Thin S

Henepola Gunaratana

Thin Pht Gio

Chnh Nim
(ging bng ngn ng thng thng)

Ngi dch:
L Kim Kha

NH XUT BN HNG C

Cho m, ba, v anh, ch, em.

Knh tng cc Tng, Ni khoa Thin

Hc vin Pht gio Vn Hnh

Nguyn cho cng c Php th ny c hi hng

n nhng ngi thn quyn v tt c chng sinh.

(Bn Anh ng: Beyond Mindfulness in plain English).

Ngi dch gi bn quyn bn dch ny. Quyn sch ny c ngi dch
in v n tng min ph cho cc Pht t, khng c in hoc sao bn, tr
khi c s ng (vi mc ch phi li nhun) ca ngi dch.
Lin h gp hoc nhn sch n tng:
Tel: 0909503993
email: lekimkha@gmail.com
*Nhng bn in 2013 bi Nxb Tng Hp Tp.HCM l nhng bn in c
nhiu li sai, khng c chp nhn n tng, v khng c php
bn.

5
V quyn sch ny
c Pht nhn mnh thin, hay s tu dng tm
(bhavana) l con ng dn n s gic ng v gii thot
nh l mc tiu rt ro ca o Pht.
V cng c v mc tiu tu thin chnh l s ch tm tnh
gic m chng ta hay gi l chnh nim. Chnh nim l tt c.
Khng c chnh nim, hay khng tu tp c kh nng chnh
nim, th khng c g thin c.
Thin s ngi Tch Lan Bhante Gunaratana ging gii
v s chnh nim (nh ngha, nguyn l, thc hnh v pht
trin) nh mt cng c khng th thiu c i vi bt k
thin sinh no.
Thin nh (samatha), nh mt cng c h tr song song
cho thin chnh nim, cng c ging gii xen k trong quyn
sch ny (v cng c ging gii ring trong hai quyn sch
khc) bi cng v thin s thng thi.
Nu bn mun bt u hc thin v ang mun tm hiu v
tu tp thin chnh nim c khai ging v ht lng khuyn
khch bi chnh c Pht lch s, th chc hn bn nn bt u
tm hiu, hc v thc hnh v s chnh nim. Thin t bt u
cho n khi tu tin n nhng chng ng cao su no khc cng
nh c s chnh nim v kh nng chnh nim.
Ni nh vy cng c ngha v mt tu hnh, chnh nim l
iu quan trng nht, l cng c quan trng nht, v cng l
mc tiu quan trng nht ca thin. Chnh nim c c
chnh nim, c c trnh chnh nim.
Cng theo nh li ca v thin s ny, cc bn hay cc thin
sinh c th c quyn sch ny trc hoc cng lc vi quyn

6
"Bn Nn Tng Chnh Nim-ging bng ngn ng thng
thng". Khi bn c s hiu bit v chnh nim thng qua
li ging dy gin d v d hiu ca thin s, bn c th bt u
bc vo thc tp trn nhng i tng hay nn tng chnh
nim m c Pht thuyt ging trong bi kinh quan trng
nht v thin, l kinh "Bn Nn Tng Chnh Nim". Tuy
nhin, v chnh nim l va l cng c v va l mc tiu tu
tp da trn cc nn tng i tng , cho nn c l bn s cn
c i c li nhiu ln quyn sch ni ring v chnh nim
ny.
Theo thin ca ngi dch, nu bn c nhng ging gii
bng ngn ng thng thng (phi thut ng) ny ca thin s
Bhante Gunaratana hiu v thin, chnh nim, chnh nh,
v bn nn tng chnh nim, th bn s c kh nng hiu mt
cch d dng hn v nhng ging lun v kinh vn truyn thng
khc v nhng ti ny.
y cng l quyn sch hng dn v s chnh nim c
c v c khen ngi nhiu nht bi gii hc thut v tu hnh
theo Pht gio Nguyn thy qua hn 20 nm k t ngy n
c pht hnh ln u tin.
c v thc hnh thnh cng quyn sch ny, ngi dch
xin c bn yu cu i vi c gi, v s ch li ca qu v:
1. Ti c gng dch ng v chnh xc mi ng ngha v
vn phong ca thin s tc gi. Quyn sch rt gi tr ny c
dch vi tm nim v cng c hi hng cho nhiu ngi
thn yu v chng sinh khut mt. Ti dch nhng quyn sch
ny cho nhng ngi thn yu nht c v thc hnh, cho
nhng tu s, thin sinh, sinh vin cc trng Pht hc, cho cc
bn, v c bit cho chnh bn thn mnh c v thc hnh.

7
Nu bn khng c s tin tng vo mt quyn sch no
ngay t u, th bn khng cn c n, v iu chng mang
li kt qu g.
2. Hy tin hc v thin s ny. Ngi l mt bc chn tu m
th gii nhng ngi tu tp v hc thut rt knh trng. Ti bit
nhng ngi nu cha chng c nhng tng thin cao su hoc
cha bc vo Nhp Lu ca con ng thnh o, th h s
khng vit sch thc hnh ch dy ngi khc; v nu lm
iu khng ng n, h s b dnh danh vo tm v t lm tn
thng lng t bi ca mt ngi tu hnh gii thot.
3. Cc hc gi khuyn rng bn nn c t t. y l sch
dy thc hnh, khng phi dy v l thuyt t chng.
3. Nhng du chm, phy, gch ngang, ngoc n, kp...u
c vit mt cch c bi tc gi cc c gi d nm bt
ngha hn qua ngn ng thng thng. Nhng gii thch trong
ngoc vung [...] l ca tc gi. Nhng t ng ngha trong
ngoc [...] l ca ngi dch. Nhng gii thch trong ngoc (...)
v nhng ch thch l ca ngi dch.
4. Bn nn th thc tp ngay nhng li dy trong sch.
V d, bn c th bt u tp ngay cc t-th ngi, tp ngay s
bung-b cc ngh, qu kh v tng lai, tp s ch tm vo
hi-th... t mnh bit c nhng li hng dn l d hiu
v mang li kt qu.
Nh nhiu bnh lun, y l nhng hng dn d hiu v
trc ch nht v thy ny. Mt li r gn gng v tit kim i
n con ng dn n nhng mc tiu tu hnh.
Nh B, ma ma Kit H 2012
L Kim Kha

Ni Dung

V quyn sch ny
Li Ni u (ca tc gi)
Li Ni u (ln ti bn 2012)
Dn Nhp (ca tc gi)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.

Thin: Ti Sao Phi Bn Tm

Nhng G Khng Phi L Thin?
Thin L G?
Thi Thin
S Thc Hnh
Nhng Vic Cn Lm Vi Thn
Nhng Vic Cn Lm Vi Tm
Thit K Vic Thin Tp Mt Cch Bi Bn
Thit Lp Nhng Bi Tp Thin
Nhng Kh Khn Khi Thin Tp
i Tr S Xao Lng I
i Tr S Xao Lng II
Chnh Nim (Sati)
Chnh Nim & Chnh nh
Thin Trong i Sng Mi Ngy
Thin: C G Trong Cho Bn?
Li Bt: Sc Mnh Ca Tm T

10

11

Li Ni u
(dnh cho cc thin sinh)
Theo kinh nghim ca ti, ti nhn ra rng cch hiu qu
nht lm cho ngi khc hiu mt iu g l dng nhng
ngn t gin d nht. Tng t, ti cng hc c rng nu
ging dy m cng dng nhng t ng nghim cch th s
ging dy cng t hiu qu hn. Ngi ta thng khng thch
ng c vi nhng ngn t nghim cch cng nhc, c bit
l khi chng ta c ging by nhng iu m h cha tng ng
n trong i h. Thin c v i vi h nh l mt ci g
kh m lm c. Ngy cng c nhiu ngi chuyn qua thin
tp, h cn nhiu hng dn gin d, d hiu, h c th t
thc hnh nhng khi khng c ngi thy hng dn. Quyn
sch ny c vit v yu cu ca nhiu thin sinh, h cn mt
quyn sch n gin hng dn bng th ngn ng thng
thng m chng ta nghe, ni v t duy hng ngy.
Khi chun b quyn sch ny, ti c gip bi nhiu
bn hu. Ti bit n tt c h mt cch su sc. c bit ti
mun li bit chn thnh v su sc nht i vi o hu John
Patticord, Daniel J. Olmsted, Matthew Flickstein, Carol
Flickstein, Patrick Hamilton, Genny Hamilton, Bill Mayne, T
kheo ng Phm Jotika v T kheo Sona v nhng gi v ph
bnh qu gi v nhiu im trong quyn sch ny. Cng nh n
Ni S Sama v Chris O'Keefe tr gip trong vic xut bn.
Bhante Gunaratana

12

Li Ni u
(cho ln ti bn 2012)
(Li ni u ca n bn mi 2012 dnh cho nhiu i
tng c gi hin i. y cng l n bn k nim 20
nm ca quyn sch).
Theo kinh nghim ca ti, ti nhn ra rng cch hiu
qu nht lm cho ngi khc hiu mt iu g l dng
nhng ngn t gin d nht. Tng t, ti cng hc c
rng nu ging dy m cng dng nhng t ng nghim
cch th s ging dy cng t hiu qu hn, khng linh
ng i vi s tri nghim khc nhau ca con ngi. Ai
cn nhng gp nhng ngn t nghim cch v cng nhc?.
c bit, khi hc hi ci g mi, ngi ta thng khng
thch ng c vi nhng ngn t nghim cch, c bit l
khi chng ta c ging by nhng iu m h cha tng
ng n trong i h. Nu c ging lun theo ngn ng
hn lm, th s lm cho thin, s thc hnh 'chnh nim',
c v l mt ci g kh m lm c i vi h. Quyn
sch ny trnh by cch gii ta cho kh khn !. y l
mt quyn sch c vit mt cch thng thn, trc din
bng ngn ng m chng ta s dng hng ngy bn s
tm thy trong nhng trang sch ny nhng hng dn
phong ph bn bt u t khm ph sc mnh ca s
chnh nim trong i sng, v nhng li ch m n mang
li cho bn thn mnh. Ti vit quyn sch ny v nhiu s
yu cu ca nhiu thin sinh. Bn c th thy y l mt
cm nang hu ch bn t mnh thc hnh thin, khi
khng c mt ngi thy hay ngi ch dn nhiu kinh
nghim.

13

Trong 20 nm k t ln u tin quyn sch ny

c n hnh bi Wisdom Publications (mt nh n hnh
sch phi li nhun), chng ti nhn thy c s 'Chnh
Nim' nh hng ngy cng nhiu trong nhng lnh vc
ca x hi hin i vn ha, tm l tr liu, ngh thut,
yoga, y hc, v khoa hc v no ang c pht trin. V
ngy cng c nhiu ngi tm n phng php chnh
nim v nhiu l do gim stress; ci thin sc khe th
cht v tm thn; pht huy thm hiu qu, k nng v
nhng mi quan h, trong cng vic, v trong sut i
sng ca h.
V ti hy vng rng, v bt c l do no a bn n
vi quyn sch ny, hay a quyn sch ny n vi
bn, bn s tm thy nhng gi hng dn r rng
bc i trn con ng mang li nhiu li lc nht cho
cc bn.
Bhante Gunaratana

14

15

DN NHP
Ch ca quyn sch ny l vic thc hnh Thin
Minh St (vipassana). Xin lp li: thc hnh. y l mt
cm nang v thin, mt sch hng dn tng bc v thin
qun tr tu minh st, hay thin tu. N nghing v thc
hnh. N dng thc hnh.
C rt nhiu sch v m phm v trit l Pht gio, v
vit v mng l thuyt ca thin Pht gio. Nu bn thch
c nhng sch , chng ti khuyn khch bn nn c.
Nhiu sch trong s rt hay. Cn quyn sch ny l v
Cch thc hnh. N c vit cho nhng ai thc s
mun thin tp v c bit cho nhng ngi mun bt u
tp thin t by gi. M v rt nhiu quc gia khc vn
cn c rt t ngi thy chuyn tt v thin Pht gio.
nh ca chng ti l mang li cho c gi nhng thng tin
cn bn cc bn bt u mt cch sun s. Ch c nhng
ai lm theo nhng s hng dn ny mi c th ni c
rng quyn sch ca chng ti l thnh cng hay khng.
Ch c nhng ai thc s thin tp mt cch u n v
sing nng mi c th nh gi n lc ca chng ti trong
quyn sch ny. Khng c quyn sch no c th bao trm
ht tt c v tng mi vn m mt thin sinh c th gp
phi. Sau ny bn s cn c mt ngi thy chuyn tt.
Trong lc ny, tuy nhin, c nhng nguyn tc cn bn lm
nn tng; s thng hiu ht nhng trang hng dn ny s
mang bn i c mt qung ng rt di.

16

C nhiu kiu thin. Mi truyn thng tn gio ln th

c mt s bi bn m h gi l thin, v t thin ny
c s dng mt cch lng lo, ty tin. Bn nn bit
rng tp sch ny ch bn ring v phng thc Thin
Minh St (Vipassana), vn c thc hnh t xa n
nay trong dng Pht gio Nam Truyn Nam v ng
Nam . N thng c dch l Thin Tr Tu Sng Sut
hay Thin Minh St hay Thin Tu, (ting Anh dch l
Insight meditation), bi v mc ch ca phng thc thin
ny l mang li cho thin sinh tr tu sng sut nhn vo
bn cht t nhin ca thc ti, v s hiu bit chnh xc
cch m mi s vn hnh.
Pht gio ni chung l khc vi nhng tn gio thn
hc vn rt quen thuc vi ngi phng Ty. Pht gio l
mt li vo trc tip nhng cnh gii tm linh siu xut m
khng cn phi thnh nguyn thn linh hay nhng ng
hin thn ca h. Mi v ca n thc s nh kiu y khoa
thc hnh, n ging nh tm l hc hn l mt tn
gio m n thng hay b gi. Thin Pht gio l mt s
i khm ph lin tc v thc ti, mt s xem xt tinh vi
nh knh hin vi tng mi qu trnh nhn thc. Mc tiu
ca n l ko b bc mn gi di v si m m thng qua
chng ta v ang nhn th gii mt cch m lm; v
lm l ra ci thc ti rt ro, ci thc ng nh n l.
Thin Minh St l mt phng thc thin c xa v thanh
nh lm ch mi vic .
Pht gio Nguyn thy (Theravada) trnh by cho
chng ta mt h thng hu dng gip chng ta khm ph

17

nhng mc thm su hn ca tm, n tn gc r ca

cn thc. N cng a ra mt h thng quan trng bao
gm nhng n np tn nghim v nghi thc, cha ng c
nhng k thut thin ny. Truyn thng tt p ny l kt
qu t nhin ca hn 2.500 nm pht trin trong nhng nn
vn ha giu tnh truyn tha ca Nam v ng Nam .
Trong tp sch ny, chng ti s c gng lt b phn
trang tr bn ngoi khi phn ct li v ch trnh by l tht
trn tri v gin d ca n [thin]. Nhng c gi no c
khuynh hng thin v nghi thc bi bn th c l nn tm
hiu phn thc hnh Pht gio Theravada c vit trong
nhng quyn sch khc, v s tm thy rt nhiu
nhng tp tc v quy cch l nghi, mt truyn thng giu
v p v ngha.
Nhng ai nghing v thc hnh c th ch dng nhng
k thut ny m thi, v p dng chng vo bt k tnh
hung trit l hay xc cm no h mun p dng. Thc
hnh chnh l iu quan trng.
S khc bit gia Thin Minh St (vipassana) v nhng
kiu thin khc l rt quan trng v cn phi c thng
hiu r rng. o Pht c hai dng thin chnh. Chng l
hai k nng-v-tm, hai cch vn hnh, hay bn cht khc
nhau ca tm thc. Trong ting Pali, ngn ng gc ca
kinh vn Pht gio Nguyn thy Theravada, hai kiu thin
c gi Thin Minh St (Vipassana) v Thin nh
(Samatha).

18

Vipassana c th c dch l tr tu sng sut, s

tnh gic, s bit r chnh xc cch mt s vt ang din ra
ng nh n din ra. (V d nh thy mt tri r nh n l
khi bu tri khng c my che). Samatha c th c
dch l s tp trung hay s tnh lng, m chng ta
quen gi l nh (HV). l trng thi tm c a
n ngng ngh, ch nhm vo mt i tng m thi, v
khng cho lng xng na. Khi lm c iu ny, thn
v tm s c an tnh, l mt trng thi tnh lng m
bn phi t lm t cm nhn mi hiu c. Hu ht cc
phi thin u nhn mnh phn Thin nh (Samatha).
Ngi thin tp tp trung tm ca mnh vo mt i tng
no , chng hn mt cu ch, mt ci hp ng no ,
mt bi tng kinh, mt ngn nn, mt tranh tng th hay
bt c ci g, v loi b tt c ngh v nhn thc khc ra
khi tm thc. Kt qu s l mt trng thi tm h lc ko
di cho n khi ngi thin ht phin ngi thin. Trng
thi p, y vui sng, c ngha v li cun, nhng
ch l tm thi.
Thin Minh St (Vipassana) th nhm vo phn khc,
l tr tu sng sut. Ngi hnh Thin Minh St th
dng s tp trung tm [nh] nh l mt cng c nh vo
thin sinh gt mng dn bc tng v minh vn lm
che khut nh sng sinh ng ca thc ti. l mt qu
trnh t t tng dn s ch tm vo nhng s vn hnh bn
trong ca thc ti. Thng phi mt nhiu nm thng,
nhng n mt ngy thin sinh c th qua mt c bc
tng v nhy vo nh sng hin tin. S chuyn ha
c hon thnh. c gi l s gii thot, v n l

19

vnh hng, (khng cn l v thng na). Gii thot l mc

tiu ca mi phng cch thc hnh trong o Pht.
Nhng nhng con ng i n mc tiu cui cng th
rt khc nhau.
C rt nhiu tng phi khc bit nhau trong Pht gio.
Tuy nhin, tt c chng c th c phn loi thnh hai
trng phi chnh l Pht gio i tha v Pht gio
Nguyn thy. i tha (Mahayana) pht trin nhiu
ng , gp phn to nn vn ha cc x nh Trung
Quc, Triu Tin, Nht Bn, Nepal, Ty Tng v Vit
Nam. Mt h thin ph bin nht ca i tha l Thin
Tng (Zen), c thc hnh ch yu Nht Bn, Trung
Quc, Vit Nam v Hoa K. H thng Pht gio Nguyn
thy (Theravada) th chim u th Nam v ng Nam
cc x Tch Lan, Thi Lan, Min in, Lo v
Campuchia. Quyn sch ny ging by v h thc hnh ca
Pht gio Nguyn thy (Theravada).
Kinh vn Pht gio Nguyn thy Theravada, (tc
trng phi Trng Lo B c truyn tha t hn 2.500
trc), m t nhng k thut ca c Thin nh v Thin
Minh St. Xin ni li nh (samatha) l s tp trung v tnh
lng ca tm, v minh st (vipassana) l tr tu hay s ch
tm chnh nim sng sut. C bn mi ch [ mc]
thin khc nhau c ghi li trong kinh in Pali. Chng
c a ra lm cc i tng cho vic nh tm (trong
thin nh) v cng lm cc ch cho vic qun st
dn n tr tu sng sut (trong Thin Minh St). Nhng
quyn sch bn ang cm l mt cm nang hng dn cn

20

bn, v v vy chng ta ch tho lun v mt i tng cn

bn v nn tng nht trong bn mi i tng ni trn
l "Hi Th". y l quyn sch gii thiu cch t
c s chnh nim bng s ch tm thun khit v thc
r rng vo ton b tin trnh hi th vo ra. Bng cch s
dng hi th nh l mc tiu chnh ca s ch tm, thin
sinh thm nhp vo s quan st trn vn th gii theo nhn
thc ca mnh. Thin sinh hc (cch) qun st nhng thay
i xy ra trong ton b nhng tri nghim v thn, qun
st nhng cm gic v nhng nhn thc. Thin sinh hc
(cch) xem xt nhng hot ng ca tm v nhng bin i
ln xung v tnh cht ca chnh tm thc. Tt c mi s
bin i ny lun din ra khng ngng v lun lun c mt
trong tng khong khc tri nghim ca chng ta.
Thin l mt hnh vi sng, l sinh hot, mt hnh vi
vn thuc v tri nghim. (Khc vi hnh vi nh nghe hc
hiu bit ch khng phi tri nghim). N khng
th no c ging dy nh l mt mn hc gio khoa.
Tri tim sng ca qu trnh (thc hnh) phi i t chnh
kinh nghim c nhn ca ngi thy (ch khng phi t
ni dung trong sch gio khoa). Tuy vy, cng vn c
rt nhiu th mc cc sch ging lun v ch thin ny.
Nhng sch vn l sn phm ca nhng ngi thng
minh nht v hng bin nht tng bc i trn tri t
ny. Nhng sch ny ng c ch v nghin cu. Hu
ht nhng lun im c a vo trong quyn sch ny
c trch t Tam Tng Kinh Pali (Tipitaka), l kho tng
gm ba phn gio l nguyn thy ca c Pht c
bo tn. Tam Tng Kinh Pali gm c Lut tng (Vinaya) l

21

gii lut dnh cho Tng Ni v Pht t ti gia; Kinh tng

(Sutta) l nhng bi thuyt ging v hng dn ca c
Pht; v Vi Diu Php tng (Abhidhamma) l phn nhng
gio l cao hc v tm linh v trit hc ca Pht gio.
Vo th k I sau Cng nguyn, mt hc gi Pht gio
li lc tn Upatissa (HV: u-b--tu) vit quyn sch
"Vimuttimagga" (Con ng Gii Thot/ Gii Thot o
Lun) trong ngi tm lc li nhng li dy ca c
Pht v thin. (y c xem nh l mt lun n cng phu
rt gi tr). n th k th V sau Cng nguyn, mt hc
gi Pht gio v i khc l ngi Buddhaghosa (HV: Pht
m) cng bao gm ti thin ca c Pht trong
lun n hn lm th hai l "Visuddhimagga" (Con ng
Thanh Lc/ Thanh Tnh o Lun), n tr thnh kinh vn
tiu chun v ti thin cho n tn hm nay. Nhng s
thy thi hin i th ging by da vo Ba Tng Kinh
(Tipitaka) v da vo kinh nghim c nhn ca chnh
mnh. nh ca chng ti l trnh by bng nhng hng
dn r rng nht v ngn gn nht v Thin Minh St
(Vipassana) thng qua th ngn ng thng thng, gin d.
Nhng quyn sch ny ch lt my vin u tin
ngay trc ca nh bn. Cn mi vic ty thuc vo bn
c chu bc nhng bc i u tin theo con ng
khm ph c mnh l ai v tt c mi s l c ngha g.
l mt hnh trnh ng thc hin. Chng ti cu chc
bn thnh cng.
Bhante Gunaratana

22

23

Chng 1
Thin: Ti Sao Phi Bn Tm?

Thin khng phi l d dng. N cn c thi gian v

cng sc. N cn s can m, quyt tm v k lut. N cn
mt s nhng phm cht c nhn m chng ta thng cho
l kh chu v chng ta mun trnh n chng bt c lc
no c th. Chng ta c th tm tt trong mt t kiu M l
'ngh lc' hay s 'dm ngh dm lm' (gumption). Thin cn
ngh lc. Chc chn s d dng v d chu hn nu b
ngang v quay sang coi TV. Vy ti sao phi bn tm lm
g? Ti sao phi tn tt c thi gian v sc lc trong khi
bn c th i chi hng th? Ti sao li bn tm n n?.
n gin l nh vy. Bi v bn l mt con ngi, bn
nhn ra rng bn l ngi tha k lnh mi s bt toi
nguyn tt nhin trong cuc i. M s bt toi nguyn
s khng bin mt. Bn c th trn p n ra khi tm thc
trong mt lc no . Bn c th lm mnh xao lng khi
n, ch tm vo ch khc trong vi gi, nhng n s lun
lun quay li thng vo nhng lc bn t ng n. Ri
t nhin, nh hon ton bt ng, bn ngi dy, , v
nhn ra c ci thc trng ch thc ca mnh trong cuc
i ny.
l bn, v bn bng nhin nhn ra bn ang sng
c mt i ch eo ui theo n mt cch cht vt. Bn
ra v b ngoi khng sao. Bn tm cch xoay s gii
quyt nhu cu cm o go tin hng ngy v b ngoi t

24

ra OK, khng c vn g. Nhng trong nhng khong

thi gian tuyt vng , nhng lc bn cm thy mi th
ang gm nhm bn bn ch bit m chu m thi.
Bn l mt m hn n. V bn bit vy. Nhng bn che
du n mt cch ti tnh. Cng lc, khi ang chn nn v l
tht , bn cht ngh chc hn phi c cch sng khc
sng, c cch nhn khc tt hn nhn th gii cuc i,
c cch no khc tip xc vi s sng mt cch trn vn
hn. Ri i lc no bn cng tnh c tm c cch.
Bn tm c cng vic tt. Bn bit yu. Bn thng cuc
hay trng s. V khi , mi s khc i. Cuc sng da
trn mt s giu c v s sng sa xua tan i nhng
khong i kh khn v v v. Ton b np tri nghim
ca bn thay i v bn t nh rng: "Ok, ti lm
c; by gi ti hnh phc". Nhng ri nhng hnh
phc cng phai nht dn, nh ln khi bay trong gi
chiu. Bn ch cn li mt k c vy , v mt thc
m h rng: c iu g khng n......
Bn cm gic rng cuc sng chc thc s vn cn mt
cnh gii khc ca chiu su v cm nhn, nhng bi do
th no m bn cha thy c. Chnh v bn cha thy
c, cho nn bn c cm gic b chia ct. Bn cm gic b
c lp, khng cn cm nhn ci cm gic mm mi m p
ca ging gm nm bng. Bn khng cn tip xc thc
s vi cuc sng. Bn khng cn lm c (cuc sng)
na ri. V ri ci thc m h phai i, v bn s quay
v li vi thc trng y ht nh trc kia. Th gii cuc i
trng ging nh mt ni v v, lm chn chng, ngao
ngn. N ging nh mt chuyn xe cm xc, v bn c b

25

nhiu thi gian loanh quanh di chn i, khao kht c

ln nhng nh o cao rng.
Vy th ci g khng n i vi bn? Bn c in khng
khng? Khng. Bn ch l con ngi. V bn ang chu
cng cn bnh m loi ngi cng ang chu. Cn bnh
nh mt con qui vt nm bn trong mi chng ta, v n
c nhiu tay, nh vi bch tuc, nh l: S cng thng
thng xuyn, s thiu lng thng mn tht s dnh cho
ngi khc k c nhng ngi thn thuc nht, cm gic b
bt ng b tc, v s cht tr v tnh cm. Rt nhiu, rt
nhiu tay. Khng ai trong chng ta thot c n hon
ton. Chng ta c th t chi n. Chng ta c trn p n.
Chng ta xy mt nn vn minh bao bc chng ta trn
trnh khi n, gi v nh n khng c mt, v hng s
bn tm ca chng ta vo nhng mc tiu, toan tnh v
danh phn phm trn. Nhng n chng bao gi b i. N
lun hng hu v ngm ngm trong tng ngh v tng
cm nhn ca ta; mt ging ni khng li c vang vng t
pha sau u: "Cha . Phi c thm. Phi lm tt hn.
Phi tt hn na". l con qui vt, mt con qui vt
lun lun hin th mi lc mi ni di nhng hnh thc
tinh xo.
Bn n mt bui tic. Lng nghe nhng ting ci ni
gin gi, cho thy rng nim vui sng th trn b ni,
cn ni s st th nm ngay bn di. Cm gic s cng
thng, cm gic p lc. Khng ai thc s thanh thn. H
ang gi to ngoi mt. Bn n mt trn banh. Quan
st c ng vin trn khn i. Thy nhng nm m

26

dng oai v duyn v l. Nhn s bt mn bc tc v s

nhn nho c tnh di ci nhn mc l nhit thnh c v
tinh thn i banh. S la ht, h hut chm chc v ci thi
dng oai ta y mt cch mt kim ch di ci danh
ngha c ng vin trung thnh ca i banh. Ung say, ri
nh p u nhau trn khn i. C nhng ngi mun
gii ta nhng cng thng t bn trong. H khng phi l
nhng ngi bnh an vi chnh mnh. Coi tin tc trn TV.
Lng nghe li ca ca nhng bi ht quen thuc. Bn s
thy nhng ch ging nhau c c ht i ht li nhiu
ln bng nhiu bin tu khc nhau. Quanh i qun li cng
ch l nhng ch nh s ghen hn, tht tnh, s kh au,
s chn chng, b tt, stress...
Cuc sng dng nh l mt cuc u tranh khng
ngng, l mt cuc n lc phi thng chng ch vi s
tht o le ca kip ngi (l khng bao gi c s hnh
phc no hay s tha mn no l bn lu v khng phai
bin). V gii php no cho chng ta i din vi tt c s
bt toi nguyn ny? Chng ta thng mc kt hi chng
"c g". c g ti c thm nhiu tin, th ti s c
hnh phc. c g ti c th tm c ngi yu thng
mnh, c g ti xung bt 10 k (kg), c g ti c TV
mu p, mt bn mt-xa nc, v mi tc xon, v vn
vn..., mi mi. Vy th tt c ci hi chng c g xut
pht t u?, v quan trng hn, chng ta phi lm g v
hi chng n? N xut pht t nhng iu kin (ty duyn)
ca tm chng ta. N l nhng thi quen ca tm [tp kh]
rt tinh t v thm ngm t rt lu, ging nh ch tht
gt dy thng m chng ta tht tng nt, tng nt...v

27

by gi khi cn phi tho g, chng ta cng phi tho g

tng tht gt, tng gt mt....vy. Chng ta c th tp trung
s ch tm, tho g tng ci v em ra nh sng. Chng ta
c th lm cho ci v thc tr thnh thc, s khng ch
tm tr thnh s ch tm, chm ri...tng ci mt.
Bn cht ca s tri nghim [s sng] ca chng ta l
s thay i. S thay i l lin tc. Trong tng khong
khc, s sng tri qua v khng c lc no n ging lc
no ht. (S sng hai thi khc tch v tc cng khc
nhau). S thay i bt tn l bn cht ca th gii bt tn.
Mt ngh khi sinh trong u bn, sau na giy n
bin mt. Ri tm khc li khi sinh, ri cng bin mt.
Mt m thanh chm vo tai v ri im lng. M mt ra, th
gian a vo, v nhm mt li n bin mt. Ngi n trong
i mnh, ri h li ra i. Bn b i, ngi thn i. Vn i
lc ln, vn i lc xung. i lc bn c, cng nh
nhiu lc bn mt. N lin tc vy: thay i, thay i, thay
i. Cha bao gi c hai khonh khc no ging nhau.
Khng c g sai tri v l tht ny c. l bn cht t
nhin ca v tr. Nhng vn minh con ngi dy chng
ta ng x khng ng mc v dng chy bt tn ny.
Chng ta phn loi nhng tri nghim. Chng ta c c dn
nhn s nhn thc [tng] ca ta cho mi tri nghim, mi
s thay i ca tm trong dng chy bt tn thnh ba
loi. Chng ta to ra ba ci hp 1 dn nhn l tt, xu, v
trung tnh. Ri sau , theo ta nhn thc theo khun kh
Khi nim n d ba ci 'hp' dn nhn 'tt, xu v trung tnh' c nhc li
trong Chng 16.
1

28

thi quen nh vy. Mt nhn thc no c dn nhn l

tt, chng ta ng bng (c nh) thi gian lun
gi n li2, khng b mt n. Chng ta chp th vo
ngh ring bit , chng ta thch n, chng ta khoi n,
chng ta m gi n, khng mun n phai bin hay mt i.
Nhng khi khng th no gi c, chng ta li c tm
cch lp li ci tri nghim to ra ci nhn thc tt .
iu c gi l thi quen nm gi ca tm [tham
dc, tham chp].
Bn pha khc ca tm l ci hp dn nhn xu. Khi
chng ta tri nghim iu g to ra nhn thc xu, chng
ta c xua y n i. Chng ta t chi n, khng chp nhn
n, loi b n bng mi cch c th. Chng ta khng c,
chng i vi tri nghim . Chng ta chy trn khi
tng mnh thn tm ca chnh chng ta. iu gi l
thi quen chi b ca tm [sn gin, c ].
Nm gia hai loi phn ng ny l nhn thc trung
tnh. Trung tnh l khng phi tt cng khng phi xu.
N l trung gian, l tr, khng sng cng khng kh,
khng lm vui cng khng gy phin no. Chng ta ng
gi ct loi ny vo trong hp trung tnh v khng cn
quan tm n n, v ta quay li ch tm vo nhng hnh
ng v ci vng bt tn ca nhng Tham v Sn. Loi tri
nghim ny khng c ch tm bng hai loi tt v
xu kia. iu ny gi l thi quen lm ng ca tm [si
m, ngu m].
Khi nim n d ng bng thi gian ny bn c th c li khi c phn
"i thin" chng 15.
2

29

Kt qu ca nhng thi in r ny ging nh mt

cuc chy trn my chy b chng chy n u. Khng
ngng chy theo khoi cm, khng ngng chy trn kh
au, khng ngng b l 90 phn trm nhng tri nghim
ca chng ta. Ri ta t hi, sao cuc i ny bun t n
nh vy?. Cui cng suy gm li mi bit thi sng nh
vy l khng ng. Ci kiu dn nhn suy lun cc tri
nghim nh vy l khng n.
D cho bn c n lc cch my chy theo khoi lc
v thnh t, th cng c nhiu lc bn khng lm c.
Cho d bn chy trn nhanh cch my, th cng c nhiu
lc au kh s bt kp bn. V gia nhng s ln khoi
lc v au kh , cuc sng tht l v v nhm chn n
ni ta ch mun ht ln. Tm tr ca chng ta cha y
nhng kin v thnh kin (y nhng tt v xu, khen
v ch, ny v n...). Chng ta xy nhng bc tng xung
quanh ta v t nht mnh trong ngc t ca nhng ci thch
v khng thch, thng v ght, khen v ch, i v
i...do chnh chng ta t ra. Cho nn chng ta kh.
Kh l mt ch ln trong t tng Pht gio. l
mt thut ng trng yu v n nn c hiu bit mt cch
tng tn. (Khng phi ch hiu bit qua khi nim s si).
Ting Pali l dukkha v n khng phi ch c ngha l au
kh hay au n v thn xc. N mang ngha su sc v
tinh t hn v s bt toi nguyn. S bt toi nguyn l
mt phn ca cuc chy v ch trn my chy b ca tm
chng ta. Bn cht ca s sng l kh, nh c Pht

30

ni. Mi nghe, ch kh nghe c v ch mang ton mu

sc bnh hon v bi t. Thm ch nghe nh ngi ta ni
sai vy. Rt cuc, c bao nhiu ln chng ta c hnh
phc?. C khng?. Khng, khng c. C l l nh vy.
Hy th ly mt lc m bn cm thy tht s mn nguyn
v xem xt k v n. Bn di nim vui sng, bn s thy
mt lung chy ngm ngm tinh t ca s cng thng, rng
cho d giy pht mn nguyn c cao p n u th n
cng n lc kt thc. D bn c va hng lc c n
nhiu nh th no, bn cng s nhanh chng mt i mt
phn, hoc phi sut ngy canh gi n, v toan tnh lm
sao c c n nhiu hn. V cui cng bn cng phi
cht. Cui cng, bn cng mt tt c. Mi th u gi tm.
Tt c u ph du, tm b.
Nghe c v m m qu phi khng?. May thay, khng
phi vy hon ton khng phi vy. iu ch nghe
tht m m khi bn nhn n bng ci nhn thng thng
ca tm thc, bng chnh ci nhn theo ci c ch vn
hnh ca ci my chy b m chng ta khng ngng
chy v v ch. Nm bn di l cch nhn khc, l
mt cch nhn hon ton khc v th gii. l mt tm
nhn chc nng trong tm khng cn c ng bng thi
gian: khi m chng ta khng cn nm gi (mt cm nhn
sng) khi n tri qua, tm chng ta khng cn chi b
(mt cm nhn kh), v khng cn lm ng (mt cm nhn
trung tnh)3. [Khng cn tham, sn, si r rt]. l trnh
tri nghim vt qua khi nim tt v xu, vt
qua khi nim khoi, sng, d chu... v au, kh, kh
3

Nh ch thch 2.

31

chu.... Vt qua phn bit i i. l cch rt hay

cm nhn th gian. V l mt k nng c th tu hc
c!. N khng d, nhng c th hc c.
Hnh phc v bnh an. l nhng mi quan tm chnh
ca i sng con ngi. l tt c nhng g chng ta
(nn) c gng tm cu. Thng th kh m nhn thy c
bi v chng ta che ph nhng mc tiu chnh bng
nhng i tng b ngoi. Chng ta mun thc n, chng
ta mun tin, chng ta mun tnh dc, ca ci v mun s
tn trng. Chng ta thm ch lun t nh rng tng v
hnh phc l qu tru tng: Ny, ti l ngi thc t.
C a ti tin ti s mua c tt c hnh phc m ti
cn. C tin l c tt c. ng tic, y l mt thi bt
kh thi, khng th thc hin c; khng phi c tin l
gii quyt c tt c. Hy th nhn xem tng mc tiu
nhu cu v bn s thy chng ch l b ngoi m thi.
Bn cn n. Ti sao? Bi v bn i. Vy bn i th sao?.
Th nu bn n, bn s khng cn b i v bn s cm
thy tt. h th ra l vy!: ch cm thy tt. By gi mi
ng l th bn thc s cn, s " cm thy tt". Vy
ci chng ta cn tht s khng phi l nhng mc tiu b
ngoi , v d nh thc n; chng ch l phng tin
dn n mc tiu cui. Ci chng ta thc s theo ui
chnh l ci "cm gic c gii ta" c c khi nhng
ng c dc vng c tha mn. l s gii ta, s th
x nh nhng, v khng cn cng thng tm cu. Bnh an,
hnh phc khng cn tham kht na.

32

Vy th hnh phc l g? i vi hu ht chng ta, hnh

phc hon ho c ngha l c c mi th mnh cn, kim
sot c mi th, c lm Vua, bt c th gian phi
nhy ma theo mnh. Xin nhc li, nhng tham mun
kiu ny kh m thc hin c. Hy nhn li xem nhng
ngi trong lch s tng c c nhng quyn lc ti
cao nh vy. H khng phi l nhng ngi hnh phc. T
bn thn h khng phi l nhng ngi an bnh hay ha
bnh. V sao? V h mang ng c thu tm ht ton b th
gii, v h khng th no lm c. H mun kim sot tt
c mi ngi, nhng vn lun cn nhng ngi khng
mun b h kim sot. H khng th kim sot nhng v
sao trn tri. H vn phi gi, bnh. H vn phi cht.
Bn khng th no c c mi th bn mong cu.
Khng th no. May thay, c mt s chn la khc cho
bn. Bn c th hc cch kim sot Tm ca mnh, bc ra
khi ci vng ln qun bt tn ca Tham v Sn. Bn c
th hc cch khng cn th bn mun, hc cch nhn bit
tham mun ca mnh m khng b n kim sot hay thc
gic. Nhng iu ny khng c ngha l bn c nm di ra
trn ng mi ngi bc qua ngi bn. M iu ny
c ngha l bn c tip tc sng ci cuc sng bnh thng
vn c ca n, nhng sng hon ton vi mt cch nhn
mi. Bn vn c lm nhng iu mt ngi phi lm,
nhng bn t do khng b eo bm v thc gic bi nhng
dc vng m nh. Th bn cn th g , nhng khng nht
thit phi chy theo n. Th bn c th s iu g , nhng
khng nn ch ng trng ra v cam chu vi hai chn
run ry. Tuy nhin, v cch x l th ni nh vy, ch

33

nhng tu tp tm x l c nh vy th cng kh.

Phi mt nhiu nm mi t t tu tp c. Ci l y l:
s c gng kim sot tt c mi th l iu khng
th, l bt kh thi. V v vy, hy chn cch lm kh thi d
l kh, vn tt hn l chn cch lm bt kh thnh.
Nhng khoan , hy i mt cht. Bnh an v hnh
phc! C phi vn minh con ngi nhm n iu ny
khng? Chng ta xy nh chc tri v xa l siu tc.
Chng ta c nhng k i ngh mt vn c hng tr
lng, c nhng tin nghi hin i. Chng ta c tr cp chi
ph nh thng v ngh bnh, c An sinh X hi v nhng
phc li khc. Tt c nhng th cng u nhm p
ng mt mc no cho hnh phc v bnh an. Tuy
vy, s lng ngi bnh tm thn nhng t nc ny
vn c tng u v t l ti phm vn c tng nhanh.
Ngoi ng ph th y nhng k bt ho v nhng k bt
thng. Th cnh tay ra khi ca nh v dng nh ai
s git ly ng h ca bn. u chic xe Honda ngay
trc ca tim, kha xe cn thn v vo mua mt ci bnh,
quay li c th ai ly mt xe ri, trong mt pht
chc. C iu g khng n trong cuc sng ngoi kia
ca chng ta!. Mt ngi hnh phc th u cm thy phi
n cp hay git chc. Chng ta c hay ngh rng x hi
chng ta lun khai thc mi lnh vc hiu bit ca con
ngi phc v cho s bnh an v hnh phc, nhng iu
l khng ng.
Chng ta mi cht nhn ra rng chng ta pht trin
qu nhiu v nhng phng din vt cht, bng ci gi

34

nh mt i nhng mng su sc hn v tnh cm v tm

linh. V ri by gi chng ta ang tr gi cho nhng sai
lm . Mt phn iu ni ln s suy gim gi tr o
c v tm linh trong x hi hin nay, nht l phng
Ty; v mt phn ni v vic chng ta phi lm g cho thc
trng . Ni bt u l t trong mi chng ta. Hy quay
li nhn vo bn trong chng ta, mt cch chn tht v
khch quan, v ri mi chng ta s thy c nhng giy
pht khi Ta l k chng ra sao, v khi Ta l k in
khng. Chng ta s hc nhn thy nhng khong khc,
nhn thy mt cch r rng, nhn mt cch cng minh, v
khng trch c hay cm xc g v thc trng , v nh
vy chng ta s i ng ng, ri s tt hn, khng cn
phi b nh vy na.
(Ly mt v d cho ch ny. Chng hn nh ta thng
xuyn tc gin hay bc mnh rt nhiu ln trong mt
ngy...v bao iu ln nh mun lm theo m khng
c, hay v ghen ght tranh ua...Nu ta nhn lc ta
ang gin, quay li nhn s tc gin ca mnh mt cch r
rng, khch quan, ch khng a vo cm gic hay can
thip no khc na, th t nhin s tc gin cng phai
bin i, chng ta s khng cn gin na v chng ta s tt
hn. Thc trng ta tt hn. Ta tt hn. Nu ta bt u tu
tp mt cch nhn mi v s sng, v mi s th).
Bn khng th no thay i hay ci thin tn gc cch
sng ca bn cho n khi no bn vn cha bt u nhn
thy bn thn mnh mt cch chnh xc ng nh bn l.
Ngay sau khi bn lm c iu , s thay i s tri

35

chy mt cch t nhin. Bn khng cn phi min cng

hay chp hnh theo nhng quy tc m i sng p t cho
mnh. Bn ch vic thay i. N t ng din ra (sau khi
bn nhn thy r bn ng nh bn l). Vic l t
ng. Tuy nhin, t c cch nhn tr tu ban u nh
vy cng cn tn t nhiu cng sc. Bn nhn thy c
bn l g v bn l nh th no, khng phi l ci bn do
o tng nhn lm, do suy on hay do chng ch m c
nh trc y. Bn thy c mnh ng u trong x
hi ny v mnh lm g nh mt c nhn trong . Bn
thy c bn phn v ngha v ca mnh i vi ng
loi, v trn ht, trch nhim i vi chnh bn thn bn
nh l mt c nhn ang sng chung vi nhng c nhn
khc. V bn thy c tt c iu mt cch r rng
nh l mt, l mt th hay mt cu hnh duy nht ca quan
h tng giao ca mi s trn i. iu ny nghe c l
phc tp, nhng n thng din ra trong mt n v
khong khc no . Vic tu dng tm thng qua thin
tp l cch thc hnh hay nht, khng g bng, gip
bn chng t c loi hiu bit v nim hnh phc tnh
lng nh vy!.
Kinh Php C (Dhammapada) c xa ca Pht gio
i trc my ngn nm so vi t tng hc thuyt phn
tm ca Freud, mt trit gia ngi c. Mt on trong
Kinh ny ghi li rng:
Ta hin ti l kt qu ca ta qu kh.
Ta ngy mai l kt qu ca ta hin ti.

36

Nhng trng thi ca tm, u c tm dn trc,

Do tm lm ch o, v do tm to tc.
Nu ai ni hay lm, vi ci tm nhim,
au kh s theo nh, bnh xe theo chn b.
Nhng trng thi ca tm, u c tm dn trc,
Do tm lm ch o, v do tm to tc.
Nu ai ni hay lm, vi ci tm thanh tnh,
Hnh phc s theo sau, nh bng khng ri hnh.
T mnh lm nhim, t mnh lm thanh tnh
Khng ai lm cho mnh, tr nn thanh tnh c.
Khi tm c iu phc, s mang li hnh phc.
(theo bn dch t ting Pali ca HT. W. Rahula)4
Tht vy, khng ai, k c cha m, v, chng, ngi
thn, bn b...c th gip mnh. Ch c ci tm trong sch
ca mnh mi gip c mnh. Mt ci tm c iu
phc s mang li hnh phc.
Thin nhm mc ch lm trong sch tm, lm cho tm
thanh tnh. Thin thanh lc tin trnh t duy ca nhng th
c gi l nhng kch ng tm thn hay xo trn tm
linh (thng c gi l nhng "chng ngi"), nhng th
nh tham, sn v ghen t, nhng th lm bn tm bn vi
nhng dnh mc thuc v xc cm. Nhng th lm bn bt
an. Thin a tm tr t n mt trng thi tnh lng v

Nhng bn dch Vit cc kinh l ca ngi dch. Nu bn dch l ca ngi

khc th c ghi r tn ngi dch v tn kinh.
4

37

tnh gic, mt trng thi tp trung [chnh nh] v tr tu

minh st [chnh nim].
Trong x hi chng ta, chng ta lun t nim tin qu
ln vo gio dc. Chng ta tin rng mt ngi c gio
dc l c vn minh. Tuy nhin, vn minh ch nh bng
con ngi bn ngoi m thi. Nu t nhng qu ngi cao
sang hc rng vo nhng tnh hung cng thng ca
chin tranh hay suy sp kinh t, v bn s thy ngay iu g
xy ra. C hai iu ngi i thng t bit: Mt phn h
phi tun th theo lut l bi v h bit nhng hnh pht v
h s nhng hu qu nu khng tun theo. Nhng mt
phn khc h tun th lut l bi v lng h trong sch
khng cn Tham lam phi khin h n cp, gian ln v
khng cn Sn hn phi khin h phi c cm, hm hi,
git chc. Qung mt hn vo dng sui. Nc chy
mn ch nh bng c b ngoi, nhng bn trong vn
khng thay i g. Ly hn ln v t vo mt l la
nung, hn s bin i bn ngoi ln bn trong. N nng
chy t ngoi ln trong. Nn vn minh ch thay i con
ngi v bn ngoi. Thin tp lm mm (ti luyn,
chuyn ha) ngi y t bn trong, xuyn sut v xuyn
sut.
Thin c v nh mt V Thy Ln (i s). Thin l
ngn la nung rn, tinh luyn tng bc ci con ngi th
thin, thng qua s hiu bit. Cng hiu bit nhiu, bn
cng do dai hn v chu ng gii hn. Cng hiu bit
nhiu, bn cng tr nn bi mn thng yu nhiu hn. Bn
s tr nn mt bc cha m hon ho hay mt ngi thy l

38

tng. Bn sn sng tha th v b qua. Bn cm thy yu

mn mi ngi v bn hiu bit h. V bn hiu c mi
ngi bi v bn hiu r c chnh con ngi mnh.
Bn nhn thu bn trong mnh v thy c s si m
sai lm v ci ti v nhng bt toi bt thnh ca kip
ngi. Bn nhn thy r c nhn tnh trong chnh
mnh v hc cch bao dung v thng mn. Khi bn
bit hiu thng mnh, th t ng bn cng hiu thng
ngi. Bi mn vi chnh mnh th t nhin s tr nn bi
mn vi tha nhn. V ngi cng nh mnh, cng mang
y tham sn si v ci ti m lm. Mt thin sinh thnh
cng t c nhng hiu bit su sc v s sng, v chc
chn rng ngi y lin h vi th gii bng tnh yu
thng su xa v rng lng.
Thin cng rt ging nh vic gieo trng trn mt
ming t. Trc khi c t trng, ngi nng phu phi
pht quang rng v o ht nhng gc cy rng. Sau
cy ba v ti nc bn phn cho t. Sau ngi nng
phu gieo trng v thu hoch v ma. tu dng tm,
trc tin bn phi dn sch nhng nhim chng ngi
trc mt, nh sch gc chng khng cn mc li. Sau
bn chm bn, bi dng. Bn bm ngun nc n
lc v n np vo ming t tm thc. Sau gieo ht
ging v thu v c tri qu l: lng tin, c hnh, s
chnh nim v tr tu.
Nhn tin, lng tin v c hnh y c ngha ring
bit trong ng cnh ny. Pht gio khng ch trng lng
tin theo kiu c tin m qung, khng phi lng tin vo

39

mt iu g ch v n c ghi chp trong kinh k, hay li

tin tri, hay c truyn dy bi mt ng hay nhn vt
quyn uy no . l lng tin kiu m tn. ngha lng
tin ang ni y gn ng hn vi s t tin. S t tin c
c v mt iu g l do chnh mnh nhn thy r iu
din ra, l do chnh mnh quan st c mi hin tng
din ra bn trong bn thn mnh. y l lng tin chnh tn.
Tng t, c hnh y khng phi l s phc tng
theo nhng nghi lut hay gio iu c t ra bi mt th
lc hay t chc bn ngoi. c hnh y l mt li sng
lnh mnh m bn t chn v t ra cho mnh mt cch
c thc; bi v bn bit rng li sng o c l u
vit v tt lnh hn li sng hin ti ca mnh.
Mc ch ca thin l chuyn ha c nhn con ngi.
Ci con ngi ca bn i vo mt pha ca thin tp
khng cn ging vi ci con ngi ca bn i ra pha kia
ca (sau khi) thin tp. Thin thay i tm tnh ca bn
thng qua tin trnh nhn thc, bng cch lm cho bn ch
tm su sc n tng nhng suy ngh, li ni, v hnh ng
[ba nghip] ca chnh mnh. Tnh kiu ngo ca bn dn
bc hi v s i khng dn co bn trong bn thn cng
dn vi vn i. Tm bn tr nn yn lng, khng ng
vng v tnh lng. V cuc sng s m m hn. V vy,
thin tp nu thc hnh ng n s gip bn d dng i
din vi nhng thng trm thnh bi ca cuc i. N lm
gim i nhng cng thng, s st, v lo lng ca bn. S
bt an s li bc v tnh yu s m thm hn. Mi s
u bt u u vo v cuc i bn tr nn lt nh

40

hn thay v ch l mt cuc tranh u bon chen. Tt c

nhng iu u din ra thng qua s hiu bit.
Thin tp lm sc bn s tp trung [nh] v nng lc t
duy suy ngh ca bn. Ri th tng ci mt, nhng ng
lc v c ch t di lp tim thc ca bn tr nn r rng
v d thy hn i vi bn. Trc gic ca bn nhy bn
hn. S chnh chn ca t duy s tng ln v ln ln bn s
c c mt kin thc trc din v mi s vt hin tng
ng thc nh chng l; bn khng cn thin kin v
khng cn o tng hay nhn lm v chng na.
Vy th, bao nhiu l do c tr li cu hi ti sao
chng ta phi bn tm n vic thin hay cha?. Cha,
vn cha, vn cha l do!. Nhng iu va ni ch l
li ha sung trn giy. Ch c mt cch bn bit chc
rng vic thin tp c ng gi b cng thc hin hay
khng. l hy hc cch thin mt cch ng n, v
thc hnh n. Ri t mnh s thy c iu .

41

Chng 2
Nhng G Khng Phi L Thin?

Thin l mt ngn t. Bn tng nghe n t ny

trc y, nu khng bn chng cm c quyn sch
ny lm g. Tin trnh suy ngh vn hnh bng s kt ni,
v tt c cc loi tng u c lin kt vi t thin.
Mt s tng c th l ng, mt s khc ch l v vn.
Mt s tng th thuc v nhng h thng [php mn]
thin khc v khng lin quan g n Thin chnh nim,
tc Thin Minh St (vipassana). Trc khi tin hnh,
chng ta c trch nhim dn sch nhng tn d ra khi
mch dy thn kinh cho nhng thng tin mi c th
c chuyn tip qua mt cch thng sut, khng b cn
kt. Chng ta hy bt u bng th r rng nht.
y chng ti s khng dy bn ch tm vo ch rn
ca bn hay tng nim nhng vn iu b him no c. Bn
khng phi n y chinh phc mt con qui vt hay
chinh phc nhng nng lc siu nhin v hnh no c.
Khng ai trao gii thng bng ai en ai no cho s
thc hnh ca bn, v bn cng khng cn phi co u
hay i khn ng. Bn cng khng cn phi bung b
mi th ca ci v xut gia vo cha tu. Tht ra, bn
hon ton c th bt u ngay vic thin tp v s c c
ngay nhiu tin b, ch tr khi trng hp cuc i ca bn
l qu v o v c, v phc v phn, v y hn lon.
Nghe c v kh khch l, phi khng bn?

42

C rt nhiu, rt nhiu sch v vit v ti thin. Hu

ht u c vit t quan im ca mt trng phi tn
gio hay trit hc no , m nhng tc gi cng chng
bun ni ra l thin ca trng phi hay ca php mn
no. H tuyn ging v thin nghe c nh l nhng quy
lut tng qut, nhng thc t ch l nhng phng thc
c trng ca tng phi ring ca h m thi. Kt cc l
mt m hn n. T hn na ch l ci v bc nhng l
thuyt phc tp v nhng din dch, tt c u lch lc,
khng ng nht vi nhau. Quyn sch ny th c th v r
rng hn. Chng ti ch ang bn lun v h thng Thin
Minh St (vipassana).5 Chng ti s ch cho cc bn quan
st s vn hnh ca tm mnh theo mt cch yn tnh v
bung x bn c th chng t c tr tu nhn su vo
bn trong hnh vi ca mnh. Mc tiu chnh l s tnh
gic6, mt s tnh gic tht mnh m, tp trung v hng
Thin Minh St (vipassana) c tch ra v ging gii nh mt ti ring
[thin Chnh Nim] trong quyn sch ny. y thin s tc gi hon ton
khng c cho rng Thin Pht gio ch bao gm Thin Minh St. y ch
l mt quyn trong b ba quyn sch hng dn v Thin Pht gio. Hai
quyn kia l: Chnh nh-ging bng ngn ng thng thng v Bn
Nn Tng Chnh Nim-ging bng ngn ng thng thng ca cng tc
gi. (Ba bn ting Vit cng c dch bi cng ngi dch).
5

'Tnh gic', v mt k thut thin, bao gm cc ngha l: thc r, lun

thc (tri vi v thc), lun bit r, lun quan st, lun nhn thy, lun tnh
thc, hng bit, thng bit, khng b xao lng, khng b m m, khng b
chm m hay hn trm.
6

Ging nh thi ca mt nhn vin an ninh vy: lun lun thc, lun
quan st, lun nhn thy mi s din ra; khng xao lng, khng bun ng,
lun tnh thc, khng ri khi mc tiu quan st.
ngha thc hnh ca s 'Tnh gic' s c ging gii mt cch chi tit
trong quyn sch ny. y l thut ng quan trng nht, v n chnh l cng

43

phn, gip bn c th chc thng vo bn trong bn cht

ca thc ti.
C mt s quan nim sai lm ph bin v thin. Chng
ti thu nhn lin tc nhng cu hi lp i lp li t nhng
thin sinh mi. Cch tt nht l nn gii quyt nhng vn
ny ngay mt lc, bi v chng thuc loi nhng tinquan-nim [nhng d-tng] c th chn ng tin trnh
thin tp ca bn ngay t u. (V d, chng c th lm
lch quan im v t duy ca bn ngay t u). Sau y,
chng ti s a ra v gii ta tng quan nim sai lm ny
cng mt lc.

Quan nim sai lm #1:

Thin ch l mt k thut th gin
ng k y chnh l ch ch l. Th gin l mt
phn chnh ca thin, nhng Thin Minh St th nhm n
mc tiu cao su hn. Tuy vy, cu ni ny v cn bn l
ng i vi nhiu phng thc thin khc. Tt c nhng
phng thc thin u nhn mnh vo s nh tm, hng
tm tp trung vo mt i tng hay mt mc.
Nu thc hnh mnh m v y , bn s chng t
mt trng thi th gin su sc v y h lc. c gi
l tng thin nh [jhana]. l mt trng thi tnh lng
tuyt nh thng hoa thnh nim sng khoi, h lc v hnh
c ca 'Chnh nim' ti ca ton b quyn sch ny. M 'Chnh nim'
li l phng tin v mc tiu ca 'Thin Pht gio'.

44

phc. N l mt dng khoi lc vt trn v xa hn nhng

khoi lc thng ngy khi tm thc trng thi bnh
thng. Hu ht cc h phi thin u dng li ch ny.
l mc tiu ca h, v khi mt ngi chng c
c n (cc tng thin nh) th ngi c th tri
nghim li c trng thi trong sut cuc i cn li.
Nh vy n (thin nh) khc vi thin qun Minh St.
Thin Minh St tm kim mc tiu khc l s
"tnh gic". S nh tm v s th gin c xem nh l
nhng bc ph tr cho s tnh gic chnh nim. nh v
th gin l nhng th i trc, l nhng cng c, v nhng
ph phm hu ch cn phi c trc tr gip cho thin
qun Minh St.7 Nhng chng khng phi l mc tiu ca
thin Minh St. Mc tiu ca thin Minh St l tr tu.
Thin Minh St l phng thc thc hnh su sc ca Pht
gio nhm mc ch lm trong sch thn tm v chuyn
Ni cch khc, thin sinh bt u tu tp s tp trung tm vo mt i tng
hay mc no . l thin-nh. Sau mt thi gian thun thc, thin
sinh c th t c n mt mc nh-tm v s tnh lng cn thit
[nhng mc chnh-nh thm su c gi l mt tng thin nh
(jhana)]. Sau , thin sinh dng trng thi tng thin nh hng v tu
tp thin-qun Minh St. Khi tm c th t nh v tnh lng, thin sinh
s d dng thc hnh thin Minh St.
7

M rng thm, theo Ha thng W. Rahula khi vit v Thin Pht gio trong
quyn Nhng iu Pht Dy, ngi vit rng:
Tt c nhng trng thi huyn vi [tng thin nh] u do tm to ra,
do tm sinh ra v do c iu kin, tc l hu vi (samkhata). Nhng trng
thi ny khng dnh lu g n Thc Ti, Chn L, Nit-bn. Dng thin
ny c t trc thi c Pht. V th, n khng phi l thin Pht gio
chnh thng, nhng n cng khng b loi tr khi lnh vc Thin Pht
gio. Tuy nhin, n khng phi l phn thin ct li cui cng chng
ng Nit-bn.

45

ha i sng hng ngy ca chng ta. Chng ti s gii

thch nhiu hn v s khc bit gia thin nh v thin
tu8 trong Chng 14 ca quyn sch ny.

Quan nim sai lm #2:

Thin c ngha l i vo trng thi nh thi min
Mt ln na, cu ni ny c th c dng m t
chnh xc v nhng loi thin khc, nhng khng phi
Thin Minh St. Thin Minh St Tu khng phi l mt
hnh thc thi min. y, chng ta khng c lm m mt
tm tr n tr nn v thc, khng thc, khng tnh
thc. Chng ta cng khng phi c chuyn ha bn thn
mnh t chng sinh hu tnh tr thnh loi cy c v cm,
V c mt s t i lc c (tc gi v ngi dch) dng khc nhau, nhng
chng l ng ngha. Thin nh l tp trung tm [chiu, gom, hi t, c nh
tm] vo mt i tng hay mc. Trng thi hi t ca tm vo mt im
thng c gi l s hp nht ca tm [tm nht im], l trng thi t
nh ca tm.
8

Thin nh l vic thc hnh vi mc ch t n s nh tm v cc

trng thi h lc ca cc tng thin nh. Thin Minh St l thin to ra tr
tu minh st, tr tu l mc tiu ca n. Thin Minh St cn gi l Thin
qun, Thin Minh St Tu, Thin Qun Tr Tu Sng Sut, Thin Tu, hoc
Thin Chnh Nim.
Nhiu sch v cng hay phn bit hai dng thin ny bng cc cp t nh:
thin nh v thin qun, thin nh v thin minh st, thin nh v thin
tu, nh v tu.
Cn tr tu c c t vic thc hnh thin qun Minh St th thng c
gi l: tr tu sng sut, tr tu nhn thu sut bn trong, tr tu minh st,
minh st tu, tu minh st, tu...ty theo cch vit theo Hn Vit hay thun
Vit, y hay ngn gn...bi ngi vit. Minh St c ngha l qun st
mt cch minh bch, r rng, trong sut, sng sut; nhn thy r, soi r,
chiu r bn trong...bn cht ca mi s vt, hin tng v thc ti.

46

v tnh. Ngc li th c. Bn s tr nn ha hp hn, ng

iu hn vi nhng i thay ca mnh v mt cm xc.
Bn s hc c cch hiu bit v chnh bn thn mnh
bng s minh mn, r rng v chnh xc hn bao gi ht.
Trong qu trnh hc tp k thut ny, mt s trng thi c
th xy ra, ging nh kiu trng thi thi min m ngi
ngoi nhn vo c th cho l vy. Nhng tht ra nhng
trng thi hon ton l ngc li. Trong thi min,
ng s b kim sot bi ngi khc, trong khi bn
thin tp khi tm tp trung (nh) su th thin sinh vn hu
nh kim sot c bn thn mnh. Trong ging nh trng
thi thi min nhng thc ra l gi to. V bt k trng
hp no xy ra nhng hin tng nh vy u khng lin
quan n s thc hnh v mc tiu ca Thin Minh St.
Nh chng ta ni trn, trng thi nh su ca tng
thin nh (jhana) l mt cng c v l bc u trn con
ng dn n s tnh gic cao qu hn. Thin Minh St,
theo nh ngha, l tu dng s chnh nim v tnh gic.
Nu bn nhn thy rng mnh ang tr nn v thc trong
khi thin, vy l bn khng phi ang thin, theo nh nh
ngha r rng v Thin Minh St. n gin l vy. (Thin
Minh St l tu tp s tnh gic v chnh nim lun lun
c mt, lun lun thc. V vy nu bn ri vo trng thi
v thc th khng phi l thin).

Quan nim sai lm #3:

Thin l mt phng thc huyn b, khng th no hiu
c

47

Mt ln na, cu ni ny cng ng, nhng khng hon

ton ng. Thin lm vic vi nhng tng tm thc nm
su bn di nhng t duy biu tng. V vy, mt s d
liu v thin l khng th no din t c bng t ng
thng thng. Tuy nhin, khng c ngha l n khng th
no hiu c. C nhng cch su sc hn l cch thng
qua t ng hiu v mi s. Bn hiu c cch i. Bn
i c. C th bn khng th miu t c chnh xc dy
thn kinh v c bp ca bn co tht nh th no trong khi
i. Nhng bn c th i c. Thin nn c hiu theo
cch nh vy, tc l bng cch thc hnh n. Thin khng
phi l ci g bn phi hc n bng nhng thut ng tru
tng. Thin l tri nghim. lm v bit. Thin
khng phi l mt kiu cng thc v tm c th mang li
nhng kt qu t ng v d on trc c. N khng
phi nh cng thc my mc, cm ngun in, bm nt
m l mn hnh TV chc chn t ng hin ln nh d
tnh. Mt thin sinh khng th no d on trc iu g s
xy ra trong mt phin thin no . Thin l mt s khm
ph v th nghim, v l mt chuyn phiu lu trong mi
ln ngi thin. Tht ra, khi bn t n mt cm gic c
th d on c iu g s xy ra hoc/v mi s tng t
s lp li nh ln thin trc, th bn bn ang khng thc
s thin. Bn dng hin tng ny nh mt ch s (v s
tin b ca bn). C ngha l bn b trch ng u
v bn ang i n ch tr tr trong vic thc hnh.
(Tc l: nu bn c th cm gic trc hoc d on trc
iu g s xy ra vi tm mnh trong gi ngi thin, hoc
thm ch nhng g xy ra cng ging tng t nhng g
xy ra trong nhng ln thin trc: th s thin ca bn

48

ang sai lch sao , v nhng g xy ra nh vy l khng

ng l t nhin v tnh khng-th-d-bo-c ca thin).
Hy hc cch nhn vo tng mi giy, nh th l
giy u tin v duy nht trong i. l phng cch ct
li ca Thin Minh St. Tc l lun lun tnh gic v quan
st vo tng khong khc ca s sng.

Quan nim sai lm #4:

Mc ch ca thin l t c thnh thn thng
siu phm
Khng phi vy. Mc ch ca thin l pht trin s
tnh gic. Hc thin c tm mnh hay tm k khc th
khng phi l mc ch ca thin. S bay bng tm tr
khng phi l mc tiu ca thin. Mc tiu ca thin l s
gii thot. Thc t th cng c mt s kt ni gia nhng
hin tng thn thng siu phm v thin, nhng mi quan
h c l l rt phc hp. Trong nhng giai on u
hnh thin, nhng hin tng c th xut hin hoc
khng. Mt s ngi c th thy bit bng trc gic, hoc
h c c tr nh v kip qu kh; s ngi khc th
khng c. D g i na th nhng hin tng ny cng
khng nn c xem l nhng nng lc thn thng thun
thc v ng tin cy. ng cho l iu g quan trng.
Tht ra, nhng hin tng nh vy l kh nguy him cho
nhng thin sinh trong giai on u, v chng qu cm d.
Chng c th l ci by ca t ng dn d ngi thin i
sai ng lch hng. Li khuyn tt nht cho bn l hy

49

ng t vn v ng quan trng g n nhng hin

tng . Nu chng xut hin, khng thnh vn . Nu
chng khng xut hin, cng khng vn g. Thng
chng cng t xut hin. C mt giai on trn ng tu
tp ca ngi tu thin, lc ngi y c th thc hnh
nhng bi tp c bit pht trin nng lc thn thng.
Nhng vn cn lu mi n lc xy ra iu ny.
Khi no chng t c tng thin nh rt cao su,
thin sinh s d trnh lm vic vi nhng nng
lc m khng h b nguy him [nguy him v chng c
th lm mt ht kim sot hay chi phi i sng ca ngi
thin]. Ri thin sinh s pht trin nng lc mt cch
nghim tc vi mc ch phc v cho li ch ca mi
ngi. Kh nng ny ch xy ra sau hng chc nm tu tp.
ng lo lng v iu . C tp trung vo pht trin thm
v thm s tnh gic. Nu c nhng ging ni v hnh nh
(tm nh) hin ln, c lu n chng v mc chng t
bin i. ng xa vo chng. ng dnh lu n chng.

Quan nim sai lm #4:

Thin l nguy him, v ngi cn trng nn trnh xa.
Mi th trn i u nguy him. Bng qua ng v
bn cng c th b xe but tng. Va x vi nc tm v
bn c th b quo c. Thin v bn c l cn phi vt sch
mi th nhim t trong qu kh ca bn. Ci m b
nn v chn cht lu ngy c th cng ng s.
Nhng vic cng mang li rt nhiu ch li cho bn.

50

Chng c vic g l hon ton khng c ri ro, nhng iu

khng c ngha l chng ta c co rm nh con tm nm
trong kn. khng phi l sng. l cht yu. Cch
gii quyt nguy him l phi bit c chng n nhiu hay
t, n c th xut hin t ch no v cch no i ph
vi n khi n xut hin. l mc ch ca quyn sch
hng dn ny. Thin Minh St l pht trin s tnh gic.
Trong bn thn n khng c g l nguy him, nhng nguy
him ch c t bn ngoi. Tng cng s tnh gic l
phng h khi nguy him. Nu thc hnh ng th Thin
Minh St l mt tin trnh rt nh nhng v t tn. N din
ra chm ri v d dng, v s tinh tin trong thc hnh ca
bn s din ra mt cch t nhin. Khng c g phi g p
hay min cng. V sau ny, khi bn gn t n trnh
tinh vi v tr tu phng h ca mt bc thy, bn c th
tng tc trng thnh bng mt giai on tu thin
chuyn su min mt. Tuy nhin ngay lc bt u, thin rt
d lm. C lm nh nhng v mi th s tt p.

