You are on page 1of 22

CHUYN

MT S PHNG PHP GII


H PHNG TRNH

Ni dung :

1) Phng php th.


2) Phng php cng i s.
3) Phng php bin i thnh tch.
4) Phng php t n ph.
5) Phng php hm s.
6) Phng php s dng bt ng thc

Bi 1 : Mt s dng h phng trnh c bit.


1) H bc nht hai n, ba n.
2x y 4 0
x 2y 5 0

2x 3y 7 0
x 2y 4 0

a)

b)

x y z 1 0

c) 2 x y z 2 0
x 2 y 3z 4 0

x y z 1 0

d) x y 2 z 2 0
x 2 y 3z 4 0

2) H gm mt phng trnh bc nht v phng trnh bc cao.


PP chung : S dng phng php th.
- H 2 phng trnh.
- H 3 phng trnh.

3) H i xng loi 1.
PP chung : t n ph a ( x y ); b xy

4) H i xng loi 2.
PP chung : Tr tng v hai phng trnh cho nhau ta c : ( x y ). f ( x; y ) 0

5) H phng trnh ng cp bc hai.


PP chung : C 2 cch gii

- t n ph y t.x
- Chia c hai v cho y 2 , v t t

x
y

Bi 2 : Mt s phng php gii h phng trnh


I.

Phng php th.

* C s phng php. Ta rt mt n (hay mt biu thc) t mt phng trnh trong h v th vo phng


trnh cn li.
* Nhn dng. Phng php ny thng hay s dng khi trong h c mt phng trnh l bc nht i vi
mt n no .

2x 3 y 5

(1)

Bi 1 . Gii h phng trnh

2
2
3 x y 2 y 4 (2)

Li gii.

5 3y
T (1) ta c x
th vo (2) ta c
2

5 3 y
2
3
y 2y 4 0
2

3(25 30 y 9 y 2 ) 4 y 2 8 y 16 23 y 2 82 y 59 0 y 1, y

Vy tp nghim ca h phng trnh l 1;1 ;


2x y 1 0

31 59
;
23 23

Bi 2 Gii h phng trnh sau :

2
2
x 2 y 3x 2 y 2 0
3 x 3 (6 y ) x 2 2 xy 0
Bi 3 Gii h : 2
x x y 3

- PT (2) l bc nht vi y nn T (2) y 3 x 2 x thay vo PT (1).


- Nghim (0; 3); (2;9)
3x 3 (5 y ) x 2 2 xy 2 x 0

Bi 4 a) Gii h :

2
x x y 4

- PT (2) l bc nht vi y nn T (2) y 4 x 2 x thay vo PT (1).


3
2
2
2
3 x (6 y ) x 2 xy 0
b) Gii h : 2
2
x x y 3
x 2 y 2 xy 1 4 y

Bi 6 (Th T2012) Gii h :


.
y ( x y )2 2 x 2 7 y 2

- T (1) x 2 1 4 y y 2 xy thay vo (2). Nghim (1;2); (2;5)


x 4 2 x3 y x 2 y 2 2 x 9 (1)
Bi 7. Gii h phng trnh 2
(2)
x 2 xy 6 x 6
Phn tch. Phng trnh (2) l bc nht i vi y nn ta dng php th.
Li gii.
TH 1 : x = 0 khng tha mn (2)

6x 6 x2
TH 2 : x 0, (2) y
th vo (1) ta c
2x
6 x 6 x 2
2 6x 6 x2
x 2x

2x
2x

2x 9

59
23

x0
(6 x 6 x 2 ) 2
x x (6 x 6 x )
2 x 9 x( x 4)3 0
4
x 4
4

17
4

Do x 0 nn h phng trnh c nghim duy nht 4;

Ch .: H phng trnh ny c th th theo phng php sau:

- H

x 2 6 x 6 2
x xy 2 x 9
2x 9
2


x2 6x 6
2
2

x xy
x 6x 6
2
2
x xy
2
2

Phng php th thng l cng on cui cng khi ta s dng cc phng php khc

x( x y 1) 3 0
3

Bi 8 (D 2009 ) Gii h :
. T (1) th x y 1 v thay vo PT (2).
5
2
x
( x y ) x 2 1 0

x 2 y 2 2( x y ) 7
Bi 9 Gii h :
y ( y 2 x) 2 x 10
HD : Th (1) vo PT (2) v rt gn ta c : x 2 2 xy 4 x 2 y 3 0 ( x 1)( x 2 y 3) 0

II.

Phng php cng i s.

* C s phng php. Kt hp 2 phng trnh trong h bng cc php ton: cng, tr, nhn, chia ta thu
c phng trnh h qu m vic gii phng trnh ny l kh thi hoc c li cho cc bc sau.
* Nhn dng. Phng php ny thng dng cho cc h i xng loi II, h phng trnh c v tri
ng cp bc k.
2
x 5 y 4 0
Bi 1 Gii h phng trnh 2
y 5 x 4 0

2
y 2
3y 2

x
Bi 2. Gii h phng trnh
2
3x x 2
2

Li gii.

