Ngi c

Ngi c (Ti bn 2014)

Tc gi: Bernhard Schlink

Dch gi: L Quang

Kch thc: 14 x 20.5 cm

S trang: 216

Ngy xut bn: 10-01-2014

Gi ba: 65.000

Cng ty pht hnh: Nh Nam

Nh xut bn: NXB Hi Nh Vn

Chp pic: narutoquyen

Type
mayclound: phn 1
lehuyen: phn 2-(ht)

Beta: hoahanhanh

Lm ebook: Du L

Ngun : luv-ebook.com

Ebook: http://www.dtv-ebook.com

Gii thiu

Th gii n y s n gi n bit ba o k hi k c lun hin nguyn hnh l mt con

qu d...

- Bernhard Schlink

Khng c g lng mn trong ln gp mt u tin ca h. Cu b 15 tui, l hc

sinh trung hc. Cn c l ngi sot v xe in. T trng tr v sau mi bui hc,
cu li lao mnh vo cuc phiu lu thm kn. Nhng tnh s lng mn y ko di
khng lu. Mt ngy n, Hanna bin mt, ri xut hin trong tnh hung kh ng...
Ng i c, c so sanh vi N h n g ke bi cm tu A ltona cua S artre va Van
bi-a lu c chin r i cua Heinrich B ll, l mt trong khng nhiu tc phm vn hc
c tr thnh bestseller trn ton cu.

Lng trong mt cu chuyn tnh yu khc thng l nhiu vn ln lin quan

n s tip nhn qu kh m th h hu chin c phi i mt. Nn khi t
xung ri cun sch nh 200 trang ca Bernhard Schlink, bn nhng bng khung
day dt v tnh yu, ngi ta s cn m nh khn ngui v cuc chin tc ot
hng triu sinh mng, v li du hn vnh vin trn s phn bao ngi cn li...

Ng i c l tc phm gy tranh ci mnh c, ni ngi dn cho n nay

vn cha hn tha mn vi cch gii quyt cc tn d lch s t thi pht xt v Th
chin II. Trong mt bi phng vn, Bernhard Schlink cho rng cc nh ph bnh
hiu lm tc phm ny ca ng. c dch ra hn 40 ngn ng v qung b rng
ri, Ng i c th hin r rt tnh cch ngi c vi phn th gii cn li, ngay
c khi s cm nhn thng mang nng tnh ch quan v nh hng vn ha t pha
ngi thng lm.

Ti vit v cng l do nh nhng ngi c s ch: ngi ta k hng mun ch sng

mt cuc i.

BERNHARD SCHLINK

Bernhard Schlink (sinh 1944 c) l gio s Lut v thm phn Ta n hin

php cp bang.

Nm 1995, sau thnh cng ban u vi mt s tiu thuyt trinh thm, Bernhard
Schlink cho ra i tc phm u tin khng mang mu sc trinh thm Ng i c.
Lp tc, cun sch chim lnh v tr betseller s 1 M, gii Prix laure Bataillon
cho vn hc dch ca Php, gii Grinzane Cavour ca Nm 2008, Ng i c
c dng phim, vi Kate Winslet th vai chnh v ot gii Oscar. Bernhard
Schlink hin ang sng Berkshire (Masachusetts) v Berlin.

Ng i c l tc phm gy tranh ci mnh c, ni ngi dn cho n nay

vn cha hn tha mn vi cch gii quyt cc tn d lch s t thi pht xt v Th
chin II. Trong mt bi phng vn, Bernhard Schlink cho rng cc nh ph bnh
hiu lm tc phm ny ca ng. c dch ra hn 40 ngn ng v qung b rng
ri, Ng i c th hin r rt tnh cch ngi c vi phn th gii cn li, ngay
c khi s cm nhn thng mang nng tnh ch quan v nh hng vn ha t pha
ngi thng lm.

Mc lc

Phn mt
Phn hai
Phn ba

Phn mt

Hi mi lm tui ti b vim gan. Bnh pht vo ma thu v

dt vo ma xun. Tit tri cng lnh v cng ti th ngi ti cng
yu i. Sang n nm sau th tnh hnh mi kh ln. Thng Ging
tri m, m k ging cho ti ra ngoi bao ln. Ti nhn thy bu
tri, mt tri, my v nghe thy l tr chi trong sn. Sm ti mt
ngy thng Hai ti nghe con chim kt ht.

Gia nh ti trn tng ba mt ngi nh b th xy hi cui th

k ph Blumenstrasse. Ln u ra ng, ti i t nh n ph
Ga. Vo mt ngy th Hai trong thng M i, trn ng t trng
v nh ti b nn. t vi hm ti thy yu trong ngi, yu
nh cha bao gi yu th trong i. Chn cng nng nh ch. nh
hay n trng, mi khi ln thang gc l ti khng nhc ni chn.
n ung cng khng vo. Ngay c khi i bng ngi vo bn th
chng my chc ngn tn c. Sng sm ng dy mm kh khc,
c cm gic gan rut nng nh v nm sai ch trong c th. Ti
xu h v yu nhc nh th. Ti cng xu h khi b nn. c

ng l chuyn cha xy ra ln no trong i. M m y , ti mm

cht mi nh nut xung, tay bng mm nhng vn nn c ra k
tay. Ri ti da vo tng nh, nhn ng nn di chn v e ra
cht nhy nhn nht.

M t ngi ph n chy li gip ti, v c lm vic mt cch

th bo. C tm tay v xnh xch li ti qua mt hnh lang ti i v
sn sau. Pha trn l dy phi qun o chng t ca s ny qua ca
s kia. Ngoi sn xp y g, trong nh xng m toang c ting
li ca rt v mn ca bay. Bn cnh ca vo sn c vi nc.
Ngi ph n m vi, trc tin ra tay ti, ri c hng nc
trong lng bn tay khum khum tp vo mt ti. Ti ly khn mi
soa lau kh mt.

Cm ly ci kia! Bn cnh vi nc c hai ci x, c ly mt

ci v vn nc vo. Ti hng nc vo ci x th hai v i theo c
qua hnh lang. C ly tht mnh, mc ht te xung va h v
cun bi nn xung cng. C ly x nc kia khi tay ti v xi
thm ln na xung va h.

C ng thng ln v thy ti khc. Cu b, c ngc nhin ni,

ka cu b. C chong tay m ti. Ti khng cao hn c l my.
Ti cm nhn bu v c p vo ngc mnh, ngi thy hi th hi
hm ca chnh mnh cng m hi mi ca c trong vng tay m
cht v khng bit hai tay vo u. Ti thi khc.

C hi nh ti u, t x vo hnh lang ri a ti v nh. C

i cnh ti, mt tay cm cp xch ca ti cn tay kia nm tay ti.
ng t ph Ga v Blumenstrasse khng xa. C i nhanh v dt
khot, lm ti cng d bc theo. n trc ca nh ti c chia
tay.

ng bc s m m ti mi n nh cng ngy hm y chn on

chng vim gan. M t hm no ti k cho m nghe v ngi ph
n. Nu khng th ti on l mnh cng chng n thm c. Song
i vi m ti th d nhin l khi no khe tr li ti nn b tin ti
mua mt b hoa, n cho v cm n c. Vy l cui thng Hai ti
i n ph Ga.

Ngi nh ph Ga by gi khng cn na. Ti khng nh n b

ph i bao gi v ti sao. nhiu nm ti khng v thnh ph
qun hng. Ngi nh hin ti c xy hi thp k 1970 hay 89,
c nm tng v tng mi hon thin, khng c ca s nh ra hoc
bao ln, tng trn nhn v sng mu. Nhiu nt chung ca ca
cc cn h nh, nhng cn h m ngi ta n ri i, ta nh thu
xe hi i ri tr tin. Hin nay tng trt c mt ca hng my
tnh, ngy trc l mt hiu thuc, mt nh bn thc phm v hiu

cho thu bng video.

Ngi nh ngy xa cng cao nh th nhng c bn tng, tng

trt l cc khi sa thch mi gc, ba tng trn xy gch vi cc ca
s nh ra, bao ln v khung vin ca s bng sa thch. Bc tam cp
dn ln tng trt v cu thang di rng, trn hp dn, hai bn xy
b chn lm nn cho tay vn bng st rn v on kt xon trn c.
Hai bn ca l i ct, mi gc ko c mt chic u s t, mt
con nhn ngc ln ph Ga, con kia nhn xui xung. Li i vo nh
m ngi ph n dn ti n vi nc trong sn l li ca bn.

T b ti n ngi nh ny. N ch ng c dy ph.

Dng nh nu n nng hn v rng hn cht na th my nh
xung quanh phi n ra nhng ch cho n. Ti tng tng ra trong
l khoang cu thang vi ng dim p ni, lp gng v tri
thm c ha tit ng phng c cng bi cc thanh ng
bng long. Ti cho rng trong mt cn nh qu phi th phi c
nhng ngi qu phi . Nhng v ngi nh ng mu sm bi
nm thng v khi tu ha nn ti hnh dung ra nhng c dn qu
phi y cng u m, k quc, c khi ic hay cm, bit y li g
lng hoc tht chn cng nn.

Nhng nm v sau ti lun nm m v ngi nh y. Nhng gic

m ta ta nhau, l nhng bin thi ca mt gic m hay mt ch
. Ti i qua mt thnh ph l v nhn thy ngi nh. Trong mt
khu ph m ti khng quen, ti thy n ng trong mt dy ph.
Ti i tip, u c ri bi v tuy bit ngi nh nhng li khng quen

khu ph . Ri ti sc nh ra l mnh thy n ri. Nhng ti

li khng ngh n ph Ga thnh ph qu hng m ngh n mt
thnh ph khc, mt nc khc. V d ti m n thnh Rome,
nhn thy ngi nh v nh l tng thy n Bern. Vi hi c
trong m y, ti cm thy yn tm; nhn thy ngi nh trong mt
khung cnh l lm ti cm thy khng c g c bit hn l tnh c
gp mt mt ngi bn c chn xa l. ti quay li ngi nh y, i
ln bc tam cp. Ti mun vo nh. Ti n nm m ca.

Nu ti m thy ngi nh nng thn th gic m di hn, hoc

sau ti hi tng r hn v cc chi tit. Ti i t, ti thy ngi
nh pha tay phi v i tip, thot tin ch thy bi ri v mt ngi
nh r rng trn ph m nay li ng gi cnh ng. Sau sc
nh l ti thy n u ri, v li cng bi ri gp bi. Nu ti
nh li thy n u th ti quay xe tr li. ng s trong m
lc no cng vng bng ngi, ti quay u xe trong ting bnh xe
rt ken kt v phng nh bay. Ti s n qu chm v phng nhanh
hn. Ri ti thy n. Ngi nh ng gia nhng cnh ng bao
quanh, ci du, la mch hoc nho vng Pfalz, oi hng min
ng Nam Php. ng rt bng phng, u gn i nhp nh.
Khng c cy ci. Tri rt sng, nng chi, khng kh lung linh, v
mt ng long thong v nng. Nhng bc tng chn chu la
lm cho ngi nh mang v d bit v ht hng. Nh nhng bc
tng chn chu la ca bt k nh no. Trng n khng u m hn
ngi nh ph Ga, nhng ca s y bi bm v cn khng cho
thy trong cc phng c g, k c rm ca. Ngi nh m.

Ti dng xe cnh ng v i ngang qua ng ti cnh nh.

Khng c ai c, chng nghe thy g, k c ting ng c xa xa hay

ting gi, ting chim. M t th gii cht. Ti i ln bc tam cp v
n nm m ca.

Nhng ti khng m ca. Ti thc dy v ch bit t tay ln

v n nm m ca xung. Th ri ti nh li ton b gic m, v
nh c c l mnh nm m.

Ti khng bit tn ngi ph n n. Vi hoa trong tay, ti ngp

ngng ng trc ca v hng nt chung. C l nn quay v th
hn. Nhng lc y c mt ngi n ng t trong nh i ra hi ti
mun tm ai, v ch ti ln nh c Schmitz tng bn.

Khng c ng dim p ni, khng c gng, khng c thm.

Nhng g ca v p ngy xa c l tng c trong khoang cu thang
th nay tn li, v v n s ca n khng th so snh vi mt
tin trng l. M u sn ca cc bc thang b vt chn mi vt
gia, tm nha dp ni dn ln tng cao ti vai mn, v nhng
thanh g b khuyt tay vn cu thang c thay bng dy buc.
C mi nc ty sn. Cng c th mi v sau ny ti mi nhn ra
tt c nhng iu . Lc no mi th cng va b rc va sch s

v tot ra vn mt th mi nc ty sn, thnh thong trn ln mi

ci v u, mi xo nu thc n hay qun o ngm si. Chng bao
gi ti c bit g hn v nhng ngi khc sng trong nh, ngoi
nhng mi y, nhng tm thm chi chn trc ca v tm bin ghi
tn di nt chung. Ti khng nh gp mt ai trong s h
cu thang.

Ti cng chng nh ra l cho c Schmitz nh th no. Chc

l ti sp xp sn v ni vi ba cu v bnh trng ca ti, v
chuyn c gip ti v cm n. C ch ti i vo bp.

Phng bp l cn ln nht trong cn h. Trong bp c bp l v

bn ra, bn tm v l un nc tm, bn v hai gh u, t lnh,
t qun o v b gh m. Trn gh tri tm chn nhung the. Phng
bp khng c ca s. nh sng lt qua knh trn ca dn ra bao
ln, khng nhiu lm, bp ch hng ln khi ca m ra. Lc y nghe
c c ting ca rt v ngi thy mi g t xng mc di sn.

Trong cn h cn c mt phng khch nh v hp, vi ci rng

ng bt a, bn, bn chic gh, gh mm c ta u v l si.
Phng ny hu nh khng bao gi c si trong ma ng, cn
ma h n th chng my khi s dng. Ca s m ra hng ph
Ga v t nhn ra khun vin ca nh ga ngy xa c o i xi
li nhiu ln, y xong lp mng ca cc ngi nh mi cho
ta n v cng s. Cui cng, trong cn h cn mt nh x khng
ca s. Nu trong nh x c mi th hnh lang cng c mi.

Ti cng chng nh l chng ti ni chuyn g trong bp na. C

Schmitz i qun o, c tri mt chic chn len v khn lanh ln bn
v ly tng th qun o mt t trong gi, i, gp ri t ln mt
trong hai chic gh. Ti ngi trn gh kia. C cng i c lt ca
mnh, v ti khng mun nhn, song cng chng ng ra ch khc
c. C mc mt chic ym di khng tay, nn xanh vi nhng
m hoa nho nh in chm. M i tc vng tro di ngang vai, cp li
sau gy. Cnh tay trn trng bch. C nm ly bn i, y v t
tr li, sau gp v ct qun o bng nhng ng tc chm ri v
tp trung nh th khi ci xung ngng ln. Trong k c ca ti,
nhng khun mt m c c sau ny lp ln khun mt c ngy y.
Khi ti lm ti hin hnh nh c ngy xa trc mt mnh th c
hin ra khng c mt. Ti phi ti to khun mt y. Trn cao,
lng quyn cao, mt xanh xm, cp mi n u n khng vt
nhn, cm cng ngh. M t khun mt to, nghim v n tnh. Ti
bit l ti thy khun mt c p. Nhng ti khng hnh dung ra
c v p y.

i mt cht,c ni khi ti ng dy nh i, ti cng phi

i, ti i cng cu mt on.

Ti i ngoi hnh lang trong khi ch c thay qun o trong bp.

Ca h m mt vt. C ci chic ym di ra v ng trong chic

o lt di xanh nht. Hai chic tt di treo trn lng gh. C cm

mt chic, hai tay thay nhau dn n li thnh vng cun. C ly
thng bng trn mt chn, t gt ln u gi chn y, ci ngi
xung trc v chp chic tt cun ln u ngn chn, k u gi
ln gh, ko tt qua bp chn, u gi v i, nghing ngi qua
mt bn v nh n vo dy nt tt. C ng thng dy, nhc chn
khi gh v ly chic tt kia.

Ti khng th ri mt nhn c. Khng th ri mt nhn gy v b

vai c, hai bu v m o lt ch trm ln ch khng che c, cp
mng ko cng chic o lt di khi c t chn ln u gi v ln gh,
khng th ri mt nhn i c thot tin trn nh nhi v sau
nh mn nh t di lp tt.

C linh cm thy tia mt ca ti. ang vi tay ly chic tt kia,

c khng li quay ra pha ca v nhn thng vo mt ti. Ti khng
bit nh mt c ra sao - ngc nhin, d hi, nghim khc. Ti
mt. Trong mt tch tc, ti ng vi khun mt nng bng. ri
khng chu ni na, ti lao ra khi cn h, chy o xung cu thang
ra khi nh.

Ti i chm bc. Ph Ga, ph Haeuserstrasse, ph

Blumenstrasse ng ti trng ca ti t my nm nay. Ti
quen tng ngi nh, mi mnh vn v nhng hng ro mi nm
c qut sn li, g xm xt v i n mc ti c th ly tay n
gy, nhng hng ro st m lc b ti cm gy qut cnh cch khi
chy dc qua, bc tng gch m ng sau n ti vn tng tng

ra chuyn k diu v khng khip cho n khi ti tro c ln

v nhn thy nhng lung t trng hoa, du v rau c bun t.
Ti quen nhng vin lt v lp nha ng ph ln, nhng on
ni gia cc tm c, ni la lt hnh sng, nha ng v
dm trn va h.

Vi ti, tt c u thn thuc. Khi tim ti thi p thnh thch

v mt khng nng na, cuc chm mt gia phng bp v hnh
lang cng li xa tt. Ti bc mnh. Ti b chy nh thng nhi
ranh thay v x s mt cch t ch nh ti mong i chnh mnh.
Ti khng phi ln chn na, ti mi lm ri. D rng ti cng
chng r x s mt cch t ch ngha l th no na.

M t iu na m ti khng hiu chnh l cuc chm mt gia

hnh lang v bp. Ti sao ti li khng ri ni nh mt khi c ta?
C c mt c th rt mnh m v rt n tnh, n nang hn nhng
con b m ti a thch v lic theo. Ti chc chn rng gi s nhn
thy c ngoi b bi th ti s khng thy c c g ni bt. C cng
khng h hang hn so vi m n b con gi m ti tng thy
ngoi b bi. Thm vo , c gi hn hn nhng c gi m ti c
m. Trn ba mi? Ngi ta kh on la tui m ngi ta cha
tng tri qua hoc sp n gn.

Nhiu nm sau ti ng ra, rng ti chng ri c mt khi c

khng v hnh dng, m v t th v c ng ca c. Ti bo cc c
bn gi x chn vo tt nhng khng tit l ch , khng k v cuc
gp g k quc gia phng bp v hnh lang. Do vy ngh ca ti

c cc c gi hiu l th vui ngm dy nt tt, ng ten v cc th

him hoi l lng khc, v nu ng th h p ng ngh y mt
cch iu . chng phi l ci m ti khng th ri mt nhn
c. Ngi ph n y khng to dng, khng lm iu. Ti cng
khng nh l c tng lm chuyn bao gi. Ti nh l c th
c, dng iu v c ng ca c nhiu khi cn c v nng n. Khng
phi c nng cn n th, m dng nh c lui vo bn trong c th
mnh, th c th tri vi chnh n, v nhp iu ring ca n khng
b chi phi bi mnh lnh no ca l tr, qun ht th gii xung
quanh. S qun lng th gii xung quanh y cng nm trong dng
iu v c ng ca c khi x tt. Song lc c khng nng n, m
uyn chuyn, duyn dng v khu gi s khu gi khng phi l
v, mng v i, m l li mi hy qun th gii xung quanh khi
lui vo ni tm.

Ngy y ti khng hiu ra nu coi l hm nay ti hiu ch

khng ch suy on cho khp. Nhng v ti do vt c tm ra
l do no kch thch mnh m ni kch thch y ti hin.
gii cu y, ti hi tng li ln chm mt v khong cch m ti
to ra cho mnh bng cch ti ly chnh n lm cu nay tan
bin. Ti li thy tt c hin hin v li khng th ri mt khi n.

M t tun sau, ti li ng trc ca phng c.

C tun lin ti c khng ngh n c. Nhng chng c g lm ti

thanh thn v qun lng c c; bc s cha cho php ti n
trng, c sch my thng lin cng pht n, cn cc bn th cng
gh qua nhng ti m qu lu nn nhng chuyn thm ving y
khng kt ni c cuc sng thng nht ca chng ti v ngy
cng ngn i. Ti cn phi i do, mi ngy lu hn mt cht nhng
khng c c gng. M c d chnh ti li cn c gng.

Hi cn b hay mi ln, nhng lc m au tht ng nguyn

ra! Ch c nhng m thanh ri rc ca th gii bn ngoi v ca
nhng cuc chi a lc rnh ri trong sn trong vn hoc ngoi
ng lt ti phng bnh. Cn trong ny th ngn ngang mt th
gii ca cc cu chuyn v nhn vt m ngi m c. Cn st lm
cn nhn thc v mi sc tr tng tng, bin phng bnh thnh
mt khng gian mi, va thn quen va l lm. M a qu trn trng
trong ha tit ca tm rm v giy dn tng, bn gh t ging
cht ln thnh hnh ni non, hnh nh v tu thy, va trong tm
tay li va xa vi vi. Nhng hi chung t thp chung nh th,
ting gm g ca t chc chc i qua v nh n pha loang long
qut ln tng v mi nh l bn ng hnh ca ngi m trong
nhng m di dng dc. l nhng gi trn trc nhng khng
phi mt ng, nhng gi pht lp y ch khng phi khim
khuyt. Kht vng, hi c, s hi v vui sng an thnh nhng
m hn trn trong ngi bnh lc li, pht hin v li lc li.
l nhng gi pht m mi s u c php xy ra, tt cng
nh xu.

Khi sc khe ngi bnh kh ln th tnh trng y cng bt i.

Nhng nu bnh ko di mc th phng bnh s chm m trong
cc m hn trn m ngi bnh mt tm trong , c khi ang hi
phc v dt cn st.

M i bui sm mai ti thc dy vi cm gic bt rt, lm khi

qun ng b m hay dnh vt. Nhng hnh nh hay cnh tng ti
nm m u khng n. M v ng linh mc, ngi ging bi cho ti
trong lp kin tn m ti rt knh trng, cng nh b ch ln m ti
khai ht cc b mt ca tr con, h s khng mng ti u, ti bit
ch. Nhng h s cnh bo ti mt cch u ym v lo u cn t
hn mng m. D nht l, nu ti khng th ng m thy nhng
hnh nh v cnh tng y th ti ch ng tng tng ra chng.

Ti khng bit l ly u ra can m ti ch c Schmitz.

Gio dc lun l quay mi gio tr ngc li chnh mnh? Khi
nh mt thm kht cng t hi nh lm tha mn s thm kht y,
khi ch ng tng tng t hi nh chnh hnh s trong tng
tng ti sao khng lm tha mn v hnh s? Ngy ni tip
ngy, ti nhn ra mnh khng r b c cc ngh ti li. Vy ti
mun thi hnh ti li y.

Cn mt suy tnh na. i n c th nguy him. Song thc

ra th mi nguy him y khng th no xy ra. C th c Schmitz s
ngc nhin n cho ti, nghe li xin t li cho hnh vi k quc ca
ti ri thn mt chia tay. Khng n mi nguy him; ti s chu
nguy c khng thot c ra khi nhng hnh nh tng tng ca

mnh. Vy l ti hnh x ng, nu ti n . C y s x s bnh

thng, ti s x s bnh thng, v tt c s tr li bnh thng.

Ngy y ti t sp xp mi l l sao cho khp, ti bin s thm

kht ca mnh thnh mt tnh ton o c li k v trn p lng
tm ang dn vt. Nhng khng v vy m ti c can m n nh
c Schmitz. T v ra cnh m ti, ng linh mc kh knh v b ch
ln sau khi ngh k s khng th ngn cn ti, m cn thc ti n
c Schmitz l mt chuyn. Thc s i n li l chuyn
khc hn. Ti khng bit ti sao mnh lm vic y. Song hm nay
ti nhn ra trong s vic ngy mt mu hnh m trong cuc i
ti, t duy v hnh ng thng nhy hay khng thng nht u
tun theo mu hnh . Ti suy ngh, i n mt kt qu, bin kt
qu thnh mt quyt nh ri nhn ra hnh ng l mt chuyn
ring bit, hnh ng c th nhng khng bt buc tun th quyt
nh. nhiu ln trong i, ti lm g m ti khng quyt nh
lm, v khng lm khi quyt nh phi lm. N, bt k n l g,
hnh ng, n i n ngi n b m ti khng mun gp na, n
ni vi sp mt cu m ti sng hay cht s ph thuc vo , n
tip tc ht thuc mt d ti quyt tm b thuc, v b thuc sau
khi nhn ra mnh v s ht thuc tip. Ti khng nh ni l suy
ngh v quyt nh khng nh hng n hnh ng. Nhng hnh
ng khng n gin hon tt nhng ci g trc c suy
ngh v quyt nh. Hnh ng c ngun ci ring, v hnh ng
ca ti mang tnh c lp, ging nh t duy ca ti l t duy ca
ti v quyt nh ca ti l quyt nh ca ti.

C khng c nh. Ca vo nh khp h, ti tro ln cu thang,

nhn chung v i. Ti nhn chung ln na. Ti nhm qua knh
trn ca ra vo, thy cc cnh ca bn trong u m v nhn ra tm
gng trong hnh lang, t qun o v ng h. Ti nghe ting ng
h ku tch tc.

Ti ngi xung bc thang v i. Ti khng nh ngi nh tm

trng mt ngi h quyt tm vi cm gic nn nao v s n hu
qu, nay th vui mng thc thi quyt tm m khng phi
gnh chu hu qu. Ti cng khng tht vng. Ti quyt tm gp c
v i n khi c v.

ng h hnh lang c mi lm pht li ging chung mt ln.

Ti c theo di ting tch tc khe kh v m c chn trm giy
gia hai hi chung, nhng c lin tc b ln. Ting ca ca th mc
rt ln di sn, trong nh c ting nhc hoc ngi vng ra t mt
cn h, c ting ca ng m. Ri ti nghe c ting chn ai u
n, chm ri v nng n ln thang gc. Ti hy vng ngi sng
tng ba. Nu chng may ngi y thy ti liu ti phi gii
thch l ang lm g y? Nhng bc chn khng dng tng ba,
bc ln tip. Ti ng dy.

l c Schmitz. M t tay c xch thng than cc, tay kia xch

thng than p thi. C mc b ng phc, o khoc v vy, v ti

nhn ra c l ngi sot v tu in. C khng thy ti, cho n khi

ln n bc trn cng. nh mt c khng bc tc, khng ngc
nhin, khng giu ct khng cht g nh ti tng lo ngi. Trng c
mt mi. Lc c t than xung v lc tm cha kha trong ti o
khoc, xu ri long xong xung t. Ti nht ln a cho c

Di tng hm cn hai thng na. Cu xc y ri ly ln c

khng? Ca m y.

Ti chy xung cu thang. Ca xung tng hm vn m, n

di hm ang bt, cui chn cu thang di dn xung hm ti thy
mt ngn bng vn ghp c cnh ca ng h v kha cng cua
mc trn then ca ng. Cn hm rng ri, than cc cht y ti
bu ca s st trn, ni than t ngoi ng vo hm. Cnh ca
l than thi xp ngn np v mt bn, bn kia l cc thng ng
than cc.

Ti khng bit lm g sai. nh ti cng ly than di hm

ln v chng bao gi gp vn g. Tuy nhin than cc nh ti
khng cht cao nh th. Ly y thng th nht th n. lc ti nm
ly quai thng th hai v nh nht than cc t di t vo th ni
than chuyn ng. T trn cao, nhng cc than nhy cng cc
xung t, su pha di c g trn trt, tn di nn l than ln
v chy. M t m my bi en tung ln. Ti git mnh ng trn
ra, b trng my hn than ri vo v chng my chc chn ngp n
mt c trong than cc.

Khi hn ni ht l, ti ra khi ng than cc, cht y ci thng

th hai, kim c ci chi v qut nhng hn than ln ra ngoi li
i vo li ngn hm, kha ca v xch hai thng ln gc.

C Schmitz trt b o khoc, ni lng c vt, m khuy c v

ngi bn bn vi cc sa. C nhn ti, thot tin kh ci hch hch
trong c, sau th ci ph ln. C ch ngn tay vo ti v p tay
kia ln bn. Trng ka, cu b, trng ka! Lc ti cng thy
khun mt en nhm ca mnh trong gng v ci theo.

Cu khng th th v nh c u. Ti x nc vo bn
tm cho cu ri p bi khi qun o ca cu. C i ra bn tm.
Nc xi vo bn ngt hi. Ci qun o cho cn thn nh, ti
khng mun c bi en trong bp u.

Ti ngp ngng, ci o len v s mi ri ngp ngng tip. Nc

dng ln nhanh, bn gn y.

Cu khng nh i giy v mc qun o vo bn tm y ch?

Ti khng nhn u, cu b . Nhng lc ti tt vi nc v ci
qun lt th c thn nhin ngm nhn. Ti mt, tro vo bn v
ngp xung nc. Lc ti ngoi ln th c ang ngoi bao ln vi
qun o ca ti. Ti nghe c p i giy vo nhau ri gi bi khi
o len v s mi. C ni g v bi than v mn ca xung pha
di, c ting ngi ni vng ln v c ci. Quay vo bp, c t
qun o ca ti ln gh. C ch thong nhn ti. Ly du gi u

m gi i. Ti em khn bng n ngay. C ly g trong t qun

o ri ra khi bp.

Ti tm ra. Nc trong bn bn, v ti x thm nc mi

trng cho sch u v mt. Sau ti nm nghe ting l un ku lc
bc, cm thy trn da mt khng kh lnh lt vo qua khe ca bp
m h v nc m quanh ngi. Ti thy d chu, mt s d chu
kch thch, v dng vt ti cng ln.

Ti khng nghe ting c vo bp, m mi n khi c ng trc

bn mi ngng ln. Hai tay c dang rng chic khn ln. Ra y!.
Ti xoay lng li pha c khi nhm dy v leo ra khi bn. C trm
khn ln ngi ti t pha sau, t u n chn, c kh ngi ti.
Sau c th khn ri xung t. Ti khng dm ng y. C tin
st li n mc ti cm thy v c chm vo lng v bng c chm
mng ti. C cng trn trung. C vng tay m, mt tay ln
ngc ti, tay kia t ln dng vt ti cng cng.

Cu n y v th ch g!

Chu Ti khng bit phi ni g. Khng vng, nhng cng

chng chi. Ti xoay ngi li. Ti khng nhn thy c nhiu v
chng ti ng st nhau qu. Nhng ti b thn th la l ca c
lm chong ngp. C p qu!

Chao i, cu b ni g vy. C ci v vng tay m c ti. Ti

cng m c.

Ti s - s ng chm, s hn, s khng hi lng v khng p

ng c c. Nhng sau khi chng ti m nhau mt hi lu, ti
ngi mi c, cm thy hi m v sc mnh ca c th mi chuyn
tr nn hin nhin. Tm ti trn c th ca c bng tay v ming,
hai ming gp nhau, ri rt cuc, c trn ngi ti, mt i mt, n
khi ti ln khoi cc v nhm nghin mt, mi u c t ch v sau
th ku to n mc c ly tay bt ln ming ti chn ng ting
ku.

m hm sau th ti yu c say m. Ti ng khng su, c ao

gp c, m n c, tng nh chm vo c, cho n khi nhn ra l
ti ang m gi hay chn. M ing ti au v hn. Dng vt ti lun
cng ln, nhng ti khng mun t lm tha mn. Ti s khng
bao gi t lm tha mn na, ti mun cng c.

