NHN DIN V T V THNG MI TRONG NHP KHU

HNG HO
Ths. L Thnh Trung1
Th gii ng trc nhiu vn ton cu m khng mt quc gia ring l no c th
t gii quyt nu khng c s hp tc a phng2. Chnh v vy, Vit Nam cng khng th ng
ngoi, ngc li cn phi tham gia tch cc vo qu trnh hi nhp kinh t quc t. Thnh tu thu
c t qu trnh ny khng nh, song nhng kh khn, thch thc cng rt ln. Ton cu ha, a
phng ha c ngha l cc ro cn thng mi cn phi c bi b. S giao thoa gia cc nn
kinh t ngy cng c m rng v tng cng. Tuy vy, vi nhng nn kinh t non yu th ton
cu ha c th dn n nguy c lm tn thng nn kinh t. V t y, mt nhu cu thit yu
c t ra chnh l lm th no ngn nga, hn ch nhng thng tn cho nn kinh t quc
gia. Trong h thng cc cng c thng mi th bin php t v trong nhp khu hng ha (hay
cn gi n gin l cm, hn ch nhp khu) c mt vai tr ngy cng quan trng. y l bin
php c hp php ha trong khun kh WTO vi nhng iu kin kh cht ch. T v trong
nhp khu hng ha v php lut v t v trong nhp khu hng ha l nhng vn khng cn
xa l vi cc nc c nn kinh t th trng pht trin, song vn ny cn rt mi m Vit
Nam. Mc d vy, trong thi gian gn y, vn ny cng nhanh chng thu ht c s quan
tm, nghin cu ca nhiu nh kinh t v php l.
T v trong nhp khu hng ha, trc ht l mang nhng c im ca cc bin php t
v ni chung. T v l t bo v mnh trc m chng li nhng tc ng gy hi t bn ngoi3
Nh vy, i tng m cc bin php t v hng ti l nhng hnh vi n t bn ngoi v nhng
hnh vi ny s c th gy ra thit hi, tn tht cho ch th ca nhng hnh vi t v. C th hiu
mt cch khi qut th bin php t v trong nhp khu hng ha l vic tm thi hn ch hoc
thit lp ro cn nhp khu i vi mt hoc mt s loi hng ha khi vic nhp khu chng tng
nhanh gy ra hoc e da gy thit hi nghim trng cho ngnh sn xut trong nc.
Bin php t v thng mi c quy nh ti iu XIX GATT v Hip nh SA
(Safeguards Agreement) ca WTO (World Trade Organization) v t v thng mi. Theo tinh
thn ca GATT th T v thng mi l bin php khn cp i vi vic nhp khu cc sn phm
nht nh khi m sn phm c nhp vo nc nhp khu vi s lng gia tng v vi cc
iu kin n mc gy thit hi hoc e da gy thit hi nghim trng cho cc nh sn xut
nhng sn phm tng t hay sn phm cnh tranh trc tip trong nc.
tha nhn v cng c cc nguyn tc ca GATT 1994 v nht l cc quy nh ti iu
XIX, nhm pht trin c th hn na nhng quy nh ny, Hip nh v cc bin php t v ca
WTO ra i. Hip nh SA bao gm nhng quy nh c th p dng bin php t v trong
nhng trng hp nht nh. iu 2 Hip nh SA nu r : Mt thnh vin c th p dng
mt bin php t v cho mt sn phm ch khi thnh vin xc nh c, ph hp vi
nhng quy nh di y, l sn phm c nhp vo lnh th ca mnh khi c s gia tng
nhp khu, tng i hay tuyt i so vi sn xut ni a, v theo c th gy ra hoc e da
gy ra tn hi nghim trng cho ngnh cng nghip ni a sn xut ra cc sn phm tng t
1

TTHTPT Hp Tc x, DN va v nh Min Nam

ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX, Nxb Chnh tr quc gia,
H Ni, 2002, tr.13 -14 .
3

i t in Ting Vit ( Nguyn Nh ch bin NXB Vn ha thng tin- 1998)