- K: xy 0
3x 2 y y 2 2
- H
2
2
3 y x x 2

(1)
(2)

. Tr v hai phng trnh ta c

x y 0
3xy x y 0

3 x 2 y 3 xy 2 y 2 x 2 3 xy ( x y ) ( x y )( x y ) 0

- TH 1. x y 0 y x th vo (1) ta c 3 x3 x 2 2 0 x 1
x2 2
y2 2
3
xy

0
x0
y 0 , 3x
- TH 2.
. T 3 y
y2
x2
3xy x y 0 . Do TH 2 khng xy ra.
- Vy h phng trnh c nghim duy nht (1 ; 1)
1
1
2 2
(1)

y
x
Bi 2 Gii h phng trnh
1 2 1 2
(2)
y
x

Li gii.

1
1
- K: x , y .
2
2
- Tr v hai pt ta c

y x
xy

1
x

1
y

2
y
x

1
y

1
x

1
y

1
x

xy

yx
x

yx

xy

1
1
2 2
- TH 1. y x 0 y x th vo (1) ta c
x
x

1
y

2
x

1
, t 0 ta c
x
2t 0
t2
2 t2 2 t

t 1 x 1 v y 1
2
2
2
2

4
t

t
t

2
t

- t t

- TH 2.

xy

1
x

xy

2
y
x

. TH ny v nghim do K.

Vy h c nghim duy nht (1; 1)

x 2 2 xy y 2 2

Bi 5 Gii h phng trnh:

2
2
x xy y 3
3 x 2 5 xy 4 y 2 38

Bi 3. Gii h phng trnh

2
2
5 x 9 xy 3 y 15

Phn tch. y l h phng trnh c v tri ng cp bc hai nn ta s cn bng s hng t do v


thc hin php tr v.
Li gii.

45 x 2 75 xy 60 y 2 570

- H

2
2
145 x 417 xy 54 y 0

190 x 2 342 xy 114 y 2 570


1
145
x th vo mt trong hai phng trnh ca h ta
- Gii phng trnh ny ta c y x, y
3
18

thu c kt qu (3;1); (3; 1)


* Ch
- Cch gii trn c th p dng cho pt c v tri ng cp bc cao hn.
- Cch gii trn chng t rng h phng trnh ny hon ton gii c bng cch t y tx, x 0
hoc t x ty , y 0 .

3 x 2 2 xy y 2 11

Bi 4. Tm cc gi tr m h

2
2
x 2 xy 3 y 17 m

c nghim.

- Phn tch. c kt qu nhanh hn ta s t ngay y tx, x 0


Li gii.

y 11
2
y 11

- TH 1. x 0
m 17
2
2
3
y

17

y 3

m 17
11 m 16
Vy h c nghim x 0
3
3x 2 2tx 2 t 2 x 2 11
- TH 2. x 0 , t y tx . H 2
2
2 2
x 2tx 3t x 17 m
11
2
x
2
2

(3 2t t ) x 11

3 2t t 2

2
2
11
(1 2t 3t ) x 17 m
(1 2t 3t 2 ).
17 m
3 2t t 2

11

3 2t t 2
(m 16)t 2 2(m 6)t 3m 40 0 (*)

11
0, t nn h c nghim pt (*) c nghim. iu ny xy ra khi v ch khi
- Ta c
3 2t t 2
m 16 hoc m 16, ' (m 6) 2 (m 16)(3m 40) 0
2
x

5 363 m 5 363
- Kt lun. 5 363 m 5 363
5 x 2 2 xy y 2 3

Bi 5. Tm cc gi tr ca m h
m (I) c nghim.
2
2
2
x

2
xy

m 1

Li gii.

5 x 2 2 xy y 2 3

- Nhn 2 v ca bpt th hai vi -3 ta c


-

1
2
2

6
x

6
xy

3
y

m 1

1
1
2
2
( x 2 y )2
Cng v hai bpt cng chiu ta c x 4 xy 4 y
m 1
m 1
1
0 m 1
iu kin cn h bpt c nghim l
m 1
5 x 2 2 xy y 2 3
iu kin . Vi m 1 . Xt h pt
(II)
2
2
2 x 2 xy y 1
Gi s ( x0 ; y0 ) l nghim ca h (II). Khi
2
2

5 x02 2 x0 y0 y02 3 5 x0 2 x0 y0 y0 3

m
2
2
2
2
2 x0 2 x0 y0 y0 1 2 x0 2 x0 y0 y0
m 1

- Vy mi nghim ca h (II) u l nghim ca h (I)


5 x 2 2 xy y 2 3
x 2 4 xy 4 y 2 0 x 2 y 0 x 2 y
(II)
6 x 2 6 xy 3 y 2 3
- Thay x 2 y vo pt th 2 ca h (II) ta c
1
2
8 y2 4 y2 y2 1 5 y2 1 y
xm
5
5
- H (II) c nghim, do h (I) cng c nghim. Vy m 1 .

3x 1
2
x y

Bi 6. Gii h phng trnh


7y 1 1 4 2

x y

- Phn tch. Cc biu thc trong ngoc c dng a + b v a b nn ta chia hai v pt th nht cho
3x v chia hai v pt th hai cho 7 y .
- K: x 0, y 0, x y 0 .

