eac yu id nao ihich xem vi hut Lrong vite ti he 7 moi quic git anh buniag don vige ebon jy phuumyg thie Oi ter bang trai khadn tat Lye CO phicu s@ duvye than dudin & Chumg 8). va phuwng thie CHUONG 3- TONG QUAN Vé HE THONG TAI CHINH a” NHUNG TRUNG GIAN TAI CHiNH Chung ta da nghién cuu xem vi sao nhiing trung gian tai chinh git mét vai tré quan trong dén nhu thé trong nén kinh té. Bay gi’, chung ta nghién cuu nhitng trung gian tai chinh chd yéu va xem hg thue hign chute nang trung gian nhu thé nao. Co 3 loai : (1) Cac té chute nhan tién guti (ede nygain hang? :/2) Cae t6 chute nhan gui tiét kiém theo hyp ding ; va (3) Nhung trung gian dau tu. Bang 3.1 cung cp mét chi dan cho viée thao luan vé nhing tai san ng (nheng nguda tién von) va tai sdn cé cda ho (stk dung tién von), Tam co tuong déi cus nhung trung gian tai chinh nay ¢ My duge néu 6 Bang 3.2, bang nay liét ké téng sé tai san cé cua ho vao cudi nhing nam 1970, 1980 va 1990, Cac t6 chic nhan tién gui (cde ngan hang) Cac té chute nhan tien gui (dé don gian, ta goi la “ede nan hang” trong suét cuén sdeh nay) la nheng trung gran tai chinh, ho nhan tien gui tit ede cd nhan va cae t6 chite va cho vay, Vide nyhién cuu tién t¢ va hoat dong ngan hang tap trung: su ehu ¥ dae bigt vao nhém nhung té chute ta: chink nay (nhom gém : Cac ngan hang thong mai. cac hi¢p hi tit kigém va vho vay, ede ngén hang tiél kiém tuong tro va edc hen ép tin dung) vi ho hen quan déas vie tao ra tién gui, thanh phan quan trong cia lugng tién cung ting. Thai 46 eu xu cia he gid dt vai tro quan trong a6i voi van dé lugng tién cung ung duge xac dinh nhu thé nao. Béng 3.4. Cac wai sin es va i sin ny hang dau cia nlaray trong yian tai chink . ‘Tai sda ny hang dau Gc 1a) san cd hiding dau Trung giant ang inguin van} (sth dang von) Cae ta chite nhdn ten gui Céc nya hang Tién Cho vay thang ina ei kinh doanh va béu dung, eho yay the chink phi cae tai Khan cda dia phunsg Che higp boi Het kigm Cho vay thé ayip va cho vay Cé4e ngan hing uct Kigan tnrag tr Cha vay thé ehiip ca lich higp Cho vay tin dung eit lidu ding. 7 PHAN | - MG DAU Tiép Bang 3.1 Trung gian Tai san muy hang du (ugnda von) Cée ti san 66 hing diu (sit ding von) Cée t6 chide tidt kigna thee hyp déug Cac cOng ty bao biém sinh mang Cae quy ue esp Cae cong ty bao hiém chdy va lai nan Trung gian Nhiiag trang gian ddu tw Cae qui tuupg ty Che qui trot thj uunag én Cae edng ty tai chat’ my Phy bo hig theo hap dong Vida dong gop cua chi va iguoi lam cing Phi bie hiém theo hyp dang Ce sai san ny bang dau (ngudn vin) Cie 6 phn Cae 68 phn Cae thusng phigu cae od phicu va cic tii Khoa Cée wai Khodn cong ty va cac khoan vay (ne chap Ce weak Khowin vi vd phidu cong by Cée (rai khodn cia cic dia phuumg, cic uZi Khon vir cd phicu cong ly, ede ching khudin chinh phi My Cée aii sin o4 hang dau isé dung vein) Ce od phicu vit cde tai khodin cong cy tb; Lung GH Cae khodn che vay Fidu dinng v Kush dean Bang 3.2. Nhimg trung gian tai chinh cha yéu Logi bung gids tai chinh Gid UT LE stn cd, (i dda, cud) cua npn), w7p Tyso 990 Cae 18 chiie nhiin titn gut (Cac ngan hang) Cae ngdin hang thinmg nai 317 1387 3356, Cac cong ty lit kigm & cho vay 71 G14 1098 ni haing GEL kigm lovpg Le 2) 170 264 GHUONG 3- TONG QUAN VE HE THONG TAI CHINH 79 Tigp Bang 3.2 Logi wrung gian tai chink (ti dola, cud ck nim) 1970 oso L990 Cf lien higp tin dung 18 67 215 Cée 15 chite tiét kigis theo hup déug Cae cong ty bie hiém sinh mang 201 464 1409 Cae cong ty hiém chy va Gi nan 50 (4 028 Cée quy tra ep (ue nhany 112 470 Lise Ce quy hun tri eda chinh quyéa 60 198 B06 tidy bung va dia phage Niuing wang gian dd ur Cac cong ty tai chinb ot 2 S74 Cae qui tueng irr 47 62 9 Cae qut tuong tre thi trudng Gen te 0 76 499 Cae ngan hang thuong mgi. Cac trung gian tai chinh nay thu von trudge hét bang cach phat hanh: Tiéa gui cé thé phat séc due (1a tien gui cé thé viét séc duge), cdc tién git tiét kim (a cae mon gui ¢6 thé duge thanh toan ngay, nhung khong cho phép ngwoi gui viet séc), va cac tién gui co ky han (la cac tién gui co ky han thanh todn dinh trudge). Sau dé ho ding cac von nay dé thuc hién cho vay : cho vay thuong mai, cho vay tiéu dung, cho vay thé chap va dé mua : Cac ching khoan chinh pha My, cae trai khodn cua chinh quyén dia phuong. Co khoang 12.000 ngan hang thuong mai 3 My, va voi tu ech mot nhém, ho 1a nhiing trung gian tai chinh Ion nhat va cé mét khéi tai san cé dui hinh thc cdc ching khodn rat da dang, cua cac Cac hiép hGi cho vay va tiét kigm (S & L) Cac nguén von hang hiép héi nay 1a cdc tién gui tiét kiém (thudng edn goi la cae cé phan), cdc tién giti cé ky han, edc tién gui phat séc duge. Theo truyén théng, cac tién vén thu duge dung @é vay thé chap. Nhdng hiép hdi nay 14 ahom trung gian tai chinh lon hang thu 2 sau nhom ké trén, gém khoang 2.500 hiép hdi. Trong nhung nam 1950 va 1960 cac S & L phat trién nhanh hon ohiéu so voi cde ngan hang thuong mai, nhung khi lai suat tang manh tu cudi ahdng nam 1960 dén dau nhing nam 80 PHAN | - MO 8AU - 1980, cae S & L gap phai nhung kho khan Jam cham bet da phat trién eda ching lai. Do ede khoan cho vay thé chap IA cae khoan vay dai han, vei ky han thanh toan néi chung hdu hét ta 29 nain, mhiéu trong sé cdc hiép hoi hién hau da duce lap va ti nhiéu nam truée day khi lai suat d mue thap hon ro rét. Khi lai suat da tang lén, cae higp hei cho vay va tiét kiém thudng nhan thay rang thu nhap tw nhung mén cho vay thé chap ctia ho da thap hon chi phi dé gom vén mot cach dang ké : Nhidu trong s6 dé da bat dau chiu thua 1é lén va ahiéu biép boi da phai ngung kinh doanh. Cho toi uans 1980, cdc hiép hoi cho vay va hét ki¢m da Li gid han trong cdc khoan cho vay thé chap va khong duve thiet lap cae tai khoan sée. Cac kho khan cvia ho da thie day Quéc hoi dua hung diéu khedn mei vao Ban xoa bé quy dinh déi vai cde t6 chue nhan giii tién va Dao ludt 1980 vé kiém soat tién té cho phép cae § & L phat hanh cdc tai khoan sé. thyc hitn cde mon cho vay tidu dung va thuc hie: Dao luat Garn-St Germain 1982/1 The Garn-St Germain Act of 182) da mé rong nhicu heat déng trude day chi gioi han cho edie ngan hang thuong mai. thém cac hoat doug duge phep cua cic S & L. Cung hu cae ngan hang thuong mai, ngay nay cic S & L chiu nhitng véu cau nop tién gui tai Dy tre Lién bang. Ket qua thue su cua cde sua doi phap ly nay la xa dan su khae biét gida cic 8 & Lva cae ngan hang thueng mai, va nbung trung gian tai chinh nay sé tré than cae déi thu eanh tranh lan nhau trong tuong fai. Cue ngén hang tiét kigm iuong trg (Mutual Savings Banks). Cac ngan hang tiét kiém tuong tro rat gidng cdc S & L. Ho thu tién van bang céch nhan tién gui vA dung chung trutdc bét la dé cho vay thé chap. Cau tric td chute cong ty cua hg hoi khae cae S & Lg ché ho lien duge te chute nhu co sy “trong tro”, tue la ho hoat déng nhu mot “hgp tae xa” trong dé nhung aguoi sé bitu tién gui fai la cdc chu sé hdu ngan hang. Co khoang 500 té chic nhu vay, va dat tru sé tai Bang New York va New England. Giéng nhu cac S & L, cho te 1980 ho van con bi gist han chi thy hign ede khoda cho vay thé chap va da trai qua nhimg kho khan tuong tr khi Jai suat tang cao tu cudi nhung nam 1960 toi dau nhung nam 1980, Hg da bj tae dong mét cach tuong ty bis dao iat vé cdc hoat dong ngan hang nam 1980 va nay ho c6 thé phat hanh cac khoan gui cé thé phat séc va thuc hién cae khodn cho vay khde hon cac khoan cho vay thé chap. Cae lién hip tin dung (Credit Unions), Sé lugng ac té chue tai ehinh nay CHUONG 3- TONG QUAN Vé HE THONG TAI CHINH Bt 7 6 khoadng 15.000, day 1a cdc ta chute cho vay rat nhé cé tinh chat hgp tac xa duge té chuc xung quanh mét nhém xa héi dac biét : Cac thanh vién cua int hén hiép la cde ngudi lam cong cua mot cong ty nao d6, v.v... Hg thu nhan von tu cde khoan tién giti va trude hét la thye higén cac khoan cho vay. Véi dao luat ban hanh vé hoat dong ngan hang nam 1980, cdc lién hiép tin dung cing duge phép phat hanh cae khoan giti c6 thé phat sée va cé thé thuc hién cde khoan cho vay thé chap phy them cho e4c khodn cho vay tiéu dung. Cac té chic titt ki¢m theo hop déng Cae t6 chuic tiét kiém theo hgp déng, nhw 1a ede cong ty bdo hiém va cdc quy tuong tre la nhitny trang gian tai chinh ; ho the nhan vén mt cach dinh ky trén eo sé hop déng. Do ho ed thé dy tinh mét cdich du chinh xac Ta ho sé phai thanh toan hét bao nhiéu trong cac nam toi, ho khong phai lo lang nhiéu nhu cdc to chite giti tién vé viée hut von. Do vay, tinh chat léng etia cdc tai san co khong duge coi la quan trong déi ver ho anhu la déi voi cae té chuie gift tién, va ho cé xu hudng muén dau tu von. cia ho truoe het vao cdc ching khoan dai han nhu cae trai khodn cong ty, cdc ed phan va ede khoan cho vay thé chap. Cae cong ty bdo hiém sink mang. Cac cong ty bao hidin sinh mang bao dam cho dan ching dé phony cae rui ro vé tai chinh sau mat cdi chét va han cde trg e€p hang nam 'thanh toan thu nhap hang nim cho ngwoi huu tri), Ho thu nhan von nhé’ cdc phi bao hiém ma dan chung thanh toan dé giu eae hop déng bao hiém co hiéu luc réi dung von tha duge do dé chu yéu la mua cac trai khoan cong ty va thé chap. Ho cung mua cde cé phiéu nhung bj han ché vé téng sd. Gan day voi hon 1,4 ngan ti déla tai san 6, ho la td chic lon nhat trong nhiing té chite tiét kiém theo hgp déng. Cade cong ty bdo hiém chdy va tai nan. Cae cong ty nay bao hiém cho nhung nguoi ding bao hiém cua ho dé phang thiét hai do mat tram, chay va tai nan gay ra. Ho rat ging ede cong ty bao hiém sinh mang trong vie nhan von nho phi bao hiéin cho eac hop déng bao hién eda ho, nhung ho ¢6 whiéu kha nang bi mat vén hen néu eé nhiéu tai hoa xay ra. Vi ly do nay, ho dang vén cua minh mua nhiing tai san co lang hon so véi nhing tai san co mid cong ty bao hiéim sinh mang mua. Tai san co ho gid nhiéu nat la cde trai khoan dia phuong cung nhu iri khoan cong ty, ¢¢ phiéu va cae ching khodn chinh phu My. 82 PHAN | - MO BAU Quy tro cap (tu nhGn) va cde quy huu tri bang va dia phuong. Cac t6 chic tai chinh nay cung cap tha nhap huu tri dugi dang cde mon tro cap hang nam cho nhitng ngudi lain céng thuge pham vi mét chuong trinh tr¢ eap. Von du¢e nhan tu su déng gép cua nhimg ngudi thué nh4n cong hode cua nhiing ngudi lam thué nao co phuong thuc dong gop trich ra tar séc tra lvong mot cach tu dong hoac Ja tinh nguyén déng gop. Tai san c6 ch yéu cua quy tr¢ cap la cdc trai khoan cong ty va cé phiéu, Chinh phi hén bang thic day manh mé viéc thanh lap cde quy tro cAp qua cac digu luat doi hoi nhutng chuong trinh tr¢ cap va qua khuyén khich vé thué dé khuyén khich viée dong gop cho quy Nhdng trung gian dau tu Nhém nhing brung gian tai chinh nay bao gém eae cong ty tai chinh, cae quy tuong tro va cdc quy tuong tr¢ thi trudng tien te. Cae céng ty tai chinh. CSc cong ty nay nhan von bang cach ban eae thuong phiéu va phat hanh ede cé phiéu va trai khoan. Ho cho ngudi tidu dung vay von nay dé mua sAm cac tht mh dé dac, xe hoi va tu bé nha va cho ede doanh nghiép nhé, Mot sé cong ty tai chinh duge cde cong ty me té chite ra dé giuip ban san phdm eda hg, vi du, cong ty tin dung Ford Motor cho ngudi tidu dung vay von dé mua cdc xe do hang cua ho san xuat. Qu tuong tre. Nhong nywoi trang gian (ai chinh nay nhan von bang cach ban cde ¢3 phan do qué phat hanh cho nhiéu ca nhan réi dung tién thu duge dé mus nhung ¢é phiéu va trai khoan cde loai. Quy tuong trg cho phép cé dong tap trung cdc nguén vén cua minh dé cé thé mua duge nhung 16 lon ede c6 phiéu hoac trai khoan eo chi phi giao dich nho. Ngoai ra, cae quy tuong tr¢ cho phép nhitng ed dong duge git nhiéu danh muc vén ddu tu da dang hoa hon 1a each khae. Nhung cé dong 6 thé ban (chugci cé phan vao bat cu hic nao, nhung gia tri cua nhitng cé phan nay duge xc dinh theo gia tri cua ohing ching khoan cia quy twong tro. Vi nhiing bin dong cua gia nay lon, nén gid tricua nhang cé phan cda quy tong trg eiing bién dang nhiéu, do do vide d4u Lu vao quy tuony tra cé thé la mét kink doanh cé rai ro. Cae quy tuong tro thi truong tién té, Day ta nhing Lé chute tai chinh tong a6i moi, chiing co cae dae tinh cia quy tuong tr¢ ndi trén, nhung cuing md rong pham vi hoat-déng nhu 1a mot té chic gui tién boi vi, thre té. cac quy may chao CHUONG 3- TONG QUAN Vé HE THONG TAI CHINH a3 moi mét kidu giti tién. Giéng hau hét cde quy tuong tre, ho ban cdc cd phan dé thu vén, sau dé vén nay dung dé mua cdc cong cu thi trudmg tién té, nhitng thir nay an tean hon va rat dé chuyén di ra tién mat, Lgi nhuan do nhung tai san c6 nay mang lai, sau dé dugc dem thanh todn hét cho cdc ec dong. Mét dae diéin then chét cia cac quy nay la ¢ ché, cdc cd dong co thé phat séc img voi gid tri phan tai san cd phan cua ho. Tuy vay noi chung cung co nhung han ché déi voi viée sit dung dac quyén phat séc ; séc thueng khang duge phat vii mét téng sé nhé hon mic tai thiéu da dinh, vi du 14 500 déla, va phai co mét mon tién quan trong Ihic dau dé mo mot tai khoan. Thue ra. cac cé phan trong mot quy tuong tre thi trong tién té tac dung gidng tién gui tai khoan séc, ughia la c6 ai, nhung voi mot sé han ché déi vei dac quyén phat séc. Cae quy tong trg thi truong tién té da cd mot sy tang trudng khac thudng ké tir 1971 khi chung xuat. hign lAn dau. Toi 1990, tai sin co cda ede quy nay lén dén gan 500 ti déla. CAC CONG CU CUA THI TRUONG TAI CHINH Dé hiéu day du vé viée kam each nao thi trong tai chinh thuc hién due vai trd quan trong trong viéc dan vén tx nhtmng nguodi cho vay - nhung ngudi tiét kiém toi nhiing ngudi vay - nguoi chi tiéu, ching ta cén nghién ertu cac loai chung khoan duoc mua ban trong thi truong tai chinh. Trusc hét chung ta tap trung vao nhiing cong cu duge mua ban trong thi trudng tién té va sau dé dén nhiing céng cu du¢e mua ban ¢ thi trueng von. Cac cong cu cia thi trudng didn (¢ Do cé ky han thanh toan ng&n, nhing cong cu vay ng duge mua ban trong thi traéng tién té chiu mic dao dong gid tdi thiéu va do do 1a leat dau tu ft rui ro nhat. Nhung loai cong cu chu yéu @ thi trueng tién té duge ligt ké 6 Bang 3.3 cling véi téng sd dur é cui nhing nam 1970, 1980 va 1990. Tin phiéu kho bac My. Nhung céng cu vay ng ngan han nay cua chinh phu My duge phat hanh vei han ky thanh todn 3, 6 va 12 thang. Chung duge thanh toan m$t khoan dinh san khi dén ky han thanh toan va khéng cé mot khoang Jai nao, nhung thye té, chung duge thanh todn 1ai do viée ban lin dAu cé gidm gia, tite 1a, v6i gia thap hon so voi khoan tién da dinh duge thanh toan khi hét han. Vi du, ban ¢é thé mua mét tin phiéu kho bac ky han 1 nam trong thang 5/1992 véi 86 tién 9,000 déla, tin phiéu nay cé thé duge thanh toan 10.000 dola vao thang 5/1993. 84 PHAN | - MG BAU Bang 3.3. Nhimg coay cu tai chi yéu trong thi trudug ti Ting si du Loai etng cy (ti dola, cadi nim) 701980990 Gidy ching nhan ign gui ban tai duye edu ngén bang (lagi hin) 65 317 543 Tin phiéu kha bac My 3 216 $27 Thuong phicu 33 123 557 Phigu nban thaph (oan 4 ang 7 42 32 Hyp ding must lai 3 57 WH Dola chau Au 2 58 92 Quy Lien bang lo Is 61 Tin phiéu kho bac Mf la loai cong cu long nhat trong tat e4 cdc toai cong eu thi trudng tién té boi vi chung duoc mua ban rao riét nhat. Chang cdng Ia Inai cng oy an toan nhat trong tat ca cac loai cong cu ¢ thi truong tién.té vi khong co kha nang xay ra su vo ng, tic 1a tinh trang trong dé bén phat hanh cong cy vay ng (tring hop nay la chinh phu hén bang) khong c6é kha nang thuc hién viéc thanh todin 14i hode thanh toan toan b@ sé tién cua ngudt so huu khi cong cu dé dén ky han thanh todn. Chinh phd lién bang luén da chinh phi cé thé tang thué hoac phat hanh giay bae dé thanh toan hét ng cua minh, Tin phiéu kho bac chu yéu do cae ngan hang ndm gig, tuy mot hong Aho do cdc gia dinh, cdc cong ty va nhung trung gian tai chinh khae nam giv. ung duge cde mon ng phai tra vi -Gidy chuing nhén tién giti ban Igi duge ea ngan hang. Mot giay ching nhan tiéa gti (CD) la mot cong cu vay no do ngén hang ban cho ngudi gui tién. No thanh todn lai hang nam theo mot khoan da dinh va khi dén ky han thanh toan, thi hoan tra hét gia mua ban dau. Trude 1961, CD 1a khong thé ban lai duye, tue la, chung khéng thé duce ban lai cho nguéi khac va khong thé duoc hoan tra trude ky han néu khong chju mot khoan phat dang ké. Nam 1966, nham lam cho CD long hon va hap daa ohung ngudi dau tu hon, Citibank da lan d4u phat hanh CD ban lai duge dén voi mhitng Toa nhiéu tién (trén 100,000 dola). Chung cé thé ban lai & thi tryong eap hai. Hién nay céng cy nay duoc hau hét cac CHUONG 3- TONG QUAN VE HE THONG TAI CHINH 85 ngan hang thucng mai }dn phat hanh va thu duge thanh cong to lon, vai téng sé du gan day vu¢t qua tang sé du cua tin phiéu kho bac My. Ching la nguén vén dac biet quan trong ma nhung ngan hang thong mai nhan tu nhing céng ty, cde quy turong tro thi trudng tién té, ede té chuic tu thién va eac co quan eda chinh phu. \Thuong phiéu Thuong phiéu la cong cu vay ng ngan han do cae ngan hang lon va cdc céng ty néi tiéng phat hanh, vi du General Motor hoac AT & T. Truce nhung nam 1960, cae cong ty thueng vay vén ngan han 6 cade ngan hang, nhung sau dé ho dya chi yéu vao viée ban thyong phiéu cua ho cho ede trung gian tai chinh va cde cong ty khde dé vay von tue tht ; tite la, ho da thuc hin cény viée tai chinh trye tiép, Su tang trudng cua thi trong thuong phiéu rat la Ién lao: Téng sé du cia thuong phiéu da tang hon 1500% (tu 33 ti dola len 557 ti dola} trong thoi gian 1970 - 1999. Hoi phiéu duoc ngdn hang chap nhdn. Nhtag cong cu thi trudng tién te nay duoc lap ra trong qua trinh mau dich quéc té va da duoc ding tu hang tram nam nay. Mét héi phiéu duge ngan hang chap nhan la mét héi phi¢u ngan hang {mét sy hua hen thanh todn tuong tu mot tam séci do mot céng ty phat hanh, duge thanh todn trong thi gian sap toi va duoc ngan hang bao dam voi met khoan I¢ phi bang cach ngan hang dong dau “da chap nhan" Jén héi phi¢u. Cong ty phat hanh cong cu dé phai gui mon tién bat bude vao tai khosin cua ninh tai ngan hang du dé tra cho héi phiéu, Néu cong ty khong Jam duoe shu vay, thi su bao dam cua ngan hang ¢6 nghia la ngan hang bude phai béi thudng s6 tin cua héi phiéu. Loi ich cho cong ty nay 1a & chd hoi phiéu do co them kha nang duoe chap phan kbi mua hang héa o nude ngoai vi nha xuat khau ngoai quéc bict rang ngay ca Lrudng hop cdng ty mua hang héa da pha sdn thi hoi phiéu ngan hang van duge thanh toan du. Cac héi phieu “da chap nhan” nay thuéng duge ban lai 6 thi truong thit hai voi sy giam gid va hu vay, cé tac dung tyong tu mhu tin phiéa kho bac. Noi chung, nhung héi phiéu ngan hang nay duge nhiéu ngudi trong sé abung nguoi da nam git cdc tin phiéu kho bac nam git va téng sé du cUng da tany trudng dang ké. tang 600% (tu 7 Li dota lon 52 ti delay tu 1970 tar 1990, Hop déng mua Iqi (Repurchase Agreement - RP). Hop déng mua lai thuc te la nhiing nién vay ngdn han (thuong voi ky han thanh toan it hon 2 tuan ley 86 PHAN | - MG DAU trong d6 cde tin phiéu kho bac duge dung lam vat bao dam mét tai san co ma ngwéi cho vay nhan duge néu nguéi di vay khéng thanh toan duge ng. RP duge tao ra nhu sau ; Mot cong ty lon vi dy General Motors, c6 thé e6 mét.sé vin nhan yi trong tai khodn ngan hang eda né, vi dy 1 ti déla, cong ty muén dem cho vay ngan han, GM dung 1 tidéla nay dé mua cae tin phiéu kho bac 6 mot ngan hang nao déng ¥ sé mua lai chung vao sang hom sau voi mot gia cao hon mot ehut so véi gid ma GM da mua. Tae dung cua sy tha thuan nay 1a & ché GM cho ngan hang vay 1 ti dola va GM gia sé tin phicu kho bac 1 ti déla cda ngan hang cho dén khi ngan hang mua lai 36 tin phieu nay dé thanh toan hét mén ng. RP hoan toan la mét kham pha méi day (1969) trong thi trudng tai chinh. Hep nay la mdt nguon vén quan trong déi voi cdc ngan hang (trén 140 ti dola), va mg mua lai ngudi cho vay quan trong nhat 6 thi trudng nay la eac cong ty lon, Qui lién bang. Day a whting mon vay no ngan han dién hinh gitta ede ngan hang bang nhung mén tién gui cua ho tai Dy tre Lién bang. Duge goi vai cai ten Ja "Quy lién bang" 1a ¢6 su hoi lam lan boi vi cae nion cho vay nay khong phai la mén cia chink pha lén bang hay co quan Du tré Lién bang cho vay ma do nhimg ngan hang nay cho nhutny ngén hang kia vay. Mot ly do khiéa vi sao mot ngan hang cé thé vay trong thi truong qus lien bang la khi ngam Hnang do thay nhiing mon gui ma né ¢6 & Fed khong dat dén téng sé theo qui dinh phai ed. Khi ay ngan hang do cé thé vay nhung mon gui ¢ day cua nhiing ngan hang khie, nhiing ngan hang nay chuyén cac mon gut dé tdi ngan hang muén vay bang hé théng chuyén khoan dién tu cia Fed. Thi truong may rat nhay cam dai voi nhang nhu cau tin dung cua eae ngan hang khign cho lai suat ddi voi nhitag mon vay nay, duoe goi la lai suat quy lién bang, la mgt phong vi biéu dé do mie cang thang cua thi truong tin dung trong hé thong hoat déng ngan hang ; khi lai suat cao, 1A ede ngan hang dang bi strc ép vé von, con khs lai suat do thap, 1a nhu cau tin dung cua cde ngan hang thap. Dola chau Au (Eurodollars). Nhing déng déla My duge gui tai cde ngan hang ngoai quéc 6 bén ngoai nude My hoac tai nhimg chi nhanh ngoai quée ela nhimg ngan hang My, duge goi la déla chau Au. Cac ngan hang Mf cé thé vay nhung mén gti nay cia nhiug ngan hang khdc hoae euia cde chi nhanh @ ngoai quée thude sé hiru cua ho khi ho can von. Déla chau Au da tré thanh inét nguén vén quan trong déi v6i cde ngén hang (trén 90 ti dota). CHUONG 3- TONG QUAN VE HE THONG TAI CHINH 87 Thi truéng tién té da trai qua nhung thay déi lén trong 30 nam gua, vai nhing cong cy tai chinh mdi da xuat hién voi toc do nhanh hon nhiéu so voi nhung thoi ky khac. Vi sao diéu nay dang dién ra lau nay sé la mot van dé hap d4n ma chung ta sé nghién cu 6 Chuong 13, tai do chung ta sé xem xét nhung dong lye dang thic day nhip diéa déi moi nhanh chong trong 30 nam tré lai day. Cac céng cu ¢ thi trudng von Céng cu thi trudng von la cong cy ng va ¢6 phan voi ky han thanh toan trén 1 pam. Chung cé dao dong gia rong hou nhiéw so voi cong cy thi truong tién te va duge cot 1a nhung dau tu thye su cé rui ro. Nhumg loai cong cu thi trrong von chu yéu duoc liét ké trong Bang 3.4 véi tong sd du vae cudi cdc nam 1970, 1980 va 1990. Cé phiéu. Cé phiéu 1a trai quyén vé von doi voi thu nhap rong va tai san eda mot cong ty. Gia tri cia ching trén 4 ngan ti déla vao eudi nam 1990 vugt qua gid tri cua bat ky kiéw ching khoan nao trong thi truéng vén. Téng sé phat hanh cé phiéu moi trong bat ky nam nao via qua cdng rat nhé, nhé hon 1% gia tri téng so ton du cua nhing cé phan. Cac cd nhan git trén 60% gid tri cua cae 6 phiéu, phan con lai do cae quy tro edp, quy tuong tro va nhung cong ty bao hiénr ndm Vay thé chap. Vay thé chap la hung mon tién cho cac ca nhan hoac cdc cong ty kinh doanh vay dé mua mba, dat, hoac nhung cong trinh kién true thuc khae, trong do cac eng trinh kién tric va dat duge dung lam vat thé chap cho mon vay. Thi trugng vay thé chap 1a thi trugng ng lén nhat ¢ My, voi téng sé du eda ¢ac mén ng thé chap nha o (dung dé mua nha 6) gap hon 3 lan téng sé du cia cac mon vay thé chap thuong mai va thé chaps nong trai. Nhang cong ty tiét kiém va cho vay va nhong ngan hang tiét kiém tuong tro da 1a nhung nguoi cho vay hang dau trong thi truong cho vay thé chap ha ¢, tuy rang céc ngan hang thuong mai cing da bat dau di vao thi truéng nay mot caeh manh mé hon. Da sd uhdng mon cho vay thé chap thuong mai va néng trai do cac ngan hang thuong mai va ede céng ty bdo hiém thuc hién, Chinh phi lién bang da dong gop vai tra tich cue trong thi trang vay thé chap thong qua 3 co qaan chinh phu (FNMA - Hiép hoi vay thé chap quéc gia lién bang, GNMA - Hiép hoi vay thé chap quéc gia cuia chinh phu, FHLMC - Cong ty vay thé chap vay mua nha aia lin bang) nhung té chic nay cung cap vén cho thi trusng vay thé chap bang cach ban trai khoan va dung tién thu duoc dé mua nhiing mén thé chap, 8a PHAN I - MG DAU Bang 3.4. Nhimg cong cu tai chink cha yéo 6 thi truong vn : Téng so dar Sng so du Logi cong cy cucit nam) 1970 19S 1990) Cé phigu cong ty (gid ud thy uuig) 206 1634 A165 Vay thé chap nba a 355 tye 2924 Tréi khodn cng ty 67 366, 987 Chumg khovin chink phi My ted A? 1683 (c6 thé mua ban bu di) ‘Tedé khoda chink guyén bang va dia phumg He 2» oO Trdi Khudn cac cv quan thuge chinh phi Me St 3 a2 Vay thang mai ngan hang £52 457 81S Vay nguvi titu dung 34 RID Vay thé chip thon va nong trai 1t6 353 R46 Nevan te ieu : bederad Resweve Pos of bunds secotints, Pedenil Reserve Bedfetin. ane Hetathing tan Monetary. Statictes LAL = 1970, Trdi khodn cong ty. Day la loai trai khoan dar haa do cae cong ty phat hanh Yyoi muc tin dung rat mauh, Trai khoadn cong ty diéa hinh mang lai che ngwa gut né dt khoan thanh toan lai 2 Iain ndi nam va thanh ton hét ménh gia khi trai khoan dén ky han thanh todn. Mét sé trai khodn cong ty duge goi ta trai khoan 6 kha nang chuyén déi, cé dac diém phy them la cho phép nguéi gid no chuyén adi no thanh mot sé ¢é phan vao bat eu luc nao cho toi Ite dén ky han thanh toan. Dac diém nay khién cdc trai khoan chuyén éi duge thém hap dan 46: voi nhung ngudi mua tung lai hon la nhung trai khoan khong cé kha nang ehuyén déi, va cho phép cong ty gidin tién lat thanh toan vi cac trai khoan nay cé thé tang thém gid tr néu gid cia cé phicu tang lén mot each day dG, Do téng sé du cia cd trai khoan chuyén déi va khong chuyén déi doi vdi met cong ty xde dinh nao dé la nhé, chung gan nbu khong ling baug cdc ching khoan khae, vi du cde trai khodn chinh phi MY. Tuy rang tam c@ cua thi trudng trai Khodn cng ty hd hon nbiéu so vehi thi trugng cd phiéu véi ting s6 dw cua trai khoan céng ty it hon 1/4 sé du cia cd CHUONG 3- TONG QUAN VE HE THONG TAI CHINH 89 phiéu, nhung téng gia tri cua nhing trai khodn moi duge phat hanh méi nam lin hon ahiéu so vai tong gid tri cac ¢6 phi¢u mdi duge phat hanh. Nhu vay dién bién cua thi trudng trai khodn cong ty ed thé quan trong hon nhiéu déi yor ede quyét dinh vé tai chinh cia mot céng ty so voi dién bién cua tht trueng cé phiéu. Nhang ngudi mua quan trong déi vdi céic tri khovin cong ty la cdc hang bao hidm sinh mang, cac quy rd cap va cac hé gia dish nhung wgudi cam gid tai san lon khae, Ching khodn chink phat My. Nhuigt cong su ng dai han nay do Kho bac Mg phat hauh dé cap titn eho nhunig Giicu hut cua ngan séch chinh phii lien bang. Do chung la nhung tri: khoan duye mua ban rong rai nhat ¢ My iténg sé mao dich tinh trung bin vuyt qual 100 1 méi gay), chung la chung khoan lang shat duge mua ban trong thi truung von. Chung duge ght : Dy trot Lién bang, ede ngan hang, cac ho gia dinh va nguoi nue ngoat, Chung khodn ede co. quan thude chinh phii Mj. Day la nummy trai khoan dai han do nhiéu co quan thudc chink phu My phat hanh. Nhiéu chung khoan duoe chink phu Mg bio dam va do vay chung tac duny rat gong nhu ede trai khodn chinh phu My. va edng do eve thank phan tuong ty nam git Trdi khodn chink quyén bang va chinh quyén dja phuong. Trai khoan nay con duge goi la trai khoan thanh pho, la nhong cong cy tai chinh dai han do chinh quyén hén bang va chinh quyén dia phuong phat hanh dé cap tién chi phi truong hoc, dudng sa v.v... Mot dae diém ni bat cua loai trai khoan nay Ia tién thanh toan lai cua chung khéng phai dong thué thu nhap lién bang va cd thué thu nhap Lai bang phat hawh. Cac agan hang thuong mai, voi mue thud thu nhép cao, 1A nhung ngudi mua quan trong nhat dai voi ede chung khoan nay, so hu trén mot nua tény sé du. Nhom nam gid Ten Usui hai la ede ca nhan giau cé dang chiu muc thué thu nhap cao. va sau nia la dén cac cong ty bdo hiém, Nhung mon vay thuong mgi ngan hang edp vd vay tieu ding, Day la nbung mén vay dash cho nguyi teu dung va cho nhing cong ty kinh doanh va chu yeu do ngan hang cho vay, uhung trudug hop cdc mon vay cua ngudi tiéu dung, cing con do nhung céng ty tai chinh cho vay. Thuong khang c6 thi truong cap hai che nhung moa vay nay va do vay chung la kéem long nhat trong eae eéng cu thi trueng von liét ké ¢ Bang 3.4. VIEC DIEU HANH HE THONG TAI CHINH Hé théng tai chinh la mOt trong whuing linh vue duce diéu hanh mot cach chat ché trong nén kinh té My. (Day cung la trueng hgp tuong ty ¢ nuce ngoar: Xem 90 PHAN } - MG DAU Bai doc them 3.2). Cae lye hrgng chinh tr} da khuyén khich chinh phi déng mot vai tro manh mé nhu vay dé thye hien nhung cong vige sau day : (1) Cung cap thong tin cho ede nha dau tu ; (2) Bao dam sy lanh manh cua hé thdng tai chinh ; (3) Cai thign vige kiém soat chinh sach tién t@ ; Vaid) khuyén khich s¢ hiu nha. Ching ta sé xem xét 4 véin dé dng quan tam nay da dua dén he thong didu hanh hign nay nhu thé nao, Dé ghip viée nghién ctu, cdc co quan diéu hanh chi you cua hé thong tai chinh My duge ligt ké ¢ Bang 3.5. Viée cung cap thong tin cho nhdng nha dau tu Mét vdn dé ma cdc nha dau tu phai dé: pho Ja biét duge liau mgt cuge dau tu 6 an toan khong. Thuong thi mét ca nhan ¢6 thé danh gid ch&t luomg eda mot san pha bang cach mua va thi dung no. Vi dy ban cé thé biét duge chat lugng ctia thit tai mot cd hang thit noi ban ¢, bang cach mua mot miéng thit va an no. Néu chat rong khong pha hgp voi ban thi sau do ban sé tim dén mot eka hang khae. Con ¢ mot sé san pham lai khé dein gia, cdc ching khodn duge mua ban trong cac thi truéng tai chinh la mot vi du. Mét nha dau tu binh thuong khong thé noi rang mét chitng khoan do mot cdng ty nao dé phat hanh cé phai la mot khoan dau tu an ton hay khang. Cae cong ty tu nhan, nhu cong ty Standard and Poor hoge dich vy dau tu Moody, diing ra thuc hién viée dinh gia chéit lugng cac trai khodn cung cAp théng tin vé chat luong eta mot sé ching khodn. Tuy vay cang ching 6 thé cém thay rang thi truéng tu nhan khong cung efp day di théng tin cho cac nha dau tu va rang cdc nha du tu can duge bao vé Ge vay ho co thé thuc déy chinh phu hanh dong dé bao dim co them thong tin vé ede chung khoan duge cung cap. Do hau qua cia sy pha san thi truéng cé phigu nam 1929 va su phat giae hang loat nhung gian Ign sau dé, nhung doi héicé tinh chat quan ly nha nude dot yéi cong viée diéu hanh da lén dén cuc diém trong Dao luat vé ching khoan nam 1933 va trong vide thanh l4p Uy ban hoi doai va chung khodin (SEC). SEC 61 hoi cae céng ty phat hanh chung khoan phai tiét 19 mot sd thong tin vé doanh sé, tai sAn co va Lién Jai eda ho cho cong ching va SEC ceding han ché vige buon ban cia nhang ¢6 d6ng lon what (goi 1a “nguéi tay trong” ) trong cong ty. Qua viéc déi héi tiét 16 cdc thong tin nay va viée lam nan long budn ban tay trong, la nhung viée 6 thé duge dung dé chi phéi gid chitag khoan, SEC hy vong cae wha dau tu duoe cung cép thong tin mot cach té1 hon va sé duoc bao vé tranh bi mot 386 lia déi trang cac thi truong tai chinh nhu dé xy ra true 1933, Thue vay, trong nhung nam gan day, SEC rat tich cyc trong viéc kign nhdng ngudt cé lién quan dén viéc buén ban tay trong, vi du Ivan Boesky (xem Bai doc thém 29.1 Chuong 29). CHUONG 3 - TENG QUAN Vé HE THONG TAI CHINH BAI DOC THEM 3.2. Toan canh Vi Bidt ring cde tye hang chink ui day khong qui khae bigt so voi dr cde mane cong nghi¢p khdic. vige didu hank wi chinh & Nhat Ban, Canada va chau Au e6 ohimg dae diém tung urbe vige didu hanh tai chink i+ My. Vige cung cap thong (in duye cdi thign qua vide abi héi cae cng ty phat han nhung chime khoan phat bdo cic thong Gn ve (i san CO Ve yo, 18h Li va dounh sii bin shang, phicu va qua vi¢e cam hogt dong thuung thai lay tong. Su Binh muh eit nhung ogi trung pian duye bio dim bang vide cap yidy phep va thanh tra dink abang nguii tong gian ¢ vite cang ciip baa hice tidn gin uy fling tiéa béi thudng bao Richy ahd hem va str hidu how cua n6 thutmy Khong duuc qu:ng cao mot cach 6 chu djnh), Vite kiém soa titn 1¢ duue thue hign bang cach doi é gitrindt phan cae min gut eda Bp Li gin hang uung ung. Tuy vide khaycn khich sé hry aba oi chung khong due deo dudi mot cdch mah md ahu wy wong vige digu hainh & nie ngpai. hang iain éc diéu hanh tai chinh & nuvic ngoai Tai sudt cue dai ide gin va Wai khodin da i 1a phéi bien, Tuy ahicn gn day, nhidu trong 86 nhang cai irda nay da dinge bo di nur da xiy ract My. Cai khae bi¢t ov ban gita vige did hanh ta) chink & My va & nude nguai cé Hidn quan déa vide didu haah cde agin hang. Thigu thoi chi co nunte My ngan cin vige binh thanh mot be thdng ngdn hang quie via bang cach hun ché vige dal chi binh qua eae ving, thuc vay sir kde phew iu Au st hen hon vi cong vice 0: eho Uy ban Kinh chau Au so 1g due paép dt mot nude hang bj han cl ci day dd moi dich vy tat chin va yong vi¢e chong (ai stn adn hy co und ndin gi gdp hang G nude agoai thucag _# Dic thutny gir uhimg khodn vin gop dang ké Long uhang cong ty nhur va st Barig 3.5, Nhénig cv quan diéu han chi yéa ois he thug tat chinh ALY Cer quan digu banh Ai bi didu hank ‘Tinh chat diéu hanh Uy ban hii doai va chemg khodn (Sceurities and Lxehunge commission 2 SUC Uy ban mau dich hang héa ky han (Commodities Futures, Trading Commission »CHTO) ky ban Cae thi wong tai chin cung lam gio dich e616 chae Cae str gian dich arth inning edd NGL HLO thong tin, han eh budn bin “lay wong Didu mana ky hun h ede thd tye 1 Uh} rong 92 PHAN | - MO DAU Ticp bing 3.5 Cu quan dig hank Ad bj dicu hinh ‘Vinh chat didu hah Van phong kidm a tién (Office of the Comptrotier pf the Currency) ‘Fong cue itn higp tin dyng quéc gia (National Credit Uaron Administration - NCU. Cae tly ban v8 hie him, va agai hang tie hang (Site Banking and tnsuranice Commissions) ty bay bid tide gin fidn bang (ederal Deposit Insurance Corparation - FDIC) He dbing cay artr Lids haag (Hederad Reserve System) Van phong gion sat tet kiem (Office oF ‘Vhrilt Supervision) Cae ngan hang thamg ny duye hen bung Uap die yuydn Cae lien higp tin dung ang Uae Cae ngan hang due leu bang trae dae yayen cede 0) chare nhan Fién gai) va cic ty hier higm nang thinneg kigue & iuemg Ine vin ede cong ty tdi igre varcho ly ca cae 1 hang (ede a8 che nhaa tidn gai) Cac cong Ly Hdl Kiger vai cho vay rao dae quyén va igen Ira sé sch cou cic nga hag thuvag nai diye Lien bung iran dae gayen va ip dat exe han che ve ahong tai san cd hy diate nd gith rao dae quyén vii kigm Ua sé sdch etle cc Hien hi¢p tin dung duge lidn bang wap dic quyen vi Jp dal ihung hua ché vé aking sti win be dene nam gid Yrao dge quyée va kien tra ch oda cae ngan Rang vat cde cong ty bie hig dre iu pang tran die quydn, dp dat nhang han che ve cde tai sain bo duve nine gin dp dal han che’ vé vide my eli phanh. Cong cap bite hid wi 100.000 dota cho mdi agaist edi aida aot sos nydn hang, kid ara sO sich eae ngan hang diye bie hig va dp dit bun ché vé nhang tai san cO ma bo cd thé adm gi, - Kicha ura sii xiich eta cutie nya hang thinsig mai nao ki think yien a che rhdng, qu dieh ete doi hoi vé Gen dye wir chy tat ed cic ngan hing, dp dat hua cho ve Jai suai iién oui. ~ Kidin int 93 sich eds vile ly Hct Kigm va cho way. ap dae han che vé nbwing th sin ed mit bu co une ndinr gic CHUONG 3 - TONG QUAN VE HE THONG TAI CHINH 93 Bao dam sy lanh manh cia nhing trung gian tai chinh Chinh phi cé gang bao vé nhung nha dau ty va nhing ngudi gi tién bang cach bao dam sy an toan cho tién vén ma ho cung cép cho nhiing trung gian tai chinh. Viée bao ve nay duge thye hién qua 6 logi qui dinh khae nhau : 1, Cac higp héi vé bao hiém va hoat déng ngan hang tiéu bang cung nhu Van phong kiém tra tién (mot co quan cua chinh phu én bang) da thiét lap cac qui ditth rat chat ché cho nhang nhom nguoi dirge phép lap mgt trung gian tai chinh. Nhung ca nhan howe nhém muon thidt lap mot trung gian tai chinh nhu még ngan hang hay mét cong ty bao hiém, phai co mot dae quyén do chivh phi ven bang hay lién bang trao cho. Chi khi hy 1A nhumg céng dan dich thue voi nhing gidy chitng nhén la ngwoi hoan hao {khang thé pham sai 1d) va mot khoan von ban dau lon thi méi nhan duge mot dac quyén. 