IV.

1 Nh nc L Trn l nh nc qun ch qu tc
Trong ch phong kin ni chung, hong tc lun l hu thun chnh tr ca vng triu. Di cc triu Ng- inh Tin L trc
y cng vy nhng cc triu i ny tr v trong hon cnh lch s c bit, ngoi hong tc th vic thu phc cc th lc chnh trqun s khc cng khng km phn quan trng. Bi vy tnh qu tc ca nh nc cha ni tri hn ln. n thi L, trong b my
nh nc, tng lp qu tc nm gi hu ht cc trng trch triu nh v a phng. Cc hong t c phong vng v c c i
trn tr cc ni trng yu. Quan li cc cp hu ht c tuyn la trong s con em qu tc. Tuy t nm 1075, nh L bt u m khoa
thi nhng quan li xut thn t khoa c chim t l rt nh.
i Trn, th ch chnh tr ny cng pht trin, hong tc cng l hu thun chnh tr vng chc ca vng triu.
c im ca m hnh nh nc qun ch qu tc:
- nh nc qun ch qu tc l nh nc ch c vua nhng quyn lc tp chung vo tay vua cha cao
- trong nh nc qun ch qu tc, bn cnh nh vua cn c i ng qu tc l hu thun, b cho vng triu
- trong nh nc qun ch qu tc, nh vua c th tc
Chng minh:
- Nh nc L Trn l nh nc qun ch qu tc c th hin trc ht a v, phng thc xc lp ngi v. Trong nh nc L
Trn vua l ngi ng u nh nc nhng mc tp chung quyn lc trong tay vua cha cao , quyn lc y b hn ch bi
hong tc
VD: Khi i ngoi giao vua Trn phi xin kin hong tc. Quyn li m nh vua hng ti l quyn li ca h hng, ca thn dn.
Nh trong cu ni ca vua Trn Thnh Tng khng nh Thin h l thin h ca t tng, ngi ni nghip ca t tng nn cng
vi anh em trong h cng hng ph qu, tuy bn ngoi th l c thin h phng s mt ngi tn qu nhng bn trong th ta cng cc
khanh l ng bo rut tht, lo th cng lo, vui th cng vui, cc khanh nn ly cu ni y m truyn cho con chu nh lu ng
qun, th l phc mun nm ca tn miu x tc vy
- Quyn lc ca vng hu, tn tht rt ln
+ tng lp qu tc nm gi hu ht cc trng trch triu nh, a phng, trn th cc vng quan trng, ch huy qun i
+ Cc hong t c phong vng v c c i trn tr cc ni trng yu
+ Vng hu tn tht c phong cp thc p, thc h, cho lp in trang ph . Nm 1267 vua Trn Thnh Tng nh Hong
ngc ip theo tiu chun ng phc n nh quan h h hng xa gn ca nh vua ban tc, b chc, phong t.
- Nh Trn khuyn khch hn nhn ni tc cng c s vng chc ca vng triu. Theo tp qun dn gian v quan nim Nho gio,
gia nhng ngi trong cng h u khng c kt hn vi nhau nhng dng h Trn li khuyn khch ni tc hn nhm bo m
tnh thun nht ca dng h, bo v ngi vua c vng bn, ngn nga lt ngi vua vo tay dng h khc.
- Trong quan ch, quan li cc cp hu ht c tuyn la trong s con em qu tc.
S d b my nh nc L Trn t chc theo chnh th qun ch qu tc l do 2 triu i ny u c thit lp m khng h c s
mu, khng h c binh ao, trong vic hnh thnh ngi v, c bit ca nh Trn, c s hu thun v cng ln ca Trn Th , ch
ca nh vua. cng c vng chc ngi v th nh vua cn mt ch da chnh l qu tc.
Vic xy dng m hnh qun ch qu tc trc ht gp phn cng c a v ca nh vua, gip vua qun l t nc. Tuy nhin vic
trao quyn lc cho mt tng lp vng hu qu tc cng tim n mt s chuyn quyn, i ng qu tc nm trong tay nhiu quyn lc
dn b tha ha, trnh nng lc qun l nh nc khng c, khng p ng c nhu cu qun l nh nc, qun l x hi. l
nguyn nhn dn ti s tan r ca ch qun ch qu tc thi Trn.
THI MN:
LCH S NH NC V PHP LUT VIT NAM
Thi gian lm bi: 90 pht
( Sinh vin c s dng ti liu khi lm bi thi)
Cu 1( 3 im):
T chc chnh quyn a phng nh Nguyn giai on 1802-1830 phn nh rt r nguyn tc trung ng tp quyn. Hy l sng t
nhn nh trn.
Cu 2( 4 im):
Hy lm sng t nhn nh: Php lut giai on ( 1428- 1527) mc d c bit quan tm n i sng ngi dn, tuy nhin vn th
hin tnh giai cp r nt.
Cu 3( 4 im):
Trnh by quan im ca anh (ch) v nhn nh sau: Php lut Hnh s, hn nhn v gia nh th k XV, bo v trt t trong quan h
Vua- Ti, Cha- Con, Chng- v.
-------Cu 1- Phn tch b my nh nc thi L thnh tng chng minh b my nh nc thi L c xy dng trn c s cc cuc ci
cch ca vua L
cu 2- Phn bit ch nh tha k trong b lut hng c v b lut gia long.T rt ra nhng im c sc v tin b v ch nh
tha k trong b lut hng c
cu 3- Vn A-Th B l v chng, c 2 con chung l Vn C v Vn D. Th B cht trc, vn A kt hn vi Th E. Vn A v Th E nhn
Vn H lm con nui. Vn A,Th E cha c con chung th Vn A cht.
Chia di sn ca A theo Lut Hng c, bit:

Ti sn ring ca Vn A l 1,5 so
Ti sn chung AB l 6 so
Ti sn chung AE l 3 so
-------Cu 1: Phn tch nhng im c th trong qu trnh hnh thnh nh nc ca ngi Vit c?
-------Cu 1: Phn tch c cu th ch nh nc lng u L-Trnh ng Ngoi ?
Cu 2: Nhng nt c sc trong ch nh dn s ca php lut phong kin VN thi c trung i ?
SV ch c s dng cc b lut c: Quc triu hnh lut, Hong Vit lut l
-------

Cu hi n tp mn Lch s NNPLVN
I. Qu trnh ra i nh nc Vn Lang u Lc :
1. iu kin ra i nh nc Vn Lang u Lc
2. Nhng im c th trong qu trnh ra i nh nc VL L
II. Nh nc v php lut thi Bc thuc :
1. Cc bc pht trin ca chnh quyn phong kin Trung Quc u Lc t 179 TCN 903
2. c im ca nh nc v php lut thi Bc thuc
3. Nhng h qu ca thi k Bc thuc i vi nh nc phong kin Vit Nam
4. Nhng h qu ca thi k Bc thuc i vi php lut phong kin Vit Nam
III. Mt s vn chung v nh nc v php lut phong kin Vit Nam :
1. a v v quyn lc ca nh vua trong b my nh nc phong kin Vit Nam
2. Nhng yu t hn ch quyn lc nh vua
IV. Nh nc phong kin Vit Nam :
1. Nh nc L - Trn l nh nc qun ch qu tc
2. Cc bin php ci cch nh nc ca L Thnh Tng
3. B my chnh quyn trung ng theo nguyn tc tn qun quyn di triu vua L Thnh Tng.
4. Nhng bin php ci cch c cu t chc b my chnh quyn trung ng di triu Nguyn nhm tp trung quyn lc nh nc
vo nh vua
V. Php lut phong kin Vit Nam :
1. Khi qut nhng thnh qu lp php ca nh nc phong kin Vit Nam
2. Quan nim v ti phm trong php lut phong kin Vit Nam
3. Nu quy nh v nhn xt v nhng ti Thp c ca php lut phong kin VN
4. Cc cch phn loi ti phm v ngha ca cc cch phn loi
5. H thng ng hnh trong Quc triu hnh lut v Hong Vit lut l
6. Cc c im ca hnh pht trong h thng php lut phong kin Vit Nam
7. Ch nh hn nhn khng t do trong php lut phong kin Vit Nam
8. Ch nh hn nhn bt bnh ng trong php lut phong kin Vit Nam
9. Ch gia nh ph quyn, gia trng trong php lut phong kin Vit Nam
10. Nhng im c sc trong lnh vc hn nhn gia nh ca php lut phong kin Vit Nam
11. c im ca ch nh quyn s hu trong php lut phong kin Vit Nam
12. Nhng im c sc trong ch nh tha k ca b Quc triu hnh lut
13. Nhn xt v ch tha k ti sn th cng trong php lut phong kin Vit Nam
14. c im ca php lut t tng phong kin Vit Nam
15. Php lut phong kin VN bo v tuyt i cc quan h vua ti, cha con, v - chng
16. Tnh dn tc ca b Quc triu hnh lut
17. Tnh dn tc ca nh nc phong kin i Vit
18. B my nh nc phong kin VN kt hp nhng yu t Trung Quc v yu t c th
19. Php lut phong kin VN kt hp nhng yu t Trung Quc v yu t c th
VII. Nh nc v php lut thi Php thuc :
1. Nhng bin i trong hnh thc chnh th nh nc phong kin Nguyn t 1884 1945
2. S kt hp yu t t sn v yu t phong kin trong h thng php lut thi Php thuc.
----1, Phn tch nhn nh sau: "V ni dung, php lut phong kin VN c s pht huy sng to t php lut phong kin TQ, song vn gi
c nhng nt c trng ca ngi Vit".

2, Phn tch a v, quyn lc ca vua trong nh nc phong kin.