Ti yu c say m, phi chng l ci gi phi tr cho vic c

ng vi ti? Cho n gi, sau mt m vi ph n, ti c cm gic
l mnh c chiu chung v nay phi n p li n p

cho ngi ph n y, bng cch l d sao ti cng c tm cch yu

c ta, v n p cho th gii m ti dm ng u.

M t trong s t k c sinh ng t hi tr con l mt bui sm

ma ng, lc ti ln bn tui. Phng ng ca ti hi y khng
c si, thng rt lnh lc m n hay sng sm. Ti nh n
phng bp m p v ci bp l nng, mt ci l gang nng n, trong
nhn thy la nu ly ci mc ko tm y v vng king ch
nu ra, v c c mt bn lun tr nc nng sn sng. M ti y
chic gh ti ang ng trn ra trc bp l, tm ra v mc
qun o cho ti. Ti nh li cm gic khoan khoi ca hi m, s
sung sng c tm ra v mc qun o trong hi m . Ti vn
cn nh l mi khi hi tng li cnh y ti vn t hi ti sao m
chiu ti nh th. V ti c bnh? V cc anh ch c th g m
ti khng c? Liu trong ngy s xy ra iu bt trc v kh khn
m ti phi vt qua?

Cng v ngi n b khng c danh tnh trong tm tng ca

ti lc chiu chiu chung ti n mc y m hm sau ti i hc
tr li. Thm vo , ti mun th hin tnh cch n ng m ti
mi c c. Khng phi l ti mun khoe khoang g, song ti cm
thy trng kin v hin ngang, ti mun ra trc mt cc bn v
gio vin vi sc mnh v s hin ngang . Ngoi ra, tuy khng
ni chuyn y vi c nhng ti ngh l cng vic sot v ca c
thng ko di n ti hoc n m. Lm sao ti c th gp c
hng ngy nu ti phi nh v ch i do dng sc?

Lc ti t ch c v n nh, b m v cc anh ch ti ang n

ti. Sao con v mun th? M lo cho con y. Ging b ti nghe
bc bi hn l lo lng.

Ti ni l b lc ng khi nh i qua ngha trang lit s sang tri

sa dng bnh, lang thang mi u v cui cng n tn
Nussloch. Con khng c tin v phi i b t Nussloch v y.

ng l con c th vy xe i nh. Em gi ti thnh thong vy

xe i nh, b m ti khng a chuyn .

Anh ti kht kht mi y khinh mit. Tri sa dng bnh v

Nussloch nm hon ton ngc hng nhau.

Ch ti nhn ti d xt.

Ngy mai con s i hc tr li nh?

Th th nh hc cho t t mn a. Nh l c hng Bc v
hng Nam, cn mt tri th mc

M ti ngt li anh. Bc s bo cn ba tun na.

Nu n i c qua ngha trang lit s n Nussloch ri t

quay tr v th cng n trng c. N khng thiu sc khe,
ch thiu tr khn thi. Lc cn b, anh ti v ti ton nh ln,
sau ny ch khu chin. Hn ti ba tui nn anh ti tri hn c hai
lnh vc. n lc no ti thi tr ming v mc xc tnh hiu
chin ca anh. T tr i anh ch cn hm hc gy s.

B ngh sao? m ti quay sang hi b. ng t dao da xung

a, da vo lng gh v chp tay trong lng. ng im lng v trm
t nh mi khi nghe m ti ni chuyn v con ci hay nh ca. V
mi ln ti t hi, liu ng c suy ngh tht s v cu hi ca m
hay ang ngh cng vic ring. C th ng cng ngh ngi v cu hi
ca m, song mt khi tp trung suy ngh l ng khng th ngh
n g khc ngoi cng vic ca mnh. ng l gio s Trit, v cuc
i ng l t duy. T duy v c v vit v ging dy.

Thnh thong ti c cm gic l chng ti, gia nh ca ng, i

vi ng ch nh th nui trong nh. Nh con cn dt i do, ch
mo cng chi hay g g nm co trong lng v c vut ve
c th ngi ta thch, thm ch cn thit v phng din no ,
nhng i mua n cho chng, ra khay ct ng ct mo v a
n th y th qu phin nhiu. V cuc sng l mt ci g khc c.
Thc ra ti ch mun rng chng ti, gia nh ca ng, chnh l cuc
i ng. Lm khi ti cng khng a ng anh trai hay gy s v c
em gi nh lo tot ca ti, nhng ti n t nhin ti li yu tt
c mt cch khng khip. a em gi b bng ca ti. Lm a nh
nht trong s bn anh ch em chc khng h n gin, khng hn

lo mt cht th khng t v c. Cn ng anh ca ti. Chng ti

vn chung phng, i vi anh y th chc kh chu hn l i vi
ti, thm vo , t khi ti m anh phi nhng c phng cho ti
v ra ng ngoi gh sofa, lm sao trnh c gy s c ch? Cn b
ti? Ti sao chng ti phi l cuc i ca ng c ch? Chng ti
ln, sp phng trng v ra khi nh c m.

Ti thy c nh c nh ngi vi nhau ln cui bn bn di

chm n bng ng thau c nm nhnh v nm ngn n, c nh
l n vi nhau ln cui t nhng ci a c vi ng vn xanh vin
mp, c nh l ni vi nhau ln cui mt cch thn i. Ti cm gic
nh khi chia tay. Ti cn nhng i ri. Ti nh m, nh b
v cc anh ch em, v c ao gn ngi ph n n.

B nhn qua pha ti. M ai con s i hc tr li con va ni

th ng khng?

Vng . T ra l ng cng nhn ra rng ti hi ng ch khng

hi m, v cng khng ni l ti t hi c nn i hc tr li hay
khng.

ng gt u. M i ngi hy con n trng. Nu thy qu

sc th con li nh.

Ti mng. ng thi ti cm thy s chia tay din ra.

Nhng hm sau c lm ca sng. M i hai gi tra c v n

nh, v ngy no ti cng trn hc tit cui ngi i c trn bc
cu thang trc cn h ca c. Chng ti tm v lm tnh, trc
mt ri ti hp tp mc qun o ri chy v i. Hai gi l ba n
tra. Ch nht n tra sm vo mi hai gi, nhng ca sng ca c
cng bt u v kt thc sm hn.

Tht ra th ti mun b tm. C sch s kinh khng, sng sm

tm ri, v ti a mi nc hoa, mi m hi mi v mi tu in
m c em theo t ni lm vic v. Song ti cng thch c th c
t nc, xt x phng; ti thch c xt x phng cho mnh v
thch xt x phng cho c, v c dy ti ng ngi ngng lm vic
, m phi lm k lng mt cch t nhin v chim hu. C khi
lm tnh c cng chim hu ti mt cch hin nhin. M ing c
chim ly ming ti, li c a vi li ti, c bo ti chm vo c
u v nh th no, v khi c ci ln ti cho n khoi cc th
ti ch tn ti c vui th vi ti v thng qua ti. Khng phi l
c khng u ym v khng lm ti sng. Nhng c lm vic
vui chi tha mn cho chnh mnh, cho n khi ti cng hc c
cch chim hu c.

 l chuyn v sau. Ti khng bao gi hc c cho thu o.

M t thi gian di ti cng khng ly lm thiu. Ti cn tr, v
ti nhanh xong, v sau trong khi dn dn hi sc ti thch c
chim hu ti. Ti ngm nhn c khi c trn ti, ngm bng c c
mt vt gp su trn rn, ngm v bn phi c to hn bn tri mt
cht xu, khun ngc c vi ming ang m. C chng hai tay ln
ngc ti v ht tung tay ln trong khonh khc cui, m u v ht
ra ting ku nc nghn khng ra hi, ln u khin ti pht s, v
sau li hau hu ch.

Sau chng ti mt nhoi. Thng th c ng thip i trn ti.

Ti nghe ting ca trong sn, ting h ht ca nhng ngi th bn
my ca t c ting my. Khi my ca tt i th ting xe c yu t
t ph Ga lt vo phng bp. Nghe ting tr con h ht v chi
a, ti bit l tan trng v qu mt gi. ng hng xm v qua
nh bui tra tung thc n cho chim ra bao ln, nhng con b cu
bay n v g.

Tn em l g? Ti hi c vo ngy th su hay th by g .
C nm thip i trn ti v va tnh dy. Cho n lc y ti trnh
gi c, trnh dng cch xng h khch so hay thn mt.

C bt dy. G c?

Tn em y m!

Ti sao cu mun bit? C nhn ti v nghi ng.

Em v anh Anh bit h ca em, nhng m khng bit tn em

l g. Anh mun bit tn gi ca em. C g sai u m

C ci. Khng sao, cu b , khng c g sai c. Em tn l

Hanna. C ci tip, khng ngng li c, lm ly sang c ti.

Em va nhn rt li.

Em cn na thc, na ng. Anh tn g?

Ti c tng l c bit ri. Hi bn ti khng cho sch v

vo ti m cp di nch, th mi l snh iu. Khi ti t sch ln
bn nh c th tn ti c trn v, c trn cc cun sch m ti bc
bng giy cng v dn nhn ghi u sch v tn ti. Nhng c
khng .

Anh tn l M icheal Berg.

M icheal, M icheal, M icheal. C th c tn tn. Cu b ca

ti tn l M icheal, l sinh vin

Hc sinh.

l hc sinh, v, my nh, mi by tui?

Ti t ho v hai nm tui d m c gn cho ti, v gt u.

mi by tui, v ln ln mun ni danh l mt c ngp

ngng.

Anh khng bit s nh lm g.

Nhng anh hc chm ch.

Khng hn. Ti ni vi c rng i vi ti, c cn quan trng

hn l hc hnh v nh trng. Rng ti mun n vi c nhiu hn
na. ng no anh ch b lu ban.

Lu ban lp no? C ngi dy. y l cuc tr chuyn t t

u tin gia hai chng ti.

Lu ban lp 10. Anh ngh hc qua nhiu trong my thng b

bnh va ri. Nu nh qua c lp ny th anh phi lm vic nh
mt thng in mi c. Gi ny ng l anh phi trng mi
ng. Ti k cho c nghe chuyn ti trn hc.

Ct. C lt chn ra. Ct khi ging ti. V ng bao gi

quay li nu cha lm xong vic ca mnh. Cng vic ca anh l in
? in? Th anh tng bn v v bm l v l g? C ng dy,
ng kha thn trong bp v lm ng tc ca ngi sot v. Tay
tri c m cun s con vi nhng tp v, dng ngn tay tri c bc
mt u chp bng cao su y ra hai tm v, ht tay phi tm
ly cn chic km bm l eo lng lng c tay v bm hai nht.
Hai v i Rohrbach. C th ri chic km, cha tay ra, cm ly t
tin giy, m ti ng tin eo trc bng ra, cho tin vo, ng ti
tin li v n xu l ra t hp ng xu gn bn ngoi ti. Cn ai
cha c v khng? C nhn ti. in? Anh khng bit th no l
in u.

Ti ngi mp ging. Nh b m mui. Xin li. Anh s lm

cng vic ca mnh. Anh khng bit c lm ni khng, su tun na
l xong nm hc. Anh s c xem sao. Nhng anh s khng lm ni
nu khng c php gp em na. Anh Ti va nh ni Anh
yu em. Nhng ti li khng mun ni. C th c c l. Nht nh
c c l. Nhng c khng c quyn i hi ti phi hc nhiu hn
v vic chng ti gp nhau b ph thuc vo . Anh khng th
khng gp em.

ng h trong hnh lang g mt ri. Anh phi i i. C ngp

ngng. T mai em lm ca chnh. Nm ri, sau em v nh v
anh c th n. Nu trc anh xong vic.

Chng ti ng i din nhau, trn trung, nhng v lnh nht

ca c i vi ti th c mc ng phc chng na cng khng th
t hn. Ti khng hiu c tnh th. C lm nh vy v ti? Hay
v chnh mnh? Nu cng vic ca ti l in th cng vic ca c
mi li cng in iu xc phm c? Nhng ti hon ton
khng ni l vic ca ti hay ca c in. Hay c khng mun c
ngi tnh l mt k v dng? Nhng liu ti c phi l ngi tnh
ca c? Ti l g ca c? Ti mc qun o, chng chnh v hy vng
c s ni iu g. Song c khng ni g c. Lc ti mc xong th
c vn kha thn ng , v khi ti m c t bit th c khng
phn ng g.

Ti sao hi c v ngy y li lm ti bun phin n th? Phi

chng v kht khao v nim hnh phc qua v ng l ti
hnh phc trong hai tun k tip, hai tun m ti lm vic nh mt
thng in v c ln lp v chng ti yu nhau nh khng cn g
ng m xa trong th gii bn ngoi na. Phi chng v nhn bit
ci g s xy ra sau , v bit rng sau ch biu hin nhng g
vn tn ti?

Ti sao? Ti sao khi nhn li qu kh th nhng g p ca

chng ta li rn nt bi s xu xa tim n trong ? Ti sao hi c
v nhng nm thng hn nhn nhum cay ng khi l ra rng ngi
kia chng y nm c mt ngi tnh? V ngi ta khng th hnh
phc trong tnh cnh c? Song ngi ta hnh phc c m?
C lc hi c khng trung thnh vi hnh phc, nu kt cc din ra
au n. V hnh phc ch ng tht nu n vnh vin tn ti? V
ch ci g tng au n, cho d khng thc v khng nhn ra,
mi kt thc au n? Nhng th no l ni au khng thc v
khng nhn ra?

Ti nh li ngy xa v nhn li mnh trc y. Ti mc cho

n khi rch nhng b com l lch s do mt ng bc giu c li,
cng vi my i giy hai mu, en v trng, en v nu, da trn v
da ln. Tay v chn ti qu di, khng hp vi nhng b com l m
m ti cho em ra dng, nhng hp vi nhng c ng ca ti.
Knh ca ti c gng r tin ca qu bo him y t, tc ti l mt
m bm xm d ti c lm g i chng na. trng, ti khng gii
cng khng dt. Ti tin l gio vin v tt c nhng a hc sinh c
mu mt trong lp chng bit n mt ti. Ti khng a din mo,
cch n mc v c ng ca mnh, khng a nhng g mnh lm ra
v v th ca mnh. Nhng bao nhiu nng lng c trong ti, bao
nhiu tin tng rng s c mt ngy tr nn p trai v khn ngoan,
vt tri v c khm phc, bao nhiu mong i khi gp nhng
ngi mi v hon cnh mi.

Phi chng iu lm ti bun? C phi l s n lc n

nhn v nim tin trn tr trong ti ngy y v li ha t pha cuc
sng, mt li ha m cuc sng khng v mi mi khng bao gi
p ng? Thnh thong ti thy s n lc v nim tin ging nh
th trn khun mt ca tr con v l mi ln, v ti nhn n vi mt
ni bun, ht nh khi ti ngh li v chnh mnh. C phi ni bun
y ch n thun l ni bun? C phi l ni bun n vi chng
ta khi nhng hi c p b rn nt trong ci nhn v qu kh, v
hnh phc trong hi c khng ch sinh ra t mt tnh cnh, m cn
t mt li ha khng c p ng?

C ta c l ti nn nhc n c vi ci tn Hanna nh ti hi
bt u gi c l Hanna d nhin c ta khng sng bng mt li
ha m sng trong tnh cnh, v ch trong tnh cnh m thi.

Ti hi c v qu kh ca c, v cu tr li ca c ta nh phi
lc li t trong mt ci rng bi bm ra. C ln ln
Siebenbuergen, mi by tui ti Berlin, lm cng nhn cho
Siemens v vo qun i tui hm mt. Sau chin tranh c kim
sng bng mi ngh. Trong ngh sot v tu in m c lm t
nhiu nm nay th c thch b ng phc v s chuyn ng, khung
cnh thay i v bnh xe ln di chn. Ch cn c khng a ci
ngh y. C khng c gia nh. C ba su tui. Tt c chuyn y
c k nh khng phi chuyn ca mnh m l ca ngi khc, ngi
m c khng quen v cng chng c dy m r m g. iu g m ti
mun bit r hn th c cng chng nh na, v c cng khng hiu
ti sao ti quan tm n b m c ra sao, c c anh ch em g khng,
c sng Berlin th no v lm g trong qun i. Ci g cng

mun bit th h cu b!

Chuyn tng lai cng vy. C nhin ti khng c k hoch g v

hn th v gia nh. Song ti quan tm n quan h ca Julien Sorel
vi b Rnal nhiu hn l vi M athilde de la M ole. Ti thch thy
Felix Krull rt cuc ng vo vng tay b m thay v yu con gi b.
Ch ti hc c ng, trong ba n hay ni v cuc tranh ci liu
qu ng von Goethe c quan h yu ng vi b von Stein, v c
nh ngc nhin khi ti nht quyt bo v kin . Ti tng
tng quan h ca chng ti sau nm hay mi nm na s i n
u. Ti hi Hanna mng tng chuyn y ra sao. C thm ch
khng mun ngh xa n qu l Phc Sinh, vo dp ti s c ngh
hc v cng c lm mt chuyn i xe p. Chng ti c th cng
ly mt phng nh m con v vi nhau sut m. Cng l l
tng y khng lm ti ngn ngi. Nu gi s i du lch vi m th
ti s c ly phng ring bng c. tui ti m cn c m
a n bc s hay i mua o chong mi hoc n t chuyn du
lch tr v th c v khng thch hp lm. Khi cng m ra ng v
gp mt cc bn cng trng, ti ch s b gi l thng bm v m.
Nhng i cng Hanna, d cho c c tr hn m ti mi tui song
vn c th coi l m ti, ti chng thy h hn g. M cn thy t
ho na.

Hm nay nu nhn thy mt ph n bm su tui th ti cho l

tr. Nhng nu gp mt thng mi lm tui th ti thy n l con
nt. Ti ngc nhin thy Hanna em li cho ti bit bao t tin.
Thnh tch hc tp ca ti lm cc gio vin ch v ti tin l c
h tn trng. Nhng c gi m ti tip xc nhn ra v thch th khi

thy ti khng ngi h. Ti thy thoi mi vi con ngi mnh.

Hi c lm sng t v khc ghi nhng ln u tin gp g Hanna

trn ln nhng tun l u tin gia ln chuyn tr th nht ca
chng ti v giai on cui nm hc. M t l do l s u n ca
nhng ln gp nhau v din bin ca chng. M t l do khc na l
trc ti cha bao gi c c nhng ngy vin mn, cuc sng
ca ti cha bao gi khn trng v tp trung nh vy. Khi nh li
cng vic ca ti vo nhng tun y, c cm gic l ti ngi vo bn
hc v li cho n khi tt c nhng bi hc b b l trong thi
gian mc bnh c truy b, hc ht t vng, cc chng minh ton
hc, cc hp cht ha hc. Trn ging bnh ti c v nn
Cng ha Weimar v ch th ba. Nhng ln chng ti gp nhau
trong hi c i vi ti c nh mt cuc hi ng duy nht ko di.
Sau cuc chuyn tr y chng ti ton gp nhau vo bui chiu
t ba gi n bn ri v c lm ca mun, ngoi ra th vo lc nm
ri. By gi l gi n ti, mi u Hanna hay gic ti v nh ng
gi. t lu sau ti khng ch li c mt ting ri na, m bt
u ba ra l do b ba ti.

L do l c truyn. M t ngy sau cuc ni chuyn, Hanna

mun bit l ti hc g trng. Ti k v trng ca Homer, ci bi
din thuyt ca Cicero, truyn Hemingway v ng gi v cuc vt
ln vi con c v bin c. C mun nghe m hng ting Hy Lp v
Latinh ra sao, v ti c cho c nghe Odyssey v li buc ti
Catilina.

Anh cng hc c ting c?

Em hi th ngha l g?

Anh ch hc ngoi ng hay cn hc th g trong ting m

na?

lp phi c lun vn. Trong lc ti b bnh, lp c

Emilia Galolti, m mu v tnh yu, v sp ti s vit bi v ch
. Ngha l ti phi c c hai v kch, v lm ti lm vic lc
mi bi v xong xui. Lc y ti, ti mt, v c g th sng
hm sau qun ht, phi c li ln na.

c cho em nghe i!

Em t c ly i, anh em sch li y cho em.

Anh c ging rt hay, cu b a, em thch nghe anh c hn l t

mnh c.

C ni nghim chnh. Ti phi c cho c nghe Emilia Galolti

na ting, trc khi c cho ti i tm ri ln ging. By gi th ti

li thch i tm. S ham mun m ti mang theo ngui lnh trong

khi c truyn. M un c ra sao t nhiu phn bit c t cch
nhn vt, i hi phi tp trung tinh thn mt cht. S ham mun
quay tr li di vi nc tm. c truyn, tm, lm tnh ri nm
rn li cnh nhau tr thnh nghi thc ca nhng ln chng ti
gp nhau.

C l mt thnh gi chm ch. Cch c ci, kht mi khinh b,

tht ra nhng li cm phn hay ng tnh r rng cho thy rng c
hi hp theo di, coi Emilia v Luise l bn ngu xun. Nhng lc c
st rut bo ti c tip chng t c hy vng rng s ngu di ri
s phi chm dt. Chuyn khng th tin c! Nhiu lc ti t
thc mnh c tip. Khi ngy di hn, ti c lu hn cng
nm cnh c trn ging lc tri nhp nhong. Khi c ng thip
i trn ti, my ca im ting, con chim ht v cc vt trong bp
ch cn mang mu xm cc m nht, l lc ti trn y
hnh phc.

10

Hm u tin ca k ngh Phc sinh, ti thc dy lc bn gi.

Hanna lm ca sng. Bn gi mi lm c p xe n bi tu in,
ng bn ri tu i Schwezingen. Nghe c k l chuyn tu
thng vng. Chuyn quay tr li th ng.

Ti ln xe bn th hai. Toa sau khng c ngi. Hanna ng

cnh li tu toa trc. Ti ngp ngng khng bit nn ngi toa
trc hay toa sau, ri quyt nh ln toa sau. Ha hn mt khng
kh ring t, mt vng m, mt n hn. Nhng Hanna khng n.
Nht nh c nhn thy ti i bn v ln tu. Tu dng li v th.
Song Hanna li bn ng li tu, ni chuyn v ci a. Ti nhn
thy ht.

Tu b ht bn ny n bn kia. Khng c ngi no ng i.

ng ph khng mt bng ngi. M t tri cha ln, mi vt nht
nht trong nh sng nht nht nh ca, t , l cy mi mc
xanh v hoa n trong cc bi cy, tc cha gas v ni non pha xa
xa. Tu in chy chm chm, chc v lch trnh gn lin vi gi i
v gi vo bn nn phi ko di gi i sau khi b bn. u tin
ti ngi gh, sau ti ng ra sn pha trc toa v chm ch nhn
Hanna. C phi cm thy nh mt ca ti sau lng ch. M t lt
sau c quay li, thnh thong nhn ti. Ri li ni chuyn tip vi
li tu. Tu vn i tip. Qua khi Eppellheim ng ray khng
trn mt ng m chy ven ng trn nn ri trn . Tu i
nhanh hn, ting xp xnh u n nh tu ha. Ti bit l tu chy
qua nhiu khu dn c ri mi n Schwetzinger. Nhng ti thy
mnh b ht hi, b b ri, b tng ra khi th gii thng nht ni
mi ngi sinh sng, lm vic v yu nhau. Ta nh b kt n phi
i v hng v v tn trn mt toa tu trng rng.

Ri ti thy mt bn dng, mt nh i nho nh gia ng. Ti

ko dy chung m sot v vn dng bo cho li tu li hay i
tip. Tu dng li. C Hanna ln li tu lc nghe chung u khng

ngonh li nhn ti. Trong lc li tu, ti cm thy h va nhn theo

ti va ci, nhng ti khng chc chn. Tu chuyn bnh, ti
ngng theo cho n khi n xung mt on dc ri bin mt sau
mt qu i. Ti ng gia v ng, xung quanh l cnh ng,
cy n qu, ng xa l khu vn vi nhng nh knh. Khng kh
mt lnh trn ting chim ht. Bu tri trng ng hng pha trn ni.

Chuyn i trn tu in nh mt cn c mng. Nu khng nh

r nhng g sau xy ra th c l ti c cho l mt cn c mng
tht s. ng bn i, nghe chim ht v ngm mt tri ln ging
nh tnh gic. Nhng tnh dy sau mt cn c mng khng nht
thit lm ta nh ngi. N cn cho ta cm nhn r hn nhng g
khng khip m thy, thm ch ch ra s tht khng khip no ta
chng kin trong m. Ti ln ng v nh, nc mt tun tro,
n tn Eppelheim ti mi thi khc.

Ti i b v nh. Vi ln toan vy xe i nh nhng khng c.

i c na ng th tu in vt ti. Tu y ngi. Ti khng
thy Hanna.

Ti i c trn bc thang trc phng, bun b, s hi v cm

tc.

Anh li trn hc ?

Anh c ngh. Chuyn g sng nay vy?

C m kha, ti theo chn c vo nh i vo bp.

C chuyn g sng nay c ch?

Ti sao em lm ra b nh khng quen anh? Anh nh

Em ra b khng quen anh? C quay li v lnh nht nhn ti.

Chnh anh khng mun quen em. Anh ln toa sau mc d thy
em toa trc.

C l do g ngy u k ngh anh li ln tu lc bn ri i

Schwetzinger? Ch v anh nh lm em bt ng ch sao, v anh
tng l em vui mng. Anh ln toa sau

Ti nghip cu b. Bn ri dy, li cn trong k ngh na

ch. Ti cha thy c ni ma bao gi. C lc u. Lm sao em
bit c anh i Schwetzinger lm g. Lm sao em bit l do anh
khng mun quen em. Chuyn ca anh, khng phi ca em. Anh c
nh i khi y khng?

Ti tc khng t ni. Hanna, th th khng cng bng. Em

bit, em bit l anh i cng ch v em. Vy th lm sao em c th tin
rng anh khng mun quen em? Nu khng mun t ra quen em th
anh khng i cng.

Tri , cho em yn, em ni rng anh lm g l chuyn ca

anh, khng phi chuyn ca em. C ng bn kia chic bn bp
chn gia hai ngi, nh mt, ging ni v iu b ca c coi ti l
k quy qu v bo ti hy i khi y.

Ti ngi xung sofa. C i x khng tt vi ti, v ti ch

mun c c gii thch. Nhng ti khng li gn c c. Thay
vo , c tn cng ti. V ti bt u thy yu th. C l c c l,
v khch quan th khng, nhng ch quan? Liu c c th hoc bt
buc phi nhiu nhm ti? Liu ti c xc phm c m ti khng
ch hoc i ngc vi ch , ni cho cng l vn xc phm?

Xin li, Hanna, mi chuyn u sai c. Anh khng nh lm em

phin lng, nhng hnh nh

Hnh nh? Anh nh ni l hnh nh anh lm em phin lng?

Khng, anh khng th lm em phin lng. By gi anh c i khi
y khng th bo? Em lm vic, em mun tm, em mun ngh
ngi. C nhn ti thi thc. Thy ti khng ng dy, c nhn vai
quay i, x nc vo bn v ci qun o.

Gi th ti ng dy v i. Ti ngh l ti s b i hn. Nhng

na ting sau ti li ng trc ca phng. C ti vo, v ti
nhn ht v mnh. Ti hnh ng khng suy ngh, khng
n ai, khng tnh cm. Ti nhn ra l c khng phin lng. Ti
nhn ra l ti khng th lm c phin lng, song c cng khng th
cho php ti c x nh th. Cui cng th ti sung sng thy c
th nhn l ti xc phm c. Ngha l c khng phi lnh lng v
v cm nh c t v nh vy.

Em tha li cho anh?

C gt u.

Em c yu anh khng?

C li gt u. Bn tm y nc y. Li y, em tm cho
anh.

V sau ti t hi, c phi c x nc vo bn v c bit l ti s

quay li. C phi c ci qun o l v bit ti khng qun hnh nh
v n s ko ti quay li? C phi c mun ginh phn thng
trong tr chi sc? Sau khi chng ti lm tnh v nm bn nhau,
v ti k cho c ti sao ti leo ln toa sau ch khng ln toa trc
th c tru ti. Trn tu in m anh mun lm chuyn y vi em

? Cu b i l cu b! C v nh l do chng ti ci c chng
c ngha g.

Nhng hu qu th c ngha. Ti khng ch thua ln ci nhau

ny. Ti u hng sau mt cuc chin ngn ngi khi c da s
xua ui ti, khng thm dnh dng n ti. Trong nhng tun tip
sau thm ch ti cng chng c ly mt cuc chin ngn. C c da
l ti u hng v iu kin. Ti nhn nhng li lm m ti khng
phm phi, nhng ch m ti khng p . Khi c t ra lnh lng
v cng rn, ti xin c hy t t vi ti, hy tha th, hy yu ti.
C lc ti cm thy rng c cng au kh khi lnh lng v c chp.
Ta nh c mong tm hi m ca li t ti, ha hn v th tht. C
lc ti ngh n gin c thng tr c ti. Nhng d th no
chng na, ti khng c s la chn no khc.

11

Sau ngy u tin ca k ngh Phc sinh khng phi l Hanna v

ti khng hnh phc na. Cha bao gi chng ti hnh phc hn
nhng tun thng T y. Cho d trn ci c u tin y hay ni
chung vic chng ti ci nhau c o ln n u chng ti tn
hng tt c nhng g khi m nghi l c truyn, tm, lm tnh
v nm bn nhau. Thm vo , li trch mc rng ti gi b khng
quen bit c lm l ra ch ng ca c. Khi ti mun cng c ra
trc mt mi ngi, c hon ton khng th trch c g c. Vy

c ngha l em khng mun ngi ta thy em i cng anh sao

l cu ni m c khng mun b nghe ti ni. Tun tip sau l Phc
sinh, chng ti mun p xe bn ngy i xa, qua Wimpfen,
Amorbach v M iltenberg.

Ti khng nh ni g vi b m. i xe p vi cu bn
M atthias? Vi mt nhm bn? n thm mt ngi bn c? t hn
l m ti lo lng, nh vn hay lo lng, v b ti, nh t xa n
nay, bo m khng vic g m lo lng c. Chng phi ti va c
ln lp, mt vic m chng ai tin ti lm ni hay sao?

Hi b m ti khng tiu n tin ring. Nhng nu mun tr

tin cho c Hanna th s khng . Do ti em b tem su tm
ca mnh ra mi bn cho ca hng tem bn cnh nh th. l ca
hng duy nht c bin bo mua li cc b su tp. Ngi bn hng
xem k cc s tem ca ti v tr ti 60 M ark. Ti ch cho ng ta
xem bu vt ca ti, mt con tem Ai Cp ch nht khng rng ca
in hnh Kim t thp c gi 400 M ark trong danh mc. ng ta nhn
vai. Nu cu qu b su tp n th th c l nn gi li th hn.
M cu c c php bn khng nh? B m cu ni sao? Ti c
mc c. Nu con tem Kim t thp khng qu lm th n gin ti s
gi n li. Vy th ng ta ch tr ti c 30 M ark thi. Ngha l con
tem qu tht y ch. Rt cuc ti c 70 M ark. Ti ngh l
mnh b lm, nhng chuyn khng ng bn tm.

