Professional Documents
Culture Documents
)(8*=-0/']
11:58:55 AM
viveri
um
VOLUME
7,
1969
ory>
& ZEITLINGER
LISSE - 1985
B.V.
11:58:55 AM
VlVARIUm
A JOURNAL FOR MEDIAEVAL PHILOSOPHY AND
THE INTELLECTUAL LIFE OF THE MIDDLE AGES
subscription
- J.Engels,
- L. M. de Rijk,(Nijmegen)
C. J.de Vogel,(Utrecht)
(Utrecht).
Board:Prof.L. M.deRijk,Sophiaweg
oftheEditorial
73,
Secretary
TheNetherlands.
Nijmegen,
Ltd.,(Dr. H. J.Prakke& H. M. G. Prakke)
RoyalVanGorcum
TheNetherlands.
Assen,
Perannum:
Hfl.20,- ($. ,7/.
2.)
SINGLECOPIES
1.6$)
Hfl.I 2.0($. 3,7f/
published
eachnumber
ca 80 pages.
Twiceyearly,
MayandNovember;
editors
publishers
shouldbe written
tovivarium
submitted
Contributions
preferably
shouldbe typeThe manuscripts
Frenchor German.
in English,
andfootanddoublespaced,exceptforlongquotations
written
notes.Adequate
(i inch)shouldbe leftat eachedge
margins
shouldbe numbered
ofthesheet.Footnotes
continuously
throughat thefootofthepage
outeacharticle.Theymaybe placedeither
orattheendofthetext.
11:58:55 AM
CONTENTS
ROGER E.
REYNOLDS
Ottawa
OF VOLUME
VII
j. ENGELS
Utrecht
La Lettre-ddicace
de Bersuire
PierredesPrs ...
J. ENGELS
Utrech
t
Note Complmentaire
sur les ManuscritsBerchoriens
Wor
ehester
73
62
STANLEY B.
AlbertusMagnus and The Problemof Moral Virtue 81
CUNNINGHAM
Windsor
, Ontario
L. M. DE'RijK
Nijmegen
REVIEWS
79
BOOKS RECEIVED
79, 163
11:58:55 AM
Further
of
ROGER E. REYNOLDS
11:59:02 AM
Hierarchical
[HibernoVersion]
Hispanic
adfuit.
Quandovel comodoinplebetdominus De gradibusin quibusChristus
in
eclesiam.
septem
gradibus
ostiainferni.
Primusgradusleturfuitquandoaperuit Ostiarius
fuit,
quandoaperuit
lebrumisage proveteet dixit spiritus
domini
supervenit.
Secundusgradusexurcesta
quandoeiecitseptemdemonia
quandoeiecet Exorcista
maria
de
ex
maria
dimoniam
magdalena.
magdalene.
septem
1 PL172: 737-806.
derkathoinhisHandbuch
V. Thalhofer
toEndres,
op.cit.,40,only
According
wastheauthor
oftheSacramentari
that
Honorius
um.
lischen
72,hasdenied
1883),
(Freiburg:
Liturgik
2 PL172:79D-760A.
3 Thepassage
cumordinatur
"... sedpro
"Ostiarius
. . andtheexplicit,
theincipit,
with
extracts
PL
contains
from:
mansiones"
diversae
172:
xxiv;
760A-D)
(Cap.
qualitate
operum
Liber
dedivinis
thePs.-Alcuinian
Isidore's
perhaps
(L. VII,c. 12; PL82: 290-293);
Etymologies
Liber
orthe'Bede'Collectanea
(PL94: 4);Amalarius*
; PL101:1234-1236)
ojficiis
(Cap.xxxvi
Omnia
, II, Liber
, Opera
ed.,Amalarii
Liturgica
Episcopi
(L. II, cc. 7-14;J.M. Hanssens,
ojfcialis
Animae
andHonorius'
ownGemma
e Testi
(L. I,
1948],21^-236);
, 139:Vatican:
[Studi
ocialis
c. 183; PI 172: 600).
4 A. Wilmart,
dessciences
duChrist
Lesordres
, 3 (1923),320-327;J.Crehan,
, Revue
religieuses
TheSeven
Orders
19(19^8),81-93.
Studies,
, Theological
ofChrist
inR.E.
s Thesources
havebeentreated
ofChrist
oftheOrdinals
anddevelopment
extensively
Ecclesiastical
inthe
Lower
andHigher
Middle
inthe
Sacred
Orders
ofthe
Ages:
Shifts
Early
Theology
Reynolds,
and
intheOrdinals
Middle
asReflected
theEarly
Orders
Late
Patristic
ofChrist
Ages
Through
Antiquity
from
Mass.:1968),61-19$.
Harvard
Related
Literature
Cambridge,
University,
(Ph.D. Thesis:
2
11:59:02 AM
librum
fecet Lector
Esaiae.
Tercius
subdiiaconatus
quandoaperuit
quando
gradus
ingalilea.
diaquamvinum
de aqua
Quartusgradusdiiacunatus
quandofecitvinum
quandolavit Subdiaconus,
in
cana
galileae.
pedesdixipolurum.
lavitpedesdiscipulorum.
Quintusgraduspresbeteratum
quando
quando Diaconus,
semehac
et
benedixit
fregit
acepitpanem
ieteretcalecem
benedixit.
ostiarios
Sextusgradus
quandoaccepitpanemac fregit
quandodixittulete Sacerdos,
vestriet elevamini
purte et benedixit.
portasprincipis
rexgloriae.
etintroibit
purteeternales
'inanus
episcopus
quandoelevavit Episcopusfuit,quandoelevavit
Septemus
gradus
et suas ad coelumet benedixit
suorum
manus
apostclis.2
supercaputdixipolurum
benedixit
eus.1
The Ancient Hibernian Chronological Version was characterized
by the orderingof the ecclesiastical grades according to the historical
or scripturallydocumented sequence in which Christdischargedthem.
The grades in the Hiberno-Hispanic Hierarchical Version - for our
purposesthe more important were arrangedaccordingto the sequence
in which, at the time of the Ordinal's composition, clerics ideally or
actuallypassedfromgrade to grade.3The mostpatentdifferencebetween
the two sequences is the positionassignedto the hostiarius
. In the Ancient
Hibernian Chronological Version, he is listed immediatelybefore the
bishop, and n the Hiberno-HispanicHierarchical Version, he has been
demoted' to his proper hierarchicalstatus. Further,it is importantto
note the relative positions of the exorcist and lector. In the Ancient
Hibernian Chronological Version the lector precedes the exorcist,
probablybecause Christ'historically'fulfilledthegradesin thatsequence.
But in the Hiberno-HispanicHierarchicalVersion,the lector followsthe
exorcist. Unlike the Gallican and Roman sequence of lower orders,
4
typifiedin the Statutaecclesiaeantiqua and the intersticestexts of the
1 Paris
fol.293r-v.
BNMSLat.13246,
E. A. Lowe,ed.,TheBobbio
Missal:
AGallican
Mass-Book
Hibernian
Latin
of
Version"
(MSParis
13246)(London:
1920),178.The"Ancient
Chronological
'A' recension.
thisnotecorresponds
toWilmart's
Cf.Wilmart,
art.cit.,311-312.
2 Collectio
L. VIII,c.l. Dieirische
2nded.,
Hibernensisy
, ed.,H. Wasserschieben,
Kanonensammlung
Hierarchical
Version"
to Wilmart's
(Leipzig:i88$),26. The"Hiberno-Hispanic
corresponds
'D' recension.
art.cit.,313.
Cf.Wilmart,
3 On thedistinction
andidealecclesiastical
between
theactual
cursus
honorum
, cf.M. Andrieu,
ritromain
Lesordres
dessciences
dans
l'ancien
mineurs
and
, Reveu
religieuses,
g (1925),232-274;
despapes
dessciences
Lacarrire
21(1947),90-120.
M. Andrieu,
, Revue
ecclsiastique
religieuses,
4 Statuta
ecclesiae
ecclesiae
dition-tudes
ed.,LesStatuta
, cc. 93-98;Ch.Munier,
antiqua
antiqua:
critiques
(Paris:i960),96-99.
3
11:59:02 AM
1 PL8 : 838.
2 PL8 : 826.
3 L. Duchesne,
190.
, I (Paris:1886),161,171-172,
ed.,Liber
Ponticalis
*IntheDeecclesiasticis
liststhelower
Isidore
; PL83 : 790-794),
grades
(L. II,cc. 10-1
ojficiis
In
hostiarius.
: subdeacon,
tothedescending
exocist,
lector,
acolyte,
psalmist,
according
sequence
oflower
Isidore
usestwosequences
theEtymologies
grades.
(L. VII,c.xii,3-32; PL82 : 290-293),
is: hostiarius
inL. VII,c.xii,3,thesequence
Inthesimple
listofgrades
exorcist,
, psalmist,
lector,
ofthelowerorders
treatment
Inthemoreextended
subdeacon.
(L. VII,
etymological
acolyte,
with
theexorcist
oftheDeecclesiasticis
Isidore
returns
tothesequence
only
ojficiisy
c.xii,23-32),
ofthe
treatment
andtheetymological
ThusinboththeDeecclesiasticis
andacolyte
reversed.
ojficiis
is
isusedinwhich
theexorcist
the'Hispanic'
inEtymologies
, L. VII,c.xii,23-32,
sequence
grades
in
oftheacolyte
Ontheunusual
thelector.
lower
than
ina position
listed
position
hierarchically
fr
undihre
hierarchische
Weihen
Isidore's
cf.W. Croce,Dieniederen
, Zeitschrift
works,
Wertung
katholische
70(1948),282f.
Theologie,
s Cf.H. Wasserschieben,
, 3-27.
op.cit.
6 Cf.Leiden
MSLat.Voss.
, below,
Q119in40,fol.13ir.SeealsoAppendix
p. 7.
7 PL 162: 513-519.
Chartres
Ivovon
ofthissermon,
cf.L. Fischer,
OntheIvonian
, der
authorship
: 1917),77; E. Amann
inFestgabe
inFrankreich
A.Knpfler
Erneuerer
der
vita
canonica
(Freiburg-i-Br.
col.3633; andR.Sprandel,
dethologie
andL. Guizard,
Dictionnaire
, XV,2 (Paris:1950),
catholique
inderKirchengeschichte
und
seine
Ivovon
Chartres
(Stuttgart:
1962),181.
Stellung
4
11:59:02 AM
[IvonianVersion]
suntdistincta,
Haecofficia
quia
septem
gradibus
estmuere
sanctaecclesiaseptiformis
decorata.
gratiae
noster
inpropria
Dominus
Haecofficia
ostendit
persona
utforma
et ecclesiaesuaeexhibenda
quae
reliquit,
incorpore.
incapiterepraesentaretur
praecesserat
nobisinitiavit
Hoc officium
Dominus
noster
(Ostiarius)
et ementes
de funiculis
factovendentes
quandoflagello
evertit
nummulariorum
eiecitet cathedras
de templo
lindeet ipseostiarius
dixit:Egosumostium;
praetaxatus
et egredietur.
permesi quisintroierit,
ingredietur
inpropria
Hoc
officium
Dominus
noster
Lector
(
)
persona
Isaiaeprophetae
librum
ostendit,
quandoinmedioseniorm
domini
ad intelligendum
distincte
aperiens
legit: Spiritus
et
caetera
in
eodem
capitulo.
sequuntur
superme,
quae
Hocofficio
ususestDominus
(Exorcista)
quandosaliva
suatetigit
auressurdiet mutiet dixit: Epheta,
quod
estadaperire.
in
se haberetestatur,
Hocofficium
Dominus
(Acolytus)
menon
dicens
: Egosumluxmundi
; quisequitur
evangelio
lumenvitae.
intenebris,
ambulabit
sedhabebit
Hoc officio
ususestDominus
(Subdiaconus)
quandofacta
et mittens
cenacumdiscipulis
linteose praecinxit
aquam
lavitet linteoextersit.
inpelvim
pedesdiscipulorum
ususestDominus
(Diaconus)Hoc officio
quandopostcenam
confecta
ore
et
manibus
sacramenta
dispenpropriis
proprio
incitavit
ad orationem
savi et quandoapostolos
dormientes
et orate,ne intretis
in tentationem.
dicens
: Vigilate
noster
Iesus
Hoc
officio
usus
est
Dominus
(Presbyter)
incorpuset
Christus
quandopostcenampanemetvinum
suaepassionis
suumcommutavit
et utinmemoriam
sanguinem
etiam
manisuis
Hoc
idemfacerent
ordinavit.
discipulis
idem
festius
et excellentius
officium
implevit
quando
ipse
sacerdos
et hostiaseipsum
inaracrucispropter
peccata
sancta
humani
obtulit
et perproprium
generis
sanguinem
aeterna
introiens
caelestia
et terrestria
pacificavit.
and its inclusion in
Thanks to the wide dispersion of the De excellentia
the De sacramentis
of Hugh of Saint Victor1 and Peter Lombard's Sententiae,2 the Ivonian Ordinal of Christ with its dominical sanctions and
1 P. III,cc.6-12;PL176: 423-430.
2 L. IV,dist.xxiv,cc. -11;Petrus
Libri
IVSententiarum
, I andII (AdClaras
Lombardus,
Aquas:
1916),894-901.
S
11:59:02 AM
11:59:02 AM
11:59:02 AM
On
The Genuine
Summule
logicales
L. M. DE RIJK
III Two Redactions of a Commentaryupon the Summuleby Robertus
Anglicus*
his academic conference about a number of manuscriptswhich
works of Peter of Spain1Msgr Grabmannpointed to a master
contain
In
named Robertus
Anglicusas a commentatorof the Summulelogicales.
Grabmannidentified2thismasterwith Robert Kilwardby,who is named
Robertus
, indeed, in the Chronicle of the Dominican Conventof
Anglicus
in
and
some manuscriptsas well4. However, thisidentification
Bologna3
seems to be far from certain. Both manuscripts(Vatican Library Vat.
Lat. 3049 and Todi, BibliotecaComunale
, MS 54; see below) call the
one mightthinkof the
without
Therefore
author Robertus
frater.
Anglicus
composition of these commentariesas havingtaken place at some date
before Robert Kilwardby's entrance into the Dominican Order. A
s life and works, the late father
modern investigatorinto Kilwardby*
* Thefirst
6 (1968),pp.1-34and69-101
inthisJournal,
ofthisstudy
.
andsecond
appeared
parts
1 Martin
zudenPhilosophischen
undFunde
desPetrus
Grabmann,
Forschungen
Schriften
Handschriftliche
derBayerischen
Akademie
der
XXI(f 1277)in: Sitzungsberichte
, desspteren
Papstes
Johannes
Hispanus
Hist.Abt.Jahrgang
Philos.
9, Mnchen
1936,pp.65-67.
1936,Heft
Wissenschaften,
2 Seeibid.
* Thischronicle
III6, (1898),notes
fortheyear
Praedicatorum
Ordinis
Fratrum
inAnalecta
edited
adordinem
sunt
Parisiis
1220:Hocannorecepti
(= RegiReginaldum
pereumdem
(forParisius)
Robertus
Parisiis
Frater
naldofAngers),
, quilegebat
moreretur,
Anglicus
metaphypauloantequam
fuit
Forthisnoteand
Hicpostea
Cardinalis.
intheologica
facltate.
erateisimilis
etnullus
sicam,
seeEllen
intotheDominican
entrance
M.F.SommerastoRobert
itsreliability
Order,
Kilwardby's
historicae
inTheLife
Studies
O.P.,Dissertationes
(edited
Seckendorff,
Kilwardby
bythe
ofRobert
Fase.VIII,Rome1937,p. 4.
Romae
ad. S. Sabinae),
Historicum
IT. Praedicatorum
Institutum
4 e.g.inFlorence,
onthePrior
cod.PlutLXXI,29where
Laurenziana,
Kilwardby's
Commentary
VI164(3085),
Biblioteca
Kiliurlu
toRobertus
isascribed
Marciana,
(!). InVenice,
Anglicus
Analytics
ordinis
Robertm
derelativis
secundum
tractatus
wefind
Anglicum
predicatorum.
fratrem
(f.79vb):Explicit
InOxford,
Merton
ofthistract.
onKilwardby's
doubts
Deo. I haveserious
Gratias
,
authority
College
intheother
while
itisanonymous
ofSiccavilla
toJohn
MS292itisattributed
(f.94vtt),
manuscripts
MS158,f.52r:
noteinAssisi,
Bibi.Antoniana
isaninteresting
there
extant.
Moreover,
marginal
andF. Pelster,
ista.SeeA. G. Little
derelatione
/.deSiccavilla
intractatu
Oxford
plusdemateria
I found
inSevilla
(Biblioteca
, Oxford
1934,p. 108,n. 3. - Recently
Theolog
y andTheologians
withthe
a manuscript
containing
Sophismata
gramaticalia
Kilwardby's
y Colombina)
Capitular
cum
Roberti
Suma
(cod.
gramaticalis
argumentis
Anglici
explicit
(io4vb):Explicit
contemporaneous
--9,Xm-XIVS.)
8
11:59:12 AM
R.-M. Martin, suggested1that Robert took the Black Friars habit between 1240 and 1245. So Grabmann'sview thatour commentarieswere
writtenbetween 1248 and 1261 in the period when Robert Kilwardby
was activeas a professorin Parisand Oxford2is certainlyuntenable,since
in both manuscriptsour author is named magister
, not frater. Robert
as
a
artium
must
be
dated
in the 122o's and
Kilwardby'sactivity
magister
i2 3o,s. It is an unmistakablefact that, at that time, Peter of Spain's
work was not yet used in the Parisianand Oxford circles3.
So farthere seems to be no reason to identifyour magister
Robertus
with
Robert
O.P.
Anglicus
Kilwardby
Grabmannonly dealt with the Vatican manuscriptVat. Lat. ^3049,
which contains a commentaryon Peter of Spain's Summulelogicales
,
called there compilatio
supertractatus(f. 8irb). In a note (op. cit. p. 67,
n. 1) he referred to the Todi manuscript (Eibl, comunale
, cod. 54)
which, according to the catalogue of L. Leonij (Todi, 1878, p. 24),
contains glosulecomposite
a magistroRobertoAnglicoupon the Summule
logicales. Grabmann,who did not see the manuscript,knew only its
auxiliumsittestePlatone
), and concluded4fromit that
incipit(Cumdivinum
the Vaticanand Todi manuscriptscontaintwo different
works. However,
an analysisof both manuscriptswill show that our manuscriptscontain
two different
redactionsof the same commentaryby one masterRobertus
Anglicuson Peter of Spain's Summule
logicales.
i - The Commentaryas contained in Vat.Lat. 3049
This parchmentmanuscriptof the Vatican Librarymeasures 200 x 140
mm. and has 82 folios. It seems to date fromthe end of the thirteenth
or the beginningof the fourteenthcentury.Since our codex is partof the
old stock of the VaticaniLatini (containing the CodicesVaticaniLatini
i - 6000), it must have been in the Biblioteca Apostolica Vaticana as
early as the sixteenthcentury. More informationabout its origin and
entranceinto the VaticanLibrarycannotbe givenso far.s The onlywork
containedin thismanuscriptis the commentaryon the Summule
logicales.
1 R.-M.Martin,
Matres
dominicains
deParis
etd*Oxford
etlasoi-disant
cole
dominicaine
premiers
Quelques
in:Revue
dessciences
etthologiques
(i 229-1279)
augustinienne
9 (1920),p. $66.
philosophiques
2 Grab
mann,
op.cit.,p. 66.
3 Arguments
insupport
ofthisviewwillbeadduced
ina later
inthisseries.
study
4 op.cit.
yp. 67,n. i .
s MissProf.
Anneliese
Scrittore
intheVatican
waskindenough
togivemethis
Maier,
Library,
information.
9
11:59:12 AM
The work was writtenin two columns and opens, without giving the
author's name, with an extensiveprologue (i-1*15):1
Fonset origoomnium
a plenitudine
scientiarum
totiussapientie
duxitoriginem.
Qui
estfonsluminis
vitebonum,
bonitas
summe
scientiarum,
eternitas,
sapientie,
plenitudo,
Deusanteomniaprimus,
luxincreata2
lux
(um)creator
(increatura
MS)omni
eternus,
cuinonestadditio3 veldiminution
Lux
tui
non
est
transmutados
aut
obumpossibilis.
bratiovicissitudinis,
et finislucistotiusveritatis
et bonitatis
in omnibus
principium
creaturis.
inrationales
Luxautem6
istasuamspeciem
irradiat
rectum
videlicet
creaturas,
perradium
etoblicum.
autemistius
luciseterne
rectum
nullacreatura
nisi
perradium
Receptionem
t obtinere.
Necesseestergonobisrationalibus
divine
creatuperinfusionem
poteri
gratie
risut tamnobilisscientiedeveniamus
ad notitiam
istius
aliqualem(et) receptionem
nobistransmissam
luminis
Qui quidemradius
comprehendere.
perradiumobliquum
essentiam
rei directenon?potestostendere,
sed per multamedia,quasipernubem
humnus
mole carnis8obpressus
claritatem
istamnuli(aintuendo
solem,intellectus
anima
rationalis
tarnen
converti
tur
ten)usnisipersimilitudinem
poterit
speculari.Ipsa
sitilludverissimum
etquamamenum
bonum
ab omnisuprase memor
quamiocundum
busdesideratum,
a quo tantafuitexcellentia
in eius?
decorata(et) naturali
appetitu
desiderat
pervenire.
cognitionem
vetheris
Cuiconsonai10
dicensquodomneshomines
Philosophus
principio
Metaphysice
auctoritate
natura
sciredesiderant.
Adquamscientiam
habendam
ipsaanimafuitcreata,
et
anime
anima
differentia
rationalis
in
libro
de
dicentis
ad
spiritus
quod
Augustini
rerumin se geritsimili
Dei factaomnium
totiussapientie
similitudinem
tudines,
quasi
cumipsa
estad sciendum.
animenaturaliter
ordinata
Quia quidemscientia
aptitudo
cumcorporeactualiter
dolet admodumse
animaob sui coniunctionem
spoliatur,
Boetius11
in
Libro
Secundum
dicit
deconsolacene
multiformiter
denudari.
quod
predictis
de animaipsadicens
:
philosophie
irb
condita
nube
nuncmembrorum
tenet
estoblitasuisumma
.
nonin totum
quam
perdens
singula
carnis
divinesapientie
nubilo
anima
rationalis
Ex predictis
opprimente
patetquod
igitur
rectum
siveperradium
inhacvitapervisionem
seuplenitudinem
apprehencognitionem
a partenondivinesapientie
sed
dendominime
poteritobtinere.Cuiusrei defectus
1 I wish
forchecking
thequotations
thanks
to MrC. H. J.M.Kneepkens
toexpress
mysincere
incorrecting
someclumsy
andforhisvaluable
readings.
suggestions
manuscript
2 increatura
V.
3 adidicio
(!) V.
4 dominicio
V.
5 transmutatacio
V.
6 + [dicitur].
7 directe
nuncV
non]cognito
8 carnis]
crianis
(?) V.
9 ineius]meusV.
1o consonai
Vesont
V.
11Boethius,
MDCCCLXXI
V,III,22-24.
DeConsolatione
ed.Peiper,
p. 130r.22-24:Nunc
Lipsiae
tenet
estoblita
sui.Summamque
condita
nube.Nonintotum
Membrorum
singula
perdens.
IO
11:59:12 AM
nostrepotiushumane
existit.Secundum
conditionis
quod dicit Algazeldecimosue
est ob hoc ut possi
t esseperfctius.
factum
metaphysice
quodquidquidest factum,
ab
invidia
etiamPlatonis
suo
Auctoritate
:
estista
inquit
lybro Thymey1 optimo
relegata
utconvenienter
cunctasibisimiliaeffici
voluitproutnatura
beatitudinis
cuiusque
potuit
essecapax.
innostras
luminis
animas
habeamus
Utigitur
irradiantem
creaturapredicti
receptionem
rumutiquecognitionem
haberedebemus,ut per cognitionem
ipsarum
per radium
intantam
incognitionem
allacriter
oblicum
deveniamus
creatoris
pereffectum
tamquam
in hacvita, secundum
quoddicitAugustinus2
acceptabile
quoddebetessesummum
ei sufficere
esthumana
bonum
conditio
potest
quod tantedignitatis
quodnullum
preter
Hoc etiamauctoritate
Tullii^libro suo de senectutehabetur:ob hoc,
Summum.
ex altissimo
nobisanimus
datusestutcelestium
motuset ordins
deidomicilio
inquit,
et contemplando
etiamsequeremur.
Item.Etiamlibrosuode sompno
contemplaremur
acie superna
dicit*:illosliquetessesapientes
qui totamentis
circumspecte
rquirunt
et quesitasagaciadiligentia
Necessaria
est ergoscientiarationali
comprehendunt.
creature.
Next, the authoradds a shortdivisioscientiarum
(irb-va) :
in summaiocunditate
Creatus
fuitautemhomoin triplici
perfectione:
quoadcorpus
in
summa
bonitate
cedit; in summasapientia
animam,
quoad
quoad (quod ad MS)
cediditiamposteri
tas.Inopposita
Sedperpeccatum
primihominis
utrumque.
predictocontraprimm,
rumvaletin tristitia[m]
tia contrasecundum,
in malitia
<in>ignoran
autemcontra
tertium.
natura
Verumtamen
utab istishumana
concessesuntsibi
relevari,
possetincommodis
f. iva artes,scientie,
virtutes
et quibushomonaturaliter
et crescatin
appetendo
perficiatur
creatoris.
deniqueperveniat
cognitionem
autemscientia
Scientia
autemestautcreatoris,
autcreature.
Creatoris
nonhabetur
in
vitaistanisipercreatur<ar>um
Creaturaradioacquisitam.
obliquoquidem
cognitionem
rumautemscientie
scilicetet secundus.
Primus
duplexestexitus[est]in esse,primus
ut
habetur
Veteris
viam
est
admirationis
;
admirando,
principio
quidem,
Metaphisices,per
inEgipto
veroexitusinesse
Secundus
presbiteri
inceperunt
ubiquephilosophari.
inquit,
Autperviaminventionis
esttriplex.
instudium;
etadhuneconfert
maxime
sensus
visus
etsichabuerunt
visus
differentias
rerum
Aut
nobis
ostendit.
doctri; qui
philosophi
per
nam; etadhuncmaxime
confert
Autperinspirationem
moderni.
auditus,etsicscolares
;
maxime
et ad huncconfert
honesta
munditia
deumutiqueproceteris
<que>intelligit
et hocmodosanctiviri.
reverendo,
humane
Scientiaautemrerumcreatarum
defectum
supplet
duplexest.Que duplicem
Unaesta partecorporis,
aliaveroa parteanime.Primavocatur
conditionis.
mechanica,
1 Plato,
invidia
Timaeus
: aboptimo
22.19-20
29E ed.Waszink
relegata
(Plato
longe
Latinus)
porro
cuncta
suisimilia,
natura
essepoterai,
beatitudinis
est.Itaqueconsequenter
cuiusque
capax
prout
effici
voluit.
2 ubi?
3 Cicero:
Maior
animus
caelestis
Cato
Paris1961"estenim
, cap.21(77)ed.Wuilleumier
(Bud),
etquasidemersus
interram
exaltissumo
domicilio
etc...
depressus
* Macrobius,
inSomnium
Commentarti
/,8, 3. ed.Willis
1963.
Leipzig
s Arist.
A,980a 22-23.
Metaph.
II
11:59:12 AM
et huius<modi>.
in operatione
idestadulterina,
ut Carpentaria
manuum,
que consistit
adulterina
Etdicitur
filiiadulterini
nona natura
(?) sedexalienopatre1,
quiaad modum
inmateriam
forma
sicutab artifice
tur.
introduci
Aliaverovocaturscientialiberlis.Et suntseptem.Quarumtressuntde sermone,
trivium
suntde rebus.Primeautemtresconstituunt
(inicium
MS),
reliqueveroquatuor
scilicet
arismatica
scilicetgramatica,
Alie
vero
rethorica.
(!),
quadrivium,
dyaletica,
Et dicuntur
liberales
addiscere
astronomia.
musica,
quiasolumeassolebant
geometria,
velquiaa terrenis
filiiliberorum,
etmundanis.
curishominem
librant
There follow some remarkson the position of logic in the framework
of the artes. It turnsout to be both dominaand ancilla (iva-vb):
ancillainhoc
Interautemseptem
etancilla.Estenimtanquam
loycapotestessedomina
omnesaliasregendo
aliiset ministrat.
Sedesttanquam
domina
inquantum
quoddeservit
etgubernat
sineconductu.
Omnesaliescientie
claudicando
procedunt
tamquam
rgult
aliarum
Et
ista
venerabilis
domina
destitute.
ideo
per
tanquam
regularum
loyca
remigio
est
se quidemet priuset nonsimulcumaliisipsam| diligenter
utiqueample<c)tendo
malum
simul
ferventi
animoappetendo.
SextoMetaphisice:
UndeAristotiles
est,inquit,
tiam.Resautemsine
et aliamseien
scientiam
querereet modumsciendi,idestloycam
ne
sineloycaestquerenda
modo,ut ibidemscribi
tur,parimi
valet,quianullascientia
( !) nonaudeatsephilosoabsquevaloreprocedat.UndeSeneca: quidyaleticam
ygnorat
destituta
descen: sicutnavissinenautaatqueremigio
IdemTulliusetiam
profiteri.
phum
sic scientietempestate
variasfluctibus
in adversis,
dit in perditiones
disputationis
Averrois:
multiformiter
titubantes.
IdemetiamCommentator
dyaletica,
periclitantur
Valetenimadalias
manus
est
scientiarum
sicut
est
scientia,
inquit,
organorum.
organum
causas.Primaestquiadocetcognoscere
scientias
iterdyaletica
propter
quatuor
principal
si
aliarum
scientiarum
et quidfalsum.
Secunda
autemquiaprobat
principia
quidverum
scientiis
ab aliquodenegentur.
Tertiaest quia dat modumsciendiet argumentandi
utantur.
scientie
cumomnesquodammodo
modoarguendi
Quartaestquiadat
universis,
alteriexprimendo.
suntinmente
exerci
tiumloquendi
etea declarandi
queaputhomines
The next lines discuss the well-known items of the causa efficiens
, causa
and
i
:
causa
of
materialis,
nalis
logic (f. vb~2ra)
estquidsitcausaefficiens
suntscienda.Primum
loyce.
Cyrcaquamtriaprincipaliter
estquisfinis
estde quo tractatur
inloyca.Tercium
Secundum
propinquus.
estcausaefficiens
<Circa>primum
loyce.Anteenimtempus
patetquoniam
Arystotiles
sedipsesolusphilosophorum
autnichilfuerat
de istaartetractatum,
suumautparvum
sufficienter
etmoralem
subtilissimus
etnaturalem
scientiam
totam
perDeigratiam
loycam
utnatura
credo
sic
:
De quocommentator
Averrois
tertiode Anima
adinvenit.
loquens
relevari.
subtiliter
secreta
formavit
istumhominem
utperipsumipsiusnature
possent
scilicet
De secundo
sic.Triasuntde quibusinscientia
subiectum,
determinatur,
partes
autemin loycaestsillogismus
subiecti
et proprietates
subiecti.Subiectum
(exsymilis
sunt
2ra MS),partesveroipsiussuntpropositiones
et oratio.Proprietates
autem
partium
et negatio
affirmatio
et oppositio.
1 Todihas:nonexproprio
sedexalieno.
See below,
p. 24.
patre
I2
11:59:12 AM
estcognitio
verietfalsiperaccidens
De terciosic.Finisenimdyaletice
(?) loycus
princiet verumet falsum.
considrt
paliter
in sequentibus
De ipsisautemtribus
divinanobisgratiainspirante.
predictis
patebit
Then, our authorspeaks about the reason why Peter of Spain wrote his
Peter appears to have been one of quite a group of magisti
Summule.
who
made a compendiumof the scientiaAristotilis
(2ra):
estdyaletica
Verum
ideoratione
tradita
difficiliter,
quiainlibrisAristotilis
intelligentie
auctores
diversi
studuerunt
librosseutractatus
retromissifs]
temporis
amplioris
quosdam
inartehuiusmodi
scientia
Aristotilis
introductores
compilare,
quibuscognitis
limpidius
De quorum
numero
fuitmagister
Petrus
clarescat.
Cuiustractatum
admaiorem
Yspanus.
scolarium
in artedyaletica
ad presens
introductionem
compylantem
per Dei gfatiam
ad
(ex
MS).
sum(p)simuslegendum diligendum
huiuslibri,quodmagister
Patetergoquesitcausaefficiens
Petrus
QuiquorunYspanus.
condescendens
ad maiorem
damnobilium
precibus
intelligentiam
loyceedidithunc
Etestcausaefficiens
testeBoetioquodmovetet operatur
tractatum.
ad hocutressit.
From the author's remarks it appears that Peter of Spain wrote his
Summule
, not summule
, (called tractatus
), at the request of a number of
nobiliumprecibuscondescendens
noblemen ( quorundam
). I hope to return
to this phrase in a later part of this study. Our author's commentary
turnsout to be the writtenrecord of his lectures (cuiustractatum
....
Dei
ad
as
, mayappear also from
gratiamsumpsimus legendum)
per
adpresens
its divisioninto lectiones
. (See below, p. 26 ff.).
Afterthe discussionof the causa materialisof this book (viz. Peter
of Spain's Summule
), our author goes on to deal with fiveother
logicales
well-known items: causa materialis
, causaJormalis9causanalis , titulus
,
and cui partiphilosophie
(2ra_rb):
supponatur
estsillogismus
inse etinsuispartibus
Causaveromaterialis
consideratus
etproprietatibusearundem.
dictum
est.Et (est)causamaterialis
teste
Que autemistasunt,superius
eodemBoecioex quacumaliquofitaliquid.
estduplex
: forma
tractatus
etforma
Causaveroformalis
tractandi
(
)i
Formaverotractandi
idemestquodmodusagendi.Modusautemesttriplex,
scilicet
et istedaturperPosteriora;
diffinitivus
; et istedaturperPriora;
divisivus;
collectivus,
et inprobatur.
Si autemsitexemplorum
hocnonest
probatur
quandoscilicet
positivus,
: exempla
nonutitasintsedutsentiat
deesse,seddebeneesse,lindeAristotiles
ponimus
Etestcausaformalis
hiisquia<d)discit.
reminesse.
quedatessereiet conservt
esttriplex,
Causaverofinalis
scilicet(si MS)propinqua,
remota
etultima.
est
Propinqua
in
hoc
libro
eorum
Remota
traduntur.
est
facilior
librorum
que
cognitio
cognitio
Ultimaest perfectio
animerationalis.
Animaenimcreataest inperfecta,
Aristotilis.
autemvirtutibus
et scientiis.
perfectibilis
1 Hereseveral
linesmust
havebeenomitted
byourscribe.
H
11:59:12 AM
titulus
autemtalisest: Incipiunt
f.2rb Quintum
estquidsittitulus
introductiones
(!). | Tytulus
Petri
Y
magisti spani.
estcuipartiphilosophie
sermocinali
Sextum
supponatur
quoniam
sycut( !) dyaletica.
and the titlesof the thirteen
The authorgives a divisionof the Summule
:
chapters
in primadivisione
in XII capitula.In primodeterminatur
Isteveroliberdividitur
de
Insecundo
Intertiode predicamentis.
Inquartode
introductionibus.
de predicabilibus.
In septimo
In quintode locis.In sextode supposi
In
tionibus.
de fallaciis.
sillogismis.
Indecimodeappellationibus.
Innonodeampliationibus.
octavoderelativis.
Inundcimo
In duodecimo
et ultimode distributionibus.
de restrictionibus.
Accordinglythe commentarycontainsthe followingparts:
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
De introductionibus
De predicabilibus
De predicamentis
De sillogismis
De locis
De suppositionibus
Defallaciis
De relativis
De ampliationibus
De appellationibus
De restrictionibus
De distributionibus
( 2rb-i9ra)
(i9ra-24va)
(24va-3 3vb)
(33vb-37va)
(37va"44va)
(^va-^ra )
(48ra~72vb)
(72vb-74vb)
(74vb-7ra)
(7STa-76ra)
(j6T&-jjT))
(77rb"81rb).
11:59:12 AM
11:59:12 AM
11:59:12 AM
etc
modus
.
Secundus
motivm
Principium etc.
divisionis
modus
etc.
Secundus
dictionem
etc.
Fallaciaextra
communi
accidentis
Visaratione
etc.
paralogismorum
modus
accidentis
Secundus
:
etc.
(forfallacie)
(7rb)
figure
defallaciasecundum
etc.
quidetsimpliciter
Sequitur
This fragmentends as follows (7rb):
Tertionotandum
nonpossunt
quodduplexestratioquaresecundum
quidetsimpliciter
Unaratioquodsecundum
falladas.
facere
sehabent
diversas
sicutpars
quidetsimpliciter
et quiaparset totumnonfaciunt
et totum
secundum
et
diversa,
quid simpliciter
ergo
nonfaciunt
falladas.
diversas
The next fivelines of this column are blank.
These texts were not taken from Robertus Anglicus' commentary
on the seventhtractof the Summule(De Jallaciis). Apparentlytheywere
to be consideredas straynotes.
2. On 7va-vb two sets of ten medical questionsare found.They
run as follows:
undeet qualiter
nascunturcapilli
(a) Primoqueritur
Itemquaresuntrotundi
Itemquarepilisemper
crescunt
Itemex quocrescunt
ad modum
quarerectenoncrescunt
segetis
Item(quare)nascuntur
diversis
coloribus
Itemquarecalvescit
quidamet hoca parteante
Item<quare>
canescunt
insenectute
et aliinon
quidam
Itemquarequidaminadolescentia
canescunt
Itemquidsignificant
quantitas
pilorum
supercilii
Itemquidsimiliter
qualitas
pilorum
superciliorum.
(b) Primode mulieribus
queritur
quarenonsuntbarbate
Itemqueritur
coitum
quaremagisappetunt
postpartum
quamante
Itemquaremenstruam
cumhomines
nonpatiantur
patiuntur
Itemqueritur
de quomulieres
nutriunt
infantes
inuterosuo
Itemquidegerit
velquid<. ? .) gitin utromatris
Itemqueritur
quotsintet que que inpediunt
conceptionem
Itemqueritur
efficitur
nonautem
mulier
quarepostcoitumleprosisubsequens
leprosus,
Itemquareinfans
natus
inoctavomensevivere
nonpotest,
cumpossitinseptimo
etnono
vivere
Item<
>i.