Quan nim sai lm #5:

Thin ch dnh cho thnh nhn v tu s kh hnh,
khng phi cho ngi thng.
Thi quan im ny c rt nhiu Chu , ni m
cc nh s v thnh nhn c tn knh rt cao bng nhiu
nghi thc. iu ny cng tng t nh thi ca ngi
M thn tng nhng ti t in nh v nhng cu th
bng chy ni ting vy. Nhng nhn vt nh vy c
c khun ra, c lm cho v i hn ngi thng

51

trong i thc, v c gn ghp thm nhiu phm cht

m t c ai trong nhn loi c th snh b vi h. Ngay c
phng Ty cng tn ti t nhiu thi nh vy trong lnh
vc thin tp. H trng i thin gi phi l mt mu
ngi kiu c o, khc ngi n ni trong ming
ngi y b sa cng khng dm tan chy c vy.
Nhng ch cn tip xc trc tip vi nhng ngi th o
tng [s hiu lm] s bin mt ngay. Thc t th h
thng t ra l nhng ngi c nhiu ngh lc v sc sng,
nhng ngi sng vi lng nhit thnh ht mc. ng l
vy, tt nhin, hu ht nhng bc thnh nhn u hnh
thin, nhng khng phi h hnh thin v h l thnh nhn.
Ngc li. H l thnh nhn bi v h hnh thin. Thin l
cch h tr thnh thnh thin. V h bt u thin tp t
trc khi h tr thnh thnh thin. y l im quan trng.
Mt s ln thin sinh u ngh rng mt ngi phi hon
ton c hnh ri mi nn bt u tp thin. l cch
ngh ngc ngo, khng thc t v khng lm c. c
hnh th cn phi c mt mc kim sot tm tr. l
iu kin cn. iu kin tin quyt. Bn khng th no gi
gn gii hnh o c nu bn thn mnh khng c cht t
ch v tm tr, v nu tm tr ta c ri tung quay tt nh
bnh dao trong my xay sinh t, th lm sao chng ta c
c s t ch. V vy, vic tu dng tm [thin tp] phi
nn c lm trc, trc khi ngi c c mt c
hnh hon ho... nh bc thnh thin, bc chn tu.
C ba phn hu c trong thin Pht gio: Gii hnh o
c, Thin nh v Tr tu. [Gii, nh, Tu]. Ba phn ny
s c tu dng v pht trin ng thi vi nhau khi s

52

thc hnh ca bn tin trin. Phn ny s nh hng b tr

cho phn khc, v vy bn tu tp ba phn cng lc vi
nhau, ch khng phi tu dng tng phn mt ri n phn
kia. Tc l (i) khng c chuyn bn ch tu dng cho c
hnh c hon ho ri mi bt u ngi vo thin. (ii)
Cng khng phi bn ch cho n khi no chng t c
tng nht thin hay t thin ri mi chuyn qua thin qun
t c tr tu. (iii) Khi bn c c tr tu hiu bit
r mt tnh hung, lng bi mn dnh cho mi ngi s t
ng ny sinh. Lng bi mn y c ngha l bn s t
ng kim ch bn thn mnh cho ba nghip [ ngh,
hnh ng, li ni] khi c th lm phng hi n ngi
khc. Khi c tr tu th t ng c gii hnh. Nh vy mi
hnh vi c x ca bn t ng c c hnh. Thng ch
khi no bn khng hiu bit su sc th bn mi phm phi
nhiu th. V d nh nu bn khng hiu bit c hu
qu ca hnh ng ca chnh mnh, th bn thng lm
by. Mt ngi c ngi ch cho n khi no mnh tu
c hnh vn ton nh bt nh thnh ri mi chu hc
thin th cng ging nh ch mt iu g khng th no
xy ra. Ngi xa hay ni ngi nh vy chng khc no
k c ng ch cho bin lng ht sng ri mi xung tm.
iu chng bao gi xy ra.
hiu c y mi lin h ny, chng ta hy
th phn c hnh thnh nhiu mc khc nhau. (i) Mc
thp nht l vic sng tun th nhng lut l v quy tc do
ngi khc hay x hi t ra. V d nh l nhng lut l
trong kinh thnh tin tri m bn phi theo. Hoc v d
nh l lut php quc gia, hay lut l ca tc trng b

53

lc, hay nhng iu rn ca cha m. Khng cn bit nhng

quy tc lut l do ai t ra, nhng mc ny bn ch
cn bit r v tun theo. Ngi my cng lm c vic
ny. Ngay c con tinh tinh c hun luyn cng tun th
c nu nhng quy tc khng qu phc tp, v mi ln n
nu vi phm th n b n mt roi. ( l s bt buc).
mc ny khng cn g n thin. Tt c ch cn c quy
tc v hnh pht.
(ii) Mc th hai ca c hnh c o bng s tn
trng v tun th cc quy tc lut l mt cch t gic m
khng cn phi c ngi cm roi ng bn cnh. Ging
nh bn phi i ng lut giao thng ngay c khi khng c
cnh st ng canh. Bn ln ln thm vi tui th c th t
n cm, t i ng ng gi ch khng phi v cha hay m
cm roi hay la ry st bn. Bn tun theo v bn thm
nhun nhng quy tc trong lng. Nu bn lm sai hay vi
phm, bn s t trch hay t pht mnh. trnh c
hnh ny cn c t nhiu s kim sot tm tr. Nu tm bn
lung tung, hnh vi ca bn cng s lung tung. Tu tp tm
[thin] s lm cho tm bt lung tung.
(iii) Mc th ba ca c hnh c th gi lun l c
hnh, hay t ng hn l o c. Lc ny, ngi c
mt s chuyn ha tt. trnh o c ny, mt ngi
khng nht thit phi rp rp tun th nhng quy tc lut l
do thm quyn no t ra. Ngi chn cch ng x ca
mnh ty tnh hung. Mc ny i hi s thng minh v
kh nng nhn nhn mi yu t ca tnh hung, v i n
phn ng nht qun, kho lo v thch hp nht trong mi

54

trng hp. Thm na, nhng c nhn thuc cp o c

ny thng cng c ngoi mnh ln khi ci quan im c
nhn hn ch ca mnh, h khng mun tip tc l ch
ngi y ging na. H phi thy c ton s th mt
cch khch quan, cn nhc mi s mt cch bit ngi
bit ta. Ni tm li, mt ngi o c, cp ny, phi
bit gc b tham, sn, c , ganh ght v nhng bn tnh
ch k lu i, vn lun khin h suy ngh ch k, ch lun
ngh cho mnh m khng ngh cho ngi. Ch c nh vy,
th mt ngi o c mi c th chn ra cch ng x hay
hnh ng ng n nht v hp o l nht cho mi s
vic. Mun c phm hnh o c th tuyt i phi cn c
s tu dng tm, cn phi thin, ngoi tr khi ngi
sinh ra l bc thnh. Khng cn cch no khc, ngoi
thin, c c phm cp o c nh vy. Cn phi tu
tp tu dng c hnh na. Hn na, qu trnh suy xt (cc
hnh ng) cng cn phi tn nhiu cng. Nu bn c gng
cn nhc mi yu t ca trong tnh hung bng ci tm
thc, bn s b ui hi, kit sc. Tr thc khng th no
lm cng lc qu nhiu vic. N s b qu ti. May mn
thay, mt lp su bn di ca tm thc c th lm hng
lot nhng vic suy xt mt cch d dng. Thin c th to
ra lp tm thc su sc , c th hon thin qu trnh suy
xt mc o c th ba cho bn. l mt cm
gic phi thng.
Mt ngy no bn gp vn , trng c v nh
khng bao gi gii quyt c. Ngy hm sau khi bn
ang ra chn bt, ang ngh v mt chuyn hon ton
khc th bng nhin ng ra gii php. iu ny va mi

55

ny sinh t trong su thm tm tr, v bn thm ku ln

h hah th ra vy, v tt c mi vn c gii quyt.
Trc gic ch c th xy ra khi bn bung b cc l s suy
din logic theo thi quen bn nng v nhng ch cho
tm c c hi a ra gii php. Mt bn tm tnh thc va
mi c mt. Thin gip cho ta cch g mnh khi qu
trnh t duy c hu xa nay. l ngh thut bc ra khi
li mn t duy ca tm, v l mt k nng rt hu ch
trong cuc sng hng ngy. Thin chc chn khng phi l
s thc hnh xa l ch dnh cho cc thy tu kh hnh hay
n s. N l mt k nng thc dng tp trung vo nhng
s vic xy ra trong i sng hng ngy, v mang li ch
dng tc th cho cuc sng ca bn. Thin khng phi l
xa i, xa ngi.
Tht khng may, s tht ny v thin lm nn lng
mt s thin sinh. H n hc thin mong c xut
thn kt ni vi v tr siu phm hay c ha vo dn
nhc tri ca thin thn. Nhng thc t th h ch n gin
l hc v tm c mt cch tt hn dn ci thng rc
trong nh v cch tt hn gii quyt vn nan gii
bnh thng trc mt. H khng cn phi tht vng v
iu ny. Bi v vic dn dp rc ri trc mt cng hu
ch v nn c lm trc. Sau , sau nhiu cng phu v
thi gian, th mnh mi c th giao lu c vi dn nhc
thin thn trn thin ng.

Quan nim sai lm #6:

Thin l chy trn khi hin thc

56

Khng ng. Thin l chy thng vo thc ti. Thin

khng phi tch bn khi nhng kh au trong i sng.
Thin gip bn i su vo s sng v mi kha cnh ca s
sng bn c th chc thng hng ro tr ngi ca kh
au v vt ln khi kh au. Thin Minh St l mt s
thc hnh vi mc ch r rng l i din vi hin thc, l
hon ton tri nghim s sng nh-n-l v i din chnh
xc vi nhng iu bn thy. Thin gip bn xua i nhng
o tng v nhng li ni di th thm m bn vn hng
ngy hng gi ni vi bn thn mnh v s sng. C sao
ni vy. Bn l chnh bn, nn nu ni di chnh mnh v
nhng im yu v nhng toan tnh ca mnh th ch lm
cho mnh cng b dnh vo vng quay ca bnh xe o
tng m lm m thi. Tt nht l khng nn t gt mnh.
Thin Minh St khng phi l n lc qun bn thn
mnh hay che y nhng phin no ca mnh. Thin
luyn tp cho bn cch nhn vo bn ng tht nh-mnhl. Thy c mnh l ci g v chp nhn n mt cch
hon ton. Ch khi lm c nh vy, bn mi mong thay
i c mnh.

Quan nim sai lm #8:

Thin l cch c c khoi lc?
iu ny va ng va khng ng. Thin nhiu lc
cng to ra nhng cm gic sung sng, h lc. Nhng
khng phi l mc ch ca thin Pht gio, v nhng nim
sung sng h lc khng phi lun lun xy ra. Hn

57

na, nu bn thin tp vi mc ch th chng cng t

xy ra!. Nhng nu bn thc hnh thin vi mc ch ng
n ca thin, th nhng nim h lc li thng xy n
vi bn. Nim sung sng h lc c c t s th gin,
v s th gin c c t s gii ta ht mi cng thng.
Nu bn ch ng tm kim nim sung sng h lc trong
thin th bn a s cng thng [dc vng] vo thin,
lm xo trn tin trnh din ra ca thin. y l th b,
gy ng p lng ng!. Bn ch c th c c an lc
hay hnh phc nu bn khng theo ui n. Thm na, nu
s hng phn, s ph ph hay khoi cm l ci m bn
eo ui, th c nhiu cch khc bn c c chng,
(u cn phi kh cng ngi thin). Ru, ma tu v tnh
dc cng c th mang li cho bn nhng hng phn v
khoi cm . Hng phn hay khoi lc khng phi l mc
ch ca thin. N thng khi sinh trong khi thin, nhng
ch l sn phm ph ca vic hnh thin. N l mt tc
dng ph rt d chu, mt cm gic sung sng [lc th],
v n s thng xuyn c c nu bn tip tc hnh thin
u n lu di. Bn s khng nghe nhng thin sinh gii
hay thin s phn i g v iu ny. N l bnh thng.
(V nim vui sng v khoi lc th chng c g l sai
tri c, c bit l khi chng i km vi nim chn phc v
tr tu tng ln).

Quan nim sai lm #9:

Thin l ch k

58

Chc chn thin trng c v nh vy, v ngi hnh

thin l thin cho li lc ca chnh mnh, ch khng cho ai
khc. Hy nhn mt ngi ang ngi trn mt ci gi nh
thin. Ngi c bc ra ngoi hin mu nhn o
khng? Khng. Ngi y c i gip nhng nn nhn thin
tai hay khng? Khng. Nhng chng ta hy c xem xt
ng c hay mc ch ngi thin ca ngi y. Ti sao
ngi y ngi thin nh vy? Mc ch ca ngi hnh
thin l trt b mi sn hn, th ght, c . Ngi y ang
n lc trn con ng tr b nhng tham dc, s cng
thng v s v cm. Chng chnh l nhng "chng ngi"
cn tr lng bi mn thng yu ca mt ngi dnh cho
ngi khc. Cho n khi nhng chng ngi vn cn th
bt c vic g mt ngi lm (d l vic t thin) u ch l
s th hin thm ca ci Ti t ng, v tht s khng
gip ch g v lu v di. Ch gip [t thin, cng
c] l mt danh t ng nguy hi, l mt trong nhng tr
chi c rch t xa. Hy th nhn vo i sng c nhn ca
nhng thin gi tt th bn thng khng thy h tham gia
vo nhng cng vic nhn o. Bn s khng thy nhng
ngi tu thin tham gia vo nhng s mng theo kiu cc
cuc thp t chinh v sn sng hy sinh nhiu mng
ngi v mc ch sng o. Thc ra chng ta ch k hn
nhiu so vi mc chng ta vn tng. Chnh ci Ta
lun bin nhng cng trnh cao siu tr thnh v ch. Ci
Ta lun c cch ph hi nhng vic cao p nht thnh
nhng ng rc, nu ci Ta c t do th hin.
Thng qua vic thin tp chng ta thc c r rng ci
con ngi ca chng ta l ci g, lm cho ta tnh thc
khi nhng th tinh xo vn khin chng ta lun th hin

59

tm tnh ch k ca mnh. V t , chng ta bt u ht

ch k mt cch ch thc. Vic lm trong sch bn thn
mnh khng cn ch k th khng phi l hnh ng ch
k!.

Quan nim sai lm #10:

Khi thin, ngi ta ch ngi suy ngh v nhng iu cao
siu bay bng
iu ny cng sai. Trong mt s php mn thin khc
th c iu ny. Nhng Thin Minh St (vipassana) th
khng phi vy. Thin Minh St l tu tp s tnh gic: tnh
gic hng bit v bt c iu g ang din ra trc mt, bt
k iu l cao siu hay rc ri. Ci g ang xy ra, th
ang xy ra, th u tnh gic v n. D nhin rng c
nhng ngh bay bng cao vi khi sinh trong khi bn
hnh thin. iu ny cng khng cn thit phi trnh n.
M cng khng cn thit phi i tm hay mong i. Chng
ch l nhng tc dng ph d chu m thi. Thin Minh St
l s thc hnh gin d. N ch gm vic tri nghim mt
cch trc din mi s xy ra trong cuc sng hng ngy
ca bn, khng cn phi thin v, thin kin hay t tn dn
nhn bng nhng hnh nh trong tm [tm nh] v chng.
Thin Minh St l nhn v qun st i sng ca bn ang
din ra trong tng mi giy pht mt cch v t, m khng
cn phn xt hay thin kin g. iu g n th n. S g
din ra th din ra. n gin l vy. (Ch khng phi ch
ton quan st nhng iu cao siu bay bng).

60

Quan nim sai lm #11:

Sau vi tun thin tp, mi phin no ca ta s bin
mt
Tic thay, thin khng phi l cch tr liu nhanh chng
nh vy. Bn s bt u thy ngay s thay i, tuy nhin
phi mt nm ny thng n th mi c c nhng tc
dng su sc. cng ging nh cch thc m th gii
ca bn c hnh thnh. Nhng iu qu gi th d g c
c ch sau mt m thc dy!. V mt vi phng din
thc hnh, thin cng khng phi l d. N i hi ngi
tu thin phi theo mt k cng di hn v i khi l mt
qu trnh tu tp rt cng phu v kh cc. Mi khi ngi thin
bn s t c mt s tin b, nhng nhng kt qu
thng l rt vi t, kh thy. Nhng kt qu vi t xy ra
rt su bn trong tm thc, ch v sau ny mi bc l r
nt nhiu hn. V nh vy nu bn ngi thin m trng i
nhng i thay ln lao th bn s (b) b l mt nhng thay
i vi t ny. Bn s b tht vng, b cuc v th rng
chng bao gi c s thay i no xy ra ht. Kin nhn l
cha kha. Kin nhn. Nu bn chng hc c g t vic
thin tp, t nht bn cng hc c tnh kin nhn. V
l bi hc qu gi nht trong thin.

61

Chng 3
Thin L G?

Thin l mt ngn t, v nhng ngn t th c dng

theo nhng cch khc nhau bi nhng ngi ni khc
nhau. iu ny nghe c v tm pho, nhng khng phi
vy. Cng ng phi quan trng phn bit chnh xc
mt ngi no mun ni g vi nhng ngn t ngi
dng ni. V d, cc nn vn ha trn th gii sn sinh
ra nhng kiu tu tp tm no m h gi l thin. iu
li ty thuc vo nhng nh ngha lng lo khc nhau
v thin. Mi ngi u thin, t ngi Chu Phi cho n
nhng ngi Eskimo vng cc Bc. Nhng k thut
thin th khc nhau, nhng y chng ta cng khng cn
phi c gng nghin cu tm hiu ht tt c lm g.
Nhng quyn sch khc c th lm vic . Trong phm vi
quyn sch ny, chng ti ch mun gii thiu s lc v
mt s k thut tu tp tm c bit nhiu cc nc
phng Ty, v t nhiu c lin quan n vn thin.
Trong truyn thng o C-c gio Do Thi, chng ti
thy c hai cch thc hnh song song, c gi l cu
nguyn v tng ch. Cu nguyn l cu xin trc tip nhng
ng thn linh no . Cn ch nim l suy ngh c thc
lin tc t lu v mt ch , thng thng l mt nguyn
hay mt on kinh. Theo cch nhn v tu dng tm, th c
hai cch ny l cch tp trung tm, tc l nh tm. Nhng
dng chy t duy c hu khc u b chn li, v tm th

62

c hng v mt mc ca thc. Nhng cch thc

hnh nh tm u mang li kt qu: s tnh lng su, l
lm chm li qu trnh trao i cht, v mt cm gic bnh
an v tt lnh.
Truyn thng n gio (Hindu) th c thin Yoga
(Du-gi), n cng chnh l thin nh. Cch thc hnh cn
bn xa nay vn l hng tm tp trung vo mt i tng
ring lmt hn , mt ngn nn, mt t ng lm
cho tm khng b xao lng. Sau khi tu tp c nhng k
nng cn bn v nh tm, cc thin gi Du-gi s tin xa
hn, thin nh vo nhng i tng v mc phc hp
khc ca tmv d nh: thin tng (nhng bi kinh),
thin ch, thin v nhng hnh nh y mu sc tn gio
khc nh hnh tng thn linh, cc lung nng lng trong
c th v nhng th khc...vn vn. Tuy nhin, d nhng
mc c phc hp n u i na, th loi thin ny cng
thun ty l tu luyn cch tp trung tm, vn thuc v
phng thc thin nh (vi mc tiu l t n s nh
tm).
Trong truyn thng Pht gio, thin nh vn c
nh gi cao. Nhng c mt yu t c a thm vo v
c nhn mnh nhiu hn l s tnh gic. Ton b
thin Pht gio l nhm vo vic tu dng s tnh gic
[chnh nim], dng s nh tm [chnh nh] nh l mt
cng c. Thin Pht gio c pht trin rng khp, tuy
nhin lch s cng sn sinh ra nhng trng phi tu tp
khc nhau cng nhm n mc tiu .

63

Thin Tng (Zen) s dng hai ng li khc nhau.

Th nht (i) l dng tm lc v ch mnh m nhy
thng vo s tnh gic. Thin sinh ngi xung v ch ngi
v ngi, khng cn ngh v bt c th g, ch hng bit hay
tnh gic v s ngi. iu ny nghe c v rt n gin.
Nhng khng phi vy. [C th cch ny trong chc lt
bn s thy ngay l rt kh]. ng li th hai (ii) ca
Thin Tng l tu tp theo php mn thin Lm T (Rinzai).
l cch nh la tm ra khi ngh thc v trc ch
vo s tnh gic. Thin s t ra cho nhng thin sinh
nhng cu hi [cng n] khng bao gi gii c, v thin
sinh phi n lc tp trung vo cng n t tm ra li
gii p. Do vy, thin sinh khng th no trn khi s kh
cc ca tnh hung cng n, cho nn thin sinh buc phi
nhy vo s tri nghim thun ty ca giy pht hin ti.
Chng cn hng i no khc.
(Thin ca Thin tng nhm vo mc ch kin tnh
n ng. l dng cch qun cng n hoc khn thoi
u. Mc ch l nhm ph hy cc khi nim v ngn
ng hnh thc, vn c cho l khng th chuyn ti c
thc ti. Truyn thng ny khin ngn ng ca Thin tng
thng kh hiu v khc l i vi l tr bnh thng).
Thin Tng l php mn thin kh, khng phi d tu theo.
N c th tht s ph hp i vi nhiu ngi, nhng n l
mt php mn thc s kh.
Mt trng phi khc l Pht gio Mt Tng th gn
nh ngc li. H cao t duy thc thng thng, l
s th hin ci Ta m bn vn thng ngh bn l ci Ta

64

. Chng ta u ngh vy, u ngh ta l ci Ta ring

bit, c danh tnh ring. Chng ta u hnh ng v mu
cu tt c v ci Ta ca chng ta. T duy theo thc ni
kt cht vi khi nim v ci Ta. Ci Ta [bn ng, ng]
chng qua ch l nhng phn ng v tm nh c dn
ghp mt cch gi to vo tin trnh tri chy ca s tnh
gic thun ty. Mt Tng tm cch tu tp s tnh gic thun
ty bng cch tiu dit hnh nh ci ng. iu ny c
lm thng qua qu trnh qun tng. Mt thin sinh c
giao mt hnh nh v thn Mt Tng thin. Ngi y c
thin cho n khi no mnh tr thnh hnh nh . Ngi
y lt b danh tnh ca mnh v mang danh tnh khc.
Vic ny tn nhiu thi gian qun tng, nhng c th lm
c. Trong qu trnh qun tng ny, thin sinh c th
quan st c cch m ci ng c dng ln. Ri thin
sinh nhn ra bn cht c on ca tt c mi ci ng, bao
gm ci ng ca mnh, v thin sinh tm cch thot khi s
dnh mc vo ci ng . Thin sinh lc c th chn
mt ci ng, ng ca mnh hay ng no khc m anh ta
mun; hoc anh ta khng chn ci ng no. Kt qu l dn
n s tnh gic thun ty. Thin Mt tng cng khng
phi l d tu.
(Tc gi ch din t s lc nh vy. Nhng c gi
khng tu theo Mt tng, hoc cha bao gi bit v loi
thin ny, th cng kh m hiu c chnh xc phng
php thin l g. im y l ch cn bit l mt
php mn thin khng lin quan g vi Thin Pht gio
nguyn thy. Thin mt tng c l bt ngun t thin Yoga

65

(Du-gi); v Pht gio Mt tng cng c xp vo nhm

ca Pht gio i tha).
Thin Minh St (Vipassana) l phng thc thin c
xa nht ca o Pht. Phng thc thin ny c ghi r
trong kinh Bn Nn Tng Chnh Nim (Sitipatthana
Sutta), cn gi l Kinh T Nim X (HV). l mt bi
thuyt ging v tu thin do chnh c Pht ging dy.
Thin Minh St l s tu dng tng bc s chnh nim
[s ch tm tnh gic] mt cch trc tip. N tin hnh
tng bc tng bc qua nhiu nm thng. S ch tm ca
thin sinh lun c hng ti vic quan st mi mt ca
s sng ca chnh mnh. Thin sinh c hun luyn
ch nhiu v nhiu hn na vo dng chy tri nghim
s sng. Thin Minh St l mt k thut nh nhng, nhng
n cng rt l uyn thm, su sc. N l mt h thng c
xa v bi bn luyn tp tm; l mt h thng nhng bi
tp thc hnh gip cho ta cng lc cng tr nn tnh gic
hn v s tri nghim s sng ca chnh mnh. l s
lng nghe mt cch ch tm, s thy bit mt cch chnh
nim, v s kim chng mt cch cn thn. Chng ta hc
ngi mt cch sc xo, hc chm xc mt cch trn vn,
v ch tm mt cch thc s vo nhng thay i ang din
ra trong tt c nhng tri nghim . Chng ta hc cch
lng nghe nhng ngh ca mnh m khng b dnh mc
vo nhng ngh .
Cng vic mc tiu ca Thin Minh St l hc cch ch
tm. Ni cch khc, mc tiu ca n l hc cch nhn thy
nhng l tht v s v thng, bt toi nguyn [kh] v s

66

v ng trong mi hin tng9. Chng ta c ngh rng

chng ta vn ang lm vy, nhng k thc ra chng ta
ang khng lm vy, (chng ta cha bao gi ang nhn
thy s tht). ch l o tng. o tng l do chng ta
cng c ch tm mt t n s sng ca mnh, tuy vy
s ch tm rt m nht nh kiu s ch tm ca ta khi
ang lc chng ta ang ng g ng gt vy. n gin l
chng ta khng ch tm nhiu bit c rng chng
ta chng h ch tm g. Hy suy ngh v iu ny.
(V hnh thc ng ngha, y l mt kiu ni hu tin,
nghe nh mt nghch lv nu ta ch tm nhiu th
t hn ta c s ch tm ri, ch khng l cn s khng
ch tm m ta nhn thy. Tuy nhin, c gi s t suy ra
c ca cu ni ny l g. Tc gi ang cao s ch
tm [tnh gic] trong thin tp chnh nim).
Thng qua tin trnh chnh nim, chng ta dn dn tr
nn tnh gic, thc r mnh l ci g bn di hnh nh
ci ta gi tm m ngi i hay gi l bn ng hay linh
hn. Chng ta tnh thc thy cuc sng ng-nh-n-l.
Cuc sng khng phi ch l nhng thng trm, sng kh,
ln xung. ch l o tng, m lm. S sng vn l mt
kt cu a chiu su sc hn nhiu, nu chng ta chu kh
nhn, v nu chng ta nhn mt cch ng n.

Nhng cu trong on ny: Ni cch khc....hin tng., cng nh mt

s cu ging gii khc trong quyn sch, c tc gi b sung vo trong
ln ti bn 2012.
9

67

Thin Minh St l mt hnh thc hun luyn tm dy

cho bn cch tri nghim th gii theo mt cch hon ton
mi. Ln u tin bn bit c iu g thc s ang xy
ra vi bn, xung quanh bn v bn trong bn. l mt
tin trnh t khm ph chnh mnh, mt cuc t thn tm ti
thng qua bn c th quan st nhng tri nghim v
cm nhn ca chnh mnh trong khi ang qun st chng,
v ngay trong khi chng ang din ra. Chng ta nn tip
cn Thin Minh St bng thi nh vy.
"Khng cn nhng iu mnh c gio dc.
Dp b mi l thuyt v nh kin v nhng khun php
nguyn tc. Ti mun hiu r bn cht t nhin ch
thc ca s sng. Ti mun bit r kinh nghim sng
ny ch thc l g. Ti mun thy r nhng tnh cht
chn thc v su sc nht ca i sng, v ti khng
mun n thun chp nhn s gii thch ca ngi
khc. Ti mun t mnh thy bit c cho chnh
mnh".
Nu bn theo thin tp vi thi nh vy, bn s
thnh cng. Bn s thy mnh qun st mi s vic mt
cch khch quan, chnh xc nh-chng-l, ang tri qua v
bin i lin tc trong tng khong khc, trong tng st-na.
T , cuc sng bt u din ra vi mun vn mu sc
khng th no din t ht c. N phi c tri nghim
thc s.
Trong ting Pali, thin qun tr tu hay Thin Minh St
c gi l 'Vipassana Bhavana'. Bhavana xut pht t cn

68

t 'Bhu', c ngha l ln ln, tng trng hay tr thnh. V

vy, 'Bhavana' c ngha l vun trng, nui dng, v t
ny lun lun c dng ni v tm. Bhavana c ngha
l s 'tu dng tm'. Danh t 'Vipassana' th xut pht t
hai cn t. 'Passana' c ngha l thy hay cm nhn. 'Vi' l
mt tip u ng vi nhiu ngha. Ngha cn bn l 'mt
cch c bit'. Nhng n cng bao hm ngha 'i vo, bn
trong' v 'xuyn sut, thu o'. Ton b danh t
'Vipassana' c ngha l: nhn vo bn trong ci g vi s
minh bch r rng v chnh xc, nhn r mi thnh phn
mt cch ring bit v phn bit, v nhn thy xuyn sut
cm nhn c ci thc ti ch thc ca ci . Qu
trnh ny dn n tr tu nhn thu bn trong ca bt k s
vt hin tng no ang c qun st. Kt hp li tt c
th ton b danh t ghp "Vipassana Bhavana" c ngha l:
"s tu dng tm, nhm mc ch thy bit mt cch c
bit dn n tr tu v s hiu bit trn vn". Chng ta
hay gi l Thin Minh St.
Trong Thin Minh St, chng ta tu tp phng php
nhn s sng theo cch c bit ny. Chng ta tu tp bn
thn nhn thy c thc ti ng nh n l. V chng
ta gi l phng php nhn thc c bit l Chnh
nim. Tin trnh chnh nim tht s khc vi nhng g
chng ta thng lm. Chng ta thng thng chng bao
gi ch tm n nhng g ang thc s din ra trc
mt chng ta. Chng ta nhn mi th qua bc mn ca
nhng t duy v quan nim ca chng ta, v chng ta lm
tng nhng i tng ca tm l thc ti, (ging nh mt
ngi v mn m ti m lm tng mt si dy l con rn

69

vy). Chng ta c b dnh mc vo dng t duy bt tn nh

vy v b l thc ti tri qua m khng h bit n. Chng
ta tiu tn thi gian vo sinh hot hng ngy, b dnh mc
trong mt cuc chy bt tn i tm khoi lc v tha mn
nhu cu, v b kt trn mt chuyn bay bt tn ct cnh t
kh au v bt toi nguyn. Chng ta tiu tn tt c sc
lc, c gng c i ch lm cho mnh...cm thy tt hn,
chn vi ni s hi ca chng ta. Chng ta khng ngng
i tm s an ninh. Trong khi th gii chn thc tri qua
m khng c tip xc, khng c nm tri. Vi Thin
Minh St, chng ta tu tp chnh bn thn mnh dp b
nhng nhp sng c hu hng ngy mnh cm thy d
chu v th th hn, v nh vy chng ta ln su vo thc
ti ch thc ca cuc sng. C mt l tht l s bnh an
ch n vi bn khi no bn khng theo ui n. Nu bn
eo ui n th chng khc no nh gy ng p lng
ng vy.
Khi no bn bung x dc vng tm kim khoi lc, tin
nghi, sung sng, th s bnh an mn nguyn tht s s n
vi bn. (Bt tham con ngi s trong sch v nh nhng
th thi hn). Khi bn dp b cuc chy in cung i tm
tha mn nhu cu khoi lc, v p thc s ca cuc sng
s hin ra trong i bn. (Mt ngi sut i ch chy theo
tin bc, ca ci vt cht v danh vng th lm sao thy
c v p v l sng chn thc ca cuc i). Khi bn i
tm ti hiu c l chn thc m khng cn b o
tng m lm, sau cng khng cn kh au v mi nguy
hi, th l lc bn c c s t do v an ninh ch thc.
(Bnh an v gii thot ch thc ch c c khi bn

70

thy c l chn thc ca s sng nh n l, ch khng

phi l cuc sng nh ngi i ang nhn di lng
knh y quan nim th tc v li mn t duy c hu).
y, chng ti khng phi ang c nhi s mt trit l mi
cho bn. M y l mt thc ti, l l tht, l chn l ca
s sng m chng ta c th quan st c, bn c th t
mnh nhn thy v chng ng c.
Pht gio hn 2,550 nm, v t tng ca trit l c
xa ny c nhiu thi gian pht trin thnh nhiu
tng nhiu lp trit l v nghi thc cho n hm nay. Tuy
nhin, thi ct li v cao p ca o Pht l khng p
t t tng v khng lin quan g n thn quyn. c
Pht C-m l ngi khng thch kiu chnh thng cng
nhc v l ngi khng ch trng truyn thng gio iu.
Pht cha bao gi a ra mt li dy theo kiu gio iu,
m ch nh l nhng li ngh hay gi mi c nhn
t mnh tm hiu v t mnh chng nghim ci g l ng
ci g l sai.
Li ca Pht l li mi gi tng mi ngi v mi
ngi n v Thy, n thy ch khng phi n
tin. Mt trong nhng iu c Pht khuyn dy cc t
ca mnh l ng t ai bn trn ci u ca mnh.
Ngha l g? Ngha l ng chp nhn li ni ca ngi
khc l ng hay sai. Phi tng mnh tri nghim v kim
chng ci g l ng, ci g l sai.
Chng ti cng mun cc bn p dng thi ny khi
c tng cu ch trong quyn sch ny!. Chng ti khng

71

phi ang tuyn thuyt nhng iu bn c c v chp

nhn mt cch d dng ch v l do chng ti l ngi bit
rnh v lnh vc thin ny. Nim tin m qung chng lin
quan g n tinh thn quyn sch ny. C nhng thc ti,
nhng l tht thuc v tri nghim v cn bn phi t tri
nghim. Bn ch cn hc v iu chnh cch cm nhn v
s sng theo s hng dn trong sch ny, v bn s t
mnh thy bit c mi s cho chnh mnh, bi chnh
mnh. iu , v ch c th l iu , mi chnh l c s
cho nim tin ca bn. Thin Minh St l s t tm ti khm
ph chnh mnh.
Nhn tin ni v vn ny, chng ti xin ni ngn gn
v mt s im chnh ca trit l Pht gio. Chng ti
khng c bn lun rng ri v Pht gio, v nhng ti
ny c trnh by mt cch tuyt vi trong nhiu kinh
vn v ging lun khc nhau. Cn y cn bn ch xoay
quanh ti Thin Minh St, v chng ti ch trnh by
mt s trit l cn bn ca Pht gio gip bn hiu thm
v ch thin ca quyn sch ny.
Theo quan im ca Pht gio, loi ngi sng theo
mt kiu rt k l. Chng ta coi nhng th lun bin i v
thng l bt bin, c nh, trng tn mc d chng ta
u nhn thy mi s xung quanh ta lun bin i. Tin
trnh bin i l lin tc v bt tn. Khi bn ang c
quyn sch ny, c th ca bn cng ang gi i. Nhng
bn chng h tm vo iu . Quyn sch trong tay
bn cng ang bin hoi h hao i. Ch in ang phai dn
v cc trang giy cng ang c gin i. Nhng bc tng

72

ch bn ngi cng ang c i. Nhng phn t bn trong

bc tng cng ang xung ng, v tt c mi th ang
chuyn ha, bin hoi v phn thnh nhiu mnh v tan r
dn dn theo thi gian. Bn cng khng h ch tm n
iu . Ri mt ngy bun tnh bn nhn xung quanh
mnh. Thn th mnh nhn nheo v lm khm v d au
bnh. Quyn sch chuyn mu a vng, ch cn l mt
m giy ph thi v dng. Tng vch th l ch h nt.
Bn gi i, tiu ty v thi xun sc qua v bng nhin
ngi khc mt mnh nhn nhng g c c ngy xa nay
khng cn. Nim au ny n t u?. N n t s
khng chnh nim, s thiu ch tm, s v tm ca chnh
mnh v cuc i mnh. Bn khng nhn st cuc i
mnh. Bn khng quan st mt cch su st dng chy
bin i ca th gian khi n lin tc tri qua. Bn ch lo lp
mt b su tp nhng tm to tc [tm hnh] v ci ta, v
ci quyn sch, tng nh, v bn c cho rng chng l
bt bin, l tn ti mi mi. Chng khng phi vy. Chng
lun bin i v tan r. Nhng by gi bn vn cn c th
nhy vo dng chy lin tc ca s sng. Bn vn cn
c th hc cch cm nhn s sng ng l s chuyn ng
ca mt dng chy lin tc, n tht p nh mt v iu
hay mt bn giao hng. Bn c th hc c cch hoan h
vui ti trong dng sinh dit bt tn ca mi hin tng
trn i. Bn c th hc cch sng chung vi dng chy
cuc i hn l c mi mi trn chy hay i ngc dng
vi n. Bn c th hc c. Ch l vn ca thi gian v
tu tp.

73

Nhng thi quen cm nhn ca con ngi l rt ngu dt

v u m theo nhiu cch. Chng ta l l v tm vi 99%
nhng xc tc m chng ta nhn c t bn ngoi cnh
trn, v chng ta cng c 1% cn li thnh nhng i
tng ca tm. Ri sau , chng ta phn ng vi nhng
i tng ca tm [mi php] theo nhng thi quen [tp
kh] c lp trnh thnh l thi trong u t rt lu.
V d: Mt hm ta ngi im trong mt m tnh lng.
Ri ngoi kia c ting ch sa. Tht ra ci cm nhn ca ta
lc l rt p nu ta chu ch tm quan st s cm nhn
. Gia khng gian tnh lng dng ln mt ln sng xung
ng ca m thanh. Ta c th lng nghe mt khc m vc
phc hp, trm bng, cao thp, rt hay, chng to thnh
nhng kch thch in t trong h thn kinh ca mnh. Mi
tin trnh m thanh l rt p v t n rt hon ho. Nhng
loi ngi chng ta thng khng bao gi n chng.
Thay v vy, chng ta ch n con ch, to chp s nhn
thc thnh mt i tng ca tm, l ch, hn l m
thanh. Ri chng ta t tn dn nhn cho s chp to ,
ri phn ng li bng mt lot cc phn x thuc v tnh
cm v quan nim c hu v nhng tn nhn . (Nhng
tn hay nhn c chp to nh vy c gi l nhng
hnh nh trong tm hay tm nh). Thng th chng ta ch
ngh v con ch kiu nh vy:
Li l con ch na. N lun lun sa gia m
khuya. Tht l bc mnh. N ng l s phin phc hng
m. Ai phi lm g n ch. C l ti nn gi cnh st.
h m khng, gi i bt ch ch. Vy, ti gi trung

74

tm nht th vt i lc. Hay khng, c l ti vit th ni

phi quy vi nh ch ca con ch . Nhng coi chng
rc ri na. Thi tt nht ti ly hai ci bt tai l xong.
Nhng phn x nh vy ch l nhng thi quen nhn thc
[tp kh] ca tm. l thi tm. Chng ta hc cch
phn ng theo thi nh vy t nhng ngy th b bng
cch sao chp, bt chc nhng thi quen ca mi ngi
xung quanh. Nhng phn x thuc v nhn thc khng
phi l di truyn trong cu trc h thn kinh. Nhng y
khng phi l cch duy nht m b my tm thc c
dng. Rng: c nhng th c hc v c bt
chc c th c x b i. Bc u tin l phi nhn ra
bn ang lm ci g, ngay khi bn ang lm n, v li li,
v lng l quan st n.
Theo quan im ca Pht gio, con ngi c mt ci
nhn ngc ngo v cuc sng. Nhng th thc s l
ngun gc ca kh au th ta coi nh l hnh phc.
Nguyn nhn ngun gc ca mi kh au chnh l t
Tham-Sn nh chng ta ni trc y. Mi s khi sinh
u to ra mt nhn thc. Bt k th gmt c gi p,
mt anh chng p trai, mt con thuyn tc , mt tn st
th vi sng trong tay, mt chic xe ti ang m v
mnh... bt k th g. Cho d n l g, th lp tc sau
chng ta phn x ngay vi i tng kch thch bng
mt cm gic [cm th] v n.
V d, hy ly s lo u. Chng ta lo u iu. Bn
thn s lo lng khng l vn . Lo lng l mt tin trnh.
N c cc bc. Lo lng bt an khng phi l mt trng

75

thi ca s tn ti m l mt din bin. Ci chng ta cn

lm l nhn ngay vo ch bt u ca din bin , nhng
khc ban u dn dn khi sinh ln tin trnh, nh l
nhng mch nc vo to ra dng sui vy. Mi mc
xch u tin ca s lo lng bt an chnh l phn x nm
gi/chi b ca tm. Ngay sau khi mt s g chm xc
vi tm, (tm) chng ta lin c nm gi hay chi b ngay
lp tc (i).
(V d: Khi ang i bng, hay khi thy thc n thm
ngon, chng ta chp ly hay mun n ngay. ang no n,
hay ang bnh yu, hay gp phi n d, chng ta t chi
hay chi b n ngay. Cng nh vy, nhiu thi i cng
ng bun nh thi tm. Khi ta gp ngi b ngoi p ,
sang trng, giu c ta thng c nm gi quan h giao ho,
bt qung lm h. Khng quen bit cng ni chuyn thn
mt. Khng h hng cng gn ghp h ni h ngoi.
Khng ng hng cng gn ghp gn xa, khen ngi qu
hng ca khch. Cn khi ta gp ngi xu x, thp hn,
ngho nn, ta thng khng cho hi thn i, khng mun
ni chuyn nhiu, ngi chung bn nhng ngi trnh xa v
thm ch cng chng thm hi ngi y tn g. C nh s
ngi ta nh v hay nhn ra mnh l h hng ca h vy.
Thi i cng l thi tm, t n hc, t gio dc cha m, t
bt chc cuc sng v t bn nng sinh tn hn thua m
to tc trong tm).
Quay li v s lo lng bt an ch (i) trn: Ri sau
hng chui nhng lo u phn ng thnh mt chuyn ng.
( l nhng chui phn ng c iu kin, thng qua s

76

hc, s bt chc v nhng ngun tc ng ca cnh

trn v i sng x hi ca nhn loi xung quanh lu ngy
c hun tp v tc thnh nhng tp kh hay thi tm).
May mn thay, c mt cng c c gi l Thin Minh St
(Vipassana) m chng ta c th dng lm on mch,
lm tt ngng ton b ci c ch thi tm c hu ca
tm. (Ging nh mt mng in hay in t ang chy
theo c ch lp trnh t lu ca n. Chng ta ct mt dng
mch hay mt go nc vo , lp tc mng in s b
on mch v cht my ngay. C ch c b ph b.)
Thin Minh St ch cho chng ta cch d xt tin trnh
nhn thc ca chng ta vi s chnh xc cao. Chng ta hc
cch quan st s khi sinh ca ngh [ hnh] v nhn
thc [tng] bng mt cm gic v t bnh lng. Chng ta
hc cch nhn nhng phn x ca chng ta i vi nhng
chm xc kch thch t bn ngoi bng s bnh tnh v
minh bch. Chng ta bt u nhn thy r mnh phn ng
m khng b dnh chp hay can thip vo nhng phn ng
. Bn cht m nh ca ngh theo thi tm lu ngy s
t t tt lm. Chng ta vn c th c v, hay c chng.
Chng ta vn cn trnh n c chic xe ti ang lao ti ta.
Tuy nhin, chng ta khng cn phi lao vo hn nhn nu
iu ch l c mng; hay chng ta khng cn phi i v
ln ca xe ti trn ng cao tc khi xe ti vn thng
xuyn chy qua. (Chng ta khng cn phi lm nhng th
m ta bit ch l rc ha vo thn.)
S thot khi bn cht m nh ca ngh theo thi
quen c hu, nh mi ni trn, to ra mt cch nhn hon

77

ton mi v thc ti. l s chuyn i ton din, s

thay i hon ton ci c ch nhn thc c hu trc y.
N cng mang li nim hnh phc c c nh gii thot
khi s m nh eo bm; mt cm gic bnh an v ng
n ( l chnh t duy v chnh kin), mt nim vui mi
cho i sng v mt cm nhn trn vn lnh mnh i vi
mi hot ng sng. Nh nhng li ch ny, Pht gio coi
cch nhn vo mi s vt hin tng theo cch nh vy l
cch nhn ng n v s sng. V kinh in Pht gio
thng hay gi cch l: nhn thy mi s vt hin
tng nh chng ch thc l.
Thin Minh St l mt h thng nhng bc tu tp
t t m ra cho chng ta cch nhn mi nh vy nhn
thy c tng mi s vic s th nh-n-ch-thc-l.
(V d, khi ta nhn ci bnh cn, chng ta nhn ng bn
cht n l bt. Khi ngh n bt, ta nhn thy ng bn cht
n l go. Khi ngh n go, ta bit ch thc n t ht la
m ra; ht la t cy la, t cy m xanh non; t ht mm
ca la v t, nc, gi, phn bn v cng sc ca ngi
nng phu...Ta t thy mnh n mt ht cm thm m
bao nhiu cng sc v s diu k ca nhng yu t t
nhin. Ta hiu c bn cht s sng l hu vi, l cn
nhiu nhng iu kin, l tng tr, tng sinh, tng tc.
Th s thy mnh chng l g. Khng c bn ng c nh
no t sng mt mnh c. i ngi v mi s hin hu
cn phi c nhng iu kin to tc. Ta khng cn cao
t ng, khng cn t ta na. V dn dn ph b ci ng

78

chp l tc nhn ng sau dc vng vn l nguyn nhn

gy ra kh au v bt toi nguyn.)
Quay li ti Thin Minh St, song song vi cch
nhn hon ton mi v s sng v thc ti, Thin Minh St
cng mang li cch nhn mi v ci ch th trung tm nht
ca thc ti: l ci ti. Nu d xt k, chng ta s bit
c rng nhng thi tm x s nhng nhn thc ca
chng ta cng ging y thi tm chng ta v ci ti.
Chng ta b cun vo mt gung my c hu ca ngh
[hnh], cm gic [th] v cm nhn [tng] v chng ta
cng c ci gung my thnh mt tm hnh to tc. V
ri, chng ta dn nhn ln n, tn l Ti. Ri t n
mi mi v sau, chng ta coi n nh th n l mt thc th
c nh v trng tn vnh vin. Chng ta coi n nh l
mt danh tnh tn ti c lp, khng lin quan g n mi
s khc. (Ging nh mt dng linh hn bt bin v
truyn kip vy). Chng ta ko bn thn mnh ra khi dng
bin i v thng bt tn ca v tr th gian. (Bn thn
th gian v tr cng bin i v thng, vy th ta l g
trong m tn ti bt bin, c lp v bt dit?). V ri
sau chng ta bun v thy mnh n c. Chng ta lm
ng v khng h g n s kt ni hu c ngn i
ca chng ta vi vn vt xung quanh, vi mi ngi xung
quanh, v quyt tm rng Ti phi c nhiu hn na, phi
nm gi nhiu th hn na cho ci Ti; v chng ta cng
ngc nhin v ci lng tham v y v s v tm v cm
ca nhn loi trn i. V c nh vy ta i theo hng .
Mi hnh ng bt thin, xu c, nhng thi v tm ch k
ca ngi i u bt ngun t ci tng v nhn thc

79

sai lm v ci Ti nh th n l c tht, l bt bin v bt

dit thin thu vy. (Tht ra ci ta, hay ci ng, ch l gi
danh v ch l mt tng sai lm. Cn l thc l: khng
c mt ci ta, khng c mt bn ng bt dit truyn kip
nh mt dng linh hn no c. Khng c ai c!.)
Nu bn ph v c ci o tng mt chiu v ci
ti th c th gii ca bn s c thay i. Tuy nhin,
bn cng ng hy vng lm c iu sau mt m!.
Bn tiu ph c i xy dng ci quan nim , chp
to v cng c n bng v vn ngh, li ni v hnh ng
[thn, , ming] qua bao nhiu nm thng ca i ngi.
N [quan nim v ci ti bn ng] khng th bin mt
trong mt ngy mt ba. Nhng chc chn n s tan bin
nu bn dnh thi gian v s ch tm. Thin Minh St
l mt tin trnh tu tp thng qua quan nim s b
ph b. (Ni cch khc, Thin Minh St c chc nng ph
b ci quan nim sai lm v ci ti ). C t t, tng
bc, ri bn s gt b bt n...ch bng cch n gin l
quan st n.
Khi nim ci ti l mt qu trnh. l ci chng ta
vn ang lm. Trong Thin Minh St, chng ta hc cch
quan st hay nhn vo ci mnh ang lm, khi mnh ang
lm v cch mnh ang lm mt s vic g. Bng
cch "nhn" nh vy, ci "thi tm c hu " s
chuyn ng v phai bin, nh ln my bay qua tri xanh.
Ty vo bn quyt nh c lm vic hay khng (tc l
vic quan st, vic nhn vo ci, khi v cch mnh ang
lm, v d ang suy ngh, ang cm nhn, hay ang hnh

80

ng); hoc bn c th chn lm g thch hp vi tnh

hung hin ti. Chng ta c quyn chn la.
y l tt c nhng tr tu chnh. Mi tr tu l mt s
hiu bit su sc thu o v mt trong nhng vn cn
bn ca s hin hu ca con ngi. Tr tu ln khng xy
ra nhanh chng, m cng khng xy ra nu khng c s n
lc ng k. Nhng phn thng cng l ln, l xng
ng. Nhng tr tu dn n s chuyn ha hon ton s
sng ca bn. Mi giy pht sau ca cuc i bn c
thay i. Ngi hnh thin n lc chuyn cn theo hng
ny s t c mt sc khe tinh thn hon ho, mt lng
thng yu thun khit thanh tnh dnh cho mi chng
sinh v s chm dt hon ton mi kh au. iu
khng phi l mt mc tiu nh. Nhng bn khng cn
phi i ht con ng di mi gt hi c nhng li lc.
Li ch c c tc th t lc bt u v chng tch ly ln
theo tng ngy nm thng. l chc nng tch ly. Bn
cng ngi thin lu, th bn cng hiu bit thm v bn cht
ca s sng ca chnh mnh. Bn cng b thm nhiu gi
tp thin, bn cng c thm nng lc tnh lng quan
st tng xung ng v nh, tng ngh [ hnh] v cm
xc ngay khi n va khi sinh trong tm. Tin trnh i n
s thnh o v gii thot c o bng thi gian ngi trn
gi thin ca bn. V bn c ngi thin, hay dng li bt
c khi no bn thy thin hm . Khng c roi vt
g p ung bn phi ngi thin, ngoi tr lng khao kht
mun nhn thy bn cht ch thc ca cuc i mnh,
mun lm cao p hn s hin hu ca i mnh v ca
ngi khc.

81

Thin Minh St bao i l thuc v tri nghim, thuc

v thc hnh, l ch ngha kinh nghim. N khng thuc
v l thuyt. Khi bn thc hnh Thin Minh St, bn tr
thnh nhy cm vi s tri nghim ch thc v cuc sng,
vi mi th ch thc cm gic nh th no. Khng phi
bn c ngi ngi pht trin nhng ngh cao vi v
cuc sng. M bn sng. Thin Minh St, hn bt k mn
no, chnh l hc sng, hc cch sng.

82

83

Chng 4
Thi Thin

Trong th k trc y, nn khoa hc v vt l phng

Ty c nhng khm ph ng ngc nhin. Chng ta l
mt phn ca th gii m chng ta ang quan st. Chnh
ci qu trnh quan st ca chng ta lm thay i nhng
iu chng ta ang quan st. Th ly mt v d. in t l
mt ht cc k nh b. Chng ta khng th thy chng
bng mt thng m phi dng cng c, nh knh siu hin
vi, mi nhn thy c. Nu bn nhn in t theo mt gc
, n nh l mt cht im, nh mt hn bi cng siu nh
lun phng di lin tc theo nhng on thng. Nhng khi
chng ta quan st n theo gc khc, chng ta li thy n
nh l mt dng sng, pht sng v dao ng, khng c
nh. N bung nhy mi hng. Mt ht in t l mt
chui s kin, ch khng phi ch l mt s vt. V ngi
quan st tham d vo s kin bng chnh qu trnh quan
st ca mnh. Khng th no trnh b s tng tc ny.
Khoa hc phng ng nhn ra nguyn l c bn
ny t rt lu i. Tm l mt chui nhng s kin, v
ngi quan st tham d vo nhng s kin mi khi
ngi nhn vo bn trong mnh. Thin l s quan st
mang tnh tham d. (Ngi qun st tham gia trc tip vo
qu trnh s kin). Ci m bn ang nhn tng ng vi
tin trnh nhn. Ci m bn ang nhn vo chnh l bn, v
ci m bn nhn thy c th ty thuc vo cch bn nhn.

84

Nh vy qu trnh thin tp l cc k tinh t, v kt qu l

tuyt i ph thuc vo trng thi tm ca ngi hnh
thin. Nhng thi sau y l cn bn v thit yu cho s
thnh cng ca vic hnh thin. Hu ht nhng iu ny
c trnh by trc y. Nhng chng ti mun ghi li
thnh mt dy cc nguyn tc cho bn d b p dng:
(1) ng k vng iu g: Ch cn ngi v nhn xem
iu g xy ra. C coi tt c l mt cuc th nghim. Ch
ng quan tm n s th nghim. Nhng ng b xao
lng v ngh ngi hay trng i v kt qu. V vn ny,
ng nn nng, cho d kt qu l g. Hy vic thin
chuyn ng theo nhp v hng ca ring n. Hy
thin dy cho bn ci m bn cn hc. S tnh gic khi
thin s tm cch nhn thy bn cht thc ti ng nh n
l. Cho d iu c tng ng vi trng i ca mnh
hay khng, tm thi phi ngng ht mi gi nh v mi
tng ca chng ta. Chng ta phi dp i mi hnh nh,
kin v din dch vo mt gc no , khng chng xa
vo trong thi gian thin tp. Nu khng, chng ta s b
vp chn vo chng.
(2) ng cng thng: ng p ung, min cng hay
c rng iu g. Thin khng phi l xng xo. Khng cn
s manh ng, mnh tay. Hy s n lc ca bn c
th gin v u n nh nhng.
(3) ng vi vng: Khng c g phi vi, hy khoan
thai. Ngi xung gi thin v ngi thin nh th bn c c

85

ngy di thin. Ci g qu gi u cn c thi gian

pht huy mi c c. Kin nhn, kin nhn, kin nhn.
(4) ng dnh chp vo iu g v cng ng chi b
iu g: Ci g n th n n, v mnh c n ha theo vy,
cho d n l g. Nu c tm nh [nimitta] tt hin ln trong
tm, iu th tt. Nu c tm nh xu hin ln, iu
cng tt thi. Hy nhn tt c bnh ng nh nhau v lm
cho mnh hi lng vi bt k ci g din ra. ng c chng
c vi ci g mnh tri nghim, ch cn quan st n mt
cch chnh nim.
(5) Bung x: Hc cch mnh tri chy theo nhng
bin i xy ra trong dng i. Bung lng v th gin.
X.
(6) Chp nhn mi s khi sinh: Chp nhn nhng
cm gic ca mnh, cho d l nhng cm gic kh chu
[kh th] m bn chng bao gi mun c. Chp nhn
nhng tri nghim ca mnh, cho d l kinh nghim
ng ght. ng t trch mnh v mnh cng c nhng sai
lm v thiu st ca con ngi. (Nhn v thp ton). Hc
cch nhn mi hin tng (sinh dit) trong tm ng vi l
hon ton t nhin v d hiu ca chng. C gng tp
luyn s chp nhn mt cch v t mi lc mi ni i vi
tt c nhng g bn tri nghim.
(7) Hy nh nhng vi bn thn mnh: Hy t t vi
chnh mnh. Bn c th khng hon ho, nhng bn l tt
c nhng g bn c sng vi n. Ton b tin trnh tu

86

tp bn thn mnh s tr thnh ci g l hon ton ph

thuc vo ngay lc ban u bn phi bit chp nhn mnh
l ai. (D mnh l ai i na, hy chp nhn chnh mnh
trc khi ngh n chuyn tu tp chuyn ha bn thn
mnh. V nu mnh khng chp nhn mnh ngay t u, th
mnh tu tp chuyn ha ci g v chuyn ha ai?).
(8) D tm (iu tra) bn thn mnh: Lun t cu hi
v mi s. ng vi cho iu g l ng, hay ng theo
thi quen. ng tin vo iu g ch v iu c v khn
ngoan v thnh o v bi v c nhng thnh nhn ni vy.
Phi t mnh nhn thy. Ni vy khng c ngha bn phi
hoi nghi, bi quan hay trn tro coi thng ngi khc, hay
chng lin quan n h. iu c ngha l bn phi t
mnh quan st thy bit, phi thy mi s bng tri
nghim ca chnh mnh. Phi t mi kt lun trn c s t
mnh kim chng v kt qu l ch dn cho bn nhn
thy s tht. Thin tu tin trin t nim khao kht bn
trong mong mun thc tnh nhn thy ci g l ch thc,
l thc ti, v mong mun c c tr tu gii thot i
din vi bn cht ch thc ca s hin hu. Ton b tin
trnh tu tp thc hnh u c da trn bn l l c
mun c tnh thc nhn thy l tht v chn l. Nu
khng c nim khao kht , s tu tp ch l gi to b
ngoi.
(9) Nhn mi vn kh khn nh l nhng th
thch: Nhn nhng iu tiu cc xy ra hay nhng kh au
khi sinh nh l nhng c hi hc hnh v ln ln.
ng chy trn khi chng, ng on trch mnh, ng m

87

thm gnh chu cho ra v tu s thnh o. Bn gp vn

kh khn ? Tt. Cng c thm thc bn xay ra go,
cng c thm th bn hc hnh tin b hn. C hoan
h, ln su vo v d xt tng vn .
(10) ng cn nhc: Bn khng cn phi tnh ton mi
th. Nhng suy ngh lan man chng gip bn thot khi
kh khn. Trong thin, tm ca bn c thanh lc mt
cch t nhin bng s chnh nim, bng s ch tm thun
khit10 khng-li. S c tm theo thi thng khng loi
b c nhng iu bn ang dnh mc. (Chng hn,
khng phi khi c tm b tnh tham dc l b c u).
Mi th cn lm l nhn thc mt cch r rng, minh bch,
khng dnh vo quan nim, thy r nhng iu l g
v chng vn hnh v sinh dit ra sao. Ch cn s nhn
thc nh vy l ha gii nhng vn kh khn. Khi
nhng quan nim v l l xen vo th ng suy ngh g. Ch
nhn chng l c.
(11) ng nhc i nhc li v s tng phn: S
khc bit gia ngi v ngi l l t nhin, nhng nu ta
c cm rm v nhng khc bit th l tin trnh gy
hi. Tr khi bn bit iu, kho lo, bng khng n s dn
ngay n tnh t mn t tn. Chng ta u bit suy ngh
ca ngi i y nhng tham lam, ghen t v t cao. Mt
ngi nhn thy mt ngi khc bn ng lin lp tc c
ngh: Anh ta p trai hn mnh. Kt qu trong tc khc
thun khit y c ngha l hon ton, chuyn nht, khng c bt c g
ngoi s ch tm. Cng c th dch l s ch tm hon ton, v hon
ton y ch c ngha l thun ch tm, khng pha tp.
10

88

l s thm mun hoc s ti thn mc cm. Mt c gi

nhn mt c gi khc bn ng c th ngh ngay trong
no: Trng b mnh ngon lnh hn c . Kt qu tc
khc l lng t cao, hnh din. Loi t duy so snh i i
ny l thi quen ca tm (l tp kh, l thi tm) nh
ni, v thi tm ny dn ngay n mt hay nhiu cm gic
xu c: Tham dc, thm mun, t cao, ghen t, th ght.
l nhng trng thi bt thin ca tm, nhng ngi i
chng ta thng vn lun lm vy. i, chng ta c lo so
snh so b mnh vi ngi khc, t v v ngoi, s thnh
t, danh phn, ca ci, c ngi, hay c ch s thng minh
I.Q, v tt c nhng thi i thi tm u dn n mt
ch: l s xa l, ngn cch gia ngi vi ngi v
nhng cm gic xu c bt thin i vi nhau. (iu ny l
l tht qua sut my ngn nm nhn loi bc i trn tri
t ny).
Cng vic ca ngi tu thin l dp b ci thi tm bt
thin ny bng cch xem xt n mt cch xuyn sut, v
thay th n bng nhng thi tm khc. Thay v c tm
n s khc bit gia mnh v ngi, ngi hnh thin tu
tp mnh ch n nhng im tng ng. Thin
sinh tp trung ch n nhng yu t ph qut, chung v
tng ng ca tt c chng sinh; ch n nhng iu
lm cho mnh xch li gn hn vi mi ngi v chng
sinh. Nu lm c nh vy, th so snh i i ca mnh,
nu c, cng dn n nhng tnh cm anh em, tnh ng
loi ng sinh, ch khng phi l s xa l, v cm, ganh
ght, canh chng nhau.

89

Hi th hay s th l mt tin trnh ph bin t nhin.

Tt c sinh vt c xng sng u phi th hu nh ging
nhau. Nhng sinh vt khc cng trao i kh vi mi
trng sng bng cch ny hay cch khc. V l do ny m
Hi Th c chn lm i tng tm im ca vic
hnh thin (v l mt trong nhng i tng nn tng
tu tp s chnh nim nh c Pht ch dy). Ngi
hnh thin c ch dy phm ph tin trnh hi th ca
chnh mnh, nh mt phng tin nhn bit s ni kt
bm sinh c hu ca mnh vi phn cn li ca th gii
sng. D nhin khng phi chng ta c ngi nhm mt v
b l ht mi s khc bit xung quanh ta. Nhng khc bit
vn c . Tuy nhin, chng ta ch tu tp khng nhn
mnh vo nhng khc bit tng phn (ca nhng s sng,
gia ngi vi ngi), v ch nhn mnh vo nhng yu t
ph qut, nhng im chung, tng ng, tng sinh. Gi
cc bc nh sau:
Khi thin sinh nhn bit mt i tng gic quan, thin
sinh khng nn ngh non on gi v n theo thi quen t
ng thng thng. Thin sinh nn xem xt chnh ci qu
trnh nhn thc . Nn xem xt i tng kch thch
gic quan v s nhn thc nh th no. Thin sinh nn
quan st cc cm gic ang khi sinh v cc hnh ng
tng ng ca tm ngay sau . (Ngay khi nhn cm gic,
tm lp tc phn ng bng hnh vi ca tm). Kt qu l
chng ta ghi nhn c nhng thay i din ra trong tm
thc ca mnh. Trong khi quan st tt c nhng hin tng
, thin sinh phi thc r c tnh ph qut ca i
tng mnh ang quan st. S nhn thc ban u lm pht

90

sinh nhng cm gic d chu, kh chu hoc trung tnh

[HV: lc th, kh th, v k th]. l mt hin tng
ph bin. N xy ra trong tm ca mnh v cng xy ra
trong tm ca nhng ngi khc. (Chng hn mnh th th
ngi khc cng th nh vy. Th l hnh vi chung ca
mi ngi). Theo sau nhng cm gic khc nhau l
nhng phn x khc nhau s khi sinh. Mt ngi c th
cm gic tham lam, i dc, hoc ghen t. Mt ngi c th
cm gic s st, lo lng, bt an, hoc chn chng. Nhng
phn x ny l ph bin. Chng ta n gin ghi nhn
chng, ri suy rng thnh tnh chung. Chng ta nn nhn ra
rng nhng phn ng l ph bin, l phn ng thng
tnh con ngi, v c th pht sinh trong tm ca bt c ai.
Thc hnh cch so snh kiu ny lc u khin ta c
cm gic nh b gng p hay gi to, nhng cm gic
cng l iu t nhin v thng tnh nh mi phn ng
bnh thng khc ca chng ta. N ch l cha quen. Bng
cch thc hnh, thi quen so snh mi ny s thay th cho
thi tm so snh c hu cha y ci ti ch k t lu ca
chng ta. V nh , chng ta cm thy t nhin hn v
lu v di. Kt qu l chng ta s tr thnh nhng con
ngi y hiu bit v v tha. Chng ta khng cn thy tht
vng hay bc mnh v nhng thiu st hay khim khuyt
ca ngi khc. Chng ta tinh tin n s ha ng vi i
sng, vi mi ngi.