Li gii.

- D thy x 0 hoc y 0 khng tha mn h pt. Vy x 0, y 0


2
4 2
1
2 2
1
2
2

1
(1)
1

x y
3x
7y
3x
7y
3x

- H

1
4 2

2
2
4 2
1
2 2
1
1


x y
7y x y
3x
7y
3x
7y x y

1
2 2
1
2 2
1

- Nhn theo v hai pt trong h ta c


x y
7 y
3x
7 y
3x
y 6x
1
8
1
2
2

7 y 38 xy 24 x 0
4
y x
3x 7 y x y
7

1
2
11 4 7
22 8 7

1 x
y
- TH 1. y 6 x th vo pt (1) ta c
21
7
3x
21x
4
- TH 2. y x khng xy ra do x 0, y 0 .
7
11 4 7 22 8 7
;
- Vy h pt c nghim duy nht x; y
.
21
7

a b m m n 2a

- Ch . H phng trnh c dng


. Trong trng hp ny, dng th
a

m n 2b
nht c v phi cha cn thc nn ta chuyn v dng th hai sau nhn v mt cn thc.
a

bx

- Tng qut ta c h sau:

dy

m
m

n
px qy
n
px qy

x 2 ( y z )2 (3 x 2 x 1) y 2 z 2

2
2
2
2 2
Bi 7. Gii h phng trnh y ( z x ) (4 y y 1) z x

z 2 ( x y )2 (5 z 2 z 1) x 2 y 2

2 2 2
- Phn tch. Nu chia hai v ca mi phng trnh cho x y z th ta c h mi n gin hn.
y0
z0
2 2
- TH 1. xyz 0 . Nu x 0 th h y z 0
hoc
z t, t
y t, t
- Tng t vi y 0 v z 0 ta thu c cc nghim l (0;0; t ), (0; t ;0), (t ;0;0), t
2 2 2
- TH 2. xyz 0 . Chia hai v ca mi pt trong h cho x y z ta c

(1)

1
1
1 1
4 2
y y
x z

(2) . Cng v 3 phng trnh ca h ta c :

1
1
1 1

y x
z z2

(3)

1 1 2
1
1
3
x x2
z y

z y x z

1

y z

1 1

y x

2
12

1
x

1
y

1
z
1

1
1
1

2
2
2
x
y
z
1

x y z 4 (4)

1 1
12 0
y z
1 1 1 3
x y z

(5)

1
1 1
9
9
- T (4) v (1) ta c 4 3 2 13 x
x
x x
x
13

3
9
- T (4) v (2) ta c y . T (4) v (3) ta c z
4
11
5
5
- Tng t, t (5), (1), (2), (3) ta c x , y 1, z .
6
4
- Vy h c tp nghim l

9 3 9
5
; ; ; ; 1; , t
S = (t ;0;0); (0; t ;0); (0;0; t );
6
13 4 11
4

- Nhn xt. Qua v d trn ta thy: t mt h phng trnh n gin, bng cch i bin s ( trn l
php thay nghch o) ta thu c mt h phc tp. Vy i vi mt h phc tp ta s ngh n
php t n ph h tr nn n gin.

III. Phng php bin i thnh tch.


* C s phng php. Phn tch mt trong hai phng trnh ca h thnh tch cc nhn t. i khi cn
kt hp hai phng trnh thnh phng trnh h qu ri mi a v dng tch.
(1)
xy x 2 0
Bi 1 (Khi D 2012) Gii h
3
2
2
2
2 x x y x y 2 xy y 0 (2)
- Bin i phng trnh (2) thnh tch.
- Hoc coi phng trnh (2) l bc hai vi n x hoc y.
xy x 2 0
1 5
- H cho
. H c 3 nghim ( x; y ) (1; 1); (
; 5)
2
2
(2 x y 1)( x y ) 0

xy x y x 2 2 y 2

Bi 2. (D 2008) Gii h phng trnh

(1)

x 2 y y x 1 2 x 2 y (2)

- Phn tch. R rng, vic gii phng trnh (2) hay kt hp (1) vi (2) khng thu c kt qu kh
quan nn chng ta tp trung gii (1).
Li gii.

K: x 1, y 0
2
2
(1) y ( x y ) ( x y ) x y ( x y )( y 1 x y ) 0
TH 1. x y 0 (loi do x 1, y 0 )
TH 2. 2 y 1 x 0 x 2 y 1 th vo pt (2) ta c

(2 y 1) 2 y y 2 y 4 y 2 2 y ( y 1) 2 y 2( y 1)
y 1 0

2y 2

y 1
. Do y 0 y 2 . Vy h c nghim ( x; y ) (5;2)
y

- Ch . Do c th phn tch c thnh tch ca hai nhn t bc nht i y (hay x) nn c th gii


pt (1) bng cch coi (1) l pt bc hai n y (hoc x).

Bi 3. (A 2003) Gii h phng trnh

1
1
y
x
y

2 y x3 1

(1)
(2)

- Phn tch. T cu trc ca pt (1) ta thy c th a (1) v dng tch.