Itemperquodforamen
exitmenstruum.
1 Theninth
wasomitted
asmay
from
itsanswer
question
presumably
(f.j vb).
byourscribe,
appear
17
11:59:12 AM
dicendum
femina.NamutdicitYpocras(!),
f.7va:Adprimum
quodvirestcalidior
Et
est
tumex complexione
viro.
hoc
tumex calore
femina
calidior
frigidior frigidissimo
habetporos.Feminaverofrigida
Undecircamaxillas
est et
testi
culorum.
apertiores
habetilloset ex humiditate
inviscatos.
Sedunde(unumMS)est
Ideostrictos
hmida.
Dicendum
mulieres
barbatas.
inmatrice
locato
quodexspennate
quasdam
quodvidemus
ex
in
Si
vicinitate
dextra
est
eiusdem
clauso.
calidior
consistt,
pacte
quia
epatis
oreque
et masculus
Si autemin sinistra
efficitur.
fetusmeliori
atquecalidonutritur
sanguine
Si
vero
in
etsi
femina
efficitur.
dextra
est
versus
parte, aliquantulum
parte,que frigidior,
Sed(!) insinistra
versus
efficitur.
mulier
virmuliebris
dextram,
sinistram,
aliquantulum
minustarnen
estceterismulieribus,
validaviris.UndebarIstacalidior
efficitur.
virilis
viro.
bamhabet,sedminus
The answer to the last question remindsus of Aristotle,whose name is
not mentioned,however:
foramina
dicendum
exit,scilicet
ipsiusmulieris
f.7vb:Addecimum
quodpernovem
in speculum
inficit
menspeculum
sanguine
peroculos.Undetalismulierrespiciens
remanet
Undepalmatergens
struoso.
speculum
sanguinolentia2.
(3) Next follows a set of eleven astronomical and meteorological
questions (7vb-$8ra):
stellarum
Primoqueritur
de creatione
quaresuntcreate
de pluvia
Secundo
queritur
Itemqueritur
de nive
Itemquarepociusningit
quaminestate
pocius(!) inhyeme
Itemqueritur
de grandine
Itemqueritur
de tonitruo
Itemde choruscatione
Itemde fulmine
de yriquidest
Itemqueritur
et subtotcoloribus
in taliforma
Itemquareapparet
tione.
insuaappari
Itemquidsignificai
(4) The next set of ten questions concerns the soul (g 8ra_rl)):
de animaquidsit
Primoqueritur
Itemquotsuntanimespeciediffrentes
causatur
a quibusprincipiis
Itemqueritur
humano
in
anima
est
iter
Itemqueritur
corpore
qual
cumdicatAristo<ti)les
veltristetur,
animagaudeat
utrum
Itemqueritur
quodnon
1 ForSimon's
I-VofThe
seemySimon
(d. 1306)AsACommentator
text,
ofTheTracts
ofFaversham
6 (1968),[pp.69-101I,
in: VIVARIUM
Summule,
p. 91.
2 Cp.Aristotle,
Deinsomniis
etDedivi
Aristotelis
Deinsomniis
Lulofs,
, 4^9b 27.Cp.H. J.Drossaart
natione
1947),pp.XXX-XXXIII.
(Leyden
persomnum
18
11:59:12 AM
utrum
Itemqueritur
animamoveat
se de locoad locumnecaliter
Itemqueritur
utrum
habeatanimam
mundus
necne
Itemqueritur
datoquodsicquidpossitesseanimamundi
Itemqueritur
utrum
animainprincipio
sitperfecta
ad substantiam
et virtutes
quantum
et scientias
Itemqueritur
cumprimacausa,angelus
etanimacognoscant,
istetresdiffrant
qualiter
cognitiones.
($) The fourthset of questions is mainlydevoted to medical matters
(^grb-vb):
Primoqueritur
queet quotsintcausesompnii
Item,cumsemper
alimentm,
recipiamus
quodestcausaaugmentandi,
quarenonsemper
^
augmentamur
mulier
cum
naturaliter
sit
est
unde
ferventior
viro
est
in
libidine
Item,
quod
frigida,
Itemqueritur
estmagiscongrua
coitui
quecomplexio
Itemquodtempus
estmagiscongruum
coitui
Itemquidestilludquodvidetur
cadereadmodum
stellede nocte
Itemquareilludnonfitde die
Itemqueritur
se debenthaberemeliushomines,
inquopeius
quo tempore
Itemquidestilludquodsoletreprimere
de nocte
Itemqueritur
utrum
aliquomodopossetcapivelsaltemimpediri.
Afterthe answerstwo more questions are found (^8va~vb):
Itemqueritur
undeestquodquedamanimalia
vident
de nocte,de dieautemnon
Itemundeest quodexiensin obscuropotestvidereexeuntem
in splendido,
et non
econverso.
(6) The next set of questions concerns physical and medical matters,
again (^8vb-69ra) :
Primoqueritur
dominum
quarecumaliquisfremitat
precatur
Itemqueritur
abhominemus
quaremortuos
quosinvitadileximus
Itemqueritur
testiculis
quarenon(cumMS)aliquisinebriatur
positisin aquafrigida
Itemqueritur
inparteanteriori
ciciusquamina parteposteriori.
quarecanities
contingit
Itemqueritur
coitum
brutaverofugiant
quaremulieres
pregnantes
appetant,
Itemqueritur
et sic<cus>,
tamcitucurrat
quarecumlepussitfrigidus
Itemqueritur
noncalefit
quarevasargenteum
supraprunas
plenum
aquavelvinobulliens
Itemquarevaserepleto
absente
aquacalidavascalefit
igne
Itemqueritur
bibitus
ad mamillam
veniat
quarepilusa muliere
Afterthe answersof these questions some more are added (8vb-9ra):
Itemqueritur
ruminant
quarequedamanimalia
Secundoquarehabent
exta
inquorecipitur
folliculum,
, velrumen,
quendam
qui dicitur
cibuspriusquam
intret
cuiusmeatus
estangustus.
stomachum,
19
11:59:12 AM
si totusexponitur
Itemqueritur
radiislunenonmoritur.
Si
quareequusredoxatus
autemradiuslunetangat
siveperaliquodforamen,
ulterius
(ulteraeius
perfenestram
MS)moritur.
animalia
oreconcipiunt
et orepariunt,
Itemquarequedam
conciquedamperinferiora
pariunt.
piuntetperinferiora
Itemqueritur
priuslevetpedesposteriores
quamanteriores
quarebos quandosurgit
terre
nares
Itemqueritur
cubant
deponant
quando
quarepecoraprimo
clamans
lacrimatur
Itemqueritur
loquitur
quarequisinsompno
infantes
a nutricibus
coituutentibus.
Itemqueritur
quarequare( !) malenutriantur
actuum
Itemquarepueripostenativitatem
et
nonhabeant
complementum utambulandi
cumbrutahochabeant.
loquendi,
(7) Next there follows a set of questions on Aristotle's Physics(supra
librumPhisicorum
; 9ra-6ova). This part opens as follows:
Utrum
est
de naturalibus
Scientia
Phisicorum.
Questiosupralibrum
possitessescientia.
nonsuntsemper
necnecessarie,
suntetnecessaria.
eorumquesemper
Sedresnaturales
tiaad opposi
substantiam
ta,utmateria
prima.
quiahabent
queestinpoten
etc.
>.
<
Ergo
sitcorpus.Etarguitur
libriPhisicorum
utrum
Tuncqueritur
desubiecto
quodnon,quia
intota
tociusetpartis.
Sedcorpusmobileestsubiectum
idemnonpotestessesubiectum
liber
scientie
naturalis
ut
non
esse
scientia
unius
naturali.
subiectum,
partis
Ergo potest
Phisicorum.
....).
<
etc. I give
On f. 9va the lemma is found: Innataestnobisvia cognoscendi
the opening lines (9va) :
utrum
univerInnata
estnobis
viacognoscendi
A, 184a16]etc.Etqueritur
[Aristotle,
Physics
Particulare
sit
universale
Etvidetur
salesitpriussingulari.
simplicius.
prius,
quia'est
quod
est
Namadditcondi
tionesindividuantes.
Item.Primum
enimse habetperadditionem.
etcognoscendi
essendi
turconsequentia.
Item.Quodestprincipium
ida quononconverti
esthuiusmodi.
. . . etc.
particularia,
priusesteis. Universale
The other lemmataare :
9va:Id quidem
[184b 2g]
igitur
autpassionem
autem
6ora:Substantiam
[185a 34-3$]
(for:innitam
) autqualitatem
infinitum
estetc.[187b 7-8].
secundum
6ort):Innitum
quodinfinitum
incognitum
Aftersome eightblank lines anothercontemporaryhand continueswith
three more questions (6ova-vb):
Etarguitur
velab intellectu.
universale
sitensnature
(a) Questioestutrum
quodsic
et in quidde rebus
substantialiter
et hocsitilludquodpredicatur
quodsitensnature
extra
etc.
Et arguitur
velincorporaba.
utrum
universalia
sintcorporalia
(b) Queritur
quodsint
est
universale
estincorporeum;
(!) sic: omnequodhabetesseincorporeum,
corporales
huiusmodi
; ergoetc
20
11:59:12 AM
sintin ipsissingularibus
(exuniversalibus
(c) Questioestutrum
MS)
ipsauniversalia
etab eisseparata.
Etargui
turprimo
quodsint.Hocseparatum
positavelextrasingularia
Universalia
sunthuiusmodi.
esta sensibilibus
quodhabetessein intellectu.
Ergoetc.
C. A somewhat finerhand than the one responsible for the folios
i ra-0rbwrote the remainderof our manuscript.It certainlydates from
the thirteenthcentury,probablyfrom the firsthalf of the centuryand
containsa complete commentaryon Aristotle's Topics.This work opens
as follows:
divisione
sciendum
autde
philosophie
quodomnisloicaautestde sillogismo
Supposita
Si de sillogismo,
sic estscientialibriPriorm
, in quo determinai
partibus
sillogismi.
de sillogismo
Aristotiles
exempli.
autde partibus
Si autemsitde partibus,
autde partibus
Ethoc
subiectivis.
integralibus
sicutmanusetpedesetaliamembra,
sive
patet.Homoenimethabetpartes
integrales,
et corpus;habetiterum
sicutsuntSoret Plato.Similiter
animam
partessubiectivas,
Si sitergode partibus
dicode sillogismo.
auteritde partibus
integralibus
sillogismi,
autde partibus
remo
tisetincomplexis,
et complexis.
Si de partibus
remo
tis
propinquis
sicestliberPredicamentorum
Aristotiles
sive
de terminis
, inquodeterminai
incomplexis,
de decernpredi
Si autemsitde partibus
camentis,
que suntpartesremotesillogismi.
et
sic
est
liber
in
Aristoti,
Peryermenias
propinquis
quodeterminai
sillogismicomplexis,
lesdeenuntiatione.
tioveroestparspropinquiQueestparspropinqua
proposi
sillogismi,
- , in quo determinai
sic estliberPosteriorum
or. Si autemsitde partibus
subiectivis,
- , et liberThopicorum
- in quo
de sillogismo
et falsigrapho
Aristotiles
demonstrativo
- , et liberElenchor
de sillogismo
um
determinai
de sillo, in quo determinat
dyaletico
et hocintelligendum
estde sillogismo
in forma.
Istienim
gismosophistico;
peccante
subiecti
vesivespecies
suntpartes
incommuni
sivesimplici
ter<. . .) .
sillogismi
sillogismi
liberThopicorum
DicitautemThopicorum
Titulusest: incipit
Aristotilis.
ad differentiam
sicutad differentiam
aliorum
Priorm
et Posteriorum
etaliorum
librorum,
quoscomposuit
Et dicitAristotilis
Aristotiles.
ad differentiam
aliorum
comphilosophorum
qui Thopica
sicut
Themistius
Grecus
et
Marcus
Tullius
sicut
testatur
Boecius,
Latinus,
posuerunt,
suorum.
Boeciusin principio
Thopicorum
Folio f. 68vb is blank with the exception of the three firstlines. The
next folio (69r) opens with a new lemma: Sunt autemproblematum
et
cetera.This is the opening line of Aristotle's TopicsB (= 108 b 34).
Bok III begins on f. 73va ; Book IV on f. jjTi) ; Book V on f. 8 2rb;
Book VI on f. 86rb; Book VII on f. 93rb; Book VIII on f. 9ra. The last
lemma is Ampliusunamorationem
et cetera(f. io9ra); it is taken from
b
The
TopicsVIII, 163 34.
commentaryseems to be complete and ends as
follows (1 09va) :
ibusdocebatactorexercitationes
Adultimum
dicendum
circaconclusiones
quodinPrior
fuitibi,estintelligendum
despecialibus
conclusionibus,
specialeset ideoquoddictum
scilicetquodoportet
scireorationes
ad conclusines
>
specialesque <
2I
11:59:12 AM
in disputationibus.
Hic autemdicitidemde generalibus
conclusionibus
incidimi
et
factasideo quia ad eas
Namad universales
universalibus.
oportethabereorationes
continue
estdifficile1.
habundare
This commentaryon the Topicsis not one of the thirteenthcentury
commentarieshithertoknown (Boethius of Dacia, some master Elyas,
Henryof Brussels,Adenulfof Anagni,Angelusde Camerino, Radulphus
cuiusdam
Brito,Simon of Faversham)2. It is not identicalwiththe Expositio
Robertiin Topicaeither, seven books of which are found in a thirteenth
century manuscript of the Bibliotheca Nacional in Lisbon (Fundo
Alcobaa, cod. 175, olim 378).
11:59:12 AM
(jrb-va)
Hiisvisisad propositum
estquodhomoestex corporeet
redeamus.
dictum
Quoniam
ut perunamcorporis
animaconsti
estduplexscientia,
necessitas,
tutus,ingeniata
per
iliaqueestanime,
animesublevetur.
Illaqueestcorporis,
medianica
alteram
appellatur,
manuum
liberlis
Diciturmedianica
confacta,quiade operibus
appellatur.
quasimanu
veladulter
veludmechus
medianica
scientia
dicitur
siderata.Vel dicitur
quasimecha
sicintellectus
se
quandoad resistasvilessensibiles
quiad aliumthorum
appropinquat,
inarchitectoriam
etusualem.
Istaenimmedianica
recurrat.
dividitur
<
>.
Usualis
suntsex: lanifcium,
rus,medicina.
>.
venatio,
armatura,
<
navigatio,
inpracticam
ettheoricam.
Etdifferunt
Liberlis
dividitur
Tuncadliberalem
accedamus.
vel
modo
istescientie
modoprocedendi,
(?)
(?)
stip
quiapractica
grosso
estbonum
in fine,quiafinis
et theorica
practice
percausas.Adhucdifferunt
procedit
f.iva <
Veritas
vitevelspeculatio.
theorice
).
<
) et finis
Monastica
estqueordinat
etpoliticam.
inmonasticam,
Practica
dividitur
yoconomicam
etycos,quodestcustodia;
a monos
sui; etdicitur
adcognitionem
hominem
, quodestunum,
in Ethycis.
Yconomica
et hecdaturab Aristotile
et heremitis
et hecdebeturmonachis
idem
est quod
lindeyconomus
familiam
ordinare,
diciturque docetpropriam
grece
et hec a
inventore
huius
ab
Vel
latine.
dicitur
scientie;
Yconomo,
primo
dispensator
Politicanominatur
Tulliolibrosuo De Ojpciis
enodatur.
que docetregerepopuloset
in legibus
et hec traditur
a polis
Undedicitur
civitates.
, quodestcivitas
, velpluralitas;
et decretis.
in proemio
De qua dicitAverroys
scientiam
revertamur.
Nuncautemad speculativam
habente
ediditPhisicorum1,
equivocede homine
quodhomodicitur
quodsupralibrum
veroetpieto.Sed,prohdolor,verbum
sicutdehomine
scientiam
etnonhabente
Augusetveillisinquibuslegesilliterate
estdicentis
: adhucvenierunt
tini2verificatum
tempora
obscurabunt.
litteratas
scientias
de rebus.Scientia
de
in scientiam
scientia
dividitur
de signiset scientiam
Speculativa
3
sexto
Aristotiles
rebusdividitur
inillastresmodossciendi
Metaphisice
quando
quostangit
et methaphisicus,
mathematicus
dicit:tressuntmodisciendi,scilicetnaturalis,
quia
- , autde rebus
- et tuncestnaturalis
scientia
de rebusautestde rebusin materia
- , autde rebusquesuntin
- et tuncestmathematica
a materia
abstractis
simpliciter
et estmethaphisica.
tamenpretermotum
et materiam;
consideratis
motuet materia,
latinedicitur.
Undemathesis
grecequasiabstractio
sui subiecti.In naturali
divisionem
secundum
Scientia
naturalis
dividitur
philosophia
motuset
ab Aristotile
dicitur
estcorpusmobile.Undenatura
subiectum
principium
etsic
ad aliquam
mobilinoncontracto
materiam;
quietis.Autagit(ergoMS)de corpore
Si fitde corpore
Naturalis
liberPhisicorum
MS),quiCanon
nuncupatur.
Averroys
(priorm
inquo
CelietMundi
autcontrahitur
ad suumcausatum
mobilicontracto,
; etsicestLiber
sunt.
de motibus
determinatur
que incorruptibilia
corporum
supracelestium,
1 Cfr.Aristotelis,
commenvariis
ineosdem
Cordubensis
DePhysico
Auditu
Libri
octo
cumAverrois
eiusestparsutilitatis
"Utilitas
ed. Venetiis
1^62:H: (Antiqua
tariis,
Transi.):
apudJunctas
*.
etc*
voluntariis
inoperationibus
Etdeclaratum
estinscientia
scientie
consyderante
speculativae.
2 ubi?
3 Cfr.Arist.
E, 1025b 18- 1026a 32.
Metaph.
23
11:59:12 AM
11:59:12 AM
Et notandum
alio mododiffnitur
sic ab Augustino:
est
quodphilosophia
philosophia
haberevitammundam
verorum
et incontaminatam
non
alibi:
errante,
cognitionem
inpresenti
summa
estcognitio
idestomnium
in
universi,
rerum,
nobilitas,
philosophia
estin anima.Duobusautemmodis
eterne
futuro
veracausafelicitatis
; cuiusdescriptio
autemdiffnitur
ab Ysidoro:primosic: philosophia
estdivinarum
humanarumque
cogestrerum
estprobabilis
nitioinquantum
hominipossibile
scientie;alibi:philosophia
cumratione
benevivendi.
Etperhocquod
coniuncta
humanarum
divinarumque
cognitio
causamfinalem.
dicitcumratione
benevivendi
tangit
Without any transitoryformulaanother freshstart is made and what
follows seems to be a new introductionto the Summi/ie-commentary
( ! va- vb) :
ex duobusconstat,
scilicetex
: omnecompositum
Dicit Aristotiles
in Metaphisica1
a
est
nott
rei naturalis
forma.
materia
et forma,lindecuiuslibet
Quod
perfectio
esta forma.Undetriplexestoperatio
rei perfectio
Aristotiles
dicens:uniuscuiusque
et disiungere.
Cumergohomosit
scilicetordinare,
(ordinario
MS)forme,
compiere
forma
etcompleri,
a
sua
habeat
f.i vb quoddam
| quod
perfici
oportet
compositum
generale,
etanima
habeat
cum
omne
forma
Sed
abanima,
est
scilicet
eius.
perfici
inperfectum
que
secundum
dicentem
:
uthabetur
inlibroDeAnima2
desenatasitinperfecta,
Philosophum
etinperfecta
animanataestveludtabularasainquanichildepingitur
perficiaantequam
Perficitur
autemanimaduobus
modis,scilicet
tur,oportet
quodab aliquoperficiatur.
est
Undevidendum
Patetautemquodscientiis
virtutibus
et scientiis.
magisindigemus.
animiquedistributa
nobilis
Estergoscientia
suscipit
perpartes
possessio
quidsitscientia.
citolabitur.Undesciennisipublicetur
incrementem
et avarum
possessorem
dedignatur
utopestemporales
dumquodquedam
suntquedistributa
; aliasuntquedistriminuuntur,
utignis;aliasuntquedistriineodemstaturemanent,
sedsemper
butanondiminuuntur
turtantomagis
utscientia,
butaaugmentantur,
augmentatur.
que quantomagisdistribui
incrementum.
distributa
dicit:
Et hoc estquodtangit
suscipit
partes
per
quando
que
etdiversitainanimaunitatis
estordinatio
traditur
djffinitio
Aliter
depicta
quodscientia
ab
causatorum
autemetdiversitas
tiscausatorum.
Unitas
primecause,
procedit unita(te)
ab unitate,
omnismultitudo
Boetium
procedat
ergo
queestDeus.Cumenimsecundum
causatorum
a bono; quaread cognitionem
omniabonaprocedunt
perlocuma coniugatis
bonitatis
estcognitio
necessaria
cause,queestDeus.SedcumipseDeussitinfinite
prime
inadfinitum
etinfiniti
nullaestproportio,
humnus
verofinitus
intellectus
etpotentie,
et
in
sua
virtute
Deum
nosternequitapprehendere
tellectus
essentia,
oportet
ipsum
a
creaturarum
creaturas
tamquam
ipsas,ut percognitionem
quodpriuscognoscamus
debet
finis
totius
illud
esse
Et
Creatoris.
veniamus
ad
philosoposterioribus
cognitionem
phievelscientie.
The careless compositionof thisprologue appears the more clearlyfrom
our
the fact that in commentingupon the initial phrase of the Summuie
1 Cfr.Metaph
Z. n, i037a29-30.
2 Arist.
Beatitudine
vol.IX.DeAnimae
Deanima
149K 4; Themistii
III,42^31 ff.Cfr.Averroes
LiberV,p. 221,43.
DeAnima
W.v. Moerbeke)
(transi.
11:59:12 AM
author again startswith the usual items, the four causes, the forma
its titulus
, and the cui partiquestion:
tractatus,
suntinquirenda,
libriquatuor
cuiuslibet
Dialetica est ars artiumetc. In principio
est huius
final
is. Causaefficiens
scilicetquidsit causaefficiens,
formalis,
materialis,
scilicet
Petrus
Causa
materialis
est
et
duplex,
Hyspanus.
sillogismus
operismagister
linde
est
cum
animal
est
substantia
omnis
dico
:
omne
homo
;
partes
sillogismi, sillogismus
sunttrespartesomne
Partessillogismi
estanimal;ergoomnis<homo>estsubstantia.
scirequodpartessillogismi
consideran
: aut
animaletc.Et debemus
tripliciter
possunt
aute
sunt
sunt
aut
sunt
remote
remotissi;
inquantum
inquantum propinque, inquantum
suntremote,
sicsuntpropositiones
suntpropinque,
etinquantum
sic
me.Sedinquantum
suntremotissime,
sicsuntsillabe.Proprietas
suntdieti
ones.Sedinquantum
est
sillogismi
et negatio.
affirmatio
Formatractandi
estmodusvel forma
et forma
tractatus.
Causaformalis
tractandi
est
scilicetdiffinitiva,
divisiva,
exemplorum
probativa,
inprobativa,
positiva.
quintuplex,
et partessillogismi
Perhocquoddicitexemplorum
totumsillogismum
et
, tangit
positiva
Forma
tractatus
est
divisio
libri
eius.
proprietates
percapitula.
et istaestquadruplex.
Estquedamutilitas
estutilitas
Causafnalis
quod(que MS)dat
sciendiet iterinaliasscientias.
Aliaestutilitas
modum
quod(que MS)datexercitium
est quodprobatsuasregulaset nonalias,sicut
>. Tertiautilitas
(
verum
a falso.Etsicpatetquesit
estquoddiscernit
). Quartautilitas
<
materialis
et speciali.
causaefficiens,
Ethocestingenerali
fnalis.
formalis,
adformam
libresexsuntinquirenda,
Accedamus
Undein principio
cuiuslibet
tractatus.
cuipartiphilososcilicet
quematerialis,
quefnalis,
quesitcausaefficiens,
queformalis,
Causaefficiens
PetrusHyspanus.
Causamaterialis
estmagister
triplex,
phiesupponatur.
scilicetsillogismus,
et proprietates
sicutpriusfuit
partium
partessillogismi
sillogismi,
Formatractandi
estduplex:forma
et forma
dictum.Causaformalis
tractandi
tractatus.
estquintuplex,
utdictum
estsuperius.
Formatractatus
estdivisiolibripersuacapitula
velpersuaspartes.Causafnalis
esttriplex
remota
etremotissima.
: propinqua,
<. . . .).
est:
tractatus
Cui
talis
Petri
Incipiunt
supponaMagisti Hyspani. partiphilosophie
Tytulus
tur?Seiendesermocinali.
Next the lectioprimais given. It containsa divisiotextuswith a sententia
lectionisin generali
, then a sententiain speciali, followed by a set of
I give the complete text o the firstlectio
notabiliaand a set of questiones.
vb-2rb);
isteliberin
Undecumdivisiovaleatad tria,dividatur
Hocvisoad litteram
accedamus.
dicitur
isteliber
Et
non
est
XII capitula.Undeprimum
introductionis.
capitulum
sed isteest magis
introductorius
tantum
quoniametiamalii librisuntintroductorii,
divisionosadalioslibros.Etistam
introducimur
introductorius,
magnam
quiaperistum
noscausabrevitatis
etaccipiamus
minorem.
nemobmittamus
In secunda
induaspartes.Inprimadiffinit
liberdividitur
Undeisteprimus
dyaleticam.
Ubi
ibi:
Sonus.
de principiis
Secunda
determinat
presens
pars
incomplete
dyaletice.
in quatuor
Et dividitur
lectiofinietur.
Primaparsestpresentis
lectionis.
partescausa
In tertia
In secunda
In primapartediffinit
brevitatis.
ponitconclusionem.
dyaleticam.
Primaestin principio
In quartaostendita quo sit incepturus.
ponitethymologiam.
26
11:59:12 AM
a dya.Quartaibi:
secunda
dicitur
ibi: Etideoinacquisitione
lectionis.
. Tertiaibi: dyaletica
Sedquiadisputatio.
lectionis
In specialisicprocedit
circapartem
Ethecestsententia
ingenerali.
primam.
de hocquod
etc.Hicponuntur
dueclausule.Primaestde arsartium
, secunda
Dyaletica
Per hoc quoddicitarsartium
dnottexcellentiam
dicit:ad omnium
methodorum.
per
dnott
omnis
reflexus
nominativm
excelunamregulam,
pluralis
super
quia
genitivus
Veldicoarsartium
ut Deusdeorum
lentiam,
, virgo
, arsartium.
virginum
perexcellentiam
aliisscientiis
vel deservit
aliisscientiis,
nonquodsitnobilior
sed quiaprebetmodum
dicitur
sit
aliis
sicutmanus
non
nobilior
f.2ra aliissciIentiis,
membris,
organorumquia
organum
aliismembris.
Veldicitur
arsartium
aliarum
artium
sedquiadeservit
per
quasidomina
aliisscientiis
excellentiam
idestforma
iter.Velsic: arsarcium
eoquodomnibus
prebeat
sicdyaletica
illumint
aliasartes.
et luxaliarum
artium,
visibile,
quiasicutluxillumint
methodorum
Aliaestcumdicitadomnium
ad omnium,
etc.,idesthabetviamcognoscendi
inloycaidemestquodregulaingramatica.
idestad omnesaliasartes,lindeprincipium
Methodus
idemestquodbrevis
viavelbrevis
scientia
velbrevis
ars.
dicens
In
:
Et hecestexplanatio
secunda.
primepartis.Incipit
quaponitconclusionem
estarsartium
cesstobiectio
itaestquoddyaletica
perhocquoddicitcomplete
postquam
que possetfieriab aliquo,quiapossetdicerealiquis: egovideoquodpriusacquirimus
Solvitur
priordebetessein acquisitione.
quamloycam;ergogramaticam
gramaticam
vel
fieri
esse
hocperquandam
distinctionem
potest complete
queposset quiaacquirere
Si loquarde acquisitione
dico quodgramatica
debet(esse)c
incomplete,
incomplete.
sicdicoquoddyaletica
estprior.
prioracquiri.Si complete,
illaparsinquaponitethymologiam.
estinterethymoloPosteasequitur
lindedifferentia
vel
estquandolatinm
exponitur
pergrecum
giamet interpretationem.
Ethymologia
utesthic: lapis
perlatinm.
Interpretado
peraliudlatinm,
quandolatinm
grecum
dicitur
a dya
lindedyaletica
dicitur
,
, quodestduo, et(velMS)lexis
quasiledens
pedem,
est
ratio
in
scilicet
et
,
disputatione.
opponentis
respondentis
quod
Dicistuquoddyaletica
nonpotest
haberinisidisputando.
Egovideoquodaliquishabeat
istamscientiam
sinedisputatione
habeatur
(habeant
MS) cumdisputatione.
quamvis
Dico quodnonpossithaberepleneet perfecte.
Etdicit
Etitaestfinita
a quositincepturus.
tertia
parsetincipit
quarta.Inquaostendit
voce
necsermo
nisimediante
sic: Sedquiadisputatio
nonpossit
sermone
haberi
nisimediante
vox
est
hocest
omnis
ideo
a
sono
a
est
sonusf
inchoandumy
incipiendum.
quia
tamquampriori
Finita
estsententia
lectionis
ingenerali
et inspeciali.
Adevidentiam
lectionis
possumus
aliquanotareet aliquadubitare.
autperspeculatioPrimum
notabile
estquodomniscognitio
reiautfitperoperationem
Ethocdiversimode,
nem.Si peroperationem,
sichabemus
artemvelfacultatem.
quia
Siperspeculanosfaciles.
arsartatnosadsuasregulas.
Aliomodoestfacultas
quiareddit
Autin
hocesttripliciter.
Autin comparatione
ad doctorem
; sicestdoctrina.
tionem,
animam
ad
in
Aut
et
sic
est
ad
;
disciplina.
comparatione
comparationediscipulum
inseautabsolute
rationalem
: autinhabendo
; sicestscientia
; ethoctriplex
respectum
inse; sicestscientia.
Si ad aliud,autadditcircaillamscientiam
saporem;et sic est
autadditamorem;
estamator
sic estphilosophia,
sapientie.
sapientia;
quiaphilosophus
amat
sedrusticus
amatphilosophiam,
estphilosophus;
lindeestobiectio:quicumque
; ergoestphilosophus.
philosophiam
Amareestcognitio(!)reihabite;
Solutio.Differentia
estinteramareet desiderare.
desiderare
estcognitio
reihabende.
a dya
Secundum
notabile
estquoddyaletica
dicitur
, quodest
, quodestduo,et logos
27
11:59:12 AM
istastresscientias,
vellexis
, comprehendit
, quodestratio.Perhocquoddicitlogos
sermo,
suntde sermone.
scilicetgramaticam,
rethoricam,
quia istetresscientie
dyaleticam,
Perhocquoddicita dya, quodestduo,etlexis
modis
: aut
, quodestratio,ethocduobus
abalioopposito
unumoppositum
rediscernit
; etsicsuntistetres: gramatica,
dyaletica,
a falso.Etsicestdyaletica
verum
solummodo.
Autdiscernit
thorica.
et loycapossunt
terconsideran:
estquoddyaletica
autlargo
notabile
Tertium
duplici
stricto
Si largo
modo.Si consideretur
modo,sic estliberTopicorum.
modo,autstricto
omneslibrosloycales.
modo,sic estloyca,que comprehendit
modis
: autinviadoctriconsideran
etloycapossunt
duobus
estquodgramatica
Quartum
sicdicoquodgramatica
Si in viadoctrine,
ne,autin viascientie.
pecedit
dyaleticam.
sicpecedit
Si inviascientie,
dyaletica.
et sic
est quod scientiapotesthabereduobusmodis:aut per infusionem;
Quintum
autperinventionem,
et hocdupliciter;
et sic
habuerunt
sancti;autperinventionem;
nos
sic
doctrinam
aut
habuerunt
habemus)
;
<et
;
sequaces.
per
philosophi
rerum
certacognitio
iuncta
estdivinarum
estquodphilosophia
Sextum
humanarumque
universi
cuius
in
Aliomododicitur
benevivendi.
cumratione
descriptio anima
cognitio
estcausasumme
felicitatis.
infuturo
summa
nobilitas
est <in>cpresenti,
sicdiffinitur
: dyaletica
est scientia
estquodab Augustino
notabile
dyaletica
Septimum
ballutiencium
mutosloquifacit,linguas
reficit,
dirigit,
pascit,sicientes
que esurientes
et disponit.
ordinat
ad aliasscientias
rationalem
animam
ad unumfinem
notabileest quodarsest collectiomultorum
Octavum
preceptorum
rationis
infinitatis
Aliter:arsestfinitum
tendentium.
miraculum,
compendium
insigne
tatem(
invenies
minimam
)!.
quanti
quamsi perse consideres
estbrevisliberet utilisa doctorum
Nonum(octavum
(est)quodtractatus
MS)notabile
estbreviset apertademonstratio.
Item.Introductio
codicibus
compilatus.
Unomodo
Decimum
MS)estquoddyaletica
potestduobusmodisconsideran.
(decimus
secundum
Alio
modo
et
sic
est
scientia.
est
secundum
docens;
quodestutens;
quod
Autsecundum
modisconsideran.
duobus
etsicestars.Item.Adhuc
quoddeservit
potest
secundum
et sic estancillaet vilior.Si consideretur
aliisscientiis;
quoddatmodum
sicestnobilior.
ad aliasscientias,
sciendiet informat
cognitionem
Etvidetur
debeatprecedere
utrum
quodsic.Viapecedit
Queritur
gramaticam.
dyaletica
estviaadaliasscientias
idcuiusestvia. Seddyaletica
>; ergopece(
etincongruum.
etfalsum,
verum
considrt
dit.Adidem.Dyaletica
congruum
gramaticus
etincongruitas
exmodis
exsignificatis,
oritur
etfalsitas
Sedveritas
significandi.
congruitas
2rb Sed
modum
Ergoloycaprece| ditgramaticam.
pecedit
significandi.
significatum
considrt
Sedcontra.Quodgramatica
significata,
probo.Gramatica
generalia
prcdt
pecedit
dyaleticam.
speciale.Ergogramatica
pecedit
specialia.Sedgenerale
dyaletica
et
etorationes
dictiones
etsillabesuntpartes
Item.Littere
loyce.Sedlittera
gramatice,
etc
.
et orationem.
dictionem
sillabaprecedunt
Ergo
: autproutestinviadoctrine
consideran
etloycapossunt
Solutio.Gramatica
;
dupliciter
Si in viascientie,
et sic gramatica
pecedit
gramaticam.
dyaletica
pecedit
dyaleticam.
Etsicsolvitur.
Etquodnonsitscientia
sitscientia.
Aliaquestioestutrum
probo.Si dyaletica
dyaletica
autperdoctrinam.
autessetperinventionem
essetscientia,
Quodnonsitperinventionem
ut aliquisesseta quo haberemus
eam,et de ilio aliam;et sic
patet,quiacontingeret
1 Thisdefinition
isincomplete
inourmanuscript.
Cp.Log.Mod.Ili,p. 17$.
28
11:59:12 AM
Itemaliaratione.Omnisscientia
essetprocedere
in infinitum.
suaprincipia;
supponit
immoprobat.Ergononestscientia.
nonsupponit,
Seddyaletica
Item.Omneilludquod
aliamscientiam,
nonestscientia.Sed dyaletica
transcendit
transcendit.
Ergononest
scientia
dyaleitica.
autfitper
Solutio.Respondeo
Quandotudicisquodomnisscientia
primoad primm.
est
scilicet
autperdoctrinam,
extranea
inventionem
et
Si
sensum.
inventio,
duplex
per
Si persensum,
sic concedoquoddyaletica
sic dicoquodest
nonsitscientia.
extranea,
scientia.
Ad secundum
Quandotu dicisquodomnisscientia
respondeo.
supponit
argumentum
sua principia,
dico quod dyaletica
potestduobusmodisconsideran:aut secundum
suaprincipia.
Autsecundum
quodestdocens,etsicdicoquodsupponit
quodestutens.
Etsicdicoquodnonsubponit
sedprobat.
aliasa se; $ed
Ad tertium
Quandotu dicisquodtranscendit
respondeo.
argumentum
'
ut *celum
itomnia
transcendit;
accommoda,
tang
dyaletica
ergoetc. Etestibidistributio
aliasa se.
aliasa se. Sicdyaletica
transcendit
That the text of our commentaryis the result of lectures may appear
fromsuch clauses as ubifiniturlectiohodierna(2rb).
The order of the tractsis in the Todi manuscript:
Prologus:ira-rb
I De introductionibus
: i rb-10rb
1
II Depredicabilibus : iorb-i2vband37ra~vb
III De sillogismis
: 37vto-40ra
IV De locis
: 4044
V De suppositionbus 44va-47rb
VI Depredicameli
s
and2$ra-29ra
47rb-48vb
VII Defallaciis
: 29^-36^ and13r-24r*>
VIII De relativis
24rb-vb and49ra-orb
vto
IX De ampliationibus
etappellationibus:
orb-o
va
X De restrictionibus: ovb-2
XI De distributionibus
: $2va-6vb.
A few remarksare called for. Althoughthe author speaks of a division
into twelve chapters,the tracts De ampliationibus
and De appellationibus
are takentogetheras the ninthchapter,withthe resultthatinsteadof the
usual twelvechaptersthe finalnumberis eleven. This seemsto confirmthe
abbreviatorycharacterof this redactionof Robert's commentaryand fits
in well withtheratherclumsycompositionof theprologue,which can be
explained most plausiblyas the resultof a somewhathastycompilation2.
The firstcapitulumor liberis called introductions.
The introductory
is conceded by our author,but the first
characterof the whole Summule
1 Notice
ofthefirst
theincorrect
four
Seeabove,
binding
squires.
p. 16.
* Seeabove,
p. 2$.
29
11:59:12 AM
11:59:12 AM
This colophon was writtenby our scribe under the firstpart of the
fragmenton fallacies following immediatelyafter our commentary1.
The commentaryitselfends as follows (^6vb) :
uno mododicitprivationem
finite
Item.Notandum
quod infinitum
(!).
exceptionis
finitemultinls
Alio mododicitprivationem
or multiplicationis
?; cfr.