91

Chng 5
Thc Hnh

Mc d c nhiu ch ( mc, i tng) ca thin,

chng ti ht lng khuyn bn hy bt u tp trung s ch
tm trn vn lin tc vo Hi Th vo-ra ca bn tp
cho c mt mc tp trung hay nh tm [nh] cn
bn trc. Nn nh y khng phi nht thit chng ta
thc hnh nhng k thut thin nh chng c cho
c nhng tng thin nh cao su. Bn ang hc hnh
thin qun v bn ch cn mt mc nh tm cn bn
cn thit m thi. Ci bn cn l tu dng s chnh
nim dn n tr tu minh st v tr tu chng ng
s tht ng nh n l. Ci bn cn l nhn bit r s vn
hnh ca gung my thn-tm mt cch chnh xc ng
nh n l. Ci bn cn cn l loi b tt c nhng phin
no v kh kh thuc v tm l, lm cho cuc i bn
thc s bnh an v hnh phc.
Tm khng th no c thanh lc cho trong sch nu
khng nhn thy mi s vt hin tng ng nh chng l.
"Nhn thy mi s ch thc nh chng l" l mt thut
ng hi nng n, qu ti, v m h. Nhiu ngi mi
bc vo thin tp thng m , phn vn, khng bit n
c ngha l g, bi v trong i thng ai c i mt sng
m chng nhn thy r mi s vt. (Ai c mt sng bnh
thng cng nhn thy ngi thn, xe c, mt tri mt
trng, sng nc, rut gan, tim phi...nh chng l. Vy

92

cn g phi c con mt thin hay s ch tm chnh nim

mi nhn thy s vt ng nh chng c?).
Khi chng ti dng thut ng ny ch tr tu t c
nh vo thin tp, chng ti mun ni l chng ta khng
nhn mi s vt hin tng mt cch b ngoi bng mt
thng ca chng ta, m nhn mi s vt hin tng bng
tr tu thy c bn cht ch thc ca chng nh
chng l. Nhn thy bng tr tu c ngha l nhn thy mi
s vt hin tng trong c cu phc hp ca thn-tm
chng ta m khng a vo nhng nh kin hay thin kin
(theo thi tm) vn xut pht t ci bn tm tham, sn, si
ca chng ta. Thng thng, khi chng ta quan st c ch
thn-tm ca chng ta, chng ta thng c xu hng che
y hay lm ng nhng th kh/kh chu v nm gi
nhng th sng/d chu. Bi v tm ca chng ta thng
thng b iu khin bi tham, sn, si. Ci t ng, ci
ta, ci ca ta hay bi nhng kin (cha bit ng sai)
xen ngang vo gia v t thm mu sc cho thnh kin [t
kin] ca chng ta.
Khi chng ta quan st nhng cm gic thuc thn mt
cch chnh nim, chng ta khng nn nhm ln chng vi
s to tc ca tm (tc ngh, hnh, hay tm hnh), thc
t th nhng cm gic v thn c th khi sinh m chng
lin quan g n tm c.
V d, khi bn ang ngi thoi mi. Sau mt hi, c th
xut hin mt s cm gic kh chu tht lng hay chn.
Tm lp tc nm c s kh chu v n lin to ra

93

mt s ngh [ hnh] xung quanh ci cm gic . Ngay

ti im , chng ta c khng nhm ln ci cm gic vi
s to tc [ hnh] ca tm; m chng ta nn tch ring,
cm gic l cm gic, v quan st n mt cch chnh nim.
Cm gic (th) l mt trong by yu t ph bin ca tm.
Su yu t kia l s chm xc (xc), nhn thc (tng), s
to tc ca tm, ngh, hay hnh (hnh), nh tm (chnh
nh), ngun lc sng (nng lng), v s chnh nim
(chnh nim).
Vo lc khc, chng ta c th c nhng cm xc khc,
nh l gin di, s st, hay i dc. Vy chng ta cn phi
quan st cm xc mt cch chnh xc nh n l, m khng
can thip vo n bng bt k th g. Ch quan st. Khi
chng ta gp chung nm un sc, th, tng, hnh, thc li
thnh mt, v coi tt c chng ch nh l mt cm gic
(th), th chng ta s b nhm ln, bi v khi ngun gc
ca cm gic b che m. Nu chng ta ch lin tc ch
n mt cm gic (th) chung, ch khng tch ring cm
gic (th) khi cc un khc, th chng ta rt kh nhn thy
c s tht.
Chng ta mun c c tr tu minh st nm tri tnh
v thng ca vn vt, nh ta c th vt qua s bt
hnh v ngu si ca chng ta. Nh l:
(i) Nu hiu bit tng tn v s bt hnh th s vt
qua tham l nguyn nhn to ra bt hnh.
(ii) Nu hiu bit tng tn v l v thng, th s vt
qua sn l nguyn nhn to ra phin no. (Nu bit mi s
u bin i v thng, nay cn mai mt, ry y mai ,

94

sng nng chiu ma, sinh dit lin tc...th u cn c

gin hn, th on, sn si lm g na.)
(iii) Khi nhn bit tng tn v s tht v ng th s
vt qua tnh trng v minh v m lm vn c to ra bi
ci t ng ch k ca chng ta.
i su hn bng tr tu, chng ta bt u nhn tm v
thn mt cch ring bit; sau khi hiu r chng mt cch
ring bit, ta s thy c s kt ni tt yu ca chng. Khi
tr tu cng thm sc bn, chng ta cng thy r l tht l
tt c nm tp hp un ca thn-tm cng hp tc ni kt
vi nhau; khng c un no tn ti mt mnh m khng c
nhng un khc. Chng ta hiu cu chuyn n d ni ting
v mt ngi c sc khe i nhng b m v mt ngi
mt sng nhng li bnh yu i khng ni. Khng ai c th
t mnh i c. Nhng khi ngi m khe mnh cng
ngi sng mt, th h c th ln ng v i c n ni
mnh mun. (Ngi m th bc i, ngi mt sng th ch
ng). Tng t vy, thn mt mnh khng th vn hnh
c. Cng ging nh mt khc g, c th cng b chi
phi ca lut v thng, cng s n lc tn hoi v cht
i. Cn tm th cng khng t lm g c mt mnh nu
khng c thn h tr v phi hp. Khi chng ta quan st c
thn v tm mt cch chnh nim, chng ta c th nhn
thy chng kt hp vn hnh vi nhau mt cch tuyt vi
nh th no.
Nu ngi thin mt ch, chng ta c th t c mt
mc chnh nim no . Nu chng ta n tham d mt
kha thin tp trong vi ngy, hoc vi thng, qun st

95

nhng cm gic (th), nhng nhn thc (tng), v s

nhng ngh (hnh) v nhiu trng thi khc nhau ca tm
thc (thc), [tc nm un], th kt qu l chng ta s c
tnh lng v bnh an. Thng thng th chng ta khng c
nhiu thi gian ngi sut mt ch thin. V vy,
chng ta nn tm cch p dng s ch tm chnh nim vo
trong cuc sng hng ngy ca chng ta, nh chng ta
c th t ch x l nhng s vic ngu nhin xy ra, khng
th thy hay lng trc c.
Nhng g chng ta thy hng ngy l khng th d on
c. Bi v sao, bi v tt c mi s vic u xy ra ty
theo nhng nguyn nhn v iu kin [nhn duyn], chng
ta ang sng trong mt th gii c iu kin [hu vi] v
lun lun bin i [v thng]. Chnh nim nh l ci ti
cu thng chng ta mang theo sn s dng bt c khi
no cn thit. Khi chng ta gp tnh hung xu lm chng
ta bc bi, phn n, nu ta chu kh chnh nim d xt tm
ca mnh, th chng ta s pht hin ra nhng s tht ng
cay ph phng nm bn trong chng ta. Rng chng ta lun
ch k (lun v ci ta do o tng); chng ta lun t k
(ch coi trng ci ta); chng ta dnh chp vo t ng (vo
ci ta khng c thc); chng ta lun t tn (chp th vo
kin, quan nim v suy ngh ca ta); chng ta ch cho
mnh l ng v ngi khc lun lun sai; chng ta y
nh kin; chng ta y thin v, ch quan; V sau tt c
nhng iu , chng tht s cng chng yu qu g bn
thn mnh. S pht hin ny, mc d nghe ng cay v ph
phng, chnh l s tri nghim (hay khm ph) c gi tr
n b cho cng sc tu tp ca chng ta. ( l mt bc

96

tin b, mt thnh qu m ng). V lu v di, chnh s

khm ph ny gip chng ta vt ra khi nhng kh au
v tm l v tinh thn t trong ci r su thm ca chng.
Thc hnh thin chnh nim l s thc hnh trung thc
v chn tht 100% vi chnh bn thn mnh. Khi chng ta
quan st tm v thn mnh, chng ta nhn thy mt s iu
khng c hay ho tt p g. V v chng ta khng thch
chng, chng ta lun c chi b chng. Nhng iu g
chng ta khng thch?. Chng ta khng mun ri xa nhng
g mnh yu qu, nhng ngi mnh yu thng. Chng ta
khng mun thy nhng th mnh ght, khng mun sng
gn vi ngi mnh ght. Chng ta phn lit khng ch v
con ngi, ni chn v vt cht vo danh sch thch v
khng thch ca mnh, m chng ta cng phn lit c
nhng kin, tng, nim tin v quyt nh vo hai danh
sch . Chng ta khng thch nhng g t nhin xy n
cho chng ta. Chng hn, chng ta khng thch gi i, b
bnh, b yu hay l tui tc x chiu, bi v chng ta
lun mong mun c tr hoi. Chng ta khng thch ai
ch ra hay ph bnh ci sai ca mnh, v chng ta lun t
tn bn thn mnh. Chng ta khng thch ai thng minh
hoc khn ngoan hn mnh, bi v chng ta ang ngu si m
lm v ci ti ca mnh. ch l mt s t v d v tri
nghim ca chng ta, tt c u do ba th tam c tham,
sn, si kch to m ra.
Khi tham, sn, si khi sinh v biu hin trong cuc sng
hng ngy ca chng ta, chng ta dng s chnh nim
truy tm hiu r cn c v ci r ca chng. Gc r [cn]

97

ca mi th tm ny nm ngay bn trong chng ta. V d,

nu chng ta khng c cn sn, khng ai c th lm cho ta
tc gin c, bi v sao? V phi c cn sn th cn sn
mi phn ng li vi nhng kch thch nh hnh ng, li
ni, thi ca ngi khc. Nu chng ta chnh nim,
chng ta s lun s dng tr tu ca mnh nhn su vo
bn trong tm ca ta. Nu chng ta khng c cn sn,
chng ta chng h hn g khi ngi khc ch trch hoc ch
bai nhng khuyt im hay iu xu ca chng ta. M
ngc li, chng ta cm thy cm n nhng ngi ch
v ch ra khuyt im, sai tri ca ta. Chng ta phi tht
khn ngoan v chnh nim cm n nhng ngi gp
v ch thng ra nhng sai lm, sai tri ca chng ta.
V nh c nh vy chng ta mi ch tm sa i v lun
i theo hng tin b lm cho bn thn mnh tt p
hn. Bnh thng, tt c chng ta u khng t thy r
mnh, (ging nh ngi nh c thng khng sng sut
bng ngi ng xem). Ngi khc l tm gng chng
ta khn kho nhn vo v thy c sai st hay li lm ca
mnh. Chng ta nn cm n nhng ngi gp hay ch
trch chng ta, h ging nh nhng ngi o bi v l
ra kho bu hay vin ngc chn bn trong ta m chng ta
cha tng n. V ch khi no mnh thy c khuyt
im v sai tri ca mnh, th mnh mi c c hi tu sa v
ci thin chng. (V nu khng nhn ra c khuyt im
hay sai tri, th sa i ci g?). Tu sa v ci thin bn
thn l con ng chc chn v duy nht i n s hon
thin, l mc tiu ca chng ta trong cuc i. Ch c cch
ci thin nhng khuyt im sai lm th chng ta mi c
th tu dng v pht huy nhng phm cht cao p v

98

thnh thin vn ang nm su di tim thc ca tm. 11

Trc khi chng ta khc phc nhng khuyt im sai lm,
chng ta phi bit r chng l g. (Khng bit chng l g
th chng ta khc phc ci g?.)
Nu chng ta b bnh, chng ta phi tm cho ra nguyn
nhn bnh. Ri sau chng ta mi tr bnh. Ch c nh
vy chng ta mi tr c cn bnh . Nu chng ta gi
v nh khng c bnh, mc d chng ta tht s ang chu
au bnh, chng ta s chng bao gi tr c bnh. Tng
t vy, nu chng ta ngh rng mnh khng b nhng
khuyt im, chng ta chng bao gi pht quang c con
ng o chng ta bc i. Nu chng ta m qung,
khng thy c nhng khuyt im ca mnh, chng ta
cn c ngi khc gip , gp , ch ra cho chng ta. Khi
c nhng ai ch ra khuyt im hay thi tt ca mnh,
chng ta nn bit n h. Ngi X-Li-Pht (Sariputta)
tng ni rng: "Ngay c khi mt Sa-di by tui ch ra c
nhng ci sai ca ti, ti s chp nhn vi lng tn trng
cao nht dnh cho chu y". Ngi X-Li-Pht l mt bc
thnh A-la-hn, lun lun chnh nim mt trm phn trm
v khng cn sai tri hay ti li g. Nhng v ngi cng
khng cn lng t ng hay t i, nn ngi lun gi c
phm hnh bc thnh thanh tnh v nhim ca mnh. D
cho chng ta khng phi l mt bc A-la-hn, chng ta
cng nn quyt tm noi theo tm gng ca ngi, bi v
Tim thc hay tng thc l thc cn ang dng tim nng, dng tim
tng nm bn di phn v thc ca tm, cha gp iu kin hay tr
duyn tr thnh thc trn phn thc ca tm. Thc, hay tng cc loi
thc, th hm cha v mang nghip i v cnh gii ti sinh mi sau khi mt
ngi cht i. Tm gm hai phn: phn v thc v phn thc.
11

99

chng cng ang bt u bc i trn cng con ng o

v mang cng mt ch v mc tiu tm ra s gii thot
nh nhng bc A-la-hn lm c.
D nhin, ngi ch ra ci sai ca ta khng nht thit
phi l ngi ton thin hay bc thnh. H ch ra c ci
sai ca ta ch v h thy c iu . Ngc li, ta cng
c th thy c ci sai ca ngi v ch ra cho ngi
thy. (V d, ngi ng ngoi c th khng gii hn
hai ngi ang nh c, nhng anh ta c th nhn thy
nhng nc c sai ca ngi ang nh. Ngi ngoi cuc
thng nhn thy vn mt cch khch quan v sng sut
hn ngi trong cuc. S tht cng tht ma mai l ngi
i thng c thi quen l nhn thy ci sai ca ngi khc
ch khng nhn thy ci sai ca mnh!.)
Vic gp sa sai v vic phn ng li iu cng
nn c thc hnh mt cch thn trng v y tm chnh
nim. Nu mt ngi khng c tm chnh nim v li
dng li l kh nghe, th khi ch ra khuyt im ca ngi
khc, ngi c th lm tn thng ngi b gp . Ai
m gp ph bnh hay ch bai khuyt im ca ngi
khc v lng th ght hay ganh ght, th anh ta chng bao
gi chnh nim v khng th hin c iu g tt p.
Ngi nghe cm thy b xc phm khi nghe nhng li ch
trch kh nghe , th cng chng cn ch tm chnh nim
g nghe nhng li gp . Chnh nim c hai chiu
ni v nghe. Chng ta nn tp cch ni mt cch chnh
nim v lng nghe mt cch chnh nim, iu mang li
li ch hai chiu cho ta v li ch hai chiu cho ngi. Khi

100

chng ta nghe v ni mt cch chnh nim, tm chng ta

khng cn dnh tham, sn, si v ch k.

Mc Tiu Ca Chng Ta
L ngi hnh thin hay tu thin, chng ta phi c mc
tiu, v nu khng c mc tiu, chng ta chng khc no
m mm mt cch m la trong bng m, ai ch sao lm
vy, ai by sao thin theo vy. Phi chc l c mc tiu
trong bt k vic g chng ta lm mt cch c thc v c
ch. Ngi tu Thin Minh St khng mang mc tiu l
c gic ng trc ngi khc, hoc c c nhiu
nng lc, hoc c c nhiu li lc hn ngi khc;
bi v ngi tu thin khng ua tranh vi ngi khc v
vn chnh nim.
Mc tiu tu tp ca chng ta l c gng hon thin
nhng phm cht thnh thin v lnh mnh ang tim n
bn di phn v thc [tim thc, tng thc] ca tm. Mc
tiu ny bao gm nm (5) yu t:
thanh lc tm,
vt qua su no v phin mun,
vt qua au n v au bun,
bc i trn con ng chnh o dn n s bnh
an vnh cu, v
- chng ng c nim hnh phc nh bc i theo
con ng o .
-

101

Thc Hnh
Khi bn ngi thin, c ng thay i t th ngi cho
n ht thi gian m bn d nh ngi t ban u. V
d, trc khi ngi thin, bn d nh s ngi trong 30 pht,
vy th c ng c ng hay thay i t th ngi trong sut
30 pht . Gi s bn s c ng v thay i t th ngi
ban u v cm thy kh chu u . Tuy nhin t th
mi cng s dn n s kh chu mi, v ri bn li tip
tc c ng thay i t th ngi na. C nh vy th bn
c lin tc c ng v thay i t th ngi trong sut thi
gian ngi thin. Nh vy th bn kh m tp trung (nh)
tm mc su sc cn c. V vy, hy c gng ng c
ng thay i t th ngi, cho d c au n hay kh chu
n mc no.
trnh thay i t th ngi thin, bn nn quyt nh
mnh s ngi thin trong bao lu, trc khi ngi thin. Nu
bn cha bao gi thin, ln u tin bn ch cn ngi yn
bt ng khng qu 20 pht. Sau tp dn dn th bn c
th tng thi gian ngi thin ca mnh. Th nht, thi gian
ngi thin c nhiu hay t l ty theo bn rnh ri v
dnh cho vic thin bao nhiu lu trong ngy . V th
hai, thi gian ngi thin c bao lu cng ty thuc vo
bn ngi bt ng c bao lu trc khi cm thy c th
kh chu hay au nhc n mc khng cn chu c.
Chng ta cng khng nn p t mt qung thi gian
biu t (chng c) mc tiu tu thin ca mnh. V
sao? V s chng c ca chng ta l ph thuc vo cch

102

chng ta tin b trong vic tu tp, da vo s hiu bit v

pht trin cc cn tm linh ca chng ta. Chng ta phi
thc hnh mt cch nhit thnh v chnh nim hng v
mc tiu tu hnh ch khng cn phi khon bao nhiu
thi gian tu hnh v t o. (Khng cn phi t ra hay
th nguyn l mnh phi tu chng trong vng 2 nm hay 20
nm g g ). Khi no chng ta chng ng, lc t s
n. Tt c nhng g chng ta cn lm l thin tp ng
n. C lm vy l chnh l s chun b cho n ngy
chng ng v gii thot .
Sau khi ngi yn lng, nhm mt li. Tm chng ta
cng ging nh kiu mt ly nc bn vy. Nu bn yn
ly nc cng lu, bn trong nc s cng lng xung.
Cng nh vy, nu bn gi thn tm yn lng, tp trung s
ch tm hon ton v khng gin on vo mc (i
tng) bn ang thin, tm bn s lng xung v bn bt
u nm tri c nim hnh phc h lc ca thin.
tu chng c iu , bn cn nn gi cho tm c
mt trong khong khc hin ti. Khong khc hin ti lun
lun ang thay i rt nhanh, nn nu lu lu nhy v quan
st th s khng th no nhn thy c s tn ti ca n.
(Tc l s ch tm quan st phi hon ton v lin tc).
Mi khong khc l mt khong khc ca nhiu s kin, v
khng c khong khc no tri qua m khng c mt s
kin xy ra. V vy, ci khong khc hay giy pht chng
ta c gng ch tm hon ton chnh l khong khc hin
ti. Tm chng ta lt qua chui cc s kin ging nh
chui hnh nh chy qua mt my chiu phim. C nhng

103

hnh nh n t nhng tri nghim qu kh, v c nhng

hnh nh l nhng tng tng v nhng th chng ta nh
lm trong tng lai, (v d: ta ang ngh n vic ta sp
bc n t ly ci o, hoc ngh n s s ni g vi
ng A).
Tm khng bao gi c tp trung nu khng c i
tng ca tm. (Khng c i tng th tp trung vo ci
g?). V vy, chng ta phi a cho tm mt i tng lun
lun c mt trong tng mi khong khc hin ti. Ci m
chc chn lun c mt trong tng mi khong khc hin ti
ca chng ta l hi th. Tm chng ta khng cn phi c
sc tm ra hi th, bi v hi th i vo v i ra u mi
trong tng mi khong khc. Khi s thc hnh thin qun
ca chng ta c din ra trong tng mi pht giy tnh
thc, th tm chng ta s d dng tp trung vo hi th, bi
v hi th th d thy v u n v lin tc hn bt k i
tng no.
Sau khi ngi xung theo cch ni trn v chia s tm
t vi mi ngi (hay nhng chng sinh xung quanh ni
ngi thin), hy ht vo th ra 3 hi th tht su. Sau khi
th su 3 ln, th bnh thng li, cho hi th t nhin
ra vo, khng c th, hy hi th th theo cch t nhin
ca n v bt u ch tm vo ni chp mi. Ch n gin
quan st cm gic ca hi th i vo i ra. Khong khc
ngay khi hi th vo kt thc v trc khi hi th ra bt
u l mt khong ngng ngn. Nhn bit n v nhn
bit s bt u th ra. Khi hi th ra kt thc, li c mt
khong ngng khc trc khi hi th vo bt u. Nhn

104

bit lun khong ngng ny. C ngha l c 2 khong

ngng ca hi th: Mt l khong ngng khi kt thc hi
th vo, v hai l khong ngng khi kt thc hi th ra.
Hai khong ngng ny xy ra trong mt khong khc rt
ngn ngi nh vy, nn c th bn khng thc c
chng. Nhng nu bn ch tm chnh nim th bn c th
nhn bit c chng.
ng t ngn t hay khi nim cho bt c thao tc
no. Ch cn nhn bit hi th-vo v hi th-ra m khng
cn phi ni hay ni thm Ti th vo, hay Ti th
ra12. Khi bn ang ch tm vo hi th th khng c
n bt k th no khc nh ngh, k c, m thanh,
mi hng, mi v..., v ch tp trung s ch tm hon ton
vo hi th m thi, khng th g khc ngoi hi th.
Khi bt u, nhng hi th-vo v hi th-ra thng rt
ngn, bi v lc u thn tm cha c bnh lng v th
gin. Ch tm nhn bit cm gic ca tng hi-th-vongn v hi-th-ra-ngn m khng cn phi ni hay ni
thm th vo ngn hay th ra ngn. Khi bn tip tc
nhn bit cm gic ca hi-th-vo-ngn v hi-th-rangn, thn v tm ca bn s tr nn tng i bnh lng.

iu ny nghe rt n gin, nhng khng phi d cho nhng ngi mi

tp thin. Tm ca ta thng c khi nim, l thuyt, bi bn, cc bc...
v s thc hnh!. Ta hay b m nh v bi v, v cc bc thc hnh m ta
hc hay c qua l thuyt!. i khi, ta phi pht khc ln v s m nh l
thuyt, nh bi...lm ta khng th tp trung vo hi th mt cch hon to n,
thm ch khng c mt cht no.
12

105

Ri sau hi th s tr nn di hn. Ch tm nhn

bit cm gic ca tng hi-th-vo-di v hi-th-radi m khng cn phi ni hay ni thm th vo di,
hay th ra di. Sau ch tm vo ton b qu trnh hi
th t u n cui.
Cui cng hi th s tr nn vi t. Thn v tm s tr
nn bnh lng hn trc . Ghi nhn cm gic tnh lng
v bnh an ny ca hi th.

Lm G Khi Tm B Xao Lng?

Trong khi chng ta c gng tm cch gi cho tm lun
dn vo hi th, tm c th lng xng xao lng ni khc.
Tm c th lng xng v nhng chuyn qu kh, v d nh
trong chp mt bn thy mnh ngh n nhng ni mnh
n, nhng ngi mnh gp, nhng ngi bn lu ngy
cha gp li, mt quyn sch bn c t ngy xa, mi
v mn n bn n hm qua...Sau khi nhn ra tm ca mnh
khng cn ch tm vo hi th na, bn lp tc hng s
ch tm tr li vo hi th, v gi tm . (Ngi khc
thng ni l mang tm tr li hi th hay hng tm
chnh nim vo li hi th).
Tuy nhin, ch sau chc lt, hay thm ch mt hay vi
giy, tm bn li lng xng xao lng khi hi th: Bn cht
thy mnh ang ngh n vic tr tin ha n in nc,
n nn hng thng, ngh n vic s gi in thoi hay vit
th cho ai v vic g , ngh n vic git qun o, i ch

106

mua thc n, ngh n vic i d tic m ci ti nay,

ngh n my ngy ngh l sp ti s i u...v vn vn
bt k chuyn g, th g, iu g m bn thng c th cht
ngh ti vo bt c lc no trong i sng thng nht.
Ngay khi bn nhn ra bn khng cn tp trung vo hi th,
lp tc mang tm v li hi th mt cch chnh nim.
(Mc ch l phi lun hng tm chnh nim vo hi th
mt cch hon ton, lin tc v khng gin on).
Sau y l mt s gi gip bn c c tp trung
(nh) cn thit cho vic thc hnh chnh nim.

1. m hi th
Trong trng hp tm tp trung nh vy, vic m hi th
c th gip. Mc ch ca vic m hi th l tp trung
tm vo hi th. Mt khi tm c tp trung vo hi
th th ngng m. y l mt cng c to c s
nh tm. Khi m l m trong tm. m thm trong tm
ch khng phi m bng ming hay to bt c m thanh
m no. Sau y l mt s cch m hi th:
(a) Khi th vo, m "mt, mt, mt..." n khi phi
y dng kh. Khi th ra, m "hai, hai, hai..." n khi
phi trng khng cn. Ri tip tc khi th vo, li m
"ba, ba, ba..." n khi phi y dng kh. V khi th ra
m "bn, bn, bn..." n khi phi trng khng.
Tip tc m nh vy n mi, v c lp li cng
nhiu ln cng tt gi cho tm tp trung vo hi th.

107

(b) Phng php th hai m hi th l m nhanh

cho n mi. Trong khi m "mt, hai, ba, bn, nm, su,
by, tm, chn, mi" th vo. V trong khi m "mt, hai,
ba, bn, nm, su, by, tm, chn, mi" th ra. C ngha
l trong mt nhp th vo, ta m t mt n mi, v
trong mt nhp th ra, ta m t m t mt n mi.
Tip tc m nh vy, v c lp li cng nhiu ln cng
tt gi cho tm tp trung vo hi th.
(c) Phng php th ba l m ni tip tng dn t mt
n nm..., ri n mi. Ngha l m "mt, hai, ba, bn,
nm" (ch n nm) khi th vo, v m "mt, hai, ba, bn,
nm, su" (ch n su). Ri bt u m "mt, hai, ba,
bn, nm, su, by" (ch n by) khi th vo, v m
"mt, hai, ba, bn, nm, su, by, tm" (ch n tm) khi
th ra. m theo cch nh vy cho n chn khi th vo,
v m cho n mi khi th ra.
Tip tc m nh vy n mi, v c lp li cng
nhiu ln cng tt gi cho tm tp trung vo hi th.
(d) Phng php th t l th hi th di. Khi phi y
dng kh, m thm m "mt", v th ra ht n khi
phi trng khng. Tip tc th vo, khi phi y dng
kh, m thm m "hai", v th ra ht n khi phi trng
khng. Tip tc th hi vo di v m "ba" v th ht ra
nh trc . Tip tc cch m nh vy, khi phi y

108

dng kh, m thm "bn". m theo cch ny cho n

mi.
Sau , m ngc t mi cho n mt, theo cch y
vy.
(e) Phng php th nm l nhp hi th-vo v hi
th-ra thnh mt. Th ra khi phi trng khng, thm
m "mt". Ln ny l ta m c hi th vo v hi th ra
l mt. Lp li: th vo, th ra, m "hai". m theo cch
ny cho n nm v lp li t nm cho n mt.
Tip tc lp li cch m theo phng php ny cho
n khi hi th tr nn nh nhng, tinh t v m du.
Nn nh rng bn khng phi c m lin tc mi lc.
n khi no bn thy tm mnh c c nh u chp
mi, ni tip xc vi hi th-vo hi th-ra v bn bt u
cm thy hi th mnh khng cn th, nh nhng,
tinh t v m du n ni bn cn nhn bit r c hi
th-vo v hi th-ra, th n lc ny bn ngng m.
Phng cch m hi th ch c dng luyn cho
tm tp trung vo mt im (cho tm khi b lng xng xao
lng).

2. Ni lin
Sau khi th vo khng nn ch nhn bit khong khc
ngng ngn trc khi th ra, m ni lin hi th-vo v

109

hi th-ra (thnh mt mch lun), nh vy bn s nhn bit

c c hi th vo v hi th ra nh l mt hi th.

3. C nh tm
Sau khi ni lin hi th-vo v hi th-ra, c nh tm ca
mnh vo im , ni m hi th vo v hi th ra tip
ni nhau. Th vo v th ra lin nhau nh mt hi th ivo v i-ra tip xc [chm] ngay u chp mi.

4. Tp trung tm ging nh ngi th mc

Mt th mc k mt ng thng trn tm vn m ng ta
mun ca. Sau ng ta ca tm vn bng ca tay thng
ng theo ng thng m ng k. ng ta khng nhn
vo hng rng li ca ra vo hay ln xung tm vn. M
ng ta ch ch tm hon ton vo ci ng k, v vy ng
ta c th ca tm vn thng. Tng t vy, bn phi gi
tm mnh trc ch vo im m bn cm nhn c hi th
ra vo hai l mi l chp mi [ch gia hai l mi].

5. Tm quan st nh mt ngi gc cng

Mt ngi gc cng khng hay can thip g n
nhng ngi ra vo cng. Ngi gc cng ch n thun l
nhn bit tng mi ngi i vo v i ra cng m thi.
Tng t nh vy, khi bn tp trung bn khng nn
hay can thip vo nhng chi tit ca nhng g bn tri
nghim hay nhn bit. Ch n thun nhn bit ci cm

110

gic v hi th vo v hi th ra ti ngay chp mi ngay

khi n i vo v i ra.
Khi bn tip tc thc hnh, thn v tm bn s tr nn
tht nh nhng n ni bn cm gic nh bn ang tri
bng bnh trn sng nc hay trn khng trung. Bn thm
ch cm thy nh thn mnh bung nhy ln tri cao. Khi
nhng hi th vo-ra khng cn th t, hi th s tr nn
vi t v tinh t. (Ban u hi th rt th s: nng nh,
nhanh chm, ngn di khc nhau. Sau khi tm ch tm trn
vn v khng gin on vo hi th, th n lc no hi
th s tr nn nh nhng, u n v vi t). Chnh ci hi
th vi t ny mi l i tng mc tiu ca tm. y l du
hiu ca nh. u tin, i tng-du hiu [tc l hi
th vi t] xut hin, v sau n s c thay th bi i
tng-du hiu vi t hn v vi t hn. S vi t ca du hiu
[tng] c th c so snh vi ting chung. Khi chung
c nh bng ci di cui ln, chng ta nghe m thanh
rn rn, th t trc. Khi m thanh cng gim dn, ting
chung cng thm vi t, ngn vang, nh nhng. Cng ging
nh vy, hi th vo ra ban u rt th t, ngn di, nng
nh, mang du hiu th t. Nhng nu bn tp trung s ch
tm vo n, th du hiu s tr nn vi t. Nhng thc th
vn ang hon ton c nh ni chp mi. Nhng i
tng thin qun khc tr nn r rt v r rt hn khi du
hiu pht trin hn. Nhng hi th th tr nn vi t hn v
vi t hn khi du hiu pht trin.
Bi v tnh cht vi t ny, bn c th khng cn nhn
bit s c mt ca hi th ca mnh na. ng vi lo lng

111

v ngh rng mnh b mt hi th hoc ngh rng vic thin

ca mnh chng mang li iu g hu ch. ng lo lng
nh vy. Hy chnh nim v quyt tm mang cm nhn
hi th v li ni bn trong chp mi. Lc ny l lc bn
cn phi thc hnh mt cch quyt tm hn gi thng
bng cc nng lc tinh tn, lng tin, s chnh nim, s
nh tm v tr tu. [HV: tn, tn, nim, nh, tu].

V D V Ngi Nng Phu

Gi s c mt nng phu dng tru cy rung cho
mnh. Vo lc ngh tra, ngi nng phu th tru n c v
nm ng di bng cy. Khi thc dy, ng khng thy tru
ca mnh u. Nhng ng khng lo ngi g m ch n
gin i ra pha my ao nc, nhng con tru ang
ngm mnh v ung nc di sc nng ca tra h nhit
i. Khng kh khn g, ngi nng phu dt tru tr li ni
vo ch v bt u cy rung tip vo bui chiu.
Cng nh vy, khi bn tip tc thc hnh, hi th ca
bn s cng thm tinh t v vi t n ni bn khng cn
cm gic c hi th vo ra ca mnh na. Khi iu ny
xy ra, ng lo lng g c. Khng phi khng cn hi th
u. Khng phi ht th hay tt th u. Hi th vn cn
nguyn nh trc ngay ni chp mi. Th nhanh
vi hi th th bn s thy li cm nhn v hi th vo ra
ngay ti . Tip tc ch tm trn vn vo cm gic ca
hi th vo ra ngay chp mi.

112

Khi bn gi c tm tp trung vo ngay chp mi, bn

c th nhn thy c du hiu tin b v thin ca bn.
Bn cm gic c mt cm nhn d chu vi du hiu .
Mi thin sinh cm nhn du hiu mt cch khc nhau.
N c th nh l mt v sao, mt ci cht c gt khc t
g li cy, mt si dy di, mt trng hoa, mt ln khi,
mt mn nhn, mt ln my trng, mt bng sen, mt mt
trng hay mt mt tri.
Ban u bn tp thin bng cch ly hi th-vo v hi
th-ra lm nhng i tng thin. Gi th bn c thm
du hiu lm i tng th ba thin. Khi bn tp
trung ch tm vo i tng th ba ny, th tm ca bn s
t n mc tp trung [t nh] thc hnh thin
qun Minh St. Du hiu ny c mt mt cch r rng
ngay chp mi. Phi nm bt c n, iu khin c n
bt c khi no bn cn c n th n phi c mt ngay
, ngay chp mi. Hy hp nht tm vi du hiu
ang c mt trong khong khc hin ti v tm tri qua
vi tng khong khc ni tip nhau. V bn ch tm hon
ton khng gin on vo du hiu , nn bn c th thy
c bn thn du hiu lun lun ang thay i trong
tng mi khong khc [trong tng st-na]. Ch tm theo
tng khong khc thay i . Thm na, bn cng ghi
nhn c rng tm ch c th tp trung [nh] c ngay
trong khong khc hin ti m thi. S hp nht ca tm
vo khong khc [st-na] hin ti c gi "nh nht thi"
[nh st-na, hay st-na nh]. Khi nhng khong khc [stna] ni tip tri qua lin tc, tm cng theo st nhng stna tri qua. Tm thay i theo chng, xut hin v bin

113

mt (sinh dit) theo chng, m khng dnh chp vo chng.

Nu ta c chn tm ngng li ti mt thi khc no , th
iu s gy kh chu cho ta bi v tm th khng th b
chn nhanh nh vy. Ngay sau ci khong khc [st-na]
hin ti th tm phi lun theo, phi lun chy theo ci
ang din ra trong st-na k tip. V ci khong khc hin
ti lun c th tm thy trong bt k khong khc no, cho
nn mi khong khc tnh thc ca chng ta c th u l
mt nh nht thi [st-na nhtc l mt khong khc
m tm ta c nh].
hp nht tm mnh vo khong khc hin ti, chng
ta phi tm ra ci ang din ra trong khong khc hin ti.
Tuy nhin, ta khng th no tp trung tm mnh vo tng
mi st-na thay i nu khng c c mt mc nh
tm no theo kp vi tng khong khc n i, sinh
dit nh vy. Mt khi bn t c mc nh tm
cn thit , bn c th dng n hng s ch tm
chnh nim ca mnh vo bt c th g bn tri nghim
v d nh l s phng ln v xp xung ca bng, s
phng ln v xp xung ca lng ngc, s ln cao v h
xung ca tng cm gic, hay s ln v xung ca tng
hi th, ngh...v bt k s ln xung, cn mt v sinh
dit no khc.
trin khai, tin b trong thin qun th bn cn
phi tp dt, phi c c loi nh nht thi [nh stna]. l tt c nhng g bn cn thc hnh thin qun
chnh nim, (v sao?), v mi th bn tht s tri nghim
ch sng trong mt n v khong khc hin ti. Khi bn

114

hng ci tm ang tp trung [nh] vo nhng bin i

ang din ra trong thn v tm ca bn, bn s nhn thy
c rng hi th ca bn l phn thuc vt cht (thuc
thn); v cm gic v hi th, thc v cm gic [th] v
thc v du hiu thin [hnh tng, nimitta] l nhng
phn thuc tm linh (thuc tm). Khi ngh no khi sinh,
cng cn nhn bit n lun. Trong tt c mi s din ra,
bn ch cn nhn bit r tnh cht v thng, bt toi
nguyn (kh) v v ng ca tt c mi s vt, ca mi
php, cho d chng thuc v thn hay tm.
n khi s chnh nim ca bn pht trin, nhng
bn tnh hay thi tm ca bn nh: tnh bt mn vi i
thay, tnh ght b nhng iu kh chu v kh cc, tnh
tham mun nhng th d chu v sung sng, v s th
hin ca ci ta [t ng] s c thay th bng tr tu hiu
bit su sc nhn thy c bn cht v thng, bt toi
nguyn (kh) v v ng trong tt c mi php. S hiu bit
hay chnh tri kin v thc ti m bn tri nghim c s
gip bn cng c thm thi tnh lng, an bnh v chn
chn v cuc sng ca mnh. Bn s thy c rng nhng
th trc y bn cho l thng hng, bt bin th tht ra l
v thng, bin i lin tc trong tng giy pht, nhanh
n ni tm thc ca bn cn khng theo kp, cn khng
nhn bit kp. By gi th nh s chuyn ha nh vy, bn
c kh nng nhn bit c nhiu s bin i . Bn s
nhn thy s tinh vi ca tnh v thng v s tinh vi ca
tnh v ng. Tr tu ny s ch ra con ng cho bn i n
s bnh an, hnh phc, v gip cho bn c thm tr tu

115

i din vi nhng kh khn phin no trong i sng

hng ngy ca chng ta.
Khi tm c hp nht vi hi th tri chy lin tc
khng ngng, th t nhin ta c th tr tm vo giy pht
hin ti. Ta c th nhn bit c cm gic sinh ra t s
tip xc ca hi th ni chp mi. Hi th thuc yu t
t, v mi thuc thn cng thuc yu t t13. Khi yu t
t trong hi th vo v ra tip xc vi yu t t ca hai
mi ca ta, tm cm gic c lung hi vo v ra. Cm
gic m sinh ra hai mi hay bt k b phn no ca c
th do vic tip xc ca yu t nhit (la) c to ra bi
qu trnh th. Cm gic v tnh v thng ca hi th cng
pht sinh khi yu t t ca dng hi th vo ra tip xc
vi hai mi. Mc d yu t nc cng c mt trong hi
th vo ra, nhng tm th khng th cm th c n.
Cng vy, chng ta cng cm gic c s phng ln
v xp xung ca phi, ca phn bng trn, bng di, khi
dng kh c bm vo v ra hai l phi. S phng ln v
xp xung ca phi, ca phn bng trn, bng di, v
lng ngc l nhng phn t nhin ca nhp sng thng
tnh. Mi s vt trong v tr u mang nhp co gin nh
vy, cng ging nh hi th v thn ca chng ta. Tt c
mi s vt u tn ti vi nhp sng ln xung, co gin,
m ng, lng cht...Tuy nhin, iu chng ta cn quan

Theo hc thuyt ca Pht gio, mt c th con ngi tn ti nh s kt

hp ca 4 yu t: t, nc, gi, la. Bn yu t ny hay c gi l t i
(HV).
13

116

tm trc mt y l hin tng "ln v xung ca hi

th". (y l tm im trc mt ca s thc hnh).
Ha theo hi th vo, ta tri nghim t nhiu s tnh
lng. Mt cht tnh lng khng-cn-cng-thng s chuyn
thnh cng thng nu chng ta khng th ra trong mt vi
khong khc. Khi chng ta th ra, cng thng c x i.
Sau khi th ra, chng ta s cm thy s kh chu nu sau
t lu khng th vo mang theo dng kh. C ngha
l ngay mi khi phi chng ta cng y, chng ta phi th
ra, v ngay khi phi chng ta trng khng, chng ta phi
th vo. Khi chng ta th vo, chng ta tri nghim t
nhiu s tnh lng, v khi chng ta th ra, chng ta tri
nghim t nhiu s tnh lng. Chng ta mong mun s tnh
lng v s gii ta cng thng v khng mun b cng
thng v khng mun ci cm gic kh chu, kh khi
thiu hi th. (Khng ai mun mnh ngng th. Ai cng
cung cung tuyt vng khi mnh b ngp th hay khng
th c dng kh). Chng ta mong mun s tnh lng
c ko di v s cng thng th bin mt nhanh hn bnh
thng. Nhng l tht th cng thng s khng bin mt
nhanh, m s tnh lng cng khng ko di nh ta mong
mun. (Chng din ra theo ng li ring ca chng). V
v vy, chng ta li cng bc mnh, kh chu, bi v chng
ta c tham mun [dc vng] c c (i) s tnh lng quay
tr li v ko di hn v (ii) s cng thng bin nhanh hn
v khng tr li. y chng ta hc c mt l tht rt
hay: Ngay c mt cht tham mun [dc vng] c c
iu g di lu v khng b thay i trong mt tnh cnh v
thng v lun bin i th cng gy ra kh au v bt

117

hnh cho ta. (Ci g mnh mun m khng c th l kh,

l bt hnh). V sao vy? Bi v khng c mt ci ta hay
bn ng no c kh nng iu khin c tnh cnh ,
v v vy ta cng thm tht vng.
Tuy nhin, nu bn ch qun hi th m khng ch tm
tham mun c tnh lng v khng kh chu vi s cng
thng pht sinh t s th vo th ra, v bn ch tri nghim
s v thng, s bt toi nguyn (kh) v v ng ca hi
th, th tm bn s t nhin c bnh an v tnh lng.
Li na, tm chng ta khng tr yn vo cm gic hi
th sut thi gian lu. N lun hng qua nhng m thanh
ting ng (trn cnh), nhng chuyn qua, nhng cm
xc, nhng nhn thc (tng), nhng to tc ca tm
(hnh) v tm thc (thc). Khi chng ta tri nghim hay
gp phi nhng trng thi ny, chng ta cng nn b qua
cm gic v hi th v lp tc hng s ch tm vo tng
i tngci no xy ra, chng ta ch tm vo tng ci
, tng ci mt ch khng phi tt c. Khi nhng i
tng hay trng thi bin i, chng ta li hng tm
quay tr li hi thHi Th chnh l nh mt cn c,
l ngi nh hay tng hnh dinh t tm c th i i v
v; lc ch tm vo hi th, lc th quay sang ch tm
nhng trng thi khc nhau ca thn v tm, ri li quay v
li hi th. C lc tm i nhanh v nhanh. C lc tm i
lu, v lu. Chng ta nn nh rng tt c nhng chuyn iv ca tm u c thc hin bi tm v trong tm.

118

Mi khi tm quay v li chnh nim vo hi th, th n

quay v vi mt tr tu hiu bit nhn su hn vo s v
thng, bt toi nguyn (kh) v v ng. Tm tr nn tr
tu hn, minh mn hn nh vo cch qun st mi s xy
ra mt cch cng minh v khng thin v. Tm c c tr
tu minh st bit c rng: thn ny (sc), nhng cm
gic ny (th), nhng trng thi khc nhau ca tm thc
(thc) v nhng to tc ca tm (hnh) u c dng cho
mt mc ch duy nht l chng c tr tu nhn mt
cch su sc hn vo ci thc ti a chiu phc hp ca
thn-tm chng ta.

119

Chng 6
Nhng Vic Cn Lm Vi Thn

Thin hay vic tu thin c thc hnh my ngn

nm nay. l mt khong thi gian di th nghim,
v nhng bc [nghi thc] thc hnh c cht lc rt
rt nhiu. Vic tu hnh theo o Pht lun lun nhn thy
c rng tm v thn lin h cht ch mt thit vi nhau
v rng ci ny lun nh hng ci kia. V vy, y s
gii thiu mt s cch thc hnh v thn nhm gip cho
thin sinh nm vng k nng tu tp ca mnh. V nhng
cch thc hnh ny bn phi nn lm theo. Tuy nhin, nn
nh rng nhng t th ny l nhng s tr gip thc
hnh. ng ln ln gia hai ci: thc hnh v tr gip thc
hnh, tu v tr tu. Thin khng c ngha l ngi kit gi.
Thin l k nng v tm, l tu tp tm, tu dng tm (ch
khng phi l tp ngi kit gi cho chun). Thin c th
thc hnh bt c ni no bn mun. Nhng nhng t th
ngi thin s gip bn hc nhanh hn v k nng tu tp
tm, v chng gip bn mau tin b v pht trin. V vy
hy dng chng, hy p dng nhng t th ny.

Nguyn Tc Chung
Mc ch ca cc t th u c ba phn. Trc tin, cc
t th gip mang li mt cm gic thng bng trong thn.
iu ny gip bn khng cn phi n s thng bng

120

hay s sai lch, trc tro hay au nhc c bp... nh vy

bn c th tp trung s ch tm vo i tng [ mc]
chnh thc ca bui thin. Th hai, cc t th h tr s tnh
ti v bt ng ca thn s gip to ra s tnh ti v bt
ng ca tm. (Khng ai ngi ca qua ca li m ni l
tm mnh ang tnh ti hay tnh lng). iu ny gip to ra
s tp trung vng chc v tnh lng mt cch su hn. Th
ba, cc t th gip bn c kh nng ngi thin c lu
hn m khng gp phi ba loi k th ca thin sinh
l: s au n, s cng c bp, v s bun ng.
iu cn bn nht l phi ngi vi lng thng. Ct sng
phi c gi thng, ct sng c gi ging nh mt ct
tin cc, mi cc xp chng ln nhau. (Mi ng cc ging
nh mt t xng sng vy). u phi c gi thng
theo cng phng thng vi phn cn li ca ct sng. Tt
c vic ny phi c lm mt cch thoi mi v th thi.
Khng cng nhc, cng . Bn khng phi l mt ch
lnh g, v cng chng c s quan no ng canh bn thao
tp c. Khng c cng hay gng cc c c gi lng
thng. Ngi nh nhng v thoi mi. Ct sng trong t
th ging nh mt cy non chc chn ang mc ng trn
t mm vy. Ton b c th bm ta vo n mt cch
bung lng v th th (khng gng cng). Nhng thao tc
ny bn thn bn phi nn tp th, th v tp, cho n khi
no thy ngi c d dng v thoi mi. Theo thi
thng, chng ta hay ngi mt cch [thi ] cng nhc
hay theo kiu th th, ging nh lc chng ta ang i, ang
ni chuyn. V khi chng ta th gin hay ngh ngi, chng
ta thng c ngi hay nm ng di ra hay nm trn ra.

121

Nhng kiu t th l khng thch hp vi vic thin tp

y. Nhng l thi quen vn ha ca ngi i, v
chng ta c th tp li, sa li theo nhng t th thch hp.
Mc ch ca vic chn mt t th l bn c th ngi
trong sut bui thin tp m khng c ng hay sa th g
c!. Lc u, bn c th thy hi kh chu khi ngi vi ci
lng thng. Nhng ri bn s quen dn thi. Bn cn phi
tp, v t th ngi thng lng l rt quan trng!. Theo
khoa sinh l hc th kiu ngi thng lng l t th ca s
hng phn, v nh mi c c s tnh to hay tnh
thc ca tm. Nu bn ngi c siu c vo, ngi khng
thng thn th bn s b bun ng rt nhanh.
Ch m bn ngi ln cng rt quan trng. C th bn
cn phi c mt ci gh hay mt ci gi ngi thin, ty
theo t th ngi di sn hay ngi trn gh m bn chn.
cng ca nhng ta c cng cn c chn k cng
mt cht. V sao?, bi nu ch ngi qu mm mi hay m
i th s khin bn mau bun ng. Nhng nu cng qu th
d b au.

Qun o Khi Ngi Thin

Qun o bn mc khi ngi thin nn rng ri v mm
mi. Nu qun o b chn cc mch mu hay ln cc
dy thn kinh ngoi bin th bn d b au nhc u
hoc/v thng hay b t hai chn m trong nh thin hay
gi l chn i ng hay chn b lit. Nu bn eo dy nt,

122

bn phi ni dy ra. ng mc my loi qun b cht hay

qun vi dy. Vy di c l ph hp cho nhng thin sinh
n. Qun rng may t vi mng, vi thun, vi mm l thch
hp cho mi thin sinh. Nhng loi o di mm l nhng y
phc truyn thng cc nc Chu, v gm c nhng
kiu o nh x-rong (sarong) nhng nc ng Nam
v o kimono ca ngi Nht Bn...u l nhng y phc
thch hp ngi thin. (Nhng y c-sa ca cc nh s
Pht gio v nhng y phc ca nhng Pht t c s thng
c thy Vit Nam v cc nc ng Nam cng
nhiu hay t c y nhng c im rng ri, nh nhng,
mm mi, dung d v thch hp cho vic ngi thin).
Tho giy, b dp trc khi ngi. Nu bn mang tt v
dy v b, nn ci ra lun. (Tt v rng ri, va vn, mt
m v sch th c th mang khi ngi thin, nht l trong
nhng ngy tri lnh gi).

Nhng T Th Ngi Truyn Thng

(a) Nu bn ngi thin trn nn (sn) nh14 theo cch
truyn thng ng th bn cn phi c mt ci gi ngi
nng ct sng ca mnh ln. Chn mt ci gi ngi
tng i chc v phi dy t nht 6 phn [60-70 cm, hn
na tc] sau khi ngi ln. (Tc l nn chn loi gi ngi
hi cng chc, dy khong 80cm-1 tc, sau khi ngi ln,
gi vn cn dy khong 60-70cm).
y ch bt k ch ngi no trn nn nh, sn nh, nn t, mt
phng, mt vn, trn bi c... khc vi nhng cch ngi trn gh, n g...
14

123

Khi ngi, bn nn ngi ln trn phn mp trc ca gi

v hai chn tro nhau ln trn sn nh trc gi. Nu
sn nh c tri thm th c th bo v c phn ng quyn
v mt c chn ca bn khi ngi ln sn nh. Nu ch l
nn cng, th bn c l cn c thm mt lp lt chn. Mt
ci mn mng gp li c th dng lm tm lt cho phn
chn. Khng nn ngi ht ln phn sau ca gi ngi. V
nu ngi nh vy th phn mp trc ca gi thin s cn
ln hai bp i sau ca hai chn sau v s lm cn nhng
dy thn kinh ta i sau. Kt qu l s b au chn.
(Ngha l ngi lm sao phn chn v hai i chn lt
hn xung phn nn nh trc gi ngi. Ch c phn mng
ca bn l ngi ln phn trc ca gi thin nng ct
sng thng ln).

124

(b) C mt s cch tro chn khc nhau khi ngi thin.

Chng ti a ra bn cch ngi tro chn theo th t u
tin t di ln cao:
1. Kiu ngi ca th dn Chu M: Bn chn phi
c t di u gi hay i chn tri, v bn chn tri
c t di u gi hay i chn phi. Ni cch khc,
ngi vi chn tro nhau ch hai ng chn, hai bn chn u
t trn sn nh. Kiu ngi ny cn c gi l kiu ngi
'bn bn gi' hay kiu ngi Hoa sen.

125

2. Kiu ngi Min in: t c hai chn nm xung

nn nh, tc l t u gi cho n bn chn nm ngang
xung nn nh. Hai chn nm ngang song song nhau, chn
ny nm trc chn kia. (Gt chn trong quay vo gia
ngi).

3. Kiu ngi na hoa sen (Bn gi): C hai u gi

u chm xung nn nh. Mt chn ny t nm thng dc

126

trn chn kia. Tc l phn chn t u gi cho n bn

chn ca chn ny t thng hng ln trn phn tng t
ca chn kia.

4. Kiu ngi hoa sen (Kit gi): C hai u gi u

chm xung nn nh, v hai chn bt tro nhau ngang ch
phn hai bp chn, hay ch hai ng chn. Bn chn tri t
trn i phi v bn chn phi t trn i tri. C hai gt
chn v lng bn chn u hng ln trn.

127

5. Cc kiu ngi khc: Ngoi ra, cn cc kiu ngi trn

gh n (u) Seiza kiu Nht; hoc kiu ngi trn gh
cao, dnh cho nhng ngi khng thch hay khng th
ngi theo cc t th trn.

Trong tt c cc t th trn, hai bn tay t ln nhau

pha trc phn bng di rn, lng bn tay nga ln trn.
Hai khuu tay cong li v t trn hai i. Cch xp t
cnh tay nh vy gip to s vng chc cho phn thn trn
khi ngi. Khng nn gng c c. Th lng hai cnh tay.
Cc c honh bng c gi cho th gin, th lng ra
ht c. ng to s cng c hay cng thng vng bng.
Cm c nng ln. Mt c th m hoc nhm li.

128

Nu bn m mt, bn nn c nh hay hng hai mt

nhn vo chp mi, hoc hng thng vo khong trng
gn pha trc. Bn khng tht s nhn mt ci g c, mt
ch hng mt cch v nh v chp mi hay ph trc .
Bn ch hng mt v mt hng pha trc no , khng
phi nhn ci g v khng c ci g nhn. Nh vy
bn s qun i ci s nhn hay cnh trn.
ng cng thng. ng qu trnh trng, cng nhc, g
b, to dng hay to v mt cch gng p. Th lng, th
gin; cho c th t nhin v thong dong, mm mi.
c th th lng bm ta t nhin vo ct sng gi thng,
ging nh mt con bp b bng vi ang ngi vy.
Kiu ngi bn gi v kit gi l cc kiu ngi truyn
thng ca ng. V t th kit gi c cho l tt
nht cho thin. Kiu ngi ny vn l vng chi nht. Mt
khi bn kha chn ngi vo t th kit gi ny, bn hon
ton c th ngi bt ng c trong mt thi gian kh lu.
T th ny i hi s do dai ng k ca hai chn, cho
nn khng phi ai cng ngi kit gi c.
Tuy nhin, vic bn chn kiu ngi no thch hp cho
bn th khng lin quan n ngi khc, ai ni g mc k
h, hy chn cch ngi no thch hp nht cho mnh. C
chn kiu ngi no mnh ngi khng b au nhc v ngi
yn c lu nht!. l s la chn v s thoi mi ca
bn. Hy th v tp ngi tt c cc t th khc nhau. Gn
ct s t t gin ra v do dai theo s ln tp luyn ca

129

bn. V ri t t bn cng ngi c kiu ngi hoa sen

ng qu v vng chi nh cc thin s.

Dng Gh Ngi
Ngi thin trn nn nh nhiu khi cng kh lm c v
d b au nhc hay v nhng l do kh chu khc. Khng
vn g. Bn cng c th ngi trn gh thin. Chn
mt loi gh c mt gh nm ngang, c lng ta thng v
khng c hai tay vn. Tt nht l ngi thng lng m lng
bn khng da vo lng gh. Ngi phn mp trc ca
mt gh sao cho hai i sau khng chm vo mt gh (l
do cng ging nh cch ngi trn gi ngi thin vy, ngi
nh vy cc dy thn kinh ta sau i khng b chn p
trong qu trnh ngi thin). t hai chn thng hng vi
nhau. Hai bn chn nm phng trn sn nh. Hai bn tay
th cng c t ln nhau v t trong lng chn bn di
rn, y nh cch t tay trong nhng cch ngi di sn
nh ni trn. ng c gng cc c c, c vai, v th
lng hai cnh tay. Mt c th nhm hoc m, nh ni
trn kia.
Trong bt k kiu ngi thin no cng vy, bn hy nh
r nhng mc tiu ca mnh. Bn mun thn mnh c
hon ton tnh ti v vng vng, nhng bn cng khng
mun mnh b bun ng. Nh li v d v ly nc bn s
lng bn khi n c t tnh ti. Bn mun gip cho thn
c hon ton tnh ti, lng yn, v ko theo l tm cng
c tnh ti, lng yn. Lm c nh vy th chc hn

130

rng thn cng trong mt trng thi tnh gic, v ko theo

l trng thi ca tm cng minh mn, sng sut nh bn
mong mun. Vy hy th i, hy tp th. Thn ca chng
ta l mt cng c to ra nhng trng thi tm m ta
mun c. Hy dng thn mnh mt cch khn ngoan, sng
sut.

131

Chng 7
Nhng Vic Cn Lm Vi Tm
Thin m chng ti ang ging by trong quyn sch
ny c gi l Thin qun Tr tu [Thin tu]. Nh chng
ti trnh by trc y, c rt nhiu loi i tng thin
hay mc thin, gn nh l v hn, v nhn loi dng
rt nhiu i tng khc nhau thin trong sut nhng
thi i qua. Ngay c trong phng thc Thin Minh
St thi cng c rt nhiu loi i tng [ mc] thin.
C nhiu thin s dy nhng thin sinh theo di [qun]
hi th ca mnh bng cch quan st s phng ln v xp
xung ca phn bng. Mt s thy khc th dy cch tp
trung ch tm vo s tip xc gia thn ngi v gi ngi
thin, hoc s tip xc ca hai bn tay chm hay t vo
nhau, hoc cm gic ca chn ny chm xc vi chn kia.
Cn phng php ca chng ti y c coi l
phng php c truyn chnh thng nht v c l l
phng php do chnh c Pht C-m ch dy cho
nhng t ca mnh. Kinh "T Nim X" (Satipatthana
Sutta), bi thuyt ging nguyn thy v bn nhm i
tng dng ch tm v thit lp s chnh nim, do
chnh c Pht ni ra. Trong , c Pht c bit nhn
mnh rng chng ta phi bt u bng cch tp trung s
ch tm vo hi th; v sau th tp cch nhn bit tt c
mi hin tng khc khi sinh t thn v tm.

132

(Nh ni trc y, nguyn l thc hnh ban u

l: (a) Ch tm chnh nim vo hi th vo ra gip cho
tm c tp trung [t nh] mt mc cn thit no
. V (b) khi tm c nh, khng cn lng xng, th
thin sinh s c kh nng quan st v nhn bit c nhng
hin tng khi sinh mt cch khch quan v v t.)
Chng ta ngi xung, quan st dng khng kh i vo
v i ra hai l mi. Mi nhn th vic lm ny trng c v
k cc v v ch. chng ti gii thch v l do ng sau
vic lm ny, trc khi i n cc hng dn chuyn bit.
(a) Cu hi u tin chng ta phi hi l: Ti sao phi
tp trung s tnh gic lm g?. L do ca mi l do l
chng ta ang mong mun tu tp cho c s tnh gic
[chnh nim]. (Chng ta mun tu tp s tnh gic v mun
s chnh nim lun lun c mt mi khi chng ta cn). a,
nh vy th ti sao chng ta khng ngi xung v tnh gic
thc vo bt c th g xut hin trong tm ca ta?. Tht
ra cng c nhiu dng thin mang tnh cht theo kiu ny.
Nhng dng thin nhiu lc c gi l kiu 'thin
khng bi bn', khng chn i tng [ mc] chnh thc;
v nhng dng thin ny th rt kh lm. Tm ca chng ta
rt l tinh ma, ranh mnh. T duy ngh vn l mt tin
tnh phc tp. C ngha l chng ta lc no cng b mc
kt, b dnh mc, b bao bc trong dng ngh. Mt ngh
ny dn n mt ngha khc, ngh khc lp tc dn n
ngh khc, v khc, v khc na..., lin tip. Ri bt ng
chng ta cht bng tnh v cht nhn ra rng sut c ting
ng h tri qua mnh c ngh tm lum trong mng tng,

133

hay chuyn i tnh, hay v mt chui nhng lo toan v

nhng th n nn, c mt, chuyn cm o go tin, hay
c th l bt k nhng th g...
C s khc nhau gia hnh ng tnh gic hay
thc nhn bit v mt ngh so vi hnh ng ngh mt
ngh. S khc nhau l rt tinh vi. S khc nhau cn bn
l v vn cm gic hay cu trc. ngh m bn ang
ch tm nhn vo n bng s ch tm thun kit th to
cm gic nh nhng v cu trc; c mt cm nhn v
khong cch gia ngh v s tnh gic ang nhn ci
ngh . S cm nhn khi sinh rt nh nhng nh l
mt bong bng, v n bin mt m khng cn phi lm
khi sinh (duyn) cho mt ngh tip theo ca dng
ngh. ( ngh c quan st khi thin qun th t n t i
mt cch nh nhng v v t, khng to duyn hay gy ra
ngh tip theo). Cn ngh theo thc bnh thng ca
chng ta th nng n hn v cu trc. N nng k hn, p
t v bt buc. N thu ht ta v iu khin tm thc ca
ta. T bn cht n l m nh, ui bt, v n dn thng n
ngh tip theo ca dng ngh, m khng c mt khong
trng gia hai ngh. ( ngh thc thng thng th c s
c , mang hnh, v v nhng ng c tham-sn, n lp
tc gy ra, hay lm khi sinh (duyn) ngh tip theo).
ngh thc thng to ra s cng thng tng ng
trong c th, v d nh s co rt c hay s lm tng nhp
tim. Nhng bn s khng cm thy c s cng thng
cho n khi n pht ln thnh mt s au tht s, bi v
ngh c thc thng thng th cng rt tham lam [c

134

cha tham dc]. N li ko ht s ch ca ta, m khng

li du vt g ta nhn bit c tc ng ca n. S
khc nhau gia s tnh gic ch tm vo ngh v
s ngh ci ngh l c tht. Nhng n cc k tinh vi v
kh nhn thy. Chnh nh [t thin nh] l mt cng c
cn thit nhn thy s khc nhau ny.
S tp trung su hay nh su ca tm c tc dng lm
chm li tin trnh ngh v lm tng nhanh s tnh gic
ch tm qun st ngh. Kt qu l pht huy thm kh
nng xem xt tin trnh ngh. Chnh nh l knh hin
vi nhn nhng trng thi tinh vi bn trong thn tm.
Chng ta hi t s ch tm c c s tp-trung-vomt-im ca tm, bng cch ch tm lin tc v tnh
lng. Trng thi c gi l s hp nht ca tm
[tm-nht-im]. Nu khng c mt tiu im nht tm c
nh, th bn s b lc mt, bn s b cun i bi nhng ln
sng bin i bt tn quay cung bn trong tm thc.
Chng ta dng hi th nh l tiu-im tp trung. N ng
vai tr nh ngi nh, nh mt ct mc, nh mt bn neo
sinh ng, t ni tm lng xng ra i ri quay v li .
S xao lng khng th gi l xao lng nu khng c mt
tiu-im trung tm, hay mt ci mc, m t tm b
tri git hay xao lng. (Nu khng c th g c nh nh,
th khng c vic nh, i khi nh, v quay v nh.
Khng c bn b hay ct mc no th sao ni thuyn tri
xa, xa l xa khi ci mc no?). l mt ci khung
tham chiu, l cn c gc t chng ta c th quan st
nhng bin i v xo trn khng ngng din ra: chng

135

lun lun tip din nh l mt phn ca s t duy v

ngh thng thng ca chng ta.
Trong cc Kinh nguyn thy bng ting Pali ca Pht
gio, thin [s tu dng tm, s hun luyn tm] c v
nh l vic hun luyn thun phc mt con voi vy. Ngy
xa, ngi ta bt mt con voi d t rng v v ct bng
dy thng vo mt gc cy hay cy ct chc chn. Khi b
tri, voi s vng vy, in tic v trong nhiu ngy n s
c ko t si dy thng thot thn. Cui cng n cng
hiu ra rng n khng th no thot c, v vt v nm
xung. n lc ny, ta c th cho n n v hun luyn n
cho bt hoang d an ton hn. Sau cng, ta tho dy b
cc cho voi i li t do v hun luyn voi lm nhng cng
vic c ch cho ngi. Trong v d ny, con voi d chnh l
tm ca ta, si dy thng l s chnh nim, v cy ct l
i tng thin [Hi Th] ca ta. Con voi c thun ha
c ch c v cho bn tm ca ta sau khi c tu
dng, c chnh nh v c th c dng [lm cng
c] chc thng nhng lp tng v minh m lm ang
che m thc ti v chn l ca s sng. Thin hun luyn
c tm. Thin thun phc c tm. Thin l tu dng
tm, l vy.
(b) Cu hi tip theo chng ta cn hi l: Ti sao phi
chn hi th lm i tng chnh ca thin? Sao khng
chn ci g khc hay ho hn?. Tr li cu hi ny th c
nhiu th. Trc nht, i tng hu ch ca thin phi l
ci g gip pht huy c s chnh nim. Ci phi
mang theo c, d dng c sn v khng tn chi ph.

136

cng phi l ci khng lm ta b ln ln nh go vi ct,

chng hn nh chng ta ang tu dng tm cho trong sch
m li ly nhng i tng thuc tham, sn, si thin th
cn g l thin. Hi th p ng c tt c nhng yu cu
chn lc cn thit ny, v thm ch n cn c nhiu iu tt
hn na. Hi th l l hin tng chung ca mi ngi. Ai
cng phi th. Chng ta u mang hi th theo chng ta
n bt c ni u chng ta i. Hi th lun lun c mt,
lun lun c sn, khng bao gi ngng th t lc sinh ra
cho n tn lc cht, v n cng chng tn chi ph tin bc
g th.
Hi th l mt tin trnh khng-thuc-v--nim [ca
ngi th], hi th l mt th c th tri nghim trc tip
[th l th] m khng cn phi c ngh hay t duy th.
Hn na, n chnh l mt tin trnh ca s sng, mt mng
ca s sng vn lun lun bin i. Hi th chuyn ng
theo chu k ht vo, y ra; th vo, th ra. V vy, n l
mt m hnh thu nh ca bn thn s sng.
Cm gic ca hi th l rt tinh vi, nhng n s tr nn
r rt nu ta bit ha nhp vo n. Phi tp luyn t nhiu
thy c iu . Nhng bt c ai cng c th lm
c. Bn cn phi thao tc lm vic vi n, nhng cng
khng phi qu vt v nhc nhn. V tt c l do ny, hi
th tr thnh mt i tng thin rt l tng. (Mt i
tng hu dng v hu ch m c Pht chn!). Th l
mt tin trnh khng t nguyn, n t din tin theo nhp
(sinh hc) ca n m khng cn phi c ch hay
thc lm vic . (Tc l c nhn mt ngi khng t

137

nguyn th, khng t tc th, nhng hi th vn th t

nhin theo tin trnh sng ca n v c th). Tuy nhin, ch
mt hnh vi ch (c ) c th lm cho hi th chm li
hay nhanh hn. Lm cho hi th di hn v m du hn,
hoc ngn hn v bp chp hn. S cn bng gia hi th
khng t nguyn v s iu khin g p hi th th cng
rt l tinh vi v t nh.
V y c nhiu bi hc cn phi hc v bn cht ca
ch v dc vng. Thm na, ci im tip xc ni chp
mi c th c coi l ca s ni kt bn trong v nhng
th gii bn ngoi chng ta. N l mt im lin lc v
chuyn-giao-nng-lng. im ny, nhng cht liu t
th gii bn ngoi di chuyn vo v tr thnh mt phn ca
ci chng ta gi l ta, v mt phn ca ci ta li tun
chy ra ha vo bin th gii bn ngoi. y c nhng
bi hc cn phi hc v ci quan nim v bn ng [ng
kin], tc l v ci ta, v v ci cch m chng ta to
chp ra ci quan nim .
Hi th l mt hin tng chung ca tt c nhn loi
tng i b trn tri t ny, v ca tt c mi chng sinh.
Ai cng phi th. Mt s hiu bit do t mnh tri nghim
v qu trnh th ko chng ta li gn hn vi nhng chng
sinh khc. S hiu bit ch cho ta thy c s kt ni
c hu vn c gia chng ta v tt c s sng xung quanh.
Cui cng, hi th l mt tin trnh hin ti, l tin trnh
din ra trong giy pht hin ti. chng ti mun ni l n
lun din ra chnh ti ni-y-v-by-gi. D nhin,

138

thng th chng ta khng tht s sng trong hin ti.

