Professional Documents
Culture Documents
TRNG I HC KHOA HC
T VN HON
GI TR LN NHT, GI TR NH NHT
V
MT S NG DNG
Chuyn ngnh:
M s:
60.46.40
http://www.lrc-tnu.edu.vn
http://www.lrc-tnu.edu.vn
Ga tr ln nht, gi tr nh nht
v
Mt s ng dng
T Vn Hon
Khoa Ton HKH Thi Nguyn
E-mail:tvhoanbs@gmail.com
Ngy 1 thng 9 nm 2011
http://www.lrc-tnu.edu.vn
Mc lc
Phn chun b
1.1
. . . . . . .
1.2
1.3
Hm li v Bt ng thc Jensen
. . . . . . . . . . . . . . . . 27
31
2.1
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
2.2
2.3
Phng php o hm
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
2.3.1
Hm mt bin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
2.3.2
Hm li . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
2.3.3
Hm nhiu bin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
2.4
2.5
. . . . . . . . . . . . . . . . 50
2.5.1
. . . . . . . . . . . . . . . . . 50
2.5.2
. . . . . . . . . . . . . 52
66
3.1
Xy dng li mt s bt ng thc c in . . . . . . . . . . . 66
3.2
1
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn
http://www.lrc-tnu.edu.vn
m u
Bi ton tm gi tr ln nht hoc nh nht hay tm cc tr mt biu thc
c t lu, nhng lun xut hin trong mi lnh vc ca ton hc. Trong
chng trnh ton ph thng, bi ton tm gi tr ln nht hoc nh nht tri
di hu ht cc cp hc, c mt tt c cc b mn S hc, i s, Gii
tch, Hnh hc v Lng gic. c bit, trong k thi i hc, Hc sinh gii
quc gia v quc t thng c bi xc nh cc tr mt biu thc no . Bi
vy, bi ton tm gi tr ln nht hoc nh nht l mt trong s nhng bi
ton c rt nhiu ngi thuc nhiu lnh vc quan tm n.
Cc bi ton tm gi tr ln nht hay nh nht mt biu thc rt phong ph,
a dng, i hi vn dng nhiu kin thc v vn dng sao cho hp l, i
khi rt c o. Hn na, bi ton xc nh gi tr ln nht hoc nh nht
cn lin quan n s nh gi, tm ci chn hoc xt xem biu thc s c
tnh cht g khi n t cc tr. Chnh v th, phng php xc nh gi tr ln
nht hay nh nht mt biu thc s rt thit thc i vi nhng ai mun tm
hiu su v ton s cp.
p ng nhu cu hc tp v ging dy mn ton bc ph thng, lun
vn t vn : Trnh by mt s phng php tm gi tr ln nht hoc
nh nht mt biu thc. Qua lun vn cng a ra vic vn dng cc kt
qu t c gii quyt mt s bi ton lin quan.
Ni dung ca lun vn c chia ra lm ba chng.
Chng I dnh gii thiu khi nim v mt vi phng php chng minh
bt ng thc vi cc v d tng thch. ChngII dnh trnh by v gi
tr ln nht v nh nht. y l chng trng tm gii thiu v cc phng
php tm gi tr ln nht v nh nht. C th mc 2.1 tp trung gii thiu mt
s bi ton chn lc tm gi tr ln nht v nh nht bng phng php bt
ng thc. Mc 2.2 gii thiu iu kin t cc tr ca hm a thc hai bin
bc hai v cc v d lin quan. Mc 2.3 gii thiu phng php o hm tm
gi tr ln nht v nh nht i vi hm mt bin, hm li, hm nhiu bin
v cc sng tc bi tp tng ng. Mc 2.4 gii thiu mt s bi ton tm c
tr bng phng php ta im, ta vc t hoc da vo tnh c bit
ca hnh hc. Mc 2.5 gii thiu mt s bi ton tm gi tr ln nht v nh
nht qua vn dng cc hm lng gic v trnh by phng php sng tc
http://www.lrc-tnu.edu.vn
3
mt s bi ton cc tr trong tam gic qua a thc bc ba.
Chng III tp trung trnh by mt vi ng dng cc kt qu t c. Nh
chng minh li cc bt ng thc c in qua vic vn dng khi nim cc
tr tip theo gii thiu cc ng dng bi ton cc tr trong vic gii phng
trnh, bt phng trnh, h phng trnh v h bt phng trnh.
D rt c gng, nhng chc chn ni dung c trnh by trong lun
vn khng trnh khi nhng thiu xt nht nh v em rt mong nhn c
s gp ca cc thy c gio v cc bn.
Lun vn c hon thnh di s hng dn ca PGS.Ts. m Vn Nh.
Em xin chn thnh cm n thy v s gip nhit tnh t khi xy dng
cng, vit v hon thnh lun vn.
Em xin cm n chn thnh ti Trng i hc Khoa Hc Thi Nguyn,
ni em nhn c mt hc vn sau i hc cn bn.
Tip theo, em xin chn thnh cm n cc thy c phn bin c v
gp kin cho lun vn em hon thin lun vn ca mnh.
Li cui xin chc sc khe tt c cc thy cc c, chc thy c lun hon
thnh tt nhim v c giao.
Chn thnh cm n!
Thi Nguyn, Ngy 1 thng 09 nm 2011.
Ngi thc hin
T Vn Hon
http://www.lrc-tnu.edu.vn
Chng 1
Phn chun b
1.1
b. a c gi l ln hn b, k hiu
a > b, nu hiu a b l mt s dng; a c gi l ln hn hoc bng b,
k hiu a > b, nu hiu a b l mt s khng m; a c gi l nh hn
b, k hiu a < b, nu hiu a b l mt s m; a c gi l nh hn hoc
bng b, k hiu a 6 b, nu hiu(
a b l mt s khng dng.
a khi a > 0
Gi tr tuyt i ca a l |a| =
a khi a < 0.
nh ngha
Tnh cht
1.1.2. Vi cc s thc
a>b
a>b
a>b
|a| > |b|
Vi
ab>0
a+c>b+c
a2n+1 > a2n+1
a2n > a2n
a=b
a>b.
ac > bc
ac < bc.
= a > c.
(
>0
|a| 6
6 a 6 .
a>b
a > b, c > 0
c<0
a > b, b > c
4
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn
http://www.lrc-tnu.edu.vn
5
Mnh
1.1.3. Vi cc s thc
a, b, c, x, y, z v d 6= 0 c cc ng nht thc
sau y:
(i)
(ii)
(a + b)2 = a2 + 2ab + b2
(a b)2 = a2 2ab + b2 .
(iii)
(a + b)3 = a3 + 3ab(a + b) + b3
(iv)
a2 b2 = (a b)(a + b).
(v)
(vi)
(vii)
(viii)
(a b)3 = a3 3ab(a b) b3 .
a3 b3 = (a b)(a2 + ab + b2 ) v a3 + b3 = (a + b)(a2 ab + b2 ).
(a2 + b2 )(x2 + y 2 ) = (ax + by)2 + (ay bx)2 .
(a2 + b2 + c2 )(x2 + y 2 + z 2 ) = (ax + by + cz)2 + (ay bx)2 + (bz
cy)2 + (cx az)2 .
a
|a|
|ab| = |a||b|, | | =
d
|d|
(i)
(ii)
1.1.4. Vi cc s thc
a, b, c, x, y, z
d 6= 0 c cc kt qu sau:
a2 + b2 > 2ab.
(a2 + b2 )(x2 + y 2 ) > (ax + by)2 .
(iii)
(iv)
Bi gii: (i) Bi v
khi
a = b.
http://www.lrc-tnu.edu.vn
3
(i) a + b + c > 3 abc.
p
3
(ii)
(a + x)(b + y)(c + z) > 3 abc + 3 xyz.
p
3
(iii)
(a + x + u)(b + y + v)(c + z + t) > 3 abc + 3 xyz + 3 uvt.
p
p
4
3
3
3
Bi gii: (i) V a + b + c +
abc
>
2
ab
+
2
c
abc
>
4
abc
abc nn
3
3
3
a + b + c + abc > 4 abc hay a + b + c > 3 abc.
(ii) Nu mt trong ba s a + x, b + y, c + z bng 0, chng hn a + x = 0, th
a = x = 0 v bt
Xt a + x, b + y, c + z 6= 0 :
ng thc hin nhin ng.r
a
b
c
abc
+
+
>33
+
+
>33
3
abc + 3 xyz
cng v theo v c 3 > 3 p
. T y suy ra (ii).
3
(a
+
x)(b
+
y)(c
+
z)
p
p
3
3
(iii) V
(a
+
x
+
u)(b
+
y
+
v)(c
+
z
+
t)
>
(a + x)(b + y)(c
+ z)+
p
3
3
3
uvt nn 3 (a + x + u)(b + y + v)(c + z + t) > abc+ 3 xyz+ uvt.
B
1.1.5. Vi
(i)
(ii)
(iii)
(iv)
(v)
1
1
2
+
>
khi ab > 1.
1 + a2 1 + b2
1 + ab
1
1
1
3
+
+
>
khi a, b, c > 1.
1 + a2 1 + b2 1 + c2
1 + abc
1
1
1
+
>
.
(1 + a)2 (1 + b)2
1 + ab
1
1
2
+
6
(1 + a)2 (1 + b)2
1 + ab
khi
ab 6 1.
1
1
1
3
+
+
6
(1 + a)2 (1 + b)2 (1 + c)2
1 + abc
khi
a, b, c 6 1.
http://www.lrc-tnu.edu.vn
7
(vi)
1
1
2
1
1
+
> r
+
+
v
a + b 2
1 + a2
1 + b2
1 + a2
1 + b2
1+
2
1
3
1
>r
khi a, b, c > .
a + b + c 2
2
1 + c2
1+
3
1
2
1
+
>
khi ab > 1.
1 + a2 1 + b2 1 + ab
1
1
2
2
+
>
>
1 + b2
1 + ab 1 + abc
1 + a
1
1
2
2
(ii) V a, b, c > 1 nn t
ta suy ra
+
>
>
1 + b 2 1 + c2
1 + bc
1 + abc
1 + 1 > 2 >
1 + c 2 1 + a2
1 + ca 1 + abc
1
1
1
3
+
+
>
.
1 + a2 1 + b2 1 + c2
1 + abc
2
2
(iii) Bt ng thc tng ng vi bt ng thc (ab 1) + ab(a b) > 0.
1
1
1
Vy
+
>
.
(1 + a)2 (1 + b)2
1 + ab
0. Vy
1
1
2
2
+
6
6
2
2
(1 + b)
1 + ab
1 + abc
(1 +1 a)
1
2
2
+
6
6
(v) V a, b, c 6 1 nn t
ta
2
2
(1
+
b)
(1
+
c)
1
+
bc
1
+
abc
1
1
2
2
+
6
6
(1 + c)2 (1 + a)2
1 + ca
1 + abc
1
1
1
3
suy ra
+
+
6
.
(1 + a)2 (1 + b)2 (1 + c)2
1 + abc
1
0
2 3/2
vi x > 0 c y = x(1 + x )
< 0. Vy y n
(vi) Hm s y =
2
1+x
2x2 1
2
2 5/2
2 3/2
iu gim. Ta li c y = 3x (1 + x )
(1 + x )
=p
>
(1 + x2 )5
1
1
1
0 khi x > v nh vy y l hm li. Vy
+
>
2
1 + a2
1 + b2
2
1
1
1
3
r
r
v
+
+
>
a + b 2
a + b + c 2
1 + a2
1 + b2
1 + c2
1+
1+
2
3
http://www.lrc-tnu.edu.vn
8
khi
1
a, b, c > .
2
1.2
1.1.7. Khi
Bt ng thc c in
S dng Bt ng thc Cauchy hoc Bt ng thc Bunhiakowski vi 3 s
hng trong tng hoc tch, xem B 1.1.4 v B 1.1.5, chng minh
bt ng thc mi.
V d
1 1 1
9
+ + >
.
a b c
a+b+c
1 1 1
3
3
theo Bt ng
Bi gii: Ta c a + b + c > 3 abc v
+ + >
3
a b
c
abc
1 1 1
9
thc Cauchy. Vy
+ + >
.
a b c
a+b+c
V d 1.2.2. [Russia MO 2000] Chng minh rng nu a, b, c > 0 tha mn
2
2
2
nn ch cn chng minh a + b + c + 2( a +
b + c) > 9. Tht vy, t
2
2
2
suy ra a + b + c + 2( a +
b + c) > 3(a + b + c) = 9. Du = xy ra
khi v ch khi a = b = c = 1.
V d
1.2.3. Gi s
a
b
c
9
+
+
>
.
(b + c)2 (c + a)2 (a + b)2
4(a + b + c)
http://www.lrc-tnu.edu.vn
9
Bi gii: S dng Bt ng thc Bunhiakowski ta c ngay bt ng thc
(a + b + c)
a
b
c
b
c 2
a
+
+
>
+
+
.
(b + c)2 (c + a)2 (a + b)2
b+c c+a a+b
a
b
c
a2
b2
c2
+
+
=
+
+
b+c a+c a+b
ab + ac ba + bc ca + cb
3
(a + b + c)2
> . T y suy ra bt ng thc cn chng minh.
>
2(ab + bc + ca) 2
Tng t, ta li c
V d
1.2.4. Cho
T >
a4 + b4 + c4 > a3 + b3 + c3 .
+ b3 + c3 ) = (a3 + b3 + c3 )(a + b + c) > (a2 + b2 + c2 )2 v
3(a + b + c ) > (a + b + c)2 = 9 suy ra a3 + b3 + c3 > a2 + b2 + c2 . Do bi
(a4 + b4 + c4 )(a2 + b2 + c2 ) > (a3 + b3 + c3 )2 nn a4 + b4 + c4 > a3 + b3 + c3 .
ng thc xy ra khi a = b = c = 1.
Tht vy, t 3(a
2
2
2
V d
1.2.5. Gi s
r
abc + bcd + cda + dab >
a2 + 1
+
2
b2 + 1
+
2
c2 + 1
+
2
d2 + 1
.
