Professional Documents
Culture Documents
com
S GIO DC V O TO H NI
V HI TON HC H NI
==========================
CC CHUYN TON HC
BI DNG HC SINH GII
(Tm tt bo co Hi ngh khoa hc)
H Ni, 26-27/04/2012
www.VNMATH.com
Trc 15/04/2012
- Chun b ni dung Hi tho: Thng bo v tp hp cc bi vit, In n k yu
(Ban t chc, Hi TH, S GD)
- Chun b chng trnh vn ngh, luyn tp
(Trng THPT CVA)
www.VNMATH.com
- In v gi giy mi
- Lin h cc n v lin quan m bo an ninh, an ton giao thng, in, nc, ...
S GD v T HN, Trng THPT CVA (Anh Dng)
-Trang tr, khnh tit: Khu hiu, Hi trng ln, 2 Hi trng nh, hoa, nc ung ...
Trng THPT CVA (Anh Dng)
- Chun b hi trng, m thanh, nh sng, my chiu,..
Trng THPT CVA
- Tng v sinh ton trng
Sng 26/04/2012
n tip i biu
16h15-17h30
www.VNMATH.com
Ti 26/04/2011
n ti (cho cc i biu xa (40 xut))
S GD v T (Anh Quang), Anh Dng (THPT Chu Vn An)
Ngy 27/04/2012
www.VNMATH.com
Ngy 25/04/2012
14h30-16h30 Hp Ban T chc v Ban chng trnh, tng duyt bo co.
Nguyn Vn Mu, Nguyn Hu
Ngy 26/04/2012
08h00-8h30 n tip i biu
08h30-9h00 Vn ngh cho mng
09h00-9h05 Tuyn b l do, gii thiu i biu
09h05-9h15 Pht biu khai mc
Pht biu dn
09h15-09h25 Pht biu ca i biu
- GS TS V Hoan
- TS V nh Chun
www.VNMATH.com
3. TS Nguyn Vn Ngc
Mt s dng ton v chia a thc i xng
4. ThS Nguyn B ang
ng thng Simson
5. ThS L Th Thanh Bnh
Mt s phng php gii phng trnh hm bc THCS
6. GV Nguyn Th Minh Chu
Mt s dng ton lin quan n dy s c quy lut cp THCS
7. ThS H Quang Vinh
Php nghch o v ng dng
8... Cc bo co mi ng k ti hi tho.
iu hnh THPT: PGS. Trn Huy H, PGD S L Ngc Quang
1. PGS Hong Ch Thnh
Mt vi k thut gii tch trong t hp
2. PGS Nguyn Thu Thanh
Mt cch tip cn nh ngha hm m
3. PGS V nh Ho
Bi ton t mu th
4. GS Phm Huy in
Hm s m - vn "Bit ri - kh lm - ni mi" m vn cha ht
5. GS ng Huy Run
Phng php Graph
6. TS Trnh o Chin
Mt s lp phng trnh hm dng Pexider v p dng
7. PGS m Vn Nh
Tham s ha th phng v ton s cp
8... Cc bo co mi ng k ti hi tho
Phin tng kt: GS. Nguyn Vn Mu, ThS Nguyn Hu
18h00-19h30 n ti (dnh cho cc i biu tnh xa)
Ngy 27/04/2012
-Cc bo co khoa hc hi ngh bn trn.
- 11h30: n tra
- 16h00: Xe xut pht v H Ni.
www.VNMATH.com
Mc lc
Nguyn Vn Mu, Nguyn Hu
Li ni u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
www.VNMATH.com
Nguyn ng Pht
Mt s tnh cht ca t im trong mt phng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Nguyn Vn Ngc
Mt s bi ton v chia ht i vi cc a thc i xng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Trn Vit Anh
S dng s phc gii ton t hp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Quch Vn Giang
Chng minh bt ng thc bng phng php tham s ho . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
L Th Anh oan
Tnh n nh nghim ca mt s phng trnh hm Cauchy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Phm Th Nhn
Mt s phng php chng minh bt ng thc lng gic trong tam gic . . . . . . . . . . . . . . . 47
Trn Vit Tng
Mt s lp phng trnh hm a n sinh bi phi ng thc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Trng Ngc c
Mt s ng dng tch v hng ca hai vct . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Phm Huy in
Hm s m - vn "Bit ri - kh lm - ni mi" m vn cha ht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
Nguyn B ang
ng thng Simson . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
H Quang Vinh
Php nghch o v ng dng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Trng Ngc c
Mt s ng dng tch v hng ca hai vct . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
o Xun Luyn
Mt s bi ton c xy dng t cng thc Taylor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
L Th Thanh Bnh
Mt s phng php gii phng trnh hm bc THCS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Phm Th Bch Ngc
Chuyn cho i s 9: Phn nguyn v ng dng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
www.VNMATH.com
Li ni u
Nguyn Vn Mu, Ch tch hi Ton hc H Ni
Nguyn Hu , Gim c s GD v T H Ni
Ha nhp vi c nc cho mng ngy gii phng min Nam, thng nht t nc v ngy
Quc t lao ng 01.05 v thc hin cc chng trnh i mi gio dc Th , S Gio Dc v
o to H Ni phi hp vi Hi Ton hc H Ni ng t chc Hi tho khoa hc Cc chuyn
Ton hc bi dng hc sinh gii ti trng THPT Chu Vn An, thnh ph H Ni vo cc
ngy 26-27/04/ 2012
y l hi tho u tin theo tinh thn k kt phi hp hot ng gia S Gio Dc v o
to H Ni v Hi Ton hc H Ni bn v lin kt bi dng hc sinh gii v bi dng hc sinh
gii mn ton Trung hc ph thng v Trung hc c s.