----Cu 1: Phn tch nhng im c th trong s ra i ca nh nc Vn Lang u Lc (696 682 179TCN)
Nh nc ra i trong trng thi phn ha x hi cha ti mc su sc, cha mang tnh i khng gay gt nh nhng nc
khc. Hay ni cch khc, nh nc ra i sm, sm c v mt thi gian v khng gian l do 2 yu t t v v tr thy-thy li thc
y .
Cui thi i Hng Vng, dn c trn xung chinh phc cc vng ng bng chu th ca cc con sng ln v pht
trin nng nghip trng la nc nn cng cuc tr thy-thy li (chng l lt, ti tiu nc) gi vai tr c bit quan
trng.
V tr a l ca nc ta nm trn u mi ca nhng lung giao thng t nhin nn yu t t v chng li mi e da
t bn ngoi ngy cng tr nn bc thit.
Vai tr thc y ca t v v tr thy-thy li c th hin c th 2 mt sau:
+ C cu t chc trong ch cng x nguyn thy khng th m ng ni cng vic ln lao tr thy-thy li v t
v m i hi phi c 1 loi c cu t chc mi khc hn, l nh nc. Bi v nh nc c nhng u th c bn hn
hn t chc cng x nguyn thy: Nh nc l c cu t chc rng ln bao trm t o n x h i v ch t ch n h t , nh
n c c bi n ph p c t r n g l c n g c h , c phng tin t chc v qun l c trng l php lut. V vy nh nc c
kh nng huy ng lc lng ln sc ngi sc ca v t chc ch o 1 cch c hiu qu cng cuc u tranh t v ,
cng cuc tr thy-thy li.
+ Trn con ng hnh thnh nh nc, cc th lnh ca cc cng ng dn c li dng a v, chc nng ca mnh chim ot 1
phn ca ci do cc thnh vin ng gp lm vic cng ch thnh ti sn ring, nn vic huy ng sc ngi sc ca t chc ch o
u tranh t v, tr thy- thy li tr thnh c hi ln thun l i ch o c c t h l nh c hi m o t t i s n c n g n n g c ao a
v , q u y n h n, qu a cng thi thc s ra i sm ca nh nc.
Qu trnh phn ha x hi v hnh thnh nh nc din ra rt chm chp, ko di hng ngn nm. Nguyn nhn su xa
v c bn nht chnh l cha c ch t hu v rung t.
T ch c n h n c c n gi n n, h n h t h c p h p l u t c n s k ha i . Nh nc v php lut cn bo lu nhiu tn d
ca ch cng x nguyn thy. Theo truyn thuyt dn gian v s sch c, ng u nh nc Vn Lang l Hng Vng.
Nc Vn Lang c chia lm 15 b, ng u mi b l lc tng, di l b chnh ng u cng x nng thn. Cc
danh hiu ny phn nh tin trnh cc qu tc th tc chuyn ha thnh cc quan chc nh nc, chc nng x hi c chuyn
ha thnh quyn lc nh nc. n thi u Lc th ch nh nc hin hnh r nt, quyn uy ca vua c tng cng.
Trong triu An Dng Vng, gip vic cho vua vn c lc hu (tng vn hoc tng v) thay mt vua gii quyt cng vic
trong nc. Lc tng ng u b , c ai qu n 1 n v h nh ch n h a p h n g. B c h nh l n g i n g u
cng x nng thn. Php lut ra i t khi nh nc xut hin. Qua s phn nh gin tip ca truyn thuyt dn gian v s
sch c c th a ra gi thuyt nh nc Vn Lang u Lc c nhng ngun gc v hnh thc php lut sau:
+ Tp qun php:gi vai tr ch o v ph bin nht. l 1 s tp qun vn c t thi nguyn thy iu chnh nhiu
lnh vc quan h x hi: quan h s hu, chim hu, s dng rung t, quan h v trt t an ton x hi
+ Php lut khu truyn: l ch ca ngi thng tr i vi x hi. Hnh thc php lut khu truyn thng c dng
gii quyt nhng v vic c th hoc t xut nh thng quan bi chc, x ti
C u 2 : Ph n t ch c i m c a Nh n c Vit N am th i B c t h u c (179 tr.CN 938): 2 h thng chnh quyn
song song v an xen tn ti.
H thng quan chc v c quan nh nc Thi nh Triu, nc ta b chia thnh cc qun, huyn ng u l Thi th v Huyn
lnh. Ch lc tng v t chc chnh quyn cng x nng thn vn tn ti. Ti nh Hn, t chc thm cp chu trn cp qun.
ng u cc chu l Th s, ng u qun l thi th, huyn l Huyn lnh. Ti thi ng Hn, c thm cc To tng gip vic
cho Th s nh Cng to tng, Bnh to tng, Bc to tng ph trch v tuyn b quan li, qun s, ti chnh Bn cnh , b
nhim thm chc Qun tha gip vic khi Thi t h i v n g. Ngo i r a c n c m t s ch c q ua n c hu y n vi c t hu
t hu nh D i m qu an , C ng q ua n, Th i t qu an Tuy n hi n , t c p h u y n ch x u ng v n do c c quan chc ngi
Vit nm gi. Ti nh ng, ci cch a chnh lp ra cc h ph ng u l Tit s; b cp qun lp li cc chu thuc h
ph ng u l quan Th s ri di l huyn lnh cai qun cp huyn. Di huyn l hng, x do Hng trng, x
trng l ngi Vit qun l. Ni tm li, sau cc triu i thay nhau cai tr d di hnh thc no, phng php, th on no, d l
s dng i ng quan chc ngi Hn hay ngi Vit th chnh quyn h cng tht bi trong vic ng ha ngi
Vit, lng x vn l ci gc, l c s vn ha ca ncVit.
Cc chnh quyn c lp song song v tin n an xen tn ti Trong thi B c t h u c c 2 h t h n g ch n h qu y n t n t i
s on g so ng v an x e n nh au l : chnh quyn h ca Trung Quc v chnh quyn ngi Vit, trong lng Vit tn ti
bn vng cng vi cc chnh quyn t ch. Cc triu i Trung Quc khng ngng thc hin ng ho ngi Vit nhm bin Vit
Nam thnh mt qun huyn ca Trung Quc. Di thi k ny ngi Vit phi ng su thu cho triu nh pha Bc. Ngoi
mt s thu ca Nh nc mt s quan cai tr a phng v xa nn cng bn vt thm ca dn. Di ch thng tr tn khc ca cc
ch phong kin ln Trung Hoa, nhn dn ta kin cng, bn b u tranh bo tn dn tc v ginh c lp t
nc. Tiu biu: cuc khi ngha Hai B Trng vo ma xun nm 40 lt chnh quyn h 65 thnh tr, sau
xng vng lm ch ton b lnh th u Lc c. Nh vy, chnh quyn Hai B Trng l chnh quyn c lp u
tin nc ta sau hn 200 nm bc thuc. Nm 43, chnh quyn Hai B Trng sp . u nm 544, khi ngha L B
n ra v ginh thng li. L B ln ngi vua, ly tn hiu l Nam , t Quc hiu l Vn Xun, khng nh c lp ch quyn

ca dn tc ta. Sau khi nh Tin L dng nc Vn Xun tn ti c 60 nm (544 - 603), Vit Nam nm di quyn
cai tr ca nh Tu v nh ng t nm 602.
n u th k X, nh ng suy yu, nhn c hi Khc Tha D, khi l Ho trng Chu Din, c dn chng ng
h, tin ra chim ng ph thnh i La, t xng l Tit s (nm 905). thi k ny, b ngoi Vit Nam vn l
mt phn lnh th ca Thin triu phng Bc Trung Nguyn vi tn gi l Tnh Hi Qun v ngi ng u ch
ni tip nhau lm chc Tit s nh mt cai tr ca Trung Quc trc y. Trn thc t, h Khc kt thc v c bn ch
thng tr hn 1000 nm phong kin TQ. Thi k 905 938 ko di 33 nm v c 5 Ti t s . S a u t r n B ch n g ( 93 8)
N g Qu y n x ng v ng t h ch c Tit s ch l nhng vin quan c nhim v qun l cc l ph bin gii. T sau cuc khi
ngha Hai B Trng chnh quyn h mun ph tan c s vt cht, x hi ca tng lp qu tc Lc Vit v thi hnh
ch trc tr ti cp huyn nhng vn khng cai tr trc tip c cc lng x. Thi k Bc thuc v chng Bc thuc c n g l
t h i k H n h o v c h ng H n ho l i n t c , q u y t l i t , ki n c n g, gi vng tnh t qun v nhng tp qun, phong
tc ca lng x, bn b tin hnh cuc u tranh v trang anh dng ginh c lp dn tc.
- H qu c a c h nh q u y n nh n c Tru n g Q u c t i b m y nh n c phong kin Vit Nam C s l lun, t tng
cho giai cp thng tr Vit Nam xy dng, t chc b my nh nc ca mnh l h t tng Nho gio. Cc quan im N h o g i o
v q u y n l c n h n c , c c h t h c t c h c q u y n l c n h n c , v phng thc cai tr, cng c qun l x
hi c giai cp thng tr Vit Nam tip t h u. l h n g l o t c c q ua n i m T n q u n q u y n , qu n c h t h n
q u y n , chnh danh, nhn tr, l tri, vng mo. Ton b h thng quan im u nhm xy dng b my nh
nc m bo tp trung quyn lc vo tay vua, t h n g nh t v c h nh t r , x y d n g nh n c t ru ng n g t p q u y n
v n g m nh . Cch thc t chc b my nh nc v ch quan chc ca nh nc phong kinVit Nam u m phng theo nh
nc phong kin Trung Hoa. l du n lchs hn 10 th k Bc thuc i vi lch s pht trin ca nh nc Vit
Nam mchng ta khng th ph nhn. Triu nh trung ng vi cc quan cao cp v 2 banvn v, vi lc b v cc c quan chc
nng, cch phn chia n v hnh chnh a phng theo tha tuyn, ph, huyn u m phng Trung Hoa. Ngay c tn gi,chc
danh ca cc c quan nh nc v h thng quan li cng theo cch gi ca Trung Hoa. Trong sut thi k b h nhn dn
ta va u tranh chng Bc thucchng ng ha ginh c lp dn tc v gi gn bn sc dn tc ng thi vatip thu c chn
lc nhng thnh tu vn ha chnh tr ca Trung Hoa xy dngnh nc c lp dn tc ca mnh, s tip thu l tt yu ca lch
s.
Tm li, thi k chnh quyn phong kin phng Bc h Vit Nam ko dihn 1000 nm vi nhng c im khi
qut nh trn li nhiu di tn, tc n g s u r n g t i n hi u l n h v c t ro ng i s ng n h n d n t a , t h m c h
c ho n ngy hm nay. Vic nhn nhn khch quan v c h thng v thi k ny chnh liu kin chng ta rt ra
nhng bi hc qu kh cho tng lai, hnh thnh mtnn tng t tng vng chc a vic t chc v hot ng ca b
my nh ncc thc hin c hiu qu hn, su rng v thit thc hn na
C au 3 : Ph n t ch a v v q u y n l c c a Nh vu a t ron g Nh n c Ph o n g kin Vit Nam.
Tr li: Tron g g n c h n t h k (9 39 - 18 58 ), t n c t a t r i q ua c c t r i u i n h : Ng, inh, Tin L, L, Trn,
H, Hu l, Mc, Ty Sn, Nguyn vi rt nhiu cc v vua ni ting nh: Tin Ng Vng, inh Tin Hong, L i
Hnh, LT h nh T ng, Tr n N h n Tn g, H Q u Ly, L Th n h T ng, Gi a Lo n g, Mi nh Mng Bn cnh , cng
xut hin khng t cc v vua hoang tn, bo ngc nh L Uy Mc, L Tng Dc
a. a v ca nh vua trong nh nc Phong kin Vit Nam :
Trong ch Phong kin, c bit l quan im ca Nho gio, vua c coi l Thin T (con Tri). V a v ca nh vua,
thuyt "Mnh Tri" (Thin Mnh) ch r:
- Vua l ngi i din cho Thng (Tri) cai tr dn, l ngi thayTri hnh o, ng thi cng l ngi i din cho dn trc Thng :
Mi ch, mnh lnh ca vua u c cho l theo Mnh Tri nn trong cc chiu chthng c Phng thin tha vn, hong
chiu vit hay nh trong Bnh Ng i Co, cu u tin cng khng nh: Thay Tri hnh ho, Hong thng truyn rng.
Cng chnh v th theo Mnh Tri nn mnh lnh ca vua phituyt i c phc tng v thc hin nh mt iu tt yu. Bn cnh
, cc vvua Phong kin Vit Nam cng thng i din cho dn trc Thng , th hin vic lp n t Tri, cu xin ma mng
ti tt, ma thun gi ho ngi dnc cuc sng m no, hng thnh, thi bnh
- a v v chc nng lm vua l do Tri nh sn cho ngi (Thin Mnh):
y c coi nh mt s u nhim ca Tri. Nu v vua tr nn hoang tn, bo ngc, khng th chm sc c cho ngi dn,
th Tri s bi b s unhim ca mnh v trao a v ny cho ngi khc ph hp hn thng qua conng lt v vua c, nu vic
lt thnh cng th s u nhim c traocho ngi mi v ngc li.
- Vua vi a v ca mnh ch ng di mt ngi l Tri, cn trn mun ngi:
Trong c nc, quan li l by ti ca vua, nhn dn l thn dn ca nh vua. Vua l ngi ng u bch thn trong c nc. Nc quc gia Phong kin (Sn h x tc) khng phi l ca nhn dn m l ca nh vua.
Nh vy, a v ca nh vua bao trm ln ton b t nc. V v vua theo Thin Mnh s phi chm sc, m bo s thnh
vng ca mi ngi dn trong x hi.
b.Quyn lc ca nh vua:
Nh vua nm vng quyn:
C th thy, vi mt a v l Thin T, ng di mt ngi m trn vn ngi, th nh vua cng chnh l ngi nm trong tay
ton b vng quyn ca t nc. Nhng iu c th hin cc im sau:
- V mt lp php: nh vua chnh l ngi duy nht c quyn t ra php lut. ch ca nh vua di mi hnh thc u tr thnh php
lut: Nu l li ni th mnh lnh s c s gi truyn i khp ni v thc thi (Vua truyn rng hayVua ban rng), nu l bng
vn bn th tr thnh thnh ch, thnh