Chng ta tiu ph thi gian suy ngh v qu kh, hoc ngh
trc v tng li vi nhng lo toan v d tnh. Hi th
khng lin quan g n bt c s g din ra trong thi gian
khc. Khi chng ta thc s quan st hi th, chng ta lp
tc t mnh trong thi khc hin ti. Chng ta c ko ra
khi bi ly ca nhng hnh nh ca thi tm v chng ta
tht s ha nhp vo tri nghim nhng g ang din ra
ngay ti-y-v-by gi. C ngha l, hi th l mt
mng sng ca hin thc. Qun st mt cch chnh nim
v hi th nh mt m hnh thu nh ca bn thn s
sng dn chng ta n nhng s hiu bit tr tu khc v
rng m hn chng ta c th p dng vo v s nhng
tri nghim khc.
Bc u tin, c th dng hi th lm i tng
thin l bn phi tm thy n. Ci bn cn tm l ci cm
nhn v thn, thuc v xc gic, khi dng khng kh i vo
v i ra hai mi. Thng thng n l im tip xc nm
bn trong chp mi. Tuy nhin, chnh xc ci im tip
xc nm ch no th c th mi ngi mi khc, ty
theo hnh dng ci mi (ca mi ngi). tm c im
tip xc ca mnh, bn ht nhanh mt hi th su v
nhn bit im tip xc nm bn trong mi, hoc nm
phn trn mi ngay gia hai mi. Ni bn cm nhn
c cm gic r rng nht khi hi th i qua. Gi th th
mnh ra v nhn bit c cm gic cng ngay im
. (Nu khi th vo v khi th ra bn u cm nhn c
s tip xc r rng ca hi th ti ngay ti mt im, th
im chnh l im bn nn chn theo di hi th

139

vo ra!). T im ny, bn s bt u theo di ton b hi

th vo ra. Mt khi bn xc nh r rng im tip xc
, bn khng nn thay i hay chuyn qua im tip xc
khc na. Hy dng lun im xc nh c nh s
ch tm ca mnh ngay . Nu khng chn c im
tip xc , bn s thy chnh mnh di chuyn vo ra l
mi, di chuyn ln xung nh trong ng ng, c mi
mi ui theo hi th, chng bao gi bt kp c n, bi
v hi th n lun bin i, lun chuyn ng v lun chy
qua.
Nu bn tng ca g th bn bit cch. Mt ngi
th mc khng bao gi ng nhn theo s ln xung ca
li ca. Bn s b chng mt. Bn cn phi ch tm vo
im cn ca hay ng ca tnh. Ch c nh vy bn
mi ca ng vi ng ca mnh d tnh. L mt thin
sinh th bn tp trung [hng s ch tm] vo mt im
tip xc duy nht bn trong mi. T ci im li th ny,
bn quan st ton b chuyn ng ca hi th vi mt s
ch tm r rng v tp trung. Khng c c kim sot hay
iu khin hi th. (Khng c th ngn, khng c th di
theo mnh). y khng phi l bi luyn th theo kiu
trong mn Yoga. Ch tp trung vo chuyn ng t nhin
v t pht ca hi th. ng c iu lng hi th hay
nhn nhp n theo bt k kiu g. Hu ht nhng thin sinh
ban u u gp kh khn ngay ch ny. V mun gip
mnh tp trung vo cm nhn v hi th nn h c nhn
nhp hi th mt cch v . ch l s c gng mt cch
o p v khng t nhin vn lm cn tr qu trnh tp trung
hn, ch khng gip pht huy s tp trung. ng c ht

140

su hay th ra ting. [Vn th ra ting cng khng nn

lm nu bn ang ngi thin gia nhiu thin sinh trong
nhm thin. Th ra ting c th l mt s quy ry hay
phin nhiu tht s cho nhng ngi xung quanh. Ging
nh bn ng ngy to gia mi ngi ang im lng ng
vy]. Hy hi th chuyn ng mt cch t nhin, y
nh lc bn ng vy. Bung x, th lng v cho tin
trnh din ra theo nhp ring ca n.
h, iu ny nghe c v d dng. Nhng tht ra n tinh
vi v kh khn nhiu hn l ta tng. ng vi nn ch
nu bn cng nhn thy ch ca mnh cng can thip vo
hi th. C tn dng c hi quan st bn cht ca
mun c thc [ hnh] ca mnh. Quan st mi tng
quan ln nhau rt t nh gia hi th, mun iu khin
hi th v mun thi iu khin hi th. Bn s thy kh
chu mt lc, nhng iu rt l b ch nh l mt kinh
nghim hc hi, v l mt giai on chuyn tip v
s chng qua mau. Cui cng th tin trnh hi th cng s
din ra theo ng li v chiu hng t nhin ca n. V
lc bn khng cn mun can thip hay iu chnh n
na. n lc ny, bn s hc c mt bi hc ln l trong
ta lc no cng c s thc y hay mun kim sot v tr
sng.
Vic th, thot u trng c v trn tc v chng hay ho
g, tht s l mt tin trnh v cng phc tp v hp dn.
N y nhng bin thi rt tinh vi. C s ht vo v y ra,
hi th di v hi th ngn, hi th su, hi th cn, hi
th m m v hi th gp gp. Nhng bin thi ny li

141

kt hp vi tng mi bin thi ring theo nhng cch rt

tinh vi v phc tp. Hy quan st hi th mt cch su st.
Nghin cu tht s v n. Bn s nhn thy rt rt nhiu
bin thi bin dng khc nhau ca hi th v mt chu k
lp i lp li nhng kiu bin dng nh vy. N ging nh
mt bn giao hng. ng ch quan st v b ngoi ca
hi th. y c nhiu th nhn thy hn ch l hi th
vo v hi th ra. Mi hi th u c khc khi u, khc
gia v khc sau kt. Mi s th vo u tri qua tin trnh
khi sinh, ln ln v cht i (sinh, tr, dit); v mi s th
ra cng tri qua tin trnh tng t. S th su hay th
nhanh th thay i theo nhp cm xc ca bn, theo ngh
chy qua tm bn, v theo nhng m thanh bn nghe c.
Hy nghin cu tm hiu v hin tng ny. Bn s thy n
rt l k diu.
Tuy nhin iu khng c ngha l bn c ngi i
thoi t nhiu vi bn trong u c ca mnh: "C hi th
ngn gp gp v c hi th di su. Ti t hi ri tip theo
na l ci g?". Khng, khng phi l Thin Minh St.
l s suy ngh. Bn s nhn thy kiu suy ngh ny
ang xy ra, nht l vo lc cn s c, lc mi bt u.
y cng l mt giai on chuyn tip v n cng s qua
mau. n gin ch cn nhn bit hin tng v ko s
ch tm tr li vic quan st nhng cm nhn v hi th
vo ra. Nhng tm li tip tc b xao lng cho coi. Tuy
nhin, bn c tip tc ko s ch tm v/vo li hi th
vo ra. C ko s ch tm v/vo li hi th nh vy, c
vy, c vy, v c vy, v c vy... cho n khi no tm

142

khng cn b lng xng v xao lng khi i tng hi th

na m thi.
Khi bn bt u thc hnh tin trnh ny, bn hy chun
b tinh thn i din vi mt s kh khn. Tm ca bn s
lun lun lang thang, chy nhy, lng xng y ging
nh mt con ong say ru bay u trm phng trong chc
lt; ging nh con kh chuyn cnh, khng yn mt giy
no. Bn ng lo. Hin tng ci "tm-nh-con-kh"
c ni nhiu trong kinh vn trc y. l hin tng
m nhng thin sinh gii tng i u x l. H tu tp
vt qua kh khn ny bng cch ny hay cch khc, v
chc rng bn cng c th lm c.
Khi trng hp (tm lng xng, xao lng) xy ra, ta
ch cn nhn bit s tht rng ta v ang suy ngh, mng
tng mng lung, lo lng ny n, hoc ang ngh bt k
iu g . Khng nn bc mnh hay ch trch bn thn
mnh v sao c b nh vy c nh nhng, nhng cng
quyt, ko mnh quay tr li ch tm vo cm gic vo hi
th vo ra. Nu s xao lng li xy ra tip, th c lm li
nh vy, c bnh tnh ko s ch tm ca mnh v/vo li
hi th, c nh vy, v c nh vy, v c nh vy.
Nhiu lc ang lp i lp li tin trnh thc hnh nh
vy, bng nhin ta cht nhn thy mnh tht hon ton in
r. Tm ta ging nh mt cn nh in di ng trn bnh
xe, bn trong y nhng ting ku tht ch che lon x,
ang nhanh xung i, m sm, ln lc, mt ht iu
khin v v vng. Khng sao!. Hm qua bn cn in

143

khng nhiu hn. Bn t in khng hn bn hm qua. S

tht lun lun l vy, v ch n gin l bn khng
thy n thi. Bn cng chng in khng g hn mi ngi
xung quanh bn. S khc nhau ch thc (gia bn v h)
l bn i u vi tnh hung lon x ; cn h th
cha. V th, h vn cn cm thy tng i thoi mi.
iu khng c ngha l h ang tt lnh g hn bn ht.
S v minh hay m lm cng c th l mt dng hnh
phc. (V d ngi h quan tm g n ci cht, hoc
khng h bit bn thn mnh ang b bnh nan y, th ngi
c sng v t, bung th, th h cng cm thy hnh
phc; h hnh phc v h chng bit nguy c g v cng
cha h i din vi tnh hung ri tm ). Tuy nhin,
loi hnh phc khng dn n s gii thot. V vy,
ng ci suy ngh hay suy lun so snh ny n nh vy
lm bn nao nng thoi ch trong vic ang thc hnh ng
n. N (cm gic b sc khi bt cht nhn thy mnh tht
hon ton in r) l mt bc ngoc, l du hiu tin b
tht s ca bn. V sao?. V s tht l bn i u v
nhn thng vo vn kh khn bng chnh i mt ca
mnh, nh vy c ngha l bn ang i ng trn con
ng hng thng vt ra khi n. (Khng ai c th
gii quyt c vn kh khn no nu khng i din
v nhn thng vo vn . V nu khng nhn thng
hiu bit vn l g, th gii quyt ci g, hay vt qua
ci g?)
S quan st hi th l s quan st khng li. C hai
iu cn phi trnh, l: s suy ngh v s chm m. Ci
tm suy ngh th th hin r bng ci tm lng xng chy

144

nhy nh con kh khng yn m chng ta va mi ang

ni n. Cn ci tm chm m th gn nh l ngc li.
Theo thut ng chung, tm chm m [hn trm] l ch v
trng thi l m, mp m, n, bing nhc, khng tinh
tng ca s ch tm(ging nh bng n b vn nt
dimming cho lu m i vy). Lc tt nht th n cng ch
l mt dng chn khng, mt s trng tr ca tm m trong
chng c g htkhng c ngh no, khng c s
quan st hi th, khng c s ch tm v bt c s g. y
l mt khong trng, l mt vng xm xt khng hnh
tng, ging ging hn nh kiu mt gic ng khng,
khng c gic m no. Tm chm m hay tm hn trm l
mt s trng rng. Cn trnh ri vo khng!.
Thin Minh St (Vipassana) l mt chc nng ch
ng. Chnh nh l s ch tm mnh m, y ngh lc,
vo mt i tng duy nht [nht im] no . Cn s
tnh gic l mt s tnh thc sng t, r rng, minh mn.
Chnh nh (samahdhi) v chnh Nim (sati) l hai
cn bn m chng ta mong mun tu dng cho c. V
ci tm hn trm th chng c cha mt cht chnh nh
hay chnh nim g c. Lc t nht th n s a bn vo
gic ng. Ngay c lc tt nht th n cng ch l v tch s,
ch lm ph thi gian ca bn mt cch v ch.
Khi bn b ri vo trng thi tm hn trm, ch cn nhn
bit s tht v quay s ch tm v/vo li cm gic v
hi th. Quan st cm nhn hi th vo ngay im tip
xc. Cm nhn s tip xc ca hi th vo ra. Th vo, th
ra v quan st ci ang din ra. Khi bn thc hnh nh

145

vy mt thi gian mt tun, my tun hay my thng

bn s cm gic c s tip xc nh l mt i tng
thuc v thn. C tip tc tin trnh th vo, th ra. Quan
st ci ang din ra. Mt khi tm ca bn c tp trung
su hn th bn s t b nhng rc ri phin nhiu ca ci
tm-nh-con-kh. Tm ca bn s chm li, t tn li v
cng lc bn cng c th theo di st hi th mt cch r
rt hn, cng t b gin on hn. Bn bt u tri nghim
c trng thi tnh lng su hn trong bn thng thc
c s t do hon ton khi nhng th m ta hay gi l
nhng xo trn v mt tm linh [chng ngi].
khng c tham lam, i dc, ghen t, ganh ght, hay sn
hn. Khng cn nhng kch ng. Ni s hi cng bin
mt. Ch cn li nhng trng thi tm ti p, trong sng,
hnh phc, h lc. Nhng nhng trng thi l tm thi,
chng s mt i khi ht bui thin. Nhng nhng tri
nghim ngn ngi tt p ny s thay i cuc sng ca
bn. y cha phi l s gii thot, nhng nhng iu
l nhng vin lt trn con ng dn v hng yv
hng gii thot. Tuy nhin, ta khng nn trng i s c
c ngay nhng nim h lc hnh phc ny. Ngay c
c c nhng vin lt ny cng cn phi tn nhiu thi
gian v n lc v kin nhn.
Kinh nghim thin tp khng phi l mt cuc cnh
tranh. Thin c mc tiu r rng, nht qun. Nhng khng
phi cn phi c thi gian biu hay d ton thi gian khi
no l chng c. (Ci g n th s n, chuyn tm linh
khng th ln k hoch hay p ung c). iu bn cn
lm l o su hn v su hn xuyn qua nhng tng lp

146

v minh tm ti nhn thy ra c l tht v chn l tt

cng ca s hin hu. Tin trnh thin hnh bn thn n l
k diu v mn nguyn. Ta s c h lc khi thc hnh
theo tin trnh . Khng cn phi vi v.
Sau mt kha thin tp ng n v thnh cng, bn s
cm thy mt s ti tn y vui sng ca tm. l mt
ngun nng lng mi, an lnh, phn khi, v y hoan h
m bn c th dng n gii tha nhng vn kh khn
ca i sng thng ngy. Bn thn n cng gi l mt
phn thng. Mc ch ca thin (l tu dng tm i
n gii thot) khng phi l i u vi nhng vn
kh khn khi gp phi, tuy nhin nng lc gii quyt kh
khn l mt li ch ph bin v n nn c coi nh l mt
phn thng cho cng sc tu tp. Nhng nu bn qu nhn
mnh vo kha cnh nng lc gii quyt vn kh khn,
th bn s d lc hng s ch tm vo nhng vn kh
khn trong khi thin tp, s nh tm s b trch hng,
b phn tn. ng ngh g n nhng vn kh khn
trong lc thin tp. Dp chng qua mt bn mt cch nh
nhng.
Hy dp qua mt bn tt c mi lo lng v toan tnh 15.
Hy bui thin hay kha thin ca bn nh mt k ngh
mt trn vn. Hy t tin bn thn mnh, t tin kh nng gii
quyt vn ca mnh sau , n lc bn c th dng
ngun nng lng v s ti tn mi ca tm tr m bn tu
Do nh vy, khi m u bi thuyt dy v thin chnh nim [kinh T
Nim X], c Pht dy r rng ngi tu cn phi ...dp qua mt bn tt
c nhng tham mun [s thch] v bt mn [s khng thch] i vi th
gii... trc khi thit lp s chnh nim v thin tp.
15

147

dng c trong qu trnh thin tp hin ti. Hy t tin

mnh nh vy v iu s tht s xy ra tt p nh vy.
ng c t ra cho mnh nhng mc tiu qu cao. Hy
nh nhng, lch s vi chnh mnh. Bn ang c gng theo
di hi th ca mnh mt cch lin tc v khng gin on.
iu nghe c v d dng, cho nn bn thng c
khuynh hng ra chiu thc y bn thn mnh phi tht
chu o v chnh xc n chi li. iu l khng thc t.
C t t bng nhng n v hay cng on thc hnh nh
trc tin. Vo lc bt u th vo, hy quyt tm theo di
hi th ht trn mt ln th vo. Ngay iu ny cng
khng d dng, nhng t nht n cng c th lm c. Ri
sau , vo lc bt u th ra, hy quyt tm theo di hi
th ht trn mt ln th, t u n cui. Ni th d vy
ch bn s vn khng lm c, s lin tc tht bi, nhng
hy ln tc c gng, lin tc tp li.
Mi khi bn b vp, hy bt u li. Mi ln mt hi
th. (Hi th vo hoc mt hi th ra m thi). Tp tng
ci mt. cp mt ny ca tr chi, bn chc l thng
c. C gi vy v quyt tm sau mt vng th ra th
vo. Tc l: Tp (theo di) tng hi th vo nh vy, tp
(theo di) tng hi th ra nh vy. V li quyt tm lm li
tng mi vng th mi, nhng n v thi gian nh. Quan
st tng hi th vi s cn thn v chnh xc, chia nh
tng giy mt, ni tip nhau, mi ln mt quyt tm tp
(theo di) nh vy. Bng cch tp luyn ny, cui cng ta
s t c mt s ch tm lin tc, lin tip v khng
gin on.

148

Chnh nim vo hi th l s tnh gic trong giy pht

hin ti. Khi chng ta chnh nim mt cch ng n,
chng ta ch tnh gic v hng bit v nhng g ang din
ra trong thi khc hin ti. Ta khng nhn li v ta khng
nhn ti. Ta phi qun i hi th va qua, v ta khng on
trc hi th tip theo. Khi hi th vo va ang bt u,
ta khng ngh hay canh lc n kt thc. Ta cng khng b
qua hi th vo canh hay ngh n hi th ra tip theo.
Bn ch tm ngay ti , bn tr ngay ti vi ci ang
thc s din ra tr tm ngay ni tip xc vi hi th
ang din ra. Hi th vo ang bt u, v l ci bn
ch tm; ch tm vo v khng ci g khc ngoi n.
Thin l mt tin trnh hun luyn li ci tm. Chng ta
ao c c c mt trng thi tm hon ton tnh gic,
lun lun hng bit v mi hin tng s vic ang din ra
ngay trong th gii sng bt tn ca chnh mnh, ngay
trong ci v tr sng ca thn tm mnh; hng bit mt
cch chnh xc cch n din ra mt cch chnh xc khi n
ang din ra; l s tnh gic hon ton, trn vn v
khng gin on vo giy pht (khong khc, thi khc)
hin ti. y l mt mc tiu v cng kh khn, v kh m
lm c ht mt ln. lm c, ta s thc hnh tng
bc nh, tng phn nh. Chng ta hy bt u ch tm
tnh gic hon ton vo mt n v thi gian nh, ch mt
hi th vo thi. V, khi no bn lm c iu nh
ny, th bn ang i ng ng n s tri nghim hon
ton mi v s sng ca chnh mnh.

149

Chng 8
Thit K Vic Thin Tp Mt Cch Bi bn
Mi hng dn c nu ra n gi ny vn cn l l
thuyt. By gi chng ta bc vo vic thc hnh thc s.
Chng ta s bt u lm nhng vic m ta gi l thin.
Trc tin, chng ta phi lp mt thi kha biu thc
hnh chnh thc, l nhng khong thi gian no bn
dnh ring thc hnh thin, v ch c thin m thi.
Nh li khi chng ta cn l tr con, chng ta khng bit i.
Ngi ln cng phi bc u gi tai khng bit phi dy
lm sao cho chng ta i c. H dt hay tay chng ta
tp i. H cng nng, h khuyn khch, h khen ngi
chng ta dm bc i. H du dt v chng ta bt u bc
mt chn ti trc...ri chn kia..., rt lu..., cho n khi
chng ta t i mt mnh c. Khong thi gian du dt v
hng dn tp i cng c lm hng ngy vo nhng
gi no , nh kiu theo thi kha biu. (V d cha m
thng du dt v tp con i ngoi sn vo 4-5 gi chiu
mi ngy sau khi h i lm v).
i vi thin, chng ti cng p dng theo nhng bc
cn bn nh vy. Chng ta dnh ra mt s thi gian, c
bit dnh ring cho vic pht trin mt k nng hun luyn
tm m chng ta gi l chnh nim. Chng ta dnh trn
thi gian cho vic thc tp chnh nim , v chng ta
cng sp xp to ra mt mi trng [khng gian] ngi
thin t b xao lng nht. Chnh nim khng phi l mt

150

k nng d hc v d lm trn i ny. Mt l tht v

chng ta: chng ta tiu ph c cuc i mnh pht trin
nhng thi quen ca tm [thi tm, tp kh] m nhng th
l hon ton ngc li vi s chnh nim lin tc.
Mun thot khi nhng tp kh , chng ta cn phi c
mt chin lc. Nh chng ti ni trc y, tm ca
chng ta ging nh nhng ly nc bn. i tng thin
dng lng c khi trong chng ta c th nhn thy
r nhng g din ra trong . Cch tt nht lng c
khi trong l yn ly nc. n tnh ti. Cho t nhiu
thi gian, ri n nc s lng trong. Bn hon thnh vi
mt ly nc trong. i vi thin cng vy, chng ta dnh
ra mt thi gian ring bit cho tin trnh thanh lc, lm
sch tm. T bn ngoi, nhn vic chng ta ang lm c v
nh v ch v lng xt. Th b ngoi trng chng ta ang
ngi v tch s nh nhng tng v tnh, v tri. Nhng,
bn trong ta, th ang c t nhiu s vic ang din ra. Ly
nc bn ang lng xung, nhng kch ng v nhim
ca thi tm ang lng xung, v cn li chng ta vi ly
nc trong, vi ci tm mi c thanh lc v lng du.
Mt ci tm mi thanh lc, lng du v ti tn chng ta
i u vi nhng s kin ang v s n trong i sng
ca chng ta.
Nhng iu khng c ngha l ta phi lm iu g
khin cho ly nc bn lng xung, khin cho tm ta
lng du. Khng phi vy. S lng du l tin trnh t
nhin, t n din ra, cng nh t ly nc bn lng xung
thnh trong khi n c yn. Chnh thao tc ngi yn
tnh v chnh nim to ra s lng du ca tm ta. Thc s,

151

nu ta c gng min cng hay tc ng to s lng

ng th chc chn s b phn tc dng. l s p t, v
n khng ng bi. (C nh ai c lc, c thi, c dng pittng p y bn lng xung, th ci ly cng thm c,
cng b khoy ng). Nu c gng p y hay loi b ci g
ra khi tm th ta ch v tnh bi thm nng lng hay
ng lng cho nhng kch ng v bt tnh trong tm m
thi. Nu vic p y trn p c thnh cng i chng na,
th ch l thnh cng rt tm thi v gi tm; nhng v
di hn, bn v tnh lm cho chng cng mnh m hn.
[Xin c nhc li, chng y l nhng kch ng v
nhim trong tm vn tn ti t lu thnh thi tm, tp
kh, v nhng th thng c gi c gi l nhng
chng ngi ca vic thin tp]. Chng s ln trn trong
phn v thc ca tm; h khi no ta khng cn n
chng, chng s vng dy v khin ta khng cn kh nng
i u vi chng.
Cch tt nht lng c khi trong ly-nc-tm y
bn nh ca mnh, nh trong t d trn, l c yn cho
n t lng ng. ng tip thm nng lng vo bi cnh
ny. C ngi chnh nim xem bn t t lng ng xung,
khng can thip g vo n. Cui cng, khi n lng
xung ht, n s nm yn lng ng nh vy lun, khng
bao gi c li. (Nu khng ai lc quy ci ly na). Chng
ta n lc [a nng lng] vo vic thin, ch khng phi
can thip hay p t. N lc duy nht ca chng ta l s
chnh nim nh nhng, kin nhn.

152

Thi gian thin ging nh phn gia ca nguyn mt

ngy ca bn. Mi s xy ra vi bn c ct gi ring
trong tm bn theo nhng dng thuc v tm linh hay cm
xc. Trong sut nhng sinh hot thng ngy, ta lun dnh
vo nhng p lc ca nhng s vic xy ra, m v cn
bn, ta t khi no gii quyt thng sut c. Chng b vi
su trong v thc, v chng lun si sc, m v
mng m. Ri t , bn c t hi tt c mi cng thng
n t u.
Tt c nhng th ny ri s xut hin, bng dng ny
hay dng khc, khi chng ta ngi thin. Bn c c hi
nhn xem chng, nhn thy c chng l g v mc
chng bin i. Chng ta thit lp mt thi gian biu chnh
thc thin l to ra c mt mi trng thun
duyn cho vic gii ta nhng kch ng v bt tnh .
Chng ti to s chnh nim ca chng ta u n vo mi
gi thin mi ngy. Chng ta rt khi nhng s kin d
gy kch thch hay lm xo ng tm ta. Chng ta trnh xa
nhng sinh hot c th ny sinh nhiu xc cm. Chng ta
i n ni yn ng v ngi xung tnh lng, rt tt. Nhng
thi gian u, nhng th chng ngi vn cn tro ln
trong tm. Nhng ri chng cng bin mt. Tc dng rng
y ging nh vic sc li mt bnh in. Thin sc li
s chnh nim ca chng ta. (Thin sc li cho s chnh
nim ca ta thm mnh m v sc xo).

Ni Ngi Thin

153

Hy n mt ni yn tnh, mt ni khut tch vng v,

mt ni bn ch c mt mnh. N khng nht thit phi l
mt ni l tng nh gia rng. Thi bui ny gn nh
chng ta chng th vo rng, nhng phi l mt ni m
bn cm thy thoi mi, v l ni bn khng b quy ry.
cng l ni bn khng cm thy mnh b ph by hay
ni bt. Bn cn c tt c s ch tm hnh thin, hn l
c ngi lo lng v b tch ca mnh trong mt nhn vo ca
ngi ngoi. Hy c gng chn mt ch cng yn tnh
cng tt. Khng nht thit phi l mt phng cch m,
nhng qu nhiu m thanh bn ngoi th s lm xao lng v
ta nn trnh chng. Tm lun b dnh ht vo nhng th
m thanh m khng th no kim sot c, v cho nn
khng th no nh tm c.
Theo truyn thng, ngi ta hay dng thm mt s yu
t ph tr to s thanh nghim cho khng kh ni thin.
Mt cn phng t nh sng vi mt ngn nn. Thm mi
hng nhang cng d chu. Mt ci chung nh bt u
v kt thc bui thin cng rt hay. Tuy nhin, nhng th
ny l ring ca mi ngi. Chng gp phn khch l
i vi mt s ngi, nhng chng nht thit khng phi l
nhng th cn phi c th mi thin c. Khng c cng
chng sao.
C l ch li hn nu mi ln thin bn ngi cng mt
ch. Mt ni c bit dnh ring cho vic thin ca bn.
Bn s nhanh chng ha hp vi ch ngi v d dng
tp trung tm, v s quen thuc d gip bn tp trung
su nhanh hn. Vn chnh l ngi thin ci ni bn

154

thy hp v thun duyn cho vic hnh thin ca mnh.

iu cn phi th vi ln. Do nhiu yu t (m thanh,
thi tit, cnh quan, mi hng, mi trng...) nn bn hy
nn th ngi thin vi ba ch, sau th chn mt ch
thch hp v thoi mi nht cho mnh. Bn ch cn tm mt
ni m bn khng cm thy lo lng hay y ny v mnh, v
mt ni bn ngi thin m khng b nhng xao lng qu
mc.
Nhiu ngi li thy nhiu ch li v tr duyn hn khi
ngi thin theo nhm vi nhng thin sinh khc. y,
chc chnh l nh vo quy tc thc hnh chuyn cn theo
thi kha biu chung, v hu ht mi ngi cm thy mnh
phi tham d u n hn nu tham gia vo nhm, v nu
mnh c lc n lc khng th ngi ta ch ci mnh.
Khi bn m li tham d thin kha th bn bit l c
kha thin [tp th] mong i mnh tham gia ng ngy
gi v u n. V th, hi chng kiu Do ny ti bn
nhiu vic qu thng s b tp th loi ra mt cch kho
lo.
Thc t, bn c th t hp mt nhm nhng thin sinh
khc nhau gn ch ca cc bn. Cho d nhng thin
sinh khc nhau c th thc hnh cc loi thin khc nhau,
nhng iu cng khng sao. Min sao nhng cch thin
l thin trong im lng l c.
Mt khc, bn cng nn c gng t mnh thin mt cch
c lp. Khng cn phi ph thuc vo s c mt ca
nhm hi, khng phi ch c nhm thin hay kha thin

155

nhiu ngi th mnh mi [c hng] thin tp c. Nu

sp xp v thc hnh mt cch ng n, vic ngi thin l
mt iu th v. Hy coi nhm bn tu hay nhm thin l
mt ni h tr hay h nim, ch khng phi l mt ci
nng bn ta thn vo mt cch ph thuc. (Bn lun
lun c th t thin mt mnh).

Thi Gian Ngi Thin

Nguyn tc quan trng nht y l: Khi no bn
thin?. Thi gian no thin?. Trit l v Con ng
Trung o ca o Pht c p dng y. ng c p.
ng c lm. Nhng iu ny cng khng c ngha l bn
c ngi chi xi nc ch n khi no thy hng th
thin, khng hng ch th thi. iu ny c ngha l bn
cn phi thit lp mt thi biu thc hnh v thc hin theo
thi biu mt s kin tr nh nhng. Vic thit lp mt thi
kha biu ng vai tr nh mt s khuyn khch, n lm
cho mnh thy mnh...nghim chnh hn trong vic thin.
Nu khi no bn thy thi kha biu thin khng cn l
mt s khch l v tr thnh mt gnh nng g b, th lc
l trc trc ri. Thin khng phi l mt bn phn, cng
khng phi l mt gnh nng.
Thin l mt hot ng thuc v tm l hc. Bn i
din x l nhng th th t th s ca nhng cm gic v
nhng cm xc. Do vy, thin l mt hot ng rt nhy
cm vi thi m bn n vi bui thin. Thng ci g
bn d tnh hay trng i n s xy ra th n thng s xy

156

ra (ch ring i vi tm bn, trong tm bn) 16. V vy, nu

bn mong i n gi thin th vic thin ca bn s rt tt.
Nu bn ngi xung m c ngh n s cc nhc khi thin,
th l nhin bn s thy cc nhc. V vy, hy thit lp mt
lch trnh thi gian m bn thch nghi nht mi ngy. Tnh
sao cho hp l. Tnh sao cho ph hp vi thi gian cn li
ca cuc sng hng ngy ca bn. V nu c khi no bn
bt u cm gic rng: sao ta ging nh mt con chut
chy trong lng, hay ta ging nh k ang chy trn my
chy b m i i n ch gii thot chng i v u
th lc c l bn cn phi thay i nhiu th. (C ci g
khng n. Cch bn ang thin c g khng n trong
tm bn.)
u tin, bui sng sm l thi gian tt thin. Lc
tm bn cn tinh mi, trc khi bn lao vo nhiu cng
vic v trch nhim ca ngy mi. Thin bui sng l cch
tt p bt u mt ngy mi. N s lm cho bn phn
chn, ti tnh v gip bn sn sng i din vi mi s
vic mt cch hiu qu. Bn s tip tc sng phn cn li
ca ngy mt cch nh nhng hn. Phi cn phi bo m
l mnh lun tnh to. S khng c kt qu hay tin b g
nu bn ngi gt g gt g, v vy bn phi ng ngon,
ng gic. Sau khi dy, ra mt, hoc tm trc khi bt
u vo thin. Bn cng c th khi ng c th hay tp t
thao tc th dc bui sng cho kh huyt lu thng. Ni
Ch ny ngi dch cho rng thin s ch mun ni iu xy ra trong tm
bn. c gi khng nn thy mu thun vi cu ni khc ca Pht, i l
Thng nhng g ngi ta ngh th n s xy ra khc i. Cu ny c ngha:
nhng iu xy ra bn ngoi i thng khc vi s ngh hay d on
trong tm ca ta, [v vy tng lai l iu khng ng tin cy].
16

157

chung, bn hy lm tt c nhng g cn thit cho mnh

sch s, ti tnh hon ton trc khi ngi vo thin. Tuy
nhin, bn cng ng dnh tm vo nhng cng-vic-hngngy ngay t lc mi dy. Thng ngi ta rt d hay
qun hoc l l vic thin tp. Hy t vic ngi thin l
phn u tin s mt v trc nht cho bui sng ca bn!.
Bui chiu cng l thi gian thin rt tt. Tm ca bn
dnh y nhng rc ri m bn tch gp trong sut
mt ngy. V s tt nht nu bn thin gii ta ci m
bt tnh ra khi u trc khi bn i ng. Thin s gip
bn thanh lc tm v lm cho tm khe khon li. Thit lp
li s chnh nim v gic ng ca bn s l mt gic ng
tht s. Khi bn bt u thin, mi ngy mt ln l . Nu
bn thy mun thin nhiu hn, iu rt tt, nhng
ng c qu. Hin tng b t chy thng thy cc
thin sinh mi, c qu nn ui sc. H nho vo tp luyn
thin mi lm ting ng h/mt ngy trong sut nhiu
tun l lin, v h cha siu phm vt qua nhng
gii hn ca th gii phm trn. Ri h t phn rng vic
thin tp tn qu nhiu thi gian. Phi hy sinh qu nhiu
th trong cuc sng. Khng c thi gian tiu ph vo tt
c vic thin nh vy na. Bn c ng b ri vo ci by
ny!. ng c t hay vt kit sc trong tun l u tin.
(Gic tt bt t). Hy lm chm s nhanh ca mnh li.
(Gim bt s sung mn v chm s xung phong ca
mnh li). Gi cho mnh u n, n nh, iu . Hy
cho mnh thm thi gian lm cho vic thin ha hp vi
i sng ca mnh, v cho vic thin pht huy mt cch
t t v nh nhng.

158

Khi s a thch thin ca bn pht huy, bn s t ng

dnh thm nhiu thi gian hn cho lch thin ca bn. iu
t n xy n theo l t nhincn trc mt by gi
khng cn phi c o p.
Nhng thin sinh chuyn tu th thng sp xp thin ba
hay bn gi mi ngy. H vn sng cuc sng bnh thng
ca mi ngy. Nhng h vn dnh thi gian thin.
V h vui thch thin. iu t n n, h thch nn h
dnh thi gian v lm c.

Thi Lng Bui Thin

Cng p dng trit l Trung o y: ngi thin c
bao lu th c ngi, nhng ng c qu. Hu ht nhng
ngi mi thin bt u thin 20 hay 30 pht mi ngy.
Lc khi u thng rt kh ngi lu hn thi gian ,
hoc c c ngi thm cng chng c g. i vi ngi
phng Ty li cng kh, h cha quen vi t th ngi v
h phi c nhiu thi gian c th quen vi t th. Vic
tu dng tm hay thin th cng vy, cng l l i vi
ngi mi bt u, v phi cn nhiu thi gian iu
chnh v thch nghi.
Khi bn cng thch nghi hn vi cc bc thc hnh,
bn c th ko di thm gi thin, tng cht, tng cht.
Chng ti tin rng sau khong mt nm thc hnh u n,

159

bn c th ngi thin yn lng lin tc mt gi mt cch

thoi mi.
Tuy nhin phi nn nh mt iu quan trng l: Thin
Minh St khng phi l mt dng tu kh hnh. Vic hnh
xc khng phi lin quan g y. Chng ta ang c gng
tu dng s chnh nim, ch khng phi s au n. Mt
s au n hay au nhc c th xy ra, nht l phn chn,
khi chng ta ngi thin. Chng ta s bn k v vn au
chn ny v cch khc phc n, trong Chng 10 ca
quyn sch ny. C nhng k thut v thi chuyn bit
bn hc v gii quyt nhng bt tin v kh chu khi
ngi thin. Vn cn nhn mnh y l: Thin khng
phi l mt cuc thi sc chu ng. Bn khng cn phi
chng minh iu g cho bt c ai. V vy, bn ng c c
p mnh chu au chu n chng t rng mnh ngi
thin c mt ting ng h lin tc!. l cch lm v
ch kiu ta y, ca ci ta. ng c c qu vo lc mi
bt u tp thin. Hy t bit nhng gii hn ca bn thn
mnh, v ng bao gi t than trch mnh sao mnh khng
th ngi thin bt ng mi mi nh mt tng . (ng
c cc oan).
Khi thin cng ngy cng tr nn l mt phn cuc
sng ca bn, lc bn c th ko di thi gian nhng
bui thin lu hn mt gi. Nguyn tc xin c ni li:
bn c nh ra khong thi lng no bn c th ngi thin
thoi mi trong giai on hin ti. (15, 20, 25, 30 hay 45
pht). V da vo k hoch , bn s c tp mi ln ngi
thm 5 pht na. Khng c ci lut no quy nh cng

160

nhc v khong thi gian phi ngi thin l bao nhiu c.

Ngay c mt thi lng k hoch ti thiu nht cng c khi
bn khng ngi ni, v d nh c nhng ngy sc khe hay
thi tit qu t, bn khng th ngi c ht thi gian
d kin. Nhng iu khng c ngha rng bn s b
lun k hoch ngy . C c ngi c n u hay n
. Bi v, iu quan trng l bn phi ngi u n. Thm
ch ngi thin c 10 pht cng rt hu ch, cn hn b
ngang hay ngt qung lch thin.
D nhin, bn nn quyt nh khong thi gian ngi
thin trc khi ngi vo thin. Ch ng quyt nh trong
khi ngi xung thin ri. Nu bn ngh v chn thi
gian trong lc ngi thin th iu d to ra s bt an cho
bn, v s bt an l mt trong nhng mc chnh m
chng ta cn hc cch qun st n mt cch chnh nim
( i tr n).17 V vy, bn hy chn trc cho mnh mt
thi lng kh thi v hp l, v sau ngi vo thin theo
k hoch .
Bn c th dng ng h coi khi no ht gi thin,
nhng ng c vi pht h mt nhn ng h xem c
bao lu ri. Nu c vy, chc chn s tp trung ca bn s
b mt i, ni cch khc chng c s tp trung no c, v
bn cng thm lo lng, bn chn hn. Bn cng thy mnh
c canh n lc c ng dy sm hn. khng phi l
thin l canh ng h, l kiu thin cho ly c,
V Bt An l mt trong nhng chng ngi tm linh cho vic tu tm v
thin tp. Cc chng ngi l: Tham dc, Sn hn, Bun ng/Hn trm,
Bt An v Hoi Nghi.
17

161

thin ly cnh m thi. V vy, nu dng ng h th

bn ng c nhn vo ng h nu bn ngh l cha ht gi
thin. Ni cho ng th bn chng cn phi lun lun dng
ng h canh gi trong mi ln thin nh vy. Ni
chung, bn c ngi thin cho n khi no cn mun thin.
Tht ra chng c thi lng no l tt nht hay mu nhim
nht. Tuy vy, ton b t ny gi mun ni l bn nn
thit lp mt thi lng thin ti thiu trc khi ngi thin.
(Lm nh vy bn thy mnh c k hoch hn v nghim
tc hn!). Nu bn cha nh c mt thi lng ti thiu
ngi thin, bn d c khuynh hng ngi khng lu
trong cc bui thin. Bn s ty tin b ngang khi cm thy
iu g kh chu hay bt an. iu khng tt. Nhng
trng thi kh chu v bt an l mt trong nhng tri
nghim c ch nht m thin sinh c th gp, nhng n ch
c ch khi bn tip tc ngi qun st v chng. (V thin
qun l ngi tnh gic v qun st nhng trng thi v tri
nghim nh vy). Ta phi hc cch qun st chng mt
cch tnh lng v r rng. Nhn chng mt cch chnh
nim. Nu chng ta thin qun chng trong mt thi gian
lu, th t nhin chng s khng cn quy nhiu tm
bn na. Bn s nhn thy chng nh-chng-l: ch l
nhng xung ng, khi sinh v bin mt, ch l mt phn
ca s din chng qua. Kt qu l cuc i bn s tri
qua m m.
'K lut' l mt t kh nghe cho tt c chng ta. N gi
ln nhng hnh nh mt ai ng cm cy roi v cnh st
chng ta, ch ch ta sai ch ny, ta sai ch kia. Tuy nhin,
s t gic k lut l khc. l k nng nhn thy s

162

chng c g ca nhng xung ng trong tm ta, v chc

thng mn o thut ca nhng xung ng . ng thc,
chng chng l g v chng lm g c ta. N ch l s
din, mt s la o. Nhng xung ng hay kch ng
lun go tht ch che, ln mt vi ta; chng v v,
chng d d, chng e da ta; nhng ch thc chng
chng lm g c ta. Chng ta (b) phc tng theo chng
ch v thi quen. Chng ta chu thua chng chng qua v
chng ta cha bao gi nhn thu s gi oai, ming hm
gan sa ca chng. Chng chng c g ht, chng trng
rng, t tnh cng khng. Tuy nhin, ch c mt cch duy
nht hc bi hc ny, ch ngn t hng dn y
cng khng gip c. l ch cn nhn vo bn trong v
quan st ci g ang khi sinhBt an, Lo lng, Nn nng,
au khn gin l nhn chng xut hin v khng can
thip g n chng. Bn s ngc nhin khi thy chng t
bin mt. Chng khi sinh, ri bin mt. Sinh ri dit. n
gin l vy. C mt t khc thay th cho ch 't gic k
lut'. l 'Kin Nhn'.

163

Chng 9
Thit Lp Cc Bi Thc Hnh

Theo truyn thng cc nc Pht gio Nguyn thy,

cc thin sinh thng bt u mt bui thin bng vic
tng c mt s nghi thc. Nhng Pht t u M nhn qua
nhng nghi thc ny v cng thy rng y ch l nhng
pht minh theo thi gian sau ny v ch coi l nhng
nghi thc v hi, khng hn khng km. Tuy nhin, nhng
ci gi l nghi thc c ch ra v chn lc bi nhiu
thy t thc dng v nhng thin s v tng ni chuyn tu,
v chng u c mc ch thc hnh ht. Chng cng ng
c chng ta tm hiu su thm.
c Pht c cho l i ngc li vi nn vn ha vo
thi ca Ngi. Pht c sinh ra trong mt x hi y
nhng l nghi, tc l phc tp. V nhng t tng ca Pht
l ph nhng t tng tn th thn thnh v giai cp
thng tr vo thi . Trong rt nhiu dp, Pht ln ting
bc b nhng tc l l nghi phc v cho quyn li ca giai
cp phong kin, v Pht lun lun kin quyt v vn
ny. iu ny khng c ngha nhng nghi thc tc l
khng c cng dng g. iu ny c ngha rng nhng nghi
l tc l c tin hnh mt cch nghim ngt cho bn thn
n tr thnh trang nghim m thi. Thc cht th, nu bn
tin vo nhng cu ch tng nim cng bi s cu ri
c bn, th bn ch cng b l thuc vo chng m thi.
iu ny cng khin bn ri xa khi s nhn thc trc

164

quan v thc ti m thi. (Tc l nu bn tin b, bn s

nhn thc c thc ti v l tht mt cch trc din,
khng cn cu ch. l l do ca thin. Nhng v bn c
tin v m nh vo nhng cu ch tng nim th bn ch
nhn thc c mi s qua nhng cu ch tng nim
m thi). V vy, trnh c iu , nghi thc phi
c tin hnh vi mt s hiu bit r rng n l g v v
sao n c ch. Chng khng phi l nhng li cu nguyn,
v chng cng khng phi l nhng cu thn ch (mantra)
nh bn Mt Tng. Chng khng phi l nhng cu ba
ch y ma thut. y, nhng nghi thc v hi v hu
ch l nhng cng c thuc v tm l hc gip cho tm
thanh tnh, m tm ta phi tham gia vo, phi nhp tm, th
mi c tc dng. Nhng cu tng nim rm ran m chng
c s hng tm no th ch l v ch. Thin Minh St l
mt hot ng tm l t nh v tm ca ngi thc hnh l
rt quan trng cho s thnh cng. Nghi thc ch c thc
hin tt nht trong bu khng kh ca lng tin tnh lng v
nhn t. V nhng li tng c ch ra pht huy thi
tnh tn . Nu c p dng ng, nhng nghi thc c
th l mt cng c hu ch trn con ng tu tp gii thot.

S Hng Dn Ba iu
Thin l mt vic kh.
(i) Bn thn thin cng l mt hot ng n c. Mt
ngi ngi chng chi li rt nhiu th lc mnh m. l
chnh l mt phn ca cu trc tm ang thc hnh thin.

165

Khi bn bc vo thin, khng sm th mun bn cng

sng st khi thy mnh i din vi mt s nhn thc ln.
Mt ngy no khi ang ngi thin v trong thm tm
mnh cht nhn ra ci khi to ln ca nhng th mnh ang
c chng chi. Ci khi mnh ang mun chc thng n
ta nh mt bc tng rn chc khng mt tia sng no lt
qua c. Bn thy mnh ngi nhn vo khi thnh i kin
c v t ni vi chnh mnh rng: "Ci g? Ta phi vt
qua ci hay sao? Khng th no. Tt c nhng th .
l th gii sng ca ta. l ci to ca mi th, v
l ci ta lun dng nh ngha bn thn ta, v ta
hiu bit mi s xung quanh ta. By gi ta ph hy n i,
c th gii sng ca ta s sp , v ta s cht. Ta khng
th vt qua n. Ta khng th no."
l mt cm gic ng s, mt cm gic v cng c
c. Ta cm gic nh l: "Ta ang ngi y, ch mt mnh,
m ang c ph hy mt ci g tht to ln, vt trn c
khi nim".
(ii) i tr li ci cm gic ny, tht hu ch nu nh
rng chng ta khng n c. Nhng ngi khc, nhng
bc tin bi, vt qua i ny trc . H cng i
mt v i xuyn qua khi chng ngi ny nhn thy
c nh sng bn kia khi tng thnh. Nhng thy t
i trc ghi li nhng quy tc gip chng ta c th lm
c vic ny, v h cng lin kt vi nhau tr thnh
mt cng ng tu tp [Tng on] cng gip v h
tr ln nhau trn con ng tu tp. c Pht cng tng
tm c phng cch vt qua khi tng thnh ny,

166

v sau rt nhiu t ca Pht cng lm c. c

Pht li nhng hng dn c ghi li thnh Gio
Php (Dhamma) ch cho chng ta cng i theo con
ng ca Pht [o Pht]. Ngi cng lp ra Tng Ni
on (Shangha), mt cng ng gm c nhng tu s nam
v n (T kheo v T kheo Ni), bo tn con ng o
v cng i vi nhau trn con ng . V vy bn khng
phi mt mnh, khng phi n c. V tnh cnh bn ang
i din khng phi l v vng.
(iii) Thin cn nhiu nng lng n lc. Ta cn c lng
can m ng u vi nhng hin tng kh kh chu
xy ra trong tm mnh v phi c lng quyt tm ngi thin
vi nhng trng thi kh chu khc nhau ca tm. S li
bing l thua chc y. to thm can m v nng
lng tinh tn cho chnh mnh, bn cn phi t ni vi
mnh nhiu ln nhng li sau y. Nh l phi hng tm
v cm nhn c ch ca mnh trong li ni . Thnh
tm vi li mnh ni:
"Ti sp sa bc i theo con ng m c Pht v
nhng thnh i t ca Ngi bc i. Mt k
li bing khng th i theo con ng ny. Cu cho
nng lng tinh tn ca ti lun trn y. Cu mong
cho ti c thnh cng."

Tm TLng Thng Yu Bao Trm

167

Thin Minh St l bi tp thc hnh trong s chnh

nim: s tnh gic mang tnh v ng. l mt tin trnh
m ci ta hay ng s c xa b bng ci nhn xuyn
sut ca s chnh nim. Nhng ngi mi bt u thin th
vn cn nguyn ci ta [ng chp] kim sot hon ton
thn v tm. Sau , khi s chnh nim quan st k vai tr
ca ci ta, n s thm nhp vo tn gc r c ch ca ci
ta, v n s ph b n dn dn tng bc. Tuy nhin, y
li l mt kiu ni bt b. Chnh nim l s ch tm
mang tnh v ng. Nhng nu ta bt u thin vi ton b
ci ta kim sot ht thn tm nh ni trn, th lm sao
chng ta c s chnh nim v ng m thc hin vic
thin qun?. Tht ra th lun lun c mt s t nhiu s
chnh nim c mt bt c thi khc no. Vn tht s
cn lm l phi gom t li s chnh nim pht huy
tc dng c. lm c vic ny, chng ta dng mt
chin thut khn kho. Chng ta c th lm suy yu nhng
mt nguy hi nht ca ci ta t ng, c vy th s
chnh nim t gp nhng tr ngi cn phi vt qua.
Tham dc v Sn hn l hai th th hin chnh trong vai
tr ci ta. Trong tm lc no cng c mt, cng din ra s
nm gi hay chi b trong tm18, tm rt kh i tr
vi nhng th ny. Nu ta ngi thin vi tm b dnh mc
nhiu th m nh mnh m nh vy, th ta chng i n
u. Nu bn ang tnh ton mt v lm n tin bc ln, th
Nh ging by cc chng trc, s nm gi hay chp th l thi
tm (tp kh) mi khi tm gp hay ngh v th g to cm gic sung sng,
h lc, d a, d chu (lc th). V s chi b hay khng c l thi tm
mi khi tm gp hay ngh v th g to cm gic au kh, khng sung
sng, kh a, kh chu (kh th).
18

168

trong khi ngi thin bn ch lun ngh v v . Nu bn

va mi in tic v b ngi ta chi, th s in tic s
chim ht tm bn khi ngi thin. M mi ngy li tri qua
ngn ngi, mi pht ngi thin ca bn l v cng qu gi.
Cch tt nht l khng nn lng ph thi gian. Truyn
thng Pht gio Nguyn thy (Theravada) pht trin
c mt cng c gip chng ta ph b nhng chng
ngi ny khi tm, t nht l cho lc cn thit tm thi,
ri sau bn tip tc nh b tn gc nhng chng ngi
mt cch thng xuyn.
Bn c th dng [nim] ny loi b [nim] khc.
C th dng tch cc i tr tiu cc. V d lng
rng lng cho i [b th] l i tr tnh tham lam. Lng
nhn t [tm t] th i tr s th ght, sn hn. Chng ta
nn hiu r iu ny: Khng phi chng ta ang c gii
thot cho bn thn mnh bng vic t thi min. Chng ta
khng th no tc ng iu kin [hu vi] to nn s
Gic Ng. Nit-bn l mt trng thi v vi, v iu kin.
Mt ngi ch thc c gii thot th s nhn t v
rng lng, nhng khng phi ngi y c lm cho mnh
nhn t v rng lng. Bn cht ca ngi y t th hin
mt cch tinh khit, khng cn dnh hay b hn ch bi ci
ta na. V vy, y khng phi l hu vi to tc. N
ging nh bi thuc tm l hc hn. Nu bn dng thuc
theo ng nhng hng dn, th bn s bt au khi ci
bnh au bn ang chu ng. Sau , bn s n lc iu
tr cn bnh tn gc r ca n.

169

Theo hng dn trn, trc tin ta bt u bng vic t

b nhng ngh t ght mnh v t trch mnh. Trc nht
bn phi dnh nhng tnh cm tt p v mun tt p
cho mnh, phi bit thng mnh trc. iu l vic
tng i d lm. Sau bn mi lm vic tng t cho
nhng ngi thn thuc v gn gi nht ca mnh. Ri dn
d, bn cng dnh nhng tnh cm v c mun tt p
cho nhng ngi b con, h tc ca mnh. Sau na, bn
hng nhng tnh cm v c mun tt p cho nhng
ngi mnh khng a, nhng ngi khng a mnh, nhng
k th, v sau cng l tt c mi chng sinh trn i. (i
vi ai mnh cng t lng t i v thng mn). Nu thc
hnh mt cch ng n, vic ny c th l mt bi tp
chuyn ha tm mt cch mnh m.
Thng thng trc khi bt u bui thin, cc thin
sinh t c cho mnh nghe nhng li nguyn c sau y.
Phi tht s hng tm v cm nhn su sc v nhng li
nguyn ny:
1. Cu mong cho ti c khe mnh, hnh phc v
an bnh. Cu mong cho ti khng b nguy hi. Cu
mong cho ti khng gp kh khn v nhng vic nan
gii. Cu mong cho ti c thnh cng. Cu mong
cho ti c c s kin nhn, can m, hiu bit, v
quyt tm i din v vt qua nhng kh khn
khng th no trnh c, nhng vic nan gii v
nhng tht bi trong cuc i. Cu mong cho ti vt
ln trn nhng th thch bng gii hnh o c,
s chnh trc, lng bi mn, s chnh nim v tr tu.

170

2. Cu mong cho m cha ti c khe mnh, hnh

phc v an bnh. Cu mong cho m cha khng b
nguy hi. Cu mong cho ti khng gp kh khn v
nhng vic nan gii. Cu mong cho m cha c
thnh cng. Cu momg cho ti c c s kin nhn,
can m, hiu bit, v quyt tm i din v vt
qua nhng kh khn khng th no trnh c,
nhng vic nan gii v nhng tht bi trong cuc i.
Cu mong cho m cha vt ln trn nhng th thch
bng gii hnh o c, s chnh trc, lng bi
mn, s chnh nim v tr tu.
3. Cu mong cho nhng ngi thy ca ti c
khe mnh, hnh phc v an bnh. Cu mong cho h
khng b nguy hi. Cu mong cho h khng gp kh
khn v nhng vic nan gii. Cu mong h c
thnh cng. Cu mong cho h c c s kin nhn,
can m, hiu bit, v quyt tm i din v vt
qua nhng kh khn khng th no trnh c,
nhng vic nan gii v nhng tht bi trong cuc i.
Cu mong cho h vt ln trn nhng th thch
bng gii hnh o c, s chnh trc, lng bi mn,
s chnh nim v tr tu.
4. Cu mong cho nhng ngi thn ca ti c
khe mnh, hnh phc v an bnh. Cu mong cho h
khng b nguy hi. Cu mong cho h khng gp kh
khn v nhng vic nan gii. Cu mong h c
thnh cng. Cu mong cho h c c s kin nhn,

171

can m, hiu bit, v quyt tm i din v vt

qua nhng kh khn khng th no trnh c,
nhng vic nan gii v nhng tht bi trong cuc i.
Cu mong cho h vt ln trn nhng th thch
bng gii hnh o c, s chnh trc, lng bi mn,
s chnh nim v tr tu.
5. Cu mong cho nhng ngi bn ca ti c
khe mnh, hnh phc v an bnh. Cu mong cho h
khng b nguy hi. Cu mong cho h khng gp kh
khn v nhng vic nan gii. Cu mong h c
thnh cng. Cu mong cho h c c s kin nhn,
can m, hiu bit, v quyt tm i din v vt
qua nhng kh khn khng th no trnh c,
nhng vic nan gii v nhng tht bi trong cuc i.
Cu mong cho h vt ln trn nhng th thch
bng gii hnh o c, s chnh trc, lng bi mn,
s chnh nim v tr tu.
6. Cu mong cho nhng ngi ti khng quen c
khe mnh, hnh phc v an bnh. Cu mong cho h
khng b nguy hi. Cu mong cho h khng gp kh
khn v nhng vic nan gii. Cu mong h c
thnh cng. Cu mong cho h c c s kin nhn,
can m, hiu bit, v quyt tm i din v vt
qua nhng kh khn khng th no trnh c,
nhng vic nan gii v nhng tht bi trong cuc i.
Cu mong cho h vt ln trn nhng th thch
bng gii hnh o c, s chnh trc, lng bi mn,
s chnh nim v tr tu.

172

7. Cu mong cho nhng ngi th hn ti c

khe mnh, hnh phc v an bnh. Cu mong cho h
khng b nguy hi. Cu mong cho h khng gp kh
khn v nhng vic nan gii. Cu mong h c
thnh cng. Cu mong cho h c c s kin nhn,
can m, hiu bit, v quyt tm i din v vt
qua nhng kh khn khng th no trnh c,
nhng vic nan gii v nhng tht bi trong cuc i.
Cu mong cho h vt ln trn nhng th thch
bng gii hnh o c, s chnh trc, lng bi mn,
s chnh nim v tr tu.
8. Cu mong cho tt c mi chng sinh c khe
mnh, hnh phc v an bnh. Cu mong cho tt c
khng b nguy hi. Cu mong cho tt c khng gp
kh khn v nhng vic nan gii. Cu mong tt c
c thnh cng. Cu mong cho tt c c c s
kin nhn, can m, hiu bit, v quyt tm i
din v vt qua nhng kh khn khng th no
trnh c, nhng vic nan gii v nhng tht bi
trong cuc i. Cu mong cho tt c vt ln trn
nhng th thch bng gii hnh o c, s
chnh trc, lng bi mn, s chnh nim v tr tu.
Khi bn c nim xong nhng li nguyn ny, gc
li tt c phin no v xung khc trong ngy bt u vo
bui thin. Hy qung ht gnh lo i. Nu nhng th c
quay li trong lc ta ang ngi thin, th ta c quan st

173

chng nh chng l, coi chng nh nhng xao lng thng

gp khi chng ta ngi thin.
Vic nguyn nim vi Tm T cng nn c thc hin
trc mi lc chng ta ng v ngay sau khi chng ta thc
dy. Vic nim Tm T c dy l s gip bn c ng
ngon v khng b nhng c mng hay nhng gic m y
tham dc hay sn si. N cng gip bn thc dy nh nhng
vo bui sng. V n gip bn tr nn thn thin hn v
ci m hn vi mi ngi, t b bn n k t th, t ng
loi n nhng chng sinh khc trn ci i ny.
Mt trong nhng kch ng tm linh [chng ngi]
nguy hi nht l s tc gin [SN]. Sn gin thng hay
khi sinh c bit trong nhng lc tm ang bnh lng. Bn
c th tng tc gin mi khi nh li nhng s vic
lm bn au kh v mt tinh thn v th xc. Nhng tri
nghim c th gy ra s kh chu, cng thng, kch
ng v lo lng cho bn. Nhiu lc bn khng th tip tc
ngi thin v nm trng thi ca tm. V vy, chng
ti ht sc khuyn bn phi nn bt u bui thin bng
vic thc hin bi nguyn nim ny khi y Tm T.
i khi cc bn c th thc mc rng lm sao m chng
ta c th mong c: "Cu mong cho nhng k th th hn
ti c khe mnh, hnh phc v an bnh. Cu mong cho
h khng b nguy hi. Cu mong cho h khng gp kh
khn v nhng vic nan gii. Cu mong h c thnh
cng. Cu mong cho h c c s kin nhn, can m,
hiu bit, v quyt tm i din v vt qua nhng kh

174

khn khng th no trnh c, nhng vic nan gii v

nhng tht bi trong cuc i. Cu mong cho h vt ln
trn nhng th thch bng gii hnh o c, s chnh
trc, lng bi mn, s chnh nim v tr tu.", nh vy
c?
Bn nn nh rng chng ta thc tp Tm T l lm
cho tm ta trong sch, thanh tnh; cng ging nh mc ch
bn hnh thin t c s bnh an v gii thot khi
nhng kh au v bt toi nguyn. ( l quyn li v mc
tiu tu hnh ca chng ta!). Khi bn thc tp Tm T, bn
c th c x mt cch thn thin nht, khng cn thin v,
khng cn k, khng cn th ght. (Ai m va thnh
tm c c nguyn chc phc cho ngi khc tu
dng Tm T m trong lng th cay c hay in tic v
nhng ngi ?. Khi bn nim tm t th tm bn s
khng cn th ght, sn gin t nht vo lc ). Thi
c x cao thng s gip bn gip ngi khc mt cch
hu hiu lm gim bt nhng au n v kh s. Ch c
nhng ngi bi mn, y lng trc n mi gip c ngi
khc. Lng Bi mn v xt thng cho ngi khc l biu
hin bng hnh ng ca tm T. Thi c x cao
thng l s c x mt cch thn thin nht v ha ng
nht. Cc hnh vi c x bao gm ngh, li ni v hnh
ng [ba nghip: thn, , ming]. Nu s biu hin ca ba
nghip ny mu thun nhau, th s c x ca ta khng th
l cao thng c. V thc dng m ni, tt hn chng ta
nn tu dng nhng ngh cao thng "Nguyn cho chng
sinh tm c hnh phc", hn l cch ngh "Ti khng a
thng ". Nu ngh ca chng ta l cao thng, th mt

175

ngy no n s t th hin bng hnh vi cao thng; v

nu ngh ca chng ta l th ght, th sau s biu hin
bng hnh vi xu c, bt thin.
Nn nh rng chnh nhng ci ngh [ hnh, hnh]
c chuyn thnh li ni v hnh ng to ra kt qu
nh ta mong mun. (Ta c ni di nh la ngi
khc, th ta ni di. Ta c ngh tr th, th ta mi lm hi
ngi khc). ngh [hnh] chuyn dch thnh hnh ng
[nghip] c th to ra hu qu [qu] r rng. Vy th chng
ta nn lun lun ni v lm mi ci vi s chnh nim v
Tm T. Khi ni v lng nhn i, nu bn ni v lm khc
nhau, cc bc hin tr s ch ci bn. Khi s chnh nim
v tm t pht trin, th ngh, li ni, hnh ng s
nh nhng, d chu, ng mn, c ngha, thn tht v
mang li li lc cho mnh v cho ngi. ngh, li ni,
hnh ng no gy phng hi cho mnh, cho ngi, hay
cho c mnh v ngi, th l bt thin, v lc bn nn
t hi chnh mnh l mnh c tht s chnh nim v lng t
hay khng.
Ni v mc ch thc hnh tm t, nu nhng k th
ca bn m c lnh mnh, hnh phc v an bnh, th c
l h cng chng cn lm k th ca bn na. Nu h
khng cn vn kh khn, khng cn b au n, b kh
s, phin no, thn kinh, tm thn, hoang tng, s hi,
cng thng, bt an... th h chc khng cn lm k th ca
bn na. Gii php thc t khi bn c ngi th ght hay
k th l gip h vt qua nhng kh khn ca h, v cc
bn c th sng trong ha bnh v hnh phc. ng ra, nu

176

c th, ta c th pht huy tm t trong ngh ca nhng

ngi th hn v gip h nhn ra ngha tht s ca s
ha bnh, v nh th ta c th sng trong ha bnh v hnh
phc. Khi h cng b au n, b kh s, phin no, thn
kinh, tm thn, hoang tng, s hi, cng thng, bt an...
th h cng mang n cho x hi nhiu phin no, au n
v au kh. Nu bn c th chuyn ha tm ca mt ngi
xu c bt thin thnh mt ngi cao thng thnh thin,
th chc hn bn lm nn mt k tch tuyt vi!. Vy ti
sao chng ta khng c gng tu dng tm t v tr tu hiu
bit ca chng ta, v t c gng gp phn chuyn ha
nhng ci tm bt thin thnh nhng bn tm thnh thin.
Khi ta ght mt ngi no, ta thng ngh hay ra:
"Mong cho hn xu x. Mong cho hn au n, ngho nn,
khng tin ca, sai tri, h danh, khng bn b..., sau khi
cht s b a vo ci xu nhiu cc hnh, au kh...". Tuy
nhin, kt qu th chng thy u, ch thy ngay l c th
bn t tit ra cht c lm cho chnh mnh cm thy au
n, tim p nhanh, cng thng, hi hp, sc din thay i
v mt cm ti li, n mt ngon, ng mt yn v biu hin
kh chu, cc cn, khng thn thin vi nhng ngi xung
quanh. Chnh ta li nm tri nhng th m ta nguyn
ra k th ca ta. V iu c ngha chng ta khng th
thy c l tht nh-n-l. Tm ca bn ging nh nc
ang si. Hoc ta ging nh mt ngi b bnh gan nn
mn n ti ngon no ta cng chng nm thy c v
thm ngon ca n. (Khi ght ai th nhn ci g ca ngi
cng xu xa). Tng t vy, khi vn cn th ght ai, ta
thng khng thch mt mi ngi , khng thch thy h

177

thnh t, hnh phc...Cho n khi no tm bn cn nhng

ngh bt tnh nh vy, th bn kh ngi thin cho kt qu
tt c.
(Ngi ta hay ni ngi th ght, nu thin tp lu ngy
s ht th ght. iu cn ty mi ngi. Nhng ti sao
ta khng dp b s th ght sn hn v pht huy Tm T
nh nhng v hng thin trc khi ngi vo thin?).
Do vy chng ti ht lng khuyn cc bn hy nim
Tm T trc khi ngi vo mt bui thin nghim chnh!.
c tng tng cu tm nguyn mt cch chnh nim v
thnh tm. Khi bn tm nim nh vy, bn s cm gic
c tm t bn trong bn, v t bn c th chia s
vi mi ngi khc. Bi v bn khng th chia s ci m
bn khng thc s c.19
Mc d vy, nhng chng ta nn nh rng y khng
phi l nghi thc theo ngha mt cng thc huyn thut
(hay l ba ch, thn ch). Bn thn nhng li nguyn ny
khng c gi tr g vi bn thn chng ht. ( ch l
nhng ngn t thng thng). Nu bn dng n vi
huyn thut nh thn ch, bn ch ph thi gi v cng sc
m thi. Nhng nu bn tht s tm vo nhng cu
nguyn hng thin (mt cch thnh tm, thnh ), v
chuyn ti nng lng ca mnh vo trong lc tm nim,

cc tu vin theo Pht gio Nguyn thy, nghi thc l cc thin sinh
thng tng c bi kinh Tm T (Metta Sutta) trc khi bt u thin
tp.
19

178

th nhng li nguyn s gip cho tm bn c t i v

y tnh thng mn.
Hy lm th, hy tp th. V bn s t mnh cm
nhn c iu .

179

Chng 10
Nhng Kh Khn Khi Thin Tp

By gi, bn sp sa phi i u vi nhng vn kh

khn trong vic thin ca bn. Ai cng phi vy. Nhng
vn kh khn xut hin di nhiu hnh thi, ln nh,
nng nh khc nhau, nhng mt iu chc chn l bn phi
gp t nhiu trong s . Chiu thc i tr nhng tr
ngi ny l bn phi gi mt thi ng n. Nhng kh
khn tr ngi l mt phn gn lin vi vic thin tp ca
chng ta. Chng khng phi l th g ta trnh n. Ngc
li, chng l nhng th ta dng. Chng mang li nhng
c hi qu gi nht chng ta hc tp.
L do m chng ta u b dnh vo vng ly cuc i l
chng ta lun lun chy trn khi nhng vn kh khn
v chy theo nhng dc vng tham mun. Thin to cho ta
tnh hung ging nh phng th nghim, trong chng ta
xem xt mt hi chng, mt hin tng v thao tc nhng
cch i tr vi n. Nhng chng ngi v nhng th
phc tp khc nhau khi sinh trong khi thin chnh l ci
cho chng ta dng, chng ging nh l la thm vo ci
xay chng ta lm ra thm nhng ht go ngon lnh.
l nhng cht liu chng ta lm vic. i, khng c
iu g sng m khng c t nhiu s kh. Khng c au
kh no khng c t nhiu s sung sng. i sng ca
chng ta vn bao gm hai mt kh v sng, nhng nim
vui v nhng ni bun. Chng lun i chung vi nhau.

180

Thin cng vy. (Thin cng tri qua au kh, cng phu
nhiu nm nhiu thng mi c c s an lc, gii thot).
Bn s tri nghim nhng lc tt p v nhng lc t hi,
nhng lc k diu v nhng lc ng s.
V vy, bn ng qu kinh ngc mi khi chm phi mt
kinh nghim no ging nh mt bc tng thnh. ng
ngh l ch ring mnh b. Tt c nhng thin sinh v thin
s lu nm u cng gp phi nhng bc tng nh
vy. Chng xut hin v cng thng ti hin. Hy chun
b tinh thn l chng s xut hin v sn sng i din vi
chng. Kh nng i din vi nhng chng ngi l
hon ton ph thuc vo thi ca chng ta. Nu bn bit
cch vn dng nhng chng ngi phc tp ny nh l
nhng c hi, nh l nhng dp bn pht trin nng lc
thin ca bn, th bn s mau tin b trong vic hc thin.
Kh nng gii quyt mt s vn pht sinh trong khi
thin s cn ko di sut qung i cn li ca bn, v n
s gip bn x l nhng vn nan gii hn, gy nhiu
phin no v m nh bn nhiu hn. Cn nu bn c c
trnh n nhng chng ngi khi sinh trong khi thin, th
bn chng lm g c. Bn chng lm c m ch cng
c thm ci thi tm [tp kh] c hu vn lm cho cuc
sng c quanh qun, b tt nh trc kia.
iu cn bn l ta phi hc cch i din vi nhng
kha cnh khng tt p v khng d chu ca s hin hu
ca chng ta. ( l mt xu v tiu cc ca s sng).
Cng vic ca thin sinh chng ta l hc cch kin nhn
vi chnh mnh, nhn vo chnh mnh mt cch khch quan

181

v khng thin v, chp nhn ht nhng ni bun au v

thiu xt ca chnh mnh. Chng ta phi hc cch t t, tt
bng vi chnh bn thn mnh. V di hn, trnh n nhng
iu kh chu l mt hnh ng rt khng t t vi chnh
bn thn mnh. Ngc li, nu t t vi bn thn mnh th
chng ta cn phi i din vi nhng iu kh chu (bao
gm nhng kh th v chng ngi).
Mt trong nhng mo [th thut] ni ting ca con
ngi l khi gp th g kh chu th c ngh ngc li: c
th c ngh l khng c, kh chu hay au n th ngh l
d chu hay thoi mi. i sch ca c Pht th hon ton
ngc li: Khng n trnh. Thay v n trnh hay che y
n, Pht dy chng ta phi trc din xem xt chng cho
n khi chng bin mt. o Pht dy chng ta khng nn
gi to cm gic m mnh tht s khng c, hoc n trnh
cm gic m mnh tht s c. Nu bn ang khn kh, th
bn khn kh; l thc ti, l ci ang tht s xy ra
vi bn, v vy hy i din vi n. Nhn thng vo n,
khng chn bc, khng nao nng g ht. Khi bn gp lc
t hi, xem xt s t hi , quan st n mt cch chnh
nim, d xt hin tng v tm hiu c ch din ra ca
n. Cch tt nht thot khi ci by l xem xt k ci
by , tm hiu ti sao c ci by , n c to ra bng
ci g. [Con ngi thng minh hn con vt khi b mc by].
Ri bn bt u tho g tng mnh ca n. Ci by khng
cn by bn c na mt khi n b tho ri. Kt qu l
s t do. Gii thot.

182

Ch l ny chnh l ci cn bn ct li ca vic tu
hnh!. Tuy nhin, ci l ny li l mt trong nhng kha
cnh t c hiu bit nht ca trit l o Pht. Mt s
ngi tm hiu Pht gio mt cch b ngoi thng vi
vng kt lun Pht gio l mt h gio l bi quan, lun
lun ni v nhng th khng tt p nh au kh, kh
au...v lun lun xi khin mi ngi i din vi nhng
l tht ph phng nh s au n, bnh tt, ci cht.
Nhng nhng ngi theo t tng o Pht v nhng Pht
t chnh o th khng coi mnh l bi quan m hon ton
ngc li. S tht l nhng kh au c mt khp ni trong
th gian; t nhiu trong s chng l khng th trnh c.
Hc cch i din v x l chng khng phi l vic
lm bi quan, nhng l mt phng cch rt thc t v hu
dng ca t tng lc quan. Bn s x l th no khi v
hay chng mnh mt i? Bn s cm thy th no nu mnh
mt m ngy mai? Hay mt ngi ch, ngi em, ngi
anh hay mt ngi bn tri k? Gi s bn b mt vic lm,
mt ht tin dnh dm, b ct ht hai chn...trong cng mt
ngy; bn c th i din vi cuc sng ngi trn xe ln
trong nhng ngy cn li hay khng? Lm sao bn chu ni
cm gic khi pht hin ra mnh b bnh ung th (lun l)
giai on cui, v lm sao bn c th i din vi ci cht
ang n st bn mnh?. Chng ta c kh nng trnh n
c hu ht nhng bt hnh au thng , nhng chng
ta khng th no trnh thot c tt c chng. Tt c
chng ta u mt i nhng ngi thn yu v bn b vo
nhng ngy no trong i; tt c chng ta u b yu
bnh lc ny lc khc, khng bnh ny th bnh khc; v
ri tt c mi ngi chng ta u phi cht i vo mt

183

ngy, tht bun, no trong i. Mt trong hai cch bn

chn sng vi cuc i: Bn c th c chu ng kh
au ca nhng thc trng , hoc bn c th i din vi
chng mt cch thng thn Ty bn chn.
au l khng th trnh c, nhng kh th trnh c.
(au l au bnh, au n...phi xy ra lc ny lc khc
theo quy lut v thng, sinh lo bnh t. Cn kh l s
chu ng nhng iu au n v bt toi nguyn ). au
v kh l hai con th vt khc nhau. Bt c con vt no
tn cng vo trng thi tm hin ti ca bn, bn s kh, s
phi chu ng. Theo thi quen ngi i, bn s lp tc
kim sot tm bn, nht mnh vo ni kh v khng c
li thot. Bn nn b ra mt t thi gian hc cch phn
ng khc, thay v c lm theo kiu thi quen c hu .
Thi gian b ra cho vic l ng lm. Hu ht ngi i
tiu ph sc lc v phng tin to thm nhng cch
lm gia tng s sung sng, khoi lc, hng th, v lm
gim thiu nhng au n, kh s. o Pht khng khuyn
bn ng lm nhng iu . C nhiu tin ti v s an
ninh i sng th cng tt. au thng, au bnh nu cng
trnh n c th cng tt. Cng chng ai v duyn khuyn
bn phi bung b ht tin bc ca ci ca mnh, hay phi
i tm nhng ni au v l, khng cn thit. Nhng o
Pht khuyn bn nn dnh thm t nhiu thi gian v sc
lc hc cch i din vi nhng iu t hi v au
thng, bi v c nhiu s bt hnh v au thng l
khng th no ta trnh c trong i.

184

V d, khi bn thy chic xe ti ang lao vo bn, bng

mi gi bn phi nhy ngay qua mt bn trnh n. Ai
cng c th hon ton c kh nng trnh n . ( l phn
x v bn nng sinh tn vn c ca sinh vt v ngi. Khi
gp iu t hi v au thng, ta lp tc ht mnh trnh n
n). Nhng nu chng ta b thm t thi gian tp thin
th cng tt hn nhiu. Hc cch thc x l nhng iu
bt toi, bt hnh v au kh l cch duy nht bn tr
nn sn sng i ph vi nhng iu khng mong mun c
th xy ra bt ng v bt c lc no.
(Ging nh nu bn hc cch i ng ln ng ca
mnh v ch tm vo con ng, th bn hu nh lun
sn sng trnh n chic xe ti c th lao vo bn bt ng
vo bt c lc no, nhanh hn v chc hn nu bn c v
v i vo ln ng ca chng ri khi xe lao vo bn phi
dng n kh nng trnh n lc kp lc khng. Khng nn
sng kiu nc n chn mi nhy, v nh vy c ngy
bn s b cung l cun tri i.)
Nhng vn kh khn s pht sinh trong khi ngi
thin. Nhng kh khn c th l thuc v thn, mt s
thuc v cm xc, v mt s thuc v thi hay hnh vi
c x. Tt c chng u c th c kim sot, v mi vn
s phn ng li theo mi cch ring ca n. Tt c
chng l nhng c hi chng ta tu tp v gii thot
chnh mnh.