2. Co nhung yéu céu bude nhimy trung gian tai chinh pha: bao edo chinh xac. Viee quiin ly sé sach cua he phai theo nhwng nguyén tac chat ché nhai dinh, cae 86 sch cua ho la di tugng dé cho cae cuge kiém tra dinh ky. va ho phai chudin bi nhing thang tin nhat dinh san sang cho cong chung, 3. Co nhimg han ché vé nhung i cae trung gian tar chinh duye phep lam va nhung tai san nao ho c6 thé duge mam git. Truéc khi ban giao von cua ban cho mé6t ngan hang hoae cho mot té chute khac nhu vay, ban sé mudn inét rang von cua ban duge an Lean va rang ngan hang hay m@t trung gian tai chinh khae sé co kha nang dap ung duge nhing nghia vu cia ho di voi ban, Mét phuong phap lam nhu vay la gidi han mét trung gian tai chinh khang cho ho thye hién mot sé hoat dong c6 rui ro nao dé, Luat phap duge thong qua nam 1933 tach nhung cong vige ngan hang thuong mai ra khdi cong nghiép chung khodn do dé cdc ngan hang khéng thuc hién nhirag Hén deanh co rai ro gan voi cong nghiép nay. Mot phuong phap khac 1a han ché nhing trung gian tai chinh khéng duoc nam git mét 50 tal san c6 rui ro nao dé, hoac it what la khong duge néim gid mot luong qua lon nining tai san co rui ro nay 50 voi mu da khon ngoan, Vi du cde ngan hang thuong mai va nhimg té chute gui tién khac thuc té Ja khong duve phép gia bat ky meét c6 phiéu nao béi vi gia 6 phiéu cé nhung dao dong quan trong. Cac cong ty bao hiém duge phép git nhitng cd phiéu nhung nhimg cd phiéu ma he nam git khong thé vuct qua mot ti té nao dé so voi toan bé tai san cua ho. 94 PHAN § - MO BAU 4, Chinh phi cé thé bdo hiém cho nhiing nguéi c&p von cho mat Lrung gian tai chinh khéng bi mét sé tén hai nao néu trung gian tai chinh bj pha san. Co quan ehinh phu quan trong nhat cung cap loai bao hiém nay 1a Cong ty bao hiém tién gui Lién bang (FDIC), céng ty bao hiém méi ngwai giti é mot ngan hang thueng mai hodc é mot ngan hang Liét ki¢m tuong trg toi mic tén that 100.000 dola. Tat ca cdc ngan hang thucng mai va cde ngan hang tiét kiém twong tro tra: mot it trudng hop ngoai Ié thy yéu, déw déng gop tién vao FDIC dung dé thanh todn cho ngudi gui trong truong hop mot ngan hang bi pha san. FDIC @uec thanh lap nam 1934, sau mét loat vy pha san eva cde ngan hang vao cae nam 1930 - 1933 trong dé nhing mén tién tiét kiem cda nhiéu nguodi gui tién & cae ngan hang thuong mai bi mat trang. Nhiing co quan chinh phi tueng ty hién tén tai cho nhuing té chitc giti tién khac : Quy bao hiém hi¢p héi tiét kiém (The Savings Association Insurance Func! 1a ingt bd phan eda FDIC eung cap bao hiém tién gti cho cde edng ty tiét kigm va cho vay va Quy bao hiém ¢é phan lién higp tin dung quée gia (The National Credit Union Share Insurance Fund- NCUSIF) cho ede lian hiép tin dung. §.Nhung nha chinh trj da thuong tuyén bd rang cudc canh tranh khong kiém ché gia nhiing trung gian 141 chinh sé thie déy nhung vu v@ ng xay ra va nhing vu nay sé lam hat cng chung. Tuy bang chung vé eude canh Lramh gay ra nhu diéu vita néi la cue ky yéu ét, no da khong lam chinh phi lién bang va tiéu bang ngung ap dat nhiéu qui dimh han ché. Nhimg qui dinh nay e6 hai dang. Thit nhat, lA nhuimg han ché ddi vei vide mé ede dia diém phy (cde chi mhanh). Cée ngan hang thuong khéng duge phép mé thém eae chi nhanh tai cae tidu bang khae, va tai mot sé ti¢u bang, cae mgan hang khong duoe phép and them bat ky mét dia diém pha nao. 6. Ngoai ra, cuge canh tranh da bi ngan eam boi nhung qui dinh ap dat su han ché déi véi eae Iai suat 6 thé duge thanh toan cho exe mon tién giti. Sau 1933, ede ngan hang a bj cam thanh toan 14i cho nhiing tai khodin séc . Ngoai ra, cho toi nam 1986 Hé théng Dy tru Lién bang duge quyén (thee Qui dinh Q) dinh ra cdc lai suat téi da ma cde ngAn hang co thé thanh toan cho cdc mon tién gui tiét kiém, Cae qui dinh nay duoc dua ra boi léng tin rong rai rang lai suat khong bi han ché, da thie ddy thém ede vy pha sn ngan hang trong thei ky Dai suy thoai, Chung e¢ vita néu xem ra khong ¢6 vé ung hé cho quan diém nay, HUONG 3- TONG QuaN vé HE THONG TAI CHINH 95 Cai thién viéc kiém sot chinh sich tién te Cac ngan hang déng mot vai tra rat quan trong trong viée xac dinh lugng tién cung tig : Nhiéu quy dinh vé nhung trung gian tai chinh duge dua ra dé cai thién viée kiém soat no. Mot trong cde quy dinh nhu thé dai hoi rang tat ca cac té chic nhan tién giti phai git mot phan nao do trong sé nhung tién gui dé trong cdc tai khoan tai Hé théng Dy tre Lién bang (Fed), ngan hang trung wong 6 My, vige nay cho phép Fed tién hanh kiém sodt chinh xde hon lugng tién cung ung, Quy dinh bdo hiém tién giti cing cd thé duge hop ly ha nhu : FDIC dem lai cho nhding ngudi gui tian long tin c@y vac hg théng ngan hang va toai bo su pha sin ngan hang lan rong, diéu nay ¢6 thé gay ra cae dao dong lon, khong thé soat duge vé sé long tién. Khuyén khich sé hiu nha Vige khuyén khich sé hiu aha 1a mot trong nhuing viée phé bién nhat ma bat catnha chinh trj My nao cing co thé lam. Viec sé htu nha due coi la vige khuyén khich toan bé ct tri lien hé dén chink tri hon, khuyén khich nhung cong dan ¢6 tinh than trach nhiém hon va tu do cé mét x4 héi on dinh hon. Vite séhdu nha cing l4 mét phan trong gide ing cia nguéi dan My nhu bong chay va nuit iso. Quéc hgi da thong qua nhiéu luat khuyén khich viée sé huu nha. Mot vi dy nhut thé la khau tris tién lai vay thé chap trong viée tinh thué thu nhap hén bang. M6t vi du khde Ja viée Quéc hoi lap ra cde co quan lién bang ¢6 mye dich tao ra nhiing mén vay thé chap mua nha dé cho nguéi dan nao muda mua nha. Nhiéu quy dinh cting da dugc Ap dat cho nhuing trung gian tai chinh dé khuyen khich viée sé hitu nha. Cho téi nam 1980. nhong trung gian tai chinh nhu cae céng ty tiét kim - cho vay va ede ngan hang tiét kim tuong tro bi han ché vide cho vay khéng phai la nhiing mon vay thé chap nha ¢. Nguoi ta da tudny rang do ép cac ngan hang tiét ki¢m - cho vay va ede ngan hang tiet ki¢in - tuong trg cho vay thé chap nha 6, nhung nhiéu mon vay thé chap sé duge tao ra dé khuyén khich viée mua nha. Nhu ching ta sé thay trong cdc chucng tdi day, quan diém nay ngay cang it co y nghia trong nhitng nam 1970, va vei vie ban hanh dao luat, vé hoat dong ngan hang nam 1980, mang tén Dao luat vé gia tru quy dinh doi véi cae té chute nhan tien gin va kiém soat tién té, (the Depository Institutions Deregulation and Monetary Control Act) hic dé eac ngan haay tet kim va cho vay va tiét kigm va tuong tro duge phep thye mén nhiéu loai cho vay khac nhau. Tuy nhién, sé tugng cua nhiing mon cho vay loai kha nay van con bi han che. Nhiing quy dinh han ché viéc thanh toan 1Ai cho tién gui, vidu nhu Quy dink Q, cuing dA duge dung dé khuyén khich vide sé hiu nha bang cach cho phep cdc 16 chute phat hanh vay thé chap (mortgage - issuing institutions) alu cdc cong ty 96 PHAN | - MG DAU tiét kiém - cho vay va cac ngan hang tiét kiém - tong trg, duge tra lai suat hoi cao han cho cae tian gut so véi cdc ngan hang thuong mai. Quan diém lic dé la, do vige ni tren sé hap dn them vén guti vao ede t6 chute phat hanh vay thé chap, khién cho sé ¢é thém nhiéu khoan cho vay thé chap duge san sang. Nhing déi méi tai chinh da xuat hién trong nhimg nam 1970 khién cho quan diém nay ngay cang kém logic béi vi ede quy dinh nay gay kho khan cho nhung té chute phat hanh vay thé chap trong viéc thu nhap vén khi lai suat cua trai khoan va cia cde loai cong cy vay ng khac da tang Jen. Két qua 1a Dao luat vé giai tr quy dinh adi véi cde té chute nhan tién gui va kiém soat tién té nam 1980 a4 dan dan loai bé nhutng mic lai suat cue dai theo Quy dinh Q Nay, mot bo phan lén céng ching dat cau hai ligu khéi long Ion nhitng quy dinh mé ta trén day co dat toi nhimg mue tiéu da dinh hay khong. Trong nhung chuong sau chiing ta sé thao luan xem nhdng quy dinh nay co mang lai I9i ich hay khéng va chung ta sé thay rang sue manh thi trong va luat phap tur 1980 da khuyén khich mot hé théng tai chinh cé tinh chat canh tranh hon. QUGC TE HGA CAC TH] TRUONG TAI CHINH Vide quae té héa ngay cang tang ea cde thi trudng tai chinh da tro thanh mot xu thé quan trong, Truée nhiing nam 1980, ede thi trugng tai chinh My lon hon nhiing thi trugng tai chinh 6 bén ngoai nude My rat nhiéu, nhung trong nhung nam gdn day, sw ngy tri cia ede thi truong tai chinh Mp dang bien mat. Sy tang truéng ngoan muc cua cdc thi trudng tar chinh nude ngoai la két qua eda sy tang manh trong viée gop von tiét kiém 6 ede nude ngoai nhu Nhat Ban va cua viée sita @éi diéu hanh @6i voi thi tradng tai chinh ¢ nude ngoai, diéu de gitip cde thi trugng nay c6 thé mé rong ede hoat dong cda minh. Cae cong ty MY, céc ngan hang M9 nay 6 nhiéu kha nang hon trong viée dat quan hé voi cac thi truong von quéc té dé tang long vén cn thiét, trong khi cde nha dau tu My thudng tim kiém nhing co héi dau tu ¢ avoe ngoai. Tuong ty nhu vay, ede cong ty va cde ngan hang nude ngoai tang lugng vdn nhan ta MY, trong khi nhiing nguoi aude ngoai dang tré thanh nhitng nha dau tu quan trong ¢ My. Viée nghién ertu cac thi truéng trai khoan quéc té va cdc thi truéng ¢é phiéu thé gidi sé cho ching ta mét bie tranh vé viéc toan cau héa ec thi trudng tai chinh dang dién ra nhu thé nao. Thi trudng trai khodn quéc té va chou Au Céng cu tai chinh truyén thong hon trong thi trudng trai khoan quée té duge goi la trai khodn nwdc ngoai, Trai khodn nude ngoai duge ban ¢ mgt nude CHUONG 3- TONG QUAN VE HE THONG TAI CHINH 97 ngoai va duge goi tén theo déng tién cuia nude a6. Vi du, nha ché tao dtd Volvo Thuy Dién b4n mot trai khoan 3 My, duce goi tén theo déng déla My, né duge xép loai 1a mot tr4i khoan nuée ngoai. Cae trai khodn nuée ngoai 1a mét edng cy tai chinh quan trong trong thi trudng von quéc té tu nhiéu thé ky. Thuc té, mot tile phan tram lén ctia duéng sat My duge xay dung é thé ky 19 da duoc tai tro bang each ban cdc trai khodn nude ngoai ¢ Anh. . Mot sang tao gan day hon trong thi truong trai khoan quéc té la trai khoan chau Au (Eurobond), mot trai khoan duge goi tan don vi theo mét dang tién khae véi déng tién cia nude ma no duge ban 6 day - vi du, mot trai khodn duge goi tén don vi thea déng déla Mj duge ban ¢ London. Hién nay, trén 80% luong phat hanh moi tren thi trueng trai khoan quée t# 1a Eurobond va thi trudng cho cde chung khodn nay da tang truéng r&t nhanh : Tée do tang hang nam la trén 40% ké tu: 1980. Voi nhing phat hanh méi cua Eurobond trong khoang xap xi 200 ti déla mét nam, thi truéng Eurobond da vugt thi trudng trai khodn céng ty My va dug xem nhu mét nguén von mei. Thj trudng cé phiéu thé gidi Cho @én rat gan day thi truong ¢é phiéu My la thi trueng cd phiéu lén nhat. trén thé gidi nhung cdc thi trugng eé phiéu née ngoai dang phat trién voi ¥ nghta quan trong. Hién nay, My khéng phdi luén 1a nuée dan dau : Bat dau tr gita nhiing nam 1980, gid tri cdc cd phiéu duge mua, ban 6 Nhat da vugt nhidu lin gia tri cdc cé phiéu duge mua ban & M¥. Loi nhuan tang lén trong cae ¢6 phiéu nude ngoai da thic day su phat trién cia cdc quy tuong try é My chuyén mén héa trong viéc buén ban ¢ cae thi truong cé phiéu mée ngoai. Nay, nhing nha @4u tu Mg khong chi chu ¥ toi chi sd trung binh cong nghiép Dow Jones, ma con toi cde chi sd gia cd phiéu cho ede thi truong ed phiéu nude ngoai nhu chi sé trung binh Nikei (the Nikkei Average - Tokyo) ya chi s6 phiéu London {the Fi- nancial Times - Stock Exchange 100 - share Index - London). Viee quéc té hoa cua cac thi trudng tai chinh dang cé tac dung sau sde déi voi nude My. Nhung ngudi nuée ngoai, dac bit nguéi Nhat Ban, khéng chi cung cap vén cho cdc cong ty ¢ My, ma con dang giup dé tai trg mot phan dang ké trong sé thiéu hut ngan sach khéng 14 cua chinh phd lién bang. Khang cé nhung khoan vén nuée ngoai nay, nén kinh té My sé tang truéng kém nhanh hon nhiéu. Viec quéc t& héa cdc thi trudng tai chinh cing dang huéng con dudng di toi mét nén kinh té thé gidi e6 phéi hgp hon trong dé ede dong hang héa va cong nghé gita cde nude tr nén tam thudng, Trong cde chuong sau, chung ta sé xem xét nhidu vi dy vé ede yéu té quée té déng mot vai tré quan trong trong nén kinh té cla MY nhu thé nao. S-TNH TOM TAT 1, Chix: nang co bin cua cae thj rutmg fai chénh fi din von tirmbimg agudi dé gianh 1 uhaug chi titu fi nhing nguti thie von. Ditu nay cdi thign myc song kinh t¢ cla mi i wong xa hOi, bd Vind cho phép vin chuyén tirahdng gud UhiGu cde ev hi dau tursinh aguyi co hang co hoi hu Udi Cd du von (di nhung nguvi foi di now vay. nbd thé dong gp vao higa qua dang tang ton trong nén kind WG, Ngo ru, no tye Lip 1am igi cho nguwi ticu ding bing, cach cho phép ho mwa sim khi hg cin mua sim nit. 2. Cae thj trntag vai chinh ed thé due phan logi 14 thy (utvag vay ay vi thi uuong 6 phan, thi tring cap mot va thi vue cap hai, wung tao tay, thi uray vidn ig va thi cutnie vein. am giao dich va dij rue 3. Nhong ngati ung gian ti chinb la ning t6 chic tai chinh vii dae wrung phin bigL &chS hg thy haa von hang cach phat hanh cdc ti sin ng v: ding Gan thu duye dé thu tai sin bing cae mua nhong ching khudin hoge dé cho vay. Ho cho phép nhang nguii von va nhong agudi vay mén wén abe du duye loi ti sy bi¢n bou cia thi trudng at chinh, nhu thé tang duye tinh haw ich c@a thi utmg nay wong nén kink «. kigm nho 4, Ning trung gian (i chinh cha you thude 3 Jogi (a) Cae ngan hing - ede ngan haag thong mai, cac higp hoi uct kigin va GL KiGmn Trung try, cho way, cde ngan hay PHAN L- MG BAU cde lidn hi¢p tin dung va cac quy tong try th trudng tidn tt ; (h) Cae 06 elite dt kiGm theo hop déng - cde cong ty bao hide sinh mung. cdc quy try cap, cae cong ty baa hiém chay va tai nan ; (c) Noung tung gian diu tu - cdc cong ty Lat chinh, céc quy wong quy tung Ire thi wun te. ang cy ti inh cha yi thi wudng én t& (cdc cong cu ng voi ky jan thanh (oan it hon nim) 1a; Cac Lin phiéu kho byc My, gid'y chimg nhan tién gui ban lai duye cia ngin hang, thuong phiéu, hii phigu, da duge ngdn hung chip nhgn, hyp ding mua lai, quy titn hang va dola chau Av. Cac cong cy tt chinh chi yeu 6 thj trumng vin (cae cong cu ng vi C6 phita voi ky han thanh todn lén hea | nam) 1h: Céphiéu, vay thé chip, trai khodn chink pha My, ching k chinh phe Mg, ai khodn chinh quyén tu hoda cde eo quan thuge hang va dja phuong va cic mon vay ngudi tidu dung, cdc mon vay thuong mai ngan hing, 6. Cée lye hegng chinh Uj da thc day vhinh pha My diéu hinh cfc thj trudng (i chinh va ning wung gian ti chinh voi 4 ty do: (a) Dé cung cap thong tin cho nhang nha déu i; (h) Bao dam mdi hé théng tak chinh Hinh manh ; (c) Cai thign vige kigm saat chink sach tién i ; Va (d) khuyen khéch sé hira nha, Céc quy dinh bao g6m vide doi hdi itt 10 thong tin cho cong ching, cdc han ché doi voi v 6 thé lip ra mOttrung gian (i chinh, nhing ic nhime ai CHUONG 3 ~ TENG QUAN VE HE THONG TAI CHINH 99 han ché vé nhang tai san m: uni ITU gian Wi chinh oO thé nim gid, eung ciip bao hiém tién git, vide bat bude cae 16 chie gi Ltn phdi gid mde phan nao U6 cua cae mén tién gti cho hy long cde i khean ¢ Du ud Lign bang va vide dinh ra cde Hair sudt cue dai cé thé duge thanh todn cho cdc (i khoda sée va eho tin gi dt kgm. CAU HOI VA BAI TAP “1 Visav mot cd phan IBM Ta mot ti sn c6 d0i vei nguvi sé btu cua ad va (ai san ag doi veri TBM ? 2. Néu hom nay t0i c@ thé mua f xe hoi 000 dala vii nis dang git 10,000 dda trong hu nhap phy & nam ti doi wii Wi yi né Hum toi cd uhé kin duye mor vige LAM voi reach 1 moi phan vién chido hang fuu dong, Hou 10i xe co HE vay moU MAGN Gen ia Larry, ké cho vay cham lam veri [ai sual 90 % néu khong c6 ai khde cho Wi vay ? ‘Toi s¢ tt len hay (01 (8 di do vay mon tin gid nay ? Liga ban ed thé tao ra mot vu cho vay edt cd hyp phap ho “3, Mot so nha kinh Wo nghi ngé ring MOt bong nig Ly do vé vige cay nén kinh wd chim den nhu vay fi do ehd ho khong co ede thi tring 1ai chinh duye mer mang day du. ¥ kidu ny 4, Nén kinh té My da vay ay rat nice cda nine Anh trong thé ky 19 dé xdy dumg ¢ nue dang phat with rang waning nghta gi khong 7, Mot xu hudng quan iron: nihimg nam gin day la vigc quic @ hoa ting én cua cée (hi udag tai chinh, Cae wai khoan chau Au, diye goi theo don viding lign khac voi ddng Lién ea muse trong Jo cehting duye haa ra, nay la togi chung khoan thong wi trong thi trudng trai khoan qude trong khodn cong ty My, Ja moi ngudn vou midi, hé thong dudng sat. Cong cu yay ng cho you duge dung Hie dé 1 gi nay da Him che ci hai auve kha hen ln? °§, Visao ban co We tra téh thye hign cho hang x6m cia bun vay mda didn biag edch dt mon én cia bya vao mor lai Khoan 15% engin hang | va yeu edu ngan hang nay cho bang xdin cua ban vay mon Gdn dd ver lai suat Loe cher ban khong ioe dép ty hdn dan ban. Vi sao diéu Het kid dé nhan lai dig ra cho vay ? 6. Hay ira lei didu sau day 4 dung, » va chi phi giao dich, nhung wuag chinh sé khong t6n fai", Gidi ubich tai sav. “7. Visany mot thi Leung tai chtinh khong, cd sur didu han co thé khong cung cap dé thong tin cho nbtng aba dau tu? 8, Ligu cde cong ly phat hanh cae ching khoan 66 duve loi do selign hou nhang co quan didu bank vi nhu SEC, da 1a vide 100 PHAN } - MO BAU thye hién qui dinh u@ 19 théng tin kha tn kom ? "9. Su han ché nhimg loai Wi sin ma nhtmg uung gian Udi chink eo und duge nd gid c6 phai 1a mot qui dinh tét khong ? Hay tho luan vé chi phé va Iyi ich ca vide han che nay. 10, Cocan thém qui dinh cua chinh pho dé khuyén khich vide sérhou nha hay khong? Vi suo can va sao khong céin ? “LL. Vi sao nhung diéu te han ché vite canh tanh lai bi coi nhu khong can thidt ? Nén kinh t¢ se chiv khé khan et do hgu qua cia ching ? 12. Néu ban nghi ngorang mot nén kinh W st di den ché suy sup vao nai wi, han san sau: s¢ ndim git due gi trong cfc thet Ce tai khoan do cong ty phat hanb hoge vac cé phigu do cong ty phat hanh ? Vi sao? “13. "Do cac cong ty khong Ling thém duye bal ky von nao trong cdc thi truong cap 2 hign nay, cde thi trudng aay it quan trong hon thj trudng edp 1". Hay binh Ivan y hich nay. 14. Hay lip 2 danh sdch, sip xép céc cong cu Gd chinh sau day theo ue ay moe dO Linh léng cia ching va theo tinh chat an toan cha ching : a) Tin phitu kho bye My +h) Gidy ching han tién gui ban Jai duge, cia ngan hang. c) Hop déng mua lai. d) Thuong phicu. "15, Thao lun motsd van dé trong phan 4 thi¢u vé sy todn cau héa cUa thj wuong von thé gisi, Phan II NHUNG CO SO CUA LAI SUAT CHUONG 4 Tim hiéu 14i suat LOI DAN Lai sudt la mot trong nhing bién sé duge theo déi mot cach chat ché nhat trong nén kinh té, Dién bign eva no duge dwa tin hau nhu hang ngay trén bao chi, vi né true tiép anh hudng dén déi séng hang ngay cua mdi ngudi ching ta va 6 nhwng hé qua quan trong déi vi ste khée cia nén kinh té. No tac dong dén nhing quyét dinh cd nhan nhu : Chi tiéu hay dé gianh, mua nha hay mua trai khoan hay gin von vao mét tai khoan tiét kiém. Lai suat cting tae dong dén nhung quyét dinh kinh té ea cae doar. nghigp hoae cua ede gia dinh nhu : Dung vén dé dau tu mua thiét bi moi cho eae nha nidy hoae dé gui tiet kigin trong mét ngan hang. . Trude khi chung ta c6 thé di vao nghién cuwu tién té, hoat déng ngan hang va thi truong tai chinh, chung ta phai hiéa chinh xac: “Lei sudt” nghia 1a gi. Ching ta sé thay rang mot khai niém duce goi la “lai suat hoan vén" La mot sé do chinh xdc nhat ciia “Idi set” ; 141 sudt hodn von la edi ma cde nha kinh té muén dm chi khi he ding thuat ng lai suat. Ching ta sé thao laan xem Iai sudt hoan vén duge do luong nhu thé nao déi vei nhiéu toai cong cy tai chinh cua thi trwong tin dung duge néi chuong true va sé xem xét ede phuong phap khac (nhung it chinh xc hon} trong do lai sudt duce dinh gia. Chung ta cang sé thay ring lai suat cia mét trai khodn khong nhat thiét cho biét trai khodn dé ta m6t mon déu tu tét dén thé nao béi vi cdi ma n6é mang lai (mutc loi tte) e6 thé khae véi lai suat cua né. Sau cing, ching ta sé xem xét ky sy phan biét gitta cdc lai suit thye (real CHUONG 4 - TIM HIEU LAI SUAT 103 interest rates) la 1ai sudt duge diéu chinh theo su thay @éi mic gid va lai suat danh nghia, lai suat khong duge diéu chinh. Tuy vay, hoe cdc dinh nghia khong phai luén ludn 1a mot vide hung thu nhat, diéu quan trong la doe mét cach edn than va hiéu cac khai niém duge trinh bay o chuong nay, Ching khéng nhuing thuéng xuyén duge ding qua tat ca phan con lai cia cuén sach, ma mét sy thau hiéu cae thuat ngd nay sé giuip ban hidu 76 hon vai iré eda lai suat trong doi séng cla ban‘ eung nhu trong nén kinh té ndi chung. DO CAC LAI SUAT Trong Chuong 3, ban da duoc gigi thiéu mot sé cong cy cia thi trueng tin dung, gor 4 loai : 1, Vay don {simple loan). Vay don cung cp cho nguti vay mét khoan tién von igée), vn nay phai duge hoan tra ngudi cho vay vao ngay man han cung véi mt khoan tién phy duge goi 1a tién lai. Vi dy néu mot ngan hang cho ban vay mén don gidn 100 déla trong 1 nam, ban sé phai tra lai mon géc 100 déla trong thot han 1 nam cing voi mon tién lai them vao, vi dy 10 dola. Cac mon nay vay thuong mai cho cae nha kinh deanh vay thudng thuée loai nay. 2. Vay tra e6 dinh (fixed payment loan). Vay hodn tra c6 dinh la cho ngudi vay mdt sé tién vén, tién von nay anh ta phai hoan tra bang nhung mon tién tra nhu nhau mdi thang bao gém mot phn tién goc va lai trong midt $6 nam @a dé ra. Vi du, néu ban vay 1.000 dela. 1ét vay tra cd dinh c6 thé yeu cdu ban thanh to4n 126 dola mdi nam trong 25 nam. Cac kiéu vay tra dan (vi du vay mua 6t0) va vay thé chap thudng la kiéu vay hoan tra cé dinh. 3. Trai khodn coupon (coupon bond?. Mét traé khoan coupon thanh toan cho nguwoi sd huu trai khoan dé mot mén tién lai co dinh tién thanh tean coupon. hang nam cho dén ngay man han Ia lic ma khoan tién sau cung da dinh duec tra lai Gménh gia), Goi la tién coupon vi nguéi gid trai khoan thugng nhan duge tian thanh toan coupon bang cach cat mot coupon khei trai khodn va gui n6 toi nguai phat hanh trai khodn, nguéi nay sé gun tién tra cho ngudi git trai khoan dé. Vi dy, mét trai khodn coupon e6 ménh gia 1.000 déla cé thé thanh toan cho ban tién coupon 100 déla mét nam trong 10 nam va tai agay man han tra lai ban sé ti¢n theo ménh gid 1.000 déla Gménh gia cua mot trai khoan thudng lay 1.000 dda Mot trai khoan coupon cé thé phan biét theo 3 dac dig. Thu nhat 1a cong ty 103 PHAN Il ~ NHUNG CO SO CUA LAI SUAT hoae co quan chinh phu phat hanh trai khedn. Thit hai la ngay man han cia trai khodn. Thi 3 1a ldi sudt coupon (coupon rate) tic la tién thanh toan coupon hang nam duge biéu thi theo phan tram ménh gid cua tréi khodn, Trong vi du cua ta, trai khoan coupon nay cé tién coupon hang nam Ia 100 déla va cé ménh gid 1.000 ddla. Lai suadt coupon sé ta 100 déla/1.000 dola = 0,1 hay 10%, Trai khodn va trai phiéu kho bac, va trai khodn céng ty la nhung vi du vé trai khoan coupon, 4. Trdi khodn chiét khdu (discount bonds). Mét tréi khodn chiét khaéu Auge mua voi gid thap hon ménh gid cia né (theo mite chiét khaw), va ménh gid duge hoan tra lai 6 ngay man han. Khéng nhut mot trai khodn coupon, mot trai khodn chiét khau khong cd viée tra cde khoan tién 1a ; né chi tra dd ménh gid, Vi du, mét trai khoan chiét khau vdi ménh gid 1.000 dola c6 thé duge mua voi gid 900 déla va hét thai han 1 nam ngudi sé hitu sé duge tra lai ménh gid 1.000 dla. Tin phiéu kho bac, trai khoan tiét kigm My, va trai khodn khéng 141 suat 1a nhiing vi du vé trai khoain chiét khau. . Bén loai cong cu nay adi héi hoan tra 6 nhung thdi diém khae nhau : Vay don va trai khodn chiét khdu dai hdi hoan tra chi vao ngay man han, trong khi do vay hoan tra cd dinh va trai khodn coupon thi hoan tra theo dinh ky cho dén ngay man han. Ban sé quyét dinh thé nao khi chon xem Joai nao trong cac loai céng cu nay mang lai cho ban nhiéu thu nhap hon ? Sau hét, tat ca ching xem ra cé vé kha khae nhau béi vi ching doi héi hean tra vao thai diém khae nhau. Dé giai quyét van dé nay, khdi nigm vé gid tri hién tai duge ra dé cho ching ta mat phuong thie do lai sudt déi voi nhiing kiéu cong cy khae nhau nay. Bay gid ching ta sé nghién cutu né. Khai nigm vé gid tri hién tai Khai niém vé gia tri hién tai duge dya trén quan diém cé y nghia chung la 1 déla thanh todn cho ban sau day 1 nam co it gid tri ddi voi ban so voi L ddlahom nay viban cé thé gir déng dala ham nay vao mét tai khodn tiét kiém va sé cé hon 1 déla sau 1 nam, Ching ta sé dinh nghia khai niém nay mgt cach cong thuc hon, Trong truong hop vay don, ty sé tién lai chia cho tién vay la céch ty nhién va nhay bén dé do chi phi cia viée yon d6 : Muc do chi phi niy 1a “lai suat don”, Trong vi dy ta da dung dé m6 ta vay don néi trén, mot mon vay 100 déla ham nay doi héi ngwoi vay 46 tra lai 100 déla sau day 1 nam va phai tra thém sd lai la 10 dola. Vi thd, khi ding dinh nghia 6 trén day ; lai svat. don (i) la : 10 dala “too acta 97 704 CHUONG 4 - TIM HiZU LAI SUAT 108 Néu ban cho vay 100 déla, cudi nam ban sé nhan duge 110 dola, mén nay duge viét : 100 déla x (1+ 0,1) = 110 déla. Néu sau dé ban lai cho vay mon 110 déla nay, cudi nim thy 2 ban sé nhaén duge : 110 déla x (1+ 0,1) = 121 déla, hoac tong dizong. 100 déla x (1+ 0,1) x (1+ 0,1) = 100 déla x (1+ 0,1)? = 121 déla. Tiép tue cho vay thém 1 lan nua ban sé nhan duge sau ba nam: 121 dola x (1 + 0,1) = 100 déla x (1 + 0,1)? = 133,10 dola. Nining tinh todn vé tién nhan duge nay trong mgt mén vay don gian e6 thé duge tong quat hoa nhu sau : Néu lat xuat don duge biéu dién bang sé lé thap phan (vf dy 0,10 cho lai suat 10% trong vt dy eda ta), thi sau khi thue hién cac mén cho vay nay tién trong n nam, ban sé nhan duge sé tién tra téng cong 1a: 100 déla x (1+4)°. Ching ta eing co thé thye hign tinh Jai lai. Do 100 dola hom nay sé thanh 110 déla nam toi khi lai suat don 1a 10%, chung ta cé thé néi rang 110 déla nam tei chi dang gid bang 100 déla hom nay. Hoac chung ta ¢6 thé noi rang khong ai muén tra hon 100 déla dé nhan 110 déla nam téi. Hoac tuong ty ching ta co thé néi rang 121 dota sau day 2 nam hode 133,10 déla sau day 3 nam chi dang gia bang 100 déla hom nay, Qua trinh tinh toan xem nhung déng déla nhan duge trong tuong lai dang gid nao bao nhiéu hom nay duge goi 1a viec tinh gidm tién trong tuong lai. Chung ta da ngdm gidi nhung phuong trinh huong vé phia truge @trén dé tim gid tri hom nay cda mét sé tién déla tong lai. Vi dy, trong truéng hgp 133,10 déla nhan duge sau day 3 nam véi i = 0,1. 100 déla (1+0,1)* = 133,10 déla. (hign nay) (tuong lai) | 100 ast 133,10 déla do do: 00 déla = Ta Mét cach téng quat hon, chung ta cé thé giai phutong trinh nay dé biét gid tri hi¢n tai hoac gid tri tinh gidm hién tai (present discounted value - PV) eda m$t déla tuong lai, tite 1a, gid tri hém nay cua 1 déla tién tra nhan duge sau day n nam khi lai suat don lai: Ldoéla Gia tri hién tai cda 1délatuong lai = arp 106 PHAN tt - NHUNG CO SO CUA LAI SUAT Mot c.ich true giac, cai ma phuong trinh 14 1) cho ta bet, nghia 14 néu ban duge hifa sé ¢6 1 déla sau day dung 1 nam, dong déla nay sé khang co gia tri G61 véi ban nhu 1 déla ca hém nay vi ban co thé kiem duge tien lai déi vai dong dala hom nay. Khai niém vé gid tri tai dac biet hau ich (ver Bar doe them 4.1! vi no cha phep ta tinh ra gid tri hom nay cua mét cong cu tar chink « thi trueng tin dung vor mvt lai suat dou @) da cho. bang cach chi vide cOny gra tri hiéu tai cua tat ca nhuug mon tién tra tuong lai. Vide nay cho phép ta so sinh pid tri cua 2 cone cu vor thor biéu tra tién ctia chung rat khac nhau, vi du nbu | trai khoan giam gia va mot trai khoan coupon. Nhu ta sé@ thay, kha niém nay eany cho phep ching ta cd duge mat phép do tuong duong vé a: suat dorsi tat cd t loai cong cu thi truung tin dung duge dé cap o day. BAI DOC THEM 4.1 Phai chang chi phi béo linh § & L thuc su'la trén 500 ti déla ? Mot ap dung khai niém gid tri hién tai “Hién bau laeh cua chink pink doi cei Gite uct trai khode sudit rong 40 nin et cing nghi¢p Get kigm va Cha vay da miot — Kha niga gid uri hidn tai adi voi chiding ta Wong ahimg cduchuyén mei va quan tong ring Ud tinh ra gid ca nhang man tien td cata hap ky da qua. Noung tuyen bs emrig nay Wee dota bign kin xuyén xudt hien ues bio chi cing chi phi gia Citing Jui L hgh Khi hap anh mai ahiag aguni déng thad sink — chung ia fam vige nay, sia tri hign wa cua ebju st vin gud S00 17 dita tie la hom nbimg tharh toan ay We eto kheving 150 2.000 dala cho mai din éag. dan ha, (eG dbl. chur khong phi $00 U Uola. Ding cond Mg. Con sd bon S00) G data ole Hi gid tf hich Gui cda Gen baa Kh 150 bi cho thudt humy bier chink Gri Ky dicu. — dolu khong phai didu cd thé sein thuvnag plumg Lidu chi phi co thal can nla vay obung #6 khéag haan (oun dang sy nia khang 7 mGl coi sé gap hop 3 kin abu the, (Chuong qu tra loi la “khong” va kbar ni@m Feet pin ida ledn sau vé cde Kiting gta Ui hign tai cho ching te bict vi sao, hodng va blo lakh wong edng pghigp ut Con 85000 déla hue gdm nhong mon kien che vay). Lai suat hoin vén Tuy cé mét vai phuong phap chung dé tinh toan lai suat, nhung quan trong nhat la lai su&t hoan von. mét ai suat lam can bang gid tri hién tai cua tién thanh toan nhan duge theo mét cong cu no voi gid tri hdm nay cua cong cy dé. Vi khai niém tiém an trong viée tinh lai suat hoan vén c6 mét ¥ nghfa tot vé mat kinh té, eae nha kinh té coi no Ja phep da lai sudt chinh xdc nhat. Bay gié ching ta tinh lat suat hoan von cho 4 Joai cong ew thi truong tin dung. CHUONG 4 - TiM HIEU LAL SUAT 107 Vay don. Khi dung khai niém gia tri hién tai, lai sudt hoan von @6i vei mot mén vay don dugc tinh mot edch dé dang. Déi vei mon vay thei han 1 nam ma chung ta da thao luan, gid tri hém nay la 100 dala va tidn tra sau 1 nam sé 1a 110 dola (tién tra lai 100 déla cong tién tra lai 10 déla). Chung ta 6 thé dung thong tin nay dé gidi bai toan tim 14i suat hoan vén (i) bing cdch thua nh4n rang gid tri hign tai cua sé tién tra trong tueng lai phai bang gid tri hom nay cua tién vay. Khi am cho gia tri hom nay cda tién nay (100 dola) bang vei gid tri hién tai cla tién tra 110 déla sau 1 nam dung phuong trinh (4.1) chung ta cé : 110 déla 100déla = - T+: Giai tim i. 110 déla - 100 déla 10 déla b= = ——— _ 20.1= 10%. 100 dola 100 dota Cach tinh toan lai suat hoan von nay duong nhu quen thudc vi né bang tién tra lai 10 déla chia cho s6 tién vay 100 dola ; tue la no bang tai suat don adi voi tién vay. Diéu quan trong dé cong nhan 1a vi mon vay don, Idi sudt don bang lai sudt hoan vén, Nhu vay cung mét ky higu (i) duge dung dé biéu thi lai sudt hoan von va lai suat don, Hudng dan nghién ciu Diéu cot loi dé hidu phep tinh lai suat hoan vén la viée lam can bing gia tri hom nay cla cong cy vay ng v6i gid tri hién tai cuia tat ed tién trd trong tong lai cua céng cy dé. Cach tot nhat dé hoc nguyén tae nay 1a 4p dung no cho nhitng vi dy dac bigt khac cuia 4 loai cong cy thi trueng tin dung 4é bé sung vao nhing gi chung ta sé nghién cutu ¢ day. Hay xem ban co thé vidt cde phuong trinh cho phép ban tinh 1ai suat hoan vén trong méi trugng hep hay khong. Vay hodn tra cé dink, Ban nhé Jai, loai vay nay 6 mén tién hean tra nhu nhau méi nam, kéo dai suét théi gian vay. Déi v6i mén vay thé chap cé lai sudt cd dinh, vidu, nguoi vay duge tra mén tién nhu nhau méi thang cho ngan hang cho toi ngay m4n han, 1a lute ma mon ng sé duge hoan tra xong xu6i. Dé {inh lai suat 108 PHAN Il - NHUNG GO SO CUA LA! SUAT hoan von dai vi man vay hoan tra cé dinh, chning ta theo ciing mét cach thtte ma ching ta da lam cho mon vay don. Chung ta lam can bang gid tri hom nay cua mon ng voi gid tri hién tai cia né. Do mon vay hoan tra ¢é dinh c6 nhiéu lan tra tan, gid tri hign tai coda mon vay do duge tinh toan nhu Ia téng cue cdc gid tri bien tai ctia tat cd cde mén tién tra [dng Phuong trinh (4.1)1. Trong vi du trude day, méu vay la 1.000 dola va tién tra hang nam la 126 déla trong suct 25 nam sau dé, Gia tri hien tai (PV) duge tinh abu sau : O cudi mgt nam sé tién tra 1a 126 déla voi PV = 126 dola/i1 + i). ¢ cudi nam thu 2, <6 tién tra 126 déla voi PV = 126 dola/1 + i)", cu nhu vay cho dén cudi cia nam thi 23. 56 tian tra sau clung 126 ddla voi PV = 126 dola/(1 + i)” duge thuc hién. Khi lam can bang gid tri hom nay cia mon vay (1.000 déla) vei téng cdc gid tri hién tai cua tat ca sé tién da tra hang nam, chung ta co: 126 déla 126 déla 126 déla 126 déla 000 déla. = et 1.000 dala te) ae a Oe Mét cach téng quat hon, déi voi mét mén vay hoan tra tién c6 dinh : FP FP FP FP + —— + we (4.21, Led (L+ ue +i il+p% TIEN VAY = trongdé = TIEN VAY = toan bd mén tién vay. FP = sétién tra cé dinh hang nam N= sé nam cho te man han. D@i voi mot mén vay hoan tra cé dinh. *4 tién tea cé dinh hang nam va sé nam cho té ngay man han 1a nhung dav lugng da biét, chi lai suat hoan von la dai Jugng chua biét. Nhu vay ta cé thé gidi phuong trinh nay dé tim Iai suat hoan von, é. Vi viée tinh toan nay khong dé dang, nguoi ta da lap ra cdc bang cho phép tim ra i véi cde gid tr): TIEN VAY, TIEN TRA CO BINH FP va N cho truse cia mot mon vay. Vi dy, truong hop mén vay 25 nam véi tién tra cé dinh 126 dola/ nam, lai sudt hoan von cho trong bang la é = 12%, Nhung nguoi moi gisi bat dgag san thye thy luén co 1 bang nhu thé trong tay thoac mot may tinh bé tit cd thé gidi mot phuong trinh nhu vay} do dé ho cé thé n6i ngay véi ngudi mua nha tuong lai mét cach chinh xac sO tién tra hang nam eda anh ta sé la bao nhiéu néu anh ta mua.nha bang mot mén vay thé chap Hinh 4.1). CHUONG 4 - TIM HIEU LAI SUAT S6 tién trd hang thang dé trv dan m6t mén ay 109 The han 19 20 21 22 23 24 2s Sduéadola nam nam ném dun nam nam nan 25 0,28 0,28 028 027 027 0,27 0.27 50 056 0,56 055 054 054 054 0,53 75 0,84 0,88 082 081 0681 0,80 0,79 100 1,12 4,11 109 1,08 07,407.06 200 224 221 218 ° 2,16 218 214 11 300 3.35 3,31 3.27 3.24 321 3,19 3,16 400 4,47 441 4.36 4,32 428 4.25 4,22 500 5.58 0 5BL 545 5,39 535 5,31 5,27 600 6.70 6.61 654 647 642 637 6,32 700 781 0 7,71 763 7.55 748 743 7,38 3800 8,93 881 8.71 8,63 855 849 8,43 900 10,04 9,91 9,80 9,71 962 955 9.48 1.000 1116 11,02 10.89 10,78 10,69 10,61 10,54 2.000 22,31 22,03 21,78 21,56 21.88 21,21 21,07 3.000 33,47 33,04 32.67 32,34 32.06 32.82 31,60 4.000 44,62 44,05 43,55 43,12 42,42 42,13 5.000 55,77 55,06 54.44 3,90 53.02 52,67 Hink 4.1. Mot bang tra tién vay thé chap. Doi wei MAN vay tr Ldn ed dieth L000 dota trong 25 naan, v6 ei sudt 120, ming ed Trai khodn coupon. Dé tinh tai hoan von déi vei mat trdi kho bict ng so tide tra hing ding kt 10.4 dola (126 dblvedm) ‘in coupon, ta dung cing mét phuons phap nhu d6i voi mon vay trd tid 0 djnh : Lam can bang gid tri hom nay cua trai khoan vi gid tri hién tai eda né. Vi ¥ trdi khoan coupon eo nhiéu lan tra tién, gid tri hiéu tai cua né duge tinh 1A tng edie gid tré hign tai cua tat cd cic mén én eoupen cong vor gid tri hre sau cung, mon tién sau eung nay bang ménh gid evia trai khoan Gid trj hién tai eda mot trai khoan co ménh gia 1.000 dola voi thei NGitcua mn tien tra gian 10 nam tinh dén ngay man han va én tra coupon hang nam 100) déla (ai suat 110 PHAN Hl - NHUNG CO SO CUA LAi SUAT coupon 10%) c6 thé duge tinh nhu sau : G cui eda nam dau, e6 mot mén tién coupon 100 déla véi mot gia tri hien tai PV = 100 dola/(1 + ) ; cudi nam thit2, ¢6 m$t mén tién coupon mira 100 déla vei gid tri hin tai PV = 100 dola/tL + 9%, va tiép tue nhurthé cho dén ngay man han, co mot mon tién coupon 100 déla voi mot gid tri hign tai PV = 100 dola/(1 + )! cong véi mon tidn tr& lai 1.000 aéla (ménh gia) véi gia tri hign tai PV = 1.000 déla/ 1 +1)". Khi dat gia tri hom nay cua trai khoan (gia hign thai eva no, ky higu bang P,) bing vai tong cc gid tr] hign tai cua t&t cA cdc mon tién tra cho trai khoan nay, ta co: 100 dela: 100 dola_-——‘100 dla 100 déla 1.000 déla Py = + tent + ti fL+ pe (ap? a+ +o" Mot cach téng quat hon'™ Cc c c Cc F Py +—— + +... +t (4.3) L+i a+u* (1+ih a+ (40s trong d6 Cc = tién coupon hang nam F = wménhgid cua trai khodn N sb nam téi ngay man han P, = gidcia trai khodn coupon ‘Trong phuong trinh (4.3) tién coupon, ménh gia, so nam dén ngay man han va gid etia trai khoan la nhving dai lugng da biét, chi ¢6 tai suat- hoan vén 1a chura biét, Nhu vay ehting ta co thé gidi phuong trinh nay 4é tim i ® .Giéng nha truong hep mon vay tra tién ¢6 dinh, viée tinh todn Gay eving khong dé, do 46 c&e bang tinh sn cho trai khodn {I]inh 4.2) da duge lap ra cho phe chuing ta doc ngay duge / caa mét trai khosin khi biét : Suat coupon, s6 nam téi ngay man han va gid cia no. Mot s0 méy tinh bé tuii dung riéng cho kinh doanh cé chuong trinh lap sn 46 giai cdc phuong trinh nay cho ban”. (Gy Hau ket rai Khoa Coupon tanh tan say lam thay d6i swrunb on Ebng damy ké vie Khong de cGy) day. (2) Trong mdi s8 wirimg bup khac. con duuxe gui Li sunt le te. (3). Vige tinh todn ai sus nodin vin eva | Uni Khovin 66 MOL my Wah HUE Lips Gn coupon hang nam (co) wxfah gia (4). 90 alam deh ngay man han (A) v chuong tink. fp coupon irda erst 2 mam hen ts E nam nhy acu gs vidu déday, Vide ching trian chi dé hdd han nap aia trait Khoon (Py) 101 chay CHUONG 1 - TIM HiEU LA{ SUAT oe (ie gid tri ctia (ri khnan Gn theo mdi 100 dla ménh gid S6 nam ii ngay man han | fi sud Sain 2am 30dm imim Suan Gaim Taam $nim Yaim lain hoan vein 10.0) 100.00 100.0) 100.00, 190.00 100.00 03,00 100,00 100.00 100,00 100,00 W258 9477 OWS6 99.37 1920 004 98.90 87P ORG OR SS URE MS 9.84 QD OSA URN UNO) 97D 975A 9734973 9605 W753 99.3] DROK 9812 YAO] Y7IA 96.78 YEAR 9A USFS OS 47 11,00 99.08 98.25 8750 9683 98.23 -95.69US.21 OITR4.02 11.250 ORAS 9782 9689 DH ERD 4S OHS 93.82 3. YT ThSO 98.62 97.39 YON 95.30 MAL RGRAY? -922U 9472 -91.22 IIS 98.39 9696 US AN O4S4 9RS2 9261 YLBO STOR YO 8986 12.00 98.17 YO53 950K 98D YAS 91.62 UOTE 89.8 KOT RES 12.25 9794 9611 4D 93059177 9082-82 87.23 12.50 99,92 95.08 3.90 UIGT YO9T BGG RESO ORTSRO872 NSS , 1298 9749 95.28 93.32 9L59 U0H ORK.TL R751 R646 8992 HHLID Hinh 4.20, Mgt bing tinh cis tri khoda Det vie mot irdi khodn 10 nam, fai suit coupon 101%, bang cho bidt ring mot lai sual hoan von 11.79% lung ting voi mot gid 49.86 doia cw 100 dol mgnh aia (nella fa khndn menh gid 1.000 deka hin voi git khodng 900 dota) Chung ta hay xem xét mot vai vi dy vé viée tim lai suat hoan vén ddi vei trai khodn c6 lai suat coupon 10% ma viée thanh todn duge thuc hién trong 10 nam. Néu gid mua cua trai khodn 1a 1,000 ola thi, hoae 1a dung mot may tinh bé tui ¢o chuong trinh lap sin heac bang cach sit dung bang tinh cho trai khoan, ching ta se thay rang lai sudt hoan vén la 10%. Néu gia ia 900 dela, thi chting ta tim thay rang lai suat hoan von la 11.75%. Bang 4.1 cho thay lai suat hoan von duot tinh cho mét vai gid trai khoan khac nhau. 112 PHAN Il - NHUNG CO SO CUA LAI SUAT Béng 4.1, Lai sudt hodu vin dot voi 1 trai khosin c6 lai suat coupon 10% man han trong 10 niin Ungul gid = 1.000 dla) Gia trai khodn Lai suat hoan vén 1.200 dela 713% 1.100 8,48% 1.000 10,00% 900 11,75'% 800 13,81 % Bang 4.1, Minh hoa 3 yéu to dang chi y : 1. Khi trai khoan coupon duoe dat gia bang ménh gia cda nd, thi lai sudt hoan yén bing lai sudt coupon. 2. Gia cia mét trai khoan coupon va ]4i suat hoan vén cé tuong quan nghich dao tue 14, khi lai suat hoan von tang thi gia cua trai khodn giam. Néu lai suat hoan vén gidm, gid cia trai khodn tang. 3, Lai suat hoan vén lon hon lai suat coupon khi gid trai khoan thap hon menh gid. Ba yéu té nay 1a dhing déi voi bat ky trai khoan coupon nao va that su khong c6 gi ngac nhién néu ban nghi vé sy hgp ly toat ra trong vn dé tinh toan lai suat hoan von, Khi ban dat 1.000 déla vao mét tai khodn ngan hang véi lai suat 10%, ban ¢é thé link ra 100 déla méi nam va ban sé nhgn lai du 1.000 dola vao cudi nain thir 10, Viéc nay tuong ty voi vige mua trai khodn 1.000 déla, voi Tai suat coupon 10% duge gidi trinh trong Bang 4.1, tr4i khodn nay thanh todn tién coupon 100 déla méi nam va sau dé hoan tra 1.000 déla & cudi nam thi 10, Néu trai khodn duge mua véi ménh gid 1.000 déla, lai suat hoan vén euia né phai bang Jai suat 10%, nd cang bang lai sudt coupon 10%. Sy lap luan dung nhu vay duge Ap ding cho mat tr4ikhodn bat ky nao déu chitng t6 rang, néu trai khoan coupon duge mua é ménh gid cua no, thi lai suat hoan von va lai suat coupon phai bang nhau. Ro rang 1a trai khodn va 1ai suat hoan von la cé lién hé nguoc. Khi i, lai suat hoan vén, tang lén, tat cd cae mau sé trong cdng thie gid trai khodn nhat thiét CHUONG 4 - Tiv HIEU LAI SUAT 4118 Pa phai tang lén. Nhu vay, mot su tang lai sudt khi dug dq bang lai suat hoan vén c6 nghia la gid eda trai khoan phai giam. Mot each giai thich khde vige vi sao gid trai khoan gidm khi lai suat tang lén Ja ¢ ché mot lai suat eac ham y rang tién tra coupon tuwong Jai va tién tra sau chét sé kém gid khi dugc tinh giam dén hién tai, do do gia cia trai khoan phai thap hon, C6 mét truéng hgp dac biét cua 1 trai khodn coupon cn phai thao Juan béi vi lai sudt hoan vén cia né rat dé tinh todn. Trai khodn nay dug goi la céngxén (consol) (edn goi trai khoan hep nhét), né 1a mot trai khodn vinh vién (perpetual bond), khong e6 ngay man han va khong hoan tra vén, vén nay dem lai cde mén tién coupon C déla mai mai. Cdc trai khodn cong xén da duge ban Jdn ddu ¢ kho bac Anh trong chién tranh Napélééng va van con duge mua ban ngay nay ; tuy nhién ching hiém cé trén thi tru¢ng von M¥ Céng thie trong phuong trinh (4,3) dé tim gia cia congxén (P) don gian héa nh sau day Po =— (4.4) Mot dae diém thu vi cia cde congxén 1a ¢ ché ban cé thé thay ngay rang khii tang lén, gid cia trdi khodn gid. Vi dy, néu mot congxén thanh todn 100 déla/ (3) Cong thie tinh gid wi khodin cho mift cong It © c ec —+ + aed tea ye wey Cong thite tran e6 thé duge «8 hu sau Poe Cire Pax'end tongds x = TT ‘Theo itn thu dai sei hoe & trig dai hoc. han oS tht nher lai'cong thite cho mOL t6ng vo has : Lane ate ee va nhu vay: Saul mgt sti bien déi dai se thich hop. tre thanb : R= cult 7 114 PHAN I - NHUNG CO SO CUA LAI sUAT nam vinh vién va lai sudt 1a 10%, gid ecia né sé 1a 1.000 déla = 100 déla/0, 10. Néu Jai suat tang toi 20%, thi gid cua no sé giam toi 500 déla = 100 dola/0,20. Ching ta etinig cé thé viét cong thie nay nhu: t= (4.5) Chung ta thay rang viée tinh 1a; suat hean vén cho céngxén cung dé dang (bat ké yéu t6 la né khéng bao gid man han). Vi dy. voi mot céngxon thanh tean 100 déla/nam va mot gid 2.000 déla, lai sudt hoan vén la: 5% (= 100 dola/2.000 déla) Trdi khodn gidm gid. Viée tinh todn lai suat. hoan von che 1 trai khoan giam gia cing tuong tu nhu viée tinh toan né cho mén vay don, Chung ta hay xem xét mot trai khodn giam gia vi du m6t tin phiéu kho bac M§, tin phiéu nay hoan tra ménh gia 1.000 déla trong thoi gian 1 nam, Néu gid mua hién thoi cia tin phigu nay 1a 900 déla, thi khi lam can bang gid nay voi gia tri hign tai eda 1.000 dola nhan duge sau 1 nam, phuong trinh 4.1 cho ta: 1,000 déla Lei 900 dola giai tinh i, . 