KHI NG MINH THO CHY

Nguyn Tin Hng

KHI NG MINH THO CHY

TP I
LI NI U
SAO L TH
Ngy 10 thng ba, 1975 qun i Bc Vit nh chim Ban M Thuc. n
ngy 30.4 tin vo Si Gn. Tc nh v bo, vn vn ch c 52 ngy? Khng
l mt cuc chin ko di ti hai mi nm, n khi kt thc li nhanh nh vy?
Ri cuc di tn tip theo. Trc ht l thi gian di tn, sao n qu ngn ngi?
Tuy hai cuc chin nm 1954 v 1975 kt thc trong nhng hon cnh khc hn
nhau, ta vn c th hi ti sao khi Php rt khi Min Bc, thi gian c quy nh l
300 ngy. By gi n lc M rt ht khi Min Nam th khng c quy nh g ht,
cuc di tn ch ko di c vn vn nm ngy!
Ni ti cung cch ra i, sao li qu th thm? Nm 1954, d ch l di tn t
Bc vo Nam v nm 1975 th di tn sang M nn hai bin c khc nhau, nhng
phn no ta cng so snh c vic on ngi ra i c trt t, rt t nguy him
ln u, vi cuc di tn nho nho, y ri ro, hi hng vo ln th hai. Rt cuc, ti
sao s ngi c cu vt li qu t i? Hi 1954, M cha trc tip dnh lu vo
Vit Nam m gip chuyn ch, ri nh c cho mt triu ngi, tc l 7% dn s
Min Bc. Sau hai mi nm can thip vi hn mt na triu qun, sng cht vi 20
triu dn qun Min Nam, gi y li ch nh cu c 50.000 ngi. Ti pht cui
cng mi vt thm. Tt c khng ti 130.000 ngi, ngha l c 0,6% dn s.
Phng vin: Tha ng, c cho l Hoa K bi c, nhng cn l do g
khc khin chng ti phi a ngi Vit vo M khng?
Tc gi: Tng N Thn T Do ang nhc nh cho chng ta rng nc M
l t ca nhng k b truy n, ca di dn.
Phng vin: Ti xin nhc nh cho ng l N Thn T Do quay mt v pha
i Ty Dng.
ni l b quay lng v pha Chu, pha Vit Nam chng ta.
y l mt giai thoi trong phin hp bo ca chng ti ngy 30.4.1975 (ngy
1 thng 5 gi Si Gn) ti khch sn May Flower trn ng Connecticut,
Washington, D.C.
Mc ch ca cuc hp nhm ku gi Hoa K cu vt nhng con thuyn ang
lnh nh nh l tre ngoi b bin Vng Tu.
V cng xc ng, chng ti khng cm c nc mt. Cu ma mai ny
m nh chng ti t giy pht , v chc s khng bao gi phai nha i c trong
k c.
Sau 30 nm ri m ta cha tm c cu tr li tha ng cho nhng thc
mc trn. Bin c lch s nm 1975 li nhng n tng su m trong tm tr
ca tt c chng ta, nhng con ngi Vit Nam, d trong hay ngoi nc. Mi
ngi mt hon cnh, mt cm xc, mt s phn. Mt s qu v ang cm cun sch
ny trong tay l nhng ngi thuc thnh phn may mn, khng nhiu th t, thot
c bao nhiu ri ro. Thnh phn khc chu s phn nghit ng, gi y ch cn
l nhng oan hn vt vng trong lng Thi Bnh Dng.
V sau ny, nhng th h mai sau, con chu chng ta s tip tc thc mc: Ti sao
cha m, ng b mnh li b qu cha, t t chy sang M? Sang bao gi? Trong
hon cnh chnh tr x hi, kinh t ra sao? Sang bng cch no? May mn? Lc u
nh th no? Lm sao m sinh sng? Khng b con, khng tin, khng ngh nghip
thch hp, khng cng ngn ng, lm th no m nui c con chu n hc thnh
ti nh ngy nay?

KHI NG MINH THO CHY

Gn 20 nm trc, nm 1986, ti cng Jerold Schecter, Nguyn Ch Bt

Tun Bo TIME xut bn cun The Palace File (H S Mt Dinh c Lp). Cun
sch cp nhiu ti Hip nh Paris v nh hng bt li ca n.
i tng ch yu l c gi M, c bit l cc nh lm chnh sch Hoa K.
Tng Trng Ngoi Giao thi l ng George Schultz (trong chnh quyn Reagan)
c vit cho chng ti l ng a cun ny vo th vin nh ca Vn Phng Tng
Trng Ngoi Giao Foggy Bottom. Cc v k nghip ng s c c. Nm 1988,
t New York Times chn cun The Palace File vo s nhng sch m cc
ng c vin Tng Thng cn phi c, vi ta : Va c va vn ng: Mt lp
cp tc cho chc v Tng Thng (Read and Run: A Ram Course for the
Presidency).
Khi ng Minh Tho Chy, c vit cn bn l cho c gi Vit Nam.
Sch gm nm phn chnh:
Phn I: Bn v thi im v cch thc M tho khi chin trng Vit Nam.
Phn II: Ni n thn phn mt tiu quc mun c gng vt ra khi s l
thuc.
Phn III: K li nhng g xy ra ti Washington v Si Gn sau khi Qun
i M rt ht cho ti khi Min Nam sp
Phn IV: Trnh by din tin vo gi hp hi, vic mt s chnh tr gia M
khng mun cu vt ngi Vit Nam, c bit l v c nguy M-Vit sut bn nhau,
phn ny cng thut li mt c gng cui cng ca tc gi t trch nhim tinh thn
cho Hoa K i hi phi gip cho t nht mt triu ngi ty nn.
Phn V: Nhn li lch s ghi nhn cho con chu nhng kh khn, chng i
ln lao cha ng chng gp lc ban u, phn ny thu tm mt nguyn nhn
chnh lm sp Min Nam, cng nh nhng bi hc rt ra t cuc chin cho
nhng th h tng lai ca Vit Nam v cc ng Minh ca Hoa K hin i.
Thay li kt, chng ti cp ti thin tm ca nhn dn Hoa K, v sau
cng, cnh tay ca i a s rng m, tip nhn on ngi t nn trong mt thi
gian trn hai thp nin.
Sch ny da vo mt phn cun H S Mt Dinh c Lp v vo nhng
nghin cu thm ca tc gi trong mi nm qua. Trong c hai cun, ngoi phn ti
liu, chng ti b sung bng nhng phng vn vi cc vin chc hu trch c hai
pha Vit Nam Cng Ha v Hoa K, c bit l Tng Thng Nguyn Vn Thiu (ti
London v Boston), Tng Thng Gerald Ford, Ngoi Trng Henry Kissinger, Tng
Alexander Hai, Tng John Murray, cc Tng Trng Quc Phng lin h nh
James Schlesinger, Melvin Laird, Elliot Richardson v cc vin chc cao cp C
Quan Tnh Bo CIA. Tng Thng Richard Nixon khi cn sng t chi cuc phng
vn v l do sc khe.
iu m cun Khi ng Minh Tho Chy mun nhn mnh, nht l cho ngi
Vit Nam chng ta r, l cung cch m mt s chnh khch Hoa K, c bit l ng
Kissinger, v phn no, hai ng Nixon, Ford cng nh mt s Ngh S, Dn Biu vi
con mt thin cn, hnh x i vi nhn dn Min Nam. N phn bi nguyn tc
minh bch (transparency) ca th ch Dn Ch, v i ngc li tinh thn cng
bnh ca i a s nhn dn Hoa K. Trong bng ti, trc ht hai ng KissingerNixon dng th on p buc Min Nam i theo ng li ca mnh, mc ch
chnh ch l cho Qun i M rt i, v t binh c th v. Khi Chnh Ph Min
Nam phn khng th e do vi ci gy (o chnh v ct vin tr), v ha hn
vi c c rt (bo m ha bnh v vin tr y ).
Ha hn xong th l i, giu cho tht k. Quc Hi khng bit g ht nn ct
gim vin tr mt cch qu nhanh v qu thng tay. Ha ra, c c rt ch l mt cng

KHI NG MINH THO CHY

c che giu mt k hoch gi l khong thi gian coi cho c. K hoch ny ch

nhm ban pht cho Min Nam Vit Nam mt thi gian ngn ngi, mt khong cch
t khi M rt ht cho ti khi sp . Trc khi cun sch ny ln khun, mt nhn
chng v nhng hnh ng hc m ca ng Kissinger, ng John Negroponte va
c Tng Thng George Bush trao ph chc v iu khin ton b tnh bo Hoa
K. ng l lin lc vin gia Kissinger v phi on Bc Vit ti mt m Paris. Ngy
19 thng Hai, 2005, t Boston Globe c bi vit v ng ny v bnh lun: tuy hi
Negroponte ch l nhn vin cp di, ng c tinh thn rt c lp v phn i
Kissinger v vic chp nhn qun i Bc Vit ng li Min Nam, cho rng nh
vy l a Min Nam ti ch sp v hnh ng ny c ngha l b ri ng
Minh ca Hoa K. ng Richard Holbrooke (i S M ti Lin Hip Quc thi Tng
Thng Clinton, v l bn ng liu vi Negroponte lc cn Hi ng An Ninh Quc
Gia) c ni rng chnh v Negroponte chng li Kissinger m b h tng cng tc
trong gn sut thp nin 1970.
i vi Min Nam, ngay trc lc sp hon ton, ng Kissinger cn tht
ln: Sao chng khng cht pht cho ri?. Sau , k hoch tho chy dc thit k
lc u cn bn ch l di tn 6.000 ngi M v mt s rt t ngi Vit. Cho d
nhiu ngi c th bin lun rng vic gii kt khi Min Nam l iu c li cho
nc M i na, n cng ch l ch li on k, vo thi im thi. Trong
trng k, vic b ri, nht l cung cch tho chy lm tn hi rt nhiu ti mc
tin cy (credibility) ca chnh sch ngoi giao cng nh uy tn Hoa K. Bn th
bt tin tng, th th ht knh n. Sau Vit Nam, vo thng 10.1979, Iran to tn
n bt ngay c nhn vin Ta i S M Teheran lm con tin hn mt nm.
Ri t , bao nhiu v tn cng vo ngi v ti sn ca M. Liu nhng hnh
ng ca Saddam Hussein, Al-qaeda, bin c gy n tu Cole Qatar, hay s c
11.9 c phi l nhng hu qu ca vic coi thng Hoa K hay khng? Bi vy, v
lu v di, ci gi phi tr chc chn khng phi l thp.
Tt c nhng s vic hu trng bang giao Vit-M trong giai on t khi
M tho g cho ti lc b chy c rt t ngi bit ti. L do l v: V pha M, h
s mt v Vit Nam trong giai on ny c giu kn trong vn phng C Vn
Kissinger ti Ta Bch c, v v pha Vit Nam Cng Ha, n c hon ton bo
mt trong vn phng ring ca Tng Thng Thiu ti Dinh c Lp.
Nhiu tc gi ni ting ca M v vn Vit Nam cng phi bnh lun v
vic ny. Trong cun Uncertain Greatness, chnh ng Roger Morris, nhn vt quan
trng trong Hi ng An Ninh Quc Gia (National Security Council) (NSC) do ng
Kissinger iu khin, phn nn: D rng n l mt vn c vit v bn lun
nhiu nht trong chnh sch ngoi giao, nhng h s ca Nixon-Kissinger v ng
Dng trong nhiu phng din t c hiu bit nht...S vic m di thi
Johnson l mt mng ri rm gia cc ng lc hnh chnh Si Gn v
Washington...by gi hu nh tr nn mt s khng ch ca ch hai b c trong
Ta Bch c (Kissinger v Nixon).
Mt tc gi ni ting khc, ng Leslie Gelb trong cun The Irony of Vietnam:
The System Worked, vit: Cu chuyn v chnh sch Vit Nam di thi
Richard Nixon v Gerald Ford l mt ch quan trng...ni v vic Hoa K rt ra
ch khng phi nhy vo Vit Nam nh th no... (th nhng) nhng ngun ti
liu cn thit phn tch giai on t sau 1968 chc s khng c c trong mt
thi gian na.
Hy vng rng cun Khi ng Minh Tho Chy s lp c phn no ci l
hng ny ca lch s. u cng do nh mnh m ngi vit c chng kin mt s
s vic xy ra ti Dinh c Lp cng nh ti B Quc Phng v Quc Hi Hoa K

KHI NG MINH THO CHY

trong nhng ngy thng y tuyt vng. Trc ht vi t cch l mt Ph T Tng

Thng, ri Tng Trng K Hoch trong Ni Cc. L ngi iu hp vin tr trn
bnh din kinh t ton quc ngi vit lm vic trc tip vi Tng Thng Thiu trong
nhng ngy thng cui cng. Trong cng v ny, hi 1974-1975 nhiu lc chng ti
phi dp b t i, lui ti Quc Hi Hoa K nh mt ngi i cu xin.
V quen vi l li lm vic M trong nhiu nm trc khi tr v nc gip
ti thit nn kinh t, chng ti lun lun mang theo cun s tay nho nh mu vng
mi khi i hp ghi ch din tin bui hp. Km theo l nhng nhn xt hay cm
ngh ca ring mnh vo ngay lc , vit trong ngoc. Si Gn, nhng cuc hp
gm c cc bui gia cp lnh o ti cao, cc bui hp gia Tng Thng Thiu v
gii chc Hoa K. Ti Washington l cc bui hp vi mt s vin chc cao cp ti
B Ngoi Giao, B Quc Phng, v mt s Ngh S, Dn Biu ti Quc Hi Hoa K.
Ngoi ra, ti c ghi li nhng cuc m thoi, nhng ch th cng nh tm t,
cm xc ca Tng Thng Thiu trong nhiu ba n mt mnh vi ng, hay trong
nhng lc th gin nhm nhp ly ru vo bui chiu ti.
Mt phn ca nhng ghi chp c dng trong cun sch ny. Nhm b
sung phn ghi chp, chng ti c nghin cu thm trong thi gian qua tm hiu
su rng hn v nhng din tin a ti s sp mau l ca Min Nam v cuc di
tn tip theo.
Trong phn nghin cu v trch dn thm, ngoi nhng ti liu ni b, chng
ti cn da vo hi k c xut bn ca cc nhn vt chnh yu tham gia vo
lch s ca thi gian ny (nh cc Tng Thng Nixon, Ford, Ngoi Trng Kissinger,
Ph T Ehrlichman, Haldeman, Ph T Bo Ch Nessen), v sch ca mt s tc gi
uy tn (nh cc ng Butler, Hersh v hai anh em ng Kalb). Chng ti ghi nhn v
cm n cc tc gi v cc nh xut bn (xem phn Sch tham kho).
V nhng ti liu ni b, qu nht l tp h s ti mt v bang giao Vit-M
di thi hai Tng Thng Richard Nixon v Gerald Ford. u thng Ba, 1975, Tng
Thng Thiu c cho chng ti xem mt vi l th, ri mt thng sau, ng trao ph
ton b vn kin. Tht l mt may mn m h s c cu vn cho lch s.
Mang n theo khi bc chn ln chic my bay Pan Am i Washington ngy 15.4
trong cng tc cui cng cho Vit Nam Cng Ha, chng ti ht sc lo u. Lo l v v
pha M, B Ngoi Giao ang chi i l khng c cam kt g b mt ht. Ti liu ny
c giu kn, kn n chnh Tng Thng Ford cng nh trong bng ti. Mi
ti sau khi Hu b b ng v Nng di tn, ng mi c c vi bc th trong
s nhng vn kin ti mt ca Tng Thng Nixon gi Tng Thng Thiu. V vic
ng Ford c c l do chnh chng ti khi xng.
Ci tr tru l vo nhng ngy gi cui cng, gia Dinh c Lp v Ta Bch
c chng cn c ng dy no lin lc, trao i?
Nguyn thy, ti ch l mt Gio S Kinh T Hc, ri lm Tng Trng K
Hoch, c ng u lch s li a y vo ci th phi chy loanh quanh i tm
ngi a th (l Tng Fred Weyand) cho Tng Thng Vit Nam Cng Ha. Ci
kh vo lc l lm sao chuyn c th ca mt Tng Thng M ny ti tay mt
Tng Thng M khc m khng qua B Ngoi Giao? Sau ny, Ngh S Henry
Scoop Jackson (Dn Ch, Tiu Bang Washington) phi phn nn rng: Tht l
l bch v nguy him khi Quc Hi v nhn dn Hoa K phi nh vo quan chc
ngoi quc (ng Hng) mi bit c nhng vn kin ti quan trng ny (xem
Chng 17).
Ri ti nhng bc th cu cu cui cng ca Quc Hi Vit Nam gi Quc
Hi Hoa K: Chc b tht lc ri? Cho ti nay, khng c mt du vt g l chng

KHI NG MINH THO CHY

 n tay Quc Hi. Lm sao c th hiu c l gung my ngoi giao ca mt

i cng quc nh Hoa K li tr nn l lng nh vy?
Khi c c ba trong s nhng bc th ca Tng Thng Nixon gi Tng
Thng Thiu, Tng Thng Ford xc ng, sau ng ra phi trng n tip lp
tr m ci Vit Nam va c ch ti San Francisco. Tay bng mt em b, ng
bc xung my bay, c chiu u ym. V t giy pht ny c l ng thay i
thi v vn t nn. ng cn xin thm qun vin cho Vit Nam Cng Ha, d
bit rng qu mun. Trc y, sau cuc rt lui cam go ca Qun on II v
cuc di tn kinh hong t Nng, ng Ford vn bnh chn nh vi, i Palm Springs
nh gn. Nm 1985 khi chng ti phng vn v a ng Ford c li my bc th
ca Tng Thng Nixon, ng vn cn t v ngm ngi: Khng cn mt nghi ng no
ht, y l nhng li cam kt ht sc quyt lit (Well, there is no doubt these were
very categoncal commitments). Tng Thng Ford nhn xt nh vy l chnh xc. Tuy
nhin, nghe nh i bi v k c sau khi ng c bit nh trn, ng vn cho
Ngoi Trng kim C Vn ca ng che giu Quc Hi v nhn dn Hoa K. Vo
ngy cui cng, trong mt cuc hp bo, chng ti quyt tm phi by cho cng lun
nhng cam kt v cng quyt lit y vi mc ch yu cu cho mt triu ngi Vit
c t nn. Cp lnh o hnh php cng nh lp php Hoa K rt ngc nhin
v nhng tit l ny. Sau , r rng c s thay i thi v vn chp nhn
on ngi t nn. V chng ti c dp c ng gp thm cho vic sp xp cc
tri cng nh vic xut tri, tm cng n vic lm cho on ngi t nn t u.
Ngoi nhng ti liu mt v bang giao Vit-M, tc gi m o vi i S
Martin, sau khi ng v hu. ng l i S M cui cng Min Nam v l ngi
b bt buc phi thi hnh mnh lnh tho chy. Bn thn chng ti gp ng nhiu
ln tm hiu nhng g xy ra bn trong Ta i S trc khi chic trc thng
Lay Ace 09 mang lnh Tng Thng n bc ng i. ng cho bit mt s nhng din
tin quan trng lc con thuyn Min Nam nghing nga sp chm m. ng cn
cung cp mt s ti liu qu gi cho lch s. Trong nhng ti liu ny, phi k ti bc
th Tng Thng Dng Vn Minh yu cu M rt khi Vit Nam. Ngoi ra, cn mt
s mt in trao i ht sc quan trng gia ng v Kissinger vo lc nhng ngy
gi cui.
i S Martin cho hay l ng mun ch mt thi im thun tin s ni
ln li cui cng v nhng mnh li, nhng th on m sau lng ca mt vi
chnh tr gia ti Washington. ng rt mun bnh lun thm v mt nguy c thc s
c m chnh ng gip trnh n c. l sut na c ng ln gia my S
on Thy Qun Lc Chin M vi Qun Lc Vit Nam Cng Ha vo gi cht. N
c th a ti ch v hon ton. V trong tnh hung y, sau hai mi nm k
vai st cnh, Vit Nam Cng Ha li tr thnh k th ca Hoa K? Nu nh vy th
s phn ca mi ngi trong chng ta ra sao?
V phng din c nhn, ng Martin cn mun vit v chuyn ra i nhc nh
ca chnh bn thn ng. ng cho rng vic ny lm tiu hao bit bao nhiu uy tn
ca nc M. B Ngoi Giao dng nh khng nhiu ti nhng kh tm ca
ng, li cn trng pht, cho ng ngi chi xi nc ti B trc khi v hu. V ng
v hu sm hn l n k hn.
Theo chng ti c bit, Tng Thng Thiu cng c nh vit hi k.
Th nhng c hai ngi u khng thi gi vit. C hai u i v ni
chn sui, mang theo bao nhiu ngm ngi, chua xt. Mt ngi th ngm ngi, h
thn cho t cch ca mt i quc, mt ngi th n hn, chua xt cho thn phn
ca mt tiu quc.

KHI NG MINH THO CHY

Nhn ngy nh du mi nm sp Min Nam (30 thng 4.1985), t New

York Times ng cu ph phn cui cng ca i S Martin: Rt cuc, chng ta ch
lo tho chy. ch dn tc ca Hoa K sp (In the end, we simply cut and
ran. The American national will have collapsed). Ti xin mn mt phn cu ng ni
lm u cho cun sch ny.
Tc gi hon ton khng a v cao cp ni ln li cui, nhng nh
mt c duyn ca lch s may mn c gp li C Tng Thng Nguyn Vn
Thiu nhiu ln London v Boston nghe v ghi li nhng li cui cng ca ng
v cuc chin. Ngoi ra, cn c nghe nhng li th l t tm huyt ca v i S
M cui cng ti Min Nam, Graham Martin, trc khi ng qua i. ng cn cn dn
l chng ti nn vit li nhng g c nghe v c chng kin ng gp cho
lch s...Cun sch ny khng cp ti ton b nhng l do dn ti s sp
ca Vit Nam Cng Ha. D nhin l trc tht bi, ta phi t trch mnh trc: tin
trch k hu trch nhn, hay mea culpa (li ti ti). V kha cnh chnh tr ni b
ca Min Nam chng hn, tc gi khng cp ti nhng nguyn nhn m cc tc
gi khc phn tch rt nhiu: Nh s chia r ni b, t cch v kh nng cp lnh
o, tham nhng, c ti, hay nhng thi chng i, th , trnh n t pha mt
vi thnh phn nhn dn. Cng khng bnh lun l lnh vc qun s, c v chin
lc ln chin thut. V nhng a ht ny, tuy chng ti c c nghe nhiu iu
ng bun v cc cp lnh o chnh yu, nhng khng kh nng, hiu bit, v
kinh nghim nhn xt cho thu o. V pha Hoa K, tc gi cng khng cp
nhiu ti nhng yu t khc nh phong tro phn chin, vai tr bo ch M, hay
chin thut qun s, nhng ti d c phn tch kh rng ri.
Hy vng rng cun Khi ng Minh Tho Chy s gip c gi c thm c
nhng d kin mi v chnh xc tm ra cu tr li cho nhiu thc mc, nhiu un
khc cn eo ng, v qua dng thi gian, vn cha c sng t. y ch l mt
c gng thut li cho trung thc nhng g mnh mt thy tai nghe, v nhng g
tm hiu c chia s vi ngi ng hng v mt chng lch s quan trng
ca t nc, ng thi c kt li nhng bi hc cho cc th h mai sau. Ngoi ra,
n cng c th cung cp mt s d kin cho cc nh lm chnh sch v bang giao
vi M ca cc ng Minh khc. Nh , h c th hiu r hn v th ch Dn Ch
cng nh v c cu v khung cnh chnh tr ti Hoa K, ch ng nhn vo Hoa K
vi cp knh cn ring ca mnh.
Chng ti ch mt thi gian kh di mi bt u vit cun sch ny v ba
l do: Th nht, hu ht ngi Vit Nam chng ta c th nhn li giai on lch s
cui cng ca Vit Nam Cng Ha mt cch khch quan hn, khng b qu nhiu
tm tnh, hon cnh c nhn chi phi. Th hai, chng ti c y thi gi
nghin cu, phng vn, suy gm cho tht su, tht k v th ba, cho chnh tc gi
bt c cng xc ng trc khi vit, gip cho tc phm c trung thc. V
im ny, chng ti dn chng tt c nhng s vic, hnh ng, li ni bng vn
bn hoc bng nhng ghi ch v ngun gc s kin (footnotes).
Tuy nhin, d c gng ht sc, chng ti vn khng th trnh khi mt s
suy ngh hay ngn t c tnh cch ch quan. V nhc im ny, cng nh nhng
s st, lm ln trong cun sch, tc gi tin vo s thng cm ca c gi.
***
Chng ti xin chn thnh cm t tt c nhng bn b xa gn khch l v h
tr tc gi trong vic su tm v son tho cun sch ny. c bit l: Ha Chn
Minh, Ch Tch cng ty Phng Hong, ngi d theo ui cng vic ca chng ti
trong nhiu nm, v xut bn cun sch ny. Anh Chu Xun Vin, ngi gip
nhun sc cun H S Mt Dinh c Lp, li gip sa cha thm cun Khi ng

KHI NG MINH THO CHY

Minh Tho Chy. Bn T Vn Ti tn tm ng gp cho ti nhiu kin xy

dng, nh cun sch c xc tch hn. Cc anh Trn Khnh Lim, Thun
Trng, v V Huy Hong chu kh c bn tho, thm kin v gip nhun sc.
Cc bn Nguyn Trung Trc, Nguyn Vn Lim, Ngc Hin, V Chnh Trc, L
i sn sng tip tay, cho ti nhng nhn xt, v gi rt hu ch. Bn Nguyn Xun
Ngha dnh th gi c bn tho cui cng, gip sa cha, trnh by thm phn
khi sc. Bn Nguyn Thin C gip sp xp v k thut, v phn danh mc (index).
Bc S Ph Ngc Vn, ngi lun thc y ti kin tm, v d lc cn nm trn
ging bnh, cng vn gi in thoi khch l, ng gp nhiu kin. Cc bn L
Vn v Virginia L, ng Khnh v Hng Hoa cng nh V Vn Hoa, khng
ngi c v, lm ti thm hng say trong vic su tm v bin son.
Ti xin thnh tht cm n Jenold L. Schecter, Nguyn Ch Bt Ngoi Giao
ca tp ch Time, cu Ph T Gim c Bo Ch Ta Bch c, v Pht Ngn Vin
Hi ng An Ninh Quc Gia, cng ti vit cun The Palace File (1986), v gip
khch l ti vit cun sch ny.
Sau cng ti khng th khng nhc n s gip bin son, sa cha, hy sinh
ca nh ti Therese N. Hng v cc anh, ch, em, con, v chu, thuc i gia nh
c ng c b C Chnh Nguyn Xun Phi, lun lun nng tinh thn ti trong
nhng giai on thng trm ca cuc i.
NGUYN TIN HNG
LM SAO THOT KHI VNG LY
Vit Nam bu Nixon:
Ti tin chc rng s vic (hnh ng ca ng Thiu) khin ng
Humphrey tht c
Lyndon B. Johnson
Hi k The Vantage Point (1971)
Chic xe Limousine u sn ngoi sn c. Khch bt tay tm bit ch, thong
th bc xung bc thm. ng mt ci, mt tri pho ri n ngay pha trc mt.
Khch vi v bc vo xe, ti x ng sp ca. Chic xe mu en c ci h phng
i vun vt. on ty tng theo sau. Chc l mt im g? ng Nguyn Vn Thiu
va thng c, Tng Thng Lyndon Johnson phi Ph Tng Thng Hubert Humphrey
sang Si Gn d l tn phong. Sau phn nghi l ng Humphrey vo gp ng Thiu
Dinh c Lp, c i S Bunker v Ted Van Dyk thp tng. Trong giy pht huy
hong ca ngy ng quang, ng Thiu vui v tip v quc khch. Chc rng Ph
Tng Thng Hoa K s c nhng li chc tng, an i, lm yn lng v Tng Thng
u tin ca nn Nh Cng Ha.
Th nhng, va ung xong ly l, Humphrey chm ri: Ngi cn bit v
tnh hnh chnh tr Hoa K, hin nay n lc cn phi c mt giai on chuyn
tip Min Nam c th t lc, t cng. Vng ti hiu, ng Thiu p, nhng
chng ti cn cn phi c s hin din ca Hoa K vi mc hin ti. Thm vi
nm na vi cng mt mc vin tr qun s v kinh t nh hin nay th chc
khng th c! Humphrey ni tip ng Thiu lng nghe, tn than iu thuc l
Gauloise ng ang ht d rt ngay xung tm thm dy. Ni xong, phi on ng
Humphrey tm bit. ng Thiu tin a khch qu ra thm Dinh c Lp. Va bc
xung thm, chnh ng Humphrey mc kch cnh pho kch.
T ma H 1967, lc d lun bt u ni v cuc bu c Tng Thng Hoa
K, nhiu ngi bn M ni vi ti l phi ht sc thn trng. By gi nghe ng
Humphrey ni nh lc ny, ti bit ngay l sp ti lc chnh sch Hoa K thay i

KHI NG MINH THO CHY

nh ng Thiu k li. V t sau cuc gp g ng Thiu c mt n tng rt r rt

v ng Humphrey: ng ny m lm Tng Thng th M s rt ht, Min Nam t
lc, t cng.
Chin tranh Vit Nam chm dt 30 nm qua m d m cuc chin Vit
Nam vn cn nh phng pht u y. Ngi ta lun nhc n n trong cc cuc
tranh lun, gn nht l chin tranh Iraq.
Ch ni v hai ng c vin Dn Ch, Cng Ha trong cuc tranh c nm 2004
(John Kerry v George Bush) l c vn tranh ci ko di c my thng. Ri
n chuyn bi hc v chin tranh Vit Nam: Nu Hoa K c tham chin u th
phi nh nhanh, nh mnh ri rt ngay (nh ng Bush Cha lm). Ch c
ng qun li m b sa ly. V th, Ngh S Edward Kennedy, mt nhn vt c nh
hng ca ng Dn Ch, gi Iraq l Vit Nam ca ng Bush (con) bi hc cho
Hoa K th nhiu ngi rt ta. Nhng v nhng bi hc cho ng Minh ca M
trong thi chin th t ai ni ti. Mt trong nhng bi hc l mi khi c bu c
Tng Thng, Hoa K s c bin php mnh chng t thin ch xy dng ha
bnh. Sm l vo trc nm tuyn c. Mun l vo cui H nm tuyn c, lc hai
ng hp chn ng c vin Tng Thng. Hin tng ny cng ti din trong
cuc bu c 2004. Ma Thu nm 2003, Chnh ph Bush tuyn b l s trao tr
quyn hnh cho Iraq vo cui thng 6.2004, lm cho nhng ngi lnh o mi ca
Iraq (c M ng h) rt lo ngi, nhng cng phi ng . nh hng ca bc i
ny l lm gim s lo s ca nhn dn Hoa K v chuyn sa ly. Ri lc chuyn
giao quyn hnh li cng c thc hin vo thi im bt ng: Hai ngy trc
ngy n nh. Bo ch ng tin rm r. Gn n ngy bu c, Ta Bch c li
tuyn b s rt mt s qun t cc a im ngoi quc v M. Washington cn
cng b lch trnh bu c ti Iraq, n nh vo cui thng Ging 2005, d c nhng
phe phi ca Iraq cn cho rng iu kin an ninh v x hi ca h cha cho php
bu c. Ngi c bu lm Tng Thng chc cng bit c khi bu c xong l
M s ni ti vic rt qun. V ri tn Tng Thng ca Iraq cng s ni chng ti
cn cn s c s hin din ca qun i Hoa K trong mt thi gian na.
C bn nm, mi khi c bu c Tng Thng Hoa K l c p lc vo ng
Minh. l mt trong nhng kinh nghim ca Min Nam Vit Nam trong sut cuc
chin. Thi Nht Cng Ha, trc khi Tng Thng Kennedy ra tranh c nhim k
hai vo nm 1964, Tng Thng Ng nh Dim b nhiu p lc t ma H 1963, sau
b st hi vo ngy 1.11 thi Nh Cng Ha, trc cuc bu c thng 11.1972,
Tng Thng Nixon p lc Vit Nam Cng Ha k Hip nh Paris. V vo nm trc
k tuyn c 1976, Tng Thng Ford lm ng, Min Nam lui vo d vng cho
yn n.
Tr li thi Nht Cng Ha, sau Tng Thng Kennedy ti phin Tng
Thng Johnson.
BT U MUN THO G.
Tt Mu Thn (31.1.1968) l ci mc lch s quan trng. Sau khi mi chuyn
ng ng, v mt qun s, M coi nh mt thnh cng, nhng v mt tm l,
n l mt tht bi ln. Ln u tin cc cuc thm d dn cho bit s ngi
chng i chin tranh (50%) vt ln cao hn s ng h (42%) [1]. Bo ch t
nhiu vn v ng tin cy ca lp trng Chnh Ph M. Ngy mng 10 thng
3, khi t New York Times tit l rng Tng William Westmoreland va xin thm
206.000 qun, mt bu khng kh nng n hin ra rt r t Ta Bch c [2]. Lc
c mt ti Washington, chng ti cn nh nhng bui chiu khi ba h thng truyn
hnh M pht sng bo co tin tc t Vit Nam, km theo l nhng cu hi hc ba,
nhng bnh lun bi quan, i sao n ch n th! B Ngoi Giao cng nh Ta

KHI NG MINH THO CHY

Bch c, khi tr li bo ch r rng l ng vo th th, ch chng . Va mi

ba thng trc, ng Westmoreland ln truyn hnh trn an nhn dn M l mi vic
u tt p v sp ti lc nhn thy nh sng cui ng hm. By gi, ng mt
ci, vit cng vo ti tn Ta i S.
Cu hi hc ba l nu ang thng, ti sao li phi xin tng thm ti 40%
qun s? [3]
Nhiu nh bnh lun cho rng bin c Mu Thn l in Bin Ph i vi
Tng Thng Johnson [4]. ng b bi trn v tm l. Khi Tng Trng Quc Phng
Robert Mcnamara xung tinh thn, ng Johnson ht ch ta. Nm 1984 ng
Mcnamara mi th nhn l ngay t khi M mang qun vo (1965-1966), ng cng
c nhng hoi nghi v cuc chin. Nh vy ti sao ng li hng hi ch trng
mang qun vo Min Nam? Ngi ta cho rng ng ch mun chiu Johnson lc
v nhm chc Ch Tch Ngn Hng Th Gii [5]. Tt Mu Thn l thi im tt cho
ng tnh n vic tho lui. B chng i d di, li thy diu hu Mcnamara bt u
trnh n, Tng Thng Johnson mt mi, chn chng.
Ngy 31 thng Ba, ng hai thng sau Mu Thn, ng tuyn b s khng ra
tranh c nhim k hai na. ng thi ra lnh ngng oanh tc Bc Vit t trn v
tuyn 20 ku gi nh chin. nh chin xong l rt qun v.
Bu c, bu c: Hy i Paris?
Tng Thng Johnson li c ngay Ph Tng Thng Hubert Humphrey thay
ng ra tranh c vo thng 11.1968.
Tuyn b nh khng ra ng c t cui thng Ba, Johnson cho Humprey
thi gi t chc, vn ng. Humphrey tranh c vi lp trng chm dt chin
tranh, em li ha bnh. Nhng nu chm dt bng cch n phng b cuc th
Hoa K s b th gii coi thng. Nh vy l thua ri! Phi c mt Hip nh nh
chin do chnh Vit Nam Cng Ha k th mi danh chnh ngn thun. Sau ny, ng
Thiu k li ngay sau cuc thm ving ca ng Humphrey, nhn mt chuyn i quan
st chin trng Min Nam, Tng Trng Quc Phng Mcnamara cng nhn
mnh: Chng ti cn c mt cuc bu c ( Min Nam) iu nh vi Bc Vit.
i S Bunker th lun ni ti Cn c ha m chng t vi Quc Hi v nhn
dn Hoa K l chng ta (Hoa K v Vit Nam Cng Ha) u mun ha bnh [6].
K hoch ca ng c vin Humphrey c thnh hnh vo thng Nm 1968,
khi ng Cyrus Vance i din cho Hoa K v ng H vn Lu i din cho Bc Vit
n hp ti Paris tho lun v chi tit nhng cuc ha m chm dt chin tranh.
Lc , Chnh Ph Vit Nam Cng Ha cha chu tham gia v Si Gn mun trc
tip m phn vi H Ni, Mt trn gii phng min Nam ch tham gia nh mt phn
ca phi b Bc Vit m thi. Nhng nu Chnh Ph Min Nam khng tham gia th
lm th no c c mt Hip nh cho sm?
ng Humphrey khng th thng c nu vin tng ha bnh cha sng t
vo ngy bu c mng nm thng 11.1968.
Cng gn ngy bu c, p lc t Washington n cng mnh. i S
Ellsworth Bunker tm mi cch thuyt phc ng Thiu gi phi on sang Paris d
ha m, cng sm cng hay.
Bu c, bu c: ng i Paris?
Cng lc y, ng Thiu li nhn c nhng li ve vn t pha i th ca
ng Hubert Humphrey, l ng Richard Nixon. Thng ip pha Nixon li tri
ngc hn: Ch tham gia ha m Paris, c tr hon cng lu cng tt i ng
Nixon ln Tng Thng, mi chuyn s tt p. [7]
Nhng ngi lm trung gian lc l b Anna Chennault v i S Bi Dim.
B Chennault rt c ng Thiu tin cy. B l ngi gc Trung Hoa, qu ph ca

10

KHI NG MINH THO CHY

Tng Claire Chennault, Ch Huy on Phi H (Flying Tigers), mt nhm tnh

nguyn ca M chin u chng Nht hi Nh Th Chin. Sau khi chng cht
nm 1958, b thay th ng lm Qun Tr Vin ca Hng hhng Khng Phi H. Trong
nhng chuyn bay qua ng Nam , b thng gh Si Gn v n thm ng
Thiu. C ln b cn c mi ra ngh villa Bo i Vng Tu. B ng mt vai
tr ch yu trong nhm Vn ng cho Trung Hoa (China Lobby) v gy qu tranh
c cho ng Cng Ha. B Chennault ra vo t do trong chnh gii Washington
v rt hnh din v nhng quen bit ca mnh . B gp Nixon ln u tin vo
nm 1954, khi ng sang thm i Loan vi t cch Ph Tng Thng. Nm 1960, b
c ng cho nhm vn ng ca Nixon chng Kennedy.
Anna Chennault thm ving Si Gn thng xuyn vo nm 1968, thng
tin cho ng Thiu v s tranh c ca Nixon v nhng quan im ca ng i vi Vit
Nam. B ni vi ng Thiu rng Nixon s l mt ngi ng h Vit Nam mnh m
hn Humphrey nhiu. Sau ny, b k li cho chng ti: ng Thiu b phe Dn Ch
lm p lc nng. Cng vic ca ti hi y l c gi cho ng ta ng thay i kin.
i S Bi Dim, qua s gii thiu ca b, cn c ng Nixon tip kin v dn l
nu c tin tc g th c a cho b Chennault. B s phc trnh thng cho John
Mitchell, ngi ph trch vn ng tranh c cho Nixon. Trong bui gp g, Nixon
ha hn l nu thng c, s coi vn Vit Nam l u tin s 1, v bo m s
dnh cho Vit Nam mt s i x thun li hn phe Dn Ch. [9]
Mu lc ca ng Thiu
ng Thiu bit qu r v lp trng ca ng Humphrey. Nu ng ta thng c
th c ngha l s c mt chnh ph lin hp (vi cng sn) trong su thng, cn nu
Nixon thng th ng cng cn c hy vng, ng k li cho chng ti nghe vo mt bui
chiu ma Xun nm 1985 ti London. ng cho rng sau khi c mt chnh ph lin
hip th M s rt i ht, mc Vit Nam Cng Ha cho s phn quyt nh. Bi vy,
ng nh mt vn bi liu.
K hoch ca ng Thiu l c gng tr hon quyt nh ca Tng Thng
Johnson v vic ngng oanh tc Bc Vit v v vic Vit Nam Cng Ha tham d
Ha m Paris.
Lng l con c vng, ng khng h ni khng vi ng Bunker, m lun ni
c, vi iu kin. C c nhy mua thi gi cho ng c vin Cng Ha Richard
Nixon. C lc ng cn dng ngay nhng th ch Dn Ch do chnh ngi M gip
Min Nam dng nn trnh n: ng vin c l v l li lm vic Dn Ch, ng cn
phi tham kho kin Quc Hi v Hi ng An Ninh Quc Gia. ng Thiu bit l
nu gng qu th Johnson c th ly quyt nh n phng, cho nn ng khng
cng khai phn i ngh ca Johnson, m ch phn i nhng chi tit, i thm
iu n, iu kia. ng l cung cch xoay x tn ti ca mt ngi mu lc.
Trong tun l cht trc ngy bu c, John Mitchell hu nh mi ngy lin
lc vi b Chennault thuyt phc ng Thiu ng tham d Ha m Paris. C
hai u bit l C quan iu tra Lin Bang (FBI) ln nghe in thoi, v b ni a
vi Mitchell: Ai ang nghe u dy bn kia? Mitchell th khng cho cu rn l
hi hc v ni: B nn dng in thoi cng cng, ng ni chuyn s?. Li
nhn nh m Mitchell chuyn cho b lc no cng ging nh nhau: ng cho
ng Thiu gi phi on sang Paris [10].
Mt vi ngy trc bu c, Mitchell in thoi cho b Chennault, nh chuyn
mt thng ip khc cho ng Thiu. Anna, ti ni y l theo lnh ca Nixon. iu
quan trng l nhng ngi bn Vit ca chng ta cn phi hiu r quan im ca
ng Cng Ha, v ti mong b gii thch cho h nh th. [11]

11

KHI NG MINH THO CHY

D nhn c y phc trnh ca CIA v FBI v nhng cuc in m

gia b Chennault v Si Gn, ng Johnson quyt nh khng cng b vic y ra v
s b mang ting l nghe ln v c tin hnh sng kin ha bnh ca mnh gip
cho ng Humphrey. [12]
ng Thiu n binh bt ng, tip tc khng nhc nhch, nhng cho pha M
cm tng mp m l trc sau ri ng cng s nghe theo d ha m. i S
Bunker mc mu, phc trnh vi Washington l nu ch thm t hm na, Chnh Ph
Si Gn c th s ngi vo bn hi ngh. Dng chin thut nh lc hng, ng
Thiu li cn gi mt phi on tin phong sang Paris thu xp ch v chun
b cho s tham d ca phi on Vit Nam Cng Ha. V c ong a nh th, khi
th a ra nhng phn i mi, khi th rt li nhng chng ngi chin thut, v ln
no cng mt hai ba ngy mi gii quyt xong.
Leo thang ha bnh
Cng gn ngy bu c, Johnson li cng phi xung thang chin tranh cho
nhanh cn leo thang ha bnh. Mun tranh th c s ng h ca pha qun
i, ng triu v T Lnh Qun S li Vit Nam, i Tng Creighton Abrams, v
Washington tham kho. Abrams p xung cn c Khng Qun Andrews lc na
m ngy 29 thng 10.1968, v i ngay ti Ta Bch c. Vo hai gi 30 sng, Tng
Thng Johnson ch ta mt phin hp gia cc c vn cao cp ca mnh trong
phng Hp Ni Cc. Sau khi duyt li tnh hnh qun s lng chi tit, Johnson ng
thng mt Abrams trong giy lt, ri hi:
- y l gi pht nghim trng. Theo nhng g i Tng c bit, i
Tng c ngn ngi hay d dt g khng v vic ngng nm bom Bc Vit?
- D khng, Abrams p.
- Nu l Tng Thng, i Tng c s lm nh th khng?
- Ti khng ngn ngi g ht. Ti bit lm th s gy nhiu ph phn trong d
lun. Nhng ti ngh lm nh th l phi. Lm nh th l ng.
Gia lc ang hp th c ngi cho bit rng i S Bunker vn cha gp
c ng Thiu buc ng tha thun dt khot nh Tng Thng Johnson mong
mun. Bunker cho hay rng pha Vit Nam Cng Ha i c thm thi gi: h cha
t chc c phi on gi sang Paris cho kp ngy mng hai thng 11, nh
Johnson trng i. [13]
Bui hp chm dt trc nm gi sng. Abrams v nh ng, trong khi Dan
Rusk tr li B Ngoi Giao gi dy ni cho Bunker Si Gn. Bi l hai Th
cch nhau 12 ting ng h v Si Gn v chiu, nn Bunker c th cho ng
Rusk bit nhng g xy ra trong ngy. Lc 6 gi 15' sng, Johnson li triu tp
mt bui hp khc trong phng hp ni cc cng tho lun vi cc c vn v nhng
hot ng hu trng ca b Chennault. Hin din trong bui hp c Ngoi Trng
Dan Rusk v Tng Trng Quc Phng Clark Clifford. Clifford ni gin. Vi cung
cch ng hong nht ca mt lut s ng phn nn rng s tr hon vo pht cht
ca Vit Nam Cng Ha l mt hnh ng ng trch c v hon ton khng c l
do chnh ng. [14]
Johnson thi ch th cho Rusk ni vi Bunker l Hoa K sn sng tin
hnh phin hp ngy 2.11.1968 vi Bc Vit ti Paris m khng cn c Thiu?
Nhng Bunker c thc gic Johnson hon vic loan bo ngng di bom li chng 24
gi na v hon ha m Paris n mng 4.11.1968 Si Gn c thm thi gi t
chc phi on tham d hi ngh. Johnson ni vi cc c vn: Ti bng lng hon
li v ny mt, hay hai hm, nhng sau l ht ng Minh. Ri Johnson gi cho
ng Thiu mt thng ip ring khn khon gic ng gi i din d ha m vi
Hoa K Paris.

12

KHI NG MINH THO CHY

Vo bui tra 30.10.1968, tc l ch cn nm ngy trc bu c, Tng Thng

Johnson nhn c hi m ca ng Thiu ni s chp nhn nu cc iu kin ca
ng c tha mn. [15]
m lao phi theo lao
Nh vy l ng Thiu cha dt khot. Ti y th Johnson khng cn ch i
c na, nn thng bo ngay cho ng Thiu v vic quyt nh hnh ng mt
mnh. Johnson n nh ngy gi loan bo trn TV vic ngng oanh tc l tm gi ti
31.10.1968 v quyt nh s c hiu lc 12 gi sau . Bui hp Paris u tin
c n nh vo mng 6.11.1968, mt ngy sau bu c. Vi p lc nh vy, ng
Johnson hy vng sut ngy hm l th no ng Thiu cng ng a ra mt
thng co chung v vic ngng oanh tc v ha m. i S Bunker hp lin min
vi Tng Thng Thiu, Ph Tng Thng K v Ngoi Trng Trn Chnh Thnh
c san bng nhng d bit.
Th nhng, ch cn mt gi trc khi Johnson ln truyn hnh ng c i
S Bunker thng bo rng ng Thiu vn cn i duyt xt li.
Qu mun ri, cn phi c nh hng ngay vi c tri. Ngy 1.11.1968,
Johnson bn cng b quyt nh ngng oanh tc Bc Vit v khai mc Ha m
Paris ni rng. che y tnh hnh cng thng vi ng Thiu, ng Johnson ni
thm rng i din Chnh Ph Vit Nam Cng Ha nu mun tham d th c t
do.
m lao, phi theo lao. Ti Si Gn, ng Thiu phn ng bng cch t
tch khi quyt nh ngng oanh tc. ng tuyn b l mt quyt nh n
phng ca Hoa K. Phn ng ny gim bt tc dng chnh tr ca nc c
Johnson i vi c tri M v khin hy vng ha bnh cng m nht. Tuy nhin d
tuyn b nh vy, ng Thiu vn ni ring vi Bunker rng ng s khng lm g
o ln sng kin ha bnh ca ng Johnson v s tham gia hi ngh nu Si Gn
thng thuyt thng vi H Ni ch khng phi vi Mt trn gii phng min Nam.
Khi Johnson tuyn b ngng oanh tc Bc Vit, Humphrey v cng phn khi, cho
rng l s h tr cho lp trng chm dt chin tranh m ng c v trong my
thng vn ng tranh c. Gi y, vo nhng ngy cht, Johnson li i c mt
nc c tuyt diu, va chm dt chin tranh, va bu ln c ngi k v thuc
ng Dn Ch. Hm sau ngy Johnson tuyn b, t Washington Post (s ra ngy
1.11.1968) tng thut l phn ng s khi ca cp lnh o chnh tr thuc c hai
ng l li tuyn b ngng oanh tc ca Tng Thng Johnson m qua s c th
lm tng hy vng cho ng Dn Ch gi li c Ta Bch c v duy tr gi
c a s ti Quc Hi trong cuc bu c vo th Ba ti. Humphrey th c bo
ch m t l nghim ngh v nh nhm, hy vng hnh ng ca Johnson s mang
li ha bnh trong danh d.
Cm by ca Nixon
C Humphrey biu din, Nixon ging sn mt ci by cho ng ta. Qua
nhng thng tin b mt v ha m Paris, Nixon bit c ht ng i nc bc
ca Johnson. ng ny nm c sng kin ha bnh gip Humphrey, li c y
quyn hnh trong tay, mun ngng oanh tc bt c lc no cng c. Sau i
ti tha hip vi Bc Vit. Ngy 22.10.1968, Nixon nhn c mt t trnh ca
Bryce Harlow, mt Ty Vin Chnh Tr ca mnh, rng: Tng Thng Johnson ang
c tm mi cch c c mt i chc vi Bc Vit...ng tr nn ho hc mt
cch dng nh bnh hon, i tm mt ci c no c th vin vo m ra lnh
ngng oanh tc v s chp nhn bt c mt cuc dn xp no... [16]. c t trnh
nhiu ln, Nixon ht sc bc bi. ng phng cn mt. Ngy 26.10.1968, Nixon
quyt nh cng b mt nhn nh v ha m nh sau: Trong ba mi su gi

13

KHI NG MINH THO CHY

qua, ti nghe ni c rt nhiu cuc hi hp Ta Bch Cung v cc ni khc v

vn Vit Nam. Ti nghe ni rng cc vin chc cao cp trong chnh quyn ang
rt bn rn t ti tha hip ngng oanh tc v tip theo l nh chin. Trong
nhng ngy gn y, nhng vic c coi nh l ng. Ti cn...nghe rng hot
ng bn rn y l mt mu toan ng khinh b vo pht cht ca Tng Thng
Johnson cu vn ng c vin Humphrey. iu ny th ti khng tin l ng [17].
Rt khn, c ni toc ra, ln n, ri li ph nhn. Ngy 31.10.1968 (gi Washington),
Johnson tuyn b Hoa K s ngng mi phi v oanh tc, mi v oanh kch t ngoi
khi, v pho kch trn lnh th Bc Vit k t ngy 1 thng 11. ng Humphrey ht
sc phn khi v vic ngng oanh tc mang li kt qu mau l. Trc khi
Johnson tuyn b, ng c vin Nixon vi lp trng mang li ha bnh c dn
chng M ng h hn hn ng c vin Humphrey, ngi b coi l k v con diu
hu Johnson. Trc mi ngy, T chc thm d dn Gallup cho bit kt qu
l Nixon s dn u Humphrey tm im: 44% v 36% (ngy 21 thng 10). Nhng
chiu mng 1.11.1968, tc l ch hai ngy sau khi cng b ngng oanh tc, th sng
gi ni ln, v Nixon ch cn dn u Humphrey c hai im: 42% v 40%. [18]
Nh vy, chc l Nixon phi lo lng lm. Th nhng khng, v ng bit c
ng Thiu ang toan tnh ci g Si Gn. Nixon rt mng khi thy phe Dn Ch
ang sa vo ci by ca mnh. ng bit l ng Thiu s khng chu i Paris, vy m
phe Dn Ch li phng mnh ln vin nh ha bnh bng cch gn lin vic ngng
oanh tc vi Ha m Paris, c n nh vo ngy 6.11.1968.
T th th chuyn sang th cng, ng Nixon li i mt nc c cao hn:
l c du thm vo la. ng thi phng ngay ci hy vng ha bnh cho ln hn,
v bit rng chnh ng Thiu s lm n xp. Chc chn ng s c li khi c tri M v
mng, hoi nghi l bi ha bnh ca Johnson. Trong mt cuc mt-tinh ln ti
Madison Square Garden, New York, ng vo ngy ngng oanh tc, Nixon tuyn b
rng ng s khng ni bt c iu g c th ph v c hi a n ha bnh, v
ng tin rng rng vic ng Johnson ngng di bom s mang li mt vi tin b ti
Ha m Paris nhm hp vo ngy su thng 11 sp ti. Thc ra, Nixon tha bit l
ng Thiu s khng tham gia, nn ng ging li cho Humphrey v Johnson ri vo.
L bi ty.
Ba ngy trc cuc bu c, p lc ca Johnson gia tng. ng gi mt thng
ip ring cho ng Thiu thc gic Chng ta khng nn b nhau trong gi pht
nghim trng ny.
L bi cht ca ng Thiu l bi din vn ng d nh c vo ngy L Quc
Khnh, mng mt thng 11, ngy lt Chnh Ph Ng nh Dim (31 thng 10, gi
Washington). ng Thiu d nh c din vn trong mt phin hp Lng Vin
Quc Hi Vit Nam Cng Ha vo mng mt thng 11. Bui chiu hm trc, nhn
dp l Quc Khnh, ng m mt tic tip tn khon i Ngoi Giao on ti Dinh
c Lp. Nh li bui , ng k chng ti nghe hi 1977: Khng thy ng gi
Bunker ni chuyn vi ai ht, m c n ch ti ni v bi din vn ti sp c ngy
mai. Bunker hi nhiu ln l mi vic m xui c ch, tha Tng Thng?. Ti tr
li C nhin, c nhin, mi vic u m xui.
Bunker ly lm hi lng v nng ly chc tng t do cho Vit Nam Cng Ha.
ng bo co v Washington l ng Thiu s tuyn b trong bi din vn c trc
Quc Hi (vo hm sau, mng 1.11) l Vit Nam Cng Ha s tham gia cc cuc
Ha m Paris. Ring ng Thiu th dng mi cch giu cho kn ni dung bi
din vn: ng t vit ly bn tho, ri cho ba ngi th k khc nhau nh my, mi
ngi nh mt s trang chng theo th t no khng ngi no c th c

14

KHI NG MINH THO CHY

c tt c bi din vn. H li phi lun trong Dinh hm , khng c i u.

[19]
Sng th By, 1.11.1968, mt bui sng m Si Gn, kh tri kh ro v
d chu v ma ma va ht. ng Thiu k li l trn ng t Dinh c Lp ti
Quc Hi, ng ht sc lo ngi, c th ng s b CIA m st nu Johnson v
Humphrey bit trc c l ng sp sa phn ph v bc b k hoch ha bnh
ca Hoa K, ngm ph hoi c hi thng c ca Humphrey. V nu h mun m
st ti th cng d thi. Ri sau c cho vit cng hoc l do m mu o
chnh l xong, ng Thiu k li. Nu tnh hnh Min Nam tr nn ri ren th li
cng d b bin minh cho vic ngng oanh tc v khi s m phn vi Bc Vit.
ng Thiu cng bit rng mt khi ng ti c Ta Nh Quc Hi v c din
vn cng khai loan bo quyt nh ca mnh ri th ht phi lo. ng s trnh c
nhng thm ha c th xy ra nu nh ngi M quyt nh lt ng.
Ngi sng sng ngay hng gh u trong Quc Hi, i S Bunker c v
thoi mi v lun tm tm ci, sau c thng ging co vi pha Vit Nam Cng Ha.
Khi ng Thiu ti, my quay phim ca ba h thng truyn hnh M u hng vo
ng v c ta ng lot ng dy v tay.
Ny cng dn i, Quc gia n ngy gii phng.... Mi ngi nghim chnh
cho Quc K.
Khi bt u ni, ng Thiu t v xc ng r rt, nhng cng quyt. Sau
phn m u ngn ngi, ng ct cao ting ni. Bng mt ging anh v sc, ng i
Bc Vit trc tip m phn vi Vit Nam Cng Ha. Vit cng s ch tham gia nh
mt phn ca phi b Bc Vit m thi. Nhn mnh tng ch, ng ni: Chnh ph
Vit Nam Cng Ha rt tic l khng th tham d nhng cuc ha m s b hin
nay ti Paris.
C Quc Hi nghe n u ng lot ng dy v tay tht lu. n chiu
v my quay phim bng dn v pha Bunker. Sau ny, ng Thiu k li: Ti cn
nhn thy r l Bunker lc y c lm ra v bnh tnh m khng c. ng tot c m
hi ra. Nhn gng mt ng, ti khng khi i ngi, nhng ti khng th lm g khc
hn c. Ti khng th chp nhn tnh trng c th a mnh ti ch lin hip vi
cng sn [20]. Bi din vn ca ng Thiu ko di 27 pht v b nhng trng pho
tay lm gin on mi tm ln. Quyt nh ny ca ng l mt tin quan trng
[21]. Bi din vn ngy Quc Khnh nm 1968 ca ng Thiu l mt nc c then
cht t mt mu lc do chnh Nixon thc y.
T Washington Post ng tt hng u: NAM VIT NAM TY CHAY HA
M NGY 6 THNG 11, v phn tin tc ca bi bo ghi rng: Hu qu hnh
ng ca Thiu l lm ngi ta nghi ng v nhng nc c ca M nhm m cuc
thng thuyt vi cng sn chm dt chin tranh. Ngy bu c Tng Thng l
th Ba, mng 5.11.1968. Nh S Gia ni ting Theodore White nhn nh trong
cun Vic to dng nn ngi v Tng Thng (The making of the Presidency, 1968):
Gi nh ha bnh hin nhin nh mt s thc trong ba ngy cht ca cuc
bu c nm 1968, th Hubert Humphrey c th c c, c th ng ta l mt
Tng Thng thiu s, nhng d sao cng l Tng Thng. Th nhng, qua nhng
xo trn ca ba ngy cht , ngi ta thy rng v ngng nm bom bt u sng
Th Su, chc khng th no lm ngng c mu ngi M vn Chu v
d lun qun chng ang thun li cho Humphrey, bng nhin li ng v pha Nixon.
[22]
Nixon thng c ch c 43.4% tng s phiu ton quc, so vi 42.7% cho
Humphrey, hn nhau ch na triu phiu. Nu tnh cho trn theo phng php thng
k th mi ngi c bng nhau l 43%. D lun cho rng nu nh ngy bu c

15

KHI NG MINH THO CHY

nhm vo Th By hay Ch nht (tc l ngay sau ngy ngng oanh tc), th c th
Nixon thua. Nhng gi nh ngy bu c c t chc mt tun l mun hn
na, th Nixon c th cn thng t mt triu n hn nm triu l phiu [23]. Sau
ny, chnh Tng Thng Johnson xc nh trong cun hi k ca ng The
Vantage Point rng: Ngy 1.11.1968, sau khi cho hay l s i d Ha m Paris,
nh lnh o Vit Nam Cng Ha li quyt nh khng tham d. Ti tin chc rng s
vic lm cho ng Humphrey tht c. [24]
Vt chanh b v.
Nu nh tin ng Nixon thng c c lm ng Thiu hi lng i cht th n
cng ch l trong chc lt. i S Bunker v c B Ngoi Giao Hoa K v cng bc
tc v ng. ng Thiu cng cm thy rng mnh hi qu tay. Ngy 12.11.1968,
Tng Trng Quc Phng Clark Clifford cng khai cnh co ng Thiu rng nu ng
khng tham d Ha m Paris, Hoa K s hnh ng mt mnh v khng cn n
ng. T New York Times thut li vic ng Clifford khng nn c s ni
gin ca ng v vic ng Thiu chng li cuc m phn vo giy pht cht.
Si Gn, li cnh co ca Clifford li c gii thch l Johnson ang ni
sng vi ng Thiu v c th quyt nh lt ng. ng Thiu k li: Nu Johnson
lt ti trc khi Nixon nhm chc, th ci hn l mt gii php m p nht cho
Nixon: ng ta s khi phi ch thn lt ti. Ti u c cn c chnh sch ca ti
vo mt c nhn duy nht, m vo chnh sch ca Hoa K. Ti bit chnh sch ca
Hoa K l thng lng t c mt chnh ph lin hip min Nam, ch
khng phi thng li qun s. Ti khng bao gi c o tng l chnh sch Nixon
nhm gip Min Nam thng Min Bc v mt qun s.
Sau ny, khi ln truyn hnh c bi din vn t chc vo ngy 22.4.1975,
ng Thiu cn nhc li rng: Vo nhng ngy v cng kh khn nm 1968, p lc
ca M ln chng ta khng phi l nh?
Vic ng Thiu lo ngi v o chnh sau khi Nixon c c cng khng hn l
khng c l do. Tc gi Seymour Hersh trong cun The Price of power, sau khi c
kt cc ti liu v v ny cho hay rng sau cuc bu c 1968, chnh ng Kissinger
bo ng cho pha Nixon v mu ca Clark Clifford v cnh co: Nu ng
Thiu chu chung mt s phn vi ng Dim th tt c cc dn tc trn th gii s
ngh rng lm k th ca M c th l nguy him, ch lm bn vi M chc chn l
cht. [25]
Mt tun l sau khi bu c, ngy 11.11.1968, Nixon tuy thng nhng cha
chnh thc nhm chc (ngy 20.1.1969 mi ng quang) ti thm Johnson ti
Bch Cung v c hng dn v chnh sch i ngoi. Cui phin hp, khi bn v
Vit Nam, Nixon tuyn b: Chnh ph Johnson khng nhng c th hnh ng nhn
danh chnh quyn hin nay m cn nhn danh c ton quc, v nh th c ngha l
nhn danh c chnh quyn (ca Nixon) sp ti na. Khi tin ny c cng b, bo
ch lp tc gii thch cu pht biu ca Nixon l chnh Tng Thng tn c cng
bt u lm p lc i vi ng Thiu. [26]
V ng nh vy, ch vi ngy sau khi Nixon thng c, C Vn ca Nixon l
Mitchell in thoi yu cu b Chennault ni vi ng Thiu l nn tham d ngay
cc cuc ha m Paris. B v cng tc gin, cho rng Nixon phn bi. B
cn nh trc ngy bu c, Mitchell gi cc cuc ha m Paris l gi mo,
xi ng Thiu ng tham d, lc no cng gic hy c th (please hold on!) m
by gi li tr mt, cho vic gi i din tham d l quan trng.
Th nhng, Nixon ln lng nga ri, by gi u cn cn ai na! ng
ta, ta c i, Nixon trc ch phng ti ch. [27]
Ghi Ch:

16

KHI NG MINH THO CHY

[1] Leslie Gelb and Richard Betts, The Irony of Vietnam, trang 160-161.
[2] Leslie H. Gelb and Richard K. Betts, The Irony of Vietnam, trang 170.
[3] Harry G. Summers, Turning point of the war in David Zabecki, Vietnam, A
Reader, trang 240.
[4] Leslie H. Gelb and Richard K. Betts, Irony of Vietnam, trang 171 v Harry
Summers, Turning point of the war, trang 231.
[5] Harry Summers. Turning point of the war, trang 235.
[6] Phng vn Tng Thng Nguyn Vn Thiu, 3.5.1985.
[7] Phng vn b Anna Chennault, 5.5.1985.
[8] V im ny, nn c thm: Bi Dim, The Jaws of history, trang 235-246
[9] Phng vn b Anna Chennault, 23.2.1986.
[10] Phng vn b Anna Chennault, 5.5.1985.
[11] Anna Chennault, The Education of Anna Chennault, do Seymour Hersh
trch dn trong The price of power, trang 21 cng nn c Stanley Karnow, Vietnam:
a history, trang 585-586.
[12] Stanley Karnow, Vietnam: a history, trang 586.
[13] Lyndon B. Johnson, The vantage point, trang 520-521.
[14] Lyndon B. Johnson, The vantage point.
[15] Lyndon B. Jonhson, The vantage point, trang 524.
[16] Richard Nixon, Memoiry trang 326.
[17] Richard Nixon, Memoiry trang 327.
[18] Theodore H. White, The making of the President 1968, trang 446.
[19] Ni chuyn vi Tng Thng Thiu, 25.11.1976.
[20] Ni chuyn vi Tng Thng Thiu, 25.11.1976.
[21] Tng Thng Johnson in m vi i s Bunker: Bunker cam oan
rng Si Gn s gi phi on tham d ha m Paris mc d John Negroponte,
mt chuyn vin chnh tr ni si ting Vit, tin on ngc li. Phng vn
Richard Holbrooke, 26.4.1985. (Holbrooke thi l mt chuyn vin cp thp, lm
vic cho Averell Harrimam ti Ha m Paris).
[22] Theodore White, The making of the President 1968, trang 447.
[23] Theodore White, The making of the President 1968.
[24] Lyndon B. Johnson, The vantage point, trang 548-549.
[25] Seymour Hersh, The vantage point, trang 22-23.
[26] Washington Post, 12.11.1968.
[27] Phng vn Anna Chennault, 2.3.1986.
Kissinger, ng l ai?
New York l thnh ph khng bao gi ng. Tng dy cao c chc tri.
ng ph rng thnh thang, xe c chy nh mc ci. Mi khi phi i bng qua ph
nhng ch khng n bo hiu l c mt vn kh khn. Nu v l do g li phi
i c ai i qua cng theo th li cng mt thi gi. Uy th m cu b Heinz lun
lun lm nh vy. Mi ln ln m rt cn thn. Mi khi phi qua ph, cu lun
ch xem c m tr no i qua th mi theo sau.
Cu b di c t lng Bavaria.
u Th chin th hai nhiu ngi gc Do Thi t nc c sang tm t do
ti Hoa K, trong c gia nh cu Henry Kissinger. Tn tht ca cu l Heinz
Alfred Kissinger. Heinz i ra Henry t khi sang M. Sinh trng lng Bavaria,
thuc vng Furth ngy 27 thng Nm, 1923. Ln by, lng cu b m thanh nin
theo Hitler quy nhiu. Heinz v cc bn tr Do Thi b tr con trong lng nh p

17

KHI NG MINH THO CHY

thng xuyn [1]. Cu s n ni l d ti t ca N Thn T Do ri m vn

lun lun nht nht, lc no cng gi th th.
Gia nh cu c di c sang M vo thng Tm, 1933.
Thot cht, v ch ba thng sau , trong mt m gi l m pha l (Crystal
Night), on Thanh nin Hitler cng qun i o t tn cng mt cch man r
vo c dn Do Thi khp nc c. Trong s 3.000 dn Do Thi vng Furth, ch
cn m c c 70 ngi lc chin tranh kt thc nm 1945. [2]
Ti M, gia nh cu Henry c ng ti New York, sinh hot bnh thng nh
nhng gia nh di c khc. Ngay t lc cn hc trung hc, Henry t ra l mt hc
sinh xut sc.
Tin S Kissinger
Trng thnh, Kissinger i qun dch v nhp tri hun luyn Tiu Bang
North Carolina vo thng Hai, nm 1943. Ti thng Su cng nm ng c nhp
tch, tr thnh cng dn Hoa K. Sau khi gii ng, Kissinger c nhn vo i Hc
Harvard. V Tin S vi im u hng. Va hc gii, Kissinger li c mt Gio
S ni ting l William Elliott u. ng Elliott cho Kissinger m nhim chng
trnh Hi tho chuyn quc t Harvard (Harvard International Seminar). Chng
trnh ny c t chc vo mi ma h cc chnh khch, hc gi t cc nc ti
trao i v cc vn quan trng. y l c hi qu gi cho Kissinger gp nhiu yu
nhn t khp ni. V ng bt u c bit n t lc . [3]
Nm 1957, ng cho xut bn cun sch V kh nguyn t v chnh sch
ngoi giao (Nuclear Weapons and Foreign Policy), mt cun sch c lit vo
hng bn chy nht nm . Cun ny phn nh t tng ca ng v s xung t
lin tc trn th gii gia phe bo th v phe cch mng. Nhng lm sao trnh c
mt cuc chin tranh nguyn t ton din gia Hoa K v Nga X? ng ngh mt
chnh sch chin tranh nguyn t gii hn theo ui mt mc ch cng gii
hn. c cun sch ny, Nixon v ca ng rt khm phc. [4]
C hi tin thn
Trong cuc bu c Tng Thng nm 1968, ai l ngi cho pha Nixon bit
ht nhng b mt v k hoch ca Tng Thng Johnson ti Ha m Paris? Ngi
chnh l Kissinger. [5]
ng c nhiu mi lin lc vi nhng chuyn gia v ngoi giao trong chnh ph
Johnson v chnh ng lm t vn bn thi gian cho h v vn Vit Nam. Bit
vy nn ng Richard Allen, trong Ban Tham Mu v ngoi giao ca ng c vin
Nixon, lin lc vi Kissinger d xt xem pha Dn Ch ang mu tnh nhng
chuyn g v k hoch ha bnh. Kissinger lin xc nh vi Allen l mnh c nhiu
bn b v ng liu hin ang lm vic ngay ti Ha m Paris (bt u t thng
Nm, 1968). Ti c cch lin lc vi h, Kissinger qu quyt. V ng lm nh
vy.
Pha Nixon c ng khuyn ngh l phi phng v: Johnson ang chun
b ngng di bom, v s tung con bi bt ng ra trc ngy bu c. Trong tp hi
k, chnh Nixon cng xc nhn vic ny v tit l mt vn th ca ph t Haldeman
thut li bo co ca Kissinger gi ng Mitchell (ngi iu hp ban tham mu ca
Nixon ri Tng Trng T Php) ni trc mu lc ca Johnson: Ngun tin ca
chng ti cho vic chng i ngng nm bom l khng thc t, nhng khuyn ta
phi tm ti s kin l vic c th xy ra - ngha l ta nn tin liu trc vic
- v nht nh l ta phi chun b cho ci lc m vic xy ra. Ngun tin ca
chng ti v cng quan ngi v nhng nc c sp ti ca Johnson, v tin on
rng Johnson s c mt hnh ng no trc ngy bu c. [6]

18

KHI NG MINH THO CHY

B Anna Chennault k li l vo thi im , b khng bit r ngun tin

ca chng ti l ai. Mi v sau ny, ng Mitchell mi tit l cho b tng tch ca
ngun tin: l Henry Kissinger. Khong 12 gi trc khi Johnson ngng nm
bom, Kissinger gi cho Allen thng bo mt tin st do: Ti Paris, hai ng
Harriman v Vance, lnh o phi on Hoa K ti ha m, m ru xm banh
n mng ri! Mi vn lin h iu nh xong, v vic ngng nm bom s c
tuyn b sm. [7]
V hnh ng ny ca Kissinger, k gi Seymour Hersh (ngi ni ting v
tit l v M Lai) bnh lun: Khi em nhng thng tin t Paris cho pha Nixon, khng
nhng Kissinger lm dng tnh ng liu nhng cn phn bi nhng ngi m
ng tng cng tc v nhng c gng m phn b mt. [8]
Sau khi ng quang, Tng Thng Nixon la chn ng vo chc C Vn An
Ninh Quc Gia. Nixon vit thng ra trong hi k ca ng rng Trong nhng ngy
cui cng ca cuc bu c, khi Kissinger cung ng cho chng ti nhng tin tc v
vic ngng nm bom, ti thy c r hn na, v s hiu bit su rng v nh
hng ca ng ta...ti c mt trc gic mnh v Henry Kissinger. [9]
Trong cng v C Vn ca Tng Thng, Kissinger chng my lc nm
c trn quyn hnh v ngoi giao, qua mt c Ngoi Trng William Rogers. V
sau cng, ngy 22 thng Tm 1973, Tng Thng Nixon cn chn ng lm Ngoi
Trng thay ng Rogers (t chc ngy 16 thng Tm). V Kissinger tr thnh
ngi di c u tin ln ti chc v ny. Quan trng hn na, ng cng l Ngoi
Trng u tin kim c chc C Vn Tng Thng v An Ninh. Sau khi Nixon t
chc, ng Ford ln k v (ngy chn thng Tm 1974), li cng tip tc b nhim
Kissinger kim lun hai chc nh c. Ti thng 11.1975 (by thng sau khi Min
Nam sp ) ng Ford mi rt li chc C Vn. Nh Kissinger t thut sau ny
l: ng kch lit phn i vic y v lm cho ngi ta nghi ng v a v ca ng.
V trong my tun, ti cn c nh t chc na. [10]
Trong tm nm tri v di hai thi Tng Thng, ng Kissinger nm ton
quyn v ngoi giao Hoa K. Chc chn lch s s phi ghi nhn rng trong mt thi
gian l su nm ba thng (l 20 thng Ging 1969 ti 30.4.1975), tc l gn mt
phn ba thi gian tn ti ca Vit Nam Cng Ha, Kissinger ng vai tr then cht
trong c vic M tho g v vic M b chy ra khi Min Nam.
Chuyn gia t vn: T Dn Ch sang Cng Ha
T vn cho ng Dn Ch. u thp nin 1960, Kissinger theo ng Dn Ch
v c lm t vn bn thi gian cho B Ngoi Giao v vn u Chu thi Tng
Thng Kennedy. Ti thi Tng Thng Johnson, ng cn t vn thm c v vn
Vit Nam, c bit l trong mt cng tc c gn hiu l Pennsylvania. Trong khi
tham d nhiu hi ngh quc t ti Paris, Kissinger c gp mt Nh Vi Trng Hc
ngi Php tn Herbert Marcovich. Marcovich cho bit ng c ngi bn, mt k s
tn Raymond Aubrac, l ch quen bit vi ng H ch Minh. Rt bn nhy, Kissinger
v Washington thuyt phc cc cp trn ca ng dng Aubrac lm ng dy vi
H Ni iu nh. Chnh ph Johnson ng v ngy 21 thng By 1967, hai
ngi Php cng vi Kissinger bay ra H Ni gp Th Tng Phm vn ng [11].
V l Pennsylvania, ngun gc ca ha m. Thng Nm 1968, Cyrus Vance,
i din Hoa K v H vn Lu, i din H Ni n hp ti Paris tho lun v chi
tit nhng cuc ha m v chin tranh Vit Nam.
T vn cho ng Cng Ha. Khong nm 1964, Kissinger i sang ng
Cng Ha.
Trc ht l t vn cho Nelson Rockefeller, i th ca Richard Nixon. Nh
triu ph Rockefeller, Thng c Tiu Bang New York, tuyn ng lm t vn v

19

KHI NG MINH THO CHY

ngoi giao khi ra cnh tranh vi Nixon trong chc ng c vin Tng Thng ca ng
Cng Ha. Thi , Kissinger rt khinh mit Nixon, cho ng ny l ngi nng cn,
tham quyn, chng cng qu khch v c th a M ti ng nguyn t vi Nga
X v Trung Cng. ng cn ni vi phe chng Nixon trc ngy hp ng Con
ngi Nixon khng thch hp lm Tng Thng. thuyt phc, ng thm:
Trong ngn y nhng ngi ra tranh c, Richard Nixon l con ngi nguy him
nht nu tr thnh Tng Thng. Th nhng, ti i Hi ng Cng Ha, ngy
8.8.1968, ng Nixon c ng la chn.
Khi thy Rockefeller tht bi ngay ln b phiu u vi s phiu 277 so vi
692 cho Nixon, Kissinger v cng bun b. Ngi ta k li rng ng khc. ng
cn ni: Ci ng h, ng ta khng c quyn cai tr. [12]
Nhy sang t vn cho Richard Nixon. Khinh mit Nixon nh vy, m khi ng
ny va c ng Cng Ha tuyn chn, Kissinger xoay chiu ngay. D bit rng
Kissinger coi thng cp trn ca mnh, ban tham mu ca Nixon cng nhn ra ti
nng ca ng ta. Chnh ng Nixon cng bit v thi th nghch ca Kissinger,
nhng ng cho rng ch l chuyn chnh tr trc bu c [13]. Pha Cng Ha lin
ngh Kissinger cng tc lm vic cho ng trong k tuyn c ti. Kissinger vui
v qu sc. Ngi ta cho y l c hi ch ngha nh cao nht ca n [14]. Lc
, Nixon ang cn c mt nh t tng, nh qun s nh Mcgeorge Bundy, Arthur
Schlesinger ca Kennedy hay Walter Rostow ca Johnson. L mt lut s, tuy c
nhiu kinh nghim thc t v chnh sch v lm Ph Tng Thng thi Eisenhower,
nhng ng Nixon thiu cch din t lu lot v ngoi giao v nhng quan nim v
c cu quy m ca chnh tr ton cu.
V im ny, chng ti cng c nhn thc c phn no, khi nghe ng
Nixon tranh lun vi ng Kennedy vo lc bu c Tng Thng hi thng 11, nm
1960. Ngi trong gian phng gii tr dnh cho sinh vin ti i Hc Virginia, ti c
xem cuc tranh lun u tin gia hai ng c vin ti nc M trn truyn hnh, tuy
l TV en trng v nh xu. Chc l ng Kennedy c nhng c vn i Hc
Harvard luyn cho trc cuc tranh ci, nn n ni lu lot v bnh lun v ngoi
giao tm l thuyt cao. Cn ng Nixon th mt c chp chp, ch chng ch cho
thnh tch ngoi giao di thi Eisenhower. Sau cng Nixon tht c nm .
T vn cho hai ng mt lc
Trong k bu c 1968, khi Henry Kissinger ngm ngm lm vic vi pha
Cng Ha qua Richard Allen, ng li tip tc cng tc vi pha Dn Ch qua
Zbigniew Brzezinski, ngi iu hp v ngoi giao cho Humphrey. Tc gi Seymour
Hersh trong cun The Price of power c dn chng l Ted van Dyke, vin ph t
thn cn ca Humphrey c xc nhn chnh ng l ngi tip nhn bc th
Kissinger vit cho. Humphrey va ch trch Nixon va xin tnh nguyn lm vic vi
chnh ph Humphrey. Trong mt cuc in m vi Brzezinski, Kissinger cho bit l
ng c th a cho xem c h s ring ca Rockefeller v Nixon. Theo nh li
Kissinger, l nhng h s nh bn (shitfiles) ca Nixon. [15]
V ng c i hng hai nh vy cho ti gia thng Chn khi nhng cuc thm
d dn cho bit Nixon b xa Humphrey, lc ng mi t r thi , nghing
hn v Nixon. Khi Brzezinski gi in thoi ti vn phng Kissinger hi xin h s
ny, c Th K tr li: Nh ng bit, Tin S Kissinger by gi ang lm vic
cho ng Nixon ri. V t pha Humprey khng nghe thy g v shitfiles ca
Nixon na. [16]
Vo u thp nin 1990, khi ti c dp quen bit vi Richard Allen (trc l
C Vn An Ninh cho Tng Thng Reagan), trong cng v l thnh vin ca Hi
ng Qun Tr Trung Tm nghin cu Chu (Asian Studies Center ti Heritage

20

KHI NG MINH THO CHY

Foundation) do Allen lm Gim c, ti t m hi xem ng ngh sao v vic gii

thiu Kissinger cho Nixon, Allen nhn vai, lc u, nh hi tic gip cho tham
vng ca ng ny.
Ln chc C Vn Tng Thng.
Ngy 27 thng 11, 1968, sau khi Nixon thng c, ng John Mitchell mi
Kissinger ti cn phng ca Nixon lu 39 khch sn Pierre, New York gp Tng
Thng tn c. Ni y Nixon mi Kissinger lm Ph T An Ninh Quc Gia. Vui v
qu sc nhng ng vn t v ngn ngi, ni l cn c thi gian suy ngh.
c ri, mt tun, Nixon tr li. Kissinger v hi kin Rockefeller. ng
ny ng tin c t mnh. Ngy 20 thng Ging 1969, Nixon ng quang,
dn vo Bch c. Kissinger dn vo theo. [17]
***
Tng Thng Nixon l ngi mun thnh cng lnh vc ngoi giao nn
mun tp trung chnh sch ngoi giao ca Hoa K vo Ta Bch c, ch khng giao
cho Ngoi Trng nh Tng Thng Eisenhower giao cho ng John Foster Dulles.
V nh vy cng rt khn ngoan. Quyn lc v danh vng ca mt Tng Thng M
thc ra ch c biu l trong lnh vc i ngoi. Truman th bom nguyn t
Hiroshima, Kennedy cho chin hm trc ch Cuba p Krutschev g ha tin v. V
ngy nay, ng Bush Cha th bom Baghdad, bt Iraq rt khi Kuwait, ng Bush Con,
nh ui Taliban v Al Qaeda khi Kabul. Ri chim Iraq, li bt c Saddam
Hussein trn trong hm. Ngay chnh bn thn Nixon, khi lm Ph cho Tng Thng
Eisenhower cng ch ni ting v v Kitchen Debate, p cht vi Krutschev
trong mt khu trng by gia dng nh bp ti hi ch quc t Moscow.
By gi ln di, Nixon phi sng chi. Cng ch trong lnh vc ngoi giao thi.
V trong thi hin i, c Tng Thng M no ni ting v vn ni tr u? Nn
kinh t M nh ci my t ng, khng l, ch lm sao ng b lm pht (di 4%),
gi tht nghip cho thp (khong 5%) l tt ri, u c lm php l c. X hi th
c nn np, lut php th thnh khun, chc nh anh ng ct. Kh m lm
c g ni bt trong a ht chnh sch i ni. Ngc li ch thy nhc u: Tng
thu cng b chi, gim thu cng b la. Tng Thng Johnson hi c nhiu
thnh qu trong nc, c bit l ti vn xa i gim ngho, cng bnh
x hi, nhng li tht bi v mt ngoi giao l chin tranh Vit Nam, nn ri cng
chng i n u. Hin gi (2005) Tng Thng George Bush va thng nhim k
hai, ng t u tin cho chnh sch i ni l sa i li h thng an ninh x hi
(so-cial security system), nhng ri cng s gp nhiu chng i, v d a s
Quc Hi l Cng Ha, ng cng s phi i n tha hip nu mun thnh cng. V
sau cng th kt qu v chin tranh Iraq cng vn l yu t quan trng xc nh a v
ca ng trong lch s.
Cng c ca quyn hnh
Hiu r nhu cu ca Nixon cn c thnh qu ngoi giao, Kissinger li c trong
tay mt c hi bng vng: l quyn iu khin ton b nhn vin lm vic cho
Hi ng An Ninh Quc Gia (National Security Council - NSC). ng lin a ra
mt ngh Nixon cho php ng sa i n li theo ng [18]. NSC c thnh
lp t 1947 gip Tng Thng iu hp cc vn lin quan ti an ninh quc gia.
V thc cht n rt lng lo. Ti cn nh t khi du hc M, d l di thi
Eisenhower, Kennedy hay Johnson, mi khi truyn hnh chiu nhng bin c ngoi
giao quan trng vo phn tin bui chiu th u thy Ngoi Trng hoc Tng
Trng Quc Phng ln trnh by. By gi c Nixon ng h, Kissinger sp xp li
n tr thnh mt cng c tp trung quyn hnh.