- V mt hnh php: Nh vua c ton quyn b nhim, thng ging, thng pht, thuyn chuyn, quy nh quyn hn, trch nhim,
lng bng i vi quan li trong c nc (Nm 971, inh Tin Hong phong cho L Hon lm Thp o tng qun; L Thnh
Tng bi b chc i hnh khin). Nh vy, nh vua chnh l ngi ng u nn hnh chnh quc gia, c quyn lc rt ln.
- V mt t php: Nh vua chnh l ngi gi ti phn quyt cao nht. Th hin vic vua l ngi c quyn quyt nh cui cng i
vi bt c mt v n no. Cc bn n vua xt x (d l s thm hay phc thm) u khng ai cquyn xt x li, khng c th l
cc v n m triu vua trc x Bn cnh , vua l ngi duy nht c quyn i x hay c x cho cc can phm.
- V mt qun s : Vua chnh l ngi ng u qun i, l Tng t lnh qun i, c quyn b nhim, bi min cc chc trong b my
qun s; ban hnh cc chnh sch qun s (nh L - chnh sch Ng binh nng)
- V mt ngoi giao: Nh vua l ngi i din hp php duy nht trong cc quan h bang giao. Vic n tip hay c cc s thn i bang
giao, k tn cc hip c u phi do nh vua trc tip hay c ngi i thc hin, khng mt c nhn hay c quan no c quyn
hnh thay th c.
- V mt kinh t : Nh vua l ngi ch s hu ti cao i vi rung t cng ca cc lng x trong c nc, l ngi duy nht c
php ban hnh cc chnh sch kinh t trong nc (nh L S chnh sch Lc in, Qun in)
Nh vua nm thn quyn:
Ngoi vng quyn, vi t cch l con ca Tri, nh vua cn nm trong tay c thn quyn, biu hin nh:
- Trong cc l nghi tn gio, nh vua lun l ch t. Ch duy nht nh vua mi c quyn t Tri, cn thn dn ch c th cng t tin
mnh v thn thnh, qu thn. V quyn t tri l c quyn ca nh vua nn trong l t tri hng nm ngi ta thng gi l t Nam
Giao, ngi ch t l bao gi cng thuc v vua.
- Nh vua chnh l ngi ng u bch thn trong c nc, c quyn phong chc tc cho thn thnh (bng cc sc phong thn),
iu ng thn thnh (quy nh ni th cng thn thnh), khin trch bng cch th tiu bng sc hoc ph hy n th
Nh vua c nhng c quyn ring:
Vi nhng a v v quyn lc ln v vng quyn v thn quyn nh trn, th nh vua cn c thm nhng c quyn, u quyn ring
cho mnh nh:
- Mi ngi khng c phm n tn hu ca vua v ngi thn thch ca vua.
- Nhng g thuc v nh vua u l cao qu, nn phi dng nhng ngn t c bit, cc m t nh: Thnh , Long th, Ngc t,
Hong bo, Long sn, Chu ph, Ng bt
- Mu vng l mu y phc ca vua. Quan li v thn dn cm khng c mc qun o mu vng, tr nhng ngi c vua ban mc
sc vng, lm tri l b ti khi qun. T thi L Cao Tng tr i, ch nh vua mi c mc o sc vng thu rng v trm ci bi tc
bng vng.
- Nh vua c quyn c thn thnh ho qua cc s quan, chu trch nhim ghi chp. Nh tng truyn khi mi sinh ra, L Thi T
to ra mt nh ho quang rc r, hai lng bn chn c hin hai ch Vng. V s ra i ca triu L c d bo t trc bi
mt bi th k l xut hin di gc cy b st nh cng nh rt nhiu cc truyn thuyt dn gian khc v cc v vua nh inh B
Lnh, L Thnh Tng
Cu 4: Nguyn tc Tn qun quyn v ba bin php ci cch Nh nc, ci cch lc b di triu vua L Thnh
Tng.
Nguyn tc Tn qun quyn
Trong thit ch qun ch tuyt i thi L s, vai tr ca nh vua c y ln rt cao vi ch ngha "tn qun". Theo , nh vua
l "con Tri". Ngi gi mnh Tri, thay Tri tr dn; cc n tn ca vua u khc ch "Thun thin tha vn", "i thin
hnh ha". in Knh Thin c xy trong Hong thnh Thng Long. Hong l ngi ch t duy nht trong cc bui t l
(t Tri, t Tn miu, t Khng T), l Tng ch huy qun i (L Thnh Tng ch thn cm qun i nh Champa). Thi L
Thnh Tng, chc Tng quc (T tng) u triu v mt s c h c da nh i t h n kh c b b i b . H o ng
t r c t i p i u khi n t r i u nh . Quyn lc ca cc qu tc tn tht cng b hn ch, khng c lp qun vng hu,
ph , L Thnh Tng b l ban Quc tnh. Thi L s, mt s cng thn c uy tn v quyn lc cao b nghi k v ln lt b git
hi, nh Trn Nguyn Hn, Phm Vn Xo, L Kh, L St, Lu Nhn Ch v Nguyn Tri. Mc tiu c bn ca cuc ci t
b my Nh nc ca L Thnh Tng l nhm tp trung tuyt i quyn lc Nh nc vo trong tay nh vua theo
nguyn tc Tn qun quyn ca Nho gio v tng cng hiu lc ca b my quan liu, cng tc l nng cao s th hin v hiu
qu quyn lc ca Hong .
Bin php ch yu m cuc ci t ny thc hin l:
B bt mt s chc quan, c quan v chnh quyn trung gian m bo s tp trung quyn lc vo nh vua.
C c c q ua n gi m s t , ki m s o t l n n ha u l o i t r s l m q u y n v nng cao trch nhim.
Kh n g t p t ru ng q u nhi u qu y n h n h v o m t c q ua n m t n ra c ho nhiu c quan ngn chn s tim quyn.
u tin l vic chia, tch, i li cc n v hnh chnh. Bin php ny khng nhng c ngha ln trong vic t chc li cng tc qun l
thnh mt h thng quy c v thng nht m cn c tc dng xa b, thay i a gii v a phn c ca cc th lc qu tc phong kin. K n
mi cp hnh chnh, L Thnh Tng thc hin vic phn tn quyn lc ra cho cc c quan v c nhn khc nhau trnh tp trung
quyn lc qu ln vo tay mt ngi. C th nh cp o, Tam Ty c thnh lp thay nhim v ca quan Hnh Khin (dn s)
v quan Tng qun (qun s). Theo Tha ty qun l hnh chnh, ty qun l qun s v Hin ty qun l t php. Cc c quan u c chc
nng v quyn lc ring, t gim st v ch c quyn lc ca nhau, trnh s lm quyn.
Mt bin php na c L Thnh Tng thc thi tng cng gim st vi cp o l vic t ra cc c quan gim st ca trung ng, c th l cc Ty
ng s trc thuc Ng s i, c trch nhim n hc v gim st hot ng ca quan li cng nh c quan nh nc cp o. y l
mt bin php tng cng mnh m s kim sot ca trung ng vi a phng m so snh thc t th hin nay chng ta cha c c
quan no thc s c quyn hnh nh th d rng Thanh tra nh nc vn c nhim v v quyn hn gim st, thanh tra. Mt u im na ca L

Thnh Tng l quy nh quan li ch c ti chc n nm 65 tui, bi b lut cha truyn con ni cho cc cng thn, iu ny cng gp phn hn ch
quyn hnh ca cc i thn, trnh tnh trng c nh lm quan. Ch Lu quan, tc l lun chuyn quan li quanh cc a ht, trnh trnh trng ct c.
c bit trong vic tng cng quyn lc trung ng, hn ch quyn lc a phng, l vic L Thnh Tng trc tip can thip vo cng tc qun l
lng x, vn c coi l thnh tr vng chc ca ch cng x nng thn. l thng qua vic ban hnh tiu chun c x trng
cng vi quy nh v hng c, triu nh nh L c th khngch tng i n tn cp c s, hn ch n mc thp nht s thu tm
quyn lc ca a phng v ngay c c s l lng x cng b triu nh trung ng gim st v c ch quyn t tr th khng c lc lng a phng
no c th ngoi ln c.
Ci cch lc b
Tch 6 b (Li, H, L, Binh, Hnh, Cng) ra khi Thng th snh lp 6 c quan ring cai qun cc mt hot ng ca nh
nc. Mi b c mt Thng th ph trch, chu trch nhim trc Nh Vua, gip vic c 2 Th lang.
Nhng cng vic lt vt chuyn trch trong b th giao cho cc Thanh li ty,c quan Lang trung trng coi v quan vin Ngoi
lang gip vic.V d: cng vic b Li c iu ha nhanh chng v phn minh, nhng cng vic c tnh cch chuyn mn
nh thuyn chuyn tuyn b v kho st quan li c trao cho mt c quan c trch l Thuyn kho Thanh li ty.
Cn nhng cng vic thng nht ca b th giao cho T v snh, c quan t v ng u .V d : N hi m v c a b
H : c oi s c ru n g t , t i ch n h, n h n khu, t thu, kho tng, thc tin v lng ca quan qun.
Ring b H v b Hnh cn thm Chiu ma s c quan Chiu ma ph trch vic ghi chp vn th vo s.
Tuy nhin, cng vic ca 6 b rt nhiu, c nhiu cng vic khng th m trch ht c, do vua L Thnh Tng lp ra 6
t ph trch cng vic ph ca 6 b. iu ng lu l 6 t (i l t, Thi thng t, Quang lc t, Thi bc t,Hng l
t, Thng bo t) l c quan c lp vi 6 b v chu s ch o trc tip ca nh vua.Ph trch mi t c chc quan T
khanh trt Chnh ng phm v ph gip l quan Thiu khanh Chnh lc phm
bo m 6 b hot ng c hiu qu, cc quan li c trch nhim hn thvua L Thnh Tng thnh lp ra 6 khoa (Li khoa,
H khoa, L khoa, Binh khoa,Hnh khoa, Cng khoa) c chc nng gim st tng ng vi 6 b. Quan ph trchcao nht ca
mi khoa l quan cp s trung vi trt Chnh nht phm, di lquan Chp s trung trt Chnh bt phm. Lc khoa khng
phi l c quan cp dica Lc b m l c quan gim st Lc b v bo co trc tip ln Vua, cho nn mc d quan ph
trch khoa tuy phm trt khng ln nhng rt c thc quyn.
N go i ra , c c c qu an c hu y n m n kh c c c i c ch p h h p v i ch c nng nhim v tng ng vi mt i
tng, v m trch tng cng vic c thhn.
T s cch ci theo nguyn tc tn quyn nh nu trn ta thy c nhiu c quanmi c thnh lp nhng b my nh nc trung
ng tr nn tinh gn hn, hotng hiu qu hn; nhiu chc quan mi xut hin tuy phm trt khc nhau nhngthc quyn nh
nhau v c trch nhim hn
Cu 5: Ba bin php ci cch b my nh nc L Thnh Tng cpo x tha tuyn v cp x di triu vua L Thnh
Tng.
V m t h n h c h n h , t r c , L T h i T c h i a n c t h n h 5 o . L Thnh Tng ci t li, chia thnh 13
o (sau i l 13 tha tuyn), l: LngSn, An Bang, Thi Nguyn, Hng Ho, Tuyn Quang, Bc Giang, Nam
Sch,Quc Oai, Thin Trng, Thanh Ho, Ngh An, Thun Ha v Qung Nam. Kinhthnh Thng Long thuc mt n v hnh
chnh c bit, gi l ph Trung , sau i t h nh ph P h ng Thi n , b ao g m 2 h u y n V n h X n g (s au i t h n h
T h Xng) v Qung c, t nm 1430 gi l ng Kinh ( phn bit vi Ty Kinh, tc Lam Kinh, Lam Sn - Thanh Ho). Di
o tha tuyn c 52 ph, 178 huyn,5 0 ch u , c ng c c n v c s n h h ng, x , t h n, t ra ng, s c h, ng,
n gu n , trng. Ring kinh thnh Thng Long c chia thnh 36 phng. Nhm thuhp bt quyn hnh ca chnh
quyn a phng v xa b mt s n v trunggian.
Mt bin php na c L Thnh Tng thc thi tng cng gim stvi cp o l vic t ra cc c quan gim st
ca trung ng: ng u cc otha tuyn l cc tuyn ph s. mi tha tuyn c 3 ty : ty (ph trch quni)
Tha ty (ph trch dn s hnh chnh) v Hin ty (ph trch thnh tra gim s t ). C t h l c c Ty ng s t r c t h u c
N g s i , c t r c h nh i m n h c v gim st hot ng ca quan li cng nh c quan nh nc cp o. Mt
uim na ca L Thnh Tng l quy nh quan li ch c ti chc n nm 65 tui, bi b lut cha truyn con ni cho
cc cng thn, iu ny cng gp phn hnch quyn hnh ca cc i thn, trnh tnh trng c nh lm quan. Ch
Luquan, tc l lun chuyn quan li quanh cc a ht, trnh trnh trng ct c.
c bit trong vic tng cng quyn lc trung ng, hn ch quyn lc a phng, l vic L Thnh Tng trc tip
can thip vo cng tc qun l lng x,vn c coi l thnh tr vng chc ca ch cng x nng thn. l
thngqua vic ban hnh tiu chun c x trng cng vi quy nh v hng c, triu n h nh L c t h kh n g
c h t n g i n t n c p c s , h n c h n m c thp nht s thu tm quyn lc ca a phng v ngay c c s l
lng x cng btriu nh trung ng gim st v c ch quyn t tr th khng c lc lng a phng no c th ngoi ln
c.
Chia tch v quy nh r r tng loi x( 3 loi: x ln (500 h) , x va (trn300 h) v x nh (trn h)) v ngi ng u ca tng
x.B ch x quan vi thnh x trng. Phn nh r s lng x trng cho tng loi x: i x th dng 5 ngi,
trung x th dng 4 ngi, x nh th 2 ngi v nh di 60 h thmt ngi. Quy nh r v ngi lm x trng: khng cho
php nhng ngi lanh em rut, anh em con ch, bc, c, cu, d gi cng lm x trng. Trng bmy chnh quyn x
gm cc chc: x trng, x s, x t. Mi chc v c mt nhim v tring bit. Mi x c thm nhiu thng nn c thm chc
trng thn cng x trng gii quyt cng vic.Nguyn tc tn quyn a phng mc chtrnh trnh trng ct c a phng
nh hng n chnh quyn trung ng.

