You are on page 1of 8

Cuc chin gia hai h thng in:

Mt chiu v Xoay chiu


Nguyn Bo Huy v T Cao Minh
Trung tm Nghin cu ng dng v Sng to Cng ngh (CTI)
i hc Bch Khoa H Ni

Li u cu chuyn
Trong nghin cu v ging dy, lch s chuyn ngnh lun l mt ch
hp dn. Cc tc gi nhn thy rng mt cht hiu bit v lch s ca
i tng ang nghin cu s em li s hng khi nht nh i vi bn thn
cng nh cc sinh vin. Tuy vy, dng nh ch ny t c chng ta
cp n trong cc bi ging cng nh t c quan tm khi lm cng vic
nghin cu. Chng ti vit bi ny vi hy vng to nn mt cht hng th, v
t bn c tip tc tm hiu v chia s nhng vn th v trong lch s
ngnh ngh ca mnh. Bi vit ny l mt tiu lun nh v cuc chin v i
gia hai h thng in mt chiu (DC) v xoay chiu (AC) m nhng i din
tham chin trc tip l Edison v Westinghouse cng nhng cng s ca
h vo cui th k 19. Sau , vi nhng cp nht v xu th pht trin ca
ngnh in hin nay, chng ti nu ln mt d on v s tri dy ca
in mt chiu, v rt c th s l h thng in ca tng lai. Bi vit
c s dng mt s t liu lch s; nhng d on phn no l quan im
ch quan ca tc gi.

Mt phin bn ca bi vit ng trn Tp ch T ng ha Ngy nay, s Tt,


thng 1-2 nm 2015.

Cuc chin v i cui th k 19:


S ton thng ca in xoay chiu

Cuc chin v i l t m Kassakian v cng s trong cun gio trnh [1]


ni ting ca mnh dng gi cuc tranh u vo giai on 18851895 ti
Hoa K gia hai doanh nghip cung cp in ca Edison v Westinghouse.
y thc s l mt cuc chin; n c c nhng li tuyn chin, thch thc,
nhng trn tranh u vi c tn cng v phng th, c c vin binh, v
c nhng yu t v thi cuc.

1.1

S thng tr v c on ca Edison

Thomas Edison, vi k ti thin ph trong c vai tr nh pht minh v


thng nhn, hon ton chi phi lnh vc k thut in cho n u
nhng nm 1880. H thng in lc by gi c s dng cho hai vic chnh
l chiu sng v chy ng c in. Bng n dy tc l sn phm do Edison
hon thin, v n d dng lm vic vi c in xoay chiu v mt chiu.
ng c in, tri li, ch c loi dng in mt chiu vo thi im .
Mt u th vt tri ca in mt chiu lc l ngi ta c th o c
lng tiu th in. ng h o in lc , cng do cng ty ca Edison
sn xut, l mt thit b lm vic da trn nguyn l in ha, v do , n
ch lm vic vi in mt chiu. Edison v cng ty ca ng lc ny thc s
mt v tr c tn.
Lch s cn ghi nhn thi gian ny mt nh pht minh thin ti na
l Nikola Tesla. i vi nhiu ngi, Tesla thm ch mt tm cao hn
hn Edison v nng lc sng to. Nm 1884, Tesla ti New York lm vic
cho cng ty ca Edison, ng bt u t v tr k s thng thng v rt
nhanh chng tr thnh mt ngi quan trng chuyn gii quyt cc vn
kh khn nht v k thut cho cng ty. Vo nm 1885, Tesla xut rng
ng c th ci tin hiu sut ca sn phm my pht in mt chiu, lm
tng c cht lng lm vic v tnh kinh t cho cng ty. Edison ni "S c
50 nghn -la cho anh, nu anh lm c iu ." Ta nn bit rng Edison
l mt ngi rt keo kit, v thc t l lc ng cng khng c bng y
tin mt trong tay. Vi thng sau, Tesla hon thnh cng vic, ng yu cu
c s tin ha. Edison cho bit ng ch ni a: "Tesla, anh khng hiu
tnh hi hc ca ngi M chng ti!" Edison thng cho thnh tch
ca Tesla bng cch tng lng ca ng t 10 ln 18 -la mt tun. Tesla
lp tc b vic.
V tr thng tr v mi mt ca Edison v h thng in mt chiu ca ng
bt u gp thch thc khi Shallenberger, mt k s trng ca cng ty West2

inghouse, vo u nm 1888 tm ra mt nguyn l o in xoay chiu,


chnh l nn tng cho cng-t in kiu a quay ph bin ngy nay.