Li gii.

1 1
x y
1
0 x y
0 ( x y) 1 0
x y
xy
xy

1 5
TH 1. x y th vo (2) ta c x 3 2 x 1 0 x 1 hoc x
(t/m)
2
1
1
1
1
3
0 y th vo (2) ta c x 4 x 2 0 ( x 2 ) 2 ( x ) 2 0 .
TH 2. 1
xy
x
2
2
2
K: xy 0 . (1) x y

PT ny v nghim.

1 5 1 5 1 5 1
;
;
;
2
2
2
2

Vy tp nghim ca h l S = (1;1);

x 3 y 3
Bi 3. (Thi th GL) Gii h phng trnh
x
y
( x 4 y )(2 x y 4) 36

(1)
(2)

Li gii.

x y

1
1
( y x)( y 2 xy x 2 )
x 3 y 3 ( x y)
y 2 xy x 2
3 3

1
x
y
xy
x3 y 3

x 6
2
TH 1. x y th vo pt th hai ta c x 4 x 12 0
x2
y 2 xy x 2
1 xy 0 .
TH 2.
x3 y 3
(2) 2 x 2 4 y 2 9 xy 4 x 16 y 36 2( x 1) 2 4( y 2) 2 9 xy 18
2
2
Trng hp ny khng xy ra do xy 0 2( x 1) 4( y 2) 9 xy 0

Vy tp nghim ca h phng trnh l S = (2;2); ( 6; 6)

8 xy
2
2
x

16
(1)

y
Bi 4. Gii h phng trnh
x y x2 y
(2)

- Phn tch. R rng, vic gii phng trnh (2) hay kt hp (1) vi (2) khng thu c kt qu kh
quan nn chng ta tp trung gii (1)
Li gii.

K: x y 0 . (1) ( x y )( x y ) 8 xy 16( x y )
2

( x y ) 2 2 xy ( x y ) 8 xy 16( x y )
( x y ) ( x y ) 2 16 2 xy ( x y 4) 0
( x y 4) ( x y )( x y 4) 2 xy 0
x 3 y 7
x 2 y 2

2
TH 1. x y 4 0 th vo (2) ta c x x 6 0

2
2
TH 2. ( x y )( x y 4) 2 xy 0 x y 4( x y ) 0 v nghim do K

Vy tp nghim ca h l S = (3;7); (2;2)

xy ( x y )( xy 2) x y y

Bi 5 (Th T 2013) Gii h phng trnh

( x 1)( y xy x x 2 ) 4

x; y 0

iu kin :

PT (1) xy ( x y )( xy 2) y ( x y ) 0

( x y )( y xy 2)
xy ( x y )( xy 2) y

x y
x y

1
0 (3)
xy ( x y )( xy 2) y
x y

4
4

2
( x 1)2 x 1
T PT (2) ta c y xy x x
2 2
x 1
x 1

y xy 2
1

0
x y
xy ( x y )( xy 2) y
( x y)

xy ( x y )( xy 2) 0

y xy 2

0,25

0,25

PT (3) x y , thay vo PT (2) ta c : x3 2 x 2 3x 4 0


x 1 hoc x

0,25

1 17
2
1 17
2

Kt hp vi iu kin ta c x 1 , x

1 17 1 17
;
KL: Vy h cho c hai nghim (x; y) l : (1; 1);

2
2

2
2
3
5 x y 4 xy 3 y 2( x y ) 0
Bi 6 (A 2011 ) Gii h PT :
2
2
2
xy ( x y ) 2 ( x y )

xy 1

HD : Bin i PT (2) thnh tch ta c

2
2
x y 2

(1)
(2)

1
thay vo PT (1).
x
- TH 2: PT(1) 3 y ( x 2 y 2 ) 2 x 2 y 4 xy 2 2( x y ) ( xy 1)(2 x 4 y ) 0
x3 y3 4(4 x y )
Bi 7 (Th GL 2012) Gii h :
1 y 2 5(1 x 2 )
HD : T (2) 4 y 2 5 x 2 thay vo (1) ta c : x 3 y 3 ( y 2 5 x 2 )(4 x y )

TH1: y

0,25

IV. Phng php t n ph.


x y xy 1

Bi 1. Gii h phng trnh

2
2
x y xy 7

Li gii.
y l h i xng loi I n gin nn ta gii theo cch ph bin.

( x y ) xy 1

2
( x y ) 3xy 7
x yS
x, y S 2 4 P ta c

xy P

S 1

P 2

TH 1.

S 4

P3

TH 2.