Khng ch mnh ti hi hp trc khi khi hnh. iu lm ti

ngc nhin l Hanna my ngy trc khi i cng chn rn. C suy

i tnh li phi em g theo, m ra gi vo ci ti o hng v ba l

m ti mua cho c. Lc ti nh ch cho c quen trn bn tuyn
hnh trnh m ti vch ra th c khng mun nghe v nhn g c.
By gi em hi hp qu. Anh lm th n ri, cu b .

Ngy th Hai Phc sinh chng ti ln ng. M t tri sng rc,

sng c bn ngy lin. Sng sm tri se lnh, ban ngy m ln,
khng qu m p xe nhng m i picnic. Nhng cch
rng nh thm xanh vi cc chm, vt v mt bng xanh vng, xanh
chai, xanh l v xanh lc.

Nhng cy n qu u tin n hoa ng bng sng Rhein.

Trong rng Odenwald nhng bng hoa u tin ca cy u xun
va bung ra.

Chng ti hay p xe cnh nhau, ch cho nhau xem nhng g

chng ti thy: thnh tr, ngi cu c, tu thy trn sng, lu tri,
mt gia nh ni ui nhau i trn b sng, chic xe M mui trn to
tng. Lc no i sang hng khc hay theo ng khc, ti phi
i trc; c khng mun quan tm n hng i hay ng i. Cn
th lc c i sau ti, lc ti i sau nu ng nhiu xe qu. C i
mt chic xe p c li che nan hoa v chn xch a, mc chic o
di xanh, na di rng tung bay trong gi. M t mt hi lu ti mi
ht lo o di qun vo nan hoa hay a xch lm c b ng. Sau ti
thch ngm c i trc.

Ti thch ch n m. Ti tng tng ra cnh chng ti

lm tnh, ng thip i, thc dy, li lm tnh, li ng, ri li thc
dy v.v. m no cng th. Nhng ch c m u l ti tnh dy
mt ln. C nm xy lng li pha ti, ti ci xung hn c, c nm
nga ra, ko ti vo lng ri m ti trong vng tay. Cu b, cu b
ca em. Ri ti ng thip i trn ngi c. Cc m khc chng ti
ng mt mch, mt mi v p xe, v nng v gi. Chng ti lm
tnh vo sng sm.

Hanna khng ch ti t chn hng i v ng i. Ti chn

nh tr ng qua m, ghi tn vo giy ng k, trong thc n
ti khng ch chn mn n cho mnh m chn cho c c na. Em
thch th m, em thch khng phi bn tm chuyn g.

Ln chng ti ci nhau duy nht l Amorbach. Ti dy sm,

rn rn mc qun o v ln ra khi phng. Ti nh bng ba sng
ln phng v cng tm xem c thy mt ca hng hoa no m
kim cho Hanna mt bng hng. Ti t mt mnh giy ln bn
ng. Cho em! Anh i ly qu sng, v ngay hay i loi nh
vy. Khi ti quay v, c ng trong phng, qun o mc d, run ln
v gin d v mt trng bch.

Ti sao anh c th t nhin b i nh vy?

Ti t khay n sng v bng hng xung, nh m c.

Hanna

ng chm vo ti. C cm tht lng da hp bn vn tht

quanh o di, li li mt bc v qut vo mt ti. M i ti dp ra
v ti thy v mu. Ti khng thy au. Ti hong s kinh khng.
C li vung tay ly .

Nhng c khng nh na. C th xui tay, bung ri tht lng

v a khc. Ti cha thy c khc bao gi. Khun mt c bin
dng mo m. M t trn, mm h, m mt sng mng v nhng git
nc mt u tin, trn m v c ni nhng m . T ming c
tht ra nhng m thanh kh kh trong c, ging nh nhng ting
ku khng ra ting khi chng ti lm tnh. C ng , nhn ti qua
hng nc mt.

ng ra l ti nh dang tay ra m c, nhng khng lm c.

Ti khng bit ti sao. nh ti khng ai khc nh vy. Khng ai
nh, khng nh bng tay, bng roi da li cng khng. Ch ni thi.
Song, ti c g ni?

C tin hai bc n ti, p vo ngc ti, nm tay m ti, bm

cht ly ti. By gi ti c th gi cht c. Vai c git git, c p
trn vo ngc ti. Ri c th di tht su v rc vo vng tay ti.

M nh n sng nh? C ri ti ra. Ly Cha ti, trng anh ka,

cu b! C ly khn t lau mm v cm ti. o cng y mu

ka. C ci o ti ra, v chng ti lm tnh.

C chuyn g vy? Ti sao em li gin d nh vy? Chng ti

nm cnh nhau. M n nguyn v hi lng, khin ti ngh rng by
gi s sng t c mi vic.

Chuyn g vy, chuyn g vy anh c hay hi dt nt vy.

Anh khng th t nhin b i nh vy.

Nhng anh li cho em mnh giy

M nh giy?

Ti ngi dy. Trn bn ng, ni ti t mnh giy, by gi khng

thy n u. Ti ng ln tm bn cnh v di bn, di gm v
trn ging. Khng thy. Anh khng hiu. Anh c vit cho em
mt mnh giy l anh i ly n sng v tr li ngay.

Th ? Em khng thy mnh giy no.

Em khng tin anh?

Em mun tin anh. Nhng em khng thy mnh giy no c.

Chng ti thi ci nhau. C cn gi la, cun mnh giy i u

mt tm? Phi chng l s hiu lm, cn gin d ca c, mi ti
bm gip, khun mt sng ln ca c, ni bt lc ca ti?

ng l ti nn tm tip mnh giy, tm tip nguyn nhn cho

cn thnh n ca Hanna, cho ni bt lc ca mnh? c cht g i,
cu b! C p cht vo ti, ti ly cun v dng ca
Richendorff v c tip t on dng ln trc. v dng d c
hn Emilia Galotti v m mu v tnh yu. Hanna li theo di mt
cch hi hp ng cm. C thch nhng on th xen vo. C thch
nhng chuyn ha trang, lm ln, ri rm, bm ui m ngi hng
b cun vo . ng thi c kh chu vic hn l v dng,
khng lm c tr trng g. C suy tnh v hng ting ng h sau
khi ti thi c vn hi tip. Ngh thu thu - cng l mt ngh
hay y ch?

K v v chng ti ci c qu chi tit, gi th ti phi k v

chng ti hnh phc ra sao. Trn ci nhau lm quan h ca chng
ti cng thm thit hn ln. Ti thy c khc, mt Hanna cng
bit khc gn gi vi ti hn l Hanna lun mnh m. C bt u h
m v du dng m ti cha tng bit. Cho n khi mi ti lnh
hn, c lun ngm nhn v u ym s vo.

Chng ti lm tnh khc i. Lu nay ti cho c hon ton ch

ng v chim hu. Sau ti cng hc c cch chim hu c.

Trong chuyn i v t sau , chng ti khng ch cn bit chim
hu nhau.

Ngy y ti c vit mt bi th. V thi ca th n chng c gi tr

g. Hi ti m mn Rilke v Benn, v ti nhn thy mnh ng
thi mun bt chc c hai. Nhng ti cng li nhn ra l ngy
chng ti gn nhau n mc no. Bi th y y:

Khi mnh t m ra

Em cho anh v anh cho em

Khi mnh chm m

Em vo anh v anh vo em

Khi mnh m mui

Em trong anh v anh trong em

Th anh l anh

V em l em

12

Trong khi khng nh ni di b m ra sao trc chuyn i vi

Hanna th ti li nh c ci gi m ti phi tr c nh mt
mnh trong tun l cui cng ca k ngh. Ti qun l b m v
hai anh ch ca ti i u. Vn l a em gi ca ti. N ng l
phi n nh mt a bn gi. Nhng nu ti nh th n cng
mun nh. B m ti khng thch th, vy l ti cng phi n
nh mt ngi bn.

Nhn li, ti thy b m ti cng ng phc khi sn sng ti,

mt thng b 15 tui, nh mt mnh c tun. C phi l b m ti
nhn ra tnh t lp pht trin trong ti t khi ti gp Hanna?
Hay n gin l thy ti d m my thng vn c ln lp, t
suy ra l ti c thc trch nhim hn v ng tin cy hn so vi
trc? Ti cng khng nh ngy y c b truy hi u trong
nhng gi m ti ch Hanna. Chc l b m ti tin rng sau khi
khi bnh ti thch i chi nhiu v hc cng vi cc bn. Thm vo
, khng th no chm cht tng a trong by bn a tr con,

m ch tp trung vo a no ang c vn c bit. Ti gy

vn ri; b m ti nh c ngi khi ti khe v c ln
lp.

Lc ti hi em gi xem n mun g i n ch bn gi trong

lc ti nh, n i mt ci qun b ngy y chng ti gi l
qun b xanh hay qun inh v mt ci nicki, l mt loi o
bng nhung the. Ti hiu. Qun b thi by gi l mt th c bit
v snh iu, li cn ha hn gii phng khi b dt vn xng
c v o di in hoa to. Ging nh ti phi mc tha ca ng bc,
em gi ti phi mc qun o ca ch. Nhng ti khng c tin.

Th th i n cp! C em gi t v bt cn.

Tht n gin n kinh ngc. Ti mc th my ci qun b, em

c mt ci ng c ca n vo phng thay qun o, mc vo di
chic qun rng v em ra khi ca hng. o nicki ti n trm
ca hng Kaufhof. Hm trc ti lang thang vi em gi t quy
ny n quy khc trong ngn mt, cho n khi tm thy ng
quy v ng ci nicki mong mun. Hm sau ti i nhanh v dt
khot qua ngn hng , cm ly ci o giu xung di o vt v
bin lun ra ngoi. Hm sau na ti ly trm cho Hanna mt chic
vy ng bng la, b tay thm t nhn thy, ti chy bn sng bn
cht v thot trong gang tc. M y nm lin ti khng t chn vo
Kaufhof na.

T nhng m nm cnh nhau trong chuyn i, m no ti

cng kht khao c cm thy c bn cnh, rc vo sn c, p
bng vo mng v tay t ln v c, khi tnh dy qu tay tm v
thy c, p mt vo vai c. M t tun nh mt mnh l by m
vi Hanna.

M t bui ti, ti mi c n nh v nu cho c n. C ng

trong bp khi ti va nu n xong. C ng trong khung ca m
gia phng n v phng tip khch lc ti by n ln bn. C
ngi vo ch b ti mi khi bn chic bn trn. C ngm quanh.

nh mt c chiu n mi th, nhng g kiu Beidermeier,

cy n piano cnh, ng h ng, gi sch, chn a v dao da
trn bn. Ti c mt mnh i lm mn trng ming, lc quay
li khng thy c bn bn. C i t phng n qua phng kia v
dng chn trong phng lm vic ca b ti. Ti kh ta lng vo
khung ca v ngm c. C a mt dc cc gi sch ng kn
tng, ta nh ang c chng. Ri c n bn mt gi sch, chm
chm qut ngn tay tr dc theo cc gy sch tm cao ngang
ngc, i sang gi sch bn cnh v qut tip ngn tay qua tng gy
sch mt, ri o bc chn dc phng. n ca s th c dng
chn, nhn vo bng ti, nhn nh phn chiu t cc gi sch v
bng ca mnh.

l mt trong nhng hnh nh v Hanna cn ng li trong ti.

Ti lu gi nhng hnh nh , c th chiu chng ln mt mn nh
ni tm qua st m khng s chng thay i hay c mn. Thnh

thong ti lu lu ngh n c. Nhng c lun lun hin ra trong

tm tng, v khi y ti phi chiu hnh c ln mn hnh ni tm
my ln lin v ngm nhn. M t hnh l Hanna x tt trong bp.
M t hnh khc l Hanna ng bn tm v dang tay nng chic
khn bng. Hnh khc na l Hanna i xe p, vy tung bay trong
gi, ri n hnh nh Hanna ng trong phng lm vic ca b ti.
C mc chic o di sc xanh trng, hi cn gi l o vy. Trong
chic o di y nom c tr trung. C qut ngn tay dc theo cc gy
sch v nhn vo ca s. Ri c quay sang pha ti, nhanh
vy sng ln chn trc khi phng phiu r xung. nh mt c mt
mi.

Sch ny b anh ch c hay vit ra?

Ti bit mt quyn v Kant v mt quyn v Hegel do b ti

vit, tm thy c hai v a c xem.

c cho em nghe mt cht trong c khng h cu b?

Anh.. Ti khng mun c, nhng cng khng mun t chi

c. Ti ly cun sch v Kant ca b v c cho c nghe v phn
tch v bin chng m c ti ln c u m tt nh nhau. Th
cha?

C nhn ti, ta nh hiu tt c, hoc khng quan trng l ch

no hiu v ch no khng. M t ngy no , anh s vit nhng
cun sch nh th ch?

Ti lc u.

Anh s vit sch khc?

Anh khng bit.

Anh s vit kch?

Hanna, anh khng bit.

C gt u. Sau khi n trng ming, chng ti i n nh c. Ti

mun ng vi c trong ging mnh, nhng c khng mun. nh
ti, c thy mnh nh k t nhp. Chuyn y c khng ni ra li,
nhng ni qua cch c ng trong bp hay trong khung ca m, i
t phng n sang phng kia, o bc chn trong phng b ti v
ngi bn ti trong ba n.

Ti tng c chic vy la mu c tm vi hai dy eo mng l

vai v cnh tay, di n tn mt c. Chic o lp lnh. Hanna sung

sng, ci ti tn. C nhn dc theo ngi, quay mnh, nhy
nht vi bc, ngm mnh trong gng, ngm hnh mnh trong
mt cht ri nhy tip. cng l mt hnh nh ca Hanna lu li
trong ti.

13

Ti lun coi ngy bt u nm hc mi nh mt bc ngot.

Chuyn t lp mi ln lp mi mt l mt s thay i su sc.
Lp ti b gii tn v chia vo ba lp song song. Kh nhiu hc sinh
khng vt qua c k thi ln lp mi mt, do bn ln nh
b dn thnh ba lp ln.

Trng trung hc ca ti lu nay ch nhn hc sinh nam. Khi c

c hc sinh n th ban u c t n mc h khng th chia u
c vo cc lp song song, m tt c vo mt lp, sau ny cng
vo hai v ba lp, cho n khi s hc sinh n chim mt phn ba s
s tng lp. Cng tui ti khng c nhiu hc sinh n nn lp c
khng c ai c phn vo. Lp ti l lp th t cng bc, ton
con trai, do vy b gii tn v chia ra ch khng phi mt lp khc.

M i ti u nin kha chng ti mi hay tin. ng hiu trng

gi chng ti vo mt phng hc, thng bo chng ti b chia ra

chia theo kiu no. Cng vi su bn khc, ti i dc hnh lang
trng tri ti phng hc mi. Chng ti nhn cc ch gh cn tha,
ti ngi dy th hai. l cc gh n, nhng trong ba hng dc
c hai gh k thnh mt hng. Ti ngi hng gia, bn tri l Rudolf
Bargen, mt a cng lp c, to bo, trm tnh v ng tin cy, chi
c v khc cn cu. lp c ti hu nh khng chi vi n, nhng
chng ti rt nhanh chng thn nhau. Bn phi ti, cch li i l cc
bn gi.

Ngi st ti l Sophie. Tc nu, mt nu, da rm nng h, lng

mng vng ng trn cnh tay trn. Khi ti ngi xung v quay
nhn xung quanh, c ci vi ti.

Ti ci p. Ti thy d chu, vui v vi s bt u mi m vi

cc n sinh. Ti quan st cc bn trai cng trng hi lp mi:
bt k c con gi trong lp hay khng, bn h u ngi con gi,
trnh mt chng, lm b lm tch trc mt hoc si m bn con gi.
Ti bit n b nn c t th bnh thn hoc thn mt.
Bn con gi thch th. Ti s quan h bnh thng vi bn n v
qua c bn con trai chp nhn.

Ai cng th ? Hi cn tr, hoc l ti cm thy qu t tin hoc

l qu thiu t tin. Hoc l ti thy mnh hon ton bt ti, xu trai
v hn mn, hay l ti cho rng nhn chung th ti thnh t v ti
lm g cng phi tri chy. Khi cm thy t tin th ti chinh phc
c nhng kh khn ln nht. Nhng ch mt tht bi nh nht l

 thuyt phc ti tin vo s hn mn ca mnh. Thnh cng

khng bao gi gip ti ly li c t tin; so vi nhng g m ti
mong i kh nng ca mnh hay so vi li khen ngi ca mi ngi
th thnh cng nh nhoi mt cch thm hi. ti cm nhn c
s thm hi hay t ho v thnh cng, iu cn ph thuc
vo tm trng ca ti. Hng tun lin bn cnh Hanna, tm trng
ca ti n mc cho nhng chuyn xch mch, mc cho c lun xua
ui ti v ti lun nut nhc. Nhn nh vy th ma h lp cng
mi bt u tt p.

Ti cn thy r phng hc trc mt: pha trc bn phi l

cnh ca, trn tng bn phi c tm vn vi nhng mc o, bn
tri l dy ca s ni tip nhau tm mt nhn ti ni
Heiligenberg, v gi ngh ng bn ca s chng ti nhn c
xung ng, thy con sng v ng c pha bn kia b. ng
trc l bng, gi treo bn v tranh nh, bn gio vin v gh k
trn bc. Tng qut sn du mu vng cao n u, trn sn
trng, hai ngn n hnh cu trng c treo t trn xung. Cn
phng khng c g tha, khng c tranh nh, khng c cy l,
khng c gh no tha, khng c t ng sch v b b qun hay
phn mu. Ngc mt ln, nh mt s phng qua ca s hoc vng
trm a sang ngi ngi cnh. Khi nhn ra ti ngm c, Sophie
quay sang ci vi ti.

Berg, Sophia l mt ci tn Hy Lp, nhng khng c ngha l

trong gi hc ting Hy Lp, em c nghin cu c b ngi bn cnh
u. Em dch i!

Chng ti ang dch Odyssey. Ti c bn ting c, ti

thch Odyssey, n tn by gi vn thch. Nu b gi n lt, ti
ch cn mt giy tm thy on cn dch v dch c. Sau khi
thy gio ly Sophie ra tru ti v c lp ngng ci, ti lp
bp v mt l do khc. Nausikaa vi thn hnh v v mt nh tin
n, trinh bch vi cnh tay trng ngn ti nn tng tng ra
hnh nh ca Hanna hay Sophie nh? Nht nh l mt trong hai
ngi .

14

Khi ng c my bay b hng, chuyn bay cha phi chm dt

ngay. M y bay khng ri nh hn t trn tri xung. N tip
tc ln, nhng chic my bay ch khch khng l nhiu ng c
cn ln hng na ting n bn lm pht trc khi n tung lc c
gng h cnh. Hnh khch khng cm thy g. Cm gic bay khi tt
ng c khng khc g lc ng c cn lm vic. Ting n t i
nhng khng ng k, v ting gi mi vo thn v cnh my bay
cn to hn ting ng c. M t lc no nhn qua ca thy mt
t hay bin gn st n pht s. Hay ang lc chiu phim v cc
tip vin h tm che ca s xung. Thm ch c khi hnh khch
cn thy d chu khi ting n ca my bay gim i cht t.

M a h y l chuyn bay mt ng c i vi mi tnh ca

chng ti. Hay ng hn l i vi tnh yu ca ti cho Hanna; c

yu ti n mc no th ti hon ton khng r.

Chng ti gi nguyn nghi l c truyn, tm, lm tnh v nm

bn nhau. Ti c cun Chin tranh v ha bnh, vi tt c cc gii
trnh ca Tolstoy v lch s, v nhn, nc Nga, tnh yu v hn
nhn, phi n bn mi hay nm mi ting ng h. Hanna li
hi hp theo di din bin trong sch. Nhng khc vi t trc n
nay, c khng by t nhn xt ca mnh na, khng bin Natasha,
Andery v Pierre thnh mt phn trong th gii ca mnh nh c
lm vi Luise v Emilia, m bc vo th gii ca h, nh ai ng
ngc trn mt chuyn vin du hay c php bc vo mt lu i,
nhng khng th r ht c v rt r. Cho n gi, ti bit
trc tt c cc truyn m ti c cho c nghe. Chin tranh v ha
bnh th ti cha c. Chng ti cng bc vo chuyn vin du y.

Chng ti t ra nhng ci tn nng nhau. C khng nhng

bt u b ch cu b gi ti, m cn thay vo nhng t
ch c tnh v u ym, cc v nhi, ch con, vin si v bng hng.
Ti nguyn tn Hanna cho n khi c hi: Anh ngh n con
vt no khi anh m em ri nhm mt li v ngh n cc con vt?
Ti nhm mt v ngh n cc con vt. Chng ti nm p st vo
nhau, u ti cnh c c, c ti p vo ngc c, tay phi di c
cn tay tri t ln mng. Ti xoa tay ln tm lng n nang, cp i
khe mnh, b mng rn chc v cm thy v v bng c p vo c
v ngc ti. Da c trn v mm, thn th c mnh m v che ch.
Khi tay ln bp chn c, ti cm thy cc c ng y lin hi.
N lm ti ngh n con nga git git lp da ui rui. Con
nga.

Nga ? C bung ti ra, ngi ln v nhn ti. nh mt kinh

hong.

Em khng thch ? Anh ngh n nga v da em rt p, trn

v mm, ph ln s cng rn v mnh m. V v bp chn em git
git. Ti gii thch cho c nghe mi lin tng ca mnh.

C nhn xung bp chn mnh. Nga, c lc u, em khng

bit na

khng phi kiu ca c. M i khi c hon ton rch ri, ng

hay t chi. Nhn nh mt kinh hong ca c, ti sn lng rt li
mi cu ni ca mnh nu buc phi lm th, sn sng nhn ti v
xin th li. Nhng by gi th ti mun xin c dn ha vi con
nga. Anh cng c th gi em l Cheval, hay Hottehueh, hay
Equin yu du, hay Bukeffel b nh. Ni n nga, anh khng ngh
ti hm rng hay s da hay th g m em khng a, m mt ci g
tt p, m p, mm mi, mnh m. Em khng phi l con th
con hay con mo con, v con h th c v c c, khng phi l
em.

C t lng xung, lt tay sau gy. By gi ti ngi dy v nhn

c. nh mt c di vo h v. M t lt sau c quay sang nhn ti.
V mt c biu hin ni tm rt l. C ch, em thch anh goi em l

nga hay cc tn khc ca nga. Anh gii thch cho em i.

C ln chng ti n nh ht thnh ph bn cnh xem v m

mu v tnh yu. l ln u Hanna n nh ht. C tn hng
mi th, t v din cho n ly sm banh trong gi gii lao. Ti
qung tay qua eo c, v khng bn tm xem ngi khc ngh g v
i chng ti. Ti t ho l khng phi bn tm. ng thi cng
bit l nu nh ht thnh ph th mnh ti s khng nh th. Liu
ti c bit iu ?

C bit l cuc sng ca ti trong ma h khng ch xoay quanh

mt mnh c na. M i ngy mt thng xuyn hn, lc chiu
mun ti i t b bi v ch c. bn con trai v con gi trong
lp gp nhau, cng lm bi tp, chi bng , bng chuyn v bi
tay ba. l ni din ra sinh hot x hi ca lp m ti mun c
gp mt. Tuy vo gi lm vic ca Hanna m ti n mun hay v
sm hn cc bn, chuyn khng lm gim th din m cn khin
ti c ch . Ti bit ch,. Ti cng bit l khng b b l g c,
tuy nhin ti thng c cm gic rng khi ti vng mt th c tri
mi bit c chuyn g xy ra. M t qung thi gian di ti khng
dm hi t mnh thch ra b bi hay bn Hanna hn. Nhng hi
thng By, khi sinh nht ti c t chc b bi th mi ngi
luyn tic chia tay ti ra v, v Hanna mt mi bn tnh khi n ti.
C khng bit l ti c sinh nht. c ln ti hi sinh nht c v
c bit l ngy 21 thng M i, c khng hi li xem sinh nht ti
l bao gi. Hm nay c cng khng bn tnh hn mi ln mt mi
khc, nhng ti bc mnh, v ti ch mun bin khi y, ra b bi,
n vi cc bn cng lp, n vi s thanh thn khi chuyn tr, a

ct, vui chi v tn tnh. Khi ti cng phn ng mt cch cu bn,

chng ti ci nhau v Hanna lnh nht vi ti th ni s mt Hanna
li tr li. Ti nhn nhc v xin li, cho n khi c chp nhn ti.
Nhng trong lng ti y cm hn.

15

l lc ti bt u phn bi c.

Khng phi ti k ra vic g b mt hoc lm tn hi n

Hanna. Ti chng l iu g m l ra phi gi gn. Ti gi kn
nhng g ng l phi cng khai ra. Ti khng th nhn c quan h
vi c. Ti bit, chi b l mt hnh thc r rt ca phn bi. Bn
ngoi khng th phn bit c ai chi b hay ch kn o, tn
trng ngi khc, trnh rc ri v phin phc. Nhng ngi no
khng chu th nhn, ngi bit r. S chi b lm hi n mi
quan h khng khc g phn bi trng trn.

Ti khng nh ln u tin ti ph nhn quan h vi Hanna vo

lc no. T nhng quan h ng mn ca cc bui chiu h ny
n tnh bn. Ngoi cu bn ngi cnh m ti quen t lp c,
lp mi ti thch nht Holger Schlueter, ngi say m mn S v
Vn ging ti, chng ti nhanh chng thn nhau. Ti cng nhanh

lm thn vi Sophie, nh c cch c my ph v chng ti i cng

ng ti b bi. Thot tin ti t nh rng thn mt vi bn b
cha ti k v Hanna, k l ti khng tm c c hi,
khng tm c thi im v cu ch thch hp. Rt cuc th mi
s qu mun cn k v Hanna v khoe c cng cc b mt tr
con khc. Ti t nh, mun n th ny mi k v c th t s gy
n tng sai lc, rng ti ngm ming v Hanna bi quan h vi c
c g khng hay lm ti phi y ny. Nhng mun t huyn hoc
mnh ra sao th ty ti bit l mnh phn bi Hanna khi lm ra
v cho cc bn bit ht cc vic quan trng trong cuc i mnh,
nhng li khng ni g v Hanna.

Bn bn nhn ra rng ti khng hn ci m, nhng nh th cng

chng c ch g. M t bui ti trn ng v nh, Sophie v ti gp
cn dng v tr ma di mi hin mt ngi nh vn khu
Neuenheim, hi y cha c khu nh ca trng i hc m ton
rung v vn. Tri sm chp, bo ma nng ht. Nhit phi
st n nm . Chng ti rt run, v ti qung tay m c.

Hi bn nh? C khng nhn ti, m nhn vo cn ma.

G c?

Bn m lu ng khng, b vim gan, c phi v th m bn c

vn . Bn s khng bnh phc hn ? Hay cc bc s ni g? Ngy
no bn cng phi n bnh vin lc mu hay truyn dch ?

Cn bnh tn l Hanna. Ti xu h, song li cng khng th k v

Hanna. Khng phi u, Sophie, t ht bnh ri. cc ch s v gan
bnh thng, mt nm na thm ch t cn c php ung ru
nu mun, nhng t khng mun. T ang xoay quanh
Hanna th ti khng mun ni rng ti ang c vn . Ti sao t
n mun hoc v sm, l chuyn khc.

Bn khng mun ni chuyn y, hay tht ra c mun nhng

khng bit ni nh th no?

Ti khng mun, hay khng bit lm th no? Ti cng chng

bit na. Nhng khi chng ti ng di nh chp, trong ting
sm vang rn st gn, trong ting ma sm sp, cng run ry v
si m cho nhau i cht ti c cm gic l nn k cho Sophie,
cho chnh Sophie nghe chuyn Hanna. C l ln khc t s k cho
bn nghe.

Nhng chuyn y khng bao gi xy ra.

16

Ti khng bao gi c bit Hanna lm g ngoi gi i lm v

ngoi lc chng ti bn nhau. Nu ti c hi th c y ngc cu
hi v pha ti. Chng ti khng c mt th gii chung, m c dnh
cho ti mt v tr trong cuc i mnh nh c mun. Ti phi chp
nhn. M un c nhiu hn na, hay ch mun bit nhiu hn na
l qu ng. Khi no rt hnh phc bn nhau v ti hi c, v on
rng lc lm g cng c, th c th c lng trnh cu hi ca ti
thay v y ngc cu hi. Ci g cng mun bit th h cu b!
Hoc c t tay ti ln bng c. Anh c mun hi thng c bng
em ra khng? Hay c m trn u cc ngn tay. Em phi git
gi, em phi i qun o, em phi qut nh, em phi lau nh, em phi
i ch, em phi nu n, em phi lay cy mn, gom qu, em v nh
v nhanh nu mt cho vo l. C lc ngn t gia ngn tr v
ngn ci tay kia. Khng th mt mnh ci ngn t ny c n ht
sch mt!

Ti cng khng bao gi tnh c gp c ngoi ph, trong ca hiu

hay rp phim l ni c vn k l c thch v hay n . M y
thng u ti vn lin tc mun cng c i xem phim, nhng c
khng mun. Thnh thong chng ti chuyn tr v nhng b phim
m c hai cng xem. C iu l l c i xem phim mt cch ba bi,
xem tt c cc phim t phim chin tranh v phim ng qu ca
c, phim cao bi cho n phim hin i, cn ti thch phim
Hollywood, bt k ti La M c i hay hin i min Ty
hoang d. C mt phim cao bi m chng ti c bit thch xem:
Richard Widmark th vai mt cnh st trng trc ngy u sng,
bit nht nh l s thua v bui ti n g ca phng Dorothy
M alone, ngi ung cng khuyn ng trn i. C m ca. Anh
mun g by gi? C cuc i anh trong mt m? Thnh thong

Hanna tru ti khi ti n ch c y v y thm mun. Anh

mun g by gi? C cuc i anh trong mt gi?

Ch mt ln ti thy Hanna m khng hn trc. Vo cui thng

By hoc u thng Tm, my ngy cui cng trc k ngh h.

my hm nay Hanna trong tm trng kh lng, r v v

on, ng thi r rng chu mt p lc ang ht sc nn, lm c
mn cm v d tn thng. C gng sc lm ch mnh khi n
tung di p lc . Khi ti hi c chuyn g th c cu knh phn
ng. Ti khng bit phi lm g. t nht th ti khng nhng cm
thy mnh b ht hi, m cn nhn ra c s bi ri ca Hanna. Ti
c lm ch da cho c, ng thi mun c yn. Ri mt hm p
lc bin mt. u tin ti tng l Hanna li tr li nh xa. Sau
khi c xong Chin tranh v ha bnh chng ti cha bt u ngay
mt quyn mi. Ti ha s lo kim, v a my quyn sch ra
chn.

Nhng c khng mun. em tm cho anh, cu b nh!