2
a2 + 1 b2 + 1 c2 + 1 d2 + 1 (a + b + c + d)2
+
+
+
=
= a + b + c + d.
a+b
b+c
c+d
d+a
a+b+c+d
http://www.lrc-tnu.edu.vn
10
a2 + 1 b2 + 1 c2 + 1 d2 + 1
Li c bt ng thc 2 a + b + c + d
+
+
+
>
a
+
b
b
+
c
c
+
d
d
+
a
2 + 1 2 theo Bt ng thc Bunhia2 + 1 + b2 + 1 + c2r
+ 1 + dr
r
r
2
2
2
a +1
b +1
c +1
d2 + 1
akowski. Vy a+b+c+d >
+
+
+
.
2
2
2
2
V d
Do bi
a2 b + a2 b + a2 c + a2 c + bc > 5a
b2 a + b2 a + b2 c + b2 c + ac > 5b
c2 b + c2 b + c2 a + c2 a + ab > 5c
http://www.lrc-tnu.edu.vn
11
v suy ra
b2 a + b2 a + a2 b + a2 b + c > 5ab
b2 c + b2 c + c2 b + c2 b + a > 5bc
a2 c + a2 c + c2 a + c2 a + b > 5ca
v suy ra
1
1
1
9
+
+
>
.
b(b + a) c(c + b) a(a + c) 2(ab + bc + ca)
9
c(a + b) + ab a(b + c) + bc b(c + a) + ca
+
+
>
b(b + a)
c(c + b)
a(a + c)
2
c b a
a
b
c
9
hay
+ + +
+
+
> v n tng ng bt ng
b a c a+b b+c c+a
2
a
b
c
15
c+b b+a a+c
+
+
+
+
+
> . Theo Bt ng
thc
b
a
c
a+b b+c c+a
2
a+b
a
b+c
b
c+a
c
thc Cauchy ta c
+
> 1,
+
> 1,
+
> 1.
4a
a+b
4b
b+c
4c
c+a
a+b
a
b+c
b
c+a
c
Do
+
+
+
+
+
> 3. Mt khc, cn
4a
a
+
b
4b
b
+
c
4c
c
+
a
3a + b b + c c + a 3
b c a 9
c
+
+
=
3+ + +
> . Cng hai bt ng
4
a
b
c
4
a b c
2
Bi gii: Ch cn ch ra
V d
3 th ta
http://www.lrc-tnu.edu.vn
12
Phng php tam thc bc hai
Hm u tin c xt n l mt tam thc bc hai
b
x1 + x2 =
a
x1 x2 = .
a
2
s f (x) R[x] v = b 4ac. Khi c cc kt
Mnh
1.2.10. Gi s
Mnh
1.2.11. Gi
qu:
(i)
(ii)
(iii)
(iv)
(v)
f (x) = 0 c
af () < 0.
hai nghim
x1 , x2
v s thc
(
a>0
< 0.
(
a>0
6 0.
(
a<0
< 0.
(
a<0
6 0.
x1 < < x2
khi v ch khi
(
a0 = 1
p
V d 1.2.12 . Dy (an ) xc nh bi:
an+1 = 6an + 35a2n + 2010, n > 0.
a2n 2010
Chng minh rng an+1 = 12an an1 , an+1 =
vi mi n > 1.
an1
2
Bi gii: T an+1 6an
= 35a2n + 2010 ta suy ra phng trnh sau y:
a2n+1 12an an+1 + a2n 2010 = 0 vi mi n > 0. Th n + 1 qua n c
a2n1 12an an1 + a2n 2010 = 0. Nh vy an1 v an+1 l hai nghim ca
2
2
phng trnh x 12an x + an 2010 = 0. Theo nh l Vit v tng v tch
a2n 2010
.
hai nghim suy ra c ngay an+1 = 12an an1 , an+1 =
an1
http://www.lrc-tnu.edu.vn
13
x + y + z = a + b + c
4xyz = abc + a2 x + b2 y + c2 z
x, y, z > 0.
V d
abc
a2
b2
c2
a
+
+
+
. t cos A = ,
4xyz 4yz 4zx 4xy
2 yz
c
b
cos B = , cos C = . T h thc di y suy ra A, B, C l ba
2 xy
2 zx
(
cos2 A + cos2 B + cos2 C + 2 cos A cos B cos C = 1
1=
gc mt tam gic:
y
x
x
z
y
z
=
=
hay
=
=
.
sin A sin B
sin C
sin2 A sin2 B
sin2 C
b+c
c+a
a+b
,y =
,z =
.
T y d dng suy ra x =
2
2
2
http://www.lrc-tnu.edu.vn
14
V d
1.2.16. Gi s
x0
a 13 = 0. Tm gi tr ln nht ca x0
bit
x2 + 2(a 3)x +
a > 1.
V d
y + 2 = (3 x)2
(2z y)(y + 2) = 9 + 4y
V d 1.2.19 . Gii h phng trnh sau:
x2 + z 2 = 4x
z > 0.
V d
1.2.18. Gi s
V d
V d
1.2.21. Tm tt c cc cp
y 3 + 3y 2 = x2 3x + 2
(2 x)(3x 2z) = 3 z
y 2 + z 2 = 6z
z 6 3.
(x; y) bit
p
2 x+y
2
4 3 4x x sin
+ 2 cos(x + y) = 13 + 4 cos2 (x + y).
2
V d
1.2.22. Tm tt c cc cp
(x; y) bit
sin2 (x y)
3 + 2 cos(x y) p
2 xy
2
= 3 + 2x x cos
+
.
2
2
2
a tn ti duy nht mt cp s
2
2
15x 11xy + 2y = 7
nguyn (x; y) tha mn h phng trnh sau:
2a2 x + 3ay < 0
x < y.
V d
1.2.23. Tm tt c cc gi tr ca
Phng php nh gi
chng minh
V d
A 6 B, ta chn C
v nh gi
A 6 C. Sau ch ra C 6 B.
1 1 1
1
1
+
+
+
+
<
.
23 33 43
n3
4
http://www.lrc-tnu.edu.vn
15
< +
+ .
8 24 4 3 4 4 5
n1 n
8 24 12
Bi gii: Vi
1
T < .
4
V d 1.2.25 . Dy (an ) c cho nh sau: a0 = 1, a1 = 3, a2 = 6, a3 =
10, a4 = 15, a5 = 21, . . . . Xc nh an theo n v chng minh bt ng thc
1
1
1 1 1
1
1
1
1
< + .
T = 1
3
6
10
an
3 n
T y suy ra
a1 = 3 = a0 + 2, a2 = 6 = a1 + 3, a3 = 10 = a2 + 4, a4 = 15 =
a3 + 5, a5 = 21 = a4 + 6 suy ra an = an1 + n + 1 v iu ny d dng c
(n + 1)(n + 2)
c qua qui np. Vy an = 1 + 2 + 3 + + n + n + 1 =
2
1
ak 1
(k + 1)(k + 2) 2
k(k + 3)
v suy ra 1
=
=
=
. Nh
ak
ak
(k + 1)(k + 2)
(k + 1)(k + 2)
1
1
1
vy 1
= 1
1+
v ta c c cc php bin i sau:
ak
k+1
k+2
1
1
1
1
1
1
T = 1
1+
1
1+
... 1
1+
2
3
3
4
n+1
n+2
1
1
1
1
1
1
=
1 2 1 2 1 2 ... 1
1+
2
3
4
5
(n + 1)2
n+2
2
2
2
2
1 3 1 4 1 5 1
(n + 1) 1
1
=
...
1+
2
32
42
52
(n + 1)2
n+2
n+3
2.3.42 .52 . . . (n 1)2 n2 (n + 1)(n + 2)(n + 3)
=
=
2.32 .42 .52 . . . (n 1)2 n2 (n + 1)2 (n + 2)
3(n + 1)
n+3 1 1
<
= + .
3n
3 n
Bi gii: T
Tm li
V d
an =
1.2.26.
(n + 1)(n + 2)
1 1
v nhn c bt ng thc T <
+ .
2
3 n
Cho 0 < d 6 c 6 b 6 a v a + b + c + d 6 1. Khi ta c
1 > a2 + 3b2 + 5c2 + 7d2 .
http://www.lrc-tnu.edu.vn
16
Bi gii: V
3
Bi gii: T abc = a + b + c > 3 abc, theo Bt ng thc Cauchy, ta suy
p
p
1
1
1
3
2
2
2
2
(abc) > 3. V T = a + b + c + 2 + 2 + 2 > 3 3 (abc)2 +
ra t =
a
b
c
1
1
p
,
theo Bt ng thc Cauchy, nn T > 3 t +
vi t > 3. Nh
3
t
(abc)2
1
vy T > 3 t +
> 10 tng ng vi (t 3)(3t 1) > 0 : ng.
t
V d
V d
1.2.27. Nu
a, b, c lun tha mn a2 + b2 + c2 = 1.
T = abc + 2(1 + a + b + c + ab + bc + ca) > 0.
1.2.28. Gi s cc s thc
Bi gii: Do
V d
a, b, c > 0
a + b + c 6 3.
Chng minh bt
ng thc sau y:
a+b
b+c
c+a
2
2
2
+
+
6
+
+
.
2
2
2
2
2
2
2+a +b 2+b +c 2+c +a
2+a+b 2+b+c 2+c+a
Bi gii: V
a+b
6
2 + a2 + b2
1
b+c
1
c+a
1
. Tng t,
6
,
6
. Nh vy c bt ng thc
2
2 + b2 + c2
2 2 + c2 + a2
2
a+b
b+c
c+a
3
+
+
6
.
2 + a2 + b2 2 + b2 + c2 2 + c2 + a2
2
x=
1 + a, y = 1 + b, z = 1 + c. Khi x, y, z > 0 v 2x + 2y + 2z 6 12.
y+z z+x
12
1
+
+
6
x+y x+y
x+y
z+x x+y
12
Do
Cng cc bt ng thc, v theo v,
+
6
1+
y+z y+z
y+z
x+y y+z
12
1 +
+
6
.
z+x z+x z+x
http://www.lrc-tnu.edu.vn
17
1
1
y+z x+y z+x x+y
1
+
+
> 3+
+
+
+
+
x+y y+z z+x
x+y y+z x+y z+x
x+z
y+z
2
2
2
+
> 9. T y suy ra
+
+
=
y+z
x+z
2+a+b 2+b+c 2+c+a
2
2
2
3
+
+
> v c c bt ng thc cn chng minh.
x+y y+z z+x
2
V d 1.2.30 . Chng minh rng vi cc s thc a, b, c > 1 c bt ng thc
1
1
1
3
(i)
+
+
>
.
a(b + 1) b(c + 1) c(a + 1)
1 + abc
12
1
1
1
3
+
+
>
.
ab + a + 1 bc + b + 1 ca + c + 1
2 + abc
Bi gii: (i) Do a, b, c > 1 nn (a 1)(b 1)(c + 1) > 0
1 + abc > a + b c + ac + bc ab. Tng t, ta cn c:
(ii)
tng ng
3 + 3abc > ab + a + bc + b + ca + c.
1
1
1
T 3 + 3abc
+
+
>
ab + a bc + b ca + c
1
1
1
ab + a + bc + b + ca + c
+
+
>9
a(b + 1) b(c + 1) c(a + 1)
1
1
1
3
hay
+
+
>
.
a(b + 1) b(c
+
1)
c(a
+
1)
1
+
abc
2 + abc > a + b c + ac + bc ab + 1
(ii) Nh trn c
Cng ba bt
2 + abc > b + c a + ac + ab bc + 1
2 + abc > c + a b + bc + ab ca + 1.
ng thc, v theo v, ta c 6 + 3abc > ab + a + bc + b + ca + c + 3. V
1
1
1
+
+
6 + 3abc
>
ab
+
a
+
1
bc
+
b
+
1
ca
+
c
+
1
ab + a + 1 + bc + b + 1 + ca + c + 1
1
1
1
+
+
>9
ab + a + 1 bc + b + 1 ca + c + 1
1
1
1
3
+
+
>
.
ab + a + 1 bc + b + 1 ca + c + 1
2 + abc
nn
http://www.lrc-tnu.edu.vn
18
Phng php hnh hc
Mnh
(i)
1.2.31. Vi cc im
v cc vct
~x, ~y , ~z
ta lun c
AB + BC > AC.
(ii)
(ii)
(iii)
A, B, C
tch
S1
S2
tng ng.
2
2
2
2
a + ab + b + b + bc + c + c2 + ca + a2 > 3.
b 3b ~
c 3c
a 3a
Bi gii: Vi ~
a = a+ ;
,b = b+ ;
, ~c = c + ;
ta c
2
2
2 2
2 2
3
3
(a + b + c) . Do |~a| + |~b| + |~c| > |~a + ~b + ~c|
~a + ~b + ~c = (a + b + c);
2
2
2
suy ra
a + ab + b + b2 + bc + c2 + c2 + ca + a2 > 3.
V d
1.2.32. Cho
V d
1.2.33. Cho
c
gic vung OAB v OAC cng vung gc O vi cnh chung OC =
v OA =
b c, OB = a c v hai pha khc nhau so p
vi OC. Khi
BC =
a, AC = b. T SOAC + SOBC = SABC suy ra c(a c) +
p
c(b c) = 2SABC 6 ab.
Bi gii: Bt ng thc hin nhin ng khi
V d
1.2.34. Vi
http://www.lrc-tnu.edu.vn
19
ABCD cnh 1, ln lt ly cc im M, N, P v
AB, BC, CD v DA sao cho AQ = a, BM = b, CN = c
trn cc cnh
DP = d. Khi
1
1
1
1
a(1 b) + b(1 c) + c(1 d) + d(1 a)
2
2
2
2
= SM AQ + SN BM + SP CN + SQDP 6 SABCD = 1.
x = r cos
2
2
2
Khi x + y = r , r > 0, th ta t
y = r sin
[0; 2].
x = ra cos
x2 y 2
Khi
+ 2 = r2 , a, b, r > 0, th ta t y = rb sin
2
a
b
[0; 2].
x = r cos
y = r sin
x2 y 2
Nu
+
6
1,
a,
b
>
0,
th t
a2 b2
[0; 2]
0 6 r 6 1.
Nu |x| 6 r th t x = r cos vi [0; ] hoc x = r sin vi
[ ; ].