Cu 6: Phn tch v chng minh h thng ng hnh trong Quc triuHnh lut (QTHL) tip thu chn lc v
sng to ng hnh trong php lutphong kin Trung Hoa.
Hnh pht Ng hnh c cc triu i PKVN p dng gm:
Xuy:
Hnh pht ny c nu rt r trong QTHL l c 5 bc t 10 n 50roi. Phm nhn s b nh bng roi my nh vo
mng.Trong QTHL hnh phtny khng h c s thay i so vi php lut phong kin Trung Hoa v c coi lmt hnh pht nh
vi cc cp cng l 5 bc t 10 roi n 50 roi.Vi hnh pht ny nhm mc ch lm cho ngi phm ti cm thy
au n, x u h v k h ng c nh p h m t i l n n a, h nh p h t n y v a c t h p dng c lp(iu 570, 572
QTHL) va c th l hnh pht p dng b sung cngvi hnh pht tin v bim (iu 295,374QTHL).
Trng:
Tro n g p h p l u t P ho ng ki n Trun g Ho a qu y n h t r ng c 5c p s on g h nh p h t n y c n c p d ng
v i c n gi i ch t r t r n g h p phm ngoi ti thp c, thng gian, trm cp th mi c i trng thnh xuy.
Cn trong QTHL quy nh trng c 5 cp t 60 n 100 roi. blut ny, hnh pht trng ch p dng i vi
nam gii cn n gii th c i t h n h x u y .
H n h p h t n y c n g c t h l m t h n h p h t c l p ( i u 547,640.QTHL) hoc
cng c th l mt hnh pht b sung cng ti lu, v bim(iu 351,360QTHL)

Tron g ph p l u t p ho ng ki n Trun g Ho a c ch i a l m 5 b c l 1 nm vi 60 trng, 1,5 nm l 70 trng,

2 nm l 80 trng, 2,5 nm l 90 trngv 3 nm l 100 trng. Khi b ti ny ngi phm ti b qun thc Trn h v b bt phi
lm nhng vic nng nhc t 1 n 3 nm v trong sut thi hn ny h b xing chn. Ngoi ra php lut phong kin Trung Hoa cn
c quy nh nhn l i vi mt s ti s c i t 3 bc lu sang 4 nm , tp phm b treo c,chm c i sang 5
.
Trong QTHL c quy nh c 3 bc v c phn bit gia nam giiv n gii:
+Bc th nht l dch inh v dch phu. Trong trng hp p dng hnh phtny th nam gii phi chu 80 trng cn n gii th phi
chu 50 xuy.
+Bc th hai l tng phng fbinh v su tht tu vi hnh pht dnh cho nam v n, cng vi hnh pht ny th nam gii cn
b nh 80 trng b thch voc 2 ch cn n gii th b nh 50 xuy v cng phi thch vo c 2 ch.
+Bc 3 l chng in binh dnh cho nam gii v chung tht t dnh cho ngii, cc hnh pht b sung l nam gii b nh 80
trng thch vo c 4 ch veo xing, trong khi th n gii b pht 50 xuy v thch vo c 4 ch.
Lu:
Trong php lut phong kin Trung hoa cng chia thnh 3 bc chia theo sl tc l c 2000 l, 2500 l v 3000 l tu vo tng
ti.Di triu i nh L th lu gm c 3 bc c p dng cng vi suy, trng,thch ch hoc eo xing tu vo tng bc c
th: Chu gn, chu ngoi v chuxa.
T :
y l mc hnh pht cao nht trong Ng hnh v c cc hnh thc thnh l gio v trm, chm bu u v lng tr. Cc hnh
thc ny u khin chomi ngi phm ti au n v th xc.
C u 7 : Ph n t ch c h n h k t h n t ron g Q u c t ri u H n h l u t v Hong Vit Lut l (HVLL) (phn tch ch
kt hn trong Php lut phongkin VN):
a. iu kin kt hn:
Php lut phong kin VN quy nh cc iu kin c th kt hn l : cs ng ca cha m (iu 314 QTHL,
iu 94,iu 109 HVLL) v khng vi phm cc trng hp cm kt hn nh : Khng c kt hn gia nhng ngi hhng thn
thch (iu 319 QTHL, iu 100 v 102 HVLL);Cm kt hn khi angc tang cha m hay tang chng (iu 317, QTHL);Cm kt
hn khi ng ,b,cha,mang b giam cm ,t ti (iu 318, QTHL);mt s trng hp khi cuc kt hn c th gy nh hng n
vng quyn ,trt t ng cp x hi ,xm phm nhngnguyn tc o c ch yu v trt t x hi (iu
324,316,323,334,338,339 caQTHL, iu 96, 103, 183, 107, 106 , 105, 104, 94,95,98 ca HVLL).
B Quc triu hnh lut khng quy nh tui kt hn, mc d trong Thin Nam d h tp (phn L Hng c hn gi )
c vit : Con trai 18 tui,con gi 16tui mi c th thnh hn Cn trong HVLL quy nh
Nu con trai di 20 tuiv con gi cha chng th khng c quyn t ch trong vic ci xin
(iu 109)
b.Hnh thc v th tc kt hn :
c quy nh ti cc iu 314, 315, 322 QTHL v iu 94 HVLL .Hnh thc v th tc kt hn c hai giai on l nh hn
v thnh hn .Trong quc triuhnh lut quy nh cho thy cuc hn nhn ch c gi tr php l t sau l nh hn.V d iu 315 quy
nh : G con gi nhn snh l m li thi khng g nat h p h i ph t 80 t r n g c n ng i co n g i p h i g ch o
n g i h i t r c . Tuy nhin ,nu trong thi gian t l nh hn n khi thnh hn m mt trong hai bn b c tt hay
phm ti th bn kia c quyn t hn.Cuc hn nhn c gi tr thc tsau l thnh hn
Trong HVLL cng quy nh iu kin v hnh thc gm c l nh hn vl ci tuy nhin sau l nh hn phi c Hn
th hoc trao nhn L hp h thhn nhn mi c gi tr v php lut (iu 94 HVLL); L ci: quy nh thi hn ti a
gia l ci v l nh hn l 5 nm; ngi con gi khng c li m nh trai khng chu ci, qu hn cho php trnh quan cho
i ci gi, nh trai khng ci tin sinh l
C hai b lut u khng quy nh th tc thnh hn ,c l do nh lm lutdnh vn ny cho phong tc tp qun ,hoc
do th tc thnh hn cng cqu y nh t m t ro ng L H n g c h n gi . V i vi c qu y nh k t h n p h i

q ua nh h n r i n t h n h h n m kh n g c n ph i l p v n t h n t h , nh l m l u t triu L rt ch trng n
phong tc tp qun ca ngi Vit
c. Quan h nhn thn gia v v chng sau khi kt hn:
V v c h ng c ngh a v c hu ng s ng v i nh au t i m t n i v ph i t h ch i n y qu an h v ch n g
. H nh vi b l n g v 5 t h n g k h ng i l i c a ngi chng l vi phm ngha v phi thc hin y quan h v
chng ,v vyn g i c h ng b m t v ( n u c co n t h h n 1 n m ) ; n g i v c ngh a v chung thu vi
chng ,ngha v tang chng v c quyn c gim hnh pht theo quan phm ca chng.
d. Quan h ti sn gia v v chng:
Quc triu hnh lut,phn ch nh hn nhn khng c mt iu khon c t h n o q u y n h q u y n s h u
t i s n c a v c h n g n h n g q u a c c i u 374,375,376 v mt s iu lut khc ta c th thy B lut tha
nhn 3 loi ti snrung t ca v chng cng song song tn ti :
+ Ti sn rung t ca v
+ Ti sn rung t ca chng
+ Ti sn rung t ca v chng cng to nn trong thi k hn nhnng thi vi vic quy nh v quyn s hu rung t nh trn
,B Quc triuhnh lut cn quy nh quyn tha k ti sn rung t gia v v chng.Khi ngiv hoc ngi chng cht,ngi
cn sng vn c gi nguyn quyn s hu cnhn i vi ti sn rung t ca ring mnh .Cn ti sn rung t ca
hai v chng cng lm nn trong thi k hn nhn c chia lm 2 phn bng nhau,v vchng mi ngi mt phn.Phn ca
ngi cht c chia cho nhng ngi thak c ng v i t i s n ru n g t r i ng c a n g i c h t . V n t i s n
gi a v v chng sau khi ly hn khng c B Quc triu hnh lut quy nh mt cch r rng.
Cn trong HVLL th khng quy nh v ti sn ring ca v, ngi v phthuc vo chng v gia nh nh chng, cng khng c
quy nh quyn tha k cangi v nh trong QTHL
C u 8 : P h n t c h c h h n n h n k h n g t d o , n a m n b t b n h ng trong Php lut phong kin Vit
Nam.
Hn nhn hu ht xut pht t quyn li ca gia nh v dng h vi mcch duy tr s giao kt gia cc dng
h ;th phng t tin v k truyn dng ditng tc .Ni dung ca nguyn tc hn nhn khng t do l vn hn nhn c
t di s xem xt ca ngi gia trng ,loi tr s t do c nhn ca hai bn tham gia hn nhn .Vic ly hn b coi l bt
buc khi quyn li ca gia nh ,dngh b e da (tht xut:khng c con , c tt ,ghen tung,lm li ,dm ng
,trmcp ,khng knh cha m hoc tam bt kh : tang nh chng ba nm ,khi ly nhau ngho m sau giu ,khi ly nhau
c b con m nay b th khng c b con tr v ) cao tuyt i uy quyn ca ngi chng v tha nhn v tr l thuc can g i
v . Tin h t h n c a h ng l o t c c q u y n h P L, c bi t l c c i u 3 33 , 477,418,482,221,401 QTHL hay
164 Hng c thin chnh th chothy rng, trong quan h v chng, ngi v phi thc hin ngha v nhiu
hnt h c hi n qu y n . Ng i v k h ng c q u y n h nh ng n h c h ng, d o t ro ng trng hp phm li ging nhau
th trch nhim p dng cho v v chng li khcnhau theo xu hng nh hoen i vi chng.
Biu hin ca ch hn nhn gia trng trong PLPK
+ Duy tr v bo v ch a th. iu nyc xc lp v duy tr c bngPTTQ v PL quan nim ny ca Nho gio
nhm m bo li ch ca i gia nhPK, bo v tn ti trt t, s n nh trong gia nh. iu 309 QTHL quy nh : Aily nng
hu ln lm v th x ti pht Quy nh ny th hin s phn bitv tr r rt trong quan h gia v c, v l vi nng hu,v
iu c tc dng nnh trt t trong gia nh. Vic tha nhn ch a th tt yu dn n s phn bit i x, a v
quyn li gia nhng ngi v. Dn n s bt bnh ng trongh n n h n, a v c a v c , t h , t hi p t ro ng gi a n h,
n g i v b b ao gi c ng phi chu thit thi hn.
V quyn li ca gia nh, duy tr s trng tn, thnh vng ca gia nh ln PLPK khuyn khch ch a th c gia nh
nhiu conchu. Trt t c xc lp trc ht l gia ngi v c, v th, th, thip
+ T n t i s p h n b i t a v t r n d i gi a c c ch t h t ro ng q ua n h h n nhn gia nh. Mc ch ca php
lut phong kin ni chung l nhm duy tr v bo m s ho thun trong gia nh theo quan im Nho gio, vic xc lp trt
tho thun trong gia nh phi thng qua lun l gia nh, k cng trt t trn dimt cch r rng, nn s bt bnh ng gia cc
ch th l iu kin , ng thi lh qu ca vic xc lp trt t
S bt bnh ng biu hin cc quan h sau :
+ Yu cu cht ch v o c ca ngi v khi kt hn
+ Bo v quyn gia trng trong gia nh ca ngi chng.
+ Tuyt i thu chung vi chng
+ Ngi v phi tun th , phc tng chng.
+ Ngi v c ngha v phi vi chng, khng c t ri b nh chngi ni khc
+ Bnh vc quyn ca ngi chng so vi v : Trong khi ngi v tangchng trong thi gian 3 nm bng thi gian
tang cha m, vi nhng quy nhrt kht khe, cht ch v tang phc, cch x s trong khi PL khng c quy nh
no v vic tang v ca ngi chng.
+ Trong quan h ti sn th s phn bit quyn li gia v v chng c thhin ch quyn nh ot ti sn gia nh thuc v
ngi chng, cha m chng.
+ Trong vic li hn : Nh lm lut quy nh cc duyn c li hn l do li cav hoc chng
+ C s phn bit i x vi v l: v c m phm li th b x pht nh hnv l, con ca v l th c hng phn ti sn tha k
t hn con ca v c.
+ Quan h cha m v con c iu chnh trn c s mnh lnh phc tng vc s phn bit i x gia cc con.