Khng phi ci oi bc ca ma h trm ln ti nh mt tm

chn khi bc vo bp. Hanna t l nc tm. C x nc vo
bn, cho thm my git du oi hng v tm cho ti. Chic ym
di xanh nht in hoa m di c khng mc lt dn vo c th
tot m hi ca c trong khng kh nng v m. C rt kch thch
ti. Trong khi lm tnh ti cm thy c mun a ti n nhng

cm gic vt ln nhng g m ti tng cm nhn thy. C cng

t th mnh nh cha bao gi tng lm th. Khng phi bung th,
c cha khi no bung th c. Nhng ta nh c mun cng ti
cht ui.

Gi th ra ch cc bn anh i. C chia tay, v ti ra i. Khng

kh nc ni chen gia cc ngi nh, ph ln rung vn v lung linh
trn mt ng nha. Ti chnh chong. Ting la ht ca l tr vui
chi vy nc b bi vng n tai ti nh t u xa lc. Ti i
qua th gii ny nh n khng thuc v ti v ti khng thuc v
n. Ti ngp vo ln nc nh nh m mi clo v chng c
nh ngoi ln. Ti nm bn cnh l bn, nghe chng ni chuyn v
thy nhng g chng ni u ng ngn v v ngha.

M t lc no tm trng y tan bin. M t lc no bui

chiu b bi tr li bnh thng, vi bi tp v nh v bng
chuyn, hng ht v tn tnh. Ti khng nh l mnh va ang lm
vic g khi ti ngc ln v nhn thy c.

C ng cch vi chc mt, mc qun soc, o m khuy v

tht nt ngang eo, nhn v pha ti. Ti nhn li. T xa xi khng
nhn ra c biu cm trn mt c. Ti khng nhy bt dy
chy ra ch c. ngh thong qua c ti l c ra b bi lm g, c c
mun ti thy mt hoc ngi khc nhn thy c cng ti,
liu ti c thch ai thy mt cng c, ti lm g y khi chng ti
cha bao gi ngu nhin gp nhau. Sau ti ng dy. Trong giy
lt y, khi ti ri mt khi Hanna th c bin mt.

Hanna mc soc v o tht nt, mt quay v pha ti m ti

khng nhn ra biu cm g cng l mt hnh nh ca c m ti
ghi nh.

17

Hm sau c bin mt. Ti n ng gi mi hm v nhn

chung. Ti nhn qua ca, tt c nom vn nh mi khi, v ti nghe
ting ng h tch tc.

Ti li ngi ln bc thang. M y thng u ti lun bit r c lm

mi vic trn tuyn no, cho d ti khng bao gi nh tin hay ch
nh n c na. n lc no ti khng hi c na, cng chng
quan tm lm g. By gi ti mi thc s nh ra iu .

T trm in thoi qung trng Wilhelm ti gi ti cng ty

tu in, ngi ta ni my my ln v cho bit l Hanna Schmitz
khng n ch lm vic. Ti tr li ph Ga, hi thm trong xng
mc tn ca ch nh, nhn c tn v s in thoi Kirchheim.
Ti i n .

B Schmitz? Sng sm nay b y ra khi nh ri.

Th cn g ca b y?

g khng phi ca b y.

Th b Schmitz cn h y t bao gi ?

Lin quan g n anh? Ngi ph n va ni chuyn vi ti

qua khung ca s lin ng li.

ta nh vn phng ca cng ty tu in, ti hi n tn phng

nhn s. ng ph trch t v thn thin v lo lng.

C y c gi in lc sng sm, kp chng ti kim ngi

lm thay, v ni l s khng n. Khng bao gi n na. ng lc
u. Cch y hai tun ti mi c y i hc ngh li tu, vy m
c y vt b tt c.

M i my hm sau ti mi ngh ra l phi n phng ng k h

tch. C chuyn h khu n Hamburg, nhng khng cho bit
a ch.

Ti mt mi my ngy lin. Ti cn thn b m v anh ch

khng nhn ra chuyn g. Ngi bn, ti gp vi cu, cng n mt
t, v nu b nn th vn kp ra n phng v sinh. Ti n trng
v ra b bi. Cc bui chiu y ti lnh vo mt ch khut
khng ai nhn thy. C th ti khao kht Hanna. Nhng ti t hn
c nim khao kht th cht l mc cm ti li. Ti sao khi ti ng
ti li khng ngay lp tc vng dy chy ra vi c! M t giy
pht ngn ngi thu tm s hi hp ca my thng cui, s hi
ht khin ti ph nhn c, phn bi c. S ra i ca c l n trng
pht dnh cho ti.

Thnh thong ti c t huyn hoc mnh rng ngi m ti nhn

thy khng phi l c. Lm sao ti c th chc chn l c khi ti
khng nhn r khun mt. Nu ng l Hanna th ti phi nhn
ra mt c ch? Vy th ti khng th chc chn l c?

Nhng ti bit l Hanna. C ng y, nhn ti qu

mun.

Phn hai

Sau khi Hanna b thnh ph ra i, mt thi gian di tri qua

trc khi ti thi mt tm c, trc khi ti quen dn vi nhng
bui chiu mt hnh bng, trc khi ti ngm sch v m trang
m khng t hi xem c thch hp c cho ngi khc nghe hay
khng. M t thi gian di tri qua, trc khi c th ti thi khao
kht v c th Hanna; thnh thong ti t nhn ra trong khi ng vn
qu tay chn tm c, v nhiu ln anh ti k trong ba n l ti gi
Hanna trong khi ng. Ti cng nh li nhng gi trn lp m ti
ch m v c, ch nh n c. Cm gic ti li tng hnh h ti my
tun u qua i. Ti trnh ngi nh c , i ng khc, v na
nm sau nh ti chuyn sang qun khc. Khng phi l ti qun c.
Nhng n lc no nhng k nim ca ti v Hanna thi eo
ng. Hanna li ng sau, nh mt thnh ph li khi con tu i
tip. Thnh ph vn y, u ng sau ta, ta c th quay tr li
chc chn n vn cn y, nhng lm g c ch.

Trong k c ti, nhng nm hc cui v nhng nm u i
hc l nhng nm hnh phc. ng thi cng chng c my chuyn
g ng k. l nhng nm nhn tn. K thi tt nghip trung hc
v mn Lut m ti chn h ha u khng kh, tnh bn, yu
ng v chia tay u khng nng n, i vi ti chng c g nng
n c. Ci g cng d, ci g cng nh nhng. Hay v th m m k

nim cng thnh ra nh b? Hay ti lm cho n phi nh b? Ti

cng t hi, liu k nim hnh phc c tht hay khng. Cng ngh
su xa ti li cng nh ra cc tnh tit ng xu h v au kh, v
ti bit rng mnh t gi k nim vi Hanna ch khng vt qua
c chng. Sau Hanna, ti khng bao gi h nhc v ai h nhc
mnh, khng bao gi mc li v cm thy ti li, chng yu ai n
mc phi au n khi ri b - ngy ti khng ngh rnh mch
nh th, song nht nh phi cm thy.

Ti to cho mnh mt v ngo mn hnh tin, ti khoa trng

nh chng c g khin mnh phi bn tm, xc ng v ri tr. Ti
khng tham gia vo chuyn g. V ti nh n mt gio vin, khi
ng bt thp c ti v c li gp th ti ngang ngnh phy
tay. Ti cng nh n Sophie. t lu sau khi Hanna ri khi thnh
ph, ngi ta pht hin c b bnh lao. C phi n tri dng bnh
ba nm, khi c quay li th ti va tr thnh sinh vin. Sophie c
n v tm n cc bn b c, v ti khng kh khn my len
vo tri tim c. Sau khi ng vi nhau, Sophie nhn ra rng ti khng
tht v c v ni trong nc mt: Anh c chuyn g, c chuyn g
vy? Ti nh n ng ti, c ln ti n thm trc khi ng mt.
ng mun lm l cu phc cho ti. Ti ni cho ng bit l ti
khng tin v cng chng a g chuyn . Tht kh tng tng l
ngy y ti thy tha mn vi cch c x nh vy. Ti cn nh l
khi chng kin mt c ch u ym nh nht no l c nh nghn li,
bt k c ch dnh cho ti hay cho ai khc. Nhiu khi ch l
mt cnh trong phim. Nhn tm v mn cm song song tn ti nh
mt iu m mui c vi chnh ti.

Ti gp li Hanna ta n.

khng phi v n u tin v tri tp trung, cng khng phi

v ln nht. Gio s ca chng ti ngy y l mt trong s t i cc
gio s nghin cu v qu kh ca ch ngha dn tc v cc v n
lin quan. ng ly v n lm i tng cho lp chuyn , v ng
hy vng qua cc sinh vin s theo di v nh gi c ton b
trnh t v n. Ti khng cn nh l ng mun thm nh, khng
nh hay phn bin chuyn g. Ti nh l trong lp chuyn c
tranh lun v vic cm hi t. Ch cn chiu theo iu lut tn ti
trong b lut hnh s vo thi im xy ra hnh ng l tuyn
n cc qun t v lnh canh tri tp trung? Hay bn cht s vic l,
vo thi im hnh ng th iu khon y c qun trit v ng
dng ra sao, v nh vy th khng c p dng cho cc b can?
Lut php l g? L cu ch trong sch hay l iu c x hi thc
s cng nhn v tun th? Hay lut php l, bt k c ghi trong
sch hay khng, iu l ra phi c mc nhin cng nhn v tun
th nu mi vic din ra mt cch logic? ng gio s, mt ngi
cao tui, sau thi k t nn hi hng nhng vn ng ngoi l
ca khoa Lut hc c. ng tham gia tranh lun vi ton b tm
c uyn bc ca mnh, ng thi vi s cch bit ca mt ngi
khng mun gii quyt vn bng s uyn bc na: Anh ch
hy quan st cc b can - v s khng thy mt ai trong h thc s
cho l mnh hi c php git ngi.

Lp chuyn bt u vo ma ng, v n vo ma xun, ko

di l th nhiu tun. Phin ta x vo cc ngy t th Hai n th
Nm, mi ngy trong gio s phn cng mt nhm sinh vin ghi
bin bn tng ch mt. Th Su hp lp kho cu mi s kin
trong tun.

Kho cu! Kho cu qu kh! Chng ti, cc sinh vin ca lp

chuyn coi mnh l mi tin phong i kho cu. Chng ti git
toang ca s cho khng kh trn vo, cho gi a vo thi tung lp
bi bm m x hi ph ln nhng ni kinh hong ca qu kh.
Chng ti s lm cho mi ngi c ht th v m mt nhn. C
chng ti cng khng da trn kin thc kinh vin ca mn Lut.
n phi c tuyn, l iu chc chc. V i vi chng ti
cng chc chn ht nh vy, chuyn tuyn n qun t ny hay lnh
canh n ca tri tp trung ch l b ni. C mt th h tng s
dng nhng qun t v lnh canh , hoc khng chn tay chng
hay t nht th cng khng ty chay chng khi ng l c th ty
chay chng sau 1945, th h gi y ng trc ta. V trong
mt phin ta khai minh chng ti buc ti h phi xu h.

Trong ch th ba, lp cha m chng ti ng nhiu vai tr

khc nhau. M t s ng b tham gia chin tranh, dm ba ngi trong
h lm s quan v mt l s quan ca lnh SS v trang, vi ngi
thng quan tin chc trong b my t php hay hnh chnh. Chng
ti cng c b m lm gio vin, bc s, mt ngi c bc l vin
chc cp cao bn cnh B trng Ni v. Ti tin rng, gi s chng

ti hi h v nu h tr li, h s c nhiu chuyn ni. B ti

khng mun k v mnh. Nhng ti bit l ng b mt v tr ging
vin i hc mn Trit sau khi thng bo s ging mt bi v
Spinoza. ng kim sng cho mnh v gia nh sut thi chin tranh
bng ngh bin tp vin cho mt nh xut bn sch v bn l
hnh. Vy c g m ti buc ti ng phi xu h. Nhng ti vn
lm. Tt c chng ti buc ti cha m mnh phi xu h, k c ch v
h sau 1945 cn dung tng cho cc th phm cnh mnh.

Chng ti, cc sinh vin lp chuyn to ra mt bn sc

ring mnh m. l lp Tri tp trung - mi u cc sinh vin
khc t tn chng ti nh th, sau chng ti cng lm theo.
Cng vic ca chng ti khng lm ngi khc quan tm, c khi cn
lm nhiu ngi pht lng, thm ch gh s. Gi th ti ngh rng
qu tht s nng n mun tip nhn v a nhng ni kinh hong
y cho mi ngi bit cng gh s. Nhng s kin m chng ti
nghe v c c cng kinh khng bao nhiu th chng ti cng tin
tng hn by nhiu vo nhim v soi sng v buc ti ca mnh.
C khi c nhng s kin lm chng ti sng s - chng ti vn c
thng ging chng ln cao: M i ngi hy nhn y!

Hon ton v t m m ti ghi tn vo lp chuyn . Thi th

cng c g mi m ch khng ch lut kinh doanh, lut hnh s,
khng ch lut thng l hay lut c i. Ti cng mang theo iu b
ngang tng v hnh tin quen thuc ca mnh n lp. Nhng qua
ht ma ng th ti cng ngy cng t n trnh ni nhng s kin
m chng ti c v nghe thy, cng nh s nng n li ko tt
c cc sinh vin ca lp chuyn . Thot u ti t di mnh l ch

mun chia s lng hng hi y v kha cnh khoa hc hay c chnh

tr v lun l. Nhng ti cn mun hn na, ti mun chia s c
lng hng hi chung. C th nhng sinh vin khc vn cho ti l xa
ri v kiu cng. Chnh ti th trong my thng ma ng li c cm
gic tt p c l mt phn trong qun th, c thanh thn vi
mnh, vi cng vic ca mnh v vi nhng ngi ti lm chung
cng vic .

Phin ta din ra thnh ph khc, nu i t mt gn mt

ting. Bnh thng th ti cng chng c vic g c. M t sinh
vin khc i xe, cu ta ln ln v tho thung th.

Hm l th Nm. Phin ta khai mc hm th Hai. Ba

ngy u xt n ca cc lut s xin thay ngi hnh t tng.
Chng ti l nhm th t, n d bui thm vn nhn thn ca cc
b co, mi chnh l bui x n u tin.

Chng ti i dc ph Bergstrasse di hng cy n qu ang

m hoa. M i ngi ang vui v v hng phn; rt cuc n lc
em th thch nhng g m chng ti chun b. Chng ti thy
mnh khng ch l khn gi, thnh gi v ngi ghi bin bn. Quan

st, lng nghe v ghi chp l ng gp ca chng ti vo cng tc

kho cu.

Ta n l mt ngi nh xy cui th k, nhng khng c v

honh trng v u m nh cc ta n thi by gi. Phin ta i hnh
trong mt phng ln, pha tri l dy ca s ln lp knh m
khng nhn ra ngoi c nhng nhiu nh sng lt vo. Cc
cng t vin ngi nh nhng bng en trc ca s vo nhng
ngy xun v h sng sa. Hi ng xt x gm ba thm phn trong
o chong en v su bi thm ngi trc bc tng u phng,
bn phi l gh bng cho cc b co v lut s. Do nhiu bn gh
nn c m rng ra n gia phng, trc khu hng gh khn gi.
M t s b co v lut s ngi quay lng li pha c ta. Hanna ngi
quay lng li pha chng ti. Khi ta gi, c ng dy tin ln pha
trc th ti mi nhn ra c. Tt nhin l ti nhn ngay ra tn c:
Hanna Schmitz. Sau ti cng nhn ra hnh dng c, tc buc
thnh bi trng l lm, nhn ra gy c, bn lng rng v cnh tay
mp mp. C ng thng v nghim, xui tay thoi mi. C mc
o di xm ngn tay. Ti nhn ra c, nhng ti khng c cm xc g.
Khng h c cm xc g.

Vng, ti mun ng. Vng, ti sinh ngy 21 thng M i 1922

Hermannstadt v nm nay 43 tui. Vng, Berlin ti lm vic cho
Siemens v ma thu 1943 gia nhp qun SS.

B tnh nguyn gia nhp SS?

Vng.

Ti sao?

Hanna khng tr li.

C phi b gia nhp SS, mc d Siemens b c mi lm t

trng sn xut?

Lut s ca Hanna bt dy. Ti sao li dng ch mc d? Ti

sao li gn cho mt ngi ph n l nn thch lm t trng sn
xut hn l gia nhp SS? Khng c l do g bin h cho vic em
quyt nh ca thn ch ti ra cht vn nh vy.

Anh ta ngi xung. Anh ta l lut s tr duy nht, nhng ngi

kia ln tui, mt s l phn t Nazi c nh s chng l ra sau ny.
Lut s ca Hanna trnh dng ging iu v lun c ca h. Nhng
s nng n hp tp ca anh ta c hi cho Hanna khng khc g
nhng li l sc mi quc x ca cc ng nghip lm hi thn ch
ca h. Anh thnh cng khi lm thm phn lng tng v thi
bm tip vo cu hi ti sao Hanna gia nhp SS, nhng n tng
rng Hanna lm vic c suy ngh v khng b p vn vng li.
Tuy mt thnh vin ca hi ng xt x hi Hanna bit g v cng
vic trong SS, v Hanna tr li rng SS tm ngi lm cng tc canh

gc Siemens v c cc x nghip khc, c xin lm vic v

c nhn vo lm, nhng n tng xu hon ton khng c ci
thin cht no.

Hanna khng nh nht gng li quan ta, rng c c iu

ng ti Auschwitz cho n xun 1944, v cho n ma ng
1944/1945 mt tri nh gn Krakov, c cng cc t nhn i v
pha Ty v cng n ni c, gn cui chin tranh c Kassel ri
vi ln chuyn nh y . Tm nm lin c sng thnh ph qu
ti, l qung thi gian di nht m c tr li mt ni.

Chuyn nh nhiu ln phi chng l l do nghi vn c nguy c

trn? Lut s khng giu dim ging ma mai: Thn ch ca ti
mi ln chuyn ni u ng k ti cnh st. Chng c l do g
nghi trn, chng c g gy kh khn iu tra. Thm phn gi lnh
bt giam chng l khng th chu c cnh thn ch ca ti
c ti ngoi, v co trng trm trng v tc ng ln n x hi?
l, knh tha ta, mt l do bt ngi ca bn Nazi, l do y
bn Nazi a ra v li c xa b sau thi Nazi. L do y nay
khng cn na. Lut s pht biu vi ging nh nhng cay nghit
m ngi ta vn dng tit l mt s tht k th.

Ti git mnh. Ti nhn ra cm gic ca mnh rng Hanna b t l

d nhin v xng ng. Khng v li co trng, khng v mc
trm trng hay nghi vn cao - lc ti cha h bit g. M v
trong t th c s ra khi th gii ca ti, ra khi cuc i ti. Ti
mun c tht xa ti, xa ngoi tm vi, c ch cn l mt k

nim na m thi, nh c my nm cui tng nh vy i vi

ti. Nu nh lut s thnh cng, ti s phi chun b tinh thn gp
c, v ti s phi xc nh r, liu c mun v nn gp c ra sao. V
ti khng thy l do g khin anh ta khng thnh cng. Nu Hanna
cho n nay cha tm cch trn th ti sao by gi li th trn
c? C c th cn tr iu tra u? Cc nguyn nhn khc
gi trong t hi cha c.

Li mt ln na quan ta t v lng tng, v ti bt u ng ra

l mo ca ng. C mi khi nhn thy mt li pht biu mang
tnh cn tr hay khiu khch, ng li h knh xung, bi ri ng k
mt ngi pht biu vi cp mt cn th, nhn trn v mt l pht
l cu pht biu y, hai l ng bt u vo cu , ng ni th ngha
l hay ng nh ni l ri lp li li pht biu bng mt ging
iu khng ai phi nghi ng rng ng chng mun tm n n,
cng nh ng c hoi cng v ch thc p ng.

, ng ni nh vy ngha l thm phn ban lnh bt giam

nh gi sai vic b co khng tr li th, khng tun th trt mi,
khng trnh din ti cnh st, ti s cng t v ti thm phn? ng
nh n xin bi lnh bt giam ch g?

Lut s n, v ta n bc n.

Ti khng b mt ngy x n no. Cc sinh vin khc ngc

nhin. Gio s th vui mng v c mt ngi nm c thng tin
truyn li cho nhm sau nhng g nhm trc tai nghe mt thy.

Ch c mt ln Hanna nhn vo khn gi v v pha ti. Cn th

trong tt c cc ngy x n c ch nhn v pha gh bng khi c
mt n cnh st dn vo v ngi xung. Trng c v ngo mn, v
cng c v ngo mn khi c khng ni chuyn vi cc b co khc
v hu nh cng chng ni chuyn vi lut s ca mnh. Cc b co
khc cng t chuyn tr vi nhau hn, khi phin x ngy cng ko
di. H ng vi ngi nh v bn b trong gi gii lao. Vy tay gi
mi sng khi nhn vo khn gi. Hanna ngi ti ch trong gi ngh.

V ti nhn c t pha sau. Ti thy u, gy v i vai c. Ti

c ngh qua u, gy v i vai c. Nu ni n c, c ngng u
tht cao. Khi cm thy mnh b i x bt cng, vu khng, tn cng
v c tm li p li th vai c vn ra trc, gy vng ln lm l r
nhng ln c. Nhng phn ng ca c thng tht bi, v vai c
cng thng xui xung. Khng bao gi c nhn vai, khng bao gi
lc u. C qu tp trung tinh thn nn khng th v tnh nhn vai
hay lc u. C cng khng cho php mnh nghing u, gc u
hay chng u ln tay. C ngi nh khi bng. Ngi nh th
chc mi lm.

Thnh thong vi si tc tut ra khi bi, xon li, th xung gy

v b gi thi c i c li trn gy. Thnh thong Hanna mc o di
khot c rng l ra vt chm trn vai tri. Lc ti nh
tng thi bay tc khi gy c, tng hn ln gy ny v vt chm
ny. Nhng hi c ch l mt nhn thc. Ti khng c cm xc no
c.

Trong phin x ko di hng tun l, ti khng cm thy g, cm

gic ca ti nh b nh thuc t. Vi ln ti kch ng bng cch
tng tng ra Hanna trong nhng ti danh ngi ta buc cho c
mt cch r rt nh ti c th. Cng nh Hanna trong k nim tro
ln trong ti khi thy ln tc trn gy v vt chm ca c. Ta nh
khi cu vo cnh tay b tim thuc t mt cm gic. Cnh tay
khng bit l b tim thuc t mt cm gic. Cnh tay khng bit
l b ngn tay cu, cn ngn tay bit l va cu vo cnh tay, v b
no thot tin khng phn bit c hai qu trnh . Nhng lin
n phn bit chnh xc c ngay. C th cu mnh n ni
li trn cnh tay mt vt trng bch. Nhng mu li chy, v vt
cu li c mu. Nhng khng v th m cm gic c li.

Ai cho ti mi thuc t? T ti, v nu khng c thuc t th

ti khng chu ng ni? Thuc t khng ch c tc dng trong ta
n v khng ch gy hu qu ti coi ti l mt ngi khc, ngi
y yu v thm kht Hanna, ngi y ti rt bit, nhng
khng phi l ti. K c trong cc vic khc, ti vn ng cnh ti,
quan st ti, thy ti trng, cnh b m v anh ch em, cnh
bn b, nhng trong thm tm ti khng h tham d.

M t thi gian sau, ti cho rng c th thy cc bn khc cng

tn ti cm gic t lit nh vy. Khng k n cc lut s, vn l
nhng ngi trong ton b phin ta lun lun ao to ba ln, gy
g hiu thng, t mn m x hay cng tn nhn v lim s, ty theo
tnh kh c nhn v chnh tr. Tuy phin ta c khi to mm hn,
nhng qua ngy hm sau h li np lc go tht nh sng
sm hm trc. Cc cng t vin c gi cn bng v th hin t
ngy n qua ngy kia s nng n ht nh th. Song h khng thnh
cng, ban u v nhng s kin v kt qu x lm h tht kinh, v
sau tc dng mnh nht i vi cc thm phn v bi thm. Trong
my tun u ca phin ta, nhng s vic khng khip c trnh
by lc th m nc mt, lc th vi ging nghn ngo, lc th
hong s v thng tht, lm cho h xc ng ra mt hay phi c
gng trn tnh. V sau cc khun mt tr li bnh thng, h li c
th mm ci th thm vi nhau mt nhn xt no , hay cng t
ra cht st rut khi nhaan chng nhm ln vt vnh. Khi ni n
mt chuyn i sang Israel ly li k ca mt nhn chng, ai ny
vui v ngh n chuyn du lch. Ch c cc sinh vin khc l lc no
cng lun b sc. M i tun h ch ra ta c mt ln, v ln no cng
li ti din ni kinh hong p vo khung cnh thng nht. Cn ti,
do ngy no cng c mt nn ti quan st phn ng ca h t xa.

Nh mt t nhn tri tp trung quen sng st qua tng thng

mt v ghi nhn ni kinh hong ca nhng ngi mi n mt cch
v cm, ghi nhn vi s t lit m h vn c khi chng kin cnh
git chc. Tt c hi k ca nhng ngi sng st ni v s t lit
ny, n lm mi ng thi ca cuc sng b thu hp, lm con ngi
tr nn v cm v tn nhn, bin phng hi ngt v l thiu ngi
thnh chuyn hng ngy. C trong nhng bt tch him hoi ca cc

th phm, phng hi ngt v l thiu ngi tr thnh mi trng

thng nht, bn thn th phm rt gn thnh mt vi ng thi,
chng nh k b nh thuc m hay say ru trong bn tnh ring
tn nhn, v cm v t lit. Cc b co trong mt ti vn v s mi
mi mc chn trong ni t lit y, ni cch khc l t lit n tr
nh .

Ngay t ngy y v n hm nay ti c cm gic nng n khi

ngh n ni t lit chung v c khi ngh n s t lit y khng ch
ln th phm v nn nhn, m c ln chng ti l thm phn hay
bi thm, cng t vin hay th k ta n. Cm gic nng n xut
hin t ngy y v c by gi, khi ti so snh th phm, nn nhn,
ngi cht, ngi sng st v lp hu bi vi nhau. C c php
so snh h vi nhau khng? Trong khi ni chuyn, khi cp n
so snh kiu y th mc d ti vn nhn mnh rng so snh y
khng co bng im khc bit gia nhng ngi b cng bc vo
tri tp trung v nhng k t bc vo . Gia nhng ngi chu
au kh v nhng k gy ra au kh, im khc bit cn c
nu ngha quan trng c tnh quyt nh ton din nht. Song bn
thn ti vp phi phn ng ngc nhin v bt bnh, k c ti ni ra
iu khng phi p li li ph phn ca ngi khc, m
trc khi h ni ra nhng li ph phn.

ng thi ti t hi, nh ti ngy bt u t hi: k thc

th th h hu sinh ca ti v ang phi hiu nhng s kin kinh
hong v cuc tn st ngi Do Thi ra sao? Chng ta khng nn
cho rng phi hiu c nhng g khng th hiu, chng ta khng
c php so snh nhng g khng th so snh, chng ta khng

c php hi su hn khi ngi hi - tuy khng nghi vn nhng

ni kinh hong song vn em ra bn lun - khng thy l l
do buc phi cm ming bi kinh hong, h thn v mc cm ti li.
Phi chng chng ta nn cm ming trc ni kinh hong, h thn
v mc cm ti li? i n kt cc no? Khng phi l lng hng
hi i kho cu v minh chng ca ti mang theo n lp chuyn
ngui lnh trong phin x, nhng khi mt hu sinh phi cm
ming trc ni kinh hong, h thn v mc cm ti li. C th thi
sao?

Tun th hai c co trng. c mt mt ngy ri, mt

ngy ri vi cc s kin th gi nh. B co mc mt c th
, ngoi ra c th, thm vo c th , qua vi
phm iu lut s no , ngoi ra b co c th vi phm, v
c hnh vi bt hp php. Hanna l b co mc bn.

Nm n b co u l qun t mt tri giam nh gn Krakov,

tri ngoi vi ca Auschwitz. u nm 1944 h c chuyn t b
cht hay b thng trong mt v n nh my ni ph n ca tri
lm vic. M t trong nhng ni dung co trng xoay quanh hnh vi
ca h Auschwitz, nhng khng quan trng nh nhng ni dung
khc. Ti khng nh r na. V khng lin quan ti Hanna m ch
dnh dng n nhng ngi kia? V khng c ngha g ln, hay

khng ln so vi cc ni dung khc ca co trng? Hay c v nh

khng th khng truy t hnh vi mt k tng Auschwitz v nay
sa li?

Tt nhin l c nm b co khng ch huy tri. c mt s

ch huy, i lnh canh v cc n qun t khc. a s cc lnh canh
v qun t b cht bom khi on t nhn i v pha Ty b nm
bom trong m. M t s trn trong m , khng sao tm ra
c, ging nh vin ch huy li mt trc khi on ngi xut
hnh.

Tht ra khng c t nhn no qua ni trn bom. Tr hai m con

sng st. C con gi vit mt cun sch v tri tp trung v on
t i v pha Ty, xut bn M . Cnh st v s cng t khng ch
tm ra nm b co, m c mt s nhn chng sng ngi lng m
m hm y on t nhn b trng bom. Hai nhn chng quan trng
nht l c con gi c mi sang c, v b m Israel. ly li
khai ca b m, ta n, cc cng chng vin v lut s i sang Israel
- giai on duy nht ca phin ta m ti khng chng kin.

M t ni dung chnh ca co trng ni v qu trnh chn lc tri

tp trung. Hng thng, Auschwitz chuyn n khong 60 n t mi
v cng nhn li chng y ngi, tr nhng ngi cht gia hai
chuyn. M i ngi u bit r l s ph n b git
Auschwitz; nhng ngi b chuyn tr li l do khng c nh
my tuyn dng na. l nh my sn xut n, cng vic chnh
cng chng nng nhc my, nhng tht ra h hn hu mi lm vic

chnh, m phi ra cng trng v v n hi xun gy ra h hi

trm trng.

Ni dung chnh na ca co trng l m on t nhn b bom.

i lnh canh v cc qun t dn my trm n t nhn vo nh
th ca lng v kha li. Dn lng b i gn ht. M t vi qu
bom na c th nhm vo tuyn ng st gn , vo nh my,
hay ch l s bom tha sau khi oanh tc vo mt thnh ph ln b
qung i. M t qu trng nh linh mc, ni lnh canh v qun t ng.
Nhng qu khc xuyn qua thp chung. Trc tin thp chung
bt la, ri n mi nh, sau c b khung rc chy sp vo trong
nh th v cc hng gh bc chy. Nhng cnh ca kin c vn
nguyn. L ra cc qun t c th m kha. H khng lm g, v
nhng ngi ph n b kha trong nh th cht thiu.

i vi Hanna, din bin phin ta khng th ti t hn c

na. Ngay t khi khai v nhn thn, c gy n tng xu cho
ta. Sau khi co trng c c xong, c xin pht biu v c g
khng ng; thm phn bi ri gii thch cho c rng trc khi khai
mc phin x chnh co b co c thi gian nghin cu co
trng. By gi l phin x chnh, ng hay sai ch no s c sng
t trong phn nh gi chng c.