1.000 déla - 900 déla O41 1% ns 900 dé ta = 0111 = 11, Téng quat hon, véi mét trai khoan gidm gia bat ky loai 1 nam, 14i sudt hoan von cé thé duge viet la: , =F 46) P, trong dé # = ménh gia cua trai khoan giam gia P = gid hien thoi eda trai khoan gidm gia. 7 Noi mét cdéch khae, lai sudt hoan vén bang véi mute tang gid qua ]nam(F-P,) chia cho gia ban dau (P,). Mét dac diém quan trong cua phuong trinh nay la déi vei mot trai khoan gidm gia, lat suat hoan von ti lé nghich véi gia trai khoan hién thoi. Diéu nay cing giéng nhu két ludn ma chung ta dwa ra déi voi trai khoan coupon, Vi du, phuong CHUCNG 4 - TIM HIEU LAI SUAT 115 eee trinh 4.6 6 trén cho thay rang mot sy tang gid trai khoan tur 900 dola lén 950 déla nghia la trai khodn sé c6 mot su tang nhé hon vé gid cla né trong dvi eda n6, do 46 lai suat hoan vén gidm ter 11,1 dén 5,3%, Twong ty nhu vay, mét sv gidm lai suat hoan vén nghia la gid cua trdi khodn gidm gid da tang lén. Tom tdi. Khai niém vé gid tri hién tai cho ta biét rang mét ddla trong tugng lai khéng ¢6 gid tri déi voi ban nhu mot déla hom nay vi ban cé thé kiém duge lai 6 déng déla hém nay : Dac biét, mot dla nh4n duge sau day n nam chi dang gid 1 dla /(7 + )*hém nay. Gia tri hién tai cia mot 86 tién tra trong tuong lai theo mét cong cy vay ng bang téng cae gid tri hién tai cua mdi mon ng trong tuong lai. Lai suat hoan vén cho m6t cng cu tai chinh 1a 14i sudt lam can bang gid tri hién tai eda cdc mon tra trong tuong lai theo cong cu nay véi gid tri hom nay cia nd, Do phuong phap tinh todn Iai suat hoan vin duge dua trén nhing aguyén ly kinh té duing dan, nén day la phép do ma ede nha kinh té cho 1A phuyong phap mé ta chinh xac nhat lai suat. Nhung tinh todn cua chung ta vé Idi sudt hoan vén cho nhimg trai khoan khae nbau thé hién mot digu quan trong la gid trai khoan hign thoi va lai sudt eo tuong quan nghich : Khi Idi sudt tang, thi gid cua trai khodn gidm va ngugc lai. CAC PHEP DO LAI SUAT KHAC Lai suat hoan vén la sé do dung dan nhat eda lai suat va la diéu ma ede nha kinh té muén néi khi ho dang thuat ngit lai sudt. Tru nhung truong hop dac biét, cde thuat ngur lai sudt va Iai sudt hodn vin sé ding nghia voi nhau trong sach nay. Tuy nhién, vi lai suat hoan vén d6i khi kho tinh todn, cho nén cdc sé do khae kem chinh xac, duge sui dung rong rai trong thj truang chig khodn, Ban sé luon gap hai phép do nay "Iai suat hoan vén hien hanh’” ya “lai sudt hoan vén trén co sé tinh giam” khi doc cae bao chi ; diéu quan trong la ban phai hiéu chung ca nghia gi va chung khae v6i cdc phep do chinh xac hon vé lai suat, Jai suat hoan von nhu thé nao. Lai sudt hoan vn hién hanh Lai suat hoan vén hién hanh la mot xap xi lai suat hoan vén eda trai khoan coupon, né thudng duge néi tdi vi khac véi lai sudt hoan vén, no dé tinh toan hon. No duge dinh nghia la ti sd gia tién thanh todn coupon hang nam voi gid cua ching khodn do. 116 PHAN Il - NHUNG GO SG GUA LAI SUAT i= a (4.7) trong do: lai sudt hoan vén hién hanh. P, = gid cia trai khodn coupon. c = tién coupon hang nam. Cong thite nay tong ty véi cong thie trong Phuong trinh (4.5) la céng thute thé hién viéc tinh todn lai suat hoan vén cho mgt congxon. Vi thé, déi vai 1 cdng- x6n, lai sudt hoan von hién hanh 1a mot phép do chinh xéc ctia lai suat hoan vén. Khi mét trai khodn coupon cé thoi gian dén ngay man han dai (dai han) (vi dy 20 nam hay hon nif), né rat gidng mot céngxén la loai thanh todn tién coupon vinh vién, Nhu vay, ban che rang lai suat hoan vén hién hanh 1a mét dai lueng 6 phan khit khao ciia lai sudt hoan vén cho mot trai khoan coupon dai han, va ban cé thé dung mét cach yén tam phép tinh ai suat hoan von hién hanh thay vi tra tim Iai sudt hoan vén trong bang tinh sn cho trai khoan coupon. Tuy nhién, do thoi gian dén ngay m4n han cua mét trai khoan coupon ngdn lai (vi du, ithon 5 nam), né‘té ra dan dan st giéng mt eéngxén va nhu vay tinh xap xi cda lai sudt hoan vén hién hanh tré nén dan dan kém di. Chung ta cung da thay rang khi gid trai khoan bAng ménh gid cua trdi khodn, 14i sudt hoan vén bang véi lai sudt coupon (tin coupon chia cho ménh gid cia trdi khoan), Do Jai sudt hoan vén hién hanh bing tién coupon ehia cho gid tr4i khodn, lai suét hoan vén hign hanh cung bang suat coupon khi gid trai khodn la bang ménh gid ca no. Ly 1é nay dan ta dén kot lugn rang, khi gid trai khodn la bang ménh gid, lai sudt hoan vén hién hanh bang 14i suat hoan vén, Didu nay nghia la gid tri khodn cng gén vor ménh gia eda trai khodn, lai sudt hoan vén hién hanh eang x4p xi voi lai sudt hoan von. Lai suat hoan vén hién hanh ti le nghich voi gid cua trai khodn. Trong truong hep trai khodn cé Jai suat coupon 10%, khi gid tang Ten ti 1,000 dala dén 1.100 dola, lai suat hoan vén hién hanh giam ttt 10% (= 100 déla/1.000 dela) tai 9,09% (= 1.000 déla/1.100 déla). Nhu Bang 4.1 chi ré, lai suat hoan vén cing tilé nghich voi gid trai khodn ; khi gid tang tw 1.000 déla dén 1.100 déla, lai sudt hoan vén gidm tu 10% xudng 8,48%. O day, ta thay mot diéu quan trong : Léi suait hoan vén hién hanh va lai suat hoan von luén di vei nhau ; mot su tang é lai sudt hoan vén hién hanh luén bao higu rang !ai suat hoan vén cing da tang. Cac dae tinh chung ctia 14i suat hoan von hién hanh (tién coupon hang nam/ gid trai khodn) cé thé duge tém lai nhu sau : Lai suat hoan vén hién hanh cang Ta mot xdp xi tét hon déi véi lai sudt hoan yon, néu gid trai khoan cang gan véi CHUONG 4 ~ TiM HIEU LAI SUAT 417 ménh gid cua trai khodn, ky han thanh todn cia trai khoan cang dai. N6 cang tré thanh mét x4p xi kém, néu gid cla trai khodn cang xa ménh gid cula trai khodn, ky han thanh toan etig trai khoan cang ngan hon. Bat ké du lai sudt hoan von hign hanh e¢ 1a mét xp xi ching cia l4i sudt hay lA khéng, mét sw thay déi 614i suat hoan vén hién hanh ludn béo hiéu mot sy thay déi theo eung mot chiéu cuia 14i sudt hodn vén. Lai xudt hoan vén trén co sé tinh gidm Trude khi xuat hién m4y tinh, nhiing ngudi buén ban trai khodn kho bac My thay khé khan khi tinh 1ai suat la moe lai sudt hoan von. Thay vao dé, ho dinh gid 14 suat ddi voi trai khoan nhu mét lai suét hoan vén trén co sé tinh giam hoc lai sudt hoan vén tinh gidm (discount yield) va ho van edn lam nhu vay ngay nay. Nguyén tae, lai sudt hean vdn trén eo s¢ tinh giam duge dinh nghia theo céng thic sau : (F-P,) 360 i = —— x ———_—__ 48) F sé ngay toi khi man han trong 6: é,, = lai sudt hoan vén trén 1 co sé tinh giam. F = ménh gia cia trai khoan giam gid. P, = gid mua aia trai khodn giam gia. C6 hai sy khie biét trong phyong phap tinh lai suat nay. Thu nhat, n6é ding tile phda tram trén menh gid cia tin phiéu (F - P,)/F chit khéng ding ti 1é phan tram trén gid mua tin phiéu, (F - P,yP,, hu duge dung khi tinh todn lai suat hoan von. Thy hai, né tinh lai suat hoan vén lay 360 ngay thay cho 365 ngay 1 nam. Do c6 nhiing khac biét nay, lai suat hoan vén tinh gidm dinh gia thap di lai suat cua tin phiéu nhur da duge do bang lai suat hean vén. Doi véi tin phiéu 1 nam, duge ban véi gia 900 dola va c6 ménh gid 1.000 déla, lai sudt hoan von trén eo sd tinh giam sé 1a: 1.000 dola - 900 dola 360 ooo — ba 1.000 déla 365 = 0,099 = 9,9%. Trong khi 1ai suat hoan vén déi voi tin phiéu nay, nhy ching ta da tinh todn trudc day, 14 11,1%. Lai sudt hoan vOn tinh gidm da dinh gid lai suat hoan von thap di bang mot sé hon 10%. Se di e6 giam bét di hon 1% mét chut la do dé dai 118 PHAN Il - NHUNG CO SC CUA LA! SUAT théi gian 1 nam da bj giam di bang mét sé lén hon 1% mét chut ; khi tin phigu co thoi gian dén ngay man han la ] nam, phan thit hai cua vé phai trong cong thuc 14 0,986 thay vi dang le 1a 1. Tuy nhién, ly do quan trong hon cua viée dinh gid thap nhu vay la do viée dung ti lé ph4n tram déi voi ménh gia thay vi déi voi gia mua. Bi vi, theo dinh nghia, gid mua 1 trai khoan gidm gid ludn luén nhé hon ménh gid ctia n6, ti lg phan tram déi voi ménh gid r6 rang phai nhé hon ti léphan tram déi voi gid mua. Sy sai biét givta gid mua va ménh gia cang I¢n, thi sy dinh gia thap cia 1ai sudt hoan von tinh giam tui suat hoan vén cang lén. Do sy sai bigt giga gid mua va ménh gid cang lon néu ky han thanh toan cang dai hon, chung ta cé thé nit ra két luan sau day vé quan hé giv tai suat hoan von tren co s@ tinh giam di voi 14i suat hoan vén : Lai sudt hoan vén trén co sé tinh giam Juén luén dinh gid thap Jai sudt hoan vén va dinh gid thép nay cang Ign néu han ky thanh todn cua trai khoan giam gid cang lén. Mot dae diém quan trong khae eta lai sudt hoan von tinh giam Ja & ché, gidng nhu Jai sudt hoan vén, né cé tung quan nghich dao véi gid cla trai khoan, Vi du, khi gid trai khodn tang ti 900 dela lén 950 déla, cong thutc néi trén cho thay rang lai sust hoan vén trén co sé tinh giam gidm di tir tri sé 11,1 dén 5,8%. O day chuing ta thay mot yéu té quan trong khac vé sy lién quan cua lai suat hoan von trén co s¢ tinh gidin d6i voi 14i suat hoan vén : Chung Juon luén di theo nhau ; tite la, mot su tang lai suat hoan vén tinh gidm luén luén nghia Ja Idi suat hoan von da tang, va mot sy gidm xudéng cua 14i suat hoan vén tinh gidm nghia la lai sudt hoan vén cung da giam xudng. Nhung dac tinh cila Jai suat hoan vén trén ec s@ tinh gidm c6 thé duge tom tat nhu sau : Lai suat trén co 6 tinh giam dé dinh gid th4p dianitc do chinh xc hon cua 1ai suat, lai suat hoan von, vaky han thanh ton ctia trai khoan gidm gid cang dai hon, th) sy dinh gia thap nay cang tro nén Jon hon. Tuy nhién, mac du 1ai suat hoan vén tinh giam la mét mute do hoi sai léch cua lai sudt, nhung mot su thay déi trong lai sudt hoan von tinh gidm luén cho thay mot su thay déi cing huéng cia lai suat. hoan vn. UNG DUNG / oo, DE DOC TRANG TRAI KHOAN CUA CAC NHAT BAO Nay chung ta da hiéu cac dinh nghia khac nhau vé lai suat, chung ta hay ung dung hiéu biét cda ching ta va xem xem nhiing loai thong tin nao xudt hign trén trang trai khodn cia nhat bao dién hinh, Gia trai khoan va lai suat duac dinh ra theo 8 cach khac nhau trén t¢ nhat bao. Phan “Theo déi tin tai chinh" co su ligt CHUONG 4 - TiM HIEU LAI SUAT 119 eee eee ké cda to Wall Street Journal aéi voi 3 lai trai khodn khae nhau vao ngay thu 6/ 1/3/1991. Bang (a) chita cc thong tin vé trai khoan va trai phiéu kho bac My. Ca hai déu la trai khoan coupon, chi cé sy khac nhau 1a théi gian dén ngay man han cua chung ké tir khi ching duge phat hanh lan dau : Trai phiéu ngén han c6 thei gian dén.ngay man han it hon 10 nam, trong khi d6 trai khoan dai han co thai gian dén ngay m4n han lén hon 10 nam. Cac mang théng tin duge thay trong céc cot "lai sudt" va "ky han thanh todn" phan ré logi trai khoan theo lai sudt coupon va ngay man han. Vi du, trai khoan ‘T # 1 c6 lai suat coupon 6 1/2% cho biét rang no tra lai 65 dola mot nam déi voi mét trai khoan e6 ménhgia 1.000 dala, va man han vao thang 11/1991. Che ¥ la trai khodn T #3 c6 hai ngay thang dudi cot "ky han thanh toan". Cée thong tin nay cho biét rang trai khoan cé thé duge thu héi ; nghia 1a kho bac cé quyén mua lai trai khodn va thanh toan hét theo ménh gia cua no truée ngay man han, Trai khoan T #3 man han vao thang 11 nam 2014, nhung gitta thang 11 nam 2009 va ngay man han, kho bac cé thé thu héi trai khoan va hoan tra hét tin trai khoan sém hon theo ménh gia 1A 1.000 déta. Ba thong tin tiép theo cho chung ta biét vé gid trai khoan. Theo qui wée, tat ca gid trén thi truéng trai khoan duge yét gid 100 déla ménh gid. Hon naa, nhing con sé sau dau 2 cham (;) biéu thi ede phan eda 32. Trong trueng hgp trai khodn T #1, gid tht nhat 1a 99 : 31 biéu thj 99 va 31/32 = 99,969, hoae mot gid hien thoi 999,69 dola cho m6t trai khodn co ménh gia 1.000 déla. Gid mua (bid price) cho biét ban sé nhan duge gid nao néu ban ban trai khodn, trong khi gid ban (asked prise) cho ban biét ban phai mua trai khoan véi gia nao. (Ban e6 thé nghi vé gid mua nhu la "gid ban buon” va gid ban nhu gia "ban le”, Cot "thay déi" (‘chg") cho biét gid mua da thay déi nhu thé nao tu ngay mua ban truce dé. Chi y 1a 46i voi tat ed ede trai khodn (bond) va trai phiéu (note) vita nou c6 gid ban lon hon gia mua, C6 thé ban phan van tai sao digu nay lai xdy ra ? Su khae nhau gitta gia mua va gia ban (khodng cach - “spread") mang lai cho ngudi buén trai khodn tic nguéi mua va ban cae ching khoan nay 1a mgt Igi nhuan. Déi véi trai khoan T # 1, khi nguéi budn mua né voi gid 99" va ban né vai gid 100", nguéi dé duge lgi 2/32. Loi nhuan nay gidp ngyoi buén ¢6 thé sinh séng va dem lai nhting dich vu cho phép ban mua va ban trai khodn theo ¥ muén, Cét "lai sudt hodn vén ban (Ask Yd) cho biét 14i suat hoan von, né 1a 6,45% 6i vei trai khoan T # 1, No duge tinh theo phuong phap da trinh bay ¢ dau cia chuong nay dang gia ban lam gid ela trai khodn, Gig ban duge ding trong tinh 120 PHAN Il - NHUNG CO SO CUA LAI SUAT toan béi vi lai sudt hoan von 1a thich hgp nhat véi mét ed nhan sip sia mua va git chung khoan va nhu vay duge huwdng lai suat. Mat khac ngudi ban ching kho4n, sip sta khong con git né nia va nhu thé it quan tam dén lai suat hon. Con sé vé ai suat hoan vén hién hanh thudng khong duge néu trong bang gid eka nhat bao déi vei nhitng ching khodn kho bac, nhung no duge dua vao bang {a] dé cho ban mét so vi dy dot thuc dé biét lai suat hoan v6n hien hanh da xp xi véi lai suat hoan vén dirge dén mic nao. Nhiing thao luan trén day da dem lai cho ching ta mét quy tae dé quyét dinh khi nao thi lai sudt hoan von hién hanh 6 thé gin nhu la mét xSp xi dung va khi nao thi khong. Trai khodn T # 3 va # 4 man han sau hon 20 nam nghia la cae dac tinh cia né gidng nhing dac tinh cia 1 céngxdn. Cac lai suat, hoan vén hign hanh do vay phai la mét x4p xi gn dung cua lai sudt hoan vén, va chung la : Nhung lai sudt hodn vén hién hanh nam trong pham vi 6% eda nhung gid tri cua cde 1di suat hoan vén, X4p xi nay 1a hgp ly ngay ca déi vdi trai khoan T # 3, trai khoan nay c6 gid hon 30% trén ménh gia cua n6, Bay gid ta hay xem xét cae trai khodn T # 1 va # 2, chung cé thei gian dén ngay man han ngan hon nhiéu. Lai suat hoan vén hién hanh la mét xap x1 tot khi gid cUa chung rat sat véi ménh gid 100 nho doi véi trai khoan T # 1. Tuy vay, gid cla trai khodn T # 2 chi khae voi ménh gia 5%, ta thay lai suat hoan von hien hanh Ja mét xap xi tdi dén thé nao déi voi lai suat hoan vén ; né dimh gid cao lat guat hoan vonhon7 phan tram. Diéu nay xac nhan cai ma chung ta da hoc trade kia vé lai sudt hoan von hien hanh : No c6 thé ld mot chi dn hét sutc sai lac vé gid tri eva lai sudt hoan vén déi vdi trai khoan ngdn han néu gid trai khoan khong gan véi ménh gia. . Hai Joai trai khoan kh4e dhrgc noi tdi trén bao chi rat giéng voi cdc trai khoan va trai phiéu kho bac. Cac ching khodn cua co quan chinh pha va cde chung khodn hén hgp bao gém nhung chung khodn do nhung co quan chinh phi phat hanh, vi du Cong ty thé chap Quéc gia cua chinh phd gianh nhitng mén tién cho cdc Té chatc tiét kiém va cho vay va cac té chute quéc té, vi du nhu Ngan hang thé git vay trai khodn mién thué la mét Jogi trai khoan khac duge néi tot ¢6 tinh chat tuong tu nhu bang (a) tra: mét diéu 1a thuéng khéng dva ra nhing tinh toan }4i swat hodn vén, Trdi khoan mién thud bao gém trai khoan do cde chinh phi. dia phuong va eae co quan cé tham quyén phat hanh. Tién lai cia cdc trai khoan nay duge mién thué thu nhap hén bang. . Bang (b) trieh dan i suat hoan vén déi véi tin phiéu kho bac, Joai nay, nhw CHUONG 4 - Tim HiEU LAI SUAT 124 chung ta da xem xét, la nhimg trai khoan giam gid. Do khang ¢6 coupon, nhitng ching khodn nay chi duoc phan biét duy nhat béi ngay man han ctia cling, ghi trong cot 1. Cét tiép thee "sé ngay téi hic man han" cho biét sé ngay tinh téi hic man han cia tin phiéu. Nhung nha buén trong thi trvdng nay luén néi dén gia bang cach bao lai suat hoan vén trén co s¢ tinh gidm. Cot "mua" nén [ai sudt hoan vén tinh gidm cho nhing nguéi ban tin phiéu cho nha kinh doanh ching khodn, trong khi dé, cét "ban" néu lai suat hoan vén tinh giam cho nhiing nguéi mua tin phiéu ciia nha kinh doanh trai khodn. Déi véi trai khoan va trai phiéu, lgi nhugn cua cde nha kinh deanh thu duge 1a de gia ban cao hen gid mua, khién cho Jai sudt hoan vén tinh gidm b4n la thap hon so v6 Jai suat hoan vén tinh giam mua. Nhu ta 4 hoc trugec kia, lai sudt hoan von trén co sé gidm gid la sit dinh gia thap lai sudt hoan von néu 6 cét sau cung cua bang (b). Day la su hién nhién rut ra tit viée so sanh cac cot "lai sudt hoan von" va ]ai suat hoan vén trén co sé tinh gidm. Nhu ching ta @a dw tinh khi thao luan vé viée tinh lai sudt hoan von trén co sd tinh giam, mute néi gidm tang lén khi ky han thanh toan cua tin phiéu dai ra. : Bang (c) 6 nhung be gia cac trai khoan céng ty tai Thi tring ching khoan New York (NYSE). Cac trai khodn céng ty duge mua ban tai Thi truong ching khodn My (AMEX) cting due néi toi theo cach thute trong ty. Cot déu tien dé phan leai trai khoan, né cho biét cong ty nao phat hanh trai khoan, Nhiing trai khodn ma ching ta dang xem xét déu do Céng ty Dién thoai & Dién tin My (AT & T) phat hanh. Cot tiép theo cho ta biét lai sudt coupon va ngay man han (5°®% va 1995 cho trai khodn # 1). Cét “lai sudt hoan vén hién hanh" (Cur Yld) che biét fai suat hoan vén hién hanh (6,2%), va cot "khéi lugng” (Vol) cho biét khéi lugng mua ban d6i voi toai trai khoan nay (7 trai khodn leai cé ménh gid 1.000 déla duce mua ban hom d6). Cot gid "dong cita" (Close) Ia gid mua ban sau chét cia ngay dé cho 100 déla ménh gia. Gid 91" nghia 1a gia 912,50 déla cho mé6t trai khodn cé ménh gid 1.000 déla cét thay déi thuc” (net Chg) la su thay d6i gid lic déng cia so voi ngay giao dich hém truec. Lai suat hoan vin cuing duge néu ra cho hai loai trai khean. Thong tin nay khong phai luén luén duge néu tén bao chi, nhung néu ra 6 day vind cho biét lai suat hoan vén hién hanh cé thé sai Jae nhy thé nae déi voi mét trai khodn c6 han ky thanh toan ngan, vi dy 5 nam 1995. Lai sudt hoan von hién hanh 6,2% la mot mie do sai lac cua lai sudt vi lai sudt hoan vén dang 1a 8,24%, B-TTWH 122 PHAN Il - NHUNG CO Sd cia LAL SUAT THEO DOI TIN TAI CHiNH 4 5 5 a = 4 phat hanh cda kho bac, cla chinh phi va co Gia trai khodn va Iai sudt quan chinh phd, Ba hinh théc ocr han dé wich Gié wai khodn va Jai suSt dunge yo gid nang din gid vi Jai suai hokn vo'a cia idl khoan ngay trent Wall Street Journal, ban cé thé dure minh hoa dw day trong mot mye cita tiv tim chiing trong myc NYSE/AMEX Bonds, cac Wall Street Journal, Thi $ nyay 28/2/199 Trich dan dai didn tai ché mua ban thang (tai quay) uen co sé giao dich 1 Giga hay hon 1 tripa dota. ‘Trich dfin tx8 Khodn, tri phidy vé lin phiéu (bond, ante, bill) vao lie gita chimg sau busi tuva. cae dau bai chim () trong phan trich clin gia mua va gid bén Ta dé thay chu ede mau st 32; JOLGI nghia la 101%. Nhang thay d8i thue (rong) & ede mau sf sf 32, (} Treasury Bonds GOVT. BONDS & NOTES and Notes ask Pate Maturiy Bd Asked Chg Vk Tpond #1 6" Novein. §99G1 100-011 8.45 a Cunent Ved = 5 BY Novgin s0nty 10113 6.42 Toonz v4" NovSin 105:10 105518 6.02 Cunent vee Trond és Y— Nov0e.14 3100131419839 Cuore View! We Fel 12928 B00; 15 B38 JO" Aue 15 12820 2G:24 1533 om Novié 1150 16:02 1g 38 g% Feni6 = 109108: hg. a2 Toondt4 7” Mayi6 683196931328 Convent Viet = 8.14% (b} Treesury Bis STREASURY B Days Days 16 isk 10 Ask otity | Ma id Astec Chg, YL Materty, Mo, BM Ad Chg, YR, Ao O91 31-562 BEY 205 57 ul 118 128 605 GD 00) 9.25 apr 191 3B OS57 Bes wo! 575 Ju 8S 136 BOB GOS LOOT 626 Ar 1691 45 5.72 570 1002 See ul 28 143 60 603 oor 57 AL 9 82 89 GOt DoT B15 Aug OFT 150 GOS GD e002 Gz May 02°91 50 GOs 602 1001 619 Aug O91 187 6.05 6.93 10.02 528 Mey 31 6S So B02 1001 BY? — ug 159164 BOS GOB 10.02 B29 Mey 1691 73 6 O@ _.. B® aug 2291171 6B 6.07 Ho? B27 May 25°91 BD 6.04 C2 Lo G19 Aug 20'S) 178 804 G0 10.03 6279 May 091 BF 6c C2 G0} 619 Sep 2691 706 5.98 5.95 1002 5.23 Wr 0691 94 605 G4 40.03 622 OG HST 7k 606 ROM WOE 53 Jun 35°91 101 605 GGG One S22 Now 2181 262 626 64 Jun 20°31 108 605 63 10.0 623 Dec 18°91 20 6.01 5.99 30k dun 27°) 115 O1-5E9 02 619 dan 1692 318 B02 5.00 0.04 634 Ws 691 123 605 BOF 002 B25 Feb 1382 3H BOB BOI GL BaP {c} New York Stock CORPORATION BONDS Exchange Bonds VOLUME $ 95,520,000 cur Ret Bonds Vid Vol Chose Chg, Bonde1 ATT 595 627 SI. a Yell to Maturty = 8.24% aTrést = 73 36a aTTs"00 © 8? gag ATT 7901 7927 Be ATTég0s0 86 221100 6 ATTe<07 gS 49S Bond¥2 > ATTEMZE = 82-2094 114] Yield to Maturty= 9.19% Source : Wall Street Journal (viday, March 1, 1991). CHUONG 4 - TiM HIZU LAY SUAT 123 Nhing trich dan eva tdi phidu, tin phiéu kho hae Ik cde miu s6 100 duve tich din doi vii mot imife gidm gid. SO agay tinh ti man hyn duge tinh wan theo ngay thang than loan. Tat cd lai suét hoan von fi thee ugay man han va dya theo trich dda gid mua. Dé) vii whOng tdi Khon of thé thu hd} tude khi man han, Jai sudt Hoan véin duge tinh theo ngdy thu hai scm abit dé voi nhang phét hanh duge trich Win & wen ménh gid va theo ngay man han dd} ve nhng phat hanh diye trich un duet menh gid. Khi diye phat hanh. * GHI CHO: Nhung chit vide tdt trong tiéng Anh trong ban tin (@) Treasury Bonds and Notes - tra! khodn va trai phiéu kho bac : Govt, Bonds & Notes - trai Khodin va trai phiéu cua chinh phd ; Rate - Idi sudt ; Maturity - han Ay thanh todn ; Bid - gid ban (d8t) ; Asked - gid mua (hoi) ; Chg - thay déi : Ask Yid - iai sudt hodn vén mua ; Current Yield (cur yld) - fai suat hoan vén hién anh, (6) Treesury Bills fa phidic Kho bac ; Day to Mat 50° ngay tdi mdn han ; (cp New York Stock Exchange Bond! poration bonds - 1rdé khan cong Yield to Maturity ~ fai sud? hoa di khodn thi trang chimg khodn New York : Cor- Volume (vol) - kadi iuong » Close - lite déng cu ; SU PHAN BIET GIA LAI SUAT VA LOI TUC Nhiéu ngu@i nghi rang lai sudt cua mot trai khodn cho hg biét du nhung gi he cAn biét vé viéc ho da kha lén nh thé nao do sé hitu no. Néu Irving, nha dau te cho rang minh kha lén khi anh ta sd hitw mét trai khoan dat han co lai sudt 10% va lai sudt tang téi 20%, thi anh ta sé chet tinh ra : Nhu chung ta sé xem qua, Irving da mat ca 40! Mot ngudi thu Igi nhu thé nao khi ndm gid mét trai khoan hay m6t chitng khodn bat ky khac qua mdt khoang thé gian nhat dinh sé duge lugng dinh mdt cach chinh xac bang Iqi tite hoge noi mot céch chinh hon, bang ty suat loi tie. Doi voi mot chug khodn bat ky ty sust Igi tite duge dinh nghia la tién tra cho chu sé hitu né cong voi thay déi vé gid tri cda chung khodn do réi chia cho gid mua. Dé lam cho dinh nghia nay sang 6 hon, chiing ta hay xem Igi titc la nhu thé nao d6i véi mot trai khodn coupon ¢6 ménh gid 1.000 déla va lai sudt coupon la 10% ; trai khoan nay duge mua v6i gid 1,000 déla, réi duge git 1 nam, sau dé ban di voi gid 1.200 déla. Tién tra cho ngudi s¢ him coupon fa: Tién coupon mt nam 100 dela va thay déi gia trj trai khodn : 1.200 déla - 1.000 ola = 200 déla. Cong chung véi nhau rdi biéu thj bang ti sé d6i véi gia mua 1.000 dola sé cho chung ta biét Igi tute eda vige lum git trai khodn nay trong 1 nam : 100 déla + 200 dola 300 dola ——__—— _ - ———__ = 0,03 = 30% 1.000 déla 1.000 déla Ban cé thé thay digu gi dé kha ngac nhién vé loi tute ma ching ta via tinh xong : Né bang 30%, mac du Bang 4.1 Jai che thay Iai sudt hoan vén ban dau chi la 10%. Diéu nay chting té rang Igi tic cia mot trai khodn khéng nhdt thiét bang lai sudt cia trai khodn do. Nay chung ta thay rang sy khac biét gitta lai 124 PHAN Il - NHUNG GO SO CUA LAI SUAT suat va Igi tute cé thé la Ién tuy trong nhiéu trudng hgp lai suat va loi ttt cla mot chting khoan 6 tuong quan chat ché. Huong dan nghién cu Khai niém vé Igi tic thao luan 6 day la mot diéu téi quan trong vi né duge dung thong xuyén trong suét cuén sdch, Ban cAn hiéu mét cdch chdc chan phuong phap tinh Igi tute va hidu tai sao né lai khae véi lai suat. Diéu dé khién cho nhing vin dé duge trinh bay sau day trong cudn sach dé theo doi hon. MOt cach téng quat, lgi tite dé} voi mot trai khodn duge lu gir tut déni+ 1 c6 thé duge viet: C+ P, 1 P, RET = ——————_ (4.9) P trong dé: RET = Mogi tuc do leu giv trai khodn tue dén¢ + 1. P= gid trai khodn é thai diémé. Pp. = gid trai khoan 6 thai diéme + 1. Cc = tién coupon. Mot phuong php tién Igi dé viét cong thu Igi tie trén day la cong nhan rang n6 cé thé dirge tach ra lam hai s6 hang riéng biét. Sé hang 1 la lai sudt hoan von hign hanh, é, ( tién coupor/gia mua) : Cc — =ie P. Sé hang 214 mw li vén (rate of capital gains), hode 1a su thay déi vé gid cia trai khodn so vei gid mua ban dau: Pras P, 8 trong dé: g = muc Igi von. Phuong trinh (4.9) ¢6 thé viét thanh : RET =i,4+¢ (4,10) N6 cho biét ring loi tute etia mot trai khodn la lai suat hoan vén hién hanh () cong véi mie Igi von (g), Cong thiic duge viét lai nay minh hoa cho van 48 ma chiing ta vita moi khém pha ra. Ngay cd trudng hop adi vdi mot trai khoan trong NN CHUONG 4 - TIM HIEU LAl SUAT . 125 dé 14i suat hoan vén hign hanh i, 1a m6t muc do chinh xac cuia 14i suat hoan vén, Igi tue 06 thé khae bigt nhiéu so véi lai sudt. Diéu nay sé xdy ra néu co dao ding dang ké vé gid cua trai khodn, vi dao déng gid tao ra gi vén hay thiét yon, Mot diéu dang quan tam xem xét 1a cai gi xay ra vei loi tie cla nhung trai khodn cé han ky thanh todn khde nhau khi ldi suat tang. Bang 4.2 tinh sn loi tute 1 nam dé6i véi mét vai trai khodn cé suat coupon 10%, tat ed déu duge mua theo ménh gid khi lai suat cvia tat ed nhung trai khodn nay tang tu 10% den 20%. C6 mét vai phat hién then chét trong bang nay va noi chung chung dung vii tat. ca cdc trai khodn. Bang 4.2. Lei tie mot doi vel nhinig tral khoain e6 ky han thant tesa khaic hau va (ai sudt coupon 10% khi hii sudt tang a (0) @ iW (3) 6) om (Bh Séndmdenky — di suit Ghd ban Lai suat Gii nim Lai suat Mure Wi Mae Lai han thank toda hodn van dius hnanyén tip theo*® hon von yon tee = khi wai khoan han din nan up ign hanh 647 due mua thea ban diu 30 10% 1000 20% 508 10% ATE 30.7% 20 10% 1000 20% S16 10% ABA BRE 10 10% 1000 20% 597 We 403% 30.3% 5 10% 1000 20% nw 10% 59% AS 9% 2 10% 1900 20% oF We U83% +OLTE 1 Lom tooo 20% 1900 10k 0 +10.0% * duue tinh win Lieu Phuung trinh (4.3) 1, Trai khoan duy nh&t ma loi tic cua né bang 1ai suat hoan vén ban dau Ja trai khodn eé thé han tinh dén ngay man han cuing 1a thai han wu git (xem trai khodn sau cing trong Bang 4.2). 2. Mot su tang Jai suat sé di kem véi mét su sut gidm gid tr4i khodn, diéu nay dan dén mat von déi vi nhang trai khodn ma thoi gian dén ngay man han dai hon théi gian Ivu gid trai khoan, 3. Ky han thanh todn cua 1 trai khodn cang dai, thi mic thay déi vé gid kem theo mt thay déi lai suat, sé cang Ién. 4, Ky han thanh toan cua 1 trai khoan cang dai, mu loi tue edng thap ; diéu nay xay ra do tang lai suat. 5. Mac dui mgt trai khodn co mét lai sudt ban ddu quan trong, I9i tiie ctia nd 6 thé tré thanh 4m néu Jai sudt tang. 126 PHAN Il - NHUNG CO So CUA LAI SUAT Truce hét ede sinh vien thuong béi réi trade vige mot sy tang Iai suat ¢6 thé nghia 1a mét trai khodn 1a mot noi dau tu téi (nhu no da gay béi réi cho nha d4u. tukhén khé Irving). Bi quyét dé hidu diéu nay 1a cong nh4n mot sy tang 14i suat, nghia la gia cda mot trai khodn da sut xudng. Mot sy tang lai sudt, do vay, JA mot sy tén that von da xdy ra va néu tén that nay di lén thi qua thuc trai khodn 6 thé la mét cuge dau tu téi t@ ©. Vi dy, chuing ta thay 6 Bang 4.1: trai khoan khi mua ¢é 30 nam téi ngay man han tén that von 49,7% khi lai suat tang tit 10 dén 20%. Tén that nay qua Ién, lon hon |ai suat hoan vén hién hanh, dan dén Igi tite am (tén that - 39,7%). Viée phat hién nhing trai khodn cé ky han thanh toan dai hon c6 mot su thay adi vé gia én hon dudi tac dong eda mot sy thay déi lai suat da giup giai thich mo6t su that quan trong vé thai do dién bién cuia cac thi trugng trai khodn. Gia vé loi hie cua cdc tradi khodn dai han bat dink hon so v6i gid va loi hic cua ede trdi khodn ngdn han hon. Thay déi gia + 20% trong 1 nam, voi nhung bién thién tuong ung vé lgi tue cua ching la nhung dae diém chung cho cdc trai khodn cé thei gian téi ngay man han trén 20 nam (trdi khoan AT&T 8 yg ~ 2007 trong Bai doe them 4.2 1a mét vi dy) Déi véi nhiing trai khodn coupon cé kj han thanh toan ngan bang théi gian luu git (vi du, trai khodn sau ehot ¢ Bang 4.2) lai suat hoan von va mu Igi tute 1A bang nhau. Diéu edt 163 dé hiéu vi sao lai suat hoan von bang v6i loi tute déi voi bat ky trai khodn nao ma théi gian dén ngay man han cua né ngang véi thdi gian Juu git chinh 14 6 ché thay duge rang (trong truéng hgp nay) gid ¢ cudi cua thei gian luu git dé duge ef dinh 6 ménh gia. Do vay sy thay déi vé lai sudt 6 thé khong cé tac dung gi dén gid ¢ cuéi théi gian luu gid ctia nhuing trai khodn nay, va do @6, Igi tue s8 bang véi lai suat. hoan vén. Tém tat : Loi tic déi voi mot trai ku. un, diéu cho ban biét mét cude dau tat trai khodn tét nhu thé nao qua mot thei ky luu git, bang lai sudt hoan vén chi trong mot trugng hop dae biét : khi thoi gian iuu gitt va ky han thanh todn etia trai khodn 1a y nhu nhau, Déi vii nhing trai khodan ma ky han thanh tedn cia né lén hon thoi gian luu gid, nhung loi von va tén that von c6 thé dan dén nhung khac nhau quan trong gitta Iqi tite voi 1ai sudt duge do bang 14i suat hoan vén, Piéu nay dac biét quan trong déi voi nhiing trai khoan dai han, trong dé sy I¢i vén hay tén that vén cé thé la nhiéu. Day la ly do vi sao nhung trai khodn dai han khéng duge coi 1a nhiing tai san an toan voi Igi tite chde chdn qua mot thoi gian hu gitt ngan. (3) Néu irving khong ban tréi khoan. thi «Sn that vein cia ant ta taustmg gol fa “Su tha gidy”, Do ia wn thst khong ahd vingu anh ta khong mua tdi khodn niy, thay vao d6 gibi tide vao gan hang. anh ta s2 6 thé mua nbigu (rai khoan hom sos anh ta hign c6. CHUONG 4 - TiM HIEU LAI SUAT BAI DOC THEM 4.2. 127 Liéu nhing nguéi huu tri cé dau tu vao nhing trai khoan dai han "'vién vang" ? Mot chit kinh nghiém chung cho thay 1a nhimg ngudi vé huu sé dau lu tidn bac cllaho vio nhimg ching khodn, “yién vang" nhu nhimg wai khodn dit han duoe mot cong ty ving chic, vi dy cOng ty Ditn thoui & Bien tin My (AT. & T) phat banh, vi viée niy sé mang tai cho ho mot [gi tte an toan, Phai ching day 8 mot gop ¥ tt trong inh hinh (hi trudng ti chinh ngiy nay ? Bang 6 duoi day cho biét ngay gid va Gis va Iyi tie 461 vei cic trai khodn AT & T 8, 2007 : 1980 - 1990 Toi tue mOt ndm AGi vdi céc trdi khodn AT & T8,,,, 2007 tir 1980 dé 1990, Ran c6 thé thay, da cd nhong thing tram to Kin vé toi dic doi v6i khoan ay, lor tic thp va nguy cd Un that xdy ra trong mot s6 nim. Neu nhdag ngudi vé huw edn ban oi khoiin dé trang wai, ban (han ho thdy khé khin vé mal lai chinh khi gia trai khodn giam, Két ludn : cde neudi huu wi hay coi chimg ! du tu duye cho 1a "an to’ Nam Gid Wc cui nim 1980 7M 1981 or 0,5% 1982 Te +39,7% 1983 7m" +2,7% 1984 73 +15,15 1985 gst +33, 146 1986 gg +21,89% 1987 91 0,0% 1988 gol +7,55% 1989 OBie $20,03% 1990 9G" +6,35% 128 PHAN Il - NHUNG CO SO CUA LAI SUAT SU PHAN BIET GIUA LAI SUAT THAT VA LAI SUAT DANH NGHIA Tw lau nay trong qua trinh thdo luan, ching ta d quén mét tac dung lam phat déi véi chi phi vay muon, Ci ma cho t6i nay chung ta dang goi la Iai sust da khong ké dén lam phat va né cén duge goi mét cach chinh xac hon 1a lai sudt danh nghia dé phan biét véi lai sudt thye, la lai sudt duge chinh lai cho ding theo nhing thay di dy tinh vé muc gid, do dé né phan anh chinh x4c hon chi phf that cia viée vay tién ’, Lai suat thyc duge dinh nghta mét cach chinh xc hon bang phuong trinh Fisher, mang tén cua Irving Fisher, mot trong sé nhung chuyén gia kinh té tién té lon trong thé ky 20. Phuong trinh Fisher noi rang lai suat danh nghia (j) bang lai suat that (¢,) cong véi mic lam phat. dy tinh (1°). i+ 41) Khi chuyén déi cde vé, chuing ta tim duge Iai suat thuc bang lai sudt danh nghia tra di mac lam phat du tinh : i (4,12) Dé thay vi sao dinh nghia nay cé gid tri, trade hét ching ta hay xem xét mét tinh trang trong dé ban da thy hin mét mon cho vay don 1 ném voi lai sudt 5% ( = 5%) va ban du tinh mut gia gi nguyén khong thay déi trong thoi gian mét nam (1 = 0%), Vi cho vay vao cuéi nam ban sé cé thém 5% theo hién vat, nghia 1a, theo sé hang héa va dich vu thu té ban cé thé mua dugc. Trong truong hop nay, lai suat ma ban da nhan duge theo sd lugng thyc té cia hang héava dich vu la 5%, nghia la: i, = 5% - 0% = 5%. nhu phuong trinh Fisher da chi ra. Bay git cdi gisé xay ra néu li suat tang lén 10%, nhung ban dy tinh muc lam <6) Lai suat dhuc duuc dinh nghia trong bai duoc goi aot cach chin xéc hon woa la "fai sua hye tinh uude" (ex ante teat interest rate) vi néduye chinh Iai cho cing theo nhong thay 46i diptinh vé muc gid. Fay la Iai sudt thyc quan wong mhat cho céc quydt diah kinh &, va noi ung, né la edi md cae wha kinh lf mutin adi tdi kh ho ding cu “lai sudt ye” (lhe read iaterest rate). Lai suat due chith Iai cho dling theo nhong thay di wa thye tf v8 mu gia urge goi la “lai sutl hue tinh sau" (ex post real interest rate}, N6 ndi len ngudi cho vay da cé nhing hign vét (cen thige 18 tit dain the’ nao. (7) -MOv cong thie chiah xac hom cla phuemg twink Fisher (a =f, +10 + (6%) vi e201 FEE + Ds Lt i ere + Ui x Va Gir] Shai ve, (a c6 phuwmg trinh Gen day. DO; v6i gia try ahd cts, va T thank phn J, x 7 ef nhd, do vay ta b qua Ad nhur trong bai CHUONG 4 - TIM HIEU LAL SUAT 129 phat 14 20% qua 1 nam. Tuy ban cé thém 10% sé déla vao cudi nam, ban sé phai trd them 20% dé mua hang, két qua A ban chi cé thé mua it di 10% hang héa & cudi nim va ban da bj kém di theo hign vat. Day cung chinh xdc 1a diéu ma dinh nghia cua Fisher n6i voi chiing ta vi: i, = 10% - 20% = -10%, Voi tut cach ngué@i cho vay, ban 16 rang kém ude muén thy hign mot mén cho vay trong diéu kién nay béi vi tinh theo sé hang héa va dich vu thuc, ban thuc sz da thu duge m¢t lai suat 4am -10%, Mat khac, ngwoi di vay hoan toan c¢ Igi vi cudi nam, téng sé tian ma anh ta sé phai hoan tra sé kém gid di 10% tinh theo sé hang hoa va dich vy - ngudi di vay sé duge thé I¢i 10% theo hign vat. Nhu ban da thdy, khi ldi sudt thuc thdp, c6 nhiéu ¥ muon di vay tién vd it § muén cho vay. Cé thé phan biét mét cdch tuong ty gita Igi tute danh nghia va Iqi tute thutc. Let tue danh nghia, Igi tue khong tru di lam phat, 1a eai ma chiing ta dang goi 1a Igi tute. Khi lam phat duoc tri ra khéi mét Igi tue danh nghia, chung ta cé I¢i tute thu, né cho biét mét sé lugng hang héa va dich vu 6 thé mua thém duge nho viée ndm git ching khodn. bisa (2) “ cs TSE 10 wes za 9905, 980 1985 999 Fink 4.3. Lai soa thre va lai sudit danh nghia +1953 - 1999, (tin phiéu kho hac loai 3 thang 130 PHAN Hl - NHUNG CO SO CUA LAr SUAT Sy phan biét gia 141 suat thy va lai suat danh nghia la diéu quan trong vi lai suat thuc, phan anh chi phi thuc eda viée vay mun, cé thé 14 mét edng cu chi bao tét hon y muén di vay hay cho vay, N6 t6 ra la mat chi ddn t6t hon vé viée ngudi dan sé bi tae dong nhu thé nao do nhung cai dang xay ra trong thi truong tin dung. Hinh 4.3, trinh bay nhimg wéec tinh tir 1953 déu 1990 ddi vei lai suat danh nghia va lai sudt thye cua nhung tin phiéu kho bac Mf loai 3 thang, cho ta thay rAng lai suat danh nghfa va li sudt thuc thuong khong di kém nhau. (Diéu nay eting dung cho lai suat. danh nghia va lai suat thye 6 phan edn lai eda thé gisi - Xem Bai doc them 4.3). Dac biét khi lai suat danh nghia Ja cao trong nhang nam 1970, lai suat thy thu té lai rat thap luc dé, thudng 1a am. Theo tidu chudn cua Jai suat danh nghia cé 1é ban sé nghi rang nhing diéu kién eta thi truong tin dung [a céng thang trong giai doan nay bei vi hic do di vay la rat tén kém. Tuy nhién, nhung wée tinh cua lai suat thye cho biét rang eo thé ban di nhdm, Theo hién vat, chi phi cla vide di vay thuc ra la rat thap ®. (8) Do hau bét thu nbgp tai o My 2 di tuumg ebju thud Hen hang, tidn kiém duye thye sy theo hign vat di gitt mot tai khodn khong phdi ia Jai suat thye ma phueng tinh Fisher dink nghia. Thay vio dé, ni bling “Hi suat hye sau thud”, kai sust nay bing Jai suét danh nghta sau khi ngp thud thu nap wir di mac kum phat de unk. Vili mos cd nba, ch(u mot mie thud 30%, thi kan sudt sau thud kigm duge hei moc igi Khodin es lai sudt houn von 10% ebT Ia 7% vi 30% etia thu mbap tide Tat phai doe nop cho IRS. Nhu vay fai suit thuc sau thud dot voi trai khodn nay kbi lam phat che nis & amie 20% st la bing -13% (= 74 = 2091. Mot each tng quét hon, tab sud thyc sau thu€ ed thd duve bidu thi nbw : x U-t) = © mage thud thu nhap trong dat Cong thie tinh i sudt thwe sau thu€ nay edag i mot phép du tt hom chi phi thye wong vige di vay ala nhidu cOng ty va eé alain Mg, de Gung khi tink toan thu€ thu nhap bo 6 thé khéu di ign thanh tedn tai cho mén vay khO) Wing thu nhap eda ho. Nhu abé néu han phai ding ote dud 30% va vay mot mn vay thé chap Iai sutt 10%, han ov thé tir bee 20% edla mén lida td lad 10% eho thud thu nhgp eda ban. Chi phi danh nghia sau thud eda vige vay ag ehi eon 7% (10% tnt 30% cba 10% tid ted Jai) via Ki ike lan phat dy tinh Ex 20%. chi pat thye eta vige oh vay deo hign vat Bi - 13% t= 1% - 20%) Ning vi dy (vied cong thie wen day) chi ro, lai sudt aye sau thud luda lude tha him lak sua thye duge dinh nghia hi phuong uinh Fisher. Dé tim hidu sau hon vé vide doo Tai sust hue seu thug hay xem "Lai sat thye : mat cuge didu tu theo kinh aghigm’ vila Frederic S.Mishkin - Carnegie ~ Rochester Conjerance Series on Publis Policy, vol 13 (1981), PP 15 ~ 200, CHUONG 4 - TIM HIEU LAI SUAT 131 BAI DOC THEM 4.3. Toan c4nh Lai sudt danh nghia va lai suat thyc & nhing nudc cong nghiép héa khac Dé thi cho thay chi sé trung binh ai 1973 dén 1990, didu nay khong gidng nhu suai danh nghia va lai sudt day logi3 thang — Tai sudt danh nghia. Két tuan chung rang c6 tinh ti ti trong throng mai déi v6i 9 phong dién bien cia lai sudt danh nghia nue cong nghi¢p hoa hang dau. Gidng khong phfi la cing cu chi bée tit cho dién ohu 6 Mg, lai sudt thyc va lai sudt danh ign ca Ini sudt thyc, néi chung (6 ra 1a nghia khong di voi hau, T.ai sudt hye 5 dang déi voi cd the gidi. nhing nunc nay c6 xu hurmg ting Ien tir Lai sudt thuc vi lai sudt danh nghia cé tinh tdi G Wong thuong mai ¢ 9 nue ngoai da cong nghiép héa : 1973 - 1990 loisué? (2) oc Mi sath thee Ja (74 (916 ~~«t978~—«1980 (982 «RB «8B 1980 TPO TOM TAT L. Lai sudt hoan von, mot phép do mo14 —_tuong lai cla mot COng cy vay ng ¥di gid tr mot cach chinh x4c nhdt 1ai sudt, 14 lai sudt, «= -hOm nay cia mén tién dé. Viec dp dung Jam can bing gid tr hien tai cia ign ratrong nguyen Ly nay toat ra ring gid trai khodn 1 132 lai sudt c6 tuong quan nghich dio : khi lai sudt Wing thi gid wdi khoda gidm va nguyc lai. 2. C6 hai phép do lai suit kém chinh xée hon duye ding chung dé x4c diab tai sudt JGi v6i trai khodn coupon va tdi khoda gin gid. Lak sudt hoan von bign hanh, nd blag tiGn coupon chia cho gid cua mot tréi khoda coupon, ld mot phép do kém chinh xd¢ hon oa [ai sudt boan von, han ky thanb todn eta Udi khodn cing ngdn thi gid cla né cing cdch xa menh gid. Lai suat haan von wen cer si tinh gidim (con goi [a lai sudit b thdp tnt suzt hon wn dts von tinh gid) dinh g voi MOL trai Khyda gidim gid, va sy dinh thép chng ud nén xdu hen agu han ky thanh todn cua chimg khadn cang dai hon, Ngay khi cd hai phép do nay ta ihong chi din im Jae vé mie lak suat, tht mot sy thay déi ota CAU HOI VA BAI TAP * 1 MOL do fa ngay mai s¢ dang gid hom hay ker gid hom dei vei hyo hom nay tong 2 wuing hyp : khi fi sual 4a 20% va khi [ai sudt la 10% ? 2. Ban vira tring xd sd tidu bang 20 widu déla va dinye bia ura mot Uigu dola (mich thu€) mGi nam. Cé phar ban da duye 20 uigu dota ? * 3. NGu [ai suai Ja (0%, 914 ui hign tai cla mOt chimg khoda li bao nhitu néu nd thanh (an cho ban 1100 ddla vao nam «ti va 1210 déla vao nam sau d6 vi 1331 dota vao nam sau ata ? PHAd 11 - NHONG CO SG CUA LAI SUAT ching bao gié cing bao hi¢u mot sy dhay 461 Khéc c6 clung hung cia Lai sudt. 3. Loti nie ca chumg khodn, didu ndi voit ban ring ban da kinh doanh (6t déa mue nao bing vite git-chimg khodn nay yua MOC LoL giun din inne, 66 thé khée xa wi lai sudte do tico Iai sul hoan vot, Gis trai khodn dai han c6 dao dag kin khi lai sudt thay déi, Mac loi vin va in that von khi dy oc 1né km, day 1a ty do vi sao wai khoan dai han 2 ab (AN VEL Met Lyi Khong dure voi i i tue chide chin. 4. Lai sudt thye diye dink nghta Bs [ai sud( danh nghia tr di méc lam phat dy tinh, No Id mot phép do tit hem déi voi nhang ¥ nudin di vay bay cho vay so vii fit sudt danh aghia va nd Ia MOL cong cy chi béa tt hem vé dO cdng thing cua ede didu kign & Ui truving tin dyng so vii 181 sudt danh nghia. 4. Néu crag mot chimg khodn dé due dan vot gid 4000 dola, thi tai sudt hoan von phidu hon bay ithan 10% 7 Vi sao nhu vay 7 * 5, [lay vict cong hee duve ding dé tinh lai sudt hon vn eho 1 wai khpdn 20 nije voi lai sudt coupon 10% va ménh gid 1 1000 d6ta. trai khodn nay ban 2000 déla. 6. Tinh 14 sudt hodn von cia mot trai khodn gidin gid cémenh gid 1000 dota man han trong 1 néin, udi khodn han viii gia 800 déta. * 7. Tinh (ai sudt hoan von cia mot mon vay den | tigu ddla yeu chu hoan ta 2 tri¢u dola wong 5 adm ? CHUONG 4 - TIM HIEU LA! SUAT 8. Dé ua tidn hoe phi, byn vita vay mot mén 1000 déia cla chinh phd, mén nay yeu cau ban thanh todn 126 dola gt nam trong, 25 nim. Tuy nhign ban khong phdi thanh todn gicd cho ufi ngdy baw it aghisp dai hoc sau day 2 nam. Vi sao 1ai sudt hon von Jai nat chide nhd hum 12% 9 1a; sudt hodn v6n di voi moa vay trd Gdn co dink thong thinmg 1000 doa wong d6 ban thanh toda 120 dola méi nam trong 25 nam la bao nhitu ? * 9, Trdi khndn 1000 dola nao co tai sud hoda vén cao hon : Udi khoan 20 nam han voi gid 800 dola vei lai sual oan vin hign hanh 15% hay w4i khodin mot nam ban viti gid 800 dota véi moe Iai such hoan vén hig hank 5% ? 10. Chon § tai khoan kho bac My wong wang Wai khodn cia [ abit bao va tinh I: sudt hoan von hién hank, Chi ra khi nap lai sudt hoan von hién hanh la mét xdp xi de cia tai sudt hoan von ! * 11. Ban duinye méi mua hai G4i khoan - 1 wai khoan kho bac My han ky L nm visi 133 lai sudt hoan vn 9% va tin phigu kho bac M9 han ky 1 nam véi mét lai sudt hoan von U6én co sd tink gid 8,9%. Ban chgn cai nao bon ? 12. Ban sé tigp tuc git cai nao thi hon néu cé mot sy gidm Mi suit : Wai khodn dai hyn hode wai khodn ogtin han? Visao ? * 13. C6 vin wai chinh Francine via moi 26p ¥ v6i ban nh sau : “hing wdi khodn dai han clic chan 14 abtag vy ddu we ton vi Lui sudt cua mG vunyt qué 20%". Co nha ict la Francine ndi ding khong ? 14. N&u fai sudt vay thé chip ting tir 5 dn 10% nbung mae (ang dy tinh vé gid cha (dng lir2 doa 9%, moi nguei cé dé mua phd hon hay gap khd khan hon ? * 15, Lai sudt da Lhdip bon ¢ gica ahimg nam 1980 so vii cudi nhing nam 1970, wy vay nhiéu nha kink t da khuyéo ring bi sudt diye thye da cap hon ahiéu vao giva nhing nim 1980 so voi cudi nhéng nan 1970. Didu nay cé ¥ nghia thé nao ? Ban c6 cho ring nbang nha kinh tf may n6i ding hay khong ? CHUONG 5 Mot phuong phap don gian cho viéc chon ching khoan dau tu : Ly thuyét lugng cau tai san LOI DAN Gia su ban bat nge phat len ! Co thé ban vita truing gidi dgc dac 25 triéu déla, va mé6n tra d4u tién 600.000 déla cia ban da vita toi hoae mét ngudi than chét di dé lai di chic cho ban mét mén dng san 200.000 déla. Cé 1é ban muén lam rat nhiéu thi vei cia trai cho nay, tau mot ngéi nha lon, mua mot chiée Ferrari hoac dau tu vao vang, dat, tin phiéu kho bac, hay cé phan IBM. Ban sé quyét dinh nhu thé nao vé viée chon gitt nhimg Joi tai san gi dé luu tra cda cai moi cé cua ban? Ban phai can cut chudn mye nao dé quyét dinh chon cdi gi trong sé nhung phuong tién eat gid cua cdi khac nhau nay ? Lieu ban chi mua mot loai tai san hoac mot vai loai khac nhau ? Chyong nay giup tra Iwi nhing cau héi dé nhe viée phat trién mot ly thuyét kinh té goi la dy thuyét luong cdu tdi sdn - (hode con goi la ly thuyét chon ching khoan dau tu}. Ly thuyét nay - mot trong nhitng cong cu phan tich co ban ding 46 nghien cw tidn tg, hoat dong ngan hang va thj trong tai chinh - vach ra ti¢u CHUONG 5 - MOT PHUONG PHAP BON GIAN CHO VIEC CHON CHUNG KHOA\ chudn guan trong khi quyét dinh nhung tdi san nao dang mua. Ngoai ra no con cho chung ta mét ¥ tuéng vi sao nén da dang héa tai san chu khong nén dat tat ea tring vao 1 ré. Trong cac chuong sau, chung ta dung ly thuyét tai san dé phan tich nhiéu hien tugng kinh té, nhw : hinh thai didn bién cua lai suat, vide quan ly tai san c6 va tai san ng ngan hang, qua trinh cung dng tién te, su tién trién cia he thong hoat dong ngan hang va déi méi tai chinh, Iuong cdu tién t@ va cdc ly thuyét vé hinh thai dién bién eva thi trong tai chinh, NHUNG YEU TO QUYET DINH LUONG CAU TAI SAN M6t tai sn 1a mét vat sé hitu co chia gid tri. Nhong thutnhw tién, trai khoan, 6 phiéu, tac phdm nghé thuat ; dat, nha, thiét bi néng trai, may méc sdn xuat v.v... déu 1a tai sn. Khi phai tra lei cau héi 1a cd nén mua va ndém gid mét tai san, hoac nén mua mét tai sn nay thi hon la mua mdt tai san khde, mt cd nhan phai xem xét nhuing yéu té sau day : 1, Cua cai, toan bé nhung tiém luc kinh té hién cé cho c4 nhan dé. 2. Lai tute du tinh cia m$t tai san nay so vi cdc loi tric du tinh cua nhiing tai san thay thé. 3. Miic do khong chdec chan hoae rui ro di kem voi Igi tute ca mot tai san so vi cac tai san thay thé. 4. Tinh "long” etia mét tai s4n so v6? cde tai san thay thé, nghia 1a no co thé nhanh chéng va dé dang chuyén sang tién mat nhu thé nao, Husng dan nghién cu Khi chung ta thao luan timg yéu té anh hwong aén lugng cdu tai.san, thi hay nhé rang chung ta luén luén gitt tat cd nhimg yéu té khac khong déi. Cung suy nghi vé cdc vi du bé sung déi véi viée nhttng thay 44i trong méi yéu té sé anh hudng thé nao @én quyét dinh cua ban trong viée mua mét tai san, vi du mét cdi nha hode mét sé cé phan. Phuong phdp true quan nay sé givip ban hiéu li thuyét nay ving dung nhu thé ndo trong thuc té. 196 PHAN Il - NHUNG CO SG CUA LAI SUAT Cia cai Khi m6t ngudi thay ring cua cai cua anh ta da tang len, anh ta cé them tiém lye kinh té sén sang dé cé thé mua sam tai san, va nhu vay, khong cé gi dang ngac nhién, sé lugng tai san ma anh ta yéu cdu (lugng cdu tdi san) sé tang len, Lugng edu vé cdc loai tai san khac nhau chée chan cé nhung dap ung khae nhau déi vi nhitng thay déi vé cua cai, tay nhién lu¢ng cdu mot 36 loai tai san sé tang nhanh hon theo su tang cia cai so vi long cdu nhimg logi tai san khac. Mite dé cia su dap ung nay duge do theo mét khai niém goi la"DO co dan eda lugng céu theo cia edi" (tuong ty nhu khai niém vé dé co dan cua lugng c4u theo thu nhap ma ban da hoc ¢ giao trinh nhtng nguyén li kinh té), Do co dan cia lugng edu theo ctia cai do luéng xem, khi moi thy khac khong thay adi, Igng cdu vd mdt Toai tai san thay déi bao nhieu phan tram ung vdi mdi phan. tram thay déi vé eda cai. % thay déi vé lugng cau do co dan eda lugng cau % thay déivé cuacdi ” cua cai ‘Vi du, néu lugng cdu tién mat chi tang 50% khi cua cai tang 100%, chung ta néi rang tién mat cd mét do co dan cua lugng cdu theo cua cai 1a 1/2. Néu doi voi mét ed phiéu lzeng edu tang 200% khi cua edi tang 100%, thi do co dan cia lygng edu la 2. Cae tai san e6 thé duge phan lam 2 loai tay theo gia tri dé co dan eda long cdu theo cda cai ca ching. Mét tai san Ja “cdn thiét" néu chi dém mite ma dan ching muén ném giv, boi vay khi cia edi tang lén, mite tang lugng c4u cua tai san d6 tinh theo phan tram sé it hon née tang cua cda cai tinh theo phan tram - néi khde di, a6 eo dan theo cua cai cua nd nhé hon 1. Do lugng cdu cla mt tai san cfin thiét khéng tang ti lé voi eta cai, 86 luong cua loai tai san nay ma dan ching muén nam gid so vei cia cai etia ho sé gidm di khi cda cai tang. MOt tai san la "cao cp" néu do co dan theo cua cai cia né len (1) Tuy vay. cé thé cé mot s6'loai ti sin goi la “tai sin hem gid” thi sd fugng odin thidt khOng tang [an kh: sé lung, Ga cai ting lén, nhomg Jogi tai san nay 18 hidm. Nhu vay di vet me dich cia ching (a. ching ta fudn che rang yu cau vd 1ai sin ung Khicila cdi wag. CHUONG 5 - MOT PRUONG PHAP ©ON GiAN CHO VIEC CHON CHUNG KHOAN... 