21

KHI NG MINH THO CHY

Gung my NSC c sa li th ging nh ci my sng lc, mi h s phi

qua y th mi ti c bn giy Tng Thng. Ba c quan Ngoi Giao, Quc
Phng, CIA c trch nhim phi np cho NSC cc ngh v nhng gii php c
cn nhc k lng. Da theo , nhn vin lm vic ti NSC phi trnh by cho Tng
Thng nhng la chn v hu qu v mi gii php v cho tng vn .
S sp xp li NSC cho php Kissinger ng hai vai tr: Mt l ngi iu
hp, tp trung cc phn tch, ngh ca cc b v lnh vc an ninh, hai l lm c
vn cho Tng Thng v ngoi giao. L ngi iu hp, ng c quyn sng lc, thu
tm cc ngh. Quyn sng lc l quyn v cng quan trng. Nhng im g mnh
khng thch hay khng ng th c th lm nh i, gim tm quan trng ca n
xung, hay ch ni pht qua thi.
nh hng ca c vn cng li hi. C na ly ru: Ni y na ly cng
ng hay vi na ly cng ng, kiu no cng c. Min l gn k Tng Thng. B
Ngoi Giao ht sc bt mn, cho rng Kissinger c quyn ha lnh vc
ngoi giao, nm trn vn quyn hn n ni mt b ln vi 12 ngn nhn vin, m
ch cn vai tr sp xp giy t, h s. Ngh S Stuart Symington cn bn thm rng
Kissinger thc s l Ngoi Trng, tr ci tn thi. [18]
Ti ngh ng Ph T
Ngoi ti ba v chnh tr, ng Kissinger li c ti hng bin, rt kho chi ch
ni quanh co. Chng ti cn nh c c mt bi bo (m khng nh xut x t
u) ni v im ny v cho l Kissinger c ngh thut lm sao khng ni s thc
m li khng l ni di (how not to tell the truth with- but really lying). ng H. R.
Haldeman, ng L Vn Phng cho Tng Thng Nixon k li mt cu chuyn khi
hi v ti ca Kissinger. Hi thng 12, 1972, chnh Kissinger l ngi ngh Nixon
cho nm bom Bc Vit v ng tuyn b ha mnh ang trong tm tay (peace is
at hand) hai thng trc y m by gi theo nh ng ni, H Ni bi c. Th
m lm sao nh bo James Reston li vit trn t New York Times tri ngc li.
Khng thy Kissinger ni g cng khai v v th bom Bc Vit c, mt hnh ng
m khng h nghi g l chnh ng ta phn i. Nixon phn n, ch th Haldeman
tm hiu xem Henry lm ci tr g vy (find out what the hell Henry's doing).
Khi Haldeman hi, Kissinger chi pht l ng chng ni vi bt c ai v v
th bom. ng qu quyt: Ti khng cho ng Reston cuc phng vn no c. Sau
Haldeman cho iu tra k lng v thy r rng l Kissinger ni chuyn vi
Reston. Quay li ct vn ng ta, Haldeman hi: ng ni vi chng ti l ng
khng cho Reston cuc phng vn no c th m thc s ng ni ht vi ng
ny!
ng, nhng ch l qua in thoi, Kissinger tr li.
Haldeman bnh lun :
Vng, ch qua in thoi thi (ch u c gp m phng vn).
Bt c hc gi no mun xem nh ngoi giao Henry gii n th no th nn
phng vn tt c nhng ngi lm vic vi ng ta ti ta Bch c [19].
C xem cch ng chi ch trong cc vn bn, cch i p, bin lun, t
nhng cuc thng thuyt ti hi k hay hp bo, ta cng thy r ci ti nng ny.
Sau y l vi th d. Nh s thut li trong Chng 11, v cuc hp bo ca
Kissinger sau Hip nh Paris:
Hi: C ngh nh th no (protocols) c tha thun (vi Min Nam)
khng?
p: Khng c s thng cm (understanding) b mt no ht.
ng, Kissinger ch chi i l khng c s thng cm, hiu ngm no ch u
c chi l khng c ngh nh th?

22

KHI NG MINH THO CHY

Cu chuyn khc. C ln Tng Trng Quc Phng Melvin Laird (ngi iu

khin chng trnh Vit Nam Ha thi Nixon) khi c chng ti hi v chuyn
ng khng bit g n nhng mt th ca Tng Thng Nixon gi Tng Thng Thiu,
ng Laird tr li: C ln ti hi ng Kissinger ti sao khng a cho ti xem my l
th , th ng ta tr li , ch l mt v qua li gia Tng Haig v Tng Thng
Thiu. Tng Haig c lui ti Dinh c Lp trao i qua li vi ng Thiu, nhng
thc ra ng ch l ngi a nhng bc th do Kissinger tho cho Nixon m thi.
Ri y ti nh ti cu chuyn tiu lm m ta u nghe lc cn nh, v
cu b lu lnh. C cu hc tr nh rm trong lp hc. Thy hi:
- Chi ku bay?
- Ly thy cc ku.
- Cc ku sao thi?
- Ly thy cc cht,
- Cc cht sao ku?
- Ly thy hai con.
Mt bit ti khc ca Kissinger c tnh cch quyn r: l lun lun ni vi
i tc ca mnh trong cc cuc thng lng rng ch mnh ng mi l ngi ng
v pha h. Tng Thng Thiu cng nh Ngoi Trng Trn Vn Lm thng
hayni chuyn v im ny. Paris, theo i S Phm ng Lm, Kissinger lc
no cng mun chng t ng l ngi ng h Vit Nam Cng Ha mnh nht trong
chnh ph Nixon. K gi Matti Golan trong cun The Secret Conversations of Henry
Kissinger (Nhng i thoi b mt ca Henry Kissinger) cn nh nh in rt r v c
tnh quyn r ny ca Kissinger trong mt ln cuc thng thuyt vi Do Thi v cc
nc trong khi Rp. ng lun ni vi lnh o Do Thi rng ch c ng mi l
ng Minh, l bn ca h Washington. [20]
n thng c m
Khi ra tranh c, Nixon ha l s gii quyt chin tranh Vit Nam trong danh
d. Kissinger bit bn tnh ca ng Nixon cng rt l thc t realpolitik, t nng
quyn li ch khng phi l lun l, thc h, hay o c. Bi vy ng bm cht
vo thuyt phc Nixon cho ng lm sao th lm, min c kt qu l c.
Nixon ng . V trn thc t trao ton quyn gii quyt chin tranh Vit Nam cho
ng.
Trong cun sch ni ting A World Restored (Mt th gii c phc hi),
mt tp nghin cu v Metternich lc cn Harvard, Kissinger c vit: Chnh khch
phi hnh ng nh th l trc gic ca mnh l kinh nghim, nh th l kht
vng ca mnh l chn l ri [21]. Metternich l mt Hong T ngi o, cng
vi Lord Castlereagh (Ngoi Trng Anh) gip sp xp li trt t u Chu (Hi
ngh Vienna (1814-1815) sau khi Napoleon bi trn Nga vo ma ng 1812. Hai
ngi ny, khng ngn ngi dng mi n php v lm mi vic trong vng b
mt ti c mc ch. Ti ngh lp lun nh th ny th khng n. Trong thi
hin i, nu nhng chnh tr gia ca cc cng quc, nm quyn hnh trong tay,
m li qu t kiu, lm mi vic trong vng b mt, v ngh rng nhng kht vng
ca mnh l chn l ri th tht l nguy him cho th gii!
n thng c m l bn tnh ca Kissinger v ng rt t ho v im .
Trong mt cuc phng vn vi n k gi ngi , b Oriana Fallaci, ng gii thch
rng s d ng c sc mnh l nh li hnh ng mt mnh: im chnh l lc
no ti cng hnh ng mt mnh. Ngi M thch ci v cng. Ngi M thch
hnh nh mt g chn b dn u mt ton di dn, mt mnh trn lng nga, i u,
thng thng tin vo mt tnh l, mt th x, ch mnh vi nga thi, khng c g khc.
C th l khng c c sng na, l v g ta khng cn bn. G ch hnh ng bng

23

KHI NG MINH THO CHY

cch l ng ch, vo ng lc, th thi. Ni gn hn, g l mt cao bi

(Westem). [22]
Chc ng mun ni ti cun phim High Noon, c ch cao bi ci nga, lng
thng i mt mnh vo gia ph m ai cng hi s. Gi y, ng mun mt mnh
mt nga a Hoa K ra khi Vit Nam. Chng ngi vt i vi ng l B Ngoi
Giao. V vy, khng bit ng thuyt phc th no m Nixon gt pht Ngoi
Trng William Rogers ra ngoi. Trong cun hi k Nhng nm bin ng (Years
of Upheaval), Kissinger vit: Tng Thng Nixon i hi l tt c nhng sng kin
ngoi giao quan trng u phi pht xut t Bch c, ng ta loi tr B Ngoi
Giao v Ngoi Trng, ng William P. Rogers ra khi nhng quyt nh ch cht mt
cch lin tc v i khi cn c lnh cch h nhc. [23]
y c B Ngoi Giao ra l ht b vng vu v bn ci, bt ng kin,
th tc rm r, quan liu. T , Kissinger li c th sp xp mi chuyn. y l
mt cung cch tht l lng! N rt un-american, khng M cht no. trong mt
nn Dn Ch, tnh cht minh bch (transparency) l iu cn thit. Ci g khng
trong sng th khng th ko di c lu. khng c tnh cch bn vng
(sustainabihty). Ngoi ra, chnh sch hay lp trng u i hi phi c
consensus, s ng thun ca s ng. Mun vy, phi ngi li bn bc. Ba ci
u phi to hn mt ci. T qun tr mt cng ty ti mt hi, mt nh th, mt
Trng Tiu Hc, bao gi cng c nhng bui mt tinh bn ci, b phiu, ly
quyt nh. Lm sao mt chuyn i s quc gia, c ti bn Tng Thng M dnh
vo m Kissinger li i gii quyt mt mnh? y th m Nixon khon trng Min
Nam cho ng. ng Jun Tsunoda, C Vn cho B Ngoi Giao Nht cng phi
phn nn: Cng tc ngoi giao trong mt th gii phc tp nh ngy nay l mt
cng vic qu ln lao giao cho mt ngi t mnh hnh ng. [24]
Ba thng sau khi nhm chc, Tng Thng Nixon cho Kissinger sang Moscow
tranh th s gip ca Nga S lp thm mt ng thng thuyt ring bit, tch
ri khi Ha m Paris. Kissinger gp Ngoi Trng Nga Gromyko v trao cho ng
ta mt thng ip: [25]
Tng Thng (Nixon) sn sng thm d nhng con ng khc ngoi khung
cnh m phn hin ti. iu ng mong mun l nhng ngi thng thuyt pha
Hoa K v Bc Vit c th gp nhau tch bit ra khi khun kh Ha m Paris
bn v nhng nguyn tc tng qut cho mt gii php.
Nu nhng ngi thng thuyt c bit ca hai bn Hoa K v Vit Nam
Dn Ch Cng Ha c th i ti mt Hip nh trn nguyn tc, th vn m phn
cui cng v k thut s c trao li cho ha m Paris. K tt RN (Richard
Nixon).
D nhin l Gromyko vui lng gip, v Kissinger thnh cng trong vic lp
ra mt ha m sau hu trng, do chnh ng iu khin.
Ngy 23 thng By 1969, nhn dp phi thuyn Apollo ca M va thnh cng
ln cung trng v sp p xung Thi Bnh Dng, Tng Thng Nixon bay sang
Guam mng v bt u chuyn cng du Chu gm Phillippines, Indonesia,
Thi Lan, Nam Vit Nam, India, Pakistan, Romania, v Anh Quc. Nixon thut li:
Chuyn i cho mt c hi hon ton ngy trang cho Kissinger gp g vi pha
Bc Vit. Kissinger c sp xp cho i Paris b ngoi l trnh by cho quan
chc Php kt qu chuyn i ca ti, nhng ang khi ng ta s gp ng Xun
Thy [26]. ng Xun Thy l i din ca Bc Vit ti Ha m Paris.
c bit v chuyn i ny, Tng Thng Thiu c mi Nixon gh thm Si Gn
lm mt c ch ng h Vit Nam Cng Ha. Dng nh n p cng n ca
ng Thiu trong k bu c, Tng Thng Nixon quyt nh vo gi cht l s ving

24

KHI NG MINH THO CHY

thm Dinh c Lp vi Kissinger thp tng. Trong phin hp lm vic, ng Nixon

ch ni ti nhng kh khn trong nc m ng ang gp phi, ng Thiu k li.
ng yu cu ti tip tay v ni: Hy gip chng ti chng ti gip cc ng v
ti p: Chng ti s gip ng ng gip chng ti. Tuy nhin, Nixon vn khng
nh li lp trng rt qun trn cn bn song phng: C qun i Hoa K ln qun
i Bc Vit u rt, v lch trnh rt qun cn ty vo kh nng t v cng nh mc
vin tr qun s v kinh t cho Min Nam.
Sau khi nng ly sm banh chc tng cho Vit Nam Cng Ha, cc ng c
trc thng bt u n, cnh qut quay m m mi lc mt nhanh, nh khng nh
li mt ln na sc mnh v s hin din ca Hoa K ti Min Nam. ng Thiu ti
a Tng Thng Nixon v ng Kissinger ra bi phi c u trn c trc Dinh c
Lp. Mm mt n ci, ng gi tay vy cho tm bit lc chic trc thng ca Tng
Thng Hoa K bc thng bay nhanh v hng Bc, lt qua nhng mi nh ca
thnh ph. Ngy hm , 30 thng By 1969, Nixon khng h tit l cho ng
Thiu bit rng ngay sau khi t bit, Kissinger trc ch qua Paris gp g phi
on Bc Vit.
V t gi pht cho ti 10 gi sng ngy 30.4 tc l trong gn hai phn ba
thi gian ca Nh Cng Ha, Kissinger mt mnh thao tng chnh sch Hoa K
v Vit Nam. Trong cng v , ng c nhng hnh ng gian di vi ng
Minh, giu dim Quc Hi v nhn dn Hoa K, nh c chng minh trong cun
sch ny.
Gn y (nm 2001), mt nh bo, ng Christopher Hitchens, vit cun
sch ta Xt x Henry Kissinger (The Trial of Henry Kissinger) em ra y
bng chng da trn nhng ti liu mi c gii mt, v nhng s lm dng quyn
hnh, v nhng hnh ng thiu lng tm m Kissinger hnh x i vi cc
nc ng Minh, ngoi cc nc ng Dng, cn c Chile, Bangladesh, Santiago,
Nicosia v East Timor [27].
i vi Min Nam, c th l ng hi hn phn no, nn nm nm sau ngy
Min Nam sp , vo u nm 1980, ng c vit mt th ring cho Tng Thng
Thiu (xem cui chng II v Ph lc E): Ti khng trng i s thuyt phc c
Ngi. t nht ti c th c gng xin Ngi tin tng lng hi hn v knh trng vn
cn ca ti.
Ch Thch:
[1] Marvin Kalb and Bernard Kalb, Kissinger, trang 42.
[2] Marvin Kalb and Bernard Kalb, Kissinger, trang 42-46.
[3] Marvin Kalb and Bernard Kalb, Kissinger, trang 49.
[4] Richard Nixon, Memoiry, trang 340, v cun Nuclear Weapons and Foreign
Policy, nn c thm: Warren G. Nutter, Kissinger' Grand Design, trang 43-48.
[5] Anna Chennault, do Seymour Hersh trch dn trong The price of power,
trang 22.
[6] Richard Nixon, Memoiry, trang 324.
[7] Seymour Hersh, trch dn trong The price of power, trang 20.
[8] Seymor Hersh, trch dn trong The price of power, trang 13.
[9] Richard Nixon, Memoiry, xem Hersh, trch dn trong The price of power,
trang 24.
[10] Henry Kissinger, The White House years, trang 437.
[11] Marvin Kalb and Bernard Kalb, trang 86.
[12] Marvin Kalb and Bernard Kalb, trang 29. 25-26
[13] Richard Nixon, Memoiry, trang 340.
[14] Marvin Kalb and Bernard Kalb, Kissinger, trang 29.

25

KHI NG MINH THO CHY

[15] Seymour Hersh, trch dn trong The price of power, trang 21

[16] Seymour Hersh, trch dn trong The price of power, trang 14.
[17] Seymour Hersh, trch dn trong The price of power, trang 35.
[18] Seymour Hersh, trch dn trong The price of power, trang 481.
[19] H. R. Haldeman, The End of power, trang 143.
[20] Matti Golan, The Secret Conversations of Henry Kissinger
[21] Henry Kissinger, A World Restored, trang 329.
[22] Oriana Fallaci, Interview With History, trang 40-41.
[23] Henry Kissinger, A World Restored, trang 414.
[24] TIME (Magazine), The Dilfculty of being Henry Kissinger (The Nation),
21 thng 4, 1975.
[25] Richard Nixon, Memoiry, trang 391
[26] Richard Nixon, Memoiry, trang 394.
[27] Bn c c th vo Internet/google tm c v cun ny.
C c rt v ci gy
Mt chic my bay hao hao ging loi Jetstar ca Lockheed ct cnh t phi
trng Rhein-Main gn Frankfurt bn c. Ch vi pht sau, n bin mt. Trn
tht cao, anh phi cng hng v pha sng Seine, vi tc ti a. Chng my lc
thy Paris nm ngay di. My bay gim cao , p xung Villacoublay, mt phi
trng nm thoai thoi khong chn dm pha Ty-Nam. H cnh ri, phi cng khng
li thng vo ga, li t t tin v mt a im tht xa, mi gc phi trng. Ti ch
u, mt chic Citroen DS-21 mu en p vo, vi bc khch, ri phng i tht
nhanh. Trn ng, my pht sng t trong xe gi mt m cho Quarterback. ip
vin 007 i cng tc?
Khng, Kissinger i mt m. Ti ni, ng bo co thng v cho Tng
Thng Nixon, mt hiu Ngi tin v. Sng sm ch nht, lc mi ngi Th
Hoa K cn an gic, Kissinger ti phi trng qun s Andrews cch khng xa.
ng bc nhanh ln mt chic C-135 khng mang s, khng bng hiu, ri ng lng
ngh ngi. Ch su gi sau l ti Rhein-main ri. y l mt phi trng qun s,
c canh gc cn mt, cng ging nh Villacoublay. Chic Citroen ch ng v
Choisy-le-Roi, mt khu trung lu ngoi thnh Paris. Ln vo mt bit th nh mu
trng, kn cng, cao tng, hon ton yn lng. Sau vi gi, ng li i xe khc ti
mt bit th rng ln hn. l nh ca phi on Bc Vit, cng khu Choisy-leRoi.
Hp xong, Kissinger bay ngc li theo ng tuyn c. V t lc ng ri
Washington ti khi tr v, ch khong 27 gi. Ngi ti x thn tn ch ng thng ti
vn phng lm vic. Nhn vin Ta Bch c hay Ta i S M Paris chng ai
hay bit g. [1]
Gn hai nm ri sau, mi ngi mi chng hng: T thng Tm 1969,
Kissinger hp kn vi pha Bc Vit ti Paris mi hai ln ri! Li mt chuyn bt
ng th hai v ngoi giao. Bt ng u tin c tit l (vo thng By 1971) l
Kissinger b mt i Bc Kinh nhiu ln, dn xp mi chuyn, dn n chuyn
ving thm ca Nixon sang Trung Quc.
Chuyn i c n nh vo ngy 21 ti 28, thng Hai. Bo ch lin gi
Kissinger l James Bong, v ng rt thch. chun b cho chuyn ving thm, ngy
25 thng Ging 1972, Tng Thng Nixon ln truyn hnh tit l nhng cuc hp
ca Kissinger Paris, v ng thi c bi din vn quan trng, cng b mt gii
php ha bnh ton din v Vit Nam. Trc hm , i S Bunker n Dinh
c Lp trao cho Tng Thng Thiu mt bn sao bi din vn ca Tng Thng

26

KHI NG MINH THO CHY

Nixon, yu cu ng tn thnh v bnh lun. Theo ng Hong c Nh, B Th Tng

Thng Thiu, y l ln u tin pha Vit Nam Cng Ha c bit chi tit nhng
bui hp kn gia Kissinger vi Bc Vit, v bit c cc k hoch ca Nixon. [2]
Lm th no tho g?
gii quyt chin tranh Vit Nam, M mun p dng gii php song hnh
(two track approach). Mt mt th m phn vi Bc Vit v gii php qun s (ch
chnh l rt qun), v mt kia, cho hai bn Si Gn v H Ni thng thuyt
vi nhau mt gii php chnh tr. V m phn: C cho Ha m Paris ma may bn
ngoi, bn trong c Kissinger dn xp b mt. n khi no c kt qu mi cng
b. Nh vy, n s huy hong, rc r bit bao.
T khi hay tin ng Nixon i Bc Kinh, ng Thiu ht sc e ngi. ng bit rng
M vo Min Nam Vit Nam l ngn chn ln sng t Trung Cng lan trn ti
cc nc khc. l theo hc thuyt Domino t thi Eisenhower: Nu Min
Nam sp th nhng quc gia khc ti ng Nam cng theo nh nhng con
bi domino [3]. By gi Nixon sp i Bc Kinh bt tay vi Mao Trch ng th liu
Min Nam c cn l tin n ca Th gii T Do na khng? ng Thiu thng bo
s lo ngi ca Vit Nam Cng Ha cho pha M. V Tng Thng Nixon trn an
ngay.
White House
Ngy 31 thng 12.1971
Tha Tng Thng,
Vo lc ti ang chun b cho chuyn i Bc Kinh gp v ni chuyn vi
lnh o nc Cng Ha Nhn Dn Trung Quc, ti mun chia s vi Ngi nhng
t tng ca ti v cc cuc m o ti .
Ngi c th chc chn tuyt i rng ti s khng i ti mt tha thun no ti
Bc Kinh nu n phng hi ti cc quc gia khc, hoc v nhng vn c lin h
ti cc nc khc...
Ngi c th tip tc tin cy vo s ym tr ca Hoa K trong nhng n lc
ca Ngi hu em l ha bnh cho Vit Nam v xy dng nn thnh vng mi cho
nhn dn Vit Nam.
Trn trng.
(k) Richard Nixon
c gi, c bit l th h tr bit xem trong vn bn gc bng ting Anh,
Tng Thng Hoa K vit nh th no, ti trch ng nguyn vn mt s phn
on quan trng trong nhng th chn lc sau dy (ton b 35 vn bn c in
trong Ph Lc A).
Mun cho cho chc chn hn, ng Thiu li gi ng Nixon mt bc th na
by t thin ch sn sng hp tc vi Hoa K tm gii php cho ha bnh, k c
vic ng bng lng t chc, nhng ku gi Hoa K ng nhng b g na ( Bc
Kinh) v vn rt qun.
The White House
Washington
December 31 1971
Dear Mr. Preddent
As I prepare for my forthcoming trip to Peking to meet and talk with the leaders
of the Peoplele's Republc of China.
I would like to share with you some thoughts concerning the conversations I
expect to have there.
...

27

KHI NG MINH THO CHY

You may be absolutely certain that I will make no agreements in Peking at the
expense of other countries or on matters which concern other countries. You should
also know that the treaty commitments which the United States has eestablished with
other counries will noi be aaffected by my visit to Peking
...
Please accept my best wishes for the continued succeee of your economic
and military programs as you embark on your second term in office. You can
continue to rely on the assistance of the United States effort to bring peace to
Vietnam and to build a new prosperity for the Vietnamese people
Sincerely,
Richard Nixon
Rt qun: T song phng i sang n phng.
Vn rt qun song phng ra khi Min Nam: C qun i Hoa K ln Bc
Vit, l vn quan trng nht i vi Vit Nam Cng Ha v l vn chnh yu ti
Ha m Paris, nh c phn tch trong cun H s mt Dinh c Lp [4].
Sau y l tm tt nhng bc chnh ca tin trnh thng thuyt v im ny. [5]
Thi Tng Thng Johnson, iu kin rt qun m M mang ra rt cng rn:
C hai bn (M v Bc Vit) u rt; v qun i Bc Vit rt su thng trc khi
Hoa K bt u rt.
T lp trng , khi Nixon mi ln Tng Thng, M xung thang cht nh:
Hai bn u cng rt i mt lc, dnh quyn t quyt cho nhn dn Min Nam.
Sau cng, khi mt m kt thc:
- Qun i M rt i ht.
- V rt i trong vng 60 ngy;
- Qun i Bc Vit tip tc li Min Nam.
l kt qu mt m ca Henry Kissinger trn ba nm tri vi ci gi phi
tr l thm 15.000 mng ngi M, 62 t la, v hng trm ngn mng sng ngi
Vit Nam, cng vi bao nhiu tn ph.
Lp trng vng chc ca Hoa K v Vit Nam Cng Ha khi thy c
Nixon tuyn b lc Ha m Paris chnh thc bt u. Ngy 14 thng Nm 1969,
Nixon ln truyn hnh gii thch:
Chng ti gt b ra ngoi hoc l vic rt lui khi Vit Nam mt cch n
phng, hoc vic chp nhn ti (Ha m) Paris bt c mt gii php. no c tnh
cch nh mt tht bi ngy trang...
V l phc ha v mt gii php m chng ti mun m phn Paris.
Nguyn tc cn bn ca n rt l n gin: Trit thoi song phng bt c qun i
no khng phi l qun i Min Nam ra khi Min Nam Vit Nam v dnh quyn t
quyt cho nhn dn Min Nam. [6]
Ri ng cn a ra mt thi biu rt qun. Giai on u l 12 thng, ti giai
on cui cng th Qun i Hoa K v ng Minh (i Hn, c) s i ti kt thc
vic rt qun khi s qun i Bc Vit cn li c rt i v tr v Min Bc. [7]
Lp trng l nh vy, v trc khi i Bc Kinh, Nixon cn ha hn nh trong
th trch dn trn y: Ngi c th chc chn tuyt i rng ti s khng i ti mt
tha thun no ti Bc Kinh nu n c phng hi ti cc quc gia khc? Th
nhng, theo chnh Nixon vit li, trong nhng ngy ving thm Trung Quc t 21 ti
28 thng 2, 1972, ng ni vi Chu n Lai: Gi s nh ti c th ngi i din vi
bt c ai l ngi lnh o Bc Vit, v gi nh hai bn c th thng thuyt mt
cuc ngng bn v tr li t binh cho chng ti, th tt c qun i M s c trit
thoi khi Vit Nam trong vng su thng k t ngy . [8]

28

KHI NG MINH THO CHY

Nh vy, Nixon tit l r rng l Hoa K mun rt qun khi Vit Nam
ch i ly vic th t binh v mt cuc ngng bn.
Theo cc ti liu thng thuyt mi c gii mt th ngay t 1971, trc c
khi Nixon i Trung Quc, trong cuc hp vi Chu n Lai ngy 9 thng 7, Kissinger
cng tit l vi ng Chu rng Hoa K s n phng rt khi Min Nam. [9]
i sau lng th nh vy m va t Bc Kinh tr v Washington, ng Nixon li
tip tc trn an ng Thiu:
White House
Ngy nm thng Ba, 1972
Tha Tng Thng,
Xin Ngi yn tm rng ti s lm mi vic trong quyn hn ca ti cho
nhng hy sinh to ln ca hai dn tc Vit v M s khng thnh v ch...
Chng ti khng thng lng iu g ng sau lng nhng ngi bn
ca Hoa K; v khng c s i chc b mt no ht.
Trn trng.
(k) Richard Nixon
Th nhng, ti mt m Paris, tng bc mt, Hoa K i ti ch nhng
b hon ton: Ch c M phi rt ht qun, v rt trong 60 ngy. Bnh lun v im
ny, ng Thiu ni vi k gi ca mt tp ch c Der Spiegel vo cui nm 1979:
iu m Kissinger v Chnh ph Hoa K hi thc s mun l rt lui cng
mau cng tt v mang c t binh ca M v. H ch mun phi tay cho xong mi
chuyn ri t chy. Tuy nhin, trong lc phi tay nh th, h li khng mun b
nhn dn Vit Nam v th gii buc ti l b ri chng ti. l tnh trng kh x
ca h. [10]
Vo thi im , Bc Vit mang thm c mt s qun ln vo Min
Nam (t cuc tn cng ma Xun nm 1972). Cho nn ti khi kt thc m phn, s
c mt ca qun i Bc Vit ti Min Nam rt l hng hu. Tng Charles Timmes,
T Lnh u tin ca B t lnh vin tr qun s cho Vit Nam (Military
Assistance Command, Vietnam hay MACV), v l ngi theo ri tnh hnh c qun
s ln chnh tr ti Min Nam cho ti gi pht cht, c tnh cn cn lc lng
hai bn vo lc k kt Hip nh Paris. ng cho bit: S qun i ch lc ca Bc
Vit ti Min Nam ln ti 176.000, cha k cc n v phng khng. S ny c
n tr nh sau [11]:
Qun Khu (QK) I: c bn s on: 304, 324-B, 2, 711, v khong 6 trung on
bit lp.
QK II: ba s on: F-10, 320, 3, v ba trung on bit lp.
QK III: ba s on: 5, 7, 9 v khong su trung on bit lp.
QK IV: S on 1, v chn trung on ca mt trn gii phng min Nam.
i din vi s ny, Qun Lc Vit Nam Cng Ha tuy rt ng, nhng 1 triu
200 ngn, nhng s qun tc chin li thc s ch c khong 200.000, tc l mt
phn su ca tng s. Cn li ch l a Phng Qun, Ngha Qun, v nhng n
v tip vn, ym tr. Qun i chin u c ri ra nh sau:
QK I: S on D, Thy Qun Lc Chin, cc S on 1 2, 3, L on Thit
Gip 1, v 6 Tiu on Bit ng Qun.
QK II: Cc S on 22, 23, L on Thit Gip 2, v 18 Tiu on Bit ng
Qun.
QK III: Cc S on 5, 18, 25, L on Thit Gip 3, v chn Tiu on Bit
ng Qun.
QK IV: Cc S on 7, 9, 21, L on Thit Gip 4, v 12 Tiu on Bit
ng Qun.

29

KHI NG MINH THO CHY

V s Qun ch lc th coi nh ngang nhau nhng qun i Bc Vit c hai

ci li: Th nht l ng ri rc khp ni nh nhng m da beo, i hi Qun Lc
Vit Nam Cng Ha phi dn mng ra khp lnh th c mt bin gii gn 700 dm
(1.100 cy s) t v, th hai l h c th ch ng trong vic chn a im v
thi im tp trung tn cng.
V nh vy, kh nng tn ti ca Vit Nam Cng Ha l rt mong manh...
Phi c mt Hip nh
Nhiu ngi t cu hi: Nu M quyt nh rt qun th c t t m rt, li
sao li nht nh phi c mt Hip nh? y l mt cu hi quan trng, v nu M
c cng khai, n phng m rt th Min Nam cn c c may hn. l v hai
im. Th nht, nu khng k mt Hip nh th c ngha l M khng chnh thc
cng nhn s tip tc ng qun ca Bc Vit ti Min Nam (cn vi Hip nh th
chnh M cng nhn ri) v nu khng cng nhn th khi xung t xy ra, Min
Nam cng khng b Quc Hi M cho l hiu chin [12] th hai, khi Qun i M
n phng rt (m khng c Hip nh) th nhn dn Hoa K t nht cng s nhn
thc rng M t mnh cun gi ra i. V v vy, n b li, c th l Quc Hi
vn cn tip tc vin tr, tuy ch l trong mt thi gian nht nh [13]. Sau bao nhiu
cuc chin, khi kt thc, M tip tc gip cc nc khc xy dng li nhng
v nh u Chu, Nht Bn, Nam Triu Tin. Vi kh nng ny, Vit Nam Cng
Ha c th c nhng d kin chc chn cho k hoch ti thit kinh t cng nh quc
phng, v khng phi ch i trong ci th vin tr bt n, nh git nh xy ra
(xem Chng 9).
Th nhng M mun phi c mt Hip nh nh chin, v do c bn bn
(Bc Vit, Nam Vit, Mt trn gii phng, v M) u cng k vo. C ba ci li: Th
nht, Hip nh gip cho vic M rt qun khi Min Nam c danh chnh ngn
thun trc cng lun quc t: Chnh Vit Nam Cng Ha k vo Hip nh, nh vy
l ng cho M rt i, ch khng phi l M t rt v b ri ng Minh, th hai:
Nixon-Kissinger c th tuyn b gi li ha l mang li cho Min Nam c ha
bnh ln danh d (chin tranh ngng ri v chnh ph Vit Nam Cng Ha vn
cn nguyn, khng b trut ph) v th ba, Hip nh gip M mang c t binh v.
Trc , c ln Nixon cho trc thng b vo tn tri giam Sn Ty cu
t binh m cng hon ton tht bi.
Ti sao khng c mt Hip nh Geneve th hai?
Cu hi th hai nhiu ngi t ra l v sao, thay v chp nhn cho qun i
Bc Vit li, M khng k mt Hip nh chia i Min Nam nh Hip nh Genve
hi 1954? t nht, Min Nam cn c mt bin gii r rng, vn hn l gii php da
beo (gi nh vy v qun i Bc Vit ng ri rc khp ni nh nhng m
khoang trn da beo). Nu chia i mt ln na, bin gii Min Nam s nh hp hn
nhiu, mt phn ln c b bin bao bc nn vn bin phng tng i d
dng hn l gi mt bin gii di gn 700 dm (1.100 cy s)
Tr li cu ny cng d. C ln chng ti hi mt Tng lnh Hoa K (nay
v hu) ti sao nh vy? Khng cn suy ngh, ng ta tr li ngay: y cht, M vo
th c bn Qun Khu, chin u 10 nm vi trn na triu qun, lc ra i li ch cn
c hai Qun Khu hay sao? Chng l ging nh Php hi 1954, sau khi bi trn
in Bin Ph? ng cho rng M s mt mt nu phi i ti gii php chia i lnh
th Min Nam mt ln na.
c mt Hip nh: iu nh trong gian di.
Thi gian qua nhanh, chng my lc li ti bu c Tng Thng ti Hoa K.
Khi ra ng c ln u (1968), ng Nixon ha l s gii quyt chin tranh Vit
Nam mt cch tt p v vi danh d (ging nh lp trng ng John Kerry v

30

KHI NG MINH THO CHY

chin tranh Iraq trong k bu c nm 2004). Nu n lc vn ng ti c m chin

tranh vn cha chm dt th lm sao n ni vi nhn dn cho c?
V khng thnh cng trong vic iu nh vi Bc Vit, Nixon-Kissinger quay
sang iu nh vi Min Nam, nhng l iu nh trong gian di.
Ngy 17 thng Tm, 1972, vo lc sp c i Hi ng Cng Ha Miami
(22 thng Tm) c ng vin Tng Thng, phi on Kissinger ti Si Gn tho
lun. Mn bi kch 1968 li ti din. Nhng ln ny th lnh khng phi l Johnson m
l Nixon, o din khng phi Bunker m l Kissinger. c bit l p lc t pha
Nixon li o ngc 180 , khng phi khuyn ng Thiu chng di m phn m
l nn chp nhn ngay kt qu ca m phn. Khng phi ng di Paris m phi i
Paris ngay k kt. Kissinger bt u thuyt phc ng Thiu vi lun iu rng
Hip nh ny rt tt cho Min Nam v n s xoa du nhng chng i chin tranh,
gip chnh ph M tip tc ym tr Min Nam.
Th nhng, c nhiu du hiu cho thy s gian di ca Kissinger, nn ng
Thiu chng i mnh m. c bit l v vic Hoa K thay i hn lp trng v
vn rt qun.
Li theo ng c, ng khng chu chp nhn bn d tho Hip nh.
Vi ngy sau khi i Hi Cng Ha ti c Nixon ra nhim k hai, Nixon
vo th mnh hn. ng thuyt phc ng Thiu mt cch lm ly thng thit:
The White House
Ngy 31 thng Tm, 1972.
Tha Tng Thng,
Bc vo giai on t nh hin nay ca cuc thng thuyt, ti mun qu
quyt vi Ngi mt ln na, nhn danh bn thn ti v mt cch dt khot v nn
tng st ca lp trng Hoa K: Hoa K khng kin tr t bao lu nay, vi s
hy sinh ca bao nhiu mng sng ngi M, thay i lp trng vo my thng
cht ca nm 1972. Lc ny y chng ti s khng lm iu g m ba nm ri
trc y, chng ti t chi khng lm. Nhn dn M bit rng Hoa K khng th
mua c ha bnh hay danh d, hoc chuc li c nhng hy sinh ca mnh vi
ci gi phi tr l b ri mt ng Minh dng cm. iu ny ti khng th lm v s
khng bao gi lm...
Nhng nu ta mun thnh cng trong chng ng cui cng ca cuc hnh
trnh lu di ny, ta phi hon ton tin nhim ln nhau...
Trn trng
Richard Nixon
Tt c nhng th t ng Nixon vit cho ng Thiu l do Kissinger son tho.
Trong th ny, li l c v tm huyt: B ri mt ng Minh l iu m ti khng
th lm v s khng bao gi lm. Tuy nhin, ng Thiu vn tin rng Nixon-Kissinger
ch mun c ch k ca Vit Nam Cng Ha vo bn Hip nh M tho lui cho
p. Nhm lm sng t vn , ngy 26 thng Chn 1972, ng cn cho pha M bit
rng ng s cng khai minh xc trc cng lun bin h quan im ca Vit
Nam Cng Ha. [14]
Khng c! ng Nixon ang ra tranh c nhim k hai v ngy bu c Tng
Thng gn k. Nu c g trc trc v ha bnh l nguy to. Hi 1968, chnh Nixon
xi Si Gn gy ra trc trc nh bi Humphrey. By gi Nixon c kinh
nghim bn thn, u xy ra nh vy c. Thuyt phc mi khng thnh cng,
cui cng Nixon li dng n p lc. Nhng cho p lc c hiu qu, trc ht l
phi p o tinh thn ng Thiu: o chnh.
White House
Ngy su thng 10.1972

31

KHI NG MINH THO CHY

Tha Tng Thng,

Ti yu cu Ngi p dng mi bin php trnh sinh ra sau ny mt tnh
hung c th a ti nhng bin c tng t nh bin c m chng ti gh tm
nm 1963 v chnh bn thn ti cng kch lit phn i nm 1968...
Trn trng
Richard Nixon
Bin c nm 1963 l o chnh v m st Tng Thng Ng nh Dim. Cn
bin c 1968? Nixon nhc kho ti s vic xy ra sau cuc bu c nm 1968
(ng Thiu thu cy gip Nixon thng c) lm chnh ph Johnson phn n, nh lt
ng trc khi Nixon nhm chc vo thng Ging 1969 (xem Chng I). Hi ,
Nixon v Kissinger nghe bit, cc lc phn i v cu c ng Thiu. By gi
li n chnh h theo con ng ny [15]. V vic cu ng Thiu nm 1969, sau ny
Kissinger cn t nh nhc ti trong mt bc th ng gi cho ng Thiu vo u nm
1980: Gi nh nh ca Tng Thng Nixon v ca ti l phn bi Ngi, th chng
ti c th lm nh th hi u nm 1969 ri. [16]
Tr li p lc k Hip nh Paris, ngy 21 thng 10.1972, hai chuyn vin
trong Hi ng An Ninh Quc Gia l Roger Morris v Tony La ke vit cho Kissinger
mt phc trnh, trong c ni ti cc phng cch lt ng Thiu. Sau ny Morris
xc nhn: Ti bo Tony rng hai a mnh phi cho Henry (Kissinger) hiu r l ta
sn sng thanh ton Thiu [17]
n php t Ta Bch c ti inh c Lp chin lc ca Nixon-Kissinger
i vi Vit Nam Cng Ha i hi phi chp nhn Hip nh c gi l ci gy
v c c rt. Nh ngi ci trn lng con la, mt tay cm ci gy v tay kia, c c
rt. Nu la khng chu i, c ci roi; nu ngoan ngon i thng th c c c rt
lng lng trc mt:
White House
Ngy 16 thng 10.1972
Tha Tng Thng,
Ring i vi ti th iu khon quan trng nht ca Hip nh, ngoi nhng
kha cnh qun s ca n, l chnh ph Ngi, qun lc v nhng nh ch chnh tr
ca Vit Nam Cng Ha s cn nguyn vn sau khi cuc ngng bn c tn trng.
Trong thi k tip theo sau nh chin, Ngi c th hon ton an tm l chng ti s
tip tc cung cp cho Chnh ph ca Ngi s ym tr y nht, k c vin tr
kinh t v bt c vin tr qun s no ph hp vi nhng iu khon nh chin ca
Hip nh ny.
nh ca chng ti l quyt tm tn trng nhng iu khon trong Hip nh
v nhng tha thun k kt vi H Ni, v ti bit cng l thi ca chnh ph
Ngi. Chng ti i phi c i c li, v cnh gic cho c h ln cc ng Minh
ch cht ca h bit r nh th. Ti xin cam kt vi Ngi rng bt c mt s bi tn
no v pha h cng s b chng ti ln n kht khe nht v n s c nhng hu qu
trm trng nht.
Trn trng
Richard Nixon
K th xong, Nixon li cn vit tay thm:
Tin S Kissinger, Tng Haig v ti bn bc rt k v ngh (ha bnh)
ny. Ti tin chc rng l gii php tt nht chng ta c th t c, v cng l
gii php p ng c iu kin tuyt i ca ti, l Vit Nam Cng Ha phi c
tn ti l mt quc gia t do... (k tt) RN.
c gi lu l on ny, chnh Tng Thng Nixon gch chn di ch
tuyt i.

32

KHI NG MINH THO CHY

 l c c rt trong thng ip do chnh Kissinger mang sang Si Gn a

cho ng Thiu. Nhng cuc tranh lun gia hai bn ti Dinh c Lp lc din
ra trong bu khng kh ht sc cng thng [18]. Pha Vit Nam Cng Ha nht nh
khng chp nhn bn d tho Hip nh.
Tuy bn trong l vy, nhng ngy 26 thng 10, khi v ti Washington,
Kissinger vn hp bo v tuyn b cu lch s Ha bnh ang trong tm tay (peace
is at hand).
Washington v Si Gn chn ng. y l bt ng v ngoi giao th ba ca
Kissinger.
V khi nh sng ca ha bnh chiu ri, ho quang ca Nixon-Kissinger chiu sng
theo. Khng ti hai tun sau, ngy by thng 11.1972, Nixon thng c nhim k
hai. S thnh cng ca ng c ngi M gi l long tri l t. i a s nhn
dn b phiu tn nhim ng: 60.7% so vi 37.5% cho Mcgovern. y l s phiu c
tri cao th nh trong lch s nc M, v l s phiu cao nht m mt ng c vin
Cng Ha c. T u sang , ting tm ng lng ly.
T ra vin tng ha bnh Vit Nam li mt ln na ng gp cho s thnh
cng ca Nixon, v a ca ng ln i danh vng. Nhng chiu bi ha
bnh dc vn dng mt cch tri ngc nhau trong hai ln tranh c. Ln th
nht (1968) th ha bnh ngoi tm tay, ln th hai (1972): ha bnh ang trong tm
tay.
D rng Tng Thng Nixon cha bt u nhim k hai, nhng bu c xong l
mi vic cng xong. Ngay t lc dn vo Ta Bch c, c Nixon ln Kissinger u
mun gii quyt vn Vit Nam cho dt im. Mun lm l ni trong nhim k u.
Lm th no cn hi c nhiu thnh qu ngoi giao khc vo nhim k hai.
Nixon mun ch trng vo vic bang giao vi Trung Cng v Lin X. Kissinger th
mun hng v u Chu v Trung ng nn ng gi 1973 l Nm ca u Chu.
Bu c M xong ri, v nhim k th hai ca Nixon sp bt u m ti sao
ng Thiu vn cha chu chp nhn k vo Hip nh? L do chnh l v ng cn lo
ngi v vic qun i Bc Vit tip tc li. ng Thiu yn tm, ng Nixon an i
rng ng c lo na, v chng ti s gii quyt vn ny bng cch l, th nht, c
lng vo bn Hip nh mt cu ni ti vic tn trng vng phi qun s (DMZ) v th
hai, s ngh thm mt khon ni ti vic gii ng trn cn bn bn ny gii ng
mt, bn kia gii ng mt, ri cho nhng ngi gii ng tr v vi gia nh h.
Nghe n s l nh vy.
White House
Ngy 14 thng 11.1972
Tha Tng Thng,
Cn quan trng hn rt nhiu nhng g chng ti ni trong Hip nh v vn
ny l nhng g chng ti s lm trong trng hp qun ch ti din xm lng.
Ti tuyt i cam oan vi Ngi rng: Nu H Ni khng tun theo nhng iu kin
ca Hip nh ny, th ti cng quyt s c hnh ng tr a mau l v c lit
Trn trng
(k) Richard Nixon
Th i, th li, cng vn cha xong. M nm 1973 li ti, Nixon da nng
hn, rng nu ng Thiu c tip tc chng i v tch ri khi lp trng ca M
th c th i ti thm ha l lm mt i tt c nhng g chng ta cng nhau tranh
u trong c mt thp nin qua. V ngc li:
White House
Ngy 5 thng 1.1973
Tha Tng Thng,

33

KHI NG MINH THO CHY

Nu Ngi quyt nh, v ti tin tng Ngi s quyt nh, tip tay vi chng
ti, ti xin bo m vi Ngi rng ti s tip tc ym tr Ngi trong giai on hu
chin, v chng ti s tr a bng ton th sc mnh ca Hoa K nu nh Bc Vit
vi phm Hip nh. Cho nn, mt ln na, ti xin kt thc th ny bng li ku gi
Ngi hy st cnh vi chng ti.
Trn trng
(k) Richard Nixon
Khi ngy ng quang nhim k gn k, ch cn mt tun l na, Nixon gi
ci gy tht to [19]:
White House
Ngy 14-1-1973
Tha Tng Thng,
Ti nht quyt cho ph chun bn Hip nh vo ngy 23 thng 1, v s k
vo ngy 27 thng 1, 1973 ti Paris. Ti s lm vic ny d phi lm mt mnh, trong
trng hp , ti s cng khai t co chnh ph ca Ngi lm cn tr cho cng
cuc vn hi ha bnh ti Vit Nam.
Kt qu khng trnh khi s l vic ct vin tr qun s v kinh t ngay lp
tc, m d c s thay i v nhn s trong Chnh ph ca Ngi cng khng th cu
vn c...
Hi tuyn c 1968, Johnson sau cng cng quyt nh l s n phng m
phn vi Bc Vit, nhng t nht l ng cn m ca ng, khng kha cht li.
Johnson tuyn b l nu Min Nam mun tham gia th vn dc tham gia. By gi
Nixon e l s cng khai t co chnh ph ca Ngi lm cn tr cho cng cuc vn
hi ha bnh Vit Nam ri s ct vin tr qun s v kinh t ngay lp tc, v
sau , d c s thay i v nhn s...cng khng th cu vn c?.
Trong t in chnh tr v mi bang giao Hoa K-Vit NamCng Ha, thay
i nhn s l cu ni nh, ng ngha vi vic o chnh. Nm 1963, khi vic
chun b lt Tng Thng Ng nh Dim ang tin hnh ro rit, Tng Thng
Kennedy, trong bui phng vn vi Waller Cronkite trn i CBS, nhc ti nhu
cu thay i nhn s [20]
Tuy nhin, khi no Nixon gi ci gy ra, th ng cng c em theo c c rt.
Trong cng mt vn th, Nixon qu quyt:
Chng ti s phn ng mnh lit trong trng hp bn Hip nh b vi phm:
Cui cng ti mun nhn mnh ti nhng cam kt tip tc ca chnh ph Hoa
K i vi t do v tin b ca Vit Nam Cng Ha.
Ti quyt nh s tip tc vin tr y kinh t v qun s cho Vit Nam
Cng Ha...
V r rng hn na:
White House
Ngy 17 thng 1.1973.
Tha Tng Thng,
T Do c Lp ca nc Vit Nam Cng Ha vn lun lun l mc tiu trng
i trong chnh sch ngoi giao ca Hoa K. Ti theo ui mc tiu ny trong sut
cuc i chnh tr ca ti...
Ti c quyt rng vic t chi k bn Hip nh ny s a n vic ct t
mi vin tr cho Vit Nam Cng Ha...
Nu ngi khc t k vo bn Hip nh, ti s khng cn cch no gip
chnh ph Vit Nam Cng Ha na. Quc Hi v d lun Hoa K s tri cht tay
ti...

34

KHI NG MINH THO CHY

Ti ang chun b gi Ph Tng Thng Agnew qua Si Gn tho lun vi

Ngi v mi quan h ca chng ta trong thi hu chin...Ph Tng Thng Agnew s
cng khai ti xc nhn nhng bo m ti ha vi Ngi. Ti xin nhc li nhng
cam kt nh sau:
Th nht, Hoa K cng nhn chnh ph ca Ngi l chnh ph duy nht hp
php Min Nam Vit Nam.
Th hai, Hoa K khng cng nhn quyn c mt ca qun i ngoi quc trn
lnh th Min Nam.
Th ba, Hoa K s phn ng mnh lit nu bn Hip nh b vi phm...
Ti ang chun b hp ring vi Ngi ti San Clemente, Califomia, v lc
d chng ta c th xc nhn li mt ln na s hp tc gia chng ta v nhng bo
m ca Hoa K...
Ti cho rng Ngi c hai la chn chnh yu: Mt l tip tc cn tr vic k
kt. l hnh ng c v lm lit nhng thin cn, hai l dng bn Hip nh nh
mt phng tin xy dng mt cn bn mi cho nn bang giao Hoa K-Vit Nam
Cng Ha. Ti khng cn phi ni Ngi cng bit r y l con ng duy nht
bo v mc tiu chung ca chng ta.
Trn trng,
(k) Richard M. Nixon
Nhng la chn c k ra r rng l nh vy. Dng nh ng Thiu ch cn
mt cch l bm vu: ng gch di v nh du * bn ch guarantees (bo m)
on trn l th, v gch di (hai ln) ch U. S. guarantees (bo m ca Hoa
K) on cui.
Tuy khng phi l mt chuyn gia v ngoi giao, nhng ti ngh trong lch s
ca Hoa K cha c trng hp no li c nhng p lc trc tip, r rng, cn
tu ro mng t mt v Tng Thng gi ti mt ng Minh nh th ny. Cng cha
bao gi c nhng cam kt mnh m, dt khot, c lp i lp li nhiu ln nh
vy...
Ti y th Vit Nam Cng Ha nhng b.
Mt m gip Hoa K thnh cng trong vic gii quyt chin tranh Vit
Nam ni trong nhim k u ca Nixon. Ch chm c hai ngy:
Ngy 20 thng 1 nm 1973 l ngy Nixon ng quang nhim k hai.
Ngy 21 thng 1, Tng Thng Thiu hp vi i S Bunker trao vn th
gi Tng Thng Nixon, thng bo Vit Nam Cng Ha s k bn Hip nh.
Ngy hm sau Nixon hi m:
White House
Ngy 22 thng Ging 1973
Tha Tng Thng,
Vi lng can m v kin tr, Ngi bo v c quyn li ca dn tc Vit
Nam trong cng cuc theo ui mc tiu duy tr t do v c lp.
Trn trng,
Richard M. Nixon.
Trong bu khng kh xm ngt lnh lo v ma st si bui x tra ngy Th
Ba, 23 thng Ging hi 12 gi 45, hai ng Henry Kissinger v L c Th ph
chun Hip nh Paris ti Trung tm hi ngh quc t, khch sn Majestic, i l
Klber. Hai bn ging co v s trang v so snh bn ch HK (Henry Kissinger) v
ng L c Th k vn vn mt h. Kissinger dng mt s bt mc v tng cho b
tham mu ca ng mi ngi mt ci. L c Th th a bt ca mnh cho
Kissinger nhc Hoa K v vic thi hnh nghim chnh Hip nh ny [20]. Va
k xong, Kissinger vi bay v Washington.

35

KHI NG MINH THO CHY

Ngy 27 thng Ging, Ngoi Trng M William Rogers, Ngoi Trng Vit
Nam
Cng Ha Trn Vn Lm ng k.
Hip nh Paris bt u c hiu lc.
Khi mi vic m p, c phng vin UPI l b Helen Thomas mun t m
hi xem Kissinger lm g vo chnh lc ng Rogers t bt xung k. V mi gi khc
nhau, 11 gi sng bn Paris l nm gi sng ti Washington. Vn phng bo ch ca
Kissinger tr li: Hy lm tnh, dng nh nhau (Make love not war).
Ch Thch:
[1] Xem Nixon's Secret Agent, TIME (Magazine), 7 thng 2.1972.
[2] Phng vn Hong c Nh, 24.5.1985.
[3] V vic Tng Thng Eisenhower ni ti thuyt Domino: Xem Public Paler
of The Presidents: Dwight D. Eisenhower, 1954 (Government Printing Office, 1960),
trang 383.
[4] Xem Nguyn Tin Hng v Jerrold Schecter, H S Mt Dinh c Lp,
chng 3, 5 v 6, 9.
[5] Marvin Kalb and Bernard Kalb, Kissinger, trang 148, 158. Hng v
Schecter, H S Mt Dinh c Lp.
[6] Din vn ca Nixon ngy 14.5.1969: Department of State Bulletin
(Washington, 2 thng 6.1969) xem thm: George M. Kahin v John W Lewis, The
United States in Vietnam, trang 517-524.
[7] Marvin Kalb and Bemard Kalb, Kissinger, trang 158.
[8] Richard Nixon, Memoiry trang 568-569.
[9] Xem bi ca Elaine Sciolino Ti liu (va c) i chi vi Kissinger v
chuyn ving thm Trung Quc ca ng nm 1971. New York Times, ngy 28 thng
2.2002. Trong bui hp, chnh Kissinger cho ng Chu bit: D c thng thuyt
hay khng thng thuyt vi Bc Vit i na, ri chng ti cng s rt qun ra, mt
cch n phng.
[10] Der Spiegel, Phng vn Tng Thng Thiu, 1 thng 12.1979.
[11] Charles J. Timmes, Vietnam Summary: Military Operation..., Military
Review, thng 8.1976, trang 63-66.
[12] Nm 1974, nhiu Ngh S, c bit l ng Kennedy, cho rng, cng c
nhiu vin tr, Min Nam cng ko di chin tranh. Xem chng 8.
[13] kin ca i S Graham Martin v kh nng ny: Xem House of
Representatives, Vietnam Evacuation: Testimony of ambassador Graham Martin,
trang 539.
[14] Vit Nam Cng Ha, Gic th gi chnh ph Hoa K, ngy thng 9.1972
(Xem Nguyn Tin Hng v Jenold Schecter, The Palace File, Ph lc B).
[15] Xem Chng 2.
[16] Th ca Henry Kissinger gi Tng Thng Thiu, u nm 1980.
[17] Seymour Hersh, trch dn trong The price of power, trang 128.
[18] Xem thm: H S Mt Dinh c Lp, Chng 5.
[19] United States-Vietnam Relations, Ti liu do B Quc Phng Hoa K
son tho, Quyn 3/12, trang 23.
[20] Trch trong bi ca Hng H, i pht thanh H Ni, ngy 27 thng
1.1974, JPRS 61277, ngy 20.1.1985.
Lui vo bng ti
Ngy Qun Lc nm c t chc ht sc linh nh. Xe tng, i pho,
mi qun, binh chng vi qun phc mi tinh, oai hng din hnh trn i l Trn
Hng o. Trn bu tri, my bay phn lc F-5 tung cnh st, lt trn ngn my

36

KHI NG MINH THO CHY

gi. R rng l hnh nh ca mt chnh ph, mt qun i y t tn trn con ng

xy dng ha bnh, thnh vng.
Trc y, Tng Thng Nixon gi i din sang Vit Nam gy n tng
cho tnh on kt gia hai nc. Ch ba ngy sau Hip nh, i truyn hnh Vit
Nam c phng s c bit: Ph Tng Thng Spiro Agnew thm ving Si Gn. Hm
l ngy 30 thng Ba, 1973. Khi ti Phi Trng Tn Sn Nht, v quc khch
c n tip linh nh. Ht sc ca ngi Tng Thng Thiu, ng Agnew nhc ti lp
trng Hoa K l tip tc ng h mt ng Minh trung thnh ca mnh.
Dn chng min Nam thy ln tinh thn. Sao m nhanh th? Va c nh
chin xong l c Ph Tng Thng M sang ng h. Bui chiu, phn tin tc hp
dn trong ngy c chiu i chiu li.
Bn ngoi th rm r lc quan nh th, nhng thc ra, bn trong hu trng
li khc. Chuyn ving thm ca ng Agnew bo hiu mt im d. C ci g y
chng c lnh. Khng phi l ng Ph Tng Thng tuyn b hay mt m
chuyn g c phng hi cho ha bnh, nhng ci nguy him l nhng iu g ng
khng ni.
Tng Thng Nixon ha trong th ngy 17 thng Ging 1973 l khi ti Si
Gn, Ph Tng Thng Agnew s cng khai cam kt nhng g ti ha vi Ngi...
Th m c thy g u: Ngoi phi trng cng nh trong Dinh c Lp, ch thy ng
Agnew ni mt cch chung chung quyt tm ng h Vit Nam Cng Ha ca Hoa
K. Ngi ta cho rng ng ch lp li nhng im g c ng Kissinger son
tho sn t Washington trc chuyn i.
V ri ch c th. Nhng an i Vit Nam Cng Ha phn no. John
Negroponte, C Vn ca Kissinger v vn Vit Nam, ngi thp tng ng Agnew
trong chuyn i, ko ng Hong c Nh ra ngoi hin sau mt bui hp v ni
nh:
- Ti ly lm tic v nhng iu xy ra my thng trc y. Chng ti bit
khng th gy p lc i vi cc ng c, v by gi phi lm tt c nhng g c
th lm c gi li ha. [1]
Tht l khn: Bn ngoi v chnh thc th Ph Tng Thng khng ni n
nhng cam kt na, ng Nh l ngi ng cnh Tng Thng Thiu trong nhng
gi pht cng thng trc Hip nh Paris. ng Negroponte sau ny c c lm
i S u tin ca M ti Iraq thi hu Saddam Hussein. ng Thiu k li l khi
thy Ph Tng Thng Agnew l i v nhng cam kt ca Tng Thng Nixon: Ti
bt u nghi ng Hoa K t lc ...
Li tm c c rt
Cng nghi ng, ng Thiu li cng st rut. Trc khi k kt Hip nh, ng
Nixon c ha mi ng sang M chng ta c dp cng khai nhc li mi hp tc
gia hai nc v s cam kt ca Hoa K. Sau chuyn ving thm ca ng Agnew,
cuc hp mt vi Tng Thng Nixon tr nn cp thit hn na. Ri li nghe tin
khng hay t Washington v v Watergate. Dinh c Lp bi ri, hoang mang. By
gi m khng gp c Nixon ngay l nguy to. Bit u v chnh tr ni b, cuc hp
li b hon chng? ng Thiu tm mi cch chuyn i M sm c thc hin.
Tng Thng Nixon chnh thc mi ng Thiu sang M hp vi ng vo ngy
3.4.1973. Tuy trong th trc, Nixon ni ti San Clemente l ni hp, nhng ng
Thiu li ng mun thm ving Hoa K ti Th Washington. L mt Nguyn Th
Quc Gia, ng mun c tip n vi y nghi l. Sau cng, i S Trn Kim
Phng iu nh ng Thiu c n tip nh mt quc khch San
Clemente. Vit Nam gi mt phi on tin phong sang Washington cng pha
M hoch nh chng trnh cho cuc hp. Hng Khng Vit Nam thu mt phi c

37

KHI NG MINH THO CHY

707 ca Pan American, sn c Vit Nam, ch Tng Thng tng phn trang trng
v ch quyn quc gia.
Ngoi h s v vin tr qun s, ng Thiu mang theo h s kinh t. Tuy nhu
cu va ti thit va pht trin i ti c t mt nm, nhng phi thc t m
ngh. Ban Kinh T Ti Chnh (vi cc ng Phm Kim Ngc, H Xun Trng) em ra
nhng con s khim nhng. Theo Chng trnh pht trin 1973-1980, Vit Nam
Cng Ha ch yu cu M tip tc vin tr kinh t 650 triu la (1973) v 780 triu
(1974), ri gim dn xung ti mc khng ng k vo nm 1980 (95 triu). Hy vng
l t nm 1981 tr i th Vit Nam Cng Ha c th t tc t cng, khi phi i xin
x na.
Khng may l ch vi ngy trc khi ng Thiu ln ng, v Watergate li v
l ln. Ta Bch c lo u, bi ri v bo ch pht gic: C nhiu nhn vt cao
cp trong chnh quyn nhng tay vo vic che ch cho v n cp ti liu ca ng
Dn Ch Ta nh Watergate...
Ngy 29.3.1975, Tng Thng Nixon buc phi bi b c quyn hnh php
xc tin v iu tra ny. Trong tnh trng , chuyn cng du ca Tng Thng Thiu
c th c v nh mt on phim ngng li giy lt trc khi nhng bin c chnh
xy ra. Lc ny u c ng Nixon ri bi, cn tm tr no m tip n ng Thiu!
Tuy nhin, l n tip c c hnh kh trang trng. Mt hng lnh danh d
ng dn cho khi ng Thiu ti San Clemente. ng Nixon tip ng Thiu trong
khun vin bit lp ca Casa Pacifica. An ninh c bo m chu ton v t dinh
ny cch ngn xa l chnh, ch c mt ng i vo th c canh phng cn mt.
Nu li xe t Orange County xung San Diego, ta nhn thy San Clemente nm k
bi ct thoai thoi bn b Thi Bnh Dng. Tri xanh, my trng, kh hu mt m
ca min n i snh vi ci nng hng hc Si Gn lc vo h. ng Thiu tuy
mt sau chuyn bay di, nhng cng thy thoi mi v c hy vng.
ng hy vng Nixon s cng khai ti xc nhn nhng bo m ca Hoa K nh
ha ngy 17 thng 1.1973. Nhng ngc li, ch hai gi ng h sau khi p xung
San Clemente, hai Ph T Tng Thng l Ron Ziegler v Bob Haldeman ni ngay
vi ng Nh l s khng c bn thng co chung gia hai Tng Thng sau cuc
hp. ng Thiu bng hong, H i x vi ng Minh nh vy y ? Ni vi h
ti sn sng tr v Si Gn, v hy chun b phi c i!. ng Kissinger c thng
bo v v b ny, vi gp Nh v qu quyt: ch l s hiu lm, s c bn
tuyn co chung. [2]
Ba tic Dinh Casa Pacifica c coi l quc yn. Tuy nhin cha thy bao
gi quc yn khon i v Nguyn Th mt Quc Gia ng Minh m li ch vn
vn c mi hai ngi tham d, k c ch v khch. L do pha M a ra l
khng ch ngi. Trong ba cm, ng Thiu c nh ming bt tt dy cm kh
tiu khi ph lng ch nhn. V sau ng nghe chuyn bo ch ch trch ng Nixon
l i ng Thiu bt-tt trong khi gi tht b ang leo thang, ng phn nn ti u
c mun n tht b. Phi on tin phong ca Vit Nam khng c hi kin
trc v thc n.
Sau ba n ti t dinh ng Nixon, phi on Vit Nam c mun p l bng
mt ba tic khch sn Century Plaza Los Angeles. Nhng pha M t chi v l
do an ninh. ng Kissinger sau ny vit li trong hi k ca ng l trn thc t, ng ta
s biu tnh v khng s ngi d tic. [3]
i vi ng Thiu, im c bit ca chuyn cng du l li tip tn thn mt
ca ng Ronald Reagan, Thng c Calilornia ti khch sn Beverly Wilshire. Trc
y, ng Thiu tip n ng Reagan nng hu khi ng ving thm Si Gn. Hi

38

KHI NG MINH THO CHY

, ng c tng ng Reagan mt ci ng voi v ni a vi ng ta: Mt ngy no

, Ngi s ln voi.
Khng ng m li thnh s tht. Tng Thng Reagan thnh cng v vang
trong c hai nhim k.
Trong bui tip tn hm y c mt hai ti t ni ting l Zsa Zsa Gabor v
John Wayne. John Wayne c cm tnh ngay vi ng Thiu v c lm cho ng vui,
mc d c biu tnh phn chin ngay trc khch sn. John Wayne va ni a vi
ng Thiu va ly tay lm c ch nh ngi nm ly hai thanh nin biu tnh, gi
cao ln v p u vo nhau: ng c bit ti s lm g khng? Ti s tm c ti n
v xch i nh trong phim xi-n vy. [4]
Khi cuc hp chm dt l ti lc cng b bn thng co chung ca hai bn.
John Holdridge thuc Hi ng C Vn An Ninh v Ph T H. R. Haldeman li gi
ging: Khng mun ni r rng chi tit v vin tr kinh t. Pha Vit Nam mun ng
Nixon ha hn cho r. ng Nh hi tng li: Chng ti phi tranh u tng gang
tc cho bn thng co ny. Cui cng cn vi pht trc khi hp bo, pha Hoa K
nhng b.
ng Thiu k li l lc Tng Thng Nixon tm bit tin ng ln trc thng
ra phi trng, hn va ng ta nh u u. Trc thng va ct cnh, ng quay
gt tr li, vi v i vo nh. ng Thiu nh li nhng ln trc gp Nixon Si
Gn hoc o Midway nm 1969, l nghi tin bit ko di, ng ta vui v gi tay
vy tht lu [5]. Tuy linh cm l c chuyn kh khn, ng Thiu cng c c s
ti xc nhn v nhng cam kt ym tr Vit Nam Cng Ha. Mt thng sau khi tr
v, vo ngy 20 thng Nm 1973, ng ra Quc Hi cng b nhng bin php Ti
thit kinh t hu chin. Mc tiu ra l ti nm 1980 th Vit Nam Cng Ha s
pht trin ti mc t tc, t cng. ng ni l trong vng by nm ti, vi vin tr
Hoa K y , Min Nam s dc ton lc vo lnh vc kinh t v pht trin x hi.
Nghe phn khi qu, cc Ngh S, Dn Biu ng ln v tay rn rn, nng nhit
hng ng.
Vin tr li thnh con tin
Ngy 29 thng Ba.1973, nhm t binh M cui cng ri H Ni. Tng rng
vy l xong xui, ng u li c tin Kissinger sp i Paris m phn thm. ng
Thiu cng nghi ng chc li sp c chuyn g y. Y nh nm 1968, Nixon va ln
ngi ln th hai l li tr mt. Kissinger sp m phn vi phi on Bc Vit mt
Thng co (Commumqu) v vic thc thi Hip nh nh chin. Mt ln na, mi
dy lin lc M-Vit ri vo khng hong. Hip nh Paris k ri, by gi M li bt
nhng b thm? Theo nh Thng co, mt s kin t ai ti, l Bc Vit li c
quyn di chuyn qun dng qua vng Phi Qun S (DMZ).
ng Thiu cho rng trong sut thi gian tranh u ti ha m, Bc Vit ch
nhng b mt im l khng chuyn qun qua vng Phi Qun S. Gi y, ch bn
thng sau, Kissinger li qua Paris v nhng thm im cht. ng Thiu chua cht
hi li: lm sao qun dng nh xe tng, tu b c th i qua vng DMZ m khng
c ti x v nhn vin bo tr i coi? V khi nhng im cht ny, v tuyn th
17 khng cn l ranh gii r rt ca min Nam na.
Th l vin tr li tr thnh con tin. Li i ting li gia hai ng Nixon v Thiu
vo giai on ny cn gay gt hn lc Tuyn C xong ri, Washington rnh tay,
ht lo Si Gn chng i. Ngy 21 thng Nm 1973 (tc ngy 22.5 Si Gn), Tng
Thng Nixon gi Ph T Ngoi Trng William Sullivan sang Si Gn mang theo
mt mt th.

39

KHI NG MINH THO CHY

Sao m qu bn nhy: Va ng hai ngy sau khi ng Thiu a chng

trnh ti thit ra Quc Hi, Nixon em ngay k hoch kinh t di hn Ngi va
cng b ra mc c.
ng vit:
White House
Ngy 21 thng Nm 1973
Tha Tng Thng,
Khi San Clemente, ti ni vi Ngi v vic xin Quc Hi Hoa K vin tr
y n kh khn nh th no. Tuy nhin ti cng ni vi Ngi l chng ti s
dn mi n lc khng nhng xin y vin tr cho nhu cu hin ti ca Vit
Nam Cng Ha, m cn ym tr cho nhng k hoch kinh t di hn m Ngi va
cng b. N lc ny ang tin hnh tt p v c t vo u tin hng u....
Nhng ti thng thn khuyn co Ngi rng ch c mi bt ng nh nhoi gia
chng ta trong tnh th ny cng lm tiu tan n lc trn. Ti tin chc rng Ngi
s cn nhc k lng iu trn khi c l th ny.
Trn trng
(k) Richard Nixon
Khi ng Thiu vn khng ng k vo bn thng co, Nixon i n ch
quyt lit:
White House
Ngy 6 thng 6.1973
Tha Tng Thng,
Quyt nh m Ngi phi lm l ch th cho i din ca Ngi i Paris cng
vi Tin S Kissiger k vo Thng co nh hin trng..., hoc ngc li, Ngi khng
chu k, hy b Hip nh, v chu hu qu thm khc khng th trnh c....
l s nhn nh tnh hnh trung thc ca ti, s la chn tht r rng...
Ti tin tng s hiu bit bao qut ca Ngi v nhng quyn li chung ca
chng ta v sn sng tr li thun trc 12 gi tra ngy 7 thng 6, gi Si Gn.
Trn trng,
(k) Richard M. Nixon
ng Thiu vit th tr li Nixon, gii thch ti sao pha Vit Nam Cng Ha
khng chp nhn c. Trong khi , ng cho bo ch Si Gn bnh lun rng ri
v bn Thng Co l rt bt li cho Vit Nam Cng Ha. Va nhn c th, Nixon
hi m cng mt ngy:
White House
Ngy 7 thng 6.1973
Tha Tng Thng,
Ti khng th lng on ni hu qu quyt nh ca Ngi trc Quc Hi v
cng lun Hoa K. Hu qu chc chn s bt li cho Ngi v c th gy tai ha.
Ti rt tic v bun phin khi thy cng cuc m chng ta cng nhau chia s rt
nhiu nay b sp nh th ny.
Xin Ngi tr li cho chng ti trc 8 gi sng ngy 8 thng 6, gi Paris
tin tin hnh.
Trn trng
(k) Richard M. Nixon
c ti ch tai ha, ng Thiu ph ngoi l bc th: Chng ta phi
chun b cn thn cho bin c ny.
Th ri trong vn th ngy 8 thng 6, 1973 tr li ng Nixon, ng Thiu
vn ni l pha Vit Nam Cng Ha ng Hoa K v Bc Vit k kt vi nhau
trn nguyn tc, ri sau hai bn s ku gi (appeal) c chnh ph Vit Nam Cng

40

KHI NG MINH THO CHY

Ha v chnh ph Cch Mng Lm Thi chp hnh nhng iu khon ca bn

Thng Co.
Khng c, Tng Thng Nixon phn ng ngay. ng Thiu ang ng khi
Vn Phng nh thc ng dy: C thng bo khn cp. Lc 2 gi m, Ngoi
Trng Trn Vn Lm chuyn cho ng mt phiu trnh, km theo mt th mi ca
Tng Thng Nixon gi cng ngy (8 thng 6, 1973): Vic g gp rt n ni chnh
Ph i S n tn nh nh thc ng Ngoi Trng dy! ng Lm phi
chuyn ngay gia m cn kp i ph, v trong th, ng Nixon t ra ht sc cng
rn. Cng mt ngy, mng 8 thng 6, (9 thng 6, gi Si Gn) Nixon li gi mt
thng ip na:
White House
Ngy 8 thng 6.1973
Tha Tng Thng,
Nu cuc thng thuyt ny tht bi th s c s i cht gia hai bn. Ti s
bc b l do khng chu k kt ca Ngi v ti s cng khai t co Ngi cn tr
vic i tm mt gii php cho ha bnh....
Rt c th Quc hi s ngng vin tr qun s v vin tr kinh t cho n khi
Ngi chu k...
Ti cn s chp thut ca Ngi kp ch th cho phi on Hoa K Paris
trc 7 gi sng ngy 9 thng 6. gi Paris...
Trn trng,
(kt) Richard M. Nixon
ng Thiu c l th cn thn. ng ph nhiu im long ngong, bng c
ting Vit ln ting Anh, Php vo phiu chuyn th ca i S Whitehouse Hi
ng An Ninh Quc Gia lm vic: Unbalanced and Unjust (khng qun bnh v bt
cng). ng cn vit thm bng nt bt ch m: ... Hoa K Vit Nam Cng Ha
vi no choice (khng c la chn no tt hn)... t ra xy dng v thin ch,
nhn nhng ti a, ch khng ni khng mt cch thng thng (ng vit tt ln
vn bn: ch O ni NON Flatly, ch O hay phi c ngha l khng.
V c nh vy, th i, th li trong bn ngy t mng 8 ti 11thng 6, li l
mi lc mt cng thng hn. Ti ngy 13 thng 6 th thi hn cht ti. Mt ti hu
th c tng t:
White House
Ngy 13 thng 6.1973
Tha Tng Thng,
L th ca Ngi ngy 12 thng 6, l mt n ging mch vo tnh bng
hu, s tng knh v quyn li chung ca chng ta.
Nu Ngi la chn ng li ny, th chnh l Ngi vch ra chnh sch
trong tng lai ca Hoa K i vi Vit Nam ri. Ti s bt buc chu Quc Hi v
cng lun Hoa K ch ym tr cht t nhng nhu cu c tnh cch nhn o cho nhn
dn min Nam v, trn cn bn cng bnh i na, ti s b qua nhng quyt nh v
nhim v kh khn ym tr qun s v kinh t (cho Vit Nam Cng Ha) nh
chng ta tho lun San Clemente.
y khng cn phi l vn ca ngi i thng thuyt, hay ca mt lut
gia, hay chuyn gia na. y l vn trc tin gia ti v Ngi. S la chn l do
Ngi.
Xin Ngi hiu cho rng, ti s ni tt c nhng s d dt, nhng iu cn sa
i thm, tr hon, hay nhng hnh ng nh lc hng ra ngoi (ch) mt vic l
ng ng, thun, (ti s coi ) l mt quyt nh trc tip v c tnh ca Ngi
chm dt mi tnh giao hin hu gia hai chnh ph Hoa K v Vit Nam Cng Ha

41

KHI NG MINH THO CHY

Trn trng,
(kt) Richard M. Nixon
ng Nixon kha cht li ci t ca ng Thiu. Cu gi, lnh n, mu lc,
xoay x ti lc v hiu. Li l hm da cay ng lc cm chng lnh, canh chng
ngt. Chng b cho nhng thng ip nh nhng, ve vn lc tun trng mt do b
mi Anne Chennault chuyn vo ma Thu 1968. N y sc quyn r, thuyt phc.
ng Thiu ph vo bn l cu cui cng:
Qu ng! ng ni ch ti hoc Nhn dn Vit Nam Cng Ha, hay nhn
dn Hoa K) no c quan nim nh vy. [6]
y l bc th cui cng ca Tng Thng Nixon. Cu ng Thiu ph nh trn
cng l cm ngh cui cng ca ng v hnh ng ca Nixon-Kissinger.
Bn Thng Co c k kt vo lc 4 gi chiu ngy 13 thng 6 ti Paris. V
phng din lnh th, bin gii ca Min Nam tr nn lu m. Trn thc t, n
khng cn na.
Li vo bng ti
Mi chuyn sp xp cho ha bnh Vit Nam nh vy l xong. Kissinger vi v
bay v Washington cn theo ui nhng tham vng khc.
Ngy 22 thng 8.1973 Kissinger ln chc B Trng Ngoi Giao thay ng
Rogers,
Gn hai thng sau , Hip nh Paris li mang ti cho ng vinh d ca gii thng
Nobel v Ha Bnh (Vit Nam) v nh vy, thay v ni Ha bnh ang trong tm tay
(Peace is at hand) nh ra ng phi ni Ha bnh ang trong tm tay ca ti v thay
v tuyn b c Ha bnh v danh d, ng nn tuyn b: Ha bnh v danh d
cho ti th mi ng.
V pha Vit Nam Cng Ha, t gi pht ny tr nn c thn c th, ch
cn hy vng rng chu m th c n xi, rng nhng cam kt ti San
Clemente s c tn trng.
Th nhng, San Clemente ch l trm dng chn ca Tng Thng Thiu trc
khi ng ri khi trng tm ch ca Hoa K.
K t khi k xong Bn Thng Co, hai ng Nixon v Kissinger hu nh
chn vi Min Nam vo d vng. Trc , khi c nhu cu th ch trong thi gian t
31 thng 1.1971 ti 13 thng 6.1973, ng Nixon vit cho ng Thiu ti 27 bc
th. T lc cho ti khi ng t chc (ngy 8 thng 8.1974) th tuyt nhin khng
cn th t, thm ving, trao i g na. Li ng Winiam Sullivan, Ph T Th
Trng Ngoi Giao tm tt v quan im ca Hoa K lc y: Chng ti hy vng
rng ng Dng s lui vo ch ca n trong bng ti, v n xng ng nh vy.
[7]
Ch Thch:
[1] Phng vn Hong c Nh, 13.5.1985.
[2] Phng vn Hong c Nh, 23.7.1985.
[3] Henry Kissinger, Years of Upheaval, trang 310.
[4] Phng vn Hong c Nh, 23.7.1985.
[5] Phng vn Tng Thng Thiu, ngy 4.4.1978.
[6] Phng vn Tng Thng Thiu, ngy 4.4.1978.
[7] N. T. Hng and Jerrold Schecter, The Palace File, p. 170.

42

KHI NG MINH THO CHY

TP 2
THN PHN TIU QUC
T tc t cng
Vo lc tm gi sng ngy 28 thng Ging 1973, tng t ri li tng t,
ting ci tu Hi Qun Vit Nam dc cng Si Gn r ln, x tan mn sng bui
ban mai. Khi ci ngng, chung nh th li tip theo, ngn vang khp y, lm
tng thm bu khng kh no nhit ca Thnh ngy hm y.
D chng bit thc h ra sao, ta c n mng i . Hip nh Paris k ri,
chin tranh chm dt. T gc ng Phan nh Phng khu a Kao, i pht thanh
phng ra bi ca oai hng Vit Nam, Vit Nam nghe t vo i. Nhiu nh m loa
cho ln, dng nh mun t i ting ca ai on vng ln t radi nh bn cnh: Anh
tr v trn i nng g...anh tr v dang d i em... Hy vng rng t nay, nhng
chic bng ca khng cn phi ch v trn trc thng sn mu tang trng.
Dn chng thnh tm gc mi ni lo u sang mt bn. Khng kh nhng
qun c ph tr nn nhn nhp. Lnh gii nghim na m ch c thi hnh mt
cch lng lo v phng tr bt u m ca li. Nha Du Lch sa cha khch sn
Majestic, lm thm mt qun ngoi va h quay ra b sng, ht sc th mng. Chiu
chiu, gii phong lu cng nh i n ca cc nhn vin ngoi giao v du khch ng
mnh trn nhng gh vng my mi mc, ung chanh soda v nc da cn ti,
trng nh mt cnh Hawaii. Bn kia ng, sng Si Gn lng l tri. Ting i
bc khng cn vng li na, v ha chu cng thi le sng trong m ti. Nh hng
ni M Cnh sm ut, ting ni n o ca thc khch xen ln vi nhng ting ci
rn r, ting chung rung t nhng chic xe bn rong trn bn, mi kh mc
nng v mi nc ma va mi c quyn ln vo nhau, lm cho khng kh thm
mi mc, hp dn.
Li mt ln na vin nh ha bnh l rng. V c th, Hip nh Paris c
cc c quan truyn thng ca chnh ph m t nh mt thng li cho Vit Nam Cng
Ha. Khc vi Hip nh Genve Php k nm 1954 sau tht bi in Bin Ph,
ng ny Vit Nam Cng Ha u c tht bi? Ban Tm L Chin trn i ng ca:
C bay c bay trn thnh ph thn yu. Ti M, cc bo ch ng hng tt ln
Ha bnh vi danh d i VOA c vy m pht sng. Bit u, bit u y mt
trang s mi c m ra ri.
Th l ti thi hu chin?
By gi nhim v chnh yu l cng c x hi v ti thit kinh t. V x hi,
vic bc xc l hiu nng ca nn hnh chnh. h tr cng tc ny chng trnh
Ci t hnh chnh c ra. ng Quch Hunh H, ngi c giao trch
nhim, cng vi s tham gia tch cc ca Hc Vin Quc Gia Hnh Chnh n
c vic ci t. Cng chc mi cp mi ngnh thay nhau i tham d cc lp hc tp
c t chc ti Trung Tm Hun Luyn Vng Tu. Trung tm nm cnh b bin
Long Hi th mng. Cc vn c em ra tho lun: Tn quyn v a phng,
pht trin nng thn, tay sng tay cy, bi tr tham nhng. Ton l nhng ch
thc t, ht sc hp dn.
Khi Kinh T-Ti Chnh c c thc y c nn kinh t i ti t tc t
cng. Cng sm cng tt. Lc ny cn nhn thng vo thc trng, xem mt tt, mt
xu, tranh th thi gian un nn li nhng bt qun bnh ca kinh t v m. Mun
vy, cn phi duyt xt ton b qu trnh nn kinh t ch ra cho ng nhng nhu
cu v u tin. Nhn li con ng m nn kinh t Vit Nam tri qua trong hai
thp nin, tuy n trc tr, thng trm, nhng cng c thi im kh sng sa. V
bn cnh nhng tn ph li c nhng xy dng, pht trin ng k, c v vt cht

43

KHI NG MINH THO CHY

ln con ngi. Mc tiu tin n t tc, t cng, chm lm l vo nm 1980

khng phi l mt o tng.
THNG TRM CA NN KINH T THI CHIN
Thp nin 1960: T xut sang nhp.
Thp nin ny c Lin Hip Quc tuyn dng l Thp Nin Ca Pht
Trin. Nm ly c hi, cc nc Chu nh Nam Hn, i Loan, Thi Lan, Nam
Dng, M Lai, Singapore v k c Nht Bn, nhy vt mt bc di trn ng
m mang kinh t, x hi. H vn dng nhn lc, ly t cng lm ng lc thc
y m mang kinh t, thu ht u t v k thut tin tin ci tin cng nghip.
Vit Nam mt c hi qu bu . Tuy nhin trong nhng nm u thp nin, tnh
hnh kinh t cn kh trin vng. Min Nam vn cn xut cng c go. Vi tng
xut l 340.000 tn, nm 1960 nh du mc cao nht trong lch s kinh t Vit Nam
Cng Ha. T nm , nng thn bt u thiu an ninh, xut cng go xung dn,
v ti nm 1962, cn 85 ngn tn. Sau , khng ng k, nhng vn cn l xut.
T 1965 tr i th xut bin sang nhp, c nm ln ti 760 ngn tn. Mt tri mt
vc so vi thi tin chin. Nm cao im l 1939: Xut cng go ca ring Nam B
ln ti gn hai triu tn. Ti nm 1954 cng vn cn 520.000 tn. [1]
1969-1971: Ba nm vng son.
Khong thi gian 1969-1971, tnh hnh an ninh min ng bng Cu Long
tng i tt, cho php nhiu ngi ngh ti trin vng kinh t lu di. y l khong
thi gian cao ca nn Nh Cng Ha: Chng trnh Ngi Cy C Rung ra
mt ngy 26 thng Ba, 1970 thnh cng vi d on: Gn mt triu mu rung
c phn chia cho nng dn [2]. ng l cho v nng dn u c tr tin.
Chnh ph bn cng kh phiu ly tin mua li rung t ca in ch ri chia
cho nng dn. in ch no c qu 15 mu phi bn t cn li. Bu khng kh
nng thn no nhit. Mc d chin tranh vn cn, nhng quyn s hu rung t c
tc ng ht sc mnh m. ang t t in, bn triu nng dn tr thnh gia ch.
Nhng lm t in l n chc, cn a ch li phi lo. Vic s hu n c hai mt:
c hng trn vn kt qu mnh lm ra. nhng ngc li, cng phi gnh vc ri
ro ca ma mng, thi tit. Ngi tn in ch vt v, lam l:
Ngi ta i cy ly cng,
Ti nay i cy cn trng nhiu b.
Trng tri, trng t, trng my,
Trng ma, trng gi, trng ngy, trng m...
Ngi nng dn chm ch lm n nh vy nn kt qu trng thy. Khi chng
trnh Ngi cy c rung kt thc vo thng Ba.1973, b mt nng thn tr nn
sinh ng.
C ng Gio S M ni vi chng ti: Ngi nng dn Vit Nam ton l con
chu Adam Smith. Nh kinh t ngi Anh ni ting Adam Smith (th k 18), c
coi nh cha ca kinh t th trng. ng t ng lc cnh tranh ca nn mu
dch t do da trn quyn t hu, l yu t cn bn nht ca pht trin kinh t. [3]
Thm vo t lin b k thut: Loi la ging IR-3 pht xut Phillippines
c em vo ng bng Cu Long. mt s nc hu tin khc m chng ti c
dp quan st ti ch khi cn lm vic cho Qu Tin T Quc T, tht l rt kh nhc
cho nng dn chp nhn nhng k thut mi. H khng mun thay i cung cch
lm vic, bm cht ly nhng phng php sn xut m h quen thuc. ng ny,
d trng la c truyn c vi ba ngn nm, n lc thy c ging mi, nhn dn
min Nam vi vng hng ng. V hng ng rt nhit lit, t ngay tn la l
thn cng. C cho phn bn, lng nc cho ng mc l n ln y ng.
Cy la khng cao nh la c truyn, nhng b bm, do dai. Khi c bo t n nm

44

KHI NG MINH THO CHY

rp xung, ch khi bo qua, li ng thng ln. Ti ma gt m ngi ta v Cn

Th, An Giang xem th tht l sng mt: Cnh ng mnh mng, cnh ng bt
ngt, i cnh ng do dt la thm nng.
n nm 1971 th la thn nng ph c trn 2,6 triu mu rung, bng
42% din tch canh tc ri. Hai ng lc ny y mnh sn xut thc ln trn by
triu tn, cao hn nm 1966 l 63%. Nhp cng go lp lc xung ch cn 160.000
tn. Vi ny th chng my lc na l go n v c khi cn d xut
cng. [4]
Nhiu quan st vin quc t cho chng trnh Ngi cy c rung l mt
trong nhng chng trnh ci cch in a thnh cng nht cc nc hu tin [5].
N l im vng son ca nn Nh Cng Ha. Bao nhiu hy vng! Bit u chng
my lc na, nh bnh minh li chng chiu ri khp thn qu? Cui nm , mt
Chng Trnh Pht Trin Kinh T hu chin do nhm nghin cu Lilienthal-V Quc
Thc c C Quan Vin Tr Hoa K USAID ti tr ra mt. Ngi ta bt u
ngh ti pht trin lu di.
Ma h la 1972
Dn chng Vit Nam n ci Tt nm Nhm T kh vui v. Pho n rn r.
Bnh chng, tht m, da hnh cu i , khng c g l thiu. Thng Ging l
thng n chi, mi ti thng hai mi i trng u, trng khoai, trng c. u phng
mc nhanh nn thng ba l u gi v ta i ta hi v nh phi kh.
Nhng ri no c i hi u. Thng ba nm i bc li n rn tri trn vng
v tuyn. Chin tranh bng leo thang, bt u t cuc Tn cng ma Xun ca
qun i Bc Vit ti Qung Tr. Lc ny, thay v th cng, Vit Nam Cng Ha li
chuyn sang th th. tin trin kinh t bng khng li gia ma h la. Trn
200 cu b h hi, bao nhiu cy s ng x b ph hy, 40% sn xut cao su b
mt v rng cao su tr nn bi chin trng. Thm my trm ngn ngi na t
min v tuyn chy vo pha Nam, lm cho s ngi di c tng vt ln 1,2 triu. p
lc nhu cu tip t cng thm nng n: Lng thc, nc ung, thuc men, v sinh,
lu tri.
Nm y li l nm mt ma v hn hn! Nhp cng go nhy ln 284.000 tn.
[6]
Tuy nhin, vo nhng thng cui nm 1972, tnh hnh li tr nn tt p hn, v nn
kinh t bt u c nhiu du hiu phc hi. Thn kh ca t nc linh thing, sc
mnh ca nhn dn di do. C mi ln ng xung li tm cch hi sinh. Sc chu
ng, ch kin tr c quc t thn phc.
Nn kinh t giao thi: 1973
Ni chung, nhn vo kinh t min Nam lc giao thi t chin tranh sang hu
chin, t c M ti khng c M, ta thy c su c tnh r rng [7]:
Th nht l c cu chnh lch: Nghing hn v cung cp dch v, tng
ng bng 55% tng sn lng quc gia (GDP). c bit l dch v quc phng,
hnh chnh, qun i ng Minh. Sn xut hng ha, vt dng chng c l bao.
Th hai l mc l thuc vo nhp cng: Ngoi go cn xng nht, phn bn,
xi mng, hng tiu th, vt liu sn xut. Tt c tng ng vi hn mt na tng
s cung hng ha. Trung bnh l phi nhp 750 triu la mt nm, khong 40 la
ng trn u ngi (nn nh y l ng la vi mi lc thi y). ang khi
xut cng (cao xu, tr, hi sn, lng vt) ch vo khong 4%-5% nhp cng.
Th ba l mc tit kim st xung s m: Trung bnh bng -5% tng sn
lng gp ni a GDP. Lc cn ha bnh, n l s dng. C nm ln ti +6%
GDP (1960). Khi khng cn tit kim ni a th u t cho pht trin phi ty thuc
vo tin bc t bn ngoi.