M u phn xt chng c, thm phn ngh b qua phn c

bn ting c t cun snh ca c gi v mt nh xut bn c
chun b pht hnh v cc bn lin quan nhn c bn tho, ng
ngc nhin thy lut s ca Hanna phi thuyt phc c ng .
C khng mun. C cng khng mun tin rng, trong mt ln thm
phn ly cung trc y c tha nhn rng c c cha kha ca
nh th trong tay. C ni rng c khng c cha kha, chng ai c
c, nh th khng c mt m nhiu cha kha cm bn ngoi cc
ca. Nhng trong bin bn ly cung ca thm phn m c c
c v k tn th khng phi th. Cu hi ca c - rng ti sao
ngi ta c mun gn ti cho c - khng lm tnh th tt hn. C
khng cao ging hi, khng i c l, nhng dai dng v, nh ti
nh gi, r rng l rt lng tng v bi ri. Qua cu hi ti sao
ngi ta mun gn ti cho c, c khng nh trch c thm phn b
lut. Lut s ca Hanna bt dy v hng hi vi v pht biu. Khi
b hi l c nh tn ng li trch c ca thn ch, anh ta ngi
xung.

Hanna mun lm ng. C ci li khi cm thy b i x bt

cng, v c tha nhn c cho rng li buc ti ng. C ci bng
c v sn sng tha nhn, c nh tha nhn ri th c
quyn ci li, hay ci ri th phi c trch nhim tha nhn
nhng g m c khng d dng chi ci c. Nhng c khng nhn
ra rng ng quan ta bc mnh vi li dai dng ca c. C khng
bit cm th ng cnh v lut chi, khng cm th c cch thc
pht biu i nghch ca mnh v nhng ngi khc v c ti v v
ti, buc ti v tha ti. L ra lut s ca c phi c nhiu kinh
nghim v bn lnh hn, hay n gin l phi gii hn, kh d b li

s thiu ht v linh cm ca c. Hay l ra Hanna khng c lm

kh cho anh ta. R rng l c khng tn nhim anh, nhng c cng
khng chn mt lut s m mnh tin cy. Lut s ca c l lut s
c ch nh, do quan ta gi.

Thnh thong Hanna cng t c g c th gi l thnh

cng. Ti nh n bui ly cung c v chn la t nhn tri. Cc
b co khc ph nhn tng dnh lu n vic y. Hanna t gic
cng nhn khng phi mnh l ngi duy nht, nhng c tham gia,
nh nhng ngi khc v lm cng vi h. Quan ta cho l phi hi
c cho r thm.

Vic la chn nh th no?

Hanna t li l cc n qun t thng tht vi nhau a ra mt

lng t nhn tng ng t su ban, mi ban chn mi ngi,
tng cng su chc. Con s ny tuy nhin cng khc nhau, ty theo
lng ngi m trong mi ban nhiu hay t, v tt c cc n qun t
trc nht hm cng nhau kt lun xem ai b chuyn tr li tri
tp trung.

Khng ai trong cc b trn trnh nhim v, tt c cng lm?

Vng

B khng bit l chuyn h n ch cht?

C ch, nhng c ngi mi n, v ngi c phi dn ly ch

cho ngi mi.

C ngha l ly ch th b ni: my, my v my na phi

chuyn v tri v b git?

Hanna khng hiu cu hi ca quan ta mang g.

Ti ti mun ni l a v ti th ng s lm g? l
mt cu hi nghim tc ca Hanna. C khng bit l ng l nn
hnh ng khc ra sao, c th hnh ng khc ra sao, do mun
nghe quan ta ni rng a v c ng s lm g, v ng l ngi c
v ci g cng bit.

Im lng mt hi lu. Trong phin ta hnh s c khng c l b

co t cu hi cho quan ta. Nhng cu hi t ri, v tt c i
cu tr li ca thm phn. ng phi tr li, khng th b qua cu
hi hoc nghim khc cnh co hay phn bc bng mt cu hi
ngc li. M i ngi u bit, bn thn ng cng bit th, v ti
hiu ti sao ng gi mo t ra lng tng. ng ly n lm mt n,
np sau cu gi v tm ra cu tr li. Nhng khng c qu

lu, ng ch cng lu th s hi hp v mng i cng ln, v cu

tr li cng phi xut sc hn.

C nhng vic m ngi ta khng c php nhng tay vo, v

nu khng nht thit nguy kch n tnh mng th phi trnh n ra.

Nu ng nh ni v Hanna hay c v chnh mnh th cu c l

l . Song ni v ci g ngi ta phi lm v ci g khng c
php lm v nguy kch n u th khng p ng ng tnh
nghim tc trong cu hi ca Hanna. C ch mun bit trong tnh
cnh y ng l c nn lm g, ch khng mun bit c nhng vic
g m ngi ta khng c lm. Cu tr li ca quan ta th hin v
bt lc v thm hi. M i ngi u nhn thy th. H phn ng
bng ting th di tht vng v ngc nhin nhn v pha Hanna l
ngi m v mt no thng th trong cuc u khu. Ring c
vn t l suy ngh.

Ngha l l ra ti l ra khng c ng k Siemens mi

phi?

khng phi cu hi t ra cho v thm phn. C ch ni ra li,

t hi mnh, ngp ngng, v chnh mnh cng cha t t cu hi
bao gi, v nghi ngi liu c phi l cu hi thch hp v cu tr
li thch hp.

S dai dng trong cch tranh ci ca Hanna lm quan ta bc

bi ra sao th li khai bo thnh khn ca c cng lm bc bi cc b
co khc nh th. N em li hu qu tai hi cho vic bo cha ca
h cng nh ca chnh Hanna.

Tht ra th sau khi xt bng chng, tnh th c li cho cc b co.

Cc bng chng cho ni dung th nht ca co trng ch vn vn li
khai ca b m sng st, ca c con gi v cun sch c vit. M t
lut s tt l ra khng cn ng chm n ct li li khai ca hai m
con c m vn c th phn bc thnh cng rng chnh cc b co
khng phi l ngi trc tip la chn. V kha cnh y, li khai
ca nhn chng khng c th v cng khng th c th c; ti
thiu th tri c mt vin ch huy, nhm lnh canh, cc n qun t
khc v mt tn ti cp bc v nhim v v mnh lnh m t nhn
ch phn no ng chm n v cng ch thu hiu c phn no
m thi. V ni dung th hai ca co trng cng tng t nh vy.
B m v c con gi b giam trong nh th, khng th cung cp
thng tin g v nhng vic xy ra bn ngoi. Cc b co d khng th
ni rng h khng c mt , v cc nhn chng khc sng lng
hi y tip xc vi h v nh ra h, song cc nhn chng y
cng phi cn thn khng chu ba ru ca li trch c rng l ra
h c th gii cu s t nhn. Nu ch c cc n qun t chng l dn lng khng th p o c my m n b v t m
kha ca nh th hay sao? H cng phi kim ng t bo cha

cho mnh, ht nh cc b co nu ra mt p lc l gii cho hnh

vi ca mnh v cng ca dn lng. Chng hn nh v lc hay mnh
lnh ca nhm binh lnh canh khng b trn m ch vng mt mt
lt c th khn trng a ngi b thng n bnh x ri quay
li ngay, t nht nh cc b co d on?

Khi lut s ca cc b co khc nhn ra rng chin thut y b

tht bi bi tnh thnh khn ca Hanna, h lin i chin thut mi,
kh d tn dng li khai thnh khn ca c ti cho Hanna v
qua gim nh cho cc b co khc. H ra tay mt cnh chuyn
nghip, v b co khc ha vo v nhng cu ni leo phn n.

B ni, b bit r l t nhn c b chuyn n ch cht cu c gi tr cho ring b, ng khng ? B khng th bit l
cc n ng nghip ca b c bit hay khng. B c th phng
on, nhng k thc khng th qu quyt, ng khng ? lut s
ca mt b co khc hi Hanna.

Nhng tt c chng ti u bit

Ni chng ti, tt c chng ti th n gin hn l ni ti, mt

mnh ti, ng khng ? C ng l hi tri c nhng t nhn
c b bo tr ring, ton l cc c gi tr, mi c mt thi gian ri
li thay sang c khc?

Hanna ngp ngng. Ti ngh l, ti khng phi ngi duy nht

iu toa khn kip! Ch mnh my, mt mnh my c

nhng a u i nh th! mt b co khc vi v th lu, s s
nh con g mi gi, ng thi khu kh hn hc, phn ng gay gt.

Liu c ng l b ni bit thay cho tin rng, v ni tin rng

khi b ba t? ng lut s lc lc u, ta nh phin lng khi
phi nghe cu tr li chp thun ca c. V c ng l nhng t
nhn c b bo tr b chuyn n Auschwitz, khi b ngn
h?

Hanna khng p.

 l s la chn c bit ca ring b, ng khng ? B

khng mun tha nhn chuyn , mun giu n sau nhng vic
m tt c u lm. Nhng

Ly Cha! C con gi sau khi ly cung ngi vo hng khn

gi, by gi p hai bn tay ln mt. Sao ti li c th qun chuyn
c nh? Quan ta hi c c b sung li khai. C khng i
c gi ln pha trc m ng dy pht biu ti ch trong hng
khn gi.

ng, b ta c nhng ngi u tin, bao gi cng trong m gi

tr, gy yu. B ta bo tr h v khng bt h lao ng, cho ch
tt hn v n ngon hn. Bui ti b ta gi h n, v cc c gi
khng c php k b ta lm g vi h bui ti, v chng ti
ngh l b ta cng v tt c h u b chuyn i, c nh l b ta
vui vy vi h v nay chn. Nhng s tht hon ton khng
phi th. M t ln, c mt c gi k li cho chng ti bit cc c
gi c truyn cho b ta nghe, ti no cng th. Th cn hn l
phi cng hn l lm kh sai cho n cht ngoi cng trng.
Chc ti cng ngh th l hn. Nu khng th ti khng qun
c chuyn y. Nhng c ng nh th l tt hn khng? C
ngi xung.

Hanna quay li nhn ti. nh mt c tm thy ti ngay, v ti

nhn ra rng ton b thi gian c bit ti . C ch nhn ti.
Khun mt c khng cu xin, khng qu quyt hay ha hn g. N
ch tn ti y. Ti nhn ra c cng thng v kit qu n mc no.

Di mt c thm qung, mi bn m mt np nhn t trn xung

di m ngy xa ti khng thy, tuy khng sau nhng hn vo
mt nh vt so. Khi mt ti ln di nh mt c th c quay
nhn v pha gh bng ca ta.

ng lut s thm vn Hanna lc ny c quan ta hi xem

cn mun b co cho bit g na khng. Quan ta cng hi lut s
ca Hanna. Hi c y i ch, ti thm ngh. Hi xem c chn
nhng c gi yu ui v mnh mai c phi v h ng no cng
khng chu ni cng vic ngoi cng trng, v ng no h cng
sp b chuyn i Auschwtiz, v v c mun cho h nhng thng
cui cng trong i c thanh thn? l l do khin c chn
nhng c gi gy yu. V khng c l do khc, khng th c l do
no khc.

Nhng lut s khng hi Hanna, cn t mnh th c khng ni

g.

Bn ting c ca cun sch m c con gi vit v thi gian

tri tp trung c pht hnh sau v x n. Trong khi x n tuy
c bn tho, nhng ch dnh ring cho cc phe lin i. Ti phi

c bn ting Anh, kh l lm v kh khn lc by gi. V mt

ngoi ng khng thng tho, buc phi vt v ln th bao gi cng
va xa l li va gn gi mt cch k d. Ti nghin ngm cun sch
mt cch k lng v ri vn khng nhp tm c. N vn xa l
nh chnh ngn ng vy.

Nhiu nm sau, ti c li cun sch v pht hin ra chnh

quyn sch to ra s xa l. N khng mi gi ta ng cm, khng
gy cm tnh vi ai, c b m ln c con gi ln nhng ngi chia s
s phn vi h ti cc tri giam khc nhau, sau ny c Auschwitz
v tri ngoi vi gn Krakov. Nhng ngi cao tui nht phng, n
qun t v lnh canh khng c cun sch th hin r mt mi
v tnh cch ta kt ni hay nh gi tt xu hn thc t. N ta
hi thuc m nh ti c gng miu t. Tuy nhin trong ln thuc
m y c con gi khng mt i kh nng nhn thc v phn tch. V
c cng khng b cong ngi bt ca mnh v t thng hi hay t
tin r rt sau khi khng nhng sng st m cn chu ng c
nhng nm tri tri tp trung v a chng vo vn hc. C vit
v mnh, v t cch tr ranh, b c non, v khi cn thit cng rt ma
gio ca mnh, vi t ng tnh kh nh vit v cc chuyn khc.

Cun snh y khng nu tn Hanna hoc bng cch no

nhn din hay suy on ra. Thnh thong ti cho l nhn ra c
trong nhn vt c miu t l mt n qun t xinh p, mn cn
thi hnh nhim v ca mnh mt cch lnh lng, nhng ti khng
chc lm. Khi quan st cc b co khc, ti thy nhn vt n qun
t y ch c th l Hanna m thi. Nhng cn c nhng qun t
khc na. mt tri giam, c gi bit mt n qun t mang bit

danh nga ci, cng tr, p v tn ty, nhng tn c v nng ny.

Nhng ngi khc c so snh nh vy khng? Hanna c bit th
khng, c c nh li v thy chnh lng khi ti so snh c vi con
nga?

Tri ngoi vi Krakov l tri cui cng ca hai m con trc khi
n Auschwitz. Khng c g kh hn, cng vic nng nhng n
gin hn, n ung tt hn, v su ph n trong mt phng th cn
hn l hng trm ngi trong nh vch g. Cng m p hn, trn
ng t nh my n tri h c nht ci em v. H s b chn
chuyn i, nhng khng s gh gm nh Auschwitz. M i
thng 60 ph n b chuyn v , 60 trong s khong 1200 ngi,
nh vy c hy vng sng st l hai mi thng nu sc khe mc
tng i, t nht th h cng c php hy vng khe hn mc
trung bnh. Thm vo cn c mong i chin tranh bit u s
chm dt sm hn hai mi thng na.

Ni bt hnh bt u vi vic gii tn tri v khi hnh i v

pha Ty. Tri vo ng, tuyt ri, m qun o lm nhng ngi
n b rt run nh my v ch tm gi m tri, nay hon ton
thiu, giy dp li cng thiu hn. H phi qun gi v giy bo, lc
i ng cn gi c, nhng khng th buc cht hnh qun
ng ng trong bng tuyt. Nhng ngi n b khng nhng ch
phi hnh qun, h b thc phi chy. Chuyn i t thn? c con
gi hi trong sch v t tr li. Nhiu ngi gc ng trn ng,
nhng ngi khc sau vi m trong va c hay bn mt bc tng
khng tnh dy na. Sau mt tun, na s ph n cht.

Nh th l mt mi tr tt hn so vi va c hay bc tng m
nhng ngi ph n trc tri qua. Khi gp cc nng tri b
hoang v ng qua m , lnh canh v qun t chn ly khu nh
. ngi lng gn nh b hoang ny, chng chim nh linh mc v
t nht cng cha li cho t nhn nhiu hn l va c v bc tng.
Hnh vi y, v thm ch c mt ni canh nng trong lng hin ra
vin cnh ti hi kt ca ni bt hnh. V nhng ngi n b ng
thip i. M t lt sau bom ri. Chng no ch c thp chung bc
la, trong nh th nghe ting nhng khng thy la chy. Khi nc
thp chung sp xung ln khung mi, hy cn my pht na
cho n khi nh la hin ra. Ri th la nh git xung t chy o
qun, v ko chy rc ri xung lm bn la hng gh v bc ging
kinh, ch mt lt sau c khung mi p xung nn nh v tt c
chy rng rc.

C con gi cho rng nhng ngi ph n l ra c th t cu

thot c, nu nh h cng hp sc ph ngay lp tc mt cnh
ca. Nhng khi h nhn ra ci g ang xy ra, sp xy ra, v khng
ai m kha cho h th mi vic qu mun. Gia m en th
ting bom nh thc h. M t hi lu h ch nghe ting ng l l v
e da t thp chung vng xung, h gi im lng nghe r v
on xem ting ng l g. n lc nhn ra l ting la chy
phn pht, nh la thnh thong bng ln sau ca s, v ting rn
pha trn u l du hiu la lan t thp chung xung mi nhng ngi n b qu chm chn, khi ngn la trong khung
mi chy sng trc mt. H hiu ra tnh th v r ln trong kinh
hong, tht gi cu tr, nhao ra pha ca v lay ca, m vo ca
v ht.

Khi khung mi chy rc p xung nn nh th, dy tng bao

quanh to ra vng kn nh mt ci bp l la. a s cc t nhn
khng cht ngt, m cht chy trong ngn la sng trng ro .
Cui cng, thm ch cc cnh ca nh th np st rn cng b la
t thng toang v chy tri. Nhng lc nhiu ting ng h
tri qua.

Hai m con thot cht, bi ngi m hnh ng ng trong

mt nhm ln. Lc nhng ngi n b lm vo cn hong lon, h
khng chu ni gia m ngi y na nn b chy ln vt ng i
chy vng st tng tng trn, k cho ch gn la hn, h ch
mun mt mnh, ra khi m ph n ang chen ln, ku tht v bc
chy. Vt ng i hp n ni hu nh khng b ko chy ri
phi. Hai m con p st vo tng, h nghe v nhn m chy
honh hnh. Ngy hm sau vn cha dm xung v i ra ngoi.
m hm sau ti mt, h s khng nhn thy bc thang v li i.
Hm sau na, lc tri hng h ra khi nh th, my ngi dn lng
bt gp sng st nhn h trn trn, nhng cho h n, qun o v
h i tip.

V sao b khng m kha?

Quan ta t cu hi y cho tng b co. Tng b co a ra cu

tr li nh nhau. H khng th m kha c. Ti sao? H b
thng v bom ri trng nh linh mc. Hoc h b sc bom. Hoc
sau khi bom n h chm sc lnh canh b thng v cc n qun t
khc, cu h ra khi ng nt, bng b, sn sc h. H khng
ngh n ngi nh th, khng gn , khng thy nh th chy,
khng nghe thy ting gi t trong nh th.

Quan ta buc ti tng b co rng tinh thn bn bo co khng

ng th. Cch trnh by ng ngh rt cn thn. Nu ni l bo co
tm thy trong h s SS c ghi g khc th sai, nhng ng l tinh
thn bo co c khc. Trong ghi tn nhng ai b cht v b
thng trong nh linh mc, ai ch ngi b thng trn xe ti n
bnh x, v ai i km trn xe ti khng mui. Bo co ghi li l cc n
qun t li i chy xong, chng la lan rng v phng t
nhn li dng ha hon chy trn. Ghi c vic cc t nhn cht.

Do tn cc b co khng c trong danh sch ca bo co, c th

suy ra rng h trong s n qun t li. V qun t li ngn
t nhn chy trn, c th suy ra rng sau khi cu ngi b thng
ra khi nh linh mc v a ti bnh x th mi vic cha phi
kt thc. Nhng qun t li, nh trong bo co cho thy, mc
cho ngn la honh hnh trong nh th b ng ca. Theo bo co,
cc b co trong s nhng qun t li.

Khng, mi b co u ni, s vic khng phi nh th. Bn bo

co sai. C th nhn ra qua on ni v nhim v ca cc qun t

li l chng la lan ra. Lm sao h c th m nhn vic y

c? Chuyn v l, v cng v l nh vy l nhim v ngn t
nhn chy trn nhn ha hon. V l. Chy trn? Khi h khng
phi chm sc n ng i v quay sang ch n t nhn th
chng cn g c th chy trn c na. Khng, bn bo co khng
th hin c nhng g l h trong m hm y lm, t c
v chu ng. T u ra mt bn bo co

sai n mc y? H cng khng bit.

Cho ti khi m s s n lt. M bit ch. ng hi ngi kia

ka! M ch tay vo Hanna. N vit bo co. Ti n ht, mnh
n thi, n nh dng bn bo co xa du vt v li chng ti
vo.

Quan ta hi Hanna, cng l cu hi cui cng: V sao b

khng m kha?

Chng ti chng ti Hanna c tm cu tr li. Chng

ti khng bit lm g khc.

Cc b khng bit lm g khc?

M t s ngi ca chng ti cht, nhng ngi khc trn

mt. H ni l h a ngi b thng n bnh x ri quay li,
nhng h bit l s khng quay li, chng ti cng bit th. C khi
h cng chng i n bnh x, nhng ngi b thng cng khng
nng n th. Chng ti nh i theo, nhng h bo l cn ch cho
ngi b thng, v ng no th h cng khng ng no th h
cng khng mun cho nhiu n b i theo. Ti khng bit h i
u.

Th b lm g?

Chng ti khng bit nn lm g. M i vic xy ra rt nhanh, nh

linh mc bc chy, n ng v t va cn y, gi th bin mt,
t nhin chng ti ch cn li mt mnh vi nhng ngi n b
trong nh th. Bn h li v kh g , nhng chng ti u bit
s dng, m c bit chng na th phng c ch g cho my mng
n b chng ti? Lm sao chng ti c th canh gi chng y t
ph n? M t on ngi nh th ko thnh vt di, nu mun dn
li v canh gi trn mt on ng di th cn nhiu hn l my
ngi chng ti. Hanna ngh ni. Ri bt u c ting ku tht,
mi lc mt kinh khng hn. Gi s chng ti m kha, v tt c
cng ta ra th

Quan ta i mt lc. B s? B s t nhn s p o c

b?

p o chng ti khng, nhng lm sao chng ti lp li trt

t c na? S sinh ra tn lon m chng ti khng sao kim ch
ni. V nu h nh chy trn

Quan ta li i mt lc, nhng Hanna khng ni ht cu. B

s rng nu h chy trn th b s b bt, b buc ti v x bn?

Chng ti s khng h chy thot c d dng! Chng ti

chu trch nhim ti mun ni l chng ti canh gi h sut
thi gian tri v trong chuyn i, c ngha l chng ti canh gi h
ch khng cho chy trn. Do vy chng ti khng bit phi lm g.
Chng ti cng khng bit s c bao nhiu ph n sng st trong
nhng ngy ti. c nhiu ngi cht ri, v nhng ngi cn
sng cng yu n ni

Hanna hiu ra rng nhng li ni ra khng c li cho mnh.

Nhng c khng bit ni g khc. C ch bit c gng trnh by tt
hn, miu t v gii thch tt hn nhng g c nh ni m thi.
Nhng cng ni nhiu th chuyn ca c cng t i. V khng bit
phi lm g, c quay sang quan ta.

a v ti ng s lm g?

Nhng gi th c cng bit l c khng nhn c cu p. C

khng i cu tr li. Chng ai i cu tr li. Quan ta lc u im

lng.

Khng phi ngi ta khng tng tng ra tnh cnh tin thoi
lng nan m Hanna trnh by. m ti, gi but, bng tuyt, la
khi, ting ph n go tht trong nh th, nhng k i cng v ra
lnh cho qun t bin mt - hon cnh khng th n gin c.
Nhng nhn ra hon cnh phc tp liu c gim nh ni kinh hong
v nhng g cc b co lm hay b mc khng lm? u phi
l mt tai nn t trn ng vng gia m ng lnh lo, c
ngi b thng, xe c nt bt, v ngi ta khng bit phi lm g?
Cng khng phi s xung khc gia hai trch nhim u i hi
chng ta ra tay? Ngha l ngi ta c th, nhng khng mun tng
tng ra nhng g Hanna trnh by.

B vit bn bo co?

Chng ti cng nhau suy ngh nn vit g. Chng ti khng

mun ti cho nhng ngi b trn, nhng cng khng mun
t buc cho mnh lm g sai.

Vy b ni l mi ngi cng nhau suy ngh. Ai l ngi vit?

M y! B co kia li ch tay vo Hanna.

Khng, ti khng vit. Ai vit th c quan trng khng?

M t cng t vin ngh gi gim nh vin so snh ch vit

bo co vi ch ca b co Schmitz.

Ch ti? ng nh so ch ti

Quan ta, cng t vin v lut s ca Hanna tranh lun, liu

dng ch vit sau hn 15 nm c cn ng nguyn nhn dng.
Hanna ch nghe v my ln nh ni hay hi cu g, v cng thng
ngy cng l r. Ri c ni: Cc ng khng cn gi gim nh vin.
Ti xin nhn l vit bn bo co.

10

Ti khng nh g v cc bui hc ca lp chuyn vo th

Su. Ngay c khi tng tng ra phin ta ti cng khng nh ra l
chng ti tho lun khoa hc v ci g. Chng ti ni v ti g
nh? M un bit g? Gio s dy g?

Nhng cc Ch nht th ti nh. T nhng ngy ta n ti

mang theo v s thm kht mi m v sc mu v mi v ca thin
nhin. Vo cc ngy th Su v th By ti hc ui nhng g b
l do vng mt trng, theo kp trong gi lm bi tp v
hon tt c chng trnh ca hc k. Ch nht l lc ti ln
ng.

Ni Heiligenberg, nh th Thnh M ichael, thp Bismarck,

ng Philosophenweg, b sng - ti t thay i ng i t Ch
nht ny n Ch nht sau. Ti tm ra s phong ph trn
ng, v t tun ny qua tun sau thy cy l mu m hn,
bnh nguyn sng Rhein khi th trong hi nc nng rc, khi th tri
di di tri my dng. Ti ngi hng du v hoa trong rng khi
mt tri thiu t, mi t v l mc ca nm ngoi khi c ma.
Ni chung, ti t cn v t tm s phong ph. M i chuyn i li xa
hn chuyn i trc mt cht, k ngh ny ni m k trc ti
pht hin v thch n - mt thi gian di ti cho l mnh nn to
bo hn v p mnh n tn Ceylon, Ai Cp v Brazil, trc khi
chuyn sang lm quen k hn nhng a phng m ti quen.
ti nhn thy nhiu hn.

Ti tm thy mt a im trong rng, ni b mt ca Hanna

cht bng ln trc mt ti. a im y khng c g c bit, hi
xa cng khng c g c bit, chng c mt thn cy hay mm
vi dng c o hoc tm nhn khc l v hng thnh ph v
xung bnh nguyn, chng c t g khi gi lin tng bt ngi.
Trong khi suy t v Hanna, lun qun quanh ht tun ny n tun
sau trn nhng con ng c, mt ngh tch ra, i theo con

ng ring ca n v rt cuc dn n kt qu. Khi ngh

chn l n chn. Chuyn c th xy ra mi ni hay t nhy th
cng mi ni m mi trng quen thuc v khung cnh cho php
nhn din v n ly s bt ng. S bt ng y khng p ln ta t
bn ngoi, m pht trin t bn trong. Chuyn xy ra trn mt con
ng dc ln ni, ct ngang ng t, qua mt ci ging, ban u
cn lun di nhng cy c th, cao v rm l, sau i qua m
cy la tha.

Hanna khng bit c v vit.

V th c nh ngi khc c truyn cho mnh. V th c ti

c v vit trong chuyn i xe p, v hm th Hai khch sn c
pht st ln khi bt c mnh giy ca ti, mng tng ra cnh
ti mong i l c hiu ni dung mnh giy s b b mt. V
th m c trn trnh ngh nng cp cng ty tu in; khi lm
sot v th im yu ca c c th cn giu c, trong lp o to
li tu t s l ra. V th m c trn trnh ngh nng cp
Siemens v tr thnh qun t. V th m c tha nhn vit bn
bo co khi phi i mt vi gim nh vin. Phi chng l l
do c ni vng mng trong phin ta? V c khng c c
cun sch ca c gi cng nh bn co trng, khng mong i g vo
c may bo cha v khng c chun b trc khi ra ta? Phi
chng l l do m c chuyn nhng c gi c truyn i
Auschwitz bt mm h, nu h chng may nhn ra du hiu g?
V v th m c chn ra nhng c gi m yu?

V th sao? Ti hiu c rng c xu h do khng bit c bit

vit nn th xua ui ti cn hn b b mt. Xu h l l do cho li
hnh x trn trnh, chng , giu gim, ngy to v c xc phm
na, ti bit c. Nhng Hanna xu h khng bit c bit vit, v
l l do cho hnh vi ca c trc ta v trong tri giam? S b
mt ca mt ti phm sinh ra t ni s b mt do m ch? Phm
ti v s b mt do m ch?

Hi v t n nay bao ln ti t t cho mnh nhng

cu hi lp li. Nu ng c ca Hanna bt ngun t ni s b mt
l ngi m ch, ti sao khng chn s b mt nho nh do m ch
thay v s b mt khng khip l ti phm? Hay c tng l mi
s s tri chy m khng phi chu b mt? Hay n gin l c ngu
dt? Liu c c hoang tng v c c n mc tr thnh ti phm
ch trn trnh ni b bng?

Ti gt b suy ngh , t hi y v lun lun t hi y n

nay. Khng, ti t nh, Hanna khng chn con ng phm ti. C
khng chn vic nng cp Siemens v chng may sa chn vo
cng vic qun t. V c khng chuyn nhng c gi gy yu i
Auschwitz v trc h c truyn cho c nghe, m chn h
cho c truyn nhng thng cui cng trong i h c c
thanh thn, trc khi ng no cng b a n Auschwitz. V
trc ta Hanna khng cn nhc gia s b bng do m ch v s
b bng ca ti phm. khng phi l tnh ton v chin thut.
C chp nhn b quy trch nhim, khng ch mun phi nhn thm
vo do ni b bng. C khng theo ui mun ring m u tranh
cho s tht v cng l ca ring c. S tht l, cng l y - ch v c

lun lun phi ngy to cht t, v c khng bao gi c hon ton

ci m, khng bao gi c l chnh mnh - l mt chn l th thm,
mt cng l th thm, nhng l ca ring c, v cuc u tranh
ginh ly chn l v cng l y l cuc u tranh ca ring c.

Chc chn l c hon ton kit sc. C khng ch u tranh

trc ta, c v vn lun u tranh, khng chng minh nng
lc ca mnh, m che giu nhng bt lc ca mnh. M t cuc i
m nhng lc vng dy l nhng cuc rt lui hin ngang, nhng
chin thng l nhng tht bi che y.

Gia s ging x ca Hanna khi ri b thnh ph qu hng ti

v nhng tng tng suy din ca ti ngy y l mt ngch l lm
ti xc ng kh t. Ti tng tin chc l mnh ht hi Hanna
qua hnh ng phn bi v chi b c, song thc t l c ch mun
trnh s b bng cng ty tu in. Tuy vy, d ti khng ht hi
c th cng chng v th m ti khng phn bi c. Ti vn c ti.
Cn nu ti khng c ti - v phn bi li mt k ti phm khng
quy thnh ti - th ti vn c ti v tng yu mt k ti phm.

11

Vic Hanna th nhn vit bn bo co lm cho tnh th ca

cc b co khc tr nn n gin. C khng hnh ng n phng,

m hi thc, cng p v e da nhng ngi khc. C ginh ly
v tr ch huy. C lm ch ting ni v ngi bt. C quyt nh.

Nhng ngi dn trong lng lm nhn chng khng th khng

nh hay ph nh iu . H nhn thy nhiu ph n mc ng
phc canh gi ngi nh th chy nn khng dm m ca. Sng sm
hm sau h gp li nhng ngi n b y khi h khi hnh v
nhn ra h l nhng b co hm nay. Nhng b co no sng sm
hm y ch huy, v c b co no ch huy hay khng, h khng th
ni c.

Nhng cc b co khng loi tr kh nng l b co kia, lut s

ca mt b co khc ch tay vo Hanna, ra quyt nh?