2 2
2
2
V d 1.2.35 . Vi hai s thc a v b tha mn a + b
= 2 ta lun c bt
3
3
ng thc 2(a b ) 3(a b) 6 2.
2 cos(3u ) 6 2.
4
http://www.lrc-tnu.edu.vn
20
V d
c bt ng thc
V d
Bi gii:
d
c
= 1 + d
. t x = c +1.
Khi a = 0 th M = 1 +
c
c + d d d
d
+ 1
d
x2 + 2 x
2
2
2|x|
|x|
=
Ta c M = x +
>
=
2
2
1
>
3.
x
|x|
|x|
http://www.lrc-tnu.edu.vn
21
b
d
= tan v = tan , ta c ngay
a
c
b
tan
tan
ab
a =
4
x =
=
=
tan
b
a+b
4
1 + tan tan
1+
4
a
d
tan
tan
cd
c
4
y =
=
=
=
tan
d
c+d
4
tan
1
+
tan
1+
4
c
d b
+
ad + bc
c
a = tan + tan = tan( + ).
z =
=
bd
ac + bd
1 + tan tan
1
ac
Do bi
+ + ( + ) = nn xy + yz + zx = 1. Kt hp vi
4
4
2
2
bt ng thc (x + y + z) > 3(xy + yz + zx) suy ra M = |x + y + z| >
3.
Khi
a, c 6= 0, t
1.2.39. Vi ba s thc
a, b, c ta lun c bt ng thc di y:
Bi gii: t
V d
1.2.40. Vi ba s thc
a, b, c lun c bt ng thc di y:
|a b|
|b c|
|a c|
+p
>p
.
(1 + a2 )(1 + b2 )
(1 + b2 )(1 + c2 )
(1 + a2 )(1 + c2 )
http://www.lrc-tnu.edu.vn
22
V d
1.2.41. Vi dy s thc
n
X
i=0
a0 = 1, a1 , . . . , an , an+1 = n + 1, n > 1, c
|ai ai+1 |
2n
q
>
.
p
3(n
+
2)
2
2
ai + 1 ai+1 + 1
+
>
tng
ng thc
a2 + 1 b2 + 1
b2 + 1 c2 + 1
c 2 + 1 a2 + 1
ng | sin(x y)| + | sin(y z)| > | sin(x z)|. T | sin(u + v)| =
| sin u cos v + sin v cos u| 6 | sin u| + | sin v| ta suy ra bt ng thc sau:
| sin(x z)| = | sin(x y + y z)| 6 | sin(x y)| + | sin(y z)|. S dng
|a1 a2 |
|a2 a3 |
|a1 a3 |
p
p
p
p
p
kt qu ny: p
+
>
.
a21 + 1 a22 + 1
a22 + 1 a23 + 1
a21 + 1 a23 + 1
n
P
|ai ai+1 |
|a0 an+1 |
q
q
Quy np theo n c
>
>
p
p
2
2
2
2
i=0
ai + 1 ai+1 + 1
a0 + 1 an+1 + 1
n
n
2n
>
>
.
2(n + 2) 3(n + 2)
2n2 + 4n + 4
Bi gii: Vi ba s
1.2.42. Vi s t nhin n ta xt dy a0 =
n
P
ai = 1. Chng minh rng
1, 2, . . . , n tha mn
i=1
V d
16
n
X
i=1
0, ai > 0
vi mi
i =
ai
< .
2
1 + a0 + + ai1 ai + + an
1
1 + a0 + + ai1 ai + + an 6 (1+a0 + +ai1 +ai + +an )
2
n a
P
ai
i
>
= 1. t ui =
1
1
+
a
+
+
a
a
+
+
a
0
i1
i
n
i=1
i=1
arcsin(a0 + + ai1 + ai ) vi i = 0, 1, . . . , n. Khi c cc h thc sau:
= 1.
Vy
n
P
=
1 + a0 + + ai1 ai + + an , i = 1, . . . , n.
http://www.lrc-tnu.edu.vn
23
n sin u sin u
P
ai
i
i1
=
cos ui1
1 + a0 + + ai1 ai + + an
i=1
i=1
ui + ui1
ui ui1
sin
n 2 cos
n
P
P
ui ui1
2
2
hay S =
<
2 sin
. V sin x <
cos ui1
2
i=1
i=1
n
P
Vy
S =
n
P
1.2.43. Vi s t nhin
n
P
1, 2, . . . , n, v tha mn
ai
i=1
V d
n
X
i=1
ta xt dy
a0 = 0, ai > 0
vi mi s
i=
ai
p
p
< .
4
1 + (a0 + + ai1 )2 1 + (a0 + + ai )2
Bi gii: t
cc gc
hay S =
sin(ui ui1 ) < (ui ui1 ) = un = .
4
i=1
i=1
n
P
V d
ABC
1
1
1
3
+
+
6
.
(1 + sin A)2 (1 + sin B)2 (1 + sin C)2
1 + sin A sin B sin C
Bi gii: Suy ra t V d 1.1.6.
V d
1.2.45. Cho
ABC.
x = tan
B
C
A
, y = tan , z = tan .
2
2
2
Khi
ta c cc bt ng thc sau y:
(i)
4x
4y
4z 27
2 2 2
1+
1+
1+
>
27x y z + 1 .
y+z
z+x
x+y
2
http://www.lrc-tnu.edu.vn
24
(ii)
r
4x
2r 3
4y
4z
1+
1+
1+
> 1+23
.
y+z
z+x
x+y
R
a = x + y + z, b = xy + yz + zx = 1, c = xyz v
4y
4z
(a + 3x)(a + 3y)(a + 3z)
4x
1+
1+
=
.
T = 1+
y+z
z+x
x+y
(a x)(a y)(a z)
Bi gii: (i) t
Ta0
2a3 3a2 c 9c
a2 (2a 3c) 9c
15a2 c 9c
=4
=4
>4
>0
(a c)2
(a c)2
(a c)2
4.36 c3 + 108c 36 2 27
= c +
v c bt ng thc.
v nh vy T > T (9c) =
8c
2
2
r
4x
c 3
4y
4z
3
(ii) Li c T = 1+
1+
1+
> 1+4
=
y
+
z
z
+
x
x
+
y
a
c
r
2r 3
.
1+23
R
Tc0 > 0 v c T > T (0) = 9 + 4a2 > 21.
Tuy b chn di, cng d thy T khng c gi tr nh nht. Khi mt trong
cc gc tam gic tin ti v hai gc cn li tin ti 0 th a +. Vy
T cng khng c gi tr ln nht. Ch rng, ta cn c th chng minh
T > 25, nhng vic tm ra s 25 hon ton khng t nhin.
Nu coi
l hm ca
c>0
th
Phng php hm s
V d
x + y = 1 th: x4 + y 4
1
.
8
x + y = 1 suy ra y = 1 x nn x4 + y 4 = x4 + (1 x)4
4
4
0
3
3
Xt hm s f (x) = x + (1 x) , o hm f (x) = 4x 4(1 x) ,
1
1
f 0 (x) = 0 khi x = . Lp bng bin thin ta c f (x) . Du bng xy
2
8
1
ra khi x = y = .
2
1
4
4
Vy nu x + y = 1 th x + y .
8
Bi gii: T
http://www.lrc-tnu.edu.vn
25
V d
rng vi mi s thc
x 6= 0, ta lun c:
x2 x3
xn
x2 x3
xn
(1 + x +
+
+ ... + )(1 x +
+ ... ) < 1
2!
3!
n!
2!
3!
n!
.
x2 x3
xn
x2 x3
Bi gii: t f (x) = 1 + x +
+ + ... + , g(x) = 1 x + +
2!
3!
n!
2! 3!
xn
... , xt F (x) = f (x).g(x). Ta i chng minh F (x) < 1 vi mi x 6= 0.
n! 0
0
0
Ta c: F (x) = f (x).g(x) + g (x).f (x) , vi
x2 x3
xn1
xn
0
f (x) = 1 + x +
+
+ ... +
= f (x) .
2!
3!
(n 1)!
n!
2
3
n1
x
x
x
xn
0
g (x) = 1 + x
+
... +
) = g(x) .
2!
3!
(n 1)!
n!
n
n
2
n1
x
x
x
x
0
Suy ra F (x) =
[f (x) + g(x)] = 2
1+
+ ... +
. Nh
n!
n!
2!
(n
1)!
0
F (x) > 0, x < 0
vy ta c du F (x) nh sau:
F 0 (x) < 0, x > 0
0
F (x) = 0, x = 0
Lp bng bin thin ta c F (x) < 1, vi mi x 6= 0.
V d
x > 0 th ta lun c:
x3
sin x > x
6
Bi gii: Xt hm s
x3
f (x) = x
sin x, vi x > 0 ta c:
6
x2
cos x; f 00 (x) = x + sin x; f 000 = 1 + cos x
2
000
Thy f
= 1 + cos x < 0, vi x > 0 suy ra f 00 (x) nghch bin vi x > 0.
00
00
00
Suy ra f (x) < f (0) vi x > 0 tng ng f (x) < 0 vi x > 0 tng
0
0
0
ng f (x) nghch bin vi x > 0. Suy ra f (x) < f (0) vi x > 0 tng
0
ng f (x) < 0 vi x > 0 tng ng f (x) nghch bin vi x > 0. Suy ra
x3
f (x) < f (0) vi x > 0 tng ng x
sin x < 0 vi x > 0.
6
x3
Vy sin x > x
vi x > 0.
6
f 0 (x) = 1
http://www.lrc-tnu.edu.vn
26
V d
xy 6= 0 ta lun c
x4 y 4 x2 y 2 x y
+
+ + 2
y 4 x4 y 2 x2 y x
Bi gii: t
x4 y 4 x2 y 2 x y
f (x, y) = 4 + 4 2 2 + + .
y
x
y
x
y x
Ta vit li hm s di dng
x2 y 2
f (x, y) = ( 2 + 2 )2 2
y
x
2
2
x y
x2 y 2
x y
+
)
+
(
+ )
y 2 x2
y
x
.
2
x y
x y
= ( + ) 2 2 ( + ) 2 +( + )
y x
y x
y x
x y x y
x y
+ , ta nhn thy |t| = + = + 2
Bng cch t t =
y x
y x
y
x
Bi ton chuyn thnh, chng minh rng: vi |t| 2, th
(
F (t) = t4 5t2 + t 4 2
.
+ + 2
y 4 x4 y 2 x2 y x
Ta c th vit li
V d
(x + y)3 + 4xy 2.
3(x4 + y 4 + x2 y 2 ) 2(x2 + y 2 ) + 1
9
16
.
Bi gii: t
f (x, y)
9
. Tht vy:
16
3
Kt hp hai bt ng thc (x + y) + 4xy 2; (x
3
2
Suy ra: (x + y) + (x + y) 2 x + y 1
+ y)2 4xy .
3
3
f (x, y) = 3(x4 + y 4 +x2 y 2 ) 2(x2 + y 2 ) + 1 = (x2 + y 2 ) + (x4 + y 4 )
2
2
http://www.lrc-tnu.edu.vn
27
3
3
2(x2 + y 2 ) + 1 (x2 + y 2 )2 + (x2 + y 2 )2 2(x2 + y 2 ) + 1.
2
4
9 2
2 2
2
2
Suy ra: f (x, y) (x + y ) 2(x + y ) + 1.
4
2
(x2 + y 2 )
1
2
2
t t = x + y , ta c t
.
2
2
9
1
9 2
t 2t + 1. Xt f (t) = t2 2t + 1 vi t ,
Khi f (x, y)
4
4
2
9
1
1
9
f 0 (t) = t 2 > 0, t . Suy ra f (t) f ( ) =
4
2
2
16
1
9
. ng thc xy ra khi x = y =
Vy f (x, y)
16
2
1.3
ta c
Hm li v Bt ng thc Jensen
1.3.1. Hm s
trong khong
(a; b)
nu
bt ng thc:
f (x1 ) + (1 )f (x2 ) > f x1 + (1 )x2 .
nh ngha
1.3.2. Hm s
trong khong
(a; b)
nu
bt ng thc:
f (x1 ) + (1 )f (x2 ) 6 f x1 + (1 )x2 .
y = f (x) xc nh v lin tc trong (a; b) vi a < b.
f (x) f (x1 )
Hm y = f (x) l li trong khong (a; b) khi v ch khi
6
x
x
1
1 x1 f (x1 )
f (x2 ) f (x)
> 0 vi mi x1 , x, x2 (a; b) tha mn
hoc 1 x
f
(x)
x2 x
1 x2 f (x2 )
x1 < x < x 2 .
Mnh
1.3.3. Gi s
Chng minh: Gi s
x2 x
x x1
x2 x
x x1
x1 +
x2 , f (x) 6
f (x1 ) +
f (x2 ).
x2 x1
x2 x1
x2 x1
x2 x1
http://www.lrc-tnu.edu.vn
28
Nh vy c bt ng thc
hay biu din dng
Mnh
(a; b).
f (x)
nh l
1.3.6. [Jensen] Nu
k=1
lun c bt ng thc di y:
http://www.lrc-tnu.edu.vn
29
n+1
P
1 , . . . , n , n+1 > 0,
k = 1 v n+1 > 0. t
k=1
n
n+1
bn =
an +
an+1 (a; b). Theo gi thit quy np ta c
n + n+1
n + n+1
(a; b)
v cc s thc
n
n+1
n f (an ) n+1 f (an+1 )
an +
an+1 ) >
+
n + n+1
n + n+1
n + n+1
n + n+1
n+1
n+1
P
P
k f (ak ) >
f (k ak ). Nh vy nh l c chng minh.
f (bn ) = f (
nn
k=1
Ch
k=1
a, b, c > 1 th ta c
s
s
s
s
1
1
1
1
3
3
3
T = 3
+
+
>
3
.
(1 + a)8
(1 + b)8
(1 + c)8
(1 + abc)8
3
8
Bi gii: V f (x) =
v x l hm n iu tng, li v a, b, c > 1 nn c bt
u 1
1
1
s
u
+
+
3
h
t 1 + a 1 + b 1 + c i8
1
ng thc: T > 3
.