S P 1

S 1, P 2
S 4, P 3

S 3P 7
x y 1 x 1, y 2

xy 2 x 2, y 1
x y 4 x 1, y 3

. Vy tp nghim ca h l
xy 3
x 3, y 1
2

S = ( 1;2); (2; 1); ( 1; 3); ( 3; 1)


Ch .
- Nu h pt c nghim l ( x; y ) th do tnh i xng, h cng c nghim l ( y; x ) . Do vy, h c
nghim duy nht th iu kin cn l x y .
- Khng phi lc no h i xng loi I cng gii theo cch trn. i khi vic thay i cch nhn
nhn s pht hin ra cch gii tt hn.
x 2 xy y 2 1
Bi tp tng t : (T 2010) Gii h phng trnh:
x y xy 3

x y 1

Bi 2 (D 2004 )Tm m h c nghim :

x x y y 1 3m

x 2 y 2 x y 18
Bi 4. Gii h phng trnh
xy ( x 1)( y 1) 72
-

Phn tch. y l h i xng loi I


Hng 1. Biu din tng pt theo tng x y v tch xy
Hng 2. Biu din tng pt theo x 2 x v y 2 y . R rng hng ny tt hn.
Li gii.

1
2
x

a
,
a

( x x) ( y y ) 18
4
H
.
t
ta c

2
2
1
2
( x x)( y y ) 72
y y b, b

4
a b 18 a 6, b 12

ab 72
a 12, b 6
2

x 2 x 6
a6
x 2, x 3

TH 1.

2
b 12 y y 12 y 3, y 4

x 3, x 4
. Vy tp nghim ca h l
y 2, y 3

TH 2. i vai tr ca a v b ta c

S = (2;3); (2; 4); ( 3;3); ( 3; 4); (3;2); ( 4;2); (3; 3); (4; 3)
Nhn xt. Bi ton trn c hnh thnh theo cch sau
-

a b 18
(I)
ab

72

Xut pht t h phng trnh n gin

1) Thay a x 2 x, b y 2 y vo h (I) ta c h

x 2 y 2 x y 18
(1)
chnh l v d 2.
xy
(
x

1)(
y

1)

72

2) Thay a x 2 xy , b y 2 xy vo h (I) ta c h
2
2
x y 18
(2)
2
2
xy ( x y ) 72

3) Thay a x 2 2 x, b 2 x y vo h (I) ta c h

x 2 4 x y 18
(3)
x( x 2)(2 x y ) 72
1
1
4) Thay a x , b y vo h (I) ta c h
x
y
( x y ) xy x y 18 xy
(4)
2
2
( x 1)( y 1) 72 xy
5) Thay a x 2 2 xy , b y 2 xy vo h (I) ta c h
x 2 y 2 xy 18
(5)

xy
(
x

2
y
)(
y

x
)

72

a. Nh vy, vi h xut (I), bng cch thay bin ta thu c rt nhiu h pt mi.

ab7

b. Thay h xut pht (I) bng h xut pht (II)


thu c cc h mi khc. Chng hn :
6) Thay a x 2 y 2 , b xy vo h (II) ta c h
2
2
x y xy 7
(6) 4
4
2 2
x y x y 21
1
1
7) Thay a x , b y vo h (II) ta c h
x
y
1 1

x y
(7)
x 2 y 2 1 1 21

x2 y 2
1
x
8) Thay a x , b vo h (II) ta c h
y
y
xy x 1 7 y
(8)
2
2
2
( xy 1) x 21 y

2
2
a b 21

v lm tng t nh trn ta li

1
vo h (II) ta c h
y
( x y) y 1 9 y
(9)
2 2
2
( x y 2) y 21 y 1

9) Thay a x y, b

10)Thay a x 2 2 x, b y 2 2 x vo h (II) ta c h

x2 y2 4x 7

(10)

4
4
2
2
x y 4 x( x y ) 21

...

1
1
x

x
y

Bi 5 (D 2007 ) Tm m h c nghim :
.
1
1
3
3
x y
15m 10

x3
y3
1
iu kin a ; b 2
a

x
ab 5
t n ph
Ta
c
h
3
3
b y 1
a 3a b 3b 15m 10
y

Bi 6 Gii h phng trnh :


3 x y x y
2 2 x y 3 2 x y
a) (C 2010 ) 2
b) (B 2002)
2
x 2 xy y 2
x y x y 2
x 2 y 2 x 2 y
c)
d)
3 4 2 x 2 y 4 1
Bi 7 (St hch khi 10 nm 2012) Gii h :
2 x 3 (6 y ) x 2 3xy 18 0
3x 3 (6 y ) x 2 2 xy 18 0
a) 2
b) 2
x x y 3
x x y 7

x( x 2)(3x y ) 18 0
a x( x 2)
t
Nghim x 1; 3
x
(
x

2)

(3
x

y
)

0
b

3
x

x( x 3)(2 x y ) 18 0
a x( x 3)
t
Nghim
b) H
x
(
x

3)

(2
x

y
)

0
b

2
x

a) H

x( x y 1) 3 0

Bi 8 (D 2009 ) Gii h phng trnh :