(multitudinis
Vat.Lat. 3049,f.8irb).Primomodoest passioquantitatis
secundomodo
continue,
infinitum
estnomen
Item.Notandum
discrete.
secundum
quodnomen
simplex
quodest
imam
ut
et
ad
dictum
est.
rem,
inpositum
signum
significandum
a magistro
Finitaestistacompilacio
R. Anglico,
in qua proutconari
supertractatus
circamateriam
P. Hyspani.
explanandi
potuitmagisti
In spite of the numerousstrikingdifferencesbetween the wordingof our
commentaries,we can safelyassume thatthe Rome and Todi manuscripts
present a double redaction of one master's commentaryon Peter of
Spain's Summulelogicales.
A strikingdifferencebetween both redactions,however, is thatin
the Todi redaction the explanatoryparts are much shorterthan in the
Rome redaction,and that the former,in order to elucidate the matter
dealt with, insertsmore questions and sophisms. This featureseems to
point to a later compositionof the Todi version2.
As to the clumsycolophon foundat the end of both redactions,the Todi
manuscriptsuffices,if necessaryat all, to show the incompetenceof the
scribe of the Rome manuscript,which actuallyhas supratractansinstead
of supertractatus
, and conatiinstead of conari. However, the colophon
even in its Todi version still affordsplentyof difficulties.In Rome the
word proutwas apparentlyoverseen before conari. Todi, at the other
hand, readspotuitinsteadofpotest
, which mightbe explainedas a hintfor
the priorityof the redactionof our commentaryas found in the Rome
manuscript3,and it has potuitafterthe phrasemateriam
explanandi.Rome
omits circabeforemateriam.
I would suppose thatthe clumsyword dacio
read in the Rome manuscriptbefore magistiPetriYspaniis the scribe's
misreadingfor an inserted circa, which he took fromthe margin and
put in on the wrong place. That he was a very unreliable copyistwe
have already seen. Both manuscriptshave explanandi
. The gerunddoes
not fit in here; moreovera verbum
is
nitum missing. I thinkwe have
to read somethinglike explanavit.
1 Seeabove,
p. 30.
* beealsobelow,
p. 44.
3 Forthispriority,
seealsobelow,
p.44.
31
11:59:12 AM
1 Fora correction
seebelow,
ofthisword,
p. 33.
2 Seeabove,
p. 14.
would
dateoitheSummule
3 Itshould
diedin1277.Theearliest
that
theauthor
benoticed
possible
i23o's,I think.
beinthe1220'sorearlier
4 Handschriftliche
undFunde
, p. 67,n. i.
Forschungen
Seebelow,
ff.
40
pp.
in VIl-Voj theaummule,
6 SeeL. M. de Rijk,Simon
asa Commentator
oj thetracts
ofFarersham
6 (1968),[pp.69-101],
VARIUM
p. 76.
32
11:59:12 AM
11:59:12 AM
1 SeeJosiah
Writers
CoxRussell,
, London
1936,
Century
England
p. 129.TheMSSalzburg
ofThirteenth
butinstead
ofMontpessulano:
from
Parisius.
cod27.9,dating
Sankt
129$hasthesame
Peter,
explicit
2 Cambridge,
MS1767.SeeTannery,
isascribed
to
op.cit.,p. 574.Thiscopy
Library,
University
ofthisattribution,
seeTannery,
Fortheincorrectness
Io.deMontepessulano.
op.cit.,pp.S7-S7l
m; Sl*>
3 Itwasedited
op.cit.,pp.s93-639.
byTannery,
* Mrs.EllenM.F. Sommer-Seckendorff
iscertainly
inhebookonRobert
when
wrong
Kilwardby
VIIIoftheInstitutum
Historicum
historicae
inThe
OP.,Dissertationes
Kilwardby.
(Studies
Life
ofRobert
to
ad S. Sabinae, Rome1937,p. 11)shewrites
thatTannery
Romae
FF.Predicatorum
"sought
ourSchoolman
Robertus
between
anda certain
anidentity
establish
Anglicus
(viz.Robert
Kilwardby)
atMontpellier
inthesixties
ofthecentury
hismathematical
..
andpursued
wholived
investigations
ofKilwardby
these
mathematical
thepossibility
both
considered
works,
having
composed
Tannery
such
author
Infact
thematter
nofurther".
but. . . theFrench
rejected
Tannery
clearly
pursued
meparat
devoir
tre
seeop.cit.,p. 79: cette
ecarte.
anidentification;
hypothse
s M.Alliaume,
scientiduquadrant
1Anglais
delaSocit
Etude
deRobert
in:Annales
nomographique
deBruxelles
45 (1926),[pp.139-148],
p. 140,n.4.
fique
6 P. Humbert,
1Anglais
inVieIntellectuelle
Matre
Robert
4 (1932),t. XIV,pp.81-86.
7 Infact,
del'Universit
wasatMontpellier
Cartulaire
a Robertus
in1240.SeeA.Germain,
Anglicus
I ( 1181-1400),
duConseil
souslesauspices
deMontpellier,
desFacults
deMontpellier
, publi
gnral
a Robertus
isamong
ofa document
thesubscribers
dating
1890,p. 190,where
Anglicus
Montpellier
ofMont1240andcontaining
oftheUniversity
statuts
thecomplementary
from
14and21January
Robertus
deValensa,
Guillermus
deConchis
Desiderius
O.F.M.,Johannes
frater
Anglicus,
pellier:
de
Petrus
Rinna
de Ronha,
Felixde Tranbleto,
BonaFlandrensis,
, Stephanus
Johannes
Anglicus
that
noneofthem
benoticed
asmagister.
Itshould
Assura.
signed
8 Thisnotcorrect.
about
iuris
from
Thefacultas
medicinae
asearly
as 1181,thefacultas
dates
from
DieEntthefacultas
artium
asearly
as 1220.SeeH.Denifle,
while
existed
thesame
time,
certainly
desMittelalters
bis1400
Graz19^6),pp.341-347.
derUniversitten
, Berlin
i88$,(reprint
stehung
thefact
stressed
that
wasastudium
consuetudinem
Denifle
, op.cit.,
Montpellier
p.347).
rightly
per
generale
34
11:59:12 AM
1 Seethemodern
catalogue
byA. dePoorter.
2 op.cit.
y(seeabove,
p. 8,n. 3),p. 13.
3 SeeSommer-Seckendorff,
op.cit.,p. .
4 Seeibid.p. 6.
s Mrs.Sommer-Seckendorff
inrejecting
is perfectly
Humbert's
onthisground.
right
conjectures
Seeop.cit.p. 12.
IS
11:59:12 AM
11:59:12 AM
11:59:12 AM
1 Seeabove,
pp.14and31.
2 Seeabove,
pp.17-21.
3 Forthiscommentary
seeabove,
asa school-book,
p. 29.
4 or:affiniesl
38
11:59:12 AM
1 Seeabove,
p. 31.
2 viz.Peter
ofSpain,
Summule
, nr.5.0sted.Bochenski.
logicales
3 Asa matter
inourmanuscripts.
offact
other
names
aregiven
many
4 correria
= via,sedillaproprie
adscriptores
transir
Glossarium
(Ducange,
perquamcarrus
potest
etinmae
tohave
been
mediae
latinitatis
theevidence
theword
, s.v.).From
given
byDucange
appears
Thesame
isusedoncemore
usedinSouthern
word
InTodi,f.47rb
France.
mainly
byourauthor.
weread
: dijnitur
siccanis
: estlatrans
incarrea.
39
11:59:12 AM
DE INTR0DUCTI0N1BUS*
11:59:12 AM
11:59:12 AM
11:59:12 AM
11:59:12 AM
nisiverum,
etquandotudicisquodnonintelligimus
dicendum
remqueestinanima
quod
talemnon intelligimus
nisiverum;et
Purus,et secundum
duplexest intellectus.
talemintelligimus
et secundum
chimrm
mixtus
cumfantasia,
et multaalia
intellectus
'
rem
Et
sic
fuerunt
in
natura.
in
anima.Ad
chymera1
significat
ymaginatam
numquam
que
lindetudeberes
sicconcludere:
estquod1Cesar*
Cesarem.
aliuddicendum
id
significat
est;ergoCesarnonest;ergo'Cesar'
aliquidesse;sedCesarnon
quodnonestsignificat
'
'
Ad tertium
Cesarem.
nonsignificat
aliquidesse.Quodconcedo;sed Cesarsignificat
- et sic ' nichiV
non
dicoquodquedamsuntnomina
impositionem
que significant
per
- et quedamperprivationem,
et sic 'nichiV
aliquid.
significat
significat
Froma comparisonof the textsas foundin the Rome and Todi versionsit
is clear that the Todi manuscriptcontains a more elaborate form of
. There are in the Rome edition two
Robert's glosses on the Summule
human intellect (anima) in forming
of
the
about
the
rle
questions
propositions(Rome, 6va_vb):
Dicendum
Item.Queritur
propositionis.
quodanima,quiaanima
quidsitcausaefficiens
etaliasresdiversas,
scilicet
hominem
remsimplicem,
scilicet
aliquam
apprehendit
primo
vel disconveniat.
utrumconveniat
et cogittet dlibrt
conanimalet lapidem,
<Si
estanimal
affirmativam
dicendosic: *homo
' Si disconsicfacit
veniunt),
propositionem
nonestlapis
dicendosic: *homo
'
sicfacitpropositionem
veniunt,
negativam
tio. Et videturquodnon,
utrum
si animanonesset,<necesset)proposi
Item.Queritur
Sedanimaestcausaefficiens
tureffectus.
causadestrui
propositionis.
Ergo
quiadestructa
nonest9.
Sedhecestvera:
Positoquodanimanonsit,hecestvera:*anima
etc.Sedcontra.
'anima
eritquamvis
animanonsit.
nones. Ergoaliquapropositio
non
est
verum.
breviter
Dicendum
Quare
quianonessetali-(6vb)-quis
qui proquod
anima
nonest
scilicet
' Ergononvaletobiectio
istam[animam]
nunciaret
propositionem,
falsa.
Under the lemmaVerbum est vox etc, (Rome, 6vb-7vb; Todi, 3ra-va)
are found. I quote a note
some more interestingnotes on significatio
our
of
redaction
in
the
Rome
glosses (7ra) :
occurring
seipsam
modis.Unomodovoxsignificativa
diciturtribus
Item.Voxsignificare
;
significat
se nichilsignificare
ut 4baf' quia
aliquid.Secundomodovoxsignificat
ergosignificat
ethoctribus
modis.
aliquidet nonaliquid.Tercioperimpositionem,
potestsignificare
Si permodum
autpermodum
Autpermodum
rei,sic
rei,autremveram,
privationis.
ut prepositiones
suntpartesindeclinabiles,
MS), adverbia.<Si)csig(propositiones
rem
autremperaut
rem
hoc
nificent
veram,
(!)
dupliciter: significant successivam
Si rempermanentem,
sicestnomen.Si
sicestverbujn.
Si remsuccessivam,
manentem.
4
ut 'nemo
sicsuntnomina
', nullus
privationis,
negativa,
permodum
are constituentsof a kindof functional
Thus the tresmodiperimpositionem
divisionof words:
44
11:59:12 AM
per impositionem:
a. per modum rei ->indeclinableparts
b. significansrem veram, viz. the formanature
a rem successivam -> verbum
rem permanentem-> nomen
c. per modum privationis-> negativenouns.
This division remarkablydiffersfrom that given as early as in the
premodisticperiod, e.g. by Robert Kilwardby1.This seems to be an
additional reason to take our Robertus Anglicusand Robert Kilwardby
as two different
persons.
There is a note on the different
in both version*:
meaningsof tempus
idest
7ra:Item.Tempusdicitur
Rome,
quinqumodis.Primoidemestquodtemperies,
aeris; undedicitur
: modoestclarum
Aliomodotempus
diffinitur
ab
dispositio
tempus.
est
mensura
rerum
Aristotile2:
motus
mutabilium.
Alio
modo
est
idem
tempus
quod
ut 'dies',4mensis
' Aliomodoidemestquodaccidens;et de tali
dictionis,
significatimi
in hac parte.Todi
: Tertionotaquod tempusdiciturquadrupliciter.
, f.3rto
loquitur
Primoidemquoddispositio
aeris.Secundoidemquodhabilitas
Tertiomodo
faciendi.
idemquodmensura
rerum
motus
mutabilium.
modus
Quartomodoidemquodquidam
nostras
actiones
subaliquadifferentia
et sicsumitur
hic.
temporis;
intelligendi
That the Rome version mentions five and the Todi version only four
meaningsof 'tempus'is, of course, not to be takenas an argumentto date
the Todi versionbefore the Rome version.
There is an interestingdiscussionof the notionsof truthand falsity:
Rome
Notaquodistaduo' verum1
et 'falsum'
nonponuntur
indiffinicione
, 8ra_vb:
propositionstamquam
sedtamquam
terminantes
partes
principales,
partes
partes
principales.
Etpropterea
sumiin diffinitione
Adhucquam
visverumet
possunt
perdisiunctionem.
falsum
inse considerata
accidunt
tamen
subdisiunctione
sunt
propositioni,
ipsasu(m)pta
essentialia.
estveravelfalsa,sicutdicitur
indiffinitione
tionis.
Questioestutrum
propositio
proposi
Etostenditur
sitvera.Sicscribitur
inlibroDe animaquodsicut
quodomnispropositio
siccomponimus.
Sedsolusintellectus
estverorum,
uthabetur
inPosterioriintelligimus,
1 InPriscianum
MSCambridge
maior
Peterhouse
em,
191, f.3ova"vb,SeeJan
Pinborg,
op.cit.,p. o.
2 NotinAristotle
IV 11,219b 1).Mr.C. H. J.M.Kneepkens
waskindenough
to
(cfr.Physica
direct
definition
oftimeusual
inthetwelfth
toa similar
myattention
grammarians.
century
E.g.
PeterHelyas:
estautem
diffinitio
hec:tempus
estdimensio
more
etmotus
rerum
generalis
temporis
dicta
convenit.
from
Arsenal
mutabilium;
generalis,
Paris,
711,f.67va).
quiaomni
tempori
(quoted
Thisdijfinitio
isofanearlier
: seeGarlandus
date
generalis
certainly
Dialecticat
Compotista,
p. 2612-13
ed.De Rijk
: ... indiffinitione
estcerta
etrationabilis
dinumeratio
more
temporis
queesthec: tempus
etmotus
mutabilium
alsotheeleventh
rerum.
tract(glossonPriscian)
grammar
Compare
century
found
inCologne,
MS 201,f.31vb:Notasecundum
Cathedral
Library
(Dombibliothek)
quosdam
mutabilibus
rebus
suipartem
existere
adiacentem,
significare
tempus
quantitatem
queperminimam
varietatem
exvariis
actibus
. . . Hancautem
ofa few
perhibetur.
temporis
(lacuna
procedentem
considerans
estcerta
dimensio
rerum
dixit:tempus
secundum
moram
etmotum
rerum
mutabilium.
letters)
4S
11:59:12 AM
estvera.Sedomnispropositio
estcompositio.
bus.Ergoomnispropositio
Ergoomnis
Item
Ens
et
verum
est
vera.
ad
idem.
Sedomnis
convertuntur.
(8rb).
propositio
propositio
suntopposi
ta. 'Nullam
estens.Ergoetc.Itemad idem.Verumet falsum
propositionem
' sunt
' et 4omnem
esseveram
esseveram
dicitur
de
propositionem
opposita.Et si oppositum
Sed
tum
nullam
et
esseveram
estfalsum.
to
de
propositionem
proposito.
opposi proposi
esseveramestverum.Itemad idem.Aliquam
propositionem
propositioErgoomnem
esseveram
estverum.
estfalsum.
Etsi hoc,
nemesseveram
propositionem
Ergonullam
esseveramestnonverum(veraMS). Sed 'nullum
nullampropositionem
non et
ergo
4omne
'
omnem
esse
veram
est
verum
corr
ex
vera
.
(
MS).
propositionem
equipollent.
Ergo
estvera.
Ergoomnispropositio
de veroincomplexo
Solutio.Ad primaduo estdicendum
quodargumenta
procedunt
Intellectus
veroincomplexus
nonde intellectu
et de intellectu
incomplexo,
complexo.
! MS)et enset verum
Et sicpatet.Adtertium
solusestverus(verorum
convertuntur.
de opposito
etc. habetintelligi
tei
dicendum
<de>uniformi
quodistaregulaoppositum
tionesuntcomplexa
hocmodo,quiainunaproposi
Sedhecnonaccipiuntur
etin
sumptis.
*et 4omnis
4
'
non
aliaincomplexa.
dicendum
quod nullus
equipollent
Ergoetc.Adultimum
et negationem.
Sicautem
copulainteripsumsignum
quandononestibialiquaverbalis
nonestinproposito.
Ergoetc.
as
Aftera note on sensus(on account of the definitionof oratioperfecta
in
another
on
animo
auditoris
note
and
sensum
verum
illa queperjectum
)
generai
falsumis given:
' dicitur
multis
modis.Unomodoidemestquodsig8rb~va: Item.Notaquod4sensus
Rome,
4
ista
dictio
habet
sensusJ
. Aliomodoidemestquodvirtus
ut
nificado
dictionis1,
plures
etcommunem
sensum
et
in
foris
dividitur
de
; sensus
particularem
particuapprehensiva ;
est qui iudicatde
scilicetvisus,auditusetc.;sensuscommunis
larisest quintuplex,
Aliomodoidemestquodperfecte
MS)a sensuparticulars
receptis
(receptivis
speciebus
velintelligendum
velapprehendendum
movetanimam
ad aliquidhabendum
(apreplianet sicaccipitur
hie.
dum!MS).Ethocmodosensusidemestquodperfectio
orationis,
senti
ut 4istebene
.
Etaliomodoidemestquodintellectus,
Uno modo
et 'falsum'
consideran.
Item.Notandum
dupliciter
possunt
quod 'verum'
velnonentitas,
utesselapidem
ettuncestreientitas2
suntincomplexa
verum
etfalsum
estinpropositione.
etfalsi
tascomplexa
et nonesse.Veritas
Item.Notaquodduplexest (8va) Veritas:
quedamper
quedampermodumaffectus,
Veritas
tur
Veritasaffectus
modumconceptus.
conceptus
optativa.
reperi in oratione
in causa,si<c>
in signo.Si tamquam
estduplex:auttamquam
incausa,auttamquam
in
ut 'hominem
esseanimaiestverum'
. Si tamquam
est Veritas
in oratione
infinit<iv)a,
Sic
in
oratione
hic.
modo
est
indicativa.
hoc
accipitur
signo,
In the Todi redaction the note on sensuspredeces those on verumand
falsum:
' dicitur
4
multis
modis.Primodicitur
Todi
, 3va-vb: Quintonotaquod sensus
[mul](3vto)
:
utdicitPriscianus
de foris.Aliomodoidemestquodintellectus,
virtus
apprehensiva
1 i. e. meaning.
2 i.e. therealorconceptual
ofa thing.
existence
46
11:59:12 AM
idestintelligibile.
Aliomodoidemestquodsignificado.
.
sensibile,
quodenimparatur
tio
habet
ista
die
idest
lindedicitgramaticus
Alio
sensus,
plures
plurasignificata.
quod
et sic sumitur
modosensusidemest quodsententia,
sensum
hie, cumdicitperfection
utrum
sententiam.
sitveravelfalsa.Quodnon
Queritur
, idestperfectam
propositio
generai
nonestidcuiusestsignum.
Sedpropositio
estsignum
sitveraprobo.Signum
veritatis
et
est
Dicit1
non
vera.
Ad
beatus
idem.
falsitatis.
Anshelmus:
Veritas
est
Ergopropositio
estin solamente.Ergononestin proSedVeritas
recti
tudosolamenteperceptibilis.
Itemadidem.Quandosubiectum
et predicatum
position. Ergononestverapropositio.
vera.Sedhic( !) subiectum
nonsuntineodem,tuncnonestpropositio
tionis
estin
proposi
est
et
hoc
in
Quare
predicatum
predicamento
qualitatis.
quantitatis
patet
genere
quodnon
estvera.Itemad idem.Scribitur
ab Aristotile
suntineodemnecpropositio
inlibroDe
itaintelligimus".
Itemab ipsoscribitur
in libroPosteriorum
anima"sicutcomponimus
Est
solum
verorum
omnis
intellectus
vera.Sed ompis
<est>c.
compositio
ergo
quod
estcomposita.
<est)cvera.
propositio
Ergoomnispropositio
Ad istamquestionem
Quedampropositio
<est)cvera,quedamfalsa.Ad
respondeo.
tu
dicis
nonestveranisi
etc.,
Quando
quodsignum respondeo
quodpropositio
primum.
Et estibi propositio
in hoc quodestsignum
veritatis.
sive significativum
significativa
Adsecundum.
estreetitudo,respondeo
Quandotu dicisquodVeritas
significati.
quod
inproposi
utinsuosubiecto,
tioneutinsuosigno.Adtertium.
Veritas
estinmente
Quando
etpredicatum
tudicisquodsubiectum
etc., respondeo
sicestintelligenda
quodauctoritas
nonsuntin eodemvel essepossunt.Undequamvis
et predicatum
quodsubiectum
etpredicatum
nonsintineodemgenere,
subiectum
esseineodem,quia
tam<en>
possunt
inanimaperintellectum.
sitvera,respondeo
Adargumenta
adprimum.
Quanqueprobant
quodpropositio
primo
dicoquodduplexestverum,
do tudicis: esseetverum
scilicet
et
convertuntur,
complexum
ut esseuniusrei,idestuniusorationis;
et de taliintellexit
Aristotiles
incomplexum,
Essecomplexum
convertuntur.
eritpropositionis
etid non
quandodicitesseetesseverum
convertitur.
Quarepropositio
potestesse veravel falsa.Ad idemrespondeo
quod
: intellectus
et anglicus
Aris; de taliintellexit
duplexestintellects
purusestdivinus
velfantasticus,
totiles
mixtus
habet
se
indifferenter
ad
scilicet
; intellectus
qui
utrumque,
et ad falsum
ad verum
; et hocmodocompositio
potestesseveravelfalsa2.
II
DE PREDICABILI!}US
From the opening lines of this chapter it appears that the correct title
3 and that
of the firstchapteris De introductionibus
, not De propositionibus
the whole work should not be given the title: Introductiones*
. The text
runsas follows in both redactionsof Robert's glosses:
determinavi
de introductionibus.
In
i9rb: Predicabileetc. Superius
Rome,
magister
1 Devertitate
ed.Schmitt.
, cap.11,p. 191,11-21
2 Thisdiscussion
isimmediately
followed
between
bythenoteon thedifference
, percongruitas
Seeabove,
andVeritas.
fection
p. 4$.
3 Thistitlewasgiven
inhisedition.
byBocheski
Seeabove,
pp.30and40.
47
11:59:12 AM
! MS).Ethecinduas1.Naminprima
depredicabilibus
(positionibus
parteistadeterminat
in speciali.
in secunda
ingenerali,
de predicabilibus
determinat
auctordeterminavit
in
Todi
f iora: Predicabile sumiturdupliciteretc. Superius
Inhocsecundo
determinat
deintroductionibus.
depredicabilibus.
capitulo
capitulo
primo
Inprima
turinduaspartes.
dividi
lindeistudsecundum
parteauctor
capitulum
premittit
In secunda
de ipsis.
quinqupredicabilium.
prosequitur
quedamutiliaad cognitionem
In the Todi versionthereis a note on the phraseEccehomo
, immediately
afterthe divisiolectionisand before the notabilia:
velincongrua,
istalatinitas
sitcongrua
utrum
etperfecta
Todi
. Queritur
, iorb:Eccehomo
et congrua
secundum
Adhocdicoquodestperfecta
intellectum
et invelinperfecta.
4audi*vel
hie
hoc
verbum
ad
et
quiaintelligitur
quantum sensum,
congrua inperfecta
velvide
: homo
esthie. Quodsolutio
non
'videyquiacumdico: 4eccehomo'audiintelligitur
adverbum,
nominis
itasehabetadiectivum
verbi
vaieatprobo.Sicutsehabetadiectivum
cumverbosinesuosubstantivo.
nonhabetconstrui
nominis
ad nomen.Sedadiectivum
sinesuosubstantivo.
cum
nomini
construi
verbi
nec
adiectivum
poterit
Ergo
tamenintelligitur,
nonponatur,
verbum
ut dictumest.
Solutio.Dico quodquamvis
It is self-evidentthat this discussion is out of place here. It seems to
belong to the firstchapter.Its occurrencegives some additionalevidence
for the negligentway our scribe compiled the text of Robert's second
version.
:
Robert distinguishesthreemeaningsof 'universale1
multis
dicitur
notandum
modis.Uno
Rome
, i9rb:Circaistamlectionem
quoduniversale
et
sic
et
in
omni
scientia
multas
reshabeas
mododicitur
proprietates
partium;
partes plures
reiqueestinanima
Aliomodosolasimilitudo
de universali.
; etsicuniversale
determinatur
communis
demultis
estintendo
forma
predicabilis
singulaquedam.Terciomododicitur
et sicde aliis; et hocmodo
de Sorteet de Platone,
tas,et predicatur
ribus,uthumni
sic: universale
estquedam
forma
a
animeabstracta
hic' universale
'. Etdiffinitur
accipitur
via
Ita
enim
est
intellectus
primo
agentis.
cognoscendi:
per
operationem
singularibus
ab intellectu
ettuncestsingulare
a sensu,
medianresapprehenditur
; posteacognoscitur
communem
formam
tuncintelligit
etintellectus
tibusaliisvirtutibus,
aliquam
repertam
inmultis
vocatur
Ethocestquoddicit
universale.
sicreperta
inistoetinilio; illaforma
versusfinem2:"singulare
est dum
Boetiusin libroDe consolatione
prime
philosophie
illa
forma
universale
non
est
Et
universale
dum
sentitur,
quod
intelligitur". intellige
illa
forma
communis
a
est
abstracmultis
solum
sed
multis
communis
quando
singularibus
Undeuniversale
et tuncuniversale.
taab intellectu;
duplexhabetesse:insingularibus,
aliudinanima;et illudestformale.
et istudestessemateriale;
< . . . (i9v) . . . .)
estuniversale.
Estenimquoddam
Tertium
notandum
quodaptumnatum
quodtriplex
ut
. Estquoddam
scilicetactu,uthomo
secundum
estpredicari
de pluribus,
potentiam,
ut
sol
formam
non
sunt
soly
intellectu,
Quoddam
, quia
quia significai
quandam
plures.
fenix
1 Sc.dividitur.
2 V,pr.s.
48
11:59:12 AM
et quamvis
si pluresessent,
nonsintpluresin
de pluribus,
que estaptanatapredicari
convenit
tamen
actunecinpotentia,
plures.
intelligere
The latternote is also foundin the Todi version (iorb). Both redactions
have a note on the twofold meaning of principium:principiumintra or
Both types are subdivided.
extraor extrinsecus.
and principium
intrinsecus
an
Todi
has
Todi
,
i9va;
iova).
(Rome,
interestingnote on the difference
and
between predicabile
,
, predicatum
predicamentum:
et
est interpredicabile,predicatum,
Todi
, iova: Quintonota quod differentia
est quod est aptumpredicaride pluribusproutnon
Predicabile
predicamentum.
et^ic
estquodactupredicatur
de pluribus
ut homo.
Predicatum
poniturin oratione,
est coordinatio
multorum
ut 'Soresthomo'.Predicamentum
in oratione,
predicantur
essecoordinatio
multorum
lindesicutexercitus
utsubstantia,
predicabilium,
regisdicitur
multorum
esse
coordinatio
sic
dicitur
militum, predicamentum
predicabilium.
Ill
DE PREDICAMENTIS 1
11:59:12 AM
11:59:12 AM
Secunda
ibi: Contraria
de illisspeciebus.
sunt.Et
determinai
in suasspecies.Insecunda
de quartaspecie.In secundaremovet
illa secundain tres.Namin primadeterminai
de illaspecie.Primaincipitibi: Contraria
sunt.Secunda
In tertiadeterminai
dubium.
nonest
. Tertiaibi: Privative
(31rb)ibi: Caliditas
opposita.
In the Todi version, too, the Caliditaspassage is found (Todi, 27vb).
From this it appears, that this interpolationdates fromas early as the
i 27o,s.
IV
DE SILLOGISMI
V
DE LOCIS*
VI
DE SUPPOSITIONIBUSs
11:59:12 AM
In parteistadeterminai
de proprietate
scilicetde
et de propositionibus.
terminorum,
Etdividitur
hecparsinduas.Inprimapremittit
tionibus.
ad
quedamnecessaria
supposi
In
secunda
ibi:
determinai
de
tionibus,
subposi
Suppositio
suppositionum.
cognitionem
ibi: Suppositio
unamdivisionem.
Insecunda
diffinit
est
. Primaintres.Inprimapremittit
alia. Istaveroque incipitibi:
est.In tertiadividitsignificati
onem,ibi: Significations
In secundadividit,<ibi):
in
In
tionem.
duas.
diffinit
dividitur
prima
supposi
Suppositio^
In secunda
Prima
in
communis
In
alia
.
tres.
diffinit
prima
suppositionem.
Suppositionum
ibi: Differunt
autem
etsignificationem,
inter(intercia
.
datdifferentiam
MS)suppositionem
ibi: Copulationum
In terciadiffinit
(!).
copulationem,
Et sicpatetdivisiolectionis.
ab intellectu
termini
et substantivi
adiectivi
estacceptio,
idestreceptabilitas,
Suppositio
estacceptio,
Similiter
et precipue
maxime
copulatio
proaliquo,idestprosignificato.
substantivi
termini
ad differentiam
ab intellectu
termini
adiectivi
idestacceptabilitas,
idest
prosignificato.
proaliquo,'
Sic accipit
diciturtribusmodis.Vel pro modosignificando
Notaquod significano*
et
res
sive
sive
sit
Alio
modo
modus; sicsigna
quodcumque
prosignificato
gramaticus.
secundum
re
et
substantiali
Tercio
modo
quodresoppopredicabili,
pro
significant.
rei
estrepresentatio
lindeexponesic: significado
etad dispositionem.
niturad modum
siveilla ressit
abanimaapprensa,
etpredicabili
f.44rbSubicibili<s>
<s>mediante
| similitudine
siveincompletum.
enscompletum
)
<Notabilia
'
diciturmultismodis.Uno modo
notandum
Circaistamlectionem
quod significatio'
Aliomodoidemestquod
a gramatico.
Etsicaccipitur
idemestquodmodus
significandi.
:
reipervocem; ethecdupliciter
Terciomodoidemestquodrepresentatio
ressignificata.
hic
secundo
modo
modo
reivere,autmodirerum
autestrepresentatio
;
; primo
accipitur
non.
'
f multismodisdicitur.Unomodoidemest
Secundo[modo]notandum
quod suppositio
Aliomodo
in aliquascientia.
est
Sic
propositio
aliqua(aliaMS)famosa
quoddignitas.
Alio
sub
subiectum
sicut
idemquodsubaliopositio
MS)>
ponitur predicato.
(propositio
turhic.
modoidemestquodproaliopositio
(positoMS).Ethocmodosumi
estquodterminus
Tercionotandum
potest
poniproaliosexmodis.'Autquandostatpro
' homo
estdig{n)issima
: homo
utcumdicitur
auditur'
Aut
.
ut
voce,
quandoprosignificato,
'
estnatura
ut 'Aomo
creaturarum1
. Autquandostatprovoceet significatione,
creatura
statproproprieestdissillabum1
statproproprietate
vocis,ut(homo
Aliquando
Aliquando
statprosupposito
ut 'homoestspecies'
. Aliquando
siveprointentione,
tatesignificandi
'homo
curri
ut
.
significandi,
)
(Questio
sitaliquid.Etvidetur
utrum
Queritur
quodnon.Namsi essetaliquid,posset
significado
tari.Ergononestaliquid.
vocem
Sed
non
vocem
represen
potestper
representan.
per
Sednominonpotestrepresentan
Unumopposi
torum
Probatio
minoris.
perreliquum.
suntopposietinfinitum
Finitum
uthabetur
inElends
nasunt[injfinita,
, resveroinfinite.
etc.
ta. Ergounumnonpoterit
representan,
perreliquum
cumeo (cumeo bisMS)
unitur
non
Itemadidem.Quodestextraanimam
MS)t
(ameniam
S1
11:59:12 AM
etspeciesreiestinanima.Ergovoxunit'xr
quodestinanima.Sedvoxestextraanimam
nonsit.
speciei.Ergovideturquodsignificado
numquam
et significatum
debenthabereremeiusdem
nature
in hocquod
Itemad idem.Signum
et significatum.
estpermanens
et non
| Sedvoxest (estestMS)restransitoria
/. 4rasignum
vox
non
al
i
d
(aliud
MS)
poterit qui
Ergo
significare.
permanens.
cumdicit
dicendum:
est.Adprimum
Solutio.Dicendum
quodsignificado
argumentum
"nomina
suntfinita,
resveroinfinite",
nondicitquodnominasuntfinita
Aristotiles:
et ressuntinfinite
hocestressunt
sedrespectu
rerum,
nominum,
respectu
simpliciter,
hoc dicitquodoportet
nomina
esse
multopluresquamvocesvelnomina.Et propter
utperunum
nomen
resrepresententur.
Etsidicasquodnonverum
plures
quod
equivoca
suntfinita,
resveroinfinite
nominum
nomina
quiaeademresrepresentatur
respectu
per
eadem
res
nonrepresenta[n]tur
nomina
dicendum
sinonima,
per
quod
plura
plura
eiusdem
seddiverse
rei. Ut patetquod 4lapis* significai
nomina,
proprieproprietates
'
et
tatem
ledentis
pedem petraproutpedeteritur.
similiter
dicendum
Ad secundum
quod,licetvoxextraaninamnon possitunirirei
uniriintentionaliter,
ita quod sit
velspeciei,quiaestinanimarealiter,
potesttarnen
et nonrealis.
uniointentionalis
naturam
sittransitoria,
tamen
Adtercium
dicendum
quod,licetvoxeademsecundum
Ethocestquoddicit.
intransitoria.
eademinspecieremanet
LECTIOSECUNDA
diffinitionem
actorposuit
(divisionem
Suppositionumalia communisetc. Superius
sex
Et
hec
turinsexsecundum
ibi
eius.
divisionem
di
vidi
MS)suppositionis,ponit
pars
et sic de aliis.
divisiones
quasponit.In primaponitprima,in secundasecundam,
Terciaibi: Suppositionum
accidentalium.
ibi: Suppositionum
communium.
Secunda
Quartaibi:
Sexta
ibi:
ibi:
Item.
Quinta Suppositionum
personalium.
Suppositiosimplicium.
Suppositionum
suntde presenti
Primequatuor
lectione.Et sic patetdivisiolectionis.
num
confusarum.
)
<Notabilia
habetnaturale
et
extraorationem
Notandum
primoquodterminus
positus
' suppositum
etquierunt,
ut ' homo
tuncsupponit
persesumptus.
proomnibus
quisuntetquifuerunt
f.4rb
talemsuppositionem
veroinoratione
habetacciden
Terminus
| et tuncsupponit
positus
eri, autpropreteritis,
ut
ut 'homo
curri
ut 'Ao/no
, autprofuturis,
propresentibus,
'homo
.
fuit*
' dicitur
Unomodoidemestquodpotestadessevelabesse,
Item.' Accidentale
tripliciter.
ut risibilehomini,
et accidentale
ut albedohomini.Aliomodoestproprium,
Sorti,
hic'supAliomodoquodestperaliud.Ethocmodosumitur
quiaprimoinesthomini.
accidentalis'
positio
termino
communi
estforma
Item.Inquolibet
sibi,uthumaduplex.Unaque convenit
tio
Et hoc facitsuppositionem
Undesupposi
nitasconvenit
simplicem.
singularibus.
re
ut
aut
terminus
fit
modis:
supponit
pro significata pro
quando
simplex quinqu
auditur1
estdignssima)
creaturarum
creatura*
ut'homo
;
; autprovoce,ut 'homo
(significato,
ut
aut(pro)proprietate
estdissillabum1
; aut(pro)proprietate
vocis,ut 'homo
significati,
'homo
estspecies1
.
ad
de aliquosubiecto
nonin comparatione
Notandum
quodquandoaliquidpredicatur
53
11:59:12 AM
Ut'omnis
tuncsubiectum
habetsuppositionem
homo
tionem,
simplicem.
aliquamsupposi
*tantum
ut
homo
estanimai1
curri
dictionem
.
Aut
. Etquandoponitur
(exclusivam),
post
ut *lapisestaliudab homine1
.
'aliud1,
postistamdictionem
autestadiectivus,
in
ut
Item.Notaquodterminus
MS)positus
(predicamento
'homo
1 etsichabet predicato
aut
substanti
Et
:
vus.
hoc
estalbus
:
;
personalem
suppositionem
duplex
sichabetpersonalem
autestprimeimposi
autsecunde.Si prime,
tionis,
suppositionem,
ut species,genus,ut 'homo
ut 'homo
estanimai.Si secunde,sic habetsimplicem,
est
est
'animal
.
,
species1
genus1
)
( Questio
veltransnullasit,quianullum
accidentale
mutat
Videtur
accidentalis
quodsubpositio
est extraorationem,
muttessentiale.
terminus
Sed naturalis
quia statpro omnibus
orationis
suamnaturalem
nonvariabit
tisetfuturis.
presentibus,
preteri
Ergoingressus
vel
naturalis
non
sit
tio
accidentalis.
supposi
suppositionem.
Ergo
extraorationem
est substantialis
non
Item.Omnissuppositio
positio.Sed terminus
nonest.
proaliquo.Ergonaturalis
suppositio
supponit
scilicet
nature
etrationis.
dicoquodduplexestaccidentale,
4vaSolutio.
Adprimm
| Dico
ut
non
albedo
hominis
variat
homivariat
accidentale
non
essentiale,
<nature>
ergoquod
inorationem
communis
et tale
utingressus
termini
rationis,
nem,sedaliudaccidentale
insuppositionem
naturalem.
essentiale
rationis
[non]variat
alicuidupliciter.
Autalicui
communis
Adaliuddicoquodterminus
potestsupponere
Autpotestsupponere
suo.
naturalis.
et sicnonestsuppositio
prosignificato
predicato;
'homo1
Ethecsuppositio
naturalis
estaliquid,quiailleterminus
supponit
prosuosignifiEtsicpatetsolutio.
catoad quodimponitur
ad significandum.
frater
dato (for: Baco??)per
vult
secundum
Ad aliudargumentum
quod
Rogerius
naturalem
nonesse,idemest
demonstrationem
perquamipsedicebatsuppositionem
Etsic
subaliquopositio
nonesttantum
, ymmo
proaliopositio.
deceptus,
quiasuppositio
sumi
turhic.Etc.