1.2

ng c AC ca Tesla v ngn gi o chiu

C th ni rng cng vi ng h o in AC, vic sng ch ra ng c


in xoay chiu ca Nikola Tesla nm 1888 ([2]) c tc dng vi Cng ty
Westinghouse nh ngn gi ng trn sng Xch Bch. Hnh 1 chp mt
gc bng sng ch ca Tesla m t nguyn l hot ng ca ng c in
xoay chiu. Ti thi im ny, ng mi a ra nguyn l hot ng ch cha
c m hnh thc nghim ca ng c. y ta c th ch mt cht s
khc bit gia phng php ca Tesla v Edison. Edison pht minh da trn
hng chui my m th nghim; trong khi Tesla xy dng mi m hnh
v nguyn l vn hnh trong u ri mi trin khai xy dng thc nghim.
Tuy rng mi ch l nguyn l trn giy, nhng gii chuyn mn nh gi rt
cao sng ch ny. Ti liu [3] trch li mt k s:
Vic pht trin ng c in xoay chiu nh m t ca ngi
Tesla l n lc rt hiu qu ni lin chui mt xch n nay
vn cn thiu trong ng dng ca in xoay chiu.
Westinghouse ngay lp tc tin hnh m phn mua li cc bng
sng ch ca Tesla. Ch n thng By nm 1888, ng khng ch mua li
cc sng ch m cn bo h tt c cng vic ca Tesla. V bn nm sau,
vo nm 1892, cng ty Westinghouse thng mi ha thnh cng ng c
xoay chiu ca Tesla.

1.3

Chin dch tn cng ca phe DC


vo vn an ton in

Nm 1888 l mt du mc then cht ca cuc chin dng in (current


war). T nm 1886 v 1887, khi cng ty Westinghouse trin khai thnh cng
h thng cung cp in AC, Edison c mt lot ng thi cng kch
h thng ny. Ban u, v ph thy ca Menlo Park 1 tn cng trn tt c
cc phng din gm gi thnh v tnh kinh t, tin cy, tnh an ton, v
hiu sut. Tuy nhin, cc mi tn cng vo cc yu t kinh t v k thut
u khng thu c hiu qu. V kinh t th vic truyn in AC i hi
dy dn c tit din nh hn hn truyn in DC. thi im ny, gi ng
ang rt cao v do vy h thng truyn in AC c gi thnh cnh tranh
1

Bit danh m gii truyn thng v cng chng gi Edison

Hnh 1: nh chp mt gc bng sng ch ca Tesla vo nm 1888 v ng c


in xoay chiu. Ch rng vo thi im ny ng k sng ch ny th
Tesla mi a ra nguyn l ch cha c m hnh hot ng trong thc t
(ch No Model).
hn so vi DC. V phng din k thut, nhc im ln v s thiu vng
ng h o in AC c chnh i ng nghin cu ca Westinghouse
gii quyt. Vo nm 1888, khi Tesla sng ch ra ng c xoay chiu, phe DC
ng trc mt nguy c ln. ng vo nm ny, mt tr th c lc ca
Edison xut hin; l Harold P. Brown, mt k s cng t hc khng qua
o to chnh quy ging nh Edison.
Brown ch chuyn tm nghin cu mt ch chnh l an ton ca cc
h thng in i vi cng ng. Trong nhng tuyn b trn bo ch ca mnh,
Brown tuyn b rng in xoay chiu rt nguy him, trong khi h thng ca
Edison an ton mt cch hon ho. T 1888, phe DC tp trung ton b cc
mi tn cng vo vn an ton in. Edison vit mt bi bo trn t The
New York Times (s ra ngy 18/12/1888) ra li thch thc Westinghouse
n gp ng v cho in AC chy qua ngi, trong khi Edison s cho in
DC chy qua ngi trc s chng kin ca cc chuyn gia. (Rt may l)
Westinghouse t chi li thch thc ny. Brown v cc cng s cng ty
Edison tin hnh nhng th nghim v tc dng ca in ln ng vt nh

Hnh 2: Th nghim ca Edison v tc hi ca in xoay chiu ln ng vt


nm 1888. Trong th nghim ny, nhm nghin cu git cht mt con nga
bng in xoay chiu nh ca Westinghouse [3].
ch, nga, v c voi. Hnh 2 chp li mt cuc th nghim ca nhm Edison
v tc hi ca in xoay chiu bng cch git cht mt con nga. Th nghim
ni ting nht trong cuc chin ny l Edison nng chn mt con voi
36 tui bng in 6600 VAC vo nm 1903.2 Tuy nhin, thi im ny th
gn nh phe AC c bn dnh chin thng.
Thng li c coi l r rng nht ca nhm DC trong cuc tn cng trn
trn a an ton in ny li l mt s kin th v. Edison thuyt phc c
bang New York t hnh phm nhn bng gh in vi dng in xoay chiu
ca Westinghouse vi v t hnh u tin thc hin vo 06/08/1890. Gh in
cng chnh l mt pht minh ca Edison hnh thc t hnh ny Hoa K
tn ti n nm 2012.
2