Kh khn 1: Nhng au n v thn th

185

Chng ai thch s au n, nhng ai cng phi b v

chu au n lc ny hay lc khc. au n l mt trong
nhng tri nghim ph bin nht trong i, v thng c
xu hng pht sinh di dng ny hay dng khc trong khi
ngi thin. Vic x l au n bao gm hai bc. Bc
mt, (i) loi b s au n nu c th; hoc ti thiu phi
c loi b c cng nhiu cng tt. Sau , bc hai, (ii)
nu phn au n no cn ko di, th dng n lm i
tng thin qun.
(i) Bc u l vic x l thn. au c th l mt dng
au bnh, nh nhc u, cm st, vt bm t, hay bt c s
au bnh no. Trong trng hp ny phi dng ngay cc
bin php y t, thuc men m chng ta ang c. (iu
l khoa hc v ng n cn phi lm). Ri c mt s dng
au do t th ngi pht sinh. Nu bn cha bao gi ngi
tro chn trn sn nh, th bn cn phi qua mt thi gian
iu chnh. Mt s s kh chu gn nh khng trnh c,
chng thng xy ra cho chng ta. Ty theo ch no au
trn thn th m chng ta c cch x l khc nhau. Nu
au chn hay u gi, coi li qun ang mc. Nu qun
b b cht hay lm t vi dy, c th l l do. Nn thay
loi qun mng nh, rng ri. Kim tra li gi ngi thin
lun. Chiu cao ca gi sau khi ngi ln phi cn cao hn
60-70cm, hn na tc. Nu au phn tht lng, ni lng
dy nt ra. Nu bn mang ai, th ni lng dy ai ra. Nu
b au lng di, t th ngi ca bn c l b sai. Ngi
siu lch theo bt c kiu no th cng gy au v kh
chu, vy hy ngi thng thm. ng c gng c, ng

186

cng nhc, ch cn phi gi cho ct sng c thng, nh

ni trc y. Cn au vng c hay vng lng trn th
c nhiu nguyn nhn. u tin l t th ca hai tay khng
ng. Hai tay phi bn t mt cch thoi mi trn gia
lng hai chn, ngay di rn. ng c ko tay cao ln
ngang tht lng. Th lng hai cnh tay v c c. ng
u nghing hay gc xung pha trc. Gi u thng ln,
cng phng vi phn cn li ca ct sng.
(ii) Sau khi bn iu chnh nhiu cch khc nhau
bc mt ny, nhng bn vn cn thy au u , th
hy th bc hai. Hy ly s au lm i tng ca thin.
Khng nn bp chp v mt bnh tnh. Ch cn quan st s
au mt cch chnh nim. Khi ni au cng mnh hn,
bn s thy n ko ta ra khi s ch tm vo hi th. ng
chng c n. Hy s ch tm ca mnh lt nh nhng
qua ci cm nhn n gin . Ch tm hon ton vo s
au . ng ngng hay cn li s tri nghim lc .
Khm ph cm gic . C vt qua ci phn ng trnh
n trc y v bc ngay vo nhng cm nhn thun ty
nm bn di n. Ta s khm ph c hai iu c mt
cng lc.
Th nht, (a) l s cm nhn n gin s au. Th hai
l s khng c li vi cm nhn au . (au v phn ng
vi ci au). Phn ng khng c c mt phn thuc thn v
mt phn thuc tm. Phn thuc thn bao gm s cng
thng ca cc c bn trong v xung quanh ch au. ( l
phn x khng iu kin ca c th). Hy th lng cc c.
Cm nhn tng c au v th lng hon ton ch c .

187

Ring bc ny c th lm gim ht s au mt cch

ng k.
Sau bc qua (b) phn khng c thuc v tm. Mt
khi bn b cng thng c th, th bn s b cng thng v
mt tm l. Bn s c trn p cm nhn v s au, c gng
xua ui n khi tm thc. S xua ui mang ngha nh
nhng cu ni khng li "Ta kh chu cm gic ny", hay
thi l "Ht au ngay, ht au i". N rt l tinh t.
Nhng n ang y, v bn c th thy n nu bn tht
s nhn xem n. nh v n v th lng n lun. Phn
khng c v tm ny l rt vi t. Thc s khng c t ng
no ca chng ta c th lt t c hnh vi ny mt cch
chnh xc. Cch tt nht l nn dng so snh vi nhng
im tng ng. Xem xt mnh lm g vi nhng c
cng ca thn v chuyn nhng hnh vi qua phn
tm; th lng tm theo cch m chng ta th lng thn.
Pht gio xc nhn rng thn v tm c mt s lin kt cht
ch vi nhau. Nhiu ngi khng h bit rng y l mt
tin trnh hai-bc. i vi h, vic th gin thn l th
gin tm, v ngc li. Nhng ngi ny thng tri
nghim vic th gin hon ton, c thn v tm, nh mt
tin trnh duy nht. D cch ngh nh th no i na, c
hy bung lng, th gin hon ton cho n khi thc ca
mnh chm li v i qua ci ro cn do chnh ta dng ln.
l mt khong trng, mt nim v khong cch gia
ci ta v ngi khc. l ng bin ngn cch gia ci
'ta' v s 'au'. Gii tha ci ro cn ngn cch , v s
cch ngn s bin mt. Ta chm li, ha vo sng cm gic
ang tro ln v mnh ha nhp vi ci au. Ta tr thnh

188

ci au. Ta quan st sng cm gic triu ln, triu xung v

mt iu ngc nhin xy ra: Khng cn au n na.
Khng cn s chu ng. Ch c bn thn ci au l cn
li, n ch l mt tri nghim, khng cn g hn na. Ci
'ta' [ch th] b au n bin mt. Kt qu l s gii
thot khi au (v u cn ai b au m chu au).
y l mt tin trnh tng trng dn dn. Lc u, bn
c th mong thnh cng vi nhng s au nh v tht bi
vi nhng s au n ln. Cng nh nhng k nng khc
ca chng ta, cn phi c thi gian tp luyn. Cng tp
luyn, bn cng c kh nng x l nhng ci au ln. Xin
cc bn hiu cho tht r vn y. y khng phi
chng ta i tm kim s sng hay s d chu g t trong
ci au. Khng phi l tu kh hnh. Thin l tp luyn s
tnh gic, ch khng phi l s hnh xc. Nu s au tr
nn qu nng n, bn c c ng, nhng c ng mt cch
chm ri v chnh nim. Quan st nhng c ng ca
mnh. Nhn xem ta cm gic th no khi c ng. Quan st
cm gic lm g vi s au. Quan st cn au bin i.
Tuy nhin hy c ng c ng qu nhiu. Cng c ng
t, cng d cho ta gi c chnh nim hon ton. Nhng
thin sinh mi tp thin thng ni rng h rt kh m gi
c s chnh nim khi s au n c mt. iu ny l
xut pht t mt s hiu lm. Nhng thin sinh lm
tng s chnh nim l mt ci g khc vi s tri
nghim ci au. Khng phi vy. S chnh nim khng
bao gi t mnh tn ti hay c mt. S chnh nim lun
lun phi c nhng i tng i km, v mi i tng
no cng u l tt chnh nim. au ch l mt trng

189

thi ca tm. V bn c th chnh nim v s au ,

ging y nh cch bn chnh nim v hi th ca mnh vy.
Nhng nguyn tc c ging gii trong Chng 4
dng i tr nhng s au n th cng c th c p
dng i tr nhng trng thi khc ca tm. Bn phi
cn trng, bn khng nn i qu xa mc cm nhn thc
th v cng khng nn hi ht di mc . ng thm
vo bt c iu g, v cng ng b st iu g. ng lm
nhim ci s tri nghim thun khit bng nhng quan
nim, hay tm nh, hay suy ngh lan man lc lng. V gi
cho s ch tm c mt ngay trong giy pht hin ti, ngay
ch ca s au, nh bn s khng b mt du n t khi
n khi sinh n khi n bin mt. S au n nu khng
c nhn di nh sng ca chnh nim th s lm khi
sinh nhng phn ng v mt cm xc nh l s st, lo lng,
hay bc tc. Nu s au c nhn mt cch ng n,
chng ta s khng c nhng phn ng nh vy. N s ch
l s cm nhn, ch l nng lng n thun. Khi bn hc
c k thut ny nhn nhn s au n v thn th nh
vy, bn c th vn dng n trong sut phn i cn li
ca mnh. Bn c th dng n vo bt k cm nhn kh
chu (kh th) no. K thut ny i tr c s au
n, th n cng s p dng c cho s bt an, lo lng hay
nhng bc xc, trm cm mn tnh. K thut ny l mt
trong nhng k nng hu ch nht v d vn dng nht
trong i. l s kin nhn.

Kh khn 2: Hai chn b t but

190

Mt iu rt ph bin i vi cc thin sinh mi l chn

ca h rt d b t but, hay c gi l hai chn i ng,
trong qu trnh ngi thin. n gin l h cha quen vi t
th ngi tro hai chn. Nhiu ngi rt lo lng v iu ny.
H c cm gic nh mnh phi ng dy v i li xung
quanh. Mt s h cn ngh rng h c th b thi chn v
mu khng lu thng. S t chn khng phi l iu phi
lo lng. N l s kt dy thn kinh, ch khng phi s
thiu lu thng mu. Bn khng th no lm h hoi cc
m c bi v ngi. V vy hy th gin. Khi chn ca bn
b t but (hay mt cm gic) trong khi ngi thin, bn c
quan st hin tng mt cch chnh nim. Xem xt coi
n cm gic nh th no. N c th l mt dng kh chu
v bt tin, nhng n khng gy au n tr khi bn cng
thng bc xc vi n qu. Hy bnh tm v quan st n. S
khng c iu g nguy hi nu hai chn bn b t but hay
mt ht cm gic trong sut bui ngi thin. Sau mt thi
gian bn thin tp th nhng s t but s dn dn bin
mt. C, gn c gin do v c th s thch nghi v iu
chnh dn dn sau mi ln thin tp hng ngy. Sau , bn
c th ngi rt lu trong cc bui thin m khng h b t
but hai chn na.

Kh khn 3: Nhng cm gic l khi ngi thin

Ngi ta tri nghim nhng hin tng khc nhau xy
ra trong khi thin. C ngi b nga vi ch. C ngi cm
gic nga ran, cm gic s th gin su, mt cm gic nh

191

hng hay bay bng bng bnh. Ta c th cm gic nh

mnh ang ln ra hay thu nh li hay ang bay bng ln
khng trung. Nhng thin sinh mi hay b kch ng vi
nhng cm gic l nh vy. n gin l, sau khi c th
gin, h thn kinh bt u chuyn ti nhng tn hiu gic
quan mt cch hu hiu hn. Mt s lng ln d liu gic
quan b chn trc kia gi y chy tun qua, lm khi
sinh mi th cm gic l thng nh vy. iu khng
th hin mt iu g c bit c. ch l cm gic. V vy
hy p dng k thut thng thng i vi cm gic. C
quan st n khi sinh v quan st n bin mt. ng xa
vo n, khng can thip vo n. n gin ch cn ngi
quan st n sinh ri dit.

Kh khn 4: Bun ng
B bun ng trong khi thin l chuyn bnh thng. Bn
tr tnh lng v th gin. iu xy ra theo l t nhin.
Thng th chng ta ch tri nghim trng thi m mng d
chu ny khi chng ta ang sp ng, v chng ta ha mnh
vo vi tin trnh ng . V vy theo l t nhin, mi khi
bun ng tm chng ta tri git, mt ci mc ch tm. Khi
iu ny xy ra, p dng s chnh nim vo chnh s bun
ng lc . Bun ng c mt s c tnh nht nh ca n.
N nh hng t nhiu n tin trnh t duy ca chng ta.
Hy tm xem l g. N c mt s cm th v thn i
theo n. Xc nh chng.

192

S tnh gic mang tnh suy xt tm ti nh vy l hon

ton ngc li vi s bun ng, v s lm cho s bun ng
bin mt. Nu s tnh gic suy xt nh vy khng lm tan
bin s bun ng, th bn cn phi coi li l do v c th
khin bn phi bun ng. y ang ni v nhng l do
va mi xy ra trc khi ngi thin. V d nu ta mi n
mt ba no n, th sau chng ta s b bun ng nu ngi
thin. Cch tt nht l bn ch nn n nh trc khi ngi
thin. Hoc phi ch mt vi gi sau ba n no ri mi vo
thin. Nu bn va tri qua mt ngy lm vic cc nhc, l
t nhin bn s b mt mi. Bn cng s b mt mi v
bun ng nu m trc bn ch ng vi gi. (V d, ai va
mi tr v sau mt chuyn i xa y mt mi, th chc
chn phi b bun ng v c th mun mnh c ngh ngi
hi phc sc khe). Hy chm sc nhng i hi v sc
khe ca c th mnh. Hy gip thn tm mnh khe mnh
v tnh to trc khi ngi vo thin. ng u hng vi s
bun ng. Lun tnh thc v chnh nim, bi v s ng v
s tp trung khi thin l hai trng thi hon ton tri ngc
nhau. Chng ta chng bao gi c c tr tu g t vic
ng, ch c thin mi mang li tr tu cho mnh. Khi no
bn thy mnh qu bun ng, hy ht vo mt hi tht su
di v gi hi cng lu cng tt, v t t th ra. C tp th
nh vy cho n khi no c th mnh cm thy m ln v
s bun ng bin mt. Ri sau quay tr li hi th bnh
thng ca bn.

Kh khn 5: Khng th tp trung

193

S ch tm thng b lng xng, n chy nhy lin tc,

ai cng hay b nh vy. Ni chung, kh khn ny thng
c x l theo nhng k thut c trnh by trong
chng ni v s xao lng ca tm. Bn s c c
nhng hng dn trong chng , tuy nhin c mt s
yu t bn ngoi gp phn xy ra hin tng tm lng xng
chy nhy ny. V y l nhng cch n gin trc mt
bn iu chnh kh khn ny. Nhng hnh nh trong tm
[tm nh] l nhng th rt mnh m. (Chng xc tc v
lm khi sinh mnh m mi tm ). Nhng tm nh c th
cn lu trong thi gian rt lu trong tm thc. Tt c
nhng ngh thut k chuyn (nh k chuyn, vit truyn,
lm phim nh...) u l s vn dng cc hnh nh .
Ngi vit, k chuyn v lm phim phi lm cng vic
ny, cc nhn vt v nhng hnh nh c trnh by (trong
cu chuyn, truyn, phim...) phi c nhiu nh hng
mnh m v to n tng vo tm thc. V d, bn va
mi coi mt b phim rt hay trong nm th lc thin nhng
hnh nh trong phim s a v y trong tm bn. Nu bn
ang c dang d mt cun truyn kinh d th khi thin tm
bn s ton l nhng hnh nh ca qui vt khng khip.
Vy ta phi lm g?. Tt nht, chng ta lun thc thay
i th t nhng vic . V d ng coi phim nh trc
khi thin. Thin trc v coi phim hay c sch sau th s
tt hn.
Mt yu t nh hng khc chnh l tm trng cm xc
ca bn. Nu bn c nhng xung t hay ci v, th s
tc gin s theo bn vo thin. Hy c gii ta ht v
qun i tt c mi xung khc hay bc tc xy ra trong ngy

194

trc khi vo thin. S sng ca bn s m m hn v

bn khng phi b giy v mt cch v ch trong thi gian
hnh thin. Tuy nhin, ng c vn vo ci c ny trnh
hay b thin. (Khng phi c ni rng hm nay ti gp
nhiu chuyn ci v bc mnh, v ti cha gii ta chng
c. V v vy nn hm nay ti khng thin!). i khi
(v nhiu khi) chng ta khng th gii ta ht nhng iu
bt tnh trc khi chng ta ngi vo thin. (t c ai cn s
c m lm c vy!). Nhng hy c gng ngi vo thin
theo ng lch. Dng vic thin ca bn xua ui nhng
xung t v bc tc do kin chp v ci ta gy ra. Chng
ta u ang dnh vo ci by ca t ng. (Nhng xung khc
v bc tc l do mnh cn t ng: cn lun bo v ci ta,
cn lun bo v quyn li, quan im...cho n mu sc
i dp...ca ci ta. Nhng bc chn tu thnh t khng
cn ngh v ci ta nn h u cn l do g xung khc
hay bc tc khi ngi khc ng chm n ci ta khng
c thc ). Khi tm nhn ca chng ta khng cn b gii
hn trong ci by t ng , nhng vn kh khn s
c gii quyt d dng hn. Tuy bit vy, nhng ri cng
s lp li nhng ngy m tm ca ta li lun lng xng
chy nhy, nh khng bao gi yn ngh, nhng chng ta
vn khng xc nh c nguyn nhn r rng l g. Nn
nh v chu k thay i ti ni trc y. Thin cng
i theo chu k. Chng ta c nhng ngy tt v c nhng
ngy xu. C nhng ngy thin tt p v tin b. Cng c
nhng ngy thin khng c tt v chng ra sao.
Thin Minh St t nguyn thy l mt mn thc hnh
s tnh gic. Cho nn lm cho tm trng rng l khng

195

quan trng v khng tt bng cch ch tm chnh nim v

nhng g ang din ra trong tm. Nu tm ca bn ang
bn lon v bn chng bit phi lm g cho ht, th bn ch
cn quan st chnh n. N chnh l bn. Kt qu l bn s
bc thm mt bc tin b trong hnh trnh thin t
khm ph bn thn mnh. Hn ht, bn khng nn bc tc
vi s ngh suy [s ngh ny ngh n] lin tc trong tm
thc ca mnh. (Trong giy pht, tm ca ta c th t n
ngh suy n hng trm th khc nhau, v thm ch nhng
th chng lin quan g n hon cnh hin ti hay ch
hin ti ca mnh c). n gin, bn hy xem nhng ting
th thm hay x xo lin tc trong u l mt i tng
mi bn chnh nim v ci ang din ra trong tm trong
giy pht hin ti. (Thin qun l pht trin s chnh nim.
Mi khi nh vy th bn c thm nhng i tng ang
din ra trong chnh tm mnh mnh thc hnh chnh
nim. l c hi tt. Khi bn khng th tp trung tm
hay mt tp trung, hy ch tm mt cch chnh nim v s
khng tp trung ang din ra).

Kh khn 6: S nhm chn

Ngi yn bt ng, chng lm g ngoi vic cm nhn
hi th vo ra l mi th cng l vic lm d gy chm
chn. Thng th bn s cm thy s nhm chn lp i lp
li trong thin tp. Ai cng b vy. S nhm chn l mt
trng thi ca tm v cn phi c x l. Sau y l mt
s th thut gip bn i tr s nhm chn.

196

Th thut A: Ti lp s chnh nim thc s

i vi bn, nu hi th c v rt m nht v nhm
chn n ni bn khng cn quan st c n lin tc, th
bn hy tin chc mt iu: Bn khng cn ang quan st
hi th vo ra bng s chnh nim thc s. Bn thn s
chnh nim khng bao gi l nhm chn. Hy xem li.
ng c y rng mnh nhn bit r hi th vo ra. ng
y rng mnh thy r mi s cn thy ang din ra .
Nu bn lm vy, bn khi nim t tn cho tin trnh
hi th ri. Bn u cn quan st s sng ng ca n
mt cch tng giy, lin tc v khch quan. (N l mt tin
trnh sng ng, bao gm nhng bin i, sinh, dit). Khi
bn thc s chnh nim v hi th [hay mt i tng no
] th khng bao gi c s nhm chn. Chnh nim nhn
vo mi s vt bng i mt ca tr th, ci g cng mi l,
k diu. (Nn khng th no nhm chn c). S chnh
nim nhn vo tng khong khc y nh n l khong khc
u tin v duy nht trn th gian ny. V th, bn hy xem
li v s nhm chn. (N c l xut pht t s cha chnh
nim thc s ca bn khi ch tm vo hi th).
Th thut A: Quan st trng thi tm
Hy nhn vo trng thi nhm chn mt cch chnh
nim. S nhm chn l g?. S nhm chn u ?. Cm
gic v n nh th no?. V phn tm, n gm nhng th
g?. V phn thn, n c cm gic g khng?. V tin trnh
ngh, n tc ng th no?. Hy nhn bng ci nhn mi
v s nhm chn, y nh bn cha bao gi nm tri n trc
y.

197

Kh khn 7: S s hi
(a) Th nht, nhng tnh trng s hi i khi pht sinh
trong lc ngi thin vi l do khng r rng. l hin
tng ph bin, v n c th v mt s l do khc nhau. C
th l tc ng ca nhng iu no b nn t lu. Nn
nh rng, nhng ngh khi sinh trc tin t trong v
thc [tim thc, tng thc]. Nhng cht liu xc cm ca
t hp ngh di phn v thc thng thm thu ln
phn thc trong mt thi gian lu trc khi bn thn ci
ngh hin hin ln b mt ca tm thc. Nu bn c ngi
thin xuyn qua s s hi, bn thn tr nh (k c) c th
mang bn rt nhanh v trng thi thng thng m bn c
th chu c.
(b) Th hai, bn c th trc tip i din vi ni s
chung ca chng ta: s hi ci mnh khng bit. Vo
nhng lc no trong tin trnh thin tp ca ta, ta cm
thy git mnh vi tnh nghim trng ca nhng vic m
ta thc s ang lm. Ta ang lm g?. Ta ang c cuc
bc tng v minh m ta lun dng n l gii [mt cch
m lm] v s sng ca chng ta. Chng ta dng n che
mt chng ta khi nh sng ph by thc ti ng-nhn-l. n y, ta sp bt gp c chn l tt cng mt
cch trc din. Khi sp i din vi s tht th ta hay s.
Nhng trc sau g cng phi i mt vi n. Hy t tin v
tin thng vo.

198

(c) Kh nng th ba: ni s m bn ang cm thy c

th l do mnh t to ra. C th l do k nng tp trung cn
cha thun thc (tm khng tp trung hon ton). C l
bn lp mt chng trnh v thc xem xt mi s
khi sinh. V vy, khi c o tng gy s hi pht sinh, s
tp trung dn v v khi bn ch tm vo n, bn
truyn thm nng lng vo o tng , v n ln ln.
Kh khn ch thc y l s chnh nim b yu. Nu s
chnh nim c pht huy mnh m th n c th nhn bit
c s chuyn hng ca s ch tm ngay khi s chuyn
hng xy ra, v n s x l vn bng nhng phng
php thng thng ca chnh nim (v d: th thut ko s
ch tm tr li hi th). D ni s c n t ngun no th
chnh nim cng vn chnh l cch tr liu. Quan st nhng
phn ng xc cm ang din ra v bit r chng l g. C
ngi quan st v khng can thip g vo chng. C nh l
mt ngi quan st bng quan v t. iu quan trng l
ng khng c vi tnh hung. ng c trn p nhng k
c, nhng cm gic hay nhng o tng . C ng qua
mt bn v ci m ln xn hin ln v bin i (nh
bt nc vy). N chng lm c g bn. ch l k c.
ch l o tng. chng l g, ch n thun l ni s.
Khi chng ta cho ni s t trong v thc [tim thc]
chy ln khu vc ch tm c thc ca tm, th n khng
bao gi chm tr li v thc na. Khi n nhy qua
thc th khng quay tr v tim thc. N s khng cn
quay li m nh bn na. N s bin mt mi mi.

199

Kh khn 8: S kch ng, bt an

S bt an l biu hin b ngoi ca nhng kinh nghim
su kn hn ang din ra trong tim thc mt cch v thc.
Ngi i rt gii vic chn giu hay nn mi th. Thay
v i din thng vi nhng ngh kh chu ta nm tri,
chng ta thng chn du n. Coi nh khng cn phi gii
quyt n. Nhng tic thay chng ta thng tht bi. Chng
ta chn giu ngh, nhng nng lng tm thn chng ta
dng che y ngh th vn c v nun nu n ln.
Kt qu l ta cm thy s kh hay bt toi, m chng ta
hay gi l s bt an hay s kch ng. Ta chng lm g
c, chng r thy n u. Nhng ta khng cm thy an
n. Ta khng th gin. Khi tnh trng bt an ny khi sinh
trong khi thin, ta ch cn quan st n. ng n lm ch
ta. ng nhy dng v b chy. V ng c chin u vi
n v c xua ui n i. yn n din ra v c theo di
n mt cch k cng. Ri th ci g b nn, b chn giu
s t tri ln b mt, v ri bn s thy c ch thc ci
lm bn bt an, lo lng.
Hu ht nhng kinh nghim kh chu m chng ta
thng c trnh n [mt cm] c th l bt c iu g nh:
ti li, lng tham, hay nhng vn kh gii. N cng c
th l mt chng hi au au hay mt cn bnh tinh t hay
mt chng bnh sp xy ra. Cho d n l g th vn c
n khi sinh v nhn n mt cch chnh nim. Nu bn ch
ngi yn lng v quan st s kch ng ca mnh th n s
t t bin i. Ngi thin xuyn qua s bt an l mt tin b
nh trong qung i tu tp ca bn. N s dy cho bn

200

nhiu iu. Bn s thy rng s kch ng chng qua

ch l mt tm trng hi ht bn ngoi m thi. N vn l
ph du. N n v i, sinh v dit. N khng th lm g
bn.

Kh khn 9: C gng qu sc
Nhng thin gi thnh t hay nhng thin s thng
trng rt vui tnh. H c c mt tnh cch qu gi nht
ca con ngi, l tnh hi hc. Nhng khng phi
l thi hay s ni nng hi ht, bng a, din tr.
l tnh hi hc vui ti tht s. H c th bt ci vi
nhng li lm khim khuyt ca h. H ci c khi tai
ng n vi chnh h. Nhng thin sinh mi thng hnh
x qu nghim ngh vi thi cu mong t nhanh c
kt qu thin tp tt v nhng iu tt khc cho mnh. V
vy h t ci. Chng ta cn phi bit th lng mnh, th
gin trong nhng bui thin. Chng ta cn hc cch th
mnh theo mi s kin ang din bin v tri qua. Bn
khng th lm c iu nu bn b cng thng v c
sc, hay khi bn x s mi th mt cch rt rt nghim
trng. Nhng thin sinh mi thng rt mong cu c c
nhanh kt qu. H ong y nhng k vng to ln v b
thi phng. H nhy ngay vo thin v k vng chng c
k ti trong mt thi gian ngn. H thc bch. H cng
thng. H m hi v cng sc tp luyn, v mi hnh vi
rt rt quyt lit v nghim trang. Ci kiu cng thng ny
l hon ton i k vi s chnh nim!. V th, theo l t
nhin, h chng tu c g. Ri th sau h sinh nn ch

201

v cho rng ci php mn thin ny chng ly g hay ho.

Thin chng mang li kt qu g nh h mong cu. Ri h
git mn thin qua mt bn. Chng ta cn ghi nh r l
ny: Cch duy nht bn hc c thin l bn phi
thin!. (Phi hnh thin mi hc c thin, v n l mn
thc hnh). Chng ta mun hc hiu thin l g v n s
dn chng ta n u th ch c mt cch duy nht l tri
nghim trc tip vi chnh n. Bi vy, nhng thin sinh
mi thng khng bit mnh s i n u, bi v h mi
tp tnh c rt t kinh nghim, nn h cha th cm nhn
c vic thin tp ca mnh s i n u.
S mong cu ca thin sinh mi vn d l khng thc t
v thiu hiu bit. Thin sinh mi thng k vng nhng
iu khng ng v nhng k vng chng mang li ch
li no cho h c. H nhy vo thin. S c gng qu sc
s dn n s cng nhc v bt hnh, dn n mt cm ti
li v ri t trch bn thn mnh. Khi bn c gng qu sc,
th n lc ca bn tr thnh my mc v chnh iu
ph b s chnh nim trc c khi n c bt u. Hy
dp b nhng kiu cch ngay. Dp b nhng mong cu
v cng thng. Ch cn thin vi nhp u n v cn
i. Hy vui thch vi vic thin v khng cn phi m
hi si nc mt n nh vy. Ch cn chnh nim. Cn
"thin" s lo cho tng lai ca bn.

Kh khn 10: S nn ch

202

Gic tt bt t. S c gng qu sc thng dn n s

tht vng. Lc ta s b cng thng. Ta chng i n u.
Ta nhn ra ta chng tin b c g nh mong cu, v
vy ta tr nn nn ch. Ta cm thy nh tht bi. Vng ln
qun ny din ra l l t nhin, nhng chng ta hon ton
c th trnh n c. Nguyn nhn gc ca n l ta c
sc chy theo nhng mong cu khng thc t. Nhng d
sao, n vn l triu chng chung ca mi ngi, v cho d
hc c nhiu li khuyn tt nht, bn cng gp phi
n xy ra vi mnh.
C mt gii php. Nu bn thy bn thn mnh nn
lng, bn ch cn quan st trng thi tm lc mt cch
r rng. ng thm vo iu g. Ch quan st n. nim
v s tht bi ch l mt phn ng xc cm khc, cng ph
du, hin ln v phai bin. Nu ta can d vo n, v tnh ta
tip thm nng lng cho n ln ln. Nu bn ch ng
ngoi quan st n, n s bin mt.
Nu bn nn lng v tng rng vic thin ca mnh l
tht bi, th chng ta c cch ring khc gii ta iu
ny. Bn cm gic mnh tht bi trong thin tp. Bn
tht bi trong vic chnh nim. By gi, n gin l quay
li chnh nim v ci nim tht bi . Khi lm vy, bn
lp tc ti lp li s chnh nim. ngh tht bi ch
l mt k c, ch khng phi l s tht bi g c. Khng
bao gi c g gi l tht bi trong thin. ch l nhng
lc tr tr v kh khn. Khng c tht bi tr khi bn b
thin lun. Cho d bn c ngi thin 20 nm chng i n
u, bn vn c th chnh nim bt c giy pht no bn

203

mun. l quyt nh ca bn. Tic nui hay nn lng

ch l mt biu hin khc ca s khng chnh nim. Ngay
ci khong khc bn nhn ra mnh khng cn chnh
nim, th s nhn bit chnh l hnh ng chnh nim!.
Vy hy tip tc chnh nim. ng mnh b xao lng
hay lch hng vo nhng phn ng thuc v xc cm.

Kh khn 11: S khng thch thin

l s khng mun thin, s chn thin, khng a
thin, ght thin, v thm ch l thc khng c li vic
thin.
C nhng lc ta cm thy khng thch thin. Chnh ci
ngh mi l ng ght. B thin mt bui th khng
phi l chuyn nghim trng, nhng n s d dng to
thnh thi quen. Hy khn ngoan vt qua ci ngh
khng mun thin . Ngi xung. Quan st cm gic
khng a thin . Trong a s trng hp, ci ngh
ch l mt cm xc thong qua, nh vt la ngn bt hi
du trn cho ri vt hi bay i trc mt chng ta. Sau
khi bn ngi xung chng nm pht, cm gic s mt
i. C nhiu lc ca nhng ngy tm trng chng ta khng
my m m, ton l chuyn chua cht v bc bi, th cm
gic khng a thin s ko di hn. (V d, chuyn
ngoi i cn chng ra sao m thin thin ci g!?...).
Nhng sau th n vn mt i. V vy, th chng ta c
ngi thin 20-30 pht loi b cm gic cn hn l

204

mang n theo mnh n ph hng ht mt ngy qu gi

ca ta.
Trong trng hp khc, s khng c vi thin c th l
do mt vi kh khn ca bn trong vic tp thin. Bn c
th bit hay khng bit r vn kh khn l g. Nu
bn bit vn l g, th bn ch cn p dng nhng k
nng chnh nim, nh hng dn trong sch ny. Khi
vn bin mt (sau khi bn quan st n mt cch
chnh nim) th s khng a thin hay khng c vi thin
cng khng cn. Nu khng bit c vn kh khn
l g, bn phi c tm xem n l g. C ngi xung thin
vi cm gic khng thch thin v quan st cm gic
mt cch chnh nim. C chnh nim ng bi nh vy,
th cm gic s qua i. Vn gy ra cm gic c th
s hin hin, v bn c th gii quyt n.
Nu s khng c hay min cng vi thin l thng
xuyn xy ra i vi bn, th bn cn phi coi li, c th c
mt s li sai tinh vi trong thi thin cn bn ca bn.
Thin khng phi l mt th l nghi. T th ngi thin
khng phi l mt nghi thc ca l nghi. Thin khng phi
l mt bi tp luyn au n, hay l mt thi gian nhm
chn b p buc. V n khng phi l mt s gng p hay
s bt buc mt cch nghim ngh. Thin l chnh nim.
S thin l s chnh nim. Hnh ng thin l hnh ng
chnh nim. N l mt cch nhn mi, l phng cch mi
nhn thy mi s vt, v n l mt dng ca tr chi x
l. Thin l ngi bn ca mnh. Hy ngh nh vy v mi

205

s ght thin hay khng c vi thin s tan bin nhanh nh

khi sng trong bui sng ma h.
Nu bn th tt c nhng kh nng ni trn m s
ght thin vn cn, th c th l do mt vn khc. C th
l mt trong nhng vn siu hnh hc [thuc v siu
th hc], ti ny khng c bn lun trong phm vi
quyn sch ny. Thng th cc thin sinh mi t khi gp
phi nhng vn thuc loi ny, nhng khng phi l
khng c. ng vi b thin. Tm s gip . Tm nhng
ngi thin s thnh t v Thin Minh St v thnh cu
thy gip tm ra gii php. Nhng v thy sng
hnh o v phng s cho cng vic gip v truyn
tha .

Kh khn 12: S lu m hay m m ca tm

Chng ta tho lun trc y v hin tng tm
chm m [hn trm]. Nhng c mt li mn c bit dn
n trng thi hn trm ny ca tm. S lu m ca tm c
th l sn phm ph khng mun c sinh ra t vic tp
trung [nh] tm su. Khi s th gin ca ta cng thm su
sc, cc c bp lng ra v s truyn dn ca cc dy thn
kinh b thay i. N to ra mt cm gic rt tnh lng v
nh nhng trong c th. Bn cm thy rt l an tnh, ph
ph, v thy nh mnh ang thot ra khi thn xc. y l
mt trng thi rt l d chu, v lc u s tp trung [nh]
cn rt tt v nht nht an tr vo hi th vo ra. Tuy
nhin, khi nhng cm gic d chu cng tip tc tng ln

206

v chng lm ta xao lng khi hi th. Lc ny, ta tht s

th hng trng thi d chu (h lc) v s chnh nim
phai mt dn. S ch tm ca bn b tn mc v tri dt
trong m my m ca nim h lc . Kt qu l s
chnh nim khng cn, l tnh trng b mt chnh nim
(tht nim) nh mt dng m m ngy ngt. Cch tr
liu, d nhin, l chnh nim. Quan st nhng hin
tng mt cch chnh nim th chng s bin tan i.
Khi nhng cm gic h lc khi sinh, hy nhn ly chng.
Khng cn phi trnh n chng. ng b chng rng buc.
Chng l nhng cm gic thuc v sc thn, nn ta c x
s vi chng nh vy. Qun st nhng cm gic nh
nhng cm gic. Qun st s m m nh l s m m.
Quan st n khi sinh v quan st n bin mt. ng xa
vo n. ng dnh chp vo n.
V ngha ca chng ny: Bn s gp nhiu vn
kh khn khi thin. Mi ngi cng vy. Bn c th coi
chng nh l nhng au n kh s gh gm, hay bn c
th coi chng l nhng th thch mnh vt qua. Ty
bn. Nu bn coi chng l nhng gnh nng, th kh au
ca bn cng tng ln. Cn nu bn coi chng l nhng c
hi bn hc tp v pht trin, th trin vng trn con
ng tm linh ca bn l y ha hn v v tn pha
trc.

207

Chng 11
i Tr S Xao Lng (I)

Lc ny lc khc, mi thin sinh u b tm b xao lng

trong khi hnh thin, v phi c nhng phng php s
l nhng xao lng . (S xao lng l s mt tp trung, l
s lng xng. Tm b xao lng l tm b mt tp trung (tht
nh), tm b lng xng. Ni thng ra l tm khng cn tp
trung vo i tng thin). Mt s th thut ng qu
c pht minh gip bn ko tm quay li tiu im v
lp li s chnh nh nhanh hn l cch dng nhng ch
n lc mnh m. Tm c nh th mi tnh gic v chnh
nim c. Chnh nh v chnh nim i song hnh vi
nhau. Ci ny ph tr cho ci kia. Nu c mt ci yu, th
ci kia s b nh hng. Nhng ngy t hi l nhng ngy
tm c u u, t tp trung, tht nh. Tm c tri git,
lang thang. Bn cn phi c mt s cc phng php
gip tm tp trung tr li, ngay c lc tinh thn ang ri
ren, suy sp. May mn thay, bn c cch. Bn c th chn
t nhiu cch trong nhng cch thc truyn thng sau y.

Cch thc 1 Phng on thi gian xao lng

K thut u tin ny c ni n trong mt
chng trc. S xao lng ko bn ra khi s ch tm vo
hi th v bt ng bn nhn ra rng t ny gi mnh ch
ton ngi m tng lan man. Th thut ny l ko vng ra

208

nhng th ang li ko bn v ko ht tm tr bn v li
vi s ch tm vo hi th mt cch hon ton. Th thut
ny n gin l bn ch phng c khong thi gian m
bn b xao lng. y khng cn phi l s tnh ton chnh
xc. Bn khng cn mt con s chnh xc, ch cn mt
khong thi gian c lng. Bn c th c lng theo
pht, hay bng mc ngh no . Ch cn ni thm vi
mnh, "h, ti b lng tm khong hai pht ri", hay "t
lc con ch bt u sa", hay "t lc ti bt u ngh v
chuyn tin nong"...Khi bn bt u tp th thut ny, bn
tp bng cch ni thm trong u mnh. Sau khi thi quen
c xc lp, bn c th b n, v vic khng cn li
na v rt nhanh chng. Nn nh rng ton b l ko
bn ra khi s xao lng v quay tr li hi th. Bn tch ra
khi s xao lng bng cch coi n nh l mt i tng
c lng n din ra khong chng bao lu. Khong
thi gian bao lu khng phi l vn quan trng. Khi bn
ht b xao lng th bung b ht v quay li vi hi th.
ng vng mc hay ngh ngi g v s phng on
na.

Cch thc 2 Hi th su
Khi tm bn hoang mang v b kch ng, thng th
bn c th ht nhanh vi hi th su th tm s c chnh
nim tr li. Ht vo tht mnh v th ra tht mnh. S ht
th mnh ny lm tng s cm nhn r rt hn u l
mi d ch tm. (V ch hi th tip xc vi hai l mi
l tiu im theo di hi th vo ra). Dng ch mnh

209

m ch tm. Nn nh rng, s tp trung tm [nh] c

th to c bng n lc ch v c th c tng ln nh
vo n lc ch. V vy, bn c kh nng mang trn vn
s ch tm v li hi th.

Cch thc 3 m hi th
m hi th vo ra l phng cch rt truyn thng ca
Thin Minh St. Mt s trng phi [Thin Tng...] khc
cng dng phng php m hi th [s tc] ny, nhng
h ch dng nh mt k thut cn bn bc ban u ca
thin. Cn Thin Minh St th dng phng php ny nh
l mt k thut ph tr thng trc ti lp li s chnh
nim v cng c s chnh nh. Nh chng ti trnh by
Chng 5, bn c th m hi th bng nhiu cch khc
nhau. Nn nh lun gi s ch tm vo hi th ca mnh.
Bn c th nhn thy mt s thay i ngay sau khi m hi
th. Hi th s chm li, hoc n s tr nn rt nh nhng
v tinh khit. y l du hiu thuc v sinh l cho bit s
tp trung [nh] c lp li. n lc ny, hi th
thng rt nh nhng, hoc rt nhanh v m du n ni
bn khng cn phn bit c hi th vo vi hi th ra.
Chng dng nh ha quyn vo nhau. Vy th ta s m
c hai hi th vo ra thnh mt nhp. Tip tc m, nhng
ch m n nm nhp, v quay li m t nhp mt.
Khi no vic m nhm, bn chuyn qua bc tip
theo. B vic m s v qun lun cc khi nim v hi
th vo, hi th ra. Ch nhp tm thng vo s cm nhn

210

thun ty v s th. (Khng m, khng hi th no

vo, hi th no ra na). Hi th vo ha chung hi th ra,
thnh mt nhp th. Mt nhp th ha quyn vo nhp th
k tip trong mt chu k lin tc khng ngng ca dng
hi th thun khit nhp nhng.

Cch thc 4 Phng php Vo-Ra

y l mt cch khc thay cho cch m, v cc chc
nng ca n cng ging nh cch m. Ch cn hng s
ch tm vo hi th v thm t tn cho mi nhp (chu k)
hi th nh: "Th vo...Th ra", hoc "Vo...Ra". Tip tc
m nhuyn cho n khi bn khng cn nhng khi nim
"Vo...Ra" nh vy na, v b lun nhng khi nim .

Cch thc 5 Dng ngh ny dp ngh khc

Mt s ngh chng bao gi t bin mt. Con ngi
chng d b bnh m nh. l mt trong nhng vn
ln nht ca chng ta. Chng ta thng b dnh mc hay b
li cun vo nhng ngh tng v tnh dc v nhng lo
toan v nhng tham vng. (Bn hy t ngh li: a phn
suy ngh ca chng ta thuc nhng dng !). Nhng ngh
tng ny m nh tm chng ta rt cht. Rt kh m loi
b chng d dng. V sao kh?. V chng ta dung dng
nhng t hp ngh nh vy qua bao nhiu nm thng, v
gip nhng ngh m nh thc thi, tp dt lin tc
mi khi c thi gian. (V d, ngi hay b m nh vi tham

211

vng lm giu th sut ngy v c m u ngh n tin v

thc thi chng lm tin bt c lc no c th. Ngi hay
ngh n khoi lc sc dc th sut ngy, hay trong m, hay
khi gp i tng thng lun ngh tng v tm mi cch
thc thi ni m nh v tnh dc ). Ri khi chng ta ngi
thin, chng ta yu cu chng bin i, chng ta yn n
hnh thin. iu ny kh l phi ri. (Tp kh c hun
c lu ngy. Nhng ngi nghin ngp kh b cng bi
v mt c ch m nh ny. Mt a tr bt hnh b dy lm
vic bt thin nh n cp t nh; v sau, chng ta dy vic
lng thin, em b khng d g hon lng nhanh chng).
Nhng tng m nh l lm cn phi c nhng
phng php tip cn trc tip, mt cuc i tr ton din.
Tm l hc Pht gio pht trin mt h thng phn
loi r rng. Thay v chia nhng loi ngh [bao gm:
tng, t tng, tm , hnh] thnh 2 loi 'tt' hoc 'xu',
nhng nh t tng Pht gio th thch gi 'thin' hoc 'bt
thin'20. Mt ngh bt thin thng dnh kt vi tm
tham, sn, hay si [tam c]. Nhng loi ngh bt thin rt
d to tc thnh nhng thi tm m nh lu ngy v truyn
Nguyn gc ting Pali l kusala i li vi akusala, c ngha tt, thin,
lnh i ngha vi xu, bt thin, c. Ting Anh dch rt r ngha l
skillful i li unskillful, v vy c nhiu sch v ging lun Vit nam
cng gi l thin xo i ngha vi khng thin xo, hay kho lo
hay khng kho lo. Ngn ng Pht dng l rt thm thy v cn nguyn
v thc hnh. Nu chng ta kho lo lm nhng vic (hnh ng, suy ngh,
li ni) tt thin v trnh lm nhng vic xu c, th chng ta tr nn tt,
thin, lnh. V nu chng ta khng khn kho v lm ngc li, chng ta tr
nn xu, bt thin, c.
20

Thm na, y bn tip tc c th s hiu ra rng: trit l thc hnh ca

o Pht, nhng tm thin, tt, lnh c gi nh vy l v chng c
dng i tr nhng tm bt thin, xu, c.

212

kip. Chnh nhng loi tm bt thin ny dn dt chng

sinh vo nhng nghip xu c v lm lc, xa ri khi con
ng o dn n Gii Thot. Ngc li, nhng ngh tt
thin l nhng hnh kt ni vi lng rng lng, t bi, v
tr tu. Nhng tm ny l thin theo ngha chng c th
c dng nh liu php i tr nhng tm bt thin!.
V nh vy chng tr gip chng sinh quay li trn con
ng i n Gii Thot.
Bn khng th to tc nn s Gii Thot [Gic Ng].
Bn khng th dng cc iu kin mang tnh hu vi to
nn s Nit-bn gii thot. Nit-bn khng phi l mt
trng thi c xy nn bng tm hay hnh. Cng vy,
bn khng th no to tc ra nhng phm hnh c nhn m
ch c s Gii Thot mi pht sinh ra nhng phm hnh
. (V d, mt bc chng c A-la-hn th ngi chc
chc l c y phm hnh t bi. Ch khng c kiu
nh: ta c to dng lng t bi tr thnh bc thnh
thin). ngh [ hnh] thin t c th to ra thin t.
Nhng l ci ging ht, l ph bn, ch khng phi l
tht. (nh chp hay tranh v ta ging ht ta, nhng
khng phi l ta). Khi gp p lc, n cng b gy .
ngh t bi ch to ra lng t bi b ngoi!. V vy, bn thn
nhng tm thin, tt, lnh cng khng gip ta gii thot
khi cm by!. Nhng tm thin, tt, lnh ch c coi l
thc s thin, tt, lnh khi chng c dng nh l thuc
gii c gii tr nhng cht c l nhng tm bt
thin, xu, c!. (Tc tam c: tham, sn, si). hnh rng
lng v b th c th tm thi dp b tm tham lam. N
tm gip cho tm tham ca ta lng xung phn no, to

213

ch trng cho s chnh nim lm vic m khng b cn

chng. Ri sau , khi s chnh nim thm nhp su
vo tin trnh t ng, tm tham bc hi bin mt v bn
tm rng lng [b th] ch thc mi pht sinh.
Nguyn tc ny c th c dng lm cn bn cho vic
thin tp hng ngy ca bn. Nu c loi tng m nh
no quy nhiu bn, bn c th dp b n bng cch khi
dy nhng tng i nghch. y l mt v d: Nu bn
ght ng A, v ci v mt cau c ca ng y c m nh
trong tm tr bn, th bn hy c ngh n tnh thng thn
i dnh cho ng y. (Ngi i nghe chuyn ny l rt kh
khn v l lng!). C th ngay lc ngh nh vy, bn
dp b c ci hnh nh ng ght ca ng y ra khi
tm tr bn ri. Ri sau bn tip tc vic thin tp
hng thin ca mnh.
i khi mt mnh th thut ny khng tr liu c.
n gin l ngh m nh qu mnh. (S cay ght su
m t lu). Trong trng hp ny, bn cn phi lm cho
n suy yu trc khi bn nh gc n i. Lc ny th bn c
th dng ti li: vn l th tnh cm ngc vi o l.
N vn l th ng trnh v ng ch v v dng, nhng
n c mt cng dng y. Ai cng c mc cm ti li
(mc d k tham c thng b chai vi mc cm v chng
b qu nhiu tham sn si che lp). Hy nhn thng nhn
k ci phn ng tnh cm m bn ang c dp b. Thc ra
l cn nhc, suy xt n. Xem n lm bn cm gic th no.
Nhn xem n ang lm g vi s sng, hnh phc, sc
khe, v nhng mi quan h ca bn. Xem k n lm

214

bn trng ra sao trong mt ngi khc. Nhn xem cch n

cn tr bn th no trn con ng tu tp gii thot. Thc
t, kinh in Pali cng ch dy chng ta phi thc tp
vic ny mt cch xuyn sut, thu o. Kinh in dy
rng chng ta phi thc hnh vi cm nhn v s gh tm
v xu h nh th ta ang i do quanh ph vi xc cht
mt con vt thi ra qun quanh c mnh. Bn s thy kinh
tm tt v dit b ngay ci ngh . Bc ny t n
gip bn gii quyt c kh khn m nh. Nu khng dp
b c ht ngh m nh ban u (nhng chc n
cng suy yu i phn no) th ta dng ngh i nghch
i tr phn cn li ca n.
Nhng ngh tham bao hm mi th dnh kt vi dc
vng, t s tham mun lin tc c c li ch vt cht,
tham mun c c danh phn quyn th, cho n nhng
nhu cu t nh l tr thnh ngi c ngi ta knh
trng...nh mt bc hin nhn c trng, mt ng trng
phu, hay mt ngi ng knh...Nhng ngh sn bao gm
t s gin ly, ln mt, tc gin, ganh ght, th ght, hn
th cho n mc in tit d man: mc c th dn
n git chc. Si m bao gm c s ngu dt, cho n m
lm, o tng, kin chp, chp ng... Lng rng lng b
th i tr tnh tham lam, ch k. Lng t bi dp b s sn
hn, th ght. Bn lun lun c th tm c mt liu
thuc gii c cho bt k ngh bt thin no m nh tm
bn. Bn cn phi suy ngh v n mt lc nh dng ra
n, ri dng ci i nghch n i tr n.

215

Cch thc 5 Lun nh ly mc ch ca mnh

Nhng ngh thng khi ln trong tm vo bt c lc
no v mt cch ngu nhin, bt ng. Cc t, ng, cu
ni...bt ra t trong v thc v l do no m ta khng h
bit c. i tng xut hin. Nhng hnh nh hin mt,
chp tt. y l mt s tri nghim khng yn tr. Tm ta
nh l c bay phn pht trong gi mnh. N v ti v lui
nh sng bin ni ghnh . Vo nhng lc nh vy, bn
ch cn nh li l do ti sao mnh ngi y. Bn c th ni
vi chnh mnh: "Ta khng phi ngi y ph thi gian
v nhng ngh chp nh ny. Ta ngi y ch tm vo
hi th, hi th l hin tng chung v ph qut ca tt c
chng sinh". Nhiu lc, tm ca bn s lng du xung
ngay c trc khi bn nim xong cu nhc nh ny. Nhng
i khi bn phi c li nhiu ln cu nhc nh ny th sau
bn mi ch tm li c hi th.
Cc th thut c ch trong chng ny c th c
dng mt cch ring l hoc dng kt hp vi nhau, x
l nhng trng hp tm b xao lng, b mt chnh nh v
mt chnh nim trong khi ngi thin. Nu vn dng ng
n, nhng k thut ny s thnh phng cch rt cng
hiu i tr vi ci tm nh con kh chy nhy lng
xng ca chng ta.

216

217

Chng 12
i Tr S Xao Lng (II)

By gi, bn ang ngi thin mt cch m p. Thn

hon ton bt ng, v tm th hon ton tnh ti. Bn nh
nhng lt nh theo dng hi th, vo, ra, vo, ra...tnh
lng, tp trung. Mi s ang hon ho; v ri bt ng mt
g ny sinh trong tm: Sao ta thy thm c mt cy
kem ngon by gi. y r rng l mt s xao lng.
khng phi vic mnh ang tp thin. Bn nhn bit l
xao lng v ko mnh v li hi th, tr li dng hi th
nhp nhng, vo, ra, vo...V na: Mnh tr ha n
tin in cha vy c?. Li mt xao lng khc. Bn nhn
bit n, v li ko mnh ch tm tr li hi th. Vo, ra,
vo, ra, vo... Na: B phim khoa hc vin tng mi ra
sp ht tun cng chiu. C l mnh i coi ti th Ba. h
khng, khng phi th ba, v th T mnh c nhiu vic
phi lm. Vy th Nm tt hn.... Mt s xao lng na.
Bn li ko mnh ra khi xao lng v quay li ch tm
vo hi th. Hon ton bn lm c, tr khi i khi bn
cha kp lm, th li c s xao lng khc hay ting thm th
no trong u: i, ci lng au n ang git ti. V
c nh th, ht xao lng ny, n xao lng khc, dng
nh bt tn...
Tht l phin phc phi khng?. Nhng chnh iu ny
l tt c ti chng ta ang ni n. (Khng c nhng
kh khn ny th u cn sch thin, u cn c tp thin

218

v u c thin). Nhng s xao lng ny chnh l trung

tm ti ca mn thin hc!. Cha kha l phi hc cch
x l chng. Hc cch nhn bit chng m khng dnh
chp vo chng. l l do chng ta ngi y. S lng
xng ca tm l mt iu kh chu, chc chn l vy.
Nhng chnh l ch hot ng thng thng ca
tm chng ta. ng ngh n n nh l k th. N ch l
mt hin thc n gin. V nu bn mun thay i th g
th trc mt bn phi xem xt thy c ng li v
cch thc vn hnh ca n.
Khi bn ngi xung tp trung vo hi th, bn lp tc
gp phi ngay mt ci tm v cng bn rn, chy nhy.
(Lc mi vo tp thin, bn s kinh ngc khi bit c tm
ca mnh lng xng n mc no!). N nh nga tr
chng. N ti lui ngang dc v nhy chm ln xung. N
ui bt ui n xoay vng nh con d. N ni chuyn
khng ngng. N ngh th lung tung. N tng tng
v m tng. ng nn tht vng v iu . N l l t
nhin. Mi khi tm lang thang ra khi i tng thin, ta
ch cn quan st s xao lng mt cch chnh nim.
Trong thin qun, khi chng ta ni v s xao lng l
chng ta ni v bt c s bn rn no li ko s ch tm
ca chng ta khi hi th. iu ny mang li mt vai tr
mi v chnh yu cho vic thin ca bn: Bt c khi no c
trng thi tm no khi sinh mnh li ko s ch tm
ca bn khi i tng thin [nh i tng Hi Th], th
bn c chuyn s ch tm v s xao lng trong mt
chc lt. Dng s xao lng lm i tng thin tm

219

thi. Nh ch tm thi. iu rt quan trng. Chng

ti khng khuyn bn i lun i tng thin, nh kiu
i nga gia dng. Chng ti khng khuyn bn thay i
i tng thin sau mi ba giy. Hi th vn lun lun l
i tng thin chnh bn tp ch tm. Chuyn s ch
tm qua s xao lng ch mt lc nhn bit nhng tnh
cht c im ca n. N l g?. N mnh nh th no?.
V n ko di bao lu?. Ngay khi bn va tr li xong
nhng cu hi [mt cch khng bng li] l bn xem
xt n xong, v bn c th mang s ch tm tr li hi th.
y cng xin nhc li thut ng thc hnh khng bng
li. Nhng cu hi khng phi dng khi gi thm
nhng i p hay i thoi trong tm tr. Nhng th hi
p c th ko bn i sai hng, cng hng n s t
duy suy ngh theo thi thng. Bn ang tp luyn mnh
trnh xa khi s suy ngh, quay li vi s tri nghim
trc quan v hi th mt cch khng bng li v khng
quan nim. (Tin tnh hi th t thn n l mt hin tng
t nhin, n din ra m khng cn c suy ngh, t duy hay
quan nim g. Tt c mi th thc ng u th). Nhng
cch hi ny c ch ra gip bn tm thi thot
khi s xao lng v cho bn nhn thy bn trong bn cht
t nhin ca n [s xao lng], ch khng phi lm bn
dnh chp vo chng [nhng cu hi]. Chng s gip bn
nhp tm vo (i) nhn din ci g ang lm bn xao lng,
v (ii) cng lc gip bn bung b n lun Tt c trong
mt bc. (Hai trong mt).
Kh khn y l: Khi mt xao lng, hay bt k trng
thi tm no, khi sinh trong tm th n khi sinh trc

220

trong phn v thc [tim thc]. Mt lc sau n mi

chuyn ln ln phn thc ca tm ta. Ngay ci giy
chuyn tip l rt quan trng, bi v l thi khc
s nm gi [chp th]21 xy ra. S nm gi xy ra gn nh
tc khc, v n xy ra trc trong phn v thc. V vy,
ngay trc khi s nm gi khi sinh ln n mc c
nhn bit bng thc, chng ta bt u b dnh mc vo
n. iu cng l t nhin khi chng ta tip tc ci tin
trnh , cng lc cng dnh mc vo s xao lng khi ta
tip tc nhn thy n. Lc ny, chng ta hon ton suy ngh
v ngh (xao lng) , ch khng nhn n bng s ch
tm thun ty. Trnh t ny xy ra rt nhanh, nh mt ci
chp. y chnh l ch to kh khn cho chng ta. Ngay
trc khi chng ta thc c mt s xao lng, th, theo
mt ngha no , chng ta dnh mc vo n ri.
Ba cu hi trn ca chng taN l g?. N mnh nh
th no?. V n ko di bao lu?l mt gii php khn
kho tr liu chng bnh xao lng ny. tr li nhng
cu hi ny, bn phi xc nh c tnh cht ca s xao
lng. lm c vic , chng ta phi tch ly mnh khi
n, ng li li mt bc, khng ng vo n v quan st
n mt cch khch quan. Chng ta phi ngng suy ngh ci
ngh , hay phi ngng cm nhn ci cm gic m
nhn n nh l mt i tng chng ta d xt. Chnh ci
tin trnh ny l mt bi tp thc hnh chnh nim, l s
tnh gic mt cch v t, khng can thip, khng dnh lu
Nh ging gii phn trc, khi tm gp th g to cm th d chu
(sng), khng d chu (kh), hay trung tnh (v k), n c xu hng theo
th t l nm gi, chi b, hay lm ng.
21

221

vo i tng. im ta ca s xao lng b ph v, v s

chnh nim s mt v kim sot tr li. Ngay lc ny,
chnh nim chuyn hng nh nhng tr li tiu im
chnh l hi th.
Khi ln u thc tp k thut ny, c l bn phi thc
hin bng li. Bn phi hi cc cu hi bng li v tr li
cc cu hi bng li. Tuy nhin, rt nhanh sau bn s
quen v khng cn phi dng bng li hi v tr li. Khi
to c thi quen ca tm, bn ch n gin nhn bit
s xao lng, n gin nhn bit tnh cht ca s xao lng,
v n gin quay tr li vi hi th. Ton b cc bc ny
l mt tin trnh khng quan nim, v n din ra rt rt
nhanh. (Khng quan nim y c ngha l ta xem xt
i tng m khng h a vo bt k mt quan nim,
khi nim hay kin chp ch quan no ca mnh. Khng
dn nhn hay t tn tin trnh l g c. Ch lng l quan
st n mt cch khch quan). S xao lng c th l bt c
th g: mt m thanh, mt cm nhn, mt xc cm, mt
tng tng, hay bt c th g lm bn xao lng khi s
tp trung. D n l g, ng c nn n. ng c p y
n ra khi tm tr. Khng cn phi lm nh vy. Ch cn
quan st n mt cch chnh nim bng s ch tm hon
ton. Xem xt s xao lng mt cch khng-li, v t thn
n s bin mt. Lc bn c ngay s ch tm quay tr li
hi th mt cch d dng. V khng nn t trch hay bc
bi vi mnh khi b xao lng. Nhng xao lng lun xy ra
l l t nhin. Chng c n v i.

222

D cho chng ta c c nhng li khuyn dy t

nhng bc thy t, chng ta vn khng khi thng t
trch mnh khi b xao lng. iu cng l l t nhin.
Ch cn quan st vic t trch l mt s xao lng khc,
quan st mt cch khch quan v chnh nim cho n khi
s t trch bin mt, v ri chng ta s quay tr li hi
th.
Quan st trnh t cc s kin: Th. Th. ngh xao
lng khi sinh. S bc dc (t trch) pht sinh v b ngh
xao lng . Ta t trch mnh v b xao lng. V ta nhn
bit (v quan st) s t trch . Ri ta quay tr li hi th.
Th. Th. ch thc l mt vng hi th tri chy nhp
nhng, t nhin, nu bn thc hin mt cch ng n. D
nhin, cha kha y l s kin tr. Nu bn hc c
cch quan st nhng xao lng ny mt cch khch quan,
khng can thip, khng xa g n chng, th tt c u rt
d dng. Bn ch cn lt qua nhng xao lng , v s
ch tm ca bn s quay tr li hi th mt cch rt d
dng. D nhin, mt s xao lng no c th khi sinh tr
li sau ngay sau chc lt. Nu vy, c quan st n mt cch
chnh nim. Nu bn ang gp phi loi ngh hnh
thnh t lu, th s xao lng s ti hin hoi, v bn s
mt nhiu thi gian hn lm n mt i lun. i khi
phi mt nhiu nm. (V d nh nhng ngh c hu v
tham lam, tranh u, tnh dc hay mc cm ti li...thng
xut hin, lm xao lng tm bn rt nhiu ln trong mt
thi gian rt rt lu trc khi bn c th dn sch c
chng ra khi tm tr. Nhng thin s bc chn tu lm
c vic ln ny). ng tht vng. ng chin u vi

223

nhng ngh lm xao lng . ng cng thng hay c p.

iu ch lm ung ph cng sc v thi gian m thi.
Mi nng lng bn dng khng c li ngh gy xao
lng s bm vo t hp ngh v lm cho s xao lng
cng mnh bo hn m thi. V vy ng bao gi c p
o tng kh nhng ngh xao lng ra khi tm tr bn.
Khng bao gi ta lm c, l mt cuc chin khng
bao gi ta thng c!. Ch cn quan st s xao lng mt
cch chnh nim, v cui cng n s t bin mt. iu ny
nghe c v l thng, nhng ng thc l khi ta cng ch
tm mt cch hon ton [thun ch tm] th nhng s xao
lng cng yu i. Quan st chng lu, v lin tc,
bng s ch tm thun khit, th chng s phai nht v bin
mt mi mi. Cn nu ta chin u hay khng c vi
chng, chng s cng mnh hn. ng ngoi quan st
chng mt cch c lp, chng s phai bin dn dn.
Chnh nim c mt chc nng gii gii v loi b
nhng xao lng, ging nh cch mt chuyn gia v n
dc tho g ngi n mt tri bom. Nhng xao lng yu
th c tho g bng mt ci nhn. Chiu nh sng tnh
gic vo chng th chng bc hi bin mt, khng bao gi
tr li. Cn nhng ngh thuc thi tm [tp kh] c hu
lu ngy th i hi chng ta cn phi c s chnh nim
thng trc v lp i lp li cho n khi no nh sch c
gc r ca chng m thi. Thc ra nhng xao lng ch l
nhng con cp giy. Bn thn chng chng c nng lc g.
Chng cn c cho n thng xuyn, hoc nu khng
chng s cht. Vy chng ta ng cho chng n. Nu

224

chng ta t chi khng cho chng n bng nhng tham,

sn, v s hi ca chng ta, th chng s tn hoi nhanh.
Chnh nim l phn quan trng nht ca thin.
l ci chnh yu m chng ta cn phi tu tp v tu dng.
( l cng vic chnh ca chng ta). V vy, thc s
khng c g cn thit phi khng c vi nhng xao lng.
iu quan trng nht l chnh nim v ci ang xy ra,
ch khng phi kim sot hay can thip vo ci ang xy
ra. Nn nh li, s tp trung [chnh nh] ch l mt cng
c. N l ci th cp, s ch tm thun khit hon ton
[thun ch tm] mi l ci chnh yu. T cch nhn ca
chnh nim, khng c ci g l s xao lng c. Bt c th
g khi sinh ln trong tm th n n gin c xem l mt
c hi mi tu tp s chnh nim. Ch cn nh, hi th
l mt tiu im do ta ty chn lm i tng ch tm
chnh. Nhng s xao lng c dng nh nhng i tng
ch tm th hai. Chng cng ch thc l mt phn ca
thc ti, cng ging nh hi th vy. Tht ra, i tng
chnh nim ca chng ta l g th iu khng quan
trng. Bn c th chnh nim v hi th, hoc bn c th
chnh nim v s xao lng. Ta c th chnh nim v ci
tm ang tnh ti v ci s chnh nh ang mnh m; hoc
ta c th chnh nim v ci s chnh nh ang yu km v
ci tm ca bn ang ri tt nh con ri. Tt c l chnh
nim. Ci chnh l chnh nim. C tip tc duy tr s
chnh nim, v s chnh nh s n nh theo.
Mc ch ca thin khng phi ch l tp trung tm vo
hi th mt cch khng gin on v mi mi. T bn thn

225

mc tiu mt vic v ch. Mc ch ca thin khng

phi t c s tnh lng v tnh ti ca nhng tng
thin nh cao siu. Mc d nhng tng thin nh [jhana]
l mt trng thi huyn vi y h lc ca tm, nhng bn
thn n khng dn ta n s gii thot hon ton. (S gii
thot l mc tiu ca con ng o Pht, v v vy cng
l mc ch ca thin). Mc ch ca thin l t c s
chnh nim thng trc v khng gin on. Chnh nim,
v ch c s chnh nim, mi to ra s gic ng v gii
thot.
Nhng s xao lng xut hin bng nhiu dng, ln nh,
mi v khc nhau. Trit hc Pht gio phn chng thnh
nhiu dng. Mt trong nhng dng l dng nhng
chng ngi [HV: trin ci]. Chng c gi l nhng
chng ngi bi v chng lm cn tr vic pht trin hai
thnh phn ct li ca thin, l chnh nim v chnh
nh. Nn cn thn hn vi thut ng ny. Ch chng
ngi mang mt ngha tiu cc, v ng vy, l nhng
trng thi tm xu m chng ta mun xa s tn gc.
Tuy nhin, iu khng c ngha l chng ta phi trn p,
trnh b, hay cay c kt ti chng.
Hy ly tham lam lm v d. Chng ta tu tp v khng
mun ko di bt k trng thi tham lam khi sinh no, bi
v cn tham lam th chng ta cng thm b tri buc, b
phin no v kh. iu khng c ngha chng ta phi c
tng kh ngh tham ra khi tm tr ca ta mi khi n
xut hin. Chng ta ch n gin l khc t v khng ng
h s c mt ca n m thi. Ta c n n, v c n

226

i. Ta quan st n bng s ch tm thun ty v khng

nh gi hay nh kin g v n ang khi sinh. Ton b
hot ng ca tnh tham t u n cui ch cn c quan
st theo cch ny. Chng ta khng gip n, cng khng
cn tr n, cng khng can thip vo n mt cht no ht.
N c c mt bao lu ty n. V chng ta bit v n cng
nhiu cng tt khi n cn . Ta c quan st tham din ra
nh th no. Ta quan st n phin no ta nh th no, v
n lm kh no ngi khc nh th no. Ta nhn bit cch
n lm cho chng ta c mi mi thy thiu thn, thm kht,
mi mi bt toi nguyn. Mi mi tham kht m khng
c toi nguyn. T kinh nghim u tay ny, chng ta
xc minh rng tham mun l con ng bt thin cho cuc
sng ca chng ta. iu ny khng phi l l thuyt, m l
s chng ng tht s.
Tt c nhng chng ngi [Tham dc, sn hn, bun
ng, bt an, nghi ng] u c x l theo mt cch nh
nhau. By gi chng ta hy xem xt qua tng ci mt.
Tham Dc: Gi s rng bn tng b xao lng bi
vi kinh nghim rt d thng trong khi ngi thin. C th
l mt tng tng th v, hay mt ngh v s t ho. C
th l mt cm gic v lng t trng. C th l
ngh v yu thng, hay thm ch l mt cm nhn h lc
v thn xc do qu trnh thin mang li. Cho d n l g i
na, ci theo sau l trng thi ca lng tham mun
tham mun c c nhng ci mnh ngh tng, hay
tham mun ko di nhng kinh nghim d chu m mnh
ang c. Cho d bn cht ca n l g i na, bn nn x l

227

n theo cch thc sau y: Nhn bit ngh hay cm gic

ngay khi n khi sinh. Nhn bit c trng thi tham
mun theo n nh l mt i tng ring bit. Nhn bit
c chnh xc tm mc ca s tham mun . Ri sau
nhn bit n ko di bao lu v khi no n bin mt. Sau
khi bn lm xong cc bc nh vy, bn quay li ch tm
vo hi th.
Sn Gin hay c : Gi s bn tng b xao lng
bi vi kinh nghim tiu cc. c th l ci g m bn
s hay lo ngi t nhiu. C th l ti li, ni su mun
hay au kh. Cho d bn cht ca ngh hay cm gic
l g, bn lun cm thy mun chi t n hay trn p n
nh kiu trnh n n, khng c vi n, khng nhn n.
Cch x l y th v c bn cng tng t nh trn.
Hy nh gi tm mc ca s chi t hay khng c .
Nhn xem n ko di bao lu v n khi no n phai bin
mt. Sau th hng s ch tm v li hi th.
Bun Ng v n [Hn Trm]: Hn trm c
nhiu cp v cng khc nhau, t trng thi bun
ng nh cho n trng thi hon ton hn m. Chng ta
ang ni v trng thi ca tm ch khng phi ca c th.
S bun ng hay mt mi v th xc l ci hon ton khc
v, theo cch phn loi ca ngnh Pht hc, n c phn
vo nhm cm gic c th. Cn s bun ng [ n] ca
tm l rt ging cch ca s c cm ni trn, n cng l
mt cch tiu xo ca tm khi mun trnh n nhng th
khng a thch. n [hn trm] l mt kiu tt ngun
nhng b phn ca tm, s lm lu m s tnh gic v lm u

228

m nhng s nhy cm ca tm. l s ngu m nh khi

ang ng vy.
Tnh trng ny l vn c th kh x l, bi v s c
mt ca n l ngc hn vi chnh nim. Bun ng v
n [hn trm] l ngc li vi chnh nim tnh thc. Tuy
nhin, chnh s chnh nim cng l cch tr liu cho
chng ngi ny, v cch x l vn cng tng t nh
vy. Nhn bit trng thi bun ng ngay khi n khi sinh,
v nhn bit tm mc ca n. Nhn bit khi n khi sinh,
n ko di bao lu, v khi no n bin mt. Cn lu c
bit khi x l chng ngi bun ng ny, l phi nhn
bit n tht sm. V ty theo mc nng nh ca n, bn
phi p dng ngay liu lng nhiu t s tnh gic thun
khit. Tnh gic chuyn ch vo n ngay. Nu bn n
pht sinh, n s tng trng n mc vt qua sc chnh
nim ca bn. V khi s bun ng thng bn, th kt qu l
tm bn tr thnh ci tm chm m hay hn trm.
S Bt An hay Kch ng: Nhng trng thi bt an
v lo lng l s biu hin ca s kch ng v tinh thn.
Tm bn c bn chn phng dt, khng chu tr yn vo
ch no. Bn c th c ngh quanh ngh qun v nhng vn
ging ht nhau. Mt cm gic khng yn n ang l mt
phn ng tr trong tm. Tm khng chu an tr vo u c.
N nhy cc lin tc. Cch tr liu chng ngi ny cng
theo trnh t tng t nh trn. S bt an truyn mt s tn
hiu n tm thc. Ta c th gi l mt mi v hay mt
kt cu no . D bn c gi n l g, th ci cm gic bt
an v khng-yn-tr vn c mt nh l mt tnh

229

cht khng th nh ngha c. (N l mt ci g ta

khng xc nh r c). Hy c tm ra n. Khi bn xc
nh c n, bn cn nhn bit tm mc n hin din l
bao nhiu. Nhn bit khi n khi sinh. Quan st n ko di
bao lu, v nhn xem n khi n phai bin. Sau khi lm cc
bc , ko s ch tm tr li hi th.
Nghi Ng: S nghi ng th mang cm gic ring bit
trong phn thc ca tm. Kinh in Pali din t cm gic
ny mt cch rt hay. V nh cm gic mt ngi i lc
vo sa mc v gp mt ng t ng khng c bng ch
dn. Nn i ng no?. Chng c manh mi hay du hiu
no ch dn. Ngi y ch ng do d v hng no
cng khng chc. Mt trong nhng trng thi nghi ng xy
ra trong khi thin l s i thoi trong tm mnh, theo
kiu nh l: Mnh c ngi y nh vy lm g? Ngi
nh vy c c g khng? h! Chc chn l c. Vic
ny tt p cho mnh. Kinh sch ni vy m. Khng, lm
vy l in r. Ch lng ph thi gian v ch. Khng, mnh
khng t b u. Mnh ni l lm m, v ti vn ang
thin. Hay mnh qu cng u? Ti chng bit na. Ti
chng bit ra sao. ng mnh b dnh vo ci by ny.
N ch l mt trong nhng chng ngi m thi. N ch l
mt mn khi ha m c ngn che khng cho bn lm mt
vic quan trng nht trong i ngi, l: vic tnh gic
thc s nhn thy ng nhng g ang thc s din ra.
x l tm trng nghi ng, n gin l ch tm vo n
nh l mt i tng d xt. ng b dnh by vo n.
Li li v nhn n. Xem n mnh n mc no. Nhn
xem n xut hin v ko di trong bao lu. Ri nhn xem

230

n khi n bin mt. V ta ch tm tr li hi th l i

tng ch tm chnh ca mnh.
Trn y l cng thc chung bn x l mi s
xao lng khi n khi sinh trong khi ang ngi thin. Khi
ni v s xao lng, chng ta ni v bt k trng thi tm
no khi sinh lm cn tr tin trnh ch tm chnh nim
khi chng ta ngi thin. Mt s dng xao lng l rt tinh vi.
Cng c ch khi chng ta a ra mt s v d. Nhng trng
thi tm tiu cc v gy xao lng m chng ta d dng ch
ra l: s khng an ton, bt an, s hi, gin d, trm ut,
kch ng, v bc tc.
Dc vng v tham mun th kh ch ra hn, bi v
chng nm su hay np bng trong nhng bn cht c
ngi i cho l c hnh hay thnh thin. Bn c th nm
tri nim tham mun c hon thin bn thn. Bn c th
cm gic nim dc vng mun c c thm nhiu c
hnh. (i khi, dc vng mun hiu bit c nhiu gio
php hn bn tu v ngi khc th cng l mt th dc
vng tham mun [php dc]). Bn thm ch cng tham
mun ko di nhng trng thi h lc [tng thin nh
jhana] do vic thin nh to ra. Rt kh m bung b
nim h lc him hoi v ng qu . Nhng d c l cao
qu hay him c th cui cng n cng ch l tng thm
tham mun dc vng m thi. N l dc vng c tha
mn v ch l mt cch khn kho n trnh ci thc ti
ngay trong giy pht hin ti m thi.