hoc cc sn phm cnh tranh trc tip. V cc bin php ny s c p dng m khng loi
tr ngun ca sn phm.
Cn c vo nhng quy nh chung ca WTO, php lut Vit Nam cng tha nhn quyn
p dng cc bin php t v trong trng hp mt loi hng ha nht nh c nhp khu qu
mc vo Vit Nam theo quy nh ti php lnh ca y ban thng v Quc hi s 42/2002/PL UBTVQH ngy 25 thng 5 nm 2002 ( gi tt l php lnh 42). Theo , t v trong nhp khu
hng ha l quyn ca chnh ph Vit Nam thc hin nhm ngn nga, hn ch thit hi nghim
trng cho ngnh sn xut trong nc ng thi to iu kin ngnh sn xut nng cao kh
nng cnh tranh.
T v trong nhp khu hng ha mang nhng c im c bn sau:
Th nht, T v thng mi l bin php c p dng i vi hng ha, khng p dng
i vi dch v, u t hay s hu tr tu.
Mi nc nhp khu l thnh vin ca WTO u c quyn p dng bin php t v min
l tun theo quy nh chung ca WTO v iu kin, th tc, cch thc p dng bin php t v.
Cc doanh nghip c th yu cu Chnh ph p dng bin php ny bo v li ch ca mnh
trc hng ha nhp khu t nc ngoi trn vo trong nhng tnh hung c th.
Th hai, T v thng mi khng phi l mt bin php min ph. y l bin php c
tha nhn trong thng mi quc t song li i ngc li mc tiu t do ha thng mi ca
WTO. T v thng mi l bin php phi tr tin. C ngha l, cc nc c php p dng n
bo v ngnh sn xut ca nc mnh nhng phi tr gi cho nhng thit hi m bin php ny
gy ra cho cc nh sn xut nc ngoi nh mt hnh thc cn bng cam kt thng mi vi nc
khc.
Nc p dng t v thng mi phi bi thng thng mi cho cc nc c hng ha b
p dng bin php ny theo cc iu kin nht nh. Nu nc ny khng tun th, WTO cho
php cc nc lin quan c p dng bin php tr a.
Th ba, T v trong nhp khu hng ha l quyn bo h ca quc gia, vng lnh th vi
nh sn xut trong nc, khi tha mn cc iu kin nht nh c ghi nhn ti php lut quc
gia v t trong mi tng quan vi cc quy nh ca php lut quc t: i) C s gia tng t bin
ca hng ha nhp khu, ii) Ngnh sn xut sn phm tng t hoc cnh tranh trc tip vi hng
ha b thit hi hoc e da thit hi nghim trng; v iii) C mi quan h nhn qu gia hin
tng nhp khu tng t bin v thit hi hoc e da thit hi ni trn. Bin php t v trong
nhp khu hng ha c p dng theo cch khng phn bit i x v xut x hng ha nhp
khu lin quan. Vic tng t bin lng nhp khu gy thit hi ni trn phi l hin tng m
nc nhp khu khng th lng trc c khi a ra cam kt trong khun kh WTO.
H thng cc bin php phng v thng mi bao gm : bin php chng bn ph gi,
chng tr cp v t v thng mi. Tuy cch gi v cc bin php ny khc nhau: thut ng Cc
bin php bo m cng bng c Hoa K v WTO s dng trong ting Anh l Trade
remedies, cn thut ng Cc bin php phng v thng mi c EC s dng l Trade
defence measures4, y l s khc bit v cch s dng t ng do tn ti nhng cch tip cn v
quan nim khc nhau, song v bn cht l ni v cng mt vn ch cc bin php phng v ca
mt nc trc s nh hng ca hng ha xut khu t cc nc khc i vi ngnh cng
nghip ni a ca nc , c th gm ba bin php l chng bn ph gi, chng tr cp v t v
thng mi. Cc cng c thng mi ny u c chung mc ch l bo v hng ho sn xut
trong nc trc vic t do ho thng mi m h qu l s xut hin ca hng ho nc ngoi
trn th trng ni a. Trc y, khi vn t do ho thng mi cha c t ra, cc nc
thng xuyn s dng cc cng c thu quan v phi thu quan rt cao ngn chn thm ch l
trit tiu s lng hng ho nhp khu. Cng vi tin trnh t do ho thng mi v d b cc
ro cn thng mi th cc bin php thu quan v phi thu quan vn c s dng nhng ch
mc thp, hn ch v tu thuc vo tng trng hp. Tuy nhin, i khi chng ta thng
4