Hi tho khoa hc ln ny c tin hnh t 26-27/4/2012 ti thnh ph H Ni hn hnh
c n tip nhiu nh khoa hc, nh gio lo thnh, cc nh qun l, cc chuyn gia gio dc
v cc nh ton hc bo co ti cc phin ton th v cc cn b ch o chuyn mn t cc s
Gio dc v o to, cc thy gio, c gio b mn Ton ang trc tip bi dng hc sinh gii
mn Ton bo co ti cc phin chuyn ca hi tho.
Ban t chc nhn c gn 30 bo co ton vn gi ti hi tho. Song do khun kh rt
hn hp v thi gian, khu ch bn v thi lng ca cun k yu, chng ti ch c th a vo
k yu c 20 bi, nhng bi cn li s c ch bn gi qu i biu khi thc hin chng
trnh bo co chuyn chnh thc ca hi tho.
Ni dung ca k yu ln ny rt phong ph, bao gm hu ht cc chuyn phc v vic bi
dng hc sinh gii ton t l thuyt th, t mu, i s, gii tch, hnh hc, s hc n cc
dng ton lin quan khc. Bn c c th tm thy y nhiu dng ton t cc k olympic trong
nc v quc t...
Ban t chc xin chn thnh cm n s hp tc v gip ht sc qu bu ca qu thy gio,
c gio v c bit l ton th thnh vin semina ton HKHTN v cc cu lc b ton H Ni
tch cc tham gia c c cun k yu vi ni dung thit thc v rt phong ph ny.
V thi gian chun b rt gp gp, nn cc khu hiu nh v ch bn cun k yu cha c
y , chi tit, chc chn cn cha nhiu khim khuyt. Rt mong c s cm thng chia s
ca qu i biu. Nhng kin ng gp lin quan n cun k yu ny xin gi v a ch: Hi
Ton hc H Ni, phng 303 nh T1, 334 Nguyn Tri, H Ni.
Xin trn trng cm n.
TM Ban T Chc
Nguyn Vn Mu, Nguyn Hu
www.VNMATH.com
0 , 1 2 ...n
,
10n
trong t s 0 , 1 2 ...n l s nguyn gm n n v, n1 , chc, n2 trm...
T tiu chun trn suy rng cc phn s cn li ch c th c khai trin thp phn v hn
0 , 1 2 ...n tc l phn s thp phn m i vi s t nhin k bt k tm c s t nhin l > k
sao cho l > 0.
Nu phn s thp phn v hn m k t mt ch s thp phn no ca n mt nhm cc
ch s lp li v hn ln theo mt th t nht nh c gi l phn s thp phn v hn tun
hon v nhm cc s c gi l chu k. Chng hn ta c
0 , 1 2 ...n =
Quy tc I. Mt phn s thp phn v hn tun hon thun bng mt phn s thng m t s
l chu k v mu s gm ton ch s 9 vi s lng bng s ch s ca chu k.
Quy tc II. Mt phn s thp phn v hn tun hon tp bng mt phn s thng m t s
ca n c c bng cch ly s c biu din bi cc ch s thp phn ng trc chu k th
hai tr i s c biu din bi cc ch s thp phn ng trc chu k th nht, cn mu s l
s c vit bi s ch s 9 bng s ch s ca chu k v s ch s 0 tip theo bng s ch s
thp phn ng sau du thp phn nhng trc chu k th nht.