>33
3
(1 + abc)8
V d
V d
1.3.9. Gi s
thc sau:
r
r
r
2
2
2
6
3
3
3
3
T =
+ 9bc +
+ 9ca +
+ 9ab 6
+ 27.
a
b
c
abc
3
Bi gii: V f (x) =
x, x > 0, l hm lm nn theo Ch 1.3.7 c
r
r
r
r
2
2
2
3
2 2
3
3
3
3 2
+ 9bc +
+ 9ca +
+ 9ab 6
+
+ + 9(ab + bc + ca)
3
a
b
c
3 a b c
r
r
r
r
2
2
2
3
2
3
3
3
3
hay
+ 9bc+
+ 9ca+
+ 9ab 6
+ 9 (ab + bc + ca).
3
a
b
c
3 rabc
6
3
2
V 1 = (a + b + c) > 3(ab + bc + ca) nn T 6
+ 27.
abc
r
http://www.lrc-tnu.edu.vn
30
V d
n
Y
3k 1
k=1
Bi gii: V
3k1
3
3 n
6 3
+
.
2n 2n.3n
k=1
k=1
h 1 X 3k 1 i
3
3
1 X 3k 1
ln k1 6 ln
= ln 3
+
.
n
3
n
3k1
2n 2.3n
T y ta suy ra bt ng thc
n 3k 1
Q
3
3 n
6 3
+
.
k1
2n 2n.3n
k=1 3
http://www.lrc-tnu.edu.vn
Chng 2
Mt s phng php tm gi tr ln
nht-nh nht
2.1
T =x
3
2(x2 + 9 x2 ) = 3 2. Vy Tln = 3 2 khi x = .
2
Bi gii: V
V d
T = 3x +
1
x3
vi
x > 0.
1
1
T = 3x + 3 = x + x + x + 3 > 4 theo Bt ng thc Cauchy
x
x
= 4 khi x = 1.
Bi gii: V
nn
Tnn
V d
T = a4 + b4 + c4
khi
ab + bc + ca = 1.
3T = 3(a4 + b4 + c4 ) > (a2 + b2 + c2 )2 > (ab + bc + ca)2 = 1
1
1
theo Bt ng thc Bunhiakpxki nn Tnn =
khi a = b = c = ,.
3
3
Bi gii: V
31
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn
http://www.lrc-tnu.edu.vn
32
V d
2.1.4. Gi s
x1 , . . . , xn > 0 v
n
P
xk = 1. Tm gi tr nh nht ca
k=1
T =
x1
x2
xn
+
+ +
.
1 x1
1 x2
1 xn
x1 , x2 , . . . , xn bnh ng nn c th coi dy
1
1
1
x1 , x2 , . . . , xn l dy tng. Khi
,
,...,
cng l
1 x1 1 x2
1 xn
Bi gii: Do bi vai tr ca
nT =
n
X
k=1
P
n
X X
X
1
xk
1
xk
>
=
.
1 xk
1
x
1
x
k
k
k=1
k=1
k=1
1
1 xk
P
n
1 xk > n2 v
n
P
k=1
V d
k=1
(1 xk ) >
n
P
1 xk ,
n
P
1
n n
x
n1
k
k=1
n
1
hay T >
. Du bng xy ra khi x1 = = xn = . Do
n
n1
n
Tnn =
.
n1
T
k=1
k=1
c
d
a
b
, y = , z = , t = . Khi x, y, z, t > 0, xyzt = 1,
a
b
c
d
1
1
1
1
p
p
p
v T = p
+
+
+
. Theo Bt ng
3
3
3
3
(1 + x)7
(1 + y)7
(1 + z)7
(1 + t)7
Bi gii: t
x=
http://www.lrc-tnu.edu.vn
33
thc Cauchy ta c
s
1
1
7
7 p
p
+
>
7
=
3
3
3
3
2(1 + x)2
(1 + x)7
27 (1 + x)42
27
s
1
1
7
6
7 p
p
+
>
7
=
3
3
3
3
2(1 + y)2
(1 + y)7
27 (1 + y)42
27
s
1
1
7
6
7 p
+
=
>
7
3
3
3
3
2(1 + z)2
(1 + z)7
27 (1 + z)42
27
s
1
1
7
6
7 p
p
>
7
+
=
3
3
3
3
2(1 + t)2
(1 + t)7
27 (1 + t)42
27
1
1
1
7
1
4
+
+
+
v nh vy 6T + >
y)2 (1 + z)2 (1 + t)2
4 3 2 3 2 (1 + x)2 (1 +
4
7
1
1
7
1
7
1
hay 6T + >
=
.
+
=
+
3
3
3
432
2 1 + xy 1 + zt
2 1 + xy 1 + 1
2
xy
1
Tm li Tnn = khi a = b = c = d > 0.
3
2
a 3 b 3 c 3
V d 2.1.6. Tm gi tr nh nht ca T =
+
+
+
a
+
b
b
+
c
c
+
d
d 3
khi a, b, c, d > 0.
d+a
1
1
1
1
+
+
+
vi u, v, w, t >
Bi gii: Ta c T =
(1 + u)3 (1 + v)3 r(1 + w)3 (1 + t)3
1
1
1
3
3
0 v uvwt = 1. V 2
+
>
3
=
, x > 0,
(1 + x)3 23
23 (1 + x)6
2(1 + x)2
4
3
1
1
1
1
3
>
+
+
+
> hay
nn 2T +
3
2
2
2
2
2
2 (1 + u)
(1 + v)
(1 + w)
(1 + t)
2
1
1
T > . Do Tnn = khi a = b = c = d > 0.
2
2
V d 2.1.7. Gi s cc s thc x, y, z > 0, x + y + z = 1. Tm gi tr ln
6
r
T =
(y z)2
x+
+
12
(z x)2
y+
+
12
(x y)2
z+
.
12
http://www.lrc-tnu.edu.vn
34
Bi gii: Trc ht s ch ra, vi
u = y z, v = x z, k =
1
12
lun c
p
p
p
x + ku2 + y + kv 2 6 2(x + y) + k(u + v)2 .
p
Bt ng thc ny tng ng 2
(x + ku2 )(y + kv 2 ) 6 x + y + 2kuv
hay
r
(x + y 2z)2
(x y)2
T 6
2(x + y) +
+ z+
12
12
r
r
(1 3z)2
(x y)2
=
2(1 z) +
+ z+
12
12
r
r
2
(1 3z)
(1 3z)2
5 3z + 1 + 3z
6
2(1 z) +
+ z+
=
12
12
2 3
v
0 6 x y 6 1 3z.
xy ra v ta nhn c
V d
Do vy
Tln =
2.1.8. Gi s cc s thc
T 6
3.
Khi
x=y=z=
1
3
th du bng
3.
b3 + c3
c 3 + a3
a3 + b 3
T = 2
+
+
.
a + ab + b2 b2 + bc + c2 c2 + ca + a2
3(a3 + b3 )
3(b3 + c3 )
3(c3 + a3 )
>
a
+
b,
>
b
+
c
v
>
a2 + ab + b2
b2 + bc + c2
c2 + ca + a2
2(a + b + c)
c + a nn T >
> 2 3 abc. Vy Tnn = 2 khi a = b = c = 1.
3
Bi gii: V
2.1.9. Gi s cc s thc
http://www.lrc-tnu.edu.vn
35
1
1
1
+
+
)
ab + a + 1 bc + b + 1 ca + c + 1
= [(ab + a + 1) + (bc + b + 1) + (ca + c + 1)]
1
1
1
[
+
+
] > 9.
ab + a + 1 bc + b + 1 ca + c + 1
(6 + 3abc)T = (6 + 3abc)(
3
. Hin nhin ab + a + 1 > 3, bc + b + 1 > 3
2 + abc
ca + c + 1 > 3. Vy T 6 1. Khi Tln = 1 khi a = b = c = 1.
T y suy ra
T >
2.1.10. Gi s cc s thc
1
1
1
+
+
)
4 + a ab 4 + b bc 4 + c ca
= [(4 + a ab) + (4 + b bc) + (4 + c ca)]
1
1
1
[
+
+
] > 9.
4 + a ab 4 + b bc 4 + c ca
(9 + 3abc)T = (9 + 3abc)(
3
1
T >
. Bi v 2 6 4 + a(1 b) 6 4 nn
6
3 + abc
4
1
1
3
3
3
6 . T y suy ra
6 T 6 . Nh vy Tnn =
khi
4 + a ab
2
4
2
4
3
a = b = c = 1 v Tln = khi a = b = c = 2.
2
V d 2.1.11 . Gi s cc s thc dng bin thin a, b, c tha mn abc = 1.
a
b
c
Tm gi tr nh nht ca biu thc T =
+c
+a
+b .
b
c
a
T y suy ra
http://www.lrc-tnu.edu.vn
36
Bi gii: D dng ch ra, nu x, y, z, u, v, t >
3
3
3 xyz + 3 uvt
. Vy T > 1 + 3 abc
a = b = c = 1.
V d
a, b, c tha mn a2 + b2 + c2 = 2.
T = a + b + c abc.
Bi gii: V
4
> 2 bs cs .4 a2s bs cs = 8as/2 b3s/4 c3s/4 .
V d
2.1.13. Cho
a
a4/3
Chn
c
> 4/3
. Tng t chng minh
a + b4/3 + c4/3
a2 + 8bc
cho ba s hng cn li. T suy ra T > 1. Do nh vy Tnn = 1 khi
a = b = c = 1.
4
s =
3
T =
+
+
+
.
3
3 3
3 3
3
a3 + 63bcd
b + 63cda
c + 63dab
d3 + 63abc
a
as
hay
Bi gii: Ta chn s thc s sao cho
> s
3
3 + 63bcd
a + bs + cs + ds
a
3
as + bs + cs + ds > a3s3 a3 + 63bcd = a3s + 63a3s3 bcd. Li c
3
as + bs + cs + ds a3s
2
= bs + cs + ds as + bs + cs + ds + as as + bs + cs + ds + a2s
21
3
> 3 bs cs ds .21 a15s b9s c9s d9s = 63a5s/7 b16s/21 c16s/21 d16s/21 .
V d
2.1.14. Cho
http://www.lrc-tnu.edu.vn
37
a
a21/16
Chn
c
> 21/16
. Tng
3
a
+ b21/16 + c21/16 + d21/16
a3 + 63bcd
t chng minh cho ba s hng cn li. T suy ra T > 1. Do nh vy
Tnn = 1 khi a = b = c = d = 1.
21
s=
16
2.2
Mnh
2.2.1. Xt a thc
By gi, xt h
(
b + c + e = 0
vi
D = b2 ac, D1 = ae bd v
a + b + d = 0
D2 = cd be. Khi D 6= 0, h phng trnh ch c mt nghim (, ) v c
2
2
th biu din f (x, y) = au + 2buv + cv + f (, ). Xt cc trng hp:
(i) Trng hp
(ii) Trng hp
http://www.lrc-tnu.edu.vn
38
Khi
ac < 0
hoc
ac = 0
c xt tng t v
f (x, y)
khng c gi tr
ac b2 = 0 :
Khi
b
. Ta c
a
b
ae bd
b 2
y + g.
f (x, y) = a x + y + 2d(x + y + 2
a
a
a
Khng hn ch c th coi
a 6= 0. Vy c =
Tm li, chng ta c kt qu di y:
Mnh
2.2.2. Xt a thc
(i) Nu
(ii) Nu
ac b2 < 0
th
f (x, y)
khng c gi tr ln nht v gi tr nh
nht.
(iii) Nu
V d
ac b2 = 1 < 0
f (x, y)
http://www.lrc-tnu.edu.vn
39
V d
Bi gii: V
V d
2.2.5. Vi
n
P
f (x, y) =
n
P
a2k > 0
hy xc nh gi tr nh nht ca a thc
k=1
(ak x + bk y + ck )2 .
k=1
2
2
Bi gii: Biu din f (x, y) = ax + 2bxy + cy + 2dx + 2ey + g R[x, y],
n
n
n
n
n
P
P
P
P
P
trong a =
a2k > 0, b =
ak b k , c =
b2k , d =
ak c k , e =
bk ck
k=1
k=1
k=1
k=1
k=1
n
P
c2k > 0. Nh trn, biu din f (x, y) = au2 + 2buv + cv 2 + f (, ).
v g =
k=1
n
n
n
P
P
P
2
2
2
ak )( bk ) ( ak bk )2 > 0 v a > 0 nn f (x, y)nn =
V ac b = (
k=1
k=1
k=1
(
f (, ), trong ,
V d
l nghim ca h
b + c + e = 0
a + b + d = 0.
bit hai s
T = a + 2b + 1
2
( (a+2b+3)(a+2b+5)+6b = 0. Vy (a+2b+3)(a+
a + 2b + 3 6 0
2b + 5) 6 0 hay
T suy ra 4 6 a + 2b + 1 6 2.
a + 2b + 5 > 0.
Vy Tnn = 4 khi a = 5, b = 0; Tln = 2 khi a = 3, b = 0.
http://www.lrc-tnu.edu.vn
40
2.3
2.3.1
Phng php o hm
Hm mt bin
Gi s phi tm cc tr ca hm
y = f (x)
trn mt min
D.
Tnh
f 0 (x)
+ b + c > 3.
a
b
c
Tm gi tr nh nht ca biu thc T =
+
+
.
b+c c+a a+b
2
a3 + b 3 + c 3
(b + c + c + a + a + b)T
Bi gii: V T =
>
theo
2(a + b + c)
2(a
+
b
+
c)
2
a3 + b3 + c3
Bt ng thc Bunhiakpxki nn T >
. Xt hm y =
2(a + b + c)
1
3
3
x3 x trn (0; +). D dng ch ra x3 x > ymin = y(1) = . Nh
2
2
2
3
1
3
vy
x3 > x . T y suy ra a3 + b3 + c3 > a+b+c1 > 0. Ta
2
2
2
9 (a + b + c 1)2
(t 1)2
nhn c T >
. Xt hm z =
vi t = a+b+c >
8
a+b+c
t
9 (3 1)2
3
t2 1
0
>
0
nn z ng bin. Vy T >
=
. Tm li
3. V z =
t2
8
3
2
3
Tnn = khi a = b = c = 1.