LECTIOTERTIA
Item.Personaliumsuppositionum.Superius
posuitactordivisiones
suppositionis.
insecunda
secunturinduas.Inprimaponitprimam,
Hicponitalias.Ethecparsdividi
intres.InprimaponitunamdivisioPrimadividitur
dam,ibi: Confusarum
suppositionum.
In secundaprobatprimm,
deindesecundum
nemet explanat
membrum.
primum
autem
Secunda
ibi:
membrum.
In
tertia
secundum
Quod
(suumMS).
utraque
explanat
diviillaparsinquaponitsecundam
tertia
. Tuncsequitur
ibi: Confusa
istarum;
suppositio
In secundareflectit
se supra
in duas.In primaponitdivisionem.
sionem.Et dividitur
ibi: Sedegocredo.
Primacum
Secunda
eiuspartem.
illamutdestruat
earnquoadalteram
estpresents
lectionis.
precedentibus
Insecunda
earn
determinai
Etdividitur
inquatuor.
Inprimaprobatsuamdi<vi)sionem.
tertia
In
MS).
quoadopinionem
aliquorum.
(oppositionem
quoadpropriam
opinionem
Secundaibi: Utcum
tacitequestioni.
In quartaremo
veldicas:respondet
vetdubium,
'omnis
ibi: Sednevideatur
homo.
f.4svidicitur:
Tertiaibi: Cum
homo
estanimai*.
Quarta
unus'quisque
oppositum.
Hecdivisiolectionis.
S4
11:59:12 AM
( Notabilia
)
universale
affirmativum
confundit
terminm
Notandum
quodsignum
primm
(tercium
adiunctum
mobiliter
et
inmediate
distributive.
sibi
de utroque
ut 'omnis
MS)
Exemplum
' confusam
SoretPlato'
. Sedsi habeat'animal
estanimal;
homo
inmobiergo
suppositionem
'
homo
estanimal1
estanimal'
.
, nonsequitur:'ergohomo
liter,ut omnis
universale
confundit
terminm
inmediate
sibiadiunctum
Item.Signum
vel
negativum
et distributive,
ut inullus
homo
mobiliter
estasinus;
Sortes
non
est
asinus
nec
mediate,
ergo
subpredicato;
homo
nonestBrunellus'
Plato'
.
; etsimiliter
'ergoomnis
estintersuppositionem
etreddere
locutionem
Item.Notandum
quoddifferentia
veram,
dicitur
ad
locutiopercomparationempredicatum
quodpotestreddere
quiasuppositio
nem<veram>
proaliquo.
terminm
confuse
Item.Notandum
et
quod hec negatio'non'distribut
sequentem
'
mobiliter.
omni
homine
tam
crrente
Item.Videturquod 'homo'nonsupponit
non
pro
quam
crrente,
quodtalia(sunt)subiecta
quiadicitBoetius
qualiasuntpremissa
predicata.
'
currisolumfacitstaresubiectum
Sedhocpredicatum
procurrentibus.
Ergosolum
statprocurrentibus.
idemessetdictum'homo
curriet 'omnis
homo
Item.Si supponunt
proomnihomine,
et aliaindefinita
. Sedhocestfalsum,
sive
curri
[aliaindefinita]
quiaunaestuniversalis
hominibus.
quodnonsupponat
proomnibus
Ergovidetur
particularis.
contradictiones
forme.
Sedsubiectum
estlocomaterie,
Item.Materia
sequitur
semper
loco forme.
contradictiones
Sedpredisequitur
Ergosubiectum
predicati.
predicatum
et nonprocurrentibus.
Sed stareproomnibus
est
catumsolumstatprocurrentibus
lindedicoquodquandodico'homo
curri
duobusmodis:autactuautpotentia.
, et hic
nontarnen
Sedcumdicitur'omnis
homo'
actusedpotentia.
f.46rastat'homo'
proomnibus,
tunc
stat
omnibus
in
actu
secundum
omnibus
cur(rentibus),
pro
quoddicitur
quod
pro
utea que suntin potentia
reducantur
ad actum.Et sicpatet
ad hocsuntsignainventa
solutio.
dico duodquandodico quod taliasuntsubiectaqualiapremissa
sunt
Ad secundum
adveritatem
dico
orationis,
quiaad hoc quodhec
predicata, quodid [quod]intelligitur
inactu.
secundo
sit,oportet
quodhomoprimositinpotentia,
contradictiones
Adaliuddicoquodsubiectum
sequitur
predicati
predicatur
inquantum
nonlicetconfundere
dubitatoria
etnoninaliisf talisestrelativa
f
quiavocabula
aliquid
utsi dicerem:4tudubitas
sibiadditum
hoc',
terminm
mobiliter,
aliquid;ergotudubitas
dictionis.
nonvaletquiaibiessetfallacia
figure
est interin<de)finite
ut 'homo'sumitur
Tertionotandum
sumptum,
quoddifferentia
in
inter
terminm
universali
hoc est
et
affirmativa,
indefinite,
positum propositione
estintersuppositionem
et confusam.
Namisteterdeterminatam
dictum:differentia
'homo'
tis
indefinite
hominibus
minus
su<m)ptus
supponit
proomnibus
presentibus,
preteri
in propositione
universali
Cumautemponitur
ut
cum
dicitur:
et futuris.
affirmativa,
'omnis
homo
curri
tantum.
, modosupponit
proistisquisuntmodoinactupropresentibus
consideran
: aut
in<de)finite
Quartonotandum
potest
quodterminus
su<m)ptus
dupliciter
- etsicdicoquodsupponit
incomparado
<ne>adsuasupposita
proomnibus
quisuntvel
- ; autpotestcomparari
velerunt
ratione
ad suumpredicatum
; et sicdico
quifuerunt
'homo'
Ut si dicam:'homo
curri,
proeisproquibusexigitpredicatum.
quodsupponit
lindenotaquodsignum
sic ut que
tantum,
additurtermino
propresentibus
supponit
suntinpotentia
reducantur
ad actum.Sednotandum
quodduplexestactus.Estenim
55
11:59:12 AM
Actusessendi
estquandoaliquidestactu.Actus
essendi
| etquidam
46rbquidam
supponendi.
actu
et
tarnen
est
ea quesunt
signanonreducunturj
supponendi quandoaliquidsupponit
etfutura.
inpotentia
essendi,
Quod
MS)adactum
quiasicreducuntur
preterita
(inponitur
estfalsa:'omnis
homo
curri
Et sic propositio
. Sed signareducunt
ad
est inpossibile.
actumsupponendi.
*
'
Notandum
quod naturalediciturduobusmodis.Uno mododiciturnaturaquedam
ut talisdiciturvirtus
visinsitarebusex similibus
(eximilibet
MS) similiaprocreare,
motuset quietisin seipso.Et hocdupliciter.
Aliomodoprincipium
Primo
generativa.
Alio
modo
H'citur
se
materiam
et
formam
et
et
non
mododicitur
per
per
compositum.
turhic.
peraliud.Ethocmodosumi
utin ' curri
suntduo: significatum,
Notandum
, cursus
, et (con)signifiquodintermino
verbum
facitstareter'curri
non
ut
Sciendum
in
catum,
presens
tempus.
ergoquod
Et
in subiecto
eiusdem
sed
minm
pernaturam
significati consignificati.hocestcausa
et subiectum
loco materie.
et predi
catumponiturloco forme
predicatur
quiaverbum
forme.
Sedmateria
sequiturcontradictiones
omniest duobusmodis.Autin potentia;et sic
Notandum
quodstarepro termino
curri
terminus
utcumdicitur:*homo
indefinite
; etsicdicitinlittera.
sumptus,
ponitur
materiam
istarum
inproposi
tioneuniversali
Autactu; etsicstatterminus
; etsecundum
affirmativum
illa
fuerunt
ad
universale
actum
reducit
ad
inposita significandum
que
signum
subtermino
communi.
)
( Questio
mobiliter
terminus
inpredicato
utrum
; utcumdico:
Queritur
possitconfundi
'
' positus
'omnis
Et videtur
homo
mobiliter.
estanimai1
, utrumanimaipossitconfundi
quodsic.
materie
tur
dicitquodnon.Etfaciotaleargumentum.
46vaEtauctor
| Admultiplicationem
sequi
' homo
' estin
estloco materie
et animai
locoforme,
forme.
Sedhomo
quia
multiplicatio
'
'
et confunditur;
veroinpredicato
et [et]' homo
subiecto,animar
multiplicatur
ergoet
et
et singularis
et natura
Adidem.Natura
'animai'.
(nonMS)generis
(notaMS)individui
veroet
deunosolo,species
velsingulare
quiaindividuum
predicatur
specieisuntopposite,
etpredicari
suntopposita
Sedpredicari
de unosoloetdepluribus
genus[et]depluribus.
nil aliudest (adestMS) quamstarepropluribus
de pluribus
<etstarepropluribus)
homo
estanimai
nilaliudest(adestMS)quamconfundi.
', isteterErgocumdico: 'omnis
'
aut
mobiliter.
Adidem.Omneid quodpredicatur,
minus' animal
(velMS)confunditur
'omnis
homo
est
animai
ut
aut
ut
aut
ut
Sed
cum
dico:
minus.
,
maius,
predicatur equale,
' non
*animal
ut
utequalenecutminussed (utMS)predicatur
isteterminus
predicatur
' homo'
. Sednil(aliud)eststarepropluribus
maius.Ergostatpropluribus
quam
quam
' animaV
'
4
debetconfundi,
homoconfundit.
Etisteterminus
confundi.
Ergomultofortius
.
cumstetpropluribus
quam'homo'
'animal
' vel terminus
in predicato
Solutio.Dico quod isteterminus
posituspotest
estetsimplex,
invariabilis
forma
loco
forme
et
consideran.
Aut
est
inquantum
dupliciter
et (estMS)
Etquianullum
ab Aristotile
SexPrincipiorum.
secundum
simplex
quodhabetur
nonconfun'animal'
est(etiamMS)divisibile,
et sicdicoquodisteterminus
invariabile
in
terminus
Autpotest(patetMS) consideran
ditur.Et sic nonvaletargumentum.
insuamateria
in quofd]estsicutforma
incomparatione
adsubiectum
;
positus
predicato
sicutaddivisionem
forme
materie
divisio
etsicaddivisionem
queestinmateria,
sequitur
velalterius
colorisquiestinligno.Sicdico
et nigredinis
divisioalbedinis
lignisiquitur
6
11:59:12 AM
'
'
Boetiidicentis:"taliaerunt
confundi
iuxtaverbum
predicata
qualia
quod animalpotest
suntsubiecta".
Ethocestquoddicitactor.
LECTIO
QUARTA
desuppositioniactorquasdam
dubitationes
Etne videaturoppositum.Superius
posuit
Etdividitur
hecparsinduas.Inprima
bus.Hicautemmovetunamdubitationem.
posuit
Insecunda
con<tro)vers<i)am
ponitsuamopinioqueestinteripsumetaliosmaistros.
esse
ibi: Sedegocredo
. Hecinduas.
nem(oppositionem
Secunda
MS)propriam.
impossibile
In secundacausamopinionis
In primaponitunamopinionem.
illorum;secundaibi:
Causam
autem
quammoventur.
propter
Primain quatuor.In primaponitunamrationem
; in tertia
; in secunda
secunda(m)
ibi
Totum
accidentaTertia
:
Hoc
videtur.
ibi
:
idem
in
Secunda
Item.
tertiam
; quarta
quartam.
illa.
le. Quartaibi: Inest
comparatio
ingenerali.
lectionis
Ethecestsententia
lia)
(Notabi
nonestgenus,quiadicit
Primonotandum
estquarequiaesttamgeneralis
multiplicatio,
tantosimpli<ci)us.
est
Aristotiles
in libroDe causis
quodquantoaliquid communius,
estdivisibile
nullum
est
Sed
commune.
Sedgenusestquoddam
simplex
Ergo simplex.
habereconfusam
Etsicnonpotest
sivemultiplicabile.
Ergogenusnonestmultiplicabile.
suppositionem.
Secundonotandum
; et <hec)
Quedamestuniversalitas
quodduplexestmultiplicatio.
veldistributio
in
confusio
ingenere.Aliaestmultiplicatio,
benereperitur
multiplicitas
divisivum
secundum
multa
; ethecnonestingenere,
quiasingulare
quoddicitPorphirius
inunamnaturam.
estcollectiomultorum
estuniusin multa,
5eduniversale
et quedam
se
et
Tertionotandum
peraccidens
quedam
per
predicatio
quodquedarrv-est
estpredicari
natum
idquodaptum
sedicitur
secundum
se. Secundum
predicatur
quando
et
subicitur
estpredicari
id quodaptumnatum
albe, <per>accidens
ut 'cignus
quando
ad |
velsuperius
universale
ut *album
estlignum'
. Perse quandopredicatur
econverso,
F.47rainferiora,
econverso
accidens
ut4homo
estanimai.Secundum
predicatur
quandoinferius
et secundum
ut 1animaiesthomo',
de superiori,
quandopredicatur
quodaliquidicunt,
Etsi dicas:numquid?;dicitBoetius
idemde se,ut'/io/no
(esthomo).
quodnullaest illa
tu
contra
de
in
se.
idem
dicis,
prout
propositio
quia
quod
predicatur Ergo
predicatio qua
"nullaest
esseinpropria,
estverissima,
tamen
quiadixitAugustinus:
potest
pre<di>catio
dese".Similiter
illaquandoidempredicatur
predicatio
patetquodomnis
inpropria
magis
Dicitsuperhocquodquando
inTertioMetaphisice.
fitratione
uthabetur
communitatis,
dicit
Verbigratia
tuncestpredicatio
commune,
inpropria.
predicatur
quodnonestmagis
de se.
verequandoid<em)predicatur
dicitincomplete
tamen
Item.Notandum
genequianatura
predicatio,
quodlicetdicatur
in libroDe causis
Sedutdicitur
risestquoddam
quodquantoaliquid
aliquidcommune.
et talenonpotestmultiestsimplex
communius
tantosimplicius,
generis
ergonatura
utdicitactor
hominis
forma.
Sed
est
Alia
natura
causa
est
forma,
plican.
quod
generis
Item.Nullum
etindivisibilis.
SexPrincipiorum
, estsimplex
multiplican.
Ergononpoterit
Sed dicitBoetiusquodgenus
et indivisibile.
estsimplex
termini,
quodestin ratione
SI
11:59:12 AM
diversarum
sicutpunctus
termini
in medio
specierum,
respectu
potestessein ratione
linearum.
diversarum
circuiirespectu
et talis
Item.Notandum
; quedamquefitpersingulrem;
quodduplexestmultiplicatio
et talispotestconnumerum;
numquam
potestessein genere;quedamperplurlem
id quodest veregenuset talenonest
siderandupliciter,
quia autgenusappellatur
se
Et talispotestesse
habet
fieri
id
aut
;
<est>
permodum
quod
generis.
<genus> genus
genus.
tatequiaesttotumquoddam
de totoin quanti
in quanti
Circaidemestnotandum
tate
communis
mobilitervel
tur
terminus
confundi
quandoest mobilis
quando
completum,
'homo'
confunditur
et potestfieri
. 47rbconfusio
ut cum[homocur]isteterminus
mo|biliter
homo
' Aliudesttotumin quantisubeo. Sic: 'omnis
descensus
currit;
ergoSoretPlato
confunditur
communis
inmobiliter.
Undeestibi
tateincompletum,
quandoterminus
tateincompletum.
totum
in quanti
et multiplicationem
est intercommunitatem
sive
Quintonotandum
quoddifferentia
ex
et
servatur
uni
oritur
versalitas
tas
nam
communi
secundum
confusionem,
singularibus
ab universal
itateprocedit.
, quia omnissingularitas
quod dicitactorSexPrincipiorum
in singulari,
et servatur
ab universali
est
veroprocedit
quiamultiplicatio
Multiplicitas
divisio.
uniusin multaveldicituniusomnisinmultasingularia
)
( Questio
sitgenus.Etvidetur
:
utrum
natura
Queritur
multiplicati
quodsic. Cumdicitur
generis
hoc
non
est
accidens
alia
alium
differentie.
homines
'ile
f,
( !)
nequeequaleneque
f
Ergo
hacibi: Estgenus
multiplicatum.
Ergonatura
genus.Etestratioquamfacitactorinlittera
estgenus.
multiplicati
generis
utrum
in libroTopicorum
Item.DicitAristotiles
quodad sustinendum
aliquidgenus
insitaliquaspeciesei. Ponitexemplum:
si
estutrum
alicuiconsiderandum
insitsubiecto
videndum
estutrum
moveatur
secunaliquis(aliquidMS)dicatquod(anima)movetur,
dumspeciemaliquammotus[animamovetur].
per
Ergovultquodgenuspredicatur
Et
hocmodogenusmultiplicatur.
et
similiter.
ad
Ergo
comparationeminferiora,species
estgenus.
natura
multiplicati
generis
et particulare.
estcircasingulare
rationalis
Item.Illadifferentia
inquid,inplusse habet.
Item.Omnequodpredicatur
nonpotestmultiplican
secundum
Solutio.Dicendum
multiplicati
quodnatura
generis
et
Undenumerus
benepotestmultiplican.
sermonem
rem,sed secundum
singularis
modum
remnisisecundum
secundum
nondifferunt
quiaeademsuntsecundum
pluralis
. 47vare(m),quiacumdicitur:
alius| estistehomoet aliusest1,et ille et sic de
'istihomines'
singulis.
sed[genus]
id quod
Adaliuddicoquodgenusinquantum
genusnonpotestmultiplicari
Aristotiles
inTopicorum.
Etsicintelligitur
estgenusbenepotestmultiplicari.
Ethocestquoddicit.
LECTIOQUINTA
aliorum(aliquorum
determinavit
actoropinionem
Causa autem.Superius
MS). Hie
turin quinqu.In primarepetit
Et hec dividi
autemdeterminai
propriam.
opinionem
* estanimai
etMS.
s
11:59:12 AM
In secunda
causamillorum.
In quarta*
illam.In tertiaprobatquoddam
dictum.
destruit
suam
In
solutionem
destruit
di
visionem.
ad
a(p)plicat
propositum. quinta
quamdam
ibi: Dicimus
enim
Tertiaibi: Uthomo
constituitur
Secunda
.
quodAristotiles.
loyce
loqueado
hocdestruimus
divisionem
. Quintaibi: Etpropter
.
Quartaibi: Etsimiliter
quamdam
Ethecestdivisiolectionis
ingenerali.
et sententia
)
<Notabilia
notabile
estquodtriplex
estcompositum.
estcompositum
Primum
naturale,
Quoddam
et veraforma,
ut homoconstatex corporeet anima.
quodconstatex veramateria
Aliudestcompositum
ex veramateria
artis.Quodconstat
etficta
utymago,
forma,
quia
habetverammateriam,
utlignum,
et habetformam
ab arte.Aliudestcompositum
ex
et
Et
esse
rationis
veram
differentia.
dicitur
non
habet
materi;
compositum
quod
genere
amequeveram
Etde istocomposito
formam.
inlittera
loquimur
quandodicitur
quod
4
1
4
homoconstituitur
ex animaliet rational^
loyceloquendo.
notandum
Secundo
rationalis
habetessea forma
naturali,
quodforma
quiaanimadicitur
esseformanaturalis
et humanitas
lindehumanitas
est formarationis.
est eademin
sedanimanonesteademinomnibus
omnibus
Etcausahuiusest
hominibus.
hominibus,
unumprincipium,
utpatetquiahomoconquiasupradiversa
principia
potestfundari
ex quatuor
stituitur
elementis
elementa
ettamen
etquatuor
suntdiversa
homo
principia
est verumsolumprincipium.
Ita est similiter
quod animesuntdiversein diversis
in ipsissecundum
rationalis
sed tamenhumanitas
hominibus,
[ethec]
quodestforma
unius
homines
suntunius
f.47vbeademest.Quoddicit| Boetius
quodparticipationes plures
homo.
io)
(Quest
utrum
subiecto.
Queritur
Quodsic,probo.Dicit
predicatum
multiplicetur
multiplicato
actorSexPrincipiorum
et quodei accidit
unumsuntet vocataccidens
ipsum
quodaccidens
et quodaccidit
et predicatum
predicatum
ipsumsubiectum.
Ergovultquodsubiectum
et
suntidem.Item.Predicatum
Sedexforma
estlocoforme
etsubiectum
locomaterie.
materia
fitidem.Ergoex subiectoet predicato
fitidem.Item.Dicit Commentator
estenset predicatum
superIX Metaphisice
quodenset essesuntidem.Sed subiectum
estesse.Ergosubiectum
et predicatum
suntidem.
Exististribus
:
habeoquodsubiectum
etpredicatum
suntidem.Exhocarguo
argumentis
unius
et multiplicationem
quandocumque
aliquaduo sunteadem,ad confusionem
alterius
et predicatum
suntidem; ergoad multi; sedsubiectum
sequitur
multiplicatio
subiecti
videtur
plicationem
sequitur
multiplicatio
predicati.
quodmultiplicetur
Ergo
predicatum.
autem
Solutio.Dicoquodduplexestpredicatum
: accidentale
etsubstantiate
. Predicatum
'
accidentale
autem
estidemcumsubiecto
estalbus1.
Predicatum
secundum
esse,ut homo
substantiate
dicituresse idemcumsubiectoper essentiam.
Sed duplexest essentia,
scilicetcompleta
vel
et incompleta.
de dififinito,
predicatur
Completa
quandodiffinitio
et quiadiffinitio
et diffmitum
sictuncpredicatum
suntidemperessentiam,
econverso,
estidemcumsubiecto,
ut'/jo/do
estanimai
rationale
mortale'
. Autestessentia
incompleta,
ut quandoaliquaparsdiffinitionis
ut animaide
de dififinito,
MS)
predicatur
(ponitur
homine
velrationale,
estanimaV
ut' homo
vel(homo
estrationale1
. EtsicpatetquodaliquanS9
11:59:12 AM
et predicatimi
suntidemsecundum
essentiam
do subiectum
secundum
esse,aliquando
secundum
essentiam
aliquando
incompletam.
completam,
Aut
consideran.
Et <ad>argumenta
patetsolutioquia 'predicatimi*
potestdupliciter
subiecto
id quodest,et hocmodomultiplicatur
secundum
quia
multiplicato
intelligitur
estinratione
Autpotest
consideran
insubiecto.
idestinquantum
inquantum
predicatum,
Sicutpatet:albedo
et hocmodononconfunditur
potest
equemultiplicatur.
predicati,
et sicest|
aut
hocest
consideran
:
secundum
secundum
formam,
se,
quamdam
dupliciter
secundum
etinsimplici
consistens
essentia
consideran
; autpotest
48raindivisibilis
quodestin
Et sic
materie
vel subiectisequiturdivisioalbedinis.
subiecto,et sic ad divisionem
utdictum
eodemmodode predicato,
est.
The Todi version of this chapter is more elaborate on several points,
especiallyin the introductorypart.
VII
DE FALLACIIS1
maiorum
This chaptergives glosses on the so-called Tractatus
fallaciarum,
not on the shortertract which was edited by Bocheski as the seventh
logicales2.It is beyond all doubt that Robert had
chapterof the Summule
in
text
of the Summule.The same holds good forall
tract
his
the longer
. Hence the
the other thirteenthcenturycommentariesof the Summule
conclusion must be drawn that those manuscriptswhich contain the
logicalesare
longer tracton fallaciesas the seventhpart of the Summule
the better manuscripts.For that matterI have serious doubts whether
the shortertractas it is foundin Bochensks text (nrs 7.01-7.69) could
be considered as a work of Peter's hand. I shall returnto thisquestion
to my edition of the Summule.
in the Introduction
VIII DE RELATIVIS
IX DE AMPLIATIONIBUS3
X DE APPELLATIONIBUS*
XI DE RESTRICTIONIBUSs
XII DE DISTRIBUTIONIBUS.6
1 IntheTodiversion,
istheseventh
one.Seeabove,
too,thischapter
p. 29.
2 SeealsoL. M.deRijk,
6
I inVIVARIUM
sSummule
Text
OnThe
Genuine
logicales
ofPeter
ofSpain
(1968),[pp.1-34],
p. 3.
3 IntheTodiversion
Thisseems
tobeanadditional
onappeilatio.
that
with
iscombined
this
chapter
Seeabove,
oftheTodiglosses.
redaction
hint
tothelater
pp.31and44.
4 Seethepreceding
note.
s IntheTodiversion
isthetenth
one.Seeabove
thischapter
p. 29.
6 IntheTodiversion
istheeleventh
one.Seeabove,
thischapter
p. 29.
60
11:59:12 AM
1 Unfortunately
I havehitherto
insomeofourmanuscripts
indications
misled
supposed
bycertain
Arnald
ofVillanova.
SeeL. M.deRijk,
ofthefamous
wasofthehand
this
that
physician
commentary
s Summule
Text
OnTheGenuine
I, p. 34.
logicales
ofSpain*
ofPeur
6l
11:59:12 AM
La
Lettre-ddicace
de Bersuire
Pierre
des Prs
J. ENGELS
11:59:20 AM
11:59:20 AM
11:59:20 AM
auersus
, qu'on
tant,1' incipitdu f. 313 Angelusmalusesta Deo( !) uoluntate
de
De
au
dbut
montre
reconnatre
I, iii,
diabolo1,
que le Prologue
peut
et, partant, la Lettre-ddicace manquent ici. Thoriquement, il est
possible que la Lettre-ddicacese trouve quand mme ailleurs dans le
manuscrit,par suite d'un dplacementde feuilletpar exemple. Toujours
est-ilque l'tat du manuscritn'a pas permis M. Milburnde la retrouver.
M. Davies a estim avec raison qu'en tout tat de cause son utilitpour
rtablissementdu texte seraitngligeable. Nous avons donc cart aussi
ce ms. Worcester Q.932.
Les neuf manuscritscontenant la Lettre-ddicace sont numps
ci-dessous dans l'ordre alphabtique des noms de lieux de dpt, avec
toutes les informationsutiles. Celles-ci ont t puises aux notices^
succinctes de la bibliographie des manuscritsque Jacques Monfrina
tablie avec beaucoup de soin et pour laquelle il a sollicit des renseignements pistolaires indits. Nous les corrigeons le cas chant et les
compltons, soit d'aprs nos propres observationsfaitessur les reproductions*des manuscrits,soit d'aprs les sources que nous indiquons.
i. CF: Le ms. Clermont-Ferrand,Bibi. mun. et univ. 101, olim 95,
233
papier, XVe sicle, contenant Lettre-ddicace (f. ir-2v),
vPrologue (ff. 2 1ov), Table des quatre premierslivres de la main de
F. de Sauzayo (ff. iov-nv), Red. I-IV (ff. 13r-233v). Provenance:
Bibliothque ds Dominicains de Clermont-Ferrand(1677). Manque
chez Montfaucon,H, pp. 135*3-6.
Monfrin,p. 435. - Cat. gn. desmss.desbibl. publiquesde France,
, t. XIV, Clermont-Ferrand
, par C. Couderc, Paris,
Dpartements
1890, p. 31.- Thorndikeand Kibre, A CatalogueofIncipits....
citentle ms. Clermont-Ferrand
pour l'incipit du premierlivre
2
col.
col.
196
192;
3,
(*1937,
411), non pour la Lettreddicace et le Prologue.
Pour le couvent des Dominicains de Clermont-Ferrand,voir
Couderc, pp. XXIV-XXV, et Dictionnaired'histoireet de
t. XII, Paris, 1953, col. 145 1.
gographieecclsiastiques,
1 Dansl'dition
1731,p. 6,col.2.
Cologne,
2 Pource manuscrit
voiraussinotre
surlesmanuscrits
berchoriens
deWorcester
Note
,
complmentaire
plusloin,pp.73-8.
3 Monfrin,
pp.43-6,sousB.
QueM.M.lesConservateurs
mettre
ladisposition
demanuscrits
del'Instiquiontbienvoulu
tuutvoorLaatLatijn
icil'expression
de
desmicrofilms
oudesphotocopies,
veuillent
bientrouver
notre
sincre
reconnaissance.
11:59:20 AM
11:59:20 AM
11:59:20 AM
numros
la
conservs
16719Bibliothque
fonds
18613 , dans BEC, XXXI = 1870, p. 469 ("XV s. Peint.").
Ce ms. forme,avec les mss. 16686 et 16687, le seul exemplaire
en seize livres. Vu
manuscritcomplet connu du Reductorium
de VInstitutnational de France, Acaque B. Haurau ( Mmoires
et belles-lettres
dmiedes Inscriptions
, t. XXX, Paris, 1883, p. go)
et Ch. Samaran (op. cit., p. 342) datentle ms. 16787 du XlVe
sicle, il y a tout lieu de rexaminerla date de cette srie.
C'est peut-tre cette srie de mss. du Reductoriumque
F augustiJacques Legrand a emprunt les exemplapour ses
sermons(voir E. Beltrn,JacquesLegrand(I1415) prdicateur
,
XXX = 1967, p. 2o2, note 24).
dans AnalectaAugustiniana
8. Pgj: Le ms. Prague, Mus. Nat. 3147 (XII A 8), 172 ff.,parchemin,
miniatures, XIVe sicle, contenant Lettre-ddicace (f. ira-iva),
Prologue (ff. iva-4va), puis (ff.4va-i72) Red. I-IV, xxviii (De medico);
. Provenance: Couventdes Augustins
desinit: vel faciteri omniasupradicta
de Roudnice.
Monfrin,p. 436. - RBMAIV = 1954, p. 241 , le place dubitativement, mais tort, parmi les manuscritsde Red. XVI. 68
11:59:20 AM
Nrodnho
Museav Praze[Catalogus
F. M. Bartos,SoupisRukopisu
Musaei NationalisPratensis],II, Prague,
codicummanuscriptorum
moralisquinqu librorum"
;
1927, p. 213 ("Primaparsreductorii
le manuscrit est donc probablement mutil de la fin du
quatrimelivre et du cinquime).
Le desinitse lit dans l'dition Cologne, 1731, p. 10 1, col. 2,
ligne 46.
9. Pg2: Le ms. Prague, Mus. Nat. 3456 (XIV D 4), ff.2-141, parchemin,
dbut XVe sicle, contenant Lettre-ddicace (f. 2ra-2vb), Prorogue
(ff. 2vb-6va), Red. I-IV (ff. 6yb-i4i). Provenance: Eglise de CeskyKrumlov. Don de MagisterJaksso(f. 2r).
Monfrin, p. 436 (XlVe s.) - RBMAW = 1954, p. 241, le
place dubitativement,mais tort, parmi les manuscritsde
Red. XVI. Voir le catalogue de Bartoscit pour Pgj, pp. 298-9.
10. Ch: A ces neuf manuscrits,il faut ajouter le texte de la LettreI-XIV imprime
ddicace qu'on lit au f. Ira-b de l'dition du Reductorium
1
1
Paris
en
Chevallon
:
Claude
2
par
"ReductoriimoralisfratrisPetri Berchoriilibriquatuordecim,perfectam
officiorumatque morum rationemac pene totam nature complectentes
historiam. . . VenumdaturParrisiis,apud Claudium Chevallon . . . A lafin: Parrisiis,apud Claudium Chevallon . . . anno Domini millesimo
, i$2i. In-fol., car. goth.,
quingentsimo vigesimoprimo. Parrisiis
LV-365 ff., titre avec encadrementgrav sur bois, marques typogr.
de B. Rembolt sur le titreet de C. Chevallon la fin".
Nous citons le titre conformmentau Cataloguegnraldes
livresimprims
de la Bibliothquenationale
, Auteurs
, XI, Paris,
192^, col. ii 20 (Rs. D. 1226).
Monfrin, p. 444. - Thorndike and Kibre, A Catalogue of
Incipits. . . , citent l'dition Chevallon pour l'incipit du
premierlivre (1 1937, col. 192 ;2 1963, col. 41 1), non pour la
Lettre-ddicaceet le Prologue.
Le collationnementde ces dix tmoinsne sauraitaboutir un arbre
gnalogique des manuscrits,tantdonn que, pour ce petitfragmentdu
Reductorium
, les fautescommunessont trop peu nombreuseset insuffisamment caractristiques.Pourtant, la comparaison a permis de conclure
que C et Pg2sont dfectueuxet que, parmi les autres, Pgj est excellent,
suprieurnotamment P2. C'est donc Pgn c'est--dire le ms. Prague,
69
11:59:20 AM
Muse national 3147 (XII A8) que nous ditons ici, avec un apparat
critique rduit, et en corrigeantles fautesvidentes l'aide des autres
tmoins.
[f. i^a]
[EPISTOLA
DEDICATORIA]*1
11:59:20 AM
seu tres laborum meorum particule tibi uel nunc uel alias propinande,
scilicet MORALEREDUCTORIUM,MORALEREPERTO
RIUM, que duo iam
tibi in presenti1expono, et consequentermorale directorium,2 quod
si uita comes fuerit3 offerretue maiestati propono. Amicus enim
evangelicuslicet sompnolentus& dormienslegitursuperuenientiamico
tres panes acomodasse8; mulier eciam euangelica tria farinesata [f. i rb]
b. Simili ergo modo ego inter amicos & seruitores
legitur fermentasse
tuos pauperior, quamquam sompnolentus& negligenspossim dici, in
archiuo* librorumtuorum istos tres panes acomodo & pro turba Xristi
famelicarecreandacista triasata farine5fermento,& pro nutriendislacte
non solido cibod simplicibusqualescumque cibos ignaruspulmeniarius
confido uel compono. Et, ut verumfatear6,pulchrumdepingerehominem pictor fedus mille colorum conor generibus & tamquam fatuus
medicus7curare alios non meipsumecontra regulamracionis contendo.
Istos igitur8 tres panes istaque tria sata farine, id est istas tres
partculasrudis & simplicis doctrine rudimentis9rusticalibusa me rudi
ruditerpro rudibuspre rudit[at]e10,tua benigna(grata)11paternitasgrate
recipiat, & de me spina steriliqualescumque uvas & rosas forsitancolli2
3
gens', istospanes& farinamquos offero,ac1 si poma aurea de Esperidum1
silua colligeret,gratitudinetantasumat. Nec indignetureadem si parum
estquod offerotanto[patri]14, sed attendaipocius affectum
quam manm15
& cogitet quod magis est pensanda offerentisuoluntas quam oblati
utilitas uel mayestas. Paupercula enim uidua16 que solum in erario
templi duo riinutaposuit, magisposuisse asseriturmultisaliis diuitibus
qui multamaiora [apponere17uidebanturS. Cum ergo sciat ueneranda
paternitas18tua quod profundafluuiorumscrutatushnon extiterimnec
Iordanis influxeritin os meum1 quodque Minerue non perforatuscuspidibus nec fontepotatus Pegaseo19, Apollinis20 monte bicipiti non
1 inpresenti]
Cinpresentibus
; ,MCinpresen- 10C,P,; cet.rudite.
11Pg1add.
Chimpresentiarum.
ciaram;
2 CF, ,0, Pj,P2,Pg2ductorium,
Ch; cet.sic.
sedvide
Pro- 12C,MCy
Pgly
*3deEsperidum]
Cdeaspidum
in Reductorium
; Pg2desperidum.
, ed. Colonia
Agrippina,
logam
14 principl.
I73I, p. 2yCol.lyl.3.
3 quod- fuerit]
Com.
C,,MCy
0, P,,P2,Chmagnum;
Pg2mag4 C archana.
nani.
16P,mulier.
s satafarine]
P,,Chinv.
6 Et- fatear]
17?Siproponere.
C uelutverius
dico.
18ueneranda
7 fatuus
Cpamodicus.
p.]CFvenerenda
Pg2status
paternitas;
medicus]
CF,Pg2ergo.
ternitas
reuerenda
; ,MCreueranda
paternitas.
9 C,Pgx
.
lac.; MCpegeleo
CFy
EyP2ypegaso
; Cpecum
; cet.indumentis.
20C appollonis.
a Luc.
DI,33. c Cf.Mt.XV,32-9. d Cf.Febr.
V, 12. e Cf.Luc.IV,23.
XI,-8. b Mt.X
11. i Cf.lobXL,18.
f Cf.Mt.VII,16. g Marc.
XE,41-4. h Cf.lobXXVffl,
71
11:59:20 AM
dormiui, spero quod eadem a me eli[n]gui &1 inscio, Aristotilis2 proposiciones, Tholomei3 consideraciones, S[o]cratis*sapienciam et Tullii
quia nouit quod deficienspondere,
eloquenciam non requiret sed
numero & mensuraainuenior minus habens - si, cum sim paruulus^,
8
loquar ut paruulus6 & sapiam7ut paruulus /b,michi parce[tJo.
Igiturconfido in Domino quod hiis omnibus consideratisserenitas
tua, pie pater, labores meos non detestabitur10,sed pocius solita
benignitatequa mentes intuenciumallicis, solita caritate11qua muitos
amplexaris& reficis,solita humilitatequa nullumuilipendisaut despicis,
solita prudencie [f. iva] luminositate qua preterita, presencia12 8c
futurasollerterconsideraset respicis,solita iusticie equitate qua Grecis
& barbaris,sapientibus& insipientibusdebitoremcte reputans,cum sis
liber ab omnibus,seruumsingulorumte efficisd,munus modicum quod
tibipauper seruitoroffero- quod re ueranonestdignum13presenciatanti
patris non dedignabitur,sed pocius iuxta Cathoniselogium!*/egrata
beniuolencia persequetur1s .
Quem16 igitur17ordinemhuiusreductorii uideredelectat,sequentem collacionem18/'perlegat que libri19ordinem manifestat
ad laudem
facitdisertas21/& a
scilicet & gloriamCreatoris,qui linguasinfancium20
quo omnis sapiencia11& omne donum perfectumdesursumest1,qui est
benedictus in scula seculorum22.
1 elingui
met
om.;C
; O,P,,P2
eligo
&JCF,Pg%t
tam;Pgleligui&.
2 C Aristotolis.
* C,Chptolomei
;
; ETololomei
P,,P2ptholomei.
tis.
Pglsacra
s O,P2add.&.
6 loquar
utparuulus]
Cr,Pg2om.
7 0, P,sapiencia.
CF,O,P.,P2,Pg2paruulo.
9 Pglparces.
10,OyP P2,Pg2detestabit.
qua- caritate]
P,om.