Bn cnh cc phn s thp phn tun hon cn tn ti cc phn s thp phn v hn khng
tun hon. Chng hn s: 0, 101001000,..., tc l sau du thp phn ta vit lin tip cc s 10,
100, 1000, ..., hay s 0,123456... c thnh lp theo quy tc l sau du thp phn ta vit lin
tip mi s t nhin. Cc phn s thp phn v hn khc nhau c coi l nhng s khc nhau
10
www.VNMATH.com
(1)
a( n) = 0 , 1 2 ...n (n = 0, 1, 2...)
(1 )
11
www.VNMATH.com
Nguyn l cc hn v mt s p dng
Trn Nam Dng, Trng i hc KHTN TP HCM
Bi vit ny c pht trin t bi vit Cc phng php v k thut chng minh m chng
ti trnh by ti Hi ngh Cc chuyn Olympic Ton chn lc ti Ba V, H Ni, thng
5-2010 v ging dy cho i tuyn Olympic Vit Nam d IMO 2010. Trong bi ny, chng ti tp
trung chi tit hn vo cc ng dng ca Nguyn l cc hn trong gii ton.
Mt tp hp hu hn cc s thc lun c phn t ln nht v phn t nh nht. Mt tp con bt
k ca N lun c phn t nh nht. Nguyn l n gin ny trong nhiu trng hp rt c ch
cho vic chng minh. Hy xt trng hp bin! l khu quyt ca nguyn l ny.
Xt phng php phn v d nh nht.
Trong vic chng minh mt s tnh cht bng phng php phn chng, ta c th c thm mt
s thng tin b sung quan trng nu s dng phn v d nh nht. tng l chng minh mt
tnh cht A cho mt cu hnh P, ta xt mt c trng f (P ) ca P l mt hm c gi tr nguyn
dng. By gi gi s tn ti mt cu hnh P khng c tnh cht A, khi s tn ti mt cu hnh
P0 khng c tnh cht A vi f (P0 ) nh nht. Ta s tm cch suy ra iu mu thun. Lc ny, ngoi
vic chng ta c cu hnh P0 khng c tnh cht A, ta cn c mi cu hnh P vi f (P ) < f (P0 )
u c tnh cht A.
Nguyn l cc hn c th c ng dng chng minh mt qu trnh l dng (trong cc bi
ton lin quan n bin i trng thi) trong bi ton v th, hay trong cc tnh hung t hp
a dng khc. Cc i tng thng c em ra xt cc hn thng l: on thng ngn nht,
tam gic c din tch ln nht, gc ln nht, nh c bc ln nht, chu trnh c di ngn nht . . .
12
www.VNMATH.com
(1)
(2)
(3)
(4)
i=1
Bi ton sau y l mt dng tng qut kh c bn, m phng php quy np khng th p
dng trong li gii. Mt s phn chng minh c s dng mt s kin thc c bn, khng qu kh,
ca i s tuyn tnh v Phng trnh vi phn, thuc chng trnh c s ca Ton cao cp.
Bi ton 2.2. Tm tt c cc hm s f , fi , gi (i = 1, 2, ..., n) xc nh v tn ti o hm (theo
mi bin s c lp x, y) trn R tha mn iu kin
f (x + y) =
n
X
k=1
fk (x) gk (y), x, y R, n 2.
13
(6)
www.VNMATH.com
Phng trnh hm Pexider tng qut c nhiu p dng trong vic nghin cu mt s vn
lin quan ca Ton ph thng. l mt s p dng lin quan n cc php chuyn i bo ton
yu t gc ca mt tam gic.
Bi ton 3.1. Tm tt c cc hm s f , g, h xc nh v lin tc trn R tha mn iu kin
sau: Nu A, B, C R, A + B + C = , th A1 + B1 + C1 = , trong A1 = f (A), B1 = f (B),
C1 = f (C).
Ta thy rng, vi ba gc ca mt tam gic cho trc, c th to ra c ba gc ca mt tam
gic mi v do c th suy ra c nhiu h thc lng gic lin quan n cc gc ca tam gic
. Hn na, bng cch phi hp nhng phng php khc nhau, ta cn c th to ra c nhiu
ng thc v bt ng thc lng gic khc, v cng phong ph. Sau y l mt vi v d.
TI LIU THAM KHO
[1] J. Aczl (1966), Lectures on Functional equations and their applications, Chapter 3, pp.
141-145, Chapter 4, pp. 197-199.
[2] Nguyn Vn Mu, Mt s lp phng trnh hm a n hm dng c bn, K yu Hi tho
khoa hc "Cc chuyn chuyn Ton bi dng hc sinh gii Trung hc ph thng", H Ni,
2011.
[3] D.S. Mitrinovic, J.E. Pecaric and V. Volenec (1989), Recent advances in geometric inequalities, Mathematics and its applications (East European series), Published by Kluwer Academic
Publishers, the Netherlands, Chapter V, pp. 64-69.