www.vcad.gov.vn

nhm ln bn cht ca cc bin php t v vi cc bin php chng bn ph gi v chng tr cp

ca Chnh ph. Bin php t v trong nhp khu hng ha c s khc bit vi hai bin
php phng v thng mi cn li nhng im sau y:
Mt l, v bn cht v mc ch p dng, cc bin php chng bn ph gi v chng
tr cp u l nhng bin php chng li cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh trong
thng mi quc t h o c do bn ph gi (bn hng ho thp hn gi tr sn xut hoc thp
hn gi tr thng thng nhm xm nhp th trng mt nc khc, tin ti trit tiu i th
cnh tranh trong th trng ) hoc do c tr cp ca Chnh ph (cc u i v min thu,
thoi thu hoc gim nhng khon thu ng ra phi ng hoc giao vn trc tip). Hnh vi
bn ph gi l hnh vi cnh tranh khng lnh mnh xut pht t pha cc doanh nghip, cn
hnh vi tr cp l hnh vi xut pht t pha Chnh Ph. Cc hnh vi cnh tranh khng lnh
mnh gy nh hng ti hot ng ca cc doanh nghip, cc i th cnh tranh khc v xa
hn l nh hng ti ngi tiu dng, do vy cc nc t ra cc bin php nhm chng li
cc hnh vi ny. Cc bin php t v c p dng nhm bo h sn xut trong nc trc s
nhp khu hng ho qu mc, khng th lng trc vo th trng ni a v ang gy thit hi
nghim trng hoc c bng chng cho thy s gy nh hng nghim trng n ngnh sn xut
ni a. Khc vi cc quy nh v cnh tranh khng lnh mnh do bn ph gi v do c tr
cp, bin php t v xut pht t vic hng ho nhp khu gia tng t bin nhng khng b
quy l hnh vi cnh tranh khng lnh mnh ca nh cung cp nc ngoi. V bn cht, cc
bin php chng bn ph gi v chng tr cp u c mc ch l a cnh tranh tr li v
th cn bng trong khi bin php t v li c mc ch hn ch cnh tranh trong iu kin
c bit v ch mang tnh cht tm thi cho ngnh sn xut trong nc c th tn ti, cnh
tranh s khng b th tiu v quan h thng mi c duy tr lu di.
Hai l, s khc bit gia cc bin php ny nm iu kin p dng theo mc
tn hi ca ngnh sn xut c nu ln chng minh hnh ng t v ca Chnh ph cao
hn nhiu so vi mc i hi ca vic nh thu i khng v thu chng bn ph gi.
Trong trng hp p dng bin php t v th thit hi i vi ngnh sn xut phi l nghim
trng. Trong khi , bn yu cu p dng cc bin php chng li hnh vi cnh tranh khng
lnh mnh trong thng mi quc t ch cn chng minh c hnh vi cnh tranh khng lnh mnh
v hnh vi gy ra thit hi vt cht l .
Ba l, chng li cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh ca nh sn xut nc
ngoi, nc nhp khu ch c th p dng bin php thu quan. Tc l h ch c s dng
thu i khng, thu chng bn ph gi hay nh thu b sung vo s lng hng ho nhp
khu nhm trit tiu s gian ln trong thng mi quc t m khng c s dng cc bin
php phi thu quan nh trong trng hp t v thng mi.
Bn l, v nguyn tc p dng, chng li hnh vi cnh tranh khng lnh mnh ca bn
cung cp hng ho nc ngoi th nc nhp khu ch c nh thu chng ph gi hay thu i
khng vo s lng hng ca nc cung cp hng ho c hnh vi cnh tranh khng lnh mnh
m khng nh thu vo cc mt hng ca cc nc khc khng lin quan v khng l i
tng ca thu chng ph gi hay thu i khng. Cn trong trng hp p dng cc bin php t
v th nc nhp khu, theo quy nh ca WTO, phi tun th nguyn tc Ti hu quc, khng
phn bit ngun gc xut x hng ho: ngha l mt khi p dng bin php t v i vi loi
hng ho nhp khu t nc no th cng phi p dng cc bin php cho loi hng ho cng
loi nhp khu t cc nc khc. S d c s khc bit nh vy l v cc bin php t v l bin
php nh vo hng ho nhp khu nhm mc ch hn ch ch khng nhm mc ch trng pht
hnh vi cnh tranh khng lnh mnh ca hng ho nhp khu.
Nm l, khc vi cc bin php chng li hnh vi cnh tranh khng lnh mnh, nc p
dng bin php t v phi cam kt m bo a ra mt mc bi thng tho ng i vi
cc nc chu thit hi pht sinh t h qu ca vic p dng cc bin php t v. Khi p dng
cc bin php t v, bn p dng phi a ra mc n b tho ng trn c s tham vn, m
phn vi nc cung ng hng ho v trong trng hp khng t c mc bi thng tho

ng, bn b nh hng c quyn yu cu c quan gii quyt tranh chp cho php c tin
hnh hnh ng tr a.
Hi nhp kinh t quc t l xu th tt yu, v ang li ko tt c cc quc gia vo vng
vn ng ca n. Nhm p ng c yu cu hi nhp, cc nc phi m bo thc hin t do
ha thng mi, m bo mt th trng m rng cho hng ha quc t, trong Vit Nam l
mt, c bit khi chng ta tr thnh thnh vin chnh thc ca WTO; ng thi khng cho
nn kinh t trong nc b tn thng l mt i hi ht sc kh khn. Chnh v th, php lut v
cc bin php t v trong nhp khu hng ha nc ngoi vo Vit Nam c ngha l lun v thc
tin quan trng nhm gp phn hn ch nhng tc ng bt li cho nn kinh t trong nc v tng
cng hi nhp kinh t ton cu lun l bi ton kh cn c li gii trong hoch nh chnh sch
php lut.