45

KHI NG MINH THO CHY

Th t l gnh nng kinh t ca nn nhn chin cuc: on ngi di tn t

nhng vng thiu an ninh, c bit l min Trung, ln ti vi triu. Mt s ng di
tn v thnh th, lm s ngi y ln ti 40% tng dn s (nm 1960 ch c 22%).
Kt qu l tht nghip cao thnh th (14%) cng vi nhng t oan x hi i km.
ang khi nng thn li thiu ngi canh tc.
Th nm l gnh nng quc phng: Tnh trng an ninh thi hu chin cn
i hi mt nhu cu quc phng qu ln, cn chi tiu ti 50% ngn sch (242 t
ng).
Ti tr cho pht trin ch cn 9% (66 t ng). Ri vn nhn lc: 1,2 triu
thanh nin cn phi vc sng, cha k 310.000 cng, t chc. Ngoi ra cn s
ngi di tn k trn, tt c cng vt 30% nhn lc lao ng.
Thm vo nm im ny phi k ti mt im quan trng khc:
Th su, tm l da vo vin tr: Nhn li gia thp nin 1960, ta thy ci tm
l ny n mau bn r. Nn kinh t Vit Nam b nh, hu tin, sn xut cn bn l
nng nghip. Khi qun i M o t ko sang, nhu cu quc phng, tiu dng, xy
dng h tng c s nhy vt. M sn xut ni a cn yu km, cn bn ch l go
thc. trnh tnh trng khan him, lm pht phi m th ch cn cch nhp hng ha
t ngoi vo. Nhng li nhp qu nhiu v qu nhanh. Ti tr nhp hng ha gm
bn ngun: Vin tr nhp cng (CIP) (Capital Improvement Projects c ngha l
nhng d n chnh) + vin tr thc phm phng s ha bnh + vin tr d n + s
la pha M mua tin Vit Nam. Tng s ny ang t 162 triu nm 1964 tng ln
ti 830 triu nm 1966, cao hn nm ln. Tin bc di do, c th m xi. Chi tiu
cng cng nh t c b th lng.
C Si Gn chng thy thiu th g: Radio, TV, t lnh, my iu ha khng
kh. Bo ch ngoi quc gi Si Gn l Hondaville. Ngoi nhp cng, li cn mt
ngun khc: Thuc l, ru mnh, gia dng t h thng tip liu PX lt ra th
trng. C ng trc cng cn c Long Bnh m xem th r.
Chnh sch kinh t thng hay c tnh ton da theo d phng xem s tin
la s bm vo nn kinh t l bao nhiu.
S kin ny lm tng ln cng ca tm l l thuc kinh t Vit Nam tai hi
hn, n li mang ti nhiu c hi tham nhng cho nhiu ngi, mi tng lp, tr
thnh ung nht x hi.
Trin vng ti thit
Th nhng, ng sau nhng vn kh khn, nhng yu km, li c nhng
yu t thun li cho cng cuc pht trin.
Vi mt dn s 20 triu, th trng min Nam ln hn cc nc Afghanistan,
Australia, Hng Kng, M Lai, Nepal, New Zealand, Singapore, Sri Lanka, v i
Loan. Li tc ng cho mt ngi ca min Nam (tng ng khong 150
la mt nm) cn cao hn cc nc Bangladesh, n , Pakistan v Thi Lan hi
. [8]
Nng nghip
V nng nghip, ci tin k thut v la thn nng nng sn xut ln ti
by triu tn thc vo nm 1973, tng ng bng 4,6 triu tn go, gn ti mc
n. D phng l ch ti 1976 c th xut cng. Trin vng ny l nim hy vng
khng nh trong lc kh khn. Chng trnh a dng ha nng nghip cng bt u
c kt qu. Cc loi cy n tri, bp, u phng, u nnh, khoai ty, rau c pht
trin ht sc nhanh.
Cy cng nghip c y mnh thay th nhp cng: Sn xut thuc l
ti trn 18.000 tn so vi 9.000 tn nm 1971, ma ng ln trn 900.000 tn, gn

46

KHI NG MINH THO CHY

gp ba mc 1970. D phng cho 1975 l s tng gp i, tc 1,8 triu tn. Ng bp

th t 31.000 tn (1970), tng ln trn 50.000 tn (1974).
Li c kh nng phc hi sn xut 70.000 tn cao xu mc tin chin [9].
Ngnh ng nghip c canh tn, ng thuyn vi my ui tm ln i ln li
khp sng rch. Xut cng tm v hi sn t vn vn 500.000 ln gn 11 triu la.
D phng cho 1975 l 30 triu. Tng s xut cng nm 1973 ln ti 53 triu, tuy
khim nhng nhng cng l tng gp ba ln nm 1972.
Pht trin con ngi
Xt n cng, con ngi vn l yu t quan trng nht trong vic pht trin
kinh t lu di. T nh nc Nht, ti nguyn rt t, khng c mt git du, th m
thnh quc gia tin tin vo hng nht. Cn nh nhng nc du la Kuwait, Saudi,
tin bc nhiu bit my m u c mc pht trin kinh t, x hi cao.
Vi 80% dn s l ngi Kinh, a s theo Pht Gio, min Nam khng c vn
th nghch sc tc hay tn gio qu ng nh min Trung ng chng hn. Ngn
ng li ng nht, khc nhau ch l v cch pht m. Vit Nam l nc duy nht
Chu dng mu t La M a, b, c, rt tin cho vic tip thu k thut, vn ha ngoi
quc.
Gn 20 nm hot ng, c quan Vin Tr Hoa K USAID gip Chnh Ph
Vit Nam phng tin v k thut pht trin gio dc v o to. Nm 1973, t l
bit c, bit vit l 70% rt cao so vi cc nc Chu lng ging hi .
Trc nm 1954, min Nam khng c i Hc. Mun hc c nhn phi ra H
Ni. Ti 1973, i Hc Si Gn ng vo hng quc t. Vi th d: Bc S xut
thn t i Hc Y Khoa sc phc v cho on qun 1,2 triu m khng cn n
Bc S nc ngoi. Sau ny h di tn sang M, ch cn mt hai nm o to li v
hc thm ting Anh l hnh ngh c ngay. Lut Gia tt nghip t khun vin cy
di bng mt, con ng Duy Tn, lm vic cho cc hng M ngay Si Gn,
v c thn phc. Khi h i du hc th thy lut php M qu r rng, hc li cn d
na.
Ngoi i Hc Si Gn cn su i Hc khc: Lt, Vn Hnh, Minh c,
Ha Ho, Cao i, Cn Th. Nm 1973, tng s sinh vin i hc ln ti 98.832 so
vi ch vn vn c 2.900 vo nm 1955. S hc sinh trung hc trong cng nm y l
trn mt triu so vi 43.000 v hc sinh tiu hc, trn ba triu so vi 401.000. Ngoi
ra cn cc trng cng ng, trng hun nghip, cc chng trnh cng ngh mc
ln nh nm.
Chin tranh li cng o to c bao tay ngh ang ch mong c ng
gp vo sn xut cho nn kinh t thi bnh. Vic chuyn nhng k thut trong thi
chin th hin r rng Nht. Qun i M ng Nht sau i chin v chin
tranh Bc Hn gip cho nhn cng Nht Bn tip thu c k thut lp rp xe ti,
xe tng. i ng ny sau chuyn sang lm xe hi, by gi cnh tranh vi xe M,
c. Min Nam, mi nm chin tranh gip c bit bao nhiu tay ngh: Xy
dng, my mc, lp rp, sa cha, truyn tin, kin trc s. i ng th xy dng
Nng c cc nh thu ngoi quc khen ngi. Khi Cng Binh tip nhn c
ngnh ngh cao v xy ct ng x, cu cng, nh ca. Ri on phi cng bay
trc thng, my bay vn ti, khu trc c, phn lc F5, ra chin trng th can m,
n khi li my bay dn s c chiu i vin lo c ph, cm nc th li cng vi vt
hn.
H tng c s
Mt kt qu tt ca chin tranh l mang ti cho Min Nam mt h tng c s
kh tt, gip pht trin kinh t lu di. Xy dng h tng l rt tn ph v mt thi
gian. T nh qu trnh xy mt ci cu: T lc lm d n tin kh thi, ti lc nh

47

KHI NG MINH THO CHY

gi, ri lm d n kh thi, tm ngun ti tr, thng thuyt, i vay, ti xy ct, lc

xong trung bnh cng phi mt nm nm. l mt l do ti sao li hay c k hoch
ng nin.
Nhu cu qun s trong thi chin i hi xy ct nhiu phi trng. Ngoi
nhng phi trng ln nh Tn Sn Nht, Cam Ranh, Nng, Cn Th c th tip
nhn phn lc loi cn c nhng phi trng nh Lt, Hu, Kontum, Ph
Quc. Pleiku, Rnh Gi, v Qui Nhn. Cng thm vo l khong 100 sn bay t hon,
ri rc khp ni, rt tin cho vic lin lc gia cc a phng. [10]
V vn chuyn ng thy th min Nam c ti 4.780 cy s sng, rch
(3.000 dm Anh). Khong mt na l sng ngi, na kia l kinh, rch. l phng
tin giao thng r tin nht v thun li cho nng, ng dn. Hi cng ln gm Si
Gn, Cam Ranh, Nng, Nha Trang, Rch Gi. Nhng a im rt tin cho tu b
cp bn, tip vn cho mi min dc theo gn 1.000 cy s b bin v duyn hi.
Ngun li trng thy l nhng cng ny li c th p ng ht nhu cu hng hi ca
Lo, b kha cht trong t lin, min ng Kampuchia, v c th c min ng-Bc
Thi Lan.
Cn ng x, cc nc hu tin trng thy ng x min Nam m thm.
Tt c c ti 21.000 cy s ng (khong 13.000 dm), trong gn 9.500 cy s
ng nha, i c quanh nm. Cu cc loi to, nh bc qua sng ti gn 4.000
cy rt nhiu cu b h hng, nhng sa cha li th cng nhanh. Tnh ra cng c
ti gn 170.000 xe ti v trn 51.000 xe hnh khch lu thng trn h thng .
Vin thng ca mt nn kinh t phn thnh
V ti nguyn v con ngi nh vy, nn Min Nam thc s c trin vng
pht trin mt nn kinh t phn thnh, ht b l thuc.
V h tng c s, khng phi l ng Tri khng u i. C iu l tim nng
nm m cha khai thc ra c. Trn con ng tin ti t tc t cng, c hai
ca qu Tri ph: Ti du nm thm lc a v Vnh Cam Ranh.
Kho tng du la: Ti nguyn Tri cho.
Cho d khng bng ti du ca Indonesia, mt nc trong khi OPEC, tim
nng du la, du kh trong mt vng rng 500.000 cy s vung ca thm lc a
Min Nam khng phi nh. Nm 1973, va h ln c bao nhiu hng du quc t
nhy vo, bt chp l tnh hnh an ninh cha n nh. Hai vng u thu nm
cng mang li c 17 triu la. Vo lc lin ang cn, gi tr tm l ca s tin
ny cn ln hn my ln. u thu nm 1974, s tin ln ti 30 triu.
Chnh ph cp giy php cho su t hp cng ty du la c khai thc 13
a im trong mt khu vc 82.000 cy s vung.
y mi ch l 16% ca thm lc a. n cui 1974, tt c cc cng ty u
hon thnh nghin cu chi tit v a cht. Theo hp ng, cc cng ty khoan thu
phi bt u khoan du th nghim trong vng 24 thng k t lc hp ng c hiu
lc. Th m hai cng ty trng thu t mt bt u khoan mt nm trc hn
cht: Pecten vo thng Tm, v Mobil, thng 10.
Ch hn hai tun, vo ngy 17 thng Tm 1974, Pecten o trng ngay du
l 08-TLD, t tn l HNG-X. Kt qu cho thy c du di su 1.374 mt. Ri
ging th hai, DA l-X, trong cng mt din tch li tm c kh nng du th v
du kh cao hn. Th nghim cho thy tt c c hai ngun: Mi ngun c th khai
thc ngay 1.514 thng du th mt ngy v 5,8 triu thc khi Anh (cubic feet) du
kh mt ngy. Sau , l DA l-x c chnh thc tuyn b chnh xc l m du.
Hng Pecten rt vui mng, nn tin hnh khai thc ngay l 06-LTD, v tm thy
c du hiu cn kh quan hn.

48

KHI NG MINH THO CHY

Ti thng 10.1974 hng Mobil khoan gin BCH H 1, ti l 04-TLD, tm

c lng du quan trng di su trn 2,7 cy s (9.000 feet). Tin mng c
th n lin tc. Hng Marathon v Union Texas quyt nh khoan ging u vo
cui 1974. Hai hng Esso v Sunningdale c k hoch khoan du vo thng 4.1975!
c tnh l vo cui 1975, s c t nht 20 dn khoan. Sn xut mt lng du kh
quan sp c bt u mun lm l vo cui nm 1977.
C ln chng ti c mt hng khoan du mi ra xem dn khoan ngoi khi.
Trn chuyn trc thng, ti hi anh phi cng Php: Anh ngh Vit Nam c nhiu du
khng? Anh vui v tr li Ti khng bit r, nhng theo kinh nghim lm vic cho
cc hng du la nhiu nm, ti thy ni no c nhiu tm l c du la. Nghe
tht mt rut. Anh ta cn thm: Ti ngh rng qu ng c c du la ng Bng
Cu Long na. Thc h khng bit, nhng u nm 1975, c ngi gii thiu mt
cng ty ngoi quc (m hin ti khng nh l hng no) ti vn phng bn v
chuyn ny. H ni Chng ti nghin cu s khi v tin rng c du la, du kh
vng Cu Long.
u? Ti vi vng hi. Chng ti khng th tr li ng c, v phi chi
ph tn km mi c nhng thng tin ny. H ngh chnh ph hai im: Th nht,
cho cng ty o ngay m khng phi qua th tc u thu, hnh chnh rm r, th
hai, khi khai thc c du s chia i, mt na cho cng ty, mt na cho chnh
ph. Ti ni ngay vi Tng Thng Thiu v vic ny. ng t v vui mng ni Trong
lc ny, ai lm c g gip ch l phi cho ngay.
Tin tc v du la lun c bo ch ng ln trang u. Truyn hnh chiu
nhng cnh dn khoan bn rn ngoi khi, nhng ngn uc t bng du kh chiu
sng vm tri vo m khuya. Trong khung cnh ti tm cui nm 1974, nhng
ngn uc ny cng mang ti mt tia sng le ln trong tm trng dn qun Min
Nam.
Vnh Cam Ranh
Vnh Cam Ranh c coi l vnh c nc su, p v tt nht ng Nam .
Ngi ta cn so snh Cam Ranh vi Vnh San Francisco M. Thi Php thuc,
ngn sch cc nc thuc a eo hp, tuy bit trin vng ca vng ny, nhng h
vn nm , ch dng mt cng nh cho vi chic tu hi qun Php. Cch Si
Gn 400 cy s, Vnh nm vo v tuyn 12, gn ngay trc giao thng hng hi quc
t Singapore, Hng Kng, Thng Hi, Yokohama. Cam Ranh ch xa trc ny chng
mt gi tu bin, trong khi Vng Tu cch ba gi, Hi Phng cch tm gi. Vnh c
chiu su trung bnh t 18 ti 20 mt. Ch su nht l 30 mt. Hi sn ni y
phong ph, ni ting l tm hm Bnh Ba v s Tr Long. Ngoi ra cn ngun ct
trng vi cht lng cao rt l phong ph. Dc theo b bin nm su cy s, m ct
Thy Triu nm pha Bc bn o Cam Ranh. Ni y c ct trng vi sch ti
99%, l nguyn liu dng sn xut pha l loi thng hng v thy tinh quang hc.
Ngoi ra cn c khong cht thch anh (quazt) qu gi, dng lm ng h chy tht
chnh xc. Ti cn nh mi khi gp ng i S Nht, thy ng ch hay hi han v
tin trnh pht trin Vng Vnh. Sau ny ti mi c bit l va c Hip nh nh
chin l c mt cng ty Nht vo lm nghin cu kh thi cho mt d n ha du
(petrochemical).
Vnh Cam Ranh l mt bnh phong chn gi an ton cho tu b tr n khi bo
t. Ca bin vo vnh rng ba cy s, su 20 mt, khng c ph sa bi. Vo thi
Nht Nga chin k, nm 1905 hm i Nga do c Z. P. Rozhestvensky ch
huy trn ng i nh trn hi chin Tsushima, vo Cam Ranh tr n. Nm
1941 Nht chim ng Cam Ranh ri rt nm 1945.

49

KHI NG MINH THO CHY

Nga tip tc nhm ng. Ma Xun 1975, vo lc tnh hnh cng thng nht,
ngy 23 thng Ba, gia mt bui hp trong vn phng Tng Thng Thiu, i T V
Vn Cm, Chnh Vn Phng g ca vo a mt bo co t min Trung cho ng
Thiu: Hi Qun ta va pht hin c my bay trc thng Nga bay thm thnh trn
khng phn Vnh Cam Ranh.
ng Thiu ni sng, n bay i ri cn bo co g na!
Bn o Cam Ranh
Hai mi nm sau khi Nht rt khi Cam Ranh, Qun i M vo xy ct ln
mt cng trnh v i. Vi din tch 260 cy s vung (100 square miles), bn o
ny ging nh hnh mt ci chai, c chiu di 12 cy s v chiu ngang by cy s
im rng nht. Mt h thng tip liu rt ln gm cc kho nhin liu, kho n,
xng i tu xe tng, nh my in, khu nh , gii tr c xy ct. Thm vo l
Phi Cng Qun S tht ln. Sn bay c hai ng bng 3.200 mt, phi c loi no
p xung cng c. H thng ng b chng cht, giao thng rt thun tin. L
mt bn o, hai bn l bin m li c h cha nc ngt ln, vi tr lng thng
xuyn hng trm ngn mt khi. l H Ao H rng 250 mt, di 1,5 cy s. Vo
cui ma kh tnh ra cng cn gn 300 triu ga-lng nc. Nh m nc ngt trong
lng t nn cy ci xanh ti. Ngoi h, cn mt s ging nc do Qun i M
o, t li thnh 10 im cung cp nc ngt cho 15.000 lnh.
Hi Cng Cam Ranh
Cng ny l mt trong ba cng thin nhin tt nht th gii, ng sau Sydney
(c) v hn Rio de Janeiro (Brazil). Ngoi bn bn tu (trong chn bn lc u) cn
tt, cn c nhiu cu tu c th b neo bc r hng ha, v 14 phao ni c ct
xung chc chn.
Khi M trao li cho Vit Nam Cng Ha vo thng Su th bn o Cam Ranh
l mt ca qu. c sn mt hi cng ln, va gn bin, va cch bin, li c mt
h tng c s nm st bn pht trin k ngh, du lch, thy hi sn, ng tu, sa
tu, vn ti thng thuyn hng hi. Cam Ranh cn c h thng ra a ti tn, h
thng thng tin lin lc qua Thi Lan. Phillippines bng giy cp ngm xuyn bin,
ht sc hp dn vi cc nh u t quc t. Bt ngay ly c hi, pha Vit Nam
Cng Ha yu cu C Quan Vin Tr Hoa K SAID ti tr mt nghin cu s khi,
mt d n tin kh thi, nhm bin i mt phn ca bn o Cam Ranh, thnh mt
khu cng nghip.
Theo kt qu nghin cu th Cam Ranh c th pht trin theo nhiu giai on.
Giai on u l pht trin mt khu cng nghip khong 2.000 mu ty gm khu nh
my, khu nh , gii tr, khun vin bo tn thin nhin. Cng th c sn. Khu k
ngh c th cho thu c ngay gm 480 mu ty mt bng, cng vi 85.40 mt
vung nh xng. V khng phi mt tin n b vic di dn, cng khng phi xy
ct h tng c s, nn d n tit kim c thi gi v t tn km. Ch trong hai nm
l xong. Chi ph li rt thp: Khong 10 triu la, trong s tin tng ng by
triu l tin Vit Nam tr nhn cng, ch ph ni a. Ch cn ba triu la tr tin
k s v vt liu nhp cng l . Trong giai on u c th cho pht trin k ngh
nng. c bit l cng nghip ha-du, amonium, phn Urea, Natri ccbnt khan
(soda ash), k ngh knh cho cc cng trnh kin trc. Tt c nhng nh my ny
tn khong 155 triu la xy dng v ch trong vng nm nm l c th bt u
hot ng sn xut.
Thc ra, khng phi i ti sau nm nm: ang pht trin giai on u l
c th lm nhng bc cho giai on hai, nhm vo k ngh nh, ch bin. Khch
u t s x vo vng Vnh Vit Nam. Ri ti nhng k ngh nng hn na
nh st, thp, k ngh lc du, kt hp vi cc dn khoan du ngoi khi.

50

KHI NG MINH THO CHY

Cng Cam Ranh dn dn s c tn dng. Tng bc mt, cng trnh

nghin cu kt lun: Pht trin cho ng mc, tim nng ca Cng Cam Ranh
bng Singapore, n s l cng Hng Kng th hai.
Tm li, nu tng kt ton b nhng yu t tiu cc, tch cc th hnh nh ca
nn kinh t Min Nam thi hu chin khng phi l en ti. Tri li c th ni l c
nhiu trin vng, nhiu nh kinh t ng rng Min Nam hi iu kin cn
thit tin ti ch thot khi tnh trng hu tin, cng ging nh i Loan, Nam
Hn. V vic pht trin s mt t thi gian hn l cc quc gia kia, mt phn v c
sn nhng xy ct h tng tng i y . Li cn thm ca Tri cho. Quan st
ti ch, i S Martin pht biu cho k gi tun bo U. S. News and World Report
[11]:
i khi ta thy trong cng mt quc gia c s phi hp gia ti nguyn
phong ph, mt h thng hnh chnh c quyt tm vi nhng chnh sch kinh t hp
l mt dn tc thng minh, kho lo, v ht sc do dai, vi mt kh nng c gng
bn vng, mt quyt lm mnh lit v tha thit bo tn t do ca mnh.
Khi c mt kt hp nh vy, nh hin ang c Min Nam Vit Nam, th ch
cn mt ngun ti chnh t ngoi vo lm vai tr tc ng, ni kt tt c nhng
yu t ny li vi nhau th c th c nhng kt qu tht l xut sc.
Thc vy, vo thi im , mc tiu tin ti c lp v kinh t sau mt k
hoch ng nin (1975-1980) l rt c th tin c B K Hoch c tnh l ch cn
c ngun ti chnh khim nhng khong 700 triu la mt nm gip ti tr cho
k hoch ny l bung ra c ri (take-off). T 1980, min Nam s khng cn phi
da vo Hoa K na.
Nh vy, tng s ca ngun ti chnh ny tnh ra l 3,5 t la (700 triu cho
nm nm), xp x bng s tin ngi Vit t nc ngoi ang gi hng nm v cho
thn nhn Vit Nam ngy nay.
Ch Thch:
[1] V sn xut go ca hai min Nam, Bc, xem Nguyn Tin Hng,
Economic Development of socialis Vietnam, 1975-1980, trang 3-16 v Haut
Commissariat de France Pour L'indochine, Annuaire Statistique de l'Indochine, 19391940.
[2] Ngun: USAID.
[3] Sch ni ting ca Dam Smith l The Wealth of nations (1776).
[4] Ti liu B K Hoch, Vit Nam Cng Ha v USAID.
[5] Ngun: USAID.
[6] Ngun: USAID.
[7] Nghin cu ca tc gi.
[8] Xem Business International Asia/pacific Ltd., Risks and Rewards in
Vietnam's Market trang 13.
[9] Ti liu B K Hoch, Vit Nam Cng Ha v USAID.
[10] Business International Asia/pacific Ltd., Risks and Rewards in Vietnam's
Market, trang 74.
[11] J. U. S. News and World Report, 29 thng 4.1974.
C sc ma Thu
Em khng nghe ma thu,
L thu ku xo xc,
Con nai vng ng ngc,
p trn l vng kh?
(Ting thu - Lu Trng L)

51

KHI NG MINH THO CHY

Ma thu l ma m m, lng mn. N gy cm hng cho bit bao nhiu thi

s, nhc s, gip h sng tc nn nhng vn th, ca khc bt h, vt thi gian.
Cui h vo thu nm 1973, tnh hnh kinh t, qun s ti min Nam c b tin
b. Tnh hnh tng i lng du. nh hng cuc tn cng ma h la coi nh
khc phc c, cng vic ti nh c on ngi di tn t v tuyn ang tin
hnh kh quan, tnh trng thoi tro kinh t ca nm 1972 c chiu hng kt thc.
Nn kinh t ang bt u c nhng bc i trn ng tin ti t tc t cng. Ch
tiu quan trng nht l thc go: Sn xut ti mc gn by triu tn, cao hn
mc 1966 ti 63%. Xut cng bt u vn ln, v ngn sch bt u tng ngun
thu ni a. Bc sang thu, Min Nam thy c cht nh sng cui ng hm. ng
mt ci, chin tranh Do Thi- Rp t nhin bng n. Chng khc g mt trn ng
t ln ti 8 Richter, sc rung chuyn ca n d di. Nhng Do Thi- Rp xa
Vit Nam bao nhiu ngn dm, u c vn g?
y th m rung ca n li thnh ra c sc d di, lm xiu nh ca,
tan hoang iu tn.
Trn chin Trung ng
Ngy mng su thng 10, c tin giao tranh ln ti Min Trung ng. Thot
u ai cng cho l chuyn khng quan trng. T bao nhiu th k ri, my anh em
cng mt T Ph Abraham m c thng yu g nhau u. Ngc li cn xung khc
ht i ny sang i khc. Ch kh cho dn v ti, nn nhn ca nhng cuc tranh
chp. Su nm trc , vo thng Su, 1967 cng c trn ln: Do Thi ln
chim vng t Sinai, Cao nguyn Golan (Golan Heights) dy cho Ai Cp mt bi
hc. Nhng trong trn ny, ngoi khi Rp, t x khc b nh hng v cuc chin.
K t nm , qun i Do Thi c tn trang, ngy mt ln mnh, li c M ng
sau. Do Thi bt u y: Khi Rp u c dm gy hn ln na.
Th nhng, s vic bt ng xy ra. Vo ngy Yum Kippur, mng su thng 10
nm 1973, khi Rp bt cht tn cng. Yum Kippur l ngy l quan trng nht
trong nm ca ngi Do Thi, ngy L n Ti Atonement, mt ngy n chay,
suy ngm, cu nguyn. Ngy , ging nh L Tro La o Cng Gio, l ngy
nhc nh cho con ngi rng mnh ch l ct bi v cng s tr v vi ct bi. ng
gi dn Do Thi ang cu kinh, suy gm th qun i Ai Cp v Syria ng lot khai
chin. T pha Ty, Ai Cp qua nhiu ng, trn sang knh Suez, theo dc t Port
Sait ven b a Trung Hi xung ti vng Vnh, nh vo min Sinai (t Do Thi
chim nm 1967). V pha Ty Bc, qun i Syria nh bc qua vng phi qun s,
tin vo Cao Nguyn Golan (cng l t chim 1967). [1]
D c tnh bo t H 1973 l khi Rp chuyn qun v bin gii, Do
Thi v M c tng l h ch thao din tp dt. Yu t bt ng lm Do Thi lng
tng ngy u khi Ai Cp lp c mt phng tuyn vo su trn nm dm v Syria
vo ti vng Cao Nguyn Golan. [2]
T ngy th hai th Do Thi bt u phn cng. Nhng ln ny khc vi trn
1967: Ai Cp c ha tin phng khng SAM do Nga X vin tr. Trn chin va bt
u th c ngay cu khng vn tip t cho Ai Cp v Syria. Ch trong mt ngy, Do
Thi thit 35 my bay oanh tc c nng v sau ba ngy, s t thng ln ti
1.000 ngi trong khi c cuc chin 1967 ch mt 700 mng. Lc lng thit gip
tiu hao mt gn mt phn ba. [3]
Do Thi cu cu ng Minh
Tin y, so snh vi trng hp Vit Nam Cng Ha yu cu M lc lm
nguy vo ma Xun 1975, ta th nhn qua lch s xem M hnh ng nh th
no khi Do Thi b tn cng.

52

KHI NG MINH THO CHY

Trc nhng tht bi khng ng, b Golda Meir, Th Tng Do Thi, vi

vng cu cu Hoa K. V Washington phn ng ngay tc khc. Tng Thng Nixon
lin ra lnh thay th ton b tn tht cho Do Thi, v cn hn th na. Vo lc ,
Nixon ang mt n mt ng v v Watergate, th m sao Hoa K vn c th hng
hi can thip? l v tuy bn thn ng Nixon ang bi ri nhng ng sau ng
c Tng Trng Ngoi Giao kim C Vn An Ninh rt tnh to v vng mnh [4].
ng Kissinger ny li va c gii thng Nobel Ha Bnh v nhng thnh qu
Vit Nam. Ngay trc mt, Hoa K dt khot phi chuyn vn tht gp n dc
sang cho Do Thi. Thot u bn Ng Gic i cn ngn ng, nh ch gi c ba
my bay C-5A ch n sang cho qun i Do Thi thi. Tng Trng Quc Phng
James Schlesinger khng ly g lm hng say, cn hng h l khc. ng e ngi hu
qu khng hay cho M v chc chn khi Rp-X Vit s tr a cch ny cch
khc dy cho M mt bi hc. Kissinger lin vo mc vi Nixon v thi lng
chng ca Schlesinger. Nixon gi lin cho ng ny v ch th lp cu khng vn ngay
lp tc d tip liu cho Do Thi. Ti s chp nhn tt c hu qu, d khi Rp c
tuyt giao v ct c ngun cung cp du la cho M i na, Nixon trn an
Schlesinger. [5]
Ch th ca Nixon l nu khng thu my bay vn ti dn s th c dng
my bay qun s: Lm cch no th lm, nhng phi cho my bay ct cnh, v
ngay by gi. Schlesinger lo ngi l nu dng my bay qun s th c th b ch
trch l nhy vo vng chin. D c ch th Tng Thng, bn Quc Phng li xoay
con ng khc, l ch bn ci v vic phi dng my bay qun s loi no
chuyn vn.
c bit chuyn ny, Kissinger li vo r tai ng Nixon. Khn kip
(Goddamn it), Nixon chi th, hy dng bt c loi no chng ta c. Ni vi h l
hy gi bt c ci g c th bay.
Hoa K tip cu
Th l hi ba gi ngy 13 thng 10, cu khng vn M-Do Thi bt u:
loi phi c chuyn ch c s dng: C5-A, C-130, C-141. Mi ngy c ti 20
chuyn bay ch 1.000 tn vin dc, qun c. Trong vng my tun, c ti 550
chuyn bay, mt cuc tip liu cn ln hn c cu khng vn Berlin trong thi gian
1948-69. [6]
Nh vy, Hoa K tht hng hi trong vic tip cu ng Minh Do Thi, d
rng vic b ch trch l gin tip dnh lu ti chin tranh. Nn nh li l vo thi
im , v Watergate ang bc ha nh ni phun la, v chnh Tng Thng Nixon
ang b iu tra.
Quyn lc ca Tng Thng xung rt thp.
Lc o lut gii hn Quyn chin tranh ca Tng Thng (War Power
Act) li ang c tranh lun si ni v cui cng c thng qua vo ngy 7
thng 11. Th m, ng Minh Hoa K ca Do Thi tht l chung tnh. Lc c ri lon,
d kh khn cch my cng c nho vo cu.
Vi phng tin t, mau l, Do Thi ln tinh thn v khi th cng kp thi.
Ch hn ba tun sau khi chin tranh bt u, khi Rp phi k Hip nh Ngng
Chin.
Nhng ngng th c ngng, ch hu qu ca chin tranh vng Vnh li ch
mi bt u.
C sc nng nht li ri ngay Min Nam
Khi Rp lp tc tr a mnh m. T Chc cc Quc Gia xut Cng Du
La OPEC b phiu gim hn mc sn xut du th cung cp cho th gii. Th l
gi xng nht trn th trng quc t bng nhy vt. Mt thng du th ang t 12

53

KHI NG MINH THO CHY

 la, tng gp bn. Tru b hc nhau, rui mui cht. Cc quc gia khc, nht l
nhng nc hu tin u phi gnh chu hu qu ln lao. Bao nhiu K hoch ng
nin phi vt st rc. Vt gi leo thang, lm pht lan trn khp ni th cc nn kinh
t ngoi khi sn xut du la u b nh hng ln. Nhng th trng khng b nh
hng tc thi ca gi du la l nhng nc c quan h vi Nga X, k c Bc
Vit. H khng b khan him v Nga X vn ch sang lng du nh c n nh
hng nm. V v phn ln l du vin tr nn nn kinh t ca h t b nh hng v
khng hong
Cn Min Nam th ngc li, chu c sc nng n, tng i l nng nht
th gii. Khng c nc no b thit thi nh Min Nam. Tht kh hiu. Ti sao li
nh vy?
Ti B K Hoch nm , chng ti phn tch tnh hung ny ht sc r
rng. C ba l do chnh c tm tt vn gn nh sau:
Th nht: Nn kinh t Min Nam l thuc qu nhiu vo vic nhp cng mt
s sn phm thuc vo loi b nh hng tng gi nhiu nht nh xng, nht, du
kh, du diesel, go, phn bn, ng, xi mng, st thp, my mc, thit b. My mt
hng ny trung bnh tng gi 80%. Chng li l nhng hng chim ti gn 40% tng
s nhp cng ca Vit Nam.
Th hai: Cc nc khc tuy phi mua xng nht t trn th trng quc t,
nhng cn c th g c phn no khi chnh h xut cng v gi hng ca h cng
tng ln theo. Cn ta th li khc. c th ca mu dch Min Nam lc l nhp
cng gp hn nhiu ln xut cng. Trong sut thi chin ch c nhp l chnh. Nm
1963 l nm cui cng xut cng c t go (63.000 tn), t ch cn xut lai rai
cht t nh cao xu, tr, tm c, lng vt, g qu (xem Chng 3).
Th ba: Nhp cng chim ti mt phn ba tng sn phm quc gia. C ngha
l khi c c sc lm tng gi nguyn liu nhp cng vo th nh hng ca n s
lan trn ra mi lnh vc sn xut. Khi gi phn bn, thuc tr su nhp vo tng ln,
gi go phi ln theo, gi bng gn nhp vo tng ln, s ko theo gi vi vc, ri
gi qun o. V c nh th m theo nhau. Cui nm 1973, trung bnh, gi nhp
cng tng ln gn 50%.
nh hng s khi ca c sc l gim ngay khi lng nhp cng cn 67%
nm 1973 ri 54% nm 1974. Mi hng t xng nht, phn bn, st thp, xi mng,
vi vc tr nn khan him. Tnh trng ny cn b nng n thm v th trng trong
nc mt i mt s hng ha tiu dng quan trng pht xut t h thng hp tc
x PX M. Trong thi chin, lng hng chui ra th trng t h thng PX khng
phi l nh: T thuc l, bia ru, ti radi, qut my, qun o, vi vc, thuc men.
T gia nm 1973 khi Qun i M rt i h thng PX ngng hot ng.
Th l gi tiu th tng vt ln 66%, phn nh mc lm pht cha tng c
bao gi. Hin tng ny nh hng ti tinh thn nhn dn, c bit l Qun i,
mt cch su m. Mt ngi lnh trung bnh c lnh 20.000 ng Vit Nam mt
thng, sau khi mua go cho gia nh nm ngi n th chng cn bao nhiu mua
thc n, thuc men, chi tiu, cha ni ti nh ca, gio dc, gii tr.
Chy go sng qua ngy
T cui 1973, v mt kinh t, chnh ph Vit Nam Cng Ha ch lo gii quyt
cc vn bc xc hng ngy l cng mt ht thi gi. Ly mt th d: Thc go.
Thc go l rng ct ca kinh t Min Nam. S s m ni th c ba vn sn
xut, phn phi, v gi c.
Sn xut: Ngoi s bt n l thi tit nh l lt, hn hn l yu t chung cho
nng nghip, cn vn gi phn bn, thuc st trng, xng nht bm, rt nc.
Gi my th ny c vn vt m tng, gy kh khn ln cho nng dn, nh hng

54

KHI NG MINH THO CHY

n sn xut. y l cha ni n tnh hnh thiu an ninh. Min Nam (v nhiu

nc nhn vin tr thc phm khc) li cn vn nhc u khc na v sn xut:
Go M.
M vin tr hng nm mt lng go trong chng trnh Thc phm phng
s ha bnh (Food for Peace) ti my trm ngn tn, tr gi c trm triu la. C
go n l tt ch ti sao li l vn ? y th m c vn ln i vi sn xut. Go
M cht lng tt v k thut ch bin cao so vi go ni a. Chnh ph mun c
bit nng qun, cng, cn, chnh, nn khi bn go ra, gi go M c lc li r hn
gi go ni a. Nh vy th lm sao nng dn cnh tranh c vi go M? nh
hng ny tc ng ngay vo sn xut. M chnh sch nh nc li ang khuyn
khch tng gia sn xut, t tc t cng.
iu ha gi c: Th trng cc nc hu tin u c thng thng t do
nh cc nc tin tin, nht l trong hon cnh chin tranh. Khi gi du la ln
vn vt th lm pht theo st. Mun ym tr ngi c ng lng c nh nh cng
chc, qun nhn th chnh ph phi km gi, tc l phi kim sot gi c. Kim
sot tc l nh ra gi. M lm sao nh c gi! Nu gi chnh thc thp hn gi
th trng (gi thc) l ngun ch en honh hnh bn b. Vy phi m theo th
trng m nh gi. Nhng th trng thay i hng ngy.
Gi chnh ph ngy hm nay c th l ng nhng mai l trt ri. Ngoi ra, gi
trn th trng ri ren, c nhiu gi go chnh lch cng mt lc. Th d nh cui
1973 u 1974, go M l 14.000 ng mt t, go ni a ng Bng Cu Long:
18.000 cc a phng khc: 25.000 ng. Khu tr i ph vn chuyn cng vn
cha hp l, l v th trng c nhiu tc nghn, u c, tch tr, lm gi.
Tnh trng ny i phi iu chnh cn bng cung cu. Nhng mi ln iu
chnh l c vn khc: Nng ln th gy bt n cho i sng qun cng, h xung
th thit cho nng dn. Cha xong, nu iu chnh gi go th phi iu chnh c gi
phn bn. Nguyn vn phn cng c bo ch bnh lun khng t: Nhp
phn, chia phn, thiu phn, gi phn, u c phn, v n phn ca dn (tham
nhng).
Phn phi: C nhng lc go b cm xut tnh v l do an ninh. Nhng nh
vy l lu thng b tc nghn, gy ra khan him gi to, tng thm c hi cho u
c, bun chui. Ngoi tc nghn li cn c kh khn do s khc bit gia hai h
thng thu mua. Mt h thng ca chnh ph v mt h thng ca thng gia ng
cc. Tng Cuc Thc Phm l mt c quan chnh ph m nhn thu mua thc go.
Mc ch l tip t cho qun i v phn no gip iu ha cung cu thnh th. i
vi qun i, phi bo m cho mi ngi 21 k go mt thng. Ring Thnh Si
Gn-Ch Ln, nhu cu l 25.000 tn mt thng.
Mt khi h thng Tng Cuc Thc Phm v thng gia ng cc hot ng
cng nhau nhng vi hai mc ch khc, Tng Cuc Thc Phm vi mc ch x hi
cn h thng thu mua ca thng gia vi mc ch sinh li, cho nn mi ln tng gi
go l c xo trn. Mt s thng gia ng cc lm n khng lng thin, mi ln
nghe rc rch tng gi xng nht l nng gi go ln ngay cho chc n v chi ph vn
ti s tng. Thm vo y, mi ln c tin Tng Cuc Thc Phm s thu mua go
l h tung tin ra thu mua trc, tch tr vo kho, to ra tnh trng khan him gi to.
Khng hong du la nm 1973 v tip theo vo nm 1974 lm yu hn
nhng tim nng cn li ca kinh t Min Nam sau mt cuc chin khc lit ko di.
Ngay tc khc, n lm mt 35% mi lc thc s ca ng tin vin tr. Nhng con
s Tng Thng Thiu nu ra khi yu cu Tng Thng Nixon lc San Clemente l
tnh theo mi lc ng la vo u nm 1972. Cui nm 1973 th n mt nhiu
ngha ri.

55

KHI NG MINH THO CHY

Phi c 1,2 t la mi mua c mt lng hng ha bng 783 triu nh

con s d tnh ti San Clemente. M ri u c c vin tr nh ha hn.
Th l hu ht cc tnh ton cho kinh t hu chin thnh nc l ra sng.
Ch cn lo cho cuc sng hng ngy.
nh hng ti Vit Nam ha
C sc du la cn nh hng ti mt qun s: Lm mt i phn ln nhng
kt qu ca chng trnh Vit Nam ha.
Trong k hoch gii kt vai tr chin u ca Hoa K (De-Americanization of
the war) ti chin trng Min Nam, mt chng trnh gi l Vit Nam ha bt u
c thc hin vo gia nm 1969. Chng trnh ny gip canh tn Qun Lc Vit
Nam Cng Ha. Trc 1968, kh nng tc chin ca Qun Lc Cng Ha ht sc
gii hn. Ngi lnh Min Nam ch lc trang b phn nhiu l sng Garrand M1
qu c v dng t th chin II. Sau Tt Mu Thn mi c sng M-16, tng ng
vi AK-47 qun i Bc Vit dng t trc.
Chin xa M-48 v i pho 155 ly cng ch c trang b sau khi Bc Vit a
vo Min Nam chin xa T-54 v i pho 130 ly. [8]
Chng Trnh Vit Ha ny ht sc cn thit gip Min Nam i n ch t
bo v ly mnh. Tuy nhin n c nhc im l vic canh tn Qun Lc Vit Nam
Cng Ha li c phng theo m hnh Qun i M. l nh gic kiu nh giu.
Theo m hnh ny, Qun Lc Vit Nam tip tc da vo hai yu t chnh l ha lc
v di ng tnh (fire power and mobility). V nh vy, v ha lc, lun cn bom n
v v di ng tnh, lun cn xng nht cho trc thng. l cha k nhng vt liu
bo tr i pho, thit gip, oanh tc c v trc thng. T cui 1973, gi bom, n,
xng nht tng ln vn vt. Th l c ha lc c di ng tnh u b gim (xem
Chng 9).
y, cn phi k ti s qun dng quan trng (ng gi 750 triu la) m
Hoa K chuyn giao cho Qun Lc Vit Nam Cng Ha trong mt chng trnh gi
l Enhance v Enhance Plus vo cui nm 1972. S lng chuyn giao l b p
phn no nhng tn tht do Bc Vit tn cng nm (Ma h la). Tuy nhin,
nh Tng John Murray, vin ch huy c quan DAO Si Gn, bnh lun: Ai
cng tng tin v v chuyn giao qun dng cho Vit Nam Cng Ha. Tht ra ch
l nhng qun dng h hng hoc c k, li thi. Phn ln l thng d, i hi
phi bo tr qu nhiu.
Vi c sc du la, gi ph tng cn thit tr nn qu t, Vit Nam Cng
Ha khng tin mua vt liu bo tr, nhiu qun c phi nm . Qun Lc Vit
Nam Cng Ha phi m chng nh ca n [9]. u nm 1975, trong mt bui hp
vin tr ti Dinh c Lp, ng Thiu v von s kin ny nh c mt xe Cadillac m
khng mua c mt ci bougie thay th chic xe ch l ng st, li cn phi
canh gi cho khi mt trm.
Ma Thu nm 1973 n vi nhn dn Min Nam nh mt cn c mng.
Bn ngoi th c cho l hu chin, nhng bn trong th r rng l tin chin: Sa
son cho mt cuc khng hong ang n hin cui chn tri.
Chng dnh lu g ti Do Thi, Rp, th m khi con chu dng h nh
Abraham n chong nhau, con chu Lc Long li b c m xy xm mt my.
Ch Thch:
[1] Henry Kissinger, Years of Upheaval, trang 476-478.
[2] Henry Kissinger, Years of Upheaval.
[3] Richard Nixon. Memmoiry trang 922.
[4] Henry Kissinger c tin c kim thm chc Ngoi Trng vo ngy 22
thng 8, 1973, xem Richard Nixon, Memmoiry, trang 907.

56

KHI NG MINH THO CHY

[5] Richard Nixon, Memmoiry, trang 926-927.

[6] Henry Kissinger, A World Restored, trang 525-526. Nixon, Memoiry, trang
527.
Lm th no bt l thuc?
T trn cao nguyn Ty Tng, con sng Cu Long hin ha chy xung ng
bng Nam B, v mi khi nc sng dng ln, li c c li v b. V sn xut,
n gip cho Min Nam tr ph, ti nc cho va thc ca c nc. Th nhng, v
chuyn ch n li gy nn mt ch tc v chiu ngang con sng rng mnh mng, c
ch ln ti na cy s. Vn chuyn thc go, hnh khch, bng ph qua sng tht l
kh khn. T my nm ri, Chnh ph c k hoch xy mt cy cu ln qua sng
khai thng tc nghn.
Nhng sao mi khng thy khi s?
Mt hm trong bui hp vi B Cng Chnh, chng ti c hi l do g m
cha xy c chic cu? Nhiu vn nh k thut, ngn sch, an ninh c vin
dn gii thch. Sau cng, mt nhn vin ti b pht biu: Tha ng, mc du cy
cu mang tn M Thun nhng M c bao gi thun u m xy. Cu ni do mt
thanh nin tr tui tm gn s l thuc ca nn kinh t Min Nam thi .
Khi chin tranh leo thang, kinh t kh pht trin, nhiu lnh vc li cn tt hu,
cung ng cho nhu cu ca nhn dn t n, , mc, y t, gio dc, ti vn chuyn,
xy ct, phn rt quan trng c p ng t vin tr M (xem Chng 19).
V l thuc vo vin tr qu nhiu nh vy, nn kinh t Min Nam tt phi gn
lin vi nhng g xy ra cho nn kinh t M. Nu kinh t M kh khn l s c p lc
gim vin tr cho Min Nam.
ng nh Tng Trng Quc Phng M James Schlesinger tin on, khi
chin tranh Trung ng bng n v M bt u lp cu khng vn tip cu Do Thi,
l c vn ngay. Nhng thnh vin Rp trong T Chc cc Nc Xut Cng
Du Ha OPEC quyt nh gim sn xut ti mc lm cho gi du th tng gp bn
ln. V ch trong vng my ngy, cc nc Abu Dhabi, Libya, Saudi Arabia, Algeria
v Kuwait li p dng l bi cm vn (embargo), cng nhau ng lot ct t xut
cng du sang M.
Khng hong du la v kinh t M
Kh gii dn khoan tht l bn nhy. Vo ma ng ri m xng nht, du kh
bng tr nn t , khan him. Chnh ph phi p dng nhng bin php kht khe.
Ngoi nhng bin php kinh t, ti chnh nh thu m, li sut, tn dng c tnh cch
ng lc thc y sn xut, Chnh ph Nixon cn khch l pht trin cc ngun
nng lng khc nh mt tri, sc gi, than ci. Ngay trc mt, Tng Thng Nixon
em ra mt lot chnh sch nhm gim thiu mc tiu th [1]: si trong tt c
cc cao c chnh ph Lin Bang xung t trn 70 xung 65-68 , khuyn khch
i xe chung (car-pool), n nh tc li xe 55 dm mt gi, i gi li thnh gi
ma H (daylight-saving time), cm bn xng ngy Cha Nht, gim thiu dng n
chiu sng ban m v tuyn b s ct gim 15% s cung du.
Cha bao gi phi dng nhng bin php nh th ny.
Lng ngi dn bt mn, hoang mang. Nhiu trm xng ch cho mi xe mua
nm ng. Xe n ni xe kia sp hng mua xng. Ngi no ln thn, mua xong ri
m c m my ng xu tr tin, hay ngi vo xe ri m c t t sp xp,
cha chu li i ngay l b mi ngi bp ci inh i. lm gng tit kim xng
nht, s bng n trang hong cy Ging Sinh sau Ta Bch c nm cn b gim
80%. thuyt phc nhn dn, chnh Tng Thng Nixon v phu nhn bay sang
California bng hng khng dn s thay v dng Air-force One [2].

57

KHI NG MINH THO CHY

Theo lch s kinh t, khi c lm pht cao th thng c nhiu cng n vic
lm. Nhng t trn Yom Kippur th li sinh ra mt tnh hung mi. Kinh t hc gi n
l lm pht nh tr (stagflation): Gi c tng li ko tht nghip ln theo.
Lm pht ang t 3.2% (1972), ln 6.2%, (1973) tng gn gp i ri ln trn
9%, gn gp ba (1974). ang khi tht nghip lan trn. Trong thi gian t cui
1973 ti 1975, tht nghip tng t 5% ti 8,5%. mc ny, gn tm triu ngi M
tht nghip.
Hu qu ca l thuc
Gi c M leo thang, gi c Min Nam cng theo lun. Trc ht l gi go.
Vi cng mt s tin vin tr thc phm, s go Tng Cc Thc Phm mua c t
Louisiana tt b gim cng mc. Ri n ct vin tr. Trong tnh hung kinh t kh
khn, Quc Hi M khng nhng khng tng li cn ct thm: Trong lc nhn dn
chng ti cng ang ling xing, cn tin u m gip cho my ng!
Ngoi ra Quc Hi cn b o tng ha bnh (illusion of peace) [3]. Sau khi
qun i M rt ht v t binh c th v, cc Ngh S, Dn Biu cho rng Min
Nam nay c ha bnh tc c iu kin pht huy tim nng ca mnh, u c cn
nhiu vin tr kinh t nh trc na. Th l va b c s du la chong vng li c
c s vin tr tip theo.
Quc Hi M khng cn ti s kin l tuy c th tin ti t tc, t cng
nhng min Nam cn cn ym tr trong thi gian chuyn tip. Cuc chin ko di,
mc sn xut tiu hao, nn kinh t bin thnh kinh t l thuc, lm sao c th
chuyn sang c lp ngay sau khi M rt?
Vin tng vin tr kinh t hu chin bt cht tr nn bp bnh. Ngoi ra v
vt gi leo thang, ti nm 1974 th mi lc vin tr gim i trn 50%. Tia hy vng
le sng lc hu chin tr thnh nh in leo lt. Va phn khi i c mt
bc, con ng b khng li.
Tng Thng Nixon gi li ha, ng yu cu Quc Hi chp thun ngn khon
780 triu. Th nhng Quc Hi no cn tha thit g na. S vin tr chun chi cho
ng Dng nm , sau khi tr i khon cho Kampuchia v Lo, ch cn 313 triu
cho Min Nam. Tnh vo s ny, cn phi tr i my mc na, sau cng ch cn 226
triu cho chng trnh nhp cng (CIP), ngha l mc thp nht k t khi M tham
chin nm 1965
Ti kha

1966-67

1972-73

1973-74

1974-75

Triu USD

400

313

226

285

(Ngun: USAID)

M rt, chi tiu la cng rt lun Trong nhng nm chin tranh, ngoi s tin
vin tr li cn c ngun thu la quan trng th hai, l s la thu c do nhu
cu i sang tin ng Vit Nam ca ngun ngoi t M vo gm Qun i, Ta i
S, cc cng ty xy ct, dch v M. By gi th Qun i M v ht ri, cc c quan
hnh chnh M thu nh li, v cc hng ngoi quc cng ra i. S la mua c t
ngun ny gim t mc 300-400 triu mt nm xung cn 96 triu (1973), v 97
triu (1974): S tin la i sang tin ng Vit Nam thu c

58

KHI NG MINH THO CHY

Ti kha

1965-66 1971-72 1972-73 1973-74 1974-75

Triu USD 333

213

96

97

97

(Ngun: USAID)
Tnh hnh nhp cng en ti
V xut cng chng c bao nhiu, ti tr cho nhp cng l do bn ngun.
Ngoi hai ngun chnh trn y, cn hai ngun khc: vin tr thc phm phng s
ha bnh (FFP) v vin tr d n. Nhn vo c bn ngun, tnh hnh tht l kh
khn:
Kt ton ti tr nhp cng ti kha 1973/74 (triu -la)
Vin tr thng mi CIP, 226 triu + Thc Phm (FFP)/(S)8 triu + Vin tr
d n, 22 triu + Tin la i ra tin ng, 96 triu = 532 triu.
So vi ti kha 1971/72 (849 triu), n gim trn 37%. Nn nhc li, s tin
ny ch l mnh gi trn danh ngha (nominal). Mi lc tht ch bng mt na tc ch
l 266 triu. Nh vy c ngha l thc s, ch cn kh nng nhp mt lng hng
ha bng na nhng nm trc.
Tht lng buc bng
i ph, nhu cu nhp cng phi gim xung ngay tc khc. Ngoi nhng
bin php thu m, t gi, chnh ph cn phi cm khng c dng tn dng ngn
hng ti tr cho nhp cc loi trong hai danh sch C v D. Nu gm tt c
nhng mt hng trong hai danh sch ny li, gn 80% cc loi hng c coi l
khng cn thit. Cho d cn thit nh ng cng phi gii hn: Nm 1973 nhp
l 60 triu, nm 1974 th phi ngng hn. May m lc cn mt lng ng tn
kho gip gii quyt tm thi. Mun gim tiu th, gi ng c nng ngang gi
quc t. Ngnh nc ngt v bia b nh hng, dn chng phi gim ngay tiu th.
Tuy nhin, v gi ng ln cao, nhn dn x trng ma. Cc nh my ng ci
tin, sn xut ln cao. D phng l vi tiu th gim i, ng thi tng s cung ni
a, dt khot l t 1976 s khng cn nhp cng ng na [4].
Ring v du la, nm 1973 nhp mt lng vi s tin l 82 triu. Nm
1974, nu mun nhp cng mt lng th phi chi ra 200 triu. Tin cn ri, ly
u ra 200 triu? Chnh ph phi t ra mc tiu gim tiu th xng nht 25%. Gi
du xng tng 47% vo thng 11.1973, chnh ph li phi tng gi ln t 66% ti
140% vo thng Ging 1974, lm gi xng cao vo hng nht th gii hi . Gi
du hi ln 140 ng Vit Nam mt lt, ngoi tm tay ca s ng gia nh. Tuy
nhin, cng c ci hay l (ging nh trng hp ma ng), phong tro un nu
bng ci, g, than c pht trn mnh, gip cho gii php lu di.
Du cn diesel tng t 95 ng ln 125 ng, cao hn tt c cc nc lng
ging. nh hng l 11 chic tu nh tm va mi tn trang hu nh phi ngng
hot ng. Ng dn vi nhng thuyn mc my ui tm ln trn sng rch nay
tha tht. Khi gi cc loi du, xng tng, th trc tip hay gin tip, ph tn sn xut
mi mt hng phi tng, nng gi hng ha cao hn na. B nh hng nng nht l
nhng ngi c ng lng c nh nh qun, cng, cn, chnh.
Nhp cng xung l tng thu ngn sch xung theo. cc nc hu tin,
ngun thu chnh cho ngn sch chnh ph khng phi l thu trc thu nh vo tin
lng nh M, m thu gin thu. Quan trng nht l ngun thu thu nhp cng
Quan Thu cung cp. By gi ngn sch n lc kt v gim vin tr, ngun thu
t Quan Thu li gim v nhp cng gim. Lm sao p ng c nhu cu chi tiu

59

KHI NG MINH THO CHY

cho ngn sch ang tng v lm pht? B Ti Chnh tm cch tng thu. Nhn i
nhn li ch cn Ch Ln. D bit th lc ca gii thng gia ngi Tu rt mnh,
Tng Trng Ti Chnh Chu Kim Ngn cng vn cho r sot, xng vo m kim
tra k ton, thu thm cho ngn sch.
Trong bi cnh lm pht nh tr, va lm pht, va tr tr rt kh gii quyt
nhiu vn bc thit. Gi sn xut lm kinh t nh tr, tht nghip tng. Thm vo
cn tc i mt s cng n vic lm quan trng. Qun i M rt i li mt
l hng ln. Trong thi chin, s c mt ca ng Minh gi mc tht nghip thnh
th tng i thp.
Mt cch gin tip, chi tiu ca h sinh ra cng n vic lm, c bit trong
lnh vc dch v. Mt cch trc tip, cc cn c qun i, c quan v hng M cng
tuyn dng mt s nhn cng khng phi nh. Ring s ngi lm vic cho cc
c quan v hng M l 160.000 nm 1969. S ny ch cn vn vn trn 17.000 vo
cui nm 1973.
Vi mt tnh trng kinh t kh khn nh vy, nhiu nc hu tin khc l
c bt n chnh tr to ri. min Nam, a s nhn dn c kin cng, cn rng m
chu. l nhn xt ca c quan vin tr USAID [5].
i tm nhng ngun vin tr khc
Lm sao bt l thuc? Ngay trc mt l cn c nhng ngun ti chnh
thay th phn no ci ti vin tr v chi tiu ca M ang dn dn b tht li. Mt
iu may him c: Trong thi chin, do vin tr di do, Vit Nam Cng Ha khng
phi i vay. Trong khi cc nc hu tin khc n nn nh cha chm, th mc n
nc ngoi ca Vit Nam Cng Ha hu nh khng ng k. V vy, t 1973 c th
i vay Ngn Hng Th Gii v cc quc gia khc.
G ca Ngn Hng Th Gii
u tin, ti ngh ngay n Ngn Hng Th Gii v cho y s l ngun
chnh. Ti tr cho ti thit l mc ch ban u ca ngn hng ny m tn tht l
Ngn Hng Ti Thit v Pht Trin Th Gii (International Bank For Reconstruction
and Development, hay LBRD, cn gi l World Bank). N c thnh lp sau Th
Chin II gip ti thit cc nc, c bit l u Chu trong khun kh K Hoch
Marshall. Vo nm 1974 th Ngn Hng Th Gii cho cc quc gia hu tin vay
mt lng tin ln.
Min Nam cha vay mt xu no d l mt thnh vin k cu ca Ngn
Hng Th Gii t nm 1956, ngoi ra li c danh chnh ngn thun: Vo thi im
, Min Nam ang bt u cng cuc ti thit nn kinh t b tn ph v mt cuc
chin ko di. Vit Nam Cng Ha c khng vay mn g ca Ngn Hng Th
Gii khi cn vin tr M, dnh ngun ny cho lc ti thit.
V phng din c nhn, tnh cm, li cn mt d kin khc: Ch Tch Ngn
Hng Th Gii l ngi qu quen thuc vi dn qun Min Nam: l cu Tng
Trng Quc Phng Robert S. Mcnamara. Ngi ta nh nhiu ln ng hay pht m
trt: Vit Nam (Vt Nm) thay v Vit Nam. Ti yu cu gp ng bn v nhu cu
ti thit v vai tr ca Ngn Hng Th Gii. Mcnamara khng cn dnh dng g n
Vit Nam na, nhng hy vng ng cn cht t tnh cm i vi nhn dn Min Nam.
ng l ngi c trch nhim em na triu qun M vo Vit Nam v iu khin
vic leo thang chin tranh. Chnh ng l ngi cho trc nghim chng trnh khai
quang bng cht ha hc da cam (agent orange) Vit Nam, gy khng bit bao tai
hi! Cng di thi ny, chin thng ca Qun i Hoa K c o lng mt cch
ht sc my mc, bng xc ch qun v nhng bng lit k v kh chim c. Sau
bao nhiu sai lm, ng ngang nhin b cuc. Xin lm Ch Tch Ngn Hng Th Gii.

60

KHI NG MINH THO CHY

V ci d vng , ti chc lng tm ng ny cn cht dn vt. G ca Ngn

Hng Th Gii qua ng th chc n ri. Bc vo thang my tr s Ngn Hng Th
Gii, bm lu 12 ln bn giy ng Ch Tch, ti tnh ton trong c mt s d n ti
thit v hy vng vo mc thng cm ca ng cu Tng Trng Quc Phng M.
Va ngi xung ni xong vi cu cho hi, Mcnamara bt u ngay: Tha
ng Tng Trng, ti c th lm g gip c ng? V ngh rng Mcnamara c
th cn nhy cm khng mun nghe ti chin tranh Vit Nam, nn ti cng c trnh
v ch coi ng nh Ch Tch mt c quan quc t m Vit Nam Cng Ha l mt
thnh vin k cu, ngh vay mt ngn khon nh nhng thnh vin khc. Ti
trnh by tm gn nhu cu ti thit thi hu chin, v hi kin ng v kh nng
vay khong 50 triu cho t u.
Nghe ti ni xong, ng khng ng g n vn kinh t kh khn m Vit
Nam Cng Ha ang gp. Chm ri ng li phn nn v vic Quc Hi Hoa K
khng chu tng ngn khon ng gp cho Ngn Hng Th Gii: Ti mun gip
nc ng lm ch, nhng nu Quc Hi khng chp thun ngn khon cho Hip
Hi Pht Trin Quc T (IDA) th ti cng nh chu b tay. IDA l mt c quan ca
Ngn Hng Th Gii gip cc nc ngho. Ti nhc ng rng Vit Nam Cng Ha l
mt trong nhng thnh vin k cu nht ca Ngn Hng Th Gii v cha h vay
mn ng no ca c quan ny trong gn 20 nm qua.
Tip tc trnh by, ti cn trnh khng ni ti vic xy dng li h tng c s
b tn ph bi chin tranh v ch ni ti nhu cu pht trin canh nng ca Min Nam.
Vng, vn canh nng bao gi cng hp dn i vi ti. Mcnamara tr li,
Ngn Hng ang c mt vi d n quan trng v go Thn Nng. Ni xong, ng
ng dy i ti bn giy ca ng, ly mt hp pha l ng go mu thn nng ri
a cho ti xem. Tha ng, hin nay, Vit Nam Cng Ha l quc gia duy nht trn
th gii cn n chng trnh ti thit thi hu chin, ti c tip tc u chnh
ca bui hp. Mcnamara li quay v cu chuyn Thn Nng v ni ti tim nng
phong ph min Nam. Chng ti ang cho trc nghim pht trin loi la ny, y
l la Thn Nng IR-3. ng khng nhn ti na m c nhn vo hp go, bnh lun
v nng sut cao ca go thn nng, iu kin k thut trong vic trng cy v nng
dn min ng Bng Cu Long chc s thu hoch c li tc cao nu trng c
nhiu loi la ny. n y th ti thy r thi ca ng ny ri. Cm n ng
Ch Tch, ti nhn thy c loi IR-8 ri, cn tt hn IR-3. Thy ti khng ch ti
ti ca mnh na, ng ngng v mi ti ung ly c ph sn trn bn. Cm n
ng Ch Tch, ti ngh trc ht chng ti cn phi gii quyt vn ha hc da
cam (agent orange) trc khi c th m rng din tch canh tc la thn nng, ti
ng dy, cho ng v ra v. Xung cu thang my, ti tht chn nn, khng hiu ti
sao Mcnamara li c th th , lnh m n th? Lc ny, chc ng mun qun
hn Vit Nam i v ch mun dn tin bc ca Ngn Hng Th Gii vo nhng nc
m M ang cn o b nh Trung Cng, n , Pakistan. Sau ny ti mi bit l
di thi Tng Thng Johnson, ng hng say v chin tranh Vit Nam chiu
Tng Thng, vi hy vng c ln chc Ch Tch Ngn Hng Th Gii (xem
Chng
I).
Nhn v Paris
Sau Ngn Hng Th Gii, Min Nam nhn vo nc Bo h c, c hn gn
mi giy lin lc ngoi giao gia hai nc b st m t nm 1966. Php gi ng
Jean Marie Mrillon ti Si Gn nhn chc i S sau by nm ct qung. Ngoi ra
by t thin ch v nh du mi bang giao mi gia hai nc, Php ngh cho
Vit Nam Cng Ha vay mt s tin di hn vi li sut thp. tng trng cho
mt hnh nh mi, chnh ph gi mt phi on gm ton chuyn gia thng hng

61

KHI NG MINH THO CHY

li tr trung, sang Php, trong c Nguyn Xun Ngha, L Vn Phc v mt s

anh em khc xut thn t cc i hc ln ngoi quc, y kin thc thng
thuyt vi cc quan chc cao cp Php. Phi on do tc gi hng dn.
Ti Paris, ch sau mt ngy lm vic nhn ra l th thc vin tr Php
khng c n gin. Tuy ni l chnh ph cho vay di hn v vi li sut u i,
nhng lut l li i l mi mt ng quan (franc) vin tr ca chnh ph phi km
theo mt ng quan ca ngn hng t, do Hip Hi Ngn Hng COFACE iu hnh.
Mi nghe th thy c v hp l v c s tham gia ca lnh vc t. Nhng c bt tay
vo vic mi thy y l mt tr ngi ln cho quc gia nhn vin tr. Tr ngi l:
Tin ca chnh ph Php th cho vay di hn v li sut thp, nhng tin ca cc
ngn hng t th li ngn hn v li sut cao. Tnh ra th phn tng d hay cho
khng (grant element) rt thp.
Cho nn xt cho k th m hnh ny khng hp dn nh ta tng. Ngoi ra,
cn mt iu kin khc na: Quc gia nhn vin tr phi mua hng ca Php. Bi
vy, trong thc t, chnh my ng ch ngn hng t mi l ngi chp hnh vin
tr. Theo nguyn tc, h c mt na quyn quyt nh ri, ch cn sp xp vi
chnh ph ca h v xoay x cht nh c ph, c pho vi pha nhn vin tr,
bng cch ny hay cch khc, th l xong ri. S tin Php cho Vit Nam Cng Ha
vay sau cng l 130 triu quan Php (khong 26 triu la). Lc thi hnh, b K
hoch mun dng khon tin ny vo chng trnh canh nng, ch bin, gii
quyt tht nghip. c bit l cc cng trnh no vt knh rch snh ly nh khu Th
Ngh, cu Cng L, h nc Than Th lt. Th nhng, pha Php li c p lc
mua my nhit in, h thng pht sng ti tn cho i truyn hnh, in thoi, xe
p Peugeot. Min Nam cn bit bao nhiu u tin khc, mt ming khi i bng gi
khi no, ng tin qu gi, lm sao m li nhp truyn hnh, in thoi c? V pha
Vit Nam khng ng , nn vin tr b khng li. Th l i S Merillon vo t
ngay vn vi Tng Thng l nu vin tr c sn cn khng thi hnh c th lm
sao ni n vin tr nm ti?. Anh liu dn xp xc tin mi vic cho n tha, lc
ny mnh ang cn tng ng xu, ng Thiu gi ti vo dn.
Nc giu c Chu
Sau Php l Nht. Tuy th thc cho vay ca Nht bt cht ch hn, v l cho
vay di hn, nh li, nhng Nht cng i phi mua hng ha ca Nht. H mun
dng mt phn tin vin tr gip nhp cng thng mi, ni trng ra l gm c
cc loi hng khng cn thit. Si Gn c ci bit hiu bo ch ngoi quc gi l
Hondaville, by gi chc phi nhp thm ph tng cho xe Honda. Trong mt ba
chiu i ti Tokyo, quan chc B Ngoi Giao, Ti Chnh cn ni ti thy in a
Nhim, cn c lm ln ln. Khi ti trnh by l tnh hnh an ninh cha cho php v
dy dn in b ct lun lun, h bc i ngay. Nu by gi xng nht t, my nhit
in lm sao nhin liu m pht in? Vy cc anh phi t u tin cho thy in.
V nu cho u tin ri th vic tng an ninh cho tuyn ti in phi c gii quyt.
Cc ngun vin tr song phng khc
Vin tr ca cc nc khc cng ch nh git, dm ba triu la v hng v
vin tr nhn o nh y t, gio dc. Trong cc ngun ny, ch c trin vng s vay
c ca hai quc gia mt s tin tng i ln: l ngun cho vay t Iran v
Saudi Arabia. Ngun ti chnh t Saudi Arabia ht sc c bit v s c cp
ti cui chng ny (v Chng 12). Ngun t Iran khong 100 triu l do Quc
Vng Shah ngh gip . Iran c th cho Vit Nam Cng Ha vay ngay khon
tin ym tr nhp cng hng ha. Chnh ph Iran cho bit l nu Vit Nam Cng
Ha khng c kh nng hon tr bng tin bc th c th tr bng sn phm, th d
nh rau c, hoa qu Lt. Pha Vit Nam c i thu mua, ra sch, ng vo gi

62

KHI NG MINH THO CHY

tre, gi my, s c my bay vn ti bay thng t Teheran, Iran sang Lt hng

tun ch v. Sn bay Lin Khng Lt s c sa cha li. K ton s
sch theo gi quc t, khng c vn g. y l mt sng kin rt tt, nhng n i
thi gian t chc, pht trin sn xut, thu mua, ni rng sn bay, khng th thi
hnh ngy mt ngy hai c.
Cng vn ch c M
Xoay my th xoay, i vay l kh khn. C vay c li kh nut. Nh vy,
ngay trc mt, cng vn ch cn trng nh vin tr M. Nhng lc trng mong nht
li l lc t hy vng nht: Quc Hi Hoa K tht ci ti tin nhp cng li gn cht
ri: Ngn sch vin tr nhp cng CIP cho Min Nam ti kha 1975/76 ch vn vn
145 triu! V y cng ch l con s danh ngha. Nu iu chnh theo lm pht m
tnh ra mi lc tht ca n th l di 70 triu. ng thi, vin tr thc phm b ct
t 165 triu ti kha 1971/72, xung 46 triu, ch cn mt phn t.
n mc ny th coi nh cn kit. Bu khng kh mi khi hp hnh bn
nh v kinh t sao n u bun th. Nhng lo th trong lng. Vo thi im , ch
c em nhng tin tc chi tit v vin tr kinh t ra m cng b. Nhng s liu so
snh nh trn y phi c gi kn. ang lc mi ngi lo ngi v tnh hnh qun
vin, nu li ph bin tnh hnh en ti v kinh vin, chc chn l qun, dn cn
hoang mang hn na.
Tia sng pht tt
Sau cng, vo cui nm 1974, mt tia sng le ln. C ng vua du la ngi
x Arabia chiu c n Min Nam. Vua Sau al Faisal cho bit ng c rt nhiu thin
cm vi nhn dn Min Nam v b mt ng trn nguyn tc cho Min Nam vay
mt s tin my trm triu la.
Tht l c hi qu bu. ang lc nguy kch li c nh ho tm n cu. Vua
Faisal bng lng cho vay di hn, li sut nh. Khi no Min Nam o ln c du
la th mi phi tr. iu kin vin tr nh nhng, th tc thi hnh n gin. K xong
l c tin ngay (hay cho vay bng du la). Bao nhiu hy vng trn tr. Hp ln hp
xung, nht thit l phi thc hin ngay k hoch ny ti 1975/76 cn gi c
mt phn lng nhp cng nhng hng thit yu. c bit l du, xng, thc phm,
thuc men, v phn bn. Nu qu thiu nhng sn phm ny th chc chn s c
khng hong ln.
Nhng ng l ha v n ch. Nhng ci ri ro n bay theo nhau m n.
ang lc sa son m phn chi tit vi chnh ph Saudi sm c gii ngn th
ng mt ci, Vua Faisal b chnh chu mnh st hi.
Chnh ph Min Nam chng hng, Tng Thng Thiu gi in chia bun
cng Hong Gia, ni ti ngha c cao p ca Ngi Faisal, cu xin cho Allah sm
a Ngi v ni cc lc. V tnh cm cao p y, Vit Nam Cng Ha yu cu
Hong Gia tip tc thc hin cng cuc ym tr Min Nam nh Ngi ha.
Th nhng, trong lc tang gia bi ri, tnh hnh quc ni xo trn, Hong Gia
Saudi u cn thi gi hay tinh thn m n chuyn nc khc.
Vua Faisal nm xung ngy 25 thng Ba 1975, vo ng ngy Qun Lc
Cng Ha rt lui khi C Hong Triu Hu.
Ch Thch:
[1] Richard Nixon, Memoiry, trang 984-985.
[2] Richard Nixon, Memoiry, trang 984-985.
[3] Henry Kissinger, Years of Upheaval, trang 328.
[4] S liu Vit Nam Cng Ha, B K Hoch, 1974-75.
[5] Ti liu ni b, USAID.