14
www.VNMATH.com
www.VNMATH.com
16
www.VNMATH.com
0.1
M u
Trong nghin cu cc bi ton hay v kh, cc bi ton thi hc sinh gii, ta thy vic kho st
cc hm s kh vi c mt vai tr rt ln. c bit, vic nghin cu tnh li (lm) ca cc hm s
kh vi bc 2 cho ta rt nhiu kt qu th v, a ra c nhng tnh cht ca hm s, m t ,
dn n nhng pht hin mi trong cch gii cc bi ton ng dng, nht l trong cc bi ton
cc tr. Khng nhng th, i vi hm s kh vi v hn, vic nghin cu hm s li (lm) c bc
ty cn gp phn xy dng y hn na h thng cc hm li (lm) bc cao.
nh ngha 1. [xem [1]] Hm s f (x) c gi l hm li (li di) trn tp [a; b) R nu vi
mi x1 , x2 [a, b) v vi mi cp s dng , c tng + = 1, ta u c
(1)
n
X
i=1
17
(xi zi )
F
.
zi
www.VNMATH.com
Hm s thc nhiu bin tha mn iu kin trn c gi l hm li nhiu bin. Khi , hin
nhin
"
#
n
X
F
F (x1 , x2 , . . . , xn ) = max F (z1 , z2 , . . . , zn ) +
(xi zi )
.
R(z)
zi
i=1
Tnh cht 1. [[2] Dng ni suy] Hm s f (x) ng bin trn tp I(a, b) khi v ch khi vi mi
cp s x1 , x2 I(a, b), ta u c
f (x2 )
f (x1 )
+
> 0.
(3)
x1 x2 x2 x1
Tnh cht 2. [[2] Dng ni suy] Hm s f (x) li trn I(a, b) khi v ch khi vi mi b ba s phn
bit x0 , x1 , x2 I(a, b), ta u c
f (x1 )
f (x2 )
f (x0 )
+
+
> 0.
(x0 x1 )(x0 x2 ) (x1 x2 )(x1 x0 ) (x2 x0 )(x2 x1 )
(4)
trong
(x) :=
n
Y
(x xk ).
k=0
n
Y
n
X
f (xj )
6 0,
0 (x )
j
j=0
(x xk ).
k=0
18
www.VNMATH.com
x (a, b).
x, x0 (a, b).
Tng t, nu hm s f (x) c o hm bc bn lun khng dng trong (a, b), tc l
f (4) (x) 6 0,
x (a, b).
x, x0 (a, b).
H qu 1 ([2]). Vi mi a thc bc bn
x, x0 R.
19
www.VNMATH.com
Tm tt ni dung
Trong chng trnh s hc lp 6, ngoi cc bi tp tnh ton n gin da trn cc quy tc,
tnh cht c bn ca cc php tnh m cc hc sinh c rn luyn thng qua cc bi tp trong
SGK v SBT, cn c mt dng bi tp tnh ton trn cc dy s, dy phn s c quy lut m da
vo nhng quy lut tnh ton , hc sinh c th gii ton mt cch sng to, lgic, em li nhiu
hng th say m trong hc hc tp, pht trin t duy, tr tu, pht huy nng lc sng to, nng
khiu ton hc ca hc sinh.
Trong chuyn ny, cp mt s dng ton tnh ton trn cc dy s, dy phn s c quy
lut v mt vi tri nghim nh hng t duy hoc pht trin t duy hc sinh nhm bi dng
nng lc hc ton cho cc em hc sinh c kh nng hc gii ton.
Ni dung kin thc:
Vi dng bi tp v dy cc s, dy cc phn s c quy lut, ta thng dng cc phng php
sau:
- Phng php phn tch s hng tng qut ri kh lin tip tnh tng cc dy s, dy phn
s c quy lut, gii ton tm x, v cc bi ton c lin quan.
- Phng php lm tri chng minh bt ng thc v cc bi ton lin quan. Vi phng
php ny ta thng dng tnh cht ca bt ng thc a mt v ca bt ng thc v dng
tnh c tng hu hn hoc tch hu hn.
tnh tng
Sn = a1 + a2 + a3 + + an .