137 eee ROA 187 hon 1, va khi eda cai tang, lugng cu tai sin nay tang nhiéu hon theo tile va s6 lugng ma dan chung nam giv so vai cia cai cia ho sé tang lén, Cé phiéu va trai khodn dia phuong 14 nhing vi dy vé tai sdn “cao edp", tién mat, tién guti tai khodn séc lA nhiing tai sdn “can thiét". Tae dung cua nhing thay déi vé cuia cdi Adi vei lugng edu mét loai tai san cé thé néi tom nhu sau : Khi git nhuing thit khdc khéng thay déi, mt sy tang vé cia cdi lam tang long edu mot tai sdn, va su tang long edu nay lon hon néu tai san dé mang nhiéu tinh chat cao cdp hon Ia tinh chat edn thiét. Loi tie dy tinh Trong chuong truée day, ta da thay rang 19i tue cua mét tai san cho biét ta duge lgi bao nhiéu do viée ndm git tai san 46, Khi chung ta dua ra quyét dinh mua mét tai san thi chung bi anh hudng béi viée chung ta dy tinh igi tue cua tai san do lA gi, Vidy néu mot trai khodn cua cong ty Mobil Oil cé mét loi tiie 15% trong mét nda théi gian va 5% trong ntta thei gian kia, thi Igi tute dy tinh eda no (ban cé thé coi nhu Ii tic trung binh) a 10% ®. Néu Igi tite dy tinh eda trai khoan Mobil Oil nay tang len so voi Igi tue dy tinh ctia cae tai san thay thé, khi git cho moi thir khac khong aéi, thi né tre nen dang mua hon va lugng cau trai khoan nay tang lén, Diéu nay cé thé xay ra theo 2 each : (1) Khi Ioi tue dy tinh cho trai khoan Mobil Oil tang lén trong khi loi tue cua tai san thay thé - vidu, cd ph4n trong cong ty Amorica Broadcasting - git khong thay di, hodc (2) khi gi tttc tinh cho tai san thay thé, ed phan ABC, giam trong khi Ioi tue cua trai khodn Mobil Oil gi nguyén khong déi. Tom lai: M6t si tang loi hide dir tinh eda mot tai sdn so vdi loi tite dy tinh cia mét tai san thay thé, khi git moi thé khac khong déi, sé lam tang lugng cdu tai sin do. 2) Moi cach ng quit hon, Igi toe dy tink bing md: ng c6 tink le eda m6i mol Lei tte eb ane duvge thie high hin vii xic suai audi higa cila no : REP = Lp, x RET, joi tie du inh P= de sud thye higa RET, RET, = gi tre duge thc hin, trong 46: x Whee x 5% = 10% 138 PHAN Il - NHUNG CO SG CUA LAl SUAT OR Rui ro Mute dé ri ro hoc khéng chdc chin vé lgi tute cua mot tai san cuing tae dong Jen hrgng céu tai sin d6. Ta hay xem xét 2 tai san : Cé phigu trong hang hang khéng Fly-by-Night va cé phiéu trong Cong ty xe buyt Feet-on-the-Ground. Gia sit 6 phigu trong hang Fly-by-Nighi e6 Igi tute 15% trong mia théi gian, va 5% trong nita thdi gian khdc, do day loi tute du tinh ld 10%, trong khi ¢é phiéu & cong ty xe bust Feet-on-the-Ground cé mét Igi tue ed dinh 10%. Cé phiéu # hang Fly-by-Night c6 su khong chdc chan vé Iqi tuic, do vay ed mic rui ro Ién hon so voi cé phiéu ¢ Feet-on-the-Ground, vay I9i tite nao 1a chde chan®. Mot ca nhan khéng ua mao hiém sé uu tién chon cé phiéu & Feet-on-the- Ground (thu chdc chan) hon la e6 phiéu 6 Fly-by-Night (tai san rui re), tuy cde cd phiéu nay cé cang loi tute dy tinh 10%. Can mot ngudi thich mao hiém 1a m6t ngudi wa mao hiém hay nguoi yeu mgo hiém. Hau hat dan ching khéng ua mao hiém, do vay, khi moi thu khac bang nhau, ho sé wu tién ndm giv tai san it rui ro hon. Vi thé, khi gitt moi thu khac khong déi, néu si rui ro cua mét tai san tang len so vdi riii re etia ede tai sin thay thé, thi Leong cdu ctia né sé gidm. Tinh long Mot yéu té khae tac dong dén lugng cau mét tai san la tinh ling eda né ; tite a, né c6 thé chuyén sang tién mat nhanh dén mite nao ma khang chiu nhiéu phi tén, Vi du, mét ngoi nha, khong phai la tht tai san léng nhidu, béi vi dé ban nhanh 1 ngéi nha nhim thanh todn ede héa don ng, né phai ban véi gid thap di G) Mot cng thite do ri ro duye ding thutmg xuyen la céng thie do Weh chudn o o= YE, RET RET. Trong dé moi bith 6 da duge dinh nghia trong chi thich cud trang wade day. Vii cS phidu Hly-by-Night, n6 Wing V0.5 x (159% - 10% + %&, trong khi dét v6i o6 phigu Feeton-the-Ground néte Vi x (10% 10%) = OF, Nhw ban thay, 8 phitu My-by-Nigm. Wi san ahidu oii ro hon, 6 mt do Ich chudn v8 lod uke [én hon. Néu c6 sgt thi sdn khae. vidy mi of phidu alia hang High Flyer Incorporated voi hyi te (0% é MOL ada thi gian vA 20% 6 nia khdc, loi tie dr tinh cia nd cng la 10%. Tai sin nay nhidu ri ro hem ed 2 Gi sia bia va dd Ich chufn loi tie cia né cho thay didu nay. Voi cd phigu High Flyer. 40 leh chuda VYo5 xO%- 10% F405 (20%- 10%! = 10%, né cao hon dd iech chudn cia cB phidu Fly-by-Night hode Feet-on-the-Ground. GHUONG 5 - MOT PHUONG PHAP DON GIAN CHO VIEC CHON CHUNG KHOAN.., 139 ee ee eee nhiéu. Chi phi giao dich trong vide bin 1 ngéi nha cing dang ké (1é phi mai gidi, Jé phi nat su v.v..). Mot tin phidu kho bae My, 14 mot tai sdn c6 4g léng cao. No ¢6 thé duge ban véi chi phi giao dich nhé trong mot thi trudng duge té chtic tot, trong dé cé nhiéu nha buén, do dé né c6 thé duge ban nhanh véi chi phi thdp : M6t tdi san cang long so véi cdc tdi sin thay thé, khi git moi thit khde khong thay déi, thi né cang duge wa chugng va lugng edu tai sin dé sé eang lén. LY THUYET LUONG CAU TAI SAN Tat c nhing yéu té quyét dinh ma chving ta vita thao luan 6 thé duge gop véi nhau vao Ly thuyét lvong c4u tai san, ly thuyét nay phat biéu rang, khi gitt moi yéu té khac khéng déi : 1, Largng cAu mot tai san thuong 6 tuong quan thuan véi cia cdi voi mét dap ung lén hon néu tai san dé cé nhiéu tinh chat “cao c4p” hon Ja tinh chat "edn thiét’. 2. Luong cau mot tai san e6 tuong quan thudn voi l9i tite du tinh ctta né so voi cdc tai san thay thé. 3. Luong cdu mét tai san cé tuong quan nghich dao v6i rdi ro vé lgi tute ca nb so vi nhiing tai san thay thé. 4. Luong cdu mot tai sin ¢é6 tuong quan thuan véi tinh Idng cua n6 so véi nhting tai san thay thé. Nhung két qua nay duge téin tat ¢ Bang 5.1. NHUNG LOI ICH CUA VIEC DA DANG HOA Thao luan eda chung ta vé ly thuyét lugng cdu tai san chi ra rang hau hét dan chung muén tranh rui ro : tute 1a, ho 1a nhung nguoi khéng wa mao hiém. Thé thi vi sao lai cé nhiéu ngudi déu tu ndm git nbiéu tai san rui ro chit khong phai 1a chi c6 mot ? Phai chang viée nam giv nhiéu tai san rui ro da dat nha dau tu nam gid chung trude nhiéu rdi ro hon mia ? Léi canh bdo tit xua vé viée dug dat tat cd tring cia ban vao mot edi ré chinh Ja chia khéa cho cau tra loi: Boi vi ndm git nhiéu tai sdn ui ro (duge goi la da dang h6a) giam bét téng rui ro vé nining tai san dé ma mot nha dau tu gap phai, da dang héa la cé Igi. Dé xem vi sao lai nin thé, ta hay xem xét mot s6 vi du dac bigt vé vige mot nha dau tu sé nhan duge thanh qua nhu thé nao trong cde viee dau tu cua anh ta khi anh ta ndm gitt 2 loai ching khodn cé rui ro. 140 PHAN ii - NHUNG CO SO CUA LAL SUAT Bang 5.2. Téa it; Dap ang lueng cau vé mot tai sin trinic cdc thay déi vé thu nhdp bode cou cli, lei tire dy tink, viii ro v6 tint king. Thay ddi cia bien 86 “Thay d6i vé luyng cau Cia cai T T Lqi tie so vit i sin khde T t Rai ro so wii Wi sin khac tT + Tinb long so véi Gi sin khic T tT Chi thich : Chi agu nbang trong hep 46) Luong chu s@ nguyc lai ver nbong chi u sO ling. Hé qua eiia vige bign so gidm doi voi sy thay 12, ‘Ta hay xem 2 tai sn : mét cé phigu cia cong ty Frivolous Luxuries, va mét cé phiéu cua Bad Times Products, Unlimited. Khi nén kinh té manh, gid sur la mot mia thai gian, Frivolous Luxuries ¢6 doanh sé cao va Igi bie ca cé phiéu nay 1a 15% ; khi nén kinh té yéu kém, nua con Iai eda thoi gian, doanh sé thap va igi tute cua cé phiéu nay 1a 5%. Mat khac, gid sit san xudt cua Bad Times phat dat khi nén kinh t6 yéu kem do do Igi tuic cia ed phiéu dé 1a 15%, nhumg Ioi tric Tai kém khi nén kinh té manh va chi la 5%. Do ea hai cé phigu nay dén ed Igi tite 15% trong mot mita thei gian va 5% trong mia kha, cd hai déu cé mot loi tate du tinh la 10%. Tuy nhién, cd hai cé phiéu @éu cé ri ro thue su vi cé su khéng chéic chan vé loi tute thye etia ching. Tuy vay, gia sd rang thay vi chi mua cé phiéu nay hay cé phiéu kia, nha du tu Irving dat mot nda tién tiét kigm etia minh vao cé phiéu Frivolous Luxuries va mia khde vao cé phiéu Bad Times Product. Khi nén kinh té manh mé, 3 phiév Frivolous Luxuries ¢6 Iyi tute 15%, con ¢6 phiéu Bad Times Product c6 Igi tate 5%. Két qua Irving thu duge Ii tte 10% (sé trung binh etia 5% va 15%) trong viée nim git 2 cé phigu. Khi nén kinh té yéu kém), Frivolous chi ¢6 Igi tate 5%, con Bad Times Product ¢6 loi tue 15%, nhu vay Irving van thu dugce toi tite 10%. Néu Irving da dang héa bing cach mua ca 2 cé phiéu, anh ta thu duge igi tate 10% bat ké la nén kinh té dé manh hay yéu. Irving kha lén nhé chién luge da dang héa nay vi Igi tute du tinh cua anh ta 1a 10%, bing voi khi chi git cé phiéu CHUONG § - MOT PHUONG PHAP DON GIAN CHO VIEC CHON CHUNG KHOAN,., 141 Frivolous Luxuries hay chi git cé phiéu Bad Times Product, va anh ta chua bi dat trude bat ky rdi ro nado. Tuy trudng gp ma chung ta vita mé td, cho thay Igi ich nhy thé cia viée da dang héa cé vé hoi khéng thuc té. That la khé tim duoc 2 ching khodn cé nhing dac tinh 1a khi loi tue cua mét chutng khodn cao thi Igi tite cia chitng khoan kia tuén™ thap. Trong doi thue, chung ta dé cé kha nang tim thay nhing ching khodn cé toi tric tét nhat nhung lai déc lap voi nhau ; tute 1a khi mét 19 tiie cao, thi lpi tic kia ¢6 thé 1a cao hay thap. Gid su rang cé hai ching khodn 6 mét loi tite du tinh 10% (véi loi ttc 8% & mét nia thei gian la 15% @ nifa théi gian kia), Doi khi ca hai ching khodn sé thu duge Igi tic cao hon va doi khi cd hai sé thu duge Igi tute thap hon. Trong trudng hgp nay, néu Irving c6 téng sé tién ¢:méi chiing khodn bang nhau, anh ta sé thu duge cing mot I9i ttc (tinh trung binh) nhu néu anh ta da dat tat ca tién tiét kigm cua minh chi vao m6t trong hai ching khoan. Tuy nhién, do Iqi tute cua hai chimg khoan nay déc lap vi nhau, cé thé 1a khi m6t ching khodn dam lai I¢i tite cao 15%, thi chuing khodn kia chi mang lai Igi tute thap 5% va nguge lai, Irving 6 mét I9i tite 10% (bang Igi ture dy tinh), Vi Irving c6 thém kha nang nhan duge cai ma anh ta dy tinh nhan duge khi anh ta giit ca hai chung khoan thay vi chi git mét thi. Ching ta cé thé thay rang Irving lai da giam duge ri ro cia minh qua viéc da dang héa'®, (4) nwing hop durge: md Ui nhur th’, cée Iyi tie eiia 2 ching khoin duoe goi li cd suomg quan d6i ngbich. (5) Ching ta ciing ¢6 thi thi'y cing vite da dang héa wone vi dy ten day dn ii roi co hap on qua vige xem xétd lgch chu eta Igi tire Khi [rving da dang héa va khi anh ta khong lim nur vay. Dd ien chudin cita lei te nu Irving nam chi mot trong hai chumg khoan li \Y/O.5 x (1S%- 10%) OS x SE. LOL) = $%, Khi Ieving gic hai ching khean voi slung shu nhau, c6 mot xéc suai 1/4 cho wimg hop anh ta sé nhan dug 5% or ed hai ching khoan (cho mot lyi uic tng 5°%), mat née sud 1/4 cho trutmg hop anh ta st nhgn duge 15% ured hai che mod loi tke téng 15%, vi mot he euAt 1/2 cho trading hyp ath ta s8 nhin duge 15% dy mot ching khaan va 5% tw mot ching khodin kia (cho mot chu nhap Wag 19%). DO lech chaudn ca lot Alc khi Irving da dang héa st 1a + 40,25 x (5% - 10%)4 OS x (UR 10%E= 3,56 i Irving da dang héa thap bon so vGi khi anv ta chi git mot ching khosin, ta thay 0,25 x (15% Dodo Reb chugn aia Igi wie da dang héa a3 gidm niito. 142 BAI DOC THEM 6.1 PHAN Il - NHONG CO SO CUA LAI SUAT Chien Lich Donald’ Trump, mot biée wong giau cd kiéu ngao wong nhimg nim 1980, minh bya cho sy nguy biém cu vite khong da dang hoa, Trump, tac gia cia cudin such baén chay nha, Trump: The Art of the Deal (Trump : Nghe thudt giao dich), da thye hign mOt cude giao dich qué nhidu vé bat dong sin. Bat dong san cia Trump bao gém khéch san Plaza, mot 10 dil rong 74 mau Anb chu xay dumg 6 bo ‘Tay Manbattun va 2 song bec 6 Auantic City, tir day, ding ta din sau va thi trndng bal dong sin va da vay rit nbicu dd mua va phye héi lai mot song hac khae tat Atlantic City, sang bye Taj Muhat, wi git i tid6 la. Vi sy thigu da dang hea cia Trump, bat curs suy yeu nau oda thi trudng hat dng, sin va song bac déu a6 thé fa thm hoa, va sau day chinh xac 1a nhimg gi da xy ra. Voi sy yéu kém di cba Uni ireong bal dong sin Deng Bac bat dau vao cud nhimg nam 1989, va nhimg thu nhap thip so vii dy tinh cia song bac Adantic City, Tramp 4a cam thay khOng da kha nang thanh tan chine di ny cda minh yao gita nim 1990, Chi 65 wigo dola vay 06 hao lah ty 4 ngan bang New York City va mot nhém 70 ngén hang khac da cho Trump vay tude day, 1 chd dya dé Trump co thé wanb khdi pha san, Nong kh Nhung nguy hiém cua vide khong da dang hda ; TRUMP - cuge sup dé khan van tip tuc dn vai song buy Taj Mahal 2 bute Trump phai ti bd mot nba vn ling, cia minh & song bee van cudi 199). Theo sy dan adp wi cae ngin hang, Trump phai ta bé phan ln quydn ty quyst ong cong cube kinh deanh eda minh 5 va mot digu 14 1¢, da dp dit In cd ngdn sich. Chi lien ed nan da bj gist han 6.450.000 do da md thang trong nim 1990, 375000 do la moi thang trong ndm 1991, 300000 4 la mbi Ihang trong nam 1992 va sau dd. Tuy nbiing hyn ché nay khong phdi ta didu khé chju dung néi cho tdi hay cho ban, nhung Trump, ngvoi chi Gu thd edu ed thé thiy daly 1 ted nggi nghiém ung cho phung cach song cia dng ta. Ngoi nha 110 budng & Florida, chiée du thuyén 29 trigu va chide may hay len thing, 66 thé tl c& phdi pan di. Digu c6 thé cvi La thumg td len hon nia cho "Ngai Donald” aby nhong ngudi thin can got ong ta, 1a 6 chd, sy ky digu cia cdi ten Trump cd tnd khong oda nga. Nam 1989, gi4 v7 rai sin rng eda Trump dige nev ta la 1,7 ui do fa, nhumg thang 8- 1990, Uy ban kiém tra song bac New Jersey da tiét 10 ring Ong ta c6 thé khong con gi khde mguat mdn ny Gf 294 uigu de la. ‘Mot trueng hop ma Irving khéng thu duoc lei do da dang héa dé 1a khi nhing Jgi tute cia 2 chting khodn nay di keém nhau mét cach sit sae, Trong truong hop nay, khi ching khoan thit nhat cé Iqi tute 15%, chung khodn thit2 cing cé Igi tute 15% va giut két qua lqi tute cia cd hai chung khoan Ja 15%. Khi chting khodn tht 1cé lgi tic 5%, ching khoan kia co loi tite 5% va gi cA hai két qua 6 muic Igi tite CHUONG 5 - MOT PHUGNG PHAP BON GiAN CHO VIEC GHON CHUNG KHOAN.., 143 ————————_— errr ere ON 148 5%. Két qua eda vige da dang héa bing cach gitt cd hai ching khoan 1a c6 mot loi tute 15% trong mét niza thdi gian va 5% trong mia kia, diéu nay dung la cung mot két hgp cde Igi tute thu duge khi chi git’ mét trong hai chitng khoan noi trén. Két cue, vige da dang héa 6 truéng hop nay khong dan téi bat ky sy gidm rdi ro nao. Nhung vi dy chung ta vita xem xét trén day minh hoa cho nhiing diém quan trong sau day vé van dé da dang héa: 1. Da dang héa h4u nhw luén ludn cs lpi cho nhung nha dau tu khéng va mao hiém do né gidm rui ro, tri khi loi tite cia nhing chitng khodn dién bién theo nhau m6t cach hodn hao (diéu nay rat hiém xay ra). 2, Nhung lgi tite cia 2 chung khodn cang khéng di kém véi nhau nhiéu, thi Igi ich euia vie da dang hoa cang nhiéu hon (gidm rii ro). Doi voi mot trién vong trong thé gidi thye cua vide da dang héa hay xem Bai doc them 5.1. Voi nhitng hiéu biét vé nhung yéu té anh huéng dén cdc quyét dinh cia nhung nha dau tu tréc viée mua va luu gid cdc tai san khde nhau néi trén, chung ta san sang nghién ciu sau chuong sap tei xem gid cua mét tai san cu thé - cde trai khoan - duge xac dinh nhu thé nao. TOM TAT thay thé. 2. Viée da dang héa (nam git nhidu hon mot tai san) lam Ipi cho cde nha dau tu vi né lam gidm rdi ro ma hg phai duwong dau, va Ii ich cang lon khi loi tui tir cde ching khodn cang khong dién bién theo sat nhau. 1. Ly thyyét Iugng edu tai san cho chung ta wide rng lugng cau tai san cé (a) tuong quan thuan véi l9i tite du tinh cia mét tai san so vdi cdc tai san thay thé ; (c) tong quan nghich voi mute rdi ro cia 1 tai san so vi cdc tai sin thay thé ; va (d) tong quan thuan véi tinh long cia m6t tai san so véi cdc tai san CAU HOI VA BAI TAP *1. Bang ly thuyét iuymg cAu thi sin hay gidi thich vi sao ban sé them hodc gid bot ¢) Thj trading trai khodin tré-nén Iéng hon. d) Ban ua Ligu vang tang gid. ¥ mun mua cé phitu ciia Polariod wong nbdng tin hudng sau : a) Cia ci cua ban suy gidm. b) Ban dy din né duye nang cao gid tr). ¢) Gid cA 6 thi trudng wai khodn ed nen bat dinh hen. *2, Bang 1¥ thuy¢t lg cau ti sin wen day hay gidi thich vi suo ban s¢ them hoje 144 gidm bot y mudn mua mot ngdi nha ong nhimg tinh huGng sau : a) Ban via thia ké mt im ngan dola. b) Chi phi moi gidi bat dOng san gidm tir 6% gid ban xudng 4% pid ban. cc) Ban dy tinh od phigu Polariod Ling git tr] gdip doi trong nam Wi. ) Gid cA trong thi trdng 6 phicu us nén bat dink hon. ¢) Ban tri tinh gid nha st gid. *3, Bling ly ihuyét luyng cau tai sin, hay gid thich vi sao ban sé them hode gidun bot ¥ muda mua vang trong nhimg tinh hudng sau > a) Vang lai wé nen duye tra thich ding Jam phuong tién trao di. b) Gid cA uong thi ung vang 6 My wit nén bat dinh. ¢) Ban dy tinh Jam phat gia tang va gid yang c6 xu Inning chay theo mic: gid téng hop & M9. d) Ban dy tinh 1ai sudt tang. 4, Bang ly thuyét lugmg cau tai sain, hay gidi thich vi sao ban sé c6 whem hoge gid bot ¥ mudn mua wat Khodn AT & T trong nhimg tink huéng sau : PHAN Il - NHUNG CO SG CUA LAt SUAT a) Vigc mua bin nhang t4i khodn nay tang Itn do vay chang dé ban. b) Ban dy tinh mot "hi wuimg" du co gid c6 phicu xudng (nghia la gid c6 phiéu dy inh sé syt gid). c) Chi phi moi gid c6 phiéu giam. d) Ban dy tinh lai sudt tang. ¢) Chi phi moi gidi trai khodn gidm. *5, Cau siu (8 dung, sai, hay khong ret: "Mot ngudi cing sy riii ro, ha cing ¢O thé da dang hoa du ww" Hay gidi thich vi sao? 6. Gid siting (i s6 hiry mot doi bong "4 va. tdi c6 ke nach da dang héa bing each mua cé phan & : a) Mot cong ty, cong cy nay sif how mge doi béng 13. bode b) Mot cong ty duye phdm. Truvmg hop naa trong 2 cudc dau tu nay co thé gidm ndi ro chung ma ti gap phai ? “7, Can sau day IA ding, sai, hay khong rO ret: "Khong c6 nguyi so mii ro nko kui di mua mot ching khodn co Wyi tie dy dink thdp hon, nhiéu rai ro hon, va kém long bon so y6i mot chimg khoan khée", Hay gidi thich. CHUONG 6 Hinh thai dién bién ctia lai suat LOI DAN Dau nhing nam 1950 lai suat danh nghia cia nhumg tin phiéu Kho bac loai 3 thang la khoang 1% mét nam, nam 1981 lai suat da dat dén muc trén 15% rdi gidm di xudng dudi 6% gida nhumg nam 1980, va 1990 da tang lén trén 7%, Diéu gi giai thich niutng dao déng quan trong nay cua 14i suat ? Mot ly do vi sao ching ta nghién ewu tién té, hoat dong ngan hang va thi truong tai chinh chinh la dé mang lai mét sé tra Idi cho cau hoi nay. Trong chuong nay, chung ta xét xem ]4i sudt danh nghia duge xae dinh nhu thé nao va nhang yéu té anh huéng dén hinh thai dian bién cia n6. Do ching ta biét ring lai suat co tuong quan nghich dao vot gia trai khodn, néu ehuing ta cé thé giai thich gid trai khoan thay déi, thi clning ta cing co thé giai thich vi sao lai suat dao dang. O day, chung ta sé 4p dung su phan tich cung cau dé xem xét vi sao gia trai khodn va ai suat thay ddi. KHUON MAU TIEN VAY : LUQNG CUNG VA CAU TRONG THI TRUONG TRAI KHOAN Chuing ta truéc hét tiép can véi van dé phan tich viée xdc dinh lai sudt bing cach nghién cuu lugng cung va edu trai khoan. Buse dau tién trong qua trinh 7-TTNH 146 PHAN I - NHUNG CO SG CUA LAI SUAT phan tich va dung ly thuyét lugng cu tai san da nghian cutu ¢ Chuong 5 dé thu duge duong edu (demand curve), né 14 su lién hé gitta lugng edu va gid khi tat ca ede bién sé kinh té khac duge git khong déi (nghia 1a cdc gid tri cia nhing bién sé khde duye lay theo cde gia tri cho trudc). Ban cé thé nhé lai cae mon hoe kinh té truée day, mot sy thita nhan rang tat ca cdc bién sé kinh té khde duge git khong d6i duge goi la ceteris paribus nghia Latinh Ja : Moi tht khac ngang bang. Dudng c4u Dé lam sang té su phan tich cua chung ta, chung ta hay xem xét lugng cdu vé trai khodn gidm gid 1 nam, loai nay khong cé tién coupon nhung n6 thanh todn cho ngudi sé hwu 1.000 dola theo ménh gia sau 1 nam. Néu thoi gian Iuu giv la 1 nam thi nhw chung ta da thay ¢ Chuong 5, lot tute cia trai khodn duge biét mot cach ch&c chan va bang v6i lai sudt khi duge do bang Jai sudt hoan vén. Didu nay nghia 1a l9i tite dy tinh eda trai khodn nay bang lai suat #, theo phuong trinh (4.6) ¢ Chuong 4 la: F-P, Py trong do: i = lai suat = lai sudt hoan von, RET’ = oi tric du tinh. F = ménh gid cua trai khodn giam gid. P, = gid mua ban du cia trai khodn gidm gid. Céng thite nay cho thay rang mot gid tri riéng cua Jai sudt tuong ting voi mdi gid trai khoan. Néu trai khodn nay ban voi gid 950 déla, thi lai sudt va I¢i tute du tinh trong trugng hgp nay 1a: {1000 déla - 950 déla} = 0,053 = 5,3%. 950 dala G lat suat va Igi tue du tinh nay, ching ta hay gid sé rang wong edu trai khodn nay 14 100, va duge vé la ¢ diém A ¢ Hinh 6.1. G gid 900 déla, lai sud va Jqi tute dy tinh bang - (1000 dola - 900 dola) = 0,111 = 11,1%. 900 déla . Do Igi tute du tinh cua ede trai khodn nay lA cao hon, véi tat cd nhitng bién sd kinh té khac (nhu thu nha4p, toi tute dir tinh eda nhting tai san khae, rdi ro, tinh CHUONG 6 - HINH THAI DIEN BIEN CUA LA} SUAT 147 léng) duge gid khéng adi, luong edu trai khoan sé cao hon nhu dy bao true thee ly thuyét luong cdu tai san. Diém B trén Hinh 6.1 cho thay rang lugng cdu trai khoan nay @ gia 900 déla da tang dén 200. Tiép tue voi cach lap luan nay, néu gia eda trai khoan nay 1a 850 dola (14i svat va lgi te dy tinh la 17,6%) lugng edu trai khodn nay {diém C) sé ]én hon khi so véi diém B. Tueng ty, 6 gid thap hon la 800 dola (ai suat = 25%) va ¢ gid 700 dola (lai sudt = 33,3%), s6 luqng cdu trai khodn nay sé con cao hon (diém D ya E), Duong Bé néi ede diém nay ¢ dugng cdu trai khodn, né cé dé déc di xuéng thong thudng cho thay rang 6 cde gid thap hon cia trai khoan nay, (moi thu khae ngang bang) lugng cdu cdo hon”. 108 eee ‘308 4d ‘SaG s SGheeng bai hha, 8 Aliah 6.7, Lung cdu va cdu tei khoda Duong cung Mot sy thoa nhan quan trong sau dudng c4u trai khodn tren Hinh 6.1 la & ché, tat e& nhung bién s6 kinh té khae ngoai gid va lai sudt ca tréi khodn duge (0) Cho ¥ ciog phan tich cla chung ta cho bitt duimg cdu [a dwong ddc xudng, nd khOng bam § duémg nay 1a MoU during thang, Dé 48 teinh Bay chiing la s8 ve cic dutmg cung vd clu abe nhing dung thing, 148 PHAN Il - NHUNG CO SO CUA LAI SUAT git khong déi. Chung ta dung cung mot sy thua nhan nay dé dua ra mot dong cung, biéu dién tueng quan gia lugng cung va gid trong khi tat c4 nhting bién sé kinh té khac git khong di. Khi gid cde tri khodn noi trén 1a 740 dota (lai suat = 33,3%) diém F cho thay 86 lugng cung trai khodn 1a 100, Néu gid né la 800 dota, lai sudt & mic thap hen, 1a 25%. Do @ lai suat nay, chi phi vay tién bang edch phat hanh trai Khodn it tén kém hon, cdc hang sé cé y dinh vay nhiéu hon theo cach phat hanh trai khodn va lugng cung trai khodn & muc cao hon [a 200 (diém G), Mét gia con cao hon nifa, $50 dola tuong ung voi mot lai suat thap hon 17,6% dua dén mot sd lugng cung trai khodn lén hon 300 (diém C). Nhuing gid cao hon, 900 déla, 950 déla cén dan dén nhing lvong cung trai khodn len hon nita (diém H va J), Duong cong B* ndi nhung diém nay la dudng cung ung nhiing trai khoan nay. No cé dang déc len théng thudng ¢ nhung dung cung, cho biét rang khi gid tang (moi thu khac ngang bing), lung cung tang lén. C4n bang thj trudng Trong kinh té hoe, can bang thi truwéng dién ra khi sé luong ma dan ching cé y dinh mua (lugng cdu - demand) bang sé lgng ma dan chung ¢6 dinh ban (ugng cung - supply) é mgt gid da xac dinh. Trong thj truéng trai khoan, diéu nay dat dugc khi lugng cdu trai khoan bang lwgng cung trai khoan. Bi=B (6.1) Trén Hinh 6.1, sy can bang dién ra tai diém C, la noi duimg cdu va dung cung cit nhau ¢ mot gid trai khoan 850 déla (14i suat 17,6%) va sd lugng trai khoan 300. Gia P* = 850 dola la noi lugng cdu bang lugng cung duge goi la gia can bang hoac gid thanh todn thi trirsng. Tuong tu, 1ai suat i* = 17,6% tuong ung voi gid nay duc goi 14 lai suat can bang hoac lai suat thanh toan thi trugng. Khai nigm can bang thi tring, va gid hodc lai sudt can bang rat ¢6 ich bdi vi cé mét xu hung dé cho thi trueng hung vao chting. Chung ta cé thé thay rang né thé hién trén Hinh 6.1 truée hét bang cach xét xem cai gi xay ra khi chung ta c6 mot gid tri trai khoan nim trén gid can bang. Khi gid trai khodn duge dat qua cao, vi dy 950 dola thi lugng cung tdi khodn ¢ diém I lon hen lugng cau trai khodn @ diém A. Mét tinh trang tueng ty nhu thé, trong 46 Iugng cung trai khodn vuot qué lueng cdu trai khodn duge goi la mot diéu kién cung wng vuot qua. Do dan chung muén ban nhiéu trai khodn hon sé ma nhung ngudi khac CHUONG 6 - HINH THAI DIEN BIEN CUA LAL SUAT 149 muén mua, gid ca nhiing trai khoan nay sé gidm, va day la ly do vi sao mui tén di xuéng duge vé trén hinh 6 gid trai khodn 950 dola. Chimg nao gia trai khodn eon gid trén gid can bang, thi mét sy cung ung vugt qua trai khoan con tiép tuc va gia cua chung sé tiép tuc giam. Viec nay chi ngumg khi gid da dat dén gia can bang 850 dola tai d6 su cung img vugt qua trai khodn da dug loai bé. Bay gid ching ta hay nhin xem diéu gi xay ra khi gid cdc trai khodn nay & dudéi gid can bang, Néu gid cdc trai khoan nay duge dat qua thap, 750 déla, lugng edu tai diém E lon hon luong cung tai diém F. Viée nay duge goi 1a tinh trang lvong cdu vugt qua. Lic nay dan ching muén mua nhiéu trai khodn hon la sé ma nhung ngu¢i khac muén ban va do a6 gid cia nhitng tr4i khodn nay sé tang lén, Diéu nay minh hoa bang mii tén di lén duoc vé trén hinh @ gid trai khoan 750 déla. Chi khi lwong céu vuot qua déi véi trai khoan nay duge loai bé bang vide tang gia dén mute can bang 850 déla indi khong con xu thé cho gid tang thém. Ching ta cé thé thay rang khai niém vé gid can bang néu trén 1a mot khai niém hitu ich bi vi né chi ra vj tri ma thi trong sé én dinh. Do méi mot gid tren truc tung eia Hinh 6.1 tuong ung véi mot gid tri cula lai sudt. Cing so do nhu vay cho ching ta thay rang Idi suat s& hung vé lai sudt can bang 17,6%. Khi lai suat & dudi lai suat can bang, vi dy ohu khi no 6 mie 5,3%, gid evia trai khoan & trén gid can bang vA sé co mét su cung ung vugt qua trai khodn, Gid cia trai khoan sau 46 tut, din dén vide tang lai suat hugng téi mite can bang. Mgt cach tuong tu, khi Jai suat 6 tren mute can bang, vi dy khi né 6 mite 33,3%, e6 mot Jung cdu trai khoan vugt qua va gid trai khoan sé tang, dua lai sudt xudng tre lai mute can bang 17,6%. Phan tich cung va céu Hinh 6.1 1a mét so dé quy woe vé eung va cdu véi gid nam @ truc tung va sé lugng nam 6 truc hoanh, Do Jai sudt ung v6i méi gid’trai khodn eting duge vach ra 6 truc tung, so dé nay cho phép chiing ta doc Iai suat cain bang, déng thei cho chung ta mot mé hinh dién ta viée xde dinh 1a: sudt. Tuy nhién, né 6 sy bat li 1a lai suat duge vach khong thuan ¢ true ding. Hon nua, do cdc nha kinh té quan tam nhiéu dén gid tri 14i suat hon 14 gid trai khoan, sy cé mat cia gid trai bhoan hoi lam réi mat. Giai ph4p cho van dé nay 1a ve dudng cung va cdu trai khodn trén mét so dé 160 PHAN it - NHUNG CO SG GUA LAI SUAT Caisuieh ¢ Corny 6 ty is ES IIE ak c 1 t nee ' \ ! Sap 1 Lb 1 ne ton 100 EBA AE SOE Glrang trai kao, t oi beng thet ope cvag re cba teat Kate ter subbig A i) Bihey 333 a mt 53 Wi «800 30S 32 ding tbat agi fita vay 2 Hinh 6.2, Ling cung va cdu trai khnin vei lai sudt & true tang, CHUONG 6 - HINH THAI DIEN BIEN CUA LAI SUAT 154 tai dé truc tung chi cé cdc gid tri cua lai suat va tai dé lai suat di chuyén sang huéng phai, tuc la tang khi chuing ta tién len theo hudng cua truc. So dé nhu vay vé trén Hinh 6.2 (a), trong a6 cic diém A dén I pha hop cac diém tuong ung trén Hinh 6.1, Can nhan thay rang mét so @é cung va cdu gidng nhu Hinh 6.2 (a) e6 thé duye vé cho bat ky loai trai khodn nao, da 1a trai khoan giam gid hode trai khodn coupon. Hinh nay nhin hoi ed vé khac thueng mot chut vi dong cong cfu trai khodn la d&c len va duang cong cung déc xudng, Tuy nhién, cdc duong cong c6 dang déc nay hoan toan phu hop voi viée phan tich cung cdu thong thueng cla chung ta béi vi ching duoc ve ting vai lai suat chu: khong phai ung voi gid trai khoan, Dé lam cho dutong cdu c6 dé déc xudng théng thudng va dudng cung cé d6 dée Jén théng thuéng, thi truc hoanh va dudng cung c4u ¢6 thé duge dat tén lai. Boi vi mot hang cung tng ec trai khoan thue té dang vay mot mon tién ty mét ngudi mua mét trai khodn, "cung ting mét trai khodn” tuong duong vei "yéu cAu mot khoan vay". Nhu vay duéng cung trai khodn c6 thé duge hiéu lai la chi ra hrgng eau tién vay ung voi méi gia trj cia lai sudt, Néu ta dat lai tén cho truc hoanh Ja tién vay, duge dinh nghia nhu la sé luong tién vay, thi lwgng cung trai khoan c6 thé duge dat tén lai la lagny edu tién vay, vi viée mua (viée yeu cdu) mot trai khoan tuong duong véi vide cung ung mot khodn cho vay. Hinh 6.2 (b) vé lai nhiing duéng cong cia Hinh 6.2 (a), nhung dat tén lai cho chuing va truc hoanh mang tén tién vay. Nhang duéng cung va cdu sau khi dat tén lai, co do déc thong thugng. ‘Vi cae so d6 cung va cau giai thich viéc lai suat. duge xac dinh nhw thé nao trén thi truong trai khoan, su dung thuat ngu tién vay mot cach phé bién nhat, nén vigc phan tich nay duge gqi la khudén mau tién vay. Do cdc chuong sau mo ta su hudéng dan chinh sach tién té, ching ta tp trang vao van dé lugng cung, cdu trai khodn bi tae dong nhu thé nao, ching ta sé tiép tuc tién hanh viée phan tich eung va edu bang trai khoan chu khéng qua tién vay, Di cho viée phan tich duoc thuc hién qua tién vay hay qua higng cdu va cung trai khoan, ede két qua la nhu nhau va 1a e4e phuong phap tuong duong dé phan tich viée xae dinh lai suait. (2) Mot dae dim quan trong va vige phin uch 6 4 ché cung vi cdu budn ludn ta theo 1én nyng (moL tng 30 Gen tai MOL hei aigm xac dina) (ai xin, chirkhOng then unt IuuMg [aL san, Phir php nay how khac $0 Voi mot SO phan tich tidn vay ahat dinh dive tin hanh theo hru luyng (90 tidn vay trong mdi nami, Phuong phép thi truong ti sin qngbia la piuemg php abit anh wd luyng ai sin thay v1 Luu fume) nay & phiamg phap vu gi ‘due ede nha kinh t strdyag vi tidn hah vide phan lich mot cach diing dain theo lau lugng [a rat phe tap, dac Did Ri ching ta tinh iGi lam phat, iy 152 PHAN II - NHUNG CO SG CUA LAI SUAT NHUNG THAY DOI TRONG LAM PHAT CAN BANG @ phan nay, chung ta sé xem xét c6 thé ching khuén mau cung cfu trai khodn nhu thé nao dé phan tich vi sao lai suat thay adi. Dé tranh l4n lon, edn phai lam ra su phan biét givta sy bin adi doc theo mot durong cdu (hude cung) va sie dich chuyén mot duong cdu (hodic cung), Khi lugng céu (hoae lwgng cung) thay déi do mot suf thay adi vé gid eda trai khon (hoac tuong duong, do mot sy thay déi lai suat) chung ta c6 mot bién déi doc theo duony cdu (kode cung). Vi dy su thay ddi lugng c4u khi chung ta dich tu diém A dén B dén Cv.v. trén Hinh 6.1 hoae 6.2 1a mot sy bién adi doc theo mot dung edu. Mat khae mdt su dich chuyén dudng cau (hode cung) xay ra khi lugng c4u (hoae krong cung) thay doi db mdi mét gid cho truée (hode idé sudt) cita trai khodn dé dap ting Jai mot su thay adi cda mot yéu té khae nao dé ngoai gid va lai suat cua trai khoan d6. Khi mot trong nhung yéu t6 nay thay déi sao cho ching ta mot dich chuyén duéng cung hoac cau, thi sé ¢6 mét gid tri can bang mei cho lai suat. Trong nhung trang sau, chung ta sé xét xem nhing dudng cung va cAu nay dich chuyén 4é dap ung nhung thay déi trong ede bién sé, vi dy nhu lam phat du tinh va cua cai nhw thé nao, va nhung thay déi nay e6 tae dong gi dén gia tri can bang eiia Idi suat. Nhimg dich chuyén vé luyng cau trai khoan Ly thuyét lugng cdu tai san duoe xay dung ¢ Chuong 5 mang lai mot khu6n miu 4é quyét dinh xem nhang yéu té nao khién cho dudng cong céu trai khoan dich chuyén. Nhung yéu té nay bao gém ede thay ddi vé : L Cua cai. 2. Lai tute dy tinh cGa trai khodn so véi nhumg tai sdn thay thé. 3. Rui ro eda trai khodn so voi nhiing tai san thay thé. 4. Tinh léng cda trai khoan so ydi nhtmg tai san thay thé. Dé thay mét thay déi trong mai duong nay (khi giv tat cd mhang yéu té khac khéng déi) e6 thé gay dich chuyén dung cdu nhu thé nao, ta hay xem mot vai vi du. Cua cdi. Khi nén kinh té tang truéng nhanh chéng, thi eda cai tang len, Iggng edu trai khodn 6 mdi gid tréi khoan (hodc lai suat) tang lén nhu néu trong Hinh 6.3. Dé xem diév nay dién ra nh thé nao, ta hay xét diém B trén duéng edu ban dau vé trai khoan, BY 6 muic lai sudt 11.1%, no cho biét rang sé higng cdu trai khoan 1a 200. Véi cda cdi nhiéu hon, sé hong e4u trai khoan 6 cung lai suat 46 phai tang lén, vi du, tei 400 (diém B). Tuong ty, cia cai nhiéu hon nua CHUONG 6 - HINH THAI DIEN BIEN CUA-LAI SUAT 183 SSS khién lugng cdu ¢ lai sudt 25%, tang ti 400 dén 600 (diém D tai D'). Tigp tuc lap juan nay cho méi diém trén dung cdu ban dau B4,, chung ta c6 thé thay ring duémg cdu dich chuyén sang bén phai tu Bi, din BY, nhu duge chi ra béi cde mui tén. Chiing ta di dén két luan la : Trong m6t nén kink té dang phat trién vot clia edi ting lén, luong cdu irdi khodn tang len va duong cdu trai khodn dich chuyén vé bén phdi. Tuy nhién, lugng cfu sé dich chuyén bao nhiéu (tang len) thi viée d6 sé phu thuéc vao khoang rng téi dé tht trai khoan 1a loai “cao cap” chu khéng con Ja loai "cn thiét” nua. Sd dung eang mét 14p lu4n nhu vay ta c6: Trong mOt cuge suy thodi, khi thu nhap va cia cdi dang sut gidm, luong cau irdi khodn sut gidm va duong cdu dich chuyén vé bén trai. Laisutt, #12) 100 «200 CF Hinh 6.3. Djch chuyén dudng cong céut trai khodn, Khi hiryng clu wai khodn ting, duimg cong eu dich chuyén sang bén phi nhu da chi sa & tren. Loi tite dig tinh, Déi v6i mot trai khodn giam gid loai 1 nam va thdi gian nam git ]a 1 nam. thi loi tue du tinh va Jai suat cia no lA tung tu. O day khong 6 thanh phdn nao cua loi tite du tinh khong co lién hé dén gid trai khoan dé hoac 14 suat cia no. Voi nhing trai khodn eo ky han thanh toan lén hon 1 nam, Igi tue du tinh c6 thé khie nhiéu so vei lai sudt, Vi du, chung ta thay ¢ Chuong 4, Bang 4.2 rang Mét su tang lai sudt cua mot trai khodn dai han tu 10 toi 20% sé dan tei mot su giam gid manh va mot Igi tute am rat lon. Tuy thé, néu dan ching bat dau nghi rang Iai suat sé cao hon vao nam toi so vai ho da du doan ban dau, thi I¢i tute dur tinh cia nhing tr4i khoan dai han sé sut giam va sé lugng duge yéu cdu sé suit gidm tai mdi lai sudt. Ldi sud du tinh cao hon trong tuong lai lam giam yeu edu vé trdi khodn dai han va dich chuyén duong cdu vé bén trai. Mat khac, m6t sy sta lai giam bot mic lai suat dy tinh trong tuong lai, sé cé nghta la gia trai khodn dai han sé duge trong dgi tang nhiéu hon so véi duge du. tinh ban dau va Iqi tate dy tinh cao hon-do viée dy tao ra sé lam tang yéu cdu so 154 PHAN it - NHUNG CO SO CUA LAI SUAT lugng ¢ méi lai suat. Lai sudt dy tinh thdp hon trong tuong lai lam tang edu vé trdi khodn dai hgn va dich chuyén duéng cdu vé bén phai (Hinh 6.3). Nhumg thay déi Igi tute dy tinh cia nhiing tai san khdc cing co thé dich chuyén duong edu trai khodn. Néu dan chung bat ngé tré nén lac quan hon vé thi truéng cé phiéu va bat dau du tinh nhung gia ¢6 phigu cao hon trong tuong Jai, thi dg Igi vén va Igi tric dy tinh cua cé phiéu sé tang. Voi toi tric du tinh eda trai khodn duge git khong déi, lwoi tute du tinh cua trai khodn so véi cé phiéu sé sut gidm, lam gidm thap lugng edu vé trai khoan va dich chuyén dudng cau vé bén trai. Mot sy thay déi vé lam phat du tinh cé thé coi nh lam thay déi igi tue dy tinh cia nhing tai san hién vat (eung cén goi la tai san thue) vi dy nhu 6t6 va nha, ching tac dong dén lugng cau trai khoan. Do su bién déi gid cua nhiing tai sin thye bi gan vao bidn déi cba mic gia chung, mot su tang lam phat dy tinh, vi du, 5 dén 10%, sé ddan dén nhung dy tinh téc do tang gid ot6 va nha nhanh hon va do d6 c6 mét mite Ivi vén danh nghia cao hon. Tu do tang lgi tute du tinh cia nhung tai san thye nay sé dan dén mét sy sut giam loi tue du tinh cia trai khoan so vai igi tue dy tinh cua tai sdn thyc. Mot six tang muic lgm phat dy tinh sé lam cho Luong cdu trai khoan gidm xudng va lam cho duéng cdu dich chuyén vé bén trai. Rui ro. Néu gid ca trong thi truéng trai khodn tré nén bat dinh hon, su tii ro gn voi trai khoan tang lén va trai khodn tré nén mot tai san kém hap ddan. Mgt su tang rdi ro cua trai khodn lam cho luong cdu trai khodn gidm sut va lam cho duong céu dich chuyén vé bén trdi, Mat khdc, mét su tang tinh bat dinh cua gia cd trong mot thi trudng tai san khée, vi du thi truéng cé phiéu sé khién cho trai khodn thém 161 cuén. AfoE sur tang tinh rui ro cua nhung tai sdn thay thé lam cho laong cdu trai khodn fang lén va lam cho duéng céu dich chuyén vé bén phdi (Hinh 6.3). Tinh Iéng. Néu thém nhiéu ngwéi khéi sx mua ban trong thi truong trai khodn va do vay c6 sy d8 dang hon trong viée ban nhanh trai khodn, viée tang tinh long eda chung sé lam cho lugng cu trdi khodn é méi Jai sudt tang lén. Tinh long cua trai khoan tang lén thi dén toi lwong ciiu trai khodn tang len va duong cdu dich chuyén vé bén phdi (Hinh 6.3). Mgt cdch tuong tu, tinh long cia nhung tai sdn thay thé tang lon lam gidm bot lugng cdu trdi khodn va dich chuyén duong edu vé bén trai. Vi du, viée giam hoa hong méi gidi cho viée buén ban cé phiéu da xay ra khi co ché hoa héng co mite ed dinh bi htiy bé nam 1975, da lam tang tinh ling cia cé phiéu so véi trai khodn va két qua lugng cau trai khodn thap hon, do de da dich chuyén dudng cau vé ben trai. CHUONG 6 - HINH THAI OIEN BIEN CUA LAI SUAT 155 Nhung chuyén dich vé lugng cung trai khodn Nhung yéu té nao cd thé lam cho dudng cung trai khodn dich chuyén bao gém : 1. Kha nang sinh lgi du tinh ca nhiing eo héi dau tu. 2. Lam phat dy tinh. 3. Cae hogtajong ea chinh phi. Ching ta Re duéng cong cung dich chuyén nhu thé nao khi méi m6t trong nhung yéu té nay thay déi (khi tat ca nhung yéu té khae gi khéng déi). Kha nang sinh lpi dy tinh cua cde co héi ddu tit. Cang cé nhiéu co héi dau tu sinh igi ma mét cong ty dy tinh c6 thé lam, thi cong ty sé cang cé nhiéu ¥ dinh vay vin va tang sé du vay ng nham tai tro cho cdc cude dau tu nay. Khinén kinh té dang phat trién nhanh, vi dy trong giai doan phat dat cda mot chu ky kinh doanh, cé rat nhiéu nining co hoi dau tu, duge tréng doi la sinh I¢i va hong cung trdi khodn é bat ky lai suat nao cho truée sé tang lén (néu trén Hinh 6.4). Lal sual, 7(%) Bs 25 us nf 5 0 206. S00 «4td——~—CaSS SSC Luong tréi khoin B Fiinh 6.4. Su chuyén dich dunvng cung trai khosn. Khi kryng cung trai khoun ting Jen, during cung dich chuyén vé ben phai. Do do trong giai dogn phat dat cia mot chu ky kinh doanh luong cung trai khodn tang lén va duong cung chuyén dich vé bén phdi. Tuong ty, trong giai doun suy thodi, e6 rat it nhimg co hoi dau tu duge dy tinh la sinh loi, do vay lueng cung trai khodn syt gidm vd duéng cung chuyén dich vé bén irdi. Lam phat du tink. Ning ta da thay ¢ Chuong 4, ch‘ phi thy cilia viée vay tién duge do m@t cach chinh x4e hon bing lai suadt thue, né bang lai sudt danh nghia tri di lam phat dy tinh. Véi mét 141 sudt cho trude, khi lam phat dv tinh tang lén, chi phi thye ca viée vay tién gidm xuéng va lugng cung trai khodn 156 PHAN I] - NHUNG CO SO CLA LAI SUAT tang lén & bat ky lai suat nao cho truce, Mot sw tang lam phat dy tinh lam cho luong cung trdi khodn tang len va duong cung trdi khodn dich chuyén vé bén phdi (Hinh 6.4). Cde hoat dong cia chink phi. Hoat dong cia chinh phii cé thé anh huéng dén long cung trai khodn bang nhiéu cach. Kho bac My phat hanh trai khoan nh&m tai tr¢ cho sy thiéu hut. ngan sach chinh phi, tue la, su chah léch gitta chi tiéu va thu nhap cia chinh phi. Khi ohing thiéu hut nay | i du nhu thei gian gan day, kho bac ban nhiéu trai khodn va lugng cung trai khoan 6 m6i lai suéat tang lén. Thiéu hut ngan sdch chinh phi lin hon lam tang luong cung trdi khodn vd dich chuyén duéng cung vé bén phdi (Hinh 6.4) Cac chinh phi tiéu bang va dia phuong va cde co quan chinh phi kha cing phat hanh trai khoan dé tai tr¢ cho cdc chi tieu cia minh va diéu nay cting e6 thé tae déng dén hrong cung trai khoan. Nhung thay di lai sudt cin bing Bay gio ta co thé dung kién thu vé nhung dueng cung va edu dich chuyén nhu thé nao dé phan tich xem Jai sudt can bang c6 thé thay déi nhu thé nao, Cach tét nhat aé lam diéu nay la tim kiém mét vai ung dung dac biét tueng ung voi su hiéu biét cia chung ta vé viée chinh sach tién té tae dong dén lai suat nh thé nao. Huong dan nghién cu Cach nghién ctu tét nhat van dé phan tich cung cdu cho thi truong trai khoan la thuc hanh nhung ung dung. Khi cé mot ung dung trong sach nay, va ching ta xem xét lai suat thay déi nhw thé nao dudi tac dung ctia mot bién sd kinh té nao dé tang lén 6 46, hay xem lidu ban cé thé vé due nhing chuyén dich tuong umg cua cae duong cung va cau véi culng chinh bién sé kinh té ay gidm xuéng hay khéng. Trong khi ban dang thyue hanh cae ung dung, hay luén Juén nhg hai diéu : 1. Khi ban nghién cwtu tac dung ctia mét sy thay 4éi cilia bién sé, hay nho rang chung ta dang thua nhan rang tt ca nhting bién sé khac khong bi thay d6i; tite la, ching ta dang st dung gia thuyet ceteris paribus. 