231

(Nhiu ngi v nhiu phi thin thc hnh thin

mong cu t c nhng nim an tnh v h lc [tng
thin nh] trnh khi ci thc ti hin thc ca cuc
sng. Nhng ch l mt dc vng mu cu c thot
ly v hng lc, ch s thc hnh khng thc s dn
n gic ng hay s gii thot khi kh au (dukkha) vn
bt ngun dc vng. Theo con ng o Pht ng n
th thin nh cn phi c tu tp t n nhng mc
chnh nh cn thit, v chnh nh l cng c h tr
c lc cho s thc hnh chnh nim nhn thy bn cht
ch thc ca s sng, v lm pht sinh tr tu gic ng
v gii thot.)
Tinh vi v kh nhn dng nht l nhng trng thi tm
thc s l tch cc c len ln khi sinh khi chng ta ang
thin. (Tm tch cc l tt, nhng n vn l s xao lng i
vi thin). V d, l nhng trng thi nh: hnh phc,
bnh an, vui lng, mn nguyn, cm thng, nhn t, bi
mn, lng trc n dnh cho nhng chng sinh khc. Nhng
trng thi tm ny tht l p v cao thng, ngt ngo
v nhn i n ni bn kh m mun tch xa khi chng.
Nu ta c tch khi nhng tm trng , ta cm gic nh
mnh qu xu xa, ph phn vi vi ng loi ca mnh vy.
Khng cn thit phi cm gic nh vy. y chng ti
khng c gng dy cc bn phi t chi nhng trng thi
tm tt p v tr thnh nhng ngi my v tri, v
cm. Chng ti ch khuyn dy bn nn nhn xem chng
nh chng l. Chng ch l nhng trng thi ca tm.
Chng n v i. Chng khi sinh ri bin dit. Khi chng
ta cng thin lu ngy, th chng cng xut hin thng

232

xuyn hn. Vn l khng nn dnh mc vo chng.

Ch cn quan st tng trng thi khi n khi sinh. Xem n
l g, mc mnh nh ca n nh th no v n ko di
bao lu. Sau nhn xem n khi n s t bin mt. Tt c
n ch l mt mn din thong qua trong th gii tm ca
ta, n ging nh mt nh trong mt cun phim nh lt
qua khi chiu phim.
Cng nh khi tin trnh hi th din ra, nhng trng
thi tm cng din ra theo trnh t n i nh vy. Mi hi
th u c lc bt u (sinh), lc gia (chuyn ng, tng
trng) v lc kt thc (dit). Mi trng thi tm cng c
cc giai on sinh, trng v hoi dit. Bn phi c
gng nhn thy r tng giai on ny, mc d vic ny
khng phi d lm (v mi chng xy ra qu nhanh). Nh
chng ta bit trc y, mi ngh hay cm nhn u
pht sinh trc bn di vng v thc ca tm, v ch sau
ny n mi tri ln vng thc ca tm. Thng thng,
chng ta ch thc (bit) c nhng th sau khi chng
khi sinh ln vng thc ca tm v c mt t
lu. Tht vy, chng ta ch thc hay nhn bit c
nhng s xao lng khi chng gn nh mt gc, khng
cn tc ng n ta na v ang trn ng bin i. Ngay
ci thi khc , ta mi cht nhn ra rng ta ch ang
u u, ang m tng, ang tng tng, hay ang lm
g . V sao?. V r rng lc ta nhn bit s xao lng th
qu tr. (Ta khng "canh" c s xao lng ngay khi n
bt u pht sinh t di tng v thc). Hin tng ny
ging nh ta ch cn c bt con s t ang phng i bng
cch chp theo ci ui ca n. V l mt cch lm

233

khng khn kho v khng kh thi. Ging nh khi i din

vi con th d, chng ta phi tip cn ngay vi nhng
trng thi tm khi chng va manh nha pht sinh. Mt cch
kin nhn, chng ta s hc cch nhn ra chng ngay chng
t khi chng manh nha pht sinh ln t di nhng lp su
kn hn ca tm thc.
Bi v nhng trng thi tm khi sinh trc tin trong
phn v thc, cho nn nu mun nm bt s khi sinh ca
mt trng thi tm th ta phi m rng s ch tm xung
tn vng v thc. iu l kh lm, bi v ta thng
chng nhn thy ci g ang din ra di . Ch t th
chng ta khng th no nhn thy c n r rng trong
vng v thc ging nh kiu chng ta c th nhn bit r
rng c mt ngh trn vng thc. Khng th nhn
thy n r rng, nhng bn c th hc tp cch cm nhn
s chuyn ng ca n mt cch m m, chung chung,
nh vo s cm nhn thng qua tip xc. (Ging nh cch
mt ngi m tay xung vng nc bn, dng cm nhn
tip sc cm nhn ra con c ang chuyn ng, ch
khng ch n khi n tri ln b, mi nhn din c n l
con c g). iu ny cn phi c s luyn tp, v nng lc
chnh nh thm su. S nh su s lm chm li s khi
sinh ca nhng trng thi tm v cho bn thm thi gian
cm nhn mi trng thi khi sinh ln t vng v thc
sm/trc hn lc bn c th nhn thy chng trn phn
thc. S nh tm su gip bn m rng s tnh gic thy
bit xung tn vng ti ca v thc, ni m cc ngh v
cm gic [nhng s xao lng] bt u pht sinh. (y l
vai tr quan trng ca thin nh v kh nng chnh nh).

234

Khi chnh nh cng su, bn cng c kh nng nhn

thy nhng ngh v cm nhn khi sinh mt cch chm
chp, ging nh nhng bong bng ring bit, mi ci ring
bit v tch ri nhau. Chng nh nhng bong bng ni ln
mt cch chm chp t di v thc. Chng s li mt
lc t lu trong vng thc, v sau th tri i mt.
Ging nh bong bng nc ma vy, ni ln v tri chm
trn mt nc mt chc, ri v tan, bin mt. Ging nh
vy.
Vic p dng s tnh gic vo nhng trng thi tm
l mt s gii phu chnh xc. y chnh l nhng cm
gic v cm th ch thc. Chng ta thng d b i qu xa
hn cm gic. Tc l hay thm m nhiu hn, nhiu hn
ci cm gic ch thc nh-n-l. Tng t, chng ta cng
d b cm nhn khng ht ci cm gic ch thc, ch
cm nhn c mt phn t hn ca n. (Lc th qu hn,
lc t hn th khng chnh xc). Cch l tng l ta phi c
tri nghim mi trng thi tm mt cch y , trn
vn, ng thc nh-n-l, khng thm vo hay b st phn
no ca n.
Chng ta ly v d cm gic au nhc chn. Ci tht
s din ra ch thun ty l mt cm gic ang chy
qua. N thay i lin tc, khng bao gi l ging nhau
trong hai khong khc lin tc. (Theo kiu dng chy.
Nc ti mt ch khng bao gi l ging nhau trong hai
khong khc lin tc. S sng, hin tng v bt k cm
gic cng din ra nh kiu nh vy: n i, chy qua). Ci

235

au di chuyn t ch ny qua ch khc, v mc lun

tng gim ln xung. S au khng phi l mt ci g hay
mt s vt. N l mt s kin. V vy, khng nn dn
nhng khi nim vo n hay th g khng lin quan n
n. Ch cn c s tnh gic thun ty v khng b cn tr,
th ta c th tri nghim n mt cch n gin nh l mt
dng nng lng tri chy qua m thi; s cm gic vn
ch l nh vy, khng hn. Khng suy ngh, khng khng
c. N ch l mt nng lng.
Vo lc bt u tp thin, chng ta cn suy xt li
nhng gi nh mang tnh quan nim hay khi nim ha.
(Thng th chng ta lun khi nim ha mi s theo kin
thc v thi quen ca chng ta, ri mi m t hay suy xt
v n). Hu ht chng ta hc t sch v v cuc sng
c kh nng x l cc hin tng tm tr nhng khi
nim theo l l l-gc. (Tt c mi s, t mn hc, k
nng n ngn ng, nhn nh...trong i sng u dng
hng triu, hng t nhng khi nim. V nhng ngi hc
hnh nhiu, c trnh hc vn cao th ch l nhng ngi
gii nhn nh mi s vt thng qua bin khi nim . Tt
c mi din t v l l u bao gm ton nhng khi
nim m con ngi t ra). Ngay c s nghip ca chng
ta, nhng thnh t hng ngy ca chng ta, nhng quan h
hnh phc ca chng ta...th cng l kt qu ca nhng s
x l cc khi nim hp theo vi mun ca ta.
(iu ny nghe c v kh hiu. Nhng nn nh tt c
nhng g chng ta ngh, ni, suy lun, din t...trong i
sng hng ngy ch l da vo nhng khi nim m con

236

ngi v vn minh mi x s khc nhau t ra v gio

dc ln nhau. Bn thn nhng quan nim (hay ngn t) ca
mi x, mi dn tc, mi vng min...cng khc nhau.
Chng c khi nim v quan nim no c th l chn l
hay s tht tuyt i ht. Chng ta u v ang nhn v
x l thng tin mi s vt hin tng bng i mt trn tc
v nhng khi nim quy c do kin thc vn minh con
ngi t ra. Chng ta gi hnh phc v u kh cng
bng nhng khi nim v ngn t v quy c v tng
ca chng ta v hai vn m thi!).
Nhng khi thin chng ta tm cch tri nghim ci tm
trc-khi-nim, tc l ci tm thc cha b chi phi bi
nhng khi nim v quan nim...ca chng ta.
Quay tr li v d ci au chn. Tm ca chng ta
khi nim ha ci s din ra chn l mt s au n.
Bn thy rng mnh lun ngh ngay n n l mt au
n. l mt khi nim. N l mt ci nhn tn m
chng ta dn ln ci cm nhn . Bn thy mnh t dng
ln mt tm nh, mt bc nh v s au n, nhn xem n
nh mt dng hnh tng hn hoi. Thm na, bn c th
nhn ra mt biu ci chn vi ch au c t mu r
rt. Rt sng to v th v, nhng iu khng phi ci ta
tht s mun c. ch l nhng khi nim dn nhn ln
thc ti ca s sng. Chc hn bn cng s thy mnh ngh:
Ti ang b au chn. Ngay ch 'Ti' cng l mt khi
nim. ch l gn thm mt khi nim na vo ci cm
nhn thun ty ban u chn m thi. (Nu xt theo cch

237

nhn v ng ca Pht gio, th ti cng ch l mt khi

nim gi danh v tng tng).
Khi ta a khi nim 'Ti' vo tin trnh ny, bn to
thm mt khong cch mang tnh khi nim gia hin thc
v s tnh gic ca ta vo hin thc . Nhng ngh nh
'Ti', 'ca ti' hay 'th ca ti' l khng c ch ng trong
s tnh gic trc tip. Chng l nhng ph kin khng lin
quan, v ch l nhng k ngm ngm gi danh . Khi
bn a ci 'Ti' vo bc tranh, bn ghp mnh vi ci au
. iu ch cng thm nhn mnh vo ci au . Nu
bn ly ci 'Ti' ra ngoi, th ci au khng cn au n
na. n gin n ch l mt dng nng lng thun ty
ang dng ln. Thm ch l mt hin tng ngon mc
na!. Nu bn thy ci 'Ti' t n ngm ngm vo s tri
nghim ca bn v ci au hoc vo nhng cm nhn
khc...th bn ch cn quan st n mt cch chnh nim.
Ch cn ch tm hon ton vo hin tng ghp ci 'Ti'
ca mnh vo ci au, nh vy.
Nhng tng chung y l rt n gin. Chng ta
mun thc s thy tng cm gic, d l au n, sung
sng, hay chn chng. Chng ta mun tri nghim cm
gic mt cch trn vn theo ng vi hnh tng t
nhin v nguyn cht ca n, cha b lm sai gi v cha
b pha tp. Ch c mt cch lm c iu . S canh
gi ca ta cn phi chnh xc phi ng lc!. S ch
tm vo mi cm gic phi vo ng ngay lc n bt u
khi sinh. Nu ta bt n tr mt cht, th ta s trt mt
khc u ca n. Ta khng tri nghim c n mt cch

238

trn vn. Nu ta bt ngang vo mt cm gic tri qua

ch cn li k c, th bn thn cm gic cng l qu
kh. V nu ta c neo vo ci k c , th ta li b l mt
s khi sinh ca cm gic tip theo. l mt thao tc v
cng tinh t. Chng ta phi lt i trn hnh trnh ca
nhng khong khc hin ti [ti y ngay trong hin ti],
n nhn v bung th mi cm gic vo ng giy khc
hin ti ca n, khng chm hn, khng sm hn mt cht
no. l mt s tip xc rt nh. (Ch bng mt m tit
trong ch tnh-tinh). Mi lin h ca ta vi cm gic
khng nn thuc v qu kh hay tng lai, trc hay sau,
trong bt k my may no. N phi l ngay-khc-hin-ti.
Con ngi lun tm cch khi nim ha mi hin tng,
v pht trin mt kho tng my ch [nh my vi tnh] cha
ng nhng cch thc khn ngoan m thc hin lin tc
ci vic khi nim ha . Mi cm gic hay cm nhn n
gin cng kch hot ra mt ngh khi nim. Nu bn
khng sa, th tm lun lun ngh theo khi nim nh
vy. Ly v d v s nghe. Bn ang ngi thin v nghe ai
phng bn cnh lm rt mt ci da. m thanh vang
n tai. Ngay lp tc bn thy ra ngay bc hnh v ci
phng bn kia. Bn cng c th hnh dung lun ci ngi
ang ng lm rt ci da. Nu y l ch quen thuc, v
d nh mnh, th chc bn s c (hnh dung) c mt khc
phim ba-chiu quay li ai ang lm rt da, v ci da no
b ri. Ngay lp tc, ton b qu trnh ny t n th hin
ln trn phn thc ca tm mt cch nhanh chng. N
va mi nhy ra khi phn v thc, cn sng t v r rng
v mnh m, y li nhng th khc ra khi tm thc. Cn

239

ci cm nhn nguyn thy lc u v m thanh th sao,

l cm gic thun ty m?. Cm nhn b lc mt, b
cun i v qun lng u . Chng ta b lc mt thc
ti. Chng ta i lc vo mt th gii tng tng.
Cn y l mt v d khc: Khi bn ngi thin v mt
m thanh vang n tai bn. ch l mt ting m thanh
no khng phn bit c, nh mt ting lo xo no
; hay c th l bt k ting g. iu g s xy ra sau ?
Ta thng t hi: "Ci g vy? Ai lm vy? Ting n
t u? T bao xa? C nguy him khng?". V bn c tip
tc t hi nhiu ln, nhng khng c cu tr li no ngoi
s phng on tng tng ca bn.
Qu trnh nhn bit hay t duy bng khi nim [khi
nim ha] l rt lc li, tinh vi, ngm ngm. N len li vo
trong kinh nghim ca ta, v n d dng lm ch. Khi
bit vy, th bn nn i cch nhn v cch t duy. Chng
hn khi bn nghe mt m thanh no khi ngi thin, bn
ch cn thun ch tm vo ci s nghe m thi. Ch ch
tm vo s nghe ; v ch ch tm vo n m thi. iu
xy ra (nh m thanh, trong v d ny) th lun lun rt
n gin. n gin n ni chng ta thng hay b qua v
b st n hon ton. Sng m thanh truyn n tai bn theo
mt quy trnh no . Nhng sng c chuyn dch
thnh nhng xung in trong b no; v nhng xung in
ny truyn quy trnh m thanh ln phn thc. Ch c vy.
Khng hnh nh. Khng phim nh trong tm. Khng khi
nim. Khng c t vn hay i thoi trong u. ch l
ting n. Thc ti th n s, n gin mt cch d thng,

240

khng mu m, son phn. Khi no nghe thy mt m

thanh, hy c chnh nim vo s nghe . Mi th khc
ch l ting ni thm vo, ch l nhng ph kin khng
lin quan. B l chng i.
Cch lm [th thut] ny cng nn c p dng i
vi tng cm nhn, tng xc cm, tng tri nghim m bn
c th gp phi (v d nh nhng s xao lng). Hy nhn
k vo tri nghim ca mnh. o su qua nhng lp tp
kh c k lu ngy ca tm ta, nhn thy c ch thc
ci g nm . Bn s v cng ngc nhin khi thy ci
thc n gin, v k diu nh th no. Ci thc bao
gi cng n gin. (Cn khi nim hay nhn nh ca con
ngi ch l hnh nh ch quan v ci thc ti khch quan
ng-nh-n-l).
Cng c lc nhiu cm gic (gy xao lng) cng khi
sinh mt lc. i khi trong mt ngy khng p tri, bn
c th cng lc c ngh s st, mt ci co tht bao t, v
mt s au tht lng v mt s nga di tai bn tri. Tt
c u pht sinh cng mt lc. Trong trng hp ny thin
sinh nn x l th no?. Bn ng c ngi yn v b
tay. ng c quay ti quay lui trong ngh v khng bit
chn ci no x l trc. Chc chn s c mt trong
nhng cm gic no l mnh m nht. Bn ch cn m
tm ch th hin tng no ni bt nht v mnh m nht
trong s s kch thch mnh hn v i hi s ch tm
ch ca bn ngay. ( l l t nhin). Ri bn hy ch
tm v cm gic trc, cho n khi n t bin mt. Sau
th quay li ch tm vo hi th. Nu nhng cm gic

241

khc cn xen vo th c n xen vo. V tip tc ch tm

chnh nim n n khi n t bin mt. Ri sau li quay
li ch tm vo hi th.
Nhng th thut ny khng nn b lm dng qu xa
ngoi s cn thit. Trong mn thin, chng ta khng cn
phi i tm i tng thin m tp chnh nim. Ta c
sn i tng chnh yu ch tm chnh nim: l hi
th. Phi lun gi s chnh nim ca mnh vo hi th;
ch n khi no c th g pht sinh li ko v lm xao lng
s ch tm ca mnh, th ngay lc ta mi chuyn s ch
tm sang s xao lng (nh mt i tng ch tm tm
thi). Khi bn cm nhn th g khi sinh, ng khng c
hay chng i li n. Hy s ch tm ca mnh lt nh
sang s xao lng , v ch tm chnh nim vo n cho
n khi n t bin mt. Sau ta quay li ch tm vo hi
th. ng c tm kim nhng cm gic thn hay tm no
khc. Ch lp tc quay tr li hi th. Ci g (s xao lng
no) n th t n s n, khng cn tm kim n. (Khi n
xut hin, chng ta li p dng k thut tng t).
Cng c nhiu lc tm bn s b tri git rt xa, khng
phi ch l b xao lng thng thng. Thm ch sau mt hi
lu ngi thin, bn bng git mnh, v nhn ra mnh
ang tri xa v lc hng t lc no. Lc ny bn cng
ng tht vng. Ch cn nhn bit l mnh b tri git
mt hng trong mt khong thi gian bao lu. (Dng k
thut phng on thi gian nh ni trc y Chng
11). Nhn bit khong thi gian b xao lng , v sau
quay li ch tm vo hi th. Khng cn phi dng mt

242

phn ng tiu cc no c. Nh ni, mi ln nhn bit

c ta ang b xao lng hay lc hng th l mt hnh
ng tnh gic tch cc v ch ng. V t bn thn ci
hnh ng [nhn bit v tnh gic] cng chnh l s thc
tp s chnh nim thun ty.
Chnh nim pht trin nh vo vic thc tp chnh
nim. N cng ging nh tp c bp vy, bn phi tp
nhiu th c bp mi pht trin chc chn. Mi ln bn tp,
bn gip c bp n nang thm mt cht. Bn tr nn khe
khon hn mt cht. S tht l nu bn mi ngy cm thy
mnh tnh gic hn, th c ngha l nng lc chnh nim
ca bn c tin b hn. C ngha l bn thnh
cng, bn chng c hn t nhiu. Vy th bn s tip
tc thc tp s ch tm chnh nim vo hi th m khng
c g phi hi tic. Tuy nhin, c lc s hi tic c xy ra,
nhng n ch l mt phn x c iu kin, v n c th
xut hin nh l mt thi tm hay tp kh khc. Nu m
bn cm thy chn nn, tht vng, hay t trch on mnh,
bn ch cn c ngi quan st mi cm gic bng mt s
ch tm thun khit hon ton. Hy ch tm vo n v
nhn xem n phai bin. Xong ri, quay li ch tm vo hi
th.
Nhng nguyn tc m chng ta va tho lun u c
th v nn c p dng cho tt c nhng trng thi tm
xao lng khc. Bn c th cm thy y l kiu quy tc
cng nhc hay bt buc. Tht vy, y l mt cng vic
kh khn nht m bn tng m nhn. Ri bn s thy
mnh sn sng p dng quy tc ny vo mt s tri nghim

243

ca mnh. Nhng cng c nhng lc bn cng cm thy

khng thch s dng quy tc ny vo nhng trng hp
khc. (iu cng l l t nhin thng xy ra. V sao
vy?)
Thin ging ging nh mt th a-xt tm linh vy. N
t t n mn nhng g bn a vo tm. Nhn loi l
nhng sinh vt rt k cc. Chng ta thng thch nm th
mt s cht c hi v chng ta tip tc n ung n mt
cch l lm ngay c khi chng ta tha bit chng ang git
cht mnh. (V d nh thuc l, ru bia, ma ty, nhng i
tnh bt chnh...). Nhng tng [tm hnh] m chng ta
dnh mc u l c hi. Bn li thy mnh quyt tm o
bng tn gc r mt s tng c hi , nhng cng lc
bn cng ht sc nng chiu v khng khng bo h nhng
tng c hi khc. (Bn tu tp bng r mt s tm hnh
xu, nhng cng lc bn cng chp th v bo v nhng
tm hnh xu khc). l tnh cnh ca loi ngi chng
ta.
Thin Minh St khng phi l mt tr chi. S tnh
thc minh st khng phi ch l mt mn gii tr. N l con
ng tri ln v thot khi vng ly m chng ta ang
b mc ktci vng ly tham-sn truyn kip. Chng ta
c th p dng s ch tm tnh gic i tr nhng mt
xu xa nhim ca s sng chng ta. iu cng tng
i d lm. Mi khi bn thy c s s hi v phin no
bc hi tan bin trc sc nng v nh sng soi ri ca s
tnh gic, th bn s mun tip tc thc hin tin trnh ,
v tip tc tu dng s chnh nim. l nhng trng thi

244

tm xu v bt thin; v chng ta mun loi b chng bi

v chng lm bn tm ta, gy phin no cho ta. V chng ta
cng p dng chnh phng php ny i vi nhng ngh
[tm hnh] m chng ta lun nng chiu v bo h, v
d nh: lng yu thin nhin, tnh yu x s, tnh ph t
mu t, hay tnh yu thng chn tht...Nhng chng ta s
thy rt rt kh lm hn i vi nhng loi tm hnh mang
ngha tch cc ny. Rt rt kh m bng nh chng.
Nhng chng ta cn phi lm 22. Nhng rng buc tch
cc ny cng ko gi cht bn di vng ly khng thua
g nhng dnh mc tiu cc v xu xa kia. Bn c th
ngoi ln ht th khng kh nu bn thc hnh phng
thc Thin Minh St mt cch nhit thnh v chuyn ch.
Thin Minh St chnh l con ng dn n s gii thot,
Nit-bn. V theo nh li truyn th ca nhng bc tin
bi dy cng tu tp trn con ng dn n mc tiu
cao p , th vic thc hnh Thin Minh St s mang li
nhng kt qu to ln khng ng, hon ton xng ng vi
cng lao thc hnh ca chng ta.

y l: trn con ng tu tp hng n s gii thot, ngi tu hnh

hay tu thin phi bit bung b mi ngh [ hnh] dnh mc, d l
ngh xu c hay ngh thin lnh; nh cch ni khng ngh thin, khng
ngh c vy.
22

245

Chng 13
Chnh Nim (Sati)

Ting Pali l "Sati". Ting Anh dch l Mindfulness,

c ngha l s ch , s ch tm. Ting Vit cng dch l
s ch tm hay s chnh nim 23.
Sati hay chnh nim l mt hnh vi. Chnh xc n l
g?. Dng nh khng c cu tr li chnh xc, t nht l v
mt ngn t. Ngn t c ch ra theo nhng mc biu
tng ca tm thc, v chng m t nhng thc ti theo
cch x l ca t duy biu tng. Chnh nim th c trc
biu tng.
Chnh nim khng b dnh vo l l hay l-gc. Tuy
nhin, chnh nim c th c tri nghim ng hn l
d dng c tri nghim v n c th c miu t, mc
d bn bit ngn t miu t ch ging nh nhng ngn
tay ch mt trng, ch khng phi l mt trng. Ngn t l
phng tin ch dn, m t v hin thc, nhng bn
S ch tm y bao hm cc ngha ca s thc hnh Thin Minh
St. V chng ta lun bn lun v thc hnh s ch tm ng n: tc l
chnh nim (HV). V vy, t chnh nim cng c thng dng v
c dch l chnh nim. Chnh nim nu vit y trong ting Pali l
samm-sati: s ch tm ng n.
23

Chnh nim l yu t th nht trong by yu t tr o, gip gic ng. Cc

yu t kia l: s tm hiu gio php, nng lc tinh tn, tm hoan h, tm th
thi, s chnh nh, tm bung x. (Nim, trch php, tinh tn, h, khinh an,
nh, x).

246

thn chng khng phi hin thc. S tri nghim ch thc

vt qua ngn t v vt trn nhng biu tng. S chnh
nim c th c m t bng nhng thut ng hon ton
khc so vi cch din t trong quyn sch ny. Tuy nhin,
mi cch m t (ty theo mi ngi) c th vn l ng.
Chnh nim l mt tin trnh tinh t m bn ang s
dng ngay giy khc hin ti. Khi chng ta ni rng chnh
nim l vt qua v vt trn ngn t th khng c ngha
l n khng c tht m l ngc li. Chnh nim l mt
thc ti lm khi sinh ra ngn t V ngn t theo sau
ch l ci bng m xm xt ca thc ti m thi. V vy,
bn cn nh r rng nhng iu din t sau y ch tng
t nh nhng hnh bng ca thc ti ca chnh nim.
Khng bao gi chng ta (c th) nh ngha hay hiu c
chnh nim mt cch hon ho. N lun lun vt trn
ngoi l-gc ca ngn ng. Nhng bn c th tri nghim
n!. K thut thin c gi l Thin Tu Minh St
(vipassana) c chnh c Pht ch dy cch y hn
25 th k. l mt h thng nhng cch thc tu tp cc
hnh vi ca tm nhm mc ch tri nghim c [t
c] s Chnh Nim lin tc v khng gin on.
Ban u khi bn thc v ci g, th c mt s tnh gic
thun khit lt qua rt nhanh, ngay trc khi bn khi
nim ha n, trc khi bn nhn nh n (bng khi nim).
l giai on Chnh Nim. Thng thng, giai on ny
rt ngn ngi. Khong khc nh mt ci chp trong
giy ngay khi bn ch mt nhn vo s vt, ngay khi bn
ch tm mnh vo s vt, ngay trc khi bn i tng

247

n, kim duyt n v tch n ra khi thc ti. iu xy

ra ngay trc khi bn bt u ngh v n trc khi tm
bn ni rng: "h, l con ch". Ci giy khc tp-trungnh-nhng tri qua ca s tnh gic thun khit chnh l
s Chnh Nim. Ngay lc ci st-na-tm ngn ngi chp
qua, bn tri nghim mt s vt nh mt th khng-l-svt vy. Bn tri nghim mt giy khc tri qua nh nhng
ca s tri nghim thun khit gn cht vi phn cn li
ca thc ti, khng tch ri khi thc ti. Chnh Nim
ging ging nh ci nhn bao qut, ngc li vi ci nhn
tp trung vo mt tiu im hay mc tiu nh nhng s
nhn thng thng. Mc d nh vy, ci giy khc ca s
tnh gic nh nhng v bao qut hm cha mt s
bit rt su sc m n s mt i ngay khi bn nhm tm
vo i tng v bin [i tng ha] i tng thnh
mt s vt. Trong tin trnh nhn thc bnh thng, bc
Chnh Nim xy ra rt nhanh, khng th no nhn thy
c. Thi quen lu ngy ca chng ta ch lng ph s ch
tm vo nhng bc cn li, l: tp trung vo s nhn
thc, nhn bit s nhn thc [tng], v hn ht l dnh
mc lu di vo ci qu trnh ngh dng biu tng
ngh v ci s vt . V vy, ci giy khc nguyn s ban
u ca s Chnh Nim b tri qua mt mt cch nhanh
chng. Mc ch ca Thin Minh St l hun luyn cho
chng ta kh nng ko di nhng giy pht tnh gic v
chnh nim . (Gip chng ta pht trin nng lc tnh
gic v chnh nim lin tc, khng gin on).
Khi s Chnh Nim c ko di bng cch p dng
nhng k thut thin ng n, bn s thy c s tri

248

nghim ny l rt su sc v n c th thay i ton b

cch nhn ca bn v th gii. Nhng s tri nghim ny
cn phi c hc tp v thc hnh mt cch u n v
chuyn ch. Mi khi bn hc tp k thut thin ny, bn s
thy c s Chnh Nim c nhiu c tnh rt hay v th
v.

Nhng c Tnh Ca S Chnh Nim

(1) Chnh nim l t duy-phn chiu (nh tm gng
vy). N phn chiu trung thc ci g ang din ra ngay
giy khc hin ti, v phn chiu mt cch chnh xc cch
n ang din ra. Mt cch khc quan, khng thin kin.
(2) Chnh nim l s quan st khng phn xt. l
kh nng ca tm quan st hin tng m khng ph bnh.
Vi kh nng , chng ta nhn mi s vt m khng ph
phn hay xt x g c. Nhn mt cch khc quan. Ta khng
ngc nhin g c. Ta ch n gin ch vo nhng s vic
hin tng mt cch chnh xc nh n l, ng nh nhng
trng thi t nhin ca n. Ta khng quyt nh v khng
phn xt. Ta ch quan st. Bn nn lu rng khi chng ti
ni, "Ta khng quyt nh v khng phn xt", th c ngha
l cc thin sinh cn quan st nhng tri nghim ging y
nh cch nhng nh khoa hc quan st mt i tng di
knh hin vi m khng h c mt nhn bit trc, hay khi
nim trc, hay s phng on no trc. Ch nhn thy n
ch thc nh-n-l. Thin sinh cng nhn bit l tht ca

249

v thng, kh v v ng trong mi s sng theo cch

nhn ging nh vy.
V mt tm l hc, chng ta khng th no quan st
(c) mt cch khch quan s vic ang din ra trong tm
nu chng ta khng ng thi chp nhn nhng trng thi
tm ng khi sinh. iu ny c bit ng i vi nhng
trng thi tm khng d chu v tiu cc. V d, quan
st s s st ca chng ta th chng ta phi chp nhn s
tht l chng ta ang s st. Chng ta khng th no xem
xt s phin no ca mnh nu khng chp nhn l mnh
ang b phin no, nn. L ny cng ng i vi
nhng trng thi kch ng v bt an, tht vng v bc tc,
v tt c nhng trng thi xc cm kh chu [kh th] ca
tm. Chng ta khng th no quan st mt s vt mt cch
trn vn nu chng ta bn rn xem xt hay ch lo xem n
c mt hay khng. D bn c c s tri nghim th no
i na, th s Chnh Nim cng n gin chp nhn n. S
tri nghim d l th no th n cng ch l mt s vic
khc trong chui nhng s vic din ra trong s sng, ch
l mt s vic khc chng ta tnh gic v chnh nim.
Khng vinh, khng nhc, khng c vn c nhn no
y. Khng t ho, khng xu h--ci g , th l .
(C sao thy vy).
(3) Chnh nim l s quan st v t. N khng thin v
v pha no. N khng dnh mc vo ci c nhn thc
[tng]. N t nhn thc. Chnh nim khng ng theo
nhng trng thi tm tt, sng. N cng khng c trnh
n nhng trng thi tm xu, kh. Khng chp th ci d

250

chu, cng khng trn trnh ci kh chu. Chnh nim nhn

tt c cc trng thi tm mt cch bnh ng nh nhau, i
vi mi ngh [hnh] u bnh ng, i vi mi cm gic
[th] u bnh ng. Khng th no c nhn mnh.
Khng th no b b qua. Chnh nim khng chi tr chn
la, u i, thin v.
(3) Chnh nim l s tnh gic khng khi nim. Mt
cch dch khc ca t "Sati" l s "ch tm thun khit"
hay s "ch tm hon ton"24, s "thun ch tm, khng
pha tp... N khng phi l s ngh. N khng lin quan
n ngh hay nhng khi nim. N cng khng dnh lu
g n nhng tng hay kin hay k c. N ch l s
nhn. Chnh nim ghi nhn nhng tri nghim, nhng n
khng i i so snh chng. Chnh nim khng t tn
dn nhn hay phn loi chng. Chnh nim ch quan st
mi s nh n mi ang xy ra ln u tin. Chnh nim
khng phi l s phn tch da vo phn nh hay bng b
nh c. M n l s tri nghim trc tip v tc th v
bt k ci g ang din ra, m khng qua trung gian ngh.
Chnh nim c mt trc ngh trong tin trnh nhn thc.
(4) Chnh nim l s tnh gic ngay trong giy khc
hin ti. N xy ra ngay ti y v ngay by gi. N l s
quan st vo ci ang din ra ngay by gi, ngay trong
giy pht hin ti. Chnh nim c mt mi mi trong giy
pht hin ti, n lun lun v lun lun hin din ngay trn
u ngn sng ca thi gian ang-i-qua. (Ch mt st-na
trc n l qu kh, mt st-na sau n th vn l tng lai).
24

Ting Anh dch l bare attention.

251

Nu bn ang nh v mt c gio dy tiu hc ca mnh,

th l k c, l s nh. Nhng khi bn tnh gic (bit)
rng mnh ang nh v c gio dy tiu hc, th l
chnh nim. (S nh ca mnh ang xy ra trong giy pht
hin ti, v mnh ang chnh nim v ci s nh ang
din ra, ch khng phi ang nim nh v c gio trong
qu kh). Cn nu sau bn hnh thnh khi nim v tin
trnh tm v ni vi mnh rng, "h, ti ang nh", th
l s ngh.
(5) Chnh nim l s tnh gic v ng. (Khng c ci
ti l tc nhn hay tha nhn trong n). N xy ra khng
lin quan g n ci ti hay ci ng no c. Vi s
Chnh Nim, ta nhn mi hin tng m khng dnh dp g
vi ci 'ti', ci 'ca ti' hay 'ci ca ti'. Ly v d trc
y v s au chn tri. Tm thc bnh thng c l ni:
"Ti b au". Dng Chnh nim th ta c th thy rng cm
nhn ch n gin l mt s cm nhn. Ta khng nn
gn thm ci khi nim 'Ti' vo n. Chnh nim ngn ta
khng thm vo hay bt i bt c th g khi s nhn thc.
Ta khng cao bt c iu g. Khng nhn mnh bt c
iu g. Ta ch quan st mt cch chnh xc ci g ang
khng xuyn tc, khng lm mo m, khng lm sai
khc.
(6) Chnh nim l s tnh thc khng mc tiu, khng
cu vng. Trong chnh nim, chng ta khng c mong cu
kt qu. Ta khng c gng thnh tu hay chng c mt
ci g c. Khi mt ngi c chnh nim, th ngi y tri
nghim thc ti ngay trong giy pht hin ti vi trng thi

252

trung thc ca n. Thc ti th no, tri nhim th .

Khng c g hon thnh hay c t c. (V s cu, v
s c). Ch c s quan st m thi.
(7) Chnh nim l s tnh gic [ thc, thy bit] v s
thay i. V n lun ang quan st nhng dng tri nghim
ang tri qua. N ang quan st mi hin tng ngay lc
chng ang bin i. Chnh nim nhn xem s sinh, s
pht trin, v tan bin va mi hin tng. N quan st s
sinh, trng, lo, hoi, dit ca mi s sng. N nhn
xem mi s vt hin tng tn hoi v cht i. Chnh nim
quan st mi s th trong tng khong khc, mt cch lin
tc. (M mi s th trn th gii th lun lun bin i lin
tc trong tng st-na thi gian. V vy, chnh nim lun
thy-bit r rt v tng s bin i ang xy ra trong tng
giy-khc-hin-ti). N quan st tt c mi hin tng
thn, tm, xc cmbt c iu g ang din ra trong tm
chng ta. Ta ch cn ngi li v nhn xem mn din ang
din ra. Chnh nim l s quan st bn cht cn bn ca
mi hin tng ang din qua. N quan st hin tng
ang khi sinh v ang bin mt. (N chng kin mi s
ang sinh v ang dit). Chnh nim l s nhn xem hin
tng lm cho ta cm gic nh th no v chng ta
phn ng li nh th no. l s quan st hin tng
tc ng n ngi khc nh th no. Trong s Chnh
Nim, ta l ngi quan st khch quan, khng thin kin;
cng vic duy nht ca ta l theo di mt cch lin tc
nhng g ang din ra trong th gii bn-trong ca mnh.
Xin my ch cui. Trong Chnh nim, ta ch quan st
th gii bn-trong chnh mnh. Ngi tu thin ang pht

253

trin s Chnh nim th khng quan tm n th gii bn

ngoi. Tht ra th gii bn ngoi cng ang c mt ,
nhng trong thin th lnh vc ca thin sinh l s tri
nghim v chnh mnh, v ngh ca chnh mnh, v cm
gic ca chnh mnh, v v s nhn thc ca chnh mnh.
(Quan st th, tng, hnh ca chnh tm mnh). Trong
thin tp, thin sinh l phng th nghim ca chnh mnh.
Th gii bn-trong c mt kho d liu thng tin cha ng
s phn nh ca th gii bn ngoi v nhiu hn na. Vic
xem xt nhn bit nhng cht liu ny s gip dn n s
t do gii thot hon ton.
(8) Chnh nim l s quan st mang tnh tham d.
Ngi tham d cng cng lc l ngi quan st. Nu mt
ngi ang quan st nhng xc cm hay nhng cm nhn
v thn ca mnh, th ngi cng ang cm th chng
cng mt lc. (Vic quan st v cm th din ra cng mt
lc v mt thi gian). Chnh nim khng phi l mt s
tnh gic thuc v tr thc. N ch n thun l s thy bit
thun ty. Ci n d so snh s chnh nim nh l mt t
duy-phn chiu (kiu tm gng) va c ni on (1)
trn th li khng ng y. Chnh nim l khch quan,
nhng n khng phi l lnh lng, v cm, v gic. N
chnh l s tri nghim y tnh thc v s sng, l s
tham gia mt cch thc tnh vo tin trnh tip din khng
ngng ca s sng.
(9) Chnh nim l mt khi nim cc k kh nh ngha
c bng ngn t. (V n l mt dng thy-v-bit, m
ci thy-bit th khng th din t bng li. Ch c cch l

254

phi t tri nghim, nh ging gii nhiu ln). S

chnh nim l kh nh ngha khng phi v n phc tp,
m bi v n tht qu n gin v trn tri!. Vn ny
cng thng thy trong mi lnh vc sng ca con ngi.
Nhng khi nim c bn nht th thng rt kh nh ngha
c. Hy th nhn vo t in v bn s thy ngay tnh
cnh ny. Nhng t di th thng c nhng nh ngha rt
ngn gn. Nhng nhng t ngn, nhng t c bn ging
nh 'i' hay 'chy', trong ting Vit25, th phi c nh
ngha bng c trang hay nhiu trang. Trong vt l hc,
nhng hm s kh hiu nht li l nhng hm s c vit
mt cch rt gin n v c bn nht. V d nh cng thc
v nng lng theo hc huyt Tng i ca nh bc hc
s mt th gii Einstein th rt n gin: E=mc. Nhng
nh ngha v ging gii v s tht ny th phi tn rt
nhiu giy mc, v bn thn ng phi ging gii v nh
ngha bng rt nhiu cch khc nhau th mt s ngi mi
hiu c26. Chnh Nim l mt chc nng tin-biu
tng: tc l n c mt trc hn biu tng. Bn c th
mt c ngy vi nhng biu tng ngn t, nhng bn vn
Tht vy, bn c th tra cu t nhiu ngun th s thy rng nhng t n
gin c bn nht th thng c rt nhiu nh ngha khc nhau. V d nh: i,
chy, y, ly...Cc ngn ng khc cng vy, v con ngi ch t ra ngn
ng quy c v th hin nhng khi nim v mi s vt hin tng. Trong
ting Anh, nhng t c bn c n hng trm ngha khc nhau, nh: be, the,
set, run, go, take, stand, break...
25

Thc ra trong quyn sch ny, v thin s tc gi dng v d cng thc

C hc Lng T. Tuy nhin, ngi dch thay bng cng thc ny. Bi v t
ngi bit n Lng T, nhng rt nhiu ngi trong chng ta t nhiu
hc, bit, hay nghe n thuyt Tng i ni ting ny. Trong mt quyn
sch bn gii v Bt Nh Tm Kinh, mt kinh quan trng bc nht ca
Pht gio i tha, Bc s Hng Ngc cng dng v d cng thc ny
din t nhng ngha rt hay.
26

255

khng th no din t c s chnh nim mt cch trn

vn. Tuy nhin, chng ta c th ni ra c n hot ng
nh th no.

Ba Hot ng Ca Chnh Nim

Chnh nim c ba chc nng hot ng cn bn. Chng
ta c th dng ba hot ng ny nh ngha chc nng
ca n:
1. Chnh nim nhc chng ta nh ci vic chng ta
ang lm.
2. Chnh nim nhn thy tt c mi s vt hin tng
ng nh chng ch thc l.
3. Chnh nim nhn thy bn cht su xa ca mi hin
tng.
By gi chng ta hy xem xt mt cch chi tit tng
chc nang hot ng ca n:
(1) Chnh nim nhc chng ta nh ci vic chng ta
ang lm
Trong thin, bn t s ch tm ca mnh vo mt i
tng. Khi tm ca bn xao lng khi i tng , th
chnh Chnh Nim s nhc cho bn bit l tm ca bn
ang xao lng v vic ca bn ang lm l g. Chnh Chnh
Nim ko tm bn v li vi i tng thin. Tt c vic
ny xy ra ngay lp tc v khng c s i thoi no bn
trong. Chnh nim khng c suy ngh. Vic thc tp thin

256

chuyn cn lin tc s to cho chc nng ny thnh nh

mt thi quen ca tm [nh thi tm, tp kh], chc nng
ny c th c s dng mt cch hu ch trong sut
qung i cn li ca thin sinh. Mt thin sinh nghim tc
lun t s ch tm thun khit vo tt c nhng g ang
xy mt cch min mt v lin tc trong sut thi gian, d
l ban ngy hay ban m, trong gi ngi thin hay lc
khng ngi thin. y l mt thi tm l tng v ng
qu m mt thin sinh mun to lp c th phi b nhiu
cng sc tp luyn trong nhiu nm hay thm ch vi chc
nm. Bi v thi quen b kt vo ngh ch quan ca
chng ta hnh thnh qua nhiu nm thng, v thi quen
ny vn cn eo bm mt cch dai dng v c hu nht.
Ch cn cch duy nht dp b c n l chng ta cng
phi dai dng kin tr trong vic tu tp pht trin s chnh
nim min mt v vng vng. Khi s Chnh Nim c mt,
th bn s nhn bit c khi no bn b dnh kt vo
nhng li mn ngh . Chnh ci s nhn bit s gip
bn rt lui khi tin trnh ngh v thot ra khi n. Ri
chnh nim s mang s ch tm ca bn v li ng vi
mc tiu chnh. Khi bn ang thin tp, th mc tiu
chnh chnh l i tng thin chnh yu ca bn [chng
hn: hi th]. Cn nu khi bn khng ang thin tp, tc
khng phi trong gi ngi thin chnh thc, th mc tiu
ch n thun l s ch tm thun khit, ch l s ghi nhn
bt c ci g khi sinh m khng can thip g ht, chng
hn nh: h, ci ny xut hin...v by gi ci ny xut
hin, v by gi ci ny...v ci ny.

257

Trong mt lc v cng mt lc, Chnh Nim va l s

ch tm thun ty v va l chc nng nhc nh chng ta
tr li s ch tm thun ty, ngay khi s ch tm ca ta b
xao lng. S ch tm thun ty cng chnh l s nhn bit.
N ti lp li n ch bng cch nhn bit rng n khng
cn c mt. Ngay khi bn ang nhn bit rng bn
khng cn nhn bit, th c ngha l ngay lc bn ang
nhn bit tr li, v ri bn quay li vi s ch tm thun
ty . (Ni cch khc: khi ta ch tm hon ton th ta lun
nhn bit, v ta c th nhn bit lun c khi no ta khng
cn ch tm. V ngay khi ta nhn bit rng ta khng cn
ch tm, th chnh lc ta ang ch tm tr li, hng s
ch tm v li i tng thin. Ton b qu trnh ny chnh
l tin trnh Chnh Nim).
Chnh nim to cm gic ring bit ca n trong phn
tm thc. N c hng v c trng ca nmt hng v
nh nhng, sng t, y sc sng. So vi n, ngh thc
bnh thng ca chng ta th nng n, tr tr v cu k.
Nhng ni nh vy th chng ta li dnh vo ci by ngn
t na ri!. Ch c t vy thi, nhng ch c s thc hnh
ca chnh bn mi cho bn thy c ch thc s khc
nhau ra sao. Lc th bn c th din t theo ngn t
ca chnh bn th s ng hn (v bn l ngi tri nghim
iu ), cn nhng ngn t dng din t nh trn ch l
bng tha v v ch. Hy nh rng, thc hnh l tt c. Ch
thc hnh mi thy bit c.
(2) Chnh nim nhn xem mi s vt v hin tng
ng thc nh-chng-l.

258

Chnh nim khng thm khng bt g vo s nhn thc.

N khng xuyn tc, khng lm mo m hay lm sai lch
mt my may no. N ch l s ch tm thun ty v ch
nhn xem bt c hin tng no khi sinh. Cn ngh
thc bnh thng ca chng ta th li gn dn nhiu th ln
s tri nghim ca chng ta, chn chng ta di mt ng
khi nim v tng, dm chng ta di dng lc xoy
y nhng toan tnh v bt an, s hi v vng tng. Khi
bn chnh nim, th tr ny khng din ra na. Bn khng
cn trong m cung hn lon na. Bn ch n gin nhn
bit mt cch chnh xc ci g ang khi sinh trong tm, ri
tip tc quan st ci tip theo: h, ci ny..., v ci ny...,
v by gi ci ny. iu tht s rt n gin v d
hiu phi khng.
(3) Chnh nim nhn thy c bn cht ch thc
ca tt c mi hin tng.
Chnh nim v ch c Chnh nim mi c th nhn bit
c ba bn cht chnh ca s sng. l ba l tht su
sc nht v s sng m c Pht nhn ra. Trong ting
Pali, nhng bn cht ny c gi l Anicca [v thng],
Dukkha [kh, bt toi nguyn], v Anatta [v ng, tc
khng c mt thc th c nh, c t tnh ring m chng
ta thng gi l ci ta, hay bn ng, hay mt ch th c
thc]. Nhng l tht ny c ging trong gio l Pht
khng phi nh l mt gio iu bt mi ngi phi tin
theo ngay. Nhng ngi theo o Pht nhn thc c
rng nhng l tht ny l tt yu ph qut. V ai cng c

259

th t chng c nu t mnh iu tra nghin cu mt

cch ng n. Chnh nim l phng php iu nghin
v nhng l thc . Chnh nim c mt sc mnh lm l
ra ci lp bn trong su xa nht ca thc ti cho mi
ngi c th nhn thy c. Vi mc tm sot ny ca
Chnh Nim, ngi tu c th nhn thy nhng l tht sau
y:
Tt c nhng g tn ti nh c cc iu kin [cc php
hu vi] u lun lun bin i (v thng).
Tt c mi th trn th gian ny, xt cho cng, u l
bt toi nguyn (kh).
Khng c mt g tn ti nh l mt thc th c nh,
thng hng, hay mt ch th bt bin (v ng). Mi s
ch l tin trnh. Chng hn, s sng no cng l mt
tin trnh sinh, trng, lo, dit.
Chnh nim lm vic ging nh mt knh hin vi in
t. l, n vn hnh mt cch tinh vi n mc c th
gip chng ta nhn thc trc tip nhng thc ti, m thng
thng chng ta ch c th hiu bit s s bng l thuyt
b ngoi bng tin trnh ngh thng thng. (V d khi
ni v phn t, bn ch c th hnh dung s s bng l
thuyt thng qua tin trnh t duy bnh thng. Nhng nu
bn nhn vo knh hin vi in t, bn s thy ngay, thy
r, thy trc tip nhng ht phn t ch thc l g v
chng hot ng nh th no). Chnh nim thc s thy
c bn tnh v thng ca mi s nhn thc. N cng
thy r bn cht lun bin i v tri bin qua, tc v
thng, ca mi hin tng c nhn thc. N cng thy

260

c tnh cht bt toi nguyn bn trong tt c nhng s

vt tn ti c iu kin (nhng php hu vi). N cng nhn
ra rng chng c ch li g chng ta phi c nm gi mi
th v thng, mi th sinh ri mt, nh mt trong nhng
mn din thong qua. ( ch l nhng th n ri i, nay
c mai khng, thong hin thong mt, tm b, gi tm,
ph du, nh bt nc, nh sng trong nng sng). Nhng
th khng phi mang li hnh phc v bnh an. Khng
phi. Nhng tnh cht v thng v bt toi nguyn sao
c th gi l hnh phc v bnh an c. V cui cng,
Chnh nim cng nhn thy tnh cht v ng trong mi
hin tng. N nhn ra cch m chng ta ty tin t
chn ra mt b nhng nhn thc, ct b phn cn li ca
ca dng tri nghim, v ri hnh thnh khi nim t tn
cho chng thnh nhng thc th ring bit, c nh l c t
tnh ring, trng tn, bt bin...Chnh nim thc s thy
c nhng iu ny. Chnh nim khng suy ngh g v
nhng iu , m ch nhn chng mt cch trc tip m
thi.
Khi c pht trin v tu dng mt cch y ,
Chnh nim thy c ba bn cht ny ca s sng mt
cch trc tip, ngay tc th, v khng c s can thip ca
nhng ngh thc bnh thng ca chng ta. Thc t,
ngay c ba thuc tnh ny ca s sng v bn cht chng
cng lin hp vi nhau nh l mt. (Mt cch hu c).
Chng khng thc s tn ti nh nhng quy lut ring l.
S d ta phn thnh ba thuc tnh nh vy l do chng ta c
gng phn tch, l do chng ta c gng hiu c ci tin
trnh cn bn v gin n c gi l Chnh Nim v din

261

t n li thnh nhng biu tng rc ri v khng thch

hp ca trnh nhn thc thc bnh thng. (Tc l
chng ta c din t ba bn cht mt cch ring l bng
nhng khi nim v ngh thng thng. Mc ch l
ngi hc c th hiu c nhng khi nim hay nh
ngha v mi ba bn cht . Li l khi nim). Chnh
nim l mt tin trnh, ch n khng din ra theo tng
bc mt. N l mt tin trnh trn vn nh mt n v (v
d nh mt c, mt ci, mt pht, mt chui): ta
nhn bit s thiu Chnh nim ca mnh; v bn thn s
nhn bit l mt kt qu ca Chnh nim; v Chnh
nim l s ch tm thun kit; v s ch tm thun khit l
s nhn bit mi hin tng ng thc nh-chng-l,
khng xuyn tc thm bt; V ng li ca mi hin
tng l Anicca, Dukkha, v Anatta [v thng, kh v v
ng]. Tt c nhng s nhn bit ny din ra trong phm vi
vi st-na tm. Tuy nhin, iu khng c ngha rng bn
s lp tc gic ng v gii thot (khi tt c nhng khuyt
im v trc ca kip ngi) hay s lp chng qu g
g ngay t khong khc Chnh nim u tin . Vic
hc tp cch gip mang ci cht liu Chnh nim ny
vo trong i sng thc ca bn l mt tin trnh khc.
V vic hc cch ko di v pht huy trng thi Chnh
nim lin tc li l mt tin trnh khc na. Nhng k thc
l nhng tin trnh y th v, v chng ng qu
chng ta n lc tinh tn.

Chnh Nim (Sati) & Thin Minh St (Vipassana)

262

Chnh nim l trng tm ca Thin Minh St v l cha

kha ca ton b tin trnh thin tp. Chnh nim va l
mc tiu v va l phng tin t n mc tiu .
Bn t n s Chnh nim bng cch lun lun chnh
nim hn. Mt thut ng Pali khc ca Chnh nim l
"Appamada", c ngha l khng b l, khng l ng,
khng c s mt tr. Mt ngi hng ch tm lin tc vo
ci ang ch thc xy ra trong tm mnh th s t c
trng thi tm v cng minh mn v thng tu.
T Chnh nim trong ting Pali l "Sati" cng bao hm
ngha l nh hay nim. Nh hay nim khng c
ngha l nh v nhng tng hay hnh nh trong qu kh,
m y c ngha l s hng nh, s hng bit mt
cch r rng, trc tip v khng ngn t v ci g l vy
v ci g khng phi l vy, v ci g l ng v ci g l
khng ng, v ci chng ta ang lm v chng ta s lm
g vi n. Chnh nim nhc nh thin sinh cn p dng s
ch tm vo i tng thch hp vo lc thch hp v s
n lc ng mc cn thit thc hin vic ch tm .
Khi s n lc hay nng lng c p dng ng mc,
thin sinh s an tr lin tc trong trng thi tnh lng v
tnh thc. Cho n khi no iu kin ny vn c duy tr,
th nhng trng thi tm bt thin c gi l nhng
chng ngi hay nhng kch ng tm linh khng th
no khi sinh c khng c tham, sn, i dc hay s
li bing.
Nhng chng ta l con ngi, v nhn v thp ton.
Chng ta u sai st t nhiu. Hu ht chng ta u lm li

263

v ti phm nhng sai st. Cho d n lc tinh tn rt

nhit thnh, mt thin sinh cng d dng trt mt s
Chnh nim, v ri, sau thin sinh thy mnh b mc kt
vo nhng khuyt im hn ch ng tic, nhng thng
tnh, ca con ngi. (Tc l vn b nhng chng ngi
hay kch ng c hu lm xao lng s ch tm). Vai tr
Chnh nim v ch c Chnh nim mi nhn bit s thay
i . V chnh s Chnh nim nhc nh thin sinh p
dng s n lc tinh tn ng mc ko mnh ra khi s
xao lng. S trt mt chnh nim [tht nim] xy ra v
ti din lin tc, nhng cng thc tp ng n th tn s
ti din s cng ngy cng t i. Mt khi Chnh nim
dn nhng chng ngi nhim qua mt bn, th nhng
trng thi tm lnh mnh s chim ch ca chng. Sn gin
nhng ch cho tnh yu thng, tham i dc i c thay
bng tm bung b. Li chnh s Chnh nim nhn bit
c nhng thay i ny v n nhc nh ngi hnh Thin
Minh St phi duy tr c s sc bn ca tm cn c
duy tr thm nhng trng thi tt p ng qu ny ca
tm. Chnh nim gip lm tng trng tr tu v lng bi
mn. Nu khng c Chnh nim, nhng phm hnh ny
khng th pht trin mt cch trn vn n mc thnh
thc.
Nm su trong tm thc ca chng ta c mt c ch
tm linh; n lun chp nhn nhng g tm nhn l tt p
v d chu, v chi t nhng g m tm nhn l xu x v
kh au. Chnh ci c ch ny lm khi sinh ln nhng
trng thi tm m chng ta luyn tp trnh b l
nhng th nh tham dc, ham mun, sn hn, c , v

264

ganh ght. Chng ta quyt tm trnh b nhng chng

ngi ny, khng phi ch v chng l bt thin xu c theo
ngha thng thng ca th gian, nhng bi v chng ln
lt, p o; bi v chng xm chim tm ta v thu ht ht
s ch tm ca ta; bi v c qun i qun li trong ci
vng ngh nh b cht chi; v bi v chng ngn che
khng cho chng ta nhn thy c thc ti sng ng.
Nhng chng ngi ny khng th no khi sinh khi
Chnh nim c mt. Chnh nim l s ch tm vo ci
thc ti ngay trong hin ti, v v vy Chnh nim tri
ngc li vi trng thi ngu m ca tm vn l biu hin
khi c nhng chng ngi. i vi nhng thin sinh, ch
khi no chng ta trt mt Chnh nim th ci c ch
nm su trong tm thc mi tri ln v ch ng l
c ch: nm gi, dnh chp v chi b. Ri s khng c s
ni ln v che m s tnh gic ca chng ta. Chng ta
khng cn nhn bit c s thay i ang xy ra: chng
ta ang qu bn rn vi mt ngh no , v d tr th
hay tham lam..., bt k ngh no. Nhng ngi khng tu
tp th s tip tc trong trng thi ny n khng bit bao
gi mi thi. Nhng nhng thin sinh c hc v hnh bi
bn th nhanh chng nhn bit c iu g ang xy ra.
chnh l Chnh nim nhn bit s thay i. Chnh l
Chnh nim nh li nhng tp luyn trc v n s
hng s ch tm ca ta tr li vi i tng mc tiu, v
do vy nhng tnh trng m mt ri lon trong tm cng
phai bin i. V cng chnh s Chnh nim sau c gng
duy tr s c mt ca chnh n trong lin tc thi gian, v
vy nhng s khng c cng khng khi sinh tr li c

265

na. V th, Chnh nim l mt liu thuc c bit gii

c nhng chng ngi ca tm trong tin trnh tu tp.
N va l thuc cha tr, va l thuc phng nga khng
cho chng ngi ti din.
S Chnh nim nu c pht trin mt cch trn vn
th n l mt trng thi hon ton khng-dnh-chp v
khng h c s dnh mc vi bt k th g trn i. Nu ta
duy tr c trng thi ny, chng ta khng cn c nhng
phng tin hay cng c no na gip chng ta thot
khi nhng chng ngi, v t n s t do gii thot
khi nhng hn ch v trc ca kip ngi. Chnh nim
l s tnh gic khng hi ht bn ngoi. N nhn thy
mi hin tng mt cch su sc, su bn di lp nhng
khi nim v quan nim ca tm thc. Cch quan st su
sc c bit ny mang li s chc chn trn vn, v s
vng mt hon ton cc ri lon v bin i trong tm
[chng ngi], nh ni trn. Chnh nim ngay t u
th hin chnh n l mt s ch tm min mt, khng gin
on, vng vng v khng lay chuyn.
S tnh gic thun khit v thanh tnh mang tnh cht
iu nghin v khm ph khng nhng gip ngn phng
nhng chng ngi, m n cn vch trn chnh ci c ch
ca chng v tiu dit chng. S Chnh Nim ha gii
nhng nhim v bt tnh trong tm. Kt qu l tm s
khng cn b nhim v khng d b kch ng, hon ton
khng cn b tc ng bi nhng thng trm ca cuc
sng.

266

267

Chng 14
Chnh Nim & Chnh nh

Thin Minh St gn nh l cch thc hnh gi cn bng

cho tm. Bn s tu tp hai c tnh ring bit ca tm
l s Chnh Nim v s Chnh nh. Cch l tng nht
l lm sao hai c tnh ny cng lm vic vi nhau nh
mt cp i cng phe. Ni cch khc, chng ko nhau song
hnh. V vy, iu quan trng nht l phi tu tp lm sao
chng pht trin mt cch song song v mt cch cn
bng. Nu lo tu dng c ci ny m b mt ci kia t
nhiu, th s cn bng ca tm s b mt i, v thin coi
nh cng tht bi.
Chnh nh v chnh nim l nhng chc nng khc
bit nhau. Mi ci c mt vai tr ring ca n trong vic
thin, v mi lin h ca chng l va r rt v li va tinh
t. Chnh nh l s tp trung vo mt im ca tm [s
hp nht ca tm, s hi t ca tm vo nht im, tm
nht im]. N l s p buc tm ch ch vo mt im
tnh ti no . Lu ch P BUC y. S tp trung
tm i th l mt loi hnh vi p buc. N c th pht
trin bng s p buc, bng sc mnh ch mnh m lin
tc. V khi ta c pht trin c nh, th n vn cn bng
dng mi v ca s c tm, s g p, k lut. Ngc li,
Chnh nim l mt chc nng tinh t dn n vic to ra
nhng kh nng nhy cm tinh khit. nh v nim l hai
cng s trong cng vic hnh thin. Chnh nim l mt

268

cng vic nhy cm. N nhn bit mi s vt hin tng.

Chnh nh cung cp sc mnh. N gi s ch tm ghim
dnh vo mt i tng. Chnh nim c mt trong mi lin
h ny l l tng nht. Chnh nim chn nhng i tng
ch tm, v nhn bit khi no s ch tm b xao lng, b
trt mt. Cn chnh nh th lm cng vic ch thc ca
mnh l kim gi s ch tm n nh trn/vo mt i
tng c chn bi chnh nim. Nu mt trong hai
chc nng b yu i, th thin cng b xao lng v bt
thnh.
S tp trung hay nh c th c nh ngha nh l
mt nng lc [cn] ca tm, n mc tiu chuyn ch vo
mt i tng duy nht mt cch lin tc, khng gin
on. Cn nhn mnh rng s chnh nh tht s l mt
s tp trung tm vo mt im [nht tm, hi chiu tm,
c nh tm] mt cch ng n v lnh mnh. (Chnh
nh l s nh tm ng n v lnh mnh. V vy c
thm t chnh). l trng thi khng c mt tham, sn,
si. Cn nh tm hay nht tm khng lnh mnh v khng
ng n [t nh] cng thng xy ra, v t nh th cng
c th luyn thnh c, tuy nhin loi t nh ny khng
gip dn n s gii thot theo mc tiu ca o Pht. i
vi thin nh, ngi ta c th nht tm t nh trong
trng thi c tham dc. Nhng vic chng i n u.
(Loi t nh khng gip cho s chnh nim ng n
v tinh khit c). V d, s mc tiu chuyn ch vo mt
th g m bn cm ght th vic chng gip c g cho
bn (ch pht huy ci tm sn hn m thi). Thc t, nhng
kiu trng thi nht-tm khng lnh mnh nh vy d c

269

t nh th loi t nh y cng mt nhanh, cng khng

bn vng c bit l khi n c dng vo mc ch hm
hi ngi khc. S chnh nh ch thc th khng c
nhng s nhim nh vy. l mt trng thi tm trong
tm c gom t li v nh c thm sc mnh v
cng . Chng ta c th ly v d ca mt thu knh. Khi
tt nhng tia sng cng chiu song song ln mt t giy,
th cng lm chng cng ch si mt giy m ln t hay
nhiu. Nhng cng nhng tia nng nu c hi t qua
mt ci knh lp v c chiu vo mt im trn t giy
th n c th t chy t giy d dng. nh l ci knh lp.
N (hi t nng lng v) to ra mt cng sc mnh
cn thit soi ri vo trong nhng tng su hn ca tm
thc. Chnh nim th la chn i tng thu knh
[chnh nh] soi ri vo , v n [chnh nim] nhn
xuyn qua thu knh27 thy r ci g ang din ra di
.
nh nn c coi l mt cng c. V cng nh bt k
cng c no, n c th c dng lm vic thin hay
vic bt thin28. Mt con dao c th c dng iu khc

Qua thu knh hi t nh knh lp, knh hin vi, chng ta nhn thy s vt
mt cch tp trung v r rng hn, chi tit c phng to hn; v nh vy
nhn thy tng tn v chnh xc hn. Cn lng knh hay thu knh phn k
th gn nh ngc li, khi nh sng hay hnh nh i qua n th s tr thnh
khc i, b thay i, b lm sai lch, b phn tn ra. Trong sch ny, thit b
knh lp, knh hin vi c v nh cng c chnh nh. Cn lng knh th
c v nh ngh thc y khi nim ca chng ta, qua s tht khng
cn ng nh n l.
27

Trong lch s, c nhiu ngi tp luyn s tp trung tinh thn [nh] to

ra cc nng lc hn ngi v mc ch bt chnh, hm hi ngi. Thc t,
thin nh thm su c th to ra nhng nng lc siu phm, chnh c Pht
28

270

nhng tng phm tuyt p, nhng cng c th c

dng st thng ngi khc. iu ty thuc vo
ngi s dng dao. nh cng vy. Nu bn bit dng n
mt cch ng n v lnh mnh, n s gip ch cho bn
tht nhiu, nht l trong vic thin tp v mc tiu gii
thot. Nhng, ci ng kh l n cng c th c dng
phc v cho ci ta [bn ng]. N c pht huy v mc
ch tranh ginh danh li. Ngi ta c th dng n
thng tr v iu khin ngi khc. Ngi ta c th dng
n cho mc tiu t li ch k. Vn l nu ch pht trin
nh m thi, th iu khng mang li trin vng g cho
bn. N s khng gip mang li ngun nh sng soi ri
vo tn gc vn cn gii quyt l lng ch k v
bn cht ca kh au. Chnh nh c th c dng o
su vo nhng trng thi tm l thm su. Nhng ngay c
khi ng dng c nh vy, nh cng khng hiu bit
c nhng ngun thc y v li ko ca t ng. Ch c
chnh nim mi lm c iu . Nu chnh nim khng
c mt nhn xuyn qua thu knh v nhn thy c
ci thc ti c phi by di , th tt c cng ch bng
khng, coi nh ta chng lm c g. Ch l cng cc. Ch
c chnh nim mi hiu bit. Ch c chnh nim mi mang
li tr tu. Cn nh c gii hn ca n. nh cng c
nhng gii hn khc.
Trng thi chnh nh thm su ch c th t c
trong mt s iu kin ring bit. (Nu ngc li th rt
kh tp trung hay nh tm). Nhng Pht t khp ni b
cng ch ra, nhng mc ch ca nhng loi thin ny khng lin quan g
n mc ch tu tp gii thot ca Thin Pht gio.