63

KHI NG MINH THO CHY

TP 3
KHI NG MINH THO CHY
Nm ca nh mnh
Ngy 24 thng By 1974 l ngy quan trng trong lch s Hoa K: Ti Cao
Php Vin phn quyt Tng Thng Nixon phi chuyn cho Chnh n Sirica bng ghi
4 cuc ni chuyn ti Vn Phng Ta Bch c. Nhng bng ny c lin quan ti
vic xt x su quan chc trong v Watergate. N c y chng c ni ln mt
tnh hung tri ngc hn vi nhng li gii trnh trc ca Nixon. Ch su ngy
sau cuc t nhp vo tr s ng Dn Ch, ng Nixon tuyn b l mnh khng
bit g v v ny. Thc ra l chnh Nixon bit ht nhng hnh ng che giu ca
cc nhn vin tha hnh. V nh vy, ng la di nhn dn M k t lc .
Khi c phn quyt nh th th nu khng t chc, vic trut ph Tng Thng
Nixon cng ch cn l vn th tc.
Phn quyt ca Chnh n Sirica chm dt s nghip chnh tr ca Tng
Thng Nixon. Mt cch trc tip, n nh hng su xa n s tn ti ca Vit
Nam Cng Ha.
Ngy Song Bt
Trc 10 gi sng ngy th nm, mng 8 thng Tm 1974, Ph Tng Thng
Ford ch ta l trao Hun Chng Danh D Quc Hi cho gia nh ca by ngi
lnh t trn Vit Nam ti Blair House, nh khch ca Tng Thng. L nghi va
xong, ng lin c Tng Alexander Haig, (sau ny l Tng T Lnh NATO v
Tng Trng Ngoi Giao Hoa K).
Chnh Vn Phng cho bit Tng Thng Nixon mun gp ng ngay. ng vi
bc qua ng Pennsylvania sang Ta Bch c. Ford bc vo vn phng, Nixon
ng ln bt tay ng ri ngi xung ng lng vo gh. Hai tay nm cht vo nhau
trn i, Nixon trng vn cn cng thng nhng ng t kim ch. Ti quyt nh
t chc, ng ni vi mt ging nghim ngh. Quyn li t nc i nh vy. Ti
khng mun ni ti chi tit nhng l do nn hay khng nn lm nh vy, nhng ti
i ti quyt nh ri [1]. Ngng mt giy lt, ng thm: Jerry, ti bit ng s
chp chnh tt.
Tha Tng Thng, Ngi bit l ti ht sc bun v tnh hung ny, ng Ford
tr li, Ti c g n khng xy ra nh vy nhng ti sn sng v ngh rng ti
y kh nng gnh vc.
Ti cng bit ng nh vy.
Ni qua loa v cc vn ngoi giao, ri Nixon bt sang chuyn ng
Dng. ng Ford k rng ng Nixon tri trn nh sau: Tng Thng Nixon
khuyn ti nn tip tc mt chnh sch mnh m v Vit Nam v Campuchia v nhn
mnh vai tr ca Henry Kissinger trong vic ny. [2]
Nixon ni thm: Henry l mt thin ti, tuy nhin ng cng phi chp nhn tt
c mi vic ng ta ngh. ng ta c th hu ch, v trung thnh, nhng ng khng
th cho ng ta hon ton t do lm theo mnh.
c k hi k ca c hai cu Tng Thng Nixon v Ford, ti khng thy
ng Nixon dn d ngi k v mnh iu g lin h ti nhng cam kt ca ng i vi
Vit Nam Cng Ha.
Sau hm , Tng Thng Nixon ln truyn hnh tuyn b ph Tng Thng
Ford ln k v. Th l t mt Dn Biu H Ngh Vin, va mi c Nixon a ln
lm Ph Tng Thng thay ng Spiro Agnew (phi t chc v b t co tham nhng)
vi thng trc, by gi nhy ngay ln gh Tng Thng, khng c bu bn g c.
Tip tc khon trng cho Kissinger

64

KHI NG MINH THO CHY

Kinh nghim ng Ford ch l kinh nghim vn ng trong ng Cng Ha v

ti H Vin. t hiu bit, ng khon trng cng vic ngoi giao cho Kissinger. Khi
Nixon cn lm Tng Thng, ng tm cho Kissinger sau khi ln chc B
Trng, vn gi chc c l C Vn An Ninh. V Ta Bch c ang bc la sau v
Watergate, Nixon cha ti vn nhn s.
Tr v vn phng, vic u tin ng Ford lm l gi in thoi cho ng
Kissinger: Henry, ti cn ng, t nc cn ti, ti mun ng tip tc li. Ti s
lm tt c nhng g c th lm vic vi ng.
Tha Ngi, s khng c vn g. Bn phn ca ti l lm vic cng vi
Ngi ch khng phi l Ngi cng vi ti, Kissinger tr li. [3]
V tn Tng Thng mi Kissinger tip tc kim nhim c hai chc cng mt
lc: Ngoi Trng v C Vn An Ninh. V nh vy, tuy c li tri trng ca ng
Nixon, ng Ford ng ny hon ton t do lm theo mnh
Ti xc nhn nhng cam kt
Ngay bui chiu ngy lm vic u tin ti Ta Bch c, tn Tng Thng
gp ring i S Vit Nam Cng Ha Trn Kim Phng. Theo Kissinger th trong
bui hp, Tng Thng Ford m bo vi ng Phng l ng quyt tm v s
sng cn ca chnh ph Si Gn v s c gng ht sc tng vin tr (cho Vit
Nam Cng Ha). [4]
Tuy tin on l Tng Thng Nixon s phi t chc, nhng khi nghe tin
ny, chnh ph Si Gn ht sc hoang mang. Gp Tng Thng Thiu ngay chiu
hm ng Nixon t chc, ti thy ng khng giu ni lo lng. Tuy nhin, ngay ngy
hm sau, nhn c cng in do i S Phng bo co t Washington v bui
gp g Tng Thng Ford, ng Thiu thy phn no yn tm. Th ri, li mt du
hiu tch cc: Hm sau, Ph i S Hoa K, ng W. J. Lehman ti Dinh c Lp
trao tn tay ng Thiu mt l th mt ca Tn Tng Thng.
Lc i S Martin cn Washinglon vn ng vin tr. L th nh sau:
Ngy 10 thng Tm, 1974
Tha Tng Thng,
Khi ti ln m nhim chc v Tng Thng Hoa K, tng u tin ca ti l
ngh ti nhng cuc tn cng tn bo m qun i qu quc y lui mt cch can
trng v qu cm. C l ti khng cn phi thng bo cho Ngi r rng chnh sch
ngoi giao ca Hoa K lun lun c da trn cn bn lin tc v s ng h ca
lng ng. Lc ny y nhng tnh cht li cng r rng hn na v tt c
nhng cam kt m nc ti ha hn vi qu quc trong qu kh vn cn hiu lc
v s hon ton c tn trng trong nhim k ca ti.
Nhng cam kt ny ca ti li c bit thch ng vi Vit Nam Cng Ha
trong iu kin hin ti. Chng ta cng nhau i trn con ng di v y chng
gai. Ti nghe nhng tng trnh ca i S Martin v nhng tin b ng ghi
nhn ca qu quc di s lnh o ca Ngi. K t lc k kt Hip nh Paris, qua
bn bo co ca ng i S, ti rt khch l s quyt tm ca Ngi trong cng cuc
ci t chnh ph s dng vin tr Hoa K v cc quc gia bn khc mt cch hu
hiu hn, ng hu em li nn kinh t t tc cho Vit Nam Cng Ha trong vi nm
ti y. Qun Lc Vit Nam Cng Ha vi tinh thn cao v chin u hu hiu s l
mt bng c hin nhin cho cc nh lnh o H Ni phi nhn ra rng n lc
phi tham d vo vic duy tr bn Hip nh Paris v nghim chnh cng tc vi Ngi
trong vic thi hnh Hip nh nh mun ca Ngi.
Ti bit rng Ngi ang lo ngi v nhng bc u ca Quc Hi trong vic
chun chi vin tr qun s v kinh t cho Vit Nam Cng Ha. Th tc ca Quc Hi
chng ti phc tp, rm r nhng cha phi l kt thc. Tuy cn phi i mt thi

65

KHI NG MINH THO CHY

gian na, nhng ti mun ni ngi yn tm rng cui cng vin tr s c y

c v qun s ln kinh t.
Trc th thch quan trng ny, ti nh n s gip ca Tin S Kissinger
tham d chnh ph mi vi t cch Tng Trng Ngoi Giao nh c. C Tin S
Kissinger v i S Martin u c ti tn nhim hon ton.
Trn trng
Gerald R. Ford
ng Thiu ln tinh thn i cht. t nht, Tn Tng Thng xc nhn li
nhng cam kt ca Hoa K i vi Vit Nam Cng Ha. Lc , ti cha bit g n
nhng cam kt mt ca Tng Thng Nixon. Tng Thng Ford va ni vi i S
Phng v quyt tm ca ng, by gi chnh ng Ford li ti xc nh tnh cht lin
tc ca chnh sch Hoa K.
My ngy sau khi nhn c th ca ng Ford, sau mt bui hp Hi ng
Tng Trng, ng Thiu bo ti li ung ly ru ni chuyn thm. Nhm nhp ly
Chivas Regal pha soda, ng hi qua loa v c nhn ng Ford, v ng ny qu mi
m i vi Vit Nam. ng hy vng ng Ford, ngi c Nixon tin c, s tip tc
chnh sch ca v tin nhim. Ti ni vi ng Thiu v ci thng l ca M l mt Tn
Tng Thng thng c Quc Hi dnh cho mt tun trng mt di khong 100
ngy, i khi lu hn. Trong thi gian ny, h dnh mi s d dng cho v Tn Tng
Thng.
bn tin cho Washington bit, trong cng ngy, ng Thiu cho B Ngoi
Giao cng b lp trng chnh thc ca Vit Nam Cng Ha v vic ng Nixon t
chc, bnh lun rng v Watergate l Vn ni b ca Hoa K...Chnh ph Vit
Nam Cng Ha hon ton tin tng vo chnh ph v nhn dn Hoa K s tip tc
ng li ngoi giao c nm v Tng Thng Hoa K theo ui v cn c c
lng ng chp thun. Bi vy Vit Nam Cng Ha tin tng Hoa K s tip tc
cng tc vi chnh ph v nhn dn Vit Nam thc hin ha bnh trn cn bn
Hip nh Paris.
Li l rt l hp l v cht ch, Tng Trng ngoi giao Vng Vn Bc l
mt lut s c ting.
V bc th trn, sau ny ti mi pht hin ra l khi ng Ford k gi cho
ng Thiu, thc s chnh ng cng khng bit tm quan trng ca n. Khi ng
vit nhng cam kt m nc ti ha hn vi qu quc trong qu kh n vn cn
hiu lc v s hon ton c tn trng trong nhim k ca ti, ng u bit ti
thc cht nhng cam kt . Kissinger giu i ht (xem Chng sau). ng Ford
chc ch ngh l mnh ch ni ti ha hn chung chung nh tuyn b ng h Vit
Nam Cng Ha ca cc Tng Thng tin nhim nh Eisenhower, Johnson, Kennedy
v Nixon.
Ti sao nh vy? Nhn li lch s nhn xt nhng din bin hu trng
bang giao Vit-M t lc , ti ch c th kt lun rng ng Kissinger mun ng
Ford trn an pha Vit Nam Cng Ha khi ku ca on trch khi b Quc Hi ct
xn vin tr. Nu ng Thiu khiu ni trn cn bn nhng mt c th s gy nhiu
tranh lun, a chnh ng Kissinger vo ch kt. iu hay nht cho chnh ph Ford
l lm sao gi cho Si Gn c yn lng, lm sao cho mi chuyn c m cho ti
lc M tho chy.
Sau khi cun H D Mt Dinh c Lp do ti v J. Schecter vit, xut bn
nm 1986, ng Kissinger ht sc bt bnh v l ra ht. V c l v bc th ca ng
Ford cng c tit l nn trong cun sch va vit nm 2003, Ending the
Vietnam war Kissinger ni qua loa ti mt th ny, nhng cng ch nhc ti on
ni v trn an pha Vit Nam Cng Ha v vn qun vin. ng vit l cng mt

66

KHI NG MINH THO CHY

ngy, sau khi gp i S Phng, Tng Thng Ford gi mt th cho Tng

Thng Thiu, trong c mt cu do chnh ng Ford vit thm vo bn tho nh
sau:
Th tc ca Quc Hi chng ti phc tp, rm r nhng cha phi l kt
thc. Tuy cn phi i mt thi gian na, nhng ti mun ni ngi yn tm rng
cui cng vin tr s c y c v qun s ln kinh t.
Kissinger bnh lun:
Lc c ng Ford ln ti u khng bit r c s su m v tm mc
ca vic chng i li Quc Hi sau v Watergate. V nu bit c nh vy th chc
chn bc th (9/8/74) c h ging xung ri. [5]
Nh vy, k c trong cun sch mi nht, tuyt nhin Kissinger vn khng
ng g n on vn quan trng nht ca bc th ngy 10 thng Tm 1974 v vic
chnh Tng Thng Ford ti cam kt nhng g nc ti ha hn vi qu quc
trong qu kh.
Bo ng
Vo lc m hm nh chin sau Ha m Paris (27 thng Ging 1973), su
chic tu ch y n dc ang thun bum xui gi trn Thi Bnh Dng tin
vo hi phn Vit Nam bng c lnh quay tr v Hoa K. S n ny l t kho d
tr cho Vit Nam Cng Ha t trc, nn k nh khng b nh hng do Hip nh
quy nh. Vy m n li khng ti ni. Th l 55.000 tn n cn thit cho Qun
Lc Vit Nam Cng Ha b mt i mt cch b mt. y l do p dng Hip nh
mt cch my mc hay l do mt sp xp no khc? [6].
B mt ny, do Tng John Murray (hin c ng ti Springfield, Virginia) tit
l, cho ti nay cng t ai hay. Murray lc l ngi iu khin C Quan Quc
Phng M DAO Si Gn.
Ngy 19 thng 12 1973, Tng Murray li nhn c cng in t B Quc
Phng cho hay Quc Hi ct nhiu vin tr cho ng Dng, nh hng n
tip liu su thng cn li ca ti kha 1973/74. Ti kha ny chm dt ngy 30
thng Su 1974. B Quc Phng cng yu cu Tng Murray ngh nhng
chng trnh no ca Vit Nam Cng Ha c th ct gim ph hp vi ngn
khon mi. ng thi, B Lc Qun chng i Quc Hi hnh ng bt u ct
ngn khon iu hnh v bo tr cho Vit Nam Cng Ha ngay trong ti kha 1974.
Chc l h mun dng ngn khon y vo nhng mc tiu khc. Lc , vic tip
liu cho Do Thi ang l u tin. Ti nguyn ca Quc Phng cn phi dn v Trung
ng!
Khi Tng Munay nhn c tin, ng bo ngay cho i S Martin v yu cu
ng chnh thc thng bo cho pha Vit Nam Cng Ha. Nhng Martin khng bng
lng, bo Murray phi gi kn tin ny, v n c th gy ra nhiu xo ng v mt
chnh tr. [7]
Tuy nhin, t u thng Ging 1974, tng Murray tip tc bo ng cho pha
Vit Nam phi tit kim tip liu, nht l n dc. ng hp vi B Tng Tham
Mu v vn ny. D khng i vo chi tit, Murray cng mun cho pha Vit Nam
nhn thc c s ct gim bt u. Tng Murray k li: T trc n nay, ti
vn ni vi B Tng Tham Mu l cc ng s c tip t y nh chng ti
ha, v s nhn c qun dng theo linh thn mt-i-mt ca Hip nh Paris.
Tht l kh cho ng. T trc n nay, chng ai bo cho ti hoc Tng Thng
Thiu, hay i Tng Vin bit chuyn ct ngn khon c. Ti ha ri, by gi
ni li, tht l mt s au lng.

67

KHI NG MINH THO CHY

Ngy 13 thng Hai 1974, i Tng Cao Vn Vin ra lnh hn ch vic s

dng v kh cc loi. V t lc gi n t hng cho n lc nhn c phi mt
khong bn thng.
Ngun tip liu th bt u cn trc thng T. T h thng tip vn
ny khng bao gi hi sinh c na [8]. n xin tip liu t cc qun khu gi v
Tng Tham Mu cng ngy cng nhiu, gm nhng th khan him khn cp nh
n dc, tip liu qun y v ngn khon thc phm cho binh s. Ngi lnh b binh
thng vn mang su lu n, by gi ch c pht c hai. Sng ci v trng pho
bo v tin n ch c pht bn qu n mi ngy v mi cuc pho kch u phi
ngng tit kim n dc. Na s xe thit gip b nm , 200 phi c khng ct
cnh c. Trong cun The Final Collapse (S sp cui cng), i Tng Vin
kt lun: Trong nhng nm 1974-1975, ngi lnh Vit Nam Cng Ha ra trn
m lng lo s rng n khng tip t kp v nu b thng th vic ti thng cng
s chm tr hn. Thi vng son tip liu tha thi v trc thng qun vn mau l
qua ri... Vic ct vin tr qu nhiu v qu t ngt trit tiu mi c hi thnh
cng v lm cho dn chng cng nh Qun i min Nam ht hong, ng thi
khuyn khch cng sn gia tng nhp thanh ton min Nam bng v lc. [9]
Ci nhc ca k i cu xin
n thng 4.1974, tc l ng mt nm trc khi sp , tnh hnh tip liu
tr nn nguy ngp. D i S Martin c trn an. ng Thiu v cng lo lng. ng c
y thng tin t Tng Murray, B Tng Tham Mu v nhiu ngun khc ch
u ch c nghe li khch l t pha ng Martin. B ngoi th ng t ra bnh tnh v
vn c tranh th v u cn s la chn no khc. Khng nh bit sp b ct ht vin
tr th bung xui. Bi vy, ng nh cy i S Martin ng thi yu cu cc phi
on Quc Hi Vit Nam Cng Ha sang cu vin ti Washington. Mt khc, ng c
thi ci m hn vi bo ch M v cho phng vn nhiu hn. Cui 1974 v u
1975, ng tip n mt s Ngh S, Dn Biu M yu cu h khuyn co cho
Quc Hi nng tay. Nhng ng ch lun lun bin lun trn cn bn l hai nc
chin u vi nhau trong hai mi nm v c ti nm Tng Thng M ng h
Vit Nam Cng Ha. ng hon ton khng ng ti nhng cam kt ca Tng
Thng Nixon i ly Hip nh Paris.
u thng Nm 1974, Tng Thng Thiu c i Tng Vin i M cu vin.
ng mang theo mt danh sch nhu cu cp bch v qun dng cho Vit Nam Cng
Ha: Trng pho 105 ly v 155 ly, n dc, dng c truyn tin, v ngn khon
duy tr kh nng chin u. Ti Ng Gic i, Tng Vin gp Tng Abrams,
ngi thay Tng Westmoreland lm T Lnh Qun i M li Vit Nam. Lc
ng ln chc Tham Mu Trng Lc Qun. Abrams cho bit vn vin tr kh
khn khng do Ng Gic i m l do Quc Hi. Sau ng vo gp Tng Trng
Quc Phng Schlesinger v trnh by nhu cu ca Qun Lc Cng Ha trc ba
mi s quan cao cp, k c cc Tng lnh thuc B Tham Mu Lin Qun. Tt c
u ha hn ht sc ng h. Schlesinger ha s gip, nhng gii thch rng quyt
nh cui cng l do Quc Hi.
Lc ng Vin cn ang M, Tng Thng Thiu bo chng ti sang
Washington thm nh tnh hnh vin tr kinh t v cng theo ri vn vin tr
qun s. Trc khi i, i S Martin dn ti c xin gp Ngh S Kennedy, ngi lnh
o phong tro ct xn vin tr ca Min Nam. Va mi y, ngy su thng Nm
1974, Thng Vin b phiu thun 43-38 km vo Chun chi cho Ngn Sch
B Quc Phng mt iu kin gi l Tu chnh Kennedy (Kennedy Amendment).
Nh ta hay, khi k mt hp ng di vi chc trang, nhiu khi ch v ba ch vi
iu kin (subject to) c nht vo mt cu no mt trang khc gia chng

68

KHI NG MINH THO CHY

hn, l c th lm v hiu ha ch k. V d nh my ch vi iu kin v ti

ng l c th cho v v hy hp ng d dng. Tu chnh n Kennedy ch
thm my ch l cm s dng Ngn Sch ring ca B Quc Phng chi tiu ti,
cho, hay nhn danh cc quc gia ng Nam . Th l xong! ng Nam rt rng:
Gm c Vit Nam. Kennedy quan nim l Nixon tht bi trong vic thay i tnh
cht v mc ch ca vin tr v c chnh sch ca Hoa K i vi cc nc ng
Dng. ng ta cho rng vin tr c dng ko di cuc chin. Theo
Kennedy, nu khng t trng tm vo vic thi hnh nhng mc tiu chnh tr ca
tha c ngng chin...th mc ch ca nhng mn tin chi tiu khng l Vit
Nam khng phi l ...cu nn nhn chin tranh, hay kin thit x s m ch l
mua thi gian cho chnh ph Thiu ko di chin tranh. [10]
Tuy c quen bit ng thi cng l hi vin trong Hi Sinh Vin Cng Gio
Newman lc cn i Hc Virginia, ti min cng phi n nn n ng ny. D
sao, ti ngh v tnh bn ng s cho ti cht thi gi gii thch v nhu cu vin tr
xy dng ha bnh ti Min Nam, ch khng phi ko di chin tranh.
Ngy 15 thng Nm, ti ti vn phng ng Thng Vin. Ph T ca ng l
Jerry Tinker tip n. Tuy c hn trc, ni rng ng ta rt bn rn. Gp Kennedy
c mt chc lt, ti tm tt tnh hnh kinh t, x hi v qun s ti Min Nam, v
yu cu ng ng ct vin tr na. ng by t thin cm, v nhc li vi k nim
Hi Sinh Vin Cng Gio lc cn l sinh vin. Ni c my cu th ng c nhn
ng h v t v vi vng. Ti phi i hp ngay mt phin hp khc. Thy b, ti
xin i theo mt qung trnh by thm.
Khi ro bc qua hnh lang Thng Vin, ng Kennedy li c i nhanh, ti
phi theo cho kp, va i va trnh by. Ti cm thy thn phn mnh nh mt ngi
i cu xin, lo o i theo mt anh nh giu!
Ti gn phng hp, ng dng li, ngi da trn thm ca s rng ln, ni
chuyn vi ti c vi pht. Nhng ni g th ni, Kennedy vn khng thay i. ng
bt tay tm bit v bc vo phng hp. Ti u oi xch cp ra v.
Ngy 11 thng By, 1974, Kennedy ngh ct vin tr kinh t cho Vit Nam
Cng Ha l 50%!
Khu tr tri chi
Sau Kennedy, chng ti ti b Quc Phng gp Eric Von Marbod, lc l
Nht Ph Ph T Tng Trng Quc Phng v An Ninh Quc T! ng ny c rt
nhiu kinh nghim v tip vn. V Tng Thng Thiu mun bit r v tnh hnh thc
s ca qun vin, ti yu cu ng cho bit nhng con s thc t ch khng phi l
thuyt.
Ti rt bun phi ni tht vi anh rng mc qun vin ang tiu cho Vit
Nam Cng Ha thc s ch c 625 triu, v c th ch c 500 triu. ng gii thch l
d Quc Hi c chp nhn mc vin tr hn mt t th phn cn li cho Min Nam
cng qu t i. Ti b ng, y ny, ng x mt t giy trong cun s tay, vit vi
xung cho ti coi. V ti ghi:
Qun Vin cho Vit Nam, Lo (v Kampuchia): $1.126 triu. Phn Lo (v
Kampuchia): $110 triu, sau cn phi khu tr tri chi cho ti kha trc:
$266 triu.
Mua my bay F-5E: $125 triu.
Cn li $625 triu.
ng thm, s tin thc s dng c c th ch cn 500 triu sau khi tr
ngn khon chi ph cho c quan DAO Si Gn. ng cn ni ngn khon c
phn phi, chng cn lm g khc c na. Vo thi im , cha c chun
chi cho ngn sch vin tr dt khot cho Min Nam, B Quc Phng phi da vo

69

KHI NG MINH THO CHY

mt bin php gi l ngh quyt tip tc (continuing resolution), mt th tc v vu

chi tiu.
V sao c v khu tr vo nm trc? Ti hi.
ng ct ngha l hin trong ngun tip liu cho Vit Nam Cng Ha, mt s
qun nhu c mua trong ti kha 1974, nhng by gi phi thanh ton. y l
mt s vic quan trng m t ai bit v n ct ngha ti sao vn tip liu cho Qun
i Vit Nam Cng Ha tr nn qu kh khn k t H 1974. Chnh i S
Martin ht sc bc tc khi bit chuyn khu tr ny v c ng cng ngh l tin
nm no th tiu cho nm ch sao c th tnh vng li? ng cho trc trc ny
phn ln l do k ton ni b ca B Quc Phng, gi h l nhng tay im ti
chnh (fiscal whores). ng ni, chnh v chuyn k ton li thi ny m ti gian
on chun chi ti Quc Hi, qun vin cho ti kha 1975 b ct gim.
Thc ra ti cho rng lc nhu cu tip vin bn Trung ng ln qu cao nn tn
kho qun dng b nh hng v c nhng xoay x bt s tip liu cho Vit Nam
Cng Ha cn dn sang cho Do Thi.
Cn 125 triu cho chng trnh F-5E, ti hi Marbod xem c th du di sang
nhng khon nh n dc, xng nht khng? ng cho bit l khng c v mi
vic k hoch xong ri. Nm 1973, qun vin l 2,2 t, by gi trong thc t cn
c 500 triu! y l nu Quc Hi chun chi 1, 126 t.
V ti Si Gn, chng ti vi phc trnh ln Tng Thng. Chng c tin g tch
cc li phi trnh by nhng con s tuyt vng do Von Marbod a ra! Ti ni vi
ng Thiu: Nh vy th trong thc t, so snh vi mc trung bnh ca nhng nm
1971-1973 (iu chnh theo lm pht), kh nng tc chin ca Vit Nam Cng Ha b
gim khong 60%! Nhn xt ny cng trng hp vi c tnh ca B Tng Tham
Mu v tnh hnh cui nm 1974.
Sau ny, trong tp hi k i Thng Ma Xun, Thng Tng Vn Tin
Dng ca H Ni vit v ng c thc y Bc Vit ly quyt nh m cuc tng
tn cng Min Nam: M gim vin tr lm cho k hoch tc chin v xy dng
lc lng Qun i Si Gn khng th thc hin theo nh mun. l v ha
lc st gim gn 60% v thiu bom, n, kh nng di ng cng gim i 50% v
thiu my bay, xe c, v nhin liu. [11]
Sau khi nghe ti phc trnh, ng Thiu lng thinh, suy t. ng mm mi, chp
tay sau lng bc ra khi phng, lng thng i v pha cn lu ring ca gia nh
ng. nh mt ng m chiu, t l.
Bi ct sa ly
Ngy 16 thng Tm, trong bui hp cui cng vi cc Tng lnh Vit Nam
trc khi v nc, Tng Murray lu h nn suy ngh cho k v tnh hnh tip liu
kh khn trong nhng thng cui nm 1974 v sang nm 1975. ng khuyn h nn
thu gn tuyn phng th li, tp trung qun i v n dc phng th vng ng
dn c dc b bin.
V ti Ng Gic i, ng np tng trnh v tnh hnh Vit Nam t cui 1972
(tc l trc Hip nh Paris) ti lc ng ri Si Gn. Trong bn Phc trnh v Vit
Nam, t 12 thng 1.1972 ti 21 thng Tm 1974, di gn 250 trang, ng phn tch
chi tit tnh hnh qun nhu, qun c, n dc ca tt c cc qun, binh chng. a
ra y s liu, ng chng minh tnh trng tip vn kit qu thm thng ca
Qun Lc Vit Nam Cng Ha. So snh n vi kh nng ca qun lc Bc Vit
ang hot ng ti Min Nam, th qu l mt tri mt vc.
Ti chc chn rng iu tt nht m mt Tng lnh c th lm c khi v
hu l np li (cho B Quc Phng) ci u li ca mnh cng vi b qun phc,
ri sau th xp nhng kin ca mnh vo mt x nh. [12]

70

KHI NG MINH THO CHY

Murray trch dn li ca v Tng ni danh Omar Bradley (1959) bt u

bn Phc Trnh. ng ht sc ch trch Quc Hi ct vin tr v thng thn ph
bnh nhng rc ri kh khn do chnh B Quc Phng M gy ra. N gy ra cho
Min Nam v cho chnh ng mt s bt n, khng xc nh c mc vin tr t
thng ny qua thng khc, c cu vin tr rng buc i km theo vin tr, c bit l
ti kha 1974 v 1975. Tnh trng ny gy b tc kh khn v phng din tip liu,
khng bit th no m t k hoch cho chin trng, nh l ngi m chi tr thu
cy trn mt sn mn, l tnh hung ca ti kha 1974. V cn tip tc vo ti
khon 1975, Tng Murray vit trong tp Phc Trnh [13]. Cng nh i S Martin,
Murray nu nh hng nng n ca vic B Quc Phng khu tr trong ti kha
1975 nhng s tin tiu vo ti kha 1974, lm gin on dng tip liu, ri cn
bao nhiu ti thm nh v gi c vt liu, no tnh thm tin, ri tr vo vin tr, no
bn nh ct gim vin tr, ht mc ny ti mc khc.
vy khong thi gian tip vn t lc t hng, vn chuyn qua i dng,
ti lc cp bn phi ti thiu l 120 ngy. y l nu B Quc Phng hp tc mau l.
Nu khng, th li phi cng thm vo thi gian chm tr trong vic p ng yu
cu t hng (back order). V thiu s phn ng cp thi ca B Quc Phng Hoa
K, hu qu l cui nm 1974, Vit Nam Cng Ha phi gnh chu tnh trng tin.
Trong trng hp khn cp, d cn tin nhng cng ch l tin cht. Murray i ti
kt lun:
Mt qun i khng th ng u vi i phng c lu nu n phi
ng trn bi ct sa ly (quick sand) [14].
Mt bui ti sau mt ngy di lm vic vo u H 1974, ng Thiu biu l
tm t:
Tht kh m tin c. Thot tin Midway (hp vi Nixon nm 1969), h ni
vi ti l M s rt vi ngn qun, nhng cn duy tr na triu qun chin u Vit
Nam, sau , h rt thm qun, v ni s trang b cho Qun i Vit Nam Cng Ha
n b s trit thoi ny. n nm 1972, khi trit thoi tin nhanh hn, h ni vi
ti ng c lo, chng ti s ng li mt lc lng nh (residual force) l M s
tng cng ym tr bng khng lc. n khi h rt lui ton b, c Lc Qun ln
Khng Qun, h ha s tng vin tr v tip tc duy tr s c mt ca Tht Hm
i cng cc Cn C Khng Qun Thi Lan ym tr khi cn. By gi, anh ni
vi ti vin tr M b ct 60 phn trm. Vy ta cn g na?
Tnh hnh vin tr th nh vy, nhng nh trnh by trn y, ang lc
Vit Nam Cng Ha lo lng, th khi va lc i ln chc Tng Thng thay ng Nixon,
ng Gerald Ford li vi vng trn an ng Thiu (ngy mng 10 thng Tm)
... Ti bit rng Ngi ang lo ngi...nhng ti mun ni Ngi yn tm rng,
cui cng vin tr s c y c qun s ln kinh t.
Phn lc c F-5E
Khi nghe ng Thiu k v nhng cam kt ca Hoa K theo nhng giai on
trong tin trnh rt qun khi Min Nam, chng ti thy ng cng thng qu, nhng
cng khng bit ni g hn. Tuy nhin ti nh ra cn 75 chic phi c F-5E nm trong
ngn khon c nh ng Marbod cho hay, nhng cha bit bao gi mi giao cho
Vit Nam Cng Ha. ng Thiu ngc nhin v s khng chc chn ny. Ti ngh,
v ng chp thun xc tin ngay vic ny.
Tr li Washington cui thng By, 1974 theo di tnh hnh vin tr v lm
vic vi c quan USAID xin thm ngn khon nhp cng v ti thit, chng ti ti
Th Hoa K gia lc chin dch buc ti Nixon ang si ni. Tri Washington
nng n bc hi khng km g Si Gn. Ng Gic i khng kh lm vic khc
hn vi nhng ln trc ti ti.

71

KHI NG MINH THO CHY

Du hiu phc tp hin ra kh r rng. V Watergate ang chim ht thi gi

Quc Hi, cn u m bn n vin tr cho Vit Nam Cng Ha. Ngn khon vin
tr tm thi phi da vo mc ngn sch ca ti kha nm trc, theo mt th
tc l gii php tip ni (Continuing Resolution) v vy khng c g chc chn c.
Trc khi v Si Gn, ti n gp Von Marbod v v 75 phi c F-5E. ng gii thch
l tin cn trong ngn sch, nhng hng Northrop (ngy nay l Northrop Grumman)
cn c thi gian sn xut; sau cc b phn s c lp rp Phillippines ri mi
giao cho Si Gn. C i Loan v Iran u xin F-5E. H c th c u tin hn
Vit Nam Cng Ha.
ng cho bit ngoi ra li cn kh khn v nhng gii hn mt-i-mt ca
Hip nh Paris. My bay F-5E (cn gi l Tiger 2) c ra mt ti Hawthorn,
California thng Tm 1972. N ti tn hn loi F-5 (cn gi l Freedom Fighter)
hin c ca Vit Nam Cng Ha: C kh nng thao din cao hn, tm bay di hn,
ct cnh nhanh hn, tc nhanh hn v sc ch nhiu hn. Ti nh Marbod gip
gp ng Thomas Jones, Ch Tch hng sn xut my bay Northrop. Marbod sp
xp v a ti ti hng Northrop Century City, gn Los Angeles. Sau khi nghe gii
thch rng Qun i Vit Nam Cng Ha b tn tht nng n v thiu khng lc
ym tr, ng Jones cho bit Northrop sn xut my bay ng hn k nhng v c
nhiu khch hng, chng ti phi xt li nhu cu ca cc ng. Theo nh li c
vn ca Marbod, ti c thuyt phc ng giao cho Vit Nam Cng Ha ba phi on
(36 chic) trc Ging Sinh 1974.
Ti sao cc ng cn trc Ging Sinh? ng Jones thc mc. Chng ti
c on nm 1975 s l nm gay go nn chng ti cn phng tin chin u.
Marbod dn nn ni vi ng ta rng nu cn, Tng Thng Thiu s yu cu B Quc
Phng M thanh ton sm cho Northrop. ng Jones t v thoi mi v ha: Ti s
c gng gip ng v quc gia ca ng. Cui nm , Khng Qun Vit Nam Cng
Ha nhn c mt s F-5E thay th my bay F-5 c.
ng Jones gi v biu Tng Thng Thiu mt chic F-5E mu bng plastic.
ng Thiu rt thch chic my bay mu v n ngay ng sau bn hp trong
Phng Tnh Hnh, cnh chic in thoi khn cp ng sau gh ng (xem hnh hp
vi phi on Weyand).
Tin st nh
mc qun vin nh ti kha 1972-73 l hai t la mt nm th ti 197475, sau c sc du la, cng ch cn mi lc khong mt t hai, kh phng tin
chng i nu c mt cuc tng tn cng. Ti lc Tng Thng Nixon t chc, ng
bt buc phi k thnh lut mt mc ti a ngn sch qun vin cho Vit Nam Cng
Ha ti kha 1974-75 l mt t. Tnh v mi lc sau lm pht th qu l t i. T mc
ny, qun vin cn phi i qua giai on chun chi ti Quc Hi na. V t lc ,
Vit Nam Cng Ha mong i tng gi cho qua ci tnh trng bt n ca chun chi:
Ht y Ban ny ti y Ban khc, ht H Vin ti Thng Vin, ti ngy e ct vin
tr. Mi ln mang ra bn ci l li c nhng lun iu ch trch, bu xu chnh ph
Min Nam.
Cui cng th mi vic tr nn r rng. Ch vi ngy sau khi Tng thng
Ford vit bc th ngy 10 thng Tm 1974 cho ng Thiu (khuyn ng ng c lo v
tuy th tc ti Quc Hi rm r, nhng sau cng s c y c v qun vin
ln kinh vin) y Ban Chun Chi Thng Vin ct t mc chp thun l mt t
xung cn 700 triu. l mc chun chi. Thc l tin st nh cho B Tng Tham
Mu, v n thc s phn nh mt chiu hng khng th o ngc c na v
qun vin. Quc Hi hnh nh ly d vi tn lang Tng Thng trc khi tun trng

72

KHI NG MINH THO CHY

mt bt u. Nim hy vng khi nhn c th u tin ca ng Ford tan bin nh

my khi.
Ngoi chin trng th Vng I, t cui H, hai s on chnh quy ca Bc
Vit(s on 304 v s on 2) hot ng vng i ni hai Qun c Dc v
Thng c pha Ty Nam Nng. Thng Chn, s on 324 li tng vin, chim
trn Qun L Thng c, v vng i ni cao pha Nam Tha Thin, phi trng
Ph Bi kh c th s dng tip liu cho Hu. Tng Ng Quang Trng cho S
on 1 vi s tng cng ca Bit ng Qun, phn cng ly li t ai b
chim. Tuy nhin, bao nhiu kho n d tr ti Vng 1 bt u vi v s binh s t
thng bng nhin vt tng: Ma H nm hin thnh mt ma H la th
hai, trc mt ma ng-Xun y si ng.
Ti cui nm 1974 th n dc v xng nht gn cn. Theo d tnh ca B
Tng Tham Mu: D tr n dc tn kho ch cn cung ng c t 30 ti 45 ngy
[15]. i Tng Cao Vn Vin kt lun rng nu tnh hnh chin s c tip tc xy ra
theo cng mt nhp th: s n tn kho s ht vo thng Su 1975, nu khng
nhn c thm vin tr. Trong thc t, Min Nam khng nhn c thm vin
tr. V ni trong thng 4.1975, Quc Hi biu quyt bc i ht: Mt ng cng
khng cho thm (xem chng 9).
Nh vy, ta c th t cu hi quan trng v phng din lch s, l: Nu nh
khng c bin c 30.4.1975 th ti thng Su, cho gi lm l thng Tm hay thng
Chn, Qun Lc Vit Nam Cng Ha s ly g m chin u?
n lc phi gii ng?
Mt qun vin nt, mt kinh vin cng thm nt. Nhm Indochina
Resource Center (Trung tm ti nguyn ng Dng) l mt t chc phn chin
dn u chin dch ct vin tr cho Min Nam. H hot ng rt hu hiu, i gp
tng Ph T, tng Th K ca cc Ngh S, Dn Biu, tham d v theo di cuc hp
ca tt c cc y Ban lin h, t H Vin ti Thng Vin. V h thnh cng.
Thot tin Quc Hi bt thay i ngn khon vin tr trong chng trnh
Thc phm phng s ha bnh (Food For Peace hay PL 480) t cho khng sang
cho vay. T nay, s go vin tr hng nm s ht l cho khng m phi hon li
nh nhng mn n. Tuy nhin, v l n di hn nn ngay lc tr ngi ny c tc
ng v tinh thn hn l thc cht.
Ti bc th hai mi nguy. Vo u nm 1974, c tin dn dp l Quc Hi
Hoa K s i ti vic cm c dng vin tr ti tr ngn sch Quc Phng. Vi
thng sau th tin n thnh s thc. Trc kia, 75% s thiu ht ngn sch l do ti
tr bng tin ca Qu i gi (Counterpart Fund). Qu i gi l mt ngn khon thu
c khi tin Vin Tr Nhp Cng (CIP) c i ra bc Vit Nam. Th d, mt
thng gia mun nhp cng bng gn phi em tin Vit Nam n ngn hng xin
mua M kim m tn dng th. S tin ny c a vo Qu i gi. n nay,
khng nhng vin tr b gim, m Qu i gi li khng cn c dng chi
tiu cho Quc Phng na.
Khi c quan USAID cho bit tin ny, khi Kinh T-Ti Chnh v cng bi ri,
nhng mi ngi ng s khng ph bin. Chnh ph phi nh n cc vin chc
USAID c nhiu thin cm gip chun b p dng mt cch lng lo v linh ng
khi lut ny c hiu lc, nh mt s tim bun c th phi gi hai hay ba s sch
khc nhau (mt s cho s thu, mt cho cng ty v mt cho c nhn mnh). Sau khi
bn bc k, chng ti tm cch i vng v kt lun l s lm ba ngn sch: Ngn
sch quc phng, Ngn sch kinh t, v Ngn sch nhn o:
- Ngn sch quc phng s do thu ni a ti tr.

73

KHI NG MINH THO CHY

- Ngn sch kinh t do c Qu i gi v vin tr thc phm ln cc ngun i

vay khc ti tr.
- Ngn sch nhn o, cn bn l gip ng bo t nn (c ng Kennedy
ng h) s do vin tr nhn o ca M ti tr.
Chng ti bit mnh li ny cng khng bn v trung tm phn chin kia s
pht gic v tm cch chn. V li h cng d thnh cng v s ni tin trong kho,
kh m phn bit c n n t u.
Ti Washington hi 3:30 gi chiu ngy 13 thng Nm, khi ti gp ng Nooter
(ch khng phi Nutter), mt quan chc cao cp USAID c trch v Vit Nam,
ng lu ngay l:
Rt nguy him! Nu theo ng lut th t 31 thng 12.1974, Vit Nam Cng
Ha s khng cn c dng Qu i gi vin tr nhp cng ti tr b Quc
phng.
Ni trng ra l khng c dng tin t Qu i gi tr lng cho Qun i na.
Qun s Cng Ha lc l mt triu hai. Trong tnh cnh ny, k t u 1975, c
quan USAID nhm mt lm ng Si Gn khng thi hnh nhng gii hn v
kinh vin, tc l c tip tc ly tin Qu i gi ti tr Ngn Sch Quc Phng.
Nhng nh th c bao nhiu lu? Chc cng ch dm by thng l b bi l!
Ngoi ra ng Nooter cn lu l c th phi cn ti mt lut s bin h
(cng ch l tm thi) cho Vit Nam Cng Ha trong trng hp b nhm phn chin
pht gic v cng kch.
Cha xong, khi chng ti v ti Si Gn, Tng Murray li cho bit thm: Sau
quyt nh trn, Quc Hi cn i thm bc na: T ngy 31 thng 12.1974, Vit
Nam Cng Ha s khng cn c dng Qu i gi ca vin tr nhp cng d tr
lng cho Cnh St na.
Lc Lng Cnh St lc l 120.000 ngi.
Khi v hu, Tng Murray bnh lun v v ny trong Phc Trnh ca ng:
Quc Hi th cm C Quan Vin Tr USAID ti tr cho Lc Lng Cnh St, ng
Tng Trng Quc Phng th cm lun c chng ti (C Quan Quc Phng DAO)
ti tr cho h. [16].
Phi bo co nhng tin tc bi t ny cho Tng Thng Thiu l mt trong
nhng cng vic kh khn nht i vi c nhn chng ti trong qu trnh lm vic vi
ng.
Nhn vo vin nh kinh t, ti chnh v qun s Min Nam cui nm 1974 nh
nhn vo chn tri tm. Nhng m my en c ang n n ko ti bo hiu cho
mt cn bo t t xa xa.
V nh vy, ta c th t thm mt cu hi khc: T nm 1976 Vit Nam
Cng Ha s ly tin u tr lng cho Qun i v Cnh St? Sau 30 nm, ti
cng cha tm ra c cu tr li. Khi khng cn tin tr lng, chc ch cn mt
gii php l gii ng?
Trn thc t, nm 1974 l nm quyt nh s mnh cho Min Nam Nam ri
vy.
Ch Thch:
[1] Gerald Ford, Gerald D., A time to heal, trang 27-30.
[2] Gerald Ford, Gerald D., A time to heal, trang 27-30.
[3] Gerald Ford, Gerald D., A time to heal, trang 27-30.
[4] Henry Kissinger, Ending the Vietnam war, trang 494, Geald Gerald Ford,
Gerald Ford, Gerald D., A time to heal, trang 137.
[5] Henry Kissinger, Ending the Vietnam war, trang 495.
[6] Phng vn Tng Murray, ngy 10.5.1985, v ngy 12.2.1986.

74

KHI NG MINH THO CHY

[7] Phng vn Tng Murray, ngy 12.2.1986.

[8] Legro, Vietnam from cease-fire to capitulation, trang 80.
[9] Cao Vn Vin, The Final Collapse, trang 54-55.
[10] Trch trong Vietnam at the Balance, Bo co c bit ca y ban ch
o ng Cng Ha, H Ngh Vin Hoa K, do James Cowin, trang 1-2.
[11] Vn Tin Dng, Our great spring victory, trang 17-18.
[12] John E. Murray, Vietnam Report (Bo co cho B Quc Phng v Vit
Nam), trang 62-63.
[13] John E. Murray, Vietnam Report, trang 91.
[14] John E. Murray, Vietnam Report, trang 55.
[15] Cao Vn Vin, The Final Collapse, trang 92.
[16] John E. Murray, Vietnam Report, trang 92.
Nht gm ao ph
Ci cm y m ca b ci xung, chm ti ngc. Mt b n. Sau khi
di thanh tra ti trung ng cng nh cc a phng, b qu mt mi! Chng ai
mun ti ngi ch tic ng ln c my li tm bit quan khch.
Khng kh bui tic tht cng thng. Bng mt cn gi lnh thi thc qua lp
ca knh ln m ng. Cc ngn nn trn chc i cao bng bc tip theo nhau pht
tt, khin nn rt vung vi xung bn tic. Gi tip tc thi, mn ca mu hng lung
bay lt pht, trng nh nhng l c u hng. Mt im g y, ti ngonh sang
ni thm vo tai ng Philip Habib, Ph T Tng Trng Ngoi Giao. Habib gt u
nh ng .
l quang cnh ba tic cui cng Dinh c Lp. u thng Ba 1975,
mt phi on Quc Hi Hoa K ti ving thm Si Gn thm nh tnh hnh
trc khi quyt nh c cp thm vin tr hay khng. Thnh vin ca phi on li
hu ht l nhng ngi c sn lp trng chng i. B Dn Biu Abzug l tiu
biu. Trc khi phi on ri Si Gn, Tng Thng Thiu m tic khon i. Nhn
vin nghi l li xp cho b ngi ngay i din vi ti.
Hn km na t la
Tnh hnh vin tr t 1967 n 1970, lc Hoa K cn ang dn thn su m
chin trng Vit Nam, mi nm cuc chin tn ti 25 t la. Trong hai nm
1970 v 1971, chi ph mi nm gim xung cn 12 t. Gi y, sau khi Qun i M
trit thoi, Vit Nam Cng Ha phi mt mnh m nhim cuc chin, v vi ngn
khon 700 triu vin tr, trong khi th cuc khng hong du la lm gi xng
nht tng gp bn. Bi vy mi lc tht ca ngn khon y ch l trn di 350 triu,
bng 3% ca mc chi tiu 1970-71. Tnh hnh vin tr qun s ti kha 1975 rt ri
ren, nhng c th tm tt nh sau:
Mc ban u do chnh ph Nixon ngh l 1,4 t, tc bng ti kha 1974.
y Ban Quc Phng Thng Vin do Ngh S John Stennis (Mississipi) lm
Ch Tch gim cn mt t 126 triu cho c ng Dng, phn cho min Nam l mt
t.
Trc khi t chc, Tng Thng Nixon k thnh lut mt mc ti a cho Vit
Nam Cng Ha l mt t.
Sau khi Ford nhm chc, y Ban Chun Chi Thng Vin do Ngh S John
Mcclellan (Arkansas) lm Ch Tch, ct xung cn 700 triu!
d so snh, ta nn coi li nhng chi tiu v vin tr qun s nhng nm
trc :
Trong thi gian 1966-1970: M tiu 25 t la mt nm.
Trong hai nm 1970-1971: tiu 12 t mt nm (v ang rt qun).

75

KHI NG MINH THO CHY

Sau khi M rt, vin tr qun s cho Vit Nam Cng Ha:
Ti kha 1973: Hai t mt (2,l t)
Ti kha 1974: Mt t t (l,4 t)
Ti kha 1975: By trm triu (0,7 t)
Trong thi gian 1966-71, ngoi tin bc li cn trn mt na triu Qun i
M vi trang b ti tn, c ym tr bng tng dn phn lc siu m, my ngn
chic trc thng c. Ngoi khi, li c Tht Hm i i tun u u. tm
hiu r hn v tnh hnh v xem Vit Nam Cng Ha phi xoay x ra sao, chng ti
ngh Tng Thng Thiu mi Gio S Warren Nutter sang thm. ng l thy ti lc
trc v l cu Ph T Tng Trng Quc Phng, c trch phn ti chnh ca
chng trnh Vit Nam Ha. ng rt am hiu ng i nc bc ca B Quc
Phng M v vn qun vin. Nutter d im tm vi ng Thiu v chng ti sng
ngy 23 thng Tm ti Dinh c Lp. Tng Thng Thiu by t s lo ngi v vin
tr: mi vi ngy trc y l mt t, by gi cn 700 triu, ti lm g c vi s
tin ny? Nh l chuyn cho ti 12 la v bt ti mua v my bay hng nht t Si
Gn i Tokyo. L ngi ng h ng Thiu t lu, Nutter cng rt bi ri. ng cm
thy kh khn khi gii thch hnh ng ca Quc Hi:
Quc Hi Hoa K i khi hnh ng v trch nhim nh vy...Ci Trung Tm
Ti Nguyn ng Dng (Indochina Resource Center, trung tm phn chin) ang
ht sc tm cch tiu dit qu quc.
Nutter ha khi v n Washington s c gng trnh ln Tng Thng Ford tnh
trng nguy ngp Vit Nam. ng than phin: Khng c nhn vt cao cp no trong
chnh ph n vn Vit Nam na! Cu ni ca Nutter lm ng Thiu b d
t h tiu.
V ti Washington, Nutter vit phiu trnh ln John Marsh, mt ngi bn ca
ng hin ang gi chc c vn cho ng Ford, ku gi ng h Vit Nam Cng
Ha. Nutter nht quyt rng min Nam s tn ti c nu c phng tin chng tr
cc cuc tn cng ca qun chnh quy Bc Vit.
Nhng nu Hoa K ngng vin tr th s gy hu qu trm trng c v vt
cht ln tinh thn. Nutter vit cho ng Mars v a cho ti mt bn sao:
Ti cha thy ng Thiu v cc Tng lnh Vit Nam c kh sc u su nh
vy bao gi. H s cng mt tinh thn nu Bc Vit lip tc gy p lc...Ti tin rng
hnh ng ca Quc Hi v hu qu tai hi ca vic ct vin tr l u mi ca
nhng xo trn chnh tr v biu tnh trong vi tun l gn y (ti Si Gn). Tnh
hnh s bt n v c chnh tr ln qun s, v mi s c th v nu khng xoay
ngc c chiu hng ny. Nu phi la chn, ta nn vin tr qun s trc, ri
kinh t sau, ng u vi nhng e da qun s trc mt...
B min Nam Vit Nam ri vo v v thm st ch v hn km na t la
s c hu qu cn su xa hn, l x nt lng tm ca Hoa K. N s l ngn
gi thi bay nh hng ca Hoa K tuy cn mnh m ang yu dn, trn chnh
trng quc t. Vin tr qun s b ct cn 700 triu la (v y ch l con s l
thuyt), vin tr kinh t th xung 400 triu. Cn g na m ni n cam vi kt?.
Washington trn an
Th nhng Washinglon li trn an. Mc d s tht qu ph phng, ng
Ford vn tip tc an i ng Thiu. Ln ny, thay v vit th, ng gi mt phi on
do Th Trng Quc Phng Clements cm u ti Si Gn. Clements l mt Gim
c cng ty du ha Texas, mi tham gia chnh ph Ford, ni ting l c tnh
cng trc v ng h lp trng Vit Nam.
T lu Clements mang theo ci b tch hunh hoang v t tin ca ngi hng
Texas, tnh tnh d di, bnh dn, d c lng ngi Vit. Trong mt bui hp, ng

76

KHI NG MINH THO CHY

li ha vi ng Thiu l chnh ph Hoa K ang tm mi cch vin tr qun s

cho Vit Nam: Xin Tng Thng ng lo. Chng ti ang tm mi cch thuyt phc
Quc Hi. Ti tin chc rng cui cng Quc Hi s chp thun ngn khon.
Hoa K c gng lm nh khng c chuyn g xy ra.
Clements c c sang trn an ng Thiu. ng ta ni n k hoch mi ca
chnh ph xin Quc Hi vin tr thm cho Vit Nam Cng Ha. Tng Thng Thiu
chm ch nghe v gt u nhng vi v mt m sau ny mt nhn vin trong phi
on M ti bui hp m t l bi quan su m [1]. Trong bui hp chung trc
khi tr v, phi on Clements tho lun vn thi gian tnh ca qun vin v
lm sao du di qu pht trin p ng nhu cu hin ti.
Mi ngi bn n vic xin Quc Hi thm 300 triu la cho qun vin
phc hi li mc mt t nh Tng Thng Nixon k. i S Martin, lun c gng
trn an ng Thiu: Cnh ca vin tr cha ng hn v ta phi khai thc ht mi
cch. Martin ch diu nhng tay im tin bc (fscal whores) Ng Gic i,
k ton li thi, Quc Hi i li s tin tri chi nm trc, bt tr vo ti kha
1975 (nh trnh by trn) [2]. ng hoan h li ng Clements ha s c phc hi
s qun vin mt t, tc l tranh th xin tng 300 triu. i S Martin ht sc ng
.
300 triu la: Con s mu nhim
K t y, s tin 300 triu la tr thnh con s mu nhim. N l mt s
th thch. Nu c l cn hy vng tip tc qun vin, v ngc li l ht.
ng sau con s 300 triu y l g? Phn ln ch p ng nhu cu ti cn
cho ngay thi im .
Phn chia s tin 300 triu la khn cp:
Lc Qun: 203 triu la. T l: 68%
n dc, xng nht: 132 triu la. T l: 44%
Thuc men: 6 triu la. T l: 2%
ph tng: 48 triu la. T l: 16%
Vt liu khc: 17 triu. T l: 6%
Khng Qun 91 triu. T l: 30%
Cc phi v: 29 triu. T l: 10%
n dc: 13 triu. T l: 4%
ph tng: 32 triu. T l: 10%
Vt liu khc: 17 triu. T l: 6%
Chi ph khc: 6 triu. T l: 2%
V gi c vt liu quc phng ln qu cao nn nu c xin c s tin ny
th cng chng mua c bao nhiu.
Sau phi on Clements, ng Thiu mun c dp gp thng Tng Thng Ford
cu cu v xem thi ca ng ta ra sao, v khon 300 triu cng nh v kh
nng tng vin nu b tn cng. ng bn c Ngoi Trng Vng Vn Bc i
Washington mang theo mt l th ngy 19 thng Chn 1974. ng Bc va thay
ng Lm trong chc v Ngoi Trng ngy tm thng 11.1973 (ng Lm sang Quc
Hi gi chc Ch Tch Thng Vin). ng Bc c nhiu kinh nghim ngoi giao.
ng Washington trong chn thng hi 1956 di thi Tng Thng Eisenhower
nghin cu gung my chnh quyn Hoa K [3], tng l i S London v l
C Vn ca phi on Vit Nam Cng Ha ti Ha m Paris hi 1968 v 1972.
ng Kissinger a ng Bc v i S Phng vo gp Tng Thng Ford
Ta Bch c. Bui hp ko di chng 30 pht. ng Bc trnh l th ca ng Thiu
v ni r tng im mt v l th. ng qu quyt vi ng Ford rng Vit Nam Cng
Ha s ni chuyn vi Bc Vit nu h tn trng Hip nh. ng nhn nh rng tuy

77

KHI NG MINH THO CHY

v Watergate l vic ni b ca Hoa K, nhng tht ra n nh hng n d lun

qun chng v tinh thn qun s Vit Nam khng t. Chnh ph Vit Nam Cng Ha
mun bit chc rng vic thay i nhn s trong chnh ph Hoa K khng nh
hng n vn vin tr.
Tng Thng Ford t v thn mt v khng ngn ngi ca ngi ng Kissinger
trc mt ng Bc v ng Phng. ng Ford ni:
Cc ng c th tin rng chng ti bao gi cng hnh ng nh mt ngi
bn tt v l cng s vin ca Vit Nam Cng Ha. [4]
Bui hp chuyn sang vn tn trng bn Hip nh v phng cch i
ph vi nhng vi phm ca Bc Vit. Tuy ng Ford ch t tip tc ng h v trnh
khng ni ti cam kt v bt c mt iu ring bit no, Ngoi Trng Bc cng
hi lng v li tuyn b tch cc ca tn Tng Thng rng Hoa K s l cng s
vin ca Vit Nam Cng Ha. Quc Hi, ng Bc gp nhiu chng i v nghi k
hn. Cc Ngh S ku gi Vit Nam Cng Ha phi thch nghi vi vit cng. Thng
Ngh S Adlai Stevenson i ng Thiu phi t chc, sau , nu Bc Vit tip tc
gy hn th Hoa K s can thip.
ng Bc tr li: Tha Thng Ngh S, chng ti ch cn c mt chnh ph
hp hin l mt bng chng duy nht tng trng cho s hp php v n nh ca
Vit Nam Cng Ha. Nu by gi chng ti b n i th cn g na? [5]
V pha hnh php th vn cn nhiu ha hn s tip tc ym tr d khng
c Quc Hi chp thun th cui cng h cng s tm cch ny hay cch khc
gip. Khi ng Bc ti B Quc Phng, Schlesinger ni: D Quc Hi nh sao i
chng na th ti cng ng v pha cc ng. Bc nh li cch pht biu khc
thng ca Schlesinger v cho rng ng ny s ng h Vit Nam Cng Ha ku gi
Quc Hi tng vin. Bc ni vi Schlesinger: Ti tin vo li ha ca ng Tng
Trng, nhng chng ti khng hiu r th tc phc tp ca Quc Hi v vic cung
cp ngn khon ngoi vin. Ti ngh rng nhng li ha hn ca Tng Thng
c a ra trc lc Quc Hi hn ch qun vin cho Vit Nam Cng Ha. Hoa K
c ngha v long trng vi Vit Nam Cng Ha k t lc k kt Hip nh Paris. [6]
Tuy phin lng v khng th thuyt phc c ng Ford gp ng Thiu, ng Bc
li mt ln na nhn c nhng li trn an t pha Hoa K rng: Lp trng
ca Hoa K v Vit Nam Cng Ha khng c g thay i v tn Tng Thng cam
kt s tm mi cch tha mn nhu cu vin tr.
Du hiu trnh n
Sau khi ng Bc v c hn mt thng, Tng Thng Ford lin vit th phc
p th Tng Thng Thiu:
White House
Ngy 24 thng 10.1974
Tha Tng Thng,
Ti rt hn hnh c gp Ngoi Trng Bc v nhn c l th ca Ngi
ngy 19 thng Chn.
Chnh sch ca Hoa K i vi Vit Nam vn khng c g thay i di chnh
ph do ti lnh o. Chng ti tip tc ng h nhng n lc ca qu chnh ph
bo v v pht trin nn c lp v hnh phc ca nhn dn Vit Nam. Chng ti
bao gi cng tin tng vo s can m, quyt tm v ti kho lo ca nhn dn v
qun i Vit Nam Cng Ha.
Ti hon ton thng hiu v chia s mi quan tm ca Ngi v tnh hnh hin
ti Vit Nam, nht l vic Bc Vit tip tc gy hn. Ti cng bit c s thit yu
ca vin tr qun s v kinh t ca Hoa K cho qu quc lc ny. Ti xin cam oan

78

KHI NG MINH THO CHY

rng chnh ph ca ti s lm mi cch c th tha mn nhu cu ca Vit Nam

Cng Ha.
Mc d ti mun c dp c gp Ngi tho lun v nhng bin php duy
tr ha bnh cho Vit Nam, nhng rt tic bui hp khng th thc hin trong lc ny
v nhng bn rn v rng buc c t trc ca ti. Nhng ti hy vng s c
gp Ngi trong tng lai.
Ti ng vi Ngi rng chnh ph ti phi lm sng t vn l s ng h
chnh ph Ngi v nghim chnh thi hnh Hip nh Paris. Nhng ti ngh rng li
tuyn b cng khai ca ti ngy chn thng 10, bui hp ca ti vi Ngoi Trng
Bc, v s thm ving ca Th Trng Quc Phng Clements u ni ln nhng
cam kt ca Hoa K i vi Vit Nam Cng Ha. Chng ti thng bo n cc
quc gia quan tm n Vit Nam bit rng Hoa K tip tc ng h Vit Nam Cng
Ha v mong mun thi hnh ng n Hip nh Paris. Ti mun s c nhiu dp
khc by t s ng h ca ti i vi Ngi v cho nn ha bnh m chng ta
cng nhau xy dng.
Hai quc gia chng ta cng nhau tri qua rt nhiu kh khn c trong qu kh
ln tng lai. Ti tin chc rng chng ta s vt qua c nhng kh khn nu
chng ta cng nhau i ph bng sc mnh v quyt tm.
Knh chc Ngi v nhn dn anh dng min Nam Vit Nam c mi s tt
p.
Trn trng
Gerald R. Ford
Ln ny, nhn c th ca Ford, ng Thiu thy tht vng! Sao thay i
nhanh th? Ch c hai thng ri trc , ng Tn Tng Thng mnh dn ti
xc nhn nhng cam kt trong qu kh vn cn hiu lc v s c hon ton tn
trng trong nhim k ti, ri va mi mt thng trc, ng trn an ng Bc, th
m by gi li i ging, ch ni l m l ng tin tng vo s can m, quyt tm,
kho lo ca nhn dn v Qun i Vit Nam Cng Ha. Khi Tng Thng M ni
vi ngn t l chng ti tin tng vo chnh ph ng, d l ni vi Vit Nam (hay
Iraq, Afghanistan hay i Hn) th r l c du hiu M mun trnh n ri.
ng Ford khng mun gp ng Thiu, vin c rng c li tuyn b ca ng
ng h Vit Nam, tip ng Bc v gi Th Trng Clements sang Si Gn, nh
th l ni ln nhng cam kt ri.
ng sau quyt nh rt Pleiku
Vo khong thi gian ny, c ln sau khi hp vi ng Thiu v tnh hnh vin
tr, ti li mt mnh trong phng hp (cn gi l Phng Tnh Hnh, ngay st vn
phng ng) ghi li nhng im quan trng. Trn bn hp ti thy c mt quyn
sch mng, ng ba cng, mu , rt p, do ng mang vo.
Nhn thong thy trn ba li c hnh ng, tng ng mun cho ti c quyn
sch ai mi vit v ng, ti m ra xem. Va lt t ba, ti thy ngay n khng phi l
mt cun sch m l mt ti liu bo co do Tng Murray cng vi B Tng Tham
Mu trnh ln. Ti liu phn tch nh hng ca cc mc qun vin ti kh nng
chin u, phn chia theo tng qun, binh chng. Ti lt qua v ch c vi trang
cui.
Phn kt lun c tm tt nh sau:
- Nu mc qun vin l 1,4 t th c th gi c tt c nhng khu ng
dn c ca c bn Vng Chin Thut:
- Nu l 1,1 t th Qun Khu 1 phi b.
- Nu l 900 triu th kh lng gi c Qun Khu I v II, hoc kh ng u
vi cuc tng tn cng ca Bc Vit;

79

KHI NG MINH THO CHY

- Nu l 750 triu th ch c th phng th vi khu vc chn lc, v kh iu

nh c vi Bc Vit.
- Nu qun vin di 600 triu th chnh ph Vit Nam Cng Ha ch cn gi
c Si Gn v vng chu th sng Cu Long.
l nm tuyn phng th tng ng vi nm mc qun vin (xem
biu ).
Tng Murray kt lun: Ta c th v s mt tin xp x nh b mt t vy,
(xem bng). Sau , chnh Tng Thng Thiu cn a ti liu ny cho ti c thm.
V trong nhng bui hp v vin tr, ng hay ni ti cu: tng chin lc cho tng
mc vin tr.
Tuy lc ng khng ct ngha r rng, nhng thnh thong ng m t chin
lc mi ny bng bn ting dn d u B t To (Vng I v Vng II l u).
Trong cc bui hp ng cn dng ba ch Ti phi tr.
Ngoi phn tch trn, theo nghin cu, ti thy cn c hai vic khc lin h ti
k hoch ny:
Th nht, theo ng Martin tng thut li cho Quc Hi, th ngy l thng Tm
1974, mt nhm bn pha chnh ph Vit Nam vi s c vn ca mt vin s quan
v hu li lc t mt quc gia khc c ch nh nghin cu v mt k hoch
thu hp lnh th [7]. Theo Frank Snepp, vin s quan ny l vin Chun Tng
ngi c tn l Ted Sarong v ng lm vic vi Trung Tng ng Vn Quang
[8]. Nhm ny i ti kt lun l Vit Nam nn b Qun Khu I v II v tp trung li
ch gi mt tuyn t Ty Ninh ti Nha Trang.
i S Martin trnh by: Kt lun ny c da vo ba l do:
Vi tim nng cn li, Vit Nam Cng Ha khng th gi c tt c lnh th,
Trong trng hp Bc Vit tng tn cng, Vit Nam khng th trng ch Hoa K n
gip nh ha hn vo lc k Hip nh nh chin mang t binh v, v nhng
thay i v kinh t, x hi ti Min Nam trong thp nin qua to nn mt tim
nng chnh tr mi, v nu khai thc kho lo s c th gim thiu nhng nguy c
chnh tr ca vic ct t [9].
Th hai, theo ng Kissinger, vo thng Hai 1975, ng Robert Thompson
(chuyn gia ngi Anh ni ting v chin thut du kch t lc cn Malaysia)
thm ving Vit Nam, lm vic vi cc cp ch huy qun s v c vn cho h. Khi v,
ng bo co cho Tng Thng Ford rng: Nu H Ni dt khot n em c
nhng s on tr b t pha bc vng phi qun s (DMZ) vo, th qun i Vit
Nam Cng Ha s b mt t nht l S on D, Thy Qun Lc Chin, v mt ti
ba S on khc, v s sp . Chin tranh s kt thc...
Tt c vn cn ty thuc vo s thn trng v s ph chun hin cn ang
c n o H Ni...
S quyt nh (ca h) cn ty mt phn vo Quc Hi v nhn dn Hoa
K...Min Nam ang sn sng tip tc chin u, v nu c c s ng h ti thiu
khch l nhn dn ca h v ngn cn H Ni, gip h kin tr dai dng lu,
th s i ti ch chm dt c s can d ca Hoa K. Th nhng, nu khng c
ym tr, Min Nam s sp trc s h thn mun i ca Hoa K. [10]
Ngy by thng Ging, 1975, qun i Bc Vit tn chim Phuc Long. Trong
Hi k ca ng (1979), Tng Thng Ford bnh lun: Bc Vit chim c mt
Tnh u lin trong 15 nm chin tranh... ng quy trch vic ti phi tr cho vic
Quc Hi Hoa K gii hn quyn hnh ca Tng Thng cng nh ct gim c
kinh vin ln qun vin cho Vit Nam ri i ti mt tnh hung l bo hiu cng
ngy cng r s ct t ton b nhng ym tr cho Min Nam. [11]

80

KHI NG MINH THO CHY

y ch l li cho nhau ch vo thi im , r rng l c pha Hnh Php

cng mun quay mt i. Sau khi mt Phc Long, Chnh ph Ford khng c
tuyn b hay phn ng g, tri li, cn gim mc quan trng ca vic y. [12]
Ti lc m tng vin n
Sau khi mt Phc Long, ngy 24 v 25 thng Ging 1975, ng Thiu li lin
tip gi hai bc th cho ng Ford ku gi Hoa K gp rt tng thm vin tr qun
s, c bit l ngn khon 300 triu. Chnh Kissinger thut li trong cun Ending the
Vietnam war [13]:
ng Thiu cho vic nh chim Phc Long l mt hnh ng vi phm
trng trn Hip nh Paris v ni ti Cng tn cng mnh lit ca qun i Bc
Vit, ym tr bng ha lc v thit gip t V ngc li, Qun i Vit Nam
Cng Ha phi m tng vin n khi bn gi c lu hn Trong c hai th
ng Thiu c nhc kho ng Ford bit rng chnh l do s cam kt ca Hoa K l
s cung cp vin tr y cho Vit Nam Cng Ha m ng k Hip nh Paris.
Theo Kissinger, hai bc th ny khin ng Ford bc b ngh ca cc vin
chc Ta Bch c trong vic chng i s 300 triu b sung v quyt nh c tip
tc xin thm. Lc cc nhn vin ny, c bit l Ph T Bo Ch Ron Nesser
ang sa son cho ng Ford ra ng c chc Tng Thng vo nm 1976. ng Ford
cha bao gi c bu ln chc Ph hay chc Tng Thng. i ng ca ng
khuyn co ng hy a nc M ra khi Vit Nam ch ng a vo. Bi vy
ng hnh ng nh sau:
Ngy 28 thng Ging, Tng Thng Ford yu cu Quc Hi chun chi 300
triu, nhng chi pht trch nhim ca nc M:
Chng ti ni vi h (Vit Nam Cng Ha), thc ra l chng ta s khng
bo v h vi sc mnh ca chng ta, nhng s cung cp phng tin h t bo
v theo nh Hip nh (nh chin). Nhn dn Vit Nam hnh ng hiu qu khi
chp nhn thch ny. [14]
Ngy 26 thng Hai 1975, i S Martin chuyn mt bc th na ca ng
Ford phc p hai l th ca ng Thiu. Li l rt thn trng m ch ni chung chung
v khuyn khch Min Nam iu nh:
White House
Ngy 26 thng Hai 1975
Cc l th n cn ca Ngi ngy 24 v 25 thng Ging n ng vo lc
Vit Nam ang trong tm tr ti...
Ti xin c chia s mi quan tm ca Ngi v vic Bc Vit khng lm trn
nhim v tn trng nhng iu khon c bn nht ca Hip nh Paris v v mc
gia tng p lc qun s ca Bc Vit. Ti xin Ngi an tm l chnh ph ti s tip tc
thc bch i thc thi Hip nh y.
Mt ln na nhn dn v Qun Lc Min Nam ang chng t mt cch hu
hiu quyt tm chng li cc cuc tn cng ca H Ni, bt chp nhng gii hn
hin nay v n dc v cc tip liu khc...
Chng ti tip tc tin tng rng vic thc thi Hip nh Paris, cng cc cuc
iu nh trc tip gia cc phe phi Vit Nam, l con ng nhanh nht, hu hiu
nht chm dt cuc mu ti Vit Nam...
ang khi cu cu Hoa K tr gip, ng Ford li ni nhng li l i bi: Khen
ngi qun, dn Min Nam, tin tng vo iu nh trc tip gia hai bn. Ni nh
vy l du hiu m ng cho ng Thiu t chc ng Minh ln chc Tng
Thng, v nh vy mi c th iu nh trc tip vi Bc Vit.
Con dao hai li

81

KHI NG MINH THO CHY

Th ng Ford ti Dinh c Lp hu nh cng mt lc vi cuc ving thm

ca mt phi on Quc Hi. cu xt v qun vin 300 triu, Ngh S Humphrey
ngh v Tng Thng Ford ng l nn c mt phi on gm i din ca c hai
ng sang Si Gn quan st v tm hiu ti ch tnh hnh v nhu cu ca Vit
Nam Cng Ha. Ch mt Ngh s, ng Dewey Barlett (Oklahoma) v by Dn biu
ng i.
Li mt bt hnh na: a s l thnh phn chng chin tranh v rt ght ng
Thiu. c bit l b Bella Abzug, mt trong cc lnh t phn chin, l Paul
Mccloskey, chng i vai tr M ng Dng t lu, v Donald Fraser, ch tch
ca nhm Nhng Ngi M tranh u cho Dn Ch.
Cuc ving thm l mt con dao hai li i vi Min Nam. Khi bit c
thnh phn phi on l c bo ng.
Nu h vui v th khi tr v s ng h qun vin. Ngc li l ht. Ton th b
my chnh ph, qun i, cnh st hp hnh lin min xem phi ng x th no.
Nu h t do mun i u th i nh yu cu th rt nguy. Si Gn mt bao
bui hp bn ci l do nn hay khng. Nhng v ti lc qu h nn sau cng
phi chp nhn mi yu sch.
C mt chng trnh linh ng c sp xp. V phi on s t do lm g th
lm, mun gp ai th gp, tuyn b g th c vic tuyn b. K c t do i thanh tra
nhng cm a nh c s qun s, khm Ch Ha, chung cp Cn Sn.
ng Thiu cn ngh ti c kha cnh con ngi. S nht l b Abzug.
Ny anh Bc, anh trng seduisant (c sc quyn r), anh nn sn sc b
Abzug gim ti, Tng Thng Thiu ni vi ng Bc trong mt bui hp. Mi ngi
bt ci, bt cht cng thng.
Va p xung phi trng Tn Sn Nht, phi on x l ra i gp
thnh phn: Chng i, phe phn chin, b Ng b Thnh, Hunh tn Mm, Cha
Thanh, v vo khm Ch Ha phng vn t chnh tr. Hu ht cc cu hi ch xoay
chung quanh vi vn : Tham nhng, lm quyn ca chnh ph Thiu cng nh
bng chng l Min Nam vi phm Hip nh nh chin.
Trong mt ba cm chiu i do Th Tng Khim mi, b Abzug cng khai
by t thi . Khi ch nhn mi khch nng ly ru chc mng, b ngi yn, khng
ng y g.
ng Bc thy vy, c gng ni, ci, khen cc nghip on lao ng M, c
bit l Hi ph n may v do b i din. Cng v ch, Mnh ht ti ni chuyn
cho b ta vui ln, ng phn nn.
Sau khi i thm ving cc a phng, phi on tr v Si Gn hp vi ng
Thiu c kt lnh hnh. Ti cng tham d ghi chp v gip ng Thiu v Anh
ng. Bui hp tr thnh mt cuc tra vn hn hc? D on trc l bu
khng kh s khng ci m, thn mt, nhng ti khng ng n li tr nn th nghch
n th. Khng thy bnh lun g v nhu cu vin tr m ch hi ti sao mt bao
nhiu bui hp vi phm Hip nh Paris: ng t iu kin l Bc Vit phi thi
hnh Hip nh Paris, ng i Bc Vit rt qun nh mt iu kin iu nh,
ng cn mun qun vin, kinh vin mi sao? Chng bao lu na? v.v...
Ti ghi li tng ch mt cu pht biu khiu khch khc:
Chng ti ngh rng vin tr Hoa K s ty thuc vo mt s yu t, nh vic
th t binh chnh tr, chng tham nhng, vic thnh lp mt lc lng th Ba. Qu v
lm g cho cc vn ny? Chng ti rt quan tm.
Mt b Abzug ng ng st kh. B Dn Biu Fenwick th tip tc ph pho
ht ng iu. R l ng Thiu ang c gi v mt bnh tnh. Hm sau, ng in thoi
cho ti t sng sm.

82

KHI NG MINH THO CHY

My ngi phch li ny khng c ngay n c mt lch s ti thiu i vi

ng Minh. Anh son cho ti my cu ni trong ba tip tn chiu nay.
Ti ht sc lo ngi. Tin t Ng Gic i cho hay c nguy l khng cn hy
vng g ly li s 300 triu mt, v nh vy n mc cn kit ri. By gi,
ng Thiu tuyt vng ti ch s t thi bt mn vi phi on Quc Hi. Tht l
nguy?
Mt t ri la qun vin i u?
Nghe tin tc bi t v qun vin, cc bn ng liu ca ti thng hay bn
bc vi nhau lc ngh gii lao trong cc bui hp Hi ng Ni Cc vo mi sng th
t: L do thc t no a ti tnh trng ny? Ngi th cho l v Quc Hi chn ght
chin tranh, ngi th cho l v M b kinh t kh khn (tht nghip v lm pht cao)
nn ct vin tr. Nhng l do c nhiu ngi a ra nht l v M cn dn
thm qun vin cho Do Thi (Israel).
Nhn li lch s v phn tch k tin trnh qun vin M cho cc nc th ta
thy l do cui cng l ng. D khng th chng minh l c nhng sp xp
ly qun vin dnh cho Min Nam dn cho Do Thi, ngy nay ta c th chng
minh r rng l: Trong thc t, ngn khon 1,4 t b ct ca Vit Nam nhy qua
Do Thi. Bng sau y l bng chng:
So snh tin trnh qun vin M cho Vit Nam v Do Thi:
Vit Nam

Do Thi

Cho khng

Cho khng

Cho vay

1972/73

2,1

0,0

0,3

1973/74

1,4

0,0

0,3

1974/75

0,7

1,5

1,0

Ti
kha
(T la)

Ngun: V vin tr M cho Do Thi: c kt t Qun vin cho Do Thi

Congression Rescarch Service, Library of Congress, Issue brief for Congress,
Updated October 17, 2002.
Nh vy, qun vin cho Vit Nam Cng Ha t ti kha 1972/73 l 2,1 t
b ct 1,4 t cn 700 triu cho ti kha 1974/75.
Kt lun:
Qun vin cho Vit Nam b ct i 1,4 t v Qun vin cho Do Thi tng 1,5
t trong cng nm.
T nm 1985, tt c qun vin cho Do Thi thuc loi cho khng (nh
Vit Nam trc y), trung bnh mi nm l mt t tm trm triu la.
ng Stephens Jones, Gio S ti i Hc San Francisco nhn xt: Ngy nay
tng s vin tr cho Do Thi mi nm tng mt phn ba ngn sch vin tr Hoa K
cho ton th gii, d dn s Do Thi khng ti su triu, tc l bng 0,1% dn s
ton cu. V d Do Thi l nc giu c th 16 trn th gii (vi li tc ng nin
mi u ngi l 14.000 la). [15]
ao ph
Chiu mng mt thng Ba, Dinh c Lp m tic khon i cc v quc
khch v hm sau phi on Quc Hi M ln ng ra v. D c tin n l mt s
khch s lm reo khng tham d, nhng tt c n ng gi. Ti bn tic, nhn
83

KHI NG MINH THO CHY

vin nghi l sp xp cho b Abzug ngi i din vi ti. Ngi xung ri, my pht sau
b ta mi ly ci m tht b ra. nghin cu trc v b, ti tm cch lm cho
b c thi tao nh hn. No l ni v ng Mott Street ph Tu New York (b
thch n cm Tu), no v nhng chuyn i thm Brucklyn (vng ph cn New York)
ni sinh trng ca b (ngi gc Do Thi). Nhng chng n thua g. B ta c ngi
n, lm nh khng nghe ti ni.
Sau vi ly ru vang dng nh ly hng, ng Thiu ng ln c bi
din t vo lc sp kt thc:
Trong hai mi nm qua, nhn dn Min Nam c nghe i nghe li li
ni ca nm v Tng Thng Hoa K thuc c lng ng. Nhng li c cc
v Dn Biu nc M lin tc ng h, l Hoa K quyt tm cung ng cho Vit Nam
Cng Ha y tr gip chng no h cn sn sng chng li s xm lng ca
cng sn bo v t do ca h. Li cam kt c nhc li mt ln na trong
dp k kt Hip nh Paris. Vn gin d ch nh th ny: Liu nhng li cam kt
ca Hoa K c cn gi tr no khng? l thng ip ti mun qu v chuyn ti
i hi th 94 ca Quc Hi Hoa K.
Ri dng nh khng kim ch ni, ng i ra ngoi bn vn son v tip:
Ti xin php c ngi khen nhng ngi bn ch thc ca chng ti ang
hin din y v s khn ngoan v tm nhn xa ca h. Ti xin php c nhc li
y ngha ca mt cu ngn ng Vit Nam: Qu tng quan trng, nhng
cch tng qu cn quan trng hn nhiu.
Chc b Abzug khng nghe thy cu ny v b dng nh ng say sau
my ngy ngc xui khp ni i tm chng c chng vin tr.
Ba tic hm l ba tic cht ti Dinh c Lp, ba cui cng ca ng
Thiu khon i quan khch ngoi quc ca ng mi nm ti chc. Ta cng c th
cho l mt c ch trang trng ca Min Nam nh du hai mi nm ngi M
bo tr x ny.
T sau ba cm ti hm , bu khng kh ngt ngt bao trm Dinh c Lp
t u nm tr nn m m. V nhng bin c quan trng n lin lc nh
sau y:
Phi on Quc Hi M va ri Si Gn, Bc Vit tn cng Ban M Thuc hi
hai gi sng ngy 10 thng Ba. Cng ngy, Ch Tch Thng Vin Trn Vn Lm
tr v Si Gn sau mt chuyn i Washington vn ng, nhn dp k nim nm
th hai ca Hip nh Paris (27.l.1973). ng xc nhn li l khng nhng chng
cn hy vng g na i vi khon 300 triu b sung m c th s khng cn vin tr
qun s na.
Hm sau, ngy 11 thng Ba, Tng Thng Thiu dt khot. ng hp vi Th
Tng Khim, i Tng Vin v Trung Tng Quang thng bo quyt nh ti
phi tr:
Vi kh nng v lc lng ta ang c, ng ni, chc chn chng ta khng
th bo v c tt c lnh th mun bo v. Nh vy chng ta nn ti phi tr lc
lng v bo v nhng vng ng dn, tr ph, v nhng vng t mi thc s
quan trng. [16]
Ngay sau , 13 thng Ba, nht gm ao ph h xung: Ban Lnh o
ng Dn Ch, c H Vin ln Thng Vin (h li l thnh phn quyt nh trong
Quc Hi) b phiu vi i a s: Chng bt c vin tr no thm cho Min Nam.
Hai ngy sau, 15 thng Ba, T Lnh Qun on II, Thiu Tng Phm Vn
Ph v mt s S Quan Tham Mu bay v Nha Trang. Cng hm , vi on qun
xa l t ri Pleiku.

84

KHI NG MINH THO CHY

H l on i tin phong ca mt cuc hnh trnh gian kh n bn b vc

thm.
Ch Thch:
[1] Phng vn Morton Abramowitz, ngy 11 thng 3.1986.
[2] Frank Snepp, Decent Interval, trang 107-124.
[3] Phng vn Vng Vn Bc, ngy 22 thng 8.1985. ng Bc k li rng hi
, phn nhiu ngi M khng ai bit Vit Nam u.
[4] Phng vn Vng Vn Bc, ngy 22 thng 8. 1985.
[5] Phng vn Vng Vn Bc, ngy 22 thng 8. 1985.
[6] Phng vn Vng Vn Bc, ngy 22 thng 8. 1985.
[7] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 539.
[8] Frank Snepp, Decent Interval, trang 109-110.
[9] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 538-539.
[10] Henry Kissinger, Ending the Vietnam war, trang 511.
[11] Gerald Ford, A time to heal, trang 250.
[12] Xem Chng 10 v nhng li tuyn b ca Tng Trng Quc Phng
James Schlesinger.
[13] Henry Kissinger, A World Restored, trang 508.
[14] Gerald Ford, A time to heal, trang 509?
[15] Stephens Jones, The Strategic Function of U. S. USAID to Israel, in
Washington Report on Middle East affair, trn mng internet wrmea. com (xem U.
S. USAID to Israel)
[16] Cao Vn Vin, Nhng Ngy Cui Ca Vit Nam Cng Ha, trang 129132.
Lc tuyt vng
Hin nay tnh hnh Min Nam Vit Nam c v nh l Bc Vit c th s
khng m mt cuc tn cng t, ton quc...my thng sp ti, chc l ta s thy
mt s cao im v pha Bc Vit, ch lc ny th ti khng thy c th xy ra mt
cuc tn cng ln, ton quc, vi mc nh hi nm 1972 [1].
l li tuyn b ca Tng Trng Quc Phng James Schlesinger ngy 14
thng Ging 1975 sau khi Phc Long tht th. Nh th th r rng l ng c
gim nh tm mc quan trng vic mt i ca mt Tnh u tin trong sut 15 nm
chin tranh.
Tri vi iu nhiu ngi lm tng, Si Gn v Washington khng h ngc
nhin khi cuc tn cng ma Xun 1975 xy ra. Tin tc tnh bo cng nh nh gi
v kh nng ny c thng bo y cho pha Hoa K t cui nm 1974 qua
nhiu ng.
Ngy su thng 12.1974, mt phin hp mt ti Dinh c Lp v tnh hnh
qun s i n kt lun l nm 1975 s m mt cuc tng tn cng vi mc
1972, i ti cao im vo thng 10.1975 lc c bu c Tng Thng Vit Nam, ri
ko di ti 1976 l nm bu c ti Hoa K. Sau , ng Thiu lin tc ni trc
vi ng Martin v kh nng ny. B Tng Tham Mu th thng bo qua Tng
Homer Smith, Ch Huy C Quan Quc Phng M DAO Si Gn (thay Tng John
Murray). Tng Trn Vn n, lc l Ph Th Tng cng qua M gp Th
Trng Quc Phng William Clements ni v nguy c sp ti.
ng lo, s khng c tn cng u, v li, chng ti cn y c m, ng
Clements trn an [2].