2. Nhung duéng cung va cau trai khoan trén so dé c6 hudng déc nguge voi nhung dweng ma ban quen thuge ; Duong cu dée lan va dudng cung déc xudng. Diéu nay xay ravi cdc dung duoc vé &6i vdi lai suat, 1a dai lugng c6 tuong quan nghich ddo véi gid trai khodn. CHUONG 6 - HINH THAI DIEN BIEN CUA LAI SUAT 157 a aaah aaa FAiinh 6.5. Dap img cho mot thay déi trong lam phst du tinh. Kbi lam phat dy tinh wing, duimg cung dich chuyén kboi BY, va Gi BY, va dirimg edu dich chuyén th B¢ toi BY. Sy cin bang chuyén tei digm J i didm 2 va lai sudt can bing tang ti, dnt, A. wn living Fret Hhod, & Nhung thay déi trong lam phat dy tinh : Higu ung Fisher. Ching ta da giai quyét hau hét nhung van dé dé danh gid xem mot thay d6i trong lam phat dy tinh tac dong dén lai suat danh nghia nhu thé nao, béi vi chung ta da phan tich mot thay déi trong lam phat dy tinh dich chuyén cdc duéng cung va c4u nhu thé nao. Hinh 6.5 cho thay tac dung cia mot sy tang trong lam phat dy tinh déi véi lai suat can bang. Gia si lam phat dy tinh ban dau la 5% va cdc durimg cung va cau, B*, va B", et nhau tai diém 1, la noi ma Jai suat can bang 1a i,. Néu lam phat tang dén 10%, loi tite du tinh cua trai khodn so véi nhitng tai san thue giam déi véi bat ky lai suat nao cho trude. Két qua, long cdu trai khodn gidm va dung cdu dich chuyén vé bén tri, tr B¢, dén B4,, Sy tang lam phat du kién cting dich chuyén during cung. O mot lai suat bat ky cho trutéc, chi phi thye eda viee vay tién da gidm xudng, lam cho lugng cung trai khodn tang lén, va dong cung dich chuyén sang phi, tu BY, toi BY. 162 aa 8% Lai swdh | th 9 1955 4960-9965 T970—«97S «ROSS CIID Fink 6.6. Lam phat dy tiah va lai suat (Tin phigu kbo hac 3 tining) : 1983 - 1990, 158 PHAN Ii - NHUNG GO SO GUA LAI SUAT Khi cdc dudng cung va edu dich chuyén do d4p tng lai sy thay déi trong lam phat dy tinh, diém can bang chuyén te diém 1 dén diém 2, né 1a giao diém cua B4, va Bt, Lai suat can bang cing tang tit i, aéni, Chu y rang Hinh 6.5 duge vé sao cho sé lvgng trai khodn can bang gid nguyén cho ca diém l va diém 2, Tuy nhién, tay theo mite dé dich chuyén eda cac duong cung va cAu, sé lugng trai khoan can bang c6 thé tang lén hay giam di khi lam phat dy tinh tang Jen. Sy phan tich cung cu cia chung ta da dem lai mot két qua quan trong. Khé lam phat du tinh xdy ra, lai sud sé tang. Két qua nay duge goi la Higu ung Fisher. theo Irving Fisher, nha kinh té, nguoi dau tién da néu ra su lién hé giva Jam phat dy tinh voi lai suat. Sy ding dan cia vige doan truce nay duge cho trén Hinh 6.6. Lai suat eda eae tin phiéu kho bac loai 3 thang da thueng chuyén theo véi mic lam phat dy tinh (mot hien tuong cuing dung cho é ca cac nurée khac, nha duge néu ¢ Bai doc thém 6.1). Do a6, ¢6 thé hiéu duge vi sao nhiéu nha kinh t& da khuyén nghi rang cuge chién chéng lam phat nhat dinh that bai néu chung ta muén ha thap lai suat. BAI DOC THEM 6.1 Toan canh Lam phat dy tinh va lai suadt & cdc qué gia cong nghiép héa khdc D6 thi cho thdy tr) strung binh (c6 tinh chiing ta da thay d6i voi nde My. Két tan 064 tong thyong mai) cla lai sudt loai 3 thang valam phat dy tinh doi voi 9 nude cong nghiep hga chi yéu khéc. Lai sudt va lam phat dy tinh tai cde nude nay IvOn Juon bién dong theo nau, dgc bigt uuse nhang nam 1980, gidng nb W¢ 1976 «7978 1988 ring do hi¢u tg Fisher aén khi lam phat dy tinh tang len thi Iai sust ting len cong ding doi vei che murde ngoai nbir la doi voi nude My. 1982 ‘(904 (966 1783 «1790 CHUONG 6 - HINH THAI DIEN BIEN CUA LAI SUAT 159 Giai doqn phat trién trong chu ky kinh doanh. Hinh 6.7 phan tich tac dung cua giai doan phat trién trong mot chu ky kinh doanh déi véi lai suat. Trong giai doan phat trién cia mét chu ky kinh doanh, téng sd hang héa va dich vu duge san xudt ra trong nén kinh té tang lén khién cho thu nhap quéc dan tang én. Khi didu nay xay ra, cdc cong ty kinh doanh cé thém y muén vay tién bdi vi ho ¢6 thé co nhiéu eg héi dau ty sinh I9i ma ho can tai tre. Nhu thé, voi mot lai sudt cho trudc, sé lugng trai khoan ma cae cong ty muén ban (tue la lugng cung trai khodn) sé tang lén, Diéu nay nghfa la trong giai doan phat trién cia mot chu ky kinh doanh dudng cung tradi khodn dich chuyén sang bén phai (cho tren Hinh 6.7) te Bt, dén. BY, Kinh té phat trién cting tac dong d&n lugng c4u trai khodn, Ly thuyét lugng cau tai san bao ching ta ring khi chu ky kinh doanh phat dat va cua cdi tang én, lugng cu trai khodn cing tang. Ching ta hay xem vie nay trén Hinh 6.7 SGlrang tre trie 8 trong Ao dong cdu da dich chuyén vé bén phai tu BY, dén Be, Hinah 6.7. Dap omg voi giai doan phat trign cia Gid swt rang cdc duéng cung va chu kj kinh doanh, Trung giai dean phit wién cla! cu da dich chuyén vé ben phai, o iy Kip doanh “h mw ahi w “a an ‘ng chung ta biét rang mt can bing chuydn di tir BY, din 4 va bs rn cong dich chuyén di we dén BY, Néu dong cung méi dat duge tai giao diém cba BY, dich chuyén di nhiéu hon so véi duomg cfu, aby ve én B+, cUng phai chuyén dich vé tren hinh, thi sy cin bang chuyén te diém 2 dén diém én phai. Tuy nhién, tay theo 2. tai do tai suat can bing da tang ur i, dén i,. dung cung dich chuyén nhiéu hon 10) sul duong cdu hay nguge lai ma 14i sudt can bing mdi cé thé tang lén hay gidm di. Sy phan tich cung cdu duge dung ¢ day cho chuing ta mdt giai dap me hé cho cau hai vé cai gi sé xdy ra cho Jai sudt trong giai doan phat dat cia mét chu ky kinh doanh. Hinh vé da durgc vé sao cho sy dich chuyén cua dudng cung lon hon sy dich chuyén cia duéng cau, 1am cho lai suat can bang dat duge ¢ diém 2 tang tdi /,, lai sudt nay lén hon lai suat cain bing ban dau i. i, Ly do khién hinh ve da due vé sao cho giai doan phat dat cia 1 chu ky kinh doanh va mot su tang thu nh4p dan dén mot lai suat cao hon 14 6 ché chinh vi day la két cue ma chung ta thuc té thay trong sé ligu. 160 PHAN II - NHUNG CO SG CUA LAI SUAT Hinh 6.8 vé sy bién adi lai suat eda tin phiéu kho bac Mf loai 3 thang tu 1951 dén 1990 va chi rd nhung hic chu ky kinh doanh dang trong suy thodi (cde vung bao quanh bing dau chdm cham (...)). Nhu ban cé thé thay, lai sudt tang trong suét giai dodn phat dat cia chu ky kinh doanh va giam trong thdi ky suy thoai, a6 chinh la nhing diéu ma so dé cung edu chi ra cho thay. bei svbht) we 4 4 10 : il : 19257960 —«4985 «0990 Hinh 6.8, Chu kj kinh doanh va lai suét (Tin phiéu kho bac lngi 3 theing) : 1954 - 1990, Cée ving bao quanh bing du ch4m cham & nhang thii ky suy thodi. W955 19601965 ——«AOTE KHUON MAU UA THICH TIEN MAT : LUGNG CUNG VA CAU TREN TH] TRUONG TIEN TE Trong khi khuén m4u tién vay dung lugng cung va cdu trai khodn dé xae inh lai suat can bling, mét mé hinh thay thé (goi la khu6n mdu wa thich tién mit do John Maynard Keynes xay dung) giip x4e dinh lai sudt ean bling, theo lugng cung va cau tién té. Tay ca 2 khuén mau nhin cé vé khdc nhau, sy phan tich wa thich tién mat co lién quan chat ché voi khuén mu tién vay. Diém xuat phat cua su phan tich cia Keynes 1a sy thita nhan cda ong ta rang cé hai loai tai san chi you ma dan ching dang dé tru cia cai ca ho : (1) tién va (2) trai khoan. Do vay, téng sd cua cai trong nén kinh té phai bang téng sé trai Kchodn cong véi tidn trong nén kinh té, téng sé nay bing lugng cung trai khodn (B*) cong véi leong cung tién (M*), Lugng trai khoan va tién ma dan ching muén luu gid va do vay c6 lugng c4u (B’ va M? cing phai bang téng sé cia cai vi dan CHUONG 6 - HINH THAI DIEN BIEN CUA LAI SUAT. 161 88 ching khong c6 kha nang mua nhiéu tai san hon 1a nhing gi ma tiém lye kinh té sin cé cia he cho phép. Két luan ¢ day rit ra la lugng cung trai khodn va tién phai bing lugng cdu trai khoan va tién : B+ Ms = Bix i (6.2) Dua trai khoan vé mdt v6, va tién vé vé kia, phuong trinh nay oé thé viét lai la: Be- Bi = M!. Mm 6.3) Phuong trinh noi véi chiing ta rang néu thi truéng tién & trang thai can bang (Mf = M*), thi vé bén phai cia phuong trinh (6.3} bang 0, tite la B* = BY, nghia la thi trudng trai khodn cuing ean bang. Nhu thé, cé thé suy luan rang viée xae dinh 1ai suat bang cach Jam can bang luuong cung va cdu trai khodn hoge bing cach lam can bing Iugng cung va cdu tién déu nhu nhau. Do vay, khudn mau wa thich tién mat, la khuén mdu phan tich th] truong tién, tuong duong vdi khuén mau tién vay, 1a kbuén mau phan tich thi truong trai khodn. Trong thye té, cae phuong phdp nay khac nhau do gid thiét ring chi cé hai loai tai san, tién va trai khoan, phuong phap wa thich tién mat quén hin moi tac ding khac lén lai sudt xdy ra nhiing thay déi cuia loi tite dy tinh cua nhung tai san thye nhw xe hoi, nha ctta. Trong hau hét vi du, cd hai khuén mau thu duge nhung du dean nhu nhau. Ly do khién chting ta dé cap dén vige xac dinh Iai suat theo ca hai khuén mau la @ ché khuén mau tién vay dé si dung hon khi phan tich nbung tac dung do thay déi lam phat dy tinh, trong khi dé khuén m4u wa thich tién mat dem lai mot phan tich don gian hon vé cdc tac dung cia thay déithu nhap, mut gia va lugng tién cung tng. Do dinh nghia tién ma Keynes st dung bao gém nhiing tién mat khéng sinh lai va nhiing mon tién gui tai khoan séc (vao thd éng ta, chi thu duge lai sudt thap, néu c6), ong ta da gid thidt ring tién khéng cé Iqi thie nao. Trai khodn, tai san thay thé duy nhat. cho tién trong khuén m4u cia Keynes, la thit cé mét Igi tue dy tinh bing véi lai sudt i, Khi ]ai suat nay tang (khi moi thu khac gid nguyén khéng déi), loi tue du tinh eta tién gidm so voi Ioi tate du tinh cia trai khoan, va nhu ly thuyét luong cdu tai san cho ta biét, diéu nay lam cho lu¢ng edu tién bi gidm. G) Keynes thye ra da khong dhia shan chng loi ti cia trai khodn bing lai sudt ma dng cho ring ching o6 lida quan chat che vGi nhau (xem Churmg 23). Sy phan bidt nay khong tgo ra mat sit khde bigt r6 rt ndo (rong Phan tich di tren, 162 PHAN Il - NHUNG CO SO CUA LAI SUAT 362 nn Chuing ta cung e6 thé thay rang lugng céu tién va 1éi suat sé 6 tuong quan nghich ddo khi sit dyng khai niém phi co héi 14 tién lai (du tinh) bi mat di do Khang nam gid tai sin thay thé, ma trong truong hgp nay 1A mot tréi khoan. Do lai suat cua trai khodn, é, tang lén, phi co héi do vie nam git tién tang lén va vi thé tién kem hap dAn va lueng cau tién sé sut gidm. Hinh 6.9 cho thay lugng cdu tién & mot so muc lai suat, khi tat ca nhang bién s6 kinh tékhac, vidy ny thu nhap, muc gia, duge git khong d6i. O1ai suat 25%, diém A cho thay rang hrgng cdu tién 14 100 ti déla. Néu lai sudt ¢ mute thap hon, vi du la 20%, thi chi phi co hoi vé tién thap hon va lugng cdu tién tang lén 200 ti déla, nhu duge nau ré bing viée chuyén tu diém A toi didm B. Ngay ca truéng hop néu 1ai suat. thap hon, lugng cu tién lai con cao hen, nhu duge néu ra bing diém C, D va E. Duong néi nhung diém nay, M,, 1a duéng lugng edu tién, va né déc xudng. Hinh 6.9. Su cam bang trong thj trining tidn. Tu diém nay trong phan tich, chung ta sé gid sur rang mot ngan hang trung wong kiém soat lugng cung tién 6 s6 lugng ed dinh 300 ti dla, nhu vay duéng eung wng tién duge vé trén hinh, M*, 1a duéng thang dung ¢ 300 ti dola. Sy can bang trong 46 lugng cdu tién bang lugng cung tién xy ra tai giao diém cia cdc dutmg cung cau, diém C, trong do: M'=M, Lai sudt cn bing nut ra tir dé f = 15% Mot lan ma chung ta ¢6 thé thay rang cé xu huéng dé cap su can bang nay bang edch trude hét hay xem xét su lién hé gia lugng eung va cau tién khi lai CHUONG 6 - HINH THAI DIEN BIEN GUA LAI SUAT 163 FEES suat ¢ trén mite lai sudt can bing. Khi lai suat la 25%, luqng céu tién tai diém A 1a 100 ti déla, song lugng cung tién 1a 300 ti déla. Su cung ung thia tién nghia la dan chung dang git nhiéu tién hon 1a ho mong muén, do vay ho cé thoat khoi sé du tién qua mute bang cdch cé mua trai khoan, Do vay ho sé nang dan gid trai khodn, va khi gid tang, lai sudt sé gidm tré vé mic lai sudt can bang 15%, Xu huéng nay duge chi bing mui tén hudng xudng duge va & lai sudt 25%, Cung nhu vay, néu lai sudt ¢ 5%, thi lugng cdu tién & diém E 1a 500 ti déla, song lugng cung tién chi 1a 300 ti déla. Bay gid c6 mot ligng cdu vugt tréi vé tian boi vi dan chiing muén git nhiéu tién hon la 36 hién c6, Dé ¢6 tién, ho sé ban thit tai sdn khéc duy nhat cua ho - trai khodn - va suat can bang 15%. Chi khi lai suat nam é gid tri can bing cua nd, moi khong con xu huéng lam cho né bién dong tham, va lai suat se di vao gia tri can bang cua né. NHUNG THAY BOI TRONG LAI SUAT CAN BANG Viéc phan tich xem lai suat can bang thay déi nhu thé nao nhd khuén mau ua thich tién mat doi hot rng chiing ta phai hiéu diéu gi lam cho nhitng dung cong cung va cau tian dich chuyén. Huvng dfn nghién cutu Viée nghién cu khuén mdu ua thich tin mat eang déi héi thyc hanh nhiing Ung dung. Khi cé mét ting dung trong sach nay dé xem xét lai suat thay déi nhu thé nao do su tang lén cua mot sé bién sé kinh té, hay xem xem ban cé thé va duge nhing dich chuyén ro nét eda nhing dueng cung va c4u khi cing ehinh bién sé kinh té nay giam. Va hay nho dung gia thiét ceteris paribus : Khi xem xét sy tac dung thay déi cua mot bién sd, hay git tat cd cdc bidn sé khac khong ddi, Nhung dich chuyén lugng cau tién Trong phan tich ua thich tién mat cia Keynes, cé hai yéu tf lam cho dutng cu tién dich chuyén : (1) tha nhap, (2) mue gia. Tde dung cua thu nhdp. Theo cach nhin eva Keynes, ¢é hai ly do vi sao khign thu nhfp sé tac dng dén lugng edu tin, Tht nhat, khi nén kinh té phat dat va thu nhgp tang lén, cia edi tang Jén va dan chung sé muén giv thém tién 164 PHAN il - NHUNG CO SO CUA LAI SUAT eee eeeeeeaeans_s ss. lam noi tré gid tri, This hai, do kinh té phat dat va thu nbap tang lén, dan chuge sé muén thuc hign them giao dich cé sir dung tién va két qua la ho sé cing muén. giv them tidn. Vay két luan 1a: Mt miic thu nhép cao hon lim cho lung edu tién tang lén va dudng cdu dich chuyén vé bén phdi. Tée dung cua mite gid. Keynes 44 c6 quan diém rang dan chuing quan tam dén viée 86 tién ma ho gig tuong ving voi nhung hign vat gi, tute la, mon tién dé ¢5 thé mua duge nhimg hang héa va dich vy gi. Khi mic gid tang, cting mét luong tién danh nghia sé khong cén gid tri nhu trudge ; né khong con 6 thé dang a6 mua nhiéu hang héa va dich vu nhv truge. Dé phuc héi tai san tién nay cia ho nbv mic cd tinh theo hign vat, dan ching sé mudén ndm git mét lugng tién danh nghia én hon, do dé mét sy tang muic gid lam cho lugng cdu tién tang len va lam duéng cdu dich chuyén vé bén phat. Nhung dich chuyén luyng cung tin Chung ta sé gid sux ring lugng cung tién duge ngan hang trung uong kiém sodt dy du, ngan hang nay ¢ My la Dy tra Lien bang (hién nay, qua trinh xac dinh lwong tién cung ting phic tap hon nhiéu, va lién quan én cde ngan hang, nbting ngudi gui tién va nung ngudi vay tidn). Bay gid, tat ed nbiing gi chung ta cn biét la mot su tang lung tién cung ting do Dye tri Lién bang taora sé lam dich chuyén duong cung tién vé bén phai. ket wiht Hinh 6.10. Sudap mg AG} voi mot thay déi ve thu nhap. Trong giai doan phat dat eda mot chu ky kink doanh khi thu ph§p dang tang. dutmg cdu dich chuyén te M* dén M!,, Duong cong duge 06 dink & Mt = M. Lai suat can bing tang tr i, dé t. CHUONG 6 - HINH THAI DIEN BIEN CUA LAI SUAT 165 SS Nhimg thay déi trong Iai sudt can bing Dé thay khuon mu ua thich tién mat. co thé duge dung dé phan tich sy dién bién cuia lai sudt nhu thé ndo, ching ta lai nghien evtu mot vai ung dung rat 6 ich trong viée danh gid téc dung cia chinh sdch tién té Adi voi lai suat, Thay di thu nhdp. Khi thu nhap dang tang lén trong théi ky phat dat cia 1 chu ky kinh doanh, chung ta da thay rang lugng cdu tién sé tang. Diéu nay duge gisi thigu trén Hinh 6.10 bang su dich chuyén vé bén phai cia duéng cdu tu M", dén M*, Su cn bing moi dat tet ¢ diém 2 tai giao diém cia dung M', véi duong cung tién M*. Nhu ban cé thé thay, lai suat can bang tang ta i, dén i’. Khuén mau ua thich tin mat dem lai két Juan ring khi the nhgp dang tang trong giai doan phat dat cia mot chu ky kink doanh (git cde bién 35 kinh té khde khéng déi), lai suét sé tang. Két uan nay la ro rang khi ddi chiéu voi két lugn rut ra vé tac dung cia mét thay déi thu nhap déi v6i lai suat khi ding khuén mau tién vay. Thay déi mic gid. Khi mic gid tang, gid tri cia tién tinh theo nhing gi né c6 thé mua duge thap hon. Dé khéi phuc tai san tién cda minh theo mute eu, dan ching muén gn? mét ludng tian danh nghia len hon. M6t mute gid cao hen dich chuyén dung edu tién vé bén phai, tM’, dén M*, (Hinh 6.11). Sy can bing dich chuyén ti diém 1 dén dim 2, tai d6 lai suat can bing da tang tii, dén i,, chuing 16 rang ki mute gid tang, vdi Leong cung tién va nhiing bién sé kink té khac khong déi, Idi sudt s2 tang. Hiah 6.11 Swdapumg doi voi mot thay 6 mite gis. Mot sv ting mic gid dich chuyén duong cfu tién tir M*, dén Mi, va Iai suat cin bang tang tir 1, dén ly 166 PHAN Il - NHUNG CO SO CUA LA) SUAT Thay déi legng tién cung ting. MOt su tang long tién cung ung duge tao ra béi chinh sch phat trién tién t@ eda Dy trit Lién bang ham y rang duong cung img tidn dich chuyén vé bén phai. Nhu duge néu trén Hinh 6.12 qua sy dich chuyén cia duéng cung tng te M*, dén M*,, sycan bang chuyén ta diém 1 xuéng diém 2, la noi dung cung ting M3. cdt dudng cau M", va lai suat cn bang da tat tii, dén i,, Khi luong tién cung ting ting lén (moi thit khde git ngang bang), lai sudt sz gidm xudng.'" Hink 6.12 su kisdl,¢ dép ung doi vei mgt thay si luyng titn cung tng. Kbi jugng — tién cung img ting, dudag cung ung dich chuyén to Mf, din Mt, va lai sudt cin hing sut tir i, dé i,, UNG DUNG TIEN VA LAI SUAT Su phan tich wa thich tién mat trén Hinh 6,12 duéng nbu dan dén két uan rang mét su tang lung tién cung tng sé lam ha thdp lai suat, Két luan nay co m6t ham y chinh sach quan trong vi né thuong khién cho eac nha chinh tri doi héi mét su tang truéng nhanh hen cua lugng tién eung ung nhim dua lai suat xudng. Nhung ligu két luan ring tién va lai suat tong quan nghich dao ¢6 chdc hing khong ? C6 thé la co nhutng yéu t quan trong khac bi bd sét trong vide phan tich wa thich tién mat trén Hinh 6,12 lam dao lon két luan nay ? Chung ta (8) Cong c6 thé nitra kel lun ny khi ding Khun mau tide vay. Nhu ching ta x8 thy & Churmg 14 v8 15. phuong phép du tign ma motngan hang Gung wong igo ra mousy tng heyng (ign cung img 38 nla trai Khon va ahd vay tgikmn luyng cung tmg tréi khodn cho cOng chuing. Sy djch chuy8n c¥a dudng cang ig tdi khodn vé ben wai sé din da mot sy gidm bot 1aj suak can bang. * CHUONG 6 - HINH THAI DIEN BIEN CUA LAI SUAT 187 ee sé dua ra cau tra Idi cho van dé nay bing cach ung dung sy phan tich cung cfu ma chung ta da nghién cua 6 chugng nay dé thu duge mot hiéu biét sau sic hon vé sy tuong quan gitta tién va lai suat. C6 mot sy chi trich quan trong nh4m vao két ludn nay rang mot su tang cung wg tién ha thap lai suat da duge Milton Friedman, mot ngudi doat gidi Nobel kinh té dua ra, Ong ta thita nban sy phan tich ua thich tién mat la dung d4n va két luan ring "mét sy tang lugng tién cung ting (moi thit khéc ngang bang) ha thap lai suat” la "tae dung tinh long”. Tuy nhién Ong ta coi tac dung tinh léng chi 14 mét khia canh don thudn cia van dé ; mot su tang long tién cung ung khong thé dé mae cho "moi thit khdc ngang bang" va sé c6 nhuing tac dung khac len nén kinh té do vay n6 co thé lam cho Iai suat tang. Néu nhiing tac dung nay 1a quan trong, thi hoan toan e6 thé 1a khi lugng tién eung ung tang lén thi di suat cing cé thé tang. Chung ta da tao xong co sé dé thao luan nhung tac dung khac nhau nay vi ching ta da thay nhung thay déi thu nh&p, muic gid va Igi tute dy tinh tae dong nhu thé nao lén ai suat can bang. se Huéng d4n nghién céu Dé lam quen hon voi khuén mau tién vay va khuén mau wa thich tian mat, hay trinh bay xem nhung tac dung duoc thao luan 6 day xdy ra nhu thé nao bang cach vé cde so dé cung va cdu dé giai thich cho mdi mét tac dung. Sy luyén tap nay cing sé givip ban hiéu r6 hon tae dung ewa tién déi voi lai suat, 1. Tae dung thu nhép. Do tang lugng tién cung ung 14 mot vide ¢6 anh hung phat dat doi vei nén kinh té, no sé Jam tang thu nh4p quéc dan va tang celia cai. Ca hai khuén mu ua thich tién mat va khuén mau tién vay cho thay r&ng khi dy lai sudt sé tang (xem Hinh 6.7 va 6.10), Nhu vay, "tae dung thu nhép" cia mot sy tang luong tién cung ung chinh la mét su tang lai sudt dap tng véi mue thu nhép cao hon nay. 2. Tae dung mue gid. Mét su tang lugng tién cung ung cing cé thé lam cho mute gid chung tang. Khuén m4u ua thich tian m&t bao truéc rang diéu nay se dan dén mot sy tang lai suat. Vay, "tde dung mie gid” cua mot su tdng luong tién cung ung la mét sy tang lai su dt dap ung vi su tang mite gid 168 THEO DOI TIN TAI CHINH PHAN II - NHUNG CO SG CUA LAI SUAT Dy bao lai suat Dy bao 1ai sudt la mot cong viee dugc né vi hién théi. Cac nha kinh duyc thut (d0i khi vii emg rt cao) dé dy bdo lai sudt bOi vi cc doanh nghigp can higi ching st 1a thé nao dé lip kéhoach chi Géu trong tuong lai cia ha, trong khi dé cdc ngin hang va.cde nha déu wr edn dy hdo lai sudt nhdm quyét dinh xem chon mua ti sin nao. Clic nha dy bao lai suat bdo wude cai gist xdy ra déi voi nhing yéu td tie dong dn lugng cumg va cau trdi khodn cong hu tién bac - hong yéu t nhwr vay 12: site manh cia nén kinh té tinh sinh Idi cia nhimg co hoi ddu tu, mac lam phat dy tinh, vamuc thiéuhytngan sach va sy vay mun cua chinh phi. Khi dy ho dimg sy phan tich cung cdu ma chiing ta da thio ra nhong, nét chinh 6 chung nay dé dat nhing dy bdo lai suat cia ho. To Wall strect Journal béo cao nhing du bdo lai sud do cdc nha dy bao hang dau soan thao hai lan mdi nim (dau thang 1 va thang 7), d cot "kink €" hode ct “thi truong tin dung” cUa hg, 1a nbiing cot nghi¢n ctu tham do sy phat trién trong thi tung Udi khadn hang ngay. Dy bio lat sudt 14 m6t kinh doanh nguy hiém. Neay c& nhung nha dy hio wi gidi Gt dinh cung Unuimg c6 sui ich nhidu trong nbimg dy hao cua ho. nay. 3. Tée dung lam phat du tinh. Muc gid tang, tite 14 mutc lam phat cao hon, no bat nguén tu mot sy tang lugng tién cung ing, cling tac dong lén Iai sudt théng qua viée tac dong lén mite Jam phat dy tinh, Dac bigt mot su tang lugng tién cung ug ¢6 thé khién dan chung du tinh mgt mic gid cao hon trong tuong lai - do d6 mute lam phat dy tinh sé cao hon, Khuén mau vén vay da cho ta bit ring viée tang lam phat du tinh nay sé dua dén mot mie lai suat eao hon. Do dé "tae dung lam phat dy tinh" cua moi se tang lrgng tién cung ting la mot sir tang Idi suGt dap ting vdi sic tang muc lam phat dy tinh. Thoat nhin, cé vé nhu la tac dung mute gid va tac dung lam phat du tinh la nhv nhau. Ca hai chi ra rang nhung su tang mu gid do mot sy tang lueng tién cung ung gay ra sé lim tang Iai suat. Tuy nhién, ¢6 mét su khie nhau kh6é nhén thay gita hai thi, va day Ja ly do vi sao chung ta duge thao luan nhu hai tac dung riéng biét. Gia si cé tang mot lan vé lugng tin cung ting hom nay, dn téi mét su tang gid dén mot mic cao hon cé dinh vao nam téi, Do mite gia nay tang suét thei gian CHUONG 6 - HINH THAI OIEN BIEN CUA LAI SLAT 169 ee ae Em cua nam nay, lai sudt sé tang théng qua tae dyng mite gid. Chi vao eudi nam, khi mite gid da tang dén dinh cia né thi tae dung mut gia sé @ cue dai. Mut gia tang lén nay cung sé tang lai suat thong qua tac dung lam phat du tinh béi vi dan chung dy tinh rang lam phat sé cao hon suét cd nam. Tuy nhién, khi mite gid nging tang ¢ nam sau, lam phat va lam phat dy tinh sé gidm tré lai va tdi mute s6 khong, Bat ky su tang lai sudt nao von xem nhy két qua cia sy tang lam phat dy tinh vao hic dau thi bay gid sé bi dao nguge, Nhurvay, chung ta thay rang, khac voi tac dung mui gia, la tac dung dat téi tac dong manh nhat cia né vao nam sau, tac dung lam phat dy tinh sé cd tac dung nhé nhat cia né (tic Ja mite s6 khong) vao nam sau. Sy khdc nhau co ban nay gitta 2 tac dung sau dé la 6 ché tae dung mite gid giv nguyén ngay ca sau khi gid da nging tang, trong khi tac dung lam phat du tinh thi khong nhu vay. ‘Mot diéu quan trong la tac dung lam phat du tinh sé chi tiép tuc néu mie gid tiép tuc tang. Nhu chung ta sé thay trong thao Iuan vé ly thuyét tién té trong ec chong sau, su tang mot Jan vé lugng tién cung ving sé khong tao ra sy tang lien tyc mute gid, ma sé chi tao ra mot mite tang trudng cao hen lugn¢g tién cung img, Nhy thé, m6t mute tang tridng lung tién cung tng cao hon 1a can thiét néu tae dung lam phat dy tinh ni trén con duy tri. M6ét mic tang trudng cung ing tién cao hon cé ha thap lai suat hay khéng ? Bay gid cé thé phdi hop tat ca nhung tac dung ma ching ta da thao Juan véi nhau dé quyét dinh xem ligu sy phan tich cua chung ta cé ung ho nhing nha chinh trj chu truong mét mute tang truéng Ién hon vé lugng tién cung ung khi ho cdm thdy ring Lai suat 1a qua cao. Trong tat cd nhung tae dung, chi cé tae dung tinh long chi ra rang mét tang trudng cao hon cia lugng tién eung Ung sé gay ra mé6t sy giam bot lai suat... Nguge lai, cdc tac dung thu nhap, mite gia, va lam phat du tinh chi ra rang lai suat sé tang khi tang trudng tién la cao hon. Tac dung nao trong nhitng tac dung nay Ia lon nhat va chung tée dung nhanh nhu thé nao ? Cau tra Idi cho van dé nay 1a tiéu chudn dé xe dinh lai suat se tang hay giam khi sy tang truéng cia long tién cung ung tang lén. N6i chung, tae dung tinh léng cua sy tang trudng tién lon hon nay hutu hiéu ngay tite khae béi vi viée tang lweng tién cung ung ¢ day dAn dén su gidm ngay tte kha lai suat can bang. Tac dung thu nhap va tac dung mute gid can cé thai gian dé tac dong béi vi lugng tién cung img tang lén cdn thoi gian dé tang mvc gid va thu nhap, va ching mdi lam tang lai suat. Tae dung lam phat dy tinh, tae dung nay cung lam eTTHH 170 PHAN Il - NHUNG CO SO CUA LAI SUAT tang lai swat, ¢6 thé la tac dung cham hay nhanh tay theo ligu dan chung diéu chinh dy tinh lam phat cua ho lai cho dung mét cach nhanh chong hay cham tré khi mic tang truéng tién ni trén duge tang lén. C6 3 kha nang duge phdc ra trén Hinh 6.13 ; méi kha n&ng cho thay 1ai suat dap ung nhu thé nao theo thoi gian, voi mute duge tang lén cia sy tang truéng wong tién cung ung, bat dau tu thei diém 7. Phén (a) cho thay mot trudng hop trong a6 tae dung tinh long vugt troi hon nhutng tac dung khde do dé lai suat gidm ir é, 8 thoi didm T toi mite két thuc é,, Téc dung tinh lng dign ra nhanh chong déi véi lai suat thap hon, nhung qua m6t théi gian, edc tac dung khac bat d4u dao lén phan nao sv gidm bét nay. Tuy nhién do tac dung tinh long lon hon ede tac dung khée, lai suat khong bao gid tang tré lai mute ban dau. Phan (b) c6 mot t4e dung tinh léng it hon so véi nhung tac dung khac, vdi tac dung lam phat du tinh dién ra cham do dy tinh lam phat cham dugc chinh tang len cho ding. Dau tién, tac dung tinh léng dua lai suat xuéng thap. Sau a6 cae tae dung thu nh4p, mirc gid, va lam phat dy tinh bat dau lam tang nd len. Do nhung tae dung nay la vugt tr6i, lai sudt vao lie cudi tang trén mie ban d4u cua né, toi é,. Trong mot giai doan ngan, su tang truéng tién duge nang lén lam cho lai suat bj thap di, nhung sau nay cing no két. thiic 6 vi tri cao hon mic ban dau. Phan (c) c6 tae dung lam phat dy tinh vugt trgi va dién ra nhanh chéng, béi vi dan ching tang nhanh dy tinh lam phat cua ho khi mic tang truéng tién duge nang lén. Tae dung Jam phat dy tinh bat dau ngay lap tue dé ché ngy tac dung tinh léng, do dé lai suat. ngay lap tute bat d4u tang dan lén. Sau mét théi gian, do tée dung thu nh4p va tac dung mic gid bat dau tham dy, lai sudt tang cao hon nifa va két qué sau cting la mot lai sudt cao hon han 14 suat ban dau. Két qua cho thay mét cach ré rang nang cao mic tang trudng lugng tién cung ung khong phai la cau tra lai cho viée gidm ]ai suat, ma ding hon la, tang trugng tién phai duge gidm bet dé ha thap 1ai suat ! M6t v&n dé quan trong adi vei nhutng nha vach chinh sach kinh té 1a chuyén trong 3 kich ban nay gan véi thuc té hen. Néu muén gidm lai sudt thi can nang cao sy tang truéng tién khi tac dung tinh léng vugt troi hen cde tac dung khac (Phan (a)]. Can gidm su tang trudng tién néu cdc tac dung khde vugt troi hon tinh léng va eae dy tinh lam phat duge chinh Jai cho dung mét cach nhanh chong [PhAn (c)]. Néu ede tée dung khac vugt tréi hon tinh léng, nhung edc dy tinh lam phat duge chinh Jai cham chap [Phan (b)], thi ban mudn tang hay gidm sy tang trugng tién tuy thuge ¢ chd ban chu y nhiéu hon dén su kign xay ra trong giai doan dién bién ngdn hay giai doan dién bién dai. Kich ban nao duge ching cit x4c nhén ? Tueng quan giva Iai suat va tang CHUONG 6 - HINH THAI DIEN BIEN CUA LAI SUAT 171 —————_———— Laisuél, ¢ (a) Tac dyng tinh tng ktm hon te dune che bet seit Area. (b} Téc dung tinh Jong nhé hon ede tac dung didu chink cham chap lum phat dy ue (©) Tae dung tinh Jong nbs hon tc dung lam phat dy tink va sy diéw chinh nhank chong Jam phat dy tinh, it oo or Wi dang thyabigg = igor GAORE nig ORFH Hinh 6.13 Dap img trong todn bé thei giun déi voi mot surnding cao mute tang trinkng cung img tién. 172 PHAN )- NHUNG CO SO CUA LAI SUAT trudng tién tu 1951 dén. 1990 duge vé trén Hinh 6.14. Khi mute tang truéng cia wong tidn cung ung bat ddu tang dan vao gida nhung nam 1960, lai sudt a4 tang Ién, néi 1én ring tac dung tinh léng da bj lan dt béi tae dung mute gid, thu nhap va lam phat dy tinh. Vao nhiing nam 1970, lai suat dat dén nhitng mic chua timg 6 trong giai doan sau Chién tranh Thé gidi II, mu tang truéng lugng tién cung ung cing da nhu vay. Lai suat Mee ting treong Nidan [M1) a 6 4 . lei sub a L L i . L L 4 : 1955 -1960~—«965~—~=«970~=«*PECGBO 98S 7990 Hink 6.14 Tang trinog tien (amie hang wa M,) va Iii suat (tin phiéu kho bac loai 3 thang) : 1951 - 1990, Ngudn ai li¢u : l'ederal Reserve Bulletin and Citibase databank Kich ban duge mé ta 6 phan (a) Hinh 6.13 xem ra c6 va @ang ngo, va trueng hop lam gidm lai suat bang ech nang mute tang truéng tién dé khong dung vung. Xem lai Hinh 6.6, trinh bay tueng quan gitta lai suat va Jam phat dy tinh, ban sé thay diéu nay khong cé gi qua ngac nhién. Viée nang cao mic tang trudng Jugng tién eung ung trong nhing nam 1960 va nhimg nam 1970 duge lam can xung lai bang m6t su tang manh lam phat du tinh, vige nay khi 4y sé khién ching ta doan true rang tae dung Jam phat dy tinh sé a tae dung vugt troi. Day Ja su gidi thich c6 vé hop ly nhat déi vei vige vi sao Iai suat da tang khi c6 mot sy tang tru‘éng tién cao hon. Tuy nhién, Hinh 6. 14 khéng thuc su bao ching ta kich ‘ban nao trong hai phdn (b) va (c) cla Hinh 6.13 la ding ddn hon. Né phy thude CHUONG 6 - HINH THAL DIEN BIEN CUA LAI SUAT 173 eee mét cach chi yéu vao ede dv tinh cia dan ching vé lam phat da chinh lai nhanh 46n thé nado. Cac du tinh duge tao ra nhu thé nao va liéu hg co chinh lai cho dung mé6t cach nhanh chong khong la mé6t chu dé quan trong, gan day dang duge cae nha kinh té né luc nghién eutu, va sé duge xt ly & Chuang 29 TOM TAT 1. Vige phan tich cung va cdu vé trai khodn duyc goi lakhuon miu Gdn vay, mang Tai mot ly thuyct vé vain dd tai sudt diye xc dinh nhu thé nao. N6 bao trude rang 1ai sudt sé thay d6i khi ¢6 mOt thay d6i heme cdu do nheng thay déi thu nhap (hoac eda ci) kei tae dytinh, ri ro va, hoc Linh King, hay khi c6 mOt thay déi amg cung do nhung thay 446i tinh chat chap din cia nhing cv hor div tu, chi phi thye cda vite vay tide, bude ede hoat dong ca chinh phi. 2. MOU Jy thuyét thay th cho vain dé lai sudit duye xac dinh mhu thé nao, duye xdy dung trén co sé’khudn mau va thick Gdn mat, nd phan tich huyng cung va clu didn. Né cho thay rang lai sudt so uhay d6i khi co mat sy thay d6i vé Iugng edu tién do nhomg thay déi CAU HOI VA BAL TAP Trong tat ca nhitng bai tap, hay tra loi cdc chu hai bing cach ve ra nhing so db cung cdu thich hep. * 1. Nhuelding ta sé thay & Chung 15, mot phuong php quan trong ma Dy tr Lign bang ding dé gidm luyng tién cung ung la bam tat khodn cho cOng ching, ding khudn mau tign vay, hay cho biét ring hanh dong nay ¢6 tic dung gi dn Jai sud. Ligu edu td Iii cia ban c6 pha hep voi didu ma ban sé dy tinh tim why khé ban ding khudn mu ue thu nbgp, hoge mee gid, hay khi cé mot thay d6i va tuyng Gdn cung ing. 3. Mat sy wing iuyng titn cung ung cd thé c6 4 tae dung di voi Wai sudt : (a) ac dung tink Jong, (b) tée dung thu nhap. () tée dung mue gid, va (d) ic dung lam phat dy tinh, Tée dyng tinh long cho biét rang mo sy nang moc Ging ume eda luyng én cung tng sé din dén mot su gidm nhe lai sudt, trong khi ohang tac dung khae kai dién ra theo heximg nguye lai. Ching ct dusng nhucd vé chi ra rang cdc vie Uyng thu nhap, moe gid, va lam phat dy tinh vuyt Ui sa vii tae dung tinh tong da vay mt sy nang cao me tang trudng eda luyng tién cung dng din déa viéc [um ting lai suat che khong fam gidun [ai sudt. thich tién mat hay khong ? * 2. Ding cd hai khuon méu wa thich tién, mat va lidn vay, cho bidt vi sao lai sual cd Gnh chu ky (tic 1, ting khi nén kink phat dat va gid trong hic suy thoi). * 3. Vi sao mot su Ging mue gia (nhung khong ting mee fam phat dis tink) tai c« thé Tam cho fai sudt cing khi lmg dén cung ting danh nghia duye c6 dinh ? 4. Ifay xem x61 c6t (Credit Markets) (cdc thj (ruvng tin dung) tren to Wall Sires 174 PHAN Il - NHONG CO SO CUA LAI SUAT Journal, Gach dudi nhing tuyén bd trong cOt gidi thich nhong thay d6i gid wai khodn, va nhing sor 66 cung cdu thich img dng ho cho nhing tuyén bé nay. * 5. Mot sy tang bal ngo vé Linh bat dinh, cia gid vang s8 c6 tac dung gt dot voi lat suat ? * 6, Mot sy tang bal ngo trong dy tinh cia dan ching vé gid bat dong sin c6 thé wie dong nbw thé naa dén 1ai sud? 7, Gidi thich xem mor sy thicu hyt ngan séch him c6 thé vac dung gi doi vii [ai suait ? * 8, Sddung cd 2 khudn nidu titn vay va va thich tién mat, cho biét tac dung dé voi Jai sudit khi Linh rai ro cia tdi Khowin Gang len Ja téc dung gi ? Hai két qua c6 nhu nhau vi cd 2 khuon mdu khong 2 * 9. Néu nde gid gid vo nain ti va sau d6 git of dink, va luumg tidn cung img duye ¢6 dink, diéu gi c6 thé xay ra cho 1ai sual trong 2 nam wi ? (Gui ¥ : hay tinh ca te dung moe gid va tie dung kun phat dy tinh). * 10. NCu chi phi mai gitti cd phigu gidm thi s8 c6 tac dyng dot viti tai suit hay khong ? fai sao? Sir dung phan tich kinh té dé du doan tuong lai. * 11. Téng théng My thong bdo trong cudc hop bao ctia Ong ring Ong st chit dau ch6ng Iai inde kam phat cao bing mot chuung trinh chong lam phat mdi. Hay dy doin wude cfi gis xay ra voi lai sud néu cong ching tin ki Ong ? * 12. Gid sis Chi tich Dy wo Lien bang thong bdo rang Hi sudt se tang manh vao ‘nam téi va thi trudng tin 10) Ong. Didu gi sé xay ra cho lai sudt hom nay d6i voi trai khoan AT & T, vi du 85/,, - 2007 7 * 13. Dy dodn trinie didu gi sé xdy ra cho Tai sud néw cong chung bat nge dy tinh mot sy lang gid cd phicu rit iin ? * 14 Dy dodn diéu gi sé xdy ra cho Mi sudt n@u gid cd tren thj trudng ui khodn ud nén bat dinh hon ? 