Cau 9: Phn tch ch ti sn gia v v chng v phn tch ch nh tha k trong Quc triu Hnh Lut triu L.
a.Ch nh ti sn:
Tro n g s ut 3 60 n m d i t n t i , t r i u i n h L l i c ho h u t h nhng thnh tu to ln trn lnh vc php lut
v in ch. Trong s cc thnh tu ph i k n Qu c t r i u h nh l u t
B l u t q ua n t r ng, ch n h t h n g nh t c a Triu L. Quc triu hnh lut cng chnh l b lut c xa nht m
chng ta cnlu gi c y cho n ngy nay. Mc d chu nh hng su sc ca trit l Nho gio
- h t tng thng tr trong x hi thi L cng nh nh hng ca cc b lut Trung Quc (lut nh ng, lut nh Minh)
nhng nh lm lut thi L bit tip thu c chn lc, sng to php lut Trung Quc ng thi kt hp vicc phong tc, tp
qun c th ca x hi Vit Nam, ha nhp chng vi h thng php lut, to nn nt ring bit c o ca b lut. Trong
phi k n ch ti sn gia v v chng trong thi k hn nhn
mt ch nh c sc c quynh quy nh tng i c th th hin gin tip thng qua cc iu 374, 375, 376 chng in
sn.Theo nh cc quy nh ti cc iu 374, 375, 376 th ti sn v chng baogm t i s n r i ng c a m i n g i c t h a
k t gi a nh v t i s n c hu ng v chng cng lm ra trong thi k hn nhn. S quy nh r thnh phn khi ti snchung,
ring r rng ca v chng l im rt tin b v c o ca php lut nhL v n vn c tip thu trong vic xy dng php
lut hin nay. Phn nh mtcch kh trung thc v iu chnh mt cch hp l mi quan h gia v v chng
ph hp vi thc t x hi Vit Nam, a v php l ca ngi v c ci thin hn hn so vi cc quan nim Nho gio qua
vic tha nhn quyn bnh ng v tisn gia v v chng.Ln u tin, php lut cng nhn cng nhn cng lao ng gp
vo vovic to ra ti sn chung ca v chng (ti sn v chng lm ra trong thi gian hnnhn) t cng nhn quyn s hu
ca ngi v i vi mt na ti sn hai v chng lm ra th hin qua cc quy nh ti iu 374: Nu in sn l ca
chngv v trc lm ra th chia lm hai phn, v trc v chng mi ngi mt phn, phn ca v trc th ring
cho con, cn phn chng li chia nh trc. Nu in sn l ca chng v v sau lm ra, th cng chia lm hai phn,
chng v v sau mi ngi mt phn, phn ca chng th chia nh trc, cn phn ca v sau th c nhn lm ca
ringv iu 375: cn in sn ca v chng lm thchia lm hai, v chng mi ngi c mt phn; phn ca v c nhn
lm caring. Vic chia i khi ti sn chung chng t rng s ng gp ca ngi v vo khi ti sn chung l ngang bng
vi ngi chng. S bnh ng cn thhin quyn nh ot ti sn chung. Vic ng tn ng ch th trong khi
tisn chung l c s to ra cc nng lc php l dn s ca ngi ph n. Phplut i hi phi c s ng ca c
hai v chng trong vic chuyn nhng tisn chung cho ngi khc. iu c minh chng qua cc bng chng
l ccvn t bn ti sn c ch k ca c v chng hoc cc t mu vn t v bn, cmc, trao i cc ti sn thc th
v cc in n thi nh L bao gi cng i his tha thun ca c hai v chng.Php lut triu L c quy nh bo
v cho quyn li ca ngi ph nrt tin b v gn vi php lut hin i iu cha tng c trong php lut phongkin Vit
Nam thi L Trn trc cng nh triu Nguyn sau ny v cng kh n g c t r on g ph p l u t p ho ng ki n Trun g
Q u c m c bi t l n h ng l triu i thnh tr nht ca Trung Quc trong lch s. Phi thy c rng
Quctriu hnh lut phn nh mt nt t duy tn k mi l cha tng c trong lch s.
b. Ch nh tha k
Q u c t ri u h n h l u t c n h ng q u y n h r t r r n g v c h nh t h a k Trong chng in sn ni trn, cc nh lm
lut thi L quy nh mt cch cth v cch thc lm cc loi vn t v chc th v ch ti sn ca v chng khigo ba, v
cc trng hp ny sinh quan h tha k v phng thc chia ti sn c tha k. Trong lnh vc tha k, quan im ca cc
nh lm lut thi L khgn gi vi cc quan im hin i v tha k. Quc triu hnh lut quy nh hai trnh t tha k nh
sau:
Tha k theo di chc:
V hnh thc di chc: c di chc ming v di chc vit (chc th). Theo tinhthn v ni dung ca iu 366, ngi lm chc th (cha,
m) phi t vit ly (nukhng bit ch th nh quan vin no trong lng x vit h) v phi c s chngkin cng ca quan vin
trong lng x th chc th mi hp php. Nguyn tc tdo lp di chc ca ngi tn trng c tn trng. Nhng
ngi con no chng quyn tha k bao nhiu l ty thuc vo ngi lp di chc quy nh. Ngoihnh thc vit, php lut cn
cho php lp di chc ming, l lnh ca ng b.
Tha k theo php lut
B lut quy nh khi cha m cht m khng c chc th hoc chc th v hiu th di sn c chia theo php lut. Cc iu
374, 375, 376, 380, 388 v mts iu khon khc cho bit c hai hng tha k: hng tha k th nht l cc con;hng tha k th hai
l cha m hoc ngi tha t.
Quan h hng tha k th nht ch pht sinh khi cha m u cht. Cc controng hng ny bao gm c con trai, con gi, con v
c, con v l, con nng hu(iu 388). Con nui cng c tha k khi trong vn t nhn nui con c ghi rcho tha k
in sn (iu 380) v khng tht hiu vi cha nui. Theo tinh thn iu 374, 388 th phn ca con v c u bng nhau, phn
ca con v l km phnca con v c v cng u bng nhau. Con nui c tha k bng na phn ca con , nu khng
c con m con nui cng cha m nui t b th c hngc, khng cng t b th c hng gp hai ln ngi tha
t ca cha m nui(iu 380). Ngi lm con nui h khc v c hng tha k ca cha mnui vn c hng bng
mt na ngi n tha t ca ngi tuyt t trong h cha m (iu 381).
Q u a n h t h a k t r o n g h n g t h a k t h h a i c h p h t s i n h k h i h n n h n khng c con v mt
ngi cht. Quan h tha k trong hng ny c quy nh ti cc iu 374, 375, 376. Ti sn ca v chng c hnh thnh t
3 ngun: Tisn ca chng tha k t gia nh nh chng; ti sn ca ngi v tha k t gianh nh v v ti sn do
hai v chng to dng trong qu trnh hn nhn (ti snchung). Khi gia nh tn ti, tt c ti sn c coi l ca
chung. Cn khi chngch t t r c ( ha y v c h t t r c ) t i s n c do b m d nh ch o c ch i a l m ha i phn bng

nhau, mt phn dnh cho gia nh bn chng/v lo vic t l (b m bn chng/v hoc ngi tha t bn chng/v gi). Mt phn
dnh cho v/chng p h ng d ng m t i ( nh n g k h ng c q u y n s h u ). Kh i ng i v / ch n g cht th phn ti
sn ny giao li cho gia nh bn chng. i vi ti sn do haingi to ra cng chia lm hai phn bng nhau: mt phn
dnh cho v/chng lmca ring; mt phn dnh cho v/chng chia ra nh sau: 1/3 dnh cho gia nh nhchng/v lo vic
t l; 2/3 dnh cho v/chng phng dng mt i, khngc lm ca ring, khi cht giao li cho gia nh bn
chng. Nh vy, php lut ghi nhn mt cch bnh ng s ng gp ca ngi v trong ti sn chung cav chng v bo v
quyn s hu hp php i vi ti sn do hai v chng lm ra.
Cu 10: Phn tch tnh dn tc trong B Quc triu hnh lut triu L
Theo t liu lch s, trc nh L cc chnh quyn Nh nc Vit t ch trc nh inh, L, Trnra i l s k tha, chuyn
giao chnh quyn t tp ond ng h n y s an g t p o n d n g h k h c. N h L s c t h n h l p h o n t o n khc.
l kt qu ca cuc khng chin chng Minh lu di, anh dng, v vangca dn tc. thc v c lp, v ton vn
lnh th ni sng t lu hnh thnhtim tng trong nhn thc ca mi ngi dn t Vit, ca chnh quyn Nh ncVit
t h i t ch L s . 20 n m b gi c Mi nh h , p b c , ng h o , i Vi t ginh li c bng bao nhiu xng
mu, nn thc dn tc cng c nu caov tr thnh nim t ho dn tc, thc h dn tc. thc t tn dn tc
nhhng v chi phi c lnh vc lp php. B QTHL tinh hoa ca lut php thi Ls tip thu t tng truyn thng dn tc,
thc t tn dn tc v mt nn vn ho pht trin khng thua km Trung hoa. Chnh v th, tnh dn tc c th hin rt r trong
QTHL.
Biu hin ca tnh dn tc:
Phong tc tp qun l ngun lut rt quan trng ca QTHL. Cc hngc l phong tc tp qun c Nh nc tha
nhn v ghi nhn trong php lutt h n h v n. C c n h l m l u t t ri u L t i p t hu c c gi t r v n h o c a d n
t c thng qua cc phong tc tp qun vn c t lu i v ang c thc hin trongcuc sng ca qun chng nhn
dn, a chng vo h thng PL ca triu nh.Vic p dng cc phong tc tp qun nh vy lm cho cc iu khon
ca blut ph hp, st vi thc t i sng, d hiu, d thc hin do c tnh kh thi cao.
QTHL l php lut hng Nho nhng c s bin i linh hot ph hp vi hon cnh ca nc ta. PLPKVN p dng
nhiu phong tc tp qun ca dntc. S d nh vy l do triu nh nhn thc r sc mnh ca qun chng nhndn i vi s
vng mnh ca x tc, s thnh suy ca triu nh. Vic p dng cc phong tc tp qun trong nhiu trng hp l c li cho s
vng mnh ca triinh. Mt khc, i vi cc phong tc truyn thng lin quan n kinh t, s hu,tha k th s thay
i khng h n gin. Nhng nhn t nh hng, chi phii sng hng ngy ca dn chng v gn v cht ch vi
cc phong tc tp qunkhc nh hn nhn, th cng t tin. Vic thay i cc phong tc c th vp phi s chng
i mnh m t cc tng lp nhn dn v l iu khng c licho s vng mnh ca triu nh. Phong tc tp qun
c p dng trong nhiutrng hp. VD: iu 314 QTHL quy nh vic nh hn rt ph hp vi phong tctp qun ca nc ta.
S nh hn ch coi l c hiu lc khi nh ngi gi nhn snh l m nh trai mang sang gi l l np trng. L trao v nhn
dn ci phithc hin mt cch trng th vi s c mt ca cha m trong khi PL nh ngquy nh vic nh hn nh gi phi
lm mt vn th phc p li hn th ca nhtrai mi c gi tr php l. iu ny r rng khng ph hp vi phong tc tp qunca
nhn dn ta.
Ngoi ra QTHL cn tip thu truyn thng tn trng ngi ph n ca dntc ta. QTHL tha nhn quyn ly hn ca ngi v
trong mt s trng hp nhtnh, tha nhn quyn c ti sn ring ca ngi ph n, QTHL cn c quy nhv tam bt
khiu ny th hin tnh nhn o, bc i, xut pht t phong tc,truyn thng tnh ngha v chng ca dn tc ta,
nhm bo v quyn li ti thiuca ngi v ph hp vi o l ngi Vit.
QTHL cn tip thu truyn thng con chu c quyn ra ring khi cha m c n s n g. The o P L TQ y l t i i
b t h i u. Tuy nhi n , P L t ri u L ch p nhn iu . iu 347 quy nh con ci 15 tui c cp rung t t nuisng
bn thn Do s kt hp cc phong tc tp qun lu i ca VN vi o c Nho gio, ho nhp chng vo h thng php lut
ca triu nh m mi quan hcha m v con ci trong QTHL khng c tnh cht tuyt i phc tng, tuyt i nh ot
nh Nho Gio.
N h v y, t nh d n t c c o v c s c l m c ho Q TH L kh n g ch l cng c thng tr ca ring giai cp
thng tr m thc s th hin ch, nguyn vng ca nhn dn thng qua cc phong tc tp qun truyn thng. l im tin b
v c o ca nh L. N th hin tnh c lp, sng to ca nhng nh lp php triu L, ng thi l s th hin ca quc
gia c ch quyn.
Bi 1:
TRNG HP 1: ng A khng cn cha m
A C:
+ phu gia in sn: 1200 m2 t
theo iu 375 BLHD: ngi th t gi: 1200/2=600 m2 t
b B c chiaa 1200/2=600m2 t
+tn to in sn: 2000/2=1000M2 T
ngi tha t gi: 1000/3=333.3 m2 t
b B: (2/3)*1000=66,7 m2 t
KT LUN: B B: 1266.7 M2 T V 1000M2 TI SN RING
NGI THA T: 933.3 M2