Ta biu din ai i = i, n , , qua hiu hai s hng lin tip ca mt dy s khc. Chng hn
a1 = b1 b2 ; a2 = b2 b3 ; . . . ; an = bn1 bn
Sn = a1 + a2 + a3 + + an = b1 bn
tnh tch hu hn Pn = a1 .a2 .a3 . . . an ta bin i cc ak v thng ca hai s hng lin tip
nhau :
b1
b2
bn1
a1 = ; a2 = ; . . . ; an =
b2
b3
bn
bn1
b1
b1 b2
=
Pn = a1 .a2 , a3 . . . . an = . . . .
b2 b3
bn
bn
Tip theo, xt bi ton tm s cc s hng ca mt dy s c quy lut
Bi ton 1. Tm n sao cho tng ca 2n s hng
1
1
1
1
1
14651
+
+
++
+
=
.
1.3 2.4 3.5
(2n 1).(2n + 1) 2n(2n + 2)
19800
20
www.VNMATH.com
1
.
4
1
1
1 1 1
; ;
;
;
;...
5 45 117 221 357
Bi ton 4. Chng minh rng
A=
3 8 15
2499
+ +
++
> 48.
4 9 16
2500
1 bn1
(b 6= 1)
1b
1
1
1
+ ++
< 3.
1! 2!
n!
Cn
+
+
++
+
+
++
a1 a2 a1 a3 a1 a4
a1 an a2 a3 a2 a4
an1 an
1
1
1
1
1
1
1
+
+
++
+
+
+ +
4
a1 + a2 a1 + a3 a1 + a4
a1 + an a2 + a3 a2 + a4
an1 + an
Tm iu kin ca ak (k = 1; 2; 3; 4; . . . ; n) c ng thc.
Bi ton 7. Cho cc s t nhin a1 < a2 < < an . Chng minh rng tng A:
1 1
1
a2 a1
a3 a2
an an1
A=
+
++
< 1+ + ++ 2
a2
a3
an
2 3
n
C rt nhiu bi tp khc v dy s v dy cc phn s c quy lut. Cc bn c th tham kho
thm trong bo Ton hc tui tr, bo Ton tui th, cc sch Chuyn ton tham kho.
Bi hc rt ra
T nhng dng ton nu trn gip c cho hc sinh cc kin thc v k nng :
Rn k nng tnh ton
Rn k nng phn tch v tng hp kin thc ton hc
Rn kh nng t duy logic, sng to, pht huy tr lc cho hc sinh
Rn kh nng suy lun t n gin n phc tp, t c th n vic tng qut ha cc bi
ton gip hc sinh nhn nhn cc vn mt cch thu o, ton din.
21
www.VNMATH.com
0.1
(1)
www.VNMATH.com
f (x1 ) f (x2 )
x1 x2
(2)
(3)
nu v ch nu
f (x) = ax2 + bx + c v h(x) = ax + b,
trong a, b, c l cc hng s thc ty .
H qu di y c suy trc tip t nh l 3
H qu 1. Hm f : R R tha mn phng trnh hm
x+y
0
f (x) f (y) = (x y)f
, x 6= y
2
nu v ch nu
f (x) = ax2 + bx + c
vi a, b, c l cc hng s ty .
nh l 4. Nu a thc bc hai f (x) = ax2 + bx + c vi a 6= 0 l nghim ca phng trnh hm
f (x + h) f (x) = hf 0 (x + h)
vi mi s thc x (0, 1) v h R \ {0} th = 21 .
o li, nu mt hm f tha mn phng trnh
1
f (x + h) f (x) = hf 0 (x + h)
2
th nghim l mt a thc bc hai.
23
(4)
www.VNMATH.com
ax + b
ax + b
ax + b
f (x) =
2
tx + ax + b
A(tx)
+b
x + b
ay + b
ay + b
ay + b
g(y) =
2
ty
+ ay + b
A(ty)
+b
y + b
ty vi h(0) = a
a
h(y) =
y + a
A(y)
+ (cb)t
y
y
nu s = 0 = t
nu s = 0, t 6= 0
nu s =
6 0, t = 0
nu s = t 6= 0
nu s = t 6= 0
nu
s2 =
6 t2
nu
nu
nu
nu
nu
nu
s=0=t
s = 0, t 6= 0
s 6= 0, t = 0
s = t 6= 0
s = t 6= 0
s2 6= t2
nu
nu
nu
nu
nu
nu
s=0=t
s = 0, t 6= 0
s 6= 0, t = 0
s = t 6= 0
s = t 6= 0, y 6= 0
s2 6= t2
ax + b
ax + b
ax + b
f (x) =
2
tx
+ ax + b
A(tx)
+ b,
x + b
24
nu s = 0 = t
nu s = 0, t 6= 0
nu s =
6 0, t = 0
nu s = t 6= 0
nu s = t 6= 0
nu
s2 =
6 t2
www.VNMATH.com
ty
a
a
(y) =
y + a
(cb)t
A(y)
y + y ,
nu
s=0=t
nu
s = 0, t 6= 0
nu
s 6= 0, t = 0
nu
s = t 6= 0
nu s = t 6= 0, y 6= 0
nu
s2 6= t2
(6)
25
www.VNMATH.com
(1)
1
3
un+1.2n+1 = 3.un .2n + 2n un+1 = un + .