85

KHI NG MINH THO CHY

Khi Tng Murray mn nhim, ng cng bo co chi tit v qun s, kh

gii, tip vn hng hu ca qun i Bc Vit ti min Nam. ng cnh gic Ng
Gic i v cuc chin khc lit s xy ra trong nm 1975.
Thy pha Hoa K khng c phn ng g v v Phc Long, li cn gim nh
tm quan trng, ng Thiu vit thm li bc th ngy 24 v 25 thng Ging 1975
ni r rng v nguy c sp ti v yu cu thm qun vin. Ngy 26 thng hai, khi
cuc trit thoi th thm t Pleiku cn cha kt hc, ng Ford tr li. Nhng ln ny
ng ch ni chung chung, kiu i bi cho xong chuyn (xem Chng 9).
Sau lnh rt Pleiku
Ngy 20 thng Ba, chng ti nhn c mt c in thoi vo su gi sng.
Anh n gp ti lc tm gi c khng? Ri n sng lun th, ting ng Thiu t
bn kia u dy ni. Sm nh th ny l chc c g gp y? Ti ngh. Ti ni ti
thy mt bn n nh k st ca s trn hnh lang lu ba, a im ng cho rng
khng b CIA nghe ln. Chuyn g bn vn phng ng hay phng hp l hay b
nghe ln. C ln mt ngi bn M Ta i S k vi chuyn tiu lm ti nghe
chnh ng Thiu ni cho vui trong lc ung c ph gii lao. Sao ng bit hay vy?
ti hi ng ta. Chng ti bit ht, ng khng ngn ngi tr li.
Khi ngi gip vic ri xa bn, ng Thiu nghim ging ni: Ti ngh rng ni mt
vi ngy ti, tnh hnh s trm trng ht sc mau l. Ri ng ni qua cho ti hay tnh
hnh mt trn: Nm trong by s on tr b Bc Vit vo ti Min Nam. Nh vy
tng cng l 19 s on trang b y vi gn mt ngn xe tng v trng pho.
Hm qua xe tng Bc Vit vt sng Thch Hn nh chim Qung Tr v bt
u pho kch Hu. ng khng ni g ti v rt Pleiku v nhng cuc hp mi y
vi Th Tng Khim, i Tng. Trung Tng Quang, Trung Tng Trng, v
Thiu Tng Ph. Lc ti bt u n t ph th ng ly bt ra vit trn mt trang
giy. Dng nh l thuyt phc chnh bn thn mnh, ng vit xung:
- Quyn li quc gia.
- Quyn li c nhn.
- a v chnh tr.
Ti hiu ngay l ng ang lm mt tnh ton i ti mt hnh ng no .
St cnh bn ch quyn li quc gia, ng vit xung s 1.
Cnh my ch quyn li c nhn ng ph ch O (ch O phi c ngha l
khng).
Cnh my ch a v chnh tr cng ch O.
Vit xong my hng trn, ng nhn i nhn li my ch va mi vit. Ti khng
bit ng ang tnh ton chuyn g. Lc bt u c nhng chng i mnh m
i vi c nhn ng t nhiu pha k c ti Quc Hi. ng im bt vi pht, sau
nhn ti v ni: S sng cn ca quc gia i mnh phi x lng, v th mnh phi
t vi Hoa K cu hi oui ou non (c hay khng) buc h phi dt khot cn
mun gip hay khng? Mnh khng th ch lu hn c na. Ri y s qu
mun. Gi th khng cn mt l do no khc ngoi s sng cn ca quc gia, lc
ny ti s phi lm g Hoa K khng th dng ci lp lun l s ri ly c
m bo ti rng Sorry, it is too late to intervene... (Rt tic, qu mun can
thip).
Trc ti c c ng cho xem mt vi th ca Nixon v Ford. Lc ny
n lc tuyt vng, chc l mt trong nhng iu ng ang tnh ton v mun hi
kin ti xem nn s dng n nh th no. Ti lin nm ly c hi v ngh ng nn
cng b ngay my bc th mt, bng cch ny hay cch khc. Ti trnh by l nu
c mt vi chnh tr gia quay qut th ngi dn M trung bnh li l ngi lng
thin, t cao gi tr ca cng bng, cng l. V v vy, ng phi tranh th thng vi

86

KHI NG MINH THO CHY

nhn dn Hoa K, qua u ng Ford. Nu dng n trong mt k hoch vn ng

vin tr cho hp l, km theo nhng vn ng (lobby) qua bo ch, cc i truyn
hnh, phng vn, hp bo v.v...th c th ly ngay c phn no phn ng thun li
ca nhn dn M, v v th Quc Hi s c thi thun li hn v vn vin tr.
Ti ngh nn mua gi pht sng ca mt h thng truyn hnh M ng trc tip
ni chuyn vi nhn dn Hoa K, trnh by nhng i chc hu trng ca ng vi
Tng Thng Nixon. Lc , ti ngh ti i truyn hnh ABC v c quen bit ng
Frank Mariano ca i ny.
Th nhng, ng cha mun thi bo mt nhng th tn ca Tng Thng M.
Ti khng mun ngi M c pretext (ci c) tr ngn tay vo mt ti. Tuy
nhin ng bn ti vic nh gi mt thng ip SOS (cp cu) ti ng Ford, yu cu
can thip v ym tr. Ti vn cho l ng Ford cn c th lm c mt ci g nu
nh ng ta thc s hiu r tnh hnh. Khi ti t v d dt, ng ni: Vn l mnh
c quyn i n. Ti ch c th i ng tr n thi. Trch nhim l ca ng ta.
Hai ngy sau, ngy 22 thng Ba 1975, Tng Thng Thiu triu tp mt bui
hp vi Ch Tch Thng Vin Trn Vn Lm v Ch Tch H Vin Nguyn B Cn.
ng Bc v ti cng tham d. ng Thiu t cu hi l Chng ta ti ci lc cn
tu ro mng gia ta vi Hoa K cha? By gi c phi l lc la li om xm ln
cha? a s u ng rng n lc phi dng n phng sch cui cng
ny: Min Nam khng nn cng khai buc ti Hoa K nhng trong tng bui tip xc
ring phi c thc bch vin tr, phi i gt gao sau ny ngi M s khng th
ni c l qu mun, vin tr cng chng ch g. Cn i vi nhn dn M th
sao, ng Thiu tip tc, C cch no ni c vi h khng? Chnh c nhn ti
hay l cp lnh o Quc Hi phi gii thch cho nhn dn M?
Ngoi Trng Bc ngh: Nn lm kn o, khng nn cng khai. Mnh u
mun b buc ti l can thip vo ni b Hoa K.
Ti y, Tng Thng Thiu ni thm rng hi sng, i S Martin c n
thm v khuyn ng nn vn ng m thm vi Tng Thng Ford. Martin thm
rng by gi l lc Quc Hi M sp ngh l Phc Sinh, cho nn c yu cu vin tr
cng khng c cu xt. Bi vy: T by gi ti lc (sau Phc Sinh), mnh s
m thm lm vic vi nhau.
Trn an ln cui
ang khi ng Thiu cn nhc xem nn lm g th i S Phng t
Washington li chuyn t mt l th ca ng Ford gi cho ng Thiu. L th ti Si
Gn ngy 23 thng Ba. l lin lc trc tip cui cng ca Tng Thng Hoa K vi
Min Nam. Chc l ng Ford mun nng tinh thn ng Thiu. V lm nh vy ch
hn ba tun trc khi c lnh yu cu i S (Martin) xc lin cho nhanh vic di
tn nhng cng dn M ra khi Vit Nam (xem Chng 14).
Nhn li lch s, ti ngh rng c th bc th cui cng ny ch nhm trn an
ng Thiu ng khi la li ln. c gi bng mt m t M v gii m Si Gn,
th c nh sau:
White House
Ngy 22 thng Ba 1975
Tha Tng Thng,
Cuc tn cng hin nay ca Bc Vit chng li qu quc tht v cng xo trn
khin ring c nhn ti lo u. Theo quan im ca ti, th cuc tn cng ca H Ni
tng trng cho mt s vic khng km g s hy b Hip nh Paris bng v lc.
Bin chuyn ny mang theo khng hu qu nghim trng nht cho c hai dn
tc chng ta. i vi Ngi v nhn dn Ngi th dy l lc hy sinh ln nht, n s
quyt nh chnh s phn qu quc. Ti tin tng rng di quyn lnh o ca

87

KHI NG MINH THO CHY

Ngi, Qun Lc v nhn dn Vit Nam Cng Ha s tip tc cng cuc bo v kin
tr chng li v xm lc mi ny. Ti cng tin tng chc chn rng nu c c
s ym tr b tc t bn ngoi vo th qu quc s thng th trong cuc u tranh
ginh quyn t quyt ca mnh.
Ring i vi Hoa K th vn cng khng km phn cp bch.
Khi hnh ng nh th ny, H Ni ang tm cch hy dit tt c nhng g m
chng ta chin u thnh t, vi ph tn v cng to ln, sut mi nm qua!
S quyt tm ca Hoa K ym tr mt ngi bn ang b cc lc lng
(Bc Vit) vi v kh hng mnh tn cng, hon ton vi phm mt tha c quc t
( c k kt) long trng, l mt iu ht sc cn thit.
Ring ti, ti quyt tm rng Hoa K s ng vng sau lng Vit Nam Cng
Ha trong gi pht ti quan trng ny. Vi mc ch tn trng nhng bn phn ca
Hoa K trong tnh th ny, ti ang theo di nhng bin chuyn vi ch tm cao
nht v ang khn cp tham kho kin cc c vn ca ti v nhng hnh ng m
tnh th c th i hi v php lut cho php. V vic cung ng vin tr qun s y
cho qun i Ngi, xin Ngi yn tm l ti s c tm n lc tha mn nhng
nhu cu vt cht ca Ngi trn chin trng.
Trc khi chm dt, ti xin c nhc li mt ln na lng cm phc lin tc
ca ti i vi quyt tm ca Ngi v i vi sc bn b v s anh dng ca nhn
dn Vit Nam Cng Ha.
Knh th,
(k) Gerald R. Ford
Tng Thng Thiu gch di nhiu on: Quyt tm ca Hoa K ng h mt
ngi bn, M s ng vng sau Vit Nam Cng Ha trong gi pht ti quan
trng ny, tn trng nhng bn phn ca Hoa K trong tnh th ny, v ti s c
tm mi n lc tha mn nhng nhu cu vt cht ca Ngi trn chin trng.
Th nhng, d l ni ti quyt tm ng h ny kia, ngi tho bc th khn
kho gi vo my ch: (ti) ang khn cp tham kho kin cc c vn v nhng
hnh ng m tnh th c th i hi v php lut cho php.
ng Thiu ch th cho ti gp rt son mt l th gi Tng Thng Ford. ng
ghi xung nhng im chnh ti vit li bng ting Anh. Trong bn d tho ln
u, ti m t chi tit v tnh hnh suy sp nhanh chng ti Min Nam, v vo lc
trc cng lun, trong cc gii chc Washington khng ai ch rng tnh hnh
nguy ngp.
H S Mt lnh c Lp
Trong lc ti ang son th th i T c, mt S Quan Ty Vin ca Tng
Thng Thiu ti nh v mang theo mt phong b ln ngoi kh, nng, cng knh v
dn kn. Bn trong phong b l mt tp giy ri ng trong ba en: l tp H S
Mt Dinh c Lp, gm tt c nhng th tn trao i gia Vit Nam Cng Ha v
Hoa K trong thi gian trn ba nm qua. Ti c ch th ca Tng Thng l dng
tp h s ny son tho l th cho ng.
Trc t lu, vo u thng ba, ti c dp c coi ph bn ca mt vi
l th l t, nhng cha bao gi c c ton b tp h s, gm cc th ca Tng
Thng Nixon, Tng Thng Ford, v hng chc l th ca Tng Thng Thiu, xp
theo th t thi gian.
Thc khuya c ht tp h s , iu lm ti ch trc ht l c thy
nhng ngn t c th ni l tn bo.
Trc y, trong cng v mt Gio S i Hc, ti c tng l lnh o cc
cng quc lun lun c nhng ngn t ngoi giao, nh nhng. Nu cn e da, th

88

KHI NG MINH THO CHY

s dng mt th ngn t gin tip no , ch u c ni toc mng heo. c tp

h s xong ti mi hc c bi hc chnh tr kh ph phng hu trng!
iu lm ti ngc nhin th hai l thy r s cht ch v v quan trng ca
nhng bo m m Tng Thng Nixon a ra i chc vi Vit Nam Cng
Ha. So snh n vi nhng g v ang xy ra, ti thy r s gian tr v bi c.
iu ny tht khc xa nhng kinh nghim trong bao nhiu nm ca bn thn ti sinh
hot trong x hi M (t 1958). Qua li sng hng ngy trong giao t, mua bn,
ngi M ni chung l rt lng thin, xng phng. T khi cn i Hc, ti thy
sinh vin M thng khng ni di, hoc l cp bi hay gian ln trong lc thi. Th
d nh i Hc Virgina, c mt truyn thng gi l h thng danh d, (Honor
System): Thnh thong Gio S cho sinh vin mang bi thi v nh lm. Quan st anh
bn M cng phng, cng nh nhiu sinh vin khc, ti thy t khi no h m sch ra
xem hay lm bi chung vi nhau. Khi i mua c em v dng, my hm sau nu
thy khng tt hay khng va , vn c th mang tr li, hoc i ci mi. a s
ngi M thng khng lm dng l thi ny.
Mt suy ngh khc trong tm tr ti lc l v phong cch lm vic khng
c hu hiu v pha Vit Nam Cng Ha. Nh ra, sau Hip nh Paris, tt c
nhng vn kin hu trng bang giao Vit-M phi c nghin cu k lng,
bn bc, ri a ra nhng phng thc hnh ng cho thch hp. Gi nh chnh
ph Si Gn khai thc h s ny vo nm 1973 th cn c hy vng phn no. Vo
thi im , sau khi Tng Thng Nixon rt ht qun v mang c t binh v,
Quc Hi M vn cn i cht thin cm vi Min Nam [3]. ng ny, ch c mt
cuc hp vi ngy ti San Clemente gia hai Tng Thng (thng 4, 1973) v sau
ch c mt thng co ni ti vic Hoa K s tip tc ym tr Min Nam, chung
chung nh vy thi. Tng Thng Thiu khng bn nh g thm vi Hi ng
Tng Trng cng nh chia s vi Quc Hi. Ti Quc Hi, nm 1974, ng Trn
Vn Lm l Ch Tch Thng Vin. Lc trc ng l Tng Trng Ngoi Giao, v l
ngi k Hip nh Paris, nh vy ng bit y v nhng ti liu ny. Vi
chc v mi ca ng bn lp php, ng c th lin lc thng vi Quc Hi Hoa K
a ra vn , d c th b Kissinger chng i.
Nm 1973 v 1974, i khi Eric Von Marbod c hi ti l c nhng bng
chng no v vic ng Nixon hay Kissinger ha hn g vi Tng Thng Thiu
khng? Marbod mun c d kin a cho cp trn ca mnh l Schlesinger.
ng ny c th dng n khi ln Quc Hi iu trn v vin tr. Sau ngy sp , c
ln ti hi Tng Thng Thiu v vic ny th ng tr li: Nu h (Chnh ph Nixon,
Ford) mun gip mnh th t h phi thng bo cho Quc Hi bit, nu mnh tit l,
h s vin vo m ni mnh bi c. Pha Hoa K lun lun dn ng phi gi
b mt mi trao i vn bn (ngay lc Kissinger a bn tho Hip nh Paris cho
ng Thiu hi thng 10.1972, ng ta cn dn l Phi gi ht sc b mt, nhng
ng Thiu tr li thng l t nht ti cng phi a cho Hi ng An Ninh xem).
Khiu ni ti lng tm Hoa K
Trong bn d tho th gi cho Tng Thng Ford, thot u ti m t chi tit
v tnh hnh suy sp nhanh chng ngoi mt trn, v ti Washington lc y, Tng
Trng Quc Phng ang ni l khng c mt khng hong qun s no Vit
Nam! Trong khong thi gian son tho l th, th mt trn suy sp nhanh chng.
Mt bn tho va vit xong, tnh th li thay i, khin n tr thnh li thi. Nhp
bin chuyn ca thi gian c th trng thy ngay trc mt.
Sau khi nhn c th Tng Thng Ford vit ngy 22 thng 3, ng Thiu
quyt nh ni mnh, i M ym tr bng qun s. ng ch th cho ti ng bo
co chi tit v tnh hnh, m cng ng ni g ti xin qun vin 300 triu la na.

89

KHI NG MINH THO CHY

Bui chiu ngy 24 thng 3, bn tho cht c trnh cho ng, c on m u:

Tha Tng Thng, lc l th ny ti tay Ngi, thnh ph Hu c l b b ng, v
rt c th chnh Si Gn cng ang b e da.
Sng hm sau, Hu b b ng tht. ng Thiu xa cu m u gt i nhng
cu di dng. c bn tho, ng cha v vit li yu cu can thip bng qun s v
tng qun vin.
Nguyn vn cui cng nh sau:
Ngy 25 thng 3.1975
Knh gi Tng Thng Gerald Ford
Ta Bch Cung
Tha Tng Thng,
Xin cm n Ngi v bc th ngy 22 thng 3, 1975 ca Ngi.
Trong lc ti vit bc th ny cho Ngi th tnh hnh qun s ti Nam Vit
Nam ang ht sc khn trng, v c mi gi qua li cng trm trng hn.
S bt qun bnh trong cn cn lc lng ca hai bn nghing hn v
pha qun Bc Vit, cng nh nhng li im chin lc m chng thu thp c
trong hai nm qua, a ti tnh trng khng hong hin nay, nht l ti Vng 1 v
Vng 2 Chin Thut, nh Ngi hn bit. Nhng p lc nng n ang xung tt
c phn cn li ca lnh th quc gia. Chng ti, v chnh Si Gn cng ang b e
da.
Bi vy, nu khng c nhng bin php cc mnh v mau chng v pha
Ngi ti lp s qun bnh lc lng th chng ti s kh m ngn chn s tin
qun ca cc lc lng cng sn, gi vng phng tuyn hu y lui lc lng
xm lng.
ca H Ni l dng Hip nh Paris thn tnh min Nam bng qun
s th chng ti bit r ngay t lc cn ang thng tho Hip nh ny.
Chc Ngi cn nh chng ti k (Hip nh y) khng phi v chng ti
ngy th tin thin ch ca k th, m ch v chng ti tin tng vo li cam kt
long trng ca Hoa K l s bo v ha bnh ti Vit Nam...Theo nhng li cam kt
vng chc lc y, chng ti c ha hn l Hoa K s tr a thc lng v
mnh lit khi c bt c vi phm Hip nh no ca i phng.
Chng ti coi nhng li cam kt l bo m quan trng nht cho Hip nh
nh chin.
Chng ti tin vo cam kt l ti quan trng cho s sng cn ca chng ti.
Tha Tng Thng,
Trong gi pht ht sc khn trng ny, lc m sinh mnh ca min Nam
ang lm nguy v ha bnh ang b e da nghim trng ti xin long trng yu cu
Ngi thi hnh hai bin php cn thit sau y:
Ra lnh cho phi c B-52 can thip trong mt thi gian ngn nhng mnh lit
xung nhng ni tp trung qun v cn c hu cn ca ch trong lnh th Min
Nam Vit Nam, v cung ng khn cp cho chng ti nhng phng tin cn thit
ngn chn v y lui cuc tn cng.
Ch c hai hnh ng ny mi c th chn ng c k th khi x nt
nhng mnh giy cn li ca Hip nh Paris.
Tha Tng Thng,
Mt ln na, ti mun ku gi Ngi, ku gi n uy tn ca chnh sch ngoi
giao Hoa K, v nht l khiu ni ti lng tm ca nhn dn Hoa K.
Ti rt phn khi khi thy vo lc mi nhim chc Tng Thng, chnh Ngi
mau chng ti xc nhn nhng bo m cng nh tip tc chnh sch ngoi giao
ca Hoa K (i vi Vit Nam) v minh nh hiu lc ca nhng cam kt hin hu.

90

KHI NG MINH THO CHY

Ti tri n Ngi v vic Ngi ( ni, rng s) quyt tm tn trng hon ton nhng
cam kt trong nhim k ca Ngi. Nh Ngi nhn nh tht ng, nhng bo
m ny c bit thch hp vi (trng hp) Vit Nam Cng Ha.
Nhiu th h quc dn Vit Nam sau ny c sng trong t do khng b Bc
Vit thng tr s mang n v nhng hnh ng kp thi ca Ngi v lng kin tr ca
dn tc Hoa K v i.
Trn trng,
Nguyn Vn Thiu
Tng Thng Vit Nam Cng Ha
Sau khi ng Thiu cha xong, ti sang phng i T Cm, Chnh Vn Phng
ca Tng Thng, v dn ng cho nh my ngay ri mi i S M sang trao cng
sm cng hay. Ti va ra khi phng i T Cm mi nh l qun cha cm n
ng Ford v l th ngy 22 thng 3. C l l v n chng c g ng nh. Nhng ti
vi quay li, ghi vo bn tho v dn ng Cm thm cu cm n cho lch s. (ti vit:
add Thanh you for your letter of March 22nd). Lc d i S Martin i M vn
ng vo gi cht. Ph i S Wolfgang Lehmann sang nhn th. ng Thiu ni
chuyn s vi ng Lehmann v trao cho ng xem bc th cu cu cui cng ca
Vit Nam Cng Ha.
Lehmann ni vi cu qua loa gii thch s vng mt ca i S Martin. Bng
mt ging nh nghn ngo, ng ha Ti s chuyn ngay th ny. ng vi v Ta
i S v bng mt ng giy c bit, in v Washington ngay sau .
Mt cht n tnh
Nhn c th ng Thiu, Tng Thng Ford khng hi m nhng lm mt
ngha c tng trng cho mt cht n tnh. Trong Hi k (1979) ng vit li rng:
Chiu ngy 25 thng 3 (ngy 26 gi Si Gn), ti hp vi cc ng Kissinger,
Scowcroft, Martin v Tng Weyand, Tham Mu Trng Lc Qun. Mi ngi u
bit l tnh hnh Min Nam rt trm trng nhng khng ai bit n nguy kch nh th
no. Ti yu cu ng Weyand bay sang Si Gn sm nht c th, mt tun
ri mang v mt bo co y .
Bit rng Chng ai bit n nguy kch nh th no, Tng Thng Ford hon
ton khng ng g n nhng cu cu khn thit ca Tng Thng v Ch Tch
Quc Hi Vit Nam Cng Ha (xem Chng sau). ng Martin va Si Gn tr v
Washington sau khi hp nhiu ln vi ng Thiu, cng nh c y tin tc
chin trng do Polgar cung cp, v bo co chi tit cho Kissinger v Ford.
Ngy 27 thng 3, Von Marbod gi cho ti t Ng Gic i thng bo l ng s
cng i vi tng Weyand. Ti rt mng, v lc bt u nghi ng v s hiu
bit ca ng Ford.
Nhn r bn tnh hay nghi ng ca ng Thiu, ti da vo ni ln mi quan
tm ca ti trc khi phi on Weyand ti Si Gn.
Lm sao i vng?
Ti mun ng Thiu bit vic ti d nh lm i vng sau lng ng
Kissinger. T ma H 1974, ng Thiu c dn l khi no ti ch ng mun gp ng
th c a cho i T Cm mt phiu nh, ghi vn mun bn v mc gp hay
khng gp. Nu ghi s 1 l gp ngay, cng sm cng tt, s 2. ni trong 3-4 ngy, s
3: Ni trong tun. Hm ti ch ghi: Vn quan trng v v khn, ti ghi hai
ln s 1. Ti ni vi i T Cm sp xp cho ti gp ng vo bui sng v bit bn
tnh ng hay ci m, n nhn nhng kin mi vo sm mai.
Va gp, ti i thng vo vn v ni ti nghi vn ca ti (vic chnh ng
Ford cng khng bit r nhng chuyn gia Nixon vi ng).

91

KHI NG MINH THO CHY

Sao anh li ngh vy? Lm sao m mt Tng Thng li khng bit n s

vic ? ng ta va lp li nhng cam kt ca Hoa K vi ti, ng Thiu ngc
nhin hi ti.
y chnh im m ti mi nghi.
Trc khi ng hi Ti sao anh nghi, ti ni tip C l Kissinger bng
bt, khng trnh ng ta.
Th l trng. ng Thiu lun nghi ng l Kissinger trc kia khng
tng trnh y mi kha cnh v Ha m Paris cho Tng Thng Nixon. ng t
v m chiu, mt chp chp. c , ti ni thm: Ti ngh Tng Thng cho
php ti tm cch gi nhng th ca ng Nixon ti ng Ford.
ng Thiu khng ni g, li cng nhn ti chm ch. By gi mnh tuyt
vng, khng cn ci phao no m bm na, ti c gng thuyt phc. Dng nh b
mt ni chua xt ang dy v, ng khng ni g thm, ng lng vo gh, nhn ln
trn nh, cau my, suy t. Ti ng dy, Thi ti v Tng Thng lm vic.
Ri bn n ti i v pha cu thang. Va i c my bc, bng ng Thiu
gi git li: Anh Hng, ti quay li. ng dn vi: Lm g th lm, nhng phi ht
sc thn trng ng M c c ti cho l mnh bi tn. Ti hiu ngay l ng
ng , nhng nh thng l, ng khng ra lnh r rng.
Tng Thng ng ngi, c g c cho ti. ng hp tp i xung vn
phng.
Ti Si Gn, ng Von Marbod gi cho ti ngay. Ti mi ng ti nh dng cm ngay
chiu hm . Rt mong tin tc xem Washington phn ng th no v li cu cu,
ti mun d xem trc khi phi on Weyand ln ng, ng Ford c bnh lun g
khng? Tng Thng Ford gi Weyand sang trn an v xem cc anh cn gip
g, ng ni. Sau vi ly bia 33 m ng rt a thch, ti hi thng xem c phi
Tng Weyand sang Si Gn l p ng l th cu cu ca Tng Thng Thiu
va gi khng? Tng Thng Thiu h, hi no? Marbod hi git. T ra ng v c
phi on Weyand khng hay bit g c. Ti tm tt ni dung l th, v nhn mnh l
li cu cu SOS c da trn cn bn nhng ha hn mt bo m ha bnh
v cung cp y vin tr. Ai ha? Marbod t m hi. Khi ti ni r ra l c
nhng cam kt ca chnh ng Nixon vit trn giy trng mc en gi cho ng Thiu,
Marbod ht sc h nghi. Anh ni g vy? Tng Thng Nixon thc s c ha hn ,
ha g? bao gi, bao gi? ng hi dn dp.
Trc khi i xa hn, ti hi ng ta xem vai tr ca Tng Weyand c quan
trng khng. ng cho bit l rt quan trng v khi v Washington th Weyand s bo
co thng cho Ford (sau khi bo co theo h thng cho Tng trng quc phng).
Ti m cp, a cho Marbod coi mt vi l th ca Tng Thng Nixon. Tht l kh
tin. Ti sao cc anh li giu nhng ti liu ny i?
ng c ngh l Tng Thng Ford bit n nhng l th ny khng? Ti hi
li.
Ti khng bit. Ti khng on c, Marbod tr li. Ti phi v ngay
gp tng Weyand, ng ni v yu cu ti cho ng mang theo my l th. Liu
ng c th chuyn gip my th ny ti tay Tng Thng Ford qua ng Tng
Weyand c khng? Ti hi.
L d nhin ti c th lo vic ny c. Nu bit sm hn, chng ti c
th gip cho Vit Nam Cng Ha nhiu hn.
Tht kh cho ti gii thch l chnh mnh cng ch va mi bit h s mt ny.
cho cn thn, ti nh Marbod v trao i vi Tng Weyand liu xem ng ta c
sn lng lm vic ny khng . Bi vy ti ngh l trc ht, ti ch ghi my nt
chnh trong vi l th cho Weyand c xem ra sao?

92

KHI NG MINH THO CHY

Vi hm sau, Marbod tr li. Weyand rt i ngc nhin v nhng bc th

ny, ng ni. Weyand cng ng l c l Tng Thng Ford khng bit g tht!
Trc khi ln ng ng ta hp mt vi Tng Thng v hon ton khng thy
ng g n c Marbod nhn mnh: Anh phi a th cho ti ngay, Tng
Weyand s tm cch a ring cho ng Ford. [4]
Ngy 3 thng 4, trc khi v Washington, phi on on ti Dinh c Lp
hp vi pha Vit Nam Cng Ha. m hm trc, ng Thiu bo ti son mt bn
tm tt nhng on quan trng trong my l th ng khn kho s dng mt
cch bng gi vi Weyand. Ti trnh by l ng khi phi ni v ti lm vic ri.
Anh gp ng ta hi no? ng Thiu ngc nhin hi. Ti khng gp chnh ng y,
nhng nh mt ngi thn tn trao dm. Weyand rt ngc nhin v cng ngh rng
chnh ng Ford cng khng bit n chuyn ny. By gi th ng Thiu hon
ton tin l Kissinger bng bt. Vn ny rt t nh, ngi bn ti v tng Weyand
s ty c ng bin, ti ni, ri nhc li: Ti s chu hon ton trch nhim v vic
ny. Nu b tit l v Kissinger phn khng, Tng Thng c ht cho ti.
Tng Thng Ford xc ng
ang trn ng bay v Washington bo co, trc ht cho Tng Trng
Quc Phng theo h thng, th Weyand c lnh i hng bay thng ti Palm
Springs (Nevada) phc trnh cho hai ng Ford v Kissinger ti . Weyand mun
a my bc th cho ng Tng Thng, nhng lm sao m a ring c?
Weyand tha bit rng nu Kissinger bit chuyn ny th chc chn ng ta s chn
li, hoc l s sa son tinh thn ng Ford. Kissinger c bit ti v hng bin. Nu
ng mun chun b ng Ford trc th rt d dng. Ch cn a ra mt cch gii
thch nghe rt hp l th d nh: u c g quan trng, nhng li tuyn b cng khai
hi cng ging nh vy ri l ng Ford tin ngay, v ng Ford u c theo di
g. Cu ni ny cng chnh l lun iu Kissinger a ra bin h lc v sau
ny.
Bit nh vy nn Weyand c sp xp gp ring ng Ford ngy 5 thng 4 c
nm pht trc khi hp vi Kissinger c my th ny, ng Ford xc ng,
Marbod k li. V c l l v thy qu bt nhn, nn ng thay lng i d, c
quyt nh cu thm s ngi di tn v xin thm qun vin cho Min Nam d qu
mun (xem Chng sau).
Weyand, von Marbod gp Ford v Kissinger trong phng ng ngi bit th
ngh h ca ng Ford. Weyand trao cho Ford bn phc trnh v tnh hnh ti Min
Nam v ngh nhng bin php ym tr, c bit l tng 722 triu qun vin cp
thi. Trong bn tm lc v bo co chi tit, Weyand vit:
Tnh hnh qun s hin nay ang nguy ngp...Chnh ph Vit Nam ang gn
k s tht bi qun s hon ton. Tuy nhin, Min Nam ang lm k hoch tip tc
chng gi vi nhng ti nguyn cn li ca h v, nu c mt thi gian ly li
sc, h s xy dng li c nhng kh nng ca h ti mc m s ym tr vt
cht ca Hoa K s cho php. Ti tin rng chng ta thiu h mn n ym tr ...
Chng ta gi tay ra cho nhn dn Min Nam Vit Nam v h nm ly.
Gi y, h ang cn n bn tay gip y nhiu hn bao gi ht...
Uy tn ca Hoa K, trong cng v mt nc ng Minh, hin ang b th
thch ti Vit Nam. gi vng c uy tn , ta phi lm mt n lc ti a ym
tr nhn dn min Nam Vit Nam trong lc ny.
Bn phn tch chi tit hn c trnh by trong phc trnh nh km.
Knh trnh
(k) Fred C. Weyand

93

KHI NG MINH THO CHY

Trong phn chnh ca bn phc trnh, Weyand bin h cho mt ngn

khon qun vin khn cp l 722 triu cho Min Nam. Vo thi im , ng Ford
ang bt u sa son ra tranh c chc Tng Thng nm sau. Phn no, ng ta b
mc cm l cha h bao gi c dn chng M bu ln a v ti cao ca Hnh
php. T mt dn biu H Vin, ng c Nixon ct nhc ln lm Ph Tng
Thng, vo h 1974 (khi ng Ph Tng Thng Agnew t chc). Sau , ng nhy
vt ln chc Tng Thng khi Nixon ra i.
V b h ca ng Ford Bch c ang c vn ng: Hy a nc M ra
khi Vit Nam ch ch c a vo na! [5]
Ch Thch:
[1] Trch dn cuc hp bo ca Tng Trng Quc Phng Schlesinger,
14.l.1975, B Quc Phng Hoa K.
[2] Phng vn Trn Vn n, 10.4.1985.
[3] V im ny, ng Graham Martin xc nhn vi tc gi rng theo ng,
Quc Hi cn kh nhiu thin cm vi Min Nam sau khi mang c t binh v rt
c qun v.
[4] Gerald Ford, A time to heal, trang 250-251.
[5] Henry Kissinger. Ending the Vietnam war, trang 536.

94

KHI NG MINH THO CHY

TP 4
CHE GIU QUC HI, NHN DN HOA K
Sau bao nhiu th on ca Kissinger, vo lc sp h mn, li thm mt
chuyn kh hiu: Nhn dn Hoa K khng c nghe nhng li cu cu ca nhn
dn Min Nam, v khng c du vt g l hai l th ca Quc Hi Vit Nam Cng
Ha cu cu Quc Hi Hoa K ti ni!
V nh vy, chng nhng Quc Hi Hoa K b ha m hon ton, khng
hay bit g n nhng cam kt ca Tng Thng Nixon, Ford, h li khng c c hi
d ch l nghe li cui cng do i din hai mi triu nhn dn Min Nam cu
cu.
Trong cuc hp ngy 22 thng 3 ti Dinh c Lp vi Ch Tch Thng Vin,
ng Trn Vn Lm, v Ch Tch H Vin, ng Nguyn B Cn, Ngoi Trng Bc v
ti, sau khi nghe Tng Thng Thiu gii thch vn gn v tnh hnh v nhng vic
phi lm, ng Lm ngh l Quc Hi Vit Nam phi ln ting cu cu nhn dn
Hoa K qua Quc Hi M. ng Thiu rt ng : Nhn dn Hoa K phi c c hi
nghe mnh ni s tht. Vn l di hnh thc no?
Sau khi bn bc mi kha cnh, ng Lm i ti kt lun l Quc Hi Vit Nam
Cng Ha nn vit ba ti hu th cu cu M: Mt cho Tng Thng Ford, mt cho
ng Nelson Rockefeller, Ch Tch Thng Vin (v ng ta l Ph Tng Thng, nn
theo hin php, cng l Ch Tch Thng Vin), v mt cho ng Carl Albert, Ch
Tch H Vin.
L ngi bnh thng rt im m, vui v, n cn, t l xc cm ring t,
ng Lm hm y cng ht sc xc ng. ng va i Washington cu vin ti Quc
Hi M v c vi tun v bo co dt khot l khng nhng s khng c
khon 300 triu m c qun vin cng c th b ct.
ng k li nhng g ng c nghe vo lc Ha m Paris sp kt thc.
V ng l ngi s phi k vo Hip nh cng vi Henry Kissinger, Kissinger c
thuyt phc ng. Trong lc ch c hai ngi ngi hp, mt cch trnh trng ng.
Kissinger lp i lp li vi ng Lm nhng cam kt ht sc cht ch. ng
phn nn: Khng th tng tng c! Lm sao mt i cng quc nh Hoa K
m li c th x s nh vy?. Ri bng ging xc ng, v nghim ngh, ng k ra
nm iu cam kt Kissinger ni ring vi ng, trc khi ng i din Vit Nam
Cng Ha k vo bn Hip nh:
Th nht, Kissinger ni vi ti rng mi lm ngy sau khi k kt tha
c, Bc Vit s ngng xm nhp min Nam t ng Lo, nh vy l chm dt c
vic tng cng lc lng ca chng ti min Nam. Vy m khon ny b vi
phm trng trn, mt cch c h thng.
Th hai, ng ta bo m rng Nga X v Trung Cng s dng nh hng
ca h bt Bc Vit phi tn trng Hip nh.
Th ba, ng ta th sng, th cht l nu Hip nh b vi phm, Hoa K s p
ng quyt lit, vi ton lc chng Bc Vit.
Th t, khi tho lun ring t, Kissinger ha Hoa K s thi hnh vic thay
th qun c theo tiu chun mt-i-mt nh Hip nh cho php. Cng theo ha
hn , Kissinger ni Hoa K s cung ng qun vin y Vit Nam Cng Ha
t v, s dng quyn t quyt.
Th nm, Kissinger nhc li Tng Thng Nixon cam kt s vin tr kinh t
y ti thit. Hip nh Paris, nh Kissinger thng ni vi ti v phi
on Vit Nam Cng Ha ti Paris, trong nhiu dp, Ch l mt mnh giy; iu ng
k l quyn lc ca v Tng Thng Hoa K lm hu thun cho n.

95

KHI NG MINH THO CHY

Thy ng Lm tit l nh vy ti thm ngh li sao ngay ti bui hp gia

Ngoi Trng Lm v C Vn Kissinger, li khng c nhng bc tip theo?
Thng l sau cc bui hp quan trng, c tnh cch thng thuyt th bt buc phi
c Bn Ghi Nh. Bn ny ghi li nhng im chnh, hai bn cng k tt vo lm
bng chng, lu vo h s. Gi nh Ngoi Trng Lm c c mt Bn Ghi Nh
(thng 1.1973) gia ng v Kissinger nh vy th trong nhng chuyn i cu vin ti
Washington nm 1974 v 1975 (vi t cch l Ch Tch Thng Vin Vit Nam
Cng Ha) ng c c nhng l do chnh ng tin b.
Quc Hi Vit Nam Cng Ha cu cu Tng Thng Hoa K
Gi y th mun, nhng nm im cam kt Ngoi Trng Lm a ra
c dng lm ni dung ch yu ca bc th duy nht trong lch s do Quc Hi
Vit Nam Cng Ha gi cho Tng Thng Hoa K. Li l thng thit, bc th cn da
trn cn bn tnh ngha ca mt ng Minh cng chin u vi Hoa K trong hai
thp nin. Thm vo , n cn vin dn tnh cch quc t ca Hip nh Paris: L
c mt Hi ngh quc t (tip theo Hip nh) xc nhn gi tr ca n.
V im ny, suy ngh li, ti thy hai ng Nixon-Kissinger rt khn. Thay v
yu cu Quc Hi M ph chun Hip nh Paris, v nh vy c tnh cch rng buc
i vi M, h li t chc mt Hi Ngh Quc T (c Tng Th K Lin Hip Quc ti
d) xc nhn tnh cch quc t ca n. Nh vy l Hip nh c gi tr vi
quc t, Vit Nam Cng Ha c an tm.
L th gi Tng Thng Ford nh sau:
Vit Nam Cng Ha
Thng Vin
Si Gn, Ngy 24 thng 3.1975
Knh gi
Tng Thng Gerald Ford
Ta Bch Cung
Tha Tng Thng
i din cho Lng Vin Quc Hi nc Vit Nam Cng Ha, chng ti mnh
bo vit cho Ngi thay mt hai mi triu nhn dn Min Nam, k c trn mt na
triu ngi di c mi y v nhng tn cng ca Bc Vit.
Chng ti cng ang vit cho Ngi vi t cch l mt ng Minh v cuc chin
ny c khi s, ko di v nui dng (khng phi do Hoa K hay Min Nam
Vit Nam) rng buc vn mnh ca hai nc chng ta trong hai thp nin va
qua.
Chng ta cng nhau chp nhn th thch ca cuc chin, nn gi y
cng ch l chuyn d nhin m chng ta c gng gii quyt vn cng vi nhau.
Cng nhau chng ta ti ha m Paris, v cng nhau chng ta k kt bn Hip
nh nh chin vn hi ha bnh ti Vit Nam...
Hip nh ny c mt Hi Ngh Quc T minh nh r rng nhng bo
m ca tt c cc cng quc v gi tr php l ca n, bng mt o Lut Quc
T.
V tin tng vo m chng ti, ngnh Lp Php ca Vit Nam Cng Ha
thc y Tng Thng chng ti k kt Hip nh Paris, gip mang li kt thc
danh d cho vic can thip trc tip ca Qun i Hoa K vo Vit Nam...
Vo thi im , chng ti c Hoa K cam kt rng... (on ny trong
l th lit k nm im nh ng Lm trnh by trn)
Bi vy, gi y vi tnh cch khn cp...chng ti trn trng yu cu Ngi thi
hnh bt c bin php no cn thit :

96

KHI NG MINH THO CHY

1. Vn hi tnh trng ban u ca Hip nh Paris, l y lui lc lng

cng sn tr li nhng a im ca h nh vo ngy 27 thng 1.1973.
2. Cung cp cho chng ti nhng phng tin khn cp y lui cuc tn
cng hin nay.
kt thc, chng ti xin cm n Ngi v nhng ym tr mnh m Ngi
dnh cho cuc u tranh chung ca chng ta.
Knh chc Ngi lun lun thnh cng trong khi thi hnh nhng trch nhim ln
lao ca Ngi.
Trn trng,
Nguyn B Cn, Ch Tch H Vin Vit Nam Cng Ha
Trn Vn Lm, Ch tch Thng Vin Vit Nam Cng Ha
Cu Cu Quc Hi Hoa K
Ngy hm sau, c hai Ch Tch Thng v H Vin Vit Nam Cng Ha gi
th cho Lng Vin Quc Hi Hoa K. L th c gi qua ng ngoi giao: T Ta
i S M Si Gn v B Ngoi Giao. Ni dung nh sau:
Vit Nam Cng Ha
Thng Vin
Si Gn, ngy 25 thng 3.1975
Knh gi
Ngi Nelson Rockefeller
Ch Tch Thng Vin Hoa K
Washington D. C.
Hai thng trc y, chng ti c dp c cp ti Ngi v hu qu
trm trng ca vic ct qu nhiu qun vin trong cuc chin u vi k th chung
ca c hai quc gia...
Trong hai thp nin qua, Hoa K thuyt phc nhn dn Min Nam, bng li
ni v bng vic lm, h ng ln ng u vi cng sn. V tin tng vo Hoa
K, h t c mng sng ca h v ca gia nh h vo s chn thnh v nhng
ha hn ca Hoa K. Chng cn nghi ng g na rng cng sn s khng tha th
cho nhn dn chng ti v chn la ng v phe Th gii t do...
V vy trong gi pht nguy nan ny, chng ti thy cn phi ln ting mt ln
na khiu ni ti Quc Hi v chnh ph Hoa K xin tn trng nhng cam kt
vi mt ng Minh.
Chng ti xin long trng nhc li ni y nhng g Hoa K ha hn vi
chng ti vo lc k Hip nh Paris ngy 27 thng 1.1973 mang c trn nm
trm t binh v M.
(lit k nm im nh ng Lm trnh by trn y)
Trc s tn cng trc tip vo nn tng ca Hip nh Paris cng nh vo
cn bn ca nhng ha hn (lin h), v vo nhng cam kt ca bn Tng Thng
Hoa K, chng ti long trng cu cu mong Ngi v chnh ph Hoa K c nhng
hnh ng tc khc v mnh m phc hi Hip nh Paris nh k kt ngy 27
thng 1.1973, l:
1. y lui qun i Bc Vit tr li v tr ca h nh lc k Hip nh.
2. Kp thi tip liu cho chng ti tt c nhng phng tin cn thit ti lp
cn cn lc lng, cng nh chng ti t bo v...
Tha Ngi Ch Tch, chng ti s rt bit n yu cu Ngi thng bo ni
dung ca bc th ny cho cc qu v Ngh S ti Thng Vin Hoa K.
Trn trng,
Nguyn B Cn, Ch Tch H Vin Vit Nam Cng Ha
Trn Vn Lm, Ch Tch Thng Vin Vit Nam Cng Ha

97

KHI NG MINH THO CHY

V th th hai, cng mt ni dung, c gi cho Ch Tch H Vin, ng Carl

Albert.
Trc vn bn cui cng nh trn, mt bn tho c chuyn sang ng Thiu
thm kin. ng ph vo bn tho (bng bt ch) my im phn nh nhng g ng
suy ngh. ng ph bng c ting Vit ln ting Anh nhng nh sau:
- Hu qu ca thiu qun vin v tng cng ca cng sn: Cn cn lc
lng cho thy v kh nng lu ng v ha lc, ch cn 40%.
- Phi ti phi tr trc vin nh Quc Hi khng vin tr na.
- Phi phi tr khng phi l bi trn, v khng thiu ch chin u, + Qung
c (du + c ngha l tch cc).
Ta c th gii thch my im ny nh sau:
im th nht v th ba: ng bin h cho tht bi trn chin trng.
im th nht v th hai cho ta thy ng lc lm ng i ti quyt nh ti
phi tr (rt Pleiku).
im th t: ng mun ni ti chin thng Qung c. Chng t Min
Nam khng thiu ch chin u.
Ch i Washington phn ng
Chnh ph v Quc Hi Vit Nam Cng Ha ch i tng giy pht tin tc v
nhng li cu cu cui cng ca c Hnh Php ln Lp Php.
Ngy mng 2 thng 4, sau khi Nng tht th, Tng Trng Quc Phng
James Schlesinger (lc cha c xem nhng th mt ti nh Von Marbod
chuyn cho ng) trong mt cuc hp bo, vn cn ni tng i t c nh nhau
ln ti Vit Nam.
Schlesinger mun gim thiu tm quan trng ca cuc khng hong. Thc
ra ng tin rng sau khi mt Nng th chuyn xong ri, v mi quan tm ln
ca Hoa K ch cn l lm sao di tn an ton s 6.000 ngi. Trc khi Weyand i
Si Gn, Schlesinger dn d: Fred, nn thn trng. ng ha hn qu nhiu.
ng mnh b vng vo ci quan nim rng mnh s o ngc ngn triu.
Triu nc ang xung gn ht ri. [1]
Ni cch khc, Schlesinger v Morton Abramovitz, Ph Tng Trng Quc
Phng c Trch An Ninh Quc T u tin rng chiu hng ca cuc chin
hon ton bt li cho Vit Nam Cng Ha, v chng cn cch no o ngc n
c na.
Ngy 5 thng 4 th n lt Kissinger. Mi ngy sau khi Tng Thng v
Quc Hi Vit Nam Cng Ha cu cu, Kissinger hp bo v chuyn cng tc ca
Tng Weyand. ng hon ton khng ni g ti bn bc th khn m ch bin h
cho vic cu xt s tin vin tr qun s 722 triu do Weyand ngh. Thc ra, ch
l mt hnh ng chin lc: Kissinger tha bit Quc Hi s khc t khon ny,
nhng c a ra cn t trch nhim cho Quc Hi v vic mt min Nam.
Ngoi ra cn mc ch khc, mc ch hi l, l trn an Min Nam,
gip cho vic rt ra cho an ton (xem Chng 13). [2]
Ngy 6 thng 4, trn chng trnh truyn hnh hng tun i din vi Quc
Dn (Face the Nation), Schlesinger li tuyn b: Tht r rng l ch i tn cng l
ch c l nn c trong ngoc kp. Nhng g xy ra ch l mt s suy sp
mt phn no ca lc lng Nam Vit Nam, v th rt t c nh nhau ln k t
trn nh Ban M Thuc, v chnh trn nycng l mt ngoi l.
Khi nghe vy, Tng Homer Smith, Trng Phng Ty Vin Quc Phng ti
Si Gn, bc mnh n ng nh in v Washington ph nhn quan im
ca Schlesinger.

98

KHI NG MINH THO CHY

Smith ni: Tri li, hin thi ang c nh nhau ln dc theo vng duyn hi
v ti nhng khu vc chn i t pha Nam Ph Bi cho ti Khnh Dng ti Tnh
Khnh Ha. ng lit k nhng mt trn ang din ra lc ri kt lun: Trn trng
ngh Tham Mu Trng Lin Qun cho ng Tng Trng hc thuc nhng s
kin ny (ng ta) c th trnh by cho dn chng M bit mt cch chnh xc
nhng g xy ra. Hin nay qu ang c din tin mt cuc i tn cng. [3]
Tng Trng Quc Phng gic ng
Ngy hm sau, Von Marbod t Palm Spring v Washington vi Tng
Weyand, ti ngay vn phng Schlesinger a cho Schlesinger xem my bc
th ca Tng Thng Nixon.
c xong, ng ht sc ngc nhin! Nht l sau khi mi y, khng bit v
p lc hay sao m ng li nh c tnh gim bt cng khng hong ti Min
Nam. Bt cht, ng mi bit l chnh ng Ford cng b ha m. L Tng Trng
Quc Phng ca mt i Cng Quc, ng cm thy phn no cng c mc cm v
chnh ng cng b bng bt. Sau ny ng bnh lun: Ti tin rng Tng Thng
Ford b la bp v nhng l th ny.... [4]
D l qu mun, ng mun Quc Hi Hoa K phi bit vic ny. L vin
chc cao cp bn hnh php, ng khng th trc tip thng bo cho Quc Hi. V
vy, ng i qua ng lin lc c nhn. Schlesinger kh thn cn vi Thng Ngh S
Jackson v thng lin lc vi ph t ca ng ta l Richard Perle.
Quc Hi v nhn dn M khng hay bit?
Ngy 8 thng T, ti Washington, Thng ngh s Henry Jackson (Dn Ch,
Washington) cng khai t co c nhng tha c mt gia Hoa K v Vit
Nam.
Jackson ni ng c ngun tin ng tin cy cho bit rng nhng tha
c y by gi c tit l l chnh ngay c Tng Thng cng ch mi c nghe
ni v chng my hm gn y thi. p ng li t co ca Jackson, chnh quyn
Ford cng khai ph nhn l khng h c mt mt c no ht. Ta Bch c bi
ri, hp bn cch i ph. Ph T Bo Ch Ron Nessen vit li trong Hi K (1978):
Sau nhng cuc bn bc rt lu gia cc ng Ford, Kissinger, Scowcroft,
Rumsfeld v ti, ti c php xc nhn l Tng Thng Nixon v Tng Thng Thiu
c trao i th tn ring, nhng phi ni l: nhng li tuyn b cng khai hi
phn nh ni dung nhng lin lc ring t y ri. [5]
Henry Kissinger khng chu bnh lun trc tip, nhng cho php mt pht
ngn vin ca B Ngoi Giao nhc cho bo ch bit v mt li tuyn b trc kia ca
ng ta ni rng Hoa K khng c cam kt theo lut php no ht v nhng ngha
v ca Hoa K ch l cam kt tinh thn. Gii bo ch xn xao v li t co ca
Jackson, nhng khng mt ai a ra c vic trao i th tn ring vi ng Thiu.
Tun bo TIME s ngy 21 thng 4 cn lm ngay mt nghin cu v Ghi
chp v nhng ha hn i vi Si Gn (Records on Promises to Saigon) v cng
chng tm c g ng nh nhng li t co ca Jackson. Bi ny trch mt cuc
hp bo ca Kissinger sau Hip nh Paris.
Hi: C ngh nh th no (protocols) c tha thun (vi Min Nam)
khng?
Kissinger: Khng c s thng cm (understanding) b mt no ht.
ng l mnh khe, quanh co: Ch c th tn thi ch u c s hiu
ngm, thng cm no (xem chng 2 v trng hp Kissinger tr li quanh co cho
Bob Haldeman, Ph T Nixon).
y Ban Ngoi Giao Thng Vin cng yu cu Ta Bch c cho xem nhng
th tn Nixon-Thiu, nhng ng Ford phn i. ng vit cho y ban:

99

KHI NG MINH THO CHY

Ti duyt li h s lin lc ngoi giao ring t. V l chnh sch v nh

cha ng trong cc s trao i ny c cng b ri, cho nn khng c mt
iu b mt no phi giu dim Quc Hi hay dn chng M c. [6]
Trong h s ca Hi ng An Ninh Quc Gia, theo Nessen, tm thy c by l
th Nixon vit cho ng Thiu. Vy th nhng l th kia (ring ca ng Nixon, cha k
th ng Ford) chy i u? Sau ny Nessen mi th nhn: Thc ra, nhng li
m bo ring t ca Nixon ha vi Thiu i xa hn nhng li tuyn b ym tr
(Vit Nam) hi y. [7]
L ngi tng chng chin tranh t ngy cn l phng vin hng NBC ti
Vit Nam (ng ly v Vit Nam), by gi a v quyn hnh, Nessen khng mun
ng thy mnh vng mc thm vo Vit Nam na. Ngoi Kissinger, c l ng l
ngi c ng Ford tin dng nhiu nht. tr li nhng cu hi v vn Tng
Thng Ford c cam kt g vi Vit Nam Cng Ha hay khng, Nessen cng nhn l
ng Ford c vit th ring cho ng Thiu, nhng li khng chu nhc g ti l th
ngy 9 thng 2.1974, mt ngy sau khi nhm chc, trong , Tng Thng Ford ti
xc nhn nhng li cam kt gia Hoa K v Vit Nam Cng Ha (ca Nixon trc
kia), v ha rng n s c hon ton tn trng trong nhim k ca ti.
Trong cuc phng vn vi chng ti mi nm sau, ng Ford k li rng hi ti
c bit qua loa v s trao i th t gia Nixon v Thiu, nhng ti khng c
c ht. [8]
Sau , ng vit tng ti mt cun Hi k ca ng: To Greg Hung, with
warmest best wishes (Tng ng Hng vi nhng cu chc nng nn v tt p
nht, tn Cng Gio ca ti l Gregory).
Mt ngha c trng cho p
Lc tr v Washington, Ford mi quyt nh xem phi i ph nh th no vi
bn phc trnh ca Weyand. ng sp ra trc Quc Hi phc trnh v tnh trng
th gii. l dp ng d nh s xin thm 722 triu la qun vin b tc cho Vit
Nam Cng Ha nh Tng Weyand ngh. C Kissinger ln Nessen u khuyn
ng Ford hy trnh n i, ng xin thm qun vin na. Nhng c l v c c
my l th ca Tng Thng Nixon vit cho ng Thiu, nn Tng Thng Ford khng
nghe li c vn ca hai ng ny. ng Ford ghi li trong hi k:
Henry Kissinger hi thc ti phi ni vi dn chng M rng Quc Hi M
phi gnh chu hon ton trch nhim v tnh hnh tan r ti ng Nam . Qu th,
Henry tho mt bi din vn thuc loi chy nh bnh chn nh vi (go down
with the flag flying) cho ti c. Trc gic bo cho ti khng phi l ng li
ng cho lc ny. [9]
V Ford tit l ra nh vy, Kissinger bo cha mi y trong cun Chm
dt chin tranh Vit Nam (2003) rng ng ni vi ng Ford:
Tim ti ang r mu khi phi ni iu ny, nhng c th Ngi phi b vn
Vit Nam ra ng sau lng t nc khng b xu x thm na... Nhng ng
Ford khng mun nghe v nh ng ni: N i ngc bn cht ca ti.
Sau tt c nhng hnh ng gian di v tn nhn i vi Vit Nam chng ta
c th tin c l tim ng Kissinger ang r mu hay khng?
Ngy 9 thng 4, ngy trc khi ng Ford ra Quc Hi, Kissinger cn em li
Ron Nessen (ngi m Ford rt tin tng) ra khuyn ng Ford: Tng Thng phi
lnh o a nc M ra khi Vit Nam ch ch c a vo na.
Bui ti cng ngy, mt bc in do i S Phng nh t Washington
nhn nh rt bi quan v tnh hnh ca khon tin m Ford sp a ra. Mi ngi lo
lng i xem Ford ni th no vi Quc Hi. Liu ng c ni ra ht s tht cho Quc

100 KHI NG MINH THO CHY

Hi khng? Liu ng c cng b bc th ng Thiu, ca Quc Hi Vit Nam Cng

Ha nhn danh hai mi triu dn? Hon ton khng.
Mi u, Ford gii thch chnh xc nhng hnh ng ca Hoa K:
V lut php, ta t ngn cm ta s dng kh nng bt buc phi tn trng
Hip nh (nh chin), nh vy cho Bc Vit ci m bo l h c th vi phm Hip
nh y m khng b trng pht.
K , ta gim vin tr kinh t v v kh cho min Nam Vit Nam.
Sau ht, ta ra du hiu cho bit cng ngy ta cng min cng khng
mun h tr dn tc y na, trong lc h ang tranh u tn ti.
Bnh lun nh vy ri, ng a ra hai gii php la chn:
Hoc l Hoa K c th khng lm g ht, hoc: Ti c th yu cu Quc Hi
thm quyn bt phi tn trng Hip nh Paris bng cch s dng qun i, xe
tng, my bay, v trng pho ca ta, y chin tranh v pha bn ch.
Ni xong, ng t ra hai gii php khc hn hp hn: Hoc gi cht ly yu
cu hi thng Ging xin 300 triu la b tc, hoc tng s yu cu vin tr qun s
v nhn o khn cp. ng lp lun rng: tng vin s c th lm cho Min Nam
chn ng v y lui c cuc xm lng ang trn ti, n nh tnh hnh qun s,
em li c hi ha gii chnh tr qua ng li thng thuyt gia Bc v Nam Vit,
v, nu nh tnh trng ti t nht xy ra, t nht cng di tn c trong vng trt t
kiu dn v mt s nhng ngi Min Nam b nguy him ti ch an ton. [10].
Sau cng ng yu cu Quc Hi chp thun ngn khon 722 triu.
Nhng d c xin thm qun vin, y c th cng ch l mt hnh ng chiu
l, v sau khi yu cu, ng Ford li n nh mt hn cht cho Quc Hi phi quyt
nh. Hn cht l ngy 10 thng 4.1975, tc l ch cn c 10 ngy. Ngi ta c
cm tng l ng Ford va a ra thnh cu v qun vin, va m ng cho Quc
Hi t chi. Ngoi ra ng cn ni ti di tn.
Thc vy, cng khai th xin thm vin tr trc Quc Hi, nhng trong hu
trng th li khc. Sau nhng bi din vn ca Tng Thng, thng thng Ta
Bch c c nhng thuyt trnh (briefing), gii thch ring cho bo ch v lp trng
ca Tng Thng. Dp ny, khng bit bo ch c hng dn nh th no m t
tun bo TIME (s ngy 21/4) bnh lun: Nhng bin h cng khai v nhng
thuyt trnh tuy ring t nhng l chnh thc, t ra nhng cu hi (lm cho
chng ti) hoang mang: C phi thc s ng Ford yu cu vin tr nhng chng
mong g Quc Hi s chp thun, hoc l ng cho rng qun vin s cn gip c
g n nh tnh hnh qun s ti t Min Nam? Nu ng ngh nh vy (cn gip
c) th c phi l nhng thuyt trnh sau hu trng ca nhn vin ng nh
bi mc tiu ca ng ri phi khng? [11]
Tng Thng Ford t hon ton trch nhim trn vai Quc Hi. T TIME
t cu hi: Hay l ng Ford dng Quc Hi ln nh mt bung xung ri li
cho Quc Hi v khng cp qun vin nn Min Nam sp ?. [12]
Ben Scowcroft, Ph T Tng Thng Ford, c cu tr li r rng trong cuc
phng vn vi chng ti mi nm sau:
Thc ra, khng mt ai trong chng ti tin rng s xin Quc Hi c khon
tin y (722 triu la). Vic xin nh vy ch l cch lm cho chng ti trng c v
nh vn cn tht lng v tt c nhng c gng ny. Chng ti ch quan tm n
cch rt i v gii kt m thi. [13]
V Phillip Habib, Ph T Ngoi Trng, c trch v ng Nam -Thi Bnh
Dng cng ni l hi ng hp vi cc Ngh S Quc Hi thc gic h chp
thun chi vin ri nu min Nam c tht bi th s khng phi v l do l ta

101 KHI NG MINH THO CHY

khng cung cp cho h qun vin [14]. Sau ny, Tng trng Schlesinger bnh
lun:
Hi , ti v cng sng st khi c xem nhng l th . Ti tht s
bi ri, nht l v chnh quyn hi ang mun tung ra chin dch tm cch li
cho Quc Hi v s bi trn ti min Nam Vit Nam. [15]
Trong gi pht nguy kch nh vy, m Tng Thng Ford ch bn ti vn
Min Nam trong khun kh mt bi din vn v Tnh trng an ninh th gii rt di
bao gm mi ti k c chuyn ving thm sp ti ca Hong Nht Bn,
o lut ngoi thng 1974, chnh sch ha hon vi Nga S, m phn hn ch v
kh chin lc, vn nng lng, v nhng ti nguyn vng i dng. Trong in
vn do i S Phng nh v ngy 11 thng 4 c vin dn li Dn Biu Holt tm
gn l ng Ford khng thnh cng trong vic thuyt phc cho Min Nam.
T hi hn na: ng Ford tuy c c cho Quc Hi nghe mt l th cu cu
ca quyn Tng Thng Kampuchia, nhng tuyt i khng ng g n ton b
bn vn th cu cu ca Vit Nam Cng Ha.
Dinh c Lp bi ri, rt lo ngi v vic im lng ny. Ti lc th mi ngi
t tm ra cu tr li. cho bu khng kh bt cng thng, ti ni a chua cht
vi Ch Tch Lm: Ln sau, c nn ch thn mang th ti Quc Hi M th c l
chc n hn. ng Lm khng thay i nt mt.
Nh vy l ton b nhng vn kin, cam kt trao i ming, lin h ti s
sng cn ca Vit Nam Cng Ha b giu nhm i ht. Trc ht l 27 mt th
ca Tng Thng Nixon gi Tng thng Thiu t 1972 ti 1973, sau l: Nhng
cam kt bng ming, do ng Kissinger tha thun vi Ngoi Trng Lm lc k Hip
nh Paris hi thng 1.1973.
Ri 4 bc th ca ng Ford trn an ng Thiu, t H 1974 ti cui thng
3.1975.
Ti bc th cu cu ca ng Thiu gi ng Ford ngy 25 thng 3.1975;
Th Quc Hi Vit Nam Cng Ha gi Tng Thng Hoa K ngy 24 thng
3.1975 v
Hai th Quc Hi Vit Nam Cng Ha gi Thng Vin v H Vin Hoa K
ngy 25 thng 3.1975.
y l nhng vn kin lch s quan trng gia Vit Nam Cng Ha v Hoa K
ch u phi gia nhng c nhn Nguyn Vn Thiu vi Richard Nixon hay gia
Trn Vn Lm vi Nelson Rockefeller, v gia Nguyn B Cn vi Carl Albert?
Trc khi sp , nhng li cu cu sau cng ca i din dn c Min Nam
cng khng c nhn dn Hoa K nghe ti, ta c th khng nh chc chn c
nh vy, v nu hai l th ca ng Lm v ng Cn c thng bo cho cc Ngh
S, Dn Biu, nh pha Vit Nam Cng Ha yu cu, th chc chn l cc c quan
truyn thng bit v ng rm r, bnh lun si ni. t nht l lng tm ca Hoa
K cng c nh ng phn no.
Trong tt c Hi k ca cc ng Ford v Kissinger, k c ca ng Kissinger
mi xut bn nm 2003, cng ch thy in bc th ca ng Sirik Matak, cu Th
Tng Kampuchia gi i S Dan (ngy 12 thng 4.1975). ng Matak l ngi
nghe li khuyn d, o chnh Cu Hong Sihanouk nm 1970. Vo gi
Kampuchia bi trn, ng l ngi chp nhn li v t chi ngh ca M gip
di tn. Sau y l l th ng Matak vit tay v bng ting Php cho i S Dan: [16
Tha Ngi i S v bn thn mn,
Ring vi c nhn Ngi v c bit vi x s yu du ca Ngi, khng bao
gi, d ch mt giy lt, ti dm tin rng, cc Ngi n lng no cam tm b ri

102 KHI NG MINH THO CHY

mt dn tc chn ng v pha t do. Cc Ngi nhn tm t b, khng bo v

chng ti, trong khi chng ti ang trong tnh th thc th chu trn.
Cc Ngi ang ra i, ti xin cu chc Ngi v t nc Ngi s tm thy hnh
phc di bu tri ny. Nhng, hy ghi nh k iu ny, rng nu ti c cht dy,
trn mnh t ny v ti qu hng yu du ca ti, th l chuyn bnh thng, v
tt c chng ta u c sinh ra th ri cng phi cht.
Ti ch n hn l phm mt sai lm ln khi t lng tin tuyt i vo qu
Ngi
Sirik Matak
Chnh sch bt cng ca Kissinger-Nixon i vi Kampuchia li l chuyn
khc v c tc gi William Shawcross bn n trong cun SideshowKissinger, Nixon and the Destruction of Cambodia (Simon and Schuster 1979).
Nhng hnh ng v nhn, thiu o c m ng hnh x i vi mt s quc
gia khc th mi y c phanh phui trong cun Xt x Henry Kissinger (The
Trial of Henry Kissinger) do tc gi Christopher Hitchens xut bn nm 2001.
Kissinger hon ton ph nhn
Ti mt bui iu trn trc y Ban chun chi H Vin, c hi rng khi k
kt Hip nh Paris, nhng g c cam kt vi Vit Nam Cng Ha, Kissinger
chi pht i: nhng cam kt vi Vit Nam Cng Ha u c trong vn bn cng
khai rng nu min Nam cho php chng ta trit thoi qun i v do , c th a
c t binh M v, nu h chp nhn nhng iu khon ca Hip nh Paris, th di
nhng iu kin (...) chnh quyn Hoa K s ym tr, v chng ti tin rng Quc
Hi cng s ng mt mc vin tr kinh t y . [17]
Kissinger ni rng Hoa K ch ha mt mc vin tr kinh t y m thi. V
v s kin ng lp lun rng nhng cam kt vi Vit Nam Cng Ha u c trong
vn bn cng khai, bn c c th t mnh so snh n vi mt s vn kin c
trch dn trong cun sch ny.
Chuyn l l vo gi cht ca Vit Nam Cng Ha, nhng vn kin phi i
qua tay ngi ny ti ngi kia ri mi ti tay lnh o ti cao ca Hnh Php. Sau
mi c r tai sang cho ngnh Lp Php hay bit. Tng Trng Schlesinger rt
bt mn khi bit rng ti phi nh cy mt ngi bn l Von Marbod chuyn
my bc th ca Tng Thng Nixon qua Tng Weyand, ri mi ti tay ng v
Weyand cng phi dng mu m a c th cho Tng Thng Ford c.
Schlesinger bnh lun lip:
... d nhin l, nh c Cha lm chng, Quc Hi cng c trch nhim v
vic ny. Nhng c iu chc chn l nhng lun iu m sau lng nh vy th
khng c ch li g cho quc gia, nht l khi my l th ang c chuyn
tay...Chng th ny t nht chng t rng Quc Hi khng c thng bo
y v bn cht nhng li cam kt ca Hoa K sau khi qun i (M) rt khi
Min Nam Vit Nam.
Quc Hi khng h hay bit cht g v my l th khi h bt u chy lng
khi Vit Nam vo ma h 1973. [18]
(I found them quite shocking at the time. I was really disturbed by them,
because the admimstration wals in a period of launching an attempt to blame the
defeat in South Vietnam on the Congress, which Lord knows. had its responsibilities.
But it's sure as hell wasn't going to help the country if we had a great stab-in-the-back
argument, particularly given the fact that the letters were floating around, which
showed that, to say the least, the Congress had noi been fully informed with regard to
the nature of our com mitments after the departure of our forces from South Vietnam.

103 KHI NG MINH THO CHY

Congress knew nothing of these letters, when it started bugging out of Vietnam in the
summer of 1973)
Ngy ti ra sch, cun Palace File (H S Mt Dinh c Lp), ng
Schlesinger c mt. ng bn mt ngi bn ti l anh Chu Xun Vin, cu Ty
Vin Lc Qun Vit Nam Cng Ha, Washington. ng cn phn nn: Gi nh ti c
nhng ti liu ny nm 1973 th chc tnh hnh vin tr khc ri.
V tnh hnh vin tr v cn cn lc lng sau 1973, chnh Tng Murray,
Ch Huy Trng Phng Ty Vin Qun S M (DAO) nhn xt: Sau khi rt ht lc
qun, rt ht ym tr ca khng lc v hi pho i, M li ch bt u ym tr Min
Nam tng ng bng 2% tng s tin dng cho Qun i M. ang khi ,
189 Tiu on ca Vit Nam Cng Ha phi ng u vi 330 tiu on (110
trung on) ca Bc Vit. ng kt lun: Ta nn nh Napoleon tng ni:
Thng ng v phe no c cc tiu on ln nht, mnh nht. V ng nh
vy, vo thi im , Thng ng v phe cng sn, qun h ng hn,
mnh hn. V l l do ti sao thua trn. [19]
Cn v phn Kissinger, sau khi mi vic kt thc, vo u nm 1980, ng
vit cho Tng Thng Thiu mt th ring c on sau (xem Ph Lc D). Th ny
c gi khi tp ch Der Spiegel ( bn c) ng ti mt cuc phng vn vi ng
Thiu, c bit l v nhng nhn xt ca Kissinger v Vit Nam trong cun hi k
White House Years (Nhng nm Bch Cung):
Tha Tng Thng,
Ti va mi c c bi phng vn Ngi dnh cho t Der Spiegel. Ti c
th hiu c s cay ng ca Ngi, v qu thc cn thng cm c vi s cay
ng y...
Cun sch ca ti khng ngt ca ngi s can m, t cch ng n, v
cng nhn rng, trong thc cht, Ngi ng...
Ti vn cn tin rng cn cn lc lng c phn nh trong Hip nh Paris
vn c th duy tr c, nu nh v Watergate khng tiu dit i ci kh nng
ca chng ti nhm ginh c (s chp thun) ca Quc Hi vin tr y cho
Min Nam Vit Nam trong nm 1973 v 1974.
Gi nh nm 1972 chng ti bit c nhng g s xy ra cho Hoa K th
chng ti khng tin hnh nh chng ti lm...
Ti ng vi Ngi rng nhng iu khon ca (Hip nh) ngng chin l
khc nghit...
Nu th Tng Thng Nixon v ti c nh phn bi Ngi th chng ti c
th lm iu vo nm 1969...
Ti khng trng i s thuyt phc c Ngi. t nht ti c th c gng xin
Ngi tin tng lng hi hn v kinh trng vn cn ca ti.
Vi nhng li chc tt p nht.
(k) Henry Kissinger
c gi c chng 13 (on cui) xem Kissinger ca ngi ng Thiu v
c tnh ca con ngi Vit Nam nh th no trong cun sch ng vit.
Ch Thch:
[1] Phng vn Morlon Abromavitz, 26.1.1986.
[2] Xem ghi ch 12, 13 v 14 ca chng ny.
[3] William E. Legro, Vietnam from cease-fire to capitulation, trang 172.
[4] Phng vn Tng Trng Schlesinger, ngy 27.11.1985.
[5] Ron Nessen, It sure looks different from the inside, 106.
[6] Ron Nessen, It sure looks different from the inside, 106
[7] Ron Nessen, It sure looks different from the inside, 106

104 KHI NG MINH THO CHY

[8] Phng vn Gerald Ford, 10.2.1986.

[9] Gerald Ford, A time to heal, trang 253-254.
[10] New York Times, 11.4.1975, trang 10.
[11] Tp ch TIME, ngy 21 thng 4.1975, trang 6-8.
[12] Tp ch TIME, ngy 21 thng 4.1975, trang 6-8.
[13] Phng vn Brent Scowcroft 5.3.1986. Xem Nguyn Tin Hng and J.
Schecter. The Palace File, p. 309.
[14] Phng vn Philip C. Habib, 30-12-1985.
[15] Phng vn Tng trng Schlesinger, 27.11.1985.
[16] Henry Kissinger, Ending the Vietnam war, trang 529-530.
[17] Nguyn Tin Hng and J. Schecter, The Palace File, trang 337-338.
[18] Nguyn Tin Hng and J. Schecter, The Palace File, trang 307-308.
[19] Nguyn Tin Hng and J. Schecter, The Palace File, trang 358.
Hy gip chng ti
Mt n hu cui cng
Trc bi din vn ca Tng Thng Ford ngy 10 thng 4.1975 ti Quc Hi, ng
Thiu c nh l ngay chiu cng ngy s ln i truyn hnh ni chuyn vi
nhn dn v bnh lun v nhng li Ford pht biu ng h Vit Nam Cng Ha.
Th nhng ng khng tm c mt im no tch cc trong bi din vn ca
ng Ford. T hn na, Tng Thng Ford i Quc Hi phi lm mt hnh ng
no v ngh vin tr khng mun hn ngy 19 thng 4. Trong bui hp
phn tch bi ny, ng Thiu hi ti sao ng Ford li t tri mnh vo mt thi hn
cht nh vy? Quc Hi m bc i, l ht.
ng bo ti theo di. Ti hi ng Martin v l do ny, nhng ng ta cng ch
ni l m rng ngy 19.4 ch l ngy a ra cho Quc Hi hnh ng, khng c g
l quan trng.
Bui chiu ngy 11 thng 4.1975, mt bc in khc do i S Phng
Washington nh v thng bo phn ng mau l v tiu cc ca cp lnh o
Quc Hi i vi ngay c thnh cu vin tr khn cp 722 triu. Hm sau, t New
York Times ng ti li tuyn b ca Thng Ngh S Jackson: Yu cu y cht ri.
Khng mt ai trong phe m ti bit s ng h n. [1]
ng Thiu ang lng l cha bit phi ni g vi ng bo by gi, th i
S Martin vn c gng nng tinh thn, tnh nguyn gi nhng iu ng a
vo bi din vn trn i truyn hnh. Nhng im ny c th k nh sau:
Nhn dn Vit Nam nng nhit hoan nghnh nhng li ni y cm thng
ca Tng Thng Ford.
Ku gi Qun Lc Vit Nam hy tip tc chin u bo v x s mt cch
anh dng v can trng.
Vit Nam Cng Ha sn sng tho lun, v thi hnh tc th gii php chnh tr
m Hip nh Paris i hi.
Yu cu pha bn kia cng ngi xung m phn thc thi nhng iu
khon chnh tr ca Hip nh Paris, v.v....
Ht vin tr, xoay x i vay
c xong, ng Thiu khng ti nhng gi , mm li ca ng Martin, v
quyt nh khng c din vn trn i truyn hnh na. ng li cng bn khon v
hn cht m Ford a ra. Thy chng cn lm g c na, ng quyt nh khai
thc mt k hoch i vay.
K hoch i vay c nghin cu t h 1974. Vo lc lin h gia Si
Gn v Washinglon mi lc mt bi t hn, ng Thiu c bn vi i S Martin v

105 KHI NG MINH THO CHY

vic yu cu Quc Hi cp mt ngn khon cui cng cho Min Nam. ng Martin ht
sc ng v bt u vn ng. Ngoi ra, ng Thiu cn cho nghin cu thm mt
gii php phng h, mt K hoch vay vin tr (USAID loan plan). ng coi k
hoch ny nh mt n hu cui cng ca Hoa K i vi Vit Nam Cng Ha. C lc
ng ni: By gi Vit Nam thnh mt tnh nhn gi, sp b b ri ri.
Mi hy vng xin thm vin tr tan bin, Tng Thng Thiu mun a ra
mt ngh yu cu vay Quc Hi c th cu xt, v trong khi , s hon biu
quyt ct vin tr vo ngy 19 thng 4. Vo thi im ny, Ngoi Trng Bc li
ang thng thuyt v khon tin ca Vng Quc Saudi Arabia ha cho vay.
Theo k hoch ny, Vit Nam Cng Ha s ngh vi Quc Hi Hoa K cho
vay mt khon lin, c bo m bng li tc du la sp khai thc ngoi khi.
Nu c p dng, k hoch s c th chng c phn no lun iu Vin tr
th nh thng khng y. V pha Vit Nam Cng Ha, ng Thiu tin rng v vay
tin ln cht s b buc qun i, Chnh ph ln nhn dn phi i din vi thc
trng ca mt vn hi cui cng. N cng s gip ch cho vic thit k qun s, v
B Tng Tham Mu c th da vo nhng mc cng nh c cu chc chn ca
vin tr. K hoch ny s gim thiu ti a thi gian ch i ng s v nhng bt
n gh gm, c khi hng my thng, hay c nm tri ca tin trnh t ngh ti
chp thun, ri ti chun chi, ti tho khon. Nhng cuc tho lun v vin tr trong
ngnh Lp Php Hoa K qua bao nhiu tiu ban, thng qu lu qu phc tp, li
cn gy bt n v tinh thn.
Trong my thng u 1975, ng Thiu trc nghim nim vay mn ny vi
mt s nh Lp Php Hoa K qua thm Si Gn, th thy phn ng c chiu thun
li. Nu lp lun trn cn bn ch cn mt khon tin khim nhng tin ti t
tc, t cng trong my nm th c hy vng hn l tip tc xin vin tr.
Mt c hi cht
Nhiu ln ng Thiu ni ti vic chuyn t chin tranh kiu M sang chin
tranh kiu nh ngho. Pha M c v thch ci kin ny.
Cui thng 2.1975 Thng Ngh S Sam Nunn (Dn Ch, Georgia), mt nhn
vt c nhiu uy tn v l thnh vin ca y Ban Qun V Thng Vin, khi gp ng
Thiu (ti cng tham d) c phn ng tch cc. ng Nunn cn a kin ny ra
trong mt bi x lun ca t Washington Post, lp lun rng Hoa K cn phi gip
Min Nam c c mt thi gian chuyn tip v:
Thi gian chuyn tip ht sc cn thit bi l ta khuyn khch min Nam
Vit Nam tin hnh mt cuc chin tranh kiu M vi trang b tinh vi v tip liu t.
H cn c thi gian bin ci qun lc phng th x s theo kiu ca h... [2]
Tr v Washington vn ng vin tr cho Vit Nam Cng Ha, i S
Martin c gng a ra lp lun c hi cht thu phc s h tr ca cc gii
cho k hoch ca Vit Nam Cng Ha. ng ngh kin ny vi Tng Thng
Ford, Kissinger v bo ch M. Trong mt ba n tra vi cc ch bt ca t
Washington Post, Martin cp n vic chiu hng kin ny. kin c ng
h v bi x lun phn nh lp trng ca t bo quan trng ny ku gi mt quyt
nh vng chc v cui cng gip Si Gn thm ba nm na ri hy chp nhn
nhng kt qu, bt lun th no.
Hi 1972 gia lc Qun i Hoa K ang trit thoi, hay 1973 sau Hip nh
Paris nu nh Vit Nam Cng Ha vn dng gii php xin vay nh trn th kh
nng thnh cng cao hn. y li l mt s h khc na.
Ngy mng 5 thng 3.1975, nim i vay c bn lun trong mt phin hp
gia ng Thiu vi dn biu Steven Symms (Cng Ha, Idaho) v i S Martin. Ti
cng tham d. ng Symms l mt trong s rt t dn biu cn ti Min Nam.

106 KHI NG MINH THO CHY

ng p ng tch cc: Nu o thy du ha, liu Ngi c sn sng tr li, th

d nh mi phn trm s tin chun chi khng? ng Symms hi. Tim nng
du ha ngoi khi Vit Nam rt tt, Hoa K c th ly lm th chn, ng Thiu
p.
chng thc s cam kt ca mnh, ng Thiu ha s yu cu Quc Hi
Vit Nam Cng Ha biu quyt cam kt ly du ha khai thc c trong tng lai
lm khon th chn cho tn dng.
Hi , gii chuyn vin ca Vit Nam Cng Ha c tnh li tc tng lai t
du ha ngoi khi mang li s vo khong mt t la mi nm, cn c vo nhng
kt lun k thut, ti chnh v kinh t ca d n tin kh thi ca cc cng ty khoan
du (hin nay Vit Nam ang xut cng trn 3 t la mt nm).
ng Vua ho tm
Sau bi din vn ca Tng Thng Ford, ng Thiu ra ch th cho Tn Th
Tng Nguyn B Cn thnh lp mt ni cc chin tranh vi tnh cht on kt
dn tc bao gm cc lnh t i lp, tn gio v lao ng. Lc , ng mun trao
nhiu quyn cho ni cc ny vi nhng nhn vt mi. ng Cn c b nhim thay
th Th Tng Khim ngy 5 thng 4.
ng Cn trc l Ch Tch H Vin, l ngi min Nam, trung thnh vi
ng Thiu, ni danh l ngi thanh lim, hin lnh. ng Cn mi ti li lm vic
trong chnh ph mi.
Ngy 14 thng 4, Tn Th Tng trnh din ni cc ln Tng Thng. Trong
sut bui l, ng Thiu t ra cng thng, v mt xanh xao, dng nh nhng bin c
va qua tiu hao ht ngh lc ca ng. Cng sn tin gn n Phan Rang, ni
sinh trng ca ng.
Thng thng, l trnh din ni cc nh vy phi chm dt bng mt ba tic
do Tng Thng khon i. Nhng ln ny, khng kh nng n v ng Thiu quay v
vn phng ngay sau bui l. ng c dn ti l v gp ng sau .
Va vo phng, ng Thiu a ti xem mt cng in ngy 14 thng 4 do
Ngoi Trng Bc gi t London v. ng Bc va Saudi Arabia i London.
Chuyn i ca ng c mc ch xin Quc Vng Haled Crown, va k v Vua Faisal,
ng cho Vit Nam Cng Ha vay tin nh Ph Vng ca ng ha trc khi
b h st (xem Chng 7):
London, Ngy 14 thng 4.1975
Cng tc ti i Saudi Arabia c kt thc thnh cng. Ti c tip kin
Vua Haled Crown, Hong T Rahed v Hong T Abdullah (cng l Th Tng
Nht v Nh Ph Th Tng. Tt c, c bit l Vua Haled cho ti nhng bo
m vng chc vic tip tc ym tr v vin tr kinh t cho Vit Nam Cng Ha. Ti
tho lun k cng vi Hong T Rudal Faisal (B Trng Ngoi Giao), Hong T
Massoud (Th Trng Ngoi Giao), v ng Amant (Tng Trng Du La, v Ti
Chnh).
V vin tr sp ti, ti cung cp cho chnh ph Saudi mt bn gic th
trnh by chi tit v nhu cu vin tr v tnh hnh ti Min Nam. Ti hy vng l quyt
nh v khon tin v phng thc ca vin tr s c chnh ph Saudi cu xt
sm...
Tht l mt nim yn i trong lc gian trun. Tuy cha th thi hnh c ngy
mt ngy hai, nhng t nht cng cn c ngi t tm Samantan mun ra tay cu
vt.
em c vng ra th chp

107 KHI NG MINH THO CHY

ng Thiu bit rng vic thng thuyt mn tin ca Saudi phi cn c thi
gian t ra cng ba, bn thng. Bi vy, cn phi xc tin ngay k hoch vay vin
tr v dng ngn khon ca Saudi lm tin th chn.
Trong cng in, ng Bc ngh l cho ng sang Washington vi hm
thm nh tnh hnh. Nhn c hi ny, ng Thiu ch th cho ti: Vy anh nn i ngay
Washington lm vic vi ng Bc. ng ph vo cng in:
Vy l ng Bc, ng Hng v ng Phng c th s l 1 trio (b ba) lo
vn vin tr ti M trong tun l crucial (quyt nh) ny. Nu vy th Th Tng
cho ng Hng i, l cho c ng Bc qua Washington.
ng bo ti tho gp mt l th gi cho Tng Thng Ford ngh vay 3 t
trong 3 nm, chia ra mi nm 1 t. ng hy vng rng, ngay trc mt, ngh ny
c th tr hon c vic Quc Hi b phiu chng vin tr vo ngy 19 thng 4
theo k hoch, nu ti Washington ti d xt thy c trin vng v khon vay th s
nh in v ngay ng Thiu k l th v trao cho i S Martin.
V khon th chp, nu Quc Hi ng cu xt v bt u bn ci, Vit
Nam Cng Ha s a ra lm bo m, th chn bng nhng ti nguyn sau:
- Tim nng du la.
- Tim nng xut cng go.
- Khon tin ca Vua Haled ha cho vay v s vng d tr ca Ngn Hng
Quc Gia.
S vng d tr lc cn 16 tn, tr gi khong 120 triu (theo gi vng lc
) [3]. i S Martin sp xp gip chuyn ra ngoi quc, va cho an ton,
va lm th chp cho mt khon vay mua n c. Sau ny, ng Martin trnh
by v d tr vng vi Quc Hi Hoa K (ngy 27 thng 1.1976) nh sau: Nhng
sp xp tm thi c thc hin chuyn s d tr vng (ca Vit Nam Cng
Ha) sang Ngn Hng Bank of International Settlement (BIS) Basel Thy S c
th lm th chp cho mt khon vay mua n dc bn u Chu. Khi tin ny l ra th
khng cn cch no ch vng i bng hng khng thng mi c na. Bi vy
c nhng sp xp (tip theo) chuyn n sang ti khon (ca Vit Nam Cng Ha)
ti Ngn Hng D Tr Lin Bang New York (Federal Reserve Bank of New York).
Chng may, ang khi c s chm tr v pha Hoa K trong vic tm ngun bo him
cho vic chuyn ch s vng trn, th ng Thiu ra i. ng Ph Th Tng v
Tng Trng ti chnh khng xin c php ca Tn Tng Thng kp a s
vng ny i. [4]
V ti vn phng, ti cng Tin S Nguyn Mnh Hng son l th theo nh
nhng im ng Thiu dn. iu quan trng l trnh khng ni ti tnh hnh qu
tuyt vng, v xc nh Vit Nam Cng Ha vn cn ch chin u. Ngn khon
cho vay s c bo m, v c coi nh n hu cui cng ca Hoa K i vi Min
Nam:
Tha Tng Thng,
Nhng bin c gn y lm tnh hnh min Nam Vit Nam nghim trng bi
phn. Mc d chng ti rt v mt phng tuyn kh d c th phng th c v
qun s ln kinh t, chng ti vn phi ng u vi i phng ang gia tng
qun s v v kh ti tn. Trong khi cng sn ang tp trung ngay trc ngng
ca ca vng chu th min Nam, qun dn Vit Nam Cng Ha sn sng v
chun b mang ton lc chin u bo v lnh th v t do.
Mun lm c nh vy, chng ti rt cn phng tin chin u, nht l
v kh v n dc.
V vy chng ti nhit lit cm t n lc ca Ngi ang ku gi Quc Hi Hoa
K cp thm vin tr qun s cho Vit Nam Cng Ha. Tuy nhin, vin tr qun s

108 KHI NG MINH THO CHY

 tr thnh mt vn kh khn ca chnh ph Hoa K nh cng lun v c th b

Quc Hi bc b. S kin ny s c nh hng khc hi n tinh thn qun s ca
chng ti trc trn chin lch s.
Chng ti khng mun vic ny xy ra.
Chng ti ghi n tt c nhng hy sinh xng mu v vt cht ca nhn dn
Hoa K trong qu kh bo v min Nam Vit Nam t do. Chng ti hon ton
thng cm vi cc nh lp php khi h phi ng u vn nhng vn chnh
tr v nhng mi quan h ca h trong khi cu xt vin tr qun s cho Vit Nam
Cng Ha. Trong trng hp bt kh khng, chng ti xin trnh Ngi mt gii php
khc nh sau y.
Ti trn trng thnh cu Ngi ku gi Quc hi cho Vit Nam Cng Ha vay
di hn 3 t la, chia lm ba nm, li sut do Quc Hi n nh, v xin trin hn 10
nm trc khi tr vn v li. Ti nguyn du ha v canh nng ca Vit Nam Cng
Ha s dng lm tin th chn cho mn n ny. Mn n gip chng ti chng xm
lng v cho chng ti c hi tn ti nh mt quc gia t do.
Chng ti ku gi lng tri v lng trc n ca nhn dn Hoa K hy ngh n
mt quc gia ng Minh trung thnh trong hai mi nm sng gi va qua, mt dn
tc chu rt nhiu hy sinh thng kh dnh mt ci sng t do. Mt dn tc nh
vy rt ng c thin cm v gip .
Trong gi pht khn cp ny, ti xin Ngi ku gi Quc Hi Hoa K hy cu
xt ngay li yu cu ca Vit Nam Cng Ha. y l mt hnh ng cui cng ca
chng ti ku gi s gip ca Hoa K vi t cch l mt ng Minh.
Trn trng
(kt) Nguyn Vn Thiu
Sau khi ti ln ng i Washington, ng Thiu mi i S Martin vo Dinh
c Lp nh ng ym tr cho cng tc chuyn i. ng Martin thng cm v nh
in ngay cho Kissinger: Ti bo co Ngoi Trng bit rng ng Thiu ngh
nu vic xin thm 722 triu qun vin c th b Quc Hi bc b, ta nn tm cch
hon ngy b phiu li. Mc du ng Thiu khng mun ni ra nhng r rng rng
c ng ta ln tt c mi ngi khc u khng bit ri s vic s ra sao, (nu Quc
hi b phiu chng)?
Ti c mt s bn ng liu ra phi trng tin bit. Lc l 1 gi 30 tra
ngy th t 15 thng 4. Cc bn b t bit ti di chn chic Boeing 747 ca hng
Paris American. Ti cm thy v cng bi ri, lng bun man mc. Tuy rng cn
nc th cn tt, nhng ngh ti ci cnh t nc phi l thuc, ci cnh n nh
u, ti thy n chua xt lm sao?
My bay p xung phi trng San Francisco sng sm ngy 16 thng 4 (ti
16 thng 4, gi Si Gn). Trong khi i my bay i Washington, ti mua mt chic
radio nh nghe tin tc. Sau 20 pht oang oang nhc Elvis Presley v Linda
Ronstadt, n ngay bn tng trnh v bui hp ca Tng Thng Ford vi Hi cc
Nh Bo Hoa K. Ht sc hi hp, ti lng nghe: Ti ngh rng Nga X gi
nhng cam kt ca h. Rt tic l ta khng lm nh vy. Ti khng ngh ta c th
trch Nga X hay Trung Cng v v ny. Nu chng ta gi nhng ha hn ca
chng ta i vi ng Minh th ti ngh thm ha ny khng xy ra.
Th l ng Ford vn phn nn i bi cho xong chuyn.
My hm trc, Von Marbod c cho ti hay l khi Tng Weyand trao cho
ng xem my bc mt th, ng rt cm ng. Nhng by gi th d c cm
ng, Ford cng ch nh v ming. Khi b nh bo vn hi v tnh cht ca nhng
cam kt ca Hoa K, ng Ford khng ngn ngi tr li thng thng rng ch l

109 KHI NG MINH THO CHY

nhng cam kt v tinh thn ch khng phi php l. Thc l ng ta lp li ht

nhng li ca Kissinger.
Sp ra tranh c chc Tng Thng, ng ch mun cho mi chuyn yn n,
khng c g sng gi.
Nhng th h ngi Vit Nam v M mai sau chc s cn phi thm nh li
lp lun ny ca ng Kissinger. y l nhng cam kt tinh thn hay php l? V nu
khng phi l php l th n c gi tr no khc ngoi ngha tinh thn hay khng?
Tuy Quc Hi c quyn khuyn ngh l ng thun, vn ch c Tng Thng c
quyn i din nc M v a ht ngoi giao. Nu li cam kt ca Tng Thng
khng c gi tr g th lm sao cc nh lnh o ca cc quc gia trn th gii c th
tin tng c vo nn ngoi giao Hoa K?
Tr li bn tin ti nghe ti phi trng San Francisco. Sau khi loan tin v cuc
hp bo ca ng Ford, c tin v cuc di tn. Bn tin cho hay Hoa K ch c th cu
c 50.000 ngi t nn Vit Nam, trong khi ch i Quc Hi cho nhp cnh
khoan hng hn. Mt mi sau mt chuyn bay di, ti bi hi ln my bay v
Washington. Ni y ti sinh sng bao nhiu nm khi cn ging dy ti i Hc
Trinity, Howard, v sau lm vic ti Qu Tin T Quc T. So snh vi Paris v
New York, ti thy n l mt thnh ph tng i bun, khng c g nhn nhp cho
lm. Vy m lc ny hnh nh Washington tr nn huyn b, v hi hng i vi
ti.
V Quc Hi Hoa K, li l mt ni quen thuc. Ring i vi c nhn ti,
Quc Hi c mt hnh ng u i trong qu kh. Hai mi nm trc , trong
Kha hp Quc Hi th 89, Thng Vin c c mt D Lut (A Bill) ti c
quyn thng tr ti nc M: D lut s S.1110, ngy 10 thng 2.1965. Th nhng
by gi sao ti li e ngi v Quc Hi n th? Trn ng ti ni, va trng thy
ci mi vng cung khng l trn i Capitol l ti thy chn chng! Cc ng ngh
ang phi tay hon ton i vi Min Nam Vit Nam.
Va ti Washington, ti lin lc ngay vi mt ngi m ti c nhiu s
quen bit trn Quc Hi li va c lng t tm. l Mc S Edward Elson, v
Tuyn y ti Thng Vin Hoa K. Mi khi c vn tinh thn nan gii, cc Ngh S
thng tm li ng xin li c vn. Ti nh ng gip bn tin vi Quc Hi v
vic Vit Nam Cng Ha mun vay, thay v xin cp vin tr, v l mt yu cu
cui cng ca mt ng Minh. iu cn ngay lc l Quc Hi ng biu quyt
khng vo ngy 19 thng 4. ng Elson ha s lm ht sc tm mi cch gip
, nhng ng cng cho hay c th l qu mun.
Trong khi ch i cu tr li nh in v cho Tng Thng Thiu, ti gp
anh bn L Vn sp xp mt cuc phng vn trn i Ting Ni Hoa K (VOA) v
vic chnh ph Vit Nam Cng Ha vn cn nc cn tt v ang c k hoch vay
vin tr.
Sng ngy 18 thng 4, va lc sa son pht thanh th L Vn a cho ti
bn tin cc hng thng tn nh i cho hay:
y Ban Quc Phng Thng Vin va b phiu chng vic tng qun vin
cho Vit Nam Cng Ha? y Ban Bang Giao Quc T cng va chp thun d lut
cho quyn Tng Thng Ford s dng Qun i Hoa K di tn ngi M ra khi
Vit Nam.
Th l xong.
Tht l d dng cho pha hnh php Hoa K h c th lp lun c rng:
Chng ti ch chp nhn bn n do Quc Hi a ra. Ngoi Trng Kissinger
tuyn b:

110 KHI NG MINH THO CHY

Cuc bn ci v Vit Nam nay chm dt. Ngnh Hnh Php Hoa K
chp nhn bn n ca Quc Hi, khng him th, khng bin minh v cng khng
khng co.
Ngn gn l nh vy.
Ch Thch:
[1] The New York Times, 11.4.1975.
[2] The Washington Post, 9.3.1975.
[3] David Butler, The Fall of Saigon, trang 350.
[4] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 541.