2
1
3
V d 2.3.2. Gi s a, b, c [ ;
2]. Xc nh gi tr ln nht ca biu
3
2
a
b
c
thc T =
+
+
.
a3 + 1 b 3 + 1 c 3 + 1
1 2x3
f (x) =
x
(1 + x3 )2
Bi gii: Hm s f (x) =
c
l n iu
2 3
6x
(x
2)
x3 + 1
f (x) =
(1 + x3 )3
1
a + b + c
a+b+c
3
gim v lm trn [ ;
2].
Nh vy T 6 3f
.
V
>
3
3
3
2
1
1
3
3
3
abc >
nn T 6
4.
Vy Tln =
4
khi a = b = c = .
3
3
2
2
V d
a, b, c > 0
http://www.lrc-tnu.edu.vn
41
2.3.3. Gi s dy cc s thc a1 , a2 , . . . , an > 0 vi a1 a2 . . . an = 1.
p n
n
n
n
an1
a1
a2
an
Tm gi tr nh nht ca T =
+
+ +
+
.
1 + a2 1 + a3
1 + an
1 + a1
V d
n n
T (1 + a2 + 1 + a3 + + 1 + an + 1 + a1 ) >
a1 + a2 +
p n
n n
2
a1 + a2 + + an1 + ann
p n
n 2
. Xt
+ an1 + an nn T >
n + a1 + + an
n
n
n
hm s y =
xn x vi x > 0. D dng ch ra xn > x + 1 . Nh
2
2
2
n2
p n
n n
n n
vy
a1 + a2 + + an1 + an > a1 + a2 + + an
+ n.
2
2
2
n
(t
n)
+
n
2
V t = a1 + a2 + + an > n n a1 a2 . . . an = n nn T >
n+t
2
2 tn+2 2
tn+2
n
hay T >
vi t > n. V y =
vi t > n l ng
4
n+t
n+t
n
n
bin nn T > ynn = y(n) =
. Vy Tnn = khi a1 = = an = 1.
2
2
V d 2.3.4. Gi s dy cc s thc bin thin a1 , a2 , . . . , an > 0 tha mn
h thc a1 a2 . . . an = 1. Xc nh gi tr nh nht ca biu thc
Bi gii: V
a2n1
a21
a22
a2n
T =
+
+ +
+
.
1 + a2 + a3 1 + a3 + a4
1 + an + a1 1 + a1 + a2
T (1 + a2 + a3 + 1 + a3 + a4 + + 1 + an1 + an + 1 + an + a1 +
2
2
a1 + a2 + + an
. Xt
1+a1 +a2 ) > a1 +a2 + +an nn T >
n + 2 a1 + a2 + + an
x2
2x2 + 6x
0
hm s y =
vi x = a1 + a2 + + an > n c y =
2 > 0.
2x + n
2x + 3
n
n
D dng ch ra y >
. Du bng xy ra khi a1 = = an = 1. Vy Tnn =
3
3
khi a1 = = an = 1.
Bi gii: V
V d
a, b, c [0; 2] tha mn a + b + c = 4.
T = 4(ab + bc + ca) 3abc.
2.3.5. Gi s ba s thc
Tm
Bi gii: V vai tr
http://www.lrc-tnu.edu.vn
42
4
2>a>
3
xy ra khi
2.3.2
(3a 4)2
v y =
6 0. D dng ch ra T > y > 14. Du bng
4
a = 2, b = c = 1. Tm li Tnn = 14 khi a = 2, b = c = 1.
0
Hm li
2.3.6. Gi s
a, b, c > 0
tha mn
ab + bc + ca = 1.
Xc nh gi tr
r
r
1
1
3 1
3 1
T =
+ 6b +
+ 6c +
+ 6a
.
a
b
c
abc
3
Bi gii: V f (x) =
x, x > 0, l hm lm nn theo Ch 1.3.7 c
r
r
r
r
3 3 1 1 1
3 1
3 1
3 1
+ 6b +
+ 6c +
+ 6a 6
+ + + 6(a + b + c)
3
a
b
c
3 a b c
r
r
r
r
1
1
1
1
3
3
3
hay
+ 6b + 3 + 6c + 3 + 6a 6
+ 6(a + b + c). V 1 =
3
a
b
c
3 abc r
3 3 3
1
(ab + bc + ca)2 > 3abc(a + b + c) nn T 6
. V 1 =
3
abc
abc
3
p
ab + bc + ca > 3 3 (abc)2 nn 1 > 27(abc)2 . T y suy ra T 6 0. Vy
1
Tln = 0 khi a = b = c = .
3
3
V d 2.3.7. S dng f (x) =
x2012 virx > 0 tm gi
nh nht ca
r
r
rtr
1 2012 3
1 2012 3
1 2012 3
1 2012
3
T =
a+
+
b+
+
c+
+
d+
khi
a
b
c
d
a, b, c, d > 0 v a + b + c + d = 1.
3
2012 vi x > 0 l hm li v n iu tng nn c bt
Bi gii: V f (x) =
v x
u
1
1
1
1
rh i
u
3 ha +
+ b + + c + + d + i2012
t
17 2012
a
b
c
d
ng thc: T > 4
>43
.
4
4
rh i
17 2012
1
3
Vy Tnn = 4
khi a = b = c = d = .
4
4
3
http://www.lrc-tnu.edu.vn
43
2
2.3.8. S dng hm li f (x) = x vi
a 4 b 4 c 4
x > 0 tm gi tr nh nht
d 4
ca T =
+
+
+
khi a, b, c, d > 0.
a+b
b+c
c+d
d+a
1 4 1 4 1 4 1 4
Bi gii: Hin nhin T =
+
+
+
1+u
1 + v
1
+
w
11+ t2
1 2
vi u, v, w, t > 0 v uvwt = 1. Vi x1 =
, x2 =
,
1+u
1+v
1 2
1 2
v x4 =
ta c
x3 =
1+w
1+t
h x + x + x + x i2
1
2
3
4
2
2
2
2
.
T = x1 + x2 + x3 + x4 > 4
4
V d
1
1
1
1
h (1 + u)2 + (1 + v)2 + (1 + w)2 + (1 + t)2 i2
Nh vy c T > 4
hay T >
4
1
1
+
h
i2 1
1
1
+
uv
1
+
wt
4
= . Do Tnn = khi a = b = c = d > 0.
4
4
4
3
V d 2.3.9. S dng hm li f (x) =
x2012 r
vi x > 0 tm gi tr nh nht
r
r
c 2012 r d 2012
2012
2012
a
b
3
+ 3
+ 3
+ 3
ca T =
a+1
b+1
c+1
d+1
1
.
khi a, b, c, d (0; 1) v abcd =
100
v
v
2012 v
u
u 1 2012 u 1 2012
1
u
Bi gii: Bin i T = t
+u
+u
+
t
t
3
3
3
1
1
1
1+
1+
1+
a
b
c
v
u
2012
1
1
1
1
1
u
.
t
x
=
,
x
=
,
x
=
,
x
=
. Khi ta c T =
1
2
3
4
t
3
1
a
b
c
d
1+
d
r
2012 r 1 2012 r 1 2012 r 1 2012
1
3
+ 3
+ 3
+ 3
vi
1 + x1
1 + x2
1 + x3
1 + x4
3
x1 x2 x3 x4 = 100, x1 , x2 , x3 , x4 > 1. V f (x) = x2012 vi x > 0 l hm li
http://www.lrc-tnu.edu.vn
44
v n iu tng nn c cc bt ng thc sau y:
v
u
1
1
1
1
u
3 h
+
+
+
i
t
1 + x1 1 + x2 1 + x3 1 + x4 2012
T > 4
4
v
u
2
2
s
u
+
3
i
h
i2012
th
2012
1 + x1 x2 1 + x3 x4
1
3
> 4
>4
.
4
1 + 4 x1 x2 x3 x4
Vy
Tnn = q
3
4
2012
1 + 10
khi
1
a=b=c=d= .
10
a1 , a2 ,
. . . , an > 0 tha mn a1 6
a2 3, a2 6 a3 3, . . . , an1 6 an 3, an 6 a1 3. Xc nh gi tr nh nht
a3n1
a3n
a31
a32
+
.
ca biu thc T =
+
++ 3
a32 + a21 a2 a33 + a22 a3
an + a2n1 an a31 + a2n a1
a 3
a 3
a 3
a 3
V d
2.3.10. Gi s dy cc s thc
n1
a
a1
an 2 +
a 2 .
1
2
n1
n
1+
1+
1+
1+
a2
a3
an
a1
2
4
3x + x
f 0 (x) =
3
x
(1 + x2 )2
vi x > 0 c
Hm s f (x) =
l n
2x(3 x2 )
x2 + 1
f (x) =
(1 + x2 )3
a1 a2
an
+
+
+
a2 a3
a1
iu tng v li trn (0;
3]. Nh vy T > nf
. V
n
a1 a2
an
+
+ +
n
n
a2 a3
a1
> 1 nn T > . Vy Tln = khi a1 = a2 = =
n
2
2
an1 = an > 0.
Bi gii:
V d
T =
2.3.11. Khi
a2
a 2 +
a, b, c > 1
a3
a 2 + +
abc = 64,
hy xc
r
8 r 1 8 r 1 8
1
+ 3
+ 3
.
T = 3
1+a
1+b
1+c
http://www.lrc-tnu.edu.vn
45
3
f
(x)
=
x8 l hm n iu tng, li v a, b, c > 1 nn
v
u 1
1
1
u
+
+
3 h
i8
t
3
3
1
+
a
1
+
b
1
+
c
T > 3
> rh
. Vy
=
3
i8
8
3
5
3
1 + abc
Bi gii: V
c :
3
Tnn =
3
58
2.3.3
khi
a = b = c = 4.
Hm nhiu bin
V d
z=
x = 0 c z = y 3 vi 1 6 y 6 2.
(0; 2), znn,x=0 = 1 ti (0; 1).
(i) Khi
Khi
zln,x=0 = 8
ti
x = 2 c z = y 3 6y
+ 8 vi 1
6 y 6 2. Khi zln,x=2 = 13 ti
(2; 1), znn,x=2 = 8 4 2 ti (2; 2).
(ii) Khi
y = 1 c z = x3 + 3x 1 vi 0 6 x 6 2.
ti (2; 1), znn,y=1 = 1 ti (0; 1).
(iii) Khi
y = 2 c z = x3
6x +
8 vi 0 6 x 6 2.
(0; 2), znn,y=2 = 8 4 2 ti ( 2; 2).
(iv) Khi
Vy
Khi
Khi
zln,y=1 = 13
zln,y=2 = 8
ti
V d
http://www.lrc-tnu.edu.vn
46
T (x, y) =
ta c
3
P
p
T
(x.y)
=
x
Ty (x.y) =
Vi
k=1
3
P
k=1
x ak
(x xk )2 + (y yk )2
y bk
k=1
l gc gia
3 p
P
(x ak )2 + (y bk )2 . o hm ring
A
(k o hm ring c th khng tn ti. Xc nh im dng: Gii h
cos 1 + cos 2 + cos 3 = 0
Nhn phng trnh u vi sin 2 v phng
sin 1 + sin 2 + sin 3 = 0.
trnh th hai vi cos 2 , sau em tr v theo v, c sin(1 2 ) =
sin(2 3 ) hay 1 2 = 2 3 . Tng t cng c 2 3 = 3 1 .
T y suy ra gc gia 2 trong s ba ng thng M A1 , M A2 , M A3 s
2
2
v M l im giao gia cung cha gc
dng trn cnh
phi bng
3
3
A1 A2 A3 .
2
Nu A1 A2 A3 khng c gc
th cc cung cha gc trn ct nhau ti
3
2
. Ta
im M trong tam gic nhn ba cnh tam gic di cng mt gc
3
li c
A1 A22 = A1 M 2 + A2 M 2 2M A1 .M A2 cos A1 M A2
2
1
2
2
= A1 M + A2 M + M A1 .M A2 > M A2 + M A1 .
2
1
1
A1 A2 > M A2 + M A1 . Tng t A1 A3 > M A3 + M A1 . T y suy
2
2
ra A1 A2 + A1 A3 > M A1 + M A2 + M A3 hay T (A1 ) > T (M ). Tng t
T (A2 ), T (A3 ) > T (M ). Nh vy T (M ) l nh nht.
2
Nu A1 A2 A3 c gc
th khng c im dng M. Khi gi tr nh
3
nht ca T (M ) = min{T (A1 ), T (A2 ), T (A3 )}.
Vy
http://www.lrc-tnu.edu.vn
47
2.4
V d
2.4.1. Gi s cc s thc
a, b, c, d, x, y, z, t tha mn h a + b + c + d =
V d
2.4.2. Tm gi tr nh nht ca hm s di y:
p
p
p
p
2
2
2
y = 5x + 20+ 5x 32x + 64+ 5x 40x + 100+ 5x2 8x + 16.
~u = (5x; 10), ~v = (16 5x; 8), w
~ = (20 5x; 10), ~z = (5x
4;
V d
2.4.3. Gi s cc s thc
x1 , x2 , x3 , y1 , y2 , y3
tha mn h sau:
2
2
x1 4x1 + y1 2y1 + 4 = 0
x22 4x2 + y22 2y2 + 4 = 0
2
x3 4x3 + y32 2y3 + 4 = 0.
Tm gi tr ln nht ca
S = x1 (y2 y3 ) + x2 (3 y1 ) + x3 (y1 y2 ).
V d
2.4.4. Gi s cc s thc
x1 , x2 , x3 , y1 , y2 , y3
tha mn h sau y:
2
2
x1 4x1 + y1 4y1 1 = 0
x22 4x2 + y22 4y2 1 = 0
2
x3 4x3 + y32 4y3 1 = 0.
p
(x1 x2 )2 + (y1 y2 )2 +
Tm gi tr ln nht ca biu thc T =
p
p
(x2 x3 )2 + (y2 y3 )2 + (x3 x1 )2 + (y3 y1 )2 .
http://www.lrc-tnu.edu.vn
48
9 3
Tln =
khi tam gic ABC u.
2
V d 2.4.5. Vi cc s thc a v b hy tm gi tr nh nht ca
p
p
p
T = a2 + 4 + a 2ab + b2 + 1 + b2 6b + 10.
Bi gii: Hin nhin ba im
V d
a, b, c
tha mn
a+b+c 6 3
hy tm
gi tr nh nht ca
1
1
1
+ b2 + 2 + c2 + 2 .