2
2
(2)
2
1
3C.(3)n + .2n > C.(3)n + .2n , n N.
5
5
1
4C.(3)n < .2n , n N.
(3)
5
3 n
1
>
, n N. Ta khng chn c C, v khi n chn th
Vi C > 0 th (3) tng ng
20C
2
3 n
+.
2
3 n
1
Vi C < 0 th (3) tng ng
<
, n N. Ta cng khng chn c C, v khi n l
20C
2
3 n
.
th
2
26
www.VNMATH.com
1
Vi C = 0 th an = .2n l dy s tng.
5
1
Vy dy s cn tm l an = .2n .
5
Tip theo, xt cng thc truy hi l biu thc tuyn tnh vi h s bin thin ch yu bng
phng php t dy s ph, a v phng trnh sai phn tuyn tnh v xt bi ton tnh tng
cc s hng ca dy s.
Xt mt s bi ton nng cao.
1 Nguyn Vn Mu, Nguyn Thy Thanh, Gii hn dy s v hm s, NXB Gio Dc, 2002.
2 Nguyn Vn Mu, Mt s bi ton chn lc v dy s, NXB Gio Dc, 2003.
3 Nguyn Vn Mu (Ch bin), Chuyn chn lc Dy s v p dng, NXB Gio Dc, 2008.
4 Nguyn Vn Mu (Ch bin), Mt s chuyn Gii tch bi dng hc sinh gii Trung hc
ph thng NXB Gio Dc, 2010.
5 Phan Huy Khi, 10.000 Bi ton s cp Dy s v gii hn NXB H Ni, 1997.
6 V Dng Thy (Ch bin), 40 nm Olympic Ton hc Quc t, NXB Gio Dc, 2002.
7 L nh Thnh (Ch bin), Phng trnh sai phn v mt s ng dng, NXB Gio Dc, 2001.
8 B J Venkatachala, Functional Equations, Prism Books PVT LTD, 2002.
27
www.VNMATH.com
1. K thut hm sinh
Gi s c mt dy s thc v hn: a0 , a1 , a2 , a3 . . . Ta lp chui lu tha:
an xn
(1)
n=0
an xn
n=0
1 dn
A(x)|x=0 , n = 0, 1, 2, 3 . . .
n! dxn
(2)
2. Nguyn l thm - bt
Gi s ta c hai tp hp A v B. Hin nhin:
|A B| = |A| + |B| |A B|
By gi thm mt tp C na. Th th:
|A B C| = |A| + |B| + |C| |A B| |A C| |B C| + |A B C|.
28
www.VNMATH.com
Vy vi n tp hp th kt qu s nh th no?
Nguyn l thm - bt: Vi mi b n tp hp A1 , A2 , . . . , An th:
|
n
[
i=1
Ai | =
n
X
i=1
|Ai |
1i<jn
|Ai Aj | +
1i<j<kn
Tnh ng n ca nguyn l trn d dng chng minh bng quy np theo s cc tp hp.
29
www.VNMATH.com
0.1
Tham s ha
B 1. Cho hai a thc f, g R[x, y] khng c nhn t chung. Khi V (f, g) = V (f ) V (g)
l mt tp hu hn im.
f (x, y) = 0
Mnh 3. H phng trnh (A) g(x, y) = 0
c gii qua phng trnh a thc mt n.
f, g R[x, y]
30
www.VNMATH.com
Mt vi p dng
V d 1. Vi a Q+ , chng minh rng h phng trnh sau y c khng qu 12 nghim hu t:
(
(x2 + y 2 )2 = a(x2 y 2 )
29x2 y y 3 1 = 0.
V d 2. Gii h phng trnh sau trong Z :
x3 + x2 z y 2 z = 0
5x + y = 21z.
2
y2
x
= z2
B 2. Gii h phng trnh trong Z :
9
4
3x + 7y = 9z.
x2 y 2
+
= z 2 trong N.
9
25
31
www.VNMATH.com
Bi ton t mu th
V nh Ha, Trng i Hc S Phm H Ni
0.1
nh ngha th v v d
nh ngha th
Khi nim th trong cun sch ny l mt m hnh ton hc c th dng gii quyt kh
nhiu bi ton v vn ton hc. Mt th c th hiu n gin l mt h thng cc nh v
cc cnh ni cc nh ny vi nhau.