271

nhiu cng sc suy ngh xy dng nn nhng thin

ng v t vin. Mc ch chnh ca h l to ra mt mi
trng yn tnh, khng b xao lng, tr duyn cho vic
tu tp k nng thin nh ny. Khng ting n, khng gin
on. Quan trng l to ra mt mi trng khng b xo
trn v mc cm xc cho nhng ngi tu. V vic tu tp s
chnh nh thng b ngn tr bi mt s trng thi tm
m ta hay gi l nhng chng ngi. l tham dc,
sn hn, bun ng (hn trm), bt an, v nghi ng. (Nghi
ng l trng thi tinh thn d b lung lay hay ng vc v
con ng tu tp). Nhng chng ngi gy phin no v
lm xao lng tm va ni cng c bn lun Chng
12.
Mt t vin l ni c thit k c t nht nhng ting
n gy xo trn cm xc ca ngi tu. Chng hn, khng
c nhng ngi tu khc gii tu v sng chung trong mt t
vin. V vy, s c t c hi cho tm i dc khi sinh.
Ngi tu khng ai c ct gi ca ci ring, khi tranh
chp ci ca ti vi ci ca anh, v khng to c hi cho
lng tham lam v s thm-c-c khi sinh. y chng
ti cn ni thm mt tr ngi na cho vn tu thin nh.
Khi t trng thi nh su, ta thng b ht vo i tng
thin nh n mc qun ht nhng chuyn sinh hot khc
xung quanh mnh. V d nh ta c th qun c thn, v
qun c mnh l ai, v qun mi th xung quanh mnh. Bi
vy, mun tu tp chnh nh th cn phi c mt mi
trng thch hp l vy. Cng v l do ny, t vin l mt
ni thun tin v tr duyn hu ch. Tht l hu ch v an
tm khi ngi tu bit c c nhng ngi khc chm nom

272

cho mnh nhng iu kin sng v vt cht nh v thc n,

sc khe, ch ng ngh...Khng c nhng s chm nom
thu xp nh vy, mt ngi tu rt kh m an tm tu tp
nhp nh su v lu nh mnh mun.
Tri li, chnh nim th khng b nhng tr ngi .
Chnh nim khng ph thuc vo bt k hon cnh ring
bit hay bt k iu kin vt cht hay mi trng no. N
ch l yu t nhn bit thun ty. Bi vy, n lun lun
c t do quan st bt k s vic hin tng no ang c
mt nh i dc, sn hn, hay ting n. Chnh nim khng
b gii hn bi iu kin no. Theo mt cch no , chnh
nim lun c mt trong mi thi khc, trong bt k hon
cnh no. (Trong bt k mi lc mi ni, chnh nim u
c th c mt).
Th na, chnh nim khng phi l tp trung ch tm
vo mt i tng c nh duy nht (nh tu tp nh).
Chnh nim quan st s thay i. V vy, chnh nim c
v s nhng i tng ch tm. Chnh nim ch nhn
vo bt k hin tng no ang din qua tm, v khng h
nh dng hay phn loi n. Ngay c nhng th g gy xao
lng v gin on cng c nhn bit bng mc ch
tm tng t nh khi n ch tm vo i tng chnh ca
bui thin (chng hn: hi th). Trong trng thi chnh
nim thun khit, s ch tm ch n gin tri theo nhng
thay i ang din ra trong tm. "Thay i, thay i, thay
i. By gi l ci ny, by gi ci ny, v by gi l ci
ny".

273

Chng ta khng th tu tp s chnh nim bng s p

buc (nh trong tu nh). S nghin rng, gng gng
khng gip g c y. Thc t chc chn, cng c p
th cng cn tr chnh nim. Chnh nim khng th c
tu dng bng s tranh u. N pht trin nh vo s nhn
bit, s bung b, s ngi xung nh nhng trong giy
pht hin ti v th mnh hi lng vi nhng g mnh ang
tri nghim. iu ny khng c ngha l s chnh nim ca
ta lc no cng c mt. Cn lu mi c vy. Cn c
nng lng. N cn n lc tinh tn. Nhng s n lc c
gng ny khc vi s p buc. Chnh nim c tu tp
bng mt s n lc nh nhng, mt n lc khng n lc.
Ngi tu thin tu dng s chnh nim bng cch thng
trc nhc nh chnh mnh mt cch nh nhng gi s
tnh gic v bt c iu g ang xy ra trong giy pht hin
ti. S kin tr v mt s tip xc nh nhng l nhng b
quyt. Chnh nim c tu tp bng cch thng trc ko
mnh quay li trng thi tnh gic, nh nhng, nh nhng,
nh nhng.
Chnh nim cng khng th c dng theo ng li
ch k. N l s tnh thc v ng. Khng c ci 'Ta' no
trong mt trnh thi chnh nim thun khit. V vy, khng
c ci ta no m ch k. Tri li, chnh chnh nim
mang li trin vng tht s cho chnh bn thn bn. N
gip bn im tnh bc li li mt bc quan trng,
khng tip tc dnh chm vo nhng tham dc v sn
hn, v v vy bn c th nhn li chnh mnh v ni rng,
"h, th ra ti thc s l nh vy". (Tc l bnh thng v
ta lun dnh vo nhng tham-sn cho nn ta khng nhn ra

274

mnh ch thc. Tham-sn-si che m mt ta, ngn ta khng

thy c ci con ngi thc ca ta ch thc l g.)
Khi ang trong trng thi chnh nim, bn s thy
c bn thn mnh l g, ch thc nh-n-l. Bn thy r
hnh vi ch k ca mnh. Bn thy c s kh au ca
mnh. V bn thy c nhng cch thc, ng li m
chng ta to ra au kh. Bn thy c bn lm tn tng
ngi khc nh th no. Bn chc thng ci lp tng
c xy bng nhng s di la m bn thng xuyn ni
vi chnh mnh; v sau lp tng , bn thy r ch thc
ci g trong . Chnh nim dn n tr tu.
Chnh nim khng c mong cu hay thnh tu c ci
g. N ch l s nhn. Do vy, khng c tham dc hay sn
hn dnh vo. S ganh ua v tranh u thnh tu hay
chng c g g l khng c ch ng trong tin trnh
chnh nim. Chnh nim khng canh nhm vo mc tiu g
c. N ch n thun nhn bit v quan st nhng g ang
din ra sn .
Chnh nim l chc nng ln hn v rng hn chnh
nh. N l mt chc nng bao trm tt c. Cn nh l
ring bit, i v c bit. nh ch lo mc tiu vo mt i
tng [tiu im] duy nht v khng g nhng th
khc. Chnh nim th bao hm chung, i v tng quan.
Trc mt ci mc tiu ch tm, th chnh nim ng li
li (pha sau nh) v quan st mc tiu vi mt gc nhn
rng hn, bao qut hn, v nhanh chng nhn bit tng
thay i ang xy ra. V d, khi bn ch tm vo mt hn

275

, th s chnh nh ch nhn thy hn . Chnh nim

ng li li mt cht, tnh gic nhn bit v hn , tnh
gic nhn bit v s chnh nh ang mc tiu vo hn ,
tnh gic nhn bit v cng ca s mc tiu , v s
lun tnh gic nhn bit khi s mc tiu hay ch tm b
thay i mi khi chnh nh (s tp trung) b xao lng.
Chnh chnh nim mi nhn bit c s xao lng ang
xy ra, v cng chnh chnh nim hng s ch tm tr li
mc tiu hn . Chnh nim kh tu tp v tu dng hn
chnh nh, bi v n l mt chc nng su rng hn. nh
ch n thun l s nhm vo mt ch, s mc tiu vo
nht-im ca tm, nh l mt tia laser chiu vo mt tiu
im, hay nh tia sng hi t chiu vo mt im trn t
giy, nh v d trc y. N c sc mnh hi t t
chy, chiu sng li vo v soi ri vo mc tiu i tng
ang nm di lp su ca tm thc. Nhng chnh nh
khng hiu bit c ci mc tiu m n ang soi thy.
Chnh nim th c th xem xt nhng c ch v ng li
ca s ch k [ng chp] v hiu bit c bn cht ca i
tng n ang nhn thy. Chnh nim c th chc thng
bc mn b mt ca kh au v c ch ca mi s bt toi
nguyn [kh] v phin no. Chnh nim c th lm bn
c t do. Chnh nim c th gii thot cho bn.
Tuy nhin, y li l mt tnh th t mnh lm kh
mnh, nh mt ci vng ln qun. (Kiu nh ch cn
ui ch, gy ng p lng ng). Chnh nim th khng
phn ng g vi ci n nhn thy. N ch nhn thy v hiu
bit. Chnh nim l bn cht ct li ca s kin tr, nhn
nhn. Do vy, nhng g ta nhn thy ch phi/nn c chp

276

nhn, c ghi nhn v c quan st mt cch bng quan

v v t. (Chng ta phi c ging nh mt ngi b tri
b tay m vn thy hi lng vy!). iu ny khng phi l
d lm, nhng n l ti cn thit. (Chng ta cn phi nhn
nhn tu tp cho c, v mc tiu thin tp ca chng
ta). Chng ta dt ti, v minh. Chng ta ch k, v tham
lam v khot lc, kiu mn. Chng ta hm dc v chng ta
la di. l nhng s tht v chng ta. Chnh nim c
chc nng nhn thy nhng s tht ny, v nhn nhn vi
bn cht ca chng ta, chp nhn chng ta ng-nhchng-ta-l. Nhng iu ny th lm pht lng chng ta.
(Ai m cam chu nh vy?!). Chng ta khng mun chp
nhn. Chng ta t khc ng li . Hoc phi thay i,
hoc phi bo cha bng ci g ?. Nhng, khng th theo
ca ta, bi v s chp nhn l bn cht vai tr ca Chnh
nim. Nu chng ta mun pht trin v tin b trong s
chnh nim, th chng ta phi chp nhn nhng g Chnh
nim tm thy c. D c th l s chn nn, s kch
ng, hay s s hi. C th l nhng s nhu nhc, yu
km, s khim khuyt hay li lm. D l g i na, n
cng l chng ta, l ng li v bn cht thc s ca
chng ta. l s tht v hin thc v chng ta.
Chnh nim ch n thun chp nhn mi th n nhn
thy c. Nu chng ta mun tin b trong s chnh
nim, s chp nhn nhn ni l con ng duy nht. Chnh
nim ch pht trin c bng mt cch duy nht: thc
hnh lin tc s chnh nim, n lc c c chnh
nim, v iu c ngha l phi kin nhn. Tin trnh ny

277

khng th b p buc v vi vng. Khng p v khng

thc. N tin theo trnh t v tc ca chnh n.
Chnh nh v chnh nim i i vi nhau trong cng
vic thin. Chnh nim ch o sc mnh ca chnh nh.
Chnh nim l sp trong tin trnh thi hnh. Chnh nh
cung cp sc mnh m nh chnh nim c th thm
nhp vo trong nhng tng lp su nht ca tm. S hp
tc ca hai chc nng to ra tr tu v s hiu bit. Chng
phi c tu tp v tu dng theo mt t l cn bng.
Ngi tu ch cn nhn mnh hn mt cht phn chnh
nim l tt, bi v chnh nim l trung tm ca thin.
Nhng tng thin nh [jhana] cao su nht l thc s
khng cn thit cho vic thin tu dn n s gii thot.
Nh ni, chnh nh ch cn c c mt mc cn
bng vi chnh nim ang c. S cn bng mi l cn bn
cn thit!. V d, nu pht trin qu nhiu s tnh gic
[chnh nim] m khng c s tnh lng ca tm [chnh
nh] th kt qu s dn n trng thi nhy-cm-thi-qu,
tng t nh trng thi sau khi lm dng thuc gy o
gic. Nhng tu tp qu nhiu nh lc m khng theo t l
cn bng vi s tnh gic ca chnh nim th kt qu s
thnh mt ng 'Pht '. Thin sinh ngi ch m m
phng phc nh mt tng , nh khng cn bit g. y
cng l mt hi chng. Hai iu cc oan [lch cn] ny
u phi nn trnh b.
Nhng giai on u ca vic tu dng tm [thin] l
c bit tinh t. Nu nhn mnh qu vo chnh nim trong
thi im ny s thc s lm chm tr tr tr s pht trin

278

chnh nim. Khi bn mi ngi vo bui thin, bn s nhn

thy c tm ca chng ta n v cng no ng n mc
khng ng c. Bi vy nn kinh vn Pht gio Nguyn
thy v hin tng ny nh "tm nh con kh". Pht
gio Ty Tng th v d n nh l mt thc nc tun
tro khng ngt. Nu bn ch lo nng v chc nng tnh
gic vo thi im ny, th c qu nhiu th i tng lng
xng tro ln bn phi ch tm, v lc s tp trung
[nh] khng th no tt c. Nhng bn ng vi nn
ch. iu ny xy ra vi tt c mi ngi!. V c mt gii
php n gin. Hy dn ht n lc tinh tn tp trung
vo mc tiu nht-im ngay t ban u, ngay t nhng
ngy u. (Tc l bn nn tu tp pht trin chnh nh
trc). Hy c thu gom li mi s ch tm ang lng
xng chy nhy lin tc lc . Hy c gng mnh m, cho
d kh khn ban u. Ton b nhng hng dn v cch
x l s nhng xao lng u c gii by trong
Chng 7 v 8. Ch cn sau mt vi thng thc hnh ng
hng, bn s pht trin c sc mnh chnh nh [nh
lc]. Ri sau th bn bt u hng ci nng lng nh
lc qua h tr cho s chnh nim. Tuy nhin, bn
khng nn pht trin nh qu nhiu, v nu nh tm qu
nhiu v qu lu vo mt mc tiu nht-im th bn c th
b ri vo trng thi m m, tr ng (nh ri vo khng).
Trong hai thnh phn ca thin, chnh nim l phn
quan trng hn chnh nh. Chnh nim nn c thit lp
cng sm cng tt, bt c khi no bn thy thoi mi tu
tp n. Chnh nim cng cung cp nn tng cho chnh
nh c pht trin su hn. Nhng sai lch hay mt cn

279

bng ban u gia hai chc nng nh v nim s c

c chng t iu chnh ng lc. Chnh nh pht trin
mt cch t nhin nh s tnh thc nhc nh ca s chnh
nim mnh m. Mt khi bn cng pht trin yu t nhn
bit, th bn cng nhanh chng nhn bit s xao lng, v
bn cng nhanh chng ko tm ra khi s xao lng, v
hng s ch tm v li i tng chnh yu (nh l: hi
th). Kt qu t nhin l s tp trung [nh lc] s tng ln.
V khi nh tng trin, n li h tr cho s pht trin chnh
nim. Khi nh lc cng mnh hn, th ta cng t b x git
hay trt mt nh trong khi phn tch hay x l ny n v
s xao lng. Bn ch n gin ghi nhn s xao lng v
quay s ch tm tr li i tng chnh ca thin (nh l:
hi th).
Nh vy th hai yu t ny c xu hng t cn bng v
h tr ln nhau cng tng trng mt cch t nhin. Quy
tc duy nht trong thi im ban u ny l bn hy n lc
tu tp nh nht-im trc c c sc mnh nh lc,
cho n khi nhng s xao lng v kch ng ca ci 'tm
nh con kh' c lng lng xung. Ri sau , bn bt u
ch trng pht huy s chnh nim. Nu khi no bn thy
tm mnh no ng, chy nhy, in khng, hy nhn
mnh phn chnh nh. Nu khi no bn thy tm mnh m
m, tr ng (do vic nh qu nhiu v qu mc cn thit),
th bn nhn mnh phn chnh nim. Nhng v tng cuc
ng di, trong tng quan gia hai chc nng, chng ta
cn nhn mnh (vai tr) chnh nim nhiu hn.

280

Chnh nim hng dn s pht trin thin ca bn, bi

v chnh nim c kh nng tnh gic thc v chnh n.
Chnh chnh nim mi mang li trin vng cho vic thin
tp ca bn. Chnh nim s nhc nh (v l thc o) cho
bn bit bn ang thin tp nh th no. Nhng bn ng
tm hay lo lng nhiu v iu . y khng phi cuc
chy ua. Bn khng cn phi tranh ua vi bt c ai, v
cng khng c hn mc thi gian no bt bn phi hon
thnh ht.
Mt trong nhng iu kh hiu nht l: chnh nim
khng ph thuc vo bt k trng thi tnh cm hay tm
linh no. Thng th chng ta c mt s hnh nh v vic
thin. Thin l vic phi c lm trong hang ng yn
tnh bi nhng ngi im tnh v i ng t tn, chm
chp. l nhng iu kin mi trng tt cho vic tu tp
ny. Nhng ch cng l tng d tp trung tm
[chnh nh] v hc tp nhng k nng tnh gic [chnh
nim]. Nhng mt khi bn hc c nhng k nng tu
tp hai chc nng ri, th bn c th khng cn c
nhng iu kin ca mi trng him c v xa xi ; v
bn nn nh vy. Bn khng cn phi t tn, chm chp
nh c sn mi tnh gic chnh nim c. Bn thm ch
cng khng cn phi c an bnh tnh ti th mi lm
c. Bn c th chnh nim khi ang gii nhng bi ton
bc cao. Bn cng c th tnh gic chnh nim khi ang
gia m ng x xt nhau trn khn i sn banh hay
ang gia ch i. Bn thm ch c th tnh gic chnh
nim ngay gia lc gin d in tit. Nhng sinh hot v
th xc v tinh thn khng h l tr ngi g i vi s

281

chnh nim. Nu bn c ang qu hiu ng hay ang b

qu khch, th bn ch cn n gin quan st bn cht v
mc ca hnh vi . (Th thut ny c hng
dn). N ch l mt phn ca mn din din qua trong tm
thc chng ta m thi.

282

283

Chng 15
Thin Trong i Sng Mi Ngy

Mi nhc s u chi theo thang m. Khi bn bt u

hc dng cm, l bi u tin cn phi hc, v sau
bn lun lun chi theo thang m. Nhng nhc s ha nhc
dng cm ti hoa nht trn th gii cng vn cn phi
chi theo thang m. l mt k nng cn bn khng bao
gi b l ng hay mai mt.
Nhng ngi chi bng chy phi tp c nh trng
banh. l iu u tin phi tp khi mi bt u chi, v
bn phi lun lun tp luyn nh trng banh. nh khng
trng tri banh th khng chi c g c. Mi gii v ch
th gii u bt u bng vic tp dt trc cc c nh
banh. l k thut cn bn cn phi lun lun c sc
xo ri mi ni n trn u.
Ngi thin [ta thin] l mt phm vi trong ngi
thin thc hnh nhng k nng cn bn ca mnh. Tr
chi m ngi thin ang chi chnh l s tri nghim
cuc sng ca mnh, v dng c chi l nhng c quan
cm gic [gic quan, cn] ca mnh. Ngay c nhng thin
sinh thm nin nht cng tp luyn ta thin hng ngy,
bi v n iu chnh v lm sc bn nhng k nng tu
dng tm cn bn m mnh cn phi c cho cuc chi
c bit ny. Tuy nhin, chng ta cn phi ghi nh rng s
ngi thin bn thn n khng phi l mt tr chi. N l s

284

thc hnh. Tr chi m nhng k nng cn bn c s

dng chi chnh l s tri nghim v s sng trong phn
i cn li ang n ca mnh. Thin nu khng c ng
dng vo s sng hng ngy th ch l kh khan v hn
ch.
Mc ch ca Thin Minh St khng g khc hn l s
chuyn ha tn gc v lin tc ton b s tri nghim t
gic quan v nhn thc ca mnh. iu c c ngha l
bn thay i [cch mnh] ton b s tri nghim v cuc
sng ca bn. Nhng thi gian ngi thin c dnh ring
ra tch cp tng git to ra nhng thi quen mi ca
tm. (To nhng thi tm hay tp kh mi). Ta hc cch
mi nhn v hiu nhng cm nhn. Ta pht trin nhng
cch mi x l nhng ngh (thuc) thc, v nhng
cch thc mi ch tm vo s khi sinh khng ngng
ca nhng xc cm ca mnh. Nhng hnh vi mi ny ca
tm phi c to ra chng ta lm hnh trang tip tc i
su vo phn cn li ca cuc sng ang cn pha trc.
Nu khng phi vy th thin ch l kh khan v v ch,
v ch l mt mng l thuyt sung v s sng, khng
lin quan g n mng hin thc sinh ng ca i sng.
Cn thit phi c n lc kt ni hai mng ny li vi nhau.
Mt phn no ca chng s t ni kt mt cch t
nhin, nhng tin trnh y thng chm chp v khng
ng tin cy. Bn s cm thy nh mnh ang chng i v
u v cm thy gn nh mun b cuc, bi v n chng
em li kt qu li lc g sau khi b cng sc ra thc hnh.

285

Mt trong nhng s kin ng nh nht trong cuc i

thin tp ca bn l ci giy pht ln u bn nhn ra
mnh ang thin ngay gia ci sinh hot i sng bnh
thng hng ngy. Chng hn bn ang li xe trn xa l,
hay ang rc v bt cht thin bng nhin din ra theo
mt cch t nhin ca n. (V d t nhin ta tnh gic hay
chnh nim vo mt hnh ng cng vic ). S tri dy
bt ng nh vy ca nhng k nng thin m bn dy
cng tu tp l mt nim hn hoan ch thc, nguyn cht.
N m ra mt ca s nh nhn v tng lai. Bn va bt
cht nhn thy c ci ngha thc s ca vic thin tp.
C duyn khin bn thy rng: s chuyn ha ca tm thc
nh vy c th tr thnh mt phn x hay hnh vi tri
nghim thng trc ca bn. (Tc l t y, bn c th s
lun lun tnh gic v chnh nim vo bt c hnh ng
no ca mi cng vic sinh hot thng ngy ca mnh).
Bn nhn ra rng bn thc s c th sng nhng ngy cn
li mt cch m m, bng cch ng bn ngoi s hp
dn ca nhng nhim v m nh, khng cn b eo ui
mt cch in cung bi nhng nhu cu, tham mun v
dc vng ca kip ngi trong ci dc y si m ny. Bn
va mi nm c mt mi v, ci mi v c c ch bng
cch ng qua mt bn v quan st tt c mi s ang tri
qua vo trong qu kh. l mt khong khc k diu!.
Tuy nhin, tm nhn mi vn cha thc s bt u
nu nh bn khng thc s bt u kt ni ng dng mng
thin tp trong phng th nghim vo trong i sng thc
s hng ngy. Khong khc quan trng nht trong mt i
thin tp ca bn l lc bn ri khi gi thin. Khi ht gi

286

thin tp chnh thc, hoc bn ng dy v b li tt c sau

lng, hoc bn c th mang nhng k nng thin theo
bn i vo nhng hot ng sinh hot cn li ca mt ngy
sng.
iu rt quan trng cho bn l bn phi hiu c thin
l g. N khng phi l nhng t th oai nghi c bit, v
n cng khng phi ch l h thng cc bi tp luyn tm.
Thin l s tu dng s chnh nim v sau khi c c
chnh nim th p dng n nh th no. Bn khng phi
ch ngi mi thin c. Bn c th thin khi ang ra
chn. Bn c th thin khi ang tm, ang trt pa-tanh,
hay ang vit th t. Chnh nim l s tnh gic, v n cn
phi c p dng vo mi v mi hot ng ca i sng
ca ngi thin. Nhng iu ny cng khng d lm.
Chng ta chuyn bit tu tp s tnh gic vi t th ngi
thin yn tnh mt ni yn tnh (nh trong phng thin,
thin ng, trong rng, ni vng v), bi v nhng ni
l mi trng d nht bn thin tp. Nhng thin khi
ang c ng, ang chuyn ng, hay ang hnh ng th
kh hn. Thin khi ang gia nhng hot ng qu nhanh,
x b v n o, th li cng kh hn. V thin khi ang
trong nhng hnh vi mang y bn cht ca ci ta bn
ng, v d nh nhng hnh ng ang yu ng hay ang
tranh chp ci v th v cng kh khn hn, nh l mt th
thch tt cng. Nhng ngi mi bt u th nn chn vo
nhng hot ng n gin v t ri tr hn.

287

Nh vy l mc tiu tt cng ca s nghip thin vn

cn : thit lp s tp trung [chnh nh] v tnh gic
[chnh nim] n mt trnh mnh m c th t ti,
khng b lung lay mai mt ngay c khi ng trc nhng
p lc ca cuc sng ng i. Cuc sng a ra nhiu
th thch, nhng nhng ngi tu thin nghim tc th t
bao gi b lm phin hay b nhm chn v nhng iu .
Mang thin vo trong nhng s kin ca i sng hng
ngy khng phi l mt tin trnh n gin. Bn c th lm
ri s thy. Thi im chuyn tip t ci lc kt thc gi
ngi thin chnh thc n ci lc bt u quay li 'i sng
thc' l mt bc nhy di. N tht l qu di cho tt c
chng ta. Chng ta thy ngay l s tnh lng v tp trung
ca chng ta lp tc bin mt ch vi pht sau khi x
thin, li chng ta trong tnh trng chng khc no nh
lc cha thin tp. hn lp ci khong trng ny, nhng
ngi tu theo Pht trong nhiu th k qua ch nhiu bi
tp thc hnh lm xoa du v ha gii ci khong trng
ny. Cng ging nh phi vt qua mt eo bin, ngi ta
khng th nhy qua mt ci o, m ngi ta phi chia ra
thnh nhiu bc nh, chng hn nh xy tng nhp cu
ngn v dn dn ni bt thnh mt cy cu qua khong
trng eo bin . Mi bc c th t thc hnh vi chnh
n.

1. i Thin

288

Cn hay c gi l i kinh hnh (HV). S sng hng

ngy y nhng chuyn ng v hot ng. Ngi thin
hon ton bt ng lin tc trong nhiu gi gn nh l
hnh vi ngc li vi s tri nghim cuc sng hot ng
thng thng. Nhng trng thi tnh lng v sng sut m
chng ta tu dng trong mi trng thin yn tnh
thng s b phn tn ngay sau khi chng ta ng dy. V
vy, chng ta cn phi c nhng bi tp tp luyn nhng
k nng gip chng ta gi c trng thi tnh lng v tnh
gic khi bc qua nhng sinh hot khc trong ngy. i
thin gip chng ta to ra s chuyn tip t trng thi ngi
thin qua sinh hot i sng!. l mt dng thin khi
ang c ng, ang i, v n thng c dng lun phin
thay th vi t th ngi thin. i thin cng c bit tt
cho nhng lc bn cm thy bt an. Mt gi i thin
thng gip bn vt qua ci nng lng bt an v vn
to ra c rt nhiu s sng sut. Sau th bn c th
quay li vi vic ngi thin tt hn v hiu qu hn. (V
vy, khi ang ngi thin m thy s bt an lm xao lng th
mt trong nhng cch i tr l ng dy, chuyn qua i
thin gii ta s bt an).
Cc Pht t cng c khuyn khch tham gia vo cc
kha thin (nhm) thng xuyn b sung cho nhng gi
ngi thin hng ngy (mt mnh). Kha thin l mt qung
thi gian di dnh ring cho vic tp thin. Thng nhng
kha thin dnh cho cc Pht t ti gia ko di mt hay hai
ngy, thng gi l nhng "kha tu". Nhng ngi tu thin
lu nm trong cc t vin [tng, ni] c th dnh ring nhiu
thng lin tc ch hnh thin v khng lm bt c vic

289

g khc. (Ging nh thi gian "nhp tht" nh k trong

nm ca cc tng v ni cc thin vin Vit Nam). Thi
gian ny nh l s kh luyn ca cc tng v ni, v i
hi nhiu n lc ca thn v tm. Tr khi bn tu tp
nhiu nm, thng thng th thi gian mt ln ngi thin
v ngi thin tt c trong bao lu th cng c gii hn
trong sc ngi. (Khng phi ai cng ngi thin lin tc 3
gi, na ngy, mt ngy hay nhiu ngy c). Cha chc
c tu hnh t nh hay t tu c bao nhiu, nhng ngi
thin lin tc 10 gi qu l s cc kh gp nhiu ln. V
vy, mt kha thin mun mang li kt qu hu ch th
phi c nhng gi thay i cc t th thin v cc c ng.
Ngi ta thit k xen k nhng gi ngi thin bng nhng
gi i thin. Ph bin l mt gi ngi thin, ngh gii lao
v tr nc mt lc, ri n mt gi i thin.
i thin, bn cn mt ni ring t ln, t nht
cng di c nm mi bc chn i thng. Bn s bc
i ti v i ngc li mt cch tht chm ri. Trong mt
ngi phng Ty, bn trng tht k l v nh th bn
ang mng du hay tm tr ang u trn my. y khng
phi l bi tp thin m bn mun biu din trn sn c
trc t vin, hay trc nhiu ngi v cnh tr gy s ch
mt cch khng cn thit. Hy chn ch ring t (nh l
li i trong gc vn hay mt hnh lang yn tnh).
V hng i th rt n gin. Chn mt ni khng b
chng ngi vt v bt u t mt u. ng yn khong
mt pht vi t th c ch tm. Hai tay bn gi sao cho
thy thoi mi, trc, sau, hay hai bn u c. Ri,

290

khi th vo, nng gt ln. Khi th ra, tr u bn chn ln

mt t. Tip tc, th vo, nng bn chn ln, a ti
trc, v th ra, t bn chn xung, chm mt t. Lp li
trnh t thao tc ny i vi chn kia. i tht chm ri cho
n u bn kia ca li i, v dng li mt pht, sau
i ngc li. Sau , c tip tc lp li cc trnh t bc i
nh trn. Gi u thng ng v c t nhin, thoi mi.
Gi hai mt m gi thng bng khi bc i, nhng
khng c nhn ch vo mt ci g ( khi b thu ht
hay xao lng). i mt cch t nhin. Gi cc bc i chm
nht m mnh thy thoi mi. (V nu qu qu chm s
khng thoi mi, gng go v mt t nhin). Khng nn
ch g n cnh vt xung quanh. Quan st nhng cng
thng pht sinh bn-trong c th, v th lng n ngay khi
nh v c n. ng c lm dng. ng c iu b, hay
lm p. y khng phi l mn th thao, hay khiu v.
y l s tp luyn s tnh gic, s nhy cm cao v s
tri nghim ton din v khng vp v chuyn ng bc
i. t ht s ch tm vo nhng cm nhn t hai bn chn
v hai chn. C gng ghi nhn ti a nhng thng tin v
mi bn chn mi khi n c ng. Tm ta nh nhng
mnh hon ton vo ci cm gic thun ty v s bc i.
Cm gic tng c bp khi n chuyn ng. Tri nghim
tng thay i rt nh ca cm nhn xc gic mi khi hai
chn t xung v nhc ln khi mt t (hay nn nh, nn
ng, li i).
Nhn bit rng: nhng chuyn ng i r rng m du
nhng n bao gm chui nhng co git rt nh (ca cc c,
gn). C ng b st th g. tp trung cao s cm

291

nhn ca mnh, bn c th chia nh chuyn ng thnh

nhng phn on [thao tc] ring bit. Mi bn chn i
nh s nhc, s a ti trc; v s t xung. Mi thao
tc ny u c s bt u, gia, v kt thc. c th bt
nhp vo chui cc chuyn ng, bn c th bt u bng
cch ch tm vo tng mi thao tc [phn on] ca chui
cc c ng.
Hy ch vo mi c ng ca bn chn: "nhc ln,
a ti, h xung, chm t, dm ln t", v tip tc. y
l bc tp luyn lm quen vi trnh t ca cc chuyn
ng, v c bo m rng bn khng b st c ng no.
Khi bn tr nn thc c v s nhng c ng nh
ang din ra, th bn khng cn thi gian ngh bng
ngn t na. Bn s thy mnh ngm chm vo b nc ca
s tnh gic thc lin min v khng gin on vo s
chuyn ng. Hai bn chn tr thnh th gii ca bn, tr
thnh i tng chnh ca thin. Nu tm bn b xao lng,
c ghi nhn s xao lng theo k thut thng thng hc,
ri hng s ch tm v li s bc i ca hai bn chn.
ng nhn xung hai bn chn khi bn ang i thin. ng
c bc ti, bc lui c hnh dung hnh nh hai chn v
hai bn chn trong u. ng ngh g v chng, ch cn
cm nhn chng. Bn khng cn khi nim v hai bn
chn, v bn khng cn chp nh vo tm tr. Ch n
thun ghi nhn nhng cm nhn khi chng ang tri qua.
Ngay lc bt u, bn c th gp mt s kh khn v s
cn bng (khi bc i vi s ch tm vo tng ng tc
nh vy). V bn ang dng nhng c bp ca hai chn
theo mt cch mi, v l t nhin l phi cn mt giai on

292

hc v tp luyn n. Nu c s kh chu khi sinh, ch cn

ghi nhn n v n bin i.
K thut i thin ca Thin Minh St c thit k
cho nhng cm nhn n s a vo phn thc ca tm
bn, v nhng cm nhn a vo trn y, chim ch v y
tt c nhng th khc ra bn ngoi. ( thc by gi ch cn
cm nhn nhng cm nhn ca s bc i ca vic i
thin). Khng cn ch trng cho ngh v khng cn ch
trng cho xc cm. Khng cn thi gian nm gi hay
chp th, v khng cn thi gian ng bng mt hot
ng no bin thnh nhng chui khi nim29. Khng
c ngha v ci 'ta'. Ch c s r xt nhng cm nhn v
xc gic v chuyn ng, mt dng tun tro, khng ngt
v lun bin i ca s tri nghim nguyn s. (Ngha l,
khi bn i thin mt cch chnh nim min mt nh vy,
th v s nhng cm nhn nguyn s t hai chn, hai bn
chn v s bc i s a thng vo phn thc ca tm
thc m khng qua mt trung gian ch bin hay khi
nim ch quan no). Chng ta ang hc cch trn thot
i vo thc ti, ch khng trn chy khi thc ti. Mi tr
tu hay tu gic m chng ta chng t c t vic i
thin ny s c ng dng mt cch trc tip vo phn
cn li ca nhng s sng y-khi-nim ca chng ta.

2. Cc T Th
Bn c th xem li khi nim hnh vi "ng bng thi gian" mt cm nhn
ca thi tm, c ging gii u Chng 1. Xem li cc ch thch 2 v
3
.
29

293

Mc ch thc hnh ca chng ta l tr nn hon

ton tnh gic, lun lun hng bit v mi mt ca s tri
nghim cuc sng mt cch lin tc, khng gin on,
trong tng khong khc nh cch mt dng chy. a s
nhng g chng ta lm v tri nghim l hon ton v thc,
theo ngha l chng ta lm v tri nghim m khng h
ch tm vo nhng hnh ng hay tri nghim . Tm
chng ta hon ton mt ni khc. Chng ta sng gn ht
thi gian theo kiu mt phi cng li my bay ch bay
t ng, b lc vo my m ca v s vng tng, tng
tng, ngh tng v nhng bn rn v dnh mc khc.
Mt trong nhng phn chng ta m chng ta khng h
l thn th ca mnh. Chng ta say m ch vo
tng c ng cc phim hot hnh y mu sc, n ni
chng ta b ht mi s ch ca mnh vo nhng cm
nhn v xc gic v chuyn ng ca chnh mnh. Cc
thng tin c truyn theo cc dy thn kinh v vo b no
trong tng giy, nhng chng ta nim phong chng li,
khng cho ln phn thc ca tm. Chng ch a vo
nhng tng thp ca tm v nm nguyn . Nhng
ngi theo Pht trin khai mt bi tp thc hnh m
nhng ca p v cho cc cht liu thng tin a qua
vo phn thc. l mt cch lm cho nhng cht liu
t v thc tr thnh thc.
Thn th ca bn c ng theo th chiu thng,
ngang, un vn...trong sut c ngy. Bn ngi v ng, i
v nm. Bn khom, chy; v ln, b, trn, rn (v d lc

294

nm trn ging). Thin yu cu bn phi tnh gic ch

tm vo tng mi c ng ca ton b cc chuyn ng
lin tc tip din ca thn. Khi bn tri qua thi gian trong
ngy, bn nn th dnh vi giy trong vi pht kim tra
li t th ca mnh. ng lm theo kiu phn xt. y
khng phi bi tp sa dng b hay chnh n t th. Ch
cn r s ch tm ca mnh t trn xung v cm gic
mnh ang t th nh th no. Ch cn im lng ghi nhn
v 'S bc i', hay 'S ngi', hay 'S nm xung', hay 'S
ng'. Nghe c v tht n gin, (c g kh u m phi
ch dy y!), nhng bn nn ch xem nh bc ny.
y l mt bi tp luyn rt mnh m (nh kiu lm chi
m n thit). Nu bn thc hnh mt cch xuyn sut, nu
bn thc s tu dng thi quen ny mt cch su sc, n s
cch mnh [chuyn ha ton din] s tri nghim ca bn.
N s mang bn vo mt tm nhn mi v s cm nhn, v
bn cm thy mnh nh mt ngi m vi i mt va
c sng li.

3. Hot ng C-ng-Chm
Nh ni, mi hnh ng bao gm nhiu thnh phn
hay thao tc ring r. V d hnh ng n gin nh ct
dy giy cng bao gm mt chui nhng thao tc nh. Hu
ht cc thao tc chi tit ny u khng c quan st. (Ta
thng ch lm theo thi quen v thc). pht huy thi
quen bao qut ca chnh nim, bn c th thc hin nhng
hot ng n gin mt cch chm ric gng ch tm
hon ton vo mi thao tc ca hnh ng .

295

V d nh khi ang ngi ung tr. Coi vy ch c rt

nhiu th bn tri nghim. Xem t th ca mnh ang
ngi v cm gic s cm ci tch tr bng cc ngn tay.
Ngi mi hng ca tr, nhn bit v s t tch tr, nhn
bit v tr, tay, v ci bn. Quan st nh nhc tay ca
mnh trong tm, cm gic tay khi tay nhc ln, cm gic ci
tch chm vo mi bn v nc tr chy vo ming bn.
Nm v tr v quan st s khi sinh nh h tay xung.
Ton b tin trnh s rt k diu v p , nu bn ch
tm mt cch hon ton, ch tm vo tng mi cm nhn
v vo dng chy nhng ngh v xc cm.
Th thut ny c th c p dng cho nhiu hot ng
khc. Vic ch lm chm li nhng ngh, li ni v
hnh ng ca mnh s gip bn thm nhp rt su vo
nhng hnh vi d dng hn mi cch khc. Nhng g
bn thy c l rt ng kinh ngc. Vo lc u, rt kh
m gi theo nhng bc chm ri c nh vy trong hu
ht cc hot ng, nhng dn dn ri s quen v kho lo
hn. S chng ng su sc c c trong khi ngi thin,
nhng n cn bc l su sc hn khi ta thc s xem xt s
vn hnh bn trong thn mnh trong nhng sinh hot i
thng din ra hng ngy. y l phng th nghim ni m
chng ta bt u thy c nhng c ch hay ng li
ca nhng cm xc ca mnh v s vn hnh ca nhng si
m tham m trn i ca chng ta. y l ni chng ta c
th thc s nh gi c tin cy ca nhng l l th
tc ca chng ta, v "lic thy" c s khc nhau gia
nhng ng c ch thc ca ta v ci v bc gi v m

296

chng ta mang vo la chnh bn thn mnh v nhng

ngi khc. Thy c ci thc v ci gi.
(Thi thng chng ta thng tin v ch quan hon
ton vo nhng l l, quan nim v t duy ca mnh. Tuy
nhin, khi thin v c c tm nhn cm nhn mi, th ta
thy c bn cht thc bn trong mi th, v lc ta
thy ra rng nhng l l v quan nim ca chng ta l sai
lm, l khng ng tin cy. V chng ta cng nhn thy
lng d ch thc ca mnh y phc tp v bt thin,
khc vi ci b ngoi chng ta th hin. V d, chng ta
lm t thin mt cch thc s v nhn th thy c v phi
o, ng php ngoi i. Nhng ch khi no chnh
nim thc s v ci hnh t thin khi sinh trong tm, ta
mi nhn ra rng ng c lm t thin ca ta l mt s
tham cu phc c, hay ch l mt s thi thc ca lng t
ng, ch l s th hin cho mt ci ti-l-tt-p no .
Nhng ngi tu thin hay gi triu chng t nh ny l s
"dnh danh", tc l lm v danh. iu ny cng kh m
nhn ra c mt cch d dng.)
Bn s thy phn ln thng tin nh trn l ng ngc
nhin, nhng tt c thng tin l rt hu ch. S ch tm
thun khit mang li trt t cho ci m ln xn vn ang
nm trong nhng gc ba bn ca tm thc. Khi bn c
c s nhn nhn hiu bit r rng v cc hot ng hng
ngy, th lc bn cng c c kh nng gi cho
mnh hp l v bnh lng trong lc bn ang soi ri nh
sng chnh nim vo nhng gc ti v ngc ngch bt hp
l ca tm. Bn bt u thy c mc trch nhim m

297

bn phi tr cho s kh tm ca mnh. Bn nhn thy

nhng ni kh, ni s, v s cng thng ca mnh u l
do chnh mnh to ra. Bn nhn thy cch bn gy ra s
kh au, khim khuyt, v nhng hn ch khc ca bn.
V khi bn hiu bit nhng tin trnh tm ny mt cch su
sc hn, th chng cng t chi phi v gy phin no cho
bn.

4. Phi Hp Hi Th
Khi ngi thin, mc tiu chnh ban u ca chng ta l
hi th. S tp trung hon ton vo hi th lun-thay-i
a chng ta thng vo trong giy pht hin ti. Nguyn
tc tng t cng c p dng cho vic thin v nhng
hot ng hng ngy ca bn. N gip cho nhp iu
chuyn ng ca bn c tri chy, v n s lm du m
v phng phiu nhiu ch chuyn i t ngt. (Tc nhp
iu ng tc nu c phi hp v iu ha vi hi th
th s nhp nhng hn v t b khng hn). Khi , hot
ng s c ch tm d dng hn, v s chnh nim s
gia tng hn. S tnh gic s c mt d dng hn trong giy
pht hin ti. Mt cch l tng, thin nn c thc hnh
mt sut 24 gi trong ngy. y l mt gi rt thc tin!.
Trng thi chnh nim l trng thi lun sn sng ca
tm. Tm khng cn b gnh nng nhng bn rn hay rng
buc lo lng. Bt c iu g khi sinh u c th c x
l ngay tc khc. Khi bn thc s chnh nim, h thn
kinh ca bn c mt s ti tnh v lng du pht huy tr

298

tu. Khi mt vn kh khn pht sinh, bn ch cn n

gin i din x l n mt cch nhanh chng, hiu qu, v
t rm r nht. Bn khng phi ng run cm cp, v
cng khng phi trn vo mt gc yn tnh ngi xung
v thin v n. Bn ch n gin i din x l n ngay.
V nu c trng hp kh khn him hoi no xy ra m
bn khng tm ra c gii php c th no ht, th bn
cng ng lo lng g v iu . Bn ch cn bc qua s
kin khc cng ang cn bn ch tm. Bn nng lc tr
thnh mt c quan rt thc dng. (Lc qu ngt th 'trnh
voi chng xu mt no'.)

5. Nhng Khong Thi Gian

Khi nim v 'thi gian b lng ph' l khng c
nhng thin sinh nghim tc. Mt cht thi gian cht cng
c th tr thnh hu ch. Bt k khong thi gian d tha
no cng c th dng thin. Khi ngi lo lng trong
phng khm rng, thin v s lo lng . Cm thy kh
chu khi ang ng xp hng nh bng, thin v s kh
chu . Trong khi ngi ch xe but, chn chng, ch bit
xoay vng hai ngn tay ci, hy thin v s chn chng
. Hy c gng lun thc tnh v tnh gic sut ngy. Hy
chnh nim v nhng th ang din ra nh-n-l, cho d
nhng th ch l s cc nhc hay bun t. Chnh nim
v s cc nhc bun t . Hy tn dng nhng lc bn ch
c mt mnh. Hy tn dng nhng cng vic thin v
chn tay hn l tr no (v chng ta ang ni v vic thin
v nhng hot ng hng ngy). S dng tng mi giy

299

pht chnh nim. Tn dng mi khong thi gian c

th.

6. Tp Trung Vo Mi Hot ng
Bn nn c gng duy tr s chnh nim vo mi hot
ng v mi nhn thc trong sut ngy; bt u chnh
nim v nhn thc u tin sau khi thc dy, v kt thc
chnh nim v ngh cui cng trc khi ng. y l mt
mc tiu qu cao, kh m thc hin. ng hy vng mnh
s lm c vic ny nhanh chng. C thc hin t t v
cho kh nng ca mnh t tng trng qua nhiu ngy.
Cch kh thi nht l bn nn chia mt ngy ra thnh nhng
phn on nh. Dnh mt s thi gian cho vic chnh nim
v t th, chnh nim v nhng hot ng n gin, nh:
n ung, git gi, mc qun o...vn vn. Chn lc no
trong ngy, v d khong 15 pht chnh nim v nhng
loi trng thi ca tm, nh: d chu (sng), khng d
chu (kh), hay trung tnh (khng kh khng sng); hay
v nhng chng ngi, hay v nhng ngh, tng, vng
tng. Ty bn sp xp cho hp vi thi quen hng ngy
ca mnh. Mc ch l nn thc hnh vo nhng i tng
khc nhau, v gi cho tm lun chnh nim y v
thng xuyn sut ngy. Hy c gng thu xp n np thi
gian thin hng ngy sao cho ng to khc bit nhiu gia
thi gian ngi thin chnh thc v thi gian thin trong
sinh hot bnh thng. Hy ci thin ca gi ngi thin
chnh thc lt nh qua ci thin v nhng hot ng
thng ngy. (ng mnh b sc hay b ng sau khi x

300

thin v chuyn t vic ngi thin sang vic thin v nhng

hot ng thng ngy). Thn th ca ta hu nh chng
bao gi yn tnh. Lun lun c nhng c ng hay chuyn
ng ta quan st. Ti thiu th lc no cng c hi th
m quan st. Tm ta khng bao gi ngng ni th
chuyn, n lun lun ngh, lun lun suy; ch tr khi n
ang trong nhng trng thi nh rt su. Lun lun c g
khi sinh ta quan st. Nu bn p dng vic thin tp
mt cch nghim tc, bn s khng bao gi b mt mt
i tng no khng ng bn ch tm.
S thc hnh ca bn phi c p dng vo nhng
tnh hung hng ngy. l phng th nghim ca bn. N
cung cp nhng th nghim v th thch bn cn c s
thc hnh ca bn cng thm su sc v ch thc. l
nhng ngn la tinh luyn, thanh lc s thc hnh gi to
v sai st. l s th nghim bng axt bit khi no
bn tin b n mc no [ang thc s thin] v khi no
bn ch ang lm tr h v dng cho chnh mnh [ang
khng thc s thin, thin ly l]. Nu thin khng gip g
bn i din vi nhng xung t v tranh u hng
ngy, th thin ch l nng cn, hi ht. Nu nhng phn
ng xc cm ca chng ta khng cng ngy cng tr nn
d thy hn v d iu phc hn, th c ngha l bn
ang lng ph thi gian. Nhng nu bn khng thc s
kim tra, th nghim mnh th bn s chng bao gi bit
c s thin ca mnh ang i n u.
S thc hnh chnh nim c cho l cng mang tnh
ph qut, tnh thng tnh ca con ngi. C ngi khng

301

thc hnh, v b lun. C ngi th thc hnh tu tp n

sut i. Xa nay nhiu ngi c ngh thin ch c th
thnh cng nu bn rt vo mt thp ng cch m hay mt
hang ng khng ai bit n tu hnh. Khng ng, thin
nh vy th thin vn cha pht trin g. Thin Tu l s
thc hnh Chnh nim trong-tng-giy-pht. Ngi tu
thin hc tp cch ch tm thun khit vo s sinh, trng
v dit ca tng mi hin tng xy ra trong tm. Thin
sinh khng lm ng bt k ci g ca n, v cng khng b
st ci g ca n. Hin tng c th l nhng ngh v
xc cm, nhng sinh hot v dc vng, ton b mn din
ca n. Thin sinh quan st tt c v n v quan st n mt
cch lin tc. Cho d n l d thng hay d dn, l tt
p hay ng xu h. Thin sinh ch nhn thy ng li
ca n v cch n bin i. Khng trnh b hay ngoi l
mt mng tt hay xu no ca s tri nghim. Tt c tng
ci u c quan st mt cch thng trc v lin tc.
l mt trnh t xuyn sut.
Nu khi bn ang tip tc nhng sinh hot hng ngy
v bn thy tht nhm chn, vy bn hy thin v s nhm
chn . Tm hiu xem n cm gic th no, n hot ng
nh th no, v n gm nhng th g. Nu bn ang gin,
thin v cn gin . Khm ph c ch ca cn gin. ng
trn chy khi n. Nu bn thy ang b trm ut, nn,
hy thin v s trm ut . ng b chy khi n mt
cch m qung. Khm ph m cung ri rm v vch ra con
ng ca mnh. Phng cch ny s gip bn i din x
l c nhng trm ut tip theo.

302

Lun lun thin vi nhng thng trm30 ca i sng

hng ngy chnh l quan im mc tiu ca Thin Minh
St. Cch thc hnh nh vy thc s i hi nhiu cng
phu v kh luyn, nhng n s to c tnh linh hot ca
tm khng th no so b c. Ngi thin lun gi cho
tm mnh m rng trong tng giy pht. Ngi tu thin
thng trc iu nghin v cuc sng, xem xt s tri
nghim ca mnh, nhn s sng hin hu bng mt thi
khm ph v khng dnh mc. T , ngi tu thin th
lun lun m rng n nhn s tht [l tht, chn l]
di bt k hnh thc no, t bt k ni no, v bt k lc
no. y l trng thi tm m bn cn c cho s Gii
Thot.
Tng truyn rng mt ngi c th thnh tu gic ng
trong bt k khong khc [st-na] no nu tm mnh lun
lun c gi trong trng thi "sn sng" v mt thin.
(Tng t cch ni: 'Ng l ng trong mt st-na', hay
n ng, nu ngi sn sng. "Sn sng" y l
trng thi lun lun tnh gic, lun lun chnh nim thun
khit v min mt trong tng mi lc mi ni). Nhng cm
nhn nh b nht, bnh thng nht cng c th khi ngi
cho s gic ng: mt cnh trng, mt ting chim ht, ting
mt ln gi xuyn qua vm cy. Nhng g ta nhn thc
'Thng trm' y bao gm tm iu i thay trong i d khin ngi ta
bun lng, lo u hay s hi. l:
30

c & mt
Vinh & nhc
Khen & ch
Sng & kh

303

khng quan trng bng cch chng ta ch tm vo nhn

thc !. Trng thi "lun m tm sn sng" l iu cn
bn ct yu!. Gic ng c th n vi bn ngay by gi nu
bn ang "sn sng". Khi bn ang cm quyn sch ny,
s chm xc vi nhng ngn tay cng c th khai bng s
gic ng. Hay nhng m hng ca nhng li khuyn dy
ca quyn sch cng c th lm ta bng ng. Bn c th
chng t s gic ng ngay-by-gi, nu bn ang "sn
sng".

304

305

Chng 16
Thin: C G Trong Cho Bn?

Bn c th trng i nhng ch li m thin s mang li

cho bn. Ban u ch l nhng li ch thc dng v th tc;
sau s l nhng li lc su sc v siu th. Chng i t
mc n thng cho n siu vit. Chng ti s trnh
by y mt s ch li trong . S thc hnh ca bn s
cho bn thy s tht. Chnh s tri nghim ca bn mi l
chnh xc.
Nhng th chng ta hay gi l nhng chng ngi
hay nhim khng ch l nhng thi tm bt thin. Chng
l nhng th hin nguyn s ca bn thn ci tin trnh t
ng. ngha v ci 'ta' bn thn n v ct li l mt cm
gic ngn cchmt nhn thc v khong cch gia ci
chng ta gi l ci 'ta' v ci chng ta gi l 'ngi khc'.
Nhn thc ny ch tn ti khi bn thn n c hot ng
(c lm, c thc hin, c dng, c biu hin)
thng xuyn, v chnh nhng chng ngi l tc nhn
thc hin.
Tham lam v i dc l nhng n lc kim thm hay
c thm t nhiu [khoi lc, quyn li, danh li...] cho ci
'ta' ; Sn hn v th ght l nhng n lc lm tng
thm s ngn cch gia ci 'ta' v 'ngi khc'. Tt c mi
nhim u l do s nhn thc sai lm v s phn bit
gia ci 'ta' v 'ngi khc'; v tt c nhng nhim ny

306

li bi dng thm cho kiu nhn thc ny mi ln chng

c biu hin. Chnh nim th nhn thc mi hin tng
mt cch su sc v bng s r rng, minh bch. Chnh
nim mang s ch tm ca chng ta vo tn gc r ca
nhng chng ngi nhim v vch trn c ch hot ng
ca chng. Chnh nim nhn thy mi kt qu v tc ng
ca chng i vi chng ta. Chnh nim khng th b nh
la. Mt khi bn nhn thy r tham thc s l g v n
tc ng n bn (v ngi khc) nh th no, th bn t
nhin thi dnh lu n n. V d, khi mt a b ng tay
vo l la, bn khng cn phi ku n rt tay li; n t rt
tay li mt cch t nhin (theo bn nng), m khng cn
n s suy ngh thc hay quyt nh no c. Hnh ng
phn x c to sn trong h thn kinh cho mc ch
, v hnh ng xut chiu nhanh hn c ngh.
Ngay trc khi a b nhn thc c cm th nng v bt
u khc, th bn tay n t ng git khi ci l la
ri. Chnh nim c chiu thc cng rt ging nh vy: n
khng li, lp tc v siu hiu qu. S chnh nim t sng
[minh st] c ch ngay s tin trin ca nhng chng
ngi; nu ta tip tc chnh nim lin tc th s tr dit sch
ht cc chng ngi nhim . Nh vy , khi s chnh
nim ch thc c thit lp, nhng bc tng ca ci 'ta'
[bn ng] s t sp , dc vng gim bt, s phng th v
c chp (v ci 'ta') cng gim bt, bn tr nn m rng
hn, bit chp nhn hn v linh hot hn. Bn hc c
cch chia s lng t thn mn vi ngi khc.
T bao i nay, nhng ngi theo o Pht thng t
ni v ci bn cht tt cng ca con ngi. Nhng nhng

307

ai mun t thc v n th thng ni rng bn tnh tt cng

hay Pht tnh ca chng ta vn l trong sch, thanh tnh,
thnh thin v tt lnh. L do duy nht m con ngi tr
nn khc l v h khng thy c, h cha tri nghim
c ci bn tnh tt cng , bi v h b ngn che bi
nhng chng ngi nhim; n ging nh nc b ngn
li ng sau mt con p vy. Nhng chng ngi l
nhng vin gch xy thnh con p . Khi chnh nim
ph tan nhng vin gch , to ra nhng l hng trong
p, v lc nhng cht liu thin lnh nh t, bi, h, x
s tun tro qua thnh p. Khi thin chnh nim c
pht trin, ton b tri nghim ca bn v s sng s thay
i. S nm tri ca bn v "s ang c sng" [chnh l
ci cm nhn v "s ang thc"] tr nn minh mn v
chnh xc. Khng cn ch no khng c thc cho
nhng chng ngi v bt an xm chim vo.
Mi khong khc tri qua u th hin ring; nhng
khong khc khng cn trn ln vo nhau mt cch mp
m v kh nhn bit. Khng c g b che y, hay b b l;
khng cn nhng tri nghim b cho l ch 'bnh thng
thi'. Mi th (khi sinh) u sng r v c bit. Ta
khng cn phn loi nhng tri nghim v xp chng vo
nhng ci "hp" [tt, xu, trung tnh] trong tm na31.
Nhng s m t v din dch u b dp b sang mt bn;
v mt khong khc thi gian gi y s c php t ni
ln, t n th hin cho chnh n. Bn thc s lng nghe
c nhng g n cn ni, v bn lng nghe mt cch nh
Bn c th xem li khi nim ba ci 'hp' dn nhn 'tt, xu, trung tnh'
c ni u Chng 1. Xem ch thch 1.
31

308

th ang nghe ln u tin. Khi vic thin ca bn tr nn

tht s mnh m, th n cng tr nn u n v bn lu.
T by gi, bn c kh nng va quan st hi th [i
tng thin chnh], va quan st mi hin tng khc khi
sinh [i tng chnh nim nht thi, tm thi, ang lm
tm xao lng khi hi th]. Bn cm thy mnh cng thm
vng vng, cng thm an tr vo nhng tri nghim n
thun v r rt ca s sng trong tng mi giy pht.
Mt khi tm bn c t do khi t duy ngh, th n
s tr nn thc tnh mt cch minh mn v ngh ngi trong
mt trng thi tnh gic n thun v mc mc. S tnh
gic ny khng th no din t cho ng c. Ngn ng
khng kh nng. Trng thi ch c th c nm tri
v kinh nghim. Hi th gi y khng ch l hi th; n
khng cn b gii hn trong khi nim c nh v thng
thng m chng ta hay dng. Ta khng cn nhn thy n
ch l ci s lin tc ca hi th vo v hi th ra; n
khng cn l mt tri nghim n iu thng tnh hay ch
l 'bnh thng thi' nh ta vn quan nim trc . Hi
th by gi tr thnh mt tin trnh sng, lun bin i; l
mt iu g tht sinh ng v k diu. N khng cn l
ci xy ra trong thi gian; m n c nhn thc nh chnh
l thi gian, l mt 'hin-thi', l mt 'khong khc hin
ti'. Thi gian ch c xem l mt khi nim, ch khng
phi l mt thc ti c tri nghim. 32
S ging gii trong on ny, cng nh trong tt c nhng ch khc ca
quyn sch, c phin dch mt cch chnh xc c th, theo tng cu ch
ca thin s tc gi. Tuy nhin, y l sch dy v thin, v s thc hnh
'Chnh nim' v v s thy-bit vt qua ngn t, cho nn s hiu v thy
bit chn thc iu l nh th no l ty thuc vo s thin tp ca mi
32

309

y l mt trng thi tnh gic c tinh gin, cn li

nguyn s, sau khi lt b ht mi chi tit tha thi,
khng lin quan. S tnh gic ny c xc lp trong mt
dng chy sinh ng ca giy pht hin ti, v n c
nh du s cm nhn r rng v thc ti. Bn thy-bit
mt cch tuyt i rng: n l tht, tht hn bt k iu g
bn tng tri nghim. Mt khi bn t c s nhn
thc nh vy bng mt s chc chn tuyt i, th bn c
c mt li th mi tinh, mt tiu chun mi bn da
vo nh gi c tt c s tri nghim ca mnh. Sau
khi c c nhn thc , bn nhn thy c nhng giy
pht bn ang n thun quan st ring tng mi hin
tng ring l, v thy trong nhng giy pht bn ang
can thip v lm sai lch nhng hin tng bng nhng
thi ca tm. Bn quan st thy mnh ang un cong
thc ti bng nhng ph bnh, bng nhng hnh nh c rch
v nhng kin ch quan ca mnh. Bn thy r bn ang
lm g, thy r khi bn ang lm iu . Bn tr nn nhy
bn hn v nhng cch bn b trt mt thc ti ch thc
nh th no, v t bn s thin v ci cch nhn n
gin khch quan, tc l khng thm khng bt mt ci g
khi hin thc. Bn tr thnh mt ngi rt l tr gic33.
Nh vo li im ny, tt c mi s u c nhn thy
cc bn. Thc hnh l cch tri nghim v thy bit chnh xc nht. y,
nh thin s va ni trn, trng thi tnh gic ny l khng th no din
t c bng ngn t. V vy cng khng th no m ngoc gii thch thm
bng mt cch no khc bng ngn t, cho d ngi chnh l thin s tc
gi hay l ai.
Nguyn vn ting Anh l 'perceptive': c kh nng nhn thc v hiu bit,
nhy hiu, mau nhn bit, c tr tu nhn bit, y tu gic.
33

310

bng s minh st minh mn. V s nhng hot ng ca

thn v tm t th hin ln mt cch chi tit r rng. Bn
quan st mt cch chnh nim v s ln-xung khng
ngng ca hi th; bn quan st dng chy bt tn ca
nhng cm nhn v chuyn ng ca thn; bn r sot s
lin tc n-i [sinh dit] nhanh chng ca nhng ngh
v cm gic, v bn thc c nhp iu vang vng t
nhng bc i u n ca thi gian. V gia tt c s
chuyn ng khng ngng ny, th khng c ngi quan
st, m ch c s quan st. (Khng c ngi nhn, ch c s
nhn).34
Trong trng thi nhn thc ny, bn thy c rng
khng c g l ging nhau trong hai khong khc lin tc.
(Mi th u lun bin i trong tng mi st-na). Bn
nhn thy mi th u ang trong trng thi chuyn ha
lin tc. Tt c mi th u c sinh ra, gi i v cht i.
Khng c mt ngoi l no. Bn thc tnh v tnh gic vi
nhng i thay khng ngng trong s sng ca chnh
mnh. Bn nhn xung quanh v nhn thy mi th u
dng dng chy; mi th, mi th, mi th...u l nh
vy. l s ln-xung, tng-gim, n-i, sinh-dit. Tt
c s sng, mi thnh phn ca n, t nhng phn t vi
phn cho n mt n Dng, th cng lun lun
chuyn ng, lun lun tn ti trong chuyn ng. Bn
nhn thc c th gii vn vt nh mt dng sng ln

C th lin tng n cu ni ca ngi Pht m (Buddhagosa): "Ch c s

kh, ch khng c ngi chu kh. Ch c ngh, ch khng c ngi ngh",
khi ni v s v ng.
34

311

lun lun ang chy35. Nhng g yu qu nht ca bn

cng dn b cun tri theo dng chy bt tn , v mng
sng ca chng ta cng vy. Nhng y l l v thng,
chng ta khng c g phi su mun v vn sinh t. Bn
ng yn, nhn thng vo dng chuyn ng bt tn ny,
v phn ng ca bn l mt nim h lc vui ti diu k.
Tt c ang chuyn ng, ang v iu v trn y s
sng.
Khi bn tip tc quan st nhng s thay i ny v bn
s thy tt c u n khp vi nhau, bn tr nn tnh gic
thc c s ni kt mt thit ca tt c mi hin tng
tm thc, gic quan v tnh cm. Bn quan st mt ngh
dn n ngh khc, bn thy s tn hoi lm khi sinh
nhng phn ng tnh cm, v nhng cm gic [th] lm
khi sinh thm nhiu ngh [hnh]. Nhng hnh ng,
ngh, cm gic, tham munbn s thy tt c chng u
ni kt mt cch mt thit vi nhau trong mt mng li
nhn-qu tinh vi. Bn quan st nhng tri nghim d chu
[tt, sng, vui...] khi ln v gim xung, v bn nhn
thy n khng bao gi tn ti lu. Bn quan st s au kh
d mnh khng a nhng n vn n, v bn quan st thy
mnh lo lng u tranh tng kh n i, bn thy mnh
Lin tng n cu ni tng t ca Pht: "i ngi cng vy, ging
nh mt dng sng ang chy t trn ni."
35

Hc thuyt ca Heraclitus Chu u (khong nm 500 trc CN) cng ni

tng t l mi s vt u trong trng thi ca mt dng chy, v cu ni
ni ting ca ng l: "Bn khng bao gi bc chn xung hai ln trong
cng mt dng sng, v dng nc mi lun lun chy qua chn bn." (theo
"Nhng iu Pht Dy" ca Ha thng W. Rahula, cng ngi dch
Vit).

312

khng lm c. Tt c trnh t c din ra lp i lp li,

nu bn bn ng li li, yn lng v quan st, th bn s
thy tt c nh vy.
Qua nhng g din ra trong ci phng th nghim sng
ca chnh mnh nh trn, chng ta c th rt ra c mt
kt lun trong thm tm y vng chc. l: ta thy c
cuc sng ca ta c nh du bng nhng bt mn v
bt toi nguyn, v ta nhn ra c nguyn-nhn v
ngun-gc. Nhng phn ng bt mn v bt toi nguyn
l do ta khng t c ci mnh tham mun, do ta s mt
i nhng th mnh c c, v do ci thi-tm chng
bao gi tha mn vi nhng g mnh ang c. y khng
cn l nhng khi nim l thuyt naBn cng t thy
nhng iu ny trong chnh bn thn mnh, v bn tha
bit rng chng l c tht. Chng l l-tht. Ta nhn thc
c ni s hi ca ta, s bt an n khi i din vi l tht
v sinh t. l chnh l s cng thng su nng thm su
vo tn gc r ca t duy ngh, v lm cho c i thnh
mt cuc u tranh, vng vy. Ta quan st thy mnh m
mm mt cch lo lng, c nm gi mt ci g mt cch
s hi, bt k ci g nh kiu mt ci phao, bm thn
vo ngay gia sa mc ct ang st l. V ri ta thy chng
c ci g (c nh) ta bm vu, chng c ci g l khng
thay i...
Ta nhn thy ni au ca mt mt v su mun, ta quan
st thy mnh chu ng v b un theo nhng au kh
chng cht ngy ny qua ngy khc trong s sng ny. Ta
chng kin thy r nhng cng thng v xung t vn lun

313

lun c mt bn trong ci tin trnh sng hng ngy. Ta

chng kin nhng cng thng; v ri ta nhn thy hu ht
nhng s quan tm by lu ca chng ta l rt hi ht v
nng cn. Ta quan st ci tin trnh kh, bnh, gi,
cht.... Ri ta trm tr khi bit rng nhng th kinh khng
l khng c g ng s. Chng ch l thc ti.
Nh qu trnh kho cu v quan st nhng mt tri v
tiu cc ca s sng, ta cng hiu bit thm su v
"dukkha", l kh, l bn cht bt-toi-nguyn ca tt c
mi s sng v s hin hu. Ta bt u nhn thc mt cch
thm tha ch dukkha tt c mi mc cao thp ca
i sng con ngi, t nhng chuyn hin nhin cho n
nhng iu tinh vi nht. Ta nhn thy kh-au i lin sau
s nm-gi [dnh chp] nh bng khng ri hnh. Ngay khi
ai nm-gi mt iu g hay th g, kh-au s c mt ngay
sau . (V d, ngi ta khng c nm gi tui thanh xun,
th ngi ta u c kh s hng ngy v s mnh gi, hay
bun kh khi thy mnh gi i). Mt khi bn bit rnh
v tt c ng c ca dc vng, bn tr nn rt nhy cm
v n. Bn thy r n khi sinh t u v n tc ng bn
nh th no. Bn quan st n hot ng ln-xung lin tc,
biu hin qua tng knh gic quan, iu khin v thc y
tm bn v bin phn tm thc ca bn thnh n l ca
n.
Ngay khi tri nghim mt cm th d chu [lc th], bn
quan st thy ngay dc vng v s dnh mc ca mnh xut
hin ngay. Tri li, ngay khi tri nghim mt cm th kh
chu [kh th], bn quan st thy ngay s khng c mnh

314

m pht sinh ngay. Bn khng cn phi ngn chn nhng

hin tng ny, bn ch cn quan st chng. Bn ch cn
quan st chng v thy c chng chnh l nhng th tn
ti hng hu [lun lun n-i] trong t duy ngh ca
loi ngi.
Li na, ta i tm ci m chng ta gi l ci 'ta', nhng
ci m ta tm thy ch l (i) tm thn v (ii) cch chng ta
nhn lm ci bao da cha tht, xng v th l ci
'ta', l 'mnh'. (Tm trong thn khng thy, ta li i tm
trong tm).
Ta li i tm ci 'ta' na v li nhn thy tt c ng li
v cch hot ng ca mi trng thi ca tm [nh: nhng
tnh cm, nhng li t duy suy ngh v nhng kin chp]
v nhn ra c cch chng ta nhn lm mi th tm
trng l ci 'ta' ca mnh.
Ri ta quan st thy mnh mun s hu, bo h v
phng th cho nhng thi tm ti nghip v ng
thng ; v ta nhn ra iu tht in r. Ta nng ny
lc li tm kim, khng ngng tm kim cho ra ci 'ta' (bn
ng) ca mnh t trong nhng th nhsc thn [sc],
nhng cm nhn v thn [th], nhng cm gic v nhng
cm xc [tng]nhng hi i mi th u ch ang
quay cung quay tt [lun lun bin i, v thng] khi
bn ang c o su qua n, ang soi mi vo mi ngc
ngch v ang mi mi sn lng tm thy cho c ci
'ta'.

315

Nhng ta chng tm thy g!. (V tt c nhng th

u quay cung, bin hoi, ch u c ci no c nh u
m ta c nhn lm n l ci 'ta' c nh ca mnh). Trong
dng chy bt tn ca tin trnh tri nghim lun-bini , tt c nhng g chng ta tm thy c ch l v s
nhng tin trnh phi-nhn v v-ng. l nhng tin trnh
t nhin c hnh thnh do nguyn nhn v iu kin
[nhn-duyn] ca nhng tin trnh trc. Khng c mt 'c
nhn', mt ci 'ta' hay mt 'bn ng' c nh no c tm
thy. ch n thun l nhng tin trnh. Tt c ch l
tin trnh. Mt tin trnh phi-nhn. Ta ch tm thy c
ngh, ch khng c ngi ngh 36, ta tm thy nhng tnh
cm v dc vng, nhng khng c 'ai' l ngi xc cm v
tham dc. Cn nh t n trng khng. Khng c ai trong
nh.
Ton b quan im ca bn v ci 'ng' [ng chp] s
thay i t y. Bn bt u nhn mnh nh cch bn nhn
mt bc hnh c in trn trang bo. Khi nhn bng mt
trn bnh thng, bc hnh chc chc nh l mt bc
hnh. Nhng khi bn nhn n qua mt knh hin vi, n s l
ra n ch l mt tp hp ca v s nhng ci chm. (Cng
nh cch bn phng to ti a mt hnh nh trn mn hnh
my vi tnh vy. Mi hnh nh ch l tp hp ca v s
nhng ci chm v hn). Tng t, di ci nhn thu
sut ca s Chnh Nim, th ci cm gic v mt ci
'ng'mt ci 'ta', mt 'c nhn' hay 'linh hn' no
cng khng cn ng vng v t n tan r. Vo mt lc
no trong khi thin tu, ba thuc tnh ca s sng [v
36

Nh ch thch 28.