H khng loi tr kh nng c, m lm sao c th loi tr

c c ch. Nhn cc b co kia, r rng gi hn, mt mi hn, hn
nht hn v cay c hn th h cng chng mun loi tr. So vi cc
b co kia th Hanna l cm u. Ngoi ra, nu c mt k cm u
th nh ti cho dn lng; ng trc mt n v c ch huy cht ch
m khng ra tay cu gip th thun li hn l khng ra tay trc
mt nhm n b hn lon.

Hanna tip tc u tranh. C tha nhn iu no ng, phn bc

nhng g sai. C phn bc vi s mnh lit ngy cng tuyt vng.
C khng ln ting. Nhng s mnh lit trong cu ni cng gy

phn cm cho ta n.

Rt cuc th c u hng. C ch ni khi ngi ta t cu hi. C

tr li cc lc, s si, nhiu khi vu v. Nh th t ra l mnh b
cuc, by gi trong khi pht biu c vn ngi l trn gh. ng chnh
n khi mi vo phin ta nhiu ln ni l c khng phi ng
dy m c ngi ni, gi y nhn bng con mt pht . Thnh
thong vo lc cui gi ti c n tng l ta n ngn ngm, ch
mun lm cho xong vic, khng cn tp trung na m phiu diu
ni khc, tr li hin ti sau nhiu tun trong qu kh.

Ti cng ngn ngm. Nhng ti khng th lm cho xong vic.

Phin ta i vi ti cha kt thc m mi bt u. Ti l khn
gi, nay t nhin tr thnh lin i, lin can v lin trch nhim.
Ti khng la chn vai tr y, nhng ti nhn vai tr u d mun
hay khng, bt k ti lm g hay hon ton th ng.

Phi lm g y - ch c mt trng tm thi, ti c th n ni

vi thm phn rng Hanna m ch. Rng c khng khi ch th
chnh v ti phm chnh nh nhng b co kia nn ra. Rng li c
x ca c trc ta khng phi do cng u, ngoan c hay bng
bnh, m bt ngun t vic khng bit trc co trng v bn tho,
cng c th khng c kh nng g v chin lc v chin thut. Rng
c rt b hn ch trong bo cha. Rng c c ti, nhng khng nng
n mc nh n tng bn ngoi.

C th ti khng thuyt phc c thm phn, nhng c th ti

xin ng ta ngh li v xem xt. Kt qu s cho thy l ti c l, v
Hanna s b trng pht, nhng vi mc pht nh hn. C s b i
t, nhng chng c th hn, chng c t do hn - khng
ng l mc tiu m c vn tranh u hay sao?

Phi, c u tranh v th, nhng khng mun tr gi cho thnh

cng y bng s b bng do m ch. C s khng ng ti nh
i s bc bch ca c ly my nm t. T c c iu kin, nhng
li khng chu i chc, ngha l c khng mun. C ch nhn my
nm t thay v s bc bch.

Nhng n c ng gi y khng? S bc bch iu tr tri

cht c, lm t lit v ngn c pht trin? Vi nng lng m c vn
dng gi vng s di tr sut i y, l ra c hc c hc vit
xong t lu.

Hi ti th tranh lun vn v ny vi cc bn. Cu hy tng

tng ra ai lao vo mt li bt hnh, c ch , v mnh c th
cu h - cu c cu khng? Cu hy tng tng ra mt cuc phu
thut v mt bnh nhn, ngi ny dng loi ma ty c phn ng
vi thuc m nhng xu h do dng ma ty nn khng ni cho bc
s gy m bit - cau c ni cho bc s gy m bit khng? Hy
tng tng ra mt phin ta v mt b co s b kt n nu khng
th nhn rng mnh thun tay tri v do vy khng th l th phm
- hnh vi gy ra bi tay phi - khi b co xu hi v mnh thun tay
tri, cu c ni cho thm phn bit khng? Hy tng tng ra b

co l ng tnh luyn i v ng tnh th khng th gy hnh vi

phm ti, nhng xu h v ng tnh. y khng ni n chuyn
c ng xu h v thun tay tri hay ng tnh - hy c n gin
tng tng l b co xu h.

12

Ti quyt nh ni chuyn vi b. Khng phi v chng ti gn

gi n mc y. B ti l ngi hng ni, ng khng bc l tnh
cm vi chng ti l cc con ng, m cng chng bit n nhn tnh
cm do chng ti mang li. M t qung thi gian di ti vn phng
on ng sau tnh cch kn a y l mt kho bu tim n. Nhng
v sau ti t hi, liu c g tht khng. C th lc b v mi
ln ln, b ti giu tnh cm nhng khng th hin ra, qua nhiu
nm thng nhng tnh cm y kh kit v tn li i.

Song chnh v khong cch gia hai chng ti m ti mun tr

chuyn vi ng. Ti mun ni chuyn vi mt trit gia tng
chp bt v Kant v Hegel m ti bit rng l nhng ngi
nghin cu v vn o l. ng cng c kh nng bn v vn
ca ti mc tru tng, ch khng nh cc bn ti c vng vu
vo nhng v d hn ch m ti a ra.

Khi cc con mun ni chuyn vi b, ng hn gi nh hn tip

chuyn sinh vin vy. ng lm vic nh, ch n trng i hc
khi ging bi hay hng dn tho lun. Cc ng nghip v sinh
vin mun ni chuyn vi ng th n nh. Ti nh l sinh vin xp
hng trong hnh lang, ng da lng vo tng ch n lt. Vi
ngi c sch, nhng ngi khc ngm tranh thnh ph treo
hnh lang, ngi khc na nhn vo h v, tt c im lng, ch lng
tng cho khi bn tr chng ti va cho va i qua hnh lang.
Chng ti th khng i hnh lang khi b hn gi, nhng cng
phi g ca phng lm vic ng gi hn trc v c gi vo.

Ti bit hai phng lm vic ca b. Phng th nht l ni Hanna

va i qua va ly ngn tay m gy sch, c ca s nhn ta ph
v dy nh. Ca s phng th hai quay ra sng Rhein. Ngi nh
nm sn ni pha trn thnh ph, chng ti chuyn n y u
nhng nm su mi v b m ti cn li khi cc con ln.
Cc ca s c hai phng khng m rng khng gian ra th gii, m
bin th gii thnh bc tranh treo ln tng. Phng lm vic ca b
ti l mt ci v bc m trong sch , giy m, t tng, khi
thuc l v x g to ra mt bu kh quyn khc vi th gii bn
ngoi. i vi ti va quen li va l.

B bo ti hy trnh by vn ca mnh, dng tru tng v

dng th d. Chuyn lin quan n phin ta, ng khng?
Nhng ng lc u cho ti hiu l ng khng i cu tr li,
khng gng hi ti, khng mun bit bt c iu g m ti khng t
mun th l. Ri ng ngi nghing u, hai tay bm cht vo thnh
gh v suy ngh. ng khng nhn ti. Ti ngm b, ngm mi tc

bc, g m lun lun co di, np nhn sau gia hai mt v t cnh

mi xung khe ming. Ti ch.

Ri ng nhp t xa. ng ging cho ti v c nhn, t do v

phm gi, v con ngi l ch th, v khng c php bin con
ngi thnh khch th. Con c nh hi b con ni cu ra sao,
khi m bit r hn con l ci g tt cho con? c php lm vic
vi tr con n mc no, tht s l mt vn . M t vn
trit hc, nhng trit hc khng quan tm n tr con, m y
chng sang cho s phm l lnh vc khng hay lm cho chng. Trit
hc b qun tr con. ng mm ci vi ti, vnh vin b qun
chng, ch khng thnh thong nh b i vi cc con u.

Nhng

Nhng i vi ngi ln th b tuyt i khng thy li bin

h no cho vic nh gi mt iu tt i vi ngi khc cao hn l
ngi t nh gi iu g tt cho mnh.

K c khi ngi y v sau thy tha mn?

ng lc u. Chng ta khng bn n tha mn, m bn n

phm gi v t do. Lc nh con bit s khc bit ra sao. Con
khng bng lng u, khi m lc no cng ng.

Do ny ti a nh li cuc ni chuyn vi b. Ti qun n

cho n sau khi ng qua i, lc ti lc li trong y su hi c
tm ra nhng ln gp g, k nim v tri nghim p vi ng.
Khi tm thy, ti ngc nhin v sung sng chim ngng. Hi
, thot tin ti bi ri trc s trn ln tru tng v c th. Sau
ti suy din li ng ni, rng ti khng nht thit phi ni
chuyn, hon ton khng c php ni chuyn vi ng thm
phn, v thy thanh thn trong ngi.

B ti c ra ngh y. Con thch kiu trit hc ?

Khng hn, trong tnh th m con va k li th con khng bit

l c phi hnh ng khng, v tht ra con khng bng lng vi
ngh ngi ta phi hnh ng. Gi th ngi ta hon ton khng
c php hnh ng. Con thy th l Ti khng bit nn ni
g. Thanh thn? Yn tm? D chu? Nghe khng c v o c v
trch nhim. Con thy th l tt - nghe c v o c v trch
nhim, nhng ti khng th ni rng ti thy l tt, l hn c
thanh thn.

D chu? b ti gi .

Ti gt u v nhn vai.

Khng c gii php d chu cho vn ca con. Tt nhin l

ngi ta phi hnh ng, khi tnh th m con va k l tnh th y
n cho ta mt trch nhim hay buc ta m nhn trch nhim .
Khi ta bit iu g tt cho ngi khc m ngi y vn khng bit,
ta phi tm cch khin h m mt ra. Ta phi dnh cho h quyt
nh cui cng, nhng phi ni chuyn vi h, ni thng vi h ch
khng ni sau lng h vi ngi khc.

Ni chuyn vi Hanna? Ti phi ni g vi c? Rng ti nhn

ra s di tr ca i c? Rng c ang sp hy sinh c cuc i mnh
cho s di tr ngu xun y? Rng s di tr y khng ng hi
sinh? Rng l ra c nn u tranh khng phi ngi t lu hn
mc cn thit, ri sau cn nhiu vic trong i cn lm na?
Nhng vic g c ch? D t hay nhiu - c cn vic g trong i?
Liu ti c c php loi b s di tr khi i c m li khng
m cho c mt vin cnh sng? Vin cnh di hn th ti khng bit,
ti cng chng bit ng trc mt c ra sao ni cho c bit
rng, ng thi, di vi nhng g m c lm th vin cnh ngn
hn v trung hn s l nh giam. Ti khng bit nn ng trc mt
c ra sao ni vi c bt c iu g.

Ti hi b: Cn nu khng ni c vi h th sao?

ng nhn ti nghi hoc, v ti t bit l cu hi i chch s vic.

Chng c g ni v o l na. Ti ch cn phi h quyt nh
na m thi.

B khng gip con c. B ti ng dy, ti cng ng

ln theo. Khng, con khng phi i, b ch au lng thi. ng
lom khom p hai tay vo vng thn. B khng th ni rng ng
tic khng gip con c, ngha l vi t cch mt trit gia c
con hi. i vi ngi b, khng gip c con mnh th bun
qu.

Ti ch, nhng b khng ni tip. Ti cho rng ng n gin

ha s vic; ti bit khi no ng l ra c th chm sc con ci nhiu
hn, l ra c th gip c cc con nhiu hn. Ri ti ngh rng c
th chnh ng cng bit iu v cm thy au lng. Nhng d
sao chng na, ti khng th ni ra cu g vi b. Ti thy kh x,
v linh cm rng ng cng thy kh x.

Vy th

Con c th n y lc no cng c. B nhn ti. Ti khng

tin ng. V gt u.

13

Thng By. Cc thnh vin ta n bay sang Israel hai tun. Ly

cung mt vi hm l xong, nhng cc thm phn v cng t

vin kt hp cng vic ta n vi du lch, n Jerusalem v Tel
Aviv, Negev v Hng Hi. Xt v nguyn tc cng v, ngh ngi v
chi ph th chc chn cng n. Tuy nhin ti thy chuyn k
cc.

Ti d nh hai tun y hon ton dnh cho hc hnh. Nhng n

khng din ra nh ti tng tng v d kin. Ti khng th tp
trung theo di bi hc, gio s v sch v. Chc chc u c ti li
phiu lng tn u u v chm vo nhng hnh nh.

Ti nhn thy Hanna bn nh th bc la, vi khun mt rn

anh, qun phc en v roi qut nga. C ly roi v nhng hnh
nh ngon ngoo trn tuyt v p vo thn ng. Ti nhn thy
Hanna bo ngi khc c truyn cho mnh nghe. C chm ch lng
nghe, khng hi, khng nhn xt. Khi gi c kt thc, c bo vi
c gi c truyn l ngy mai b chuyn i Auschwitz. C gi c
truyn, mt to vt nhom nhem tc en co lm chm v cp mt
cn th a khc. Hanna p tay ln tng, hai ph n bc vo,
cng l t nhn trong b k sc, v li c gi c truyn ra ngoi.
Ti nhn thy Hanna i dc con ng trong tri giam, bc vo
ln g v gim st cng tc xy dng. C lm mi vic vi khun
mt rn anh, nh mt gi lnh v mm mm cht mun thu, cn
t nhn rm ngi, cng lng lm vic, p st vo tng, ln vo
tng, mun bin mt trong tng. i khi c nhiu t nhn xut
hin hoc chy n chy o, xp hng hay hnh qun, Hanna ng
trong m y v qut tho ra lnh, khun mt qut tho bin dng
kinh tm, qut roi nga thc gic. Ti nhn thy thp chung p

ln khung mi v nhng tia la bn tung te ln, nghe thy m

thanh tuyt vng ca nhng ngi n b. Ti nhn thy nh th
chy ri trong bui sm hm sau.

Cnh nhng hnh nh ti thy nhng hnh nh khc. Hanna i

tt trong bp, Hanna gi m khn bng trc bn tm, Hanna vy
tung bay trn xe p, Hanna trong phng lm vic ca b ti,
Hanna nhy ma trc gng, Hanna trong b bi nhn v pha
ti, Hanna lng nghe ti, ni vi ti, ci vi ti, yu ti. Tht kinh
khng khi nhng hnh nh y b so trn ln nhau. Hanna yu ti
vi nh mt gi lnh v mm mm cht, Hanna yn lng nghe ti
c truyn v xong ri th p tay ln tng, Hanna ni chuyn vi
ti trong khi khun mt bin dng kinh tm. Khng khip nht l
nhng gic m m trong Hanna rn anh, hng hch, tn bo
kch ng nhc cm ca ti, v chng khin ti bng tnh trong kht
khao, ti h v cm gin. V trong ni lo s: l ti tht sao?

Ti bit rng nhng hnh nh trong tng tng ch l nhng

hnh rp khun thm hi, khng ph hp vi mt Hanna nh ti
tng bit v ang bit. Tuy th, chng cha mt sc mnh
nghin nt nhng hnh nh hi c v Hanna v ha trn vi nhng
hnh nh ca tri tp trung m ti c trong u.

By gi, khi ngh v thi k y ti thy ni bt mt iu l tht

ra c qu t cch nhn, qua t hnh nh th hin cuc sng v ci cht
cc tri tp trung. Chng ta bit Auschwitz qua cnh ca vi
hng ch bn trong, nhng phn g nhiu tng, ng tc v knh v

va li, chng ta bit Birkensen qua ngi nh c thp cao cng vo,
dy nh ngang, ng ray tu ha xuyn qua, chng ta bit BergenBelsen qua ni xc ngi m qun ng minh pht hin v chp nh
hm gii phng tri. Chng ta c mt vi li thut li c cng
b ngay sau chin tranh v mi n thp k 80 mi c ti bn,
gia hai thi im y chng khng nm trong chng trnh ca cc
nh xut bn. Ngy nay c nhiu sch v phim n ni th gii tri
tp trung l mt phn ca th gii tp th tng tng ln hon
thin th gii tp th hin hu. Trong th gii y c ch cho tr
tng tng, v t khi c b phim nhiu tp Holocaust, phim
truyn S la chn ca Sophie v c bit l Danh snh Schindler,
tr tng tng tr nn sng ng trong th gii y, khng nhng
ch c lnh hi m cn b sung v thu dt thm. Hi y tr
tng tng hu nh khng sinh ng, n cho rng s sinh ng y
khng ph hp vi ni kinh hong m th gii tri tp trung gy ra.
N nhn i nhn li my bc tranh t nh chp ca qun ng minh
v hi c ca t nhn cho n khi chng ng cng thnh rp
khun.

14

Ti quyt nh phi ln ng. Nu ti c iu kin ng dy i

ngang ngay n Auschwitz th ti cng lm. Nhng cn my tun l
xin th thc nhp cnh. V vy ti n Struthof Alsace l tri
tp trung gn nht. Ti cha bao gi nhn thy mt tri tp trung.
Ti mun thc ti xa i nhng rp khun.

Ti vy xe i nh v cn nh chuyn i trn mt chic xe ti m

ngi li xe ung ht chai bia ny n chai bia khc, nh n mt
ngi li chic M ercedes i gng tay trng. Qua Strasbourg ti gp
may, chic xe y i v Schirmeck, mt thnh ph gn Struthof.

Khi ti k cho ngi li xe ch n c th, ng im lng. Ti nhn

sang ng nhng khng nhn ra trn nt mt ng l do g khin ng
ang si ni tr chuyn bng dng im bt. ng ng tui, khun
mt gn guc, thi dng tri c vt trm hay vt bng sm, tc
en chi thnh vt v r ngi nghim chnh. ng chm ch quan st
mt ng.

Pha trc mt l nhng qu i ca vng t trng sp chm

dt. Chng ti i qua nhng i nho, ti mt thung lng rng, hi
dc ln. Bn phi v bn tri l cnh rng pha tp bao ph sn
i, thnh thong thy mt bi khai thc , mt nh my xy bng
gch mi nhp nh, mt tri an dng c k, mt bit th ln vi
nhng thp nhn nho nh gia nhng tn cy cao, ng tu ha
lc bn phi, lc bn tri ng.

Sau ng li ni tip. ng hi ti sao ti i thm Struthof, ti

k v phin ta v cch nhn ht hng ca ti.

, th ra anh mun hiu ti sao con ngi c th lm nhng

chuyn kinh khng nh th. Ging ng nghe c cht g ma mai.

Nhng c th ch l pha m hng ca ging ni v ting a
phng. Trc khi ti kp tr li ng ni tip: Tht ra anh
mun ng ra iu g? Rng ngi ta git ngi v am m, v tnh,
hay v cm ght, hay v danh d v phc th, anh hiu ch?

Ti gt u.

Anh cng hiu rng ngi ta git ngi v tin bc hay quyn
lc? Rng ngi ta git ngi trong chin tranh hay trong cch
mng?

Ti gt u tip. Nhng

Nhng nhng ngi tri tp trung khng lm g phng hi

n k git h, anh nh ni th ch g? Anh nh ni l chng
c l do cm ght, v chng c chin tranh?

Ti khng mun gt u tip. Nhng g ng ta ni th ng,

nhng cch ng ni ra th khng.

Anh c l, khng c chin tranh v khng c k do cm

ght. Nhng tn ao ph tuy khng ght k t ti m vn c hnh

quyt k . V hn b ra lnh ch g? Anh cho l hn hnh ng v

b ra lnh? V anh cho rng ti ang ni v mnh lnh v s tun
th, v nhn vin trong tri b ra lnh v h phi tun lnh? ng
ci khinh mit. Khng, ti khng ni n mnh lnh v s tun
th. ao ph khng tun th lnh no. Hn lm cng vic ca hn,
khng ght nhng ngi hn hnh quyt, khng tr th g h, khng
git h v h cn chn hn hay e da hoc cng kch hn. Hn hon
ton dng dung trc h, dng dng n mc git h hay h
sng cng nh nhau.

ng chm ch nhn ti. Khng nhng na ? Ni i ch, anh

hy ni l khng ngi no c php dng dng nh vy trc
ngi khc. Anh khng c hc iu ? on kt vi tt c
nhng g c nhn din? Phm gi con ngi? Sng knh s sng?

Ti tc ti v bt lc. Ti lc tm mt ch, mt cu kh d phi

bng nhng g ng ta va ni v khin ng ta cm ming.

c ln, ng ni tip, ti xem mt tm nh chp cnh x

bn ngi Do Thi Nga. Nhng ngi Do Thi trn trung ng
thnh mt hng di, c my ngi ng cnh mp h, sau h l lnh
dng sng bn h vo gy. V xy ra mt bi khai thc , pha
trn m ngi Do Thi v lnh trng l mt vin s quan ngi trn
b vch, th chn ung a v ht thuc. Trng anh ta c v ngn
ngm, c th v cng vic khng chng vnh nh anh ta mun.
Nhng anh ta c g hi lng trn nt mt, thm ch vui thch, c
l v t nht th cng vic hm nay ang tin hnh v sp ht ngy

ri. Anh ta khng ght ngi Do Thi. Anh ta khng

l ng ch g? ng ngi trn vch v

ng ta dng xe. M t xm bch, v vt chm trn thi dng ng

. Ct!

Ti xung xe. ng ta quay xe st st lm ti phi nhy vi sang

bn. Ti cn nghe ting xe my khc r. Sau l tnh mch.

Ti i theo ng ln dc. Khng c xe no vt ti, khng xe

no i ngc li. Ti nghe ting chim, ting gi trong tn cy, u
c ting sui chy. Ti th khoan khoi. M i nm pht sau ti
n tri tp trung.

15

M i y ti li n Struthof vo mt ngy ng trong tro v

lnh gi. i qua Schirmeck l rng ngp tuyt, ph trng cy ci v
nn t. Khun vin ca tri tp trung l mt khonh t thun di
trn nn i dc xung vi tm nhn xa xung vng t trng trng

xa di nh mt tri. Nhng thp canh hai, ba tng v dy ln

qut sn xanh xm tng phn thn thin trn tuyt. D nhin, c
cng vo chng mt co mang dng ch Struthof-Natzweiler v
quanh tri l hai lp ro dy thp gai. Nhng nn t gia nhng
ln g cn st li b lp di lp tuyt ph lng lnh, ni ngy xa
cc ln xy st nhau, khng n gi li cht g v tri giam na. C
th ln n vi sn dc trt tuyt cho bn tr con ang ngh ng
trong nhng ln g thn thin c ca s chia m cng, v ngi ta
sp gi chng vo nh ung cacao nng.

Tri giam ng ca. Ti d dm i li trong tuyt v t c chn.

C th nhn su vo khu tri v nh li hm xa, khi n y ln
u, ti o bc chn dc nhng bc thang gia mng tng ca
nhng ln g b d i ra sao. Ti cng nh n nhng l thiu ngi
m ngy xa ngi ta trng by trong ln, v trong mt ln khc l
cc x lim. Ti nh hi c gng v ch ra sao mng tng
c th ra cnh tri giam y t nhn v lnh gc cng nh ni kh i
. Tht s l ti c c gng ngm ngha mt ln g, nhm mt li
v xp nhng ln g nh th st vo nhau trong tng tng. Ti
ly bc chn o ln, da theo t hng dn tham quan tnh ra
s lng t nhn v tng tng ra cnh cht nch. Ti c bit l
nhng bc thang gia cc ln c dng lm ni im danh v ngh
ra nhng tm lng st cnh nhau trn cc bc t u tri n cui
tri. Nhng nhc cng v ch, v ti thy mnh bt lc n thm hi
v xu h. Trn ng v ti thy chn dc mt ngi nh nh i
din qun n, ghi l phng hi ngt. Nh qut mu trng, ca ra vo
v ca s c vin khung sa thch, c th coi l kho ng rm c
hay nh ca lao ng cng c. Ngi nh y cng ng, ti nh
l ngy xa vo bn trong ri. Ti dng xe mt lt nhn ra

nhng khng tt ng c, ri li i tip.

M i u ti ngi i quanh co qua cc lng xm ca vng Alsace

trn ng v nh v tm qun n. Nhng ni ngi ngn y khng
xut pht t linh cm no r rt, m do suy ngh, sau khi n xem
mt tri tp trung ngi ta phi c cm xc g. Ti t nhn ra iu
, nhn vai v tm thy cui dc mt qun n mang tn Cu b.
T ch ngi, ti c th nhn ra vng t trng. Hanna vn gi ti l
cu b.

Ln u n xem tri tp trung, ti i quanh qun cho n gi

ng ca. Sau ti ngi xung bn i k nim pha trn tri giam
v nhn xung khu tri. Ti thy cc k trng tri trong lng, ta
nh khi i xem ti khng tm g ngoi tri, m tm ngay trong
chnh mnh v nhn ra l trong ti chng c g.

Tri ti. Ti phi ch mt ting trc khi mt chic xe ti

khng mui cho ti leo ln sn ch hng v i n ngi lng gn .
Ti b nh vy xe i nh v n nh trong cng ngy. Ti kim
c mt phng tr r qun n trong lng, gi mt lt tht mng
dnh vi khoai ty v .

bn bn cnh, bn ngi n ng m chi bi. Ca m, mt

ng gi nh th bc vo. ng mc qun ngn, c mt chn g. ng
gi mt cc bia quy. ng quay lng v ci s to tng hi tri
li vi bn bn. M y ngi ang chi t bi xung, moi trong gt

tn my u mu thuc v nm trng ng. ng gi ng bn quy

hu tay sau gy nh ui rui. Ch qun em bia li. Khng ai ni
g.

Ti khng nhn c, ng dy i n bn bn. Cc ng thi

i! ti gin run. ng lc ng gi nhy l c li gn, ngh ngoy
i ri cht cm chic chn g trong tay v nn nh rm ln mt
bn lm cc chn v gt tn nhy tng ri th phch ngi xung
chic gh trng va ci hinh hch vi chic mm mm, nhng
ngi khc cng ci theo, ting ci n ca hi men. Cc ng
thi i!, h ci v ch tay vo ti. Cc ng thi i!

Bui m gi thi nh bo quanh nh. Ti khng thy lnh, v

ting gi h, ting cnh cy nghin v thnh thong ting ca s p
cng khng to n mc khin ti phi mt ng. Nhng trong lng
ti xo ng cng lc cng d, n lc ti run khp ngi. Ti kinh
hi, khng phi v i chuyn g khng khip xy ra, m v th trng
mnh. Ti nm , lng nghe ting gi v th pho khi thy gi nh
v lng dn, ch s n li mnh ln v khng bit ngy mai lm sao
thc dy vy xe i nh v nh, tip tc hc hnh v tng lai c
cng vic, c v con.

Ti va mun thu hiu va mun ln n ti c ca Hanna.

Nhng n qu gh rn. Nu ti c thu hiu ti c y th li c cm
gic khng th ln n n mc xng ng. Nu ti ln n n
mc xng ng th khng c ch cho s thu hiu. Nhng ng
thi ti mun hiu Hanna; khng hiu c s ng ngha vi phn

bi c ln na. Ti khng n c hi kt. Ti mun ng u

vi c hai: thu hiu v ln n. Nhng c hai u bt thnh. Ngy
hm sau li l mt ngy h tuyt p. Vy c xe ngay, vi ting
sau ti v n nh. Ti i qua thnh ph, c nh vng mt lu lm;
ph x, nh ca v mi ngi u l. Nhng th gii xa l ca tri
tp trung khng v th m nhch li gn ti hn. n tng v
Struthof ha ng vo mt vi hnh nh ca Auschwitz, Birkenau
v Bergen-Belsen m ti sn c, v ng cng li cng chng.

16

Ri ti vn tm gp ng thm phn. Ti khng sc n vi

Hanna. Nhng chng lm g th ti cng khng chu ni.

Ti sao ti khng th ni chuyn vi Hanna? C b ti i,

lm ti lm tng, c khng phi l ngi m ti trng thy hay
tng tng ra trong c. V ti l g trong mt c? Thng nh
c truyn m c s dng, thng nh lm tnh c tiu khin?
Liu c c th chuyn ti n phng hi ngt nu c khng ri b
ti c, nhng li mun tng ti i?

Ti sao ti khng chu ni nu khng lm g? Ti t nh l ti

phi ngn chn mt bn n sai, ti phi lm g v cng l, khng

dnh dng g n s di tr trn i ca Hanna, ngha l cng l cho

Hanna v chng Hanna. Nhng ti khng tht s v cng l. Ti
khng th b mc Hanna, cho d c th no hay mun nh th
no. Ti phi can thip vo chuyn ca c, phi t c mt dng
nh hng hoc tc ng n c, nu khng trc tip th gin tip.

Thm phn bit lp chuyn chng ti v sn sng tip

chuyn ti sau mt phin x. Ti g ca, c gi vo, cho hi v
ngi xung chic gh trc bn giy. Chic o chong vt trn ta
lng v thnh gh. ng mc nguyn o chong ngi xung v th
n tt xung. Trng ng thnh thi nh mt ngi va xong cng
vic trong ngy v hi lng vi n. Thiu v lng tng m ng vn
np ng sau n trong phin ta, ng c mt khun mt vin chc
d mn, thng minh v v hi. ng bt chuyn ngay v hi ti
th. No l lp ti ngh g v phin ta, gio s chng ti nh dng
bin bn lm g, chng ti ang hc k my, ti hc k my, ti
sao ti hc Lut, bao gi ti thi tt nghip, ti phi ch khng
ng k thi quc gia qu tr.

Ti tr li mi cu hi. Sau ti nghe ng k v hi ng i hc

v thi ra sao. ng lm mi vic u n. ng lm mi bi tp cn
thit v cui cng l bi thi ng thi im v thnh cng. ng
thch ngh lut v thm phn, v nu phi lm li ln na cng vic
lm th ng s lm ht nh th.

Ca s ng. T bi xe c ting t ng ca v ng c
n. Ti nghe theo ting xe cho n khi ting ng b nut i trong

ting xe c n o. Sau c ting tr con chi a m bi

trng. i khi nghe thy r vi m thanh vng tc hay gi nhau.

Thm phn ng dy v t bit ti. Ti c php quay li nu

cn cu hi no na. Hoc cn li khuyn no v hc hnh. V lp
chuyn nn cho ng bit s tng kt v nh gi phin ta ra sao.

Ti i qua bi trng vng. Ti hi mt a tr con kh ln

ng ra ga. Nhm i cng xe quay v ngay sau phin x, ti
phi i tu ha. l chuyn tu tan tm, ga no cng dng, ngi
ln ngi xung, ti ngi cnh ca s, xung quanh lin tc c ngi
mi, chuyn mi v mi v mi. Bn ngoi l nh ca tri qua, ph
x, t, cy ci v xa na l ni i, thnh c v bi khai thc .
Ti nhn thy tt c v khng cm thy g. Ti khng cn thy xc
phm v b Hanna b, ni di v s dng. Ti cng khng vic g
phi can thip vo chuyn ca c na. Ti nhn ra s t lit trong
khi theo di nhng s kin khng khip phin ta ln cm
gic v suy ngh ca my tun va qua. Ni l ti v vy m vui
mng th qu li. Nhng ti cho rng th l n. N to cho ti con
ng quay v vi cuc sng bnh thng v tip tc sng trong
.

17

Cui thng By th n c tuyn. Hanna lnh n chung thn.

Nhng ngi kia b pht t.