111 KHI NG MINH THO CHY

TP 5
Sao chng khng cht pht cho ri!
Trong vng hai tun l k t ngy mt Ban M Thuc hm 11 thng Ba,
truyn hnh M hng ngy chiu cnh rt lui t Ty Nguyn v Ph Yn trn Quc
L 7B, cnh tc nghn th thm o Cheo Reo, ti tnh trng hn lon Nng.
Lin tip, ht c a ny ti c a khc.
Washington khng c du hiu g t ra lo ngi. Tng Thng Ford vn ch th
sp xp cho ng i ngh l Phc Sinh Palm Spring (Tiu Bang Nevada). Nm nay,
v chin s ang si bng nhiu nhn vin Ta Bch c can ng ng i, nhng
ng khng nghe. Trc khi i, ng quyt nh gi Tng Frederick C. Weyand sang
Si Gn ngy 28 thng Ba thm nh tnh hnh. Weyand l Tham Mu Trng
Lc Qun v tng l T Lnh Qun i Hoa K Vit Nam trc y.
Vo thi im , ch mt ngi dn bnh thng xem tin tc trn i cng
bit l tnh hnh Vit Nam ang i vo giai on quyt lit. Th m Tng Thng Hoa
K li vit trong Hi k ca ng (nm 1979) rng: Ai cng bit l vn Vit Nam
nghim trng, nhng xem ra chng ai hiu r n nguy ngp n chng no.
Trn my bay Air Force One i Palm Springs, ng Ford t trn ca-bin xung
gp on ty tng, trong c ng Rumsfeld, ng L Vn Phng Tng Thng (by
gi l Tng Trng Quc Phng), ng Lan Greenspan, Thng c Ngn Hng Lin
Bang, v ng Ron Nessen, Ph T Bo Ch. ang khi h tr chuyn, c nhn vin
phi hnh on ti a cho Nesse mt phong b mu vng do chuyn vin truyn tin
trn my bay chuyn. Trong phong b l mt in tn: Nng tht th. Nessen
a cho ng Ford v my ngi kia c. Ford lc u! Mi ngi khng ai ni g,
hon ton im lng. [1]
Tun cui thng Ba, Thnh Ph Nng tr nn hn lon. Tng ln sng
ngi trn v t Qung Tr, Hu, Qung Ngi lm cho dn s t 600 ngn vt ln
mt triu ri, gn gp ba ln. ng ph ng, tc nghn, cp git, sng ng
bn ba bi.
Li nguyn ra
Nng tht th vo ng ch nht L Phc Sinh, ngy 30 thng Ba. nh
th tin lnh Lutheran Qun Arlington (Tiu Bang Virginia), Tng Trng Quc Phng
James Schlesinger ri l. Hm , Ph Gim c CIA, Tng Vernon Walters
c ni vi ng rng i S Vit Nam Washington (ng Trn Kim Phng) va
tuyn b: Mn m di ph xung u chng ti, v bnh minh s khng cn h
rng na?
Schlesinger ngm ngi. ng thut li vi chng ti khi phng vn ng vo H
nm 1985: Ti ngh n li ca c Th Tng Anh, Winston Churchill, khi ng m
t nc Php bi trn trong i chin II. C hai u cng mt thm cnh du khng
ln lao nh nhau. Ti khng trch ngi Vit Nam t hy vng vo Hoa K. Ti
chia x ni au thng vi h.
Sau khi th st chin trng v hp vi pha Vit Nam, Tng Weyand tr v
bo co cho Tng Trng Quc Phng.
Ngy 5.4.1975, ang khi bay v Washington, th ng c lnh i hng bay
thng v Palm Springs phc trnh cho Tng Thng Ford v Ngoi Trng Kissinger.
Nghe thuyt trnh ca Weyand xong, Kissinger i hp bo, c Ron Nessen, Ph T
Bo Ch Tng Thng cng i theo. Trn ng ti Trung Tm Bo Ch, Nessen k
li li Kissinger nguyn ra:
Sao chng khng cht pht cho ri? ng ta rn ln trong xe, iu t hi
nht c th xy ra l chng c sng dai dng hoi. (Why don't these people die

112 KHI NG MINH THO CHY

fast? He moaned in the car. The worst thing that could happen would be for them
to linger on). [2]
Cu ni but ming ra, bt cht, trong nhng lc v li thng phn nh s
tht hn l nhng li tuyn b khn ngoan v chnh sch, nhng bi din vn hng
hn, nhng cu tr li n o i vi bo ch hay li vn chi chut trong hi k.
Nm 1979, c ln ti ang ni chuyn vi mt anh bn M v chin tranh Do
Thi, Iran. Lc bn ti Vit Nam, t nhin anh ni: V sao ng Kissinger ng y tn
nhn qu nh?, Sao anh ni vy? Ti hi. a, anh cha c sch ca Ron
Nessen ? Ti vi i tm cun hi k ta ng sau hu trng th tht l khc
(It sure looks different from the inside).
Suy cho k, ta thy cu ni m Nessen nghe c n gii thch nhiu s
vic xy ra cho min Nam. c bit l n gip tr li phn no cu hi: Ti sao Min
Nam mt l nh vy?
C ba im chin lc trong tm tr ca Henry Kissinger:
- Chc chn l Hoa K phi dt khot rt ht, b ri Min Nam.
- Ch cn mt khong thi gian coi cho c, t lc M rt i ti lc sp .
- Khi sp th nn tin hnh cho l, v nu c sng vt v mi l kt cho M.
- Lp trng Kissinger t 1967
Sau khi mi vic kt thc, Kissinger quy trch vic mt min Nam cho v
Watergate.
Lch s s phn xt phn minh nhng chnh sch v lch trnh sp xp ca Kissinger.
Tuy nhin, ngay by gi ta cng c th khng nh c rng trc Watergate,
trc c khi ng Nixon ln lm Tng Thng, Kissinger cng chng tin tng g l
min Nam c th cu vn c. Vy ch cn rt lm sao m khng b mt mt vi
quc t l xong. Mang na triu qun vo m li thua th khng n. L ngi a vin
dn lch s, c ln ng ni n kinh nghim ca Php khi b sa ly thuc a
Algeria, sau chin tranh ng Dng:
ng de Gaulle lm c ci g cho nc Php Algeria? ng ta
mun b nc ny mt cch no cuc trit thoi c coi nh l do mt chnh
sch (ch khng phi l bt buc phi b), gip cho Php cn gi c phn no
phm gi ca mnh... l thnh qu ln lao ca ng, ch khng phi kt qu tht
s ca cuc chin nh th no... [3]
1967
Gii php M n phng rt ra khi min Nam l t tng Kissinger
nui dng t lu. Ngay t 1967 khi mi bt u tip cn vn Vit Nam vi t
cch l mt t vn khng chnh thc ca chnh ph Johnson, ng b mt lin h
vi H Ni qua trung gian ca hai ngi Php l ng Herbert Marcovich v Raymond
Aubrac. Hai ngi l ch quen bit vi H ch Minh t 1946 lc ng H i hp Hi
Ngh Fontainebleau [4]. Lp trng ca Kissinger l chin tranh Vit Nam ch c th
gii quyt bng gii php mt thi gian coi cho c (a decent interval).
Tc gi David Landau, ngi nghin cu chin lc ca Kissinger vit li
trong cun Kissinger: S dng quyn lc (Kissinger: The Use of power), nh sau:
Kissinger cho rng gii php duy nht ca Hoa K nm 1967 l dng chnh
sch mt khong thi gian coi cho c. Ni cho n gin hn, chnh sch
ngha l s sp ca chnh ph min Nam iu ng cho l rt c th xy ra nu
khng phi l bt buc s xy ra phi c tr hon trong mt thi gian k t lc Hoa
K trit thoi Washington khi b ch trch l khng bo v ng Minh ca
mnh.

113 KHI NG MINH THO CHY

Nh vy, iu quan trng chnh yu ca cuc chin vn phe no s cai tr

min Nam, thc ra ch l mt im khng ng . iu quan trng khng phi l
c nn hay khng nn trit thoi m l trit thoi nh th no v bao gi. [5]
1968
Nm 1968, khi chin tranh ang leo thang mnh, Tng Thng Johnson chn
nn, quyt nh khng ra tranh c nhim k hai. Lc , Kissinger ang lm t vn
cho ng Rockefeller, Thng c Tiu Bang New York, ng ny ra tranh c vi
ng Nixon trong chc ng c vin Tng Thng ca ng Cng Ha. Kissinger cho
rng nu c mt gii php mi cho chin tranh Vit Nam th chc Rockefeller s
c ng la chn. Vi tun trc khi thp tng ng thy i hp ng ti Miami vo
thng 8, ng son ra mt ngh v Vit Nam ng ti trn c mt trang qung
co ca t New York Times. Gii php gm bn im:
M n phng rt 75.000 qun.
Thit lp mt Lc lng quc t gim st ha bnh.
Sau , M rt ht, ri cho hai pha Vit Nam ha hp ha gii vi nhau.
75.000 qun ch l bc u to ra mt hng i.
1969-1970
Ngy 20 thng Ging, 1969, ng Nixon nhm chc Tng Thng v dn vo
Ta Bch c. Kissinger chnh thc tr nn C Vn An Ninh.
Ngy bn thng Tm, 1969 ng bt u m phn sau hu trng vi Bc
Vit. Phin hp u tin gia Kissinger, Xun Thy v Mai vn B c t chc
cn nh Jean Sainteny ti ph sang trng Rue de Rivoli. Mt m ko di c trn
ba nm.
ang khi thng thuyt vi Bc Vit v vic rt qun, M tip tc rt, ngy
cng mau. T mc cao nht l 537.000 ngi lnh vo ng lc bt u mt m,
M rt 312.000 ch cn 225.000 vo thng By 1971.
Nh vy l rt c trn na s qun ri, nhng cng mt hai nm. Lm
sao rt ht s cn li cho nhanh hn?
Kissinger lin cu cu s gip ca Trung Cng.
Hai mi by nm sau ngy Min Nam sp , t bo New York Times ngy
28 thng Hai 2002 va tit l chuyn ng tri: Ngay t cui H 1971, Kissinger
ni cho Trung Cng bit lp trng thc s ca Hoa K v vn rt qun.
Trong mt bi ta Ti liu (va c) i chi vi Kissinger v chuyn
ving thm Trung Quc ca ng nm 1971, K gi Elaine Sciolino cho bit ni dung
ti liu mi c gii mt do National Security Archive a ra gm c bin bn cuc
hp ngy chn thng By, 1971 gia Kissinger v Chu n Lai.
Trong bui hp, chnh Kissinger cho Chu bit chi tit v s thay i c bn
ca chnh sch Hoa K i vi i Loan, i ly s ng h ca Trung Quc hu
gip chm dt chin tranh Vit Nam. ng ta ni vi ng Chu: D c thng thuyt
hay khng thng thuyt vi Bc Vit i na, ri chng ti cng s rt qun, mt
cch n phng. [6]
Rt cng nhanh b lt cng l
Khi Stanley Karnow, Nh S Hc v Vit Nam, c hi v tin ny, ng ni:
Khng cn nghi ng g na l t lc tuyn chn ng c vin vng s b (ca ng
Cng Ha) hi thng Ba, 1968, lp trng (ca Nixon) vn lun lun l ha bnh v
danh d. Vy m khi n Trung Quc, Kissinger li ni K hoch ca chng ti l
s rt n phng.
n phng l im chnh, v y l iu mi l i vi ti ng Karnow kt
lun. [7]
R hn na, cng theo ti liu mi ny, Kissinger cn ni vi Chu n Lai:

114 KHI NG MINH THO CHY

Lp trng ca chng ti l s khng duy tr bt c chnh ph no min

Nam c, v nu nh chnh ph min Nam khng c nhiu ngi a chung nh
Ngi ngh, th khi qun i chng ti rt i cng nhanh, n s b lt cng l. V
nu n b lt sau khi chng ti rt, chng ti cng s khng can thip na. [8]
1972
Mt nm sau , n thng By 1972, M rt hu nh ton b qun i ra
khi Min Nam. S qun cn li ch cn 45.000. Sp xong ri, ch cn lm sao cho
bc cui cng c tri chy. l lm th no c mt Hip nh nh chin l
tt p nht.
Ti nhng cuc mt m, Kissinger nhng b hon ton v vn ny:
M s rt i ht v qun di Bc Vit li Min Nam. [9]
Ngy 10 thng 10, ng sang Si Gn lm p lc bt phi chp nhn gii php
nh chin da beo: Ai u c .
Ngy 26 thng 10, Kissinger gy chn ng khi tuyn b Ha bnh ang
trong tm tay (Peace is at hand).
1973
Kissinger thnh cng trong vic gii quyt vn Vit Nam ni trong nhim
k u ca Tng Thng Nixon nh ng mun. Ch chm c hai ngy: Ngy 20 thng
Ging nm 1973, Nixon chp chnh nhim k hai, v ngy 23 thng Ging, Kissinger
cng L c Th k tt vo bn Hip nh. Hip nh Paris k xong, ng Nixon
ln truyn hnh tuyn b: vi tt c ng bo ang nghe ti...lng kin tr ca ng
bo ng h lp trng i cho bng c mt ha bnh vi danh d gip thc
hin c ha bnh vi danh d [10]. Bo co v thnh tu ngoi giao cho Quc
Hi nm y, Nixon vit: Tht l cn thit ta i ti gii php mang li mt khun
kh cho min Nam Vit Nam c thc thi quyn t quyt ca mnh. [11]
Cn Kissinger: Chng ti quyt tm lm ht sc c th gip cho Si
Gn c pht trin trong an ninh v thnh vng, v h c th trng tn trong
bt c cuc u tranh chnh tr no. [12]
Mt khong thi gian coi cho c
Nh trng hp Charles de Gaulle gii quyt vn Algeria, th Kissinger cho
rng ng gi c th din cho M: c c ri, c Ha bnh, c Danh d. Th
l xong, khng cn ti kt qu ra sao. Sau ngy min Nam sp , nhiu ngi
t cu hi v vn Mt khong thi gian coi cho coi c trong lch trnh ca
Kissinger. Trong tp hi k di vit li 1979 vi ta Nhng nm ti ta Bch c
(The White House years), ng dnh ti hn mt phn ba (492 trang) gii thch
nhng kh khn v thnh qu ca ng v Vit Nam. ng vit rng Vit Nam cho
ng mt c hi n n cho quc gia cu gia nh ng (khi bn tay ca Hitler):
Ti nhn thy vai tr ca ti l gip cho quc gia nhn ti lm con nui. V gii
php ha bnh cho Vit Nam do ng mang li, ng qu quyt: Chng ti i tm
khng phi ch mt khong thi gian trc khi sp , nhng mt nn ha bnh lu
di v danh d. [13]
l lun iu cho cng lun v cho lch s. Bn trong hu trng th li
khc.
Ta hy nghe ng John Ehrlichman, ng L Vn Phng ca Tng Thng Nixon thut
li trong cun hi k Nhn chng ca quyn lc: Nhng nm thi Nixon (Witness
to Power, The Nixon' Years)
Ngy 24 thng Ging 1973, ch mt ngy sau khi Kissinger k vo bn Hip
nh v v ti Washington, Ehrlichman gp ng trc phng Lincoln trong Bch
Cung, c hi:
Theo ng, min Nam VN c th cn tn ti c bao lu na?

115 KHI NG MINH THO CHY

Ti ngh rng nu h may mn th c mt nm ri, Kissinger p li.

[14]
Ehrlichman vit thm: Sau ny, khi xem on phim trc thng n bc nhng ngi
M hong ht trn nc Ta i S M Si Gn lc qun i Bc Vit ang tin
gn, ti nh li c tnh c tnh cch cay c (cynical) nhng chnh xc ca ng
Kissinger. Ehrlichman bnh lun: Trong hi k ca mnh, Kissinger vit l sau khi
k tt vo bn Hip nh Paris Ti thy bnh an trong lng, chng vui cng chng
bun, nhng ti (Ehrlichman) t hi lm sao ng ta c th ngh nh vy c?
Bn v chin lc ca Kissinger, hai anh em phng vin ni ting Marvin Kalb
v Bernard Kalb l nhng ngi theo st ng bao nhiu nm, tit l:
ng ta tin rng iu ti a c th cu vn c cho vic dnh lu ca M vo
Vit Nam l mt khong thi gian coi cho c, t lc M rt qun i v kh nng
cng sn thn tnh min Nam. D trong kh nng tt nht cho Vit Nam, khng g c
th bo m c qu ba ti bn nm. [15]
Ngi tin tri
Mt khong thi gian coi cho c bt u t khi M rt ht qun ra khi
Min Nam.
Qun i M gi ngy 29 thng Ba, 1973 l ngy X cng 60 (X plus 60),
ngha l ngy th 60 k t khi nh chin. l hn cht Nixon rt ht qun ra
khi Vit Nam. Ti Phi Trng Tn Sn Nht, mt ton lnh M khong 50 ngi
ng nghim chnh lm l cho c. T ng loa, mt s quan c nht lnh: B T
Lnh Ym Tr Qun S Vit Nam (MACV) t gi pht ny ht hot ng, v s
mnh cng nh chc nng c ch nh li. Mt v binh tin ln, mang l c
MACV vi huy hiu mt thanh gm quay ngc ln. Nhn i S Bunker v Tng
Weyand, T Lnh cui cng ca Hoa K, anh ta cn thn cun l c li, gn vo
mt ci bao trng nh bao ng nh gn, a ln my bay. Phi c ct cnh hay
vt ra Bin ng. Ton lnh l nhng ngi cui cng ca on qun trn mt
na triu tham chin Vit Nam. S cn li, 159 ngi ch l gc Ta i S v
50 nhn vin vn phng Ty Vin Quc Phng DAO [16]. Cng lc , 67 t binh
M, nhm cui cng ca tng s 595 tud binh c ch t sn bay Ni Bi, H Ni
ti phi trng qun s M Clark Field Phillippines.
Mt khong thi gian coi c bt u t hm , ngy 19 thng Ba
1973.
V ng hai nm sau, cng ngy 29 thng Ba 1975, qun i Bc Vit tin vo
Nng. Trn thc t mt khong thi gian coi c kt thc. Nh vy ngoi ti ba
li lc, Kissinger cn l mt nh tin tri!
ht cho Watergate
Nu khng c s sp ca quyn hnh php v v Watergate, ti tin rng
chng ta c th thnh cng. Kissinger bo cha. [17]
Trong cun Kt thc chin tranh Vit Nam (Ending the Vietnam war).
Kissinger tip tc cho rng Watergate lm ng Nixon suy yu, khng cn sc
mnh p buc vic thc thi Hip nh Paris na. Hn na v quyn lc hnh
php khng cn mnh nn Quc Hi ct gim vin tr cho Min Nam. [18]
Hai l do Watergate v Quc Hi ct vin tr chc chn l hai yu t quyt
nh. Tuy nhin, r rng l lp trng b ri Min Nam th ng c trc c
Watergate. Ri sau Watergate, li sao khi thy Quc Hi bt u ct vin tr, c ng
ln Nixon khng bin h cho Min Nam trn cn bn nhng cam kt? Ti lc gn
sp , Kissinger li cn chi i l chng c cam kt b mt no c.
Ngoi ra Kissinger cn em mt l do khc gii thch vic Quc Hi M ct
qun vin. l v h b o tng v ha bnh (illusion of peace). C ha bnh

116 KHI NG MINH THO CHY

v danh d ri u c cn thm qun vin. Nhng ai l ngi mang li o tng ca

ha bnh v danh d?
Chc chn rng d Kissinger c gii thch kiu no i na, cc S Gia s cn
nghin cu v lu v di tin trnh ca gii php Vit Nam. Cho n nay, c nhng
vn v Nht, Nh Th Chin cng cn ang c m x. Chin tranh Vit
Nam l mt mng en ti trong lch s nc M.
Lc quyn lc mnh nht
Hip nh Paris c k kt vo lc ng Nixon mnh nht, lc nhiu quyn
lc nht. Nhn dn Hoa K hoan nghnh thnh qu ln lao ca ng trong vic pht
trin quan h tt p vi Trung Cng v Nga X. Chng ti cn nh bui sng ngy
18 thng Hai 1972 hi hp n ch lc Nixon ti t Trung Cng. Cnh phi c Air
Force One p xung phi trng Bc Kinh vo mt ngy ma ng gi lnh sao
thy b n n th. Hu nh huyn thoi.
Ri ti nhng cuc hp thng nh Moscow lm ha du quan h (dtente)
gia M v Nga, i ti Hip c ti gim v kh chin lc SALT. Cui cng l gii
quyt chin tranh Vit Nam. Tranh c cho nhim k hai, Nixon i thng (xem
Chng l). T u sang , ting tm ng lng ly. Khi ng quang nhim k hai vo
ngy 20 thng Ging, 1973, Tng Thng Nixon ln ti tuyt nh danh vng.
Hip nh Paris c k vo chnh lc ny (hai ngy sau khi Nixon ng
quang), tc l vo lc quyn hnh ca v Tng Thng nh cao nht. Trong thc t,
Hoa K l mt trong hai tc gi chnh ca Hip nh Hoa K k kt, sau li t
chc mt hi ngh quc t xc nh gi tr ca n. Trong iu kin nh vy m
mt Hip nh cng khng duy tr c th khi Hoa K k kt nhng Hip nh
khc, s bn vng ca chng s ra sao? Tht l lng: Trong cc vn th (nh trch
dn trong Chng 3 v 4) trc khi k kt, cng nh nhng tuyn b sau ,
Nixon-Kissinger gii thch nhiu ln rng Hip nh Paris s gip Min Nam tn
ti nh th no, th m hu trng, nh trch dn trn y, khi va k xong,
Kissinger ni vi Haldeman l nu may mn th Min Nam s tn ti c mt
nm ri. Nh vy, lm sao ng c th ht cho Watergate lm cho Nixon suy
yu nn khng gip cho Min Nam c na? Nixon ch bt u c du hiu dnh
dp ti v Watergate vo thng 4.1973. Su thng sau , vo thng 10.1973, ng
cn mnh lp mt cu khng vn tip cu cho Do Thi, quy m hn c cu
khng vn tip cu Berlin.
Thi gian sau, tuy Nixon c lo lng bi ri tht, nhng vn cn nhiu quyn
lc. ng ch yu i t 1974 v ti H nm th mi thc s t lit.
Ri ti Tng Thng Ford, u c dnh lu g n Watergate m cng cho
Quc Hi ct gn ht vin tr cho Vit Nam Cng Ha?
Sp v yu km
Ngoi Watergate, Kissinger cn s dng mt l lun rt tinh vi khc. Tuy rng
khng bao gi t vn mt cch r rng, c h thng, nhng bng cch nh gi
thp con ngi Vit Nam, ng gin tip bin minh cho nhng hnh ng ca mnh.
Hn mt thng sau ngy min Nam sp , trong mt bui ni chuyn ti Hip
Hi Nht Bn New York (16.8.1975), Kissinger bnh lun v cuc chin Vit Nam:
Tht bi l v min Nam thiu ch chin u: Nhng c gng t bn ngoi vo
cng ch c th l b tc ch khng th to ra c nhng c gng v ch chin
u cho ngi trong nc. [19]
Tht ng l ch c th b tc thi. Nhng c chin tranh no m M
nhng tay vo vi tm mc nh Vit Nam ri n khi kt thc li n phng rt
i? V rt nhanh nh vy?

117 KHI NG MINH THO CHY

Ri ct ht vin tr? u Chu, sau khi thng trn trong Th Chin Hai, M
ng qun li, v cn ko di ti ngy nay. Chng trnh Marshall c thit lp
ti thit u Chu.
Li cn chin tranh Triu Tin. N kt thc t 1952 m cho ti by gi, vn
cn 50 ngn lnh ng v tuyn 38.
Coi thng ngi Vit Nam l tm trng thng xuyn ca Kissinger. Trong
mt ba n tra vi cc phng vin cc bo TIME V FORTUNE ngy 29 thng
Chn, 1972, ng nhn xt:
Vn ca chng ta vi ngi Vit Nam l bn no cng cho l mnh ang
thng v khoan hng chng h l c tnh ca h...
Ngi Vit Nam l mt ging ngi kh tnh, bng bnh, v a nghi. [20]
Ni v s bng bnh, c ln ng Thiu k li mt chuyn bun ci. Sau khi
lm tr gip Nixon thng c thng 11 nm 1968, Kissinger i hp vi tn Tng
Thng ln u tin o Midway vo thng Su 1969. Lc u, ng Thiu c
thng bo rng v l ch nh nn Nixon s ti trc tin ng ti phi trng.
Nhng khi ng ti ni, my bay Nixon cn cch xa Midway ti 15 pht. Lc ng
bc vo phng hp th thy bn ci gh c xp sn cho hai Tng Thng v
hai ph t (Henry Kissinger v Nguyn Ph c). Ci gh th t cao hn v ch
da lng ln hn, dnh cho Nixon. ng Thiu va bun ci va tc. Khng ni g,
ng lng lng i sang phng n bn cnh, xch mt ci gh cng chiu cao, b
xung ri ngi i din vi Nixon. S sp xp ny ging nh mt cnh trong phim
ca Chaplin, Nh i c ti (The Great Dictator): Hitler ngi trn mt gh cao nhn
xung Mussolini ngi gh thp hn. ng Thiu ni: Sau ny ti c mt ngi bn
M k li l Kissinger chng bao gi tin rng Thiu l con ngi nh vy.
c k tp hi k Kissinger vit nm 1979, ta thy ngh ca Kissinger v c
tnh ngi Vit khng ly g lm khch quan. ng bc l ra nhiu ch. Ni y
chng ti ch ghi li mt s trang c gi nghin cu thm.
Vit v nhng tranh ci gia mnh vi ng Thiu lc ha m Paris, Kissinger
ph phn ( tin tra cu, ti ghi ngay s trang ca cun hi k The White
House years sau mi cu Kissinger vit):
Phng php ca ng ta tht l ng Vit Nam mt cch ng ght. (trang
1034).
S a nghi khng lnh mnh ca ng ta l mt c tnh qu tinh ty ca
ngi Vit Nam. (trang 1034).
V ng Thiu lm cho chng ti bi ri hn na bng cch p dng th
on lng trnh m ngi Vit Nam thng dnh cho ngi ngoi. (1322).
Lo xc l o gip ca k yu, n l mt phng cch em li can m khi
phi i din vi s hong s ca chnh mnh. Nhng by gi ti mi thy r iu
ny hn trc kia. Hi thng Chn 1972, pha Vit Nam-ng Minh ca chng ta
lm ti ut c bng li ngi Vit Nam thng dng hnh h i th to con hn
h. (1327);
ng Thiu chng bao gi bn ci v quan nim. Thay vo , ng ta u
tranh theo ng cung cch Vit Nam: Gin tip, quanh co, bng phng php lm
cho i phng mt nhoi hn l lm sng t cng vic, lun lun chm chch m
khng i thng vo vn , ci phng php m qua bao nhiu th k, ngi Vit
Nam dng b gy tinh thn ngoi bang trc khi nh bi i phng mt
trong nhng trn tn cng anh hng ca h. (1368).
Th nhng, chng ngi Vit Nam no, c Bc ln Nam, tin rng t tn, tin
tng, hay tnh bn l iu quyt nh. H sng thot c ngoi bang qua bao
nhiu th k khng phi l do tin tng m l do vn dng mnh khe. (1368).

118 KHI NG MINH THO CHY

Sau khi cun hi k ca Kissinger c xut bn (1979), mt tp ch c, t

Der Spiegel c phng vn ng Thiu (ngy 1.12.1979).
Der Spiegel: ng Kissinger sau cng cm thy rng s gin d mt cch
bt lc (impotent rage) l ci m ngi Vit Nam lun lun dng hnh h i
phng mnh hn mnh, ng tr li th no v nhng nhn xt trong Hi k
Kissinger?
ng Thiu: Ti khng mun tr li ng ta. Ti cng khng mun bnh lun v
ng. ng ta c th bnh lun v ti, tt hay xu, th no cng c. Ti ch mun
bn n ci g thc s xy ra gia Hoa K v Min Nam Vit Nam.
Der Spiegel: ng c cho ng ta l do g bnh lun vi mt ging xc phm
nh vy khng?
ng Thiu: C th l ng ta ngc nhin phi i ch vi nhng ngi
thng minh v c kh nng. C th l t mc cm t tn.
Ch trch c nhn ng Thiu (v con ngi Vit Nam) nh vy m nm nm
sau sp , Kissinger cn c th vit cho rng: Cun sch ca ti khng ngt ca
ngi s can m, t tng ng n, v cng nhn rng, trong thc cht, Ngi
ng (xem cui chng 13 v Ph lc D).
Kt thc phi cho mau l
Ch c chin lc kt thc cho mau l mi gii thch c cu hi then cht:
Ti sao tt c nhng cam kt mt gia Tng Thng Nixon v Tng Thng Thiu
c giu tht k. K c nhng vin chc c trch nhim trc tip v Vit Nam nh
cc Tng Trng Ngoi Giao, Quc Phng thi Nixon v thi Ford cng khng ai
bit g. n chnh Tng Thng Ford cng b bng bt. Phi kn nh vy th ti lc kt
thc mi lm tht nhanh c, ht bn ci.
V nu khng kt thc cho mau l l rt kt! n gin m ni: V nh ta i xem
kch, nu li lc h mn m giy ko mn li b ri th tnh trng s nh th no? Tt
nhin ngi ko mn s c phi loay hoay, kch s din xong ri m cha lui vo
c, sn khu ln xn, mn mi lm sao m trnh din? Ch rp s mt uy tn.
Nm 1975 l nm Kissinger c lch trnh mi, u tin mi. Li l nm Tng
Thng Ford sa son ra ng c Tng Thng nm 1976. Lch mi ca ng gm
nhiu cng tc khn trng:
- Vi Nga X: Thc hin cho c chnh sch dtente (ha du).
- Vi Trung Quc: M rng quan h ngoi giao c th mnh vi Nga X.
- Vi u Chu: Quay li vi quan nim ca Jean Monnet to dng ln mt
tam gic vng gm Ty u, M v Canada.
- Vi Nht: Ti lp quan h tt p mt t khi M bt tay Trung Cng nm
1971 v vic ph gi ng la nm 1972.
- Rt khn trng l vic dn xp vi hai phe Do Thi- Rp vn hi ha
bnh.
Vi vy nh ng nguyn ra, iu t hi nht c th xy ra l bn chng c sng
dai dng hoi. V c ko di thm li cng kt, m cng chng c g. Kissinger
phn xt trong hi k: Bit n nhng iu ngi khc lm cho mnh tht khng
phi l c tnh ca ngi Vit Nam. (trang 1338).
Ngy 17.4.1975, ng gi mt in hi thc i S Martin: Hy ra i cho mau,
v ngay lp tc.
Ch Thch:
[1] Ron Nessen, It sure looks different from the inside, trang 96.
[2] Ron Nessen, It sure looks different from the inside, trang 98.
[3] Marvin Kalb and Bernard Kalb, Kissinger, trang 400.
[4] Marvin Kalb and Bernard Kalb, Kissinger, trang 87.

119 KHI NG MINH THO CHY

[5] Landau, David, Kissinger: The Uses of power, trang 436.

[6] The New York Times, 28.2.2002.
[7] The New York Times, 28.2.2002.
[8] The New York Times, 28.2.2002.
[9] Xem thm Chng 3, mc Rt qun t song phng ti n phng.
[10] Din vn ca Tng Thng Nixon sau Hip nh Paris, xem thm: Marvin
Kalb and Bernard Kalb, Kissinger, trang 476.
[11] Richard Nixon, U.S. Foreign Policy of the 1970's, A Report to the
Congres. s, May 3.1973, trang 60.
[12] Henry Kissinger, White House Years, trang 1470.
[13] Henry Kissinger, White House Years, trang 1470.
[14] John Erlichman, Witness to Power, trang 288.
[15] Marvin Kalb and Bemard Kalb, Kissinger, trang 478.
[16] Arnold R. Isaac, Without Honor, trang 123-124.
[17] Henry Kissinger, A World Restored, trang 1470.
[18] Henry Kissinger, Ending the Vietnam war, trang 457.
[19] Guenter Lewy, America in Vietnam, trang 441.
[20] Theo s tay ca Jerrold Schecter, 4.10.1972, Tham d ba n tra cn
c c k gi Hedley Donovan, Henry Grunwald. Hugh Sidey, Louis Bank v Richard
Campbell ca tp ch Fortune.
Rc ca n hay c ca c
Ai khng mun di tn ngi Vit?
m ng c n n leo tng vo Ta i S M, cnh ri lon bt u
trng thy. Li c tin n Ta i S sp b pho kch m nay. Bao vn ang
din ra ngay trc mt.
Lc l mt gi su pht ngy 29.4.1975. Tr c i S Martin ri bi. Gii
php chnh tr cho Min Nam m ng theo ui c thng nay va tan bin nh
my khi khi phi trng Tn Sn Nht b pho kch. Cho ti lc ny, ng vn cn m
mt hy vng thm kn, l nu Tng Dng Vn Minh thnh cng th Ta i S
M vn c th cn c duy tr Si Gn, tuy ch l mt Ta i S nho nh. ang
khi hnh nh phi trng Tn Sn Nht ln vn trong u ng, mt ngi Ty Vin
vi bc ti: Tha ng i S, c in t vn phng Tng Thng Ford. ng
Martin vi vng m ra c. Sau bao nhiu yu cu, gn nh nn n, ng ang ch
i Tng Thng cho thm trc thng di tn s ngi Vit vo y Ta i S.
[1]
Ai ng li l chuyn tri i t hi: ng L Vn Phng Donald Rumsfeld
(ng kim Tng Trng Quc Phng ca Tng Thng George W. Bush) khng ni
g ti vic gi thm trc thng li cn yu cu ng i S cho ngi ti cao c hng
IBM bc i trn mt trm nhn vin v gia nh h, ri dng trc thng sn c
cho di tn. [2]
Martin bc tc chi th v l i, khng tr li. Sp ti gi th hai mi t ri.
Theo k hoch ca Washington th ng l chnh ng i S cng phi ra i t
my hm trc. Nhng ng Martin c tnh nu li, ng cu gi gip di tn thm
ngi Vit Nam cng nhiu cng hay, v phn no ng vn cn hy vng vo mt gii
php chnh tr M ra i mt mt.
Nhng k hoch chung quanh vic di tn ngi M v Vit Nam t u
c gi ht sc b mt, ri li na kn na h, ti lc h ra l giy pht tranh
ginh, tro tng Ta i S, ln xn, gn nh hn lon.

120 KHI NG MINH THO CHY

 tm hiu thm v cuc di tn, chng ti ti tn nh i S Martin

thm ving v yu cu ng k li cho rnh mch nhng g xy ra bn trong Ta
i S vo nhng ngy gi cui.
ng i S cui cng
Chng ti n thm ng vo mt bui chiu ma H nm 1985, mi nm
sau lc gp ng ln cui Si Gn. V hu, ng c ng v chm sc my chu gi
ti Winston-Salem, mt thnh ph nh thuc North Carolina. ng sinh ngy 22 thng
Chn nm 1912 trong mt gia nh sng o Mars Hill mt lng nh cng Tiu
Bang ny. Cha ng l mt Mc S o Baptist. o ny rt thnh min Nam v l
mt o gio rt nghim ngt, c bit l v ru ch. C nhiu qun gi l dry
counties (nhng qun kh) v Ch nht khng c bn bia, ru. Cha ng cm
ng ung ru nhng ng li rt thch ung Martini. Tuy nhin khi no ung th
ng cng th tht v cha ng dn: Nu ta lun ni s tht th khng bao gi cn
nh xem mnh ni g [3]. ng cn gi nhiu mt in quan trng v lin lc VitM vo giai on kt thc. Ti mun ni ra t cui cng v nhng g xy ra
ng tm s.
North Carolina l Tiu Bang quen thuc v c i Hc North Carolina
Wesleyan College l ni chng ti bt u ging dy mn kinh t hc t thng Tm
nm 1963. Carolina cng l gch ni gia ti vi ng Martin khi ng lm i S ti
Vit Nam. Mi khi gp ng, ti thng bt u bng nhng cu chuyn vui v dn
tnh, phong tc v i sng North Carolina, v nhng trn u bng gia i Hc
Virginia, trng ti hc, v Wake Forrest College, trng ca ng. By gi ng
v hu, khng cn trch nhim na, khng cn lo ngh na nn thy ng thoi mi
v ti tn hn lc cn Si Gn, d gi i nhiu.
Vo lm vic cho chnh ph t nm 1933, ng thng tin nhanh v gi nhiu
chc v quan trng. Trc khi nhm chc ti Vit Nam, ng lm i S Thi Lan
t nm 1963. Lc ng chng vic M mang qun vo Vit Nam. Ti nm 1966
ang khi nhiu thanh nin M biu tnh chng i, ngi con nui m gia nh ng
v cng yu qu, cu Glenn sang Vit Nam v t trn khi li trc thng trn vng
cao nguyn. C l v vy m ng i hn thi .
Mi nm trc khi tr li ving thm ng, sng ngy 15.4.1975 ti gi in
tm bit ng ln my bay i cng tc ti Washington. Trc khi chm dt cuc
in m, ti hi:
- ng i S ngh th no v tnh hnh khn trng lc ny?
- Ti ngh chc s c mt thi gian na hu c th i ti gii php chnh tr.
- ng ngh ti nn lm vic ti Washington bao lu?
- Khong mt tun...
- Tm bit ng i S.
- Chc ng i bnh an, khi tr v nh gi ti ngay, ti rt mun gp li ng
sm.
ng tip ti v anh bn Jerold Schecter (ng tc gi cun H S Mt Dinh c
Lp) mt cch ci m, khc hn phong thi ngy trc. Lc Vit Nam, trng ng
lc no cng d dt, kn o, thm lng. Ngi ta cho l ng cn lnh lng hn i
S Ellsworth Bunker, ngi c gi l ng i s t lnh. Tng Thng Thiu th
gi ng bng mt b danh: ng C ph. Ngy trc Si Gn c c ph Php
Martin ni ting.
- i S cn nh dn ti gi li khi v ti Si Gn khng?
ng nhn ti vi i mt m chiu, xa vng. Nhc li cu ny dng nh
khi li cho ng nhng ngy gi kinh hong ca 10 nm v trc. Vi nhng cm

121 KHI NG MINH THO CHY

xc y chc cng cha bt i mc nng bng i vi ng. Ti u c ng ti

mt kt thc thm thng nh vy.
Chng ti bt u cu chuyn phng vn thn mt. ng tm s nhiu v
nhng kha cnh chnh tr, ngoi giao, v v cuc chin Vit Nam. Khi ni ti cuc di
tn, ng th di ri bng nhin im lng: Thi th t nht ti cng lm c mt
cht g cho nhn dn anh. ng mun ni ti nhng c gng vt mc vo ngy gi
cht gip mt s ngi Vit di tn, nhiu hn gn gp ba s ngi Washington
nh cu.
ng ni l trong cuc i, ng cng tng c nhiu kinh nghim v di tn:
Ngay t 1939 ti nghin cu xem nhng l do no a ti tnh trng hn lon
ca cuc di tn nhng on ngi t Paris xung Bordeaux. Ri u thp nin
1950, v c trch nhim bao trm c khu vc u chu nn ti phi tham d EUCOM
v SHAPE trong k hoch phng h di tn ngi M khi u Chu. V vy ti
hiu l trong hon cnh cn yn n th mt chin dch di tn cng phc tp n
chng no, m s yn n u c cn ko di c bao lu na Si Gn lc y,
tr khi c nhng bin php phng li a nhm trnh s hn lon.
Tranh u cho Min Nam
Mt trong nhng bin php phng l ly cm tnh ca ngi Vit Nam. V
vic ny ng bt u ngay t khi mi n Si Gn.
ng c b nhim lm i S vo thng By 1973, sau Hip nh Paris.
Lc u ng Thiu rt d dt. Vi bn tnh a nghi, nghe thy ni ng Martin l
ngi chng vic em qun vo Vit Nam, ng Thiu phn vn khng bit ri ng
ny c phi l mt Henry Cabot Lodge th hai hay khng.
i S Lodge l ngi ng ng sau cuc o chnh ng Dim nm
1963. Khi Martin nhm chc vo H 1973, tnh hnh bang giao Vit-M li rt cng
thng. ng Kissinger li va mi kim chc Ngoi Trng. Tuy nhin, s nghi ng
ca ng Thiu i vi v Tn i S sm tiu tan. Ch sau ba bn ln tip xc,
ng Thiu nhn ra rng Martin l mt ngi ng h Vit Nam. L do chnh l ng
mun bo v uy tn ca Hoa K: Khng nh mang trn na triu qun vo chin u
m li Min Nam sp qu nhanh. Mt khc ng cng khng mun tr thnh
ngi phi v c. Nhng vin chc khc lm hng i s, n lt ng li phi
thc hin cng tc dp tim sao?
Ht thuc l lin tc v lm vic rt khuya ti cn phng nh t tht, ng l
ngi sng nhiu v ni tm, lc no cng chng chc, d dt. ng rt t giao thip
vi cc i S khc, tr i S Php Merillon. Hai Ta i S li st bn nhau.
Lc no ng Martin cng trm lng, li thi mt mnh. Nhn vin Ta i S kh ti
gn ng v ch trch ng rt nhiu.
Va nhm chc th i S Martin c tin Quc Hi bn ci vic ct vin tr
cho Min Nam. Th l mt mt ng tm mi cch trn an ng Thiu, mt mt ng
khng ngng bin h cho Vit Nam Cng Ha ti Washington. Vo thi im , ng
l mt trong vi vin chc Hoa K duy nht cn ngh ti Min Nam. L bn ca Tng
Thng Nixon, ng c Nixon phc chc cho ng trong ngnh ngoi giao. Nm
1967 lc cn lm i S Thi Lan, ng b Ngoi Trng Dan Rusk cho v ngi
chi xi nc v qu bng bnh, chng vic M mang khng qun vo Thi Lan.
Mt nm sau thng c, Nixon bt ng lm i S ti . ng tin l quan h c
nhn ca ng vi Tng Thng gip ng ym tr Vit Nam trong thi hu chin.
u H 1974, khi thy vin tng Nixon phi t chc r, ng ht sc lo
u. T thng Su 1974, thnh thong ng mi ti dng cm tra ti t tht bn v
nhng vn xoay quanh vin tr M. Hay l ti ngh Tng Thng Thiu gi
ng sang lm i S Washington cng lm vic vi ti, c ln ng gi .

122 KHI NG MINH THO CHY

Chc khng u, v ti M qu lu ri, ti chi ngay. Bit l chng ti c

gp g Thng Ngh S Kennedy lc cn i Hc, li l cu sinh vin ca
Schlesinger, Tng Trng Quc Phng v c quen bit gia nh Mc S Elson,
Tuyn y Thng Vin M, nn ng Martin ngh l d khng tr v Washington
ti cng nn bt tay vi ng tranh u cho vin tr.
Thng By 1974 ng v Washington c thuyt phc Quc Hi Hoa K. Trong
mt bui iu trn, ng trnh by mt hnh nh lc quan v Vit Nam, v b nhiu
ngi ch trch. [4]
Sau khi Min Nam sp , nm 1976 ng li ra iu trn ti Quc Hi, vn
khng thay i lp trng. Lc chng ti gp li ng mi nm sau, ng cn nhc
li: Nu khng b ct ht vin tr th Min Nam vn cn kh nng tn ti, d l mt
Min Nam thu hp. [4]
Vo lc Min Nam sp , trc ht ng ra ch th cho George Jacobson,
Ph t c bit v iu hnh Ta i S l phi dng ton b phng tin ti
chnh, my bay, tu, s lan ca Ta i S khp mi a im gip c qun ln
dn di tn t Nng v Nha Trang [5]. Sau trnh s hn lon c th xy ra
Si Gn (xem Chng sau). ng thi gip t nn mt s ngi Vit t u tin,
gn gp ba ln Washington d tnh.
Ti nhng ngy cui cng, khi c lnh phi di tn ngi M, ng chn ch
ko di thi gian di tn ngi M v bit r l mt khi ngi M cui cng ra khi
min Nam th chng cn ngi Vit no c bc i na.
i s gi ti liu mt b iu tra, l u ca t Washington Post ngy
13 thng Chn 1978, gn ba nm ri sau khi Min Nam sp . Bi ny ni v vic
i S Martin gi li ton b ti liu mt c lu Ta i S ti Si Gn. Cn
nh ng tng i cng nh, t ch ln xp c, nn khi v hu, ng
mt s hp h s trong thng xe hi u trc nh. n khi xe b mt trm, ng bo
cho cnh st North Carolina. Lc cnh st tm c v m thng xe ra th li thay
ton l ti liu ng du Ti mt (Top Secret). FBI phng xe n iu tra ng.
Khi ng tin ny, Ta bo c phng vn ng Frank Snepp tc gi cun
Decent Interval v ng cu i S. ng Snepp tr li: ng ta ni vi ti l ng
mun gi li nhng ti liu ny c th ni li cui cng v Kissinger.
Th nhng, cha kp ni th ng Martin t trn.
Tht l mt may mn m ti c gp li v nghe nhng li th l t tm
huyt ca v i S M cui cng Min Nam v c ng cung cp mt s ti liu
lch s.
Ai l ngi c chn?
Khi Php rt lui hi 1954, d M khng dnh dng trc tip vo chin tranh
ng Dng th cng gip di tn c mt triu ngi t Bc vo Nam mt cch
trt t. Thi gian di tn cn ko di c 300 ngy. Lc M rt nm 1975 sau 10
nm trc tip tham chin vi hn na triu binh s, chng nh li cun gi ra i mt
mnh?
Sau y l chi tit v din tin cuc di tn m i S Martin k li, cng ging
nh ng iu trn ti Quc Hi vo thng 1, 1976 (xem Ph Lc F) [6]:
Thot u, cn bn l Hoa K ch mun di tn ngi M ra khi Min Nam cho
nhanh, hu nh chng ai Washington mun dnh ti ngi Vit, ngoi tr thn
nhn ca cng dn M, mt s chn lc nhng ngi cng tc vi M, v mt s
rt nh vin chc cao cp Vit Nam.
u nm 1975 (c bit l t thng Ba), Washington c lnh cho di tn
nhn vin lm vic ti vn phng Ty Vin Quc Phng DAO (Defense Artache

123 KHI NG MINH THO CHY

Office). Vn phng ny c thnh lp sau Hip nh Paris th MACV (Military

Assistance Command, Vietnam), nhng ch c trch v tip vn.
Tun u thng T, i S Martin nhn c lnh gim bt cho nhanh s
ngi M cn li.
Trc ngy 14.4, tc l ch cn hai tun trc khi sp , Ta i S ch c
quyn cp giy php tm dung (parole authority) cho 2.000 tr m ci c di
chuyn bng my bay vo M.
Ngy 14.4, Ta i S ch nhn c quyn cho tm dung thn nhn ngi
M nhng phi theo nhng iu kin rng buc ht sc cht ch: l ch nhng
thn nhn ang c mt ti Vit Nam ca nhng ngi M cng ang c mt ti Vit
Nam.
Ngy 19.4, Ta i S nhn c quyn cho tm dung, quyn ny c ni
rng cht nh, nhng cng ch bao gm nhng thn nhn ca cng dn M v
nhng ngi Vit Nam thng tr (c th xanh) d khng c mt ti Vit Nam
nhng vi iu kin l h c thn nhn xin visa cho v c s Di tr chp
thun.
Sau cng, mi ti ngy 25.4, tc l nm ngy trc khi Si Gn tht th, Ta
i S mi nhn c quyn cho tm dung thm cc b con, thn nhn ca cng
dn M (khong 80.000 ngi) v 50.000 ngi Vit Nam c mc ri ro cao ,
tng cng l 130.000 ngi. [7]
Ch c 50.000 ngi thi
Nh vy ht sc r rng l ch cn bn ngy trc lc trit thoi cui cng,
ngoi ngi M, thng tr M v thn nhn ca h, Hoa K ch cho php di tn
50.000 ngi Vit Nam, m s ngi ny phi thuc v din nhng ngi c ri ro
cao .
Nhng ai l ngi c mc ri ro cao ? B Ngoi Giao Hoa K vch r:
Nhng nhn vin lm vic cho M v gia nh ca h.
Thn nhn ca cng dn M.
Vin chc cao cp trong chnh quyn Vit Nam Cng Ha.
V mt s nhng ngi khc (c coi l) c nguy him cao v s l i
tng tr th ca cng sn. [8]
V nh vy, hu ht cc bn ang c quyn sch ny khng phi l
ngi lt vo con s c chn.
l v th tc nhp cnh, th tc tm dung, vn qu kh khn. Nhng
cn mt kha cnh khc: Thi ca cc Ngh S, Dn Biu, quan chc li
Washington i vi vic di tn. Nu Quc Hi chng th lm sao c ngn sch di
tn?
Ngy 14.4, y Ban Ngoi Giao Thng Vin n hp ti ta Bch c. Din
tin bui hp cho ta thy thi ca Quc Hi M i vi vic di tn ngi Vit t
nn. Khi Kissinger trnh by l trong s trn mt triu ngi c nhng lin h vi
M, c 174.000 ngi l c bit b nguy him vi cng sn nn M phi cu nu c
th c. Cc Ngh S u thoi thc. Ph T Nessen k li bui hp v di tn
nh sau [9]:
Ngh S Frank Church: Cho di tn 174.000 ngi Vit Nam s c th phi cn
n mt s (qun i) M rt ln trong mt cuc chin rt di.
Ngh S Clifford Case nhn mnh rng kin chung ca y Ban l s ngi
M Si Gn phi c tp trung li n lc kt thc c th di tn ch bng mt
chuyn bay thi.
Ngh S Charles Percy: Chng ti khng mun ngi M phi lm con tin
( di tn ngi Vit).

124 KHI NG MINH THO CHY

Kissinger bnh lun: C nhn ti cng khng tin rng ta s c th di tn mt

s nht nh no u, nh l 174.000 chng hn. Nhng ta c bn phn l nu
mang c ai ra th cng nhiu cng tt.
Ti y, Tng Thng Ford cnh co cc Ngh S: Nu qu v tuyn b khng
di tn ngi Vit Nam, qu v s c kh khn ln trong vic di tn 6.000 ngi M
(v s gp s chng c ca min Nam).
Ngh S Jacob Javits tuyn b: Ti khng mun b phiu cp thm tin cho
mt Chnh ph do Thiu lnh o, nhng ti s tr bt c mn tin chuc no
mang ngi chng ta ra.
Ngh S Joseph Biden cn ni toc mng heo: Ti khng mun tr bt c
mn no a ngi Vit Nam i, ch tr khi ta khng th mang c ngi M
no ra m khng phi mua 174.000 ngi Vit Nam. Trong trng hp , ti sn
sng mua 174.000 ngi Vit Nam.
Sau cuc hp, Tng Thng Ford cn dn cc Ngh S ch cho bo ch bit
l tt c phin hp ch bn bc v chuyn di tn.
Qu v hy ni: Chng ti ch bn chuyn lm th no n nh tnh hnh.
Ai khng mun di tn ngi Vit?
Ngy 17.4, i S Martin nhn c mt mt in, trong c on nh sau
[10]:
Ngi nhn: Martin
Mt: Ti mt
Chng ti va hp xong mt cuc hp lin b duyt xt tnh hnh min
Nam Vit Nam. ng i S phi bit rng trong phin hp ca y Ban c Nhim
Washington hm nay, hu nh khng c ai ng h vic di tn ngi Vit v vic
dng Qun Lc M ym tr bt c vic di tn (ngi Vit) no.
Quan im chung ca cc gii qun s, B Quc Phng, v CIA l phi rt ra
cho l v ngay lp tc.
(We have just completed an interagency review on the State of play in South
Vietnam. You should know that the WSAG (Washington Section Action Group)
meeting today, there was almost no support for the evacuation of Vietnamese, and
for the use of American force to help protect any evacuation. The sentimen of our
military, DOD (Department of defense) and CIA colleagues was to get out fast and
now)
Vi lnh khn cp , Kissinger hi thc Martin phi gp rt chy cho nhanh.
ng Martin bo ng Kissinger l nu ch cho di tn ngi M thi th rt nguy
him. Kissinger khng thm , v tr li:
Mc d nhng lo ngi nh i S thng bo cho ti v ti cng ng
nh vy, nhng iu ht sc cn thit l yu cu i S xc tin cho nhanh vic di
tn nhng cng dn M ra khi Vit Nam.
Chng ta phi lm sao vo th Ba, 22.4, tt c s cng dn M d chnh
thc hay khng cng ch cn 2.000 tr li m thi.
Nh vy c ngha l trong nm ngy, ng Martin phi di tn khong 4.000
ngi M.
ng ta ang cung ln th ngay hm sau, Kissinger li tng thm mt lnh
mi. Chnh Kissinger vit li trong cun Ending the Vietnam war l ngy 18.4,
theo s chp thun ca Tng Thng, ng Martin nhn ch th l phi gim s ngi
M xung cn ch cn 1.250, cng vo ngy 22.4. y l s ngi c tnh ton l
trc thng s c th bc i trong ch mt ngy. S ngi M ny, v ty kh nng
c th, nhng nhn vin ngi Vit lm cho M, s c di tn t bi u Ta i
S khi Tn Sn Nht b e da. V khong thi gian cn li (cho ti 22.4), s c

125 KHI NG MINH THO CHY

gng ti a di tn s ngi Vit b nguy him v lm cho nc M (Those who

had exposed themselves on America's behalf). [11]
Washington ch hi thc cho di tn cn bn l ngi M v mt s nh ngi
Vit lm cho M. Vy lm th no cu c thm mt s ngi Vit?
Cu thm gi
C hng triu ngi cng tc vi M trong 20 nm qua, by gi li ch cho di
tn 50.000 ngi th lm sao coi c. ng Martin nht nh khng chu.
Trc ht l ng cu gi: C di tn ngi M tht nhanh c th gi di
tn thm s ngi Vit. Ti Washington, khi ng Ford ra Quc Hi ngy 10.4 xin
thm tip vin b tc cho Min Nam th cuc bn ci v Vit Nam xoay chiu: Thay
v vin tr, ch li l ch l di tn. Nh vy, mt mt Washington mun a ngi
M ra cho l, mt mt ng Martin li mun ko h li. Theo chnh Kissinger k,
cng trong cun Ending the Vietnam war, th i S Martin chn ch khng
chu di tn cho nhanh v: Nhit tnh gn b vi nhng ngi m ng sp b bt buc
phi b li, ng Martin coi nh bn phn mnh l phi dn ra tng chng, cuc rt
lui ca M trong mt thi gian di nht gi li s c mt ca M (ti Vit Nam)
mc bo cha cho vic cu vt ngi Vit Nam.
Tin rng, ngay trc mt, s hong ht Si Gn cn ng lo ngi hn
nhng k hoch tn cng ca H Ni, ng phn u cho cuc di tn chm nhiu
hn l chnh Tng Thng Ford, Brent Scowcroft, hay l ti (bn diu hu trong chnh
ph) cho l thch ng. [12]
Ni rng thm quyn
Ngoi vic chn ch, Martin cn dng mnh khe ring ca mnh i vng.
Ngy 25.4, khi nhn c php cho di tn c 50.000 ngi, ng ni rng quyn ca
mnh bng cch ch thch con s 50.000 mt cch phng khong hn. iu trn
trc Quc Hi (1976), ng ni:
Ngy 25.4, ch cn bn ngy trc lc di tn cui cng bt u ngy 29.4.
Lc chng ti mi nhn c php cho mang i tt c tng s l 50.000 ngi
Vit Nam, mt con s qu l t i. Bi vy ti gii thch con s ny l mun ni
ti ch gia nh ch khng phi l tng s ngi. Bi vy, dng phng php gii
thch rng ri theo li John Marshall, chng ti ni thm quyn gii quyt vn
.
(On April 25, only four day before our evacuation began on April 29. Then we
received authority to sen out a grand total of 50.000 Vietnamese - a number which
was clearly insufficient. So I interpreted the number to include only heads of families
and no the families too. So, song the John Marshal broad construction approach, we
stretched the authority to cover the problem). [12]
Hnh qun gi nhanh
Vo lc bn gi nm pht sng Th Ba, ngy 29.4 (4:05 chiu 28/4 gi
Washington), nhng ha tin u tin ca Bc Vit ri trng phi trng Tn Sn
Nht.
i S Martin ln chic xe an ninh ca ng v cho li ra sn bay quan st
ti ch lc chn gi sng. Mt phi c C-130 b ph hy, hai lnh Thy Qun Lc Chin
M gc cng b cht. Cc chuyn bay di tn phi ngng. Tuy nhin, thy phi c d b
h hi m cn dng c, ng Martin li in v xin Tng Thng cho tip tc cc
chuyn bay loi ln. ng Martin k li l lc by gi 30 chiu, ng hp vi Hi ng
An Ninh Quc Gia (NSC) v quyt nh ch mt gi xem pho binh c ngng khng,
nu ngng th ng s cho my bay vo tip tc. Pho kch c ngng tht, ng vit,
nhng chng ti li c mt vn mi phi gii quyt. Dn chng o ra tn phi o
v my bay khng p c. Tnh hnh r rng khng th kim sot c na.

126 KHI NG MINH THO CHY

Trong lc , cc bn xng b trng ha tin bt la n v pht chy hng hc t

gc tr s Hng Hng Khng Dn S Air America. Tng Smith (ch huy c quan
DAO Si Gn) in thoi ti Honolulu cu cu c Gayler, Tng T Lnh
Qun i Hoa K Thi Bnh Dng. ng Gayler gi i S Martin thng bo
khng th tip tc di tn bng C-130 c na. Min cng, ng Martin ng
La chn IV, trong k hoch di tn, vi mt danh Hnh qun gi nhanh
(Operation frequent wind), La chn ny l ch dng trc thng bc i t Ta i S
M. Martin gi Kissinger yu cu ng ngh Tng Thng chp thun.
Lc 10 gi 51 sng cng ngy (10 gi 51 m 28/4, gi Washington), Ford h
lnh bt u cuc Hnh qun gi nhanh, mt hiu ca La chn IV. [13] i pht
thanh qun i M ng Hng Thp T cho pht sng mt hiu cho ngi M v
mt s ngi Vit lin h bit l gi pht di tn cui cng ti.
Chic trc thng th nht ti Ta i S ng hai gi chiu ngy 29.4. C hai
ch p: Loi trc thng ln, CH-53 p xung bi trong khu sn u xe, loi nh,
CH-46 p trn nc Ta i S.
Trong 16 gi cui cng, i S Martin ht sc khn khon ni xin thm 30
chic trc thng loi ln CH-53 (ch c 50 ngi, nhng ngi chen chc cng
c 70). Nhng ng ch thy l t vi chic loi nh CH-46 (ch c 20 ngi)
bay vo! Thy s my bay vo qu chm v t i, ng Martin cn dng l do c s tr
con lai cn b kt li bin h. ng cu cu Brent Scowcroft, Chnh Vn Phng
Tng Thng: C l ng nn c vn cho ti lm sao ti thuyt phc c mt s
ngi M h b ri li nhng a con lai ca h, hoc Tng Thng s c nh
gi nh th no nu ng ta ch th nh vy...Ti cn n cht c (I damn well
need) hi thc 30 chic CH-53 hay mt kh nng tng ng...
Thc ri ng cn vin c rng trong m ngi kt li, c c mt Linh Mc
M, bi vy nu khng gi thm trc thng vo m a ng ta i th Tng Thng
phi chu trch nhim vi lnh o Cng Gio Hoa K: Gia m ngi M hin
cn li, c c Linh Mc Mcveigh, Gim c cu tr Cng Gio, ngi khng chu i
nu nhn vin ca ngi khng c i.
Lm sao Tng Thng c th gii thch cho Gim Mc Swanstrom...hay l
Hng Y Cooke c, nu ti b ng ta li, v c nh vy, i S Martin gi ht
in ny ti in khc cch nhau vi chc pht. Nhng ng Kissinger cng nh T
Lnh Thi Bnh Dng i ti kt lun l ng Martin ang nh ph, gi ngi M
li di tn mt ging khng y ngi Vit. [14]
Ti Washington, theo chnh Kissinger thut li, ng v Schlesinger c tnh
l cn 760 ngi ang trong khun vin Ta i S, v quyt nh gi thm 19
trc thng, ch ngn y thi [15]. ng Martin s phi i chuyn th 19 c kt thc
khong 3 gi 30 sng.
Lc 3 gi 15 sng (30 thng 4), mt anh phi cng chic CH-46 p xung nc
Ta i S chuyn mt trang giy vit tay cho ng Martin do c Gayler gi, ng
ni l c lnh ch gi li thm 19 trc thng, v khng gi thm na, i S
Martin s phi i ra chuyn cui cng. Sau ny ng Gayler tit l: ng c thm
quyn p gii, nu ng i S cng li lnh Tng Thng. Khi Ph i S
Lehman pht hin ra nhng chic trc thng s vo li l loi nh, mt nhn vin
Ta i S, i T Madison, v cng sng st v ng ha i ha li vi khong
420 ngi Vit cn kt li Ta i S l h s c mang i ht. By gi khng
c CH-53 p di bi u sn na, ch c loi nh p trn nc ta nh (v ch
c ngi M c di tn thi!). Vy ng Madison bit n ni lm sao vi nhng
ngi tin cy vo nhng li ha ca ng? Madison v cng bt mn! [16]

127 KHI NG MINH THO CHY

Vi gi sau, ton lnh Thy Qun Lc Chin gc Ta i S ln vo cao c,

kha cht ca sau li, s ngi mun t nn khng vo c na. Chic trc
thng cui cng, ym tr bng su chic Cobra gn i lin, ch ton ny ct cnh.
Trc tm gi sng ngy 30.4. H nm nhng hp hi cay xung chung
quanh cao c trn u s 420 ngi Vit ng bng hong ng ngc [17]. m
ngi ny vn ng ch nhng chuyn trc thng khng bao gi ti.
Hy vng rng nhng th h con chu ca on ngi di tn l nhng ngi
M mai y s nm a v quyn hnh, s khng bao gi i x nh vy i vi
nhng on ngi di tn t cc quc gia ng Minh khc trong mt tnh hung no
, nh t Iraq, Atghanistan, i Loan, i Hn, khi ng Minh ca h cun gi ra
i.
Ch Thch:
[1] David Butler, The Fall of Saigon, trang 440.
[2] Frank Snepp, Decent Interval, trang 67.
[3] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 543.
[4] Tun bo TIME, 4.21.1975, trang 19.
[5] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 560, 576.
[6] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 543-544, 562-563,
590-591, 573, 617.
[7] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 543-544, 562-563,
590-591, 573, 617.
[8] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony trang 617.
[9] Ron Nessen, It sure looks different from the inside, trang 105-106.
[10] Nguyn Tin Hng v Jerrold Schecter, The Place File, trang 328-330.
[11] Henry Kissinger, Ending the Vietnam war, trang 541.
[12] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 544.
[13] Gerald Ford, A time to heal, lrang 256.
[14] David Butler. The Fall of Saigon, trang 438-439-444.
[15] Henry Kissinger, A World Restored, trang 551-552.
[16] David Butler, The Fall of Saigon, trang 444-445.
[17] David Butler, The Fall of Saigon, trang 452, v vic ny, Kissinger chi
i, ni l ng khng bit c s ngi cn kt li trong Ta i S. Xem Henry
Kissinger. sch dn, trang 552...

128 KHI NG MINH THO CHY

TP 6
Vo gip... Ra li bn nhau?
Cc em n sinh Vit Nam mc ng phc mu trng, ng dn cho trn bi
bin, ch n ci hoa lan ln o ngi chin s ng Minh. Hm l ngy 8
thng 3.1965. Hai S on Thy Qun Lc Chin M b vo Nng. H l
nhm u tin m ng cho mt on qun trn na triu vo tham chin ti Vit
Nam H n gip nhn dn min Nam chin u vi qun i cng sn Bc Vit.
Mi nm sau, cng vo thng 3, M li c k hoch a Thy Qun Lc Chin vo.
Nhng ln ny khng phi vo Nng m l vo Si Gn. Khng phi vo tham
chin m l vo a M rt i. K hoch rt lui ca M i hi phi c ti ba ch
khng phi hai s on, cng vi oanh tc c bao ph vm tri ym tr Ti sao
li nh vy? V vo thi im ny, ngoi qun i Bc Vit, M cn lo ngi hn na
l phi chm sng vi chnh Qun i Vit Nam Cng Ha! i chao, sao li c th
ch n nh vy? n ng vi nhau vi chc nm, lc ra i li bn nhau hay sao?
y th m kh nng ny li c tht! Vi thi gian, dn dn ta mi thy r hn
nhng bin chuyn ng sau hu trng khi gi hp hi ca Vit Nam Cng Ha
gn k. i s Martin k li vi ti:
Lc c bit bao nhiu nhng k hoch in r (crazy plans) c
mang ra. Ti phi c ngn chn li. Sut na th hon ton v, chng ai i c
m cn c th gy ra thm ha ln?
Sau khi ni chuyn vi ng v nghin cu thm ti thy cc tnh hung xoay
quanh k hoch ca M rt khi Vit Nam n n khp vi nhau. Ni chung, gip
cho vic ra i c yn n v khng ln hi nhiu ti uy tn ca mnh, Hoa K c
bn d nh chnh:
- Th nht, mt k hoch qun s: Mang Thy Qun Lc Chin vo Si Gn
ph trch di tn 6.000 ngi M v mt s rt t ngi Vit Nam lin h.
- Th hai, tc ng vi pha Vit Nam trnh tnh trng hn lon vo gi
pht cht.
- Th ba, nh cy Lin X dn xp vi H Ni khng cn tr vic di tn.
- Th t, sp xp mt gii php chnh tr c mt thi gian chuyn tip.
D l c bn hnh ng i chung vi nhau, v tm quan trng v u tin, c
s khc bit gia nhng quan chc M Washington v Si Gn. Washington th
t nng gii php qun s v vic cu cu Lin X. Ti Si Gn, i S Martin li
cc lc chng i k hoch qun s, ch tp trung vo vic trnh xo trn v sp
xp gii php chnh tr.
V mc tiu ca cc gii php cng c s khc bit: Washington theo ui
mt mc tiu ngn hn, mc tiu tnh th, l rt ra cho mau l, trong khi i S
Martin li mun c mt thi gian lu hn vic rt lui khng qu l liu, ng thi
gip di tn mt s ngi Vit Nam.
Sut c ng ln?
Tnh trng hn lon, tc nghn Si Gn lm kt vic di tn 6.000 ngi M
l mt tnh hung lm cho i S Graham Martin lo ngh nhiu nht. ng k li l
mnh mt ng t khi trng thy cnh rt lui th thm khi Cao Nguyn, ri ti tnh
trng ri lon, kiu binh Nng, Nha Trang: Dn chng trn ngp ng ph
tm li thot, ri ti tnh trng ri ren phi trng. My bay khng p xung c
na khi cc phi o b tc nghn. ng gii thch v bi hc quan trng rt ra: yu
t ng s nht chnh l s hong ht. S hong ht c th l k git ngi, l k
ph , v l yu t lm t lit mi vic m ta cn phi trnh vi bt c gi no vo
lc . [1]

129 KHI NG MINH THO CHY

B ri l phn bi. Phn bi v hu qu ca n l iu m i S Martin

v cng lo ngi trong nhng ngy cui cng.
Nu cnh hong ht li ti din ra Si Gn th hn 6.000 ngi M v s
ngi Vit c chn s b kt. Trong trng hp d, Qun Lc M s phi vo can
thip, dn ti kh nng ng gia hai Qun i M-Vit Nam Cng Ha. l
mt tnh hung xi nht, m li vo gi cht.
K hoch di tn s ngi M v b con hoc c dnh lu ti M, c mt
hiu l Talon Vise. La chn th nht ca k hoch ny l di tn bng nhng my
bay ln t phi trng Tn Sn Nht, ym tr bng qun lc M.
Ti cho rng mang Qun i M vo l mt sai lm ln, v, tha qu v, nu
qu v ng vo hon cnh ca ngi Vit Nam th qu v s phn ng nh th
no? ng Martin trnh by vi Quc Hi v sau ny. [2]
Khi b cht vn l ti sao ng khng yu cu Tng Thng cho di tn trc
ngy 29 thng 4 (ngy Tn Sn Nht b pho kch), ng Martin tr li:
Khng, v theo nh gi k nht ca ti, nu lm sm hn s c nguy c l
xy ra mt tnh trng hn lon vi kt qu l mt s rt ng ngi M s cht. N
s a ti mt s khng khip nng n nht, l nhu cu phi a qu nhiu
Qun Lc M vo, v chng ta s phi chin u vi qun i Min Nam m
ng tho lui. [3]
Ngy nay ta mi hiu ht c tm t ca i S Martin. R rng l thot
u Washington ch mun di tn nhn vin Ta i S M, c quan Ty Vin Quc
Phng DAO, cng dn M v mt s rt t ngi Vit lm vic cho M m thi. V
phng thc di tn th li qu l nguy him. Ta th tng tng: Nu M em t
3 ti 6 S on vo ch di tn ngi M v b con, trc ht l Thy Qun Lc
Chin chim ng phi trng Tn Sn Nht, ri Ta i S M, sau , trc thng
v tng on xe M ch ngi ti phi trng. V cng nh vy, di tn t cc a
im khc nh Bin Ha, Cn Th. Khi thy s phn bi qu l liu nh th, liu cc
n v Qun i, Cnh St, Ngha Qun, a Phng Qun, dn chng Vit Nam
Cng Ha c yn hay khng? Vo u thng 4, sau nhng bui hp ti Dinh c
Lp v Ph Th Tng, ti cng bt u nghe thy hai ch . m. Sau ny,
nhiu ngi cng k li s phn n lc ti cc n v Qun i Vit Nam Cng
Ha khp ni.
Vo thi im , k hoch in r m ng Martin lo ngi ang c bn
nh ti Ng Gic i. K hoch ny c tun bo TIME tit l nh sau:
S nguy him l cng sn s pho kch cc phi trng. Cng c mt kh
nng c lit khc l Qun i min Nam Vit Nam s quay sng bn vo phi trng
Tn sn Nht, vo pha Tn Cng (Cng Newport), hay bn vo chnh c ci bi p
trc thng trn nc Ta i S M na, nu nhng ngi M rc rch di tn... [4]
Hoa K tp hp li mt on hm i vng bin Nam Hi cho cng tc
ny. on ny gm 4 hng khng mu hm: Hancock, Coral Sea, Midway, v
Enterprise. Mt n v 2.200 lnh Thy Qun Lc Chin c huy ng ti trn
bn mu hm ny v nhng tu h tng khc. Nu cn, qun i M c th c
khng vn vo Si Gn, bn ph m ng tin mt a im an ton, ri ch on
ngi di tn ra bng trc thng ti cc tu ngoi khi. [5]
a im an ton l phi trng Tn Sn Nht. Thy Qun Lc Chin M s
chim v bao vy phi trng. thi hnh k hoch ny, cng theo t TIME: Theo
c lng ca cc chuyn vin Ng Gic i, s cn ti 3 S on (mi S on
18.000 ngi) v hn na, nu tnh hnh tr nn bt bt hn l d on. Ngoi
nhng my bay phn lc bo v trn vm tri, li cn cn n ym tr ha lc t
ngoi khi, v hng t, nu khng phi l hng trm chic trc thng na. [6]

130 KHI NG MINH THO CHY

T NEWSWEEK cn tit l l Ng Gic i rt lo ngi v tnh hung c th

xy ra nh mt c mng, l nhu cu phi c mt lc lng lm hu thun cho k
hoch Talon Vise, nht l khi h trng thy ci cnh kiu binh ca nhiu binh
chng Nng [7]:
D rng c 20.000 qun Min Ty Thi Bnh Dng v vi t chin
hm, gm 4 hng khng mu hm c ln v mt mu hm ch trc thng ngay
bn trong, hay st gn hi phn Vit Nam, lc lng ny gn nh chng thi
hnh cng tc . Sau kinh nghim Nng v Nha Trang hai tun trc y...Ng
Gic i tr nn thn trng.
T bo ny trch dn mt vin chc cao cp Ng Gic i tit l:
Ti c nghe mt s Tng lnh ni c th cn ti 6 s on mi lp
c mt hnh lang di tn. Vin chc cao cp khc thm: Phi chim phi trng
Tn Sn Nht my bay v trc thng p, ch vic ny khng thi cng cn 3
S on. Ri cn gi an ninh ngoi cng cho tu cp bn nn li cn thm ba S
on na.
Ngy 28 thng 4, t NEWSWEEK cn tit l thm l c th cn ti 200.000
Qun i M, nhng cc nh qun s phi tha nhn rng kh c th no iu
ng c mt s qun ln nh vy trong mt thi gian ngn. T ny ni thm: Mt
vin chc M Si Gn gii thch Chng ti tht lng c gng di tn tt c
nhng ngi lm vic cho chng ti hay nhng ngi b nguy him. Th nhng,
hy nhn vo thc t: Chng ti phi lo cho ngi chng ti trc, v trong lc ny
th ch vic cng l mt cn c mng ri.
i S M cc lc phn i
T khi bit c k hoch ny vo khong cui thng ba, u thng t, i
S Martin chng li. Ri ngy 8.4, ng li thy trong bi din vn c trc Quc
Hi, Tng Thng Ford li cn ni r ra rng ng yu cu Quc Hi cho php dng
qun lc M thc hin mt mc tiu gii hn l bo v mng sng ngi M
bng cch m bo cuc di tn ca h, nu tr nn cn thit. ng Ford cn xin
Quc Hi sa i lut l hin hnh (v quyn hn chin tranh ca Tng Thng)
ng cn c th dng qun lc gip di tn mt s ngi Vit m M c trch nhim
c bit i vi h (nhng ngi lm cho M).
Nghe Tng Thng ni ti dng qun lc l ng Martin ht hn. ng cc lc
phn i. Khng, ng khng th no xy ra mt tnh hung c th dn n ci
cnh M-Vit cha sng bn nhau, m li bn nhau vo gi pht cht! Ci cnh ni
da xo tht y cn lm cho M b mt thm bit bao nhiu na. Trong mt in rt
di gi Kissinger m ngy 17 thng 4, ng Martin thng thn cp ti vn
v c thuyt phc [8]:
Lnh di tn ngi M t ngt c th gy bo ng Si Gn. Nu khng
gi bnh tnh m li a Thy Qun Lc Chin vo y th c th gy s ni gin
khng th lng c...
Ri ng nhn mnh thm:
Ti nhc li mt ln na l s c no ng ln, nu gi Qun i M vo Si
Gn, ngoi tr mt s t v khng qu l liu.
Tt c phng tin tc lt vt nhn c v phn ng (ca pha Min Nam)
u xc nh y l iu ta khng nn lm...
Chc chn ng Martin nhn c nhiu tin tc tnh bo v kh nng ny.
NEWSWEEK (28 thng 4) cn vit thng ra: Thc vy, k hoch phng h bo
v ngi M c son tho ra dng nh l i ph vi nhng ngi lnh Min
Nam ang liu mng tm li thot hoc ut hn v b b li, cn nhiu hn l i ph
vi on qun cng sn ang tin ti.