32
www.VNMATH.com
s
s
s
s
s
s
s
s
s
www.VNMATH.com
34
www.VNMATH.com
www.VNMATH.com
36
www.VNMATH.com
0.1
Gii thiu
www.VNMATH.com
38
www.VNMATH.com
Chng minh rng, nu f (x, y, z) chia ht cho (x + y)(x + z)(y + x), th n chia ht cho (x2
y 2)(x2 z 2 )(y 2 z 2 ).
7. Chng minh rng, a thc
a4 (b2 + c2 a2 )3 + b4 (c2 + a2 b2 )3 + c4 (a2 + b2 c2 )3
chia ht cho a4 + b4 + c4 2a2 b2 2a2 c2 2b2 c2 .
39
www.VNMATH.com
www.VNMATH.com
41
www.VNMATH.com
z2
z2
2
2
2
>2
xz, y +
>2
yz,
(x + y ) > 2
xy.
x +
2
2
2
2
2
2
42
www.VNMATH.com
2
2
2
+
(x + y ) + z > 2
(xy + yz + zx) =
.
2
2
2
hay
r
(
r
=
+
2
1 + 1 + 8a
=
.
2
4
z2
2
= x2 = y 2
xy + yz + zx = 1
hay
(
x=y=
z=
,
4
1+8a
1+8a1
.
2 4 1+8a
Kt lun:
min P =
1 +
1 + 8a
xa2 + tb2 > 2 xtab, ya2 + nc2 > 2 ynac, zb2 + mc2 > 2 znbc.
Cng v cc bt ng thc trn ta nhn c
www.VNMATH.com
2
2
xa = tb
ya2 = nc2
2
zb = mc2
hay
b2
x
t = a2
2
n
= ac2
y
2
z
= bc2
m
Suy ra
xzn = ytm.
(1)
3
3 .
M (xzn)(ytm)
=
nn
xzn
=
t q = th
q 3 + (u + v 1)q 2 uv = 0.
44
(2)
www.VNMATH.com
v do , tn ti mt ng cu M : G H sao cho
0.1
(A)
kf (x + y) f (x) f (y)k , x, y X.
(1)
(2)
(3)
x, y R
45
(4)
www.VNMATH.com
Mnh 4. Gi s hm f, g : R R tha mn
|f (x + y) g(x) g(y)|
(5)
vi mi x R.
x, y R
(6)
|f (x + y) g(x) h(y)|
(7)
vi mi x R.
Tip theo ta xt tnh n nh nghim ca phng trnh (??).
Mnh 6. Gi s hm f : R R+ tha mn
p
x+y
) f (x)f (y)|
|f (
2
vi mi x, y R v
|f (x) f (x)|
(8)
(9)
1
|f (x) (E(x) E(x))| ,
2
vi , l cc hng s no .
x R
(11)
www.VNMATH.com
3 3
,
(1)
sin A + sin B + sin C 6
2
3 3
sin 2A + sin 2B + sin 2C 6
,
(2)
2
(3)
tan A tan B tan C > 3 3,
3
cos A + cos B + cos C 6 , ...
2
(4)
1
5 3
sin A + sin B cos C 6
.
6
3
Tng qut hn ta c
Bi ton 3. Chng minh rng trong mi tam gic ABC, ta u c
sin A + sin B
m2 + 2
1
cos C 6
.
m
2m
47
www.VNMATH.com
4 6
sin A + sin B + 3 sin C 6
.
3
Ta c bi ton tng qut sau:
Bi ton 5. Cho cc s dng x, y, z. Chng minh rng vi mi tam gic ABC, ta u c
x2 + y 2 + z 2 > 2(1)n+1 (yz cos nA + zx cos nB + xy cos nC),
(1)
(7)
Gii.
Bi ton 7. Chng minh rng vi mi tam gic ABC, ta u c
3 cos A + 4 cos B + 5 cos C 6
769
.
120
b)
x2
.
2
(12)
Bi ton 11. Cho x, y, z u dng. Chng minh rng trong mi tam gic ABC, ta u c
x sin
B
C
1 xy yz zx
A
+ y sin + z sin 6 ( +
+ ),
2
2
2
2 z
x
y
48
(13)
www.VNMATH.com
(5)
x2 + y 2.
49
www.VNMATH.com
0.1
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
f (x).g(y) = x2 y 2, x, y R.
(7)
f (x + y) + g(x y) = h(xy), x, y R.
(8)
f (x + y).g(x y) = h(xy), x, y R.