Phng x n y kn ngi nh hm khai mc. Nhn vin ta n,

sinh vin trng ti v mt trng a phng, mt lp ph thng,
phng vin trong v ngoi nc v nhng ngi vn lun c mt ti
cc phng x n. n o. Khi cc b co c dn vo, mi u
khng ai ch n h. Nhng sau khn gi im bt, nhng ngi
im ting u tin ngi hng gh trc, gn cc b co. H hch
ngi ngi bn cnh v quay xung nhng ngi ngi ng sau h.
Nhn ka. H th tho, v nhng ngi nhn ln cng im ting,
hch ngi bn cnh, quay xung hng sau v th tho Nhn ka.
Cui cng, phng x n im phng phc.

Ti khng r, liu Hanna c bit mnh trng ra sao, liu c thm

ch c nh xut hin nh th. C mc mt b en, o s mi
trng, v kiu may cng vi c vt trn s mi lm c trng nh mc
ng phc. Ti cha bao gi nhn thy ng phc ca ph n lm
vic cho SS. Nhng ti ngh, cng nh tt c khn gi ngh rng ph
n lm vic cho SS c b ng phc nh th, v vic chnh l l
do khin Hanna b truy t.

Khn gi li bt u th tho. Nhiu ngi cng phn ra mt. H

cho rng Hanna ph bng phin ta, bn n v c h, nhng ngi
n nghe tuyn n. H lm n ln, vi ngi ro ln cho Hanna bit
h ngh g v c. Cho n khi hi ng xt x tin vo v thm phn
c li tuyn n sau khi bi ri a mt nhn v pha Hanna. Hanna

ng nghe, dng ng nghim v bt ng. Trong khi c l do bn

n th c ngi. Ti khng ri mt khi u v gy c.

c bn n mt my ting. Khi v x kt thc v cc b co b

dn i, ti i xem Hanna c nhn v pha ti. Ti vn ngi ch mi
khi. Nhng c nhn thng v nhn xuyn qua tt c. M t nh mt
kiu hng, thng ti, lc lng v mt mi v bin. M t nh mt
khng mun thy ai, khng mun thy g.

Phn ba

M a h sau v n ti ch trong phng c ca th vin trng

i hc. Ti n khi phng c m ca v v khi ng ca. Cui
tun ti hc nh. Ti hc cm ci v m mui, n ni mi tnh
cm v ngh vn b phin ta lm t lit th nay vn gi nguyn
trng thi t lit. Ti trnh tip xc. Ti chuyn ra khi nh, thu
mt phng, c tuyt c my mng quen mt vn bt chuyn ti
phng c hay i khi rp xem phim.

Trong hc k ma ng hu nh ti cng khng c x khc i.

M c d vy ti vn c hi c i trt tuyt cng mt nhm sinh
vin trong k ngh l Ging sinh. Ti ngc nhin nhn li.

Ti trt tuyt khng gii, nhng ham, v a trt nhanh, c

th snh cng nhng ai trt gii. Nhiu khi ti liu lnh bt chp
nguy c tai nn khi trt dc l mn m tht ra ti khng
trnh . Ti c tnh lm th. M t s liu mng khc m ti dn
vo v rt cuc cng xy ra th ti hon ton khng nhn ra.

Ti khng bao gi bit lnh. Trong khi mi ngi mc o len v

o khoc i trt tuyt th ti mc s mi. Bn h ch lc u nhn
v tru chc ti. Nhng ngay c nhng li cnh bo lo lng ca h
ti cng khng quan tm. Khi mi chm ho, ti cho rng do ht loi
thuc l ca o. Lc bt u st, ti li thch tnh trng . Ti
thy ngi yu nhng ng thi nh nhm, mi cm quan nh i
mt cch d chu, mm nh bng, m p. Ti bay l lng.

Ri ti st cao, b a n bnh vin. Khi xut vin, cm gic t

di mt i. Tt c cc vn , s hi, co buc v t trch c, mi
ni kinh hong v au n bng pht trong phin ta v lp tc b
t lit, by gi quay li v tr li . Ti khng bit cc bc s chn
on g, nu mt ngi khng rt khi ng l phi rt. Ti t chn
on l cm gic t di tng ch ng c th ti, trc khi n
bung ti ra, trc khi ti thot c n.

Sau khi tt nghip ti bt u giai on tp s, lc l ma h

ca phong tro sinh vin. Ti quan tm n lch s v x hi hc,
v trong lc thc tp vn cn dnh nhiu n trng i hc nn
tip th c tt c. Tip th khng c ngha l tip tay - ni cho
cng th ti dng dng trc i hc v ci cch i hc chng khc
g trc Vit cng v Hoa K. Ch th ba, ch chnh ca
phong tro sinh vin, l s xung t vi qu kh Quc x. Trong
lnh vc ny ti nhn thy mt khong cch gia mnh v cc sinh
vin khc, n ni ti khng mun cng h i c ng v biu tnh.

Thnh thong ti ngh rng s xung ng vi qu kh c Quc

x khng phi l l do, m l biu hin ca mi xung khc gia cc
th h, v ngi ta d nhn ta mi xung khc l ng lc ca
phong tro sinh vin. Nhng mong i ca lp cha m m th h
no cng phi vng ra khi, chng n gin b ht b, v lp cha
m trong ch th ba hay chm nht l sau t ra bt lc.
Nhng ngi tng phm ti c pht xt, hoc tr mt nhn chng
phn ti c, hoc sau 1945 dung tng cho php hay thm ch chp
nhn bn ti phm chung sng vi mnh - lm sao nhng ngi
y dy bo con ci c? Nhng mt khc th qu kh c Quc
x cng khng mun trch cha m mnh iu g. i vi h xung t
vi qu kh c Quc x khng phi l th hin ca mi xung khc
th h, m chnh l ct li vn .

Ti li tp th d c bn cht g v o l hay php l chng

na - i vi th h sinh vin chng ti l mt thc t ang c

tri nghim. Khng ch trong quan h vi nhng g ngy xa xy ra

trong ch th ba. Chuyn bia m ca ngi Do Thi b bi bn
vi hnh ch thp ngoc, nhiu tn Nazi ngy xa tin thn ta
n, c quan cng quyn v trng i, CHLB c khng cng nhn
nh nc Israel, di c v phn khng t c lu truyn hn l cuc
sng thch ng - tt c khin chng ti phi h thn, k c khi
chng ti vch mt nhng k c ti. Vch mt nhng k c ti
nhng khng lm ngi ta trn c h thn, nhng n cng ch
ng c ni au khi h thn, bin ni au th ng khi h thn
thnh nng lng, hnh ng, v lc. V cuc xung t vi lp cha
m ti li hm cha y nng lng.

Ti khng vch mt ai c. Vi b m ti nh l khng, v

ti chng c g buc ti h. S nng n kho cu trong thi k
theo lp chuyn khin ti buc b ti phi h thn, nay bin
mt trong ti, giy v ti. V nhng ti trng m nhng ngi trong
x hi xung quanh ti mc phi u t hn so vi hnh ng ca
Hanna. Tht ra ti phi vch mt Hanna mi ng. Nhng ha ra
ti t vch mt mnh. Ti yu Hanna. Khng nhng yu c, ti
cn chn c. Ti c t nh rng khi chn Hanna ti khng bit g
v nhng vic c tng lm. Qua ti c ci cho mnh v ti, v
ti nh tr con yu cha m vy. Nhng tnh yu dnh cho cha m l
tnh yu duy nht m ngi ta khng phi chu trch nhim.

V i khi ngi ta vn phi chu trch nhim cho tnh yu dnh

cho cha m. Hi ti ghen t vi cc sinh vin khc khi h tch
khi c cha m h, nh vy l tch khi c th h ca nhng
th phm, ca nhng k tr mt nhn, quay mt i, dung tng v

chp nhn, qua nu nh khng ch ng c h thn th cng

ch ng c ni au trong h thn. Nhng t u sinh ra s t
mn hnh tin m ti hay chng kin h? Lm sao ngi ta c th
cm nhn ti li v h thn, ng thi t mn hnh tin? Liu tch
khi cha m ch l m thanh hng bin t i mi lin i bt kh
ph nhn vi ti li ca cha m khi ta vn dnh tnh yu cho h?

Nhng ngh y sau ny mi c. Nhng c sau ny chng cng

khng phi l nim an i. Ni au kh ca ti khi yu Hanna xt v
kha cnh no l s phn ca th h ti, s phn c, s phn
m ti kh trn trnh hn, kh che y hn nhng ngi khc. Lm
sao ni au y li l nim an i c? M c d vy, k nh nu hi
ti c th ha ng hn vo th h ca mnh th vn tt cho ti.

Trong thi gian tp s ti ly v. Gertrud v ti lm quen

nhau hi i trt tuyt, v khi mi ngi ht k ngh ra v th c
li i ti khi ti c ra vin v a ti cng v. C cng l lut
gia. Chng ti cng hc, cng thi , cng tr thnh lut gia tp s.
Chng ti ci nhau khi Gertrud c mang.

Ti khng k g v Hanna cho c nghe. Ti ngh, ai li mun

nghe k v nhng quan h ngy xa ca ngi kia khi h khng

hnh phc? Gertrud thng minh, tn ty v trung thnh. Gi s
cuc i chng ti l mt nng tri vi nhiu ngi lm cng, nhiu
tr con, nhiu cng vic v khng c th gi cho nhau, c l chng
ti s tha mn v hnh phc. Nhng cuc i chng ti li l mt
cn h ba phng trong khu nh mi xy ngoi , v con gi Julia
v cng vic lut gia tp s ca Gertrud v ti. Ti khng th so
snh cuc sng chung vi Gertrud v vi Hanna. Khi hai chng ti
m nhau, ti lun c cm gic rng c g khng n, rng c khng
n, rng m c thy khc v c cm gic khc, rng c c mi khc
v v khc. Ti hi vng chuyn s ht dn. Ti mun thot hn
khi Hanna. Nhng cm gic bt n khng bao gi ht.

Khi Julia ln nm, chng ti ly hn. Chng ti khng th c hn

c na, chia tay nhau khng h cay ng v vn duy tr quan h.
Ti au kh v khng gi c t m cho Julia nh n r rng
mong mun. M i khi Gertrud v ti ha thun v u ym nhau,
Julia bi trong bu khng kh y nh c trong nc. l t sng
ca n. Khi nhn ra s cng thng gia hai chng ti, n chy t
ngi ny qua ngi kia v qu quyt rng chng ti rt ng yu
v n yu c hai. N ch mun c mt a em trai, hoc gi nhiu
hn th cng vui. M t thi gian di n khng hiu ly hn l g. Khi
ti n thm, n mun gi chn ti li, v n thm ti th n mun
c Gertrud i cng. Lc ti i, n nhn qua ca s, v ti au kh
bc ln t di nh mt bun b ca n. Ti c cm gic Julia
khng ch mong mun, m cn c quyn i nhng g m chng ti
khng cho n c. Chng ti trut quyn y ca con qua
cuc ly hn, v cuc ly hn thun tnh khng c ngha l li lm ch
cn mt na.

Ti c gng tip cn v khi su nhng mi quan h sau cho

tt hn. Ti t to cho mnh o nh rng m mt c gi no cng c
cht g ging Hanna, c cht cm gic ging Hanna,c cht mi v
ging Hanna - c th th bn nhau mi n. V ti k v Hanna.
Ti cng k cho c gi khc nghe v mnh, nhiu hn l tng k cho
Gertrud; h s phi t rt ra kt lun t cch hnh x hay tm
trng ca ti m h thy k quc. Nhng h khng mun bit
nhiu. Ti cn nh n Helen, mt c gi M nghin cu khoa hc.
Trong khi nghe ti k chuyn, c im lng xoa lng ti nh d dnh,
v cng im lng tip tc xoa lng ti nh d dnh lc ti k
xong. Gesina, mt c gi lm ngh tm phn hc cho rng ti phi
khc phc hu qu t quan h vi m ti, chng l ti cha t nhn
thy l m ti hu nh khng xut hin trong chuyn ny hay sao?
Hilke, nha s, lc no cng mun bit v thi gian trc khi chng
ti i vi nhau, nhng ri qun ngay nhng g ti va k. Th ri
ti khng k na. Nu s tht ca nhng g ta ni ra chnh l hnh
ng ca ta, th ni lm g.

Khi ti lm bi thi quc gia th hai, ng gio s ph trch lp

tri tp trung qua i. Gertrud c bo thy tin co ph. L mai
tng din ra ngha trang trn ni, c hi ti c mun n d
khng.

Ti khng mun. Tang l vo chiu th Nm, m sng th Nm

v th Su ti phi vit bi kim tra. V li ng gio s v ti cng
khng tht gn gi. V ti khng a tang l. V ti khng mun b
nhc nh n v n.

Song qu mun. Hi c nh thc, v khi ti vit xong bi

kim tra hm th Nm th trong ti nh c cuc hn vi d vng
khng c php l.

Ti i tu in - mt chuyn m bnh thng ra ti khng lm.

Chnh l mt cuc gp g vi qu kh, ging nh quay li
mt im m ta thn quen nhng thay i b mt. Hi Hanna
lm vic cng ty tu in, cc chuyn tu c hai hoc ba toa, c
sn ng u v cui toa, c bc ln xung m khi tu chuyn
bnh ngi ta vn c th nhy ln c. Dc toa tu l mt dy
cp li tu git chung bo hiu khi hnh. Vo ma h khng c
mi che sn, nhn vin kim sot c nhim v bn v, bm l v
sot v, gi tn cc bn, bo hiu tu ri bn, ngng chng l tr
con chen chc trn sn ng, qut tho nhng khch nhy tu khi
tu ang chy, ngn ngi ln tu khi cht ch. C nhn vin
sot v vui v, khi hi, nghim trang, bn tnh v th l, v khng
kh trn toa cng thng ging tnh kh hay tm trng ca ngi
sot v. Ti tht ngc ngch l sau khi nh gy bt ng khng
thnh cho Hanna trn chuyn i Schwetzingen c ngn ngi ln tu
v xem Hanna lm sot v ra sao.

Ti leo ln tu in khng c nhn vin sot v v i n ngha

a ni. Ngy thu tri lnh, bu tri xm quanh my, mt tri vng
thiu hi m c th nhn thng vo m khng chi mt. Ti phi tm
mt hi lu mi thy nm m, ni c hnh l mai tng. Ti i di
hng cy cao tri l, gia nhng tm bia c k. i lc mt ngi
lm vn ngha trang hay mt b c cm bnh ti v ko ta cnh
i ngc li. Tht im ng, t xa ti nghe thy bi thnh ca ngn
ln bn m gio s.

Ti ng tch ra v quan st nhm ngi d tang l. M y ngi

trong s h r rng l ngi n dt v lp d. Trong iu vn v cuc
i v s nghip ca gio s c ni n chuyn ng rt lui khi
nhng p lc ca x hi, do mt ht quan h vi x hi, ng
sng t lp v do tr thnh n s.

Ti nhn ra mt mt sinh vin ca lp tri tp trung ngy xa;

anh ta hon thnh bi thi quc gia trc ti, mi u lm lut s,
sau m qun ru. Anh mc o mng t di mu . Bn mnh
cng lp chuyn , cu khng nh na ?

C ch. Chng ti bt tay nhau.

T n ta n vo th T, v thnh thong t vn ch cu i
cng t. Anh ci. Cu n hng ngy, hng ngy v hng
tun. By gi cu cho t bit ti sao? Anh ta nhn ti, thn thin
v tc mch, v ti nh hi lp chuyn n nh mt

y.

T rt quan tm n v n.

V n rt lm cu quan tm? Anh ta li ci. V n hay c b

co m cu vn nhn chng chc? C nom kh c mt y? C lp
hi nhau l hai ngi liu c g khng, song khng ai dm hi thng
cu. Hi ai cng mn cm v t nh n pht khip. Cu c nh
n Anh nhc n mt sinh vin khc trong lp, anh ny ni lp
v ngng, ni nhiu v dt, vy m c lp chm ch nghe, ta nh
hn nh ngc phun chu. Anh ta cn nu tn my sinh vin khc
trong lp, hi ra sao v by gi lm g, k trng ngang i hi.
Nhng ti bit l rt cuc anh ta s quay li hi ti: Th no,
chuyn ngy y gia cu vi c b co ra sao? V ti khng bit
lm th no tr li, chi ci, th nhn hoc tng l.

Chng ti ra n cng ngha trang, v anh ta hi. Tu in va

ri bn, ti ku: i nh v chy vt i, c nh l c bc nhy
ln tu vy, ti chy bn cnh tu v xe tay p ln ca. Ri
chuyn khng tin ni v khng mong i xy ra: tu in dng
li, ca m ra, v ti tro ln.

Sau k tp s ti phi quyt nh chn ly mt ngh. Ti chn

ch mt do. Gertrud bt tay ngay vo lm thm phn, bn ti bi,
v may l ti nh trng Julia. Khi Gertrud qua c nhng
kh khn ban u v Julia i nh tr th n lc phi quyt nh.

Ti lng l, khng a bt c mt vai tr no ca cc lut gia

m ti thy trong phin ta x Hanna. Lm cng t vin ti thy
cng k quc nh lut s, v thm phn th, ni cho n gin, c
l l ngh k quc nht. Ti cng khng th tng tng ra mnh s
lm vin chc hnh chnh; hi i tp s ti lm vic s th
chnh v thy phng lm vic, hnh lang, khng kh v cc nhn
vin tht l v v v bun t.

Th th chng cn nhiu vic trong ngnh lut na m chn,

v ti khng bit l mnh s lm g nu nh mt gio s v lch s
t php khng mi ti lm vic ch ng. Gertrud ni rng l
s trn trnh, o tu trc th thch v trch nhim ca cuc
sng, v c c l. Ti trn trnh v vui mng v trn c.
Cng chng phi lm vic ny mi, ti ni vi c v vi chnh mnh;
ti cn tr, thi gian sau vi nm lch s t php cn kim
c mt ngh t t dnh cho lut gia. Nhng ri vic y c ko
di mi, tip theo cuc trn trnh ny l mt cuc trn trnh khc,
khi ti ri trng i hc chuyn sang mt c s nghin cu v tm
c mt a ht ngch theo ui ti lch s t php ca
mnh, ti khng cn ai m cng chng phin n ai.

Tuy nhin, trn trnh khng ch l chy trn, m cng l n

ch. V qu kh, ni ti l nh nghin cu lch s t php t
chn n, khng h km sinh ng hn hin ti. Cng khng phi,
nh ngi ngoi cuc c th nhn nh, l ngi quan st cuc sng
qu kh v vn tham gia cuc sng hin ti. Nghin cu s l bc
cu ni gia qu kh v hin ti, l quan st c hai bn b v lm
vic c hai bn b. M t trong nhng hnh vi nghin cu ca ti l
lut php ca ch th ba, v y c th mc s th qu kh v
hin ti gp nhau trong thc t ra sao. Trn trnh y khng l
nghin cu qu kh, m chnh l quyt nh tp trung vo hin ti
v tng lai ang nhm mt trc di sn ca qu kh. Chng ta
mang du n ca di sn y v phi chung sng vi n.

y khng mun che giu cm gic mn nguyn khi c thm

nhp vo qu kh m ngh ca n i vi hin ti khng nhiu
nhn g. Ln u tin c cm gic l khi ti kho cu v cc b
lut v d dut ca thi k Khai sng. C s ca cc tc phm y l
nim tin rng trn th gii c nh sn mt nn trt t tt p
v v th c th a th gii vo mt nn trt t tt p. Ti mn
nguyn khi thy cc iu khon c to ra t c tin y nh
nhng ngi knh gc vinh hnh cho nn trt t tt p, v chng
t hp thnh cc b lut tt p, em v p y i minh chng cho
chn l ca lut php. M t thi gian di ti tin vo tin b trong
lch s lut, d c nhng tht bi v thoi tro khng khip vn l
bc pht trin hng ti tng cao hn ca ci p v chn l, hp
l v nhn o. T khi ng ra nim tin ch l o vng, ti pht
trin mt hnh nh khc v tin trnh ca lch s lut. Theo th
tin trnh lch s t php c hng v mc ch, song mc ch
khi t c sau v vn chn ng, ri ren v lm lc l im

xut pht ban u, v cha kp ngi nng ch ch phi xut

pht li t u.

Hi ti c li Odyssey, sau ln u tin c trng v ghi

nh l truyn mt chuyn hi hng. Nhng khng phi truyn
mt chuyn hi hng. Ngi Hy Lp, vn bit rng khng ai li
hai ln xung cng mt dng sng, lm sao c th tin vo hi
hng. Odysseus khng quay v dng chn, m ln ng
ln na. Odyssey l cu chuyn v chuyn ng, va c hng li
va v hng, thnh cng h hoi cng. Lch s t php no c
khc g!

Ti bt u c Odyssey sau khi chia tay vi Gertrud. Nhiu

m rng ti ch ng vi ting; ti nm chong mt, v khi ti bt n
th mt du li, tt n i ti li tnh. Vy ti c thnh ting mt
khng du li na. Trong cn suy tng ri rm v cuc hn nhn,
v a con gi v cuc i mnh, vng vo trong nhng cung trn
cam go, chp chn na thc na ng, trn ln k c v mng m,
Hanna lin tc n hin ch ng. V vy ti c cho Hnna. Ti c
cho Hanna vo bng cassette.

i n lc gi bng i, ko di mt vi thng. u tin ti

khng mun gi tng on v ch n khi thu bng xong ton b
Odyssey. Sau ti nghi ngi, liu Hanna c thch Odyssey n
mc y khng, v ti thu vo bng nhng truyn ti c sau
Odyssey. Truyn ca Schnitzler v Chekhov. Ri ti c ln la cho
n khi gi in cho ta n x Hanna v tm ra a ch ni c th
hnh. Sau khi c mi th - a ch ca Hanna mt nh t gn
thnh ph x n ngy trc, mt my chy bng cassette v cc
cun bng nh s t Chekhov cho n Schnitzler v Homer - ti
gi gi bu phm vi my casette v cc bng ghi m.

M i y ti tm li c cun v ghi nhng truyn m ti

c cho Hanna trong nhiu nm. 12 cun u r rng l ghi vo
cng mt hm; hnh nh ti c c ba pha ri mi nhn ra nu
khng ghi chp th ti s khng nh c c g. cc truyn ti
c sau thnh thong c ghi ngy thng, thnh thong khng,
nhng k c khng c ngy thng th ti cng vn bit l ti gi bu
phm u tin cho Hanna vo nm th tm trong t, bu phm
cui cng l nm th 18. n nm th 18 th n xin n x ca c
c php thun.

Nhn chung, ti c cho Hanna nhng truyn m ti cng ang

mun c. Lc c Odyssey, ban u ti thy kh khn v khi phi
c to th khng tp trung lnh hi c nh c kh cho ring
mnh. Ri cng quen dn. M t im yu c hu ca vic c
truyn l lu hn. Nhng b li th ti ghi nh tt hn nhng g c
to. Cho n tn hm nay ti cn nh rt r nhiu on.

Ti cng c c nhng sch m ti bit v yu thch. V vy

Hanna nhn c nhiu tc phm ca Keller v Fontane, Heine v
M oerike. Lu lu ti khng dm bo gan c th, nhng sau ti
rt thch v ti nh thuc lng mt lot bi th c. Hm nay
ti cng c thuc lng c.

Tng cng cc u sch th hin mt s tin tng ci r vo gio

dc kinh in. Ti cng khng nh l c bao gi t t cu hi rng
ti nn c nhng tc gi khc ngoi Kafka, Frisch, Johnson,
Bachmann, Lenz, v c vn hc th nghim l th vn hc ti
khng nhn ra ct truyn v khng a cc nhn vt. i vi ti th
r, vn hc th nghim l th nghim vi c gi, th th c
Hanna v ti u khng thit.

Khi chnh ti cng bt u vit vn, ti c cho Hanna c tc

phm ca ring ti. Ti ch n khi c xong bn tho vit tay cho
nh my, sau cha bn tho nh my, ri c cm gic l tt c
hon thnh, khi c ln, ti xt xem cm gic y c chun khng.
Nu khng, ti cn cha li ln na v ghi m ln bn thu c.
Nhng l vic ti khng a. Ti mun c ln l kt thc.
Hanna tr thnh cp bc khin ti tp trung mi sc lc, sng to
v tr tng tng ph phn mt ln na trc khi gi bn tho
cho nh xut bn.

Ti khng ghi m thm cu ch no ca ring mnh vo cassette,

khng hi thm Hanna, khng k v mnh. Ti c u , tn tc
gi v truyn. Khi ht truyn, ti i mt lt, ng sch li v n

nt tt my.

n nm th t trong quan h nhiu ch t li ca chng ti th

mt bc th n: Truyn va gi hay qu, cu b . Cm n.
Hanna.

Giy k dng, x ra t mt quyn v v xn cnh. Cu cho vit

tn trn cng, tri ra ba dng. Ch vit bng mc bt bi xanh chy
lem nhem. Hanna n bt rt mnh trong khi vit, ch hn c ra mt
sau. C dng a ch cng mang du n mnh ca c, hn r tng
ch ln u v cui trang giy gp i.

Thot tin va xem, ngi ta c th tng l ch tr con.

Song tr con vit cng v th, cn y th qu mnh tay. C th
nhn thy tr lc m Hanna phi vt qua ni cc nt thnh ch
ci m ch ci thnh t. Tay tr con a xin vo ra hng n
hng kia v c hng ch nu li, cn tay Hanna khng mun
a vo u c, phi b p i tip. Nhng nt to ra ch ci c
lin tc vit li t u, u nt, cui nt, trc vng cung v mc.
M i ch ci l mt cuc chin mi, mang mt nghing khc
nhau, nhiu khi sai v cao v b rng.

Ti c bc th, lng rn rng vui sng v hn hoan. Hanna

vit, Hanna vit! Trong nhng nm y, bt k tm c g v ti
m ch th ti u c c. Ti bit s bt lc ca ngi m ch
trong nhng vic cn thit hng ngy, khi tm ng v a ch hay
chn mn n nh hng, ti bit h s hi ra sao khi lm theo cc
khun mu c sn v cc thi quen nh hnh, bit n n lc
cn thit che giu thiu nng c vit, s n lc m ng l dnh
cho cuc sng. M ch l cha trng thnh. Khi Hanna c c
dng kh hc c v vit th c bc t tr con ln ngi ln,
mt bc khai sng.

Ti ngm hng ch ca Hanna, nhn thy bao nhiu sc lc v

tranh u m c phi tr. Ti t ho v Hanna. ng thi ti bun
cho c, bun cho cuc i mun mng v ht hng ca c. Bun
cho s mun mng v ht hng ca cuc i ni chung. Ti ngh,
khi thi im l tng l, khi ta chi b qu lu th cuc i
qu mun, ngay c khi n c vn hnh mnh m v cui cng
cng c tng bng n cho. Hay l khng c chuyn qu mun,
ch c mun, v mun vn cn hn l khng bao gi? Ti khng
bit na.

Sau th u tin l u n cc th k tip. Lun ch l vi dng,

mt cu cm n, mong c nghe thm ca tc gi y hoc khng
mun na, nhn xt v mt tc gi, mt bi th hoc nhn vt trong
tiu thuyt, k li nhng quan st trong t. Cy u xun trong
sn n hoa ri hay Em thch h ny c nhiu dng hay Qua
ca s em nhn thy chim chc t thnh n bay v phng

Nam - lm lc nh tin bo ca Hanna m ti mi n cy u

xun, nhng cn dng v l chim. Nhng nhn xt ca c v vn
hc nhiu lc cng chnh xc n ngc nhin. Schnitzler sa,
Stefan Zweig ch cht, Keller thiu n b, Th ca Goethe
nh cc bc tranh nh ng trong khung p hay Chc l Lenz
nh my ch. V khng bit g r rt v cc tc gi nn khi khng
bit th c cho rng h cn sng. Ti sng st khi nhn thy rt
nhiu khi vn hc ngy xa c c nh th ca hm nay, v ai
khng bit g v lch s th li cng d cho rng nhng khung cnh
ngy xa ch l khung cnh cc nc xa xi.

Ti khng bao gi vit th cho Hanna. Nhng ti vn c

truyn tip cho c. Lc ti sang M mt nm, ti gi cassette t
. Khi no i ngh hay bn vic, c th rt lu mi xong bng mi;
ti khng t ra mt nhp iu c nh, m gi cassette khi th mi
tun, khi th 14 ngy hoc cng c th l ba, bn tun mt ln. Ti
khng quan tm n vic Hanna gi y hc ch v c th khng
cn cc bng ghi m ca ti na. C vn c th c thm. c
truyn l hnh thc ti ni chuyn vi c.

Ti gi li tt c th ca c. Dng ch bin i. u tin c p

cc ch ci theo cng mt hng nghing, cao v b rng. Xong
vic ri, c vit nh nhng v chc chn hn. Hanna cha bao gi
vit tri chy. Nhng ch c t c mt cht v p nghim
chnh ring bit ca ngi ln tui t vit lch trong i.

Do y ti khng h ngh n mt ngy no Hanna s ra t.

Trao i th t v cassette tr thnh vic lm bnh thng v
quen thuc, v Hanna i vi ti va gn li va xa mt cch nh
nhm, ti c th duy tr tnh trng mi cng c. Tht d chu
v ch k, ti bit.

Ri mt hm ti c th ca b gim c tri giam.

B Schmitz v ng th t vi nhau nhiu nm nay. l

quan h duy nht ca b Schmitz vi bn ngoi, do vy ti mun
ni chuyn vi ng, mc d ti khng bit quan h mt thit n
u v ng l ngi h hng hay bn ca b Schmitz.

Trong nm ti b Schmitz s n xin n x ln na, v ti

tm tin rng hi ng n x s chp thun n. B Schmitz s c
th sm - sau 18 nm t. Tt nhin chng ti cng c th lo cho b
nh v cng vic hay c gng gip b vic ; s khng d kim
vic lm tui b, ngay c khi b cn hon ton khe khoc v t
ra rt kho tay xng may ca tri. Nhng c l nu h hng v
bn b lo c vic th tt hn chng ti, v h gn b Schmitz
v quan tm h tr b. ng khng th tng tng sau 18 nm t
ngi ta s c n v yu nhc ra sao khi ra ngoi.

B Schmitz c th tng i t lp v sng mt mnh cng c,

ch cn ng tm cho b mt ch v vic lm, my thng u thnh
thong thm hi v mi b n chi, v hng dn cho b bit
chng trnh ca cng ng tn gio, lp hc bui ti, c s h tr
gia nh v.v. l . Ngoi ra, ln u tin sau 18 nm i vo thnh
ph mua sm, ra cng s trnh din, n nh hng, nht nh s
khng d dng. C ngi i cng s d dng hn.

Ti bit l ng khng n thm b Schmitz. Nu c th ti

khng bin th m mi ng n ni chuyn nhn dp vo thm. By
gi khng lm c g khc l ng hy n thm b Schmitz trc
khi b ra t. Vo dp , phin ng gh qua ch ti.

Bc th kt thc vi li cho thn mt, khng dnh cho ti m

c nhn nh rng l mt vic h trng ca b gim c. Ti
nghe ni v b ta; tri ca b ta c ting l xut sc, v kin ca
b c trng lng trong cc vn v ci cch h thng nh t. Ti
thy cm tnh vi bc th.