12preterita,
; cet.inv.
Pgx
presencia]
*3CF,P,,Pai. dignum;
Es. dignum;
Oi.indignum;Pg2indignum.
*4CF,Pg2
om.;0eulugium
; P,eulagium.
MCproseF, ,O, P,,P2,Pg2t
persequar;
quitur.
16C qui;MCquam.
*7CFyC ergo.
18C prologm.
*9quelibri]C, P, quilibri;Oquiliber;Pgz
quodliber.
20EyMCy
infantinas.
OyP^j, C/i
21EyMCdisertinas;
O ditas;P, desertas;
Pg2
deseruitinas.
22C add.Amen.
11:59:20 AM
Note
Complmentaire
Berchoriens
J. ENGELS
11:59:31 AM
11:59:31 AM
de celui
Un exemplairede Red. XIV, De mundimirabilibus
, - diffrent
du Q.931 - est contenudans le ms. mixte F. 19, dont nous n'avons pas pu
solliciter tempsun microfilm.Ce manuscritcomportantplus de 166 ff.,
du dbut du XVe sicle2, conserv Worcester ds environ 1oo3, a t
signalpar Young (item 24 1)4 et par Hopkins5. Plus rcemment,il a t
dcrit par H. Schenkl6 et dans Floyer-Hamilton7
. Ces derniers y ont
de
traits
ont
en
commun
traiterd'une manire
diffrents,
qui
distingug
ou d'une autre des vices et des vertus. Par contre, Hopkins n'a pas
signal le trait 2, tandisque pour Young le manuscritcontientun seul
traitd'thique8 Fasciculusmorm,
qui porte le nom du trait5, mais qui
aurait empruntsa matireaux traits2, 3 et 4. C'est assez drputant,
mais on peut dblayerquelque peu le terrain.
Schenkl et Floyer-Hamiltonont not que le trait 2 (ff. 38-103)
venialiumet mortaliumet a comme
porte comme titre De differentia
Tractatus
valde
utilis
de
vitiis
et virtutibus.
Ce traitanonymea t
:
explicit
signaldepuis par le professeurMorton W. Bloomfield dans A Prelimi, mainlyof the
naryList of Incipitsof Latin Workson the Virtuesand Vices
thirteenth
, fourteenth
, and fifteenthCenturies
9, mais sans information
nouvelle.
Schenklet Floyer-Hamiltonont ensuitenot que le trait4 (ff.13 160) est intitul Liberqui diciturNich[o]l[ai'de Fumo. C'est une Tabula
moralis Alphabetica(Hopkins) avec l'incipit: Abiceredebemusfetorem
immundicie
. Cette Table ne parat pas avoir t signale par Bloomfield.
Sur 1ertraitg (ff. 161 sqq.), nous sommes un peu mieux informs.
de similitudinibus:
sic est de cordehominispermet de
L'incipit: Anselmus
reconnatrece texte dans les numros68 et 1040 de Bloomfield10.Il s'agit
du Fasciculusmorum
attribu Robert Silk (?) ou JohnSpicer (?), et
a retrac une quinzaine de manuscrits.
Bloomfield
pour lequel
1 Voirplushaut,
p. 64.
2 Atkins
andKer,ed.cit.,p. $0.
3 Ker,op.cit.
d'enbas.
yp. 210;p. 2o,3 lignes
* Atkins
andKer,loc.cit.
s Bernard,
op.cit.,p. 16.
6 Bibliotheca
latinorum
X, DieBibliotheken
derenglischen
Britannica
Kathedralen
patrm
(Fortsetzung
),
XVIII
derWissenschaften,
derPhil.
Classe
derK. Akademie
-Hist.
, Worcester
, dansSitzungsberichte
Wien,1898,p. 46,n4291.
139.Band,
7 Op.cit.,p. 10.
8 Pourcettecatgorie
de textes,
voirH.-M.Rochis,
latins
dans
I. Florilges
spirituels.
Florilges
Dictionnaire
deSpiritualit,
etPh.Delhaye,
mdivaux
II. Florilges
V, 1964,coll.43^-60,
,
d'thique
(coll.460-7$).
quisuitimmdiatement
9 Traditio
XI = 19g,p. 287,n225.
10Art.
cit.,p. 271; pp.373-4.
7S
11:59:31 AM
11:59:31 AM
d'une
Tabula
tur. Il s'agit
super
Scripturam
Jacques de
Voragine, dont F. Stegmller* et surtout Morton W. Bloomfields
signalentplusieursautres manuscrits,tous anglaisou d'origine anglaise.
Le second trait (ff. 130-166), un commentairemoralisantdes Mtamor, est attribudans le manuscrit JohnRidewall. Cette attribution
phoses
a t reprise par Young6, Hopkins?, Floyer-Hamilton8et Schenkt.
Toutefois,ces deux derniersayantcit l'incipit: A veritate
quidemauditum
19 1,conclu
Mario
en
auertent;adfabulas autemconuertentur
,
Esposito10a,
avec raison qu'il s'agit en faitde Red. XV, Ovidiusmoralizatus.Pour le
moment, il nous suffitde prciser que c'est la version A(vignon).
Cette prsence, Worcester, d'un second exemplairede Red. XIV
et de Red. XV ne sauraittonner, si l'on est attentifau nombre et la
1
ynousavons
rpartitiondes manuscritsde Bersuire1 . Pour le Repertorium12
de
manuscrits
Repertorium
qu'ilfallait.
13Monfrin,
pp.441sqq.sousF.
*+Voirplushaut,
p. 68.
*5Monfrin,
sousB.
pp.435^-6,
77
11:59:31 AM
1 Monfrin,
sousC.
pp.436-7,
2 etd'autres,
souslenomsoitdeSolin,
soitdeGervaise
maintenant
deTilbury.
Telest
quipassent
andP. Kibre,
A Catalogue
le casdums.Madrid,
Bibi.Nac.R. 79signal
parL. Thorndike
of
inLatin,2
London,
1963,col.1216.
Scientific
Writings
Incipits
ofMediaeval
3 Monfrin,
unecinquantaine.
sousO,ena djsignal
pp.437-40,
4 Monfrin,
sous.
pp.440-1,
78
11:59:31 AM
Reviews
vonH. Dahlmann,
unterMitwirkung
Mittellateinisches
, hrsg.vonK. Langosch
Jahrbuch
IV = 1967
W. vondenSteinen,
H. Walther,
F. W. Lenz,C. Minis,A. nnerfors,
(A. HennVerlag,
Ratingen).
neparat
le Mittellateinisches
A partir
chezson
de ce volume,
Jahrbuch
plusenSelbstverlag
ce qui manichezl'A. HennVerlag,
KarlLangosch
Cologne,mais Ratingen
diteur
Il contient
les articles
de fondsuivants:
festela vitalitet le succsde cetannuaire.
mittellateinischer
Autoren
undSelbstnennung
P. Klopsch,
(pp. 9-2$); K. SchreiAnonymitt
- ZurSymbolik
undzuseinen
virtutes(pp.26-60);
und"Virginitas"
desSmaragds
ner,"Venus"
deraugustinischen
Stillehre
Eine
K. Forstner,
61-71);
Interpretation
frhmittelalterliche
" (pp.
in deruEcbasis
cuiusdam
derTropologia
E. Glich,Die Bedeutung
72-90);
(pp.
Captivi
"
"Carmen
w
Treverensis
L. Gompf,
Querela
(Dassogenannte
Winrici")
(pp. 91-121);
magisti
- Jephtas
Tochter
Abaelards
DiePlanctus
W. v. d. Steinen,
(pp.122-144);W. Heckenbach
Zur
desArchibeim
osb,ZurParodie
(pp. 14$-154); K. Langosch,
Archipoeta
" desuBittpredigtn
Zu"Kaiserhymnus"
und"Beichte
Archipoeta
(pp.161-6);
poeta
(pp.i SS-160); P. Klopsch,
zurUberlieferung
von
VII,11,2) (pp. 167-171);idem,Weiteres
idem,Acyrus
(Archipoeta
n
von
desVinzenz
Pseudo-Ovidius
"De vetula
(pp. 171-2); P. von Moos,Die Trostschrift
derconsolatio
IX( Vorstudie
zurMotivundGattungsgeschichte
Beauvais
) (pp. 173frLudwig
218); A. Sottili,
ZurBiographie
Brivios
undMaffeo
Vegios
(pp.219-242); A. nnerGiuseppe
in Schweden
, EineUbersicht
fors,Die mittellateinische
Philologie
(pp. 243-^9).Suivent:
berForschungsarbeiten
(pp. 260-301),Anzeigen
(pp. 301-3)et Mitteilungen
Besprechungen
(pp.303-4).
J.E.
Books
Received
MEDIAEVALAND RENAISSANCE
STUDIES; Editedby RichardHunt,Raymond
Institute
ofLondon.
Lotte
TheWarburg
Vol.
VI;
1968
University
Klibansky, Labowsky;
on theDe inventione
and
Price: 3.0.0. Contents:
MaryDickey,SomeCommentaries
A. B. Scott,ThePoemsof
andEarlyTwelfth
AdHerennium
oftheEleventh
Centuries;
of
OftheCanon; J.C. Jennings,
TheOrigins
OfLe Mans: A NewExamination
Hildebert
oftheVirgin;f E. Macrae,Geoffrey
ofAspall's
Series"oftheMiracles
The "Elements
Commentaries
onAristotle;
O. F. M. ; f
J.I. Catto,New Lighton Thomas
Docking
de
Geometriam
Euclidis
Nicole
V. Zoubov,Autourdes Quaestiones
Oresme;
super
AnAutograph
AnUnknown
Treatise
L. Labowsky,
Gaza; L. Labowsky,
byTheodorus
ofNiccoloPerotti
IndexofManuscripts.
InTheBiblioteca
Marciana.
79
11:59:40 AM
Albertus Magnus
Virtue
STANLEY B. CUNNINGHAM
11:56:07 AM
11:56:07 AM
11:56:07 AM
11:56:07 AM
11:56:07 AM
11:56:07 AM
87
11:56:07 AM
11:56:07 AM
11:56:07 AM
11:56:07 AM
11:56:07 AM
of the good
11:56:07 AM
The desire for the good among some thingsmay be no more than the
inclination of the imperfect towards perfection, but this entitative
willingnessis rooted in all beings. At the heartof each and everynature
is a desire for goodness. Correlatively, it is the very quintessence of
the good to be desired, ifnot cognitivelyand actively,at least according
to this innatepropensity.1Onlygoodness can be desired, or at least that
which is apprehendedas being good (in rationeboniut hune).2
or summum
bonum.All createdgoods, even though
God is theprimum
in
as
certain
perfections themselves,are nonethelessdefective
standing
in comparisonto God who is the source of all goodness.Theirgoodness
owes its presence to an inux of perfectionfrom the supreme good;
and the universaldesire inherentin all thingsis simplya desire for this
influxof perfection.3 Or to put it anotherway - and thistime Albertis
consciously exploiting the Neo-Platonic doctrines of St. Augustine
in the sense
and Pseudo-Dionysius- all thingsare good by participation
that the firstgood or exemplar is reflected(relucet)in created goods.*
Exemplarismtells us the mode of presence. Albertrejectsanyattemptto
visualize this participationas a direct sharingin the nature itselfof the
supreme good. Rather, participationis taken to mean that each thing,
possessingas it does a certainfiniteand particularinstanceof goodness,is
bonumas the cause of
somehow reducible to the efficacyof the primum
this goodness. As a particularinstance ( ratioparticularis
) of goodness, it
What
is
mirrors
the
reallypossessed is created
supreme goodness.
only
and
this
as
boni
creati
ratio
),
particularized in individuals
goodness (
s
throughtheirdifferencesand matter.
and Appetition
B) TheanalogicalNatureof Goodness
In no way, then, can goodness as some sort of common naturebe predicated univocally of an infiniteGod and the universeof finitecreatures.
On the contrary,to explain the unityin goodness between the summum
bonumand creatures, as well as among created goods themselves,the
principle of analogyis introducedby Albert, more preciselythat type
of analogywhich is called a communityof proportionality
:
1Ibid.
tad 14,p. 7.
2Ibid.,
ad p. g.
3I, i, i, ad2,p. 4. Inplaceofcreatam
(1.69),readincreatam.
4I i> 2,pp.7-8.
5Ibid.
Seealso,ad2.
, adi, p. 8, 11.34-36.
93
11:56:07 AM
To thefourth
it mustbe saidthatthatgoodwhichall things
desireis notreobjection
ofproportionality
ducibleto onespeciesor to onegenus,butto a community
in such
wisethata distinction
obtains
between
and
And
wesay
.
.
so
.
proportion proportionality
andcommensuration
ofall possibles
inrelation
thattheproportionality
to a perfecting
inthisproportionality
isone,andsotooistheappetite
endisone,andtheendofallthings
whichinclines
totheend.1
ofproportionality,
as wasestablished
It mustbe saidthatthereis a community
earlier,
to thethird
modeofanalogy.
Foralthough
whichis reduced
thereis notoneendwhich
nevertheless
as itsfulfilment,
thereis oneendbeyond
theorderof
everygoodattains
creation
to whichevery
inclines
to
its
this
is
thehighest
And
end
good
according power.
are
from
it
Other
not
unless
and
back
to
tend
it.2
derive
they
good.
goods
good
All creatures, in desiring their own particular perfections,are really
moving towards a perfectingend which, by a communityof proportionality,is one. This is the same as sayingthateverythinghas some kindof
naturalinclinationtowardsgoodness. More thanonce, Albertpoints to
the writingsof Pseudo-Dionysiuswho has said that,correspondingto the
differentlevels of nature and appetition discernible in the universe,
there results a hierarchyof degrees in which perfectionis shared by
creatures.3 Intellectualand rational beings desire the good knowingly;
sentientcreaturesreveal a desireforthe good in theirsensibleappetites;
other livingthingswithoutsense, desire the good by theirinnateurge to
live; and finally,inanimatecreatures tend to the good in their mere
inclinationto participatein being.4 All this is to say that creatures,by
a movement commensuratelyone, desire an end which is also proportionatelyone : goodness. Now, we have alreadyseen thatthe absolute
instanceof goodnessis God, the summum
bonum.Even thoughall creatures
do not actuallyattainto Him as theircomplementum
, neverthelessHe is the
absolute end, beyondthe order of creation,towardswhichall of creation
is drawn according to diverse specific powers and natures. What
creaturesachieve on this naturallevel, of course, is not a part of God,
but rathera certaininstanceof created goodness.
The principle of analogy and the doctrines of Pseudo-Dionysius
coalesce in Albers explanationof the relationshipbetween creatures
and God. The resultis a universeconceived in Neo-Platonicfashionas a
1I, i, i, ad4,p. .Concerning
Between
useofanalogy,
seeHampus
TheAnalogy
Albert's
Lyttkens,
GodandtheWorld
19^2),1^3-163.
(Uppsala,
2I, 1,4,sol.,p. 10.
31, i, 2, sol.,p. 8. Cf.Dionysius
De divinis
nominibus
, 1, 20, in
(trans.
Joannes
Saracenus),
Paris,
, I (ed.Ph.Chevallier:
1937),247-248.
Dionisiaca
4 Dionysius,
inI, 1,6,
Thistextisquoted
Dedir.nom.
IV,#16,
, I, 168-169.
Dionisiaca
byAlbert
sol.,p. i2.
94
11:56:07 AM
11:56:07 AM
11:56:07 AM
11:56:07 AM
11:56:07 AM
11:56:07 AM
11:56:07 AM
11:56:07 AM
are donewithdeliberation,
aregoodor bad,according
as
Whatever
however,
things
act(vanum
thefutile
) is calledevil.1
Here Albertis pointingout the keyprincipleof rationalethics: reason is
the indispensable condition of morality, while a non-rationalact is
But as far
simplynon-moral,thatis, neithergood, bad, nor indifferent.
as we can gatherfromhis words, the futileaction is stilla deliberatedor
act whose fullsignificanceescapes the
rationalact. It is also an indifferent
moral philosopher,but which the theologianrecognizesand so classifies
among evil acts. In the realm of natural ethics, then, it is possible to
have a concrete deliberated, but indifferent,act. The principle that
naturalreason is thatwhich essentiallyconstitutesan act as moral is not
accepted unconditionallyby Albert. In the final analysis, the rle of
reason is found wanting; unlike the universalvirtue of charity,it does
not universallyinitiatethe moral characterof all our naturalacts, and so
must be supplementedby the data of the theologian.
Concerningthe moralityof acts, then, Albert's theorybetraysnot
only a certain ambiguity,but also a qualifiedacceptance of the rle of
reason as an adequate determinerof moral specificity.At the same time,
it is importantto note that Albert is attemptingto validate and emphasize, to a greater extent than any of his predecessors, the purely
rational and natural factors in the morality of acts. Every naturally
virtuous act is a morally good act. Every rationalact is a moral act
(with the added stipulationthatfutileor idle acts are evil).2 In relation
to his predecessorsand contemporaries,Albert's position representsan
advance. At the same time, he falls short of St. Thomas for whom all
rational acts are ipsofacto moral.3 Lottin has aptly characterized St.
sur la voie d'une moralestrictement
Albert's position as a "mi-chemin
<
naturelle"
B) Thematerialcauseof virtue:bonumin genere
Like the absolute considerationof the voluntaryact, bonumin genereis
also an abstraction.It signifiesthis same human act not as being in a
state of absolute indterminationor equal liabilityto good or evil, but
1 u.. . dicimus
indifferentia
necbonavelmala,
etillanonsunt
sinedeliberatione
fiunt
quodmulta
bonavelmala
autem
cumdeliberatione
ingenere
moris.
eoquodnonsunt
fiunt,
sunt,
Quaecumque
- I, 2, 7,ad 1,p. 34.
dicitur
malum."
secundum
quodvanum
2Ouruseoftheterm
tothe
isintended
tomean
ofcourse,
"moral",
goodnrbad,andisopposed
non-moral
orindifferent.
3Seebelow,
p. 106.
PEM
, II,489.
I02
11:56:07 AM
11:56:07 AM
1See,forinstance,
Debono
, I, 2,4, #1,
p. 28.
2I, 2,gysol.,p.31. Onemajor
isthat
ofpredication
here
since
there
canbeanopposition
problem
bonum
ofanact(say,
between
thegenus
See,ibid.,11. 3-34.Albert
(malum).
) andthespecies
attempts
inInII Sent.,
moreexplicitly
d. 40,art.1,ad3,ed.Borgnet,
to answer
thisdifficulty
XXVII,
62$b.
3 Regarding
inclassical
writers
ofcircumstances
thedoctrine
Boethius,
Cicero,
(e.g.,Aristotle,
made
tothem
seeO. Lottin,
PEM
andthereference
,
moralists,bythemedieval
John
Damascene)
IV,SOS-SIJSeeDebonot
nn.34-41
Cf.Deinventione
, I, ch.24-27,
; ed.HMHubbell
I, 3,2,pp.39-42.
(Loeb
Classical
Library,
i9SS)>pp.68-80.
104
11:56:07 AM
to seven main headings: agent or person (quis), the nature of the act,
or whatwas done in the performanceof the act (quid), intention,motive,
or reasonforthe act (cur),the time (quando),the place (ubi), the manner
of performance(quomodo),and finallythe means or instrumentsinvolved
(quibusauxiliis).This enumeration,in effect,is a convenientabbreviation
of Cicero's long catalogue made by Boethius, and used and commented
upon by Albert.1 The Universal Doctor, of course, would know the
six major circumstanceslisted by Aristotle in Book III of the NicomacheanEthicswhich partially coincide with the seven headings just
listed2; but in the presentsection, Albertseems to preferthe testimony
of Cicero and Boethius.
4
A better name for circumstances,Albert points out, is singularia
because the moral philosopher is primarilyconcerned with concrete
actions which are immersedin individuatingconditions,and not simply
withproblematicor rhetoricalquestions.3 Indeed, Albertinsistsupon the
'
differencebetween circumstancesand singulars'.* Strictlyspeaking,
circumstancesare universalor generalconsiderationswhich are extrinsic
to the act, and which give rise to the rhetoricalsyllogismand question.
'Singulars',on the otherhand, are numericallyparticularizeddifferences
which characterize, and attach to, each and any act. One is universal
and extrinsicto the act; the other is real and, as we shall now see, intrinsicto the act's morality.Nevertheless,in deferenceto traditionand
'
forthe sake of convenience, Albert continuesto use the term circum'
stances' when what he reallymeans is singulars'.
Circumstancesinformour acts with the being of moral goodness
or evil ( vituperabile
). They do not constitutethe ontological
(honestum)
nature of the act as such, but they do confer upon it a moral being.
Hence, although extrinsic to the act as such, they are nevertheless
intrinsiccomponentsof its morality:
we saythatthesequalifying
To thefirst
therefore,
(talia)do not
principles
argument,
as it
as itis anact,butrather
theygiveitbeinginasmuch
givebeingtotheactinasmuch
totheact,theyarenot,
is goodor evil.Andforthisreason,
theyareextrinsic
although
orevil.s
extrinsic
tomoralgoodness
however,
andtheyareintrinsic
to virtue
. . .6
. . . givebeingto virtue
. . . circumstances
1Cf.Boethius,
Dedijjerentiis
, IV,PL64,1212D,io^D.
topicis
2 Nic.Ethics
Nicomaque
, t. II
, III, i, 111ia 2-6.Cf.comments
byR.A.Gauthier,
L'thique
Paris:19^9),18-186.
(Louvain,
3I, 3, i, ad4,ad,p. 38;I, 4, 4,ad p. $6.
4I, 3, i, ad i, p. 38,il. 33-38
; I, 4, 4,ad4, p. 56.
s I, 3, i, ad i, p. 38.
6Ibid.
yad3,p. 38.
ioS
11:56:07 AM
It is clear that St. Albert draws a line between the act conceived as a
psychologicalentity,and its moral accidents, so to speak.1 Moralityis
somethingsuperimposed,a qualitytacked on to the natureof an external
act. It does not permeatethe act as in St. Thomas forwhom the 'human
ac is throughand througha 'moral act'.2 At this crucial point, then,
Albert, not unlike many earlier and contemporarythinkers,seems to
regardthe physicaland substantialcore of a humanact as being essentially
infra-moral.The point is worthyof note if only to indicate one more
instancein the enduringhistoryof the fact-value distinction.
The 'circumstance*quid, however, raises some difficulty.
Inasmuch
as it designatesthe kind or natureof the act performed(e.g., adultery,
homicide), then surelyit must connote the very 'substance of the ac?
In his replies to thisobjection, Albertdoes not altogetherdeny thatthis
one circumstanceconnotes the essence or physicalsubtrateof an act.3
But this connotationis secondaryand minimal. He emphasizesthe fact
thatwhat quid reallydesignatesis the moralspeciesof the act, thatis, the
act (together with its material object) as enveloped in, and specified
by, circumstances.It primarilypoints up the moral characterof an act
which is constituted by circumstances. Albert appears unwilling to
allow quid any more than an oblique significationof the physical act
itself.
Good and evil, therefore,accrue to the agent and to his behaviour
not so much fromthe act as such, but fromthe mannerin which the act
is performed.Circumstancesare modesor waysofactingwhichinformthe
act with its moral character:
derives
fromthemanner
The beingofmoralgoodness,
moreover,
(in whichtheact
insucha waythatallthecircumstances
theactitself
rather
thanfrom
isperformed)
may
inBookII oftheEthics
Andthisis madeclearbyAristotle
where
be called'themanner'.
becauseweperform
hesaysthat'we arenotjustandtemperate
acts,
justandtemperate
do (utiustietcasti)'
.4
butbecauseweactasjustandtemperate
persons
1 "... actus
inmoribus,
sedefficitur
extra
etideonon
senonponit
secundum
mores;
potentiam
- InII Sent.,
d. 36,K,art.6,ad3,ed.Borgnet,
ingenere
XXVII,
est,sedextra
genus."
primm
isexplicity
"Utrum
bonum
etmalum
sunt
Ind. 40,A,art.1,p. 624a,theproblem
raised,
S922L.
inmoribus?"
Thefirst
thatbonum
voluntarie
actionis
constitutivae
differentiae
objection
suggests
onthecontrary,
favors
anaccidental
moral
oftheact.Albert,
substantiales
areformae
andmalum
accidunt
actioni."
etmalitia
"Dicendum
character:
quodbonitas
2 Cf.O. Lottin,
dela moralit
desactes
chez
Leslments
saint
Thomas
,
PEMy
II, 482-488;
d'Aquin
XXIV(1922),394-398.
dePhilosophie,
Revue
No-Scolastique
3I, 3,i, adi, p. 38; art.2,ad9,p.41.
4'Ibid.
vtus
, II,3, iio^b
, ed.Marchesi,
p. IV,11.25-26(Nic.Ethics
, art.i, ad 1,p. 38.Ethica
sedetquisicoperatur,
utiustietcasti
estnon,quihecoperatur
etcastus
autem
7-9):"Iustus
operantur."
I06
11:56:07 AM
11:56:07 AM
11:56:07 AM
11:56:07 AM
11:56:07 AM
materiavirtutis
is reallysomethingcompletelyindividualized: theconcrete
act immersed in, and clothed by, all its moral circumstances,factors,
and concomitants,and brought to bear upon a proportionateobject.
The formula'materiacircaquam9 is employedas an equivalent.
In the solution to Article One, Albert explains that all acts and
by theircorrespondingobjects. This
powers of the soul are differentiated
is no less true of virtuousactions. The proximateobject of the moral act
is its movingcause or terminus(movens,
finis), and what this does is to
will pervadinganyparticular
of
the
movement
the
indeterminate
specify
most
the
decisive
featurein moralityact. The element of finality
prevails over this entire network. Necessarily, bare matter without
humanacts and
referenceto an end would failto adequatelydifferentiate
1
9
their proportionatequalities. In this way, the terms 'obiectum9
, finis ,
'
'opus', 'materia9,and materiacircaquam9are all intendedto convey the
same functionof determinationand specification.1In mostcases, theend
or terminusis simply the operation itselfas virtuous; in the case of
justice, it is a result (opertm)distinctfromthe operation.2 Regardless
of the type, it belongs to the very nature of these objective ends to
essentiallydeterminethe kind of virtuein each concrete act.3
Now, our external acts are performedthroughbodily organs,and
or feelings(passiones)
at the same time theyare accompaniedby affections
of pleasure and pain. These acts and their concomitantsensationsissue
directly from the sensible soul, that is, from the irascible and conof man's soul. Hence, Albert agrees that virtue may
cupiscible powers
'
et tristitias9
and ' circadelectationes
. But at the
be situated circapassiones9
same time, such statementstaken simply as theystandwould not adequately define the provinceof virtuesince theyignorethe other factors
involved, and especially a referenceto the primaryfactorof the final
cause.* Over and above the mere notion of passion,as we have seen, one
musttake into account the end or object of these appetitivepowers, and
indeed the entire complexus, as signifiedby the term 'materia9
. Hence,
because the specificationof natural moral virtues is not arrived at
merelyby their referenceto the passions, then by speakinganalogically
inmoralibus
forma
sicutestappetitus
velpars
Socrates."
enim
est,utdicit
; finis
appetitus
potissima
- Ill,4, 3, ad 3, p. 192."Sedmateria
estprincipium
circaquamfrequenter
rem,
cognoscendi
- I, 2,
inactibus
estmateria,
inquibus
nontantum
sedetiam
materia
finis."
animae,
praecipue
4,sol.,p. 29,Seealso,III,2,2,ad1, p. 137; II,2,4,ad6,p. log.
1II,i, 3,ad i, p. 90,i. 89-p.91,1.2;ad2,p. 91.
2 V,4, 7,sol.,p. 306.
3I, 4, 2,sol.,p. 49,il. 42-46;ibid.,
ad i,p. 0,1. 70.
4 I, 4, i, ad8,p. 46; I, Syi, ad22,p. 74,11.42-47.
Ill
11:56:07 AM
11:56:07 AM
11:56:07 AM
1Ibid.
as a "potential
whole"
yart.3, ad 9, p. go; ibid.,ad i.Virtue
(totum
) is a
potestativum
Whiletoocomplex
inthispaper,
itis
theme
theDebono.
toinvestigate
throughout
recurring
that
this
notion
conforms
toAlbert's
oftheontological
ofthe
worth
structure
remarking
conception
SeeI, 2,art.1and2,pp.22-27.
Asapplied
of
tovirtue,
theprinciple
natural
good(bonum
naturae).
isintended
lifeisprogressive
andthat
are
toshowthat
themoral
thevirtues
thetotum
potestativum
moral
organisms.
2I, 4, 3,ad10,p. so,
3Tr.I, qu.4, p. o,11.79-89.
4 Ibid.
yart.3, pp.f1-53.
5Ibid.
yart.4, pp.S4--S7II4
11:56:07 AM
11:56:07 AM
11:56:07 AM
11:56:07 AM
There are additional texts in the De bonowhich point to a fundamental relationshipobtainingbetween the virtuesand this concept of
happiness.1Happiness, we read, is a perfectionbut a dynamicperfection
(actus) of the soul which is consequent upon the possession of all the
perfectedvirtues. The presence of one complete and perfectedvirtue
does not suffice,but rather the possession of each and every natural
virtueis requiredin the attainmentofhappiness.In thisrespect,prudence
plays an important rle. With reference to happiness, Albert says
that it enjoys"a 'more excellent ac because it guides us to the primum
bonum
, God, whereinthe greatesthappinessis found.2Nevertheless,not
just prudence, but all the virtues, are essentially ordered to, and
consummatedin, happiness.Happiness,then,is trulythe end and perfection of naturalvirtuesin relationto which theystandas so manynecessarysteps or means.
The texts seem to show that Albert understood quite well the
Aristotelianidea of eudaimoniathroughand in the virtuouslife; but for
all this, the De bonogives only a sketchyidea about the finalend of man.
In spite of this reticence, however, a significantfeatureof Albert's
thoughtcomes to light. It concernshis method of procedure. Happiness
is that in which the virtues culminate. As so many necessarysteps or
meansin the acquisitionofhappiness,theirtreatmentwould seem logically enough to precede the analysisof happiness.
IV CONCLUSION
At this point Albert's account of the genesis of natural moral virtue
terminates.The next question, Question V of TractatusI, rounds out
general moral considerationswith an enquiryinto the essence of virtue
in general. The preceding articles, beginningwith bonumin genereand
ending with the passages on choice and deliberation, are clearly an
attemptto render an intelligibleaccount of the origin of the humanly
acquired virtues. This undertakingis an innovation. The Augustinin
definitionof virtue which attributedall moral excellence to a divine
infusionmade such an enquiryseem superfluous.St. Albert, however,
distinguishesbetween the order of acquired perfectionsand those which
are divinelyinfused; and since the formeraccrue to man throughhis own
agency,an investigationinto theiroriginis in order.
In his account, Albert draws upon an establishedvocabulary; and
1III, 3,ad8,p. 209,il. 29-30;IV,i, 4, ad7,p. 234,11.86-89; 2,ad 2,p. 80.
2IV,i, 2,ad 16,p. 226.Prudence
- ibid.,
is "essentialis
ad 19,p. 226,I. 91.
parsfelicitatis"
118
11:56:07 AM
yet his concern for methodological rigor can be seen in his program
to interpretand to integratethese inherited distinctionsin terms of
principlesenunciatedin his preliminarymetaphysicsof the good. Thus,
bonumin genereis a firstinstance of goodness grounded in the natural
proportion between an act and its object. Viewed in this light, it
enjoys a certain unity,but it still remains in potency to furthercompletion and actualizationthroughthe formaldeterminationsof circumstances. The resulting goodness is that of virtue which, as Albert
demonstratesin later sections of the De bono, manifestsitselfin various
modalities. In this way, bonumin genere
, circumstancesand, of course,
established
as
are
virtue,
genuinethoughanalogicalvarietiesof goodness.
The enquiry,moreover, is causal, and in this way conformsto the
principle establishedearlier by Albert that any enquiry into goodness
must be framed in terms of the four Aristotelian causes. Elements
traditionallyincluded in moral treatises fall into this framework.
Bonumin genereand circumstancesemerge as the intrinsic causes of
virtue. Incomplete expressionsof this doctrine, to be sure, are found
in Philip the Chancellor, but the consecutive and unifiedelaboration
of this theory originateswith Albert himself. For the firsttime too,
room is made fora briefbut distinctivetreatmentof the rle of circumstances. A new treatiseis also devoted to the efficientcause of virtue.
Here the inspirationis quite evidentlyAristotelian,and Albert relies
versionsof
heavilyupon the doctrineand vocabularyof the fragmentary
Ethics.Th incompletionof the De bonorobs us of a
the Nichomachean
more thoroughtreatmentof the finalcause of virtue.
This whole section, indeed, exemplifiesthe naturalistand humanist
strainsin Albert's ethical theory. Critical of a univocally theocentric
conception of moral worth, Albert attempted to enlarge the area of
humanmoral efficacyby makingman the responsibleagent in the generation of his own naturalexcellences. Though a certainunresolvedgap is
noticeable in his conceptionof the physicalstructureof the humanact in
relationto its moral determinations,it is still true to say thatfor Albert
nature, throughits human potentialities,becomes a real and significant
cause of moral values.
,
of Windsor
University
Windsor, Ontario, Canada.
119
11:56:07 AM
On The Genuine
Summule
Text of Peter
of Spain's
logicales
L. M. DE RIJK
IV The LecturaTractatuum
by Guillelmus Arnaldi, Master of Arts at
Toulouse (i 23-44). With a Note on the Date of Lambertof Auxerre's
Summule*
i - The Manuscripts
It has been Msgr. Grabmann'sgreat merit to have found an important
numberof commentarieson Peter of Spain's so-called Summule
,
logicales
he
. Unfortunately
partlydatingfromas earlyas the thirteenthcentury1
failedto finda similarwork, of a ratherearlydate indeed, whichhas been
handed down to us in no less than six manuscripts.Only two of them
give the correct name of the author. I found the most precious copy
of this work during my visit to the Biblioteca Provincialat Tarragona
(Spain) in October 19682. It is numberedCod. 27 and was described by
Jos Lpez de Toro in his catalogue*:
Arnaldi:
Glosas
sobre
lostratados
dePedro
Cod. 27 (s.n.): Guillermo
Vit.$o hoj.
Hispano.
sincubierta
s. XIV.
letr.franc,
Presumably,the date is to be correctedintos. XIII, probablyabout 1280.
The codex consists of 2 folios. Arnaldi's commentaryis found on
ff. ir-ir. Folios iv and 2r contain a set of logical notes writtenby
a later hand thanthatwhich wrote the commentary.The firstnote runs
as follows:
debet
esseprior
omnibus
Contra
Dicitactor
scientiis.
: iliascientia
debet
esse
quoddialetica
prior
adicitur
sed
adicitur
eritprior.
;
(/); gramatica
primo
ergo
gramatica
queprimo
Arnaldi's commentaryhas the followingincipit:
* Thepreceding
ofthisstudy
inthisJournal
6 (1968),pp.1-34;69-101,
and
parts
appeared
7 (1969),PP-8-61.
1SeehisHandschriftliche
andFunde
zuden
desPetrus
des
philosophischen
Forschungen
Hispanusy
Schriften
XXI(f 1277)in:Sitzungsberichte
derPhilos.
derBayer-Hist.
Johannes
Papstes
Abteilung
spteren
zuMnchen,
derWissenschaften
Akademie
ischen
1936Heft
9 [137pp.].
2I want
thanks
toMrFernando
Director
oftheBiblioteca
toexpress
Provincial
Conde,
mysincere
togivemealltheinformation
andcooperation
I needed.
atTarragona,
whowaskind
enough
3Contribucin
dela Biblioteca
Provincial
deTarragona
al conocimiento
:
, Tarragona
1936,pp.148-191
delosmanuscritos.
Relacin
I 20
11:56:15 AM
intertioDe Anima
f. ira: SicutdicitPhilosophus
estactusrationis
seuoperatio
, triplex
actusestsimplices
ut quid
intellectus,
quodidemest.Primus
aprehendere,
quiditates
esthomo,quidestanimal.
illassimplices
estcomponere
Secundus
( !).
quiditates
apreensas
Tertius
estdecurrere
a magisnotisad minus
nota1.
It ends as follows ($i rb) :
Nuncautemcontinuum
in infinitum
estin potentia
divisibile
et estin potensia
(!) ad
actumpermixtum
Et
ad
actum
et
ideo
non
est
frustra
visad
ideo
potensie.
purum
quam
actumnonreducatur,
ad actumpermixtum
sedsicutestinpotensia
ita
purum
potensie,
debetreduciad actumpermixtum
scilicetquodadhuchabeas(!) potentiam
potensie,
dividendi
ininfinitum.
XPSlaudetur
habetur
operisquiafinis
sit
iste
scritor
liber.
liber,
(!) crimine
Explicit
Then the explicitis read:
PetriYspanide ordinepredi
catorum
Expliciunt
(!).
glosulesupratractatus
magisti
toloseinartibus.
arnaldi
quasglosulas
composuit
guillermus
regens
//etdictek
magister
oes(?), quasipsemet
demarroncules
glosulesuntbernardi
scripsit.
The same hand wrote two other colophons:
Hie liberestscriptus
sitbenedictus
qui scripsit
Tresdigitiscribunt
necceteramembra
quiescunt.
NonvideatChristum
istum.
quidquis(!) furabitur
Tonifibroli
irodatur
(!) graciastocri.Amen.
A somewhatlater hand added the incomplete note :
Expliciunt
(!).
glosulesupratractatus
petriyspanide ordinepredicatorum
magisti
quasglosulas
compilavit
Anothercopy is foundin the same libraryunder nr. 23 (47). This codex
is anonymousand contains72 folios. It dates fromabout 1260. Only the
commentaryon the firstseven treatisesis given. (The text breaks off
in the discussion of the fallacysecundum
.) Afterthe
petitionem
principii
in
eo
.
.
sit
a
later
hand
added :
explicit(.
quod
ydemptitasconstructions)
Istalecturatractatuum
estftatris Bernardide Muoncula(l) quam emita Jratre
bg vilardel octosolidis.So this codex apparentlybelonged to one frater
Bernardus,who bought it froma companion and afterwardsfortunately
made a complete copy himself,which has been preserved in cod. 27.
This copy was made from a manuscriptwhich belonged to a family
differentfromthat of all our other copies, as may appear fromthe fact
2Forthecomplete
textoftheintroductory
seebelow,
part,
pp.130-134.