5
2
( x y ) x 2 1 0
1

3.
0

x
1

- K. x 0 . H
t x y a, b ta c h :
2
x
( x y ) 2 5. 1 1 0

x
a 2, b 1
x y 1
a 1 3b 0
a 3b 1

2
1
1
3
2
2
2

a ,b
x 2, y
a 5b 1 0 (3b 1) 5b 1 0

2
2
2

5
2
3
2
x

x
y

xy

xy

4
Bi 9 (A 2008) Gii h phng trnh :
x 4 y 2 xy (1 2 x) 5

4
5
2
2
(
x

y
)

xy
(
x

1)

x2 y a
4
- H
. t
ta c :
5
xy

b
2
2

( x y ) xy

4
5
5

2
a b(a 1) 4 a a ab 0 a 0, b 4

5
2
5
b

a
a 1, b3
a2 b

4

2
2

3 5
25
- Vy tp nghim ca h pt l S = 1; ; 3 ; 3
2 4
16

x 2 y 2 2( x y ) 7
Bi 10 Gii h phng trnh :
y ( y 2 x) 2 x 10
( x 1) 2 ( y 1) 2 9
x 2 y 2 2( x y ) 7

- H
.
2
2
y ( y 2 x) 2 x 10
( y x) ( x 1) 9
-

a2 b2 9

t a x 1, b y 1 b a y x ta c h

2
2
(b a ) a 9

a 2 b 2 (b a ) 2 a 2 a 2 2ab a 0 hoc a 2b
-

Vi a 0 b 3 x 1, y 2 hoc x 1, y 4

2
Vi a 2b 5b 9 b

x 1

3
6
am
5
5

6
3
6
3
, y 1
, y 1
hoc x 1
5
5
5
5

Cch 2 : Th (1) vo PT (2) v rt gn ta c : x 2 2 xy 4 x 2 y 3 0 ( x 1)( x 2 y 3) 0

x y xy 3

Bi 11 (A 2006) Gii h phng trnh :


-

K: x 1, y 1, xy 0

x 1 y 1 4

x y xy 3

x y xy 3

- H
x

2
(
x

1)(
y

1)

16

x y 2 x y xy 1 14
2
2
- t x y a, xy b . a 2, b 0, a 4b ta c h pt
a b 3

a 3 b
a 3b

2
2
2
a 2 a b 1 14 2 b b 4 11 b
3b 26b 105 0

b3 x3

(tha mn k)
a6 y 3

x y 8

Bi 12 (Th T2010) Gii h phng trnh:

x 2 9 y 2 9 10

x2

Bi 13 (Th GL 2012) Gii h :

. Bnh phng c 2 PT.

1
1
y2 2 2 7
2
x
y

6
1

1
x y xy

1
x

1
y

2
2
- PT (1) ( x ) 2 ( y ) 2 2 7

x y
1
1
( x y ) ( x ) ( y ) 6 Ta c
xy
x
y

- PT (2) 6

y ( x 7) x 1 0

a b 6
a2 2 b2 2 2 7

. Ln lt chia cho y; y 2 v t n ph.


2
2
2
21y x ( xy 1)
xy x 1 7 y
y; y 2 v t n ph.
Bi 15 (B 2009 ) Gii h : 2 2
2 . Ln lt chia cho
x y xy 1 13 y
x 2 y 2 xy 1 4 y

Bi 16 (Th T2012) Gii h :


Chia 2 v ca 2 PT cho y v t n ph.
y ( x y )2 2 x 2 7 y 2
Bi 14 (T 2011) Gii h :

(2 x y ) 2 5(4 x 2 y 2 ) 6(2 x y ) 2 0

Bi 17 Gii h phng trnh:


1
2x 2x y 3 y

V.

Phng php hm s.

* C s phng php. Nu f ( x ) n iu trn khong (a; b) v x, y (a; b) th :

f ( x) f ( y) x y

Bi 1 Gii cc HPT sau :


3
3
x x y y
a) 2
2
x y 2

5
5
x x y y
b) 2
2
x y 2

x5 5 x y 5 5 y

(1)

x 2 y 2 1

(2)

Bi 2 Gii h phng trnh :

x3 3 x y3 3 y

(1)

x 2 y 2 1

(2)

Bi 3. Gii h phng trnh

Phn tch. Ta c th gii h trn bng phng php a v dng tch. Tuy nhin ta mun gii h
3
ny bng phng php s dng tnh n iu ca hm s. Hm s f (t ) t 3t khng n iu trn
ton trc s, nhng nh c (2) ta gii hn c x v y trn on 1;1 .
Li gii.
2
2
T (2) ta c x 1, y 1 x, y 1;1

3
2
Hm s f (t ) t 3t c f '(t ) 3t 3 0, t (1;1) f (t ) nghch bin trn on 1;1 .

x, y 1;1 nn (1) f ( x) f ( y ) x y th vo pt (2) ta c x y 2 .