C th xem video quay li cuc hnh quyt ny trn Youtube: http://youtu.be/


VD0Q5FeF_wU

1.4

Phe AC dnh chin thng

Mc d thc hin rt nhiu cuc cng kch l th k trn, Edison cng


khng th km hm bnh xe lch s. Thc tin k thut chng minh
nhng u im ca h thng in xoay chiu. S ra i v hon thin ca
ng h o v ng c in AC nn tng k thut vng chc cho in
xoay chiu tr thnh h thng cung cp in tiu chun. y c l cng
phi k n bn lnh ca Westinghouse. Trc nhng s khiu khch ca
phe Edison, ng ch n gin l t chi nhng li tuyn chin thch thc v
hon thin cng ngh ca mnh.
Thng li quyt nh ca phe AC l Thc Niagara. Nm 1892, cc k s
thit k cng trnh thy in ln nht lc Thc Niagara quyt nh
s dng h thng pht dn xoay chiu truyn in n Buffalo cch
20 dm (32,2 km). Vo nm 1895 khi h thng ny vn hnh thnh cng th
cuc chin coi nh ng ng. Nhng cng kch ca phe DC sau khng
cn kh nng xoay chuyn tnh hnh.

Th k 21: in mt chiu tri dy?

T thi im cuc chin kt thc n by gi, in xoay chiu vn l


h thng truyn ti v s dng ch yu trn ton th gii. Tuy vy, nhng
pht trin mnh m v khoa hc v k thut ngy nay, c bit l v in t
cng sut v cc lnh vc lin quan, ang thc y mt cuc xoay chuyn
mi. in mt chiu ang tri dy v rt c th s tr li thnh h thng
truyn ti, phn phi, v s dng ch cht trong dn dng v cng nghip.
Trn phng din truyn ti v phn phi in, HVDC (high-voltage direct current) ang ngy mt ln mnh, ha hn l mt phng thc thay th
hiu qu cho vic truyn ti bng in xoay chiu cao p nh hin nay.
Hnh 3 l hnh nh thi cng lp rp mng cp in mt chiu cao p HVDC
xuyn bin ni lin Na Uy v an Mch [4].
Trong cng nghip, ng c l mt i tng tiu th in ch yu.
ng c xoay chiu hin nay c u th tuyt i so vi ng c mt chiu.
Tuy vy, khc vi th h trc, ng c hin nay phn ln c s dng
vi cc b bin i in t cng sut, c th l bin tn, m ch o ang
l bin tn gin tip c khu mt chiu trung gian. Cc b bin tn ny
chnh lu in li thnh in mt chiu ri nghch lu thnh in xoay chiu
iu khin c cp cho ng c. Vi mt xu hng ang pht trin mnh
hin nay l tch hp bin tn vo ng c thnh mt h thng nht,
tng lai v mt th h i tng tch hp ng c bin tn ni thng
vo h thng in mt chiu l hon ton kh thi.
6

Hnh 3: H thng cp in mt chiu cao p (HVDC) ang c lp t


ni lin Na Uy v an Mch [4].
Trong lnh vc dn dng, tt c cc thit b in t ph bin hin nay,
t tivi n my tnh, in thoi, u s dng in mt chiu. Vic kt ni
cc thit b ny vi h thng in xoay chiu u phi thng qua cc b
chnh lu (tch hp trong thit b nh i vi tivi hay qua b sc nh vi
in thoi). T , ta thy rng vic s dng trc tip mng in mt chiu
c phn phi ti tng h dn dng l iu hon ton hp l. Mt s nh
khoa hc d on v i theo xu hng ny, n c nh mt nhm
Nht Bn chuyn nghin cu ch to cc thit b nh cng tc, cm, v.v.
dng cho mng in mt chiu [5].
Nhng ngi quan tm n h thng in mt chiu chc chn s thy s
ln mnh nhanh chng ca cc lnh vc nghin cu lin quan n ngun in
v d tr nng lng, vi cc ch nng nh c quy, fuel cell, siu t in
(supercapacitor), hay h thng ngun phn tn (distributed generation).

Tm kt
Trn y l mt lc kho nh v mt ch th v trong lch s chuyn ngnh.
Cc tc gi hy vng bi vit c th em li mt cht kin thc, v quan trng
hn l nim hng khi cho sinh vin t tm hiu thm nhng ch
tng t. Trong phn th hai v s tri dy ca in mt chiu, chng ti
c ch ni rt vn tt, ch yu cung cp nhng t kha v gi xu hng
cc bn yu thch chuyn ngnh t mnh khm ph.

Ti liu
[1] J. G. Kassakian, M. F. Schlecht, and G. Verghese, Principles of Power
Electronics. Addison-Wesley, 1991.
[2] N. Tesla, A New System of Alternate Current Motors and Transformers,
AIEE Trans., vol. 5, pp. 308327, 1888.
[3] T. S. Reynolds and T. Bernstein, The Damnable Alternating Current,
Proceedings of the IEEE, vol. 64, no. 9, pp. 13391343, 1976.
[4] P. Fairley, Norway Wants to Be Europes Battery, IEEE Spectrum,
2014.
[5] H. Matsuo, S. Matsumoto, M. Suetomi, S. Fujino, K. Harada, W. Lin,
and Y. Sui, Novel DC switch and DC socket for high voltage DC power
feeding systems, in 2012 IEEE 34th International Telecommunications
Energy Conference (INTELEC), pp. 14, Sept. 2012.

You might also like