I 2I
11:56:15 AM
11:56:15 AM
11:56:15 AM
11:56:15 AM
11:56:15 AM
11:56:15 AM
France (and the North of Spain), indeed, and so was that of Guillelmus
Arnaldi
. Thus in the second document mentioned above a Guillelmus
ArnaldiGuitand a GuillelmusArnaldiMilossaare found among the subscribers. If your Guillelmus Arnaldi is to be identifiedwith the bishop
of Carcassonne (August 1248 - September 4th, i2)1 we know the
exact date of his death2.
3 - Other logical works by Guillelmus Arnaldi
Anothermanuscriptof the Muse Calvet, cod. 1089, datingfromthe end
of the thirteenthcentury,contains commentarieson the works of the
logica vetus.At the end of the Perihermeneiascommentarythe explicit
is found (f. 49 ra) : Explicitscriptum
edituma
superlogicm(!) veterem
stands
for
a
No
Guillelmo
As
matter
G
GAr.
Arnaldi.
Ar.
doubt,
magistro
of fact there followsa commentaryon De sexprincipiisof ps.-Gilbertde
*
de la Porre (ff. ora-6vb) with the explicit
: Explicitscriptum
magisti
Vitalissuperlogicamveterem
, where Vitalishas been writtenin rasuraand
originallywas followed by the letters Ar. The commentaryon De sex
seems to belong to the corpuscopied before.
principiis
This scriptum
superlogicamveterem
opens with a commentaryon
a
introduced
divisio
scientiarum
(ira-iorb):
by
Porphyry'sIsagoge,
in tertioDe Anima
noster
Ira: SicutdicitPhilosophus
intellectus
estquolibet
privatus
adintelliMS)intelligibili
MS)inactu,sedestinpotentia
(quodlibet
passiva
(intelligibile
Namintellectus
Et hocpotestsic declarari.
noster
quodlibet
gendum
per
intelligibile.
differentiam
et neutrum
sibideterminat;
se habetad quodlibet
quiaqua
intelligibile
ratione
sibiunumdeterminaret,
etreliquum,
scilicet
omniaalia.Quodest
eademratione
impossibile.
modisexponunt,
sedita (inMS)planius
iorb:Aliimultis
est.Inhocenimterminatur
sententia
lectionis
tertius
Deus.Incipit
liberPredicaetperconsequens
liber.Laudetur
mentorum.
The second part is a commentaryon Aristotle'sCategories
(iorb-2vb).
It has the followingincipit:
Isteliberdividitur
in trespartes,
scilicetin Antepredicamenta
iorb:Equivoca
et
dicuntur.
Predicamenta
et Postpredicamenta
Primain
Tertia:Dicitur
autem.
. Secundaibi: Singulum.
sunttria.Estenimibi moduspredicandi,
ordo.
tres,quiain Predicamentis
substantia,
Etsecundum
hochabettrespartes. . .
sententia
huiuslibri.Deus
2vb.... Adaliudpatetsolutio.In hocenimterminatur
laudetur.
liberPeriermenias.
Incipit
1Forthis
seeGallia
Christiana
VI,860-1028;
411-475.
bishop,
Appendix,
2There
isalsoa Guillelmus
anddiedMay29,1242atAvignonet
Arnaldi
O.P.,whowasaninquisitor
dessources
dumoyen
SeeUlysse
Chevalier,
(Haute
ge.Bio-bibliographie
Garonne).
Rpertoire
historiques
NewYorki960)I, col.1929.
(reprint
127
11:56:15 AM
11:56:15 AM
in tertioDe anima.Htdicitquoduniversale
et
AdhocsolvitPhilosophus
potestintelligi
lineam
ut
sed
Nam
universale
sed
differenti
modo.
rectam,
per
quamdam
singulare,
utperlineamreflexam1
...
singulare
This text ends as follows (3 7 rt)):
nonest
sedmutatio
. . . Sicgeneratio
Ultimo
notaquodgeneratio
nonestmotus
proprie
istiuslibri.Incipit(erased
Et hicterminan
turquestiones
motussedmutatio.
) libersex
liber
liberPeryarmenias.
words
ina different
( These
hand).Explicit
Incipit
principiorum.
wrote
the
in
that
these
words
the
same
hand
SexPrincipiorum
texts).
(
thecommentary
on Desexprincipiis.
37va-49vb:
In the collective manuscriptRipoll, Santa Maria 109 in the Archivo
General de la Corona de Aragn in Barcelona a commentaryon the
is foundon ff. i8ir-2 28v2. It opens as follows:
PriorAnalytics
in SecundoMetaphysice
estsimul
18ira Secundum
absurdum
quodvultPhilosophus
tioneseiendequod modus
quererescientiamet modumsciendi.Nam in acquisi
Et ideooportuit
sciendiprcdt.Omnesenimscientie
modosciendiutuntur.
quod
Et
illa
communis
scientia
essetdemodosciendi
communis
scientia.
dicitur
aliqua
logical*
The work is complete and ends on f. 228vb:
totius
libripriorm
sententia
lectionis
etperconsequens
Etinhocterminetur
expositio
AveMariagratia
Aristotitilis.
tecum,benedictus.
plenadominus
Expliciunt
glosetotius
Aristotilis
GmA1.
libripriorm
secundum
At the top of the firstpage (f. 18 1r) a somewhat later hand wrote:
glosetotiuslibri priormG Ai Garcia read GuillelmiAlberti. Grabmann
rejected this readingand attributed*the work to Guillelmus de Sancto
Amore, to whom the next work (a commentaryon the Posterior
Analytics)
is ascribed*. However, G. A1 cannot possibly stand for G. de Sancto
Amore.Therefore I propose to read GuillelmiArnaldi. It should be
noticed that a similar abbreviation ( G.Ar.) is used in the manuscript
Avignon1089.
1Incod.1089,f.49rathetextbreaks
off
here.
2Seethecatalogue
Patrm
II i, pp.
made
inBibliotheca
Latinorum
Garcia
Hispaniensis
byZacharias
in: Sitzungsberichte
derkaiserlichen
derWissenschaften
inWien,Phil.
Akademie
-Hist.
9-60,
aboutthemiddle
Klasse169,2(191^).Thispartofthemanuscript
dates
from
ofthethirteenth
century.
*Fortherestoftheincipit,
Mittelalterliche
lateinische
seeM. Grabmann,
und
Aristotelesbersetzungen
in Handschriften
Bibliotheken
Aristoteleskommentare
derBayerischen
, in: Sitzungsberichte
spanischer
derWissenschaften,
undHist.Klasse
Akademie
Philos.
-Philol.
1928,s (Mnchen
1928)p. 6.
opcit.,pp.ss-63.
5Thiscommentary
isattributed
ofSaint
adtoWilliam
Amour
byourmanuscript
only
bya later
atthetop
atthetopoff.229r,while
theattribution
ofthepreceding
work
toG.Ai,
added
scription
off. 228r,isbased
ontheexplicit
ofthework
Itseems
tobequitepossible
that
thecommenitself.
*(= Guillelmus
onthePosterior
tomaster
G.A
, too,belongs
Analytics
tary
Arnaldi).
129
11:56:15 AM
11:56:15 AM
Causafinalis
estduplex,scilicetfinis
intraet finis
extra.Finisintraestcognitio
eorum
in hoc libro. Finisextraest triplex,scilicetpropinquus
remotus
que traduntur
et ultimus;propinquus:cognitiologices; remotus:cognitiototiusphilosophie;
ultimus
: beatitudo
scientie
reducuntur.
anime,ad quamomnesfinaliter
us?Incipiunt
tractatus
Quistitul
magisti
p. hispani.
Cuipartiphilosophie
supponatur
patet,quiarationali.
His visisaccedendum
est ad formam
Isteautemliber<non)cdividitur
tractatus.
in
et tractatum.
Nonenimenarraiin generali
illa que posteadicturus
estin
proemium
inpartes
duas.Namprimodiffinit
dialeticam.
speciali.Seddividitur
primasuidivisione
Secundo
ordinem
Secunda
ibi
Sed
dicendorum.
:
Prima
in
ponit
quiadisputatio.
respectu
secundoex iliadiffinitione
tres.Namprimodiffinit
concludit
dialeticam,
corrolarium,
tertio
ibi: Etideo.Tertia:Dicitur
autem
vocabuli.Secunda
ponitethimologiam
dyaletica.
Hec estdivisiolectionis
in speciali.Sed in generali
dividi
in
potest
septemcapitula.
Primm
vocatur
Deintroductionibus
Depredicabilibus
Depredicamentis
, secundum
, tertium
,
, sextumDe fallaciis
, quintumDe locis
, septimumDe
quartumDe sillogismis
et ampliationibus.
restrictionibus
Secundaparsincipitibi: Predicabile. Tertia:Ad
*
ta.
: Propositio est oratio. Quinta
: Ratio
cognoscendumpredicameli Quarta
multipliciterdicitur.Sexta: Eorumque dicuntur.Septima:Dispositio. Hec
sitdivisio.
diffiniens
Sednotaquoddifferunt
sicprocedit
dialeticam.
Adprimam
dialetica
partem
et logica.Namdyaletica
ex probabilibus
et ex communibus
in qualibet
habetarguere
in QuartoMethaphysice
scientiavel in facltate.
Et ideo dicitPhilosophus
quod
circaidemlaborant
et
et
methafisicus
sophista,
quiacircaens.lindeensest
dyaleticus
subiectum
a Philosopho
inlibroTopicorum.
dialetice.
Etitadyaletica
determinatur
Sed
traditcognitionem
et esttradita
a Philosopho
in
inquantum
logicadicitur
sillogismi;
omnibuslibrislogicalibus.Est enimcommunis
ad dyaleticum
et demonstrativum
sillogismum.
Diffinit
estarsartium,
idestdenumero
dicens
: dyaletica
artium.
ergodyaleticam
septem
nobilior
aliis
Vel: arsartium
est
cumsitde acturationis
perexcellentiam,
quia
quiest
nobilioraliis, dyaletica,
viam
ad
habens
omnium
methodorum,
principia
inquam,
enimunomodobrevis
irt)idestomnium
Methodus
via,aliomodo
| scientiarum
specialium.
brevis
scientia.
Et ideo. Hic concludit
corrolarium.
habetviamad
Quia verumest quod dyaletica
omnium
et alie scientieerunttamquam
scientiarum
ideocumvia
terminus,
principia
sitpriortermino
vieetlogicasitviaetaliescientie
terminus
vieinacquisitione
tamquam
aliis.
debetesseprioromnibus
aliarum,
sequitur
quoddyaletica
Dicitur autem dyaletica. Hic ponitetimologiam
dicensquod dyaletica
dicitura
sermo
velratio
, vellexisratio;quasiduorum
, quodestsermo
,
'dya' quodestduoet logos
scilicetopponentis
in disputatione.
et respondentis
Et estintelligendum
vel
: duorum
remvelsecundum
Namidempotestesseopponens
secundum
rationem.
et respondens
sibiipsi.Etsictunenonsuntduorealiter
sedsoluminmodo.
' differunt
Notaquodistanomina,
scilicet'scientia
', 'sapientia''philosophia*
, 'facultas
ab hiis: 'ars','methodus*
. Namprimaquatuor
nominant
habitm
, 'doctrina'
'disciplina'
absolute
aliaveronominant
illumhabitm
incomparai
ionead opus.Primaetiam
anime,
Namsapientia
differunt.
additsaporem
quatuorinvicem
suprascientiam,
philosophia
facultas
facilitatem
alia quatuordifferunt.
Nam
amorem,
(facultatem
MS). Similiter
doctrina
dicitur
arsproutestindoctore,
et methodus
disciplina
proutestindiscipulis,
l
11:56:15 AM
enimsupraibrumPosteriorum1
Commentator
rationebrevitatis.
ponitdifferentiam
etfacultatem.
Etdicitquodmethodus
intermethodum
facultas
appropriatur
quadruvio,
faciunt
isteartes:arismetica,
verotrivio.Quadruvium
etastronomia.
musica,
geometria
Trivium
vero:gramatica,
logica,retorica.
estarsartium,
actor
dialetica
sitarsvel
dicit
<utrum)c
Queritur
quoddialetica
quia
Et videtur
scientia
etiamscientiarum.
ut
quodnonomnisarstenditad unumfinem,
ad unumfinem
dicitTullius:arsestcollectiomultorum
Sed
tendentium.
preceptorum
immoadtres,scilicet
adunumfinem,
nontendit
adexercitationes,
obviationes
dyaletica
utdicitPhilosophus
tertio
etphilosophie
nonest
Topicorum.
disciplinas,
Ergodyaletica
ars.
nonest scientia.Sed probabilia
De contingentibus
Preterea.
inquantum
contingentia
non
est
De quibusestdyaletica.
sunthuiusmodi.
scientia.
MaiorpatetperBoetium
Ergo
esteorum
inprimoArismetice,
queveresuntsivequesubstantiam
quidicitquodscientia
certacomprehensio
Minorpatetquodprobabile
sortiuntur
veritatis.
sit
inpermutabilem
sub
Nam
formidine
suum
dicitur
ad
(?)
oppositum
quiapotest
contingens. probabile
esseetnonessesicutcontingentia.
estex falsis.
Seddyaletica
ex falsis.
Nullascientia
Preterea.
procedit
aliquando
Ergonon
libroPosteriorum,
est scientia.MaiorpatetperAristotilem
vult
falsum
non
qui
quod
s<c)itur,
patetsimiliter
peripsumOctavoTopicorum,
quidicitquod
quianonest.Minor
veris.Etsicdyaletica
eritex
nichilprohibet
quibusdam
quedamfalsaesseprobabiliora
esse
falsa
cum
falsis,
possint probabilia.
etperrationem.
De omnieo estscientia
patetperPhilosophum
quodhabet
Oppositum
de subiecto.Seddyaletica
considerandas
subiectum
et parteset proprietates
esthuiuset similiter
habetproprietates
etpartes
tam
modi.Habetenimsubiectum
sillogismum
est
scientia.
formales.
materiales
quam
Ergo
recteagereet errare.Sed
Preterea.De omnieo est scientiacircaquod contingit
utde se patet.Ergoestscientia.
esthuiusmodi,
dyaletica
sit
Ad hoc dicendum
quodistaquestiopotestesseduplexet queritutrumdyaletica
scientia.Nampotestquerere(utrumid quod docetcausaset principia
sillogismi
Velpotestquerere)2
velfaciat
scientiam.
utrum
habitus
tus
sitscientia
dyaletici,
genera
Si
autem
sit
scientia.
ad
dico
queratur
quantum primum,
persillogismum
dyaleticum
namdocetcognitionem
et est etiamnecessaria
quod estscientiadyaletica
sillogismi
Namacceptisduabuspropositionibus
infallibilia.
dialeticiper principia
probabilibus
et in modoinfallibiliter
habetur
in figura
dialeticus.
debitomododispositis
sillogismus
scilicetquantum
ad secundum,
ad habitm
Si autemloquamur
quantum
per
generatum
esseconclusio
dicoquodnonestscientia
dialetici
falsa,
quiapotest
sillogismi
sillogismum,
utpatethie:
'omnis
mater
diligit
Medea
estmater
.
diligit'
ergoMedea
sedsolumopiniopropter
Nonenimestfides
deconclusione
probabilitatem
premissarum.
docensetillaestscientia
utens
Hocestquodsoletdiciquodestdyaletica
; etestdialetica
Ethocidemestsicutprimomodo.
et illanonestscientia.
cumdicit:omnisars.tendit
Adprimum
ad unumfinem,
dico
Adargumenta
dicendum.
Sed
minus
esse
est
verum
ad)
principales
possunt plures.
(quantum principlem.
quod
1Allother
commentator
Sed
librum
have:
Elenchorum.
supra
manuscripts quidam
2Supplied
theother
from
manuscripts.
132
11:56:15 AM
scilicetcognitionem
lindedyaletica
principlem,
primomododietahabetunumfinem
scilicetexercitatio
etobviatio
; illeautem,
proutestutensopinionem
dyaletici
sillogismi
etc.
ysuntminus
principales.
iva Ad aliud. Quandotu dicis: ex contingentibus
| non est
inquantum
contingentia
- dicendum
in se et
scientia
suntcontingentia,
; sedprobabilia
quodlicetprobabilia
sunt
ad sillogismum
absolutesintcontingentia,
tarnen
naturalia;
quiahis
dyaleticum
necessario
ponitur
dyaleticus
positis
sillogismus.
certeintelligitur
: perfalsaprincipia.
estexfalsis,
: nullascientia
Adaliud.Cumdieimus
enimsophistice
Ut
bene
esse
falsus.
habitus
Sedtarnen
patet.Cognitio
ageneratus potest
Nam
infallibilia.
in libroElencorum
scientietraditur
positoprincipio
per principia
motivodefectus
ponitur
equivocado.Et his duobuscognitis
cognosciequivocationis
esterror.
Abitus
turnaturaequivocationis.
equivocationis
persillogismum
ageneratus
Similiter
est de dyaletico
per ipsumpotestesse
quod habitusageneratus
sillogismo
et infallibilis.
necessaria
tamen
falsus,
semper
dyaletici
sillogismi
cognitio
hie maledicere.DicitAristotiles
estarsartium.Videtur
Dicitactorquoddyaletica
unisoliconvenit.
TertioTopicorum
: quodpersuperhabundantiam
dicitur,
Sedgramatica
et qua apertaomnes
estarsartium,
ut dicitAugustinus
: qua clausaomnesclauduntur
Nonergologicaestarsartium.
aperiuntur.
>
et etiamdyaletica,
Dicendum
perexcellentiam
potestdiciarsartium
quodgramatica
confessore
cantatur:
vides
sicut
de
tamendiversis
Quia
quod quolibet
respectibus.
seu
aliosin aliquaprerogativa
similisilli",quiaquilibetexcellebat
nonestinventus
excedit
scientia
alias
similiter
non
ita
habebat
alii,
quelibet
quod
proprietate
quam
in aliquaproprietate
quamhabetitaquodnonalie. Ut logicaexceditaliasquiaestde
etsic
ad modum
acturationis,
construendi;
aliis;etgramatica
quantum
quiestnobilior
estarsartium.
dealiis.Etsicpatetquomodo
dyaletica
uni
Adargumentum
dicitur,
patetsolutio.Cumdicitur:"quodpersuperhabundantiam
estineademproprietate,
sedindiversis
soliconvenit",
dicoquodverum
proprietatibus
convenire
etfortitudo
sicuttuvidesquodpulchritudo
convenire
possunt
potest
pluribus,
esse
fortissimus.
enim
Idem
unisecundum
diversas
pulcerrimus
potest
proprietates.
etaliaipsam
adunamproprietatem
aliamexcedere
Similiter
unascientia
potest
quantum
adaliamproprietatem.
quantum
idestscientiomnium
habetviamad principia
Dicit actorquoddyaletica
methodorum,
falsum
est.
viam
ad
habet
se.
arum.Contra.
est
methodus.
Quod
Ipsa
Ergoipsa
ita quodestsensus
unomodoquodhic est distributio
Ad hoc solvitur
accommoda,
omnium
a se; sicuthic: ' Deuscreavit
scientiarum
aliarum
quodhabetviamad principia
accommoda.
omnia1
a se.Sedhecsolutiononvalet,quianullaestdistributio
yidestomnia
sub
namdicide omniestquandonichilestsumere
Namqui omne
dicitnichilexcludit,
'
locutionis
subiectode quo nondicaturpredicatus.
Undede virtute
sequitur:Deus
creavit
. Etpropter
hocsolvitur
omnia;
aliter,secundum
quodprimo
ergocreavit
seipsum1
tur.
diceba
estintermethodum
et facultatem,
Differentia
appropriatur
quadruvio,
quiamethodus
methoomnium
habetviamadprincipia
: dyaletica
facultas
verotrivio.Etideointelligit
idestquadruvialium.
nonestquaSed dyaletica
dorum,idestscientiarum
specialium,
sedcommunis;
ideononvaletobiectio.
druvialis,
scientiarum
debetesseprior.Contra.Prius
Dicitactorquod in acquisitione
dyaletica
debetesseprior.
addiscimus
quamlogicam.
Ergogramatica
gramaticam
Adhoc solvitur
multismodis.(Quidamsolvunt
quod 'prius'diciturduobusmodis)1,
1Supplied
from
theother
manuscripts.
US
11:56:15 AM
i vb scilicet
viaoriginis
etvianobilita
dicitur
| tis.Etdicunt
priorviaoriginis,
quodgramatica
Tarnen
istasolutionichilvalet,quiavisum
sed logicaestpriorvianobilitatis.
estquod
uno modovia nobilitatis
est prior,scilicetin aliquaproprietate.
Propter
gramatica
dixerat
habetviamadprincipia
omnium
ita.Quiainmediate
quod(dyaletica
quodsolvitur
ideo concluditquod)1 in acquisitione
idestscientiarum
methodorum,
specialium,
enimnonestde
Gramatica
debetessepriorscilicetspecialium.
scientiarum,
dyaletica
illisspecialibus,
sedestcommunis.
Quarenonvalet.
scilicet
teorica
etpositiva,
Aliter
tarnen
lindegramasolvitur
sic.Duplexestgramatica,
in
tica positivabene priusaddiscitur
quamlogica. Tamentheorica,
que consistit
illa nonpotestperfecte
idestin modissignificando
s(c)irisine
principiis
gramatice,
scientiarum
debetesseprior.Et cumtu obicis
dyaletica
logica.Et sic in acquisitione
verum
est
nontamentheoricam.
addiscitur
positivam,
quodprius
gramatica,
The divisioin generaliof the whole work as it is givenin thismanuscript,
is not foundin the other manuscripts.Unlike the other commentators,
e.g. Robert Anglicus2, Guillelmus Arnaldi seems to divide Peter of
into seven capitula(f. i ra) :
Spaing tractatus
I
II
III
IV
V
VI
VII
De introductionibus
Depredicabilibus
Depredicamentis
De sillo
gismis
De locis
Defallaciis
De restrictionibus
etampliationibus.
11:56:15 AM
11:56:15 AM
Setquiasuppositio
valetad cognitionem
desophisticis.
ut
fallaciarum,
quitur
quarumdam
ideoactorantequam
fallacie
determinet
de locisso (2ivb)phisticis,
idestde
accidentis,
determinai
licetinferius,
ubiderelatione
etampliafallaciis,
primode subpositionibus,
terminorum
deberetdeterminare,
moneet aliisproprietatibus
cumsubdeterminat,
terminorum.
quedamproprietas
positiositsimiliter
Thus we have a good explanationforthe factthatArnaldicalls Defallaciis
the sixth chapter and gives, at the same time, the phrase eorum que
.
dicuntur as its incipit
Besides, in the enumerationof the incipitsthose of the chapters
De relativi
s, De ampliationibus
, De appellationibus
, De resti
ictionibus,
are failing,while the incipitof the seventhand last
and De distributionibus
chapter mentioned by Arnaldi ( Dispositiofor: Disputatici)is that of the
tracton fallacies(Inc. disputatio est actus sillogisticus).
It seems to me thatthe generaldivisionof the Summule
logicalesas it
is given in MS Tarragona27, f. 1r, can onlypartiallybe explained in this
our chaptersVIIIway. To be sure, in Arnaldi's divisionof the Summule
XII (ed. Bocheski,nrs. 8.01-12.^8), which deal with the propertiesof
term other than supposition,are no more than appendixes to the tract
on supposition.Besides, the textof thisdivisiogeneralisis stillinconsistent
in that it mentions De fallaciis as the sixth chapter firstand gives the
word Disputatioas the opening word of the seventhchapterdiscussing
the propertiesof termother thansuppositionafterwards.
Therefore I am inclined to consider the text of this part of the
prologue as it has been handed down in MS Taragona27, to be corrupt.
The corruption might have started by the copyiss misreadingof VII
insteadof XII. If so, the misreadingmusthave been followed by a heavy
of the tracts.This much is certainthatwe have no reason to
reshuffling
doubt the correctnessof the usual division of Peter's Summule
logicales
into twelve chapters1.
On account of the interpolationCaliditas. . . etc. which occurs in
logicales(nr. 3.3 2)2, it should
nearlyall our manuscriptsof the Summule
be noticed that it is found as early as in Arnaldi's commentaryon the
Summule
. I give his gloss on the passage (nr. 3.32 ed. Bocheski) after
MS Taragonalj (f. i2ra):
1Compare
SeeL. M. de Rijk,OnTheGenuine
Text
ofRobert
Anglicus.
e.g.thecommentary
of
IIITwoRedactions
ofa Commentary
s Summule
Peter
logicales,
by
upontheSummule
ofSpain
in:VIVARIUM
Robertus
7 (1969),pp.8-61.
Anglicus
2Forthisinterpolation,
ofthisseries
: OnTheGenuine
Text
s
seethefirst
article
ofSpain*
ofPeter
intheManuscripts
in:
I General
Problems
Summule
concerning
logicales,
possible
interpolations
6 (1968),[pp.1-34],
VIVARIUM,
pp.3-4.
136
11:56:15 AM
actordeterminavit
Dicituralterumalteriopponi etc. Superius
deantepredicamentis
In hacparteintendit
de postpredicamentis.
et predicamentis.
determinare
Et dividitur
Primode opposi
in quinqusecundum
tione,secundode
quinqupostpredicamenta.
priori,tertiode simul,quartode motu,quintode habere.Secunda:Prius.Tertia:
Primeduesuntpresents
Simul.
lectionis.
Quarta:Motus.
Quinta:Habere.
induasdividitur.
Namprimodividit
de membris
; secundo
Quarum
oppositionem
prima
Ethecintres.Primoexcusat
sunt.
sedediffinitione
ibi): Queautem
(Secunda
prosequitur.
tertioque suntprivative
relati
ta.
vorum;secundoostendit
que suntcontraria;
opposi
Secundaistarum
Tertia:Privative
in duas.Primo
Secunda:Contraria.
dividitur
opposita.
diffinit
contraria.
Secundoremovet
dubium.
Secunda:Caliditas.
tur
illa
parsPrius.Et habetduas.Primoponitquatuormodospriorisusitatos.
Sequi
Secundo
Secunda:Preter
hosautem.
Prima
inquatuor
secundum
ponitunumnonusitatum.
modosprioris
(!) patet.
quatuor
quosponit.Ubipartesinsipiant
Hecestdivisio.
The followinggloss is devoted to the Caliditaspassage (i 2va) :
nonestinigneutaccidens
insubiecto
sedsicutsubstantiale
Quiaactordicitquodcaliditas
in eo cuiusest substantiale,
utrumhabeatveritatem.
Et videturqud
ideo queritur
non.Namomnisoperadoesta forma
et propriaoperatio
a forma
a
propria
[operatio
Sed
calefacere
a
et
substantiali.
est
Et
forma.
(est) propriaoperatio
propriaforma]
a forma
Sednonegreditur
abaliaforma
substantiali.
nisia caliditate.
ignis.Ergoegreditur
estforma
substantialis
ipsiusignis.
Ergocaliditas
There appear to be quite a numberof other objections againstthis view
of the (supposed) author and, accordingly,it is to be rejected (ibid.) :
breviter
estin igneutaccidens
in subiecto
Dicendum
et nonsicutsubquodcaliditas
stantiale
ineo cuiusestsubstantiale.
EthocdicitAverois
Phisicorum
supralibrum
Patetideoquodcaliditas
estinignesicutaccidens
insubiecto
et (non)1utsubstantiale,
nisitarnen
ut
idestconsequens
actor2,quod sit substantiale,
substantiam,
intelligat
risibile
hominissubstantiam.
Et ita potestexcusariquod
(visibileMS) consequitur
actorintelligit
substantiale
substantiam.
idest:consequens
Robert Anglicus^ has quite a differentsolution of the problem. He
9
'
distinguishestwo meaningsof the term ignis :
Vat.Lat. 3049,f. 3iva: Solutio.Dicendum
consideran.
quodignispotestdupliciter
Autinsuiessentia,
inMetaphisica
estforma
accidentalis
est;etsiccaliditas
proutscilicet
essentialis,
ignis.Autsecundum
quodignisestagensinmateria;et sicestforma
quod
essentialis
et hocmodoestignis
ignisnonpotestageresinecalore;calorestibiforma
resnaturalis.
Primomodorecedunt
actoritates
et argumenta.
1Supplied
from
theother
manuscripts.
2 Whowassupposed
tohave
hadjusttoopposite
view("Caliditas
autem
nonestinigneutaccidens
insubiecto,
sedsicut
ineocuius
see
substantiale
estsubstantiale".
Forthetextofthis
interpolation
Summule
, ed.Bocheski,
logicales
p. 33,n. 19.
3Forhisglosses,
seethepreceding
article
inthisJournal
ofthisseries,
7 (1969),pp.8-61.
137
11:56:15 AM
11:56:15 AM
11:56:15 AM
11:56:15 AM
Namei quodpermodum
ifferentias
duomodisignificationis
accipiuntur.
significationis
Ei
vero
modum
debetur
adiacentis,
perse stantis
quod
per
subponere.
copulare.
significai,
Ulterius
notandum
diciturmultismodis.Unoenimmododicitur
subquod'subpositio*
positioacceptiopropositionis
proveraet probata;et hoc modosubpositio
tamquam
in disputationibus,
et sic nonaccipitur
et vocaturalio modoypotesis'
hic
accipitur
'
4
alicuius
subaltero
. Alio modosumitur
, secundum
positio
'subpositio*
subpositio
quod
1;
ussubsuosuperiori,
uthomo
subanimali
subiectum
et inferi
dicitur
ponisub
predicato
et sic nonsumitur
hic 4subpositio
Tertiomododicitursubpositio
termini
acceptio
hic1subpositio1
communis
.
prore significata
peripsum;et sicsumitur
Adprimam
dicibileuteligatincomplexum,
lectionis
dividit
dicensquod
partem
igitur
4homo
ut
curri
cum
eorumque dicuntur
dicuntur
;
complexione,
quedamsine
quedam
*
4
ut 4homo
. Sed quiacuilibetincomplexo
nondebetur
complexione,
perse vel curri
t MS)alterum
membrum
et dicitquodterminorum
ideosubdividit
(subponi
subpositio,
substantiam
aut
aut
et sic de aliis.
quantitatem,
incomplexorum
unusquisque significat
Et talidebetur
talem
rem
subpositio
qui
significat.
mentionem
Etstatim
actordiffinit
quandodicitdutsignificat.
quiafecerat
significationem,
estrepresentatio
Et dicitquodsignificado
MS) per
(interpretado
prouthic sumitur,
vocemsecundum
) ad removendum
(Et dicitsecundum
placitum
placitum.
significationem
omnis
resconcludit
exdiffinitione
cum
Etstatim
cumdicit: quare
naturalem.
significationis
estpervocemrepresentatio
Dictum
estquodsignificado
corollarium.
; exhocconcludit:
cumomnisressituniversalis
velparticularis,
oportet
quodilledictiones
quenonsigniut'omnis''nullus'
etfigmenta
non
ficant
remuniversalem
velparticularem,
, etconsimilia,
4
Nam
io' et ita quodnonsinttermini.
aliquidprouthic sumitursignificat
significant
remuniversalem
velparticularem,
etsinon
habetsignificare
quilibetterminus
aliquam
' et 4nullus
*et talia
nondebeatur.
sinttermini,
linde4omnis
quodeissubpositio
signanon
sunttermini.
Et dicitquod significationis
alia est rei
actordividitsignificationem.
Consequenter
ut'homo'aliareiadiective
etistafit| per
2Ira substantive
substantiva,
; etistafitpernomina
*vel'curri
nomina
velperverba,ut4albus
.
adiectiva
Et statim
Namaliquisdubitaret
alia estrei
removet
dubium.
quaredicit: significationis
substantive
nonautemdicit:aliasubstantiva
lindedicitquodsubstantivatio
, aliaadiectiva.
etadiectivatio
rerum
suntquidammodi,idestquedamaccidentia,
ipsarum
qui(!) signiseuaccidentia,
et nonsuntmodi,idestdispositiones
ficante*,
(disipsius
significationis
de se estquoddam
: signifiaccidens.Et siipsedixisset
positionsMS).Namsignificado
essent
cationis
aliasubstantiva,
aliaadiectiva,
etadiectivatio
videretur
quodsubstantivatio
Ideoaddenotandum
modi,etdispositiones
quodnonestverum.
quodnon
significationis,
suntdispositiones
alia estrei
sed ipsarum
rerum,dicit:significationis
significationis,
et nondicit:aliasubstantivay
alia adiectiva.
adiective
, alia reisubstantive
Et dicit
ex istadivisione
Quibusnomina
accipitduomembra.
imponit.
Consequenter
verba
dicuntur
nomina
substantiva
nomina
et
adiectiva
sed
dicuntur
quod
subponere
dicuntur
suum,et
subponere
copulare.Et notaquodnominasubstantiva
significatum
suumethocsuo
adiectiva
dicuntur
ipsi(isitMS)verbo,sednomina
copulare
significatum
substantivo.
de subpositione
Et dicitquodsubpositio
diffiniendo
Consequenter
prosequitur
4 ipsam.
esse.
estacceptio
termini
substantivi
multis
modispotest
proaliquo.Etilludproaliquo1
4homo
Alio
Unomodoproaliquoidestprointentione
est
in
ut
modo
est
anima,
species7.
que
1Subanimali]
T
substantialiter
141
11:56:15 AM
ut 1homo
curri
relatoad subposita,
. Aliomodoproaliquo
proaliquoidestprosignificato
'
estnomen'
. Aliomodoproaliquoidestprovoce,ut
idestpromodosignificandi,
ut homo
'homo
locutionis
terminus
estdissilabum1
. Etintellige
ponatur
quodde virtute
ubicumque
intellectus
seutermini
de
suum
sed
potest
subponit significatum, possibilitate
aliquando
veram
etc.
locutionem
reddere
promodisignificandi
provoce,aliquando
et significationem
et dicitquod
intersubpositionem
ponitdifferentiam
Consequenter
namsignificado
vocis
et significado,
habetesseperinpositionem
differunt
suppositio
estacceptiotermini
iamsignificantis
sed subpositio
ad significandum,
proaliquare.
estipsiusvocis,sed subLindepriusestsignificado
quiasignificado
quamsubpositio,
et voce. Et istadifferunt
ex significato
quod unumest
positioest termini
agregati
scribit
cumilla,
sicut
altero,
linde
homo
vides
postea
accipitpennam,
quodprius
prius
cumilio, itapriusimponit
vocemad
et priuselevathomobaculum,
posteapercutit
etposteautitur
ipsavoceproaliquare; etistaestsubpositio.
significandum
adiectivi
dicensquodcopulatio
estacceptiotermini
Deindediffinit
pro
copulationem
'1
*
multis
hoc
est
modis.[Uno
et
sicut
ita
hie
pro
aliquo
superius
quod
aliquo
glosatur
ut 'album
estaccidens1
modoproaliquoidestprointentione,
. Aliomodoproaliquo
, idest
*album
ut 'album
estnomen
Alio
.
ut
curri
.
modosignificandi,
modo
pro
prosuppositis,
estdissillabum
Aliomodoproaliquoidestprovoce,ut 'album
']2.
Etinhocterminatur
lectio.
)
( Questiones
vel
extra
animam
velutrumque
rem
est
in
anima
voxsignificai
)
( Utrum
que
et
est
Circaistudcapitulum
presubponit3
quiasubpositio3
significationem
significado
rem
animam
vel
utrum
vox
extra
ideo
passionem
que
ipsiusvocis,
queritur
significet
Et videtur
estin animavelutrumque.
passionem
que estinanima,per
quodsignificet
libroPeryarmenias
que sunt
Philosophum
<qui>dicitquodvocessuntnotepassionum
inanima.Ergoetc.
remuniversalem.
Et
Nomencommune
Item.Arguode nominecommuni.
significai
remque estin anima.Preterea.
universale
habetessein anima.Ergonomensignificai
intellecnamde eodemconstituit
etnonexistente,
terminus
reexistente
Idemsignificai
non
res
sit.
cum
nonestdicendum
tum.Sedrenonexistente
rem,
quodsignificet
Ergo
remextrasedinanima.
videtur
quodvoxnonsignificet
Dicit enimquod
Aristotilis
PrimoElencorum.
Oppositum
patetper intentionem
de
rebus
voces
Preterea.
nominibus
res.
utimur.
Loquivolumus
ipsas
pro
Ergo
significant
et
ipsisrebusaliquando.
ipsasres.EthocdicitBoetius
quodvocessignificent
Ergooportet
4 quodin rebusquasvidithumanuni*
Alanus
nomen
Item.Ostendendo
imposuit.
genus*
'
4
estanimai
passionem
queestinanima- namista: homo
quodvoxnullomodosignificet
essetfalsa,
; quareoportet
quiaistapassiononestilla; etsicnonessetveranisiprorebus
remextra.Etsi tudicasquodsignificai
hocestfalsum,
quia
utrumque,
quodsignificent
veraest
curri
estlhomo
tuncessetdarepropositionem
que essetveravelfalsainsimul,
Et sic
homini
nonattribuitur
propassione.
prorebus,sedfalsaestin hoc quodcurrere
inmediate
etfalsum
eritveraetfalsa.Quodestinconveniens
et inpossibile,
quodverum
enuntiationem.
dividunt
1proaliquo]
T
other
MSS.superius
2notinT
3subpositio
T
other
MSS
; presubposito
presubponit
4Avalanus
T
5other
T
MSS;quodutimur
142
11:56:15 AM
aliisopinionibus,
relictis
turad
De istaquestione
dicendum
breviter,
quodvoxinponi
remet similitudinem
sivepas| sionem
22rbsignificandum
rei,quodidemest.Namvoxnon
turautem)1
remnisiprout(priusMS)intelligitur.
persuamsimilitu(Intelligi
significai
remnonperse sed
TertioDeanima.
dinemetnon2perse,utdicitur
Ergovoxsignificai
remetsimilitudinem
voxistaduo,scilicet
Sednonsignificai
rei,
persuamsimilitudinem.
tamen
namubicumque
alterum
unumest.
unum
utplurasedutunum,
utrobique
propter
nisipropter
est.Et
Et ideocumnonsignificet
similitudinem
rem,totumsignificatum
itaargumenta
passionem
quodsignificent
que
perhocsolutasunt.Namilla(que)probant
est
verum
estinanima,
rem,verum
; illaqueprobant
est,sednonsolum
quodsignificent
sednonsolum.