2
2
2
2 2
; ;
;
Vy tp nghim ca h l S =
2
2
2 2

Nhn xt. Trong TH ny ta hn ch min bin thin ca cc bin hm s n iu trn on .


x3 3 x y ( y 2 3)
(1)

Bi 4 Gii h phng trnh:


y ( y 2 1) x y 2 x 2 5 0
(2)
PT (1) x 3 3 x y 3 3 y
Xt hm f (t ) t 3 3t . HS ng bin. T (1) f ( x) f ( y ) x y
Thay v (2) tip tc s dng PP hm s CM PT (2) c 1 nghim duy nht x 1 y 1 .
1
1

(1)
x x y y
Bi 5 (A 2003) Gii h :
2 y x3 1
(2)

1
1
- Xt hm s f (t ) t (t 0) f '(t ) 1 2 0 nn hm s ng bin.
t
t
- T (1) f ( x) f ( y ) x y
1 5
4
1
1
x
y
x3
y3

- Thay vo (2) c nghim x 1;

Bi 6 (Th GL) Gii h phng trnh

(1)

( x 4 y )(2 x y 4) 36

- Xt hm s f (t ) t

1
t3

(t 0) f '(t ) 1

(2)

3
0 nn hm s ng bin.
t4

- T (1) f ( x) f ( y ) x y
- Thay vo (2) c nghim x 2; 6 . vy h c nghim (2;2); (6; 6) .
x 3 3 x ( y 1)3 9( y 1)

(1)

1 x 1

(2)

Bi 7 (Thi HSG tnh Hi Dng 2012)

y 1

- T iu kin v t phng trnh (2) c x 1; y 1 1


- (1) x 3 3x ( y 1)3 3 y 1 , xt hm s f (t ) t 3 3t trn [1; )
- Hm s ng bin trn [1; ) , ta c f ( x) f ( y 1) x y 1
x 1 x 2
,
y 2 y 5

- Vi x y 1 thay vo (2) gii c x 1; x 2

x3 3x 2 9 x 22 y 3 3 y 2 9 y

Bi 8 (A 2012) Gii h phng trnh 2


1
2
x y x y
2

1
1
3
1
1
3
x 1 ; v
y 1
- T phng trnh (2) ( x ) 2 ( y ) 2 1 nn
2
2
2
2
2
2
3 3
- (1) ( x 1)3 12( x 1) ( y 1)3 12( y 1) nn xt f (t ) t 3 12t trn [ ; ]
2 2
- Ch ra f(t) nghch bin. C f ( x 1) f ( y 1) x 1 y 1
1 3 3 1
- Nghim ( x; y ) ( ; ); ( ; )
2 2
2 2

(4 x 2 1) x ( y 3) 5 2 y 0

(1)

4 x 2 y 2 2 3 4 x 7

(2)

Bi 9. (A 2010) Gii h phng trnh

Li gii.

- (1) (4 x 1)2 x (2 y 6) 5 2 y 0

2
(2 x ) 1 (2 x )

5 2y

3
5 2 y (2 x) 2 x

5 2y

5 2y

(2 x) f ( 5 2 y ) vi f (t ) t 3 t . f '(t ) 3t 2 1 0, t (t ) B trn .
Vy f (2 x ) f ( 5 2 y ) 2 x 5 2 y y

5 4x

2
,x 0

5 4 x 2
- Th vo pt (2) ta c 4 x 2
2 3 4 x 7 0 g ( x) 0

5 4 x 2
3
- Vi g ( x ) 4 x 2
2 3 4 x 7, x 0; . CM hm g(x) nghch bin.

2
4

1
y2
2
Bi 10.(Thi th T 2011) Tm cc gi tr ca m h phng trnh sau c nghim

- Ta c nghim duy nht x

x 3 y 3 3 y 2 3x 2 0

2
2
2
x 1 x 3 2 y y m 0

- iu kin. 1 x 1, 0 y 2

Li gii.

3
3
(1) x 3x ( y 1) 3( y 1)
3
- Hm s f (t ) t 3t nghch bin trn on [1;1]

x, y 1 1;1 nn f ( x) f ( y 1) x y 1 y x 1

Th vo pt (2) ta c x 2 2 1 x 2 m (3)
H c nghim Pt (3) c nghim x 1;1

2
2
Xt g ( x ) x 2 1 x , x 1;1 , g '( x) 2 x 1

1 x 2

g '( x) 0 x 0 . g (0) 2, g (1) 1


Pt (3) c nghim x 1;1 2 m 1 1 m 2
x5 xy 4 y10 y 6

Bi 11 (Th T 2012) Gii h :

(1)

4x 5 y2 8 6

TH1 : Xt y 0 thay vo h thy khng tha mn.

x 5 x
5
TH2 : Xt y 0 , chia 2 v ca (1) cho y 5 ta c ( ) y y (3)
y
y
5
4
- Xt hm s f (t ) t t f '(t ) 5t 1 0 nn hm s ng bin.
x
x
2
- T (3) f ( ) f ( y ) y x y
y
y
- Thay vo (2) ta c PT 4 x 5 x 8 6 x 1 . Vy h c nghim ( x; y ) (1;1)

2 x 2 y ( y x)( xy 2)

Bi 15. Gii h phng trnh

2
2
x y 2
2
2
Phn tch. Nu thay 2 x y vo phng trnh th nht th ta s c ht

Li gii.
Thay 2 x y vo phng trnh th nht ta c
2

2 x 2 y ( y x)( xy x 2 y 2 ) 2 x 2 y y 3 x 3 2 x x 3 2 y y 3 (1)
t
3
t
2
Xt hm s f (t ) 2 t , t c f '(t ) 2 ln 2 3t 0, t suy ra f (t ) ng bin trn .
(1) f ( x) f ( y ) x y th vo pt th hai ta c
x y 1 . Vy tp nghim ca h l S = (1;1); ( 1; 1)
x x 2 1 3 y