131 KHI NG MINH THO CHY

T ny cn thut li cu chuyn l mt bui sng n, khi quan st nhm

ngi M v thn nhn Vit ca h ko n trc Ta i S, mt vin chc cnh
st Si Gn bng nhin chn li v qut ln: Cc anh khng th b x ny ra i, ti
s nht ht cc anh li. Lnh gc vi vng a on ngi ny lt vo qua cng
Ta i S.
Trng hp khc, ti Cn Th, nhng chuyn trc thng ca hng Air
America phi bay ban m ti mt khu chung c ca ngi M bc h i, v
vin s quan ch huy phi trng c ni vi ng Lnh S Hoa K Cn Th rng
ng ta khng th bo m c k lut ca qun lnh di quyn mnh nu ngi
M c di tn bt c ai ra khi phi cng. [9]
V im ny, chnh bn thn nhiu c gi chc cng chng kin nhng
bt mn tng t ti cc n v qun i hay ti a phng.
Ti Nha Trang, NEWSWEEK thut li: Khi Ta Lnh S M di tn, ch c
my bay ch ngi M, nhng lnh gc M phi cha sng t ng vo s
nhn vin h khi trn ngp my bay. V mt nhn vin CIA cn k n mt
chuyn phn bi nhn tm hn khi di tn Ta Lnh s M Nng: Ti lc ra i,
ngi M nhn thc rng h khng th no cho di tn s nhn vin Vit Nam c,
nn h cho u ba chic xe vn ti trc cng Ta Lnh S. Ngi Vit vi vng
tro ln, th l xe phng i lin. Khi m ng i ri, ngi M mi chy thot ra. Ri
nhng chic xe vn ti th ngay li s ngi ny xung mt bi cch Ta Lnh S
my dm. [10]
Theo nhng thng tin nhn c, ng Martin ra sc ngn chn vic mang
qun vo. Trong cng mt mt in (ngy 17 thng 4), ng bo ng v Washington.
Ngi Vit Nam s cho rng Hoa K mang Thy Qun Lc Chin vo di
tn ngi M v mc k s phn ngi Vit y. l mt hnh ng phn bi
trng trn ca Hoa K.
H s tin rng M chng cn cn ti nhng g s xy ra cho h na. V
t ci cm nhn su m , nu ch c mt vic g bt ng xy ra, d l nh nhoi
ti u, cng c th gy ra tnh trng v cng hn n. C nh tnh trng hin ti,
chng ti s gy c cm tnh vi ngi Vit Nam v h cho rng ngi M cn
li y cng chu chung s phn vi h...
Hm nay ti cho di tn, mt cch bt hp php, b v ca mt vin chc
tnh bo cao cp. ng ta s khng bao gi ra i, nhng nh vy ta lun lun c
thng tin y , v chnh ng ta cng dng nh hng ln ca mnh can thip
vi t lnh mt vi n v qun i trong s nhng n v mnh nht gip cho
nhng ngi bn trung thc nht ca Vit Nam ra i cho an ton.
Ri nh khng cn ch ng c mnh na i S Martin i ti ch gn
nh chi th ng Ngoi Trng v Tng Thng:
Th nhng tt c nhng iu ny u c th thay i t ngt nu nh c
mt tn in r khn kip no (some god-damned fool) li thuyt phc c mt
trong cc qu ng a v lnh o cao cp, mang Thy Qun Lc Chin vo trc
khi ti yu cu.
V ti s khng ngn ngi cht no yu cu khi trt t cng cng bt u
tan r.
cho tng phn quan trng, ng thm: y l cng in ti t nh my
ly, khng c bn sao, ngoi tr h s ti Washington.
Cha xong, trc khi chm dt bc cng in, ng b ht mi rng buc
v ngoi giao v cn dt khot vi cp trn:

132 KHI NG MINH THO CHY

C mt iu ti oan chc tuyt i (deadly certain) l nu a qun i Hoa

K o t vo y trong iu kin hin nay th h s phi chin u vi Qun i
min Nam tm ng tho chy.
Nu ta hnh ng mt cch bnh tnh th ta c th rt khi mt cch m p
(ti xin nhc li) v ta s khng lm mt li lm gh gm na trong trm ngn li lm
ngi M lm Vit Nam v v vn Vit Nam.
Trn trng,
Martin
Tc ng pha min Nam
Mt mt th ngn chn Washington gi Thy Qun Lc Chin vo Si Gn,
mt mt ng li c tc ng pha Min Nam gi cho tnh hnh khi xo trn. ng
lm ba hnh ng: Mt l sinh hot ht sc bnh tnh khng thm du vo la,
khng lm xn xao thm d lun l M ang b chy, hai l c ko di cuc di tn
ngi M gip mt s ngi Vit ra i v ba l cho di tn sm mt s phi cng v
gia nh quan chc, Tng lnh nng ct. ng gii thch cho Quc Hi Hoa K u
nm 1976:
iu lo ngi nht ca chng ti lc l trnh khi cnh hong ht, hn lon.
S lo ngh ny n nh hng n tt c nhng hnh ng khc. Lin quan ti iu
ny l mi lo u th hai ca ti, c l: Nu chng ta khng c x cho ng mc th
ng Minh ca chng ta (pha Vit Nam Cng Ha) s cm thy mnh ang b b ri,
v tr mt vi M trong nhng ngy cui cng.
Bi vy phi ht sc bnh tnh nu mun di tn c ngi M, nhng ngi
Vit c lin h gia nh vi M, v cng nhiu nu c th c, s ngi Vit m M
c trch nhim i vi h. [11]
D b Kissinger hi thc lin tc, ti t tht cng nh vn phng lm vic, ng
Martin nht nh khng chu ng gi. c, sch v, h s, hnh nh trn tng
vn c nguyn vn, khng x dch. Ngy 18 thng 4, ng cn cho Gim c
Thng Tin Hoa K, ng Lan Carter ln TV Si Gn tham d mt cuc phng vn.
Nhng cu hi v tr li c son k lng trc, nhm lm gim nh nhng lo u
l M ang b Vit Nam. Vic u lin Carter phi lm l nh tan ci tin n l nu
Quc Hi M khng chp thun qun vin cho Vit Nam vo hn cht nh Tng
Thng Ford t ra ( l 19-4), th ton b ngi M s c di tn.
Ti cn nh l ngy 11 thng 4, sau khi ng Ford n nh ngy 19 thng 4 l
ngy Quc Hi phi quyt nh c hay khng cp qun vin ph tri cho Vit
NamCng Ha, ton b Ni Cc ht sc xn xao. ng Thiu cng hi ti ti sao li
l ngy 19.4? Ti tr li l thc s ti cng khng hiu. Sau ti ti i S Martin
hi, ng ni l m l khng c g c bit. Ri ng son mt trang gi cho ng
Thiu my im gii thch lp trng ca ng Ford (xem chng sau).
Trong cuc phng vn trn TV, ng Carter nhn mnh Ngy 19 thng 4
ch l mt ngy ra cho Quc Hi hnh lang, chng c g quan trng c. Ngoi ra,
ng ni: Ta cng nn nh rng Tng Thng Ford tuyn b ng s cn yu cu
nhng $1.29 t qun vin cho Vit Nam Cng Ha vo ti kha ti (1975/76).
chng t l tnh hnh vn bnh thng, Carter ni thm: Nu qu v gh
thm t tht i S v b Martin, qu v s thy hon ton khng c ng gi g ht.
V nh ring ti cng vy.
c hi v li n thi l Vn Phng Lnh S M cp chiu khn cho
mt s ngi Vit di tn, Carter chi pht i:
y cng ch l mt li n i khc na, khng c mt cht s tht no c.
[12]
Ngi ta k li l ng Martin rt kh chu vi ng Polgar (trm CIA) khi nghe tin

133 KHI NG MINH THO CHY

ng ny ng gi c gia dng i t u thng 4 [13]. Theo ng Von Marbod,

Nht Ph Ph T B Trng Quc Phng k li, d ti ngy 28 thng 4, ng
Martin cng vn cn cha mun cho Marbod di chuyn s my bay cn li v qun
c nng ra khi Vit Nam v e ngi nh hng ti tinh thn Qun i Vit Nam Cng
Ha. D nhin l Marbod c tip tc v ng c lnh t Washington. V sao phi
cng Vit Nam c di tn trc?
Ngoi b v vin chc tnh bo cao cp, i S Martin sp xp a
mt s kh nhiu phi cng Vit Nam Cng Ha v gia nh c u tin ra i. Tt c
khong 2.000 ngi di tn trc ht l ti Phi Cng Utapao Thi Lan. Mc ch
ca vic ny l gim thiu kh nng tr th v ng vi lc lng M. Trnh
by cho Quc Hi v vic ny, ng Martin cho rng nu cm thy b b ri qu tn
nhn, pha Vit Nam s trt s gin d trn u nhng ngi M cn li:
Tnh bo ca chng ti c rt nhiu nhng bo co chnh xc l nu
chng ta mang s ng Thy Qun Lc Chin vo di tn ngi M, chng ta s
phi chin u m ng tho chy, Khng Qun Vit Nam s bn ri cc my
bay vn ti ca mnh, khi chng ta b ri chin hu, ph mc h cho Bc Vit. [14]
ng Martin cho rng phi cng l nhng phn t trong Qun i Vit Nam
Cng Ha b ut hn nhiu nht nn c th phn ng:
Ti c mt s lo ngh trong lng nhng n c gii quyt trc ngy
cui cng ca cuc di tn, l mt phn ng khng qun Min Nam c bay
sang cn c Utapao Thi Lan. Nh vy l di chuyn c kh nng (chin u)
ca mt s phi cng chng i trn bu tri, h c l l phn t ut hn nht trong
cc qun chng. V tr th, h s ngn chn cuc di tn cui cng ca chng ta.
[15]
Nu phi cng Vit Nam Cng Ha bn ri ba bn chic my bay vn ti M
chc chn l s c nhiu trong s 6.000 ngi M phi cht. Thm vo y l s
thng vong khng th lng ca qun i hai bn. D nhin l khng lc t
Tht Hm i s vo uy hip, dp tan ht mi cuc tn cng. Nhng Si Gn s
nt nh Baghdad, v bao nhiu ngi dn s l nn nhn. V im ny, i S
Martin trnh by vi Quc Hi ht sc dt khot. ng ni rng nhn dn M u
bit m, h m c nhng kt qu vic ng lm, l [16]:
- Gip cho bt c ngi M no mun di tn u i c.
- Trnh khi s hong ht lc M ra i.
- S chuyn tip qua ba chnh ph trong mi ngy Min Nam khng b
ln xn, v v vy, vt vt c cht nh tnh cch hp hin, hp php Min
Nam.
- Si Gn khng b tn ph, chng ta khng b ng Minh trc y ca
chng ta (Vit Nam Cng Ha) tn cng khi rt i.
- Cuc trit thoi c din ra tng i vi i cht phm cch.
Trong tnh hung c x xt ln gia qun i ca hai ng Minh vo nhng
ngy cui cng, th ngay tc khc Vit Nam Cng Ha s tr thnh th ch ca Hoa
K. Trong trng hp ny th khng mt ngi no trong chng ta c di tn.
V nu l th ch, nu khng c di tn t u th lm sao c t hai,
t ba, lm g c chng trnh Ra i c trt t (ODP), v chng trnh Chin dch
nhn o (HO).
Chc chn l khng c Little Saigon Nam Cali hay Eden Center
vng Washington D. C. Lch s Hoa K s ghi li: Chnh Min Nam l k phn bi,
st hi mt ng Minh tiu ph 150 t la, hy sinh trn 53.000 mng ngi
ym tr h rng r hai mi nm tri. Ngy nay, ngi M s nhn ngi Min
Nam vi con mt nh th no? Ngh li m rng mnh! Nh ng Martin nh gi

134 KHI NG MINH THO CHY

tnh hnh lc : Nu ch c mt vic g bt ng xy ra d l nh nhoi ti u, th rt

c th gy ra tnh trng v cng hn lon! Th tng tng: ang khi Thy Qun
Lc Chin M o o ta vo, dn chng chn trc cng Ta i S, ng ph
Si Gn b tc, phi trng Tn Sn Nht ln xn, ch mt qu lu n n, lm cht
vi ngi lnh M l tan v ri, ch ng ni ti khng qun bn vo my bay vn
ti M.
Hy b k hoch in r
Trc s phn i lin tc v mnh m ca i S Martin, ng Ford sau cng
c thuyt phc. ng lp lun theo ng Marlin v cnh co cc Thng Ngh S
ca y Ban Ngoi Giao trong mt cuc hp kn ti Bch Cung [17]:
Nu qu v tuyn b l s khng di tn ngi Vit Nam, qu v s c kh
khn ln a 6.000 ngi M ra.
V cuc hp ny, Ron Nessen k li nh sau [18]:
Kissinger, vi v mt mt mi v phin mun, bo co rng mt quan
chc Si Gn c ni vi ng: Nu cc Ngi rt ngi M ra v b ri chng ti trong
hon nn, cc Ngi c th s phi nh nhau vi mt S on Qun i Min Nam
c li ra.
Trong hi k ca ng xut bn nm 1979, Tng Thng Ford cng kt lun
v cuc di tn ng nh nhn xt ca ng Martin hi [19].
Chng ti cm thy rng mt cuc di tn vi v s c nhng hu qu trm
trng. Mt tnh trng hong ht ln ti Th min Nam s c th pht sinh, v
trong s chua cay l b phn bi, Qun i min Nam c th quay sng vo ngi
M.
Cnh co cc Ngh S xong, cng theo Nessen, ng Ford vn tip tc yu cu
cp $722 triu qun vin m Tng Weyand ngh. Ford v Kissinger ngh rng
i vi chnh ph Vit Nam Cng Ha, yu cu Quc Hi khon tin ny s c tc
ng hi l. Tng Thng Ford cnh co qu v Ngh S: Ti khng th m bo
c rng nu chng ta ni khng cp tin na, m ng Thiu...li khng c th
lm mt chuyn g l hon hon phi l
Ni r hn, ng Ford cn thm: nu rt hu ht ngi M cng mt lc s
lm cho ngi Vit Nam ngh rng M ang tho chy, s c th gy ra hong ht,
ri nhng cuc tn cng vo nhng ngi M cn li.
Sau cuc hp, Ford cn dn cc ngh s l ch c cho bo ch bit l tt c
phin hp ch ton bn ti chuyn di tn.
Qu v hy ni: Chng ti ch bn chuyn lm th no n nh tnh hnh li
Min Nam.
Cu cu Nga X
l tc ng v pha Min Nam. Cn i vi Bc Vit th sao? Trong cun
sch va xut bn nm 2003 v Kt thc chin tranh Vit Nam (Ending the
Vietnam war), Kissinger c tit l rng, tc ng duy nht m M c th lm c
v chnh tr vo lc l tip xc vi Lin X. ng cho rng mc d c nhng nh
tr trong cuc thng thuyt v nhiu vn , Nga X vn tip tc thy quyn li ca
mnh trong mi bang giao gia hai nc. Bi vy, Kissinger vit [20]: Ngy 19 thng
4, ti gi mt li nhn ming ca Tng Thng Ford cho tng b th Brezhnev qua
i S Dobrynin rng chng ti cn c mt cuc nh chin di tn cng dn M
v nhng ngi Min Nam c lin h trc tip v c bit vi M. Chng ti
lin lc vi Moscow v, da trn quyn li h tng v lu di gia hai nc, tnh
hnh phi c kt thc m khng gy phng hi ti quan h M-Nga, hoc c nh
hng ti thi ca dn chng M i vi cc vn quc t khc.

135 KHI NG MINH THO CHY

ng cn tin rng lm cho gii php cu cu pha Nga X c hiu qu,

Chng ti nhn mnh thin ch chng ti mun tho lun v nhng tnh hung
c bit cn thit cho cuc nh chin, ni cch khc, ti mt s thay i v tnh th
chnh tr Si Gn.
V thay i tnh th chnh tr, Kissinger mun ni v nhng h chnh tr,
l thay i chnh ph Thiu. ng bnh lun thm trong cun sch: Chng ti gi
b nu ra nhng hu qu nguy him nu phi trng hay phi c dn s b tn cng,
tuy nhin, mt ngi qu chuyn mn v nhng cuc tranh lun ti Quc Hi Hoa
K nh ng Dobrynin th cng chng thy mt cht trng lng no trong li hm
da y. [21]
H Ni khng can thip di tn
Sau ny, khi c hi v vai tr ca Nga X trong nhng cuc thng thuyt
t trung tun thng 4.1975, i S Martin c xc nh li l: Pha Nga X c cho
pha Hoa K hay rng H Ni s khng lm tr ngi cuc di tn ca chng ta
V thi ca Lin X, Kissinger k li: Ngy 24 thng 4, ng Dobrynin gi
in thoi cho ti lc 4 gi chiu v c cho ti nghe li phc p v ngh ngy 19
thng 4 ca M. Li phc p ny c v bt n xanh cho cuc di tn ngi M,
v cng ni rng H Ni mun tm mt gii php chnh tr theo hng Hip nh
Paris. H Ni cn nhn vi Moscow l h khng c nh lm tn thng ti uy tn
ca M... V nh vy, Brezhnev c ngn cn M can thip bng qun s: ng ta
mnh dn hn km hm ci bn cht phiu lu m thc s khng c ca
Hoa K lc , bng cch by t hy vng l M s khng c nhng hnh ng c th
lm cho tnh hnh ti ng Dng thm trm trng hn. [22]
Trong khi ch i Lin X tham kho vi H Ni tr li, ngy 24 thng 8,
lc 8:25 pht, M p li li nhn ca mnh: Theo nh phc p xy dng ca pha
Nga X, pha Hoa K ang tin hnh cuc di tn vi tin tng l iu kin s tip tc
thun li.
Kissinger cn thm:
Tng Thng Ford trn an Brezhnev l... bao lu cuc di tn khng b cn tr
th Hoa K s khng c hnh ng g c th lm cho tnh hnh tr nn trm trng
hn. (tc khng can thip tr li).
Ti Si Gn, i S Martin li khng my lo v pha H Ni.
Kissinger cng xc nhn iu ny: Tin rng, ngay trc mt, s hong ht
Si Gn cn ng lo ngi hn nhng k hoch tn cng ca H Ni, ng phn u
cho cuc di tn chm nhiu hn l chnh Tng Thng Ford, Scowcroft, hay l ti
(con diu hu trong chnh ph) cho l thch ng (xem Chng 14).
ng Martin trnh by li cho Quc Hi: V phi c bo mt, ti l ngi
duy nht Si Gn nhn c thng tin do Bc Vit chuyn qua pha Lin X cho
hay rng h s khng can thip bng qun s vo cuc di tn ca chng ta [23].
ng cn tin rng s d Bc Vit vn mun iu nh mt gii php chnh tr, v h
cng khng mun bc vo Si Gn trn mt ng gch vn. L do khc, theo ng:
H Ni cn mun nhn c vin tr quc t na. [24]
Nhng nu H Ni khng can thip vo di tn th ti sao li c v pho kch
vo phi trng Tn Sn Nht ngy 29 thng 4? ng Martin tr li: Theo s suy
ngh ca ti, l do c pho kch vo phi trng sng ngy 29 thng 4, l v ngy hm
trc , chng ti bt u cho mt s Khng Qun Vit Nam a my bay ra ngoi
quc, ti ngh rng v pho kch nhm mc ch ch l ngn chn vic di chuyn
ny m thi (ch khng v mun chn cuc di tn) [25].
Gii php chnh tr

136 KHI NG MINH THO CHY

Mi ngy cui cng ca cuc chin l nhng ngy cc k kh khn, nguy

him. Trong nhng ngy , pha Hoa K, c bit l ng Marttin c gng sp
xp mt gii php chnh tr cho Min Nam. Kt qu l trong mi ngy, c ti ba
chnh ph. Nhng ri kt cuc cng l hon ton tht bi.
V hnh ng sp xp ng sau hu trng th trong khi ti Washington, cc
ng Ford v Kissinger i qua ng Dobrynin nh Nga X p lc H Ni, th Si
Gn, hai ng Martin v Polgar lin lc qua ng i din Hungary trong phi on
Kim sot nh chin v i S Php Merillon.
V mc tiu ca gii php chnh tr cng c tnh trng trng nh xui kn thi
ngc. Trong khi Ford-Kissinger ch mong c mt gii php tnh th, mt tnh hung
trong tm kim sot, M c th rt ra cho yn n, th Martin li mun theo ui
mt mc tiu lu di hn: l c c mt giai on chuyn tip :
- Th nht, gip M ra i t t, ch khng vi v v mt mt.
- Th hai, di tn mt s ngi Vit nhiu hn l Washington d tnh.
- Th ba, nh cp trn, trnh xung t M-Vit.
Ti Washington: Trong c hai thng ip cho Nga X, Tng Thng M u ni
ti mt gii php chnh tr. V thng ip ngy 19 thng 4, Kissinger vit [26]:
Chng ti nhn mnh thin ch ca chng ti mun tho lun v tnh hung
cn thit c bit cho vic nh chin, ni cch khc, mt s thay i v tnh hnh
chinh tr Si Gn.
y l s mp m bn ting v vic p lc ng Thiu phi t chc. Mt tun
trc khi sp , trong thng ip ngy 24.4 gi Brezhnev, Kissinger li nhc ti gii
php chnh tr:
Li p ca Hoa K cng khch l quan im ca H Ni cch thc thi hnh
Hip nh Paris i ti mt gii php chnh tr.
D t Washington hay Si Gn, i hi u tin ca gii php chnh tr l vic
ng Thiu phi t chc. y, ti cn nh khi tm bit i S Martin ln ng
i cng tc Washington ngy 15 thng 4, t nhin ng hi ti:
Nhn tin ti mun hi ng bao gi th Tng Thng ca ng t chc?
Ht sc ngc nhin: Ti khng hiu ng i s mun ni g c!, ti p. Ti
y l ln u tin thy ng Martin dng t ng Tng Thng ca ng thay v
ng Tng Thng hay l Tng Thng Thiu. Ti thng bo cho ng Thiu ngay
v cu hi tr tru ny trc khi ln my bay.
Hai ngy sau, 17 thng 4, ng Martin ngh vi Kissinger trong mt cng
in ti mt ng cho ng thuyt phc ng Thiu t chc [27]:
Nu Quc Hi b phiu chng (vin tr cho Vit Nam Cng Ha) th a v
ng Thiu l ht ri...Bi vy tr khi c ch th khng ng , ti s c gng thuyt
phc ng Thiu v cho ng ta bit r rng y ch l kin c nhn ca ti vi t
cch l ngi bn chn tht. Sau khi suy ngh mi ng, ti i n kt lun l ch
ng ca ng ta trong lch s s c bo m hn nu xt tt c nhng g ng
lm cho t nc ny. Nu ng ta khng chu m c tham quyn c v, th c hi
cui cng cu vn min Nam Vit Nam nh mt quc gia cn cht t do s
khng cn na.
Ti s cho ng Thiu r ti i n mt kt lun v t l nu ng ta khng
chu xung th cc tng lnh di quyn ng s bt buc ng lm iu ny
C mt cch rt lui m p v trang trng nht l t ng t chc, v ni
cho ng bo bit rng ng phi lm nh vy bo v hin php v chnh ph
k v c th d dng iu nh cu vn nc Vit Nam t do...
Kissinger ng . ng thut li l vo ngy 20 thng 4 (21 thng 4, Si Gn),
ch mt ngy sau thng ip ca Ford gi Brezhnev, v trong khi ch i Nga X tr

137 KHI NG MINH THO CHY

li: i S Martin bn ting cho ng Thiu, khuyn co v Tng Thng Vit Nam
Cng Ha nn t chc. ng Martin c ni nh y ch l theo ring c nhn
ca ng, nhng thc ra th s vn ng ny c Tng Thng Ford v ti chp
thun trc ri [28].
Theo i T Cm, Chnh Vn Phng Tng Thng, ng Martin a cho
ng Thiu xem nhng bn v tnh hnh qun s rt bi quan do CIA son
khuyn d ng Thiu. ng Thiu hi Martin: Nu ti t chc th liu vin tr M c
n khng?
Martin tr li: Ti khng dm ha nhng cng c th.
Trc khi ng i S ra v, ng Thiu ha: Ti s lm iu g c li nht
cho nc ti.
Mi vic dn xp va xong th ng i S li nhn c mt mt in rt l
do Kissinger gi. By gi Kissinger li mun hon vic ng Thiu t chc li, c l l
dng vic ny thng thuyt vi pha Nga X (H Ni) v ly im l chnh
ng ta l ngi p ng Thiu t chc. Nhng ng Martin khng chu chi ci tr b i
y na. c xong cng in, ng bc tc v gp ngay n li: Cng in c
xp ngay vo h s v ti l i, khng thi hnh. [29]
ng Thiu k li cho ti (nm 1984) l ngy hm sau khi gp ng Martin, ng
mi cc Tng lnh n Dinh c Lp Trong bui hp, ng cho h bit v nhng
chuyn i S Martin cp ti. ng Thiu ni nu cc Tng lnh cho ng l mt
chng ngi vt cho ha bnh ca t nc th ng s t chc. Khng ai pht biu
g c. Th l r h khng mun ng ngi li gh Tng Thng na. Gia lc
ng tuyn b t chc v Ph Tng Thng Trn Vn Hng ln thay.
Hp xong, ng ln i truyn hnh thng bo quyt nh t chc. Lng y
cay ng vi ng Minh, ng c mt bi din vn rt di, tuy ri rc, thiu mch
lc, nhng cng thng v xc ng:
Cc ng chin s ca chng ti cht ui di ln ma n ca ch.
l mt hnh ng v nhn o ca mt ng Minh v nhn o. cng l mt l
do ti sao, khi phi on Quc Hi Hoa K n Vit Nam, ti ni vi h rng y
khng cn phi l vn 300 triu na m l vn Hoa K c cn gi li ha gip
nhn dn Vit Nam trong cng cuc bo v nn c lp v t do ca h hay
khng?
Hoa K hnh din l mt quc gia bo v n cng chnh ngha v l tng t
do trn th gii, v s n mng l c lp nm th 200 vo nm ti. Ti hi h rng:
Li ni ca Hoa K c cn gi tr g na khng? Nhng cam kt ca Hoa K c cn
hiu lc khng?
Ba trm triu khng phi l mn tin ln i vi cc ng...T chi mn tin
ny, cc ng cn mun chng ti thng cng sn hay ngn chn ln sng xm lng
ca cng sn, l cng vic rn cc ng khng lm ni trong sut su nm trng
vi qun i v chi ph khng l ca Hoa K. Tht l phi l...
Bc Vit i m 27 thng 4
Ti Si Gn, theo i S Martin, tuy l hi thng ba, ng c tin tnh ho l
H Ni quyt nh i ti mt chin thng hon ton qun s, nhng c ng v
Polgar khng t nng s chnh xc ca bn tin ny. Theo ng, l do l v cng cng
mt lc , li c thng tin t pha i din ca mt trn gii phng bn u Chu,
mt t Stockholm (Thy in), v mt t Paris, c hai u cho bit rng h cng
mun c mt gii php chnh tr [30]. Ngoi ra, Martin cn suy lun, nh trnh by
trn, l chnh H Ni cng mun mt gii php chnh tr kt thc mt cch m
p v h cn mun nhn c vin tr ca quc t sau ny.
Th nhng, theo ng, Khng hiu v mt l do no , m ngy 27 thng 4, Bc

138 KHI NG MINH THO CHY

Vit bt cht thay i tn hiu, quyt nh chn gii php hon ton qun s, v
nh vy, gii php chnh tr khng cn na [31]. V im ny, chnh Kissinger
cng xc nhn trong cuc hp bo ngy 5 thng 5.1975 rng cho ti ngy 27
thng 4, Hoa K vn c nhiu hy vng H Ni khng nh i ti mt chin thng hon
ton qun s, v cn mun iu nh vi ng Dng Vn Minh. [32]
Mt chnh ph Thiu khng c Thiu
Sau khi c trao quyn Tng Thng, ng Hng e ngi rng v ng l
Ph Tng Thng, nn ngi ta cho rng by gi ng ch iu hnh mt chnh ph
theo ng Thiu. ng lin yu cu i S Martin nn c vn ng Thiu ra ngoi
quc v dn xp gim chuyn i ny [33]. Sau ng Hng ti ch ng Thiu
khuyn ng sm ri khi Vit Nam, v nu khng, cng sn s ni ti ang iu
khin mt chnh ph Thiu khng c Thiu. [34]
Lc c mt c hi thun tin. cho vic ra i c hp Php, ng
Hng k ngh nh c ng Thiu lm c S Vit Nam Cng Ha i i Bc
phng iu Tng Thng Tng Gii Thch va qua i ngy 5 thng 4. Theo Frank
Snepp c ng Minh cng yu cu Tng Timmes tm cch a ng Thiu khi
Vit Nam. [35]
Chic my bay DC-6 di quyn s dng ca i S Hoa K t Thi Lan bay
qua Si Gn trong m 25 thng 4. ng Polgar, trm CIA Si Gn v Tng
Timmes gp ng Thiu v on ty tng nh Th Tng Khim trong B Tng
Tham Mu. Polgar chun b ba chic cng xa mu en ch mi ngi ra phi trng.
on xe lt qua i tng nim Chin S Trn Vong ca ng Minh gn phi
trng, vi ba hng ch ni bt trn bng: Nhng hy sinh cao qu ca cc Chin S
ng Minh s khng bao gi b qun lng. ng Thiu ngi gia ng Polgar v
Tng Timmes. Nhn thy bng, ng th di v quay mt i. [36]
on xe chy vt v pha sn bay ca hng Air America. i S Martin i
sn tin a. D bun thm v cam chu s phn, ng Thiu vn i thng
thng, c gi phong ng quay li cm n ng Martin dn xp chuyn i.
Vi mt ging xc ng, ng Martin p l:
Tha Tng Thng, l iu ti thiu ti c th lm. Xin tm bit v chc
Ngi may mn. [37]
Danh chnh ngn thun
phi trng v, i S Martin, cng vi i S Php Jean Marie Merillon, li
tip lc cng vic sp xp gii php chnh tr. ng gi cho ng Kissinger mt in
vn cho bit vn cn c th iu nh gia chnh ph Si Gn v vit cng. Ngy 26
thng 4, Kissinger gi mt in gt i lin:
ng i S hiu lm kin ca ti v cc cuc iu nh vi vit cng.
Ti khng ni n dn xp gia chnh ph Si Gn v vit cng m n thng
lng gia Hoa K v vit cng. Ti mun bt c cuc tho lun no gia Hoa K
v vit cng cng phi c din ra ti Paris.
Vo gi cht. Kissinger vn khng mun hai min Bc v Nam trc tip iu
nh vi nhau m khng c s kim sot ca ng. [38]
Tng Thng Hng mi Tng Dng Vn Minh ln lm Th Tng trong
chnh ph mi. Tng Minh khng chu, nht nh i gi chc Tng Thng. ng
Thiu k li cho ti rng: Ti ngh vi C Hng nn mi Tng Trn Vn
n neutraliser (v hiu ha) ng Minh nhng C Hng chu qu nhiu p
lc!
ng Minh chnh thc ln gi chc Tng Thng chiu ngy 28 thng 4 (sng
ngy 27 thng 4, Washington). Vic u tin ng lm l vit mt cng hm cho i

139 KHI NG MINH THO CHY

S Martin. Vn bn c chuyn giao sng ngy 29 thng 4. ng Kissinger bnh

lun v ng Minh [39]:
ng Minh gi chc Tng Thng c khng ti 72 gi, ch lm c
hai vic quan trng: Mt l yu cu H Ni ngng chin v thng thuyt chnh tr
(iu m H Ni t chi thng thng) v hai l, ngy 29 thng 4 (28 thng 4, gi
Washington), ng yu cu tt c ngi M ra khi Vit Nam trong vng 24 gi.
Mi nm sau ngy sp , i S Martin cho ti xem bn cng hm ca
Tng Thng Minh. Ti liu ny c tnh cch lch s v n l vn kin cui cng ca
chnh ph Vit Nam Cng Ha gi chnh ph Hoa K:
Tha ng i S,
Ti trn trng yu cu ng i s vui lng ra ch th cho cc nhn vin ca C
Quan Ty Vin Quc Phng DAO ri khi Vit Nam trong 24 gi ng h k t ngy
29.4.1975 vn Ha Bnh Vit Nam sm c gii quyt.
Trn trng knh cho ng i s.
Si Gn, Ngy 28 thng 4 nm 1975
i Tng Dng Vn Minh
Bnh lun v th ny, Kissinger ni thng ra: V lch trnh ny trng hp vi
lch trnh rt lui ca chng ti, n thc s gip cho chng ti tho ra m khng b
ch trch l M b ri ng Minh ca mnh. [40]
Nhn c th, i S Martin vi v gi c Eva Kim vo nh th tr li Tng
Thng Minh [41]. Nhn dp ny, ng cng yu cu pha Qun i Vit Nam Cng
Ha gip cho cuc di tn ngi M c thc hin an ton. V nh vy, nguy c ra
i li bn nhau khng cn na:
Knh tha Tng Thng,
Ti va nhn c th ca Ngi ngy 28 thng 4 v yu cu ti ra ch th
ngay cho cc nhn vin ca C Quan Ty Vin Quc Phng DAO ri khi Vit Nam
trong 24 gi ng h.
Ti xin thng bo Ngi hay l ti ra ch th nh Ngi yu cu. Ti tin
rng Ngi s ra lnh cho Qun i ca chnh ph Ngi cng tc bng mi cch
lm d dng cho vic di chuyn cc nhn vin DAO.
Ti cng hy vng Ngi s can thip vi pha bn kia (pha Bc Vit) Tu
vin quc phng v nhn vin ca chng ti c ra i an ton v trt t.
Trn trng
Graham Martin
i S Hoa K
Cu cui cng chc l gi kho vi ng Minh l t lc ny ng c th
ni vi pha H Ni l chnh ng yu cu M ri khi Vit Nam cho d b thng
thuyt.
Nhng yu cu nh vy l cho M ci danh chnh ngn thun ra i. Nh
Kissinger bnh lun, th ng Minh: thc s gip cho chng ti tho ra m khng
b ch trch l M b ri ng Minh ca mnh.
Nu by gi, ng Minh gip cho M ra, th mi hai nm v trc, ng cng
gip cho M vo, khi ng lt Tng Thng Dim.
Lc 10 gi sng ngy 30 thng 4, Tng Thng Minh ra lnh cho Qun i Vit
Nam Cng Ha bung sng u hng.
Min Nam Vit Nam c hai nn Cng Ha, v tnh hay hu , ng Minh tr
nn ngi chm dt c hai.
Bc th ca ng cho M ci danh chnh ngn thun mt cch gi to: M
b yu cu ra i ch u c tho chy, u c phn bi! Gi to v M v ang
tho chy gn ht ri. Vo gi pht cht ch cn c mt s vi chc ngi, gm ng

140 KHI NG MINH THO CHY

i S v my nhn vin ca c quan DAO: H cng sp c bc i v c lnh

phi rt ra ngay.
ng 8 gi sng ngy 30 thng 4, tc l gn 24 gi k t khi mt s quan tr
tui phng xe t Dinh c Lp n Ta i S M trao thng ip ca Tng Thng
Minh cho i S Martin, mt chic trc thng Chinook-46 p trn nc Ta i S
M bc i s 11 V Binh cn li canh gc. H c h tng bng su chic Cobra
c v trang bay ra khi khng phn Vit Nam.
Ch Thch:
[1] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 589.
[2] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 576.
[3] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 569.
[4] Tun bo TIME, s ngy 21.4.1975, trang 16.
[5] Tun bo TIME, s ngy 21.4.1975, trang 16.
[6] Tun bo TIME, s ngy 21.4.1975, trang 16.
[7] NEWSWEEK, 21 thng 4.1975, trang 19.
[8] N. T. Hng and J. Schecter, The Palace File, trang 328-330.
[9] David Butler, The Fall of Saigon, trang 372. NEWSWEEK, 21 thng
4.1975, trang 18.
[10] NEWSWEEK, 21 thng 4.1945, trang 18.
[11] Graham Martin, Testimony, trang 543.
[12] David Butler, The Fall of Saigon, trang 264.
[13] David Butler, The Fall of Saigon, trang 437.
[14] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 548.
[15] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 586.
[16] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 544.
[17] Ron Nessen, It Sure Looks Dffrent from the Inside, trang 105.
[18] Ron Nessen, It sure looks different from the inside, trang 105-106.
[19] Gerald Ford, A time to heal, trang 253.
[20] Henry Kissinger, Ending the Viertnam War, trang 542.
[21] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 608.
[22] Henry Kissinger, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 545-546.
[23] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 585.
[24] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 584.
[25] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 586.
[26] Henry Kissinger, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 542.
[27] Xem Nguyn Tin Hng and J. Schecter, Palace File, trang 329. Graham
Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 545-546.
[28] Henry Kissinger, A World Restored, trang 543.
[29] Phng vn ng Graham Martin, 27.3.1985
[30] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 584.
[31] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 609.
[32] Graham Martin ni v cuc hp bo ngy 5.5.1975 ca Kissinger,
Vietnam Evacuation: Testimony, trang 608.
[33] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 547.
[34] Phng vn Thomas Polgar, 6 thng 3, 1986.
[35] Frank Snepp, Decent Interval, trang 434.
[36] Frank Snepp, Decent Interval, trang 436.
[37] Phng vn ng Graham Martin, 26 thng 3.1985.
[38] Kissinger vit li l B Ngoi giao Php gip lin lc gia M v Mt
trn gii phng min Nam. Kissinger, A World Restored, trang 549.

141 KHI NG MINH THO CHY

[39] Kissinger vit li l B Ngoi Giao Php gip lin lc gia M v

MTGPMN. Kissinger, A World Restored, trang 548-549.
[40] Kissinger vit li l B Ngoi giao Php gip lin lc gia M v
MTGPMN. Kissinger, A World Restored.
[41] David Butler, The fall of Saigon, trang 385-386.
Vnh bit ng i s
Lnh Hnh qun gi nhanh va ban hnh. T xa xa, dm ba chic trc
thng ang l l bay li, lc nghing sang bn phi, lc sang bn tri, ting ng c
vang rn. Nhng cnh qut xoy vng ngang, vng dc, lm lung lay c nh mt tri
lc gia tra. i pht thanh Qun i M ng Hng Thp T a tin tc v
kh hu: Nhit Si Gn l 105 v cn ang tng. Nng nh vy m ting
ht ca Bing Crosby t nhng my thu thanh li c vng vng I am dreaming of a
white Christmas (Ti ang m c mt Ging Sinh tuyt trng).
Trong lc tnh hnh ri ren, dn chng thnh nghe bi ca m m cng thy
c vi pht th gin. Th nhng, ngi M v mt s nh ngi Vit lin h vi M
li ht sc cng thng, v bit rng gi th 24 sp ti. Tn hiu ca cuc di tn cui
cng, Hnh qun gi nhanh c pht sng. H hoang mang, bi ri, tm mi
cch ti nhng a im hn trc, mong c bc i.
Trc Ta i S M, tnh trng ln xn, x xt tro tng din ra. Bn
trong, cc nhn vin cung cung, va lo gi trt t an ninh, va t chy ti liu
mt. Phi sp xp cho l v trc thng sp p xung ri. i S Martin cng tht c
vt, mc qun o chnh t, ng ch sn trong vn phng ng lu ba. ng sp ln
trc thng ra i. Khng, Ti mun tr v qua t tht, bt cht ng quay li ni
vi my ngi lnh cn v. Sng s, nhm cn v khng hiu ti sao ng li mun
tr v nh. M lm th no li xe cho ng ra c khi Ta i s? Mc d h t
khng ng , ng Martin nht nh c i. ng c cch: Lch tng bn hng
qua Ta i S Php v i b v nh. Cn v bt buc phi i theo. c,
tranh nh trong cn nh ng ng Phng Khc Khoan vn cn y nguyn. Chc
ng mun v ly mt vi mn quan trng no ? Nhng khng, ng v m
con Nit Noy i vi ng. Nit Noy l tn ting Thi (mn vt nh) ca con ch x mu
en m ng yu qu. Ch c th thi. ng lng thng tr li Ta i S, cng qua
ng nh i S Merillon. Tr v vn phng, ng buc Nit Noy vo chn mt ci gh
[1]. Th ri tip tc lm vic.
Sau ny bo ch ch trch ng v v ch x, ng ci: Bo ch cng ch trch
Tng Thng Rossevelt v con Fala ca ng nh vy! Ti rt bt bnh v vic h
cng kch mt con ch. Trc ht, khng phi l ch ca ti m l ca con gi ti (c
Janet). V thc ra ti khng nh mang n i, v sp xp n xin c ng
i S Php cho t nn ri (...had arl angedfor Nit Noy to seek asylum with the
Ambassador office). [2]
Vo giy pht cui, phng vin t Los Angeles Times, ng George Mcarthur
trng thy Nit Noy b buc vo chn gh mi lng, v quyt nh li ci my
ch ca mnh ri m n i theo. Ti s mi mi ghi n ng Mcarthur v v ti rt yu
qu con Nit Noy. V trong gia nh ti th v ti l ngi chu ng nhiu nht v
cuc di tn. B Martin ch c 11 pht ng gi, v phi li ht tt c nhng k
nim qu bu thu thp c trong bao nhiu nm qua. S d nh vy, v nh ng ni
Nu chng ti ng gi sm hn th tn hiu (v M b chy) s truyn i khp Si
Gn. [3]
ng sau Ta i S, c cy me c th rt ln, cy di bng mt. Sng sm
ngy 29 thng 4, nhn vin yu cu ng cho cht xung trc thng d p.

142 KHI NG MINH THO CHY

Khng chu, ng t r thi : Nu nh cy ny ng xung th uy tn ca M cng

ng theo. [4]
Ngy trc hm , ng gi in cho Ngoi Trng Kissinger ni rng
theo ng, s c mt ca Hoa K Si Gn cn c th ko di c chng mt nm
na [5]. Ri chiu ngy 29, ng li xin php c li Min Nam cng vi vi chc
nhn vin. L do l ti thiu cng lm cho vic M ra i c nhn cch i cht.
[6]
c ri, Jim (Schlesinger), Kissinger gi cho Tng Trng Quc Phng,
Anh phi ni thng vi ng ta, v nu anh khng ni y l lnh Tng Thng th
ng ta khng chu ra i u.
Xong ri, ti s lm chuyn , Schlesinger tr li.
Nh anh bit, ng ta mt mt ngi con Vit Nam. Kissinger tip.
ng vy, ta phi thn phc ng ta. [7]
Ngoi ngi con l cu Glenn li trc thng cht vng cao nguyn chn nm
v trc, ng Martin cn nng lng vi uy tn ca nc M. Ti lun ngh ti s kin
l c nm Tng Thng M dinh lu ti Vit Nam v trong nhng hai thp nin
Trong cun sch Ending the Vietnam war (2003), chnh Kissinger bnh lun
v vic ng Martin chn ch khng chu i:
Nhit tnh gn b vi nhng ngi m ng sp b bt buc phi b li, ng
Martin coi nh bn phn ca mnh l phi ko di cuc rt lui ca M trong mt
thi gian di nht gi li s c mt ca M (ti Vit Nam) lm sao cho cn
bin h cho vic cu ngi Vit Nam.
Tin rng, ngay trc mt, s hong ht Si Gn cn ng lo ngi hn
nhng k hoch tn cng ca H Ni, ng phn u cho cuc di tn qu chm
hn l chnh Tng Thng Ford, Scowcroft, v ti (con diu hu trong chnh ph)
cho l thch ng. [8]
Vo dp L Phc Sinh (thng 3) 1975, c Th K Eva cho hay l ng lm
bnh, ti c gh thm, thy ng xanh xao, mt mi. ng ni l b cm, nhng ti nghi
l vim phi. Ht thuc l lin tc, cng ht, ng cng ho thm.
Trong iu kin sc khe nh vy m ng hu nh mt mnh ng ra chu
trn vt vt cho Min Nam v cho nc M vo gi pht cui cng. Trung S
Colin Broussard, ngi cn v lun theo st ng c vit: Ti ngh rng i S
Martin cu c c ngn ngi Vit, nhng ngi M dn s v c Thy Qun
Lc Chin M na, chnh v ng khng chu ni ti di tn qu sm v gy nn mt
tnh trng hong ht. [9]
V vic ng xin li bt chp nhng g c th xy ra, Kissinger bnh thm:
Vic xc nhn s nghi ng ca ti l ng Martin mun ging nh Tng
George Gordon, vin ch huy ni ting nc Anh, l ngi b h st ti Khartoum
(nc Sudan) do qun Mahdi vo nm 1885 khi ng ta khng chu ra i. [10]
ng 4 gi 45 pht sng ngy 30 thng 4, c anh phi cng vm v bay chic
trc thng mang bng hiu Lady Ace 09 ln i ln li ri p xung bi u trn
nc Ta i S. Anh g ming giy buc vo i, ri a cho ng Martin: l lnh
ca Tng Thng buc ng phi ra i trn chuyn bay cui cng ny. Nu khng,
theo nh tit l v sau ca c Gayler (T Lnh Thi Bnh Dng) Ti c
thm quyn p gii trong trng hp ng i S khng tun lnh ca Tng
Thng. [11]
Th l ht ng tho lui. i S Martin b ph m l c M bc ln chic
Lay Ace 09 vo lc 4 gi 58 pht. Anh phi cng pht sng Tiger, Tiger, Tiger (Con
h, Con h, Con h), mt hiu l a c ng i S ln trc thng ri.
S c mt ca Hoa K ti Min Nam ti y hon ton chm dt.

143 KHI NG MINH THO CHY

Sau ngy Min Nam sp , ng Martin tip tc b ch trch. Ngoi vic chn
ch khng lo di tn ngi M theo lnh cp trn, ngoi con ch Nit Noy, ng cn b
cng kch v vic ch quan v lun lun bo cha cho Min Nam.
H 1974, gia lc Washington hu nh lng qun v Quc Hi bt u ct
xn vin tr cho Min Nam, ng Martin ht sc chng . ng iu trn v vin
tng ca Min Nam mt cch lc quan:
V chnh tr. Chnh ph Min Nam mnh hn bao gi ht. V qun s, Qun
i Min Nam chng t kh nng bo v t nc m khng cn c s ym tr
ca Lc Qun Hoa K. [12]
Cn v kinh t, liu Min Nam c phi da mi vo M hay khng? Khng,
ng Martin bin lun:
i khi ta thy trong cng mt quc gia c s phi hp gia ti nguyn
phong ph, mt h thng hnh chnh c quyt tm vi nhng chnh sch kinh t hp
l, mt dn tc thng minh, kho lo, v ht sc do dai, vi mt kh nng c gng
bn vng, mt quyt tm mnh lit v tha thit bo tn t do ca mnh.
Khi c mt kt hp nh vy, nh hin ang c Min Nam Vit Nam, th ch
cn mt ngun ti chnh t ngoi vo lm vai tr tc dng, ni kt tt c nhng
yu t ny li vi nhau th c th c nhng kt qu tht l xut sc. [13]
Nhiu ngi ch trch ng v vic ng t im hnh nh qu lc quan cng
ging nh vic Tng Westmoreland lm thi Tng Thng Johnson. Ngay gn
Tt Mu Thn, Westmoreland cn ln i truyn hnh ni ti tnh hnh qun s kh
quan.
D ch trch, ng Martin vn tip tc. C vi thng ng li v Washington
vn ng. Thng ip chnh ng mang ra ni vi mi ngi l nu Min Nam sp
th uy tn ca M s xung mnh, v em theo hu qu v lu v di. Nhng
nc th ch s khng coi M ra g, v ha bnh s b e da. V l vo thi gian
, nh ng tng trnh li cho Quc Hi M nm 1976: Ti cha bit r c
nhng trao i ring t gia Tng Thng Hoa K v Tng Thng Vit Nam Cng
Ha. [14]. Nu nh ng bit c nhng cam kt th khng r ng cn c gng
n nh th no ngn chn s xung dc ca nn ngoi giao Hoa K lc . Suy
li thng ip y, ta c th t cu hi: Liu Saddam Hussein, Bin La den c coi
thng M khng, trc khi c nhng hnh ng m hu qu l a th gii ti
tnh trng ri rm nh ngy nay?
Khi ti hi ng ngh sao i vi ch trch v nhng li tuyn b v cng vic
ng lm, ng Martin tr li: Ti ch ni s tht, v nu ti c tranh u cho Min
Nam, th cng ch l v quyn li ca nc M v lu v di, l uy tn ca chnh
sch ngoi giao Hoa K.
Nhn dp k nim mi nm Min Nam sp (ngy 30 thng 4.1985), t
New York Times c ng cu ph phn ca v i S cui cng, c nhiu ngi
nhc ti:
Rt cuc, chng ta ch lo tho chy. ch dn tc ca Hoa K sp . (In
the end, we simply cut and ran. The American national will had collapsed).
vinh danh ng, ti xin mn mt phn cu ng ni lm u cho cun
sch
ny.
Ngy ng qua i (1990), ti gi li chia bun cng gia quyn: Thay mt cho nhng
ngi Vit Nam bn ng, c bit l nhng ngi c ng cu gip, chng ti
bi ngi thng tic v xin chn thnh chia bun cng ton th gia nh. Nguyn xin
Thin Cha sm a linh hn ng v an ngh ni vnh phc.
Ch Thch:
[1] David Butler, The fall of Saigon, trang 436.

144 KHI NG MINH THO CHY

[2] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 549.

[3] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 550.
[4] U. S. Marines, A Moment in Time With Dan Roberts, trong ti liu The
Fall of Saigon By The U. S. Marine vo internet Letter to CMC@FALL of Saigon by
U. S. Marines, trang 7.
[5] George J. Church, A Look At The Storm... trong The Fall of Saigon By
The U.S. Marines, vo inlernet: Letter to CMC@FALL of Saigon by U.S. Marines,
trang 9.
[6] David Butler, The Fall of Saigon, trang 386.
[7] Henry Kisinger, Ending the Vietnam war, trang 552.
[8] Henry Kisinger, Ending the Vietnam war, trang 540.
[9] Colin Broussard, Ambassador Graham Martin, trong ti liu The Fall of
Saigon By
The U.S. Marines, xem Letter to CMC@FALL of Saigon by U.S. Marine, trang 3.
[10] Henry Kissinger, A World Restored, trang 547-548.
[11] Phng vn John Munay, 20 thng 4.1985.
[12] TIME (Magazine), 21 thng 4.1975.
[13] U.S. News and World Report, 29 thng 4.1974
[14] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 587.

145 KHI NG MINH THO CHY

TP 7
Mt c gng cui cng
Hy gi n cho ta nhng k mt nhc, nhng ngi ngho kh, nhng m
nhn qun co cm, ang khao kht th bu khng kh t do...
Hy gi h n cho ta: Nhng ngi v gia c, nhng ngi b bo t dp vi
ti t; Ta ang nng cao ngn n bn cnh cnh ca vng.
(Trch on th The New Colossus ca Emma Lazarus)
Tay B gi b uc cao ngt nh nh n hi ng. T nm 1885, B ng
pha ngoi Hi Cng New York n nhn bit bao nhiu on ngi di dn.
Ngho kh, nhem nhuc, h ti vi B sau nhng cuc hnh trnh vt i
dng kh khn, nguy him. Nh iu khc Auguste Bartholai ly cm hng t
tng Hy Lp Ngi khng l o Rhodes (Colossus of Rhodes) cng vi K
S Gustave Eiffel (ngi thit k thp Eiffel) mt gn chn nm tri hon thnh k
vt nc Php tng cho Hoa K vo dp L c Lp nm 1884. Php t tn cho k
cng ny l T do chiu sng th gii. Con tu Isre phi ch 350 b phn
cng knh ti lp rp thnh tng t trn o Liberly ngoi b Manhattan.
Ngi M gi k cng ny l Tng T Do. Vit Nam ta gi l N thn T Do,
c l l v trng b p nh Thn Hy Lp, nhng li t bi, bao dung. [1]
N Thi S Em ma Lazarus (1849-1887) lm mt bi th ca ngi Pho
tng v i mi (The New Colossus). Mi, v tng Hy Lp c, dng ln knh
thn Apollo (304 trc Cng Nguyn) l mt ngi khng l, vm v, cm b uc
ng gc ca vo cng Mandraki, mi chn ng trn mt hn o. Tu b ra vo
u phi chui qua di hai chn pho tng. Nhng N Thn T Do th khc hn.
Ngoi ca bin lc hong hn, B cm b uc ng chiu sng. L M ca nhng
ngi b y i (Mother of Exiles), con mt B hin t nh ang mi gi.
Theo ting gi ca B, bao nhiu di dn t cc quc gia khc sang Tn
Th Gii, thay i hn thnh phn dn s M. Nm 1790, khi c cuc kim tra u
lin, a s (75%) dn M l ngi gc Anh Quc. T u th k 19, cc sc tc khc
ti ngy mt ng. T 1820 khi chnh ph bt u ghi chp s sch di tr cho n
1975 c li 50 triu ngi nhp tch. Trong thp nin 1840 v 1850, tng trm
ngn ngi c ti chy trn cnh ngho i v b truy n. Gn mt triu
ngi Irish di tn sau nn i khoai ty. Cuc di c ln nht l gia nm 1901 v
1910: Tm triu ngi ti t Hungary, , v Nga.
Ri b c tip lc mi gi, cho n. Sau khi kt thc bao cuc chin, b cn
tip nhn c nhng on ngi di tn, nh t Hungary (1956), Cuba (1959-1960),
hay mi y, t mt s nc ng u. Cuc chin Vit Nam kt thc ngy 23 thng
4.1975. Ngy 22 thng 4, ti nghe tin Tng Thng Thiu t chc. Ngay hm sau,
ngy 23 thng 4 (24/4 gi Si Gn), Tng Thng Ford ln chic my bay Air Force
One i New Orleans din thuyt ti i Hc Tulane. Mi ngi ch i xem ng
s ni g. Chiu hm , nh ly thm can m, ng Ford ung mt ly ru
cocktail, trong mt tic chiu i. Th ri dng dc, ng bc vo ni t hp. y l
mt sn chi banh trong nh rt rng ri, cht nch vi hng ngn sinh vin. C
ta v tay cho n, cng bnh thng nh din ra cc i Hc khc mi khi c
Tng Thng ti thm.
Th nhng, bu khng kh bng nhin i hn khi Tng Thng Ford chm ri
nghim ngh, dn tng ting:
i vi Hoa K, chin tranh Vit Nam kt thc ri.
Ging ng nh mun v ra v ting v tay, hut so, la h vui mng. Cu
tuyn b lch s ny c nh my thm vo bi din vn lc chic Air Force
One cn ang bay trn vm tri cao [2]:

146 KHI NG MINH THO CHY

Nc M c th ly li c nim hnh din c trc (chin tranh) Vit

Nam. Nhng nim hnh din y s chng c th t c bng cch tham d tr li
mt cuc chin m ring i vi M n chm dt ri.
Ph T Ron Nessen nhn xt l ch mi hai tun trc , ng cn ra Quc
Hi c din vn xin thm qun vin cho Vit Nam Cng Ha, m ti Tulane, chng
thy ng ni mt li no na v vin tr thm cho Min Nam. Tng Thng Ford ch
ni ti tng lai:
Theo ti, by gi ti lc chng ta phi nhn ti mt ngh trnh cho tng
lai. Ti yu cu l ta hy ngng hn chin trn, cng nh nhng li buc ti, t co
ln nhau ca qu kh. Ti yu cu chng ta hy chp nhn trch nhim ca lnh
o, chng ta s l hng xm tt i vi mi ngi v nhng l th ch ca bt c
ai.
V nh vy, ng Ford lm mt vic m trong 30 nm, cha Tng Thng
M no lm ni. Mi ngi trong on ty tng ca Tng Thng ti i hc Tulane
u ht sc vui v, kch ng v li tuyn b ny. [3]
Th l xong. ng Hng va mi ln chc Tng Thng c vi ngy, Tng
Thng M ni toc mng heo ra l i vi Hoa K, chin tranh Vit Nam kt
thc ri. Si Gn. khi c cc thuc cp cho hay v bi din vn, ng Von
Marbod xc ng: ng Ford gi cao tm vi ging trng. Ti v cng bng
hong v h thn.
Min Nam i vo d vng. Nhng cn tn d ca cuc chin, v i vi
nhng ngi bi trn th sao y? Chng thy ng Ford bnh lun g, hay l mun l
i chng? Ch thy bo ch ni ti chnh ph ang cho di tn gp rt s ngi M v
mt s ngi lm cho M. Nghe tin tc t hnh lang Quc Hi l tt c cng ch
50.000 ngi Vit thi, ti nht nh hot ng ti a cu vt m ngi ang
tun ra Bin ng. [4]
V vic M ch nh cu mt s ngi qu gii hn nh vy, sau ny c
i S Martin xc nhn trong mt bui iu trn ti Quc Hi nh trch dn trong
chng 14. V tnh cch lch s ca ti liu ny (n chng minh r rng v s ngi
v ngy gi m Washington nh cu), ti trch nt phn ca vn bn ng Martin
iu trn trc Quc Hi ngy 27 thng 1.1976 (ngy k nim nm th ba ca Hip
nh Paris) v in vo Ph Lc. nhn mnh v thi im ca ngy 25 thng
4.1975, ng cn ni tip:
Vo ngy 25 thng 4 (1975), sau cng, Ta i S mi nhn c quyn
cho php tm dung thm s ngi thn nhn (ngi M) v mt gii hn l 50.000
ngi Vit vo thnh phn chu ri ro cao . l ch cn c 4 ngy trc lc cui
cng ri khi Vit Nam. [5]
Nhn vo N Thn T Do
Lm g c by gi y? Ti t hi. Hi nm 1954, sau Hip nh Genve,
cng c cuc di tn. Gn mt triu ngi c tu M ch vo Nam. Sau M cn
gip tin bc cho ngn sch nh c. Thi gian di tn li c ko di ti 300 ngy.
V lc chm dt chin tranh cn bn l gia qun di Vit Minh v Php. By
gi, sau mi nm tri trc tip can thip vi trn na triu qun, chin u bn
cnh mt triu Qun i Vit Nam Cng Ha, thit hi bao nhiu nhn mng, bao
nhiu tin ca, chng l li ch di tn c 50.000 ngi thi? 30 nm ri m mi
khi ti ngy 30 thng 4 (1 thng 5 gi Vit Nam), hnh nh pho tng N Thn T
Do li hin ra r rng trong tr c ti. H 1958, khi ln New York ln u tin, ti
c ra o Liberty du ngon. Rt l thch th. Pho tng p v hng v qu
sc, ti ni vi anh bn hng dn. Th thi, khng c n tng g su xa cho lm
sau chuyn i. Nhng ngy 30 thng 4.1975 (ti Washington) th khc. Bui sng

147 KHI NG MINH THO CHY

hm y, ti ht sc mt mi, r ri, v nhng bin c, trn tr t my tun trc. V

phi sa son sp sn mt cng vic m i vi ti n l lch s trong cuc i.
Tm tr ti lc ri bi. Khng bit phi lm g cu vt thm on ngi ang
bng b nhau ta ra Bin ng.
Nhng ri, nh mt tia sng chiu ri, ti ngh n N Thn T Do, v ti
on ngi Cuba di tn hi nm 1960, sau khi Fidel Castro ln nm chnh quyn.
Bn b v thn nhn ca h l ngi M gc Cuba lc tranh u thnh cng.
Ti cn nh l hi h ng ti rt nhiu li ku gi lng t tm ca nhn dn
Hoa K trn cc bo ch vi hnh pho tng N Thn T Do. Ti li ny ra ngh l
mnh cng c th lm nh vy.
Hin trong tay, ti mang i c ton b h s mt v nhng trao i gia
hai Tng Thng Nixon, Ford v Tng Thng Thiu. Nh nhng l th tnh, nu ch l
mt vi th l t th ngi ta c th cho l n c vit trong lc tnh nhn bc
ng. Nhng gp chung li, v t n trn cn bn thng thuyt l bn nm tri, th
tt phi c ngha su xa. Ti suy lun: Ngi M t cao nhng gi tr xy trn cn
bn cng bnh sng phng. Do vy, h lun t nng ci quyn hn chnh mnh.
Chng vy m c 1.000 ngi th c ti 3.1 lut s, qu nhiu so vi cc nc
khc nh Php (0.4), c (0.8), Nht (0.1). Nh th, ti ngh nu mnh da trn cn
bn cng bnh (Chnh ph M bi c vi nhn dn Min Nam) v ku gi ti tinh
thn bao dung, m biu tng l N Thn T Do, th may ra c hy vng phn no s
cu c mt s ngi ng hn.
Ti mun in ngay c mt trang cu cu SOS trn t washington Post v mt
trn t New York Times. Nhng ly tin u m in by gi? Trng hp cu cu di
dn Cuba l cng vic ca c mt tp on, v vi y phng tin ti chnh.
By gi n thng c m, trong ti ti ch vn vn c 300 la lc ri Si Gn.
M mi trang bo cng phi tr 6.000 la.
Ngy 14 thng 4, khi Tng Thng Thiu bo ti i Washington cng tc, ti
cng ngh n vic ng hai t bo ny nhng mc ch lc l cu cu
Quc Hi chp thun cho Vit Nam Cng Ha vay tin, thay v b phiu chng vin
tr. Mt ln duy nht ni ti tin bc, ti ngh Tng Thng Thiu cp cho ti mt
ngn khon l 20.000. S ny s dng ng hai thng bo (12.000). S cn li 8.000
ti chi tiu cho chuyn di v ngoi giao hnh lang nh hi hp, chiu i. ng
Thiu chp thun ngay, nhng ng li khng a tin v ni ti sang Th Tng yu
cu cho trch t Qu VINOPO. VINOPO (Vietnam Procurement Office) l mt C
Quan Tip vn t ti i S Vit Nam Cng Ha, Washington, D.C. C quan ny
u thu v mua go v Si Gn qua chng trnh vin tr M. Mi mt tn go phi
ng vo qu VINOPO l 1 la. l c quan c lp ra nm 1973 va
gip tip vn va c ngn qu lo vic hot ng ngoi giao. H nm 1973, c ln
ti hi Tng Thng Thiu xem cng vic ngoi giao hnh lang, public relation ca
Vit Nam Cng Ha ra sao? ng cho bit cn bn khng c g ht, ch c c quan
chnh thc l Ta i S m thi! Lm sao li c th nh vy c? Nhng Quc
Gia ng Minh c quan h quan trng vi M nh i Loan, Do Thi, i Hn, u
c vn ng hnh lang rt rng ri. Sau VINOPO c thnh lp, nhng Vit
Nam Cng Ha cng cha t chc c nhng vn thng hnh lang.
Va ti Washington, ti gi cho Gim c VINOPO, cng l mt anh bn ti,
nhng anh y li khng c mt s v ang trn ng i cng tc mua go. Nhn
vo ngn khon tit kim ca gia nh, thy cn gn ba ngn , ti bn tm mn
mang ra tiu vo cng tc vn ng. Mun gp c b Th K hay anh ph t cho
mt Ngh S hay Dn Biu, d l ch quen bit, ch c cch l mi dng cm tra
hay cm chiu khi mt thi gi ca h th may ra mi mi c. Sng ngy 15

148 KHI NG MINH THO CHY

thng 4, anh bn Gim c VINOPO tr v Washington. Anh y in thoi ngay cho

ti v cho bit l ngn qu trong s b nhn vin bin th ht ri! V anh khai
bo y cho c quan FBI. Th l k hoch ng bo li phi b i. Sau ny, v
khng hon li c s tin vay ca gia nh, ti cng gp phi vn kh khn.
Hy cu vt on ngi lnh nh trn bin c
By gi, ti mun ng hai t bo xin cu vt ngi t nn. Khng c tin
v chng bit lm g khc, ti tm n ng Warren Nutter, ng thy c, trc lm Ph
T B Trng Quc Phng ph trch v kha cnh kinh t ca chng trnh Vit
Nam ha thi Nixon. ng tn tnh ng h Vit Nam Cng Ha trong thi gian
qua v sang Si Gn gp ring ng Thiu c vn. Mi ng v nh dng cm
tra, ti mun ng c vn cu gip ngi di tn. Gia lc th my in thoi
reo, v u giy bn kia l Von Marbod, gi t Tn Sn Nht: Ti ang trng thy
Rick b m gi anh ln chic C-141, v gia nh anh ang bc ln tip theo. Rick
Armitage (Th Trng Ngoi Giao di thi Tng Thng George Bush, nhim k
u) li xe ti nh ch ti ng Phan nh Phng v ch b c cng gia nh
ra phi trng bay sang phi cng Clark Phillippines. Ha ra thay v i ti v,
va c quyn cho tm dung vo M, i S Martin cp giy php Von Marbod
cng Rech Armitage di tn gia nh ti. Hm y l ngy 25 thng 4.
Yn tm cho m gi ri, nhng cn bn b, ng bo th sao y? Ti hi ng
Nutter xem c nn gp ng Kissinger hoc Schlesinger ku ni h gip tng s di
tn hay khng? t nht M cng phi cho t nn mt triu ngi, bng s di tn t
Bc vo Nam nm 1954, ti mun ngh. H phi sch tay v Vit Nam ri,
ng Nutter ni. ti ngh xem c cch no khc khng. Hm sau, ng gi li v
c vn cho ti: C l tranh u bng mt cuc hp bo l c hiu qu nht. V cc
hng thng tn s ph bin rng ri, ton cu. ng ni ri ng s xem lc no l thi
im tt nht lm vic ny. Ti vi vng ngi xung lm vic lin tc nh my ly
c ph tht m phc tho mt bi din vn s dc khai mc cuc hp bo.
Nhng by gi xong cuc ri, ti c t cch g m li i hp bo nh cc quan
chc ln? Nu anh nht nh tit l my ci th mt th ti chc cc hng thng tn
s ti, ng Nutter gp . Khng cn n o g na, ti tr li: Vng ti quyt
nh ri.
Qun tr, ti tip tc lin lc vi mi ngi quen bit trn Quc Hi, c trong
ln ngoi chnh quyn. Khng nh i vi nhn dn Cuba, d M cha c mu
chin u, m cn tip cu ti 650.000 ngi khi Fidel Castro ln nm quyn, m
lc ny li ch ngh n con s c 50.000 ngi Vit thi, ti t hi.
Vic thy phi lm ngay l i vi anh em trong B K Hoch v Pht Trin
ca ti. Ti lin n nh b Anna Chennault ( ngay trong ta nh Watergate), ch
tch hng my bay Flying Tigers yu cu b c gip cho mt my bay vo Si
Gn di tn ban lnh o v nhn vin ti B. L ngi c nhiu cm tnh vi Vit
Nam v cng thu c nhiu li lc vn chuyn hng ha vo Si Gn trong cc
nm trc, b ng . Th nhng, khi my bay p xung Phillippines th phi
ngng li v Tn Sn Nht b nm bom, pho kch!
V nhng lin lc ring t, chng ti cng lin lc vi nhiu Ngh S v Dn
Biu yu cu h vin tr, v nu khng c th cu gip on ngi di tn.
Chng ti c nhn c tt c l 31 th tr li (xem danh sch). Hu ht l h
dui ra. C ng ngh tn l Bennett Johnston, Tiu Bang Mouisiana cn vit ma mai
v vic xin cu tr cho cng cuc di tn:
o lut (v gip di c) ang c Quc hi xem xt c iu khon r
rng cm ch khng c gip mt nc cng sn hoc trc tip hay gin tip qua
mt c quan nh Lin Hip Quc. Theo ti, Min Nam Vit Nam gi y nm

149 KHI NG MINH THO CHY

di quyn kim sot ca cng sn ri, bi vy vin tr hay cu tr phi c cung

cp t cc nc vin tr qun s cho Bc Vit-Nga X v Trung Cng.
Ti li tm n v Tuyn y Thng Vin, Mc S Edward Elson. Ni ti hnh
nh ngi x Samaritan y lng nhn i trong Kinh Thnh, ti nh ng tc ng
nhng phn t tng i cn cht ho tm: Hy cu vt on ngi chng ti
ang trn chy ra bin c, ti cu cu. Mc S Elson hp tc cht ch. ng lin
gi cho mt s ngh s nh ng lng tm ca h ng chng i vic t nn
ca ngi Vit Nam na.
Sng ngy 29 thng 4, radio vn ni ti con s di tn gii hn. Nhng vo
khong tra, ti nghe long thong l ngi ta bt u ni ti con s k hoch
120.000 ngi Vit by gi c lit vo thnh phn c nguy him cao . Li
thm cht hy vng. Bit u, bit u y, chnh ph Hoa K thay lng i d
c i phn. D ch l mt tia hy vng nh nhoi, n cng gip nng tinh
thn sa st ca ti lc tip tc hot ng v theo ri tin tc tng gi tng pht, ti
gi ng Nutter vo bui chiu, khi ng cn ang vn phng ti Vin Kinh Doanh M
(American Enterprise Institute ) trn ph 117th, Washington D. C. hi ng xem
ti lc hp bo cha? Vin ny c gi l B c (Think Tank) ca ng Cng
Ha. Tuy nhin, cng c nhiu ngi khng ng vi chnh ph Ford lc .
Gi cht sp ti ri; bt c lc no. Ngi ta ang a ra bin ch c cu
vt, ng bo ti n gp ng ngay. Ti a ng xem bi din vn ti va son
xong. ng gp thm cho ti l phi ni vic cu vt vic ngi di tn khng nhng
l mt bn phn m v lu v di, cn c li cho M. ng c kin l ti s ch tit l
ra hai, ba bc th thi, cn gi li lm n by (lever). ng mun ni l c th
xem kt qu ra sao. Nu h c nht nh ch cho di tn c 50.000 th mnh s
tnh bc ti.
Chng ti ra ng i b ti khch sn May Flower nm gn ngay bn cnh,
trn ng Connecticut Avenue, thu mt phng lm a im hp bo. Gi
phng hp l 250 la. Trng mc tit kim ca gia nh th ti tiu ht. Ti li
khng mun hi ng i S Vit Nam Cng Ha ti Washingon v e ngi l ng s
cn cuc hp bo li. Ch cn ng 200? ng Nutter mi lng bn xut tin ring
gip thm 50 la, thu phng ln hp bo.
Bui tra ngy 30 thng 4, (mng 1 thng 5 gi Si Gn), ng Nutter dng
phng tin ca Vin gi mt bn thng co cho cc phng vin v k gi qua hng
thng tn Associated
Tin S Nguyn Tin Hng, Cu Tng Trng K Hoch v Cu Ph T c
Bit ca Tng Thng Vit Nam Cng Ha Nguyn Vn Thiu, s t chc mt bui
hp bo lc 4 gi chiu hm nay ti Khch Sn May Flower, Phng Pan America,
ni v bn cht nhng tha thun b mt gia cu Tng Thng Nixon v Tng
Thng Thiu. S tit l hai l th ca ng Nixon gi ng Thiu.
ng gi, cc k gi bo ch v truyn hnh o o ko n. Mi ngi ai cng
nhao nhao, nng rut. Khng mun mt th gi, h ch mun n ly my bc th
ch khng mun nghe trnh by di dng vn t. Thi qu khch ca bo ch
khin ti thm phn bc tc. V nghe h bnh lun qu nhiu v min Nam trong
bao nhiu nm qua, ti ln ging, ni oang oang vo micro:
Tha qu v, y l ch ca ti. Qu v phi cho ti c hi gii thch ci bi
cnh ca cc l th trc khi ti trao cho qu v. Nu v no khng mun nghe ti
gii thch th xin mi ra.
C ting lao xao cu nhu, la . Nhng ti c tip tc.
Tha Qu v,
Cm n qu v ti y khi mi ch va c thng bo.

150 KHI NG MINH THO CHY

Mc ch cuc hp mt hm nay l ti mang ra nh sng cho cng lun

bit n mt s s vic lin h ti trch nhim ca Hoa K i vi nhn dn min
Nam Vit Nam. C th hn, ti mun ni ti nhng cam kt mt ca Hoa K i vi
Vit Nam vo thi im thng thuyt Hip nh Paris...
cp qua ti vic ng Thiu v chnh ph ng t chc, ti ni tip:
Gi y, ti ang ni chuyn vi qu v vi t cch c nhn. Ti lm cng vic
ny nht mc theo lng tm ca ti, v Tng Thng Thiu hon ton khng bit
trc.
Ti chc chn rng vic ti ni vi qu v hm nay khng nhng n c lin
quan ti quyn li ca ngi Vit Nam, nhng v lu di, n cn lin quan trc tip
ti quyn li ca nhn dn Hoa K.
Bng mt cch nhc kho ti li tuyn b cn tu ro mng ca Tng Thng
Ford my hm trc l hy qun i qu kh v nhn ti mt ngh trnh tng lai,
ti tip:
Khng th c tng lai, nu khng c d vng v hin ti. Lm sao m c
c mt ngh trnh tt cho tng lai nu khng hiu bit thu o v lm kt ton
y v hiu qu ca nhng g mnh lm trong qu kh? Ch tn ca nc M,
mt yu t nhiu khi l quyt nh gia ha bnh hay chin tranh, cn phi c cc
quc gia coi trng nu chnh sch ngoi giao Hoa K mun c thnh cng.
Sau ti tm tt din tin ca cuc Ha m Paris, nhn mnh vic M
bi c. Tng Thng Nixon v C Vn Kissinger p ng Thiu phi k kt, trn
cn bn l c c rt v ci gy. C c rt l Hoa K cam kt rt r rng l s tip
tc vin tr y cho Vit Nam Cng Ha v bo m thc thi Hip nh nh
chin. Ti ch trng vi on quan trng trong hai bc th ca Tng Thng Nixon
(th ngy 14 thng 11.1972, v ngy 5 thng 1.1973). kch thch s t m, ti ni
thm l ti ch cho h xem hai l th ny, nhng cn gi nhiu th khc. Ri trng
mt vi on t mt bc th ngy 17.1.1973 trong , Nixon cn ni r hn v
nhng mt c i vi Min Nam.
Nhn mnh l vi nhng cam kt vng vng , Vit Nam Cng Ha chp
nhn k vo bn Hip nh ngy 27 thng 3.1973 gip Hoa K thu lm c bn
kt qu r rng:
- Th nht, rt c ht qun i M v.
- Th hai, ton b 519 t binh M c th.
- Th ba, c tuyn b l mang li Ha bnh v danh d v gi c
uy tn cho nc M.
- Th t, tit kim c 20 t mt nm.
Cn Min Nam c g? Ko di c hai nm. By gi th phi gnh chu
bao nhiu hu qu, v gnh chu mt mnh!
Trong hi din vn, v nghe theo li C Vn ca Warren Nutter, ti hon
ton trnh n, khng ng g ti nhng mt th ca chnh Tng Thng Ford gi.
Nh vy xem ng Ford i x ra sao vi vic di tn.
Ti ch dng vi l th ca Tng Thng Nixon lp lun xin cu vt on
ngi ang x ra Bin ng:
Knh tha qu v,
Ti xin kt thc bui trnh by ngy hm nay vi ch mt li cu khn ti nhn
dn Hoa K. Chc chn rng nhn dn ti ang mun cng ti khiu ni l CNG
BNH v SNG PHNG phi c a ra i x vi h, d l iu kin chnh tr
ni b Hoa K ra sao i na.

151 KHI NG MINH THO CHY

Ti tin tng rng vi quyn lc ln mnh v kinh t v ngoi giao, trong gi

pht ny y, nc M vn cn c th lm c mt cng vic hon ton nhn o,
l cu vi mng sng on ngi ang di tn.
Nu nhng cam kt ny khng c tn trng, th Hoa K c th n b
vo bng cch dn xp v cu vt t nht l mt triu ngi dn Vit Nam.
Nm 1954, Hoa K gip di chuyn gn mt triu ngi t min Bc vo
Nam. Gi y, sau khi trc tip tham gia vo mt cuc chin ko di, gip t nn mt
s ngi t nht cng hng nh vy th khng phi l mt vic qu ng. Ti thiu,
vo gi pht ny, Hoa K cng vn cn c th sp xp c c mt khong thi
gian ra i t do, hu gip cho mt s ng hn c di tn.
Nhn danh lng tri ca nhn dn Hoa K, qu v hy ngh ti nhng ngi
trng cy v tin tng vo bao nhiu ha hn ca ng Minh trong hai mi nm
tri.
Trong thm tm, ti ngh rng nu nh nm 1954, thi gian ra i t do c
quy nh l 10 thng, th t nht by gi cng phi c mt thng!
B quay mt v u?
Khi ni xong, ti c pht bn sao hai l th trn. Mt s k gi v ngi quay
phim vy chung quanh, i theo ti ra hnh lang khch sn. Murray Marder, k gi t
Washington Post ng li an i l nghe xong, ng c nhiu thin cm vi dn tc Vit
Nam hn. ng ni ti s c gip. Nhiu nh bo tip tc t thm nhng cu hi
ny n, nh v tham nhng, c ti, qun i b chy, ti sao di tn, v.v...Ti l i.
Mt nh bo c b ru hm en rm c nng nc xin bn sao l th th ba m ti c
trch dn nhng khng ph bin. Sau khi tham kho kin vi ng Nutter, ti
t chi. Anh ta t ra rt bc tc
n khi khi c phng vin hi thm:
Tha ng, c cho l Hoa K bi c, nhng cn l do g khc khin
chng ti phi a ngi Vit vo M khng?
Ti ni ngay ti ci l do mnh m nht:
Tng N thn T do ang nhc nh cho chng ta rng nc M l t ca
nhng k b truy n, ca di dn.
n khi nghe thy ni ti N Thn T Do yu cu cu vt t nn, anh
chng ta vi xen vo mt cu x xin: Ti xin nhc nh cho ng l N Thn T Do
quay mt v pha i Ty Dng.
ni l B quay lng v pha Thi Bnh Dng, pha Vit Nam chng ta?
V cng au n, ti khng cm c nc mt. ng Nutter sng st v
phn n. Ko ti sang mt bn, ng an i: Anh lm mt vic ch li cho x s
anh. Ri y n s to c nhiu thin cm, v ti hy vng rng s ngi Vit
c cu s tng ln nhiu.
Nim yn i v bin
Sau y l nhng s vic lin h ti cuc hp bo v vic tit l mt s
nhng bc th mt:
Cng ngy , ng Von Marbod mi ti n ti ti mt qun nh Mclean. Tuy
l mt ba n m bc theo tiu chun M, nhng i vi ti n l ba n nh i.
Cho n by gi n vn ghi du n m vo tr c ti bi cu ni ca ng Marbod:
Tt, tt. Nhng ti ngh by nhiu l ri, anh khi cn tit l thm na. Ti c
bit l trong vng my ngy ti, tu M s vt ht tt c nhng ai ra c ngoi
bin.
n cm ti xong, ti bt u lo v chuyn mnh tit l l cn gi nhiu mt
th khc (d nhin l trong c c th ca Tng Thng Ford), ti vi ti nh mt
ngi bn vng Maryland n trn gn mt tun l.

152 KHI NG MINH THO CHY

Ngy mng 2 thng 5, nhiu bo ch M v quc t, c bit l hai t uy tn

nht, Washington Post v New York Times ng ti cuc hp bo v t rt nhiu
cu hi chung quanh vn mt th. T Washington Post ng mt hnh h ha ca
i ti Herblock vi y ngha thch hp. Hnh v Quc Hi M ang cho hai ng
Ford, Kissinger xem v hi v nhng th cam kt trong cc l th ca Nixon.
Bo ch cn tm xem c phi th tht hay th gi, v c phi ch k ca Nixon
hay khng? Rt nhanh, Ta Bch c phi chng nhn v tnh cch xc thc ca
n. i vi Tng Thng Ford, lc th ng bit thc s l c nhng mt th ny
v ngy 5 thng 4 (nh thut li trong Chng 10) ti nh c Tng
Weyand (qua Von Marbod) a tn lay cho ng vi bc th. V theo li Von
Marbod, ng xc ng. Sau ng ra phi trng n tip lp tr m ci Vit Nam
va c ch ti San Francisco. Tay bng mt em b, ng bc xung my bay, c
chiu u ym. V t giy pht ny, c th l ng thay i thi i vi vn t
nn. Trc , d sau cuc rt lui y trc tr ca Qun on 11 v cuc di tn kinh
hong t Nng, ng Ford vn bnh chn nh vi, i Palm Springs nh gn. V
Ngoi Trng Kissinger cn mi ng b Tng Thng ti nh dng cm vi Frank
Sinatra. Chng ta khng th Tng Thng i nh vy c, Robert Hartmann,
mt nhn vin ca ng Ford phi than ln. Nu li i n vi Sinatra vo cui ca
tun l m Tng Thng b ch trch hng ngy l ch vui chi trong khun vin
nhng nh triu ph ang khi Vit Nam bc chy, th hnh nh ca ng Ford s cn
b ch hn na, Ph t Ron Nessen k li [6]. Nm 1985 khi chng ti phng vn
Tng Thng Ford v a cho ng c li my bc th ca Tng Thng Nixon, ng
vn cn t v ngm ngi: Khng cn mt nghi ng no ht, y l nhng li cam
kt v cng quyt lit (Well, there is no doubt these were very categorical
commitments).
Nh thut li, Tng Trng Quc Phng Schlesinger, ngi rt th
lc con thuyn Min Nam sp chm m, cng phn nn rng:
Ti tin rng Tng Thng Ford b la bp v nhng l th ny
Quc Hi khng h hay bit cht g v my l th khi h bt u chy
lng khi Vit Nam vo ma h 1973
Ti cn nh ti v cng sng st khi c mt s l th y, v chng c
ngha l Hoa K chy lng nhng ngha v m chnh Tng Thng cam kt.
Tuy nhin, nu ta khng bit c l c nhng ngha v c cam kt th ta u bit
c l Hoa K chy lng.
(I believe Ford as being bamboozled on the letters. Congress know nothing of
these letters, when it started bugging out of Vietnam in the summer of 1973,
I remember how surprised I was when the letters surfaced, because I felt that
the meant a welching by the United States on commitments that had been entered
into by the President. However, if you don't know the commitments have been
entered into, you don't know the country has welched)
ng ba ngy sau cuc hp bo, mng 3 thng 5, Kissinger thay i thi .
Nh y ban lin b nh c ng Dng (Indochina Interagency Task Force) bo
co: Ngoi Trng Kissinger yu cu Tng Thng Ford cho php cp quyn
tm dung cho 150.000 ngi Vit v Kampuchia t nn, vi iu kin l chnh ph
phi c gng ti nh c 20.000 ngi ti cc quc gia khc. Tng Thng Ford
chp thun v thng bo cho Tng trng T Php. [6]
Cn v pha lp php ca M?
Sau y l nhng li tuyn b ca mt s nhng bn tay ao ph a dao
ln ct t vin tr cho Min Nam:

153 KHI NG MINH THO CHY

Phn ng tc thi ti Quc Hi l c nhiu Ngh S, Dn Biu rt ngc

nhin v nhng tit l trong cuc hp bo. T New York Times (2 thng 5.1975)
ng tin Ngh S Henry Jackson tuyn b:
Tht l l bch v nguy him khi Quc Hi v nhn dn Hoa K phi nh vo
quan chc ngoi quc (ng Hng) mi bit c nhng vn kin ti quan trng,
ng cn thm rng: Khi khng chu tit l r rng bn cht v vn bn ca nhng
tha thun s b vi Min Nam, pha Hnh Php la di mt chnh ph ngoi
quc cng nh Quc Hi M v bn cht v quy m nhng iu do Hoa K cam kt
vi quc gia . [7]
Ngh S Mike Mansfield tip theo: Tht l chuyn bt ng (It looks like the
jacks are coming out of the box...), ti ngh rng s vic ny cng c sm lm
sng t ra th cng tt cho tt c mi ngi chng ta. [8]
Cng mt ngy, y Ban Ngoi Giao Thng Vin, mt y Ban lnh o vic
ct vin tr, yu cu Tng Thng Ford cho xem bn sao nhng trao i mt gia
hai Tng Thng Nixon-Thiu. Nhng ng Ford t chi pht i. Trong mt bc th
gi Ngh S John Sparkman, Ch Tch ca y Ban, ng ni ti quyn hnh c
bit ca Hnh Php lm cn bn cho vic t chi, v khuyn rng chng ta nn
xp li vo qu kh nhng cuc tranh lun c tnh cch chia r v vn Vit Nam.
[9]
Ngh S Henry Jackson, y Ban Quc Phng Thng Vin:
Nhng tit l mi y cho hay rng ngnh hnh php la di mt
chnh ph nc ngoi v Quc Hi v nhng cam kt ca Hoa K i vi Min Nam
Vit Nam t 1972 ti 1973.
Chnh ph Ford t co Quc Hi l vi phm nhng cam kt v nhng
rng buc i vi Min Nam, nhng iu m Quc Hi cha bao gi c nghe ti,
ch ng ni n l chp thun
Tht l mt trng thi k cc v nguy him khi Quc Hi v nhn dn Hoa K
phi da vo quan chc ngoi quc mi bit c nhng trao i quan trng, n
c tung ra bt c lc no, do mt chnh ph ngoi quc, ging nh my con th
nhy ra khi ci m ca nh o thut. [10]
Ngh S Frank Church, ngi chng i c vin tr, c vic gip di tn.
Hi chng ai ni g vi chng ti v nhng cam oan m Hoa K s phi
gnh vc. Ti khng nh l c ngi no thng bo cho y Ban ti bit l c
mt cam oan no, d c vit xung, hay minh th, hoc bng cch no khc.
Cm tng r rt lc ny ca chng ti l khng c iu g giu dim chng ti c.
[11]
Ngh S Jacob Javits, Ch Tch y Ban Quc Phng Thng Vin, ngi khi
xng ct qun vin H 1974 ( tuyn b sau khi pha Hnh Php ci l nhng bc
th ny ch l cam kt v tinh thn, khng c gi tr php l): Mun gi my ti liu
l g i chng na ng l chng phi c a ra cho y Ban Ngoi Giao
Thng Vin cng vi nhng ti liu khc lin quan n Hip nh Paris.
Ngy 4 thng 5, ti gi in thoi cho v Tuyn y Thng Vin, Mc S
Elson. ng vui mng cho hay l phn ng ti Quc Hi c chiu hng tt. Sau khi
hay bit nhng chuyn ny, nhiu Ngh S nhn thy l Hoa K bt cng vi nhn
dn Min Nam, v bt u c thin cm hn i vi vn l nn. Mc S Elson
ni: Chc chn Quc hi s thay i thi .
V Quc Hi thay i thi : Ch trn ba tun sau khi b phiu bc i s
tin 327 triu ti tr cho di tn, ngy 23 thng 5.1975 Quc hi biu quyt
o lut v di tr v t nn ng Dng, Indochina Migration and Refugee Act (IRAP, 89 stat. 87), tr cp 455 triu cho t nn t Vit Nam v Kampuchia.