Adaliud.Quandoprobasquodvoxnullomodosignificet
passionem
que estin anima,
' . Dico
omo
Namintellecestanimal
: 4/i
non.
est: tudicisquodistaestfalsa
dicendum
quod
in similitudinibus
ts (non)iudicatidemptitatem
que suntin anima,sedin rebusper
Adargumentum
similitudines
perquodprobasquod
ipsas.Et itautrumque
significant.
non
scilicet
res
et
dicoquodimmo.Ettuarsimilitudo
rei,
possunt
significan,
utrumque,
sitveraetfalsa.Dicoquodnon,quia
quodeadem(pro)positio
guisquodtuncsequeretur
etnoniudicatur
unumperrepresentationem
voxsignificat
istaduoproutfaciunt
propoveldiversitatem
sito veraequefalsapenesidemptitatem
[et]sed
ipsarum
passionum,
est.Etestsolutio.
rerum
secundum
ipsarum
quodvisum
revoxremaneat
destructa
>
( Utrum
signicativa
Et videtur
re vox remaneat
Queriturutrumdestructa
primoquod re
significativa.
in
fine
libri.
auctoritatem
Boetii
destructa
vox nonsit significativa,
Divisionum;
per
esse desistit.Item.
qui dicit quod si res subiectanon sit, vox significativa
itaquodpriusest esse,postea
se habent
et significan
Essereiet intelligi
perordinem
esserei. Ergononpotest
nonremanet
Sed re destructa
posteasignifican.
intelligi,
non
estvoxsignificativa.
sic
re
Et
destructa
non
Quare poterit
significan.
intelligi.
re
est
intellectum
constitue
re.Seddestructa
tamen
tur,
quia
significare
Oppositum
argui
repotest
remanere
intellectum.
constituit
destructa
significativa.
Ergo
ipsavoxdeeodem
'
tunecorrupto
ilioquodsignifiUndevox ista4Petrus
aliquemhominem,
quesignificat
etsicidemsignificabit.
intellectum
cat,adhucde eodemconstituit
re
terminus
breviter
dicendum
Ad hancquestionem
quod idem(illudMS) significat
rem(absolute
et nonsub
ad significandum
sicutprius.Undevoxinponitur
destructa
Namnoninponitur
ad significandum
rem)3essenequead
temporis.
aliquadifferentia
remcuiacciditetquodsitactuvelnon
remnonessesedad significandum
significandum
remanet
etsignificat
idemsicutprius.Namde
re (vox)significativa
sit.Etideodestructa
Aristotilem
inPostpredicamentis,
Ethocetiamapparet
intellectum.
eodemconstituit
per
unavera,altera
siveressintsivenonsint,semper
qui dicitquodin contradictionibus
terminus
re destructa.
falsa.Ethocnonessetsi nonsignificaret
Quarepatetquodidem
redestructa.
significat
idestsinonsit
sicquodsi nullares(sit)subiecta*,
dicendum
AdBoetium
quodintelligit
4
ut' buf
iliavoxnonestsignificativa,
', baf'. Alio
aliquaresque pervocemsignificetur,
1Supplied
theother
from
MSS.
2etnonother
MSS
; voxT
3Supplied
from
theother
MSS.
4 Substantia
T
143
11:56:15 AM
sicquodsi nonsitressubiecta1
inanimavelinre extra,voxdesinit
esse
modosolvitur
significativa.
Adaliudquandodicisquodpriusestessereiquamintelligi
etsignificali,
dicendum
quod
licetsitpriusessereiquaminintellectu
vel<in)significando,
tamen
unumessenonest
unumcorrupto
esseactualireipostest
aliud2.Etideopotestremanere
alio,utcorrupto
remanere
esseinintellectu
et insignificando,
quia,utvisumest,hocessenonestillud
esse.Etsicpatetsolutio
questionis.
istaacceptio
sitab intellectu
)
( Utrum
est
a quo^sitistaacceptio,
actor
Quiadicit
quodsubpositio acceptiotermini,
queritur
utrumsitab intellectu.
termino
ab
accidit
Videtur
quodnon,quia
quodaccipiatur
Et si subpositio
intellectu.
essetab intellectu,
acciderettermino
quod subponeret.
Hocautemestfalsum,
estproprietas
essentialis
termini
substantivi4.
quiasubpositio
tamenarguitur
ab eodem
sic. A quo aliquishabetsuamsignificationem,
Oppositum
habetsuamsubpositionem.
suamsignificationem
habetab intellectu.
Sed terminus
Ergoetsubpositionem.
De istaquestione
estsubpositio.
suntopiniones.
sicsolvunt
etdicunt
Quidam
quodduplex
suumsignifiterminus
secundum
sermonis,
Quedamenimestde virtute
subponit
quod
ad
catum.Aliaest subpositio
termini.
de possibilitate*
Mododicuntquod quantum
est
termini
estistadiffinitio
de possibilitate
suppositionem
quehabetur
quodsubpositio
ab intellectu.
serSedquantum
ad subpositionem
acceptio(termini)
que estde virtute
nondaturilladiifinicio
monis,que dicitur
naturalis,
subpositio
subpositionis,
quiade
natura
suahabetsubponere
etnonab intellectu.
Et dicendum
subbenedictum,quia secundum
hoc diffinitio
quodhoc nonvidetur
non
esset
communis
cuilibet
Et
tamen
est
communis
.
dicta
est.
positionis
subpositioni
que
Secundo
istiquisicdicunt,
modomaledicunt
perhocquodterminus
quiacumdicitur
ab intellectu
cuiusoppositum
estverum.Namperhoc
accipiatur
quodsic subponat
subsie
sie
ab
Et
ideo
intellectu.
dicendum
quod
subponit aeeipitur
quia diffinitio
ab intelestcompetens.
Debetsie intelligi:
estacceptiotermini
positionis
subpositio
idestaptus
termini
estproprietas
lectu,idestsubpositio
ipseterminus,
proquoaeeipitur
estvox
natusaeeipiquantum
terminus
de se estab intellectu.
Undedicendum
quod
in
formaliter
se
et per rationem
habet
ad significandum
inposita
quam
significandi
Et sic ipsitermino
dicitur
sineaeeeptione
ab intellectu
debetur
significado
significare.
22vaetI subpositio.
Undecausaprxima
est
subpositionisipseterminus
persuumsignificatum.
habent
in oppositum
Ad argumenta
dicendum.
Quandotu probasquodab intellectu
namab intellectu
habetsignificationem
suam;ergosubpositionem,
subpositionem:
idest
dicendumquod ab intellectuinponenteterminus
suum habet effectum,
de se habet
rationem
Et istomodoet subpositio
est,sedtamenformaliter
significandi.
est invox significativa
sie et quod subponat
de se habetpostquam
quodsignificet;
et
sie
sua
ad
Et
natura
de
terminus.
posita significandum,
subponit.
appellatur
LECTIO
SECUNDA
actordeterminavit
de subpositione
Subpositionumalia communis,etc. Superius
1substantialis
T
2adT
3a quoother
MSS
; anT
4termino
T
substantivo
sbonitate
T
144
11:56:15 AM
Hicprosequitur
Etdividitur
in duas.Namprimoactordividit
subdivisive.
diffinitive.
etdiscretam,
etdeclarat
subdividit
alterum
Secundo
membra.
percommunem
positionem
Hec secundain duas. Primodividit
Secunda:Suppositionum
membrum.
communium.
naturalem
etdeclarat
communem
et
membra.
Secundo
accidentalem,
subpositionem
per
alterummembrum.
Hec secundain
Secunda:Accidentalium
subdividit
subpositionum.
et personalem.
accidentalem
Secundo
duas.Primodividit
subpositionem
persimplicem
induas.Primm
membra.
Secunda:Simplex
declarat
declarat
<Ethecsecunda
subpositio.
in
Secundo
Prima
membrum.
aliud.
Secunda
Personalis
ibi:
duas.
)I.
subpositio
primm
Secundodividit.Secunda:Item.Subpositionum
Primodiffinit
simplicem
suppositionem.
intres.Primodividit
Hecsecunda
simplicem
subpositionem
pertriamembra.
simplicium.
memterminm
habere
ad
Secundo
simplicem
suppositionem
probat
quantum tertium
Tertioprobat
membrum.
adsecundum
idestpostdictionem
brum,
exceptivam.
quantum
omne
animal
terminus
in
hominem.
Tertia:Quodautem
Secunda:Undenonsequitur:
preter
illa
Et
habet
:
Personalis.
Primo
diffinit
Secundo
earn.
dividit.
duas.
predicato.
Sequitur pars
Ethecinduas.Primodividit
Personalium.
Secunda:Item.
personalem
perdeterminatam
Ethecin duas.
declarat
membra.
Secunda:Determinata
etconfusam.
Secundo
subpositio.
Ubi
Secundoreliquum.
unummembrum.
Primodeclarat
Secunda:Confusa
subpositio.
Primain duas.Primodiffinit
determinatam
Secundo
lectioterminatur.
subpositionem.
Hecest
illarum.
beneesseassignatam.
Secunda:Quodautem
utraque
probatdiffinitionem
divisio.
alia
Dividitsubpositionem
dicensquodsubpositionum
sicprocedit.
Adprimam
partem
fitperterminm
comCommunis
aliadiscreta.
dicitur
communis,
subpositio
quando
ut 'Sor'.
ut'homo
'. Discreta
dicitur
discretum,
munem,
quefitperterminm
se prout
aut
secundum
terminus
:
consideran
Debesintelligere
potestdupliciter
quod
suamsignificationem
Si consideretur
estquedamres,autsecundum
proutestsignum.
sui totalitatem
et sic sumitur
dicendo:
modo,hec potestessevel secundum
primo
'omnis
velpromodosignificandi
estnomen'
ut'homo
inquantitate'
homo
esttotum
essentiali,
' vel
'
' vel
estnominativi
casus
estvox
ut '/jomo
vel accidentali,
(pro)
provoce,ut homo
estdissillabum'
vocis,utihomo
proprietate
istomodononintendimus.
termini
Sedde subpositione
Nuncautemdesubpositione
que
inhacparte.Etsecundum
intendimus
hocdividitur
suamsignificationem
estsecundum
hicsubpositio.
notandum
Ulterius
actor,hicnonaccipitur
subpositionis
quamtradidit
quoddiversitas
eius
a
et locutionem
reddit
eiusquodterminus
sed
subponit, parte proquo subponit
a parteeiusquodsubponit
nonvarietur
veram.Quodsubpositio
terminus,
patet,quia
etidemsignificai
siveinoratione
terminus
ubicumque
ponatur,
prosignificato
subponit
a parteeius
non
Sicpatetquoddiversitas
siveextraorationem.
subpositionis accipitur
diversas
causasveritatis.
secundum
seddiversificatur
terminus,
subpositio
quodsubponit
'homo
curriprosubpositis.
Et sicsunt
verificatur
estspecies'
Ut lhomo
prointentione;
modosverificandi
secundum
diversos
locutiones.Patetigitur
diversesubpositiones
secundum
dividatur,
quiailla[m]quamhabetterminus
signique (quod MS)subpositio
seudivisio
nonaccipitur
a parteilliusquodsubponit
Etpatetquoddiversitas
ficationem.
seda parteverificandi
locutionem.
idesta partesignificati,
terminus,
Et dicitquodcommunis
alia
alianaturalis,
communem
Deindedividit
subpositionem.
Et dicitquodnaturalis
estacceptioteimini
Declaratmembra.
accidentalis.
subpositio
illisproquibusaptusnatusestparticipan,
ut'Ao/no'
communis
perseprout
proomnibus
1Supplied
MSS.
from
theother
11:56:15 AM
t proomnibus
vel erunt.Modo
nonponiturin oratione,
subponi
qui suntvelfuerent
estacceptio
termini
notaquodnaturalis
communis
idest
communi,
subpositio
proforma
esse
in
habet
autem
dicuntur
quodsignificatum
subpositis.
Subposita
pro significato;
idestrationem
estparticipantis
termini
termini,
accipiunt
quiparticipant,
quiaparticipare
ut dicitur
libroThopicorum.
Nuncautemtamexistentia
rationem
non
sumere,
quam
insuosignificato
existentia
includunt
formam
ut' Antitermini,
MS)
subposita
(significata
' et 'Cesar'insuo
includunt
huiusnominis
christus
'homo',
significato1
significata
quiaad |
hominem
suntinposita.
Sicigitur
terminus
.22vbsignificandum
communis,
patetquodquilibet
denatura
insubpositione
communi
ut'homo'
insuissubysubponit
proforma
quesalvatur
illa
sunt
actu
existentia
sive
sive
solum2
in
existt.
non,
subposita
positis,
quod significando
existentia
rerum
Namactualis
nichilfacitad veritatem
NamdataquodCesar
orationis.
esthomo'.
Etpropter
nonsithecestvera:' Cesar
hocnonsequitur:'ergoCesar
est
'
sit
Tuncdeclarat
est
termini
accidentalis
communis
quid
subpositio: acceptio
prohis
4homo
t adiunctum,
ut 'homo
curri
cucurrit'
subponit
pro
presentibuss,
proquibusexigi
'homo
cur
ret'profuturis.
propreteritis,
4
estsuperius,
curri
Etnota,quodvisum
, cum'homo'
quodcumdicitur:homo
ubicumque
et 'homo'non significet
subponat
ponatursuumsignificatum
quam
magispresentes
velpretritos,
ideohicnonsubponit
solumpropresentibus.
futuros
Sedtarnen
hocest
actorquod significatur
starepro presentibus,
verum.Et ita intelligit
idestpro illis
redditlocutionem
hic:
veram,et cumhoc nonexcluditquinstetproaliis.Similiter
etsimiliter
infuturo.
'homo
(cu)currit'
Deindedividit
accidentalem
dicensquodaccidentalium
subpositionem,
subpositionum
aliapersonalis.
alia simplex,
Et declarat
Et primoquidsitsimplex.Et dicit
membra.
estacceptiotermini
communis
subpositio
prore universali
quodsimplex
per
significata
estspecies'
vel 'animalestgenus',et sic de aliis.linde (notandum)*,
ipsum,ut 'homo
utmeliores
habetsimplicem
dicunt,
quodterminus
subpositionem
quandoscatprointentione
inanimaetinre
que estinanima.Namresnonhabetnisiduplexesse,scilicet
extra.Et quandostatpro essequodhabetin anima,tuncestsubpositio
ut
simplex,
'homo
estspecies'
stat
terminus
. Similiter
dicitur
re
ut
'homo
personalis
quando
pro extra,
subcurri.lindesi dicatur:'Sorestindividuum'
potestdiciquodibihabeatsimplicem
cumstetprointentione
queestinanima.Ettuarguis
positionem,
quodquandoaliqua
est quod illudquod continetur
sub uno
duo ex oppositodistinguuntur,
inpossibile
sub alio. Et subpositio
contineatur
communem
et
dividitur
et
sicillud
discretam,
per
subcommuni
nonpoterit
subdiscreta.
contineri
Sedsimplex
continetur
quodcontinetur
subdiscreta.
subcommuni
Dicendum
sustinendo
quiasubaccidentali.
Ergononcontinetur
est
si
'Sor
est
individuum'
ibi
est
Nam
dicatur:
dictum
,
quod
simplex
subpositio.
quod
et personalem,
itasubpositio
sicutaccidentalis
dividitur
discreta
per
simplicem
potest
ut 'Sorestindividuum'
ut 'Sorcurri
dividiin simplicem,
.
, et personalem,
communem
Etadargumenta
divisio
et
nonestdata
dicendum
discretam
quodprima
per
ex parterei,sedpotiusex partevocis.Et ideoquantum
ad illudpenesquoddividitur
subuno,noncontinetur
subalio.Etitaquiapenesresnondividunilludquodcontinetur
et personalem
tamcommuni
tur,potestistadivisopersimplicem
utriquecompetere
quamdiscrete.
1insuosignificato
other
MSS; significando
T
2solvit
T.
3presenti
T
huius
* Supplied
theother
from
MSS.
146
11:56:15 AM
aliaest
Deindedivid.it
onem,dicensquod simplicis
simplicem
subpositi
subpositionis
4
termini
communis
ut'/io/no
estspecies1
etsicdealiis;
estgenus',
, animal
positiinsubiecto,
aliaesttermini
communis
ut (omnis
homo
estanimai'
. Vult
affirmato,
positiinpredicato
4
'
actorquod animalhabeatibi simplicem
tamen
non
est
verum,
Quod
subpositionem.
ut statim
Aliaesttermini
communis
ut
videbitur.
dictionem
positi
post
exceptivam,
4omne
4
'
animal
hominem
estirrationale
'. (Ibi vultactorsimpliciter
preter
quod *hominem
'
habeatsimplicem
Et
istud
scilicet
le
hominem
membrum,
subpositionem.probat
quod
habeatsimplicem
Namnonsequitur:'omne
animalpreter
hominem
est
subpositionem.
irrationale
hunehominem'.
a simplici
Sedestibi procesus
ad
)x; ergoomneanimalpreter
sicuthic: lhomo
estspecies
; ergoaliquishomo'.
personalem,
4
breviter
animal
hominem
estirrationale
Dicendum
',
preter
quodcumdicitursic: omne
4
'
in
le hominem
nonhabetsimplicem
subpositionem
quianonstatprointentione
queest
4
actorisdicendum
anima.Et ad argumentum
quodverumestquodnonsequitur:omne
animal
hominem
estirrationale
hunc
hominem'
; ergo
, sednonesthuiuscausaquod
preter
preter
a simplici
adpersonalem,
a maiori
sedquiaproceditur
ad minoprocedatur
subpositioni
4
hominem'
hunc
sedcumdicitur4preter
rem,quiacumdicitur:preter
(nonrestringitur,
iam
minorem
habet
restrictam.
habet
hominem')2
subpositionem,
quia
Deindeprobat
communis
actorsecundum
scilicetquodterminus
membrum,
positusin
Namcumdiciturita: omnium
affirmato
habeatsimplicem
subpositionem.
predicato
estdisciplina'
estfalsanisiisteterminus
eadem
, dicitactorquodhecpropositio
oppositorum
4
'
non
haberet
est
|
disciplina
subpositionem,
disciplinas
simplicem
quia
aliquaparticularis
nammedicina
est(solum)saniet egri,et si(c) de aliis.
oppositorum,
23raque sit omnium
dicendum
cumdicitur
Itadicitactor.Sedtamen
eadem
estdisciplina'
: omnium
,
oppositorum
4omnis
ibi 'disciplina'
et
homo
animai
habetpersonalem
est
', ibi
subpositionem,
4animai
' habet
et nonsimplicem.
Et sic de consimilibus.
subpositionem
personalem
4
4omnis
'
homo
estanimai'
Namcumdicitur:
Probatio
, ibi animaihabeat
personalem.
quod
'
4omnis
' habet
4
estquodle 4homo
homo
estanimai
', planum
personalem.
Ergole animai
essetfalsa.Namhomononestanimai
oportet
prout
quodhabeat,quiaaliterpropositio
estgenus,
reextra.Quarehabebit
sedproutestresextra.Etsicsubponet
personalem
pro
' cumdicimushic: 4omnis
' vel in
homo
estanimai
Item.Si le 4animai
subpositionem.
consimilibus
haberet
simplicem
subpositionem,
sequeretur
quodin omnibonosilloessetfallacia
ex variatione
medii.Quodest
accidentis
primefigure
gismoinprimomodo4
' ibile 4animai
' habet
animal
estsubstantia
etsi in
Namdicendoomne
falsum.
personalem
4omnis
' haberet
variatio
in
homo
est
animai
esset
minori
dicendo
predicato
simplicem,
mediiet fallacia
Et hoc estfalsum.
estquodterminus
accidentis.
Quaremanifestum
communis
affirmato
habetpersonalem
et nonsimsubpositionem
positusin predicato
plicem.
in convertente
habetterminus
et in conversa.Et
Preterea.Eandemsuppositionem
inparticularem,
in libroPriorm,
universalis
affirmativa
convertitur
utvultAristotiles
animai
est
homo'
ut 1omnis
homo
estanimai;
Sed
manifestum
estquodinista
.
ergoquoddam
' habet
hocquodest4animai
personalem
subpositionem.
particulari
Ergoprimahabebat
communis
in ilio predicato
affirmato.
(Et hoc est verumquod terminus
personalem
'
4
non
in
habet
affirmato)*
subpositionem
simplicem
positus predicato
simplicem
accipiendo
t prointentione
proutterminus
subponi
queestinanima.
1Supplied
from
theother
MSS.
2Supplied
from
theother
MSS.
3Discreta
T.
4 Supplied
theother
from
MSS.
147
11:56:15 AM
11:56:15 AM
4humanitas
' autemnon.Hoc autemnonesset
(ni)siplussignificaretur
(nosubpositis,
4hominis
'
4humanita . Sednon
nisihabens
humanitatem.
mine)
(ti)s'
plus
quam
significatur
4
'
hominis
ethabens
quiditatem.
quiditas
significatur
Ergonomine
' et *humanitas
4Homo
' sunt
etabstractum.
Preterea.
sicutconcretum
Quodpatet.Namin
substantie
concretum
abstractum
vero
de
(non).Et sicse
subpositis
predicatur,
genere4
4humanitas
'
' non.Etita
et 4humanitas
de subpositis,
4/iomo'
habenthomo'
quod
predicatur
' estconcretum.
4homo
abstractum.
Sedconcretum
Quarepatetquod
plusquam
significai
'
4hominis
et habensquiditatem.
nomine
significatur
quiditas
Diffinitum
In oppositum
et diffinitio
idemsignificant.
Sedpartesdiffinitionis
arguitur.
ut diciturSextoMethaphysice.
Nuncautemhabensquiditatem
nonest
suntforme,
4hominis
' non
nomine
forma
videtur
sed
forme,
Quare
quod
subpositum.
nequepars
nomineestunumperse:
habensquiditatem.
Preterea.Quod significatur
significetur
nonfaceret
unumvere.Sed ex subposito
aliterex partibus
et quiditate
diffinitionibus
est extraintellectum
nonfitunumperse. Namsubpositum
quiditatis.
Ergovidetur
4/i
omo'
non
habens
quiditatem.
quod
significet
' et 4
sed aliteret
nomine4hominis
Dicuntquidamquodidemsignificatur
humanitatis'
4
'
est
in
nomine
hominis
sed nomine
aliter,quia
subpositis,
quiditasprout
significatur
4humanitatis'
esseverum,quiaqui
cumintentione
ad subposita.
Sed hoc nonvidetur
Similiter
aliterquamsitinre,falsum
modoopposito
intelligit.
significans
quam
intelligit
nonhabeat
essenisiinsubpositis,
falsum
Ideocumhumanitas
nature,
competat
significai.
nisifalsomodo.Et tamennonest
torumsignifican
nonpotestcumprecisione
subposi
falsomodosignificetur,
humanitas
dicendo4/iec
dicerequod humanitas
; (ergo)etc.'
'
4
nonnisi
in suppositis,
humanitatem
non
Undesi diceretur
quod humanitas
significai
verum
esse
in
tunc
esset.
non
tamen
modum
Sed
dari
subpositis,
posset
per
qui' repugnet
de subiecto
nonpredicatur.
causaquare4humanitas
Quarepatetquodnonbenedicerent
' idem
4homo
' et 4humanits
sedaliteret aliter.
significant
quod
' solum
'
sed 4homo
Et ideo dicendumquod 4humanitas
quiditatem
significai,
plus
4habens
inseparatis
humanitatem
Adcuiusevidentiam
intelligendum
quod
quam
significai
4
' et 4
a materia
nondiffer
. Nam(ad)omne
quiditatem*
quodquidest' idest'habens
quiditas
illuci
adquodpertinet
Etideo
pertinet
quodquidest,quiaineisnonestmateria.
quiditas,
a
materia
in
est
dicitPhilosophus
Septimo
quod separatis
unumquodqueillud
Methaphysice
de abstracto
ut
est per essentiam
suam.Undein illisconcretum
predicatur,
quod
4intellectus
autemmateriam
differt
etquodquidest
estintellectualitas'
. Inhabentibus
quiditas
Namadaliquidpertinet
diversitatem
materie
adformam.
propter
quodquidestadquod
etde subposito
nonpertinet
Namquodquidestpertinet
ad subpositum
prediquiditas.
autem
non.Etsicpatet(quod)quodquidestincludit
Preterea.
catur,
subpositum.
quiditas
estabstractum.
Homoestconcretum
humanitas
substantie,
Ergocumconcretum
significet
manifestum
estquod
et hocnonestnisihabens
quiditatem,
plusquamsuumabstractum
4/omo'
nonsignificai
solumquiditatem
sedhabens
quiditatem.
cumdicitquodidemsignificai
Hiisvisisdicendum
nomen
Adprimum,
ad argumenta.
nonsignificet
nisihabens
verum
est.(Cum)arguis
quoddiffinitio
quoddiffinitio,
quididicoquodymo.Et(cum)tuprobasquodnon,quiadicitur
tatem,
Septimo
Mathephysice
suntforme,
idest
dicendum
quodintelligit
quodsuntforme,
quodpartesdiffinitionis
habent
modum
datesse,itapartes
diffinitionis,
forme,
quesuntgenuset
quiasicutforma
dantessesuisinferioribus.
differentia,
fitunum
ethabente
sicut
Adaliuddicendum
quiditatem1
peressentiam
quodex quiditate
1exhumanitate
etquiditate
T.
149
11:56:15 AM
nonhabetaliquidinactupreter
exmateria
Namhabens
etforma.
quiditatem
quiditatem.
nonsitde intellectu
ex hocnonarguitur
Etlicethabenshumanitatem
quiditatis,
quin
'
*
extraintellectum
fiatunumperessentiam
es illis.Na, rationale
'animalis*
est,tamen
uthomo.
exanimali
fitunumperesse(ntiam),
etrationali
'homo
istius
estspecies
*)
(De virtute
propositions
estspecies*
istiuspropositionis
. Etvidetur
de virtute
: 'homo
Queritur
quodsitfalsa,nam
nonpredicatur.
de composito
Sedspeciesestquidsimplex,
homoverocomsimplex
estspecies*
siveseparatum
. Item.Abstractum
nonpotest
: 'homo
positum.
Ergohecestfalsa
Sed
est
ab
vereaffirmative
de separato
homine,
predicari. species separatum
quiaestin
estspecies*
.
homoauteminre extra.Quarepatetquodhecestfalsa:'homo
anima,
Sedcontra.Probatio
et diffinitum.
diffinitio,
predicatur
quodsitvera.De quocumque
1 depluribus
numero
Seddiffinitio
, predicatur
differentibus
que est: quodpredicatur
speciei1
de pluribus
23va de homine,
differentibus
nam| homopotest
numero.
predicari
Ergospecies
de pluribus
differentibus
numero,(quia) de homine.Quareilia est
potestpredicari
estspecies*
.
vera:lhomo
nosterestvirtus
dicendum
Adhancquestionem
quodintellectus
passiva.Ideooportet
ad intelligendum.
moveatur
Nuncautemressuntque se
quodab aliquoextrnseco
faciunt
actu
redditur
per sui speciem.Et sic per speciesrerumintellectus
intelligi
non
sunt
in
Nam
res
intellecte
Et
est
sed
rerum.
hoc
anima,
species
quod
intelligens.
TertioDe animaquodlapisnonestin animasedspecieslapidis.Et
dicitPhilosophus
Patetquodresnonsitinanima.Namsicutdicit(Philosophus)
Tertio
De anima
preterea.
ita
intellectus
ad
sensus
se
habet
ad
Nunc
sicut
autem
color
sensibile,
intelligibile.
quod
estinintellectu,
sedspecies
nonestinoculo,sedspeciescolors.Ergonecintelligibile
Ex hisiampatetquodspeciesse habetad intellectum
nonsecundum
quod
intelligibilis.
sedsicutintellectus
Et
redditur
intellectum
estproprie,
intelligens.hecspeciesvocatur
Namhecestfalsa:'resestsimilitudo
Ethecde renonpredicatur.
similitudo
sua*;
rerum.
de separato.
Et de iliamalequidemdicere
nonpredicatur
tur'homo
est
namseparatum
Alio
modo
est
similitudo
sua.
dicitur
non
homo
de
', quia
speciesquepredicatur
species
ineo quodquid.Etitaspeciesinre,utresipsaab intelnumero
differentibus
pluribus
humana
utintelligatur
Namcumsitinipsanatura
lectuconcipitur.
reperire
perspeciem
istam
cum
considerei
talemnaturam
in
est
anima
;
speciemet considerei
quesolet
que
illi
rei
materiam
sic
in
intellecte
rationem
tribuit
differentibus,
per
reperiri subpositis
speciei; etsicde aliissuomodo.Etsicpatetquodspeciesab animafactaestab ipsare.
estspecies*.
turdicendo'homo
Et ideode ipsapredica
(Et sic patetquodipsaestvera:
De anima
EthocestquoddicitAverois
'homo
estspecies*).
supraPrimm
quodintellectus
abanimatribuit
inrebus,et hocest:reiintellecte
intellectus
agensfacituniversalitatem
velgenus,et sicde aliis.Et intelligit
essespeciem
quodspeciesnonestquidsimplex,
etintentione.
Etideoderepotest
exresubiecta
suomodo,
predicari
ymoestagregatum
notaquodsicutnatura
de subiecto.Ulterius
rei que estin
sicutaccidensconcretum
nonintelligendo
>icessespeciem
uthomoestin intellectu
particularia,
particularibus,
non
tamen
secundum
in
est
in
est
(r)ei
particularibus,
quod
particularibus.
competit que
et quomodoverificata*.
estspecies*
Etitapatetquodistaestvera:'homo
Adprimum.
de
Cumdicitur:"simplex
Adiliaque probant
quodsitfalsa,dicendum.
linde
visum
est
concedo,
est
similitudo
non
quodsp'ecies
prout
composito predicatur",
Sed proutpredicatur
rei que estin anima,nonpredicatur.
est,ut
quidcompositum
1subponitur
T
predicari
150
11:56:15 AM
Adaliudsimiliter
visumestiam.Et resextra;subiecta
tarnen
intentioni.
patetsolutio
de separato,
estnon
quiailla similitudo
que separata
quod nonpredicatur
separatum
sedrespredicatur
utpatuit.Etresistanonestseparata.
predicatur,
Ethecsufficiant.
TERTIA
LECTIO
unummembrum
actordeclaravit
subConfusasubpositioetc. Superius
personalis
Hic
alio
idest
scilicet
de
determinata
de
membro,
tionis,
prosequitur
posi
subpositione.
de confusa.
Et habetduas.PrimodifHnit,
secundodividit.Secunda:Item.Confusarum.
alterum
Hec secundain duas.Primodividitet declaratmembra.
Secundoreprobat
Prima
induas.Primo
facit
membrum
Secunda
: Sedergo
credo.
dictum
divisionis.
est.
quod
contrarietatem
dubiumsivesolvitquamdam
Secundoremovet
que videtursequiex
confusam
sub. Primain duas.Primodividit
dictis.Secunda:Sednevideatur
opposition
membra
inter
innuendo
aliam
di
Secundo
visionem
differentiam
positionem.
assignat
'homo
isteterminus
*.Hecsitdivisio1.
confuse
Secunda:Unde
subpositionis.
Et dicitquodconfusa
In primapartediffnit
confusam
tionem.
est
subpositio
subposi
Et
mediante
universali.
termini
communis
acceptio
propluribus '
signo
glosapropluribus
*: ibi
ut omnis
homo
estanimai
'homo*
subtermino,
statpro
contentis
idestproomnibus
iliosigno'omnis*.
mediante
quolibet
subposito
Etdicitquodconfusarum
aliaestconfusa
confusam
dividit
subpositionem.
Consequenter
1omnis*
et
modus
nam
est
etmodus,
est
idest
necessitate
vel
modi
,
(idem
signum
signum
signi
necessitate
rei. Et declaratmembra.
(Ut cum
; alia est confusa
[non]
determinatio)
'homo*
necessitate
huiussigni1omnis*
isteterminus
homo
estanimai1)2
dicitur:'omnis
Similiter
cumunicuique
confundi
tur,pro quolibetsuo supposito.
tur,idestdistribui
'animai
* confunditur
itas, necessitate
rei iste terminus
hominisua insitanimai
pro
cumunicuique
'homo*.
homini
suainsit
totanimalibus
(Similiter
proquothominibus
rei iste terminus'est* confunditur
essentia,necessitate
pro tot essentiispro
'homo*
membra.Consequenter
>3. Et sic declaravit
ipse assignat
quot hominibus
confuse
aliamdivisionem
innuendo
Et dicit
intermembra
differentiam
subpositionis.
'homo
* dicitur
'
isteterminus
confuse
et
homo
estanimai*
subponere
quodhic: omnis
tenetur
confuse
et distributive
mobiliter
et distributive,
homine,
quia ' pro quolibet
ut omnis
homo
sed mobiliter
; ergoSor; ergo
pro tantoquia licetfaceredescensum,
'animal*
teneridistributive
et confuse,
Plato
Dicituristeterminus
, etsicde singulis*.
bene
immo
inmobiliter
non
stat
sed
mobiliter,
quia
quia nonlicet
pro subpositis,
homo
estanimai*;
fieridescensum
hocanimai*.
subeo. Namnonsequitur:'omnis
ergo
sicuthic: 'homo
ad personalem,
estdignssima
creaturaa simplici
23vbI Sedestibiprocessus
rum
est
Sed
'rosa
rosa*.
homo*,
vel:
;
; ergoaliquis
pulcherrima
florumergoaliqua
protanto
a partesubiecti,
sedin illa: 'omnis
differunt
homo
est
suppositio
quiainistisestsimplex
hieactorunamdivisionem
a partepredicati.
animai*
Et itainnuit
quamposteadestruet
aliamobilis.
aliaestconfusa
inmobilis,
subpositionum
quodconfusarum
scilicet
homo
est
actordicithicquodsuperius
Sedvidetis
dixerat,
quodhic: 'omnis
quod
*habet
*'animal
cuiusoppositum
estprobatum
animal
subpositionem,
superius
simplicem
estdignssima
et est verum.Similiter
hic actorinnuitquod hic: ' homo
creaturarum*
,
1TheMSSBordeaux
ad
lectionis
1070have:Hecestdivisio
999,Vat.Lat.3022,andMadrid
usque
Sedegocredo.
lectionostra.
illampartem:
Etibiterminetur
1077has:Hecestdivisio
Avignon
lectionis.
2Supplied
theother
from
MSS.
3Supplied
from
theother
MSS.
l51
11:56:15 AM
'/}
Et hoc similitei
omo'habetsimplicem
estfalsum.
Si verum
estillud
subpositionem.
scilicet
terminus
est
habeat1
dictum,
quod
simplicem
quod superius
subpositionem
creaturarum
quandostatpro esse quod est in anima.Namhie: 'homoestdignssima
sedproessequodhabetinreextra.Ethoc
'homo1
nonstatproessequodhabetinanima,
humane
Periarmenias,
patetperexpositorem
supralibrum
quidicitquodnature
accepte
nonproessequodhabetinanima,sedinre
ab intellectu
competit
predicatum
aliquod
4
'
creaturarum
illudpredicatum
nature
extra,sicuthic: homo
(est)dignssima
competit
humane
ab
intellectu
tantum2
esse
apprehense
pro
quodhabetin re extra.Quare
patet
sedpersonalem.
Nampossumus
dicere: 4homo
est
simplicem
quodnonhabet
suppositionem
Namsensusistiuspropositionis
estquod non
creaturarum;
ergoaliquishomo'.
dignssima
est aliquishomoquinsitnobilior
aliiscreaturis
NamdicitAristotiles
omnibus.
Tertio
si
est
melior
et
homo
homo
est
Topicorum
optimoequo, simplicit^
quod optimus
meliorequo,quia dicitibidemquodin unoquoque(genere)estreperire
unamperSed perfectio
est nobiliorin hominequamin aliiscreaturis,
fectionem.
quia habet
Et ideohomoestnobilior
animamintellectivam.
omnibus
aliiscreaturis.
Et sic patet
hic personalem
Similiter
hic: 4rosaestpulcherrima
quod 'homo'habet
suppositionem.
' habet
4rosa
4
Et
personalem
suppositionem.sequiturrosaestpulcherrima
orum'<quod
'. Namsensusestquodnonestaliquarosaquinsit pulcrior
; ergoaliquarosa
orum)*
'
aliisfloribus,
et statibi 4rosa
proessequodhabetin re extraet nonin anima.Et sic
etnonsimplicem.
habetpersonalem
suppositionem
actor
removet
dubium
seu quandamcontrari
etatem incidentem
ex
Consequenter
4animaV
Nam
dixit
modo
actor
cum
homo
lomnis
est
animai
le
dicitur:
',
predictis.
quod
habetsimplicem
Et superius
in principio
lectionis
dixitquodhabebat
subpositionem.
Et isteduesuntopposite
et nonpossunt
confusam.
starein eodem.Namconfusa
sub
et
et
continetur
sunt
duo
videtur
sint
personali
personalis simplex opposite.
quod
' si le 4Ergo
' habet
ineodemcumdicitur:4omnis
homo
estanimai
animai
et
opposita
simplicem
4
confusam.
Ad hoc ipsesolvit.Et dicitquodle animal1
consideran.
potestdupliciter
Unomodosecundum
incommuni.
Etsicsimplicem
habet.
quodstatpronatura
generis
Aliomodosecundum
iammultiplicatur
etsichabetconquodistanatura
persubposita,
fusam
etnonmobilem
Undedicitactorquodconfusa
bene
etinmobilis
sedinmobilem.
stare
secundum
idest
cum
secundum
diversos
Sed
diversa,
potest
simplici
respectus.
confusa
mobilis
starecumsimplici
necsecundum
idemnecsecundum
(non)potest
diversa,
nec diversis
idestnec unorespectu
Et itasolvitactor.Tarnen
secundum
respectibus.
' non habet
iam videtisquod le 4animal
veritatem
subpositionem,
simplicem
ymo
et nonconfusam,
ut diceturinferius
ab actore,ymohabetbenedeterpersonalem,
minatam.
>
<Questiones
Circahanclectionem
de
lectione,quiaactordixitquod non
potestqueri precedenti
4animal
est
:
animal
est
Plato
aliis
homo
et
sic
animal
estomnis
de
Sor,
; ergo
's, sedest
sequitur
a pluribus
Etideopossunt
determinatis
adunamdeterminatam.
processus
subpositionibus
hicduoqueri.Primm,
utrum
a pluribus
ad unamdeterminatam
determinatis
processus
4animalestomnis
faciatfallaciam
homo'
dictionis.
virtute
de
Secundum
huius:
f
figure
actor.De primoqueretur
infallacia
dictionis.