316

thng, bt toi nguyn (kh) 37 v v ng] s a vo cn

nh bng mnh lc thiu t ht mi khi nim. Mt cch
sng ng, bn nm tri s v thng ca s sng, bn
cht kh au ca s hin hu ca kip ngi, v s tht v
v ng. Bn nm tri nhng chn l ny mt cch tng
tn v thm tha n ni bn t nhin thc tnh nhn ra s
hon ton v-ch v v-vng ca nhng hnh vi dcvng, nm-gi v khng-c ca thi tm. Trong
khonh khc nhim mu trong sut v tinh khi , tm
thc ca chng ta c chuyn ha. Ci tng [o
tng] v ci 'ta' bc hi bin mt. Mng tng khng cn.
Ch cn li s bt tn ca nhng hin tng phi-nhn v
tng tc ln nhau, tt c u do duyn-khi to nn v
chng lun bin i. (Tt c ch l nhng php hu-vi, do
nhng iu kin m c v bin i lin tc, nn chng l
v thng).
Cui cng, dc vng38 b thi tt v gnh nng
c xung. Ch cn li mt dng tri chy thnh thi,
Trong c quyn sch, thin s tc gi thng dch ch 'dukkha' l: 'bt
toi nguyn', hn l 'kh'. Hu ht cc hc gi Pht gio Nguyn thy cng
u dch nh vy. 'Bt toi nguyn' bao hm nhiu ngha hn l ngha n
thun ca 'kh kh' nh au kh, au n, gi, bnh, cht...m ngi ta
thng ch ngh n. Bt toi nguyn mang ngha rng v ng hn.
37

V mt tri nghim th chng ta c th nm nh vy: (i) bi v mi th trn

i u bin i v thng v bt toi nguyn cho nn gy ra kh. Hay ni
cch khc, (ii) bi v mi th u v thng v gy ra kh cho nn tt c u
bt toi nguyn.
Ngun gc ca mi s sng v s ti sinh v kh l dc vng. Ngun gc
bao gm (i) dc vng v khoi lc gic quan (nhc dc), (ii) dc vng mun
c hin hu (c sng) v tr thnh (ti sinh), v (iii) dc vng v khng
c hin hu (cho rng cht l ht...). Biu hin ca dc vng trong mi s
sng l tham, sn, si. Cn dc vng l cn tham, sn, si v cn ti sinh, v v
38

317

khng cn du vt ca khng c hay cng thng. Ch cn

li nim an lc, v Nit-bn hnh phc, s gii thot39va
mi c chng ng.

* (HT) *

vy cn kh. Ht dc vng th khng cn to tc, khng cn ti sinh, v v

vy khng cn kh. l s gii thot.
T nguyn gc l 'the uncreated' c ngha l: (i) v tc, khng cn to tc;
(ii) v vi, khng cn b to tc hay b l thuc vo iu kin, khng cn hu
vi; (iii) v sinh, v khng cn to tc hay to nghip nn khng cn ti sinh.
Tt c l s gii thot. y l cch ch v trng thi Nit-bn.
39

318

319

Li Bt
"Sc Mnh ca Tm T"

Nhng cng c ca chnh nim c bn lun trong

quyn sch ny, nu bn chu ng dng chng, chc chn
s chuyn ha mi s tri nghim ca bn. Trong phn 'Li
Bt' ny40, ti mun nhn mnh thm v mt kha cnh
quan trng khc ca o Pht lun lun i bn cnh chnh
nim, l: Tm T (metta). Tm T c ngha l tm t i,
lng t, lng t i, lng nhn t, lng yu thng, tnh thn
mn dnh cho ngi khc v nhng chng sinh khc.
Nu khng c tm t, s thc hnh chnh nim ca
chng ta s khng bao gi ph b c dc vng v
tng c chp v ci 'ta'. Phn mnh, chnh nim l c s
cn thit cho vic pht trin tm t. C hai lun cng pht
trin vi nhau.
Khi quyn sch ny ra i, nhiu xung t vn v
ang xy ra trn th gii ny, lm tng thm nhng cm
gic bt an ninh v s hi ca nhiu ngi. Trong bi cnh
khng yn m ny, vic tu dng tm t i l thc s quan
trng cho s an lc ca chng ta, v l nim hy vng tt
nht cho tng lai ca th gii. S quan tm n ngi
khc c th hin bng tm t chnh l tm im ca s
k vng ca Pht bn c th thy iu khp ni
trong gio l v trong cch sng ca c Pht lch s.
Phn "Li Bt" ny mi c a vo sch ny trong ln ti bn k nim
20 nm ln u tin quyn sch c n hnh trn th gii.
40

320

Mi chng ta u c sinh ra vi tm t tim tng bn

trong. Ch khi no tm c tnh lng, khng cn sn,
tham, v ganh ght th ht ging tm t mi pht trin; ch
khi no c mnh t ph nhiu ca mt ci tm an bnh th
tm t mi khai hoa ti tt. Chng ta phi nui dng ht
ging tm t trong mi chng ta v trong nhng ngi
khc, gip h gieo trng ht ging trng thnh.
Ti c nhiu dp i khp th gii ging dy Gio
Php, v v vy ti tri qua rt nhiu thi gian cc phi
trng. Mt ln n ti trong phi trng Gatwich gn
London ch chuyn bay. Ti cn d nhiu thi gian,
nhng i vi ti thi gian d khng l vn . Ti li c
thm thi gian thin. Ti ngi tro chn trn gh i,
nhm mt li v bt u thin, trong khi xung quanh rt
nhiu ngi qua li, hay ang hi h i ra my bay ca h.
Khi thin trong nhng hon cnh ny, tm ti y p
nhng ngh v lng t tm v bi mn dnh cho mi
ngi bt c ni u. Cng vi mi hi th, mi xung
ng, mi nhp tim, ti c gng gip mnh thm nhun nh
sng tm t.
Ln , khi ti ang ngi thin v chm trong nhng
cm nhn v tm t, ti khng cn g vi nhng bn
rn xung quanh ti. Nhng bng nhin ti cm gic c
c ai n ngi st bn ti. l mt chu b gi khong
hai tui. Ti vn nhm mt v khi chu b chong hai
tay m ly c ca ti. R rng l chu b ri khi m v
n bn ti. Ngi m vi v n ni vi ti: "Xin thy

321

chc phc cho chu v chu i. Ti lin ni vi chu

b: "Ny chu, hy i theo m, m chu s hn con nhiu,
m con nhiu, c nhiu chi, v nhiu bnh ko cho
con. Ta khng c g cho con c". a b vn khng chu
bung tay khi c theo m. Mi ngi phi trng bt
u ch , h dng thy nh chu b c mi lin h gn
gi no vi ti.
Ti tip tc khuyn chu b, y nh lc ny, hy i theo
m kp chuyn bay. Nhng chu b khc ln v khng
chu i. n khi m chu kho lo g tay ra khi c ti v
bng chu i. Chu vn khc v mun chy li ti. l
hnh nh cui cng ti thy chu khut xa.
C th v y phc ca ti, chu b tng ti l ng gi
Noel. Nhng cng c th chu b cm nhn c s lan
ta ca tm t. Tr con th cc k nhy cm vi nhng
cm nhn nh vy. Tm l tr con hp thu rt nhanh nhng
cm nhn xung quanh. Khi chng gin ln, chng cm thy
s rung ng; khi chng y lng t bi, chng cng cm
gic nhng rung ng. Chu b c th mun gn ti v
cm gic tm t. C mt mi lin h thc s gia chng ti
l si dy tm t.

Bn Trng Thi Siu Phm

Trng thi siu phm ca tm l trng thi vt trn
nhng trng thi tm ca ngi phm tc. (Siu phm l
vt trn phm trn). Tm t to ra nhiu iu k diu.

322

Chng ta thm ch khng bit c mnh c phm cht

ny, nhng sc mnh ca tm t l c sn bn trong mi
chng ta. Tm t l mt trong bn phm cht siu phm
c chnh c Pht nh ngha. Bn l T, Bi, H,
X. Bn tm ny tng quan mt thit vi nhau; ta khng
th tu dng mt loi tm m khng tu dng ba loi kia.
Bn trng thi tm ny cn c gi l T V Lng
Tm (HV) m chng ta hay nghe n. d hiu bn
trng thi tm ny, chng ta ly v d v bn giai on
chm lo cho con ca nhng bc cha m. Khi mt ph n
mang bu, ch y lin cm thy mnh ang mang mt ci g
v cng ng yu v thing ling. Ch dn ht tnh cm v
tm tr lo bo v a b trong bng, c ao cho b khe
mnh v c tng lai tt p sau khi ra i. y nhng
ngh v tnh thng dnh cho a b. Ging nh lng t,
tnh thng l v cng, l bao trm, khng cn phi
c ai truyn cho ci tm t yu thng . l tm t.
Khi a tr ra i, khm ph th gii, bt u chy
nhy, vp t, try chn, sng u, gy tay..., hay bnh tt,
m yu..., th lc cha m lun cm thy lo lng v cm
nhn tng ci au hay bnh ca tr cn hn chnh mnh b
au, b bnh. H lun thy lo lng, thng xt cho a b.
l tm bi mn. Lng bi mn gip ta c nhng hnh
ng ng n gip cho ngi m mnh lo lng, thng
xt; v ng cm vi ni kh ca h. Chng ta cng c th
c tm bi mn v thng xt dnh cho nhng ng loi v
chng sinh gp hon nn, tai ng hay ang sng mt i
vt v v kh s.

323

Thi gian tri qua, con ln ln, bt u i hc. Cha m

quan st con mnh ln ln, chi th thao, c bn b, hc
hnh, lm c nhiu iu tt. Cha m lun vui mng cho
con, t kt qu bi kim tra nh vn, n trn chi bng
trong trng hc..., ngay c khi con c chn ra ng c
tng thng. y l tm hoan h, lng vui mng cho con
ci. Chng ta cng c th c tm hoan h ny dnh cho
mi ngi xung quanh, mng vui, ty h vi nhng may
mn, hnh phc v thnh cng ca h.
Ri khi con trng thnh hon ton, ra trng, i lm,
c v chng, con ci. Chng hu nh khng dnh thi gian
nhiu sng gn, hay chm sc, hay bo p cng n cha
m. Nghe tht bun. Tuy nhin, cha m vn yu thng
con, thng cm cho con, bung b tt c, ch mong sao con
hnh phc. l tm bung x. Chng ta cng c th pht
huy tm ny cho mi ngi xung quanh. Hy bung x
nhng li lm, nhng khuyt im ca h. Bung x
nhng g h ni hay lm xu i vi mnh.
Ch metta xut pht t ch mittra, c ngha l "bn"
trong ting Pali. V vy, ti (tc gi) lun mun dch ch
ny y ngha l "lng i hu" (tnh yu thng bn
hu, ai cng l bn hu), hn l ci ngha "lng t t, yu
thng". (Ting Vit c sn cc t l tm t, lng t,
lng nhn i, lng nhn t). Trong ting Phn, ch mittra
cng mang ngha l mt tri, trung tm h nht quang cung
cp ngun nh sng cho mi s sng trn th gian. Cng
ging nh nhng tia sng mt tri cung cp ngun nng

324

lng cho s sng, th s m p v lan ta ca tm t cng

thm vo tri tim ca tt c chng sinh.

Ht Ging Trong Tt C Chng Ta

Nhng vt th khc nhau phn x li tia sng mt tri
mt cch khc nhau. Cng nh vy, nhng ngi khc
nhau c nhng kh nng th hin tm t mt cch khc
nhau. C ngi dng nh lun lun t i v tt bng,
trong khi nhng ngi khc th lun phng th v do d,
khng mun th hin. Mt s ngi phi c lm mi t ra
t i hay tt bng c, trong khi ngi khc lun th hin
lng tt mt cch d dng. Nhng khng c ai hon ton
khng c cht tm t. Chng ta sinh ra u c bn nng
ny. Chng ta c th thy trong nhng a b, chng lun
ti ci ngay c vi nhng ngi l mt. iu ng bun
l nhiu ngi khng h bit mnh c bao nhiu tm t.
Ci bn nng thin ph ca tm t c th b chn vi
bn di ci ng tm sn, gin v hn th vn c to ra
bi nhng hnh ng v suy ngh [nghip] bt thin
c tch ly c i, hay thm ch trong nhiu kip trc.
Nhng, tt c chng ta u c th tu dng tri tim mnh,
cho d bt c iu g. Chng ta c th nui dng ht
ging tm t cho n khi sc mnh ca tm t c n
hoa, lan ta hng sc.
Vo thi Pht cn ti th, c mt ngi tn l
Angulimala; ngi ny c th gi theo danh t ngy nay l
mt k git ngi hng lot. Hn eo trn c mt vng

325

bao gm 999 ngn tay, mi ngn tay l ca mt nn nhn

b hn git; v hn ang gp Pht git v ly thm
mt ngn na cho b su tp 1.000 ngn tay. Mc d
bit hung danh v s d man ca tay st nhn, Pht vn
nhn thy c nng lc t bi bn trong hn. V lng t
bi, Pht ging dy Gio Php cho tn cp. Sau khi
nghe Pht khuyn dy, tn cp qung b ao kim v
quy phc di chn c Pht. Tn cp quy y theo Pht
v c th gii vo Tng on thnh mt T kheo xut
gia.
Tht ra Angulimala bt u nghip git ngi nhiu
nm l do s ch dy v xi gic ca mt ngi l thy ca
ng trc y. Bn cht bm sinh ca ng khng phi tn
c, ng tng l mt a tr tt bng. Trong tim ng y
tm t, rng lng v bi mn. Khi ng tr thnh tu s,
nhng phm cht tt p ny c bc l; v vi nhng
phm cht c tu dng v pht huy, ng vt qua
mi tr ngi v chng c thnh bc thnh A-la-hn.
(Bn c th tm c thm v qung i tu hnh y cm
ng ca ngi. Ngy y, sau khi ngi Nit-bn, ngi ta
p ln mt bo thp cao bng ni tng nh n ngi.
Thnh tch vn cn n ngy nay v l mt trong nhng
bo thp Pht gio ln nht n ).
Cu chuyn v Angulimala cho chng ta thy: i khi
ngi ta b ngoi rt hung d v tn bo, nhng chng ta
cn nhn ra rng khng phi l bn cht ca h. Nhng
hon cnh ca cuc sng a y h lm nhng vic bt

326

thin. Chng ta cng vy, khng phi ch ring nhng ti

phm d man, cng b nhiu nguyn nhn v iu kin tc
ng c c thin v bt thin a y chng ta hnh
ng.
Ngoi nhng k thut thin c ging gii trong
cc chng trc ca quyn sch, ti mun a ra thm
mt cch khc thc hnh tm t. Xin nhc li, bn s
bt u thin bng cch dp b ht cc ngh t ght mnh
hay t ti vi mnh. Trc khi ngi vo thin, nim nhng
cu sau y vi chnh mnh. V nn nh l phi ht sc
thnh tm khi nim:
Nguyn cho tm mnh y nhng ngh t, bi, h,
x. Nguyn cho mnh rng lng. Nguyn cho
mnh tt bng. Nguyn cho mnh hnh phc v an
lc. Nguyn cho mnh c khe mnh. Nguyn
cho tri tim mnh c mm mi. Nguyn cho li
ni ca mnh lm vui lng ngi khc. Nguyn cho
hnh ng ca mnh c t t.
Nguyn cho tt c nhng g mnh thy, ngh, ngi,
v nm s gip tu dng tm t, bi, h, x. Nguyn
cho tt c tri nghim ca mnh gip tu dng
lng rng lng v tt bng. Nguyn tt c tri
nghim gip mnh bung x. Nguyn tt c tri
nghim to hnh vi thn thin. Nguyn tt c tri
nghim l ngun an lc v hnh phc. Nguyn cho
tt c gip mnh khng cn s hi, cng thng, lo
lng v bt an.

327

D bt c ni no hay phng no mnh n,

nguyn xin cho mi ngi mt cch hnh phc,
an lc, v thn thin. Nguyn cho mnh c
phng h khp ni khi tham, sn, c cm, hn
th, ganh t, v s hi.
Khi bn tu dng tm t trong chng ta, chng ta cng
hc v thy c rng nhng ngi khc cng c cng bn
cht tt p ny tuy nhin, n b chn kn. i khi, chng
ta phi o su tm thy n, nhng c lc n nm ngay
gn trn b mt.

Nhn Xuyn Qua Lp Bi M

c Pht c ln k v cu chuyn mt T kheo tm thy
mt mnh vi d dy bn ng. Ming vi rt d n ni
v T kheo khng mun ng vo. ng ly chn p p
cho bi t bay ra bt. ng dng hai ngn tay cm n
ln, xa ngi. Ngay c khi T kheo y lm vy, ng
cng thy c gi tr tim n ca mt ming vi; nu
mang v git nhiu ln cho n khi n sch, v n tr
thnh mt ming vi hu dng. Nhiu ming nh vy c
th may kt li thnh mt o c-sa.
Cng nh vy, bi v nhng li ni th thin v bt nh,
nn mt ngi dng nh tr thnh k khng ng; c khi
ta khng th no nhn thy c tim nng v tm t ca
k . Nhng, chnh lc ny l lc cn thc tp N lc

328

Kho lo. Bn di v b ngoi th thin ca mt ngi, ta

c th tm thy vin ngc sng m p, chnh l mt
phm cht ch thc ca ngi .
Mt ngi hay dng li l gt gao vi ngi khc,
nhng nhiu khi ngi cng hnh ng mt cch y bi
mn v t t. Mc d ni nng rn rng, chi bi, nhng
hnh ng ca c ta c th tt lnh. c Pht v d loi
ngi ny nh mt ao nc ph y bo rong. Khi bn
mun dng nc ny, bn phi git bo rong qua mt bn.
Cng vy, i khi chng ta cn b qua v b ngoi ca mt
ngi mi thy c tm lng tt p bn trong ca ngi
y.
Nhng nu li l ca mt ngi l qu tn nhn v hnh
ng ca c ta l qu xu xa, th ta phi lm g?. C ta
l dng 'ht thuc cha'?. Ngay c mt ngi nh vy cng
c mt tri tim trong sch. Hy tng tng bn ang bng
qua mt sa mc. Khng c nc ung v khng nhn thy
u c nc. Bn nng bc v mt l. Mi bc i cng
thm kht. Bn tuyt vng v khng c nc. Ri bn thy
mt l chn b c nc, ch c mt t nc cn. Nu bn
dng hai tay mc ln, th nc v bn s ln ln c ngu.
Bn ch cn cch l qu xung, t t dng ming xung
mt nc v ht nh nh tng cht, cho bn khi b
quy ln. Cho d trong mt cht nc c y bi t, ta
vn c th tm thy mt cht nc trong nu bit kho lo
v kin nhn. V bn c th gii cn kht cht ngi .
Tng t vy, nu bn kin nhn v c gng tng cht, bn
c th tm thy lng tt bn trong mt ngi cho d hnh

329

ng v thi bn ngoi ngi y khng cn mt cht

lng tri.
Trung Tm Thin ti thng n dy nm trn nhng
ngn i cao vng qu thuc West Virginia nc M.
Khi chng ti mi m trung tm, c mt ngi sng bn
di chn i, ng ta rt l khng thn thin. Lc mi lp
thin vin, ti thng i bch b rt lu mi ngy. Mi khi
ti gp ngi n ng , ti vy tay cho, nhng ng y
ch nhn mt nhn ti v chng h cho li. D vy, ti vn
lun lun a tay cho v ngh tt v ng ta, v mong gi
tm t n ng. Ti khng b cuc. Mt nm sau ng ta
thay i, ng ta ht nhn mt nhn ti. Ti cm thy tuyt
vi. Vic thc hnh tm t lun mang li kt qu.
Mt nm na sau , iu k diu li xy ra. Khi ti i
b v cho ng ta li xe qua, ti thy ng ta a mt ngn
tay t trn v-lng li xe cho li ti. Ti li thy thc
tp tm t li c kt qu. Mt nm na sau , ti thy ng
ta a c hai ngn tay t v-lng cho ti. Mt nm sau
na, ti li thy ng ta a c bn ngn tay khi v-lng
cho ti cng lc ti cho ng. Thi gian sau, mi khi
gp ti, ng ta a c bn tay ra khi v-lng v vy cho
ti.
Cc bn bit khng, mt ngy n, ti thy ngi n
ng ang u xe bn con ng rng. Ti n gn cho
v hi thm v chuyn thi tit. Cuc ni chuyn qua li,
ti mi bit rng nhiu nm trc ng ta b mt tai nn
khng khip, mt cy to ng xung xe ca ng. Hu ht

330

xng ca ng u b gy v ng b hn m bt tnh mt
thi gian. Ln u tin ti gp ng li xe qua, lc ng
mi va hi phc cht t. ng ta khng a tay cho li ti
khng phi v ng xu xa hp hi, m v ng ta khng th
c ng ngn tay ca mnh c!. Nu ti b cuc, th c
l c i ti chng bit c ng l mt ngi tt bng.
Mt ngy n khi ti ang i ging o x khc, ng ta
ch thn n thin vin hi thm ti. ng ta lo lng
cho ti v lu ng khng gp ti. By gi, chng ti tr
thnh nhng ngi bn.

Thc Tp Tm T
Pht ni rng: "Sau khi dng tm quan st ton b
th gian, ta khng thy c ai thng yu ngi khc hn
chnh mnh. V vy, nhng ngi yu thng bn thn
mnh th c th tu tp tm t ny". Hy tu tp tm t vi
chnh bn thn mnh trc, vi tm nguyn sau ny chia s
tm t vi ngi khc. Hy yu qu bn thn mnh.
Pht trin cm gic ny. Ht mc t t tt v tt bng vi
chnh mnh. Hy t hi lng vi bn thn mnh. Hy an lc
vi nhng thiu st ca mnh. Nng niu c nhng khuyt
im yu km ca mnh. Hy nh nhng v b qua mi
th, chp nhn mnh nh mnh ang l. Nu c ngh no
nh kiu 'ti sao mnh nh vy', th hy bung b v n
t bin i. Lun to cm gic tt bng v t t mt cch
su sc. Hy yu thng bn thn mnh. Hy sc mnh
ca tm t thm vo thn-tm ca bn. Hy th mnh vo
s m p v lan ta ca n. M rng tm t ny n nhng

331

ngi thn yu ca mnh, n mi ngi bn cha quen

hay khng yu khng ght thm ch i vi nhng ngi
th ght bn!.
Hy nguyn cho tt c mi ngi chng ta s thy
c tm mnh khng cn b tham, sn, c cm,
ganh ght v s hi. Nguyn cho ngh t i bao
trm ht chng ta. Nguyn cho mi t bo, mi
git mu, mi phn t, mi nguyn t trong thn
tm chng ta c trn y ngh t i. Nguyn
thn chng ta th thi. Nguyn tm chng ta c
th thi. Nguyn cho thn v tm chng ta trn
y ngh t tm. Nguyn cho s bnh an v tnh
lng ca tm t thm nhun ton th con ngi
chng ta.
Nguyn cho tt c chng sinh thp phng trn
th gian s c c lng tt. Nguyn cho h s
c hnh phc, may mn, t t v c c bn b
tt bit chm sc ln nhau. Nguyn cho tt c
chng sinh khp ni c trn y cm gic t
tm nhiu, cao qu v v lng. Cu mong h s
ht th hn, ht au n v khng cn s hi. Cu
mong cho tt c sng hnh phc.
Cng nh khi chng ta tp i b, chy b hay bi li
lm sn chc c th, vic thc tp tm t gip tri tim ta
khe mnh. Ngay lc u, n c th nh l ci my. Nhng
nu bn kt hp vi nhng ngh tm t nhiu ln, n s
tr thnh thi quen, thi quen tt. n mt lc, tri tim bn

332

s mnh m hn v s p ng bng tm t s tr nn t
ng. Khi tri tim ta cng mnh m, chng ta cng c th
ngh tt v nhn i i vi nhng ngi kh chu nht.
Cu mong cho nhng ngi th ght mnh c
khe mnh, hnh phc, v an lc. Cu mong cho
him nguy, kh khn hay au kh ng n vi h.
Cu mong cho h s lun thnh cng.
Thnh cng ?, mt s ngi hi rng lm sao chng
ta c th cu mong iu lnh cho k th ca mnh; nu h
vn ang rp tm hm hi mnh?. Khi chng ta nguyn cho
k th thnh cng, khng c ngha l mong h c nhng
thnh cng phm tc hay thnh cng trong nhng vic lm
tri o c v lun l; chng ta ch c ngha l h thnh
cng v mt tm linh. V k th ca ta cha h c g v mt
tm linh. Nu h thnh cng v mt tm linh o c, h
khng tip tc hm hi chng ta.
Khi chng ta nguyn nh vy, c ngha chng ta "Cu
mong cho k th khng cn sn hn, tham lam v ganh
ght. Cu mong cho h bnh tm, sung sng v hnh
phc". Ti sao ngi ta phi tn bo hay xu bng?. Chc
c l h b ln ln trong nhng hon cnh thiu may
phc. C khi hon cnh sng ca h a y h n nhng
vic c . Pht dy chng ta ngh n nhng k th hung
c nh cch chng ta ngh v nhng ngi ang bnh
nng. H rt ng thng. Chng ai i ght gin hay bc
tc vi nhng ngi ang bnh nng. Hay chng ta nn
thng cm v xt thng h. C l thm ch cn hn

333

nhng ngi mnh yu qu, nhng k th ng cho ta

i x t t, bi v s au kh ca h thm ch ln nng
hn nhiu so vi au kh ca ngi khc. V vy, chng ta
hy tp tu dng nhng ngh tt v k th. Cho h mt
ch trong tri tim mnh, nh nhng ngi thn yu nht.
Cu mong cho nhng ngi hm hi mnh s
khng cn tham lam, sn hn, c cm, hn th,
ghen t v s hi. Mong cho nhng ngh t i s
bao trm ly h. Nguyn cho ngh t i bao trm
ht chng ta. Nguyn cho mi t bo, mi git
mu, mi phn t, mi nguyn t trong thn tm
ca h c trn y ngh t tm. Nguyn cho
thn h th thi. Nguyn cho tm h th thi.
Nguyn cho s bnh an v tnh lng ca tm t
thm nhun ton th con ngi ca h.
Thc tp tm t c th thay i nhng thi quen ngh
tiu cc ca chng ta tr thnh nhng thi quen ngh tch
cc. (Chng ta khng cn thi quen ngh xu ngi khc,
m lun c thi quen ngh tt v mi ngi). Khi thc tp
tm t, tm chng ta cng trn y nim an lc v hnh
phc. Chng ta c th thi. Chng ta tr nn nh nhng
v d tp trung tm [d t nh]. Khi tm chng ta tr nn
tnh lng v an lc, th s th ght, sn hn, tc gin cng
phai bin mt. Nhng tm t khng phi ch gii hn trong
nhng ngh. Chng ta phi th hin ra li ni v hnh
ng. Chng ta khng th no tu dng tm t khi sng
mt mnh, tch khi x hi v th gii.

334

Bn c th bt u ngh nhng ngh t t v mi

ngi bn tip xc hng ngy. Nu bn c chnh nim, bn
c th tnh gic lm vic ny trong tng giy pht khi tip
xc. Mi khi bn gp mt ngi no, hy ngh rng, cng
ging nh bn, ngi cng mun c hnh phc v
mun trnh khi kh au. Tt c chng ta u ging nhau
nh vy. Tt c mi chng sinh u nh vy. Ngay c mt
con cn trng nh b nht cng bit co mnh li n trnh
nguy him.
Chng ta ai cng bit c iu , v khi chng ta
nhn ra ci "im chung", chng ta mi hiu mnh c
ni kt mt cch gn gi vi mi ngi v mi loi chng
sinh nh th no!. Ngi ph n ng sau quy tnh tin,
ngi n ng li xe qua mt trn xa l, i bn tr ang
dt nhau qua ng, ngi n ng gi ang ri thc n
nhng con chim. Mi khi bn gp hay thy bt c ai, hay
chng sinh no, hy tm nim "im chung" trong tm
mnh. Hy cu chc cho h c hnh phc, bnh an v
khe mnh. y l vic thc hnh gip thay i cuc sng
ca bn v cuc sng ca nhng ngi xung quanh bn.
(Nghe nh chuyn u u dnh cho nhng ngi a
cm hay qu rnh rang. Nhng khng phi vy: (i) bn
ang tp luyn tm t. (ii) Tm t mang li nhiu li lc
cho i sng thn tm ca bn, nh ni trn. (iii) V
quan trng, tm t gip cho vic tu thin ca bn c
thnh cng. N cng l nhng vin lt trn con ng
hng ngy i n mc tiu ca vic tu hnh. (iv) N l

335

mt trong bn tm cao qu v lng m c Pht nh

ngha v khuyn dy).
u tin, bn c th s gp nhiu s ngng ngng hay
khng c i vi vic thc tp ny. C nh l vic lm b
p buc, min cng. Dng nh ta cm thy mnh khng
th lm cho mnh ngh theo nhng cch ngh nh vy. iu
ch do bi v chng ta thng cm thy rng ta ch d
dng nhn t vi mt s ngi v kh nhn t vi nhng
ngi khc. V d, tr th thng lm cho chng ta yu
mn ngay mt cch t nhin, trong khi nhng ngi ln
khc, mi thnh phn, th kh lm cho ta m lng t i
hay qu mn ngay c. Hy quan st thi quen ny ca
tm. (y cng l mt thi tm). Hc cch nhn bit nhng
cm xc hay tnh cm khng tt v tiu cc; v bt u dp
b chng. Bng s chnh nim quan st, chng ta c th
dn dn thay i thi tm phn ng v suy ngh ca mnh
i vi ngi khc.
Vic chuyn gi ngh tm t cho ngi khc c thc
s thay i h khng?. Vic thc hnh tm t c thay i
c th gii khng?. Vic truyn gi tm t cho ngi
khc xa hay nhng ngi khng quen bit c tc ng
hay khng th ta khng th bit ngay, nhng ta c th bit
c tc ng ca tm t n s bnh an ca chnh mnh.
iu quan trng l s chn thnh trong tm nim bn
mong cu hnh phc cho nhng ngi khc. Tht s vy,
tc ng s c ngay lp tc. Cch duy nht bn bit
c iu ny l hy thc tp v t mnh bit c.

336

Thc hnh tm t khng c ngha l chng ta b qua

nhng hnh ng bt thin ca ngi khc. N c ngha l
chng ta phi p li nhng hnh ng mt cch ng
n. Thi Pht cn sng c mt hong t tn l Abharaja
Kumara. Mt ln n, Hong t n gp Pht v hi Pht
rng Pht c bao gi ni li gt gng hay nng nh vi
ngi khc hay khng. Lc ny, Hong t cng ang ngi
bng mt a con trn i ca mnh. Pht hi rng: "Ny
hong t, nu a b ny l b mt ming g vo trong
ming ca n, Hong t s lm g?". Hong t tr li rng,
nu xy ra chuyn , ng s gi cht a b bng hai
chn v dng ngn tay mc ly ming g ra, cho d c
lm chy mu ming ca con mnh.
"Ti sao Hong t lm vy?"
"Bi v ti yu thng con ti. Ti mun cu gi
mng sng ca n".
"Cng vy, ny Hong t, i khi ta phi dng mt s
li nng nh vi cc t ca ti, khng phi v s
hung d, m v tnh yu thng ca ta dnh cho h",
Pht tr li.
Nhiu lc Pht c trch ry nhng t ca mnh
chng qua l lng t bi ca Pht mong mun nhng
t n lc tu tp mong c ngy chng ng s gii thot.
c Pht lch s dy cho chng ta nm cng c rt
cn bn chng ta i x vi mi ngi mt cch tt
bng v t t. l Nm Gii Hnh v o c. Nhiu
ngi cho rng nhng lun l o c s gii hn s t do

337

ca mi ngi, nhng tht ra th nhng gii hnh gip

chng ta t do. Nhng gii hnh o c, nu thc hnh,
s gip chng ta c t do khi nhng kh au m chng
ta c th gy ra cho mnh v mi ngi, bi v nhiu lc
chng ta c th hnh ng mt cch khng tt lnh. Nhng
hng dn ca Nm Gii Hnh tp cho chng ta bo v
mi ngi khi nguy hi v nhng iu khng mun (t
nht l nguy hi t chng ta c th gy ra cho h); v bng
cch bo v mi ngi, chng ta bo v c chnh bn
thn mnh. Nm Gii gip chng ta king c v t b
nhng vic bt thin nh st sinh, n cp, t dm, ni lo
hay ni li khng tt p, v dng nhng cht c hi (nh
ru, bia, ma ty...) dn n nhng hnh ng mt l tr.
Vic pht trin chnh nim bng cch thin tp cng
gip chng ta lin h vi ngi khc bng tm t. Khi ngi
thin, quan st tm chng ta khi c s thch hay s ght
khi sinh. Chng ta t dy chnh mnh cch th gin v
bung th khi nhng tm khi sinh. Chng ta hc v
nhn thy c rng s dnh mc (thch) v s c cm
(ght) ch l nhng trng thi nht thi ca tm, v chng
ta c cho chng bin i. Thin gip chng ta nhn vo
th gii trong nh sng mi v gip cho ta li thot khi
n. Chng ta cng thc tp su hn, th nhng k nng
cng c pht trin mnh m v thin xo hn.

X L Cn Gin

338

Khi chng ta gin ai, chng ta thng bm vo kha

cnh no ca ngi . Thng thng, ch cn mt hay
hai giy pht cng bung ra nhng li cu gt, mt ci
lic nhn, mt hnh ng thiu suy ngh. Trong tm chng
ta, ngi l th b i. Chng ta ch ch tm n phn
rt nh ca ngi , m khng cn nhng phn thn
tm khc to nn c con ngi . Phn rt nh lm chng
ta tc gin. (Chng hn, trong mt ngi c nhiu tnh
cch, nhng tnh cch hay ni tht v hay vch ra nhng
yu km ca ta th thng lm ta tc gin vi ngi ,
cho d ngi c hng trm tnh cch tt p khc.)
Trong nhiu nm, ti nhn c nhiu th t t
nhng ngi t, h ang tm hc Gio l ca c Pht.
Mt s h phm trng ti, nh git ngi. V by gi
h nhn mi s mt cch khc i v mun thay i cuc
i mnh. Trong c mt l th vit mt cch y tr tu
hiu bit, v n thc s lm xc ng lng ti. Trong
, anh ta k li chuyn nhng t nhn khc lun lun la
v ch nho ngi cai t mi khi ng ta xut hin. Mt
ngi bn t ca anh ta c gng gii thch vi nhng
ngi t kia rng bn thn ngi cai t cng l mt con
ngi, nhng h khng chu nghe v h ang b m qung
bi lng sn gin v th hn (i vi nhng ngi ang
giam gi mnh). Tt c nhng g h nhn thy l b ng
phc cai t, ch khng nhn c con ngi bn trong y
phc .
Khi chng ta ang gin mt ngi, chng ta c th t
hi mnh: Ta ang gin vi tc ca ngi ? Hay ln da

339

ca ngi ? Hay rng ngi ? No hay tim ca ngi

? Hay tnh hi hc, vui ti ca ngi ? Hay s nh
nhng, lch s ca ngi ? Hay s ho hip ca ngi
? Hay n ci ca ngi ?. Khi chng ta dnh cht
thi gian xem xt nhng yu t v tin trnh to nn con
ngi y, th ngay khi cn gin ca chng ta mm i
mt cht. Bng phng php chnh nim, ta nhn thy r
chng ta v nhng ngi khc mt cch r rng. S hiu
bit s gip chng ta quan h vi nhng ngi khc bng
tm t i. Bn trong chng ta l ct li ca lng tt. (Nhn
tri s tnh bn thin, mi ngi sinh ra u c bn tnh
thin lnh v nhn t). V d nh trng hp ca st th
Angulimala trc khi gp Pht, ngi ta khng th no
thy c bn tnh ny bn trong hn ta. S thu hiu
tnh cht "v ng" ca con ngi s lm du lng ta t
nhiu v gip ta v tha hn i vi nhng hnh ng xu
c ca ngi khc!. Chng ta hc cch lin h mnh vi
mi ngi bng tm t.
Nhng, ta phi lm g nu ai nh ta, lm hi ta, hay
lm tn thng ta?. Lm g nu ngi khc s nhc ta?.
Thng th ngi i u mun tr a hoc tr th thi
thng v phn ng ca con ngi l vy. Nhng, ri n s
dn n u?. "Hn th khng th no c xa b bng
hn th", nh li ca Pht c chp li trong Kinh Php
C (Dhammapada). Mt phn ng gin d s dn n s
gin d. (Mnh hung d v th ght vi ngi khc th
ngi khc cn hung d v th ght mnh nhiu hn. Mnh
cng mun tr th h, h cng tip tc th hn mnh nhiu
hn). Nu ta phn ng li cn tc gin ca ngi khc

340

bng tm t i, th s tc gin ca ngi s c ngui

ngoai phn no, hay t nht l khng tng ln. T t cn
gin s phai bin. "Ch c tnh thng mn mi xa c
hn th", l cu tip theo ca Kinh Php C.
Thi ca c Pht lch s, c mt ngi mun lm k
th ca Pht v m mu git Pht, l Devadatta (-bt-a); ng ta cng chnh l anh v ca Pht khi Ngi
cn l Thi t Siddhatta, tc l anh ca cng cha
Yasodhara (Gia-du -la). Ngi ny xut gia i tu theo
Pht, nhng v bt ng quan im vi Pht v v lng
tham mun lnh o v thay i Tng on, nn ng sinh
lng th hn Pht v mun git Pht. ng cho voi d ung
ru v canh ng lc v ng ni Pht ang i qua, ng
th voi in ra git Pht. Mi ngi u b chy, v ai
cng ku Pht hy b chy khi voi d. Ngi Ananda cng
bc ln ng ngn voi d tn cng Pht, nhng Pht bo
ngi trnh ra, v sc ngi nh ngi cng khng ngn c
voi d.
Khi voi d n gn Pht, n chm ln, hai tai dng
ng trong cn say in. c Pht ch ng im v phng
nhng ngh t bi v pha con voi. Con voi ngng li, Pht
a hai bn tay nga v pha con voi v truyn tm t bi
sang n. Con voi ph phc qu xung di chn Pht,
ngoan ngon nh mt con cu. Lng t bi chinh phc
c s hung d d man ca mt con vt ang trong cn
in tic.

341

S phn ng tc gin i vi nhng tc gin, th hn

i vi th hn, l kiu phn ng c iu kin; do iu
kin tc ng m c; th l do hc hi, do bt chc
hay do b nhim thi phm trn ch khng phi n thun
l bn nng. Nu chng ta c nui dy t nh v c
c tnh nhn nhc, tt bng, v nh nhng, th tm t
tr thnh mt phn trong cuc sng ca ta. N tr thnh
mt thi quen. Nu khng, nu chng ta (b) ln ln trong
mi trng xu, hoc lun nhn thy nhng thi i xu
xa, tranh u v bo lc, th chng ta ch ton c thi quen
lun tc gin. Nhng, nhng m ngay khi chng ta l
ngi ln, chng ta vn lun cn c hi thay i thi quen
phn ng ca chng ta. Chng ta c th tu tp phn
ng v i x theo mt cch khc.
Mt cu chuyn khc trong i c Pht, n c th dy
cho chng ta cch ng x li nhng li s nhc hay chi
bi t nhng ngi xu. Nhng k i u vi c Pht
cho tin mt k n tn l Cinca n chi bi v lm
nhc Pht. Cinca ct mt b a, (mt cch no ), bn
di lp o dy v gi nh mnh ang mang bu. Khi Pht
ang thuyt ging cho hng trm ngi, c ta n n
trc mt v chi Pht l ngi gi dng thnh nhn v vu
oan cho Pht lm cho c ta c bu. c Pht khng tc
gin hay ght c ta, m bnh tnh ni vi c ta rng: "Ny
ch kia, ch c ch v ti l bit r chuyn g l c thc hay
khng". Cinca ngc nhin thi n ha ca Pht v thy
mnh chn xung. C ta ngc nhin nh quay i v b vp
ng. Nhng si dy buc b a b bung ra v lm ri a
ra. Mi ngi u thy m mu ca c. Mt s ngi i

342

nh pht c ta. Nhng Pht ni rng: "Khng, khng

phi l cch cc ngi i x vi c ta. Chng ta phi
gip c ta hiu bit c Gio php. l 'hnh pht' hu
ch nht". Sau khi Pht ging dy Gio php cho c ta,
ton b c tnh ca c ta thc s thay i. C ta tr nn
nh nhng, t t v y tnh thng.
Khi ai c lm chng ta tc gin hay lm chuyn g
tn thng chng ta, chng ta hy c ngh nhng ngh
tm t v ngi . c Pht ni rng: "Mt ngi m lc
no cng trn y nhng ngh t tm th ngi y vng
vng nh tri t." Ai mun lm tri t bin mt, mun
o bi bng cuc xng ht t th ch l nhng hnh
ng v ch v v vng. D c o mt kip, thm ch
hng ngn t kip, th cng chng h lm tri t mt i.
Tri t vn cn , khng b nh hng g, khng b yu
gim i cht no. (Nh vy, tm t ch thc l v cng
mnh m!). Cng ging nh tri t, mt ngi y lng
t tm th khng bao gi b lung lc hay b sc ni bi s
sn gin. (Tht vy, ngi hin lnh v nhn i th h t khi
no ni gin, bc tc hay th ght. y l mc tng
i: ng khen v ng qu. Mt ngi ch thc t tm
th khng bao gi ni gin, bc tc hay th ght. y l
mc tuyt vi: xut chng, ng m c).
Mt cu chuyn khc v c Pht lch s (theo Kinh
"Akkosina Sutta"): c mt ngi B-la-mn tn l
Akkosina; ci tn c ngha l "khng tc gin". Nhng
thc t th ngc li: ng ny lun lun tc gin. Khi ng
ta nghe ngi ta ni l Pht khng bao gi tc gin vi ai,

343

ng ta bn n gp Pht th. (ng tc gin ngay c ch

v ci chuyn ng nghe c l c ngi khng tc gin!).
ng n chi ra Pht, gi Pht bng nhng t ng th tc
v xu xa nht. Sau mt trng chi ra ca ng ny, Pht
mi hi rng ng ta c h hng, ngi thn v bn b v
ng ta c n chi thm nh ng khng. ng ta tr li
"C". V Pht hi tip rng ng ta c hay gi qu biu nh
bnh tri hay n cho h mang v hay khng?. ng
tr li "C". Pht hi ng ta:
"Ny B-la-mn, nu h khng nhn qu biu , th
ai s nhn?".
"Nu h khng nhn, th ti s nhn li ch cn ai
na, ny ng C-m".
"Cng vy, ny B-la-mn, ng nhc m chng ti,
nhng ngi khng nhc m (ng), ng tc gin vi
chng ti, nhng ngi khng tc gin (ng), ng ci
v vi chng ti, nhng ngi khng ci v g (vi
ng). Tt c nhng g ng ni th chng ti khng
nhn ly. Tt c l ca ng, ny B-la-mn, ng nhn
li; tt l thuc v ng".
Bng s nhn nhc, tr tu, v lng t tm, c Pht
khuyn dy chng ta thay i cch ngh v nhng 'mn
qu' bt nh v s chc tc n vi chng ta, thay v
chng ta ch lp tc phn ng li bng s tc gin v th
ght theo ci thi quen y tnh chin u ca chng ta.
Nu chng ta chu i p li nhng li ni xu, li
chi bi, s s nhc hay li gy tc gin ca ngi khc
bng s chnh nim v tm t, th ta c th hiu c hon

344

cnh. C th ngi khng c thc, hay khng bit

cch, hay khng kho lo v nhng li ni v cch ni ca
mnh. C l nhng li l kh nghe khng phi l c
chc tc hay hm hi mnh. C l nhng li l ngy th
v v m thi. C th l cch ngh ca chng ta vo lc
l qu nhy cm vi nhng li ni . C l chng ta
nghe nhm hay khng hiu r ngi ta mun ni. Chng
ta nn lng nghe v hiu r nhng g ai ni vi mnh. Nu
ta lun lun ni gin, th ta s kh m hiu ht c ci
thng ip hay ngha ng sau li ni ca ngi khc.
Cng c th ngi ta ang ni ra mt iu g m bn
cn nn bit, cn nn lng nghe. (V d nh v mi nguy
hi hay nhc im ca mnh).
i, tt c chng ta thng xuyn gp nhng ngi
hay ng chm hoc hay lm chng ta tc gin. u
cng c s bon chen v tranh u.
(V d ni cng cng, trn xe but, ch xp hng tr
tin hay mua v; trong cng s, ng nghip cnh tranh
nhau, nnh ch hi bn; nhng ngi c t tng khc vi
chng ta, lm tri ta; nhng ngi giu, cao ngo;
nhng k c hi, bt cng; nhng ngi lng ging phng
th, xa l, khng vn minh, thi phn bit, th ght;
cng chc hch dch, lng quyn, thin v, tham lam,
khng lch s; v rt nhiu ngi c th vu oan, hm hi
chng ta hng ngy v cuc sng tranh ginh, hay ch v
nhng thi i truyn kip... Rt nhiu th v con ngi
trong mt x hi thiu vn minh hay bt cng c th lm
cho hng triu ngi thng b kh s, tuyt vng, ri

345

bun bc, tc gin n th on. Ngay c trong nhng x

hi c cho l vn minh v n np cng c nhiu th v
nhiu ngi gy tc gin v phn n cho nhiu ngi khc.
Chng hn nh nhng thi v nhng ngi mang nng t
tng phn bit giu ngho, giai cp, phn bit mu da,
phn bit tn gio, duy vt cht, duy l, duy lut...)
Nu khng c s chnh nim v lng t tm, chng ta
s lun lun phn ng li bng s tc gin v hn th.
Bng s thc hnh chnh nim, chng ta lun c phn x
l lun quan st s phn ng ca chng ta i vi tt c
mi hnh ng v li ni ca ngi khc. Cng ging nh
cch thc v th thut khi chng ta ngi thin, chng ta c
th quan st s khi sinh ca s nm gi tham chp [tham,
thch, mun, khoi...] v s c cm [khng thch, ght, bc,
t y, ch...]. Chnh nim cng ging nh mt mn li
an ton gip phng h chng ta khi nhng hnh ng bt
thin. Chnh nim cho chng ta thi gian; thi gian cho
chng ta nhng s chn la!. Chng ta khng nn b cun
theo nhng cm gic hay tnh cm. Thay v vy, chng ta
nn phn ng hay i p li bng l tr khn ngoan hn l
s ngu dt si m, hay chp lm.

"Tm T Bao Trm"

Tm t khng phi l th m chng ta c ngi yn mt
ch, suy ngh, suy ngh, v suy t v n. Chng ta cn phi
sc mnh ca tm t c chiu sng mi khi gp g
hay tip xc vi mi ngi. Tm t ch-thc chnh l

346

ngun gc cn bn ng sau ba nghip thin lnh ngh,

li ni v hnh ng. Vi tm t, chng ta nhn thc c
r rng nhng nhu cu ca ngi khc v gip h [b
th] cch ny hay cch khc trong kh nng ca ta. Vi
nhng ngh t tm, chng ta hoan h vi nhng thnh t
ca ngi khc mt cch m p. Chng ta cn c lng t
tm c th cng sng v lm vic vi mi ngi mt
cch ha ng. Tm t phng h cho chng ta khi nhng
kh au do sn gin v ganh ght gy ra. Khi chng ta tu
dng c tm nhn-t, tm bi-mn, tm hoan-h dnh
cho ngi khc, v tm bung x, th chng ta khng ch
lm cho cuc sng d chu hn cho nhng ngi xung
quanh, m cuc sng ca chng ta cng tr nn bnh an v
hnh phc. Sc mnh ca tm t, cng nh nhng ho
quang mt tri, l bao trm khp ni v khng th o
lng ht c [v lng].
V d chng ta thng gh s hay khinh ght nhng
ngi phm ti v t nhn. Chng ta c th tm nim v h
nh sau:
Cu cho tt c nhng ngi t ng ti hay b
oan, hay nhng ngi ang b giam gi, s c
bnh an v hnh phc. Cu mong cho h khng
cn tham, sn, hn th, ganh ght v s hi. Mong
cho tm h trn y nhng ngh tm t. Cu
mong cho s bnh an v tnh lng ca tm t s
thm nhun ton th thn tm ca h.

347

Khi gp hay ngh n cnh nhng ngi ang b bnh

ang nm trong nhng nh thng, chng ta c th tm
nim v h nh sau:
Cu cho tt c nhng ngi bnh ang chu nhiu
bnh tt s c bnh an v hnh phc. Cu mong
cho h mau ht khi nhng au n, au kh, su
no, tht vng, bt an, v s hi. Cu mong cho
nhng ngh tm t ny bao trm ly h, che ch
h. Cu mong cho thn tm h c trn y
ngh tm t.
Khi gp hay ngh v cnh nhng ngi m ang au
n qun qui v c gng h sinh mt a con, chng ta c
th tm nim v h nh sau:
Cu cho tt c nhng ngi m ang mang nng
au s c bnh an v hnh phc. Nguyn cho
mi t bo, mi git mu, mi phn t, mi nguyn
t trong thn tm ca h c trn y ngh tm
t.
Khi gp hay ngh v cnh nhng ngi b mt v hay
chng, phi t mnh xoay s nui con mt cch kh s
thn tm, chng ta c th tm nim v h nh sau:
Cu cho tt c nhng ngi b mt v hay chng
s c bnh an v hnh phc. Cu cho h c
c lng kin nhn can m, hiu bit, v quyt
tm i din v vt qua nhng kh khn trc

348

mt, nhng gian nan v tht bi trong i. Nguyn

cho h c khe mnh, hnh phc, v bnh an.
Khi gp hay ngh v cnh nhng tr th b ngi ln
hip p, nh p, xm phm hay li dng, chng ta c
th tm nim v cc em nh sau:
Cu cho tt c nhng tr em ti nghip b hip
p v b xm phm bng nhiu cch khc nhau
trn i s gp c s bnh an v hnh phc.
Nguyn cho tm ca cc em c trn y nhng
ngh tm t, bi, h, x. Cu cho cc em s c
th thi. Nguyn cho tri tim ca cc em s c
mm mi. Cu mong cho li ni ca cc em lm
vui lng mi ngi. Cu mong cc em khng cn
s hi, cng thng, lo lng, v bt an.
Khi gp hay ngh v nhng ngi nm quyn ang
gy nhiu cnh au kh, ngho nn, bt cng, khng dn
ch v kh khn cho dn chng, chng ta c th tm nim
v h nh sau:
Cu cho tt c nhng ngi nm quyn hnh
cc ni s tr nn nh nhng, t t, lng, v
bit thng ngi. Cu mong h hiu bit c
nhng ngi b ngc i, b hip p, nhng
ngi thp c b hng, nhng ngi khng c c
quyn c li, nhng ngi b phn bit, v nhng
ngi ngho kh. Cu cho tri tim h ng cm
vi ni kh cc ca nhng cng dn bt hnh.

349

Cu mong cho nhng ngh tm t s bao trm

ly h, che ch h. Nguyn cho mi t bo, mi
git mu, mi phn t, mi nguyn t trong thn
tm ca h c trn y ngh t tm. Nguyn
cho s bnh an v tnh lng ca tm t s thm
nhun ton th con ngi ca h.
V khi gp hay ngh v nhng ngi b ngc i, b
hip p, nhng ngi thp c b hng, nhng ngi
khng c c quyn c li, nhng ngi b phn bit, v
nhng ngi cng inh ngho kh, th chng ta c th tm
nim v h nh sau:
Cu cho tt c nhng ngi b ngc i, b hip
p, nhng ngi thp c b hng, nhng ngi
khng c c quyn c li, nhng ngi b phn
bit, v nhng ngi ngho kh s gp c s
bnh an v hnh phc. Cu mong cho h mau ht
khi nhng au n, au kh, su no, tht vng,
bt an, v s hi. Nguyn cho tt c h t khp
thp phng trn th gii ny s c khe mnh,
hnh phc, v c an lc. Cu cho h c c
lng kin nhn can m, hiu bit, v quyt tm
i din v vt qua nhng kh khn trc mt,
nhng gian nan v tht bi trong i. Cu mong
cho nhng ngh tm t s bao trm ly h, che
ch h. Cu cho thn tm ca h c trn y
ngh t tm.

350

Cui cng, khi chng ta tm nim, chia s v phng

ri tm t khp ni, cho tt c ng loi v cho tt c mi
chng sinh trn i, truyn thng tu tp thng khuyn dy
chng ta c tng "Kinh Tm T" (hay Kinh Lng T) do
chnh c Pht ni ra mi ngi hiu bit, tu dng,
tm nim v chia s tm t n tt c mi chng sinh. V
vy, cc x Pht gio Nguyn thy, "Kinh Lng T"
thng c c tng bi tt c Pht t trc nhng nghi
thc tu tp, c bit l trc khi ngi vo thin. Mc ch
l lm an lng nhng chng sinh khut mt xung quanh
v gip cho tm h v tm ca thin sinh c bnh an; v
nh vy, to mt khng kh an lnh trc khi thin tp.
Chng ta nn tng c on trch tuyt vi sau y trong
"Kinh Lng T" (Metta Sutta) ca Pht chng ta thc
tp, th hin v chia s lng t tm bao trm ca chng ta,
nh sau:
Nguyn tt c chng sinh,
c hnh phc an bnh,
Nguyn cho tm chng sinh,
c vui lng nh .
Chng sinh d yu mnh,
di cao hoc trung bnh,
thp, nh hay to ln,
c mt hay khut mt,
d xa, gn,
cha sinh v sinh,
Khng tr chng sinh no,

351

Nguyn cho tm tt c,
c trn y hnh phc!
Khng la o ln nhau,
Thng bt khinh khp chn
Khi tm ang on gin,
khng mong hay nguyn ra,
cho ai khc b hi,
Nh l mt ngi m,
lun che ch cho con,
bng c mng sng mnh.
Hy pht tm v lng,
cho lng T v bin,
bao trm c th gii
trn, di v khp ni,
khng cch tr hp hi,
ht gin hn th ght.
Khi ang ng hay i,
khi ngi hay khi nm,
bao gi cn thc tnh,
gi nim Tm T ny,
y chnh l tm trng:
Cao p nht trong i....
Ai lm c nh vy:
khng cn chui bo thai
quay li th gian ny.

352

("Kinh Tp" (Suttanipta), I. 8, Tiu B Kinh)41

Tm t vt qua tt c mi cch ngn v tn gio, vn
ha, a l, ngn ng, v chng tc. l mt quy lut
ph qut t c xa, ni kt tt c chng ta v chng sinh li
vi nhau bt k hnh thi chng sinh no. Tm t nn
c thc hnh mt cch v iu kin. Ni au n ca k
th cng ging nh ni au n ca chng ta, (ai cng bit
au n v s au n). Ni tc gin ca k th cng l
ni tc gin ca ta, (khng ai mun b tc gin). Tm t
hay tnh i hu ca h cng ging lng t ca ta. Nu h
hnh phc, th ta hnh phc. Nu h bnh an, th ta bnh an.
Nu h khe mnh, th ta cng lnh mnh. Mi khi chng
ta bit chia s ni au n v au bun mt cch khng
phn bit, th chng ta cng nn chia s tm t vi mi
ngi, mi ni. Khng c quc gia x s no c th tn
ti m khng s gip v tng tr ln nhau ca nhng
quc gia x s khc. Cng vy, khng mt ai c th sng
mt mnh trong c lp m khng cn n nhng ngi
khc. n gin l cch m mi th tn ti. (S sng ca
chng ta l s phn cng, s chia s v cng sinh). Nhng
v chng ta v mi chng sinh ty theo nghip duyn m
mi ngi mi khc, cho nn vic thc hnh tm t l
tuyt i cn thit cho chng ta. Chnh tm t v tnh
thng yu ni kt tt c chng ta li vi nhau trong
nhiu kip sng.
Bn dch ny c dch t ting Pali qua ting Anh bi nh s Tch Lan,
Ha thng Tin s Wapola Rahula trong quyn "Nhng iu Pht Dy".
Bn dch Vit c thc hin bi cng ngi dch.
41

353

V vic thc hnh Tm T v sng trong Tm T n

gin l cn bn cn phi c tr gip cho vic thin tp
ca chng ta c thnh cng.

354

355

V Tc Gi

Ho thng Thin s Bhante Henepol Gunaratana th

gii nm 12 tui thnh mt tu s Pht gio ti ngi cha nh
Lng Malandeniya, huyn th Kurunegala, Tch Lan. Ngi th
gii cho thy l i trng lo Kiribatkumbure Sonuttara. Nm
1947, lc 20 tui, thy nhn i th gii Kandy. Thy c
gio dc Trng Cao ng Vidyalankara (Vidyalankara
Junior College), Trng i Hc Vidyalankara (Vidyalankara
College) Kelaniya, v i Hc Truyn B Pht Gio
(Buddhist Missionary College) th Colombo, Tch Lan.
Sau , thy qua n nm nm trong s mng phng s ti
Hi i B- (Mahabodhi Society) phc v cho nhng ngi
b phn bit l giai cp H Tin (Harijana) vng Pht tch
Sanchi, Delhi v Bombay. Sau , thy qua Malaysia mi
nm trong mt s mng truyn b Pht gio, l c vn tn gio
cho
Hi
Pht
Php
Abhivurdhiwardhana
(Sasana
Abhivurdhiwardhana Society), Hi Truyn B Pht Gio
(Buddhist Missionary Society) v Lin Hip Thanh Nin Pht
Gio Malaysia (Buddhist Youth Federation of Malaysia). Thy
ging dy ti cc trng Kishon Dial School v trng
Temple Road Girls' School v l Hiu trng Hc Vin Pht
Gio Kuala Lumpur.
T li thnh mi ca Hi Pht Php Sasana Sevaka (Sasana
Sevaka Society), thin s Gunaratana n Hoa K vo nm
1968 m nhim chc v Tng Th K Danh D ca Hi Tu
Vin Pht Gio Washington, D.C. (Buddist Vihara Society) ti
th ca Hoa K. Vo nm 1980, thy c b nhim lm
Ch tch ca Hi ny. Trong thi gian ng nhim ti Hi Tu
Vin, thy ging dy nhiu kha Pht hc, dn dt nhng

356
kha thin, v i thuyt ging khp nc M, Canada, Chu u,
c, New Zealand, Chu Phi, v Chu .
Trong lc , t nm 1973-1988, thy lm trng khoa Pht
hc i hc American University, dy cc sinh vin hc v
gio l Pht gio v Thin Pht gio.
Thy cng theo hc ly cc hc v C nhn, Thc s v
Tin s Trit hc i hc American University. Thy cng
ging dy Pht hc ti trng i hc American University, i
hc Georgetown University v i hc University of Maryland.
Sch v v nhng bi vit ca thy c xut bn
Malaysia, n , Tch Lan v M. Quyn sch "Chnh
Nim-ging bng ngn ng thng thng" bn ang c
c dch v pht hnh trn khp th gii hn 20 nm qua. Mt
phn bn dch ting Thi c trch dy trong gio trnh
chnh thc ca cc trng Trung Hc Thi Lan.
T nm 1982, Ha thng Gunaratana l Ch tch Hi
Thin hc "Bhavana Society of West Virginia", do thy v ng
Matthew Flickstein sng lp. l mt tu vin v trung tm
thin West Virginia, gn thung lng Shenandoah Valley, cch
th Washington, D.C. khong 100 dm. thy th gii
v ging dy cho cc Tng Ni, v t chc nhng kha thin cho
cng chng. Thy cng thng xuyn i nhiu ni trn th gii
thuyt ging v dy cc kha thin.
Vo nm 2000, Ha thng Bhante Gunaratana nhn c
gii thng v s cng hin trn i, do trng c ca ngi l
i Hc Vidyalankara College ban tng.
Ha thng Bhante Gunaratana cng l tc gi ca cc
quyn sch v thin rt ni ting nh l:

357

Chnh Nim-ging bng ngn ng thng thng

Chnh nh-ging bng ngn ng thng thng
Bn Nn Tng Chnh Nim-ging bng ngn ng thng
thng
Tm Bc Chnh Nim i n Hnh Phc.
Con ng ca nh v Tu
Hi k Hnh Trnh n Chnh Nim
Phn Tch Cc Tng Thin nh (Jhana) Theo Pht Gio
Nguyn Thy
Nghi Thc Thin Mn

358

359

360

361

362

363

Ph lc: V cc bn dch
V vic bin dch cc sch v "Thin Pht gio", v y l
sch hng dn thc hnh nn ngi dch mun chia s vi
qu c gi mt s iu nh sau:
ng c bin dch
Sau nhiu nm nghin cu v bin dch mt s sch Pht
hc v mc ch pht hnh (n tng) min ph cho cc Pht t v
t vin gn xa, ti nhn thy tm quan trng ca phn sch
ging dy v thin.
(a) Phn ln cc sch Pht gio v sch dy thin Vit
Nam c lu hnh t lu i di dng ting Hn v Hn
Vit, bi v trong mt thi gian kh lu, c l hn 18-19 th k,
Pht gio Vit Nam c chu nh hng t Pht gio i tha
ca Trung Hoa. l mt kho kinh sch ng qu cho nhng
Pht t thc hnh theo Pht gio i tha.
(b) Mt s sch Pht gio v sch dy thin ca dng Pht
gio Nguyn thy cng c cc t vin v cc dch gi dch
ra ting Vit trong vi thp nin mi y. cng l mt ngun
kin thc qu bu cho cc Pht t c v thc hnh.
(c) Mc ch ca vic chn v dch mt s sch thin ca
ngi dch y cng khng ngoi mc ch gp mt phn nh
b vo s tin phong ca cc t vin v cc dch gi ng knh
.
Cc sch v thin
l nhng sch hng dn ca cc thin s li lc nh:
Mahasi, Henepola Gunarantana, Bikhu Bodhi, U Pandita,

364
Nyanaponika, Bhikkhu Nanamoli, Ajahn Chah, Ajahn Brahm,
Ajahn Sumedha, Ajahn Mun...
Nhng quyn sch ny ging gii v Thin-nh (samatha)
v Thin-tu minh st (vipassana) ca Pht gio Nguyn thy
(Theravada) vn c truyn tha t sau thi c Pht lch
s cho n tn hm nay. Thin nh c tu tp nh mt cng
c h tr c lc cho vic tu tp Thin Tu, cn c gi l
Thin chnh nim (hay Thin qun, Thin minh st). Nhng
phng php thin thuc Pht gio Theravada v ang c
thc hnh cc nc Tch Lan, Min in, Thi Lan, Lo,
Cam-pu-chia, mt phn Vit Nam, Singapore, Malaysia; v c
bit ang c pht trin mnh cc nc chu u, chu Bc
M v chu c.
Ngn ng
Cng nh nhng sch v Gio l khc, nhng sch thin ny
c ngi dch dch qua ting Vit hin i m chng ta dng
ni v t duy hng ngy. V y l mt tip cn mi v trc
tip vi kin thc Pht gio Nguyn thy, cho nn ngi dch
c gng dch ng theo ting thun Vit hin i. Mc ch l
gip cho c gi trnh c s t duy hai-ln. V d, nu
dng cc ch trin ci hay ng trin ci (HV), th nhng c
gi mi v nhng c gi khng hc Pht hc bng ting HnVit s phi tm hiu chng v dch li mt ln na. Thay v
vy, chng ta c th dch ngay l chng ngi hay nm
chng ngi th cc c gi Vit Nam c th hiu mt cch d
dng. Ting Vit ngy nay gn nh giu ngha c gii
thch hu ht t ng ca cc ngnh hc, k c Pht hc.
Tuy nhin, c nhng ch cn phi gi li mt s danh t
ting Hn-Vit bi v (a) nhng thut ng c dng v
rt quen thuc i vi nhiu th h Pht t t lu i, v h

365
u hiu c chng; v (b) v vn cn mt s trng hp ting
thun Vit vn cha s chnh xc v gn gng thay mt
s thut ng . V d nh: php, Gio Php, T Diu , Bt
Chnh o, chnh nh, chnh nim, sn, si, h, lc, x, lun
hi, thc......v 'thin'. Vai tr ca mt s thut ng chnh bng
ting Hn-Vit l rt quan trng v hu ch.
Thi bin dch
Thi bin dch ca ngi dch l mt thi khch quan
v trung thnh vi ng ngha ca tc gi. Tc gi vit nh th
no, ngi dch c gng dch ngha ng nh chng l. Ngi
dch khng a vo s hiu bit c nhn, hay tri nghim, hay
quan im ca mnh vo trong li dch. Mc ch l gi cng
c trn vn c ngha v ca tc gi mc tt nht c th.
(a) C th khc vi nhng truyn thng khc, Pht gio
Nguyn thy v thin hc ca n c ging gii bi Pht v
cc s thy sau ny bng nhng ngn t r rng v trc ch.
Ngi c c c sao hiu vy. Cn thc hnh hay khng v
thc hnh ng hay khng l ty vo mi ngi. Thin Pht
gio theo dng Nguyn thy khng dng nhng t ng kh
hiu, cao siu, hay nh . Nu c n d th ch c nhng cu
ni v cu chuyn n d ngha, nhng chng cng c ni
v vit bng nhng t ng n gin v r rng. Cc trch dn
trong cc sch thin u l nhng li c Pht lch s dy.
V cch din t ca c Pht th lun lun l r rng v d
hiu nh vy.
Thi dch y l nghing v hc thut, ch khng phi
l thi ca mt s thy hay mt thin s. Bi v ngi dch
cng khng cn phi ng c thm g g ...ca tc gi
th mi c th dch c cc cu ch ca h, theo nh cch ngh
ca mt s ngi mt s trng phi khc.

366

Nhng ngi c hiu bit v cc ngn ng nh ting Anh,

Php, c...th hon ton c th dch ng mt toa thuc m
khng cn phi l mt bc s hay dc s. V nhng toa thuc
c vit ra l cho ngi c c hiu v dng ng theo ch
dn. Nhiu trm nm qua, nhng khoa hc y thut ng v
khi nim nh ton hc, vt l, y hc, sinh hc, vi sinh hc...cho
n nhng ngnh cao su nh lng t, ht nhn, tin hc...cng
c dch mt cch tt p qua hng trm ngn ng khc
nhau trn th gii.
(b) Ngi dch cng dch nhng quyn sch ny mt cch
tt nht cho mnh t hc v thc hnh. y l l do ch k
duy nht ca cng vic ny.
(c) D nhin, nhng sch dng ngn ng qu cao siu v
tm linh i hi ngi dch phi tri nghim v chng ng
c ht nhng g tc gi vit, th mt dch gi bnh thng nh
ti khng th lm c. May mn thay, nhng sch hng dn
ca Thin Pht gio Nguyn thy khng thuc nhng loi sch
!. Sch ca Pht gio Nguyn thy ch n thun ging nh
cch nhng sch gio khoa hng dn hng dn v l thuyt
v thc hnh. Nhng hng dn c ging gii v vit ra
ngi ta c v hiu, hiu r v lm theo ng; ch khng
phi vit ra ngi c phi hiu khc, hiu theo kiu khc
thng, hay lm tc no ngi c, hay lm cho ngi c
phi t phng on hay m rit trong u. Cng khng c
nhng cch hng dn khc thng nh kiu nh, p, ht, lt
thuyn...i hi ngi dch phi ng th mi chuyn ng
truyn c. Nhng hng dn t li ca c Pht u rt r
ngha.

367
(d) Cng nh tt c nhng sch v gio l, nhng quyn
sch dy v thin ny c c li, kim tra v hiu nh bi
thy Thch Trc Thng Tnh ca thin vin Trc Lm, v c
hiu chnh ln cui bi ban bin tp chuyn trch v sch Pht
hc nh xut bn trc khi c n hnh.
Qu c gi gp v bn dch, xin vui lng gi n ngi
dch, hoc thy Thng Tnh, xin tip thu v hiu nh li cho
ng hn. T: 0909503993, email: lekimkha@gmail.com, hoc
email: tthongtinh@yahoo.com.
Li cm n
Li cm n thnh knh nht xin c gi n Ha thng
thin s ngi Tch Lan Bhante Gunatarana ca thin vin
Bhavana Society, Hoa K. Thy t bi cho php ti dch tt c
cc quyn sch qu gi ca thy qua ting Vit pht hnh
(phi li nhun) cho cc Pht t Vit Nam.
Cm n thy Thch Trc Thng Tnh. Thy b nhiu thi
gian v cng sc c v hiu chnh nhng bn dch ca ti.
Cm n Pht t Nguyn Th Thu Nga, L Kim Hn, Ng
c Ln, L Hong Phi v bn n hnh gp phn gip v vi
tnh v sa cha cho cc bn tho.
Li nguyn hi hng cng c xin dnh cho tt c mi
chng sinh!.

368

369
Nhng sch c dch v bin son bi cng ngi dch:

1. Nhng iu Pht Dy
2. Gio Trnh Pht Hc (Ton b)
3. Hng Dn Hnh Hng V X Pht
4. Con ng Ca Chng Ta (dnh cho cc Pht t ti gia)
5. Vn p V Pht Gio
6. Khng C Tiu Tha Trong Pht Gio
7. L tng B-tt trong Pht gio
8. Cc Kinh Pht Dy Ngi Ti Gia
9. L Sinh Dit, L Tu Hnh
10. Thin Pht Gio Chnh Nim ging bng ngn ng thng
thng
11. Thin Pht Gio Bn Nn Tng Chnh Nim ging bng
ngn ng thng thng
12. Thin Pht Gio Chnh nh ging bng ngn ng thng
thng
13. Thin Theo Cch Pht Dy S i n Gii Thot
14. Thin Pht gio Ngh Thut Bin Mt
15. Thin Pht gio Con ng Tnh Lng v Tr Tu
16. Nh Trong Li Pht Dy
17. Mt Kip Ngi (ang bin son)