2
a
b
c
1
1
1
Bi gii: Vi ba vct ~
x = (a; ), ~y = (b; ), ~z = (c; ) ta c bt ng thc
a
b
c
r
r
r
r
2
1 1 1 2
1
1
1
a2 + 2 + b2 + 2 + c2 + 2 >
+ +
a+b+c +
.
a
b
c
a b c
1 1 1
1 1 1
9
+ +
> 9 nn + + >
. T y suy
Do bi a + b + c
a b c
ar b c
a+b+c
s
2
81
81
2
ra T >
a+b+c +
vi t = (a + b + c) 6 9.
2 = t +
t
a+b+c
r
81
81
V y = t +
vi 0 < t 6 9 n iu gim nn T >
9+
= 3 2. Vy
9
t
Tnn = 3 2.
T =
V d
a2 +
2.4.7. Vi cc s thc
a, b, c, d tha mn a2 + c2 = b2 + d2 = 100 hy
T =
303 hay 200 12a 16c + 200 12b 16d + 200 2ab 2cd 6
30 3. Do Tln = 30 3.
Bi gii: Hai im
http://www.lrc-tnu.edu.vn
49
V d
(i)
(ii)
2.4.8. Vi cc s thc
T = a + b + c ab bc ca.
P = a3 + b3 + c3 (a3 b + b3 c + c3 a).
ABC vi BC = 1 ly M
BC, N CA, P AB vi BM = a, CN = b, AP = c. T SCM N +
SAN P + SBM P 6 SABC suy ra b(1 a) + c(1 b) + a(1 c) 6 1 hay
a + b + c ab bc ca 6 1. Do Tln = 11.
3
3
3
3 3
3 3
3 3
3
3
3
(ii) Nh trn c a + b + c 6 a b + b c + c a + 1 6 a b + b c + c a + 1.
Do Pln = 1.
Bi gii: (i) Trn cc cnh ca tam gic u
V d
2.4.9. Vi cc s thc
Bi gii: V
2
2
ch ra:
4(a2 + b2 + c2 + d2 ) 6 32 + a2 b2 + b2 c2 + c2 d2 + d2 a2 .
a2 , b2 , c2 , d2 [0; 4]. Dng hnh vung ABCD vi AB = 4. Ly
M, N, P, Q thuc cc cnh AB, BC, CD, DA, tng ng sao cho AM =
a2 , BN = b2 , CP = c2 , DQ = d2 . T SM BN + SN CP + SP DQ + SQAM 6
SABCD suy ra 4(a2 + b2 + c2 + d2 ) 6 32 + a2 b2 + b2 c2 + c2 d2 + d2 a2 . Nh
vy T 6 16. Du = xy ra khi a = c = 2, b = d = 0, chng hn. Do
Tln = 16.
Hin nhin
V d
2.4.10. Gi s cc s thc
p, x + y + z = q
a, b, c, x, y, z > 0
tha mn
a+b+c =
T = ax + by + cz +
p
(a2 + b2 + c2 )(x2 + y 2 + z 2 ).
2
T > (a+b+c)(x+y+z). Xt ~u = (a, b, c), ~v = (x, y, z)
3
2
v w
~ = (1, 1, 1). Bt ng thc tr thnh ~u.~v + |~u||~v | > (~u.w)(~
~ v .w)
~ hay
3
~u.~v
~u.w
~ ~v .w
~
+1 > 2
. K hiu , , l gc gia ~u v ~v , gia ~v
|~u||~v |
|~u||w|
~ |~v ||w|
~
Bi gii: Ta ch ra
http://www.lrc-tnu.edu.vn
50
w,
~
2.5
gia
w
~
~u.
2.5.1
V d
ABC
1
1
1
T =
+
+
1 + sin A sin B sin C .
(1 + sin A)2 (1 + sin B)2 (1 + sin C)2
Bi gii:
V d
ABC
hy tm gi tr nh nht ca
V d
T =
ABC
hy tm gi tr nh nht ca
T =
ABC
hy tm gi tr ln nht ca
1
1
1
+
+
.
1 + tan A + tan B 1 + tan B + tan C 1 + tan C + tan A
http://www.lrc-tnu.edu.vn
51
ab
+
bc
+
ca
3
.
> 3. Bi vy T 6
3abc(a + b + c) = 3(abc)2 nn
abc
1+2 3
Do Tln = 9 khi ABC u.
Bi gii: t
V d
T = tan2
ABC
hy tm gi tr nh nht ca
A
B
C
+ tan2 + tan2 .
2
2
2
A
B
C
A
B
B
C
+ tan2 + tan2 > tan tan + tan tan +
2
2
2
2
2
2
2
A
B
C
C
A
tan tan = 1 suy ra tan2 + tan2 + tan2 > 1. Do Tnn = 1 khi
2
2
2
2
2
ABC u.
A
B
C
V d 2.5.6. Vi ABC, t x = tan
, y = tan , z = tan . Hy tm
2
2
2
Bi gii: T
tan2
x + y + z + 2
1
1
1
T =
+
+
.
1+x+y 1+y+z 1+z+x
x+y+z
V d
2.5.7. Cho
ABC.
x = tan
A
B
C
, y = tan , z = tan .
2
2
2
Hy tm
4x
4y
4z
1
T = 1+
1+
1+
.
y+z
z+x
x + y 27x2 y 2 z 2 + 1
http://www.lrc-tnu.edu.vn
52
a = x + y + z, b = xy + yz + zx = 1, c = xyz v P =
4x
4y
4z
(a + 3x)(a + 3y)(a + 3z)
1+
1+
=
. Vy
y+z
z+x
x+y
(a x)(a y)(a z)
Bi gii: t
1+
P =
1
9
3 3
Pa0 = 4
2a3 3a2 c 9c
a2 (2a 3c) 9c
15a2 c 9c
=
4
>
4
>0
(a c)2
(a c)2
(a c)2
P > T (9c) =
27
27
T > . Do Tnn =
2
2
v nh vy
2.5.2
36
27
4.36 c3 + 108c
= c2 +
8c
2
2
khi ABC u.
v c bt ng thc.
ABC vi di ba cnh BC = a, CA = b, AB = c.
K hiu p l na chu vi, r v R l bn knh cc ng trn ni, ngoi tip.
Khi a, b, c l ba nghim ca phng trnh di y:
Mnh
2.5.8. Cho
http://www.lrc-tnu.edu.vn
53
Mnh
2.5.9. Cho
p 2 p2 + r2 + 4Rr
rp
x x +
x
= 0.
R
4R2
2R2
3
= 0. Nh
R
4R2
2R2
p 2 p2 + r2 + 4Rr
rp
3
vy sin A l mt nghim ca x
x +
x
= 0. Tng
R
4R2
2R2
t sin B v sin C cng l nghim ca phng trnh ny.
Chng minh: V
Mnh
ha , hb , hc
2.5.10. Cho
2S 2
S 2 + 4Rr3 + r4 2 2S
y +
y
= 0.
y
2Rr2
Rr
R
3
vi
S 2 + 4Rr3 + r4
2S
2S 2
Hn+3
Hn+2 +
Hn+1
Hn = 0.
2Rr2
Rr
R
a, b, c l ba nghim ca x3 2px2 +(p2 +4Rr+r2 )x4Rrp = 0
S2
+ 4Rr + r2
2
2S 2S 2S
2S
2
nn
, ,
l nghim ca 2S
y+ r
y 2 Ry 3 = 0.
a b c
r
2
Do vy ha , hb , hc l ba nghim ca phng trnh a thc bc ba sau y:
Bi gii: V
S 2 + 4Rr3 + r4 2 2S
2S 2
y
y +
y
= 0.
2Rr2
Rr
R
3
Vy
S 2 + 4Rr3 + r4
2S
2S 2
Hn+3
Hn+2 +
Hn+1
Hn = 0.
2Rr2
Rr
R
http://www.lrc-tnu.edu.vn
54
Mnh
2.5.11. Cho
ABC
vi na chu vi
p,
bn knh cc ng trn
p
.
r12 + p2
Bi v r1 (p a) = S = rp nn ta c
r12
1+ 2
p
(r1 r)p
p
2
2
2
quan h
= a = 4Rr1 2
hay (r1 r)(r1 + p ) = 4Rr1 . Do
r1
r1 + p2
3
2
2
2
r1 l mt nghim ca x (4R + r)x + p x p r = 0. Tng t, r2 v
r3 cng l nghim ca phng trnh ny.
hay
a = 4R
= 4Rr1
2.5.12. Cho
B
B
C
C
A
A
tan + tan tan + tan tan = 1. T y suy ra hai bt
2
2
2
2
2
2
A
A
B
C
B
C
1
ng thc tan
+ tan + tan > 3, tan tan tan 6 .
2
2
2
2
2
2
3 3
(ii)
tan
(iii)
tan
A
B
C
r
tan tan = .
2
2
2
p
A
r1 = p tan v r1 l nghim ca x3 (4R + r)x2 +
2
A
A
A
p2 x p2 r = 0 nn p3 tan3 (4R + r)p2 tan2 + p2 p tan p2 r = 0 hay
2
2
2
4R + r
A r
A
3 A
2 A
tan
tan
+tan = 0. Nh vy tan l mt nghim ca
2
p
2
2 p
2
4R + r 2
r
B
C
x3
x + x = 0. Tng t tan v tan cng l nghim ca
p
p
2
2
Chng minh: V
http://www.lrc-tnu.edu.vn
55
Mnh
2.5.13. Cho
ngoi tip
(i)
vi na chu vi
r, R. Khi ta c
(ii)
ABC
R + r 2 4R2 + r2 + p2
p2 (2R + r)2
x +
x
= 0.
R
4R2
4R2
r
.
R
r2
1
(iii) P = (1 cos A)(1 cos B)(1 cos C) =
.
T suy ra P 6 .
2R2
8
(iv) t U = sin A sin B + sin B sin C + sin C sin A v V = cos A cos B +
3
cos B cos C + cos C cos A. Ta c U V 6 .
2
A
B
C
Chng minh: (i) Ta bit tan
, tan . tan
l ba nghim ca phng
2
2
2
2 A
1
tan
4R + r 2
r
2
2 =
3
trnh x
x + x = 0. V cos A =
1
A
A
p
p
2
2
1 + tan
1 + tan
2
2
y =
2
1 + x2
T
nn cos A + 1 =
. Xt h:
4R + r 2
r
A
3
2
x
+
x
=
0.
1 + tan
p
p
2
2
4R
+
r
2Ry
x2 = 1
x =
y
p
p
suy ra
v
r
4R
+
r
4R
+
r
r
2
3
2
x3
x +x =0
x
x +x =0
p
p
p
p
4R + r 2Ry 2
nhn c y
= 0.
R
4R2
4R2
R+r
r
(ii) Theo nh l Vit c cos A + cos B + cos C =
=1+ .
R
R
http://www.lrc-tnu.edu.vn
56
(iii) T phng trnh trn c
Do
R > 2r
nn
1
P 6 .
8
r2
P = (1 cos A)(1 cos B)(1 cos C) =
.
2R2
p2 + r2 + 4Rr
, xem Mnh 2.5.9. Do vy
4R2
4R2 + 4Rr
r
3
p2 + r2 + 4Rr 4R2 + r2 + p2
=
=
1+
6
.
U V =
4R2
4R2
4R2
R
2
Ch 2.5.14 . Phng trnh a thc bc 3 nhn tan A, tan B, tan C lm ba
(iv) Theo nh l Vit c
U=
2.5.15. Gi s
ABC
thay i. t
A
B
C
a + b + c = 8R cos cos cos 6 3 3R nn ab + bc + ca + (a + b + c)R
2
2
2
2
6 (11 + 6 3)R
hay 4(xy + yz + zx) + (x + y + z) 6 11 + 6 3. Vy
V d
2.5.16. Cho
ABC
p.
3
2
2
l ba nghim ca x (4R + r)x + p x
2
2
2
2
nh phng trnh nhn y1 = r1 p , y2 = r2 p , y3 =
(
3
2
2
2
Bi gii:
r1 , r2 , r3
nghim. Kh
t h
R, bn
x (4R + r)x + p x p r = 0
x2 p2 y = 0.
p2 r = 0. Xc
r32 p2 lm ba
Ta c ngay h
(
x3 (4R + r)x2 + p2 x p2 r = 0
2
2
2
v (4R + r)x yx 2p x + p r = 0
3
2
x p x yx = 0
2
2
2
hay phng trnh (4R + r)(y + p ) (y + 2p )x + p r = 0. t T = 4R + r.
T y + (T + r)p2
(T y + (T + r)p2 )2
. Vy
p2 y = 0 hay
Khi x =
2
2
2
y+p
(y + 2p )
2
y(y + 2p2 )2 + p2 (y + 2p2 )2 T y + (T + r)p2 = 0. Phng trnh ny
http://www.lrc-tnu.edu.vn
57
c ba nghim l
y1 , y2 , y3 .
Do
1
=
4
1
.
p2
p2
p2
p2
V d
2.5.17. Cho
ABC
c ng nht thc
(ii)
1
1
1
2R r
+
+
=
.
(r r1 )(r r2 ) (r r2 )(r r3 ) (r r3 )(r r1 )
2Rr2
1
1
1
1
1
+
+
6 2 2.
(r r1 )(r r2 ) (r r2 )(r r3 ) (r r3 )(r r1 ) r
R
1
1
1
+
+
.
(r r1 )(r r2 ) (r r2 )(r r3 ) (r r3 )(r r1 )
nh gi tr nh nht ca T khi r khng i.
(iii) t
T =
Xc
nn c (ii) v v
=
2Rr2
2Rr2
r 2 R2
2Rr2
1
1
3
3
>
nn T >
. Du = xy ra khi ABC u v nh th
r2 2Rr
4r2
4r2
3
Tnn = 2 .
4r
V d 2.5.18 . Cho ABC vi bn knh ng trn ni tip l r v chu vi
2p = 6. Tm gi tr ln nht ca biu thc di y:
Bi gii: V
T =
1
1
1
+
+
.