Bi 16. Gii h phng trnh

2
x
y y 1 3

Tr v hai pt ta c x

Li gii.

x 1 y y 2 1 3 y 3x x x 2 1 3x y y 2 1 3 y
2

f ( x) f ( y ) vi f (t ) t t 2 1 3t . f (t ) 1

3t ln 3 0,

t2 1
f (t ) ng bin trn . Bi vy f ( x) f ( y ) x y th vo pt th nht ta c
x x 2 1 3x 1 3x
x
Vi g ( x ) 3

x 2 1 x g (0) g ( x)

x 2 1 x . g '( x) 3x ln 3

x2 1
x

x 2 1 x 3x

1
x 2 1 x ln 3 2 0, x do x 2 1 x 0 v
x 1

Suy ra g ( x ) ng bin trn . Bi vy g ( x ) g (0) x 0


3x

x2 1 1

Vy h phng trnh c nghim duy nht x = y = 0

x
e 2007

Bi 17. Chng minh h

e y 2007

y
2

y 1
x
2

c ng 2 nghim x 0, y 0

x 1

Li gii.

x 1 0

x (; 1) (1; )
x0
x 1
.
Do
nn

2
y

1)

(1;

)
y

0
y

y 1

x
y
x
y
x
y

ex 2
ey
Tr v hai pt ta c e e
2
2
x 1
y 1
x 1
y2 1
t
t
, t (1; ) .
Hay f ( x ) f ( y ) vi f (t ) e 2
t 1
1
f '(t ) et 2
0, t (1; ) f (t ) ng bin trn (1; ) .
t 1 t 2 1
Bi vy f ( x ) f ( y ) x y th vo pt th nht ta c
x
x
e x 2007 2
ex
2007 0 g ( x) 0
2
x 1
x 1
x
x
2007, x (1; ) . Ta c
Vi g ( x ) e
x2 1
1
3x( x 2 1)
x
x
g '( x) e 2
; g ''( x) e 2
0, x (1; )
( x 1) x 2 1
( x 1)3 x 2 1
Suy ra g '( x ) ng bin trn (1; ) . g '( x ) lin tc trn (1; ) v c
lim g '( x) , xlim
g '( x) nn g '( x) 0 c nghim duy nht x0 (1; ) v

x 1
g '( x) 0 g '( x) g '( x0 ) x x0 . g '( x) 0 1 x x0
T BBT ca g ( x ) ta suy ra pt g ( x ) 0 c ng 2 nghim x (1; ) .
2

K:

Vy h phng trnh cho c ng 2 nghim dng.

ln(1 x ) ln(1 y ) x y

(1)

2
2
x 12 xy 20 y 0

(2)

Bi 18 Gii h phng trnh

Li gii.

K: x 1, y 1
(1) ln(1 x) x ln(1 y ) y f ( x) f ( y ) vi f (t ) ln(1 t ) t , t (1; )

1
t
1
0 t 0 (1; ) f (t ) B trn (1;0) v NB trn (0; )
1 t
1 t
TH 1. x, y (1;0) hoc x, y (0; ) th f ( x ) f ( y ) x y
Th vo pt (2) ta c x y 0 (khng tha mn)
2
2
TH 2. x (1;0), y (0; ) hoc ngc li th xy 0 x 12 xy 20 y 0
TH 3. xy 0 th h c nghim x y 0 . Vy h c nghim duy nht x y 0
f '(t )

VI.

Phng php s dng bt ng thc.

1) C s phng php : S dng BT chng minh VT VP hoc ngc li, du bng xy ra khi
x y
2) Mt s BT quen thuc.
x2 y2
x 2 xy y 2

x y
(1)

2
3
Bi 1 Gii h :

2
3 3
(2)
x 2 y 1 x x y 14 y 2
- HD : T (1) VT VP, du bng khi x y thay vo PT (2) ta c :
x 2 2 x 1 3 x 3 14 x 2
2
x 2 2 x 1 0
x 2x 1 0

x2 2x 1 0 x 1 2
Ta c : 3 2
2
x 2 x 1 0
x 14 x 2
(2x 2 3x 4)(2y2 3y 4) 18
( x, y )
Bi 2 (Thi th T 2013) Gii h :
x 2 y2 xy 7x 6y 14 0
7
3
10
(2) y2 (x 6)y x2 7x 14 0 . y y 0 2 x
3

- (2) x2 (y 7)x y2 6y 14 0. x x 0 1 y

0,25

0,25

- Xt hm s f (t) 2t2 3t 4,t R f '(t) 4t - 3, f '(t) 0 t


-

3
1
4

3
V vy trn ; hm s f(t) ng bin
4
TH 1. x 2 f (x) f (2) 6 Kt hp vi y 1

0,25

f (y ) ff(1) 3 (x ).f (y ) (2x 2 3x 4)(2y 2 3y 4) 18.

y 1, y

2 v nghim
TH 2. x 2 h tr thnh 2
y 4 y 4 0
y 2
2 y 2 3 y 1 0

- Vy h cho v nghim.

0,25

You might also like