15. Néu mot cha tich mi cia co quan Dy wa (itn bang duge bd nhi¢m, ong ta 1a nguii ndi dng, vé bi¢n hO cho ngay cA mot mie ting wring (én thdp hun so vei nguii tidn nhigm, diéu gi se xdy ra cho lai sudt ? Ilay thao ludn vé nhimg tinh hudng két cyc 6 thé xdy ra? CHUONG 7 C4u tric ri ro va cau tric han ky ctia 1ai suat LOLDAN Trong phan tich cung edu ea chung ta vé hinh thai didn bidn cua lai suat ¢ Chutong 6, chting ta da nghién ctu viéc x4e dinh chi mot lai suat, Nhung truéc day ta da thay rang cé mét lugng khéng 1é trai khoan va nhing lai suat cia chiing c6 thé khae nhau. Trong chueng nay ching ta lam day du cho bute tranh lai suadt qua viée xem xét tinh tuong quan cia nhung Idi sudt khae nhau. Viéc hiéu ré vi sao ching khac nhau tutrai khoan nay sang trai khodn kia cé thé giup cae hang kinh doanh, cdc ngan hang, cde cong ty bdo hiém va cae nha dau tt riéng ré quyét dinh mua nhung trai khodn nao dé dau tu va nhiing trai khoan nao hg phai ban di. ‘Truéc hét, ta hay xem vi sao nhung tr4i khodn cing han kj thanh todn cé nhimg lai sudt khde nhau. Tinh tuong quan gitta nhiing lai sudt nay duge goi la edu tric rdi ro cua 14i sudt, tuy rang ni ro, tinh léng va qui ché thué thu nh4p luén déng vai trd quan trong trong vide x4e dinh edu true rii ro. Han ky thanh toan ciia mot trai khoda cung tac dong vao ldi suat cua né, va tinh tuong quan gia nhung 14i suat cua nhiing trai khoan cé han ky thanh toan khae nhau duge goi la cau tric han ky cua lai suat, Trong chong nay chung ta sé xem xét nhing nguén géc va nguyén nhan cua cdc dao dong lai suat tarcng quan nhau va m6t 39 ly thuyét giai thich cac dao dong nay. 176 PHAN Il - NHONG CO sO CUA LAI SUAT M6 CAU TRUC RUI RO CUA LAI SUAT inh 7.1 trinh bay cde lai sudt hoan vén cia mét vai loai trai khodn dai han. khac nhau ti 1919 dén 1990, No cho ta thay hai dge diém quan trong aia hinh thai dién bién lai suat ca nhung trai khoan cé cng han ky thanh toan : Nhung Jai sudt cia nhung Joai trai khodn khaée nhau thi khdc nhau trong bat ky nam nao, va khoang cach (tic 1 su khae nhau) gitta nhung lai suat thay déi theo thei gian. Vi dy, lai sudt cua cong trai dia phuong cao hon lai suat cia cong trai Chinh phi trong thoi ky cuéi nhung nam 1930, nhung sau dé lai thap hon. Ngoai ra, khodng edch gitta nhting Iai suat cua trai khoan cong ty Baa (nui ro hon trai khodn cong ty Aaa) véi cong trai cia chinh phd My la rat lén suét nhiing nam Dai suy thodi 1930 - 1933, va nhé hon suét trong nhung nam 1940, 1950 va 1960, va sau dé lén ra mét dn nifa trong nhiing nam 1970 va 1980. Nhung yéu té nao gay ra cae hién tugng nay ? Min teim/nia 16] ft a a hag cad a ee po tt 0 Bue 19h (185070. Wie 8188 Hinh 7.1 Lai sudt trai khodn dai han : 1919 - 1990. NguOn tai ligu : Board of Governors of the Federal Reserve System, Banking and Monetary Statistics and Federal Reserve Bulletin. CHYONG 7 - CAU TRUC RUI RO VA CAU TRUC HAN KY cla LAI SUAT 177 ss OO eer err Rui ro v6 ng Mét thugc tinh cua mot trai khodn anh huéng tdi lai sudt cia nd Ardi ro vo nq, la kha nang cé thé ngudi phat hanh trai khogn sé vo ng tate la khong thé thyc hign duge vige thanh todn tién lai hoac ménh gid khi trai khoan dé man han. Mét cong ty chtu tén that én, vi du cong ty Chrysler da chiu trong nhing nam 1970, 6 thé hay phai tam ngung thanh todn tién lai cho ede trai khodn cua cong ty dé phat hanh “. Rui ro vo ng déi voi nhuing trai khodn cia mot cng ty do dé sé rat cao. Con nhung cong trai eda chinh phu My khéng cé ri To va ng béi vi Chinh phd Lién bang luén luén eé thé tang thué hoac tham chi in tién dé thanh todn dit diém ng nan cua minh. Nhing trai khoan khong ¢6 rui ro, nhu nhimg céng trai cia chinh phu My duge goi la nhing trai khodn khong c6 ve ng. Khoang each giva 1ai suat eda 1 trai khoan c6 nui ro va lai sudt eda trai khodn khong c6 ri ro duge goi la mute bu rui ro cho biét dan chung sé nhan duge khoan lai phy 1a bao nhiéu dé sdn léng ndm git mét trai khodn c6 ri ro. Sy phan tich cung c4u cua chung ta vé th truong trai khodn, duge xay dung trong chueng truéc, cé thé duge dang dé giai thich vi sao mét trai khean cé rui ro ve ng luén luén c6 mét mie ba ui To duong va vi sao rui ro vé ng cang cao thi mic ba rui ro cang Ion, Hung dan nghién ciu Hai bai tap sé giup ban hiéu rd hon vé cau tric rii ro trén day : 1. Hay dat ban than ban vao vj tri cia mét nha dau tr - hay xem quyét dinh mua cua ban sé bi tac dong nhu thé nao béi nhumg thay déi vé rai ro va vé tinh long. 2, Hay thye hanh viée vé cac dich chuyén thich hop eda nhung duong cung va cdu khi rdi vo va tinh long thay déi, Wi du, hay xem ligu ban c6 thé ve nhttng dich chuyén thich hop cua nhing dwong cung va cfu khi khae véi nhiing vi dy cho trong sach, mOt trai khoan c6 mat sy gidm bét rui ro ve ng hode mét sucai thién vé tinh long cua nd. (1) Cheyster da khong vér no vao thoi ky may. nhumg cong ly s8-vo nor lke ay nu khdng c6 mot ké hoach bivlanh dé gitr cong an vige fam, ‘Thue (2, chink phil da eSp von dS efng ty nay thaah Lodn hei ng, 178 PHAN fi - NHUNG GO SG CUA LAI SUAT A Dé xem xét tac dung ctia nui ro vo ng déi véi lai sudt, ta hay xem so 4d cung edu cho ede thi trugng trai khodn dai han khong cé v@ ng (cla chinh phu M¥) va thi truong trai khodn dai han céng ty trén Hinh 7.2. Dé cho se dé dé doc hon mot chut, ta gid thiét rang trudc tién khong c6 kha nang vo ng adi voi nhung trai khoan céng ty néi trén, do do chung cing 1a loai khong c6 va ng giéng nhu nhing céng trai cia chinh phi My. lei sub ¢ ettap zoel kha on “Sheng tril Mie hbiag rior {a) Thj trig trai khoan cong ty (b) Thi Lunyng cong tdi khong o¢ vo ng (chinh phii Mg) Hinh 7.2. Dap ung déi voi mae sy wing mii ro ve ng eda nhing trai khodn cong ty. Mot sy ting ri ro vo ng eda nbong tsi khodn cong ty Tam giam luong cau tir D*, dén DY, Dong thi nd tang lnyng cu nhing trai khodn khong of vong tir D", dén D*,, Mite tai sud can bing cho cdc iri khodn cong ty tding nk i167 ig. wong khi dé no git tir 06 7 tong thy Lum tri Khoan khong o6 viv ng. Trudng hop nay, cA hai loai trai khodn nay co cing nhung thudc tinh nhu nhau (rai ro va han ky thanh toan nhu nhau) va cdc lai sudt can bang cia chung, ban dau la bang nhau (i, = i," va mic bi rai ro d6i vei trai khodin cong ty sé 1a khong, (i,°- i," = 0). Néu kha nang vé ng tang lén vi mt céng ty bat dau chiu tén that Ion, thi rai yo vé ng cia nhwng trai khodn cong ty nay sé tang va Igi tute dy tinh cia nhing trai khodn nay sé gidm. Ngoai ra, Ii tute eda nhuing trai khodn céng ty G6 ciing sé them khong chac chan, Ly thuyét lugng cdu tai san bdo trude ring do loi tuc dy tinh cia nhéng trai khodn céng ty nay gidm so voi Igi tue dy tinh eda cong trai khong va ng (chinh phi Mp) noi trén trong khi d6 tinh rij ro tuong déi cua né CHUONG 7 - CAU TAUC AUF RO VA CAU TRUC HAN KY CUA LAI SUAT 179 —ooOOoo————————a tang lén, nén trai khodn cong ty nay kém hap dan (khi gid moi thit khée ngang bang) va lugng cu déi voi nd sé giam. During cau trai khedn cong ty tran Hinh 7.2, phan (a), hic 46 chuyén dich te D,' toi D,*. Déng thoi, Iqi tite dy tinh ctia nhuing céng trai khong ¢6 va ng (chinh phi Mg) néi trén tang tuong déi so véi Igi tite dy tinh cua eae trai khodn cong ty trong khi 6 tinh rui ro tuong déi cia né giam. Nhdng cong trdi khong vo ng nay nhu vay tré nén hap dan hen, va lugng cdu vé no tang lén [nhu duge néu trén phan (b) bang sv dich chuyén ra ngoai ciia dung cong edu cua nhung trai khodn nay tx Dy"tei DAA. Lai suat can bang cho nhung trai khedn edng ty nay tang lén te i téi é,", trong khi dé lai sudt can bang cua cong trai khong vé ng ni trén gidm ti i* tai i“. Khoang cach gitta cde lai suat cua trai khedn cong ty va cong trai khéng va ng, tute 1a muic bit nui ro cia cae trai khoan céng ty da tang te khong téi , - i,*. Bay gi¢ chung ta cé thé két luan nhu sau : M@é trdi khodn cé rui ro v6 ng sé luén lon c6 mot mic bu rui re duong, va m6t su tang riti ro véng cia nd sé tang mite bu nii ro nay. Do rii ro va ng quan trong nhu vay a6i v¢i do Jén cia mite bu rui ro, nhitng ngudi mua trai khodn can c6 théng tin vé viéc ligu mot céng ty cé khd nang vo ng a6i voi nhitng trai khoan ea no hay khong. Hai hang tu van dau tu ln, Dich vu du tu Moody va céng ty Standard and Poor cung cap théng tin vé rui ro ve ng bing cach phan hang phdm chat nhing trai khodn cong ty va nhiing trai khoan dia phuong theo xae sudt vo ng cia ching. Nhiwtng hang khdc nhau va mé ta chung cho trong Bang 7.1. Nhing trai khoan cé ri ro vo ng trong doi thap duge goi la nhung chung khoan "edp dau tw" va c6 hang Baa hoac (BBB) va nhing hang trén do, Nhing tréi khoadn c6 hang thap hon Baa (hoac BBB), ¢6 riti ro vo ag cao hon va da duge gan mét cach thich dang cai tén trai khoan bap bénh. Tiép theo, ta hay nhin lai Hinh 7.1 va xem ligu ta cé thé gidi thich tinh tuong quan gida cac lai sudt cua trai khosn cong ty va cong trai eda chinh pha My hay kh6ng. C4c trai khodn cong ty hon 6 nhting lai sudt cao hon nhitng lai sudt cia cong trai chinh phi My vi chuing ludn 06 mot sé rdi ro vo ng, nguge lai nhong cong tréi cua Chinh pha My khong cé. De cc trai khodn cong ty hang Baa c6 rui ro v@ ng cao hon so voi nhung trai khoan thudc hang cao hon Aaa, mu bu rai ro cua chung cao hon va do dé, lat sudt Baa luén Ion hon lai sudt Aaa. Chung ta cuing c6 thé ding cing mét cach phan tich nhut vay dé gidi thich bude nhay to Ién vé mite bu rui ro cia cdc lai sudt trai khodn Baa treng nhung nam Dai suy thodi 1930 - 1933 va su tang mite ba ru ro trong nhing nam 1970 180 PHAN Il- NHUNG CO SO CUA LAI SUAT va 1980 (Hinh 7.1). Thoi ky Dai suy thoai da chung kién rat nhiéu vy kinh doanh that bai va v@ ng. Nhu chung ta dy tinh, cdc yéu to nay dan dén mot sy tang manh rui ro v@ ng 461 véi nining trai khoan do cdc cong ty c6 nhuge diém phat anh ra, va mue bd rui ro cho nhung trai khoan Baa da dat dén mtic cao chua tung ¢6 trudge dé. Nhung nam 1970 va 1980 mot lan nua da chung kién nhiéu vy kinh doanh that bai va v@ ng lén, tuy rang chua bang thai ky Dai suy thoai. Mot Tn nita, nhu dy tinh, cdc rdi ro vo ng va cac mut bu rui ro cua cdc trai khodn cong ty da tang lén, lam rong khoang cach gitta cdc Jai suat cla trai khoan céng ty va cia céng trai chinh phd. Phan tich cua chung ta cing gidi thich sy tang manh khoang each gitta edc Jai suat cua cdc tri khodn “bap bénh” va cua cdc céng trai chinh phi sau sy 46 vé ctia thi truong cd phiéu thang 10/1987 (Bai doc thém 7.1). Bang 7.7. Céc hang tri khodin theo xép loai cla Maady va Standard and Poor X€p hang Xép hang cla Mo ta ‘Vi dy cdc cong ty co cia Moody Standard and Poor nhing (rai khodn ton dong nam 1991 Aaa AAA Chat iuyng cao - General Electric ; IBM ; hat (rt to ver Sheli Oit ng thip hat) Aa Aa Chat lung cao = Mohil ; Coca - Cola; Toys "R" Us; General motors A A Cap - Westinghouse ; Sears ; wen tung binh Xerox ; Pepsi Co ; Colgate ~ Paimolive Baa BBB Cap - Chrysler ; Columbia ; wrung binh Pictures ; Honeywell ; Texaco. Ba BB Cap dugi wung ~ Union Carbide ; Wendy's binh Black and Decker ; RJR - Nabisco B B Diu co ~ Choek lull O'Nuts ; Fruit of the Loom ; Mattel, Atui Caa ecc-cc TO, nhidu ri ro yong Ca c Dau eo cao c b Cap undp nhiit CHUONG 7 - CAU TRUC RAUL RO VA CAU TRUC HAN KY CUA LAI SUAT 181 ee eeOO—eeeeoueunmmSmSmem Tinh léng Mot thugc tinh khde cia mét trai khodn cé anh hudng dén Jai sudt cua né chinh 1a tinh ling cua né. Nhy ta da nghién ctu ¢ Chuong 5, mot tai san léng 1a m6t tai s4n cé thé chuyén déi sang tién mat mt cach nhanh chong va ft tén kém néu nhu edu chuyén déi nay sinh. Mot tai san cang léng, thi n6 cdng du¢e ua chugng (khi git mgi thit khae ngang bang). Cac cong tréi cia chinh phi Mg Ja lng nhat trong cac loai ching khodn vi chuing duge mua ban mét céch rong rai dn mic chiing 1a thit rat dé ban nhanh, va chi phi ban chuing lai thép. Cae trai khodn cong ty khac khéng léng nhu vay bdi vi bat cut mot cong ty nao eting chi co lugng tréi khodn duge mua ban it hon ; nhu vay cé thé phai chiu phi t6n cao dé ban nhung trai khodn nay trong trudng hep edn kip béi vi cé thé khé tim ngay duge nguéi mua. Thude t tmh kém ldng cia nhung trai khodn céng ty tac dong dén lai sudt cha chiing nhu thé nao so voi lai suat cua cdc céng trai chinh phi My ? Nhé vao su phan tich eung edu, elning ta cé thé thay rang mét trai khodn cang kém léng, moi thit khde ngang bang, lai sudt cua né sé eding cao so vei nhung chung khoin Jong hon. Do dé tinh kém léng han cia nhumg trai khodn c6ng ty so voi nhong céng trai chfnh phi My lam tang khoang cach gida eac ai sudt cua 2 loai trai khoan nay. BAL DOC THEM 7.1 Sup dé thi trudng cé phiéu nim 1987 va khong each gida trai khoan “bap bénh’ va trai khoan kho bac Su sup d6 thi suing 6 phigu ngay 19/7/ 1987 da cé mot tée dong quan trong den thi tung trai knoan, didu nay duoc gidi thich mot cach m0 rang bang su phan tech cung cau ben Hinh 7.2. Do hau qua ofa sy sup 6 ngay the hai den, ahidu nha dau ur da bét dau nghi ngar sy lanh manh v2 Wi chinh cia fe edng ty thude hang tin nhiém thdp hem (Nhong cong ty nay trade 465 da phat Aanh nhong wai khodn “bgp benh”. Sy ting nii re ving cho nhOng tréi khoan “bap benh* khién chung kém duge ua chudng av & bat af mie Hai sudt nda cha tude, da am giam luong edu tla ching, va da dich chuyén dwong cong cau cla nhong wai khodn "b&p bénh” vé ben wai. Nhu duve winh hay & phdn ben tai cla Hinh 7.2, lai svat cia nhiong edi khoan “bap benh” da phai ting len, dé dich thye la didu da xdy ra: Cac lai suai cia nhong. tdi khoan “hap benh" da wing vot khoang mot phan tram. Mat khac. sip tang rij ro ver ng thay duye 6 ehtng tri khodn "bap bénh” sau cuge 8 vo da khién cho nhong téi khodn kho bac Mg khong c6 v0 ng wis nen hip din hon va da dich chuyés dutmg cong cau cia nhong ching khodn nay v8 ban phai- mot két qua dwoe mot sO nba phan tich md nhu 24 mot “ude bay téi chat tuung". Dung shu sy phan tich cia ching ta béo truse & Hinh 7.2, vac tai svat chung khoSn kho bac da gidm khodng mOtphan tram. Kél eye chung khi dé 1a khodng each gifa nbong lai sual etla ce trai khoan “bap benh” va cde eng trai chink phi da wang 2 phan wam, w mic 4% ture cude sup dé tsi 6% ngay sau dd. 182 PHAN Il - NHUNG GO SG CUA LAI SUAT Sy phan tich duge trinh bay trén Hinh 7.3 1a tuong tar véi sy phan tich rui ro yé ng trén Hinh 7.2. Néu hai trai khodn A va B, ban dau Ia ling nhu nhau va tat ca nhing thuéc tinh khée cia chting Ja nhu nhau, thi lai sudt can bang cia chting ban dau sé bing nhan :i,* = i,®, Néu trai khodn A bay gid tré nén kém léng hon vi n6 tro nén kém duge mua bén rong rai hon, thi, nhu ly thuyét lugng cau tai san chiré, yéu c&u 46i vei né sé gidm, lam chuyén dich duong cong cau cia nd to DA téi D,* nhu trong phan (b). Chung ta 6 thé thay trén Hinh 7.3 rang Jai suat can bang cua tai sin kém léng nay, trai khoan A, tang lén, trong khi dé 1ai su&t can bing cia trai khodn long hon, trai khodn B, gidm xudng, lam tang khoang c4ch gita chung. Do d6, nhitng su khac nhau trong 86 nhung |i sudt trai hoan khac nhau (tie 1a, muc bu rdi ro) phan anh khéng chi rdi ro va ng cia mot, trai khodn, ma cén tinh léng cua né nvta, Day 1a vi sao mot mute bu rdi ro dai khi dugc goi la mot mic ba "tinh ling", Chinh xac nhat, n6 phai due goi 1a mot muc bd rui ro - tinh Jong, nhung theo qui uéc thi né cé thé duge goi la mute ba rdi ra. a 4 Lind € 7 Teirag Toor torea (a) Thi trudng tréi thodn A (6) Thj trang trai khoan B (a) Thi innimg ti khoan A (b) Thi truéng tr4i khoan B Ainh 7.3. bép img déi voi mbt thay adi tinh Ing, Kbi wai khoan A tré nen kém 16ng hon, Iwong clu i khean A chuyén ti J), sang D,* va luung cdu Udi khoan B chuyén tir D,® sang D", Lai sui cin bling che trai kon A ving (in i,* ti #,* trong khi 46 né gid tr i? toi i,® cho. trai khoan B. Tinh hinh thué thu nh4p ‘Tré lai Hinh 7.1, ching ta van con bé lai mot van dé khé khan - hinh thai dién bién cua 14i su&t tréi khoan do dia phuong phat hanh. Cac trai khoan dia phuong chac chin khéng phai 1a loai trai khodn khéng vé ng : Cae chinh phd tiéu bang CHUONG 7 - CAU TAUC RUI RO VA CAU TRUC HAN KY CUA LAI SUAT 183 va dia phuong da vo ng déi vi nhutng trai khodn dia phuong ma ho da phat hanh trong qué khit - dac biat trong thai ky Dai suy thoai 1929 - 1933 va ngay ca gan day 1a trueng hop Hé thong cung cap dién céng céng tiéu bang Washington nam 1983. Trai khodn dia phyong cung khong léng bing cong trai chinh phu My. Vi sao cde trdi khodn nay da ¢6 nhimng Jai suat thap hon so véi cdc cong trai chinh phu Mf trong 40 nam qua nh trén Hinh 7.1? Cau giai thich la 6 ché tién thanh todn lai cua trai khodn dia phuong duoc mién thué thu nhap lién bang, m6t yéu td cé cing mét tac dung dén yéu cdu vé sé lugng trai khodn dia phuong cdng nhu dén viéc tang Igi tite dy tinh etia chung. Hay hinh dung ra rang ban cé di may man dé cé mot thu nhap cao dé ban thuge vao khung thué thu nhap 31%, § hang nay mi déla thu nhap them cia ban ban phai nép 31 xu cho chinh phu. Néu ban sd hitu mét cong trai chinh phi My cé ménh gid 1000 dla, cong trai nay ban véi gid 1000 dola va cé tién coupon 100 déla, ban chi con git duoc 69 dola sau khi déng thué. Tuy trai khodn cé 13i suat 10%, nhung thye té ban chi thu duge 6,9% sau thué. Tuy nhién, gid si ban dua khodn tiét kiém cua ban vao mé6t trdi khodn dia phuong cé ménh gid 1000 dola, trai khoan nay ban voi gid 1000 déla va chi thanh toan tién coupon 80 déla. Lai sudt cia né chi 1a 8%, nhung do né 1a mot ching khodn mién thué, ban khéng phai dong thué cho 80 déla, ban thu dugc 8% sau thué. R6 rang, ban thu duge nhiéu hon nhe trai khoan dia phuong nay sau thud, do vay ban cé y dinh ndm gi trai khoan dia phuong rdi ro hon va kém lang hoi tuy rang né cé lai suat thap hon céng trai chinh phu My.(Diéu nay khong ding truée Chién tranh Thé gigi II nhu giai thich 6 bai doc them 7.2) BAI DOC TIIEM 7.2 Nhing lai suat cua trai khodn dia phuung va cong trai ch(nh phd MY trude Chién tanh Thé gidi 11 Nhu ban e6 thé thily trén inh 7.1, di khoan dia phuung da cé iai sudt cao hen céng tréi chfnh phit My trade Chifn tanh Th giéi TI. Thoge nhin, diéu nay e6 ve mau thudn do tinh trang miGn uhud d6i voi ohimeg tri khodn nay, da lan thip lai suit cla né so véi cong tdi cla chink phi My Ja loai bi danh Uud theo sy phan tich trong sich nay. Sy mau thudn duyc gidi quyét khi nhan ra ring tinh wang min thud doi Véi wi khodn dia phuvng da khong dem Tai nbidu Ii feb vao uhdi ky true Chién tanh The gigi IT vi ini thug chu nhgp rit thap trong thei ky nay. 184 PHAN II - NHUNG CO SO CUA LAI SUAT M6t cach khac dé hiéu vi sao trai khoan dia phueng co lai suat thap hon cong trai chinh phu My la dung sy phan tich cung edu ma ta da thyc hién trén Hinh 7.8. Nhutng Igi ich vé thug cia tri khodn dia phueng, Igi ich lam tang Igi tute du tinh sau thué cia né so voi cong trai chinh phi Mj, khién né duge wa chuéng hon. Két qua la lugng cau vé trai khodn dia phueng tang lén va lai sudt cua no gidm di nhu thé hién trén Hinh 7.3 (b). Mat khac, cong trai chinh phi M§ tre nén kém duge ua chugng hon béi vi Igi tie dy tinh sau thué cda né gidm 60 voi loi tiie sau thué ctia trai khoan dia phuong. Do d6 lugng cdu vé cong trai chinh phi. My gidm va lam tang lai sudt cua cong trdi chinh phi nhu trén Hinh 7.3(a). Lai suat thap hon cho trai khoan dia phuong vi nguyén nhan trén va Jai suat cao hon cho céng tréi chinh phu My vi nguyén nhan trén gidi thich trai khodn dia phuong 6 lai sudt thap hon lai suat cua cong trai chinh phi My. M6t tinh hinh vé thud khae, quan trong déi vei nhung nguoi ndm giv cong trai chinh pha va trai khodn cong ty. Mét sé cong trai chinh phu cd mot didu khoan bé sung cho phép nhiing céng trai nay duge gui ¢ ngan hang theo ménh gia dé thanh toan hét thué tai san khi nguti ndm git chét Vi du mét trai khoan kho bac My man han thang 2 - 1995 cé 141 sudt coupon 3% da duge ban vdi gid 969 déla ngay 7/3/1991. Tuy vay, néu ngwoi so hitu n6 chét vao ngay do thi trai khodn dé ¢6 thé duge gtti vao ngan hang theo ménh gia 1000 dola dé thanh toan thué tai san. (Nhung trai khodn nhu vay duge goi la "trdi khoan hoa"). Viée nam duge ly do vé thud nay giai thich mot diéu co vé mau thudn khac thay & trang trai khodn-cuia nhat bao. C6 nhiang trudng hep trong dé hai cong trai chinh phii cé cung ngay man han cé lai suat hoan vén rat khac nhau. Vi du, céng trai loai 3s of February 1995 cé 14) suat hoan vén 3,85% (ban vao ngay 7/3/ 1991), trong khi do cong trai 10,,8 of February 1995 cé lai suat hoan vén 7,59%. Ca hai ching khodn dang ra phai cé cuing lai suat vi chung cé cong dac tinh rdi ro (dau Ja loai khéng c6 vé no). Nhung cac lai sudt hoan vén nay khae nhau vi loai 3s of February 1995* la "trai khoan hoa” trong khi dé logi 10,,s February 1995 khong nhu vay. Gia sit rang m6t éng gia Richie Rich nao do dy tinh chet trong mt tuong lai gin va cé mot mén cua cai lon sé Ia d6i tuong danh thué tai san, Néu ong nay mua nhiing trai khodn hoa (3s of February 1995) véi gia 969 4 Te6i khoain kho bac MY. man han thing 2/1995, tai suat coupon 3%, GHUONG 7 - CAU TAUC ADI RO VA CAU TAUC HAN KY CUA LAI SUAT 136 déla hém nay va chét. sau day 6 thang, thi trai khoan nay sé cé gia tri 1000 dela vao ngay éng ta chét. Loi tite cia trai khodn nay trong 6 thang bang 15 dla (1/ 2 cia mon tién coupon 30 déla/nam) cong vdi 31 déla 1a tién tang gid tri cua trai Khoan (46 déla) chia cho gid mua ban d4u 969 déla. Nhu vay, tuy lai sudt hoan vén cua trai khodn nay chi la 3,85%, Igi tite 6 thang cua tai san Richie la 4,75% (9,50%/nam). Do vay trai khodn nay 14 mot ching khodn duge ua chuéng dé Richie mua mac du 1ai sudt hoan vén eda né thap. Dé tom t&t, cu tric rui ro cua lai suat (sy tuong quan givta cdc lai sudt cba trai khodn c6 cing han ky thanh todn) dugc gidi thich bang 3 yéu td : rdiro veng cua 1 trai khoan tang lén, muc bu rui ro eda trai khodn 46 (khoang cach givta lai suat cua né va lai suat cua trai khodn khong vo ng) tang lén. Khi tinh léng ca m6t tri khoan duge cai thién, lai suat eda né gidm xuéng. Néu mé6t trai khodn duge huéng mét qui ché thué thu nhap thuan loi - vi du tién coupon cia n6 duge mién thué thu nhap hoac né la mét trdi khodn hoa - thi li suat cia né sé thép hon ctia trai khodn so sanh khong ¢6 nhing l¢i ich vé thué nay. CAU TRUC HAN KY CUA LALSUAT Chung ta da xem xét cac tinh trang vé rui ro, vé tinh léng va vé thud (duge g6p chung vao edu true rui ro) e6 Anh huéng nhu thé nao dén 14i suat. Mot yeu to khac ¢6 anh hudng dén 14i sudt cua mét trai khoan 1a han ky thanh toan cda n6 : Nhuing trai khoan c6 euing dac tinh vé ri ro, tinh long va thué co thé cé nhuing lai sudt khac nhau vi cde han ky thanh toan cda ching khac nhau, nhung cé cung mét tinh trang rui ro, tinh léng va thué, duge goi la duong lai sudt hoan v6n, va n6 m6 tA cau tric han ky cua lai suat cho mét loai trai khoan riang biét, vi dy cdc céng trai chinh phu. Bai doc thém "Theo tin tai chinh” nay trinh bay m6t vai dutmg lai sudt aia ning chitng khoan kho bac da duce céng bé tran te Wail Street Journal, Cac dudng lai suat 6 thé duge phan loai la ‘déc lén, ngang va dée xudng, Khi cac duong lai suat déc lén nhu trong bai doc thém "Theo tin tai chinh”, cdc lai suat dai han nam bén trén cdc lat suat ngn han ; khi cae duong Jai suat nam ngang, nhung lai suat dai han va ngan han Ja nhu nhau ; vakhi cdc duéng lai suat déc xuéng, lai suat dai han nam phia dudi lai suat ngan han. Cac duong lai sust cing cé thé ce ning hinh dang phutc tap hon trong dé dau tién 186 PHAN 1 - NHUNG GO SG CUA LAI SUAT ching déc Jen réi dée xudng, hoae nguge lai, Néi chung, thi cde dudng lai sudt déc Jen nhu trong bai déc thém "Theo tin tai chinh", nhung ¢ edc thii diém khac nhau chung cé nhing hinh dang khac nhau. Vi sao ching ta rat thuong thay cae dutng !ai suat dée én, nhung doi khi thay chung 6 dang khac ? THEO TIN TAI CHINH Ce dung is ant (eatin al ™ | To Wall Street Journal cong b6 bite Ce Féi subihde #430 chide 46 cia nhang dug lai sudt cho cic 85 a cheng khodn kho bac. Mét vi dy neu ra é day, no nim canh cot: Thi trong tin dyng* (The "Credit Mar- kets” xudt bi¢n hang ngay. Nguén : Wall Sireet Journal (March & 1991), Ba ly thuyét da duge xay dyng trude dé giai thich cau tnic ky han cia lai suat, tite la, tinh tuong quan gitia cdc lai sudt trai khoan cd han ky thanh todn khéde nhau duge phan anh trong cde m4u dudng lai suat. Tuy rang gid thuyét vé dy tinh va ly thuyét thi truong phan c4ch khong giai thich nhimg yéu t6 kinh aghiém mt cach tét Am, chung ta thao lugn vé chung truée tién vi 2 ly do. Thit nhat, ning khdi niém trong 2 ly thuyét nay dem lai mét nén tang cho mdt ly thuyét duge chap nh4n mot cach rong rai nhat, ly thuyét méi trudng wu tién, né gia mot nhigm vy rat tét trong viée gidi thich cdc yéu t6 kinh nghiém. Thu hai, rat cdn xét xem cdc nha kinh té edi bién cde ly thuyét nhu thé nao dé cai thien ching khi ho nhan ra rang chuing mau thudn véi ching cu kinh nghiém sn c6. CHUONG 7 - cAU TAUC RUI RO VA CAU TRUC HAN K' LAt SUAT 1387 GIA THUYET VE DU TINH Gi thuyét vé du tinh oda cau tric han ky néu ra van dé cé ¥ nghta chung sau day : Lai sudt eda mét trai khodn dai han sé bing trung binh cia cde lai sudt ngiin han ma dan chung dy tinh trong thoi gian tén tai cua trai khodn dai han dé. Vi du, néu dan ching dy tinh ring cac lat sudt ngdn han sé 1a 10% tinh trung binh trong khoang théi gian 5 nam tdi, thi gia thuyét vé dy tinh bao truse rang Tai sudt cua cdc tréi khodn co ky han thanh toan 5 nam cuing sé 1a 10%, Néu cde dai sudt ngin han dugc trong dgi la tang cao hon nita sau khoang théi gian 5 nam nay, do 6 14i suat trung binh ngan han trong 20 nam tila 11%, thi lai suat cia nhting trai khodn 20 nam sé bing 11% va sé cao hon lai sudt cha nhiing trai khoan 5 nam. Chung ta e6 thé thay gia thuyét vé dy tinh gidi thich ring viée lai sudt cua nhiing trai khoan cé ky han thanh toan khde nhau thi khéc nhau chinh 1a do vi¢e nhung lai suat ngdn han duge trong di la cé nhiing gid trj khée nhau trong nhuing ngay thang tong lai. Diém xuat phat eva ly thuyét nay la ¢ ché nhing ngwdi mua trai khodn khong uu tién nhing trai khodn cé mét hanky thanh toan nay hon la nhung trai khodn c6 mét han ky khdc, do dé ho sé khong giw bat ky 56 Tugng nao cia mét tr4i khodn néu Igi tute dy tinh ea no kém hon Ipi tute dy tinh cia mét loa: trai Khodn khac c6 mot ky han thanh todn khde. Nhung trai khodn c6 dae tinh nay due goi 14 nhung trai khoan thay thé hoan hdo, Diéu nay 6 ¥ nghia thu té la néu nhiing trai khodn ¢6 ky han thanh tean khdcnhau 1A nhung trai khodn thay thé hoan hdo thi Iqi tite du tinh cua cdc trai khoan nay phai bang nhau, Dé thay quan diém rang nhwng trai khodn 6 han ky thanh todn khae nhau dug coi la nhung trai khodn thay thé hoan hao da dAn tei gia thuyét vé du tinh nhuw thé nao, chung ta hay xem xét 2 chién luge ddutu sau day : 1. Mua mét trdi khoan co han ky 1 nam, va sau dé khiné man han qua 1 nam, mua m6t trai khodn cé han ky 1 nam khac. 2. Mua m6t trai khodn 2 nam, gid né dén ngay man han. Do ca 2 chién luge phai 6 cung mot Igi tute du tinh néu dan chting dang giutca trai khoan 1 nam ya trai khodn 2 nam, nhw thé thi lai sudt eda trai khodn 2 nam phai bang lai suat trung binh cua 2 trai khoan- 1 pam, Vi du, ta hay néi rang lai sudt hign hanh ctia trai khodn - mot nam 14 9% va ban du tinh lai suat eda trai khoan mét nam ¢ nam téi la 11%. Néu ban theo duéi chién luge tht nhat ma mua hai trai khoan - mot nam, thi Igi lute du tinh qua 2 nam néi trén st c6 trung binh 1a (9% + 11%Y2 = 10% moi nam. Ban sé chi bang long gid cd hai : trai khoan «1 nam va trai khoan -2, nam néu Igi tute du tinh mai nam cia trai khodn - 2 nam 188 PHAN it - NHUNG CO SG GUA LAI SUAT BORE ee cling nhu vay tite L0%. Do dé, lai sudt cua trai khodn -2 nam phai bang 10% (1ai sudt trang binh ctia 2 trai khoan - 1 nam néi trén). Chning ta cé thé lam cho ly le nay téng quat hon. Hay xem viéc chon git m6t trai khoan loai 2 giai doan trong 2 giai doan déi lai viée gitt hai trai khoan loai L giai doan. Ta 6 nhing dinh nghia sau : Jai suat hom nay (théi diém ¢) cia mét tréi khodn logi 1 giai doan. ig, =1ai suat eda mot trai khoan loai mot giai doan dy tinh cho giai dean sau (thei diém ¢ + 1). 1, = lai sudt hom nay (thoi diém ¢) cua trai khoan loai 2 giai doan. Lei tue dy tinh qua 2 giai doan do mua va luu git trai khoan hai giai doan néi trén la: (148) 4 i)- La 14 2G, + 9-1 Vi (i,,)? fat nhd [néu i, = 10% = 0,1 thi (2,,? = 0,013, ta 6 thé don gidn héa dé c6 : 2.) Khi mua ede trai khodn loai mot giai doan, I¢i tite dy tinh qua 2 giai dean 1a: (14i) Dei Lal tiring, +ilitad-1 Vi i(i,,,,) euing rat ahd [néu i, = i7,, = 0,1 thi iz, ) = 0.01] el te ta cé thé don gian héa dé co : itty Ca hai trai khodn sé duge luw git néu nhong tian loi du tinh nay bang nhau, tate 1a khi : fig) =i, + By Giai tim #,, theo lai suat mét giai doan, ta co = . (LD i, +i CHUONG 7 - CAU TRUC RUI RO VA CAU TRUC HAN KY CUA LAI SUAT 189 SS eerie diéu nay cho ta biét ring lai sut hai giai doan noi :rén phai bang trung binh cia hai lai suat mét giai doan. Ta cé thé tién hanh cung nhung bude nhu thé cho nhiing trai khoan cé mot han ky thanh toan dai hon, do dé ta cé thé nghién evtu toan bd edu tric han ky Jai suat. Khi lam nhy vay, ching ta sé tim ra ring lai suati,, cia mot trai khodn n giai doan phai bing ® 4 + Bas + Bas te a (7.2) Phuong trinh 7.2 néi rang lai suat n giai doan bing trung binh cia cae Iai suat mét giai doan dy tinh dién ra trong qua trinh tén tain giai doan cua trai khodn nay. Day la m6t phat biéu lai cia gid thuyét vé du tinh bang nhung lai 16 chinh xc hon, Gia thuyét vé dy tinh nay la mot ly thuyét hang wu, nd mang lai sy gidi thich vi sao cdu tric han ky cia cde lai suat (nhu duge trinh bay bang cdc dudng lai sudt) thay déi nheng thoi diém khée nhau. Khi dutng lai suat doe Jen, gia thuyét vé dy tinh goi ra rang lai sudt ngin han duge tréng doi tang lén trong twong lai. Trong truéng hep khi lai saat dai han hién hanh dang ¢ phia trén lai suat ngdn han, trung binh ctia cdc Iai sudt ngdn han tuong lai duge trong doi la cao hon so vdi lai sudt ngdn han hién hanh, no chi ¢é thé xudt hién néu cdc lai sudt ngdn han duge trong dgi tang lén. Chung ta da thay diéu nay trong mot vi dy cu thé cia chung ta, ¢ dé lai sudt - 2 nam, 10% @ bén tran lai suat - mét nam hién hanh, 9%, Nghia la, lai sudt - 1 nam d6 duge tréng doi tang trong nam téi dén mic 11%. Khi duéng lai sudt dée xuéng, thi trung binh eda cdc lai sudt, ngdn han tucng lai duoc trong doi la & bén dudi lai suat ngdn han hign hanh, ham y ring cac lai sudt ngdn han duge tréng doi sut giam, tinh trung binh, trong tuong lai. Chi khi duong lai suat la nam ngang thi gia thuyét.vé diy tinh mdi ggi ra ring cae lai suat ngdn han khong duce trong dgi c6 sy thay adi, tinh theo trung binh, trong tuong lai. Gia thuyét vé du tinh cdng gidi thich vi sao, nhu ta thay trén Hinh 7.4, nhing lai sudt cua cdc trai khoan cé han ky thanh toan khée nhau dién bién theo nhau 2) Suphan tich nb ren da dupe tith ha nh cho cdc trai khoén gidim gid. Cac cOug thie Lai suat ciba nhong trai khodn ‘coupon s8 hoi khic ubtng cOng thic ten day. hung se thea eng mot nguyen |¥. 190 PHAN II - NHONG CO SG CUA LAt SUAT suét cc khodng thei gian. Theo truyén théng, cdc li suat ngdn han ¢6 dae diém la néu ching tang lén hom nay, ching sé 6 xu hung cao hon trong tuong lai. Do 46, mé6t sy tang ¢ cdc lai suat ngn han, sé lam tang cac mite dy tinh cia dan chiing vé Iai suat ngdn han tuong lai. Do cdc lai suat dai han ¢6 lién quan dén trung binh cia nhing lai suat ngdn han tong Jai dy tinh, nén mét sy tang ¢ cac lai sudt ng4n han cing sé lam tang cdc lai suat dai han khién cho cc lai suat ngdn han va dai han dién bién theo nhau. Lai sit (2) “ cf —— 4 L 2 4. L LL 950 *1955.~—«OS=SCYRKSSSCdITGS PTS 980 HAS Hinh 7.4. Cac ditn bién lat sust theo thei gian cia nhing cng trai chink phd My voi c&c han ky thanh todn khéc nhau. Gia thuyét vé dy tinh nay la mét ly thayét hp din béi vin6 mang lai sy gidi thich don gidn vé hinh thai dién bién cia edu truc han ky noi trén, nhung khong may, né cé mét nhwge diém len. Cé mot kinh nghiém thue té quan trong mau thudn voi ly thuyét nay. Cac dutng lai sudt thug déc lén, ham y ving cae lai suat ngdn han thuing duge trong di tang lén trong tuong lai. Trong thyc tién hin nay, cc ldi sudt ngan han co kha nang sut gidm y nhu kha nang tang lén. Néu gid thuyét vé dy tinh la mot ly thuyét hoan chinh, thi cae dy tinh cla thi CHUONG 7 - CAU TRUC RUI RO VA CAU TRUG HAN 1 SUAT 191 truong nay vé dién bién eda cdc lai suat ngdn han la mau thudn véi cde dién bién thye té. Viée nay gay khé chiu cho cde nha kinh té, bai vi ho thay kho tin rang thi trucng trdi kho4n 14 m9t thi trudng kém théng minh, Gig thuyét vé dy tinh dé duge sda déi dé tinh toi mau thudn nay, ching ta sé xem xét khi thdo luan vé ly thuyét méi truéng wu tién. Ly thuyét thj trung phan cach Nhu tén goi ly thuyét thi truéng phan eéch cua cau truc han kj, né xem xét cdc thi truéng eda nhung trai khodn cé ky han khae nhau nhw la hoan toan rieng biét va duge edt roi khéi nhau. Lai suat cho mét trai khoan han ky nao dé luc a6 duge xac dinh theo luong cung va cu déi vdi tri khoan han ky do va khéng chiu tac dung etia Igi tite dy tinh cia nhing trai khoan cé han ky khac, Ly thuyét thj trong phan cach bat dau voi tian d& rang nhing trai khodn v6i han ky thanh todn khac nhau hoan toan khong phai la nhiing thir thay thé nhau, do do lgi tue du tinh khi git mét trai khogn c6 mot han ky nao d6 sé khong tac dung gi dén lugng cau trai khodn cé han ky khac. Ly thuyét edu tric han ky nay nhu vay hoan toan déi lap véi gia thuyét vé du tinh, gid thuyét nay thua nhan rang nhiing trai khodn co han ky khée nhau 1a nhing thit thay thé nhau mé6t cach hoan hao. Ly lé vi sao nhang trai khodn 6 han ky khae nhau khong phai 1a nhing thit thay thé nhau la ¢ ché ede nha dau ty e6 nlutng un tién manh mé cho nhang tréi khoan ¢ mgt han ky nhung khong nhuw thé voi trai khoan @han ky khde, va nhu vay ho sé chi quan tam dén loi tric dur tinh cho nhitng trai khoan ¢ han ky ma ho uu tién. Diéu nay c6 thé xay ra béi ho cé mot khodang thoi gian lun git riéng biet da hinh thanh trong dau va néu ho lam sao khép duge han ky eda mét trai khoan véi khoang thai gian luu git riéng bigt ma ho mong muén trong dau nhvu vita noi trén, thi hic dy ho c6 thé thu duge mot lei tute chdc chan ma hoan toan khéng cé rui ro. (Ta da thay ¢ Chuong 4 rang véi m6t trai khoan néu han ky thank toan bang thoi gian hu giw, thi Igi tue duge gi 1a chde chan béi vi né dung bing 14i suat hodn vén), Vi dy, nhing ngudi cé mét khoang thoi gian lu giz ng&n (trong tam tu) sé uu tién lun giv nhitng trai khoan ngan han. Hodc kha, néu ban dang dinh gianh hn vén cho dita con con nhé cia ban di hoc, thi thai gian lu git mong muén ctia ban cé thé 1a dai hon nhiéu va ban sé muén lun gid nhing trai 192 PHAN Il - NHONG GO SG CUA LAI SUAT khodn dai han. Trong ly thuyét thi truong phan cach, nhing dang dudng lai sudt khdc nhau duge giai thich bing ly do 1a lugng cung va cu ¢de trai khoan cé han ky thanh todan khae nhau thi khac voi nhau. Cée dudng cong lai sudt dée lén bai vi, theo ly thuyét thi truéng phan cach thi lveng edu vé nhiing trai khodn ngan han tuong aéi cao hon so véi Iwgng edu vé nhitng trai khodn dai han, va két cuc la trai khodn ngan han cé gid cao hon, lai suat thap hen trai khoan dai han, M6t dueng cong Idi sudt dée xudng cho thay rang lugng edu trai khodn dai han la tuong déi cao hon va lai suat cla ching khi ay sé thap. Do nhung dwong con lai suat thuang déc lén, ly thuyét nay chi ra ring, tinh trung binh, moi ngudi thuéng vo tién luu gt tr4i khodn ngan han hon 1a trai khoan ‘dai han. Tuy ly thuyét thi truéng phan cach nay cé thé gidi thich vi sao cdc dung cong Jai suat thang c6 xu hudng dée lén, nd van con 6 mot nhugc diém len, Bai vi né coi cde thi truéng trai khoan cho nhung han ky khae nhau nhu duoc phan tach hoan toan kh6i nhau, thi khong ¢6 ly do nao cho vide mot sy tang Tai suat cha mét trdi khodn # mét ky han tac dong dén lai suzt eda mot trai khoan ¢ mot han ky hac. Do dé khong thé gidi thich duge mot su thyc gap phai la ahing lai suat cha ede trai khoan @ han ky khie nhau cé xu hudng dién bién theo nhau. Nhu thé chung ta @ trong tinh trang 14 cé hai su viée quan trong xay ra trén thuce té ean phai giai thich, tuy méi mot trong 86 2 ly thuyét cia chung ta vé cau true han ky e6 thé giai thich duge mot su vige nhung khong gidi thich duge sy viec kia. Mot dong tac logic dé giai quyét yan dé nay la két hop 2 ly thuyét, dé di dén ly thuyét moi trudng wu tién. y thuyét mdi truéng uu tién Ly thuyét méi truong wu tién cia edu trac han ky phat biéu nhu sau : Lai sudt eda mot trai khoan dai han sé bing trung pinh cda nhung Iai suat ngan han duge trong doi xu4t hién trong théi gian tén tai cla trdi khodn dai han dé cong y6i mOt mie ba han ky, mue ba nay ung voi diéu kién cung cdu trai khoan do. Ly thuyét nay thia nhan rang nhitng trai khosn e6 han ky thanh todn khde nhau 1a nining thi thay thé nhau, do do Igi tute dur tinh cia mét trai khoan nay anh huéng dén Ii tue dy tinh cua mot tréi khoan cé han ky thanh toan khae, nhung né cing cho phép ede nha ddu tu we tién mot han ky trai khodn nay hon CHUONG 7 - CAU TRUC RUI RO VA CAU TRUC HAN KY CUA LAI SUAT 193 eee mét han ky khae, Nhu vay, chting ta c6 thé nghi vé cae nha dau tu nhy ho cé mot wu tién cho nhung trai khoan 6 mot han ky nay hon han ky trai khoan khée, nhw thé tuic 14 ho c6 mét thi trudng trai khon, 6 dé ho yén tam hoat dong hon, Vay ta ¢6 thé néi rang ho cé mdi truéng wu tién. Cac nha dau tu van rat than trong vé nhung lgi tee du tinh eka cdc trai khoan cé mét han ky khdc voi han kj uu tién eta hg, va nhu vay ho sé khong cho phép nhung I¢i tue du tinh cia mét trai khodn vugt ra qua xa giéi han véi Igi tute du tinh cha mot trai khodn khde vei mot han ky thanh toan khdc. Do ho wu tién nhung trai khoan & mot han ky nay hon nhitng trai khodn ¢ mét han ky khdc, ho sé sin long mua nhung trai khoan khong ¢6 ky han wa tién chi trong trudmg hop néu ho cé duge mét loi tate du tinh hoi cao hon. Né6u, vi dy ede nha déu wu tién méi trueng trai khodn ngdn han hon trai kho4n dai han, thi he ¢6 thé san long uu git nhung trai khoan ngan han ngay cd khi chiing ¢6 mét Igi tue dy tinh thap hon. Diéu nay nghia la cde nha ddu tu sé phai duge tra mét mie ba han ky duong dé sdn ldng hu git trai khodn dai han, M6ét két cue logic nhu thé sé edi bien ngi dung gid thuyét vé du tinh bing cdch dua thém m¢t thanh phan goi la mnie bu han ky duong vao phuong trinh mé ta tinh tucng quan gitla cdc 14i suat dai han va ngan han. Ly thuyét moi trueng va tién duge vist la : (7.3) trong dé : &,,= mute bu han ky cho trai khoan n giai doan tai thai d t Chuing ta hay xem, liéu ly thuyét moi truéng wu tién c6 pha hop véi 2 su viée gap trong thu té ma ta da thao luan truée day hay khong. No giai thich vi sao nhung 1ai sudt cua nhing trai khodn cé han ky thanh toan khde nhau dién bién theo nhau qua thdi gian nhu sau : Mot su tang cdc lai sua. ngdn han chi ra ring cdc 14i sudt ngdn han, tinh trung binh, sé cao hon trong twong lai va rang cdc ai suat dai han sé tang theo chung. Ly thuyét moi trudng wu tién cing gidi thich vi sao cdc dudng lai sudt thuong dée lén bang each cong nhan rang mute ba han ky c6 thé duong, 1a béi vi moi ngudi wu tién lu gif nhung trai khodn ngan han. Ngay ca khi néu nhung lai suat ngan han thuéng dug¢e tréng doi git nguyén gid tri trang binh trong tuong lai, thi cde lai sudt dai han van sé con nam bén trén cdc lai sudt ngan han. Do dé TINH 194 PHAN Il - NHUNG CO SO CUA LAI SUAT nhung duéng lai sudt hoan vén déc lén chi la chuyén binh thuong. Ly thuyét nay cé thé giai thich nhu thé nao vé viée xudt hién nhitng duéng lai suat déc xudng néu mic bd han ky duong ? Dé chde chan la vi rang nhiing lai sudt ngan han duoc tréng dgi sé sut gidm nhiéu trong tuong Jai dén mite la trung binh cua cdc lai suat ngdn han dy tinh thap hon lai suat hign hanh kha nhiéu. Nhu thé, ngay cd khi mute bt han ky duong duge cng thém vao sé trung binh nay, lai suat dai han két cuc sé van & bén duéi lai sudt. ngdn han hién hanh. Con mét su viée thy tién sau chét vé nhang dung lai sudt hoan vén c6 thé duge giai thich bang ly thuyét. moi trudng um tién. Cac during Iai sudt hoan von 6 xu thé mot d6 déc len dac biét khi cdc lai sudt ngan han ¢ muc thap va déc xudéng khi lai sudt ngdn han 6 mite cao. Khi cdc lai sudt ngan han thap, dan chung néi chung du tinh chung tang lén téi mot muc binh thudng nao dé trong tufong la‘, va trung binh cada nhing lai suat. ngdn han dy tinh tuong lai la cao so véi lai sust ngdn han hién hanh. Voi sy tang thém mét mic bo hanky duong, cdc Jai sudt dai han sé cao hon han nhing lai sut ngan han hién hanh va dudng lai suat hoan von khi Ay sé 6 mot hudng déc én. Nguge lai, néu cac lai sudt ngdn han ¢ mic cao, moi ngwoi thudng dy tinh chung xudng tré lai. Cac lai sudt dai han lic d6 sé sut xuéng dudi cdc lai sudt ngéin han, béi vi trung binh cua cac lai suat ng4n han tuong lai dy tinh sé thap hon lai suat ngan han hién hanh nhiéu dén mnie bat ké la c6 mute bu han ky duong, dudng lai suat van sé déc xudng. Nhu ngi dung thao luan cuia chung ta chi ra, mot dac diém hap dan dac biet, cua ly thuyét moi truéng uu tién la & chd n6 bao ban nhiing gi ma thi tradng dang dy dodn vé cac lai sudt ngaén han tuong lai chi bang c4ch nhin vao huéng déc cia duéng 1ai suat hoan vén. Mot dudng lai sudt hoan vén cé d6 déc lén [nhu @ phan (a) Hinh 7.5] cho biét rang cdc lai suat ngdn han duoc trong doi tang trong tuong lai. Mot duéng 1ai sudt hoan vén déc thoai thoai [nhu ¢ phan ()] cho biét rang cdc lai sudt ng4n han khéng duge trong dgi tang hay gidm nhiéu trong tuong lai. Mot duong lai sust hoan von nam ngang [nhu é phan (c)| cho biét rang cae lai suat ngan han duge trong dgi Ja gidm nhe trong tuong lai. Cudi cing, mét. duéng Iai suat hoan vn déc xuéng [nhu ¢ phan (d)1 cho biét rang cdc 1éi suat ngan han duge tréng doi sé giam manh trong tuong lai. Hay xem Bai doc them 1.3 dé thay ching cit cho nhuing gi ma d6 dée cia dudng lai suat hoan von néi véi chung ta vé eae dién bién tuong lai cia nhung lai suat ngan han. Tom tdt, Ly thuyét méi trudng uu tién la ly thuyét duge chap nhan rong rai CHUONG 7 - cAU TAUG RUIRO VA cAU TAUG HAN KY CUA LAl SUAT 195 ——— eres doi seb {ud ie baie rds Wa gf Fraat Tacr Hany Shank ree we uit ngan han cho ving (b) Cac Iai suat ngdn nan cho gid nguyen Liiseét, Loi svat, invin Aeoavin Hake thai toda Han ky Hanh lade, (6) Céc lai suai ngan han cher gidrm nhe (@) Cée Iai sudt ngain han chi gikm manh Hinh 7.5. Cac awong tai sudt hoan vin va nbiing dy tinh vé lai suat ngdn hen tuong lai cla thj tring. nhét trong eu tric han ky cia cdc lai sudt béi vi nd gidi thich cdc sy viée xay ra trén thye té vé céu tric han ky} kha tot. No két hop cae dac diém eda cd gid thuyét vé dy tinh l4n ly thuyét thi truéng phan each bing cach xdc nhan rang +mét lai sudt dai han sé la téng cda mot mic ba han ky (mic nay duge x4c dinh boi hreng cung va edu e&c trai khodn voi nhitng han ky thanh toan khde nhau) va sé trung binh cilia cdc lai suat ngdin han duge trong doi xay ra suét thai gian t6n tai cua trdi khodn dy, Ly thuyét nay giai thich cdc sy viéc sau day : (1) Lai sudt cha cdc trai khodn ¢6 cdc han ky thanh to4n khae nhau 6 xu huéng dién bién theo nhau sudt trong thoi gian ; (2) Cac dung Iai sudt hoan vén thudng doc lén ; va (3) Khi cae lai suat ng4n han thap, cdc dudng Iai sudt hoan v6n d& c6 thé cé m§t huéng déc lén, ngug¢e lai, khi cdc lai suat ngdn han 6 mute cao, ede dong lai suat hoan vén dé cé thé cé mot huéng déc xudng. 