(4 a)(4 b) (4 b)(4 c) (4 c)(4 a)
Bi gii: V
http://www.lrc-tnu.edu.vn
58
3x 2p = (x a) + (x b) + (x c). T y c
3x 2p
1
1
1
=
+
+
. Cho x = 4
f (x)
(x a)(x b) (x b)(x c) (x c)(x a)
1
1
3
1
+
+
=
. V
c
(4 a)(4 b) (4 b)(4 c) (4 c)(4 a) 2 + 2r2 + 2Rr
1
1
1
3
R > 2r suy ra
+
+
6 2
.
(4 a)(4 b) (4 b)(4 c) (4 c)(4 a) 6r + 2
3
Du = xy ra khi R = 2r hay tam gic ABC u. Do vy Tln = .
4
V d 2.5.19 . Cho ABC vi di cnh a, b, c v bn knh ng trn ni
tip l r. Hy xc nh gi tr ln nht ca biu thc
hai ln o hm c
7
=
. Do vy
ab
bc
ca
8r2
4r2
4
27
Tln = khi ABC u.
4
V d 2.5.20 . Cho ABC vi bn knh ng trn ni tip l r khng i
v di cnh a, b, c. Hy xc nh gi tr ln nht ca biu thc
1
1
1
T = 2 + 2 + 2.
a
b
c
3
2
2
2
Bi gii: V a, b, c, l nghim ca x 2px + (p + r + 4Rr)x 4Rrp = 0
3
2
2
2
nn f (x) = x 2px + (p + r + 4Rr)x 4Rrp = (x a)(x b)(x c).
Ly hai ln o hm c 3x 2p = (x a) + (x b) + (x c). T y c
1
1
1
3x 2p
=
+
+
. Cho x = p
f (x)
(x a)(x b) (x b)(x c) (x c)(x a)
1
1
1
p
1
c
+
+
= 2 = 2 . Tm li
(p a)(p b) (p b)(p c) (p c)(p a) r p r
1
1
1
1
1 1 1
=
+
+
>
+ + .
4r2
4(p a)(p b) 4(p b)(p c) 4(p c)(p a) a2 b2 c2
1
Do vy Tln =
khi ABC u.
4r2
T =
http://www.lrc-tnu.edu.vn
59
V d
2.5.21. Gi s
ABC
T =
a, b, c v bn
ab + bc + ca + (a + b + c)r + r2
.
R2
Bi gii: V
nn
1
1
4r2 + 4pr + p2 + 4Rr
1
+
+
=
.
a+r b+r c+r
(r + a)(r + b)(r + c)
2
39
+
3
3 R
1
1
1
4
T y suy ra bt ng thc
+
+
6
a+r b+r c+r
(r + a)(r + b)(r + c)
39
39
2
hay ab + bc + ca + (a + b + c)r + r 6
+ 3 3 R2 . Vy Tln =
+3 3
4
4
khi ABC u.
ABC vi di ba cnh a, b, c v bn knh cc ng
trn ni, ngoi tip l r, R. Hy xc nh gi tr
V d
2.5.22. Cho
khi
khng
khng
thay i.
(ii) nh nht ca tch
khi
thay i.
3
3
2
2
2
(ii) Bi v T = (a + 2Rr)(b + 2Rr)(c + 2Rr) >
a2 b2 c2 + 2Rr
abc
3
v do bi
= r(a + b + c) > 3r 3 abc nn a2 b2 c2 > 6Rr v nh th
2R
T > 83 R3 r3 > 84 r6 . Do Tnn = 46 r6 khi ABC u.
Bi gii: (i) Ta c
2
V d
2.5.23. K hiu
r1 , r2 , r3
http://www.lrc-tnu.edu.vn
60
tr nh nht ca tch
T =
r2
1
p2
+1
r2
2
p2
+1
r2
3
p2
+1 .
3
2
2
l ba nghim ca x (4R + r)x + p x
2
2
2
2
nh phng trnh nhn y1 = r1 + p , y2 = r2 + p , y3 =
(
3
2
2
2
Bi gii:
r1 , r2 , r3
nghim. Kh
t h
x (4R + r)x + p x p r = 0
x2 + p2 y = 0.
p2 r = 0. Xc
r32 + p2 lm ba
Ta c ngay h
(
x3 (4R + r)x2 + p2 x p2 r = 0
2
2
v (4R + r)x yx + p r = 0 hay
3
2
x + p x yx = 0
2
2
phng trnh (4R + r)(y p ) yx + p r = 0. t T = 4R + r. Khi
T y 4Rp2
(T y 4Rp2 )2
. Vy
+ p2 y = 0 hay y 3 (T 2 + p2 )y 2 +
x=
y
y2
8RT p2 y 16R2 p4 = 0. Phng trnh ny c ba nghim l y1 , y2 , y3 . Do
(r12 + p2 )(r22 + p2 )(r32 + p2 )
y1 y 2 y3
16R2 p4
=
=
. T h thc cui suy ra
p6
p6
p6
r2
r2
r2
16R2
64
64
1
2
3
ng nht thc
+
1
+
1
+
1
=
>
.
Vy Tnn =
p2
p2
p2
p2
27
27
khi ABC u.
V d
2.5.25. Cho
ABC
(ii)
T =
ca
r1 , r2 , r3 , na chu vi p. Xc nh gi tr nh nht
ca
(i)
r,
http://www.lrc-tnu.edu.vn
61
3
2
2
2
Bi gii: (i) V r1 , r2 , r3 l ba nghim ca x (4R + r)x + p x p r = 0
r12 + r22 + r32
r1 r2 + r2 r3 + r3 r1
nn
>
= 1. Vy Tnn = 1 khi ABC u.
2
p
p2
2
2
2
r12 + r22 + r32
1
1
1
(ii) Do bi
>
r
+r
+r
=
4R+r
>
8r+r
1
2
3
r2
3r2
3r2
3r2
nn P > 27. Do Pnn = 27 khi ABC u.
ABC vi di cnh BC bng 1. Gi s
im M trong tam gic v M A = x, M B = y, M C = z > 0. Gi r1 , r2 , r3
l bn knh ng trn ni tip trong tam gic M BC, M CA, M AB tng
3
V d
>
3 3 uvt > 3 3 r1 r2 r3 (1 + 2 yz)(1 + 2 zx)(1 + 2 xy) hay c
2
3
1
V d
2.5.27. Gi s
i v
Gi
A 6 .
2
IN
ct tia
ABC. Gi s IM
(AC) ti C1
T = AB1 .AC1 .
ct tia
(AB) ti B1 . Xc nh gi tr ln nht ca
A
1
bc
2
A 6
nn sin
6 . Do vy m 2xy > bc. Tm li Tnn =
khi
2
2
2
2
A= .
2
Bi gii: t
http://www.lrc-tnu.edu.vn
62
V d
knh
2.5.28. Gi s
ABC
v c ng trn ni tip tm
trc tm v
O bn
r. Gi H l
thay i vi bn knh
2
2
2
(i) Chng minh rng lun c s thc k M A + ka = M B +
M C 2 + kc2 vi mi M (HO) v a = BC, b = CA, c = AB.
kb2 =
2r
(R 2r). Ch ra gi tr nh
3
T = IH + IG khng tn ti khi R 6= 2r.
Bi gii: (i) t
2
2
T = IH + IG > 2
a + b
. Hin nhin AH 2 BH 2 = a2 + b2 . Vi mi M (HO) ta c
3HG
R
2
theo nh l Feuerbach nn
IE =
R
r. D dng kim tra
2
2.5.29. Gi s im
2. Tm gi
M A + M B + M C + M D.
di cnh bng
ABCD vi
hm F (M ) =
M A + M C > AC
F (M )nn = 4 khi M
M B + M D > BD.
F (M ) > 4.
Do
Nh vy
http://www.lrc-tnu.edu.vn
63
2
2
2
c F =
1 + r + 2r cos u + 1 + r + 2r sin u + 1 + r 2r cos u +
2
1 + r 2r sin u. Coi F l hm ca r, u c nh. Ly o hm theo r, c
r + cos u
r cos u
+
1 + r2 2r cos u
1 + r2 + 2r cos u
r + sin u
r sin u
+
+
.
1 + r2 2r sin u
1 + r2 + 2r sin u
Fr0 =
r + cos u
r cos u
> 0; Cn nu
+
1 + r2 2r cos u
1 + r2 + 2r cos u
r + cos u
r cos u
r < cos u th ta vn c
> 0 qua
+
1 + r2 2r cos u
1 + r2 + 2r cos u
r + sin u
r sin u
bin i tng ng. Tng t c
+
1 + r2 2r sin u
1 + r2 + 2r sin u
> 0. Vy F l hm n iu tng ca r v ta nhn c F 6 G(N ), trong
O, M, N thng hng v N thuc cnh AB. Tm li ch ra c F (M ) 6
G(N ), trong O, M, N thng hng v N thuc cnh AB. Vy F (M )
ln nht cn M thuc cnh hnh vung, chng hn M AB. t M A = x.
q
r > cos u
V d
th
2.5.30. Gi s im
(E)
vi bn knh 1. Tam
IA + IB + IC
6
3
2. V IA, IB, IC khng th bng nhau
2
2
2
2
nn IA + IB + IC < 3 2. Tng t c IM + IN + IP + IQ = 8.
2
T
IM + IN + IP + IQ 6 4[IM 2 + IN 2 + IP 2 + IQ2 ] ta suy ra
ta suy ra
http://www.lrc-tnu.edu.vn
64
xt A(1; 0), B(0; 1), C(1; 0), D(0; 1) v I(cos 2t; sin 2t) vi 0 6 t 6
.
4
q
p
2
Khi P = 2[( 2 + 1) cos t + sin t] 6
( 2 + 1) + 1 cos2 t + sin2 t
p
cos t
sin t
hay P 6 2
4 + 2 2. Du = xy ra khi
=
hay cos t =
1
2
+
1
1
2+1
p
, sin t = p
. Vy Pln = 2 4 + 2 2.
2 2+4
2 2+4
V d
BD
AC
vung gc vi nhau. Mt im
trn. Gi s
(i) Xc nh gi tr nh nht ca
CE + DF
v ca
ng
EF.
1 > xy + 2 xy v nh vy 0 6 t = xy 6 3 2 2. V T = EF 2=
x2 + y 2 = (x + y)2 2xy = (1 t)2 2t = 1 + t2 4t vi 0 6 t 6 3
2 2
0
nn T < 0 v nh th T l hm n iu gim. Do T > 6 4 2 v
hay
1 + x2 + 1 + y 2 = x2 + y 2 + 2. Vy (1 x2 )(1 y 2 ) = 0 :
mu thun. Nu t gic DEF C ni tip trong mt ng trn th DE.CF +
p
p
http://www.lrc-tnu.edu.vn
65
V d
tip ng trn
(E)
(E)
ABC ngoi
l r1 , r2 , r3 . Tm
bn knh bng 1. Gi s
T =
1
1
1
+
+
.
(1 r1 )(1 r2 ) (1 r2 )(1 r3 ) (1 r3 )(1 r1 )
Bi gii: Do
T >
3
4
theo V d 2.5.17 nn
Tnn =
3
4
khi
ABC
u.
2.5.33. Cho
H ca ng cao SH n BC,
CA, AB l x, y, z. Khi ax + by
+ cz = 2s =p
2rp, trong s l din
tch tam gic ABC. Vy 2P = a x2 + h2 + b
y 2 + h2 + c z 2 + h2 .
p
T 2P =
a2 x2 + a2 h2 + b2 y 2 + b2p
h2 + c2 z 2 + c2 h2 suyra 2P >
p
(ax + by + cz)2 + (a + b + c)2 h2 =
4r2 p2 + 4p2 h2 = 2p r2 + 4h2 .
Du = xy ra khi x = y = z = r. Tm li Pnn = p r 2 + 4h2 khi H l
tm ng trn ni tip trong ABC.
Bi gii: K hiu di i s t chn
http://www.lrc-tnu.edu.vn
Chng 3
3.1
Xy dng li mt s bt ng thc c in
Mnh
3.1.1. Vi
a2 a3
a2
a3
pa11 pa22 pa33 6 a1 p1 + bp2b p3b 6 a1 p1 + b
p 2 + p 3 = a1 p 1 + a2 p 2 + a3 p 3
b
b
vi
a1 , a2 , a3 > 0
a1 + a2 + a3 = 1.
ra c kt qu sau y:
ak > 0 vi k = 1, 2, . . . , n
n
n
Q
P
a1 + a2 + + an = 1. Khi ta c
pakk 6
ak p k .
Mnh
3.1.2. Gi thit
pk > 0
k=1
tha mn
k=1
66
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn
http://www.lrc-tnu.edu.vn
67
Khi ly
ak =
1
n
k = 1, 2, . . . , n ta c Bt ng thc Cauchy di y:
vi
s
H qu
3.1.3. [Cauchy] Nu
p1 , p2 , . . . , pn > 0 th n
n
Q
pk 6
k=1
Tip tc vn dng Mnh 3.1.1, t
1
1
p1 q1 6 a1 p1a1 + b1 q1b1
n
P
pk .
k=1
a1 = a, b1 = b v p1 = pa , q1 = q b ta c
pk , qk > 0 v ak , bk > 0, ak + bk = 1, vi k = 1, 2, . . . , n
1
1
n
n
n
P
P
P
p q 6
a p ak +
b q bk .
3.1.4. Nu
th ta lun c
k k
k=1
Mnh
vi
vi
k=1
k k
k=1
k k
3.1.5. [Cauchy-Holder] Nu
k = 1, 2, . . . , n th ta c
k=1
Chng minh: Vi
k=1
k=1
Ak
ak = a, bk = b v pk =
n
P
1 !a
Aa
1 !a
Ba
n
P
k=1
Bk
, qk =
k=1
Cauchy-Holder:
n
Q
k=1
Vi
a=b=
H qu
1
2
Ak Bk 6
n
P
1 !a
Aa
k=1
k=1
1 !b
Bb .
k
ta c c Bt ng thc Bunhiakopwski:
3.1.6. [Bunhiakopwski] Ta c
n
P
k=1
mi s thc
n
P
pk qk 6
s
P
n
k=1
p2k
P
n
k=1
qk2
pk , qk .
http://www.lrc-tnu.edu.vn
vi
68
Mnh
V d
3.1.7. [Bernoulli] Vi
> 1 v y > 1 ta c (y + 1) y + 1.
ak (0; 1] vi k = 1, 2, . . . , n
1
1
1
1 + a1 a2 1 + a2 a3 1 + an a1 > 2n .
bt ng thc:
th ta c
1 + a1
Vy
1
1
1
a2 1 + a2 a3 1 + an a1 > 1 + a1 1 + a2 1 + an .
a2
a3
a1
1 + a1
1
1
1
a2 1 + a2 a3 1 + an a1 > 2n .
ak >P
1 th T
ai> n 1. Nu tn ti k ak > 1, chng
mi
ak
> 1 v nh vy T > n 1. Cui cng
Bi gii: Nu mi
hn
a1 > 1,
th
k6=i>1
l xt trng hp
0 < ak < 1 vi mi k.