Nhng ti khng cm tnh vi vic g sp xy ra vi ti. Tt

nhin l ti lo phi kim cng vic v ch , v cng lm c.
Bn b ti c cn h lin trong nh m khng th s dng hay cho
thu, h sn sng dnh cho Hanna vi gi r. ng th may ngi
Hy Lp vn hay sa qun o cho ti mun nhn Hanna vo lm
vic, sau khi b ch gi lm chung hiu may vi ng mun tr v Hy
Lp. Ti cng quan tm n cc chng trnh x hi v kha hc
ca nh th v bn ngoi, trc khi c tin ca Hanna rt lu. Nhng

ti c ln la trc khi vo thm Hanna.

Chnh v Hanna i vi ti va gn li va xa mt cch nh

nhm m ti khng mun vo thm c. Ti c cm gic l c ch c
v tr y i vi ti khi tht s cch xa ti. Ti s ci th gii nh
b, mng manh v yn n ca nhng bc th v bng ghi m s qu
i gi to v yu t c th chu ng c s gn mt m
khng th khng nh n nhng g tng xy ra gia hai ngi?

C nm tri tri qua nh vy, v ti khng n thm c. Ti

cng lu lu khng nghe thy g t b gim c tri giam; mt bc
th ca ti thng bo v tnh hnh nh v vic lm cho Hanna
khng thy c hi m. C l b gim c cho rng s ni chuyn
vi ti nhn dp ti vo thm Hanna. B khng th bit rng chng
nhng ti tr hon chuyn i thm, m cn trn trnh n. Nhng
ri th quyt nh n x v phng thch Hanna cng c ban hnh,
v b gim c gi in cho ti. Liu ti c vo c khng? M t
tun na Hanna s c ra.

Ch nht k ti n ch Hanna. l ln u tin ti vo

thm trong t. ca vo ti b kim tra, nhiu ca dc ng c

m kha v ng li. Khu nh mi v sng sa, bn trong cc ca

u m v ph n i li t do. Cui ng i l ca ra bn ngoi,
dn ra mt bi c nh xn xao ting ngi, c cy ci v gh bng.
Ti a mt tm kim. B trt t vin dn ti i ch v ci gh bng
gn di bng rm ca mt cy d.

Hanna? Ngi n b trn gh l Hanna? Tc bc, khun mt

vi nhng np nhn su chy dc trn trn, m v chung quanh
ming, thn hnh nng n. C mc mt chic o di mu xanh nht
qu hp, cht cng ngc, bng v i. Hai tay c t trong lng,
gi mt cun sch. C khng c. Qua ra bn trn cp knh c
sch c quan st mt b ang nm rut bnh m cho my con chim
s. Ri c cm thy ai nhn mnh v quay mt sang hng ti.

Ti thy ni mong ngng trn mt c, thy mt c ngi ln khi

nhn ra ti, thy nh mt c d dm trn mt ti khi ti tin li gn,
thy nh mt c hin ln v tm ti, d xt, bi ri v tn thng,
thy mt c ti li. C mm ci khi ti n bn c, mt n ci
thn thin v mt mi. Cu b ln qu ri nh. Ti ngi xung bn
c, v c nm tay ti.

Ngy xa ti c bit yu mi c. M i c lc no cng mi: mi

tm, hay mi thay qun o, hay mi tot m hi, hay mi c
yu. Thnh thong c dng nc hoa, ti khng bit loi g, v
hng thm y cn ti mi hn tt c cc mi khc. n trong
nhng hng thm ti mi y cn c mt hng v khc na, mt
hng v nng, trm v gt. Ti hay nh hi trn c nh mt con

th tc mch, bt u t c v vai l ni ta mi mi tm, ht su

gia cp v c mi m hi mi, trn ln vi hng v trm nng y
gn nh tinh khi, gia hai i thong thm mi qu chn lm ti
ro rc, ti cng ht h ng chn v bn chn c, n i th lc mt
hng v kia, khoeo chn li c mi m hi mi, v bn chn
mang mi x phng, mi da hay mi ca mi mt. Lng v tay c
khng c hng v ring, chng c mi g, nhng vn m mi c mi mc in trn v, mi kim loi ca km bm, mi hnh hay c,
mi m rn, bt git hay hi nng ca bn i. Khi c va ra tay
xong th chng nhn ra nhng mi y. Song x phng ch ph ln
chng, v mt chc sau chng li hin ra, thoang thong, tan ln
trong hng v duy nht ca ngy lm vic, ca ngy lm vic
kt thc, ca bui ti, ca ng v nh v ca cn nh m cng.

Ti ngi cnh Hanna v ngi thy mi mt b gi. Ti khng r

ci g to nn th mi quen thuc y nhng b gi v ng trong
hnh lang cc nh dng lo nh mt li nguyn m i vi n th
Hanna cn qu tr.

Ti nhch li gn. Ti nhn ra l lm Hanna tht vng khi ny,

v mun cha li li lm y.

Anh rt vui mng khi thy em c ra.

Tht ?

Tht, v khi thy em s gn. Ti k cho c nghe v ni v

cng vic m ti tm cho c, v nhng chng trnh vn ha v
x hi khu ph, v th vin thnh ph. Em c nhiu y ch?

Bnh thng thi, nghe ngi khc c cho thch hn. C

quan st ti. Nhng by gi l ht, ng khng?

Ti sao li ht? Nhng ti khng tng tng n cnh mnh

ghi m vo cassette cho c, hoc gp c v c truyn cho c nghe.
Anh rt mng v t ho v em hc ch. V vit nhng bc th
tuyt vi! Chuyn th ng, ti khm phc Hanna v vui mng
khi thy c c v vit. Nhng ti cng cm thy nim vui v khm
phc y ca ti nh nhoi n chng no so vi cng sc ca Hanna
b ra hc c v vit, ti cm thy n h tin lm sao, khi khng
thc gic ni ti tr li c, n thm c, ni chuyn vi c. Ti
cha cho Hanna mt ngch nh, mt ngch hon ton quan trng,
c ngha i vi ti v ti cng b cng sc cho n, nhng
cha phi l mt ch ng trong cuc i ti.

Song ti sao ti li phi dnh cho c mt ch ng trong cuc

i mnh? Ti phn n chng li s dn vt ang dng ln khi ngh
n Hanna b thu li thnh mt ci ngch nh kia. Chng l trc
phin ta em khng bao gi ngh n vic xy ra m trong phin
ta xt n? Anh nh ni l, em khng bao gi ngh n vic y khi
chng mnh bn nhau, khi anh c truyn cho em?

Anh bn tm lm ? nhng c khng i cu tr li. Em lun

c cm gic l ng no cng chng ai hiu em, chng ai bit em l ai
v ci g khin em lm vic ny hay vic kia. Anh bit khng, nu
khng ai hiu anh th cng khng ai c php i hi anh gii
trnh. Ngay c ta n cng khng th bt em phi gii trnh c.
Nhng nhng ngi cht th c php. H hiu. H khng nht
thit phi c mt, nhng khi c mt th h hiu rt r. y,
trong nh t ny, h rt hay bn cnh em. H n y hng m,
bt k em mun hay khng. Trc khi ra ta, lc h mun n th
em cn xua c h i.

C ch xem ti c ni thm g, nhng ti khng ngh ra cu no.

Ti ch nh ni l ti khng xua c g c. Ni th cng khng
ng; ngi ta cng xua ui ai bng cch y ngi y vo mt
ngch nh.

Anh c gia nh khng?

Anh tng c. Gertrud v anh ly hn my nm ri, chu gi

ni tr; hy vng l my nm hc cui chu s khng m
chuyn v ch anh. By gi n lt ti ch xem c c ni thm
hoc hi g. Nhng c im lng. Tun sau anh n n em, c
khng?

Vng

Tht lng l, hay c nn no nhit v vui v mt cht?

Tht lng l.

c, anh n em tht lng l, khng c nhc v sm banh.

Ti ng dy. Chng ti nhn nhau. Chung hai hi, nhng
ngi n b khc vo nh. nh mt c li d dm trn mt ti.
Ti vng tay m c, nhng cm gic khng tht.

Chc cu b khe mnh nh.

Em cng th nh.

Chng ti t bit, trc khi phi chia tay trong nh.

Tun k tip cc bn rn. Ti khng nh l bi bo co m ti

ang lm cng ang b p lc thi gian, hay chnh ti t t p lc

cho mnh v cng vic v thnh tch.

tng ca ti vo thi im bt u bn bo co th khng ra

g. Khi kim tra li, ti lin tc vp vo nhng s ngu nhin, thay
v ngh v quy lut. ng l phi chp nhn iu th ti c tm
ti tip trong bc xc, ngoan c v d dt, ta nh tng ca ti
v thc trng sai th thc trng cng sai theo, v ti sn sng
bp mo, phng i hay h thp cc s liu. Ti sa vo mt tnh
trng bt n k l, ln ging mun th vn ng thip i nhng ch
vi ting sau l tnh nh so, cho n khi ti quyt tm ngi dy
c tip hoc vit.

Ti cng lm nhng vic cn thit chun b cho Hanna ra t.

Ti trang hong cn h ca c vi g ca ca hng Ikea v vi
c, bo tin cho ng th may Hy Lp v cp nhp cc chng trnh
x hi cng cc kha hc. Ti mua sn n, xp sch ln gi v
treo tranh. Ti gi mt th lm vn n chm sc mnh vn nh
xung quanh khong sn trc phng khch. M i vic ti u lm
mt cch bc xc v ngoan c k l, tt c u qu sc ti. Nhng
t nht cng ti khng phi ngh ti ln vo thm Hanna na.
Ch thnh thong, khi ti i t hoc mt mi ngi bn bn vit th
u c li b ch ng bi k c tun tro. Ti thy Hanna trn gh
bng, mt nhn ti, thy c b bi, ngonh mt v pha ti, v li
phn n chng li cm gic, v ti buc ti c, cho rng c ln
trn ti trng ca mnh mt cch hn h v d dng. Ch cho php
nhng ngi cht i c gii thch, quy gn ti li v sm hi
thnh chng kh ng v nhng cn c mng - vy nhng ngi
sng th sao? Nhng ci m ti m ch khng phi l nhng ngi

cn sng, m l ti. Ti khng c i c gii thch hay sao? Ti

khng c lm iu sao?

Bui chiu trc hm i n Hanna ti gi in n nh t.

Trc tin ti ni chuyn vi b gim c.

Ti hi chn rn. Bnh thng ra th khng ai c th sau mt

thi gian di nh vy m trc khng ra ngoi vi gi hay vi
ngy. B Schmitz khng chu, v ngy mai s khng n gin.

Ti c ni in thoi vi Hanna.

Em ngh xem ngy mai chng mnh s lm g nh. Em mun v

nh ngay, hay chng ta i vo rng, hay ra b sng.

Em s suy ngh. Anh vn lun l ngi vch k hoch gii,

ng khng?

Ti bc mnh. Ti bc mnh nh i khi nghe cc bn gi ni l

ti khng bt pht my, hnh ng qu thin v l tr thay cho cm
tnh.

Qua s im lng, c nhn ra ti bc mnh v ci. Ch bc

mnh, cu b , em khng ni theo ngha xu.

Ti gp li Hanna ngi trn gh bng l mt b gi. C trng nh

mt b gi v thong mi nh mt b gi. Ti khng ch n
ging ni. Ging c vn cn rt tr.

10

Sng hm sau Hanna cht. C tht c lc bnh minh.

Khi ti n ni, ngi ta a ti gp b gim c. Ln u tin

ti thy b, mt ngi ph n nh gy, tc vng sm, eo knh.
Trng b m nht, cho n khi b bt u pht biu vi mnh lc
v nhit tm, nh mt nghim trang v c ch dt khot. B hi ti
v cuc in thoi ti qua v ln gp nhau trc y mt tun. Liu
ti c linh cm hay phng on iu g. Ti lc u. Cng khng c
iu g trong linh cm hay phng on m ti c qun i.

Hai ngi quen nhau t u?

Chng ti sng gn nhau. B nhn ti d hi, v ti nhn thy

phi ni thm. Chng ti sng gn nhau, lm quen nhau v kt
bn. Lc cn l sinh vin ti phin ta x b y.

V sao ng gi cassette cho b Schmitz?

Ti im lng.

ng bit b y m ch, ng khng? Sao ng bit?

Ti nhn vai. Ti cho l chuyn Hanna v ti chng lin quan g

n b. Nc mt ti nghn trong ngc v c. Ti s khng ni ln
li. Ti khng mun khc trc mt b.

Chc l b thy c tm trng ca ti. ng i vi ti, ti ch

cho ng xem phng ca b Schmitz. B i trc, lun quay li
ni vi ti hay gii thch iu g. Ni ny l c v bn khng b tn
cng, y l xng may m Hanna lm vic, kia Hanna ngi
nh cng cho n khi quyt nh ct ngn sch th vin c
chnh l, y l ng ti th vin. B Schmitz khng sp xp
c. ng chng kin cn phng nh lc b y sng .

Ging t, bn gh, gi sch gn tng pha trn bn, gc

nh sau cnh ca l bn ra tay v bn v sinh. Thay v ca s l

gch knh. Bn trng. Trn gi l sch, ng h bo thc, con gu
vi, hai cc, c ph bt, hp tr, my cassette v cc bng ca ti
ghi trong hai ngn thp.

Khng phi tt c bng ghi m . B gim c di theo nh

mt ti. B Schmitz hay cho t dch v ca t nhn khim th
mn vi cun bng.

Ti li gn gi sch. Primo Levi, Elie Wiesel, Tadeusz Borowski,

Jean Amry - sch ca cc nn nhn bn cnh t thut ca Rudolf
Hoess, ghi li ca Hannah Arendt v Eichmann Jerusalem cng
nh sch nghin cu v tri tp trung.

Hanna c nhng sch ny?

B y lun chn sch vi ch nh r rt. Trc y my nm

ti phi kim cho b y danh mc tng qut v tri tp trung, ri
trc y mt, hai nm b y nh ti tm h sch v ph n trong
tri tp trung - t nhn v qun t. Ti vit th n Vin lch s
hin i v cn i, ngi ta gi cho ti mt danh mc sch
c bit. Sau khi hc c, b Schmitz bt u c ngay v tri tp
trung.

Pha trn ging treo nhiu tranh nh v mnh giy. Ti qu

chn ln ging v c. Cu trch dn, th, tin ngn, c cng thc

nu n m Hanna chp li hoc ct trong bo ra. M a xun thi di
la xanh pht phi bay trong gi, Bng ca my in trn ng nhng bi th trn y vui sng v kht vng thin nhin, v
trong tranh l rng xun sng rc, ng c sc s hoa, cy anh o
vi nhng qu anh o chn, cy d hc la thu vng . M t bc
nh ct trong bo cho thy hai ngi n ng bt tay nhau, mt gi
mt tr trong b sm mu, ti nhn ra mnh l ngi tr ang ci
mnh. Ti va tt nghip ph thng v nhn qu t tay thy hiu
trng. Vo thi im Hanna b thnh ph i t lu. Hanna
khng bit c, nhng c c t mua di hn t bo a phng m
trong c ng tm nh ny? D th no th c cng b t
nhiu cng sc bit n tm nh v kim c n. Khi x n liu
c c tm nh ny trong tay? Ti li thy nc mt nghn trong
ngc v c.

B y hc vi ng. B mn th vin nhng cun sch m

ng c vo bng ri ln theo tng ch, tng cu m b nghe.
M y ghi m khng chu ni bt tt, tua i tua li nhiu ln nh vy,
hay b hng v phi em cha. M un cha phi vit n xin, v
vy ti cng bit b Schmitz lm g. M i u b y khng mun ni
ra, nhng khi bt u vit v nh ti tm mt quyn sch c ch
vit th b y khng c giu na. n gin l b y t ho lm
c vic y v mun chia s nim vui.

Trong khi b gim c k, ti vn qu trn ging xem cc tranh

v giy ghi chp v c cm nc mt. B ni, khi ti quay li v
ngi xung ging: B Schmitz lun hi vng l ng s vit th. B

y ch nhn c bu phm ca mnh ng, khi pht th, b y hi

Khng c bu phm cho ti ? v khng m ch gi cassette. Ti
sao ng khng vit th bao gi?

Ti li im lng. Nu m mm th ti cng khng ni c, ch

nghn li v khc m thi.

B i ra gi sch ly hp tr, ngi xung cnh ti v rt trong ti

o ra mt t giy gp i. B Schmitz li cho ti mt bc th,
mt dng di chc. Ti c cho ng nghe on ni n ng. B m
t giy. Trong hp tr mu tm cn c tin. Nh b a cho
M ichael Berg chuyn s tin ny cng vi 7000 M ark qu tit
kim cho c con gi sng st trong v chy nh th cng m. C
y s t quyt nh lm g vi s tin. V nh b chuyn h li ti
cho anh y.

Th ngha l c khng li li no cho ti. C mun nhc m

ti? C mun trng pht ti? Hay tm hn c mt mi n mc
c ch cn c th lm v vit nhng chuyn cn thit nht? Trong
tt c nhng nm y, b y nh th no, ti i n khi ni
c, v trong nhng ngy cui nh th no?

B y sng y nhiu nm nh trong tu vin. Ta nh t

nguyn lui v y v t nguyn chu ng ni quy y, ta nh
cng vic kh n iu y l mt kiu ngi thin. B thn mt
nhng gi khong cch v c uy tn ln i vi nhng ngi ph

n khc. Hn th na, b cn c trng vng, c hi kin khi

c vn , v khi b can thip vo mt v ci c th quyt nh ca
b c chp nhn. Cho n khi b bung tri mi vic t cch y
vi nm. B y lun ch trng mnh, cao ln nhng gi ngi thon
th, v sch s n pht s. Gi th bt u n nhiu, t tm ra, ln
cn v c mi. Trng b khng c v bt hnh hay khng bng lng.
Thc ra th nguyn nhn l rt lui vo tu vin c l cha , ta
nh ngay trong tu vin cng cn qu ng o v m v v th b
phi trn vo mt trai phng c n khng thy mt ai, v
th b dng, trang phc v mi v chng cn ngha g na. Khng
ni l b y bung tri mi vic l sai. B t xc nh mt ch mi
ca mnh, vi mt phng thc ng cho mnh, nhng khng c
nhng ngi khc n trng.

V nhng ngy cui?

Vn nh mi khi.

Ti c c nhn thy b y?

B gt u, nhng vn ngi. Nhng nm c n phi chng

lm ngi ta khng chu ni cuc i ny na? Th t st cn hn
ri chn tu vin n dt quay li vi cuc i? B quay sang ti.
B Schmitz khng vit ti sao t st. Cn ng khng ni gia hai
ngi c g kh d a n chuyn b Schmitz t st trong m
cui cng, trc khi ng n n. B gp giy li, ng dy v

phi vy cho phng. ng bit khng, ci cht ca b Schmitz lm

ti bng hong, v trong giy pht ny ti ang trong cn thnh n
i vi b Schmitz v vi ng. Nhng ta i thi.

B li i trc, ln ny lng ting. Hanna nm trong mt phng

nh ca bnh x. Chng ti va vn lt vo gia xe cng v tng.
B gim c lt tm khn ra.

Ngi ta buc mt di khn quanh u Hanna nng cao cm

cho n xc cng li. Khun mt khng qu bnh lng, cng khng
qu au n, cng t kh. Ti nhn mt lc lu, v trong khun
mt cht hin hin khun mt sng, trong khun mt gi nua hin
ln khun mt tr trung. phi l cm gic ca nhng i v
chng gi, ti ngh vy; i vi b v th trong ng chng gi vn
cn nguyn chng trai tr, v ng vn thy trong b v gi v p
v duyn dng ca c v tr. Ti sao ti khng nhn thy v hin
hin y trc y mt tun?

Ti khng khc. M t hi sau, khi b gim c nhn ti d hi th

ti gt u, v b y li tm khn ln mt Hanna.

11

n tn ma thu ti mi hon thnh c vic Hanna giao. C

con gi sng New York, v ti nhn dp i hp Boston em
tin n cho c: mt t ngn phiu vi s d trong s tit kim v
hp tr ng ch tin mt. Trc ti vit th t gii thiu
mnh nghin cu lch s ngnh t php v nhc n v n. Ti xin
php c gp mt c, v c mi ti n ung tr.

Ti i tu t Boston n New York. Rng cy bng sc nu,

vng, cam, nu , v nh rc la ca l phong. Ti lin tng
n nhng bc tranh thu trong phng Hanna. M t v ting bnh xe
ln v tu lc, ti m thy Hanna v ti trong mt ngi nh gia
nhng qu i y sc thu m tu ha ang i qua. Hanna gi hn
so vi khi ti mi quen c, v tr hn khi ti ng, gi hn ti, p
hn ngy xa, tui ny li c dng iu thanh thn hn v t tin
hn vi c th mnh. Ti thy c ra khi t v m cc ti ng
va mua, thy c i qua vn vo nh, thy c t ti v ln cu
thang trc ti. Kht vng v Hanna mnh n au n. Ti chng
li kht vng y, phn bin rng n i lch vi thc t ca ti v ca
Hanna, lch vi la tui v hon cnh sng ca chng ti. Hanna
khng ni ting Anh, lm sao sng M c? V c cng khng
bit li t.

Ti tnh dy v bit Hanna cht. Ti cng bit rng kht vng

y xoay quanh c nhng khng xut pht t c. l kht vng
c tr v nh.

C gi sng New York, trong mt ph nh gn cng vin

Central Park. Hai bn ng l dy nh lin k bng sa thch sm

mu c k, cu thang ln tng trn cng lm t loi sa thm mu .
Trng khc kh, nh ni tip nh, mt tin ta ta nhau, cu thang
ni tip cu thang, cy bn ng mi trng ci khong cnh u
n, vi chic cy trn cnh khng khiu.

C gi mi ti ung tr trc ca s ln nhn cung cc mnh

vn nh trong khun vin, ni th mu, c ni ch ton ln
xn. Sau khi ngi xung v rt tr, c khng ni ting Anh nh lc
cho ti m chuyn sang ting c. ng c vic g gp ti? C
hi khng thn mt m cng khng s sng, ging hon ton cng
vic. Tt c v ngoi ca c - dng i, c ch, trang phc - u mang
v cng vic. Khun mt khng tui tc. Nh nhng khun mt
c cng da. Song cng c th n cng bi kh nn ngy
xa. Ti c nh li mt c trong phin ta nhng khng nh ni.

Ti k c nghe v ci cht ca Hanna v nhim v c giao.

Ti sao li l ti?

Ti on v c l ngi duy nht cn sng.

Ti nn ly tin lm g?

Lm bt c g m c cho rng c ngha.

V qua ban php x ti cho b Schmitz?

Thot tin ti mun t chi. Nhng qu tht Hanna i hi

nhiu. Nhng nm t khng ch l s trng pht, Hanna mun
cho chng mt ngha, v c mun hnh vi y ca c c tha
nhn. Ti ni ra.

C lc u. Ti khng hiu l c nh bc b cch suy lun ca

ti hay c tuyt khng chu nhn Hanna.

C c th tha nhn m khng x ti c khng?

C ci. ng yu b y, ng khng? Tht ra th quan h gia

hai ng b ra sao?

Ti l ngi c truyn cho b y. Chuyn bt u khi ti mi

mi lm tui, v tip tc khi b y ngi t.

Lm th no m ng

Ti gi bng Cassette cho b. Gn nh c i b Schmitz m

ch, vo trong t mi hc c v vit.

Ti sao ng lm nhng vic y?

Hi ti mi lm tui, chng ti c quan h

ng nh ni l hai ngi ng vi nhau?

Vng.

B ny l ngi v cng tn c. ng c chu ni chuyn b y

hi ng mi lm tui Khng, ng t ni ri, lc b y trong
t ng bt u c truyn li. ng c lp gia nh bao gi cha?

Ti gt u.

Ri hn nhn ngn ngi v bt hnh, cn a con, nu c, ang

ni tr.

Hng nghn ngi nh th, u phi vin n mt b Schmitz.

Trong nhng nm cui m ng c lin lc vi b y, ng c cm

gic rng b y hiu ra gy ra tai ha g cho ng?

Ti nhn vai. Ti thiu th b y hiu ra mnh gy tai ha g

cho ngi khc tri tp trung v trong chuyn i. B y khng ch
ni ra vi ti, m cn nghin cu k ti y trong t. Ti k cho
c nghe nhng g b gim c tri cho bit.

C ng dy, i i li li trong phng vi nhng bc di. C

bao nhiu tin trong ?

Ti quay li ni t ti gi treo o v quay li vi t ngn

phiu v hp ng tr. y.

C nhn t ngn phiu ri t xung bn. C m hp, ra, y

tr li v cm trong tay, mt chm ch nhn chic hp. Hi cn
nh ti c mt hp tr ng nhng qu gi ca mnh. Khng
ging kiu hp ny, mc d hi c ri, m c k t Kyrill,
np khng n vo trong m y p ra ngoi. Ti em chic hp vo
tn tri giam, n b nh cp mt.

C g trong ?

C g u, mt ln tc lng ca con ch x nh, v xem nhc

kch m b ti cho i cng, mt ci nhn c thng hoc tm
thy trong hp no . Chic hp khng b nh cp v cc th bn
trong. M chnh ci hp hoc mc ch s dng ca n rt gi tr
trong tri tp trung. C t chic hp ln t ngn phiu. ng c
ngh g v mc ch dng tin? Dng n cho mc ch g lin
quan n v thm st ngi Do Thi th ti thy khng khc g ban
php x ti, l chuyn m ti khng c php v cng chng
mun.

Cho ngi m ch mun hc c v vit. Th no cng c

nhng qu bt v li hay hip hi ng tin cho h.

Chc chn l c. C suy ngh.

C nhng hip hi kiu y ca ngi Do Thi?

ng tin rng nu c hip hi no trn i th ngi Do Thi

cng c hip hi y. Tuy nhin nn m ch khng hn l mt vn
Do Thi. C y t ngn phiu v tin sang pha ti.

Ta hy lm nh sau. ng hi xem c t chc Do Thi no kiu

y, y hay c, v chuyn tin vo ti khon ca t chc m
ng tin tng nht. ng c th, c ci, chuyn tin di tn

Hanna Schmitz, nu ng rt ch trng n s tha nhn.

C li cm ly chic hp. Ti gi li chic hp ny.

12

By gi th tt c li xa mi nm vo d vng. Nhng nm
u sau khi Hanna cht, nhng cu hi hnh h ti l liu ti
chi b v phn bi c, ti c ti g vi c, ti yu c th c ti
khng, ti l ra c nn v phi thot khi c mi ng. i lc ti
t hi, liu ti c chu trch nhim cho ci cht ca c. V i lc
ti cm tc c v nhng g c gy ra cho ti. Cho n khi cn
gin ht hi v nhng cu hi ht quan trng. Ti lm g, khng
lm g, c lm g ti - chnh l cuc i ti m.

M t thi gian rt ngn sau khi Hanna cht, ti quyt nh ghi li

cu chuyn ca Hanna v ti. T thi im , chuyn chng ti
c vit ra nhiu ln trong c, mi lc li khc i mt cht, mi
lc li thm vo nhng hnh nh, nhng vn vt mi v hnh ng
v ngha. Vy l bn cnh phng n m ti vit ra cn thm
nhiu phng n khc na. S m bo cho tnh ng n ca
phng n vit l ti vit ra n, cn cc phng n kia khng
c vit ra. Phng n c vit ra thc gic c vit ra, cn

nhng phng n kia khng mun.

Thot tin ti vit ra truyn ny thot c khi n. Nhng

nhng hi c khng chu hin ra phc v mc ch y. Ri ti
nhn thy truyn vut khi tay mnh, ti phi vit nu n li,
song lm vic y cng khng gi c hi c. Nhiu nm nay ti
cu chuyn ca chng ti yn thn. Ti ha gii vi n. V n
quay li, tng chi tit mt, trn tra, y v ngn np trong mt
hnh thc khng lm ti bun na. M t thi gian di ti ngh rng
truyn bi ai qu. Song ti hiu rng truyn y ng, v bi ai hay
hnh phc khng quan trng.

lun l suy ngh ca ti khi ti cht ngh n cu chuyn

xa. Khi ti b xc phm, nhng xc phm ngy xa li tro ln, khi
ti cm c li, nhng cm gic ti li ngy xa hin ra, v trong
kht khao nh nhung ca hm nay ti nhn ra kht khao nh nhung
ca ngy xa. Nhng giai tng trong cuc i chng ti nm st
nhau n mc chng ti lun gp tng lai trong qu kh, khng
phi ci g xong xui v hon tt, m hin ti v sinh ng. Ti
hiu. M c d vy, nhiu khi ti thy kh chu ng ni. C th ti
c vit ra chuyn chng ti gii thot khi n, k c khi khng
thnh cng.

Ngay sau khi t New York v ti chuyn s tin ca Hanna n

tay T chc Do Thi chng m ch, vi tn Hanna. Ti nhn c
mt bc th ngn vit trn my tnh, trong t chc y cm n
b Hanna Schmitz quyn gp tin. Vi bc th trong ti ti ra

ngha trang, n m Hanna. Ln u tin, v ln duy nht ti ng

trc m c.

Ch thch

(ca ngi dch)

- Julien Sorel, b de Rnal, Mathilde de la Mole: nhn vt trong

tiu thuyt v en ca nh vn Php Stendhal (1783-1842)

- Felix Krull: nhn vt trong tiu thuyt Bekenntnisse des

Hochstaplers Felix Krull ca nh vn c Thomas Mann (18751955)

- Charlotte von Stein (1742-1842): bn i lu nm ca nh th

c Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832)

- Odyssey: trng ca ca nh th Hy Lp Homer (th k 8 (?)

trc Cng nguyn)

- Marcus Tullius Cicero (106-43 trc Cng nguyn): din gi,

chnh khch v nh vn La M ni ting

- Lucius Sergius Catilina (108-62 trc Cng nguyn): chnh

khch La M

- Ernest Hemingway (1899-1961): nh vn M, truyn ng gi

v Bin c l tc phm cui cng c xut bn lc ng cn sng

- Emilia Galotti: nhn vt trong v kch cng tn ca nh vit

kch c Gotthold Ephraim Lessing (1729-1781)

- m mu v tnh yu: kch ca nh th c Friedrich Schiller

(1759-1805)

- Joseph von Eichendorff (1788-1857): nh th c

- Rainer Maria Rilke: nh th c (1875-1926)

- Gottfried Benn: nh th c (1886-1956)

- Natasha, Andrey, Pierre: nhn vt trong Chin tranh v ha

bnh ca nh vn Nga Lev Tolstoi (1828-1910)

- Nazi: hay Nationalsozialist, ngi theo ch ngha Quc x mt t tng h ton tr thnh hnh nc c vo nhng nm 20
v 30, dn n thnh lp nc c Quc x 1933 di trng
Hitler

- Siebenbuergen: a phng thuc Romania hm nay, ni c

nhiu chng tc chung sng

- Auschwitz: tn c ca thnh ph Oswiecim gn Krakov (Ba

Lan), ni c qun th tri tp trung ln nht ca pht xt c xy
trong vng tm chin (Auschwitz I-III)

- Rudolf Hoess: ch huy tri tp trung Auschwitz II Birkenau,

ngi u tin dng hi ngt Zyklon B git t nhn hng lot

- Birkenau: tn c ca ht Brzezinka thuc Oswiecim, a

im tri tp trung Auschwitz II

- Bergen-Belsen: tri tp trung tnh Hannover (c)

- Struthof: tri tp trung Alsace (Php)

Mi cc bn gh thm: o Ti u V's e Book ti

th m nhi u e book hn na.