196 PHAN Il - NHUNG GO $G.CUA LAI SUAT ee Ly thuyét cdng trinh bay y nghia cia nhiing gi ma thi trudng dang dy bao doi y6i dién bién cua cdc lai sudt ngdn han trong tuong lai. Mot hung dée én cia duéng lai suat hoan vén nghia la ede lai sudt ngdn han duge trong dgi sé tang Jen, mot hudng déc ién thoai thodi nghia la cde lai suat ngAn han duge tréng doi git nguyén khong déi ; mot huéng nam ngang nghia la cc lai sudt ngdn han due trong doi sé gidm nhe ; va mot hudng dée xudng nghia 1a cae lai ng&n han duge trong dgi sé sut manh. BAI DOC THEM 7.3. Mat sé nha nghien edu khi xem xét cau nic han ky cia nhimg 1aé suat trong nhimg nam 1980 da dat cau hdd : Ligu dé d6c cia dutng 141 sudt hodn vdn c6 cung cp thong tin vé cdc dién bién cia nhing Idi sudt nein han tuong Jai hay khong ? Ho da phat hi¢n ring khong cach gida nhimg Ku sudt dai han va ngdin han khong phai ludn fudn gidp dy dodn cfc lai sudt ngdn hyn tuong tai, Minh chimg moi vé cdu tric han ky mot phat hi¢n c6 thé xudt phat te nhong dao dong quan tong cia mic bu han ky cho nhing tdi khofn dai han. Tuy vay mot aghidn céu gin day hon, céa Eugene Fama, Robert Bliss, John Campell va Rob- ert Shiller, nhé si dyng nhing thé nghigm tinh vi hon, phat hign ring cdu wuc han ky chita dug nhimg thong tin vé cdc ditn bidn tuung fai ctia cdc Iai sudt. UNG DUNG NHUNG DUONG LAI SUAT HOAN VON DANG LUU Y, 1980 - 1991 Hinh 7.6 trinh bay mot dung lai suat hoan von khée nhau, chung da xudt hién d¢i voi nhimg céng trai chinh phu MJ trong cde nam gin day. Cac duong Jai sudt nay noi voi chung ta nhung gi vé cdc dy tinh ctia cong chung ddi voi dién bién tuong lai ctia cdc Jai sudlt ngtin han ? Huéng dan nghién ctu Hay c6 gang tra Idi cho cau hdi trén day truée khi tiép tue doc. Néu ban thay phan van khi tr lei né bang ly thuyét moi trong wu tién, truéc hét hay cé trd loi né theo gia thuyét vé dz tinh (cdch nay don gidn hon béi vi ban khong phai lo 14ng vé mute ba han ky). Khi ban hiév nhuing dy tinh vé ede Iai sudt tuong lai la wi trong truong hgp nay, hay cai bién phan tich cia ban bang cach tinh dén mute bu han ky. CHUONG 7 - CAU TAUG RUI RO VA cAU TRUC HAN KY CUA LAi SUAT 197 OEE Duéng lai suat hoan vén déc manh xudng xudt hign vao ngay 15/1/1981 cho biét rang-cdc lai sudt ngéin han duge trong dgi la sé gidm manh trong tuong lai. Dé cho cc l4i suat dai han hon véi nhiing muc bo hank} dueng tinh cla chung 6 thap hon mot cach 76 rét so véi l4i suat ngdn han néi tren, ede Iai suat ngin han phai dugc trong dgi sé gidm manh dén muc cao cho s6 trung binh cua ching thap hon nhiéu so vdi 14i sudt ngdn han hién hanh. Thyc vay, cdc muc dy tinh cia cong chung vé cdc lai sua ngdn han thap hon mot cach ro nét thé hign ro ret 6 dudng lai sudt hoan vén da tré thanh hign thye ngay sau ngay 15/1; téi thang 3, cde lai sudt tin phiéu kho bac 3 thang da gidm tu mute 16% toi muc 13%. Cac dung lai sudt hoan vén dée lén manh vao ngay 28/3/1985 va 7/3/1991, cho biét rang cae lai sudt ngan han sé tang lén trong tuong lai, ised? (4) 6 ” - 15.2 1961 fe 28-3 9905 16.5 160 cm 13 1994 e a Live yy ¢ 2 3S 4 SF 5 0 eb Now hy thowk tobe faster ) Hinh 7.6, Céc dusng lai suit cho cdc cong trai chinh phi My. 198 PHAN It - NHUNG CO SO CUA LAI SUAT TOM TAT 1, Cac wai khoan co cing hgn ky thanh todn se cO nheng lai sud khéc nbau bdi vi 3 yeu 15 : {a) rai ro ng, (b) tint fong, va (c) tinh trang thud. Mot wi khodn cang cé nhiéu di ro vo ng thi lai sud ciia né cdng cao so véi cdc tr Khodn khac. MOt di khodn cang léng, lai suit cla né sé cling Undip. Cac trai khodn thudc dien min thué sé v6 134 sudt thap hon fa név ching khong duge mién thud. Tinh tong quan gida cdc li svat cila cdc trai khodn 06 cing han ky thanh todn, nay sinh da3 yéu to nay duve goi 1A cdiu inic nii ro cia Idi sudt. 2. Cé 3: 1y thuyét vé cu unic han ky, nhang If thuyét nay gidp gidi thich cdc ai sudt cua nhing tdi khodn c6 han ky khdc nhau wwomg quan vii nhau nhw th€ nko. Gia thuyét vé durtinh coi cdc lai sudt dai han ahu 1a bang tung binh cla nhang Hai suat ngdn han tuumg lai duc wong doi xudt hign trong suét théi gian t6n tai cua tréi khodn dai han 46, trong khi dé Iy thuy thi tratmg phan cdch coi vite xde dink cdc lai sudt theo ky han thanh todn cia mdi mOt wai khodn nhu la chi do két qué cla cung va céu trén thi truvg d6. Khong mot ly thuyéi nao trang hai ly CAU HOI VA BAI TAP 1. Tr4i kho4n nao phii cé muc bi rai ro cao hon @ cdc 1ai sudt cha no : mot tai khoan cong ty voi hang Ba (Moody) hoac moe trai khodn cong ty vei hang C ? Vi sao? * 2. Vi sao cdc tin phigu kho bac o6 cae Jai suat chap hon so vai nhong Gidy chime thuyét nay c6 thé gidi thich duge c& 2 hi¢n lagng thye tf 12 : cdc Ii sudt cla nhong wi khoda c6 han ky than todn khfic nhau din bign theo nhau va cdc duong cong [ai sudt thudng dd Len, 3. Ly thuyét moi wrung wu titn kel hop hai dac diém cia 2 ty thuyét khdc nhau n6i un va nbiy lam hu vay c6 thé giai thich duye nhimg hi¢n tugng wen. Ly thuyét nay coi c4c Iai sudt dai han la bing trung binh cia nhong 1ai sudt_ ngdn han tuong lai duye trong dui xdy ra (rong sul thoi gian tén tai cla | tdi khodn dai han cOng voi mot mac bi han ky. mac bi nay phan anh luyng cung cdu vé hing tdi khodn c6 han ky khac nhau. Ly thuyét nay cho phép ta suy ra nhomg dy tinh cia thi trang vé dign bién cha nhong lai sudt ngdn han tuong lat dya wen dutng lai sudt hoan von. Mot dung dée Ién manh cho biét ring cde [ai sudt agdn han tung lai duge trong doi ting lén. Mot dung de ién thoai thodi cho biét ring cac lai guilt ngdn han duye trong doi st git nguyén khong déi ; mot duong nam ngang cho biét Jai sudt ngdin han duge long dgi st gidm nhg ; va mot dudng doc xudng cho biét ring mt sy gidm quan tong cha cdc 14) ngdn han duge wong doi wong tuong lai. nbgn Gn gd ban Tai duge oad in (CD) 3. Mic bu ni ro cia cac wai khodn cong ty thudng I nguee chu ky : te 1a, ching giam wong giai doan phat dat cla | chu ky kinh doanh va ting trong thai gian suy thodi. Vi sao tai nhu thé ? CHUONG 7 - cAU TRUG RUI RO VA CAU TRUC HAN KY CUA LAI SUAT * 4, Hay wd loi cau sau day la dang, sai, hay khong chdc chdn : "Nu nhimg tri khofn vei nhtmg han ky thanh to4n khac nhau la nbimg thir d& thay thé cho nhau, cdc Iai suat cia chung co thé dién bién theo nhau”. Hiy gidi thich, 5. Néu cdc durmg lai sudt hoan von tinh (rung binh, la nim ngang, thi ddu nay s8 n6i gi vé muv ba han ky trong cau trac han ky 7 Ban sé sin long chap nhan nhidu hay it gid thuyét vé dy tinh 7 * 6, Khi thira nhan rang gid thuyét vé dy. tinh Ba ly thuyét ding dfn vé cfu woe han ky, hay tinh todn cc 14i sudt bing cfu wic han ky tir 1 déa 5 nam va vé cdc dung lai suat hoan vn thu duge cho ahing loat sau day cia hing Jai sudt | nam-qua thoi gian 5 nam tiép theo : a) 5%, 7%, 7%, 7%, 7% b) 5%, 4%, 4%, 4%, 4% Cée dudmg lai sudt cla ban sé thay déi thu thé ndo néu dan ching wu tien cde wai khodn ngdn han hon céc tdi khodn dai han? 7. Khi thira ahgn rang gid thuyét vé dy tinh 1a ly thuyét ding dan vé cfu tric han ky, hay tinh toan céc 1ai sudt theo cfu tric han ky cho c&c han ky thanh toén | don 5 nam va vé cic dudng lai sudt thu duye che day sau day cila céc lai sudt mot nam qua 5 nam sau dé: a) 5%, 6%, 7%, 6%, 5% h) 5%, 4%, 3%, 4%, 5% Nhumg duong 131 sudt hoan von cda ban s@ thay déi thé nao néu dan ching uv tién céc tri khodn ng4a han hon nhing trai khoan dai han. 199 * 8. Néu dutmg lai sudt hoan vn ahin giéng nhubinh sau day, thi sy dy héo-cia thi trung st 1a gi vé dia biga cla cac Iai sudt ngdn ban tuong lai? Duong 1Ai sudt hodn von c6 thé cho thay gi vé ahong dy béo cia thi uuéng vé mic Jam phat trong tuong lai ? a1 SUE, Aseavie Honky Hank fod 9, Néu dunvng [i sudt hoam von nhia nhu hinh sau day thi thi (rung dang dy bio gi vé dign higa cia cdc lai sudt ngdn han twong lai ? Dinyng lai sudt c6 thé cho thay gi vé nhong dybdo cila thi rong vé mac lam phat trong tuung lai ? sooN Von hy Wark leon * 10. Viee gidin mie thu€ thu nap se 6 lac dyng gi d&n cfc 14i sudt ca nhong wai kboin dja phuong ? Cac lai sudt cia ahong chimg khodn kho hac sé c6 bj te dong khong? Va néucé, thi icdyng nhuthe nao 7 200 Sirdung phan tich kinh té dé dw bao tuong lai 11. Hay dy bao didu gi se xdy ra cho efc li sudt cda nhing tai khodn cba mot cong ty néu chinh phi lien bang bdo dium ring chinh phi sé thanh toan cho cic ngudi mua trai khodn néu cOng ty bi phd san. Didu gi sé xdy ca cho cdc lai suat cia ahomg ching khoan kho bac 7 * 12. Hay dy bao didu gi sé xAy ra cho muic bd rili ro cla céc trai Khodin cong ty néu chi phi moi gidi duyc ha thdp trong thi ining, trai khodn cOng ty. PHAN Il - NHUNG CO SG CUA LAI SUAT 13, Néu sy mién thud thu nhap cia wéi khodn dia phuong bi bai bé digu gi s¢ xay ra vii lai sudt clia nhong wéi khodn may ? N6é- sé tac dyng gi dén 14: suai cla kho bac My 7 * 44, Viec bai bd thud Wii sin se c6 tic dyng gi dén lai sudt cia “trai Khon hoa" va Cn iai suat cia nhing loai chimg khodn klise cia chinb phd My ? 15. Néu mor dy tinh vé cdc fai sudt ngdn han tuung Jai bat ngo ving lén, thi didu gi st xdy ra cho do dic ca dumg lai sudt hoan vin? Phan II CAC TO CHUC TAI CHINH CHUONG 8 Phan tich kinh té vé cau tric tai chinh LOI DAN Mét nén kinh té lanh manh va soi dong edn dén mot he thong tai chinh dé chuyén von ti nhitng ngwoi cé tién dé danh téi nhing ngveéi c6 co hGi dau tu sinh Igi. Nhung he théng tai chinh lam thé nao dé chac chan rang déng tién tiét kiém, ma ban phai kho khan mdi c6, duge dua téi Paula - nha dau tu sinh Igihon a téi Benny - mét ké An bam ? Chuang nay tra loi cho cau hoi trén thong qua viéc cung edp mgt phan tich kinh té vé van dé cau tric tai chinh eda ching ta duge thiét ké nhw thé nao dé ddy manh hiéu qua kinh té. Phan tich nay tap trung vao mét sé nhé khai niém kinh té don gian rat hu ich giuip chung ta cé thé gidi thich nhuing dae diém cia cdc thi truimg tai chinh, vi du nhw vi sao cac hgp déng tai chinh duge viét nhu hién nay, v) sao nhiing trung gian tai chinh lai git vai trd quan trong hon viée gop von cho ngudi vay so voi nhung thi truéng ching kho4n, va v) sao cdc cude khung hoang tai chinh lai xay ra vac nhitng hau qua nghiém trong déi voi nén kinh té. NHUNG VAN DE CO BAN VE CAU TRUC TAI CHINH He thdng tai chinh cia chung ta la hé théng phi tap vé cau trie va chite nang. Cé nhiéu loai hinh té chic khae nhau : ngan hang, céng ty bao hiém, quy CHUONG @ - PHAN TicH KINH TE vé CAU TRUC TAI CHINH 207 ng khae xa nhu vay. Hop déng giao kéo hoac hgp déng vay tién la nhung tai ligu phap ly dai va dién hinh (theo kiéu riéng) vdi nhitng diéu khoan (duge goi la nhiing qui dinh han ché) gigi han va dinh r6 nhitng hogt dong nao d6 ma ngudi vay tién cé thé lam. Nhung qui dinh han ché khong chi la mat dac diém etia nhung hep déng ng cho cde doanh nghiép ; cdc mon vay mua oté va cdc mon vay thé chap mua nha 6 ma hau hét chung ta tiép xuic voi chuing mot sé lan trong cude déi cing cé nhung qui dinh han ché doi hdi ngudi di vay phdi cé bao hiém aay dui déi voi oto hoac nha ¢ duge mua bing tién vay dé. Vi sao cde hep ding n¢ phife tap va c6 qui dinh han ché nhu vay? Ban ¢é6 thé nhé lai Chuong 3, mot dic diém quan trong cua cdc thi trong tai chinh 14 6 ché chung 6 cae chi phi giao dich va chi phf thong tin dang ké. Mot phan tich kinh té dé xem cdc chi phi nay tac dng thé nao lén thj trudng tai chinh sé mang lai cho chung ta mét sy hiéu sau hon xem hé théng tai chinh eda chung ta hoat dong nhu thé nao. Trong phan tiép theo, ching ta nghién cttu sy tac dong cua ede chi phi giao dich ddi'vdi célu true cia hé théng tai chinh cuia chuing ta. CAC PH{ GIAO DICH ANH HUONG DEN CAU TRUC TAI CHiNH NHU THE NAO Phi giao dich la mat van dé lon déi vei nintng ngudi c6 von du dé cho vay. Gia str ban duge Paula, ngudi ddu tu sinh lgi tim dén, Paula cdn 5000 déla 46 me doanh nghiép aia cé ta, ban coi day la mot co hoi dau tur chde chdn thanh cong. Ban c6 mot. mén tién mat va muén cho 6 ta vay mén dé, nhung dé bao vé mon dau tu cia ban, ban phai thué mot luat su dé viét ra mét khé ude vay tién va viée nay sé lam ban tén 1000 déla. Khi ban hinh dung ra chi phi giao dich nay dé thye hién cho vay tién d6, ban nhan ra rang ban khong thé kiém du tién qua va giao dich nay va mién cuéng bdo Paula ring cé ta phai tim mot noi khae. Ban hay con 5000 déla ma ban muén dau tu, va do vay ban nghi dén dau ti vao thi truong ¢é phiéu. Tuy vay, mét lén nita ban lai gp phai chi pht giao dich cao. Do ban chi cé 5000 dela, ban chi 6 thé mua mot sé lugng nhé cé phan, Ngudi mdi gidi cd phiéu hic dé bao ban rang, mén mua cua ban nhé qua khién hoa hing méi gidi cho viée mua ¢é phiéu ma ban dinh sé phai chiu mot tilé phan tram lin cua gid mua s6 e6 phan nay. Néu thay vao dé ban quyét dinh mua mét trai khoda, van dé bay gid lai con t6i té hon bai vi hang tién nhé nhat cua mét trai khodn 1a 10.000 déla va ban khéng.cé nhiéu nhu thé dé dau tw. Thue vay, ngudi ? 208 PHAN 1 - CAc TO CHYC TAI CHINH mé6i gidi cia ban tham chi cé thé khong hé quan tam gi dén viéc kinh doanh cua ban vi tam co nhé ctia khoan tién do khong bo ben gi. Mot 1dn nwa ban bj that vong va nhan ra rang ban sé khong thé dung thi truéng tai chinh dé thu duge Igi tue bang mon tién tiét kiém ma ban phai kho khan méi kiém duge. Tuy thé ban cé thé cé mét 86 an ui ¢ ché 1a ban khéng phai chi cé mét minh bj tré ngai béi chi phi giao dich cao. Day 14 su viée dai thuong cho hau hét chung ta, vi hau hét cde gia dinh Mj khéng hé sé hu mét chitng khoan nao. Ban eiing gap phai khé khan khac do chi phi giao dich cao. Do ban chi sin 6 mot mén vén nhé hién tai, ban chico thé lam mot sé nh6 cuge du tu. Tie la, ban bude long dat tat ¢& trung cua ban vao mot cai ré va viée khong c6 kha nang da dang héa cua ban sé dan ban toi true mét 16 rui ro. Nhung trung gian tai chinh giam chi phi giao dich nhu thé nao ? Nhitng vi du cuia cdc van dé do chi phi giao dich tao ra noi trén chung to rang nhutng nguéi tiét kigm duge cde mén nhé nhu ban hoae nhitng ngudi di vay nhu Paula cé thé bj ditng ngoai cde thi truéng tai chinh va nhu thé khéng co kha nang thu lgi nho ching. Li¢u cé mét ai dé dén gittp ? Cau tra lai 1a "co". Nhang trung gian tai chinh, m6t bé phan quan trong cia hé théng tai chinh, da tién trign dé gidm ede chi phf giao dich va cho phép nhung nguti tiét kigm cé mén nhd va nhing nguéi vay mén nhé thu duge Igi nhé su hién hire eda cac thi truong tai chinh. Tiét kiém do qui mo. Mot giai phép cho véin dé chi phi giao dich cao la gop nhung von muén cho vay cia nhiéu nha ddu tut véi nhau do vay ho ¢6 thé thu duge Igi ich nha phuong phap tiét kiém do qui m6, tic 1a, sy giam chi phi giao dich cho méi dola dau tu khi quy mé giao dich tang lén. Nho gop cdc vén cia nhwing nha dau tv lai voi nhau, chi phi giao dich cho mdi cd nhan nha dau tu nhd hon nhiéu. Phuong phap tiét ki@m do qui m6 tén tai vi chi phi tong ong cua viée thuc hién mét cuse giao dich trong cac thi trudng tai chinh tang lén chi mgt chit it khi quy mé giao dich tang lén. Vi du, chi phi dan xép cho mét vu mua 10.000 cé phn khéng Ién hon nhiéu so véi chi phi dan xép cho mot vy mua 50 ¢6 phan, Su hién dién phuong phap tiét kigm do quy mé trong ede thi truong tai chinh ghip gidi thich vi sao nhung trung gian tai chinh duge phat trién va 14 mot bd phan quan trong dén nhu vay trong cau truc tai chinh cua chung ta. Vi du sang té nhat vé mét trung gian tai chinh xuat hién qua phuong phap tiét kiém do quy CHUONG 8 - PHAN TICH KiNH TE VE CAU TRUC TAI CHINH 213 ee phan anh chat lugng trung binh cia nhung cdi xe trong thi trudng dé, tatc la gia nam ¢ dau do gitta gia tri thap cia m6t qua chanh va gia tri cao cla mét cdi xe tot. Negudi sé hitu cai xe da qua stt dung dé cé kha nang biét cdi xe nay dang tét hay Ja 1 "qua chanh". Néu cdi xe nay la mét “qua chanh” thi ngu@i chu sé vo cing sung suéng ban vGi gid ma ngu¢éi mua dinh tra. Tuy vay néu dé 1a mot cdi xe dang tét, ngudi chi cua né biét cdi xe cla éng ta bj danh gid thdp, nén éng ta khéng muén ban né. Hu qua cua viée lua chon déi nghich nay 1a sé rat it xe da qua st dang nhung chat lugng con tét c6 mat 6 thi trudng nay. Do gia theo chat lgng trung binh cia mét xe da qua sif dung cé trén thi truéng nay sé th4p va do rat tt nguéi mudn mua mét. “qua chanh”, nén thi trong nay sé cé doanh sé nhd. Thj trudng xe da qua sit dung ndi trén sé hoat dgng tdi va thye té 1a khong heat dong. Nhang "qua chanh" trong edc thi trudng cé phiéu va trai khoan Mét van dé nhitng qua chanh tuong ty trén day nay sinh trong ede thi truong chuing khodn, titc 1A, cde thj truéng ng (trai khodn) va thi truémg cé phan (cd phiéu), Gid su anh ban Irving cda chung ta, nha d4u tu, mot ngudi dang dv tinh mma c4e chung khodn vi du nhitng cé phiéu, khong thé phan bist duge dau 1a nhiing céng ty tét cé Igi tate dy tinh cao va rui ro thap va dau la nhitng cong ty téi, cé I¢i tute dy tinh thap va rui ro cao. Trong tinh trang nay Irving sé chi muén tra mét gid phan 4nh chat lugng trung binh cua nhung céng ty phat hanh ra cdc chung khodn - mét gid nim gitta gid tri cia nhutng chung khodn cua ede cong ty téi va gid tri ca nhung chiing khodn cua nhing céng ty tét. Néu cde ngudi cha hoae cde ngudi quan ly cda mot cong ty tét 6 thong tin tét hon so voi cua Irving va biét ring ho 1a mot cong ty t6t, thi ho biét rang nhung chung khodn cua ho bi danh gid thap va sé kh6ng muén ban ching cho Irving @cai gid ma Irving tra. Nhing hang san léng ban cho Irving cdc chimg khodn sé la cdc hang tdi (bdi vi gid nay cao hon mifc eac ching khoan cuia ho dang gid), Anh ban Irving ciata khéng phai 1a nguvi kém théng minh : Anh ta khong muén ndm gitt nhimg chiing khoan trong cdc céng ty téi va nhu vay anh ta sé quyét dinh khong mua cde chiing khodn @ thi trugng nay. Mét két Iwan tuong ty két luan cho thi truong 6t6 da qua sik dung noi trén, thi truéng chung khodn nay sé khong hoat dong tét ldm vi it cng ty sé ban chimg khodn trong thi trueng do dé tang von. Su phan tich nay la tuong ty néu Irving tinh chuyén mua mét cong cy ng 21g PHAN Ill - CAC TO CHUC TAI CHINH céng ty trong thi truéng trai khodn chi khéng mua mét cé phan. Irving sé chi mua mét trai khodn néu lai sudt cia né du cao aé bu cho anh ta mut rdi ro vo ng trung binh cua mén hang cua cae céng ty téi dang ed gang bén mén ng nay. Cae chu nhan cé hiéu biét cua nhung cing ty t6t nhan ra rang ho sé phai tra mot lai suat cao hon muc ma dang ra ho phai tra va do vay ho c6 thé khéng muén vay trong thj truéng nay. Chi nhiing hang tdi sé sn long vay va do nhitng nha dau. tu nhy Irving khéng ham muén mua nhiing trai khodn do cdc cong ty téi phat hanh, va cé kha nang la ho chang mua mét trai khodn nao, rat ft trai khoan cé thé duge ban é thi truéng nay va nhu vay no sé khéng 14 mt nguén tai chinh Ot, Su phan tich déi nghich (v&n #8 nhitng qua chanh) ma ching ta via tién hanh, gidi thich vén dé 2 - Vi sao khéng @ m6t nude nao trén thé gi¢i nhing chiing khoan ¢6 thé mua han duge lai 1a nguén tai chinh hang du cho cde cong ty kinh doanh. N6 eung giup gidi thich mgt phan van 4é 1 - vi sao cdc cé phiéu khéng ph4i 14 mgt nguén tai chinh quan trgng cho nhing nha kinh doanh Mg. Sy hign dién ea van @é nhiing qua chanh khién cdc thi trudng chimg khodn nhu cdc thi trudng eé phiéu va trai khodn khéng hitu higu trong viée chuyén von tat ngudi tiét kiém téi ngudi di vay. Cae gidi phaép cho van dé chon Iya déi nghich Néu khéng con van dé thong tin khéng can xing, thi van 48 nhiing qua chanh edng bién mat. Néu mot ngudi mua cung biét nhiéu vé chat hgng cua m¢t cai oto nhu nguai ban né, nhu thé cé ta cing cé thé phan biét mot cdi xe tot vei mét “qua chanh", hic 46 ngudi mua né sé san Jong tra gid dung vdi gid tri cua métcdixe d4 qua sttdung nhung tét. Do cdc ngudi chu cha mot xe 44 qua st dung con tét nay 6 thé c6 dug mét gid dich thuc, ho sé sdn long ban chung trong thi truémg nay. Thi trueng nay sé co nhiéu vu giao dich va se Jam cong viéc duge @inh ra cho n6 : chuyén nhung chiée xe tét téi nhitng ngudi mudén ching. Tuong tu, néu nhung ngudi mua chung khodn cé thé phan biét duoc nhitng céng ty t6t ya nhiing céng ty téi, ho sé tra gid déy du gid tri ewa nhutng ching khoan do cae cong ty tét phat hanh, va c4c cong ty tét sé ban nhung chung khodn cua ho trong thi truong nay. Thi trueng e4e chung khodn nay khi 4y c6 kha nang chuyén vén tdi cde cong ty tét ¢6 nhiing co héi dau tu sinh Igi nhat. CHUONG 8 - PHAN TICH KINH TE vé cAU TRUC TAI CHINK 215 —— — Tw san xudt va ban thong tin Giai phap cho vain dé lya chon 46i nghich (van dé nhing qua chanh) trong cde thi truong tai chinh 1a dua ra théng tin c6 tac dung loai bd thong tin khong can xing va cho phép nhung nguvi cung cap von c6 thong tin day du vé nhuing ca nhan hay nhung céng ty edn tai trg cho cdc hoat dong ddu tu. Mét each dé thu lugm théng tin nay cho nhiing ngudi tiét kigm va nhung ngudi di vay 1a 06 cde cong ty riéng thu thap va dua ra thong tin, thong tin nay giuip phan biét cdc cong ty tot voi cde cong ty téi, rdi ban né cho nhing nguéi mua chimg khoan, O My, nhuing cong ty nhu Standard and Poor, Moody, va Value Line tap hgp thong tin vé tinh trang cae ban quyét toan ctia cae cong ty ay va vé cdc hoat dong dau tu lia ho, cong bé cdc sd ligu nay va ban né6 cho cde ngudi dat mua (cdc ca nhan, cae thu vién, va cac trung gian tai chinh lién quan dén viée mua nhyng ching khodn), Hé théng san xuat va ban thing tin riéng nay, tuy thé khong gidi quyét duge mot each ddy di van dé Iva chon déi nghich ndi trén trong ede thi truang chung khoan béi vi mét vain dé duge goi la van dé ngwoi di xe khang tén tién. Van dé ngudi di xe khéng t6n tién xay ra khi nhung ngwoi khéng chi tién mua théng tin vn c6 thé hung loi cia théng tin ma ngudi khde da mua. Van 48 nguéi di xe Khong tén tién nay g¢i ra rang viée ban thong tin riéng sé chi la m6t giai phap co tinh chat bé phan cho van dé nhitng qua chanh, Dé thay vi sao, ta hay gia si rang ban via mua duge thong tin cho ban biét nhing cong ty nao la tét, nhiing cong ty nao tdi, Ban tin rang vige mua nay dang gid béi vi ban 6 thé ba dap chi phi thu thap thing tin nay, bang cach mua nhuing chiing khodn cia nhiing cng ty tét duoc dinh gid ré. Tuy nhién, khi nha dau tu khon khéo Irving cdia chung ta thay ban mua nhiing chitng khoan nao dé, anh ta lién mua theo véi ban mac da anh ta khong mua thong tin nay, Néu nhiéu nha dau tu khac i su nhu Irving, yéu cdu s6 lugng tang cao cua nhuing ching khodn vita tét vita hoi gid khién cho gid thap cia chiing bi nang ngay lén dé phan dnh gid tri that cia nhttng chitng khodn nay. Do hau qua cia viée 6 nhing ngudi di xe khong ton tién, chang bao lau ban sé khong cén cé thé mua due nhiing chitng khoan nay voi gidréhon gia thyc cia ching. Bay gid, do ban khong cén gianh duge nhiing Igi tie thém do viéc mua thong tin nay, ban nhan ra rang dang lé ban khéng can phai mua théng tin nay ngay tu dau. Néu nhung nha ddu tu khac cing nhanra @iéu gidng ban, cac céng ty riéng va cdc cd nhan cé thé khong cn kha nang ban di lugng vé thong tin dé xting voi chi phi thu thap va san xuat né. Kha nang thu lgi cua cdc 216 PHAN ill - CAc TO CHUC TAL CHINH cong ty rigng nh¢ vao ban thong tin yéu di, nghia 1a cé it thong tin duge san xudt ra hon trong thi truong nay, va nhu thé van dé lua chon di nghich (van dé cae qua chanh) sé van con gay tré ngai cho viée hoat déng huu higu cua cac thi trudng chimg khoan. Digu hanh cua chinh phi dé lam tng théng tin trong cdc thi truéng chimg khodn Van dé ngudi di xe khong tén tién ngan tré thi truong tu nhan san xuat dd théng tin dé loai bé thong tin khong cAn xttng Ia loai thong tin dua dén su chon Jwa déi nghich. Lieu cae thi trang tai chinh co thé trong cay vao sy can thigp cha chinh phd khong ? Vi dy chinh phi cé thé san xuat thong tin dé gitip cdc nha dau tu phan biét nhiing céng ty tot va nhitng cong ty tdi va cung cap mién phi cho céng ching. Tuy nhién giai phap nay sé khién chinh phi Jién ha vao viéc phat ra nhitng thong tin tiéu cyc (thong tin vé su khong tét) vé cac cong ty, mot thuc tién 6 thé la khé khan vé chinh tri. Mot kha nang gidi quyét khac (ma chinh phu My vahdu hét ede chinh pha khac trén thé gi¢i 4p dung) la chinh pha diéu hanh eae thi truéng chung khodn theo phuteng thuc khuyén khich cac cong ty tiét 16 thong tin vé ban than ho, do dé cae nha dau tu 6 thé xae dinh mdt hang Ja t6t hay toi én mite nao. O My, Uy ban héi dedi va ching khodn 1a eo quan chinh phu, Uy ban nay yeu cdu cae cong ty 6 ban cdc ching khodn cia ho ra cc thi truong cong cong phai ton trong nhiing nguyén tac ké toan chudn va phdi cho biét thong tin vé doanh sé, tai san va thu nhap cda ho. Nhing qui dinh tuong tu cung tén tai G cdc nuéc khadc. Van dé thong tin khong can xing va viée chon Iya déi nghich trong cac thi trudng tai chinh nhu vay gitip giai thich vi sao cae thi trugng tai chinh nam trong sé nhung bo phan duge diéu hanh mot cach ngat nghéo nhat trong nén kinh té (van 48 5). Quy ché cla chinh phi dé tang lwong thong tin cho cae nha dau tu la can thiét dé gidm van dé Iva chon déi nghich, mot van dé can tré su hoat dong hit hiéu cia cac thi truong chung khodn (cé phiéu va trai khoan). Tuy vay qui ché chinh pha chi lam giam nhe van dé lua ehon déi khang, ma khong loai bé duge né. Ngay ed khi cac cong ty cung cap thong tin cho cing ching vé doanh sé, tai san hay thu nhap lgi tute cla ho, ho van cén ¢6 nhiéu thong tin hon cac nha dau tu : Can cé them rat nhiéu thu dé giup biét vé chat Jugng cia mot cong ty chur khéng chi nhung thong tin vé doanh s6 va Igi tite ma CHUONG 8 - PHAN TICH KINH TE VE CAU TRUC TAI CHINH 27 cong ty cung cap. Hon thé, cde cong ty téi ¢6 thi thuat dé khién ban than ho trong gidng nhu cdc cong ty tot va diéu nay sé lam ho c6 thé ban edc chimg khoan cua ho theo gid cao hon. Béi v4y, cdc cong ty t4i sé e6 nhitng cach riéng dé trinh bay nhung thing tin ma ho phai chuyén t6i cong chung, gay khd khan cho nhing nha du tu trong vige phan bigt cae cong ty tét va cdc cong ty ti. Sy trung gian tai chinh. Cho téi bay gid, ta da thay rang viée tu nhan cung cp théng tin va sy diéu hanh eda chinh phu khéng loai bé duge van dé chon hra déi nghich trong cdc thi trudéng tai chinh. Vay cdu tric tai chinh lam thé nao dé gitp day manh dong vén toi nhung ngwoi ¢6 ede co hoi ddu tw sinh Ii khi 6 su hién dién eda thong tin khéng can xing ? Ta hay bat dau te eau tric cia thi truong 6t0 d& qua si dung. , Mét dae diém cua thi trugng été da qua si dung la ¢ ché hau hét ede xe d4 dung khong duge ban tryc tiép ti mot ngudi sang cho ngwei khde. Mét ngudi tinh chuyén mua xe dung rdi c6 thé mua mét tap chi, vi du nhu Consumer Re- ports (Ban tin cho nguwéi tiéu dung) dé tim xem liéu cé mot kiéu xe nao dé c6 mot ky Ive vé it phai sita chia hay khong. Tuy nhién, vite doe Consumer Reports khéng gidi quyét duge van dé chon Iya déi nghich vi ring ngay cd néu c6 mot kiéu xe nao dé rat ndi tiéng, thi chiéc xe thyc té ma mot ngudi ndo do dang cf bam cé thé 14 mot “qua chanh". Nguoi dy tinh mua nay cting ¢6 thé mang chiée xe dén mot co sé sita chita xe dé kiém tra so bo. Nhung lam sao néu ngwéi du tinh mua nay khéng biét co sd stta chita nao dé yén tam iy nhiém céng viéc kiém tra, hoac lam sao néu co so do sé doi m6t chi phi cao dé danh gia chiée xe ? Béi vi nhung tré ngai nay gay khé khan cho nhung ed nhan trong vide thu thap da thong tin vé nhang chiéc xe da qua stt dung, hdu hét xe da qua sit dung khéng duge ban truc tiép ti mgt ngudi cho mét nguéi khde. Thay vao dé, ching duge ban qua m6t trung gian - ngv¢i buén xe da qua sit dung, ngwdi nay muacadc xe da qua st dung cia nhung nguti do réi lai ban Jai cho nhiing ngwéi khac. Nhing nguéi buén xe da qua si dung san xudt thong tin trong thi trudng vi ho tré thanh nhiing chuyén gia am hiéu vé viée xdc dinh xem m6t chiée xe 1a tot hay la m@t "qua chanh”. Mot khi ho biét mot chiéc xe la tot, he ce thé ban né theo mot sé dang bao dam : hogc mét sy bao dam ni ré ra, vi dy mot cam két bao hanh, hoac mgt sw bdo dam ngdm thue hién qua danh tiéng vé sy luong thién cia ho, Dan ching dé cé thé mua mét xe da qua sit dung vi co bao dam cua mét ngudi buén xe va nguii buén nay cé thé thu Igi do viée tao ra thong tin vé chat hrong xe, nhé dé 6 thé ban chiée xe nay ¢ mét gid cao hon gid ma ho da mua no. Néu 1O-TTHH 218 PHAN Ill - CAC TG CHiSC TAI CHINH ngu¢i buén mua va sau dé ban lai mét cdi xe nado dé ma ho da tao ra théng tin, ho tranh duge van dé c6 ai do @a su dung tu do thong tin ma ho da tao ra. Giéng nhu nhung nguéi buon xe cu gitip gidi quyét ede van dé ha chon doi nghich trong thi trudng 6té, nhing trung gian tai chinh déng mot vai trd tuong tu trong cdc thi trudng tai chinh. Mét trung gian tai chinh, nhu mét ngan hang, trénén mot chuyén gia trong viéc tao ra thong tin vé cac cong ty, do dé ho cé thé phan loai cde trudng hyp dau tu tét va cdc trueng h¢p dau tu téi, Khi dé ho c6 thé thu yon tu nhiing ngudi gui tién va cho nhing céng ty lam an tét vay, Mot ngan hang cé kha nang thyc hién hau hét ede mén cho vay tei nhung cong ty Jam an tét, nén ngan hang nay cd thé thu Igi nhuan cae hon do nhing mén vay nay so voi lai ma ho thanh toan cho nhing nguéi gif tién. Mét thanh ph4n quan trong nam trong nang hyc thu gi cada mét ngan hang ty théng tin ho tao ra la ¢ ché ho tranh duge van dé nguai di xe khong tén tién, trude hét bang viéc thuc hién cac mon cho vay riéng hon 1a viée mua cde ching khoda trong mét thi trudng ty do. Bei vi mét mén cho vay riéng ré khong thé mua ban dug, nhitng nha dau tw khac khong thé theo déi durge ngan hang dang lam gi va khong thé dat gid canh tranh mén cho vay nay khién cho ngan hang dé khong nhan duge khan ba dap cho théng tin ma ngan hang da tao ra. Vai tr cia ngAn hang nhu m6t trung gian nam git hau hét cae mon cho vay khéng thé dem ra mua ban due la chia khéa cho sy thanh cong cia ngan hang trong viéc gidm vn dé théng tin khong can xung trén cdc thi truéng tai chinh. Phan tich cda ching ta vé Iya chon déi nghich chi ra rang nhing trung gian tai chinh néi chung va cdc ngdn hang néi riéng do ho ndm gid mét ti lé lon cde mén cho vay khong thé dem ra mua ban duge sé déng mot vai trd lén hon trong vige chuyén vén téi cdc cong ty so v6i ede thi trugng ching khodn, Nhu thé phan tich cia ching ta giai thich van dé 3 va 4: vi sao tai chinh gidn tiép quan trong nhiéu hon dén nhv vay so véi tai chinh truc tiép va vi sao cde ngan hang 1a nguén bén ngoai quan trong nhat dé tai try cho kinh doanh. Phan tich cia chung ta vé chon lya d6i nghich cting giai thich nhung céng ty nao trong sé cdc cong ty cé nhiéu kha nang vay duoc von tir cdc ngan hang va cde trang gian tai chinh khae hon la vay eae thi trudng ching khoan. Mot cong ty eang duge hiéu ro thi cang c6é nhiéu thong tin vé cde hoat dong né dua ra 6 ché giao dich . Nhu vay tao dé dang hon cho cde nha dau tu danh gia chat lugng cia cong ty nay va xac dinh xem no la m6t cong ty tot hay tdi. Do cac nha dau tu 6 it ban khoan hon vé lya chon déi nghich doi véi nhang cong ty da duge biét ro, ho CHUONG 8 - PHAN TICH KINH TE Vé CAU TRUG TAI CHINH 219 sé sin sang déu tu truc tiép vao cdc chung khoan ela cde cong ty dé, Nhu thé chiing ta ¢é mét giai thich cho van dé 6 : Mét céng ty cang Ion va cang gia dan, ede nha ddu tw cang ¢6 nhiéu théng tin vé nd, va cang co nhiéu kha nang hon dé cong ty nay cé thé thu vén @ ede thi trugng chung khoan. Vat thé chap va gia tri tai san rong. Chon lua déi nghich chi gay tra ngai cho hoat dong cua ede thi trudng tai chinh néu ngudi cho vay chiu mot tén that. khi 1 ngudéi di vay khéng thé thanh toan cde mén tién vay va chiu v6 ng. Vat thé chap la vat s¢ hau duge cam két tra cho ngudi cho vay néu ngudi vay ve ng, giup gidm duge h4u qua cia Iva chon déi nghich vi n6é gidm dugc tén that céa ngudi cho vay trong trudng hgp co vé ng. Néu mot ngudi vay bi ve ng déi voi mot mén. vay, ngudi cho vay 6 thé ban vat thé chap va dung tién thu due dé ba Iai tén that &mén cho vay d6. Vi du, néu ban that bai, khéng thanh todn duge mén vay thé chap cua ban, ngudi cho ban vay ¢6 thé s¢ hitu ngéi nha cda ban, ban cong khai né di, va dung tién thu duge dé thanh todn ditt diém mon cho vay d6, Cae ngudi cho vay nhu vay dé chap nhan viée cho vay 6 vat thé chap, va cd¢ ngudi vay sAn long cung cp vat thé chap vi viée gidm rui ro cho ngudi vay khién ho dé ¢6 thé vay duoc tién nhanh chong va con cé thé véi mot lai vay nhe hon. Sy cé mat cua chon Iya déi nghich trong cdc thi trudng tin dung giai thich vi sao vat thé chap 1a mét dac diém néi bat cia nhung hgp déng ng (van dé 7). Gia tri tai san rong (net worth), cung con goi 1a vén c6 phan (equity capi- tal), 1a higu gida tai sin c6 eda mgt cong ty (gdm nhing tai san né sé hitu hod bi ng) va tai san ng cda né (tai san ma né ng) ; Gia tri tai san rong 6 thé thyc hién mé6t vai trd tueng ty nhu vat thé chap. Néu mdt cong ty c6 m6t gia tri tai san rong cao, thi ngay ca néu céng ty thuc hién nhitng cudc ddu tu khién cong ty bi ld von va dan dén viée vo ng ciia cong ty do, hic do ngudi cho céng ty nay vay déu cé thé sé huu gid tri tai san rong eda cong ty, ban n6 di va dung tién thu duge dé béi thudng mét sé trong nhung tén that do mén vay nay gay ra. Ngoai ra, mét cong ty cang cé nhiéu gia tri tai san rong hang dau, no cang co it kha nang ve ng bei vicong ty nay cé mot dy tru tai san ¢6 thé dung dé thanh toan xong cdc mén n¢ cua minh. Do a6, néu nhitng cong ty dang di tim vay tién ma cé gia tri tai san rong cao, thi viéc chon lya déi nghich sé it quan trong, va nhung ngudi cho vay sé san long cho vay. Sy phan tich nay minh hoa cho cau néi “chi nhung nguoi khong edn tién 6 thé vay tién”, 220 PHAN it) - CAC TO CHUC TAI CHINH Tém tdi. Téi day, ching ta da dung khai nigm chon lya @6i nghich dé gidi thich 7 trong 8 van dé vé cau tric tai chinh néu ra trode day : 4 van dé ddu tién nha&n manh tam quan trong cda nhung trung gian tai chinh va sy tuwong didi it quan trong cia cdc thi trudng ching khoan trong viée tai Lrg cho cae cong ty ; vén dé thit 5, vé cdc thi truémg tai chinh 14 mét trong nhing bé phan cia nén kinh té duge diéu hanh mét each ngat nghéo nhét ; van dé thu 6, noi lén mot thue té la chi nhung cong ty 1én, duge thiét lap ving chde méi véi tei duge thi trueng ehumg khodn ; va van dé thi 7, néi lén vat thé chap la mét dac diém quan trong eda cdc hgp déng ng. Trong phan téi, chung ta sé thay rang mét khai niém thong tin khong can xung khac vé rij ro dao due mang lai nhung ly do bé sung khién nhung trung gian cé vai tro quan trong va cac thi truong chimg khodn ¢6 vai tro tuong déi khéng quan trong trong viée tai try cho cde cong ty. Khai niém nay eting mang lai nhung ly do bé sung cho sy thinh hanh eda quy ché chinh pha va cho sy quan trong cua vat thé chap trong cde hop ding ng. Ngoai ra, khai nigm Tai To dao duc c6 thé duge dung dé giai thich v4n dé cuéi cung cla chung ta (van dé 8) 1a tai sao cae hop déng ng 1a nhitng tai liéu phap ly phute tap dé ra nhimg han ché co ban vé thai 46 xu su eva ngusi vay. RUI RO DAO DUC TAC BONG BEN VIEC CHON LUA GIUA CAC HOP DONG NO VA CAC HOP DONG VON C6 PHAN NHU THE NAO? Rui re dao dite xudt hién sau khi cuée giao dich dién ra, khi nguéi ban ching khodn muén du théng tin va thuc hién nhitng hoat déng ma nguéi mua chung khoan khong mong muén. Rui ro dao dite c6 hau qua quan trong khién mot cong ty thay dé dang dung vén bang hgp déng ng hon Ja hgp déng von cd phan. Rii ro dao duc trong cic hep déng von cé phan : van dé gita nguvi uy thac - ngudi dai ly Nhung hop déng yén ¢é phan, vi dy cé phiéu thudng, la nhung trdi quyén {quyén duge hudng) déi vei mot phan trong nhitng gi tute vA nhung tai san cla mot cong ty kinh doanh, Nhung hgp ding von cé phan 1a chu dé cho mot vi dy riéng vé rdi ro dao ditc goi la va dé gitta nguéi uy thdc - nguéi dai ly. Khi CHUONG 8 - PRAN TICH KINK TE Vé CAU TRUG TAi CHINK 221 nhing ngudi quan ly chi séhevu 1 phan nhé mét céng ty ma ho lam viéc trong dé, thi nhéng cé déng ma sé infu hdu hét vén cé phdn cua cong ty nay (goi la nining ngudi uy thde), tach khdi nhung nguéi quan ly, nhing ngudi quan ly nay goi 1a nhong nguwdi dai ly cia nhang ngudi chu sd hau cong ty ndi trén, Sy tach biet gida sy sé hu va quan ly nay dan dén ri ro dao ditc, trong dé nhiang ngudi quan ly cong viée ¢6 thé hanh dong vi Igi ich cua cd nhan hg hon 1 vi lgi ich cia nhing 6 dong chu sé huu (nhung ngudi Uy thac) béi vi nhang ngudi quan ly c6 ity muén lam téi da Igi tuic so vei nhtmg c6 déng chi sé hitu. Dé hiéu day di van dé ngudi dy thac - ngudi dai ly, gid su dng Steve dé nghi ban tré thanh hdi vién g6ép vén trong ctta hang kem cua éng ta. Cua hang can vén ddu tu 10.000 dola dé thanh lap, nhung Steve chi cé 1.000 déla. Do vay ban mua mét nhém cé phan véi 9.000 déla, viée nay cho ban 90% quyén sé hau cing ty nay, trong khi d6 Steve chi sé hitu 10%. Néu Steve né iye lam vige dé lam ra kem ngon, git cra hang sach sé, mim cudi voi moi khach hang, va nhanh nhdu che dgi @ cdc ban, sau khi tri moi chi phi (ké ca luong cua Steve) cita hang nay sé 6 Ii nhudn 50.000 déla/nam trong dé Steve nhén 10% (5.000 déla) va ban nhan 90% (45.000 dela), Nhung néu Steve khong dem lai nhwng dich vu nhanh chong va than thién cho cac khach hang, sv dung 50.000 déla thu nh4p dé mua tac phdam nghé thuat cho van phéng cua anh ta, va ngay ca tham chi bé trén ra bai bién thay vi anh ta phai ¢6 mat 6 cua hang, thi cua hang nay sé khéng c6 chit Igi nhuan nao. Steve chi cé thé nhan duge khoan bé sung 5.000 déla (10% cua 1qi tute) va long cia anh tanéu anh ta lam viée né lye va bé nhing mon dau tu khéng sinh Igi (nghia li dé my thugt cho van phong cua anh ta). Steve cé thé cho rang 5.000 dola qua ja kh6ng du khién anh ta muén cd gang dé la mOt. ngudi quan ly tét ; Anh ta cd thé cho rang néu anh ta nhan du¢e 10.000 déla thi mdi bé céng anh ta. Néu Steve nghi theo edch nay, anh ta khong di y muén dé lam mét ngwdi quan ly tét va sé két thtic voi mét van phong dep dé, mGt nudc da dam nang hep mét va mot cita hang khéng cé loi nhuan gi. Do cdta hang nay sé khéng cé loi nhuan gi, quyét dinh khéng hoat dong vi Igi ich eda ban ma Steve dua ra, Jam mat cua ban 45.000 dola (90% Ii tute cia ban néu anh ta chon hudng lam mét ngudi quan ly tot). Rui ro dao dite nay sinh tirvan dé giva nguvi dai ly - ngudi dy thde cé thé con téi té hon néu Steve 1a m6t ngwéi hoan toan khéng ngay that. Vi cia hang kem eda anh ta la mét noi kinh doanh ce tién mat, Steve co y muén dut tii 50.000 déla tién mat va bao ban rang I9i tic 1a zero. Bay gid anh ta kiém due Igi tate 222 PHAN Ill - CAG 16 CHUG TAI CHINH 50.000 dola, ma ban khong duge gi. Nhung chi din khde, rang van dé ngwoi dai ly - nguéi wy thae nay sinh tu cac hep déng vén cé phan 6 thé 14 nghiém trong, durge néu trong nhing vi dy vé cdc nguéi quan ly, nhung nguéi nay xay cde van phong sang trong cho ban than hoae dung nhiing xe hoi dat tién lam xe cua cong ty (mét vi dy bang so dé vé thai dé nhu vay, néu trong phy luc & cui chuong nay). Ngeai viee theo duéi nhung Ii ich cé nhan, nhwtng nguéi quan ly eung cé thé theo dudi nhing chién huge cia cdng ty (vi du tim cach mua lai nhiing cng ty khac) dé dé cao quyén hye e4 nhan nhung khong tang duge Iqi {ch euia cong ty. Van dé nguéi dai ly - nguéi uy thae sé khéng nay sinh néu nhumg nguai sé hutu cong ty cé thong tin day du vé nhung gi ma nhiing nguéi quan ly dang am va eé thé ngan ngwa nhiing chi tiéu vé ich hode gian lan. Van dé ngudi dai ly - ngudi Uy the, 14 mot vi dy vé rui ro dao dite chi nay sinh vi mét nguéi quan ly, vi du Steve - cé nhiéu théng tin vé cdc hoat dong cua anh ta hon la ngusi ndm cé phiéu - vi cé thong tin khong can xung. Van dé ngwoi dai ly - ngwoi uy thae cing khéng nay sinh néu mét minh Steve s¢ hitu ctta hang de va khong cé sy tach biét gida sé hau va quan ly. Truéng hop nay su lam viée né lye cua Steve va viée tranh nhiing dau tu khéng sinh I9i sé dem lai cho anh ta mét Iyi tute 50.000 dela (thu nhap them), mét mén tién sé bo cong dé anh ta lam mot ngudi quan ly tot. Nhiing gidi phap cho van dé nguvi dai ly - ngudi dy thdc Too thong tin gidm sat. Ban da thay rang van dé ngudi dai ly - nguvi dy thac xdy ra vi nhung ngwéi quan ly c6 nhiéu thong tin vé hoat dong cia ho va va nhiing I9i ich thue té hon 1A nhung cé déng. Mot cach dé nhuing cd déng giam van dé riii ro dao dic nay 1a tién hanh mot kiéu tao thong tin riéng : sy gidm sat cac hoat dong cua cong ty : kiém tra sé sdch cia céng ty mot céch thudng xuyén va kiém tra nhung gi bo phan quan ly dang lam, Van dé 1a qua trinh gidm sat nay ¢6 thé tén kém thi gid va tidn bae, ding nhu tén ma cde nha kinh té dat cho n6 kiém tra trang thai dat tién. Viec kiém tra nay khiéti cho cdc hgp déng vén cd phan kem hap dan va no giai thich mét phan vi sao vén cé phan khong lA mot bo phan quan trong trong cau truc tai chinh cua ching ta. Nhu voi Iya chon déi nghich, van dé ngudi di xe khéng tén tién lam gidm sé lugng san xuat théng tin 14 san xuat sé gidm van dé may mii dao dite (van dé nguéi dai ly - ngwéi uy thac). Trong vi du nay, van dé nguti di xe khéng ton tién lam gidm viée gidm sat. Néu ban biét rang nhing cd dang khac dang tra tién dé giam sat cde hoat dong cua cong ty ma ban cung gill cdc cd phan trong céng ty dé, ban ¢6 thé lam cuge di xe khong mét tién nhé cdc hoat déng cua ho. Réi ban cé CHUONG & - PHAN TICH KINH TE vé cAU TRUC TAI CHINH 223 thé dang mén tién ma ban tiét ki¢m duge do khong thuc hién gidm sat dé di nghi & mot hon dao ving Caribbean. Néu ban cé thé lam didu nay, thi nhang nguei eé dong khde cang ¢6 thé lam nhu vay. Co thé tat ed nhuing cé déng sé di dén hon dao d6 va sé khéng ai chi tién cho viéc gidm sat cong ty cia ban. Van dé may rdi dao duc déi véi nhung cé phan khi dy sé nghiem trong, lam cho cdc céng ty gap khé khan trong viée phat hanh chung dé thu von dau tu. Sy diéu hanh cua chinh phu dé tang théng tin. Do yan aé lua chon déi nghjch, chinh phi cé ¥ muén 6 ging gidm van dé may nui dao due ndy sinh béi thong tin khéng can xing. Cae chinh phu ¢ moi nei c6 nhiing luat 1é bude cde céng ty tuan thi nhitng nguyén tac ké todn chudn la nhitng nguyén tac khién cho viéc kiém tra Igi tate dé dang hen. Cae chinh phi cing théng qua nhing luat ié ap dat nhiing hinh phat nghiém khde déi voi nhimg ai pham toi gian lan che dau hay an edp Igi nhuan. Tuy vay, nhung bién phap nay sé chi hitu higu mot phan. Ngan chan duge hinh thitc gian lan nay khéng phai 1a dé ; nhing ngudi quan ly gian lan cé y muén gay rat nhiéu khé khan cho ede eg quan chinh phi phat hién ho&e chung té sv gian lan. Sy trung gian tai chinh, Ning trung gian tai chinh cé kha nang tranh duge van dé di xe khéng tén tién khi cd rui ro dao dic. Mot trung gian tai ehinh trong cu trie tai chinh cia chung ta, giup gidm duge riii ro dao duc nay sinh tu van dé ngu@i dai ly - ngudi uy thac lA hang vén kinh doanh. Cac hang vén kinh doanh t4p trung vén ti cdc héi vien va dung von nay dé gitip cde cong ty thdu khodn khd@i sy ede vu kinh doanh mi, Dé di lai viée cho vén kinh doanh, hang nay nh4n mét sé cé phan trong vy kinh doanh méi dé. Do su kiém tra thu nhép va lqi nhuan cé mot ¥ nghia r&t quan trong dé ngan ngita rui ro dao diic, cdc hang vén kinh doanh thueng doi hai c6 mot sé ngudi eda ho & trong bo may quan ly cua cong ty thdu khodn, ban giam dée, do dé ho c6 thé gidm sat chat ché nhang hoat d$ng cua cOng ty thdu khoan. Khi mot hang vén kinh doanh eung cap von khéi cong, thi cd phén von trong céng ty thau khoan khéng duge chao ban cho bat cit ai trit hang v6n kinh doanh ndi trén. Nhu vay, cac