(9)
50
www.VNMATH.com
51
www.VNMATH.com
52
www.VNMATH.com
Hm s m - vn "Bit ri - kh lm - ni mi" m vn
cha ht
Phm Huy in, Trung tm Tin hc, Vin KH v CN VN
Chc rng hu ht hc sinh lp 12 (thm ch c lp 11 na) u cho rng hm s m l th
bit ri. Rnh rnh trong cc sch gio khoa u a nh ngha hn hoi! Vy n l g?
Mun bit hm s m, trc ht phi bit th no l lu tha bc b ca mt s a (tc ab ).
Nu b l mt s hu t th nh ngha chng kh khn g, mi sch u a ra nh ngha ging
nhau v ng: khi b l s t nhin th ly tha bc b ca mt s c nh ngha nh php nhn
ca s y vi chnh n ( b ln); khi b l s nguyn m th ly tha bc b c nh ngha nh
nghch o ca lu tha bc b; php khai cn bc nguyn dng ca mt s c nh ngha
nh php tnh ngc ca php nng ln lu tha; khi b l mt s hu t (ngha l b = p/q, vi p
l s nguyn v q l s t nhin) th ly tha bc b mt s c nh ngha nh l hp ca 2 php
ton: nng ln lu tha (vi bc p) v khai cn (vi bc q).
Vn tr nn thc s nan gii khi b l mt s v t.
nh ngha lu tha vi s m v t, sch gio khoa ton ph thng tng phi da vo
mt mnh khng th chng minh c cht ch trong khun kh chng trnh ph thng.
i ca mnh l: vi mi s a > 1 c duy nht mt hm lin tc nhn gi tr thc m ti
cc im hu t q th n nhn gi tr l aq . Ngay hc sinh i hc cng phi u hng tnh thn
b ca mnh ny, v n ng n 2 vn rt hc ba: Khi no th mt hm s xc nh trn
tp s hu t c th thc trin c thnh mt hm lin tc trn ton b trc s thc? V nu
c th khi no s thc trin l duy nht? Tt nhin, vi mt nh ngha nh vy th ta khng
th lm g hn ngoi vic tip tc cng nhn cc tnh cht c a ra sau nh ngha (v khng
th chng minh c).
Sch Gio khoa Thc nghim i s v Gii tch 11 (dnh cho h chuyn ban A, NXB Gio
dc - 1995) cng tng a nh ngha Lu tha c s a vi s m v t b (k hiu bi ax ) l
lim axn , trong {xn } l mt dy s hu t gn ng thiu ca x. Tic rng sch khng cho
n
www.VNMATH.com
thi gian v cng sc khng qu eo hp so vi nhng g ta dnh cho cc hm lng gic (gn
nh c na quyn sch gio khoa lp 11). Bn thn s v t c coi nh gii hn ca dy s
hu t, cho nn vic xy dng lu tha bc v t khng th khng da vo khi nim ny.
54
www.VNMATH.com
ng thng Simson
Nguyn B ang, S GD v T Hi Dng
Robert Simson l mt nh ton hc ngi Scotland, gio s ton hc ca i hc Glasgow.
ng sinh 14 thng 10 nm 1687ti West Kilbride v mt ngy 1 thng 10 nm 1768 ti Glasgow.
Trong nhiu nm gn y cc k thi trong nc, quc t cng nh khu vc thng s dng
ng thng Simson vo gii ton hnh hc phng. Xin gii thiu bn c tham kho.
1. ng thng Simson
Bi ton 1: Cho tam gic ABC ni tip ng trn ( ). M l im ty trn ( ), gi D, E, H
l hnh chiu ca trn BC, CA, AB. Chng minh D, E, H thng hng.
Bi ton 2: Cho tam gic ABC, M l im trong mt phng cha tam gic ABC. Gi D, E, H
l hnh chiu ca M ln lt trn cc cnh BC, CA, AB v D, E, H thng hng. Chng minh M
nm trn ng trn ngoi tip tam gic ABC.
V d 3. Cho tam gic ABC, M l im trn ng trn ngoi tip tam gic ABC. Gi K, P, Q
ln lt l cc im i xng ca M qua BC, CA, AD. Chng minh P, K, Q nm trn mt ng
thng v lun i qua mt im c nh, khng ph thuc vo im M thay i trn ng trn
ngoi tip tam gic ABC. (Olimpia Japan 1996)
55
www.VNMATH.com
56
www.VNMATH.com
57
www.VNMATH.com
58
www.VNMATH.com
59
www.VNMATH.com
Phng php t n ph
Phng php a v gii h phng trnh
Phng php s dng tnh cht ca a thc
Phng php ng nht h s
Phng php xt cc gi tr c bit ca bin s
Gii mt s dng bi tp khc thng qua gii phng trnh hm
60
www.VNMATH.com
61