Seddesecundo
quamnegat
queritur
figure
hic:
1habebat
2tarnen
3similiter
T.
T.
MSS.
4 Supplied
from
theother
MSS.
5omnis
homo
estanimal
T.
1S2
11:56:15 AM
'
estomnis
homo
Utrum
(hec)sitvera:'animal
Etprimo
libroPeriarmenias.
Quidicitquodnulla
quodsitfalsa1,
arguitur
perAristotilem
estiliain qua universale
: nullaesty
idest
universaliter
; et glosatur
predicatur
sumptum
homo'
estomnis
falsa.Sedhicestinpredicto,
. Quarevidetur
essefalsa.
dicendo:1animal
'
' nullum
animal
estomnis
homo
homo
Preterea.
sic: 4animal
estomnis
animal
; ergo
;
Arguitur
nonestanimal'
Nonminor;
. Conclusio
estfalsaetinpossibilis.
Ergoaliquapremissarum.
in singulis,
quodpatetperinductionem
quiaasinusnonestomnishomoet homonon
homo'
estomnishomo.Quaremaiorestfalsa;scilicetista: 4animal
estomnis
. Preterea.
4
homo'
estomnis
etsi aliquodanimal
animal
estomnis
est
homo;
Sequituranimal
ergoaliquod
omnishomo,ergoSorvel Platoestomnishomo.Sedhoc estfalsum.
et prima,
Ergo
4
In oppositum
sic. Hec estvera:| 4omnis
homo'.
24rascilicethec: aimalestomnis
arguitur
4
termini
homo
estanimal'
non
, ergoest hec: animalestomnis
homo'namsignificatum
in subiectovel predicato.
mutatur
nequemodussignificandi
per hoc quod ponitur
Etsicvidetur
quodsitvera.
Adistamquestionem
estvera.Namsicutanimaicompetit
dicendum
quodsimpliciter
sic homopro quolibetsubposito
hominipro quolibetsubposito
hominis,
competit
animalipro (quibusdam
homo
suissubpositis)2.
Et ideo sicutistaestvera: 1omnis
est
4
' et
.
animai
dubitai
homo
dubitat
estomnis
de
alia,
de
linde
', itaet ista: animai
una,
qui
1
estPlato,et sicdealiis.
homo
estSor,ergoanimai
estomnis
; ergoanimai
sequitur:animai
estomnis
Ethocintelligas
homo'.
hec: 'animal
Quaresimpliciter3
primaestvera,scilicet
4omnis
'4
si
Nam
teneatur
manifeste
le
teneatur
distributive.
collective,
positoquod
essetfalsa.
Etprimoad primm.
Adargumenta
dicendum.
Quando
ipsamessefalsam
que probant
ilia
in
dicitPhilosophus
est
nulla
universale
universaliter
sumptum
quod
qua
predicatur,
estinplusquamsubiectum,
ut 4homo
dicendum
quandopredicatum
quodipseintelligit
animal'
nonsitinplus,beneestvera,lindeetiamistaestvera:
estomne
. Sedsipredicatum
' et sicde consimilibus.
4homo
homo
estomnis
nullum
Ad aliud.Cumarguispersillogismum
ex oppositis:uianimaiestomnis
homo;
animal
omnis
animai
non
estfalsa",concedo;"ergo
est
estanimai'
, (conclusio
homo;
ergo
et etiamconcedo;et tu dicis: "ergononminor,scilicetista:
aliqua
premissarum",
4nullum
animalestomnis
dicoquodymominorestfalsa,hecscilicet:4nullum
homo')*;
animalestomnis
dico quod tu non probas
homo'.Et tu probasper inductionem;
immoarguisab insufficienti.
nonestomnis
Namdebesinducere:4homo
sufficienter,
Et tuncestfalsa.Namvisumestquodhecestvera:4homo
Etsic
homo'.
estomnis
homo'.
4
estomnis
animal
homo'.
patetquodhecestfalsa:nullum
4animai
estomnis
homo
animai
est
Adaliudpatetsolutio.Cumdicis: sequitur
; ergo
aliquod
omnis
homo'
, concedo;et si: aliquodanimaiestomnishomo;ergoSorvelPlatoet sic
4
dealiis,certeverum
estsubdisiunctione
quodestvera: ergoSorvelPlatosubdisiunctione
4 Sor
estomnis
homo'
bene
sed
non
est
omnis
homo'
;
, (sedsubdisiunctione
sequitur:ergo
4 SorvelPlato
Et
est
vera:
et
sic
de
aliis
est
omnis
sic
,
homo')6.
sequitur:
ergo
patetquod
4animai
estomnis
homo'
.
1fallacia
T.
2rasura
inTsupplied
from
theother
MSS.
3similiter
T.
4animal
T
5Supplied
from
theother
MSS.
*Supplied
from
theother
MSS.
lS 3
11:56:15 AM
LECTIO
QUARTA
confuse
actorposuitunamdivisionem
Sed ego credo etc.Superius
Hic
subpositionis.
Et
tur
in
ad
alterum
illamdivisionem
membrum.
Primo
dividi
duas.
destruit
quantum
solvitad rationem
Secundo
rationes.
destruit
illudmembrum
perquamipsi
perquatuor
Primain quatuor
secundum
SeSecunda:Causaautem1.
rationes.
movebantur.
quatuor
Totum
Tertia:Item.
universale.
videtur.
cunda:Item.Hocidem
ilia.
Quarta:Item.
Comparatio
Primain duas.Primoenimdeclarat
minorem.
Secundoponitmaiorem.
Secunda:Sed
Hecestdivisiolectionis
intra.
natura
generis.
f
homo
sic procedit.Dixitsuperius
est
Ad (primam)
quodcumdicitur:omnis
partem
lanimaV
habetconfusam
animaV
inmobilem.
Mododestruit
, isteterminus
subpositionem
inpredicai positus
habeat
confusam
hocetdicitactorquod2noncreditquodterminus
nec
Et
rationes.
Prima
est
mobilem
inmobilem.
hoc
probat perquatuor
subpositionem
vel inmobiliter
nonestgenus.Sed cum
mobiliter
talis. Naturagenerismultiplicata
mobiliter
homo
estanimal
confundi
dicitur:'omnis
', ibipredicatur
genus.Ergononpotest
4animal
' non
velinmobiliter.
Etsicilleterminus
habetconfusam
mobilem
subpositionem
Inhacrati
scilicet
necinmobilem.
onesicprocedit
declarat
hanc
minorem,
quodprimo
'
homo
omnequodde
estanimaV
predicatur
quod: omnis
genus.Nam,utdicitPorphirius,
' non
homo
autequale.Sedhic: 4omnis
estanimal
aliopredicatur,
autestmaiusautminus
predicatur
Ergoessentiale.
Ergogenusvel
equale.Ergomaius.Sed nonaccidentale.
ibi differentia.
differentia.
Sednonpredicatur
Ergogenus.Sedposteaponitmaiorem,
etc. Consequenter
probatactorpersecundam
generis
que*
quandodicit:Sed*natura
formabitis
non differ
a primanisiquiaalio modoprobatminorem,
lindesimiliter
velinmobiliter
nonestgenus
rationem
mobiliter
: natura
; sedomnis
multiplicata
generis
mobiliter
vel
homoest animal;ibi predicatur
genus;ergononpotestmultiplican6;
alio modoquamprius,scilicetquodhic
in littera
Et minorem
inmobiliter.
declarat
in PrimoTopicorum,
omnequodde alio
predicatur
genus.Quia,ut vultAristotiles
autnonconversim.
Si conversim,
autestdiffinitio,
autpredicatur
conversim,
predicatur
autcaditindiffinitione,
autnon.Sinon,
autproprium.
Sinonconversimi,
sicestaccidens.
' ibinon
homo
estanimal
differenveldifferentia.
Sed1omnis
Sisic,autestgenus
predicatur
' non
Etvidequodverum
estquodibi*animai
estdeclarata.
tia.Ergogenus.Etsicminor
ut
nec
mobilem
nec
actor
habetconfusam
dicet
inmobilem,
inferius,
quia,
subpositionem
a partesubiecti
estnecessitate
etbeneomnisconfusa
positum
subpositio
signi.Etsignum
a partepredicati.
Nonenimpotest
nonpotestdistribuere
terminm
(positum)
attingere
Namsignum
bene
de signointelligas
afirmativo.
| universale
predicatum;
negativum
24.ri)
cum
actor
natura
distribuii
virtute
Sed
dicit
quod
predicatum
generis
negationis.
nonestgenus,si ipseintelligat
de natura
mobiliter
velinmobiliter
multiplicata
generis
estquod(non)multiplicatur
sicverum
persubposita.
proutestintentio
queestinanima,
benemultiplicatur
ut
animai
est
Sed natura
res,
,
persubposita,
quiain
prout
generis
tishabetesse.
subposi
4
homo
estanimaV
, ibiisteterminus
quod omnis
probat
peraliamrationem
Consequenter
1Theother
terminatur.
MSS.add:ubilectio
2quodactorT
3questione
T
*siT
5quodT
6predicari
T
7estproprium
T
lS4-
11:56:15 AM
' nonhabeatconfusam
'animal
Totumin quantitate
et
mobiliter
nequeinmobiliter.
Et esttotumin quantitate)1
totumuniversale
<exopposita
duplex,ut
distinguuntur.
etperfectum,
utquando
inquantitate
totum
dicitactor.Estenimquoddam
completum
ut quandoconfunditur
interminus
confunditur
Est aliudincompletum,
mobiliter.
estoppositum
totiuniversale,
ut
Et sivesitcompletum
mobiliter.
siveincompletum,
homo
estanimal'
vultactor.Etduoopposita
nonpossunt
stareineodem.Sedhic: 'omnis
,
Et ita
animalesttotumuniversale,
cumsitgenus.Et sic nonesttotumin quantitate.
nonconfunditur
mobiliter
nec inmobiliter,
confundere
tur,totumin
quiasi mobiliter
inquantitate
essettotum
esset.Si veroinmobiliter,
incompletum.
quantitate
perfectum
istorum
Sednullum
potestesse.Ergo2etc.
et
Sed in hoc quoddicitactorquodest quoddamtotumin quantitate
incompletum
estetcompletum,
nonbenedicit.Namomnetotuminquantitate
perfectum
inperfectum,
esttotumuniversale
idestterminus
universaliter,
(sumptum)
quiatotumin quantitate
libro
Etitaestibidicide omni.Sed,utdicitAristotiles
communis
cumsignouniversali.
de quo nondicatur
dicide omniestquandonichilestsumeresubsubiecto
Priorm,
sitperfectum
et completum.
predicatum.
quodomnetotuminquantitate
Ergooportet
omnesiste
mobiliter
distribuit.
Etsemper
Unde
universale
distribuit,
quidquid
signum
' et 1omnis
1omnis
homo
inmari*.
timet
mulier
timet
inpartu
suntfalsede virtute
locutionis:
et perfectum
est.
Etsicpatetquodomnetotum
inquantitate
completum
'
'
rationem
ad probandum
quodle animalnonhabetconConsequenter
ponitquartam3
illa secundum
Et dicitquod comparado
fusammobiliter
(quam)
nequeinmobiliter.
estabillasecundum
inferiora
diversa
reducitur
ad
adsuperius
reducuntur
quamsuperius*
nonpoterunt
simulesseineodem.Sed
Etitacumsintdiverse
inferioras.
comparationes,
homo
in hac: 4omnis
estanimai''animaistatibi in comparatione
prima,scilicetprout
in
in communi.
reducuntur
in superius,
namstatpronatura
inferiora6
Ergononstabit
in
scilicet
reducitur
idest
secunda
inferiora, multiplicatur
proutsuperius
comparatione,
'animal'in hac: 'omnis
isteterminus
perea. Etsie patetquodnonpoterit
multiplican
necinmobiliter.
mobiliter
homo
confusam
estanimal'.Quarenonhabebit
subpositionem
' nonconfundiDicitactoretverum
dicit:quod4animal
concedimus.
<Etistaargumenta
sententia
turmobiliter
lectionis.
necinmobiliter)?.
Etinhocterminatur
(Questiones)
terminus
)
( Utrum
possit
subponere
provoce
'
estvox'.Arguitur
utrumterminus
Queritur
provoce,dicendohomo
possitsubponere
in
Dicit
enim
albumestnomen
Elenchis.
intentionem
Aristotilis
quodsic,per
quod
'
etreset dicitquodnomenestvox.Etita*album
Dicit
potestsumi
provoce.Preterea.
'
et curri
libroPeriarmenias
estnomen
estverbum.Etverbum
Philosophus
quod cursus
est vox. Ergoetc. In oppositum
ad
Quandocumque
aliquidest indifferens
arguitur.
ilio
est
tantum
tenetur
ad
coartatum
alterum
cohartatum.
ad
pro
aliquaplura,ipsum
quod
ad quodeumque
indifferens
anteinpositionem
Ergovox quandosumitur
significatum
1Supplied
theother
from
MSS.
2genus
T
3quandam
T
4 inferius
T
5superiora
T
6superiora
T
7 Supplied
from
theother
MSS.
*ss
11:56:15 AM
ad significatimi
solumtenebitur
tandum
<vel>ad seipsam,
ipsacoartata
prore
represen
teneri
estvox'
voce.Quareestfalsa:' homo
Etideononpoterit
. Etsicde
pro
significata.
' indifferens
sitadrationale
etirrationale,
Maiormanifesta
similibus.
est.Namcum'animal
ad
iam
removetur
ibi
differentia
'rationale'
Minor
contrahitur
,
(ir)rationale.
per
quando
estdifferens
ut accipiatur
ad significandum
patetde se quodvox (anteinpositionem)
provocevelprosignificato.
Ergoetc.
locutionis
nonpotestsubdicendum
Ad hancquestionem
(terminus
quodde virtute
Kecestfalsa4homo
estvox
'. Adhocdeclaranlocutionis)1
ponere
provoce,ymodevirtute
ad signidumaccipioduaspositiones2.
Quarum
primaestquodvoxex quoestinposita
suum
Secunda
estquodquanficandum
subponit significatum.
positio
ponatur
ubicumque
si rpugnt
ei quodperterminm
attribuitur
do aliquodpredicatum
subiecto,
signifi'
'homo
estvox
estfalsa.Tuncergodicendum
catur,propositio
perprimam
positionem
4
'
estvox.Sedpersecundam
sensus
est: ressignificata
nominehominis
positionem,
quando
est
falsa.
subiecto,
(Sic
predicatum
ergopatetperquamviamistapropositio
rpugnt
attributa
estvociactualiter
et representat
estfalsa.Namex quo ratiosignificandi
suum
exhoctollitur
provoce,quiaperrationem
acceptio
representat
significandi
significatum,
nonestvox. Et forte
scilicetresipsa.Namressignificata
aliquidcui Vox'rpugnt,
contrahoc. Namposterior
acceptionondebettollere3
priorem.Ergo
aliquisargueret
voxpossetaccipiproseipsa,posterior
cumanteinpositionem
idestprosigacceptio,
adhuc
Dicendum
immo
non
aufert
voce.
nificato,
possit
accipipro
primam
quin
quod
potest
'homo
' sitindifferens
Ut
Cum
cumposterior
hic.
tollere
patet
prime.
priorem,
repugnet
ad nigrum.
sitalbus,ipsofactoalbononestindifferens
| etalbum*
24vaad nigrum
antequam
inhomine
utpossetaccipiproalbovelpronigroquamquodesset
Etpriorfuitacceptio
aufert
istaacceptioposterior
cumsitei opposita.
actualiter
albus.Et tarnen
primam,
Namcontinuum
ad divisionem
in
Similiter
hoc patetin continuo.
(est) in potentia
utinforma
turforma
carnis.Etperistamposteriorem
Etperposterius
infinitum.
acceplicetinquantum
continuum
sit divisibile
in
tionemtollitur
prior.Namcontinuum
forma
nonestpossibiledividiin infinitum.
tarnen
carnis,
infinitum,
proutinformatur
NamdicitPhilosophus
libroPhisicorum
carnem.
quodestdareminimam
Ergosimiliter
sitindifferens
vel
inproposito.
Cumvoxanteinpositionem
ad representandum
seipsam
ab inponente
rem
estratiosignificandi
ad significandum
aliudextrase, cumei tributa
nonsitvox,exhocestquodprima
actualiter
voci,cumressignificata
proqua rpugnt
'
non
stare
scilicet
potest
provoce.Sic eritistafalsa6:homo
acceptiopotesttollis,
quod
estvox'.
'
estvox'
Sedaliquisforte
diceret
, quiavoxnonsolumse habetin
quodhecestvera homo
ex voceet
extra
sed
nominaiaggregatum
rationesignidesignantis
terminm,
aliquid
Nam
attribuitur
altera
Et
ita
est
vera
accidens.
pro
parte
per
aggregato
significatione.
SicutpatetperAristotilem
locutioveraperaccidens.
Et itaredditur
Quinto
aggregati.
'
sanatur
esseveras
: 'homo
et
talespropositiones
Coraxsanatur,
Phisicorum
ponentem
quia
*
' essetvera acci'homo
estvox
videquiaoculus.Etitadiceret
aliquisquodista: homo
per
estanimai'
dens.Sedhocnonpoteststare,quiatunchecessetfalsa:'homo
, si aggregatum
ex
voce
et attrialio
et
ex voceet significatione
de
predicaretur
aggregato
significato
1Supplied
from
theother
MSS.
2propositiones
MSS.
3intelligere
T
4nigrum
T
5copulari
T
6fallacia
T
1^6
11:56:15 AM
illisubiecto
cumproalteraparteaggregati
bueretur
subiecto,
predicatum
repugnarei
nonesthecvox'animal
'. Etsic essetfalsahec:
scilicetprovoce.Namhecvox'homo'
4homo
estanimai.Et si aliquisdicatquidimmoveraperaccidens,quia predicatum
Namsi hoc
rationepartisverificatur
hoc nonpotesthabereveritatem.
de aggregato,
albusesthomo
. Ethocestfalsum.
essetverum,
hecpropositio
vera: 'homo
redderetur
niger'
' de virtute
ut visumest. Et
hec estfalsa'homo
estvox
locutionis,
Quarepatetquod
'
virtute
locutionis
nomen
terhomo
'homo
est
de
ut
est
et
dissillabum'
,
consimiles,
quia
etnonprovocenecpromodosignificando
solumsubponit
minus
proilioquodsignificat
'
"4
et 4curri
est
Adargumenta
dicendum.
QuodAristotiles
ponitistas: albumestnomen,
de
locutionis
sunt
sed
omnes
iste
de
virtute
verbum
dicendum
false,
",
possibilitate
quod
verifican
etc.
possunt
LECTIO
QUINTA
rationes
divisionem
actordestruxit
Causa autemetc. Superius
quamdam
perquatuor
in
Hic removet
causamperquamipsimovebantur
datamab antiquis.
quod terminus
Et ostendit
inmobilem.
quodnon
subpositionem
positushabebatconfusam
predicato
istam
divisionem
Etsiedestruxit
haberemobilem
quamlatenpostest
nequeinmobilem.
Inhacparte
vultremoaliainmobilis.
terposuerat,
scilicetquodaliaestconfusa
mobilis,
in predicato
habereconfusam
terminm
verecausamperquamipsidicebant
positum
illamdivisionem.
et ponebant
subpositionem
Et petestdividiin partestres.Primorepetitcausameorumper quammovebantur.
divisionis
cuiusdam
Tertioex ipsa infertdestruetionem
Secundocausamdestruit.
Et
hoc
Secunda
in
enim
hoc.
Tertia:
dicemus.
Dicimus
Secunda:
(quod)
propter
precedentis.
causam
in duas.Primoadducitquoddamsimileper quod destruit
istarum
dividitur
inproposito.
Secunda:Similiter
eorum.Secundoapplicaiilludsimilead propositum.
*animal1
adistum
terminm
. Secundo
induas.Primoenimdestruit
Hecsecunda
quantum
'
'
'
est
Similiter
hoc
verbum
.
es
verbum
l.
Secunda:
hoc
ad
quantum
Seilladivisionem.
in tres2.Primodestruit
dividitur
hocdestruimus
Et illaparsPropter
Tertioinfert
corrolarium.
Secundo:Quiahumanitas.
cundoprobat
subpositum.
quoddam
Hecestdivisio.
Tertia:Etpropter
hocsignum
sivemodus.
causamprimoperquamdicebant
Ad primam
sic
quodterRepetit
partem procedit.
ut destruat
causam.Et
minusin predicato
subpositionem,
positushaberetconfusam
illam
Et repetit
facilisestad solvendum.
dicitquodcausaperquamipsimovebantur
insit
sua
animalitas
et
homini
causam
cum
: ipsi dicebant
essentia,
unicuique
quod'
'
'homo
hominibus
necessario
tenebitur
hocnomen'animai
proquot
prototanimalibus
'
'
4
'
homo
. Etistadicebant
etsimiliter
hocverbumestprototessentiis
proquothominibus
' homo
'
*animal'
et
iste
terminus
causam
iste
terminus
istam
habe<re)nt
propter
quia
istamcausam.Et
Et statimintendit
destruere
confusam
inmobilem
subpositionem.
Et
nullaest apparentia.
adducitquoddamsimile.Et dicit:quod in hoc argumento
'omnis
vb
homo
est
ut
cum
dicimus
in
hoc
albus',
24 intellige:
quodsequitur:
ar|gumento
'omnis
necesseestquod
essequinsitanimal,
homo
sithominem
estniger'
t cuminpossibile
essedicerequodilla
et tamenfatuum
totanimalitates
quothumanitates,
intelligantur
.
animalitatum
sit ibi ex parteistiuspredicati
multitudo
quod est 'albus'vel 'niger'
ex
constituitur
Immodicitactorquod 'homo',logiceloquendoet nonnaturaliter,
' et 'rationali'.
hominis
inse includit
Admultiplicationem
'animai'.
animali
Etsic'homo'
1quantum
T
adistum
terminm
homo
2duasT
157
11:56:15 AM
cumdicitur:*omnis
homo
estalbus*
. Etillamultitudo
animalitatis,
multiplicado1
sequitur
sedquia'homo'
inse includit
nonestibiexpartepredicati,
animalitatum
'animal'.
Et dicitquodsimiliter
estin proposito.
Cumdicimus
Modoapplicatad propositum.
'
'
'omnis
et confunditur,
homo
et ad multitudinem
estanimai
', hic homomultiplicatur
nonestab istopredicato
animalitatum.
Sedillamultitudo
multitudo
hominis
sequitur
' sed ab ilio animali
'
'
in homine.lindeibi 'animai
quod
intelligitur
quod est animai
4animaV
in
Et
illud
non
et
subiecto.
quodpredicatur multiplicatur
predicatur
intelligitur
in homine.Ut patethic: 'omne
animairationale
mortale
est
sed illudquodintelligitur
' etilludnon
'animai
' hic
estin
sedilludquodpositum
animai
;
multiplicatur,
predicatur
Similiter
dicitipse de hoc verbo'est'quodnonconfunditur
subiectomultiplicatur.
Namverumest quod ad multitudinem
nec inmobiliter.
hominis
mobiliter
sequitur
scilicet
essentiarum.
Sed hoc dixitactor:habebatde se ipsumsubiectum,
multitudo
existeret
inoratione.
'homo'
, antequam
illa divisioque dicebatquodalia eratconfusa
alia
Sic igiturestdestructa
mobilitei,
Nam
visum
est
cum
homo
nulla
est
inmobilis.
'omnis
est
dicitur:
inmobiliter,
quod
quia
utipsiponebant,
necmobilem
animai
confusam,
', le 'animai'necle 'est'nonhabebant
actorquamdam
Etpropter
etdicit
hocdestruit
divisionem
necinmobilem.
precedentem
etqueprecedebat
aliainmobilis,
illarum
hanc.Dicendum
: aliamobilis,
hanc,scilicet
quod
necessitate
rei. Destruit
signivel modi,et quedamnecessitate
quedamest confusa
rei immoomnisconfusa
necessitate
estnecessitate
modoistamquodnullaestconfusa
'
'
animal
rationale
mortale
est
omne
ibi
Sicut
hic
dicit
animal', le animalin
actor,
signi.
homo
estanimai'virtute
virtute
hic: 'omnis
subiectoconfunditur
signi,similiter
signi
inhomine
'animai'quodintelligitur
confunditur
prototanimalibus
quotsunthomines.
totsuntanimalitates
Etpropter
hocdicitquod,naturaliter
loquendo,
quothumanitates.
nam
est
humanitas
inomnibus
Etdicitactor'naturaliter
eadem
,
loquendo' logiceloquendo
estin omnibus
et intellige
sicutidemhomoin communi
eadem
quodlogiceloquendo
verumesteademin specie,sedin numero
nonesteadem,
in omnibus,
esthumanitas
nonsuntidem.Etdeclarat
similiter
sicutnecSornecPlatoinnumero
(naturaloquendo
a
inmeetinte. Namsicutanimameaestdiversa
nonesteademhumanitas
liter)qualiter
abhumanitate
meaque estperanimam
tua.Etita
meam,estdiversa
tua,itahumanitas
'animai
'
universale
'hominem'
confundit
dicitactor:confundendo
quodintelligitur
signum
Etsicomnisconfusa
estnecessitate
ineo, quod<est>contractum
adhominem.
subpositio
signi.
)
( Questiones
adiectivus
terminus
)
(Utrum
possit
subponere
Et
terminus
videtur
utrum
adiectivus
Queritur
possitsubponere.
quodnon.Quodhabet
Sedadiectivum
nonhabetrationem
rationem
inherendi
subponendi.
permodum
significai
nonsubponit.
Item.Regulaestin gramatica
inherendi.
quodnullum
Ergoadiectivum
nonsubponit.
adiectivum
materie,
subponit.
Ergoetc.Item.Quodnonhabetrationem
est
Probatio
t rationem
materie.
etc.
minoris.
nonhaben
Sedadiectiva
Proprium
Ergo
rationem
forme.
inherent.
Sedadiectiva
forme
ut(dicit)Alanus.
inherere,
Ergohabent
non
rationem
materie.
Preterea.
Etsicpatetquodnonhabent
Que suntdiverse
species,
et substantivum
suntoppositespecies
Sed adiectivum
habenteandemproprietatem.
eandemproprietatem.
ed substantiva
nominis.Ergonon communicant
subponunt.
nonsubponunt.
Ergoadiectiva
1multitudo
T
158
11:56:15 AM
lindeterminus
In oppositum
tarnen
debeturtermino,
est. Sed
Subpositio
arguitur.
terminus
adiectivus
adiectivus
estetiamterminus.
terminus
poterit
subponere.
Ergo
sedcopulant.
nonsubponunt,
de istaquestione
Sedex
Quidamdixerunt
quodadiectiva
Namipsibenedicuntquod
eis quod subponat
adiectivum.
dictiseorumostenditur
t terminus
estacceptiotermini
ab intellectu.
pro quo
subpositio
Ergoproeo subponi
accidentalis
etid quodaccipitur
ab intellectu
Sedterminus
accipitur
accipitur
subponit.
ab intellectu
concedere1
accidentali.
subponant.
quodadiectiva
proforma
Ergohabent
Ethocestverum.
et nonrespectu
Et dicuntquidamquodsubponit
forme
orationis
intellectus.
respectu
'
' multis
inoppositum
modis
facta
tarnen
propter
quod subpositio
argumenta
Intelligendum
inesse2
25radicitur.Uno mododicitursubponere
actum.
| subportantis
quod significai
et nona logico.Et sic manifestum
estquodadiectiva
non
Et sicaccipitur
a gramatico
4
'
in
idemquodypotesis,
sicutdicitur
Aliomododicitursubpositio
possunt
subponere.
'
'
ibi
sumitur
et
ita
:
unum", quod
subpositio
pro
disputatione
egoarguam;
'
' subponam
ab intellectu
Aliomododicitur
proaliquo.
subpositio
acceptioipsiustermini
ypotesi.
Etsicaccipitur
a logico.Etsicadiectiva
possunt
subponere.
triaargumenta
nonpossit
Etperhocpatetsolutio
adprima
queprobant
quodadiectivum
ilia
ad
ultimum
Et
de
bene
concedo.
Sed
dicendum
de
subponere subpositione
gramaticali.
aliquomodononpossitsubponere
quiadiverse
quodilludprobatquod<adiectivum>
suntopposite
etsubstantivum
nonhabent
eandem
; sedadiectivum
species
proprietatem
dicendum
nominis
non
eandem
habebunt
,
; ergo
proprietatem
quodopposite
species
sedbeneeandem
comnonhabent
eandem
propriam,
proprietatem
proprietatem
species
et asinus
communem
habent
munem
eandemproprietatem
habere.Undehomo
possunt
estproprietas
Etsubponere
communis.
quodsentiunt.
11:56:15 AM
A NoteOnTheDdteOfLambert
s Summule
ofAuxerre*
between
theusualtextofPeterofSpain'sSummule
ofresemblances
A number
found
and
ofAuxerre'
s treatise
ofthesametitlehadfrequently
thatofLambert
raisedthequestion
ofthesetexts.As is known,Konstant
Michalski
oftheinterdependence
the
defended
1. Asa matter
ofPeterofSpainuponLambert
ofAuxerre
ofthelargedependence
thesis
textsofbothworksandthetextual
offactMichalski
hadto workuponinterpolated
istdisappear
forthegreater
resemblances
alludedto bythePolishMediaeval
partwhen
Grabmann
theauthentic
textsareconsidered.
heldtheinverse
opinionandespecially
work:Ut noviartium
wordsof Lambert's
auditores
pointedto theopening
plenius
ea
in
edocentur
summulis
. . . etc.andsawanallusion
to thetitleofPeter's
intelligantque
in thesewords.2However,theoriginal
titleof Peter'sworkwas
Summule
logicales
inourpreceding
Tractatus
shown
Thequestion
articles.
of
, aswasfrequently
, notSummule
or notLambert
wasreallyinfluenced
whether
byPeter'sworkseemsto be farmore
Itwillnotbe discussed
here.
complicated.
is thatofthechronologic
A different
orderofPeter'sandLambert's
works.
question
is important
fortheproblem
ofintei
evenifit is notdecisive,
Itssolution
dependence,
s dependence
sincepriority
ofoneworkto theotherdoesnotimplythelatter'
upon
theformer.
ofa commentary
As to Peter'swork,fromtheexistence
on it whichdatesfromas
as
i
's
our
article
on
Guillelmus
the
conclusion
the
mustbedrawn
Arnaldi)
240 (see
early
hisSummule
thatPeterofSpaincannothavewritten
: Tractatus)
after
(or better
logicales
i 240.
to havewritten
is commonly
hisSummule*
Lambert
ofAuxerre
before125-3.
supposed
in
a
Biblioteca
As is known,Berhard
found
Universitaria
Padua
,
(
manuscript
Geyer
attheendofa copyofLambert's
Summule
;4
cod. 647)thefollowing
colophon
a quodamfratre
de ordinepredicatorum,
summule
editein francia
Expliciunt
qui
et posteafuitpenitentiarius
vocaturfrater
lambertus
dominipape,sed quando
in domofratrum
fuitmagister
ad
composuit
qui estsepultus
parisius
legisnavarre,
sanctum
Jacobum.
mostprobably
wrotehisSummule
from
thatLambert
thiscolophon
Geyerhasconcluded
II ofNavarra
before
thelatter
inPariswhenhewastheteacher
ofTheobald
followed
his
in 12^3. However,
of Navarra
TheobaldI on thethrone
father
Geyerseemsto have
of factit contains
four
thecolophonon severalpoints.As a matter
misinterpreted
:
points
1K. Michalski,
leXlVe
Oxford
et Paris
sicle
Lescourants
, Cracovia
1921,
pendant
philosophiques
p.
2 M. Grabmann,
zu denphilosophischen
undFunde
desPetrus
Forschungen
Schrien
Handschriftliche
derBayer.
XXI(f 1277)in:Sitzunsgber.
desspteren
Akad.
d.Wissensch.
Hispanusy
Johannes
Papstes
Phil.
-Hist.
Abt.1936,Heft
9,pp.41-42.
3Thework
consists
ofeleven
, (3) Deargumen(2) Depredicabilibus
(1) Deintroductionibusy
chapters:
tation
, (6) Desuppositionibusy
dialeticis,
, (4) Delocis
sophisticis
(7) Deappellasillogistica
(g)Delocis
Somelater
tane
, (11) Derelatione.
, (8) Derestrictioney
(10)Dedistributionibus
(9) Deampliatione,
aninterpolation
consistDepredicamentis
ofthework
, butthisiscertainly
givea tract
manuscripts
withinterspersed
ofthesametitletogether
comments.
tract
ofSpain's
ingofthetextofPeter
4 Thepagesofthisfourteenth
It consists
arenotnumbered.
oftwoparts:
manuscript
century
Summule
Summule
ofSpain's
(pp.3-163).The
(1) thetextofPeter
(pp.1-98)and(2) Lambert's
blank
lines.
isfound
some
onp. i63battheend,after
colophon
160
11:56:15 AM
in Francia
editedhisSummule
(Paris>
(1) Lambert
wasafterwards
ofthePope
(2) Lambert
penitentiary
he wastheteacher
oftheKingofNavarra
theSummule
(3) whencomposing
was
in
of
in
he
the
Cloister
Saint
Paris.
buried
(4)
Jacques
canbe made.First,
wearetoldthatLambert
edited
Someobservations
hisworkinParis,
thathe wrote
it there.Secondly,
he wroteit in behalf
ofhis
not,as Geyerassumed,
theKingofNavarra
werecalled
, as theTheobalds
, nottheCount
ofChampagne
teaching
totheNavarra
ortheCount
before
accession
I ofNavarra
their
throne,
, as Henry
ofRosnai
seemsthemoreimportant,
Thisdistinction
hisaccession.
(1270-74)was calledbefore
ofourcolophon
sincetheauthor
tohavehada soundsenseofchronology,
asmay
appears
hisdistinction
between
oftheworkand
be seenfrom
thecomposition
andtheedition
hisexplicit
waspenitentiary
ofthePopeafter
from
information
theedition
thatLambert
a specialpointseemsto be madeofthefactthatLambert
ofhisSummule
. Besides,
had
ofno lessa personthana King.
beentheteacher
ourconsideration
inthisrespect,
I doesnotseemto deserve
sincehe became
Theobald
whenhe was alreadyin his thirty
fourth
year(May7, 1234)1and
Kingof Navarra
is notlikelyto havebeen,as a king,a pupilofLambert's.
I (theFat)
therefore
Henry
sonofTheobald
ofNavarra
I, whogot a
(December1270-July1274)wasa younger
in 1271,so thathisbeinga pupilofLambert's
whenhe wasalready
daughter
kingis
notveryplausible
either.
wellis Theobald
The onlypersonforwhomall datafitin extremely
II. He musthave
hisfather
beenbornin1240sinceheistoldtohavesucceeded
I after
thelatter'
s
Theobald
ofhismother
of
death(July12^3)undertheguardianship
whenhe
Margaret Bourbon,
He married
whowasbornon March2, 1242as a
wasinhisthirteenth
Isabella,
year2.
ofKingLouisIX ofFrance,beforeJuly21, i2$*.He wasanointed
daughter
kingin
127whenhe wasseventeen
yearsold. Thisyoungking(whowasat thetimeofhis
accession
onlytwelveyearsofage)is quitelikelyto havebeenLambert's
Royalpupil,
at Troyes).
nodoubtattheCourt(atPamplona,
or,morelikely,
datesforLambert's
Summule.
Theworkwaswritten
atTroyes
So we havethefollowing
when
not
in
between
and
1
the
was
anointed
andis
Paris,
12^3
257
(orPamplona),
king
hisstudies.
Itwaspublished
afterwards
inParis,
whenLambert
wasa
likelytohavefinished
member
oftheDominican
Convent
he becamepenitentiary
ofthePope.
there,before
we do notknowso farwhichPopemadehimhispenitentiary.
He might
Unfortunately
havebeena PopeofFrenchorigin,e.g. UrbanIV (1261-64;Jacques
or,
Pantaleon)
V (1276; PeterofTarentaise
moreprobably,
Innocent
O.P.), whohadbeenhimself
a member
oftheSaintJacques
in Parisfrom12-64and 1267-69.So the
Convent
Lambert's
12^3-^7(atTroyes
of
Summule
be
dated
between
composition
may
orPamplona)
anditspublication
between
12j and1276,mostlikely
about1260(inParis).No doubt
1Hewasborn
some
time
after
hisfather's
death
(onMay24,1201)atTroyes.
2SeeNouvelle
lestemps
lesplusreculs
aveclesrenseignebiographie
gnrale
depuis
jusqu'1850-60,
ments
et l'indication
dessources
consulter,
Didot
bibliographiques
publie
parMMFirmin
Frres
sousla direction
de M. le Dr. Hoefer.
Vol.45 Paris1866(reprint
Copenhague
1969),
Chevalier's
n1250seems
s.v.Thibaut
V. - Ulysse
tobea misprint.
des
(U. Chevalier,
Rpertoire
dumoyen
sources
NewYork1969),col.4452).
II,(Reprint
historiques
ge.Bio-Bibliographie
3Forthedates,seeStammtafeln
zurGeschichte
derEuropischen
Staaten
(Europische
Stammtafeln).
II Dieauszerdeutschen
Staaten
vonWilhelm
KarlPrinz
vonIsenburg,
i960,Tafel
42and43,
Marburg
which,
however,
gives1237asTheobald's
wrongly
birth-year.
161
11:56:15 AM
Books Received
LafabledeDaphne
demtamorphose
YvesF. - A. Giraud,
dansla
, essaisuruntype
vgtale
littrature
et danslesartsjusqu'la findu XVllesicle
, (Histoiredes ides,et critique
- vol.92), 574pp. + 12plates,Droz,Genve,1968;prijsZw. Fr. 68.00.
littraire
versionem
BibliaSacraiuxtavulgtm
/. Gribomont
B. Fischer,
, adiuvantibus
, H. F. D.
etbrevi
instruxit
R. Weber
, recensuit
, 1 vol. Wrtembergische
, W.Thiele
apparatu
Sparks
1969;prijsD.M. 6.00.
Bibelanstalt,
Stuttgart,
FaithofThomas
JamesA. Mhler,S. J., TheBeginning
Life.TheDynamic
OfEternal
andInterpretation
NewYork,1968.
, Origins
, 144pp. Philosophical
Aquinas
Library,
162
11:56:15 AM