nha dau tu khae khong thé huéng Igi “di xe khong ton tién” trong cdc hoat dong kiém tra cia hang vén kinh doanh. Két qua cua théa thuan nay la hang von kinh doanh dé cé thé ndm duge toan b6 gi ich vé cde hoat dng kiém tra cua minh, nhu vay ¢6 kha nang giam dén mite téi thiéu van dé rui ro dao dhic, Cae hop dang ng. Rii ro dao dite nay sinh vi mot hep déng von ¢6 phan, hgp déng nay x4c nhan quyén doi Igi nhugn trong moi tinh hudng, du cong ty d6 kjém duge tién hay tén that tién. Néu mot h¢p déng 6 thé due soan thao sao cho rui ro dao dite chi xay ra trong mét sé tinh hudng nao dé thi yeu cdu vé gidm 224 PHAN Ill - CAC TO CHUC TAI CHINH sat nhitng nguéi quan ly sé giam di va hop ding dé sé hap dan hon so véi hop dang v6n cé phan. Hop ding ng néi trén dung la ¢6 nhung thuéc tinh nay bdi vi né la mét sy théa thudn theo hop déng cua nguéi vay thanh todn cho ngudi cho vay nhiing khoan déla cé dinh trong nhing khoang théi gian dinh ky. Khi cong ty (bén vay) cé mot lgi nhuan cao, nguéi cho vay nhan duge cdc mén thanh toan theo hgp déng va khéng c4n biét Igi nhuan chinh xac ca cong ty la bao nhiéu. Néu nhimg ngudi quan ly cong ty nay gidu Igi nhuan hode deo dudi nhung hoat dong vi lgi ich cd nhan khéng Jam tang Ii nhuan, nguéi che vay, khéng cdn chit ¥ dén cdc hoat dong nay chung nao no cdn chua lam tré ngai kha nang tra ng dting han cua cong ty dé. Chi khi céng ty nay khong thé thanh toan ng, va dang nam trong tinh trang vo ng, thi ngudi cho vay edn kiém tra tinh hinh Igi nhuan cua céng ty dé. Chi trong tinh trang nay cdc ngudi che vay cé hén quan hop déng ng moi can biét cong ty ndy da thu nhap bao nhiéu dé nhan phan chia dich thye cua minh, Loi ich eda vige khang cdn thuong xuyén gidm sat cong ty vay tién, va do dé chi phi kiém tra tinh hinh kinh doanh giam th4p giup gidi thich vi sao cdc hop déng ng due ding thwéng xuyén hon dén nhu vay dé tap hop von dau tu so voi cdc hop déng vén cé phan. Nhu da nhac dén trong phan thao luan vé van dé 1, cde vén cé phan chi chiém mot phn nhé trong sé von bén ngeai ma cdc doanh nghiép My tap hop, 2%. Tat ea cdc nguén khae dé thu nhan von bén ngoai déu Hén quan dén hgp déng ng, Kh4i niem riti ro dao dite gidi thich cho van dé vi sao cdc hop 46ng ng thudng thay hon nhiéu trong hé théng tai chinh eva chung ta so véi cde hgp déng vén cé phan, ™ RUIRO DAO BUC ANH HUONG NHU THE NAO DEN CAU TRUC TAI CHINH TRONG THI TRUONG NO Du 6 nhiing Igi ich nhut vita dug trinh bay trén day, cdc hyp déng ng van con chiu rui ro dao duc. Do mot hop déng ng chi dai héi nhung ngu¢i vay thanh todn mét sé tién cé dinh va cho phép ho hung bat ky loi nhudn nao cén Jai, nhing ngudvi vay nay ¢6 ¥y mudn nhan nhung dy an dau tu c6 nhidu rdi ro hon so voi nhiing ngudi che vay muén, (3) Mot yéu to khuyen khich viec sirdung céc hop dong no-hon la cae hop déng von c6 phn & My, do 1a hug thug, ‘Tidn trd lai cla cde mén ag 1k mot logi chi tidu duoc kha tei d8i véi ede bmg ty MF. Nguge Iai. ifn chia [Si cho nhdng c6 dong thi khong nhu vay. Vite cic cOng ty Mg ngay cang muda ding cOng cy nu dé dung véu hon fa diing c6 phan von s8 duruc thao hun su hon trong phy lye cia chuong nay. CHUONG 68 - PHAN TICH KINH TE vé CAU TRUC TAI GHINH 225 Vi du, gia swrdng do ban Jo lng ban khoan vé vide kiém tra lgi nhuan eda eda hang kem cua Steve, ban bén quyét dinh khong tré thanh mot nguoi gop vin cd phan. Thay vao do, ban cho Steve vay 9000 déla khai trwong doanh nghiép cla anh ta, ban e6 mét hyp déng no thanh toan cho ban lai suat 10%. Déi vei ban, day 1a mét vy dau tu chde chan thanh cong vi cé mét yéu cau manh mé va déu dan vd kem ¢ etta hang bén eanh. Tuy vay khi ban giao von cho Steve, thi gidng nhu éng bac Melvin truce day, anh ta cé thé dung n6 vao mét mye dich khae chit khong nhy ban cé y dinh. Thay vi khai truong cua hang kem, Steve e6 thé dung mén. vay 9000 dola cia ban dé dau tu vao nhing thiét bi nghién ctu hoa hoe vianh ta cho rang anh ta cé m6t eo hoi 1/10 phat minh mot tht kem an kiéng tuyét hao khong cé calo. R6 rang day 1A m6t cudc dau tu rt rut ro, nhung néu Steve thanh cong, anh ta sé tré thanh trigu ph. Anh ta cé y mudn manh mé thye hién vu ddu tu rit ro hon vi cai Igi rat lon sé d&n voi anh ta néu anh ta thanh cong. Ro rang ban sé rat phién mun néu Steve dung mén cho vay cua ban vao vy ddu tu ni ro néi trén, vi néu anh ta khong thanh cong, diéu nay rat ¢6 thé xay ra, ban sé mat rat nhiéu, néu khéng ndi la tat cd sé tién da cho anb ta vay. Tuy nhién, néu anh ta thanh eong, ban sé khéng duge chia phan thanh cong cua amh ta: ma van chi cé 10% loi tute cla m6én cho vay do gée va |ai duge c6 dinh, Do tiém nang eda rai ro dao due (Steve c6 thé dang tién cua ban dé tai try cho mét cude dau tu rat mao hiém), c6 thé ban sé khong cho Steve vay tién, tuy rang ea hang kem bén hang xom 1a mét vy dau tu tét, nd sé dem Ii dén cho moi ngudi. Cae giai phap cho van dé riji ro dao diic trong thi truéng ng Gia tri tai san rong. Khi mot nguoi vay tién cé vhidu tién von bei vi gia tri tai san rong cda anh ta (hiéu sd givta tai svin va ng eda anh ta) lon, thi ¥ muén lao vao rut ro dao dite sé gidm di nhiéu do ché anh ta ¢6 nhiéu dé mat. Dé thay diéu nay, mét ldn nda ta hay quay lai voi Steve va ctta hang kem cua anh ta. Gia sit chi phi mé cita hang kem hay dau tu thiét bi nghién citu noi trén La 100.000 dala thay vi 10.000 déla. Do dé Steve edn dua 91.000 déla tién do anh ta sé hitu vao doanh nghiép ndi tren (thay vi 1000 dola) cong v6i 9000 ola vay cia ban. Nay, néu Steve xhéng thanh céng trong viéc phat minh ra thi kem khong cé calo ndi trén, anh ta sé mat nhiéu, 91.000 dola gia tri rong (100.000 déla tra mdn vay 9000 déla). Anh ta sé nghi nhiéu vé chuyén dinh thye hién cuge d4u tu rdi ro hon va dé c6 thé déu tu vao cita hang kem hon vi day la sy dau tu chdc chdn hon. Do d6, khi Steve ¢6 nhiéu tién riéng hon (gia tri rong) trong doanh nghiép dy tinh, 226 PHAN Ill - CAC TO CHUC TAI CHINH ban dé cé thé cho anh ta vay tién hon. Mé6t cach mé ta giai phap ma gid tri tai san réng cao mang lai cho van dé rui ro dao dite 14 ndi rang né khién cho ¥ muén ky hop déng vay ng tré thanh tuong hgp nhau, tic 1a né lam cho ¥ mudn ella nguoi vay ngang hang véi y mudn cha ngudi cho vay. Nguéi vay cang cé nhiéu gid tri tai san rong, anh ta cang cé nhiéu y muén xu su theo chiéu huwong ma nguti cho vay dy tinh va mong muén. Do 46, gid tri ti san rong cla 1 ngudi vay cang lén hon thi vain dé rai ro dao dite trong hop déng ng cia nguii nay cang nhé va cong ty cang dé vay hon. Ngugc lai, voi mot gid tri tai sin rong nhé, van dé rui ro dao dtic sé én hon va cing ty khé vay tién hon. Vige giam sat va bat tuan theo nhung qui dinh han ché. Nhu vi dy vé Steve va cita hang kem cua anh ta cho thay, néu ban co thé chic chan ring Steve khong dau tu vao bat cif cdi gi rai ro hon Ja cita hang kem nay, thi ban dang cho anh ta vay tién. Ban cé thé bao dam rang Steve dau tu tién cia ban vao mue dich ma ban muén bing cdch viét ra nining diéu khodn qui dinh han ché 6 trong hop déng ng dé han ché cdc hoat déng cua céng ty anh ta. Bang cach giam sat cdc hoat dong cia Steve dé xem ligu anh ta cé dang tuan theo nhiing qui dinh han ché hay khéng va bude anh ta phai tuan theo cde qui dinh han ché néu anh ta khéng theo, ban cé thé chdc chan rang anh ta sé khong gay rui ro cho ban. Nhiing qui dinh han ché duge nhaém vao viéc gidm ri ro dao dite bang cach Jogi bo nhiing xv sy khong mong muon hoac bang each khuyén khich nhung x su mong muén. C6 4 kiéu qui dinh han ché dé dat dén muc tiéu nay : 1, Nhung qui dinh han ché cé thé duge sogn ra dé ngan ngua rui ro dao dite bin cach khéng dé cho nguii vay cé nhiing mi sy khéng mong muén vé sy thye hién cde dy an dau tw cé mii ro. Mot sé qui dinh nay doi hoi rang m6t mén tién vay chi co thé duge dung dé tai tro nhung hoat dong duge chi dinh sin vi dy nhy mua thiét bj da dinh hoge mua cac phat minh da duge néi truée. Ning kiéu qui dinh khac han ché m6t cong ty khéng thuc hién mot 36 hoat déng rui ro nhu mua cde doanh nghiép khic. 2, Nhung qui dinh han ché co thé khuyén khich nguei vay thyc hign cde hoat dong mong muén gitip cho mén vay dé sé dé cé kha nang duge hoan tra hon. Mét qui dinh han ché thuéc loai nay yéu cdu nguéi tru cot nudi séng 1 gia dinh mua bao hiém sinh mang loai sé thanh toan hét sé tién vay thé chap khi nguei do chét. Nhung qui dinh han ché thude kiéu nay cho cae doanh nghiép tap trung vao viéc khuyén khich céng ty vay git cho gid tri tai san rong cuia cong ty cao vi CHUONG 8 - PHAN TICH KINH Té Vé CAU TRUC TAI CHINH 227 gid tri tai sn rong cia ngudi vay cao hon sé gidm mii ro dao dite vA khién cho nguai cho vay giam bét kha nang bj tén that. Nhung qui dinh han ché nay qui @jnh riéng rang cong ty nay phai duy tri mét lugng gia tri toi thiéu cua mot sé Joai tai san nao dé tueng ung voi tam cd cong ty nay. 8. Do vat thé chap la mét su bao vé co ¥ nghia quan trong 4éi vei ngudi cho vay, nhitng qui dinh han ché cd thé khuyén khich ngudi vay git cho vat thé chap trong diéu kién tét va chac chan rAng no van thuéc sé bitu cua nguii vay dé. Day Ja kiéu qui dinh han ché ma dan chuing, vi dy nhu ban hay téi thuong gap nhat. Vi du, nhing hop déng vay mua oté 42i héi ngudi sé humu 6t4 dé c6 bao hiém cho mét sé t6i thiéu loai va dung va bao hiém mat trom va ngan ngtia viéc ban chiée xe tri khi mén vay 46 da thanh toan xong, Tung ty, nguoi nh4n mét mon vay thé chap nha 6 phai ¢é du bao hiéin cho ngéi nha dé va phai thanh toan hét ng khi vat sé ht nay du¢e dem ban. 4. Nhing qui dinh han ché cung doi héi mot cong ty vay cung cap théng tin vé cdc hoat dong cua eéng ty dé mot each dinh ky 6 dang bao cdo két toan quy va bao cdo thu nh4ap, nha vay ma ngudi cho vay dé gidm sat cong ty dé va ngan ngita ru ro dao duc. Kiéu qui dinh han ché nay ceding cé thé dat diéu kién rang ngwai cho vay cé quyén kiém tra va thanh tra sé sdch ké toan cua cong ty nay. Nay ching ta thay vi sao ec hop déng ng thudng la nhitng tai ligu phap ly phife tap vei rat nhiéu han ché doi voi thai @9 cu xu cba ngudi vay - dn dé 8: nhéng hop déng ng cAn cé nhiing qui dinh han ché phitc tap dé gidm nii ro dao dic dén mite téi thiéu. Su trung gian tai chinh. Tuy ede qui dinh han ché gp giam van dé rui ro dao dite, nhung ching khong hoan toan logi bé duge van dé nay. Hau nhu khong thé viét duge nhutng qui dinh han ché dé Joai bé moi hoat dng cé rili ro. Hon thé, ngudi vay ¢6 thé cing cd. du khéo léo dé tim ra nhung so hé trong eac qui dinh ban ché khién nhitng qui dinh dé tré nén v6 hiéu lye. Mot khé khan khae véi mhitng qui dinh han ché la 6 ché chung phai duge gidm sat va euéng ché. Mét qui dinh han ché coi nhu kém y nghia néu ngwoi vay c6 thé vi pham né do anh ta biét ngwéi cho vay dang khong kiém tra anh ta hoae dang khéng san long chi tién dé khoi su nhung kién cdo, néu nhutng qui dinh han ché bj vi pham. Do vide giam sat va ewong ché thi hanh nhing qui dinh han ché la ton kém, vin dé ngudi di xe khong tén tién ndy sinb trong thi trudng chitng khodn vay ng (trai khodn) euing giéng nhu trong thi truéng cé phiéu. Néu ban biét rang nhung ngudi ndm gid trai khoan khae dang giam sat va cudng ché thi 228 PHAN Ill - CAC TS CHUC TAI CHINH eS cg TIN hanh ede qui dinh han ché, thi ban cé thé "di xe khéng tén tién” dya vao sy gidm sdt vA cudng ché thi hanh cia ho. Nhung nhiing ngudi nam git trai khodn khac cung ¢6 thé lam nhu vay, do dé két cuc c6 thé lA nguén tai ligu gidnh cho giam sat va cuéng ché thi hanh nhung qui dinh han ché nay sé khong di so voi edn thiét. Béi vay rai ro dao dite tiép tuc la van dé nghiém trong cho nhiing mén ng cé thé dem ra ban duce. Nhu ta da thay truée day, nhung trung gian tai chin, dae biét Ja cde ngan hang, c6 kha nang tranh duge van dé “nguti di xe khong tén tién” trong qua trinh hg thye hign cac mon cho vay riéng. Cae mon cho vay riéng la caic mén cho vay khéng thé dem ra mua ban dugce vi vay khéng mot ai khae ¢6 thé hung Igi di xe khéng tén tién nh¢ vao su gidm sat va cudng ché thi hanh cua trung gian tai chinh da thue hign cde mon cho vay do, Ngudéi trung gian tai chinh thuc hién cac mén cho vay riéng nay sé nh4n duge nhung Iqi ich cua viée gidm sat va cugng ché ma ho lam va sé jam dé giam thiéu van dé may ri dao dite gn lién voi nhung hop déng vay ng, Khai niém vé rui ro dao dite da cung ep cho chting ta nhing ly do bé sung vi sao nhimg trung gian tai chinh déng mét vai tro quan trong hon trong viéc khei nguén vén tu nhiing ngudi tiét kiém toi nhiing ngudi vay so vei nhung ching khoan 6 thé dem mua ban nhu da mé ta @udn dé 1+ 4. Tom tat. Su hién dién cia thong tin khong can xitng néi trude day trong thi truéng tai chinh dén dén viée chon lua déi nghich va van dé rui ro-dao dite lam tré ngai hoat dong huw hiéu cia thi trong tai chinh. Gidi phap cho cae van dé nay Jién quan dén viéc san xuat va ban thong tin riéng, dén nhung diéu hanh eta chinh phu nhdm tang thong tin trong thj trudng tai chinh va dén sy quan trong cia vat thé chap va gid tri tai san rong déi vei nhimg hop déng vay ng, va dén viéc gidm sat, cugng ché thi hanh nhetng qui dinh han ché. Kham pha cot yéu nit ra tu sy phan tich cua ta la éché su tén tai cua van dé “nguoi di xe khong tén tién” trong nhiing ching khodn ¢6 thé dem ra mua ban duge nhu 6 phiéu va trai khodn cht ra rang nhung trung gian tai chinh, nhat 1a nhung ngan hang, sé phai déng mt vai trd ldn hon so vdi ede thi trudng chung khodn, trong viée tai trg cho ede hoat dong kinh doanh nhu da néu. Sy phan tich kinh té vé hau qua etia su chon lua déi nghich va rui ro dgo dite da giup gidi thich nhiing dac diém co ban ctia hé théng tai chinh cia ching ta. Do dé né cing da mang lai nhong gidi phap cho 8 vdn dé vé cfu tric tai chinh cua chung ta duge néu ra ¢ dau chuong nay. CHUONG 8 - PHAN TICH KINH TE VE cAU TRUC TAI CHINH 228 TS Eee UNG DUNG NHUNG KHUNG HOANG TAI CHINH VA HOAT DONG KINH TE TONG HOP Sy phan tich kinh té vé cde tac dung ea Iya chon d6i nghich va ruiro dao chic ¢6 thé gitip chting ta hiéu nhiing khang hodng tai chinh, mot sy dé vo tram trong trong cae thi trudng tai chinh duge dac trung béi nhing syt gidm manh me vé gid tai san va su vo ng cia nhiéu hang tai chinh va phi tai chinh, Nhung cuéc khuing hodng tai chinh 1a van dé chung trong lich su cuia hdu hét cde quéc gia. Nuée My da cé nhiing khung hodng tai chinh quan trong trong cdc nam 1319, 1837, 1857, 1873, 1884, 1893, 1907 va 1929-1933, nhung sau 46 chua co mot khing hoang tat chinh nao cho t6i nay”, Vige nghién cu cdc khting hodng tai ehinh cdn thiét vi ching da dan dén nhing sa suit kinh t& nghiém trong trong qua khi va co tiém nang xay ra trong tong lai. Nhung khiing hong tai chinh xdy ra khi van dé Iya chon d6i nghich va rdi ro dao diic trong thi trudng tai chinh tré nen qué ti t¢ én mic ma thi truang tai chinh tré nén khéng con kha nang khoi nguéa von mot cach hitu higu te nhung ngudi tidt kiém téi nhitng ngudi cé nhing co héi d4u tu sinh loi. Ket qua cua sy bat luc cua thi trudng tai chinh khong hoat déng hitu higu la cé mot sur thu hep quan trong cdc hoat dong kinh té. Nhiing yéu té gay ra cac cudc khing hodng tai chinh Co 5 yéu té trong méi trugng kinh té c6 thé dani dén viee gay téi te hon mét cdch can ban cho van dé lua chen déi nghich va riii ro dao due trong cac tht truong tai chinh, va dua dén mt cudc khuing hoang tai chinh : (1) Tang lai suat ; (2) Sut giam ¢ thi trugng cé phigu ; (3) Sy sut gidm bat ngo vé mute gid téng hop ; (4) Tinh trang khéng chac ch4n tang lén va : (5) Sy hoang loan ngAn hang. ‘Sv tang Idi sudt. Nhu ta da thay. trade day, nhung cd nhan va céng ty véi nhung dy 4n dau tt rdi ro nhat ch4c chan la nhang ngusi sin long chiu vay voi (4) Tuy @Mp chun aiy ra bai ky Khing hoang kinh i no sau thin ky Dal ey thsi, ohimg di eS ongt vit rung hop an air knting hoding - Sir wérthi amzing 66 phiew thing 10/1987 14 mo« vi du. MOLY do quan trong visso M$ da vu qua dune eae euge khiing nedng nay la aah dong kip thoi ciia Layer kiudng poung qua nhomg giai dogn nhurtha trong thing 1/(987. Ching ta xcn 01 voi vige ngan chan khing hodng «i chin G Chuamg £9. et vai to ca TRE Ur Lign hang 290 PHAN Ut - CAC TO CHUC TAL CHINH lai sudt cao nhat. Néu lai sudt trén thi truéng duge nang lén mét cach day du vi nhu cau tin dung tang lén hoac vi sy sut giam lueng tién cung ung, nhiing vy mao hiém vay tin dung cé trién vong tét bét c6 kha nang xay ra, trong khi dé nhiing vu mao hiém vay tin dung cé trién vong xu van nhiéu kha nang xay ra. Do hau qua viée nay lam tang Jua chon déi nghich khién ngwdi cho vay sé khong con muén thyc hién cde m6n cho vay. Su sut giam quan trong trong viée cho vay dan dén sy sut gidm quan trong trong dau tu va hoat dong kinh té téng hgp. Su syt gidm 6 thi trudng cé phiéu. Mét. su sut giam manh trong thi truong c6é phiéu c6 thé lam tang van dé chon Ia ¢i nghich va riii ro dao dutc trong cac thi trirgng tai chinh va tao ra m6t cuge khung hoang tai chinh. Mét sy syt giam trong thi tring cé phiéu co nghia la gid tri tai san rong cia cde cong ty da gidm, do ché gid c6 phiéu 1a su phan Anh gia tri tai san rong cia mot cong ty. Sy sut gidm gid tri tai san rong nay xem nhw la mét két qua oa sy sut gidm 6 thi trong cé phiéu khién cho nhiing nguii cho vay gidm bét y dinh cho vay vi, nhu chung ta da thay, gid tri tai san rong cia mét cong ty ¢6 vai trd twong tu nhu vat thé chap, Khi gia tri cia vat bao dam nay sut gidm, thi né bao ve it hon cho ngudi cho vay, do 46 tén that tu mén cho vay dé cé kha nang Ja nghiém trong hen. Do nhiing ngwéi cho vay nay kém bao vé chéng lai nhting hau qua cia hya chon déi nghich hon, ho gidm bet vide cho vay cua minh, viéc nay khién cho viée dau tuva téng san phém cuéi cing giam. Ngoai ra, sy sut giam ndi trén vé gid tri tai san rong cong ty do sy sut giam & thi trang cé phiéu gay ra, lam tang ¥ mudn gay ri ro dao dwe 6 nhung cong ty di vay dé thue hién nining euge dau tu rii ro, bdi vi nay ho cé it hon dé mat néu cde cuge dau tu cda ho cé két cuc tdi te. Su tang riii ro dao dite két cuc khién che viée cho vay tré thanh kém hap dan - day la mét ly do khae visao mot su sutgidm & thj trudng cé phiéu va do 46 mét su sut gidm gid tr tai san rong, dan dén giam bét hoat déng cho vay va hoat dong kinh té. Nhitng sut gidm bat ngo vé mite gid, Su sut gidm bat ngd vé mic gid cing lam gidm gia trj tai san rong ca cdc cong ty. Do viée thanh todn ng da duge c6 dinh theo hop déng thanh nhung khoan danh nghia, mot sy sut gidm bat ngi vé muic gid lam tang gid tri cde mon ng ca cdc cong ty theo hign vat (su tang sue nang cla mén ng nay), nhung khong tang gia t. j thuc cla nhung tai san cua ede cong ty. Két qua la gid tri rong theo hign vat (higu s0 gia tai sén va ng theo hign vat) giam, Do vay, mot sur tut manh mife gia gay ra mot sy sut giam quan trong gid tri tai san réng thyc va mot sy tang cdc van dé hra chon d6i nghich va rui ro CHUONG 8 - PHAN TICH KINH TE Vé CAU TRUC TAI CHINH 2a1 dao dite déi mat voi nhung ngwéi cho vay. Mot sut gidm bat nga vé mu gia, nhu vay, dan dén mot két cuc mé ta trén day trong dé hoat dong cho vay va hoat dong kinh té gidm xuéng. Sy iding tinh khong chée chdn. Mot su tang khong binh thuéng tinh khong chdc chan trong cde thi truong tai chinh, cd thé do su that bai cia mét té chute tai chinh hoac phi tai chinh néi tiéng, mot su suy thoi, hoge mot su dé ve thi trueng ¢6 phiéu gay ra, khién cho nhitng ngudi cho vay khé phan biét nhing vy mao hiém vay tin dung co trién vong tét voi nhimg vu mao hidm vay tin dung c6 trién vong xau : Két qua la nguvi cho vay khong e6 kha nang gidi quyét van 48 lua chon déi nghich, khién cho ho giam bet ¥ dinh cho vay, dau tu va hoat dong kinh té téng hap. Nhung vy hodng loan ngan hang. C4c ngan hang déng m6t vai trd trung gian tai chinh quan trong bing viée tién hanh nhiing hoat déng tao théng tin, nhung hoat dong nay tao dé dang cho nhuang cuge dau tw sinh lgi déi vei nén kinh té. Nhw vay, mét cudc khung hodng tai chinh trong dé nhiéu ngan hang khéng con kinh doanh duge nwa (dug¢e goi la mét vu heang loan ngan hang) lam gidm tdng s6 nhang hoat dng trung gian tai chinh ma ngan hang thuc hién, va nhu thé, din dén mét sut gidm vé dau tw va hoat dong kinh té téng hop. Mét sy gidm s6 lugng cde ngan hang trong mot cuge khung hodng tai chinh cung lam giam su cung ving vén cho nhiing ngwéi vay, diéu nay dan dén viéc tang lai sud cao hon. Do mot sig tang Iai sudt cing lam tang su lua chon déi nghich trong thi trong tin dung, cdc vu hodng loan ngan hang cing lam tang them sy suy giam hoat dong kinh té qua kénh nay. Huéng dan nghién cu Dé hiéu day di xem cai gi da xay ra trong mét cuge khting hoang tai chinh, ban hay lam sao c6 thé chac chan néi Jén ly do vi sao méi mot trong 5 yéu td n6i tren la: (1) sy tang lai suat, (2) sy sut gidm 6 thi trudng cd phiéu, (3) su sut gidm bat ngé vé mite gid téng hap, (4) sy tang tinh khong chde chan va (5) ede vu hoang loan ngan hang, lam tang cdc van aé ha chon déi nghich va riii ro dao dite, va nhong vige nay dén het minhdan dén mot su sut giam heat dgng kinh té. Dé giup ban phan gidi mot cuéc khing hosing tai chinh mé ta duci day, ban c6 thé déi chieu vei Hinh 8.2 - 14 mét so dé vé su ké tiép cdc hign tugng trong mot cuge khting hoang tai chtth. 232 PHAN ill - CAC TO CHUC TAi CHINH PhAn giai m6t cudc kIning hoang tai chinh Ching ta da nghién eutu 5 yéu té cé thé gay ra sy dé ve nghiém trong trong ede thi trudng tai chinh, nay ta co thé xem xét sy phan gidi mot euge khing hoang tai chinh. Hau hét, cae cue khung hoang tai chinh @ My da bat dau bang su tang manh lai suat, mot sy tut déc thi trueng cé phiéu, va mét sy tang tinh khong chdc chén hau qua cua mot that bai cda nhung cong ty tai chinh va phi tai chinh quan trong (Cong ty uy thae & bao hiém sinh mang Ohio, 1857, Cong ty Northern Pacific Railroad and Jay Cooke, 1873, Cong ty Grant & Ward, 1884, Cong ty National Cordage 1893, Céng ty Knickerbocker Trust 1907, va Ngan hang MJ, 1930). Trong nhtmng giai doan khing hoang nay, su tang tinh khéng chdc chan, su tang lai suat va su sut gidm 6 thi trudng cé phiéu da Jam tang mue do khade nghiét eda nhitng van dé lua chon ai nghich trong ede thi trugng tin dung ; sy sut gidm ¢ thi truéng cé phidu cing da lam tang vn dé ui ro dgo due. Su tang cdc van @é lya chon d6i nghich va rdi ro dao duc khi dé da 1am cho nhung ngudi cho vay it muén cho vay hon va da dan dén mot su sut gidm hoat dong dau tu va hoat déng kinh t4 tong hop. Do nhuing diéu kién kinh doanh x4u di va do tinh chat khéng chic chan vé su yiing manh eda nhung ngan hang eva ho (c6 thé nhimg ngan hang sé sup dé), nhiing ngu@éi gui tién da bat déu rut vén cua ho khéi ede ngan hang. Nhu ta da thay ¢ Chuong 10 va 16, sy rut tién hang loat khéi cdc ngan hang dan téi nhing vy hoang loan ngan hang. Sy syt gidm sé lugng ngan hang do hau qua nay da lam tang lai suat hon na va da Jam giam sé lugng nliing hoat dong trung gian tai chinh do ngan hang thye hign, Viéc lam xau thém nhung v4n @é von di do ha chon déi nghich va rui ro dao duic gay ra da dua toi su co hep nén kinh té hon nua. Sau cung, da cé mét sy phan loai nhitng cong ty khong tra duge ng (thuc su pha san) voi nhimng céng ty vitng manh qua nhung vy kién pha san. Mot qua trinh giéng nhu vay da xay ra cho cae ngan hang, thudng véi su gitp dé cua nhuing ngwéi co thaim quyén céng va tu. Khi cuge phan logi nay 4 hoan tat, tinh khéng chae chan trong cac thi trudng tai chinh gidm xudng, thi trudng ¢é phiéu khi dé trai qua mot su héi phuc, va lai suat giam. Két qua chung hic dy 1a cdc van 46 chon lua déi nghich va ri ro dgo dite da giam bet va euge khing hodng tai chinh dé da lang diu di. Voi viee nhiing thi trudng tai chinh lai c6 kha nang hoat dong tét tra lai, giai doan do duge coi 1a su héi phuc cua nén kinh té. Tuy nhién, néu nén kinh té suy sup luc dé dfn dén sy gidm gid manh, qua trinh hai phuc nay sé bi chap mach. Trong tinh trang d6, m§t qua trinh duge gor CHUONG 8 - PHAN TICH KINH TE vé CAU TRUC TAI CHINH 233 Larvae dé ye chen dei) 1h di foachond enh Hinh 8.2. Phan gidi mot enge kining hoang tai chinh. Nhang mai ten lién nét v8 sy nda isp. cda cée sy ign trong mot cude khdng bedng lai chinb dign hin ; ng mei ten net chem eht 10 nlning sy kign phy néu cue khiing hofing tai chink nay phét wién thanh mot cude oo ting - gid gidm. - 234 PHAN Il - Cac 76 GHUG TAL CHINH la ng tang - gid gidm dién ra, trong d6 co mot su sut gidm gid quan trong, dan 4én mot su tdi te hon nua vé gid tri rong cla cdc céng ty do ganh nang ng nan tang lén. Khi sy ng tang - gid gidm xay ra, cdc van dé Wya chon 6i nghich va nii ro dao duic tiép tuc tang lén do dé viée cho vay, viée chi tiéu dau tu, va hoat dong kinh té noi chung chiu tri tre trong mot théi gian dai. Mot vi du quan trong nhat vé mét cuéc khiing hodng tai chinh bao gém ca sy ng tang - gid gidm la thoi ky Dai suy thoi, thai ky thu hep kinh té tdi t¢ nhat trong lich sur nuréc M§ (Bai doc thém 8.2). (Bai doc thém 8.2). Nghién cuu riéng vé mot o Cude Dai suy thoai ‘Céc quan thie eo quan Dy tt Lign hang da coi sy ting vor gid «4 6 thi tneng oS phidu nam 1928 va 1929, wong dé gid o8 phidy aa tang gip déi, nhu mol sx dia cor qua manh. Dé kidm ehé nd, ho da theo dust mot chin sdch tién (¢ chat che dd tang ia sudt, De wr Lien bang (Fed) da thu duoc nig hon se vei mong doi voi sy dé vo eda thi teucmg of phic taang 10/1929. Tuy age dé ver nam 2929 da ot mor de dong lon den suy aghf cia c& mot thé he. héu hét dan eliting khOng quén ring vao git nam 1930, qua nda sy sul gidm & th] owimy ed phidu da duge dao nguge. Tuy nbidn. nbong gi dang Te chi a mot cude suy thoai thing thing da cbuyén thanh khée hdn voi nhimg chén tong dio nguge ti gidt néng gid, mot su sut gidim fin tuc trong Uhj tnrimg ef phicu sau nifa cui nam 1930, v2 cic vy sup dé ngan hing wr thaag 10/2930 dén tan thang 2/1933 trong d6 hem U/ 3 ngfin hang & Mg nging kinh doanh (vide nay sé duge néi kp bom & Chung 4). Sy sut giam lién we gid cé phigu sau nda cudi 1930 (van gitta nam 2932. cd phiéu da giim dén 10% gid ti dinh cia ching & nam 1929) va su ting tinh khong chcehdin do nhing didu kign kinh doanh khang Sn dink (do sy co hep kinh té gay ra) dalam cho cde vin dé chon, ya d6t nghich va rii ro dao dic xu them tong cée thi Uuing tin dyng. Sy mat di t/3 sf ngan khing hodng tai chinh : hang da gidm sO heong cdc hoat dong tung gian ti chinh, Bidu nay da fam tang nbong van dé chon tya di nghich va rit ro duo dic, va béi vay, Him gia kha nang cdo th) sucng tai chinh trong viee Khoi agudn von tir nhong nguti tit kim sang nhong nguii of co hot dau tw sinh lei, Nhu dy dean trong phan tich cia ching ta, ting sf du céc min vay thueng, mai sut mat mot nite tr £929 dén 1933 va chi phi ddu cr di suy sup, giim 90% so vei mie nam 1929 cila né Sy Liap mach tong qu inh hdd phyc can teh khong cho sy hii phuc kinh t¢ didn ra nbanh ch6ng. a didu thoimg xay ra trong haw b8t ede cude suy thoi, da xudt bien Iie dy héti vi cs su gidm mie gia Ti 25% trong gist doan 1930 - 1933, Su sut gim mee gid khong 16 nay da gay nén qué trinh ng ting - gid gitm wong dé gia Uj ebug grim xudng do gach nang no nda ting Ten ma efe fing ly phdi chju. Sy sut giam gid { rong dé va sie tang cae vila d8 chon tye doi nghich va rij ro dao dive do hau qua cla n6 trong cde thj trudmg Un dung néi wen da dua an mot sip thu hyp kink 1é kéo dei trong dé Je that nghi¢p da ting [én ti 25% lye luong luo dong, Cuge khiing hodng tai chinh trong ude Dai sty thoai 1a 14; Ie nat chura mg o6 nudge My vB nd gidi thich vi sao sir thu hep kinh (@ nay cing ta mot eude thu hep nghiém bong naSt chua ting ed & nude My. CHUONG 8 - TOM TAT 1. C6 8 van dé co ban vé cu inte tai chinh cia ching ta: Bon van dé day den nhdn manh sy quan trong cia nhing wrung gian @i chiah va sy tug doi khong quan trong cua cdc thi trudmg chimg khodn wang vite tii trey cho cde cong ty, véo dé una 5 thia phan ring edc thi trutmg tid chiah nim trong sO nhang bd phan tude nén kinh 1é bi ditu hank mot cach ngdt nghéo nat ; vin dé thir 6 noi ring chi nhimg cong ty hin, due thiét lap vong chde mai visi Wii cAc thj wud, chimg khodn ; vn dé thi 7 chi ra ring vat thé chap Ja mot dgc diém quan upng cia nhimg hop déng vay ng ; vin dé thir 8 tinh hay céic hop dong vay ny nhurnhing tai ligu phap If phic tap. 4p dat nhong han ché cor ban déi vot thai do xirsy cdia nguin vay tien, 2. Chi phi giao dich da Joai wit nhidu nguei co min tién UE Ki¢m nhd va nhong ngudi vay cde mOn Lith nhd khdi sy lien be tye Hep dén thi trang tai chinh, Nnéng rung giant ti chinh c6 thé Toi thé vé am co kink t€ va cé kha ning tt hem dé phat tricn sw tinh thong ahdm ha thdp chi phi gian dich, nhu vay gitp cho sheng ngutd lict kigm va nhimg nguvi vay tidn co thé huning tei nlir sy hin dign ca Uhj tring (ai chinh, 3. Thong Gin khong can xtmg din dén hai van dé : chon Iya d6i a: sink trinfe cudc giao dich vi rdi ro dao die, ka van d& nay sinh sau cuge giao dich di. Lua chon déi nghich xay ra khi nhomg trang hop vay lin dung ¢6 widn vong xau la nhimg tudug hop dé c6 kha nang duve vay vba, va rili ro dao due xdy ra khi nguvti vay co ¥ ich, ta vain dé nly PHAN TICH KINH TE vé CAU TAUC TAI CHINH 205 muéin thye hign pheng banh dong‘ma theo quan diém cia nguii cho vay 1a nhimg hanh dong khOng mong nrudn 4. Lya chon d6i aghich cin wd sy hogt dong hau higu cia cdc thi tre i chimh, Gidi phip cho van d@ chon Iya doi nghich bao gém : vide sin xudl va han thong tin ring, sy didu hanb cea chink ph uhtun wag cung cép (hong tin, sy tung gian tai chinh va vat thé chap cing véi gid ui i sin rong Vn dé “ngudi di xe khong t6n tién” nay sinh khi nhong ngudi khdng chi ti¢n cho thong tin huriag byl bing thong tin do ngunti khde chi tién, Van dé nay gti thich vi sao nhing tung gian Wi chinh, dac higt cde ngdn hang dng vai tr quan trong hem wang moi vite (i ue chn nhimg hoat dong kinh doanh so vG# cde iby trumg chimg khndn. 5. Rui ro dyo dae trong uhimg hop ang von c6 phan dye goi la vin de ~ ngudi dy thac béi vi nguiti qui dai ly) ¢6 it ¥ mudn dul cuc dai lui nhuan so voi nhomg ¢3 dong (nhumg ngwnvi dy thic). Van dé nguvi dai 1s - nganti dy thac gidi thich vi san céc hop déng vay ny chinh hank ohidu hom don nhu vay trong thi tang Wi chink so vi cc hyp déng vin ed phan. Gidi phap cho van dd ngwii dai ly - nguri iy théc bao gém : gidm sat, diéu hanh ca chinh phd dé (ing théng Gn va ung gian i chink. Wy (new 6, Nhung gidi phap cho van dé rdi ro dao dite unng cac hep déng vay ne bao gém : gid tri rang, gidm sat va cuxmg ché whi hanh cde qui dink han ché, va nhimg tung gian Lai chinh. 236 7. Cée cudc Kiving hoding ti chinh nhing, 06 vo quan trong trong cae thi uemg Wi chinh, Nguyén nhan nhimg d6 ve nay Lavan dé Iya chon doi nghich va rit ro dan dic, chung ngan cdo thj wung Wi chinh chuyén von ti nhimg ngudi 6 co hot du uw sink igi, do vay diva dén mot sy thu hep rd ree CAU HOI VA BAI TAP 1, Sy tigt ki¢m do quy mo giuip gidi thich sy hien di¢n cla nhong inung gian tai chink niu the nao 7 #2. Hay m6 (2 phinmg phap ma nhimg (rung gian tai chinh dung dé ha thdip chi phi giao dich trong nén kinh té, 3. Ligu rdi re dao dire va chon Iya d6i nghich sé vin cdn nay sinh trang cae thi luvng fi chinh hay khong néu thong tin khong con [a thong tin khong cin xing ? lly gidi thich vi san ? 4, Nhong nguyen tic ké todn chufin ma chinh pha doi hai thye hi¢n da gidp cho cac thi wudng (i chinh jam viée hau hitu hon nh thé nao ? 5. Ban co nghi ring van dé phong qua chanh sé Ka nghiem trong hon déi vi nhong 6 phicu duce ligt ke tai Thi wong giao dich chimg khodn New York hay la déii yi nhong 6 phidu dure 1i0t ké tai thi wuong tua tay 7 Hay giai thick. *6, Nhimg cong ty loai nado sé cé nhiéu kha nang str dung fi try cia ngan hang hen fa phat hanh trai khodin hay cd phidu dé Gi iro cho hoat dng cia minh ? Vi sao? 7. Su tén tat cia thong tin khong cain xung 6 thé mang lai mot su hop 1¥ cho nheng su digu hanh cua chinh phd d6i vii cae thi truémg Bi chinh nhy thé nao ? +8, Li¢u ban c6sdn ling cho vay hon dé PHAN Ill - GAC TG CHUC TAL CHINH hoat dong kinh é. C65 yéu té din dén nhimg cudc khiing hodng ti efiinly : (1) Sy eing Iai sual ; (2) Sy sut gidm & th iumg o6 phidu ; (3) Su sut gid bal ngd vé mie gid ting hep ; (4) Sy ting tinh khong chic chdn va (5) Céc vu hoiing foan ngan hang. vei mot ngutd da dat Wit ci sy gianh dum cla cude dhi cla nguni dé vao sy nghigp kinh doanh céa minh hay d6i wi Mot ngUdi khong lam ohu vay ? Vi sao? 9. Nhung ngudi gidu thing lo ngai ring MOL ngwii nao U6 se cunt ho vi Lidn cha ho. Day c6 phai la mot vi dy vé vin dé Iya chon d6i nghich hay khong ? “10, Cau sau day 13 din; hay khong chic chéin : "Vat thé chap cho mot mén vay cang ct nbidu gid wi chi nguvti cho vay cing (Jo Hing vé Aya chon d6i nghich” 11. Vain d& “ngui¥i di xe khong tn Lin” Jam cha ede van dé Iya chon déi nghich va ro dav due tft 1@ hom wong thi truvng tai chinh nh thé nao 7 *12. May gid uhich su uich bi¢t gida su shou va vi¢c quan ly trong cdc cong ty My 6 thé din whi sy quan ly ti alu thé nao 2 13: Ligu mot cade khéng hodng tai chinh dé ding c6 uhé xy ra hon hay khiing khi nen kinh (é dang ti qua mol cude gidm phat hay J cude kam phat ? Tay giai thich. #14. Mot cude sup dé o Lj trig 5 phidu c6 thé gitip gay ra mot cude khing hodng tdi ehinh nhw thé n2o ? 15. MOt sy lang manh vé Jat sudt c6 thé gitip gay ra MOL cudc khing hnang tai chiuh nu the nao ? CHUONG 8 - PHAN TICH KINH TE Vé CAU TRUC TAI CHINH 237 PHU LUC CHO CHUONG 8 Cau tric lai cong ty : Mot phan tich kinh té Mot dac diém quan trong cuia cau truc tai chinh # My la mute 46 ma dén dé thi eac doanh nghiép dugc tai trg bang ede mon ng chet khong phai bang nhung hop déng von cé phan. Trong nhimng nam 1980, da cé mét sir bién di quan trong vé phueng dign nay trong edu trie tai chinh cua chung ta. Bat dau tir nam 1984, nhitng phat hanh mdi cua ed phan von khong con duoc dang dé c4p von cho nhing hoat dong dau tu trong nén kinh té My; thay vao d6, nhumng ¢é phan von. due cde cong ty MY mua lai véi tée dé nhanh. Méi nam trong giai doan ti 1984 dén 1990, sé phat hanh thyc cdc cé phan vén 1a am, vi mc mua lai von cd phan thuc trung binh la trén 75 t¥ déla méi nam, Do da eam két thyc hién mua lai nhing von cd phan nay, ng nan ctia cdc cong ty My da bat dau tang manh. Nam 1984, sy tang mén ng cua cdc céng ty phi tai chinh da vugt trén 150 ty déla mgt nam, trong nhing nam trude, né da tang & mute gan 50 ty déla mot nam. Trong méi nam ti 1984 dén 1990, tée do tang git & mute trén 100 tY déla. Sy gia tang cde mon ng cong ty duge néu trén Hinh 8.4.1, cho biét mite ng cia cae cong ty phi tai chinh so vai GNP ta nam 1970. Tx 1970 dén 1983, ng cong ty da tang lén voi mot toc d6 cham hon so voi GNP, vat} sé ng cong ty tron GNP sut giam khodng 31%, Bat dau te 1984, ty sé no/GNP da bat dau tang manh va tién dan lén 40% nam 1990. Diéu gi giai thich su thay déi quan trong nay trong cau triic tai chinh & My ? Vi sao n6 da x4y ra vao nhumg nam 1980 ? Phai chang sv tang ng cong ty la mot diéu tét cho nén kinh té My ? Dé tra loi nhing cau hai dé, trong phu luc nay chung ta thyc hign mot phan tich kinh té vé sy cau truc lai cong ty. 298 PHAN Ill - CAG TO CHUC TAI CHINH HOP NHAT, NAM QUYEN KIEM SOAT, VA MUA HET CAC CO PHAN CUA MOT CONG TY THEO KIEU DON BAY TRONG QUA TRINH CAU TRUC LAL CONG TY Mot yéu t6 quan trong quyét dinh sy tang khéng binh thutng nhitng mén ng cong ty trong nhiing nam 1980 la sy cdu true lai vide quan ly cdc cong ty My théng qua viée hop nhit, trong dé hai cong ty két hep thanh mot cong ty ln hon, hoac théng qua viéc mua lai nhing céng ty, (cdn goi la ndm quyén kiém so04t), trong dé mot nhdém nha ddu tu hay mot cong ty mua mot cong ty khaec. Nhung hoat déng trong thi truéng nay da dat dén cae mute ky luc trong gitta nhing nam 1980 - gan 200 ty déta mot nam, va trong sé 100 vy hgp nhat hoae ném quyén kiém soat lon nhat tu true dén nay, 90 vu da xay ra tu nam 1979. Mey x ON 4" 35 wl WIG. wre SIE 1985 We Hinh 8A... Mén ng cba cac cong ty phi tai chinh so ver'GNP : 1970 - 1990, Neuén tai ligu ; Federal Reserve Flow of Funds counts va bdo co kinh 1€ cha Téng thong. Phuong phap co ban cua viée nim quyén kiém soat bing tai chinh va viée hop nhat trong nhiing nam 1980 la dung cée mon ng. Vi du : viée kiém soat RIR- Nabisco vdi 25 ty déla vao thang 2/1989 la vy ndm quyén kiém soat Ion nhat chua ting co ¢ My, da dugc tai tr qua viée su dung trén 25 ty dola tién vay ng, trong 46 hon 1/2 1a tu cde ngan hang rai rae trén toan thé gigi, Dé hiéu vi sao sé CHUONG 8 - PHAN TICH KINH TE VE CAU TRUC TAI CHiNH 239 —$—<$—$<—$<—$ tién ng cua cdc cong ty da nhay vot trong nhung nam 1980, chung ta can tra ldi 2 cau hdi : Vi sao nhung hoat dong hep nhat va ndm quyén kiém soat da tang nhiéu nhu vy trong nhing naém 1980 va vi sao hoat déng nay dugc tai tr¢ truée hét bang cdch phat hanh nhitng mon ng mdi ? Dé tra lai 2 cau héi nay, trude hét ta hay xem xét cdc ly thuyét vé vin dé hoat dong hop nhat va ndm quyén kiém soat va viée tang tién vay ng c6 thé la c6 loi nhu thé nao. Sau dé chung ta xem xét mot vai phuong dién tiéu cue ca viée cau trie lai edng ty Khi chting ta nghién eu xem viée tang ng cong ty da 14 tot cho nén kinh té hay khang ? Van dé ngudi dai ly - dy thac va ly thuyét dong tién mat ty do Da sé cdc cong ty My ién déu c6 dac trung Ja vige s6 hu va viée quan ly n6 1a hai van dé tach biét, Nhung ngudi quan ly chi sé huw mot phan nhé trong sé nhung cé phén vén trong céng ty cua ho, néi chung 1a dudi 5%. Nhu ta da thay trong chuong nay, sy tach biét giva sy sé haw va quan ly dua téi mot vi du dac Diet vé rii ro dao dite, van dé ngugi dai ly - nguéi ty thae : nhung ngudi quan ly (nhang ngudi dai ly) cong viée eda ho, ho cé thé hanh dong theo lgi ich cua riéng ho hon 1a theo igi ich cia nhumg e6 dong - nhimg ngudi sé hitu (tue 1a nhong ngudi uy thac), béi vi ho cé it ¥ mudn lam eyc dai Igi ich chung so voi nhang ngudi sd hitu, Van dé ngudi dai ly - ngudi dy thac c6 thé din'dén mot su quan ly tdi bei vi ngudi dai ly khong thé né lye mét cach day du dé lam cho cong ty tré thanh c6 Igi nhu dang ra n6 phdi ¢6. Thay vao 46, nhig nguwéi quan ly cd thé thye hién nhung hoat dong lam lgi cho ed nhan ho chu khong lar Ioi cho nhiing cé déng. Nhung ngudi quan ly ¢6 thé khign cho cong ty phdi tra tién cho nhing chiéc may bay phan lye sang trong, cho nhung can ho Ing ldy hoac nhung nguei hau edi cho cd nhan ho, nhitng diéu nay lam Igi cho nhung ngudi quan ly khong tang loi nhugn (xem Bai doc thém 8 A. 1), Hoae dé dé cao uy tin cho ho, nhang nguéi quan ly c6 thé cho rang cn mé mang céng ty cho xung dang véi minh, ngay cd viec lam khong sinh igi. Michael Jensen thude Trudng kinh doanh Harvard da xay dung mot ly thuyét dé gidi thich khi nao thi van dé ngudi dai I¥ - ngudi iy thac dé eo kha nang ahat dan dén nhung két qua quan ly tdi. Ly thuyét eda ong ta dua trén khai niém va dong tién mat tu do. 240 BAY DOC THEM 8A.1 PHAN i - CAc TO CHUC TAI CHINH ChiGn tich cla F. Ross Johnson vii vite ndm quyén kiém soat RJR - Nabisco cha thay rang dong tién mat tude lim va phin 86 hiu nhé c6 thé ro ra nhung ¥ mucin quan ly theo bung phue vu cde muc dich 4 ohan nbung dya wee chi phi ct ohoug ngudi git cd phiéu. RJR - Nabisco, mot cong ty dhudic 14 va thyc phdm, da co mot thii ky co deing én MAL quan trong. Nhung sy sul giim lién tye trong cong nghi¢p thude 14 khign cong ty c6 raft it eo NO dau ted loi ohuan, vite nay lam cho cong ty cd motddng én mit ty do Ion, Nhu ly thuyét vé dong un mat uy do dy bdo. nltimg nguvti quan 1y RJR - Nabisco da theo dudi nhong cuge dau turkhOng sinh Iqi dé tang tam eo doanh nghi¢p cia ho, bang céch chi tiv nhidu tram titu déla cho vite nghién ctu sin xMAt mot loai thudic lei khong co Kh6i, vice nay la mot that bai to bin. Digu muda nde trong vi dy RIR - Nabisco la cau giam ddic digu haalt cong ty. F.Ross Johnson, chi nhimg mon qué mie cho bing 19¢ c4 nhan. Mot cong sy G RIR - Nabisco da m6 F.Ross Johnson vei vé nhula dang c6 mot sumac cam vé “vuong quyén ea cong ty” va rang Ong ta “da khé ma nher Ist quyén hanh cia minh 12 gi vA quyén hanh céa cOng ty 1 gi". F. Ross Johnson da ding tién F. Ross Johnson voi vite nim quyén kiém sost RJR - Nabisco cong ty buo 2 neudi hdu edi cha ritng minh, thanh todn hon mor ui ngoi nha va can ho, déng tin cho hat 14 thanh vi lac hi 6 déng qué, va mua mol phi doi gdm 10 nviy bay cha cong ty, due goi 1a mot cdéch khong chinh thiv 1 "luc hing khong quéin RJR". Th4i d6 cu xt cla F. Ross Johnson Evmot védu vé van dé ngunii dui ly, - nguii uy thie trong thye ti&n. Dong tién mat ry de khdng 16 do va hing ¥ mudn do hau qua cia dong Géo 46 khich cho nhung nguyi quiin ly cong ty lieu phi chiang bing cach dé céng ty thyc ign nbimg hogt dong khong stoh lyi khicn cho RIR - Nabisco bi nim guyén kid soat. Siu dé Johnson va ede dy vien quan 1 cao cp cla cong ty nay da od stip dat dé mua cong ty wilt gid 17 f dola vao thing 10/1988 nhung khong thinh, cua cimg mot him dv Henry Kravis cm dau da mua né wit p14 25 Ly dola vao thang 2/1989. Sau cude néim quydn kiém side my, cude nam quyén hin ohit trang lich strnute My. Johnson da bj sa chai, va ban yuan oj met di hin ohicu dé dac cba cong ty cha ong ta dung nhurphan tich cha ebding ta dydodin Jobnson thua trong vu dau théu RJR - Nuhisco. nbumg ching Lt khong phai tiéc cho Ong ta: hanh tring chia tay dé tai cho ‘Ong ta 53 uitu déla.

You might also like