TRNG HP 2: NG A CN CHA M
+phu gia in sn: 1200m2
cha m A: 1200/2=600m2 t
b B: 600m2 t
+tn to in sn: 1000m2
b B: 666.7m2 v cha m A: 333.3m2
KT LUN: B B DC CHIA 1266,7 M2 T V C 1000M2 L TI SN RING
CHA M A: 933.3M2
BI 2:
(xin ni cht quan im c nhn: Nguyn tc phn chia:
1. Nhng ti sn do v, chng cng lm ra th chia i. V, chng khng phi l ngi tha k ca nhau v vy ngi cn sng s
nhn mt phn, phn ca ngi cht s chia tha k.
2. Trc khi chia tha k phi dnh 1/20 in sn lm t hng ha, phn cn li mi chia theo nguyn tc:
- Hng tha k th nht: cc con (hoc chu). Theo , con trai = con gi = v l; Con v l = con nng hu = con nui = 1/2 con .
- Hng tha k th hai: b m, hoc v, chng
3. iu 374 c ni n tha k th v, con chu s l ngi th v cha m nhn di sn ca ng b.) -> hi vng cc nguyn tc ny s
gip cc bn lm bi tt hn.
ti sn dc dng vo hng ha chim 1/20 tc 1500/20=75 m2
nh vy 2 v chng c 3 a con l X1,X2 V X3(CON NUI)(lu ng a v b b cht mi chia c cho cc con).
tng ti sn m 3 ngi con c chia sau khi tr i hng ha l 1425m2
vy X1+X2+X3=1425M2 (1)
X3 ch uc chia = 1/2 X1 v X2(do l con nui)=> X3=1/2X1 <=> 2X3=X1 (2)
t (1) v (2) ta c:
2X3+2X3+X3=1425
=> X3=285 M2
=>X1=X2=285*2=570M2.HT :nam27:
Rung t hng ha c s dng vo mc ch g theo qui nh ca B lut Hng c? Ai s l ngi c tha k rung t
hng ha ? Gii thch ti sao ? (2 im)
- Theo qui nh ca B lut Hng c rung t hng ha gm 1/20 in sn c s dng lo phn m cho ngi cht v h
hng. Phn cn li, ngi gi hng ha c s dng cho bn thn.
t hng ha khng c php mua bn. Ngi ngoi h khng bit m mua s c php ly li tin v tr in sn cho dng h
c in sn.
- V nguyn tc chung, t hng ha bao gi cng ch giao cho con chu ngi v c, ngi tha k rung t hng ha l con trai
trng, khng c con trai trng th giao cho con trai th, khi khng c con trai th th trao cho con gi. Khi ngi con trai trng
cht c giao cho chu trai trng v tip tc n i sau.
- Vic th cng l th hin lng thnh knh ca con chu i vi ng, b, cha, m. L th hin o hiu ca con chu vi ng b, cha
m.
Quyn li ca ngi ph n trong B LUT HNG C
Nm 1483, vua L Thnh Tng sai cc triu thn su tp tt c cc iu lut, cc php lnh ban b v thi hnh trong cc triu vua thi L s, son nh li, xy dng li thnh mt b
lut hon chnh. l b "Quc triu hnh lut" hay cn gi l b Lut Hng c. Lut Hng c ni ring v php lut thi L ni chung mang c th ca php lut i Vit, phn nh
chn thc v su sc tnh trng x hi nc ta th k XV v sau ny.
Tnh c th ca "Quc triu hnh lut" th hin r trong hai chng "H hn" v "in sn". Qua hai chng ny, cc nh lm lut coi trng c nhn v vai tr ca ngi ph n - iu
m cc b lut trc v sau khng my quan tm. C 53/722 iu lut (7%) bn v hn nhn - gia nh; 30/722 iu lut (4%) bn v vic hng ha, t l, tha k v s hu ti sn.
Nhng iu lut ny t nhiu cp n mt s quyn li ca ngi ph n trong x hi v trong gia nh.
Ngi v, trn l thuyt, b i hi phi l thuc vo chng v khng c lm iu g nu khng c s ch o hay ng ca chng. Nhng trn thc t, a v ca ngi v - chng
thay i nhiu ty thuc theo v tr x hi v kinh t ca h. Cng ging nh chng, ngi ph n Vit Nam xa c ti sn ring v tham gia cc hot ng kinh t. l iu khc bit vi
ngi ph n Trung Quc. Trong lao ng, ngi ph n c tr cng ngang bng vi ngi th nam, "khng c s phn bit v tin cng nht cho lao ng n ng vi n b"(1).
iu 23 trong "Quc triu hnh lut" quy nh tin cng nht cho n t l 30 ng. Vic tr cng ngang bng nh th r rng cho thy lao ng ca ph n c nh gi cao v v tr ca
ngi ph n c tn trng trong x hi.
Trong hn nhn, ngi ph n cng c th yu cu ly hn (m n kin).
iu 322 - "Quc triu hnh lut" ghi: "Con gi thy chng cha ci c c tt c th ku quan m tr snh l", nu "con r lng m cha m v, em tha quan, cho ly d". Trong gia
nh ngi v tng i bnh quyn vi ngi chng v do , hn nhn khng c coi l s chuyn giao hon ton c gi t gia nh bn ni ca mnh sang gia nh chng nh
Trung Quc. Khng nhng th, lut php cn bo v ngi ph n. H c php n nh ng chc xin ly hn trong trng hp chng khng chm nom, sn sc v trong 5 thng (1
nm - nu v c con). Nu v em n n cng ng th b lut cho php cng bc ly hn. Ngha l, ngi chng khng lm trn ngha v vi v th ngi v cng khng buc
phi lm trn bn phn ca mnh. Quy nh ny khng c trong bt k b lut no ca Trung Quc cng nh cc vn bn c lut trc hay sau triu L. Ngay c khi lut bt buc ngi
chng phi b v ngoi mun ch quan, iu 310 quy nh "V, nng du phm vo iu "tht xut" m ngi chng n nhn khng b th phi ti bim ty theo nng nh". Tuy
nhin, s khng th ly hn c nu nh khi phm vo iu tht xut ngi v ang trong ba trng hp (tam bt kh): tang nh chng 3 nm; khi ly nhau ngho m sau giu
c; khi ly nhau c b con m khi b li khng c b con tr v. ng thi, khi hai bn v chng ang c tang cha m th vn ly hn cng khng c t ra. Khi ly hn, con ci
thng thuc v chng, nhng nu mun gi con, ngi v c quyn i chia mt na s con. iu 167 - Hng c thin chnh th - quy nh r hnh thc thun tnh ly hn: Giy ly hn
c lm di hnh thc hp ng, ngi v v ngi chng mi bn gi mt bn lm bng. Vy l, bn cnh s ng thun ca cha m hay cc bc tn thuc rt quan trng th s ng
thun ca hai bn trai - gi cng l mt thnh t c nh lp php ch n.
Quan h nhn thn gia v v chng sau khi ly hn hon ton chm dt, hai bn u c quyn kt hn vi ngi khc m khng b php lut ngn cm.

Thng thng, nu ly hn khng do li ca ngi v th phn ti sn ring (gm c in sn v t trang), ngi v c quyn mang v nh mnh. Trong trng hp c li; thng th t
ngi v khng em theo ti sn hoc trong mt vi trng hp lut nh ngi v buc phi li ti sn cho chng, "ngi v m i gian dm, ti sn phi tr v cho chng"(2).
Ngoi ra, vic phn chia v tha k ti sn cn ty thuc vo vic v chng c con hay khng c con. Php lut quy nh c th cc iu 374, 375 v 376 (Quc triu hnh lut). Ti sn
ca v chng c hnh thnh t 3 ngun: Ti sn ca chng tha k t gia nh nh chng; ti sn ca ngi v tha k t gia nh nh v v ti sn do hai v chng to dng trong
qu trnh hn nhn (ti sn chung). Khi gia nh tn ti, tt c ti sn c coi l ca chung. Khi ly hn, ti sn ca ai, ngi c nhn ring v chia i ti sn chung ca hai ngi.
Cn khi chng cht trc (hay v cht trc) ti sn c do b m dnh cho c chia lm hai phn bng nhau, mt phn dnh cho gia nh bn chng/v lo vic t l (b m bn
chng/v hoc ngi tha t bn chng/v gi). Mt phn dnh cho v/chng phng dng mt i (nhng khng c quyn s hu). Khi ngi v/chng cht, th phn ti sn ny
giao li cho gia nh bn chng.
i vi ti sn do hai ngi to ra cng chia lm hai phn bng nhau: mt phn dnh cho v/chng lm ca ring; mt phn dnh cho v/chng chia ra nh sau: 1/3 dnh cho gia nh
nh chng/v lo vic t l; 2/3 dnh cho v/chng phng dng mt i, khng c lm ca ring, khi cht giao li cho gia nh bn chng. "Quc triu hnh lut" khng nhc ti
ng sn, ch cp ti in sn, theo V Vn Mu: "im ny cng d hiu v trong mt nn kinh t trng nng, cc ng sn khc ch l nhng vt c t gi tr". Song trong "Hng c
thin chnh th" (iu 258-259) khng gt hn cc ng sn ra ngoi tha k. "n nh nh ca ch c th chia lm hai, ngi sng c mt phn lm ch , ngi cht c mt
phn lm ni t l". "Cn n ca ni, phi cung vo vic t t v theo l dn tr n ming, cn tha bao nhiu cng chia cho v con". "Ca ni" y c hiu l vng, bc, la, vi,
thc la, ging chiu, s, mm thau... Nh vy, php lut ghi nhn mt cch bnh ng s ng gp ca ngi v trong ti sn chung ca v chng v bo v quyn s hu hp
php i vi ti sn do hai v chng lm ra.
Trong quyn tha k ti sn ca cha m li, php lut nh L khng phn bit con trai - con gi. Nu cha m mt c th ly 1/20 s rung t lm phn hng ha, giao cho ngi con
trng gi, cn li chia u cho cc con (iu 388); "ngi gi hng ha c con trai trng th dng con trai trng, khng c con trai trng th dng con gi trng" (iu 391).
"Rung hng ha giao cho con trai, chu trai, nu khng c th giao cho chu gi ngnh trng".
V vic p dng hnh pht "ng hnh" (3), c s phn bit gia n ng v n b: khng p dng hnh pht "trng" cho n b v p dng ring tng loi ti "" cho n ng v n b
(iu 1 - Quc triu hnh lut).
Tm li, b lut Hng c c ngha rt ln trong lch s ch phong kin Vit Nam. Php lut y v c bn c duy tr thi hnh nhng th k sau, cho n khi nh Nguyn ban
hnh b lut Gia Long th uy tn, tinh thn nhng iu khon lut Hng c vn cn sng trong dn gian. B lut y c nhng quy nh tng i tin b, cng nhn cho ngi ph n
trong x hi phong kin mt s quyn li v phn no bo v h i vi thi "trng nam khinh n"... C l v th m chng ta mi thy xut hin trong lch s nhng on Th im, H
Xun Hng, B huyn Thanh Quan... mnh m, mnh lit, kht khao by t tnh cm, m cng su sc, trm lng bit bao! H ln ting cho ngi ph n. H u tranh cho ngi ph
n... V cho n by gi, di thi i H Ch Minh, ngi ph n bnh ng vi nam gii, khng cn s "trng nam khinh n" na, quyn li ca ngi ph n c cng nhn
v bo v nh nam gii, th chng ta mi thy c nhng quyn li ca ngi ph n xa vn cn qu t i, h cn b g b, rng buc, chi phi bi bit bao nhiu nguyn tc o c
phong kin, nhng "tam tng, t c"... Tuy nhin, phi thy rng, nh nc thi L bt u nhn thy vai tr ln lao ca ngi ph n trong sn xut v trong cuc sng. l iu
tin b trong cc triu i phong kin Vit Nam.