154 KHI NG MINH THO CHY

Ti cm thy mt nim an i v bin, v ngh rng t ra Hoa K cng ng

chp nhn mt s nhiu ngi Vit ch khng phi ch vn vn c 50.000 ngi nh
Ta Bch c cho php i S Martin di tn vo ngy 25 thng 4, tc l nm
ngy trc gi hp hi ca Vit Nam Cng Ha. Cu ni ca Von Marbod nh
du mt bc ngot trong lch s t nn, v n khi u cho mt cuc di c v i
ko di ti 25 nm. Ngy nay, sau 30 nm t lc bt u, s ngi Vit di tn c
tip nhn v ang sinh sng ti Hoa K cng ln trn mt triu ngi, xp x bng
con s ti mang ra cu cu trong cuc hp bo ngy 30 thng 4.1975.
Ch Thch:
[1] V lch s tng Ngi khng l o Rhodes v N Thn T Do, c
gi c th vo internet/google tm c v Colossus of Rhodes v Statue of liberty.
[2] Nessen, It sure looks different from the inside, trang 108.
[3] Nessen, It sure looks different from the inside, trang 108.
[4] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 544.
[5] Nh trn
[6] U. S. Government, interagency task force, The President's Advisory
Committee On Refugees, Back Ground Papers, May 19.1975, trang 15.
[7] New York Times, 2 thng 5.1975
[8] New York Times, 2 thng 5.1975
[9] New York Times, 2 thng 5.1975
[10] New York Times, 2 thng 5, 1975; TIME (Magazine), 21 thng 4.1975.
Nguyn Tin Hng v J. Schecter, The Palace File, trang 355-356.
[11] 196th congress, Review of U. S. Refgee Resettlement Program and
Policies, A Report, Congressional Research Service, Library of Congress, 1980, p.
29.
Nhn li lch s
Bao nhiu trc tr lc ban u
T Vng Tu v cc a im khc, bao nhiu ngn ngi ang c tro ln
nhng con thuyn nh c mng manh, liu mng tm li thot m cng chng
bit mnh s i u. Mt s may mn c tu M vt, mt s khc hm hiu b
chm m, tri dt trn i dng. c vt ri, nh i S Martin iu trn
trc Quc Hi, vn khng c ch no cho php h ti mt cch hp php, v ng
ch c quyn tm dung (parole Authority) cho nhp vo M l 50.000 ngi. V d
quyn ny, ng cng ch nhn c bn ngy trc chuyn ra i cui cng [1].
khng c ch no cho h i v ngoi vic M chp nhn mt s nh ny, cc quc
gia lng ging trnh n!
Mang h i u by gi?
iu ng bun l trong s cc nc thu c nhiu li nhun v cuc
chin Vit Nam, ti gi pht cht li t ra th vi t nn (tr Singapore). Trn 150
t la M ti tr chin tranh phn ln c tiu ngay M cho cc hng sn
xut quc phng, s cn li c tiu cho phn dch v cung ng ti cc quc gia
Chu. Indonesia bn du la, nhin liu; Singapore bn sng M-16. i Loan bn
qun o qun i, hp. Phillippines lp rp thit b, my bay. Ngoi ra li cn
nhng chi tiu c nhn ca Qun i M khi ngh php ti cc nc ny.
ng Martin k li rng t u thng 4, khi c nhng chuyn my bay qun
s t sn bay Clark Phillippines bay vo Tn Sn Nht, Ta i S tranh th
nhng chuyn bay tr ngc v Clark cho di tn mt s ngi Vit. Th nhng,
Phillippines chng i vic ny:
Thot u, chng ti c bo l phi mang h tr v Vit Nam ngay, v
Chnh ph Phillippines ang la li om xm...

155 KHI NG MINH THO CHY

u thng 4, B Ngoi Giao cn ch th cho ti l phi chm dt vic s dng

nhng chuyn bay tr v (cn c Clark) nh th [2].
Ti lc di tn, khi cuc Hnh qun gi nhanh khi s, lc u l gn 10.000
ngi c ch vi ti Thnh ph Lu, (Tent City) cn c Clark. Tng Thng
Marcos li ln ting phn i. M phi dng cc my bay vn ti qun s C-141 v
mt s phi c 747 thu ca hng American Airlines ch h gp ti o Guam.
St cnh Vit Nam l Thi Lan cng chng i, v khi ton phi cng Min
Nam cng vi gia nh v mt s ngi khc tng cng l 2.000 ti cn c Utapao
cng vi 130 chic my bay loi, Chnh ph Thi tuyn b l on ngi ny phi
ri lnh th Thi ni rng 30 ngy. [3]
Chng i: T Pendleton n Tri Eglin
Nn kinh t Hoa K nm rt kh khn. Tht nghip ln ti 9%, tc 8 triu
ngi, lm pht cng 9%. Vt gi t , khan him. Ngi ta xp hng trc
nhng trm xng v c lc mi xe ch mua c 5 la xng. Hng Gallup cho lm
mt cuc thm d dn , kt qu l 54% chng vic nhn ngi di tn Vit Nam vo
M, v 36% ng . [4]
Hy gi n cho ta nhng k mt nhc, co cm, nhng Tng lnh ca cc
ngi, nhng k giu c v c u i, nhng k lu manh, ma c, v nhng c
gi bn bar, ang khao kht c th khng kh t do....
(Send me your tired and huddled masses, your generals, your wealthy and
privileged classes, your crooks and pimps and bar girls, yearning to breathe free...)
[5].
Mt ln na, N Thn T Do li b mang ra ph bng on ngi t nn
mt cch rng ri hn. Trn y l mt cu nhi chm bim (bt chc cu th ca
b Em ma Lauzarus) ghi di mt hnh h ha do Pat Oliphant, nh h ha ni ting,
v mt on di tn Vit Nam ang xp hng i qua pho tng ng bao dung ngoi
cng Manhattan. Hnh ny c in vo mt s bo lu hnh trn ton quc.
K c ngay sau khi chic my bay khng l C-5A ch on c nhi 300 ngi
b rt v 206 b em b t thng, vn vn chuyn 2.000 tr em, operation
Babylift cng vn cn l mt u tranh lun ti M. Tuy l mt vn nhn o
v nhiu em l b lai, vn c s chng i. Sau y l my th d do bo ch M ghi
li: [6]
Ngh S Mcgovern, ngi ra tranh c vi Tng Thng Nixon nm 1972,
du vo la: Ti cho rng ngi Vit Nam s c sung sng hn nu li
Vit Nam, k c l tr m ci kia.
Khi thy on ngi ngho kh c n n ch t Guam ti Camp
Pendleton, cc nh lnh o California (gm c Thng c v hai Thng Ngh S)
u ln ting bo ng! B Trng Y T v X Hi, ng Mario Obledo gi ngay cng
in cho ng Kissinger cnh co rng Tiu Bang ca ng kh c kh nng chp
nhn nhng ngi t nn khng nh. L do l v: Cali c ti 952.000 ngi tht
nghip, 2,4 triu lnh tr cp an sinh x hi, 4 triu sng gn mc ngho kh, v 20
triu ngi phi ng thu mc cao nht m mt nn kinh t t do c th chp
nhn.
Ri ti bc th hai: Cali cn c k hoch c lp ha s 64.000 ngi
hai tri c k ti sa mc Mojave tc Camp Pendleton) v thung lng San Joaquin
(Fort Travis). Thy Cali lo lng, Th Trng Chicago bn thm: c bc i phi
c bt u ti gia.
Mt anh chng qun l mt tim sch ca t chc qu khch John Birch
Society gn Tri Eglin (Florida) cn lo ngi l bnh tt nhit i s tri ni ln mt

156 KHI NG MINH THO CHY

bin. Ph t Bo ch Ron Nessen cng k li my th d v vic chng i ngi t

nn: [7]
Bn ngoi Fort Chattee (Arkansas), nhng ngi biu tnh cn mang bng vi
khu hiu Hy v i! (Go home!); Thnh ph da vng (Gooksville).
Cu chuyn khc: Mt ngi biu tnh ngoi Fort Chattee cn ni vi anh nh
bo:
Ngi ta ni l y lnh lo hn Vit Nam nhiu. Vi cht t may mn,
c th h s b sng phi v cht i.
Mt ng th trng thnh ph gn cn c Khng Qun Eglin, Florida ni
vi ngi quay phim hng ABC: Chng ti lo ngi chng nhng i vi nhng g
ang xy ra chung chung, nhng cn c vi nhng g s xy ra cho ci bi bin sch
s ca chng ti na.
Mt may mn: Di sn ca M
Ci kh khn thc t nht vo nhng ngy u ca l chuyn tin bc. Ngy
1 thng 5, H Vin bc i s tin 327 triu la do Tng Thng Ford yu cu
chun chi cho dn t nn. Ta Bch c tuyn b v vic ny:
Tng Thng rt bun v bt mn v hnh ng ca H Vin ngy hm
nay...N khng xng ng vi mt dn tc sng theo trit l c tng trng
bi N Thn T Do. [8]
Trung Tm nh C c tnh l ch ring nhu cu n ung, tin nghi, sc khe
cho mt ngi trong tri cng cn ti 15 la cho mt ngi mt ngy. Ngoi ra
cn tin chuyn ch (530) v tin chi ph cho C Quan Thin Nguyn (500). Th
nhng Quc Hi khng chp thun th lm sao m chi c?
Tht l may mn: S tin vin tr ca M cho Vit Nam Cng Ha cn li cht
t. B Ngoi Giao, Quc Phng c th dng ti tr vn chuyn, v lo an sinh cho
on ngi t nn lc ban u. bn c nm c nhng d kin ti chnh
chung quanh vic di tn, v cng l tng kt cho lch s v vin tr ca Hoa K
cho Vit Nam Cng Ha, ti ghi li kt ton trong bng sau y:
S tin vin tr kinh t cn li (triu USD)

Trong s sch Hoa K vo ngy 30.4.1975

182

1. Chuyn cho B Ngoi Giao ti tr di tn

58

2. Chuyn cho B T Lnh Hi Vn Qun S (Military Sealift Command)

13
v cc c quan Thin nguyn di tn bin
Cn li vo ngy 31.5.1975

111

Quyt ton ngun ca s 111 triu:

Ngn khon ti kha 1974 cn li

(nghn la)

1. Chng trnh nhp cng

21.150

157 KHI NG MINH THO CHY

2. Vin tr nhn o

3.922

3. Vin tr d n

7.811

Cng

32.883

Ngn khon ti kha 1975 cn li (nghn la)

1. Chng trnh nhp cng

40.260

2. Vin tr nhn o

28.855

3. Vin tr d n

8.130

4. Cha phn b

985

Cng

78.230

Tng cng 111 triu

Tt c s tin vin tr kinh t cho ti kha 1975 cn li vo ngy 30 thng
4.1975 l 182 triu. Nu ly tng s ny m chia cho 130.000 ngi th: Mi ngi
nhn c 1.400 la, v l di sn ca M. Khon ny gip cc c quan
trung ng s dng c ngay p ng nhu cu cp thi. Tuy n khim
nhng, nhng gip gii quyt nhng kh khn lc ban u. V nu khng c s
ny th chc chn l cuc di tn cn kt ln, cha chc thc hin c. N cng
mua c thi gian qu gi cho ngi t nn lc bc vo min t mi.
kha s, ta cng nn bit ti s liu ca vn gay go nht lc h mn,
l vin tr qun s cho Vit Nam Cng Ha. S tin 700 triu qun vin cho ti kha
1975 cn li vo ngy 30 thng 4.1975 l 12 triu. Tt c sng phng l nh vy.
Nhn vo s ny ta mi hiu r hn v hon cnh chnh tr, qun s, v nht
l tm l ca Vit Nam Cng Ha khi thy Ban Lnh o ng Dn Ch c Thng
v H Vin (lc hp vo tr thnh a s ti Quc Hi), trong bui hp kn ngy 12
thng 3.1975 phn quyt: Khng cp thm vin tr qun s cho Vit Nam Cng
Ha na.
S tin 12 triu cn li cng nh 130 chic my bay do phi cng Vit Nam bay
sang Thi Lan v cc thit b, sng ng, n dc cha chuyn ti Si Gn hay
mang ra khi hi phn, nh mt s chin hm, u c thu v ch quyn ca B
Quc Phng M:
Hy tr li cho Caesar nhng g thuc v Caesar, l li Cha.
Ch Thch:
[1] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 544, 562.
[2] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 563.
[3] TIME (Magazine), 12 thng 5.1975, trang 24.
[4] TIME (Magazine), 12 thng 5.1975, trang 24.
[5] Nessen, It sure looks different from the inside, trang 115-116.
[6] TIME (Magazine), 12 thng 5.1975, trang 26. 5 thng 5.1975, trang 26.
[7] Nessen, It sure looks different from the inside, trang 115.
[8] Nessen, It sure looks different from the inside.
158 KHI NG MINH THO CHY

159 KHI NG MINH THO CHY

TP 8
Ti sao sp
Nm 1954, khi in Bin Ph lm nguy, ngy 25 thng 3, chnh ph Php c
Tng Tham Mu Qun i, Tng Paul Ely i Washington cu cu Hoa K can
thip v gp rt tip vin cho on qun vin chinh Php, Tng Thng Eisenhower
t chi. in Bin Ph tht th, dn ti s chia i t nc Vit Nam.
Tht l mt s trng hp: ng 21 nm sau, cng cng mt ngy (25 thng
3.1975), trong khi qun, dn Min Nam rt t Hu v Nng, chnh ph Vit Nam
Cng Ha cu cu Hoa K, Tng Thng Ford lm ng, Nng tht th v trn
thc t, coi nh min Nam sp .
Trong hai cuc chin c nhiu im tng ng. Nhng im trng hp
quan trng nht l vai tr ch yu ca Hoa K ti chin trng ng Dng...
C nhiu l do a Min Nam ti ch sp nh c cp bi
nhiu nh bnh lun Vit, M trong 30 nm qua. Nhng l do gm cc yu t
khch quan cng nh ch quan, trong cng nh ngoi nc. V i ni, th d
nh s bt qun bnh ca cn cn lc lng Min Nam v Min Bc, s thun nht
ca mt x hi trong ch cng sn v tnh a dng cng khuynh hng phn tn
trong mt x hi t do. Ti cng ng vi cu phng chm tin trch k, hu
trch nhn ca ngi xa. Trc nhng tht bi, ta phi t trch mnh trc mea
culpa (li ti ti). V chnh tr, cc bnh lun gia thng nu ln nhng yu km,
khuyt im ca lnh o v nhn dn Min Nam. Lnh o th c ti, thiu kh
nng, qu tin vo M, tham nhng, c khi cn xa hoa qu mc. Nhn dn th chia r,
mt phn th th , chng i, chn chng mt cuc chin di l th.
Tt c nhng nhn xt trn, khng t th nhiu u c phn xc ng. Tuy
nhin, sau khi theo ri cuc chin nhiu nm, trc ht l t ngay trn t M (vo
nhng nm 1958-1972), cng nh c chng kin nhng s vic hu trng
trong ba nm cui cng ca Min Nam (1973-1975), ri nghin cu thm t , ti
vn khng nh rng s l thuc vo Hoa K gn nh hon ton, c v vt cht ln
tm l l yu t quyt nh.
Hy nhn li cuc chin 1945-1954, chnh nc Php cng phi l thuc
vo M nh vy. Mc chin tranh cng ln cao, Php cng phi da vo tin bc
ca M. Ti khong thi gian 1950-1954, trn 75% ngn sch chin tranh ng
Dng l do M i th. n thi Vit Nam Cng Ha, cng trn 75% ngn sch
Quc Phng (tr lng cho qun i) l do vin tr M. Ri ton b qun trang,
qun dng, t khu sng, vin n, lt xng, ti xe tng, i bc, my bay, ci g
cng c nhn hiu MDAP (Military Detense Assitance Program) ca M.
V mt kinh t, khi chin tranh leo thang, sn xut trong nc khng pht trin
c, li cn tt hu, cung ng cho nhu cu ca nhn dn phi da vo la ca
M nhp cng. Nhng sn phm cho nhu cu t n, , mc, ti vn chuyn, mt
t l rt quan trng c p ng t vin tr M.
V n chng hn, nng dn cn la nhp phn bn v thuc st trng
mi sn xut c thc phm. Vn khng , cn phi nhp thm hng my trm
ngn tn go mi nm.
Ch ? Ta cn nhp vt liu nh xi mng, st thp, tn, th mi xy ct c.
Nhu cu mc? Min Nam vn phi nhp cng my mc, bng gn sn xut
ra vi. cng khng , cn phi nhp thm vi.
V vn chuyn, giao thng: Ta cn nhp xe but, xe vn ti, xe Honda, xng
nht, nhp ri mi nm li cn i hi ph tng thay th.
l cha ni ti nhng nhu cu khc nh y t, gio dc, gii tr. Cng cha
k l tng khi lng ln hng ha (nh hp, radi, TV, t lnh, ru mnh,

160 KHI NG MINH THO CHY

thuc l, qun o) c chuyn ra bng cch ny hay cch khc, t h thng tip
liu PX ca M, c bit l t Cn C Long Bnh. Nh vy, v vt cht, s l thuc
hu nh l ton din. Tnh trng ny li cn dn ti s l thuc v tinh thn v
tm l. Nu M cn gip, th cc nh lnh o v dn, qun Min Nam cn chu
ng, chin u. Nu c du hiu l h bt u b, th tinh thn bt u sa st. Ti
lc b tht l sp .
Ngoi nhng l do v kinh t, lch s, v bn cht ca cuc chin, s l thuc
v c vt cht ln tinh thn, mt phn cng l hiu qu ca phng php lm vic,
nu khng ni l chnh sch ca M Min Nam. N khng cho nhng c hi
Min Nam t lp, t quyt, t cng.
V mt chnh tr chng hn, khi Tng Thng Dim mun thng thuyt vi H
Ni hip thng, tin ti thng nht trong ha bnh, ng b lt . Ta hy
khch quan m suy ngh nu nh Nam-Bc dn ha c vi nhau t 1963,
khng c 12 nm chin tranh khc lit, th ngy nay nc Vit Nam s nh th no?
Ngay t thi tin chin, Si Gn l Vin Ngc ca ng, lc i Loan cn l
o Formosa v Singapore cha thnh mt nc.
n u nm 1971, khi ng thy ti l Warren Nutter, Ph T B Trng
Quc Phng nghi ng c kh nng Kissinger ang b ri Min Nam, d lc cha
bit l ang c mt m ti Paris, ng cng khuyn ti l nn tm cch no thc y
pha Vit Nam Cng Ha phi ch ng hn. V l mt vin chc cao cp trong
chnh ph M, ng khng th c kin ring cho Vit Nam Cng Ha.
Mt sng kin ha bnh
Khi gp Tng Thng Thiu hi thng 9.1971, ti c thuyt phc ng phi t
mnh c sng kin ha bnh ch ng pha M li cun. Ti ngh pha Vit
Nam Cng Ha mang ti Ha m Paris mt ngh v hip thng vi min Bc.
y l gii php m ti nghin cu t u nm 1969, sau khi v tnh c trong mt
chuyn ving thm nc c, tm hiu c m hnh thng mi gia ng
c v Ty c rt hp l. Nc c cng chia i ra lm hai min vi hai chnh
th i nghch, th m vn c bun bn vi nhau lin tc, nn s xung t c th
bt cng thng. Sau ny khi h thng nht vo nm 1990 khng cn ti mt vin
n, ti ht sc cm kch!
D rng vo thi im 1971, Tng Thng Thiu rt cng rn v chnh sch
bn khng, nhng ng cng ng chp nhn ngh m ti gi l hai min
trong mt n v kinh t. Tuy nhin, ng li dn ti l th thm d kin M xem
sao? Ti ngh thm rng mnh mun pha Vit Nam Cng Ha a ra sng kin, ng
li bo mnh hi M.
Ti gp quan chc B Ngoi Giao Hoa K v d hi, h bnh lun: mang ra
th c mang, nhng chc mun ri. Sau cng ng Thiu em ngh ny vo
mt bi din vn khi ng ra ng c nhim k th hai vo nm 1971
ym tr cho ngh xy dng ha bnh, vo nm 1969, khi c du hiu l
M bt u b ri Min Nam, ti c vit mt bi di v vn hip thng gia hai
Min Nam-Bc cho t bo uy tn Washington Post, nhng t ny nht nh khng
ng. n khi Tng Thng Thiu a ngh ny vo bi din vn ca ng th t
ny mi in bi vi ta Hai min Vit Nam l bn hng thng mi (The
Vietnams As Partners in trade) vo mc Quan im (Outlook) dnh ring cho s
bo mi ngy ch nht. Ngy 24 thng 9.1972, t Washington Post dnh c mt
trang cho bi ny.
Tuy gy c mt ting vang trong chnh gii ti Washington, nhng
khng ly g lm mnh m lm. My ngh s c tham kho kin ti, nhng ri khng

161 KHI NG MINH THO CHY

thy c phn ng g. V sau ny ti mi bit l vo thi im th, trong mn b

mt, ng Kissinger sp xp gn xong mi chuyn cho min Nam ri.
V sp xp nh vy khng bao gi ng ta hi kin ca chnh ph Min Nam
mt cch thc lng v nhng im quan trng. Kissinger nht nh lm mt mnh, v
lm Paris. Cho n thi im cui cng trc khi Min Nam sp , ngy 26 thng
4.1975 Kissinger cn nh in cho i S Martin ni l Bt c iu nh no cng
phi l gia Hoa K v pha Bc Vit ch khng phi gia Si Gn v H Ni. ng
cn thm rng bt c cuc tho lun no cng phi c din ra ti Paris. [1]
Hu qu ca l thuc
V chnh tr, pha M lun ch ng nh vy, cn v qun s? Ngay t lc M
mi nhng tay vo Min Nam cng c s bt ng v chin thut gia C Vn
M v Tng lnh Min Nam. Trong mt bui hp, vin t lnh M Min Nam,
Tng O'Daniel ni toc ra l ai chi tin th ngi ch huy (who pays,
commands). Ri ti khi chin tranh leo thang, s mnh ca Qun i Hoa K c
xc nh l chin u, s mnh Qun i Min Nam l gn gi an ninh. V th Qun
i M theo mt chin thut gi l tm v dit ch (search and destroy). Bo ch
M riu ct Qun i Min Nam l h ch theo chin thut tm v n ch
(search and avoid).
C nhiu l thuyt ct ngha vic qun i M mun t tung t tc ngoi chin
trng. Mt trong l l thuyt chin cng trong trn mc. Ch c trong nhng trn
nh th mi c nhiu thnh tch, mi chng ln lon. T sau cuc chin ta thy rng:
Cp Ch Huy Qun i M trong cc cuc xung t v qun s, hu ht u ra l t
chin tranh Vit Nam. Cc chnh tr gia t hnh php ti lp php, cng thng hay
em chin cng Min Nam ra ph din, tuy c khi li b kch, nh trng hp
ng John Kerry trong k tuyn c 2004.
V Qun i M ch ng nn Qun i Min Nam khng c hun
luyn ti a cho ti 1969. n khi M bt u rt i th mi c chng trnh Vit Nam
Ha, gip tn trang v hun luyn Qun i Vit Nam Cng Ha. Ta nn nh ch
sau Tt Mu Thn Qun i Vit Nam Cng Ha mi c trang b sng M-16 ti
tn, cn trc ch l nhng khu sng Garrant M-l v Carbin ca thi nh th
chin. Nh ng Van Marbod, Nht Ph Ph T B Trng Quc Phng nhn
nh, Chng Trnh Vit Nam Ha thi hnh vi vng, ging nh lm cho chn
ngi n b c thai mt a con trong mt thng. V ci tn Vit Nam
Ha cn hm l trc th cuc chin tranh M ha, chin tranh l ca M.
Tr li vn l thuc v vt cht, nh chnh Tng Thng Ford vit trong
Hi K ca ng: Ch ti u 1975, khi Quc Hi M ct hu ht qun vin, Min Nam
mi mt mt tnh u tin trong sut cuc chin, l Phc Long. Ri t Phc
Long ti Ban M Thuc, ti Pleiku, Nng v sau ht l Si Gn. C iu l trong
nm 1974, tuy Qun i Vit Nam Cng Ha tip tc chin u, nhng kho n
d tr c s dng gn ht. Vo thi im cui cng, s n tn kho ch cn
cung ng t 30 ti 45 ngy. Thay v c tip liu y nh c cam kt,
Hoa K tng bc mt, i n quyt nh ct t lun.
y l cha k s tin vin tr cn thit ym tr cho nn kinh t. N va
b ct xn, va b mt gi (v khng hong du la), nn gim xung ti mc bi
t. V vy, t ma H 1974, khng nhng kh nng chin u kit qu m c
tinh thn ca gii lnh o, ch huy cc cp bt u lung lay ri. Cng ngy cng
suy yu i nhanh, khi cc i pht thanh VOA, BBC lin tc a tin ct vin tr.
Nguyn nhn chnh M b ri Min Nam
Ti sao M li dt khot b ri Min Nam? Cu tr li ngn gn l v quyn li
ca M Vit Nam khng cn na. Sau Th Chin Th 2, Hoa K gip thnh lp

162 KHI NG MINH THO CHY

hai quc gia: Do Thi v Vit Nam Cng Ha. Ngy 14 thng 5.1947, Do Thi tr
thnh mt nc c lp. Ngay sau , qun i ca nm nc Rp (Ai Cp, Syria,
Jordan, Lebanon v Iraq) tn cng Do Thi. Hoa K vi vng ym tr, chnh thc
cng nhn Quc Gia Do Thi. Ngy 26 thng 10.1955, nc Vit Nam Cng Ha
thnh lp. H Ni nht quyt i hi phi t chc tng tuyn c ton quc (vo thng
7.1956) i ti thng nht, theo nh quy nh ca Hip nh Genve. Tng Thng
Dim, vi s ng h mnh m ca Hoa K, tip tc bc b. Tng Thng Eisenhower
tuyn b ng c th tr tay vo quc gia Vit Nam T Do vi nim hnh din, Ngh
S John F. Kennedy (sau ny k v Eisenhower) cn bnh thm: T do chnh tr
Min Nam l mt ngun cm hng cho ng.
Ngy nay, Vit Nam Cng Ha mai mt 30 nm ri, nhng Do Thi vn
cn trng tn, li cn mnh m hn. L do chnh l v M vn cn cn n Do Thi
lm tin n trn gi ti du Trung ng. V nhu cu , ngy nay d ang phi
gnh chu bit bao nhiu hu qu ca chnh sch i vi Do Thi, M vn kin
cng. r rng l nhng khng hong hin ti nh chin tranh Iraq, bin c 9/11,
Al Qaeda, cng thng vi Iran, n khng t th nhiu, c dnh lu ti chnh sch
ny. Thc ra, nu Do Thi khng c M ym tr th vi ch vn vn cha ti 6 triu
dn, Qun i Do Thi d c ti gii, lnh o d c sng sut, trong sch, Dn
Ch, gp my ln Min Nam i na th chc cng b ton khi Rp p o ri.
Ch c ch n khi no th gii khng cn cn nhiu n du la na v c c
nhng ngun nng lng quan trng khc nh nh sng mt tri hay k ngh
nguyn t lc, th lc mi bit Do Thi c cn trng tn c hay khng?
Nu tin n du la Trung ng cn cn thit th tin n ca th gii t
do bn Chu li khng cn cn thit na. K t ngy Tng Thng Nixon bt tay
c vi Trung Quc th gi tr ca Min Nam ngn chn ln sng khng
cn l bao nhiu trong nhng tnh ton ca M v hn-thit (cost-beneft). Dn dn,
Min Nam ht vai tr mt tin n ca th gii t do. V nh vy, vn cn li
i vi M th ch l lm sao rt ra c cho m thm, t b tn hi v uy tn l c
ri.
Sp mau l
i ni, v nhng l do a ti sp mau l, i Tng Cao Vn Vin
nhn nh rng quyt nh ti phi tr ca Tng Thng Thiu thay i ton din
chin lc t bo v lnh th bng mi gi sang bo v lnh th theo kh nng?
Tuy d n c hp l trong tnh th ang xy ra, nhng n qu tr sau khi mt
Ban M Thuc. Tuy nhin, ng cng nhn nh rng l ci nhn v phng din
qun s trong giai on ngn hn. Cn v kh nng tn ti, ng cho l vn cn ty
thuc vo s qun vin Hoa K cung cp cho Vit Nam Cng Ha. i Tng Vin
kt lun: Mt s tht khng th chi ci l Qun i Vit Nam Cng Ha s ht
n v nhin liu vo thng 6.1975 nu khng nhn c qun vin ph tri. V mt
Qun i s khng th no chin u nu khng c nhng trang b cn thit
chin u (xem chng 8).
l v n c, nguyn liu cn thit chin u. Cn v thc phm,
qun o, thuc men, bng cu thng cho Qun i, cng nh nhu cu sinh sng
ca gia nh h th sao? Mt iu m cho ti nay cng t ai hay bit, l vic Quc
Hi Hoa K cn i ti ch cn tu ro mng. Ngoi vic ct vin tr qun s, ct xn
vin tr kinh t, li cn xit cht cch s dng vin tr kinh t.
Nm 1974, Vit Nam Cng Ha sp i ti ch phi ngng, khng c dng
tin do Qu i gi (pht xut t vin tr kinh t i sang tin Vit) ti tr cho
ngn sch quc phng, tc l tr lng cho 1 triu 200 ngn qun nhn. Th ri
Quc Hi cn i thm bc na, cm lun c tr lng cho cnh st. Lc Lng

163 KHI NG MINH THO CHY

Cnh St lc l 120.000 ngi. Lc , nu bit c n nng ni ny, th liu

qun, dn Min Nam ngh sao? V vy, tin ny khng c ph bin. Ngy nay ta
c th t li cu hi: Th th, bt u t nm 1976 chnh ph Vit Nam Cng Ha
ly tin u m tr lng cho qun i, cnh st?
iu m cun sch ny mun nhn mnh l ci cung cch m mt s chnh
khch Hoa K, c bit l C Vn Tng Thng kim Ngoi Trng Henry Kissinger
s dng b ri Min Nam. Trc ht l dng th on di tr trong bng ti.
Sau , l p lc, e da, v cam kt, bo m. Nhng ha hn xong ri th quay
mt i, li giu dim c chnh ph, Quc Hi ln nhn dn Hoa K. Hnh ng nh
vy l tri vi nn tng cng bnh, mt gi tr m nhn dn M cao, phn li s
minh bch (transparency), mt nguyn tc quan trng vo bc nht ca th ch
Dn Ch, v h xung tht thp uy tn ca nn ngoi giao Hoa K.
Ha ra, nhng cam kt ch l mt cng c che giu mt k hoch gi l khong
thi gian coi c. K hoch ny ch nhm ban pht cho Min Nam mt thi gian
ngn ngi, mt khong cch coi cho c, t lc M rt cho ti khi sp .
Ti ngy nay, nhng ngi lnh o M c trch nhim i vi Min Nam u
nht thit cho Watergate. V ny lm suy yu quyn hn ca Tng Thng, nn
M khng lm g c gip Min Nam. Mt phn no lun iu b bc i
trong cun sch ny.
Ngn gn, ta c th khng nh rng, ngay trc c Watergate, vo thi im
m quyn hn ca Tng Thng M cn rt mnh m, l sau khi ng Nixon i
thng nhim k hai, Kissinger c nh b ri Min Nam ri. Nh thut li
trong Chng 13, Tng Thng Nixon va ti ng quang th vi ngy sau, Kissinger
k tt vo bn Hip nh Paris. K xong, Ph T Tng Thng Nixon l John
Ehrlichman c hi: ng ngh rng Hip nh ny s cho Min Nam tn ti c bao
lu na? Tng Kissinger s ni vi cu c tnh cch m bo. Nhng khng, ng
ta tr li thng thng: Nu h may mn th c th cm c c mt nm ri. [2]
Chc chn rng vic dn chng Hoa K chn ght chin tranh cng l yu
t quan trng thc y vic sp mau l, nhng ta nn nh rng, t khi M rt
i ht, khng cn b thng vong na, v 519 t nhn c th v, th s chng i
gim hn, v thnh ph Washington khng cn c nhng cuc biu tnh v i
nh lc trc na.
iu t hi nht l vo lc Quc Hi gi thanh gm ao ph cht t ci
ng dng kh ang nui sng Min Nam, h hon ton khng c thng bo g
v nhng cam kt ca pha Hnh Php i vi Min Nam. Ti khi Tng Thng v
Quc Hi Vit Nam Cng Ha vit th cu cu vo gi hp hi, nhn dn Hoa K
cng khng c hay bit.
Nh trnh by trong chng 10, nhn li lch s, ti cng khng khi suy t,
v t mt cu hi khc: Ti sao pha Vit Nam Cng Ha li c m thm t H
1973 khi Quc Hi M bt u ct xn vin tr? Ti sao lnh o hnh php v lp
php khng hp li bn lun v h s mt xem phi nn i x lm sao vi Hoa
K trong hon cnh chnh tr ca Watergate, v di triu mt Tng Thng M mi?
Vic ny ch c lm sau khi rt khi Pleiku. Lc th qu mun. Ta c th cho
rng: V nhng chng i chin tranh t pha nhn dn, d Quc Hi M c bit
mi chuyn, c th l h cng vn c ct ht vin tr. Tuy nhin, trn cn bn cng
bnh, Quc Hi kh m ct i mt cch qu t ngt v dt khot nh xy ra.
Quc Hi s phi nhn thc rng, vi nhng m bo vng chc ca Tng Thng
M, m Tng Thng l ngi i din nc M, nu vn ct ht vin tr cho Min
Nam th uy tn nn ngoi giao Hoa K s b tn thng ln. Nhng cam kt bng vn
bn hay ni ming ca Tng Thng Nixon, ng Kissiger, Tng Thng Ford vi Tng

164 KHI NG MINH THO CHY

Thng Thiu, Ngoi Trng Lm u l nhng trao i gia hai quc gia Hoa K v
Vit Nam Cng Ha ch khng phi gia c nhn cc ng ny.
khng bao gi pha Hoa K thng bo cho chnh ph Min Nam l h
mun rt ht li nhng cam kt , hay l chng cn cn c s ng ca Quc
Hi. Ngc li, chnh Tng Thng Ford khi ln k v Tng Thng Nixon vo thng
8.1974 li cn vi vng gi th cho Tng Thng Thiu ti xc nhn nhng cam
kt ca v tin nhim. Ch trong hai bc th cui cng trc khi sp , ng Ford mi
ni ti vic qun vin cn cn c Quc Hi chp thun. ng Kissinger, ngi
kim nhim c hai chc C Vn An Ninh v Ngoi Trng, li l ngi iu khin
chnh sch ngoi giao ca c hai chnh ph Nixon v Ford, che giu c chnh
ng liu mnh l Tng Trng Quc Phng. Khi ng Schlesinger c c vi bc
th (do chnh tc gi cung cp) ng tm cch thng bo cho Ngh S Henry
Jackson bit, v ng ny bt u t vn . Nhn vin Ta Bch c vi vng lc
sot h s, nhng cng ch tm c c 7 bc th ca Tng Thng Nixon m thi.
Vy cn 20 l th kia do ai giu i?
Sau nhng tit l ca chng ti chng minh v s tht ha v yu cu
chnh ph M cu vt on ngi t nn (trong cuc hp bo ti Washington ngy
30.4.1975), Kissinger chng ch, cho nh l vic ri, v u c g l quan trng
v mt php l! ng cn ci li l nu chp ni tt c nhng li tuyn b ch ny ch
n ca chnh ng v ca cc quan chc trong chnh quyn Hoa K trong qu kh, th
trc sau, n cng ni ln nhng iu ging nh cam kt trong cc th tn ri. C
g u m phi thc mc? Hnh ng lt lo v di tr trong b mt nh vy, chc
chn khng xng ng vi t cch ca k c, ca lnh o mt cng quc.
V s phn bi, trong mt bui lm vic gia cc Tng lnh Vit Nam Cng
Ha ti M sau ngy sp bin son 13 cun sch chuyn nhn nh v
cuc chin tranh Vit Nam theo quan im ca Vit Nam Cng Ha (trong c i
Tng Cao Vn Vin, Trung Tng Ng Quang Trng), trong khun kh mt
chng trnh do Trung Tm Qun S Lc Qun Hoa K khi xng (Indochinese
Refugee Authored Monograph Program) Tng William Westmoreland, cu T Lnh
Qun Lc M ti Vit Nam c ti thm. Sau khi truyn tr, ng Westmoreland tm
gn: Chng ti phn bi cc anh! (We betrayed you)
Ti sao ch cu vt s ti thiu
Cu hi sau cng l: Ti lc sp , sao M li ch mun cu vt qu t ngi
Vit Nam? Lc u ch nh gip di tn 50.000 ngi, pht cht mi tng ln, tng s
l di 130.000 ngi.
C th l v ba l do:
- Th nht, l l do kinh t. Nn kinh t ca M vo nm 1975 ang trong tnh
trng kh khn sau khng hong du la bt u t ma Thu 1973. Khi tht nghip
ln ti 9%, kh m nhn dn M chp nhn cho mang thm nhn cng vo nc
M.
- Th hai, v phng din t chc, nu cu nhiu ngi th s ln xn, mt
nhiu thi gian t chc, chuyn ch, v s c th em ti nguy him cho 6.000
ngi M cn kt li.
- Th ba, u c nhiu chnh tr gia M mun cho s ng ngi Vit ko
nhau vo nc M? Nu h vo qu ng th hnh nh ca chin tranh Vit Nam s
c ln vn mi. Cng nh s kin l c t ngi mun lun nhn thy nhn chng v
s tht bi ca mnh. bao gi Min Nam hp hi, Kissinger cn nguyn ra Sao
chng khng cht pht cho ri? iu t hi nht c th xy ra l chng c sng dai
dng hoi.
Ch Thch:

165 KHI NG MINH THO CHY

[1] Xem mt in ca i S Martin ngy 26 thng 4.1975 ni v im ny:

Nguyn Tin Hng and J. Schecter, The Palace File, trang 341.
[2] John Ehrlichman, sch dn, trang 288.
Nhng bi hc t cuc chin Vit Nam
Bi hc cho M
V nhng bi hc ca cuc chin, c nhiu tc gi a ra nhng bi hc
cho M, c v qun s, chnh tr, ln ngoi giao. Vn tt, mt s bi hc quan trng
c tm gn nh sau:
V qun s:
- Khng th ch dng sc mnh ca v kh theo ui mt mc tiu chnh tr.
- Qun i M khng c t chc thch hp cho chin tranh du kch.
- Khi c quyt nh bc vo cuc chin, lnh o khng nn tri tay qun i
v phi ng h ht mnh, va nh va rt r l ch c tht bi.
- Nhng bi hc v chin thut v kh gii th qu nhiu v ngy nay ang
c p dng. Th d nh t sau chin tranh Vit Nam, cha c my bay B-52 no
b bn ri. V nhng bi hc v du kch chin th ang c s dng vo chin tranh
chng qun khng b (terrorister).
V chnh tr:
- Dn chng M khng chu ng c mt cuc chin ko di, khi thng
vong ln ti trn 1.000 mt thng l tm l nhn dn ln cn st.
- ng can thip qu nhiu vo ni b chnh tr ca ng Minh.
- ng M ha chin tranh.
- ng t qu cao mc ch ca M khi bc vo cuc chin.
- ng thi phng ln nhng thng li chin trng, n c tc ng nng
cao trin vng ca nhn dn, ri h v mng khi c phanh phui l khng ng,
v bo ch, truyn thng M thng hay a tin tc, bnh lun chng minh ngc li
vi nhng tuyn b hay lp trng ca chnh ph.
V Ngoi giao:
- Phi quc t ha chin tranh qua Lin Hip Quc, hoc ko theo nhiu ng
Minh.
- Phi gi tnh nht qun ca Hoa K trong vic bin h cho mc tiu ca
cuc chin, ng c thay i mc tiu lin tc.
- Trong mt x hi Dn Ch, m rng nh M, nu Tng Thng ch da vo
mt hai vin chc lm chnh sch v ngoi giao l rt nguy him.
- ng bi tn, phi gi c nim tin ca cc nh lnh o nhng quc gia
khc, ng di tr, nay th ny mai th khc.
im cui cng ht sc quan trng. Nhiu khi n cn l yu t quyt nh gia
chin tranh v ha bnh. V im ny, cc cp lnh o ti cao ca Hoa K nh
Tng Thng Nixon, Tng Thng Ford, phi cng nhn rng s tht bi Vit
Nam lm tn hi rt nhiu ti uy tn ca Hoa K. V vy, cho d vic gii kt, tho
chy khi Min Nam l iu c li cho nc M i na, n cng ch l ch li ngn
hn, vo thi im . V lu v di, n lm tn hi ti tin cy (credibility) ca
chnh sch ngoi giao cng nh uy tn Hoa K khng t. Chnh Henry Kissinger cng
phi nhn nh rng ch su thng sau chin tranh Vit Nam, pha cng sn dng
chin tranh du kch bung ra ti Phi Chu, Afghanistan v ba nm sau, chnh ph ca
Quc Vng Iran l ng Minh ca M sp , lm mt hn th qun bnh
Trung ng. nh hng ca bin c ny cn ko di cho ti ngy nay. Khi Quc
Vng Shah cn ngi th u c chuyn Saddam Hussein xng hng xng b,
v u c th ch nc ngoi no dm tn cng thng vo ngay Ng Gic i v

166 KHI NG MINH THO CHY

Trung Tm Thng Mi Quc T New York? Sut na cn ph hoi c vo Quc

Hi hay Ta Bch Cung. Cng chnh Kissinger t cu hi c phi s sp ca
Quc Vng Iran l do chnh ng ta mt tin tng vo M hay khng?
V phe chng i ng Shah bt u coi thng M n cn bt ngay c
52 nhn vin Ta i S M Teheran lm con tin vo thng 10.1979. Tng Thng
Carter cho trc thng b mt vo cu, nhng hon ton v ch v ng tht bi
trong k tuyn c nhim k hai vo nm 1980. Khng hong ny ko di ti hn mt
nm. Sau khi ng Reagan ln Tng Thng (thng 1.1981), nhng con tin mi c
th.
V vic cc chnh khch khi Rp nghi ng v mc tn nhim ca Hoa
K, ti ch nhc li mt cu chuyn xy ra vi thng trc khi Min Nam sp . Khi
vin tr M b ct gn ht, chnh ph Vit Nam Cng Ha gp rt xc tin vic vay
tin x Saudi Arabia nh Quc Vng Faisal ha (trc khi ng b ngi chu
h st). Ngoi Trng Bc i thng thuyt sm gii ngn. ng Bc ni vi Tng
Trng Du La Sheik Yamani rng: M khng vin tr cho chng ti nh
cam kt trong vn bn. Ng ngng, ng Yamani lc u, hi: Lm sao khi ch tch
ca mt cng ty k kt mt ti liu, ri ngi k v ng ta li ni: Ti khng bit g
v chuyn ht.
Bi vy, thc ra, ci gi M phi tr cho vic tho chy khi Min Nam l qu
ln.
Ni y, ta c th rt ta mt bi hc v tin cy quan trng Hoa K: l kh
nng duy tr, hay kh nng bn (sustainabitity) ca nhng cam kt do Tng Thng
i vi ng Minh. Cc Nh Chnh Tr Hc cn nghin cu cho k im ny: Khi
Tng Thng Hoa K ha hn bng li ni ming hay trn vn bn, liu nhng cam
kt c kh nng bn vng c ko di c lu hay khng? Liu n c cn hiu
lc khi hon cnh chnh tr thay i, th d nh c mt Tng Thng mi hay mt
ng cm quyn khc? Hay hon cnh kinh t thay i, th d nh lm pht cao, tht
nghip nhiu, khng hong kinh t? Nu khng, th gi tr ca nhng cam kt nh
th no? Khi ha hn nh vy, Tng Thng M c nn hay khng nn thm mt
cu: Nhng cam kt ny ch c gi tr bao lu ti cn ngi trong Ta Bch c, hoc
nhng cam kt ny s khng cn gi tr khi hon cnh kinh t x hi, chnh tr ca
Hoa K thay i?
Bi hc cho cc ng Minh
Nu nhng bi hc cho M c nhiu tc gi bnh lun th nhng bi hc
cho cc ng Minh ca M li ch c cc nh lnh o quc t r tai nhau v
truyn ming v nhng nhn xt ca h. Bi hc th nht cho mt ng Minh ca
Hoa K l nn nhn nh r rng vn quyn li. L do quan trng nht m Hoa K
nhy vo mt cuc chin l quyn li ca Hoa K. Nhng mc tiu khc nh bo v
nhn dn, tranh th nn c lp, hay xy dng Dn Ch (cho Vit Nam Cng Ha
hay Iraq, hay Afghanitan) th ch l th yu. Nm 1965, trc khi cho Thy Qun Lc
Chin b vo Nng (ngy 6 thng 3), trong mt cuc hp mt v cao cp ti
Washington, D. C. vo thng 1.1965, B Trng Quc Phng Robert Mcnamara v
Th Trng Mcnaughton ni toc ra l mc liu ca M khng phi l gip
mt nc bn thng l ngn chn Trung Cng. [1]
V vic a qun vo Vit Nam, trong bui hp ngy 24 thng 3.1965,
Mcnaughton cn tnh ton r rng v mc ch ca M theo phn trm nh sau:
- 70% l trnh mt s tht bi lm b mt cho M.
- 20% gi Min Nam khi ri vo tay Trung Cng.
- 10% cho nhn dn Min Nam c t do, hnh phc. [2]

167 KHI NG MINH THO CHY

Th hai, quyn li v kinh t l bn vng, lu di, quyn li v chnh tr hay

ngoi giao ch l giai on. N ch tn ti vo thi gian no m thi. Hoa K can
thip vo chin trng Vit Nam trong thi im lc cng chin tranh lnh cn
ang ln cao. Ti lc bt u dtente, gim cng thng c vi Lin X th quyn
li cng bt u gim. Ti khi Tng Thng Nixon bt tay vi Mao trch ng
(thng 2.1972) th quyn li coi nh chm dt.
Ngy nay, trong chin tranh vng Vnh chng hn, mc ch l dp c
Saddam Hussein v nhiu l do, u tin l v Saddam sn xut v kh hy dit hng
lot (WMD), khng tm c kh gii ny th vin l do l v Saddam dnh lu vi bn
ph hoi Al Qaeda. Khi bng chng dnh lu cng khng r, th ti nhu cu xy dng
Dn Ch bn Trung ng. Nhng cn mc ch khc, rt quan trng v lin h trc
tip ti quyn li ca M l phi lm gim i mi e da ca Iraq i vi Do Thi. Do
Thi l tin n du la Trung ng. Dp xong Saddam ri, v khi e da v du
la gim bt, sm mun th Qun i M cng s phi rt v. V mun rt, trc
ht phi c tng tuyn c xy dng Dn Ch. V c Dn Ch th nhn dn Iraq
mi thi hnh quyn t quyt ca mnh c. Bu c xong, chnh ph Iraq phi
sm pht trin nhng sc mnh sn c ca mnh. Bi vy, Qun i v Cnh St
Iraq phi trng thnh sm t i din vi qun phn lon. Khi chng ti c
on ny ln cui cng trc khi in sch (thng 2.2005) nghe Tng Thng Bush
tuyn b l Iraq phi t bo v ly chnh mnh (Iraq must defend itself) v c tin l
M cng sp sa rt 15.000 qun v). Th ba, v lu v di, thc quyn l Quc
Hi Hoa K. Theo quy nh ca Hin Php, Quc Hi c quyn khuyn ngh v ng
thun (advise and consent). Nh vy, khi no Tng Thng M c m bo iu g
th lnh o ng Minh phi yu cu ng thng bo cho Quc Hi yu cu h
ng , ch c ha hn trong b mt. V im ny, i Loan hc c kinh
nghim t Vit Nam, nn d pha hnh php c ha hn l s khng cho Trung
Cng thn tnh bng v lc, i Loan c gng vn ng Quc Hi M ra mt
o lut vo nm 1979 l s tr gip i Loan t v. Tuy nhin, d Quc Hi c
ng thun, v Quc Hi thng hay chp thun nhng yu cu ca Tng Thng no
lc ban u cuc chin, nhng ri dn dn s gin ra khi bt u c nhiu thng
vong v tn km ln cao. H s t vn c g, mt g? Quc Hi nm ci ti
tin, l quyn biu quyt v ngn sch, c bit l ngn sch quc phng. D
nhin, khi c mt Tng Thng mnh v cng quyt, ng s c kh nng thuyt
phc Quc Hi tip tc chi tin nh trng hp Tng Thng George W. Bush hin
nay (2004-2005) trong k hoch ti tr cho chin tranh Iraq. Nhng nu ng khng
sm gii quyt vn th s ng h s ko di c bao lu?
Phn ng ca Quc Hi M v chin tranh Vit Nam l mt th d in hnh.
Ti cn nh rt r rng: Ngy 2 thng 8.1964, khi xem TV th thy pht ngn vin
Bch c thng bo cho dn chng M: tu tun tiu (PT boats) ca Bc Vit phng
ng li vo tu USS Maddox ca M Vnh Bc B, hai ngy sau, 4 thng 8, li
thy ni: C cuc tn cng ln th hai, ln ny vo c hai tu USS Maddox v USS
Tumerjoy. D rng s vic ny khng hon ton chc chn, v v sau c nhiu
chng c cho thy vic phng ng li ln th hai l khng ng, Tng Thng
Johnson cng c Quc Hi lp tc thng qua mt quyt nh cho php Tng
Thng lm tt c mi bin php y lui bt c tn cng no vo qun lc Hoa K
v y lui mi gy hn. Nh bo ni ting James Reslon ca t New York Times
bnh lun ngay rng quyn hn trao cho Tng Thng nh vy l qu rng, v n c
ngha l Quc Hi chp thun bt c bin php qun s no, bt c ch no
ti ng Nam , gm c nhng bin php qun s ym tr bt c quc gia no
trong Lin Minh ng Nam (SEATO). V vic chp thun li ng nht: S phiu

168 KHI NG MINH THO CHY

 H Vin l 466-0 v Thng Vin: 88-2 (ch c hai Ngh S: Gruening v Morse b
phiu chng).
T lp trng ng h mnh m nh vy, Quc Hi dn dn i ti quyt
nh chng i hon ton. Lin h ti im ny:
Th t nhng tuyn b v quyt tm ca Tng Thng M th cng ch c tnh
cch giai on. Th d nh nhng tuyn b rng Chng ti s theo ui ti cng
(We will stay the course) hay Chng ti s li bao lu cn phi li (We will stay
as long as we have to). D Tng Thng M c tuyn b nh vy v chin tranh Vit
Nam hay chin tranh Iraq, th cng phi hiu y l rt tng i. D thc s c
mun lm nh vy, Tng Thng M cng kh m thi hnh c. Nhn dn Hoa K
thng khng nhn ni tip tc ng h Chnh ph trong nhng cuc xung t
ko di. Ngoi ra cn tnh hnh kinh t, x hi trong nc. Sau cuc khng hong
du la do chin tranh Do Thi- Rp vo ma Thu 1973, kinh t M chu cnh tht
nghip, lm pht cao, nhn dn li cng chng i vic vin tr cho nc ngoi.
Th nm, pha ng Minh nn nh rng trong mt h thng Dn Ch cao nh
Hoa K, quyn hnh tt nhin l phn tn. Ngay trong nhim k ca mt Tng
Thng, vn c nhiu phe phi. Ni chung l c phn ra lm hai: Phe b cu v
phe diu hu. Do , thng c nhng bt ng kin gia cc lnh o dn s
B Quc Phng v Ngoi Giao. Ri cn pha Tng lnh qun i, pha CIA. Nhiu
lc ng Minh phi nhn nhng tn hiu i nghch t cc phe phi khc nhau. Nh
li lc Min Nam i vo giai on h mn chng hn, gii Quc Phng th thng bo
khng th gi thm qun vin, trong khi Ta Bch c, B Ngoi Giao th trn an l
ng qu lo cn chng ti y c m. Bi vy, v chnh sch, khi ta ni M th
ny, M th khc l thiu phn chnh xc. Phi t cu hi M thuc pha no?
M l nhng ai? v nh vy, ng Minh khng nn y, tng l nu nhn
c nhng ha hn ca Tng Thng, hay ca Tng Trng Quc Phng hay
Ngoi Giao l tt ri. Khi lnh o ca ng Minh c mi ti thm ving Quc Hi
M chng hn, v c din vn ny n (nh Tng Thng Dim-1956, hay Tng
Thng Afghanistan Kazai -nm 2002, hay Th Tng Lm Thi Iraq Allawi -thng
9.2004) th ch nn ngh rng y l tng trng mt s ng h tng i. Nhiu khi
n ch l mt hnh ng ngoi giao, khng c nhiu trng lng v thc cht. Ti
cng cn nh hi 1956, sau khi Tng Thng Dim c mi sang M, v c din
vn trc Quc Hi (bc Trnh Vn Chn, i VOA i theo, c k li l ng Dim c
bi din vn bng ting Anh nhng vi ging Hu, Quc Hi hiu rt t, nhng c
ng ln v tay vui v). Khi tr v Si Gn, uy tn ng Dim ln rt cao, mi khi ti i
xem xi n l thy phn tin tc (trc phim chnh) c chiu i chiu li cnh ng Dim
c n rc long trng ti New York, v c bit l ng din thuyt c Quc
Hi M hoan h. Khng nhng ng Dim m a s nhn dn, trong c tc gi,
u ngh rng: M ng h nh th ny th chc n qu ri.
Bi vy, iu cn thit l phi tranh th s ng h ca nhn dn M, gii
truyn thng, v thnh phn tr thc (ti cc i Hc v nhng vin nghin cu). H
l nhng ngi vn dng qun chng bn nhy. Vn ng hnh lang (lobby) ti
Quc Hi M l n lc khng th thiu c (nn ghi nhn thnh cng ca Do Thi,
i Hn, i Loan trong cng tc ny).
Th su, pha ng Minh nn cao cnh gic v c nhn, t tng v qu
trnh ca mt vi vin chc no c quyn hnh ti Washington, vo tng thi im.
Nu c mt quan chc c Tng Thng tin cy, th ngi ny s khuynh lot
nh bt i nhng lp trng khc v p t gii php ca mnh. Thi Nht Cng
Ha, Ngoi Trng Foster Dulles c Tng Thng Eisenhower tn cn, gt i
nhng chng i, ht sc ng h Tng Thng Dim. Ti Tng Thng Kennedy, ri

169 KHI NG MINH THO CHY

Tng Thng Johnson, Ngoi Trng Dan Rusk v B Trng Quc Phng
Mcnamara rt mnh, mang qun t vo Vit Nam d c nhiu quan chc bt ng
. Thi Nh Cng Ha, mt mnh C Vn An Ninh (sau ny kim lun c chc
Ngoi Trng) Henry Kissinger c Tng Thng Nixon v Ford hon ton tin cy,
thao tng chnh sch ngoi giao ca c mt cng quc v nm quyt nh then
cht v Vit Nam nh c tng kt trong cun sch ny.
Th by, l s xoay chiu ca chnh sch ngoi giao Hoa K mi khi c bu
c Tng Thng. Vo thi im , Hoa K s c tc ng mnh vo pha ng Minh
ang dnh lu vi mnh, i theo chiu hng nhng thay i v chnh sch. Sm
l vo nm trc nm tuyn c. Mun l vo cui h chnh nm tuyn c, lc hai
ng hp chn ng c vin Tng Thng. Vo thi im , p lc t nhn dn, bo
ch chng i s ln rt mnh, ng c vin no mun c bu th phi a lp
trng ha bnh, thnh vng ra cho r. V Tng Thng ng nhim th phi ha
chc chn s gii quyt nhng kh khn m vn gi c danh d, quyn li cho
M, ng c vin i lp th kch, ni l Tng Thng ng nhim lm l v
mnh s gii quyt tt hn. Phi chng bi hc Vit Nam l M nn c nhiu ng
Minh ng h, cng ang c p dng vo chin tranh Vng Vnh hin nay? Trong
k tranh c 2004, c hai ng Bush v Kerry u c lp trng quc t ha chin
tranh Iraq.
Gn n ngy bu c, v Tng Thng ng nhim cn phi lm cho vin
tng ha bnh c sng t ln. Cng trong k tranh c nm 2004, vo ma thu
nm 2003, chnh ph Bush tuyn b l s trao tr quyn hnh cho Iraq vo cui
thng 6.2004, lm cho nhng ngi lnh o mi ca Iraq (c M ng h) rt lo
ngi, nhng cng phi ng . nh hng ca bc i ny l lm gim s lo s ca
nhn dn Hoa K v chuyn sa ly. Ri vic chuyn giao quyn hnh li cng
c thc hin vo lc bt ng: Hai ngy trc ngy n nh. Bo ch ng tin
rm r. Gn n ngy bu c, Ta Bch c li tuyn b s rt my chc ngn qun
t cc a im ngoi quc v M. Washington cn cng b lch trnh bu c ti Iraq
(cui thng 1.2005). Phi c bu c th mi c Dn Ch. Nh ln nhn xt, c
Dn Ch ri th vic trao tr li trch nhim cho ngi bn x l vic d nhin. Bu
c xong th chng my lc na, bo ch, chnh khch M s bin lun rng: Nc l
ca h, chnh ph l ca h, nhn dn l ca h, v an ninh l vic h phi t lo:
phi Iraq ha (nh Vit Nam ha).
Th tm, khi Hoa K rt i, nu lc lng i nghch chin thng th rt c t
hy vng l mt s ng nhn dn ca nc ng Minh s c gip di tn, v l
bi hc vo lc sp ca Min Nam Vit Nam. Ti sao nh vy?
Th nht, khi rt i tc l c quyt nh dt im, v nh vy t ai mun s
c mt ca ngi t nn v n s nhc nh mi v qu kh. Th hai, t nh lnh o
no mun a thm nhn lc vo M cnh tranh thm v cng n vic lm v th
ba, l nh hng v ngn sch. Phi chng s tn km v chin tranh Vit Nam
lm cho chng trnh Mt x hi v i (The Great Society) ca Tng Thng
Johnson b tht bi? Phi chng nhng chi tiu ti Iraq (vo thi im ny tc l u
2005, cng sp sa bng tng s chi Vit Nam l 150 t) lm cho ngn sch
thm khim ht, v nh hng ti tt c nhng chnh sch i ni nh y t, an sinh
x hi (health care, social security), gio dc v gim ngho?
Mnh nc ni tri
Sau cng, l mt suy gm hn l mt bi hc, v n c tnh cch siu hnh.
l, cng nh mt con ngi, mi mt quc gia u c mt vn mnh. V mnh nc
thng hay ni tri!

170 KHI NG MINH THO CHY

Suy nh vy v ti lun c nhng cu hi khng th no tr li c, ch cn

c cch ngh n ch mnh. Ti sao mt cng quc v i nh Hoa K, bit
bao nhiu ngi va ti, va c, va c tm, va c tm m li khng ln c ti
a v quyn hnh nh ng Henry Kissinger? Ti sao Min Nam li gp ngay mt
ngi quay qut, thiu lng tm nh ng ny lm o din chnh sch ca Hoa K
v Vit Nam trong gn su nm ri, tc l gn mt phn ba thi gian tn ti ca
Vit Nam Cng Ha, v trn hai phn ba thi gian ca Nh Cng Ha? Ti sao ti
lc Min Nam lm nguy, li c mt ng Tng Thng M qu yu, t kinh nghim
ngoi giao nh ng Gerald Ford? V ng khng bao gi c nhn dn bu ln.
ng va xin thm qun vin, va tuyn b l chin tranh Vit Nam i vi Hoa K
coi nh xong ri (ngy 23 thng 4), n li nhng bt hnh, ti thy cu Phc bt
trng lai, ha v n ch l ng, nhng ti sao tai ha n li n vi Min Nam mt
cch qu dn dp vo lc hong hn:
Va b p k mt Hip nh bt li th b ct xn vin tr. Cn c cht t
vin tr kinh t v qun s, li b c sc siu lm pht (do chin tranh vng Vnh)
nm 1973 lm tiu hao mi lc ca vin tr.
Ti khi vin tr b ct ht, Min Nam xoay i vay tin Quc Vng x Saudi
mua tip liu. ng vua va ng th li b ngay ngi chu mnh h st, ng
nm xung vo ng ngy c Hu b b ng. Th ri, vi ngy sau, mt lnh t
ng h Vit Nam Cng Ha tch cc, ng Tng Gii Thch, Tng Thng i Loan
cng ra i v th gii bn kia.
Trn chin trng, lc b tn cng, Ban M Thuc gi khng qun n ym
tr. Phi v va ti th bom th mt tri ri trng ngay B T Lnh S on 23. Mt
Ban M Thuc, c lnh rt Pleiku. Ngy 18 thng 3, qun dn hong ht rt trn con
ng 7B m mu. Va v ti Ph Bn, li b kt ngay v cng binh cha lm xong
cy cu ni nh d tnh: on ngi di tn chu thm mt trn pho kch bn b
sng Ea Pha [3]. Sau ny Tng Thng Thiu k li cho ti rng ng vn cn thc
mc v chuyn ti sao cng binh khng lm xong ci cu ni. i Tng Vin cng
cho rng s on 320 ca cng sn s khng bao gi truy kch kp on qun nu
chng ta c c cu qua sng thit lp ng lc, v gi c trt t trong on
dn qun di tn [4] v cu khng xong, nn hai ngy sau mi ri c Hu Bn.
on dn qun va tin c chng 20 cy s l khng ngay, v trc mt on di
tn l Ph Tc b ch chim. Khi Khng Qun ti cu, mt tri bom ri vo
on qun i u, gy thng vong cho gn mt Tiu on Bit ng Qun. [5]
Ti ang d mt bui hp y cng thng ti Dinh c Lp sau cuc rt lui
thm hi ny th i T Cm (Chnh Vn Phng Tng Thng) bc vo a mt tin
bt hnh. ng Paul Landri, Trng Phng Thng Tn X Agence Francce Presse
Si Gn b cnh st bn cht! Landri loan tin c s lnh ngi Thng
(Monltagnards) ni lon Hu Bn, chng li Qun i Vit Nam Cng Ha.
Nha Cnh St mi ng n thm vn. Sau vi ting ng h b gi li, Leandri
bng nhin bc ra khi phng, nhy ln xe v li vt i. Khi cnh st hut ci
ngng, ng c tip tc phng. Cnh St rt sng bn vi pht vo bnh xe gi
li. Chng may mt vin n lc trng ngay ngi. Leandri gc cht ti ch! Phng
vin ngoi quc v cng phn ut, phn khng kch lit. Trong mt tnh hnh v cng
bt li cho Min Nam v tt c mi phng din qun s, chnh tr, kinh t, v b
mt Min Nam b bi nh bi nhng hnh nh d man, c ti, tham nhng, by
gi hnh nh Leandri b bn gc cht li c phng i khp th gii! Tng Thng
Thiu nghe tin ny ti mt. ng lin chm dt bui hp.
My ngy hm sau, trong mt phin hp khc Vn Phng Th Tng, li c
tin chic my bay vn chuyn C-5A ch m tr em m ci va ct cnh Tn Sn

171 KHI NG MINH THO CHY

Nht b n tan? Cht trn 200 trm em b? Vo chnh lc li ang c nhng

chng i ngay ti Washington v vic di tn ngi Vit Nam.
i sao tin tc n dn dp, bi t n th vo lc con thuyn Min Nam
nghing nga sp chm m. Suy gm nh vy, nhiu ngi trong chng ta, trong
c tc gi, vn cn tip tc t cu hi: u c phi l mnh nc n lc suy tn
ri chng?.
Ch Thch:
[1] New York Times, The Pentagon Papers, trang 309.
[2] New York Times, The Pentagon Papers, trang 432.
[3] William E. Legro, Vietnam from cease-fire to capitulation, trang 150.
[4] Cao Vn Vin, Nhng Ngy Cui Ca Vit Nam Cng Ha, trang 152.
[5] Cao Vn Vin, Nhng Ngy Cui Ca Vit Nam Cng Ha, trang 149.

172 KHI NG MINH THO CHY

TP 9
Thin tm ca nhn dn Hoa K
Guam l ni m bui sng ca nc M bt u sm nht, ri mi n nhng
a im khc nh o Wake, Honolulu, v San Francisco. cng l mnh t m
i vi a s on di tn t u, nh bnh minh h rng sau cn bo t. Va ti
o c nhiu Hi T Thin v c nhn tnh nguyn gip . H mang cm ti
tri, thng dch, nu n, sn sc tr em, thay t cho con nt. Tun bo TIME (5 thng
5.1975) k li l hng Mcdonald cn mun tng mi ngi mt bnh hamburger v
mt chai coke khi h va t chn ln t M gii thiu li sng M. Nhng ban
qun l tri t chi v cho l Mcdonald ch c dng qung co.
Hai a im trn o Guam l ni c chn: Thnh ph Thic (Tin City)
Phi Cng Qun S Anderson, v Tri Hi Qun San, mt khu nh c k b trng
t lu. Hi Qun chp nhong mc in, lm nh v sinh, phng tm, nh bp.
Ngy u, h lm vic lin tc 24 gi, ri chuyn xung 12 gi mt ngy. Mt tri
mi c dng thm, gi l Tri Bt ng (Camp Fortuitous). Thi nhng ch
lnh thy a vui vi tr con, diu ct vi cc c gi, lm cho mi ngi cm thy
bt cng thng i cht.
T Guam, mt s ng c ch ti Camp Pendleton Nam Cali. Ni y,
cc lu vi rng ri c chp nhong dng ln. Tng t ri li tng t, khi xe
but ch on ngi ti, cc Qun Nhn Thy Qun Lc Chin mau mn pht chn,
qun o ng, gi v sinh, dp, v mi ngi mt thi ko. Trc cnh , nhiu
ngi qu cm ng, khng cm ni nc mt. Khi thy thc s cn bo t i
qua, h m chm ly nhau, bao nhiu tnh cm, bao nhiu nim vui.
Nhng Camp Pendleton chng my lc y nght. Phi chn thm tri. Ti
B Quc Phng, chng ti c ng Von Marbod yu cu tham gia kin v a
im tri v v nhu cu ca ngi t nn. on chng ti dng mt my bay nh do
B thu ca hng t i xem xt mt s tri. Tri Fort Chatte (Arkansas) v Eglin
Air Force Base (Florida) c chn ngay v kh rng v c phng tin tng i lt
so vi hai tri khc l Camp Roberts California v Camp Pickett Virginia.
Khi ti tri Indiantown Gap Pennsylvania th chng ti thch qu v trng n
hoang vu, th mng li c ci l hng (khong trng) nm gia hai bn ni i, v
th gi l gap. V ngh rng ci l hng n phn nh c phn no cuc i
ca chng ta lc , nn ti mt mc ngh nn chn tri ny.
Tng kt t ngi u
Theo thng k chnh thc: Tng cng on ngi c di tn lp u l
130.000, trong s ny, ch c khong 30.000, tc l 23% l thuc thnh phn c
nguy him cao m M thc s nh cu, trong , 22.294 ngi l nhn vin v
gia nh nhng ngi lm vic cho cc c quan M s cn li, 100.000 ngi th ch
l v may mn. [1]
V phng tin chuyn ch, s ngi c Ta i S di tn bng my bay
ln, trc thng, v xung l 65.000 ngi, s ngi i ghe thuyn ra bin v may
mn c lu M cu cng l 65.000 ngi, ng mt na.
Hoa K cng c gng quc t ha vic di tn v ku gi nhiu quc gia.
Ngy mng 5 thng 9, i S Dan Brown ngi c y thc trch nhim iu
khin Chng trnh nh c gi mt cng in cho cc i S M ti khp cc
nc, khn khon yu cu h tranh th vi cc quc gia thn hu dung np mt s
di dn. [2]
u tin c nc c ri ti mt s quc gia khc by t thin ch nh,
Argentina, Brazil, Chile. Ti ngy 10 thng 5, kt qu l 25.000 ngi c nhp
cnh cc quc gia khc. [3]

173 KHI NG MINH THO CHY

Cnh tay rng m

Sau khi vt qua c hng ro ca my chnh tr gia, v sau giai on kh
khn ban u, on ngi di tn sm tip xc c vi nhn dn Hoa K.
Vic quan trng nht l vn nh c. Vo lc , gn 9% lao ng M, tc
8 triu ngi ang tht nghip. i vi lao ng cc sc tc thiu s, mc tht
nghip cn cao hn gp hai, gp ba ln. Ngi M rt lo ngi v vic ngi t nn s
vo cnh tranh cng n vic lm vi h. Tuy nhin, sau khi i S Dan Brown tuyn
b l ton b ngi ng Dng s c phn b ra khp nc M, v Khng c
a phng no s b trn ngp vi s ngi t nn, ni lo u lc ban u ca nhiu
ni cng bt u gim [4]. V s cng bnh, thin tm, nhng gi tr cn bn c
cao ca nhn dn Hoa K thng th.
Bo ch ng ti cu chuyn nh th Los Gatos Christian California n tip
154 ngi t nn hon ton khng c giy t hp l. Sau khi ca on nh th ht
nhng bi cu chc thnh nhc, cc b ngi M, ngi Vit xm nhau nu cm
cho c nh th n: C bao nhiu nc mm th chng ti mang ra ht, Mc S
Marvin Rickard ni vi bo ch [4]. Thng c Guam, ng Ricardo Bordallo k ngh
nh chp nhn 25.000 ngi. Ri t , thi ca chnh quyn cng nh nhn
dn cc Tiu Bang nh California, Arkansas, Miami cng thay i. Nhiu ngi nh
Ch Tch Nghip on Lao ng AFL-CIO, ng George Meany cng nh cc Thng
c Reubin Askew (Florida), James Longley (Maine), Dan Evans (Tiu Bang
Washington) u ng h ngh ca Tng Thng Ford ti tr cho on di c [5]. V
sau phn ng chng i ban u, Quc Hi chun chi 405 triu cho mc tiu ny.
Cc hi thin nguyn. Hng Thp T, cc on th, t chc, cng nh c nhn bt
u xung phong cng tc.
Lm sao cho cng cuc nh c c thnh cng v hu hiu? Phng thc
di tn v nh c Hungary c coi l thnh cng v c chn lm m hnh
nh c on ngi Vit t nn. Nm 1956, sau cuc ni dy ca nhn dn Hung b
bp, ngy 12 thng 12, Tng Thng Eisenhower cho thnh lp y Ban nh C
iu hp cc hot ng cng cng nh t nhm cu tr on ngi Hung [6].
Cc C Quan Thin Nguyn (VOLAG) c ku gi tham gia. Trong hai nm 19561957, c 30.701 ngi Hung c nh c tt p. So snh vi m hnh nh c
675.000 ngi Cuba di tn nm 1959-60, m hnh Hungary c u th hn nhiu v
ri c ngi di c ra nhiu Tiu Bang. Khuyt im ca m hnh Cuba l tp
trung qu nhiu vo Tiu Bang Florida.
Tt c c chn C Quan Thin Nguyn tham gia nh c ngi Vit. Nhng t
chc ny c gng hot ng v phi chi tiu trung bnh l t 2.500 ti 3.000 la
nh c mi gia nh. Trong khon ny, phn ca chnh ph ti tr ch l 500
la.
Sau khi chn c m hnh, ti vic kim tra an ninh. Th tc kim tra an ninh
lc u ht sc phc tp, i hi phi thng qua ti nm c quan, gm c FBI v
CIA? Qu trnh nh c b khng li. C ngy tri Eglin (Florida), ch c ba, bn
ngi xut tri. Trong khi , s ngi ti o Guam ln ti 50.000, gy ra kh khn
v tip t, nc ung, v sinh. Ti hy vng l o ny khng b chm mt nhn vin
coi tri phi phn nn. Ti Fort Chatte c lc cng ln ti 25.000 ngi.
Xut tri
Ban qun l cc tri nh in v trung ng ku ca v tnh trng xut tri
chm tr. gii quyt vn , S Di Tr bt u min th tc kim tra cho tt c
cc tr em di 17 tui, nhng ngi lm cho cc c quan Hoa K lc trc, cng
vi gia nh v h hng ca h. Sau , tng bc mt, ni lng th tc cho tt
c nhng ngi khc.

174 KHI NG MINH THO CHY

 gip vic xut tri cho sm, ti c ngh mt k hoch cho xut tri mau
l, qua ng Von Marbod, ln y Ban c Trch Lin B ng Dng do b Julia
Vadala Taft lm Ch Tch. Vo ngy 23 thng 6, cn tt c l 88.392 ngi trong cc
tri ca B Quc Phng. D phng t ra hai kh nng: Nu gip xut tri c 700
ngi mt ngy th khong cui thng 10 l ra ht. Nu lm chm hn, l 400 ngi
mt ngy th phi ti thng 1 nm 1976. Sau cng, mc xut tri trung bnh l
khong 600 ngi mt ngy (xem th v D Phng Xut Tri).
S Di tr quy nh l mi ngi u cn c bo lnh, nu khng c th khng
c xut tri. Nhng tm vic lm l vn kh khn nht v tnh trng tht nghip
ang lan trn. Quc Hi yu cu B Julia Taft, Gim c y Ban nh c ng
Dng (Indochina Task Force) ln iu trn ngy 24 thng 7 v vn ny. Quc
Hi s rng v khng c vic lm, on ngi t nn s gy nn gnh nng cho
chnh ph phi tr cp. B Taft hng hn bin h rng: Nhng lo ngi ban u
ca chng ta v vn cng n vic lm cho s ngi di c l khng c c s....
Mun gip cho b Taft c thm d kin tranh u cho vn ny, ti cng
mt s anh em bn lm mt kho st nhm vo nhm ngi t nn Vng Th
Washington v ln cn. Khi hon thnh, nghin cu c chuyn cho b: (xem Ph
Lc E):
Ngy 2 thng 9.1975
Tha B Taft,
Khi u, ti vui mng thng bo l kt qu cuc iu tra ca chng ti c
chiu hng chng minh nhng im b trnh by trc y Ban Di Tr Thng
Vin ngy 24 thng 7 l xc ng. Th d nh v im b ni ti mi lo ngi ban
u v vn cng n vic lm (nh l tht hc hay kh khn v ha nhp) l
khng c c s. iu tra ca chng ti cng chng minh l on ngi di tn ang
thit tha c th c hng tt c nhng phc li cng nh ng gp vo s
thnh vng ca x hi Hoa K.
Trong thi gian phng vn (ngi ty nn), chng ti i ti nhng nhn xt
v nhng bin php sau y, trn trng chuyn n b xem xt:
1. Yu cu cc C Quan Thin Nguyn cung cp nhiu thng tin hn cho
ngi t nn, c trc v sau khi xut tri.
2. V mc tht nghip ang cao cng nh v chi ph tn km cho vic u,
ta nn khch l cc cng ng u cho ngi t nn hn l cc t nhn.
3. Nghin cu v thit lp mt chng trnh hun ngh tng hp cng sm
cng tt.
4. Cung cp mt ngn khon ti thiu cho cc trng gia nh ang khi h
tham gia vo nhng chng trnh hun ngh ny (th d nh l cho h vay tin
chi ph).
5. Cho vay nh li gip chnh cc doanh nhn (trong s ngi t nn) to ra
cng n vic lm cho ngi t nn...
Knh chc b lun thnh cng trong vic h tr on ngi t nn ng
Dng.
Trn trng,
Nguyn Tin Hng, Ph. D.
Nhn c ti liu ny, b Taft phc p:
y Ban Lin B (nh C) ng Dng
B Ngoi Giao
Ngy 6 thng 10.1975
Tha Gio S Hng,

175 KHI NG MINH THO CHY

Vi s quan tm, ti c ti liu nghin cu ca Gio S v yu cu

cc thnh vin y Ban ca ti xem xt n cho k trong cng tc nh gi v cht
lng v hiu qu nhng c gng ca chng ti trong cng cuc nh c.
Ngoi ra, ti cng chuyn mt bn sao nghin cu ca Gio S sang bn
B Gio Dc v An Sinh (HEW) l ni mt y Ban c Nhim v di tn cng
c thnh lp....
Trn trng
(k) Julia Vadala Taft
Gim c
cho bt phn no s lo ngi ca nhiu a phng M v vn cng n
vic lm, nhiu ngi cng ngh n thnh lp mt s khu hay lng Vit Nam c
lp. Ti tri Indiantown Gap, c hai ngh tin khi. Ch Huy Ph, i T Robert
Travis ngh:
Ngy 14 thng 7.1975
Tha Tin S Hng,
Km theo y l bn sao v mt quan nim i vi vn bo lnh ngi di
tn trong mt cng ng. Nh chng ta bn trong chuyn ving thm mi y ca
tin s, ti thy c hai iu kh thi: Mt l theo ti liu nh km, v hai l mt ngh
ca i Hc Bucknell. Tuy c hai u ging nhau v bn cht, ngh Bucknell thin
v nng nghip v ngh o Walllops hng v k ngh.
Ti yu cu Gio S gip theo ui nhng kin ny...
Trn trng
(k) Robert L. Travis
Ch Huy Ph
ngh ca i Hc Bucknell l gip nh c 2.000 ngi Vit Nam trn
10.000 mu t trang tri Tiu Bang Pennsylvania. Cng ng ny s sn xut
cc sn phm nng nghip, v s c th t thit lp c cu x hi, hnh chnh ring,
theo nh lut php Hoa K. ngh th hai l nh c t 500 ti 1000 ngi ti mt
khu c sn nh (cc cn h t 1 ti 3 phng ng), thuc B Y T, Gio Dc v
An Sinh (HEW), st cnh o Wallops, Tiu Bang Virginia. K ngh hi sn y
pht trin mnh v rt cn nhn lc. Ti c chuyn nhng ngh ny v cc c
quan thm quyn cu xt.
on ngi vn ln
Vi lng hng say v ch qu cm, chnh on ngi t nn gip cho cc
tri di tn c ng ca gn nh theo k hoch. Vo cui nm 1975, hu ht s
130.000 ngi thuc t u xut tri, hoc nh c, hoc sng tm thi vi
cc gia nh bo lnh ti M v mt s quc gia. Hu ht h thy chn tri h
rng v bt u xy li cuc i mi. V s thnh cng ca lp ngi u, khng
nhng i a s khng phi nh n tr cp ca chnh ph sau mt thi gian
ngn, h li pht trin v tin b rt mnh.
Theo iu tra dn s chnh thc ca chnh ph Hoa K nm 2000 (U.S.
Census 2000) th vo nm , li tc mc gia (median income) ca mt gia nh
Vit Nam (4 ngi) ln ti 47.000 la, tng ng bng 75% li lc ca mt
gia nh M ni chung (li tc mc gia l mc m 50% s gia nh c li tc cao
hn, v 50%, thp hn, ch khng phi li tc trung bnh). So snh vi nm 1990,
n tng ln c 36%. S ngi cn nhn tr cp x hi cng ch cn 10% (so
vi 25%, nm 1990). Gn 60% ca tng s ngi M gc Vit (1.13 triu ngi)
mua c nh, so snh vi 43% nm 1990.
S thnh cng tt p ny l mt yu t quan trng gip cho chnh ph
Hoa K quyt nh tip tc cc chng trnh t nn ni tip. H khng phi qu lo

176 KHI NG MINH THO CHY

ngi v vn tr cp v t thm gnh nng cho ngn sch. Ngc li, h li nhn
thy r rng s ng gp tch cc v nhiu phng din, c bit l vic ng thu
cho c ngn sch t a phng n trung ng.
Cng chnh on ngi lp u, d vt v vi cng n vic lm nhng tip
tc hot ng trn mi lnh vc: Lut php, nhn o, v c nhng c gng vn
ng hnh lang, ko di chng trnh t nn c trn hai thp nin. Ngoi tr
mt s nhng hnh ng bt chnh ca phn t nh, phn ng nu gng sng,
c gng, lng thin lm n, sinh sng, hc hnh. H ng gp cho x hi v nn
kinh t ca nhng quc gia chp nhn h.
Mt khc, s thnh cng cng gip vo vic khch l Lin Hip Quc
thc y nhiu quc gia gip cc cuc di tn tip theo. Hai n lc ln c khi s:
Hi Ngh Quc T Th Nht: c t chc ti Genve vo hai ngy 20 v 21
thng 7, 1979. Ti Hi ngh ny, Chng trnh ra i c trt t ODP (Orderly
Departre Program) ra i. Tt c c 20 quc gia cam kt s tip nhn hoc
nhn thm s ngi di tn c nhn vo quc gia h, gip gim bt gnh nng cho
cc nc Chu.
Hi Ngh Th Hai: Hi Ngh Quc T v Nhng Ngi T Nn ng Dng
t chc t ngy 13 n 4 thng 6.1989, c 70 nc tham d. Kt qu l mt K
hoch hot ng tng qut CPA c thit k gip gii quyt vn thuyn nhn,
c bit l gip nh c s 100000 thuyn nhn cn kt li cc tri ti ng Nam
v Hng Kng
Sau , trong khong thi gian t 1990 ti 1999: 507.500 ngi ng Dng
n c Min t mi.
Cuc di c v i ko di c 25 nm, mt trong nhng cuc di tn lu
nht trong lch s cn i. [7]
Hin nay, s ngi Vit ti M, d nhp quc tch hay cha, u chng
t kh nng v t cch ca mnh trong mi a ht. T x hi, kinh t, thng mi,
chnh tr, qun s, lut php, y hc, khoa hc, mi trng no cng c nhng thnh
qu tt p, ng gp cho nc s ti.
Vo nhng ngy thng u lc cuc di tn mi bt u (thng 5.1975), khi d
lun chung ti M cn coi thng dn t nn, chnh Tng Gim c di tr, ng
Leonard Chapman c quan nim khc. ng cho rng on ngi Vit Nam t nn
c nhiu c tnh tt, v v vy chc chn s ng gp. Nhn vo m ngi tay
xch nch mang, bng b nhau nhp Cam Pendleton, ng Chapman tuyn b:
Ngi Vit Nam lm vic rt chm ch, ngay thng, rt sng o, c c ngh
thut, v nng tnh gia nh. [8]
Gio S Tom Pettigrew, mt nh x hi hc Trng i Hc Harvard bnh
lun thm:
Trong mt cuc chin tn khc nh vy, m hu ht nhng ngi khc
khng th cng rn v kin tr c nh th, ti ngh rng nhng c tnh ny s
c tm thy trong on ngi di tn y. [9]
Gio S Pettigrew tin on rt l chnh xc. Tinh thn cng quyt v
lng kin tr gip cho lp ngi M gc Vit vt qua bao nhiu ri ro, bt trc,
bao nhiu kh khn trong cuc hnh trnh vo Min t Mi. H khng cht pht
i nh b nguyn ra, nhng tri li, cn vn ln v ln mnh, ng gp ng
k cho nhng quc gia rng m tip nhn h. Nc M khng phi rc ca
n m nhn c ca c.
Ngy nay, chc chn N Thn T Do hi lng v on di dn mi nht. V
h n t Thi Bnh Dng, pha sau lng B.
Ch Thch:

177 KHI NG MINH THO CHY

[1] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 588, 590. U.S.
Government, interagency task force, The Prerident's Advisory Committee On
Refugee Back Ground Papers, May 19.1975, trang 6-7.
[2] Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 588, 590.
[3] U.S. Government, interagency task force, The President's Advisory
Committee On Refugee Back Ground Papers, May 19.1975, trang 35-37.
[5] TIME (Magazine), 5 thng 5.1975, trang 26, xem thm: U.S. Government,
interagency task force. Background Matenal, May 12.1975, B. Attachment A-E. 19
thng 5. 1975, trang 22-29.
[6] Gerald Ford, A time to heal, trang 257.
[7] U.S. Government, interagency task force, Background Paper, May
19.1975, trang 51-60. V lch s t nn 1975 ti u thp nin 1990, xem L Xun
Khoa, Vit Nam, 1945-1995, Tp II (s xut bn trong tng lai).
[8] TIME (Magazine), 12 thng 5.1975, trang 25.
[9] TIME (Magazine), 12 thng 5.1975, trang 25.
HT

178 KHI NG MINH THO CHY