P
P
ak
ak
k6=1
n
P
+
ak
k=1
k6=2
n
P
S dng kt qu
+ +
ak
k=1
k6=n
n
P
ab >
a
a+b
ak
= n 1.
ak
k=1
f (x) = ex x
f 0 (x) = ex 1
nn c ngay bng xt du
> 0
f 0 (x) = 0
<0
Nh vy
khi
x>0
khi
x=0
x < 0.
khi
khi
http://www.lrc-tnu.edu.vn
69
Mnh
3.1.10. Ta c
V d
Bi gii: Gi s
thy
1 , 2 , . . . , n
1 , . . . , n < 0
n
Q
f (1) =
n
n
Q
f (x) =
nghim thc ca
(x k ).
Vy
f (x) = 0.
1 , . . . , n > 0
k=1
(1 k ).
ex > 1 + x
khi
x>0
nn
f (1) =
k=1
n
Q
(1 k ) <
k=1
e1 e2 . . . en = ea1 .
Xt hm th hai
D dng
bng xt du
> 0
0
g (x) = 0
<0
Nh vy
Mnh
V d
1
e
xex 6
3.1.13. Gi thit cc s
khi
x<1
khi
x=1
0 6 x < 1.
khi
v suy ra bt ng thc di y:
1
e
khi
x > 0.
a1 , a2 , . . . , an > 0. Khi
n
P
ak eak 6
k=1
n
.
e
n
P
1 n
ak eak 6 n = .
e
e
k=1
0
Xt hm th ba h(x) = sin x + tan x 2x trong [0; ). V h (x) = cos x +
2
1
2
>
0
khi x (0; ) nn h(x) ng bin trong [0; ) vi hnn = g(0).
cos2 x
2
2
Bi gii: Theo Mnh 3.1.12 ta c
T y suy ra bt ng thc di y:
Mnh
V d
Khi
.
2
http://www.lrc-tnu.edu.vn
70
Bi gii: Theo Mnh 3.1.13 ta c cc bt ng thc di y:
ng trn tm
bn knh
Sn+1
R
ca a gic li
khng vt qu
xk = A
k OAk+1 vi quy c An+2 A1 . Khi ta c
x1 + x2 + + xn + xn+1 = 2
n+1
P 2
=
R sin xk . Xt f = sin x1 + sin x2 + + sin xn + sin xn+1
k=1
0 < xk < 2, k = 1, 2, . . . , n + 1.
Chng minh: t
2Sn+1
T h ny suy ra h
xn+1 = 2 (x1 + x2 + + xn )
f = sin x1 + sin x2 + + sin xn sin(x1 + x2 + + xn )
0 < xk < 2, k = 1, 2, . . . , n + 1.
cos x1 cos(x1 + + xn ) = 0
cos x2 cos(x1 + + xn ) = 0
. . .
Xc nh im dng qua h phng trnh
cos xn cos(x1 + + xn ) = 0
x1 + x2 + + xn + xn+1 = 2
0 6 x 6 2, k = 1, 2, . . . , n + 1.
k
2
2
2
Nh vy c im dng M (
,...,
) v f (M ) = (n+1) sin
.
n+1
n+1
n+1
http://www.lrc-tnu.edu.vn
71
3.1.18. Trong s nhng tam gic (t gic li) ni tip trong cng mt
3.1.19. Gi s
3.2
3.2.1. Gi s hm s
y = f (x)
xc nh v lin tc trn
[a; b]
vi
c nghim thuc
f (x) 6 u
http://www.lrc-tnu.edu.vn
72
(iii)
f (x) > u
c nghim thuc
3.2.2. Gi s hm s
y = f (x)
f (x) > u
xc nh v lin tc trn
[a; b]
vi
1
Bi gii: iu kin x >
. Vy 1 = 9x2 1 + 6x 1 > 6x 1 >
3
r
1
1
6. 1 = 1. Do phng trnh c ng mt nghim x = .
3
3
(
x 2 + 14 y = 2 6
y 2 + 14 x = 2 6.
(ii) Mi
x 2 + 14 x + y 2 + 14 y = 4 6.
Xt hm f (t) =
t 2 + 14 t trn [2; 14]. Hm lin tc ny nhn gi
tr ln nht fln = 2 6 ti t = 8. Vy h phng trnh c ng mt nghim
x = y = 8.
3
+
13
y
=
2
5
z 3 + 13 x = 2 5.
Bi gii: iu kin
x 3 + 13 x + y 3 + 13 y + z 3 + 13 z = 6 5.
Xt hm f (t) =
t 3 + 13 t trn [3; 13]. Hm lin tc ny nhn gi
tr ln nht fln = 2 5 ti t = 8. Vy h phng trnh c ng mt nghim
x = y = z = 8.
3y > x
V d 3.2.6. Gii h bt phng trnh
4x 9 > y
2
2x + 3y 2 = 2349.
Bi gii: iu kin
http://www.lrc-tnu.edu.vn
73
x2
Bi gii: Ta c 4x 9 > y >
. Vy x2 12x + 27 6 0 hay 3 6 x 6 9.
3
2
2
2
2
T y suy ra y > 0 v 2349 = 2x + 3y 6 2x + 3(4x 9) = f (x). Kho
2
st hm f (x) = 50x 216x + 243 vi 3 6 x 6 9. V f (x) ng bin trn
[3; 9] nn fln = f (9) = 2349. Nh vy x = 9, y = 27.
(
x + y + z + xy + yz + zx = 6
V d 3.2.7. Gii h phng trnh
x2 + y 2 + z 2 = 3.
2
2
2
t = x+y+z c 3(xy+yz+zx) 6 t2 6 3(x
+y +z ) = 9. Nh
x + y + z = 3
2
vy 9 > t > 3(6 t). T y suy ra t = 3. Tm li
xy + yz + zx = 3
2
x + y 2 + z 2 = 3.
D dng suy ra x = y = z = 1.
(
x2 + y 2 = 2
V d 3.2.8. Gii h phng trnh
2(x3 y 3 ) 3(x y) = 2.
Bi gii: t x =
2 cos t, y = 2 sin t vi t [0; 2]. Khi ta c
Nh vy du = phi xy ra hay 3t =
+ 2k vi k = 0, 1, 2. T y suy ra
4
Bi gii: Vi
nghim ca h cho.
V d
x+3
y =
x2+ 1
x + 3 = m x2 + 1
Bi gii: Ta c
phng trnh
m x+3 = m x2 + 1 c nghim.
3.2.9. Xc nh gi tr ca tham s
1 < m 6
10.
1x+
1x=3
1 x2 0
Bi gii: iu kin phng trnh
1 + x 0 hay 1 x 1.
1x0
4
t f (x) =
1 x + 4 1 + x + 4 1 x. Theo bt ng thc Cauchy ta c:
V d
1+x+
http://www.lrc-tnu.edu.vn
74
x
+
1
+
x
1
+
1+x
1 x2 = 4 (1 x)(1 + x)
; 41+x
;
2
2
1+ 1x
4
4
. Do f (x) =
1x
1x + 41+x + 41x
2
1 + (1 + x) + 1 + (1 x)
= 3.
1+ 1+x+ 1x1+
2
Suy ra f (x) 3 vi mi 1 x 1. Du bng xy ra khi v ch khi:
x= 1+x
1
x = 0.
1 x = 1
1+x=1
x = 0.
Bi gii: t
p
p
2
sin x + 2 sin x + sin x 2 sin2 x = 3
p
p
2
f (x) = sin x + 2 sin x + sin x 2 sin2 x.
2
x)
sin
x
+
(2
sin
x)
(1 + 1).
(sin x + 2 sin
p
Suy ra: sin x +
2 sin2 x 2.
p
sin2 x + (2 sin2 x)
2
Theo bt ng thc Cauchy ta li c: |sin x|
2 sin x
.
2
p
Suy ra: sin x
2 sin2 x 1, do f (x) 3. Du bng xy ra khi v ch
khi:
(
p
sin x = p2 sin2 x
|sin x| = 2 sin2 x
p
sin x = 2 sin2 x
sin x 0
2
sin x = 2 sin2 x
sin x = 1
x = + k2, k Z
2
+ k2, (k Z)
Vy phng trnh c nghim l x =
2
V d
3x2 + 6x + 7 +
p
5x2 + 10x + 14 = 4 2x x2
http://www.lrc-tnu.edu.vn
75
3x2
5x2
q
+ 10x + 14= 3(x 1)2 + 4+
f (x) =
+ 6x + 7+
q
5(x + 1)2 + 9, do f (x) 5, x D = {x : 4 2x x2 0}.
2
2
t g(x) = 4 2x x = (x + 1) + 5, do g(x) 5.
f (x) = 5
Khi phng trnh cho tng ng vi h
x = 1
g(x) = 5
Vy x = 1 l nghim duy nht ca phng trnh.
Bi gii: t
V d
4
3 x 1 + m x + 1 = 2 x2 1
Bi gii: iu kin
x 1.
r
r
x1
x1
Phng trnh cho tng ng 3
+24
= m,(1)
x
+
1
x
+
1
r
r
r
x1
x
1
x1
4
+24
, t t =
, vi x 1 suy ra
Xt f (x) = 3
x+1
x+1
x+1
0 t < 1. Khi f (x) vi x 1 tng ng vi g(t) = 3t2 + 2t vi
0 t < 1. Ta kho st g(t) vi 0 t 1 thu c gnn = g(1) = 1 v
1
1
gln = , suy ra fln = v f (x) > 1.
3
3
1
Vy phng trnh c nghim th 1 < m
3
V d
p
p
p
p
p
m( 1 x2 1 x2 + 2) = 2 1 x4 + 1 + x2 1 x2
Bi gii: iu kin 1 x 1
1 + x2 1 x2 vi 1
t t =
x 1 th 0 t 2
2
Phng trnh cho tr thnh m(t + 2) = t + t + 2, v 0 t
2 nn
2
t + t + 2
phng trnh tng ng vi phng trnh
=m
t+2
t2 + t + 2
t f (t) =
. Do f (t) lin tc vi 0 t
2. Bng phng
t+2
p
(a + 2)x a = |x + 1| .
C ngim ng vi mi
0 x 2.
http://www.lrc-tnu.edu.vn
76
Bi gii: Bnh phng hai v ta a bt phng trnh v dng tung ng
sau:
x2 + 1
x2 2x 1
0
Xt hm s f (x) =
vi 0 x 2. o hm f (x) =
2 .
x1
(x
1)
0
2
Cho f (x) = 0 x 2x 1 = 0 x = 1
2
Lp bng bin thin ta thu c:
2x2
=y
1 + 2x
2y
V d 3.2.16 . Gii h phng trnh
=z
1 + y2
2z = x
1 + z2
Vi
x = y = z = 0.
x, y, z nhn gi tr khc 0 th
0. Nhn cc v ca h ta c:
8x2 y 2 z 2
= xyz
(1 + x2 )(1 + y 2 )(1 + z 2 )
8xyz
=1
2
(1 + x )(1 + y 2 )(1 + z 2 )
(1 + x2 )(1 + y 2 )(1 + z 2 ) = 8xyz
1
1
1
(x + )(y + )(z + ) = 8
x
y
z
1
1
1
P = (x + )(y + )(z + ) = 8, ta c max P = 8. Du bng xy
x6=0,y6=0,z6=0
x
y
z
http://www.lrc-tnu.edu.vn
77
ra khi
x = y = z = 1.
2x
x + x y = 1 2m
Bi gii: T h phng trnh
=
1
(2x2
Thay vo (2) ta c: 2m = x + x +
2
2 2(2x 2x + 1)
2
3
2x + 1)
2(2x2 2x + 1)
3
1
2
2
, t t = 2x 2x + 1,
Xt f (x) = (2x 2x + 1)
2
2
2(2x 2x + 1)
1
1
3
1
vi t
. Khi f (x) tng ng vi g(t) = 1 (t + ), vi t
.
2
2
t
2
Bng phng php kho st ta tm c gln = 1
3; gnn = hay
fln = 1 3; fnn = .
1 3
Vy phng trnh c nghim th 2m 1
3 hay m
2
http://www.lrc-tnu.edu.vn
Kt lun
78
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn
http://www.lrc-tnu.edu.vn
[1] Don Minh Cng (ch bin), Ton n thi i hc, H Ni 2003.
[2] Nguyn (ch bin), Cc bi ton i s hay v kh , NXB Gio Dc
1996.
[3] L Hng c cng tp th gio vin trng THPT Quc T NEWTONH Ni, Phng php chng minh bt ng thc v tm gi tr ln nht
nh nht ca hm s, H Ni 1995.
[4] Trn Vn Ho (ch bin), Chuyn bt ng thc luyn thi i hc ,
NXB Gio Dc 2005.
[5] Phan Huy Khi, Cc phng php tm gi tr ln nht, gi tr nh nht ,
H Ni 1995.
[6] Phan Huy Khi, Ton nng cao lng gic lp 11 , H Ni 1999.
[7] V i Mau- V i Hoi c (ch bin), Cc phng php c bit
tm gi tr ln nht nh nht ca hm s , NXB Gio Dc 2000.
79
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn
http://www.lrc-tnu.edu.vn
80
Lun vn c bo v trc hi ng chm lun vn ngy 22 thng
11 nm 2011 v chnh sa vi cc kin ng gp ca cc thy, c trong
hi ng.
Thi Nguyn, ngy 24 thng 11 nm 2011
Xc nhn ca cn b hng dn khoa hc
PGS.TS m Vn Nh
http://www.lrc-tnu.edu.vn