NHNG GI TR TCH CC CA NHO GIO TRONG B LUT HNG C

(Ngun:Tp ch Khoa hc, i hc Quc gia H ni,
Chuyn san Kinh t - Lut, T.XX, No 4, 2004, trang 39-44)
Nguyn Minh Tun*
Quc Triu Hnh Lut thi L (hay cn c gi l B Lut Hng c) l b lut c nhiu nh khoa hc trong nc v nc ngoi nh gi rt cao v nhiu phng din trong lch s
phong kin Vit Nam. Lut php thi ny nghim n mc "ca ri ngoi ng khng ai nht, nh nh m ng m ca khng phi lo trm cp". y l B lut chu nh hng su
sc ca Nho gio, l B lut ra i trong thi im Nho gio c mc , iu kin v phm vi nh hng rng ri, su sc nht. C th khng nh rng Nho gio cng nh nhiu h t
tng khc lun cha ng nhng gi tr tch cc v hn ch. Trong phm vi bi vit ny, tc gi ch tp trung nghin cu nhng nh hng tch cc c bn ca Nho gio trong B lut
Hng c.
Quc Triu Hnh Lut l cng c quan trng xy dng v cng c nh nc qun ch trung ng tp quyn
Cc vua nh L, k t vua L Thi T (1428-1433) sau khi ln ngi u cao Nho hc. Thi L cc b kinh in v sch v lin quan ti Nho gio c du nhp t Trung Hoa v c
ph bin rng ri, v vy Nho gio c iu kin tr thnh c s l lun cho cc nh son tho lut php thi L.
S d thi L c bit l di thi cai tr ca vua L Thnh Tng c nh gi l thi k hng thnh nht trong thi k phong kin Vit Nam v tho mn 3 yu t: c mt v minh qun;
h thng quan li c ti v c c; v c mt h thng php lut nghim minh. y l mt thi k di nh nc rt mnh, v li ch dn tc duy tr mt khong thi gian rt di vng bng
xm lc, t nm 1427 - 1789 khng c chin tranh, sc m rng cng vc v pha Nam.
C th nhn thy lut php thi k no cng cp n vn bo v ch quyn quc gia, song vi Quc Triu Hnh lut, bo v ch quyn quc gia l xut pht t yu cu bo v ch
vng quyn ca Nho gio. Quc Triu Hnh Lut th ch quan im chnh danh ca Nho gio nhm buc quan li thc hin ng chc nng ch l t vn, ph t v thc thi quyn
lc ca nh vua theo ng cng v ca mnh. V lnh vc hnh chnh, nhng iu khon v ch cng v, qun l h khu, t ai c tp trung ch yu trong chng Vi ch,
chng H hn, chng in sn, chng Tp lut. iu 103 qui nh quan li c ngha v tuyt i trung thnh vi nh vua cng v b ti nh: ngha v tn knh nh vua (iu 102,
125, 126...); Ngha v thc hin mnh lnh ca nh vua mt cch nhanh chng, cn trng (iu 119, 122, 123); Ngha v phi lm trn bn phn cng v c giao v khng vt qu
chc phn (iu 121, 124, 174, 326, 521).
Quc Triu Hnh Lut qui nh nghim ngt cc nghi thc t l trong triu iu 104, 105, 106, 108, 109 v trng pht nhng hnh vi bt knh vi nh vua iu 118, 125, 126, 136;
trng pht nhng hnh vi tim l xm hi n c quyn ch thuc v nh vua iu 114, 135 nhm bo v v cao l vua ti.
Vt ln nhng hn ch v tnh giai cp, cn c vo hiu qu thc t ca vic t chc v hot ng ca b my nh nc lc by gi cho thy nh L, c bit di thi vua L Thnh
Tng xy dng c mt b my hon b nht trong lch s ch phong kin Vit Nam, pht huy c sc mnh tp th - mt b my m trn di ng lng, vua ra vua b ti ra
b ti.
B Lut Hng c bo v nhng gi tr o c Nho gio, c bit l o c trong gia nh.
Khng T a ra mt nhn nh ni ting khi lun bn v vai tr ca php lut trong mi lin h vi o c, ng cho rng: lut php ch l cng c dn dt bng chnh, chn chnh
bng hnh, dn chu m v s. Dn dt bng c, chn chnh bng l, bit s li tiu chun, dn mi bit t trng v vo n np Php lut ch khin ngi ta s m khng dm lm iu
c, cn dng c tr th ngi ta xc ng tn trong lng v t nguyn thc hin, khng phi v s php lut m l v s xu h trc ngi khc, s lng tm cn rt n cht dn, cht
mn[1]. Vit Nam v mt s nc ng, trong lun l v o c truyn thng u hng ti vic xy dng gia nh bn vng, lu di, mt trch nhim, mt lun l v o c m
tnh cm c nhn phi ph thuc vo . Con ngi va mi sinh ra phi l ngi con c hiu v thun ho - c cuc i u hin thn cho gia nh, ly cng vic xy dng gia nh
lm hnh phc cho chnh bn thn mnh. Hnh phc v danh d c nhn c gn cht vi hnh phc v danh d gia nh.[2]. Triu L c bit ch trng n vn gia nh, coi gia
nh l c s quan trng bc nht to lp k cng v n nh x hi.
Cng ging nh vn ch quyn quc gia, lut php thi k no cng iu chnh vn hn nhn v gia nh, nhng mc ch ca vic iu chnh vn hn nhn gia nh trong Quc
Triu Hnh Lut l nhm bo v ch tng php ca Nho gio. Nhng chun mc o c y c tp trung vo cc mi quan h c bn (Tam cng) vi nm c ch yu (Ng
thng). Quc Triu Hnh Lut iu chnh nhng quan h c bn v kt hn, ly hn, quan h nhn thn v quan h ti sn gia v v chng, gia cha m v con ci nhm bo v ch
tng php v cng l bo v thun phong m tc ca dn tc.
Php lut hnh s thi k nh L cho php ngi trong gia nh c che ch ln nhau, nghim cm s t co ng b, cha m - l o hiu truyn thng ca ngi Vit t ngn i
nay c th ch ho vo trong lut. Trong tm hn ca mi ngi Vit nam, ngay t tha lt lng c gio dc v ng x theo nguyn tc hiu - knh, con ci trong gia nh phi
knh trng, hiu thun vi ng b, cha m, bit knh trn nhng di, ngi Vit quan nim rng hiu l nhn cch con ngi, l gc ca nhn lun, l mt gi tr x hi cao qu[2;
tr.151]. iu 504 qui nh: Con chu t co ng b, cha m, n t t co ch c ti li g u x ti lu i chu xa, v t co chng cng b ti trn. T co ng b ngoi, cha m v ng
b cha m v bc tn trng v hng c thn ca chng, cng l n t t co ngi bc c thn ca ch, du vic c tht cng phi ti bim hay ti .; iu 485: "ng b cha m b
ngi ta nh, con chu nh li m khng b qu gy, b thng th khng phi ti. y l c im rt c sc ca Quc Triu Hnh Lut, th hin r u th ca o c, ngay c trong
trng hp c s xung t gia php lut v o c th o c vn c coi l ci gc iu chnh hnh vi ca con ngi.
Quc Triu Hnh Lut qui nh v tht xut (by trng hp ngi chng c php b v), y l nhng cn c m ngi v rt d mc phi. Cng trong b lut ny nh lm lut cng
qui nh 3 trng hp c bit (tam bt kh) buc ngi chng khng c php b v: tang nh chng c 3 nm; Trc khi ly chng th ngho, sau tr nn giu c; Trc
khi lp gia nh c h hng thn thch sau khng cn b con tr v. V mt k thut lp php, hai iu lut ny tng chng nh rt xa nhau, nhng ch vi mt iu lut qui nh
tam bt kh nh lm lut hon thnh xut sc vic bo v s n nh ca gia nh, bo v ch tng php, hn ch vic ph v trt t gia nh ca Nho gio v th m lu gi c
nhng gi tr o c trong gia nh, cng l nhng gi tr o c ca Nho gio.
S kt hp gia L v Hnh l mt c trng ni bt ca Quc Triu Hnh Lut:
Quc Triu Hnh Lut l b lut tng hp bao gm nhiu lnh vc php lut khc nhau. Nh lm lut thi k ny cha c thc phn chia thnh cc ngnh lut c th theo cch phn loi
ca t duy php l hin i, cc iu lut iu chnh ch yu c th hin di dng lut hnh s khi iu chnh cc lnh vc php lut (ni nh GS. V Vn Mu th B lut Hng c l

b lut mang tnh hm hn[3]. Quc Triu Hnh Lut ra i trn c s ca o Nho, nn trong nhng qui nh ca Quc Triu Hnh Lut th hin s tip thu cc quan im ca l gio
phong kin, ph hp vi cc hnh pht c qui nh trong b lut. Khng T khng nh L l phm tr vn ho, l ci c sau do bn tnh ca con ngi qui nh. V vy L trc ht
c hiu l nhng nghi l, nhng qui phm o c qui nh quan h gia ngi vi ngi theo trt t danh v x hi cht ch thi nh Chu. L c xem l l phi, l bn phn m
mi ngi c ngha v phi tun theo. V nh vic hiu tho vi cha m, vic ho thun anh em, vic thu chung cng chng v, vic tn ngha gia bn b, cao hn L c hiu l k
cng php nc, l trt t x hi qui nh hnh vi ca mi con ngi. Nh c L m mi ngi c c s bn vng tit ch nhn tnh, thc hin nhn ngha i... Nh c L, con
ngi c th t mnh nui dng tnh tnh thnh tp qun, thi quen o c truyn thng.[4]
Tip thu quan im L ca Nho gio, cc nh lm lut triu L a ra nhng qui nh v hnh pht cht ch nhm bo v l gio phong kin. Trong gia nh, nhng hnh vi vi phm o
l ca Nho gio cng b qui nh phi chu hnh pht theo h thng hnh pht ng hnh iu 1, l hnh pht t nh n nng nh: Suy, trng, , lu, t. cho gio l ca o Nho
c mi ngi tun theo mt cch trit , nh lm lut dng n nhng hnh pht rt nng trng tr nhng hnh vi tri vi o l Nho gio. Ngoi x hi, chu nh hng t
tng trung qun ca Nho gio, Quc Triu Hnh Lut a ra cc hnh pht cho nhng ngi phm vo k cng php nc v trt t x hi, mu m lm vic i nghch, mu m theo
gic phn nc phi chu hnh pht cao nht l x t iu 411, 412.
Vic qui nh cht ch nhng l nghi trong gia nh, ngoi x hi v trng pht nghim khc nhng ngi xm hi l nghi th Quc Triu Hnh Lut th hin s kt hp cht ch gia L
v Hnh. Qua , B lut bo v gi tr o c truyn thng ca dn tc nh lng hiu tho, s tn knh ng b, cha m ca con chu; s ho thun chung thu gia v chng; s
knh nhng ho thun gia anh ch em, truyn thng tn s trng o. ng thi cc qui nh nghim khc p dng trong mi vi phm l nghi gia nh ca Quc Triu Hnh Lut c tc
ng rt ln n s t iu chnh hnh vi trong gia nh khin h sm c thc v ngha v, trch nhim vi bn thn v lm trn bn phn tng v tr c th vi gia nh mnh. Nh
vy, b lut h tr c lc cho s gio dc o c trong gia nh, trong x hi, dng php lut xy dng, cng c nhng chun mc v gi tr o c truyn thng.
B lut Hng c quan tm n li ch ca con ngi trong vic iu chnh cc quan h x hi:
Cch y 2500 nm, Khng T cp n vn con ngi. Hc thuyt nhn ca ng l hc thuyt v con ngi. Khng T l ngi rt ch trng n vai tr ca con ngi. ng
coi con ngi l con ngi cho d ngi l n l. y l quan im ht sc tin b, v cho n hn 200 nm sau ny, Aritstot vn xem n l ch l cng c bit ni (voiced
instrument). Nh vy, c th thy trit l ca phng ng ni chung v trit l ca Vit Nam ni ring l trit l nhn sinh, l trit l ca chnh tr o c, m h t tng ca Nho gio l
mt trong nhng h t tng tiu biu ca Phng ng. Mc d khng trnh c nhng nh hng v giai cp, nhng tin b hn c l nhng nh lm lut triu L a ra nhiu
qui nh bo v cc li ch c bn ca con ngi trong x hi c bit l tng lp di. Nhng qui nh ny gip ta thy r c tnh x hi su sc ca nh nc phong kin Vit Nam.
Th d: Quc Triu Hnh Lut c nhng iu lut bo v quyn lm dn t do ca dn inh, v nhng hnh pht c th nhm chng li s v l i vi dn inh v nhng thng dn ni
chung (iu 165: iu 453; iu 365...); Cc iu lut trong b lut triu L cn x pht rt nghim khc i vi nhng k xm phm tnh mng, sc kho ca ngi khc m khng phn
cp theo a v x hi i vi nhng k phm ti (iu 467; iu 470...). Bn cnh , Quc Triu Hnh Lut cng bo v danh d v nhn phm ca con ngi trong x hi. c bit l
nhng hnh vi xm phm danh d, nhn phm ca quan li, nhng ngi thuc hong tc v h hng rut tht u b p dng nhng hnh pht rt nghim khc (iu 473). Quc Triu
Hnh Lut chu nh hng ln t tng ca Khng - Mnh, c bit l t tng v trch nhim ca nh cm quyn vi dn, v mc tiu tr quc v thi bnh thin h. Nhng iu lut
trong Quc Triu Hnh Lut xc nh trch nhim ca nh nc thng qua trch nhim ca h thng quan li nhm m bo cuc sng ti thiu ca ngi ngho kh trong x hi (iu
294; iu 295).
Quc Triu Hnh Lut mang m tnh cht nhn o:
Ch ngha nhn o ca Khng T - nhn hc, m ht nhn l ch hiu - l quan h huyt thng t nhin ca con ngi, quan h huyt thng t nhin ny l c s cho ch ngha nhn
o ca Khng T, c nh hng mnh m vo Vit Nam. N c tnh hp l khi Khng T kt hp nhn i (o c), huyt thng (quan h t nhin) v ch ng cp (chnh tr)
li vi nhau; v nhn i l cht keo gn cht mi quan h ngang dc ca x hi [5; tr.215-218]. "Nhn" l phm tr trung tm ca ton b hc thuyt Khng gio. Khng T ni nhiu
n ch Nhn v coi Nhn l cao ngt, l rng n su thm ca o c con ngi. T tng nhn o th hin trong Quc Triu Hnh Lut trc tin cc qui nh phn nh chnh
sch hnh s khoan hng i vi ngi phm ti l ngi gi, ngi tn tt v tr em cng nh i vi ngi phm ti tuy cha b pht gic t th. Th d: iu 16 Quc Triu Hnh
Lut khng qui nh mc khoan hng chung cho cc tui, m qui nh cc mc khoan hng khc nhau tu theo tui v mc tn tt ca h; iu 17 Quc Triu Hnh Lut
cn qui nh: "Khi phm ti cha gi c tn tt, n khi gi c tn tt mi b pht gic th x theo lut gi c tn tt.Khi ni b th gi c tn tt cng th. Khi cn b nh phm ti n
khi ln mi pht gic th x ti theo lut lc cn nh. Quc Triu Hnh Lut cn th hin chnh sch khoan hng i vi ngi phm ti tuy cha b pht gic v t th trc (tr phm ti
thp c hoc git ngi ). iu 18 v iu 19: "Phm n trm ti vt ca ngi sau li t th vi ngi mt ca th cng coi nh l th ca quan". iu21, 22, 23, 24 ca Quc Triu
Hnh Lut qui nh cho chuc ti bng tin (tr hnh pht nh roi v cho rng nh roi c tnh cht rn bo dy d nn khng phi cho chuc). Bin php ny mang tnh cht nhn o, ln
u tin c qui nh trong Quc Triu Hnh Lut p dng cho nhng i tng c u i v c khoan hng.
c bit hn na trong Quc Triu Hnh Lut t ra mc hnh pht dnh cho ngi phm ti l ph n v hnh pht i vi ph n c thai cng phn nh tnh cht nhn o. iu 1 qui
nh trng hnh ch n ng phi chu: T 60 cho n 100 trng, chia lm 5 bc: 60 trng, 70 trng, 80 trng, 90 trng, 100 trng, tu theo ti m thm bt. X ti ny c th
cng vi ti lu, ti , bim chc, hoc x ring ch n ng phi chu. Qui nh ny c nh gi rt cao v s tin b ca n, nu t n trong mi lin h vi quan nim phong kin
(chu nh hng ln ca tng Nho gio) v a v thp km ca ngi ph n so vi ngi chng trong gia nh. Tnh nhn o cn c th hin ch cho php hon hnh pht i
vi ph n ang c thai v 100 ngy sau khi sinh con. iu 680: "n b phi ti t hnh tr xung nu ang c thai, th phi sinh sau 100 ngy mi em hnh hnh. Nu cha sinh
m em hnh hnh th ngc quan b x bim hai t; ngc qun b lm bn cc inh. D sinh ri , nhng cha hn mt trm ngy m em hnh hnh, th ngc quan v ngc li b
ti nh hn ti trn hai bc. Nu 100 ngy m khng em hnh hnh, th ngc quan hay ngc li b ti bim hay ti pht..
Quc Triu Hnh Lut th hin tnh phn nh su sc v tinh t m tiu biu l s kt hp cht ch gia Nho gio v phong tc tp qun, gia lut v tc l:
S d B Lut Hng c c c sc sng lu di, c nhiu nh nghin cu nh gi cao v b lut ny mang tnh phn nh rt su sc. B Lut Hng c th hin c c
trng vn ho ca dn tc, nhiu qui nh trong B lut th hin tnh sng to cao ca nh lm lut. Mc d chu s nh hng su sc ca B ng Lut s ngh thi nh ng,
nhng trong s 722 iu ca Quc Triu Hnh Lut th c n 315 iu (chim gn mt na tng s iu lut) l khng tm thy trong B lut ca nh ng.
Quc Triu Hnh Lut va tip thu c chn lc t tng ca Nho gio va pht huy nhng phong tc tp qun tt p ca dn tc mnh. Th d: iu 40: Nhng ngi min thng du
(min ni, min ng bo dn tc t ngi c tr) cng phm ti vi nhau th theo phong tc x y m nh ti. Nhng ngi thng du phm ti vi ngi trung chu (min trung du v
min ng bng) th theo lut m nh ti.. C th ni y l iu lut th hin r nht tnh sng to ca nh lm lut, lut php d c hon b n u cng khng th ph nhn hoc thay
th hon ton vai tr ca phong tc tp qun vn d tn ti trc c khi c lut. Mt vn na cn phi khng nh l nh lm lut thi k ny nhn thc r c sc mnh ca
qun chng nhn dn. Nho gio nh gi cao vai tr ca dn vi vic cai tr v a v ca nh vua, ca vic cng c v duy tr a v x hi theo giai cp phong kin. Khng T trong sch
Lun ng cao vai tr ca lng dn - l mt yu t quan trng quyt nh n s thnh suy ca triu i trong ba yu t lng thc, binh lc, v lng tin ca dn chng, th Khng T
quan nim lng tin ca dn chng l yu t quan trng nht[5]. Vic coi trng sc mnh ca qun chng nhn dn thng qua vic bo v thun phong m tc ca t nc cng l mt
cch nh L n nh x hi v lm cho dn cng, nc thnh, mt kha cnh khc ta cng thy nh cm quyn cng khng di g thay i hoc ph nhn nhng tp tc v nu
lm vy t khc triu nh s vp phi s chng i mnh m t pha dn chng.
Ngay khi lm th tc kt hn, nh lm lut rt tn trng v tha nhn nhng phong tc tp qun tt p ca dn tc, cc nghi l kt hn gm: L ngh hn: L chm mt (dm hi); L nh
thn: Vn danh; L np trng: L dn ci; L thn nghinh: L n du.Cc nghi l ny dn tr thnh phong tc ci hi ca ngi dn Vit Nam v c lu truyn t i ny sang
i khc. iu ny hon ton ph hp vi tp qun ngi Vit v va hp vi l ngha. Quc Triu Hnh Lut tip thu nhng phong tc tp qun ca dn tc phn nh kh trung thc
v iu chnh mi quan h gia v - chng ph hp vi thc t x hi Vit Nam c biu hin thng qua quyn bnh ng v ti sn (iu 374, 375, 376) v quyn s hu vi ti sn
ring (iu 374, 377, 375 ,376) quyn s hu vi ti sn chung (iu 375) ; b lut cn qui nh s rng buc trch nhim ca ngi chng vi gia nh, qua bo v quyn v li ch
hp php ca ngi v (iu 308, 309 , 482, 405)
Ln u tin trong lch s ngi ph n c php lut qui nh mt loi quyn c bit: quyn b chng: iu 308 qui nh: "Phm chng b lng v 5 thng khng i li (v c
trnh vi quan s ti v x quan lm chng ) th mt v". Ti sao lut qui nh r quyn ny nhng thc t s lng ly hn trong x hi phong kin rt t. Chng ti cho rng c th cha
chc ngi ph n s dng nhng quyn ny nhiu, nhng qui nh nh vy quyn li ca ngi ph n c bo m v quan trng hn n cng tr thnh c s ngi
chng phi thc hin tt ngha v ca mnh i vi v, vi gia nh. y l qui nh ni bt phn nh tnh sng to ca nh lm lut nhm duy tr trt t n nh trong gia nh.
R rng Nho gio du nhp vo Vit Nam tr thnh Nho gio Vit Nam, mang sc thi ca ngi Vit ch khng cn l th Nho gio nguyn bn na. ng nh mt nh nghin cu
nhn xt Nho gio nc ta nh nhng lp trm tch an xen, bn cht ly nhau, gn nh mt khu rng nhit i rm rp[6]. iu c chng minh bng vic triu L vn
dng mt cch hp tnh, hp l nhng gi tr truyn thng vn ho ca dn tc trn c s tip thu c chn lc cc gi tr ca Nho gio v th hin c tinh thn c lp v sng to ca
triu nh trong vic xy dng Quc Triu Hnh Lut p ng c lng t tn dn tc ca mi tng lp nhn dn.
KT LUN
Quc Triu Hnh Lut l b lut c nhng thnh tu to ln, c nhng nt ring bit, th hin c o bn sc dn tc v tnh c lp ca mt quc gia c ch quyn. y l b lut
khng nh c gi tr v v th ca mnh trong lch s h thng php lt ca dn tc v trn th gii bi nhng gi tr tin b ca n vt trc thi i by gi, v mang tnh nhn o
nhn vn su sc ca ngi Vit. Nhng gi tr trong Quc Triu Hnh Lut th hin nhiu kha cnh khc nhau, bao trm ln tt c cc lnh vc kinh t v x hi. S nh hng t
tng Nho gio c in m trong nhiu quy phm php lut c ghi nhn trong Quc Triu Hnh Lut, khng ch di kha cnh nh gia nh v x hi m n cn c tri rng ra
di kha cnh kinh t bng nhng chnh sch trong nng nghip, chnh sch qun in, chnh sch an dn, chnh sch n nh sn xut nng nghip. Vic nghin cu nhng nh hng
ca Nho gio trong B Lut Hng c khng nhng gip ta l gii mt cch su sc nhiu lnh vc php lut, ch nh php lut, qui phm php lut m cn gp phn quan trng b
sung nhng c s l lun cn thit i vi qu trnh xy dng php lut v thc hin php lut nc ta hin nay.
Ths Nguyn Minh Tun