CNG HA X HI CH NGHA VIT NAM

c lp - T do - Hnh phc
Tp Lng Sn, ngy 15 thng 3 nm 2015
BO CO KINH NGHIM
Nm 2015
I/ TN KINH NGHIM:
Bi dng hc sinh trn chun v tm hai s khi bit tng (hiu) v t
s ca hai s
II/ L DO CHN KINH NGHIM
1. L do ch quan
Gio dc tiu hc l bc hc hin nay ang ngy cng c khng nh v
tr v cng to ln ca mnh, y l bc hc c nn tng, c v tr vai tr quan
trng trong h thng gio dc ph thng, hay ni cch khc l bc hc t
nhng vin gch u tin cho vic xy dng mt ngi nh.
Chnh v vy mt trong nhng mc tiu ch yu ca gio dc tiu hc l:
nhm gip hc sinh hnh thnh nhng c s ban u cho s pht trin ng n
v lu di v c, tr, th, m v cc k nng c bn gp phn hnh thnh nhn
cch v con ngi Vit Nam x hi ch ngha; bc u xy dng t cch v
trch nhim cng dn, chun b hc ln trung hc c s. Trong qu trnh 5 nm
hc tiu hc nhn cch hc sinh s dn dn hnh thnh v pht trin, thng qua
cc hot ng dy hc v gio dc trong nh trng. Cc hot ng dy hc
c thc hin ch yu cc gi ln lp, thng qua cc mn hc l mt trong
nhng vn quan trng trong vic hnh thnh v pht trin nhn cch cho hc
sinh, rn tnh cn thn, kin tr thng qua mn Ton.
2. L do khch quan

 Tiu hc vic chm lo, pht hin v bi dng hc sinh trn chun kin
thc k nng gp phn o to nhn ti cho t nc c xem l mt nhim v
quan trng. Mn Ton v Ting Vit l hai mn hc chnh pht hin v bi
dng hc sinh trn chun .
Hng nm u c nhng k giao lu hc sinh trn chun y l hot ng
thng xuyn trong nh trng tiu hc l vic lm khng ch c tc dng
thc y phong tro thi ua dy tt, hc tt m cn l nhim v hnh thnh pht
trin nhng thao tc v tr tu cn thit nhn thc v th gii hin thc nh
tru tng ho, phn tch v tng hp, so snh d on, chng minh v bc b.
Mn ton c vai tr quan trng trong vic rn luyn phng php suy ngh,
phng php suy lun, phng php suy lun, phng php gii quyt vn c
cn c khoa hc, ton din chnh xc, n c nhiu tc dng trong vic pht trin
tr thng minh, t duy c lp linh hot sng to gp phn gio dc tr v c
tnh tt nh cn c, nhn ni tr vt kh khn.
Xut pht t l do trn, nm hc 2014 2015 ti i su vo nghin cu
tm ti rt ra mt s kinh nghim Bi dng hc sinh trn chun v tm hai
s khi bit tng (hiu) v t s ca hai s.
III/ THC TRNG
Qua iu tra kho st cht lng hc sinh ngay t u nm ti thy lng
hc sinh gii ton dng tm hai s khi bit tng (hiu) v t s ca hai s cht
lng t.
Tng s hc sinh: 23 em
Trong phn loi:
Lm tt dng ton in hnh: 1 em
Lm cn chm dng ton in hnh: 3 em
Lm qu chm, khng lm c: 19 em

Phn tch thnh phn ca mi loi cho thy:

Nhng hc sinh lm chm, khng lm c do cc em c bi cn chm,
cha bit phn tch bi ton.
Cc em cn hay nhm ln vi dng ton Tm phn s ca mt s.
Mt khc, vi nhiu dng ton in hnh, i hi hc sinh phi t duy
nhiu hn nn nhiu em rt lng tng trong vic gii ton c li vn, c bit l
ton c li vn lin quan n t s. Qua nhiu nm ging dy, ti thy cc em
hc sinh lp 5 gii c bi ton n gin c lin quan n t s nhng ch
sau khi hc bi mi xong, cn sau thng nhm sang dng khc. iu
chng t t duy ca cc em cn hn ch v tr nh cng cha bn vng (chng
qun). Cn i vi bi ton nng cao c mt trong hai d kin ca bi ton b
n th cc em rt kh pht hin ra dng ton. Cc em cha bit lp lun tm
ra d kin b n. Chnh v vy m t em c th lm c nhng bi ton nng
cao lin quan n t s, c th l dng bi Tm hai s khi bit tng (hiu) v t
s ca hai s .
Nhiu em hc sinh vn b nh hng nhiu bi cc t t hn, nhiu
hn, gp bao nhiu ln, km bao nhiu ln trong vic xc nh cc php
ton tng ng m cha ch vo nhng gi thuyt v cc cch din t khc
nhau ca cng mt gi thit.
2. C s khoa hc xut kinh nghim:
Trong qu trnh pht trin, d cng la tui nhng do iu kin sng, v
tr a l, phong tc tp qun khc nhau hoc do di truyn m mi em c mt
nhn thc pht trin t duy khc nhau. C em t duy pht trin tt, c em t duy
pht trin bnh thng, nhng c em li km pht trin, do vy kh nng tip thu
nhn thc ca cc em cng khc nhau. c bit l trong vic hc tp v rn
luyn nhng k nng c, phn tch ton v gii ton.
IV. NI DUNG KINH NGHIM
1/ Ni dung
1.1. Dy tt chng trnh ton chnh kha
3

1.2. Gip hc sinh nm vng mt s kin thc cn ghi nh

1.3. H thng bi tp
2/ Cc gii php thc hin
Qua thc trng hc ton nh trn, thng qua qu trnh ging dy, kim tra
kho st hc sinh ti xin a ra mt s gii php nh sau:
2.1. Dy tt chng trnh chnh kha
Mun cho hc sinh nm vng dng ton ny, trc ht phi dy tt
chng trnh ton chnh kha.
Dng ton Tm hai s khi bit tng (hiu) v t s ca hai s c hc
t hc k II ca lp 4. n lp 5, c cng c li tun 3 tit 15 v cui nm
hc. Vi dng ton in hnh nh vy gio vin cn phi gip hc sinh cng c
li, nm chc cc bc gii ca ca dng ton.
u tin phi nm chc v t s. y l khi nim tru tng m li c
a ra vi nhiu cch ni khc nhau:
1

V d: T s ca s b v s ln l 2
S b bng

1
3

s ln

S ln bng 1 s b
S ln gp 2 s b
S b bng

1
3

s ln

Chnh v vy m nhiu em kh nhn ra nhng cch ni trn l th hin t

s ca hai s cn tm dn n gii sai.
Cng c li cc bc gii ca bi ton:
+ Bc 1: V s minh ha bi ton
Hc sinh bit da vo t s ca hai s bit c mi s ng vi bao
nhiu phn, t v cc on thng biu th s ln, s b. (Cc phn phi bng
nhau)

Bc 2

Tm tng s phn bng nhau

Tm hiu s phn bng nhau

Ly s phn ca s b cng

Bc 3

Ly s phn ca s ln tr i s

vi s phn ca s ln.

phn ca s b.

Tm s b

Tm s b

Ly tng chia cho tng

s Ly hiu chia cho hiu s phn

phn bng nhau ri nhn vi bng nhau ri nhn vi s phn ca

Bc 4

s phn ca s b

s b

Tm s ln

Tm s ln

Ly tng hai s tr i s b Ly hiu cng vi s b (hoc ly

(hoc ly tng chia cho tng hiu chia cho hiu s phn bng
s phn bng nhau ri nhn nhau ri nhn vi s phn ca s
Bc 5

vi s phn ca s ln)
ln)
p s: Ghi c th s b, s p s: Ghi c th s b, s ln

Bc 6

ln
Th li : s b + s ln = tng Th li : s ln s b = hiu
S b / s ln = t s

S b / s ln = t s

Lu i vi hc sinh: C th tm s ln trc. Nu tm s ln khi tm s

b ta ly s ln tr i hiu (Dng ton tm hai s khi bit hiu v t s ca hai s)
trnh nhm hc sinh ly hiu cng vi s ln.
Dng ton tm hai s khi bit tng v hiu ca hai s:
S b = (tng hiu) : 2
S ln = tng s b

S ln = (tng + hiu) : 2
S b = tng s ln

hoc s ln = hiu + s ln

hoc s b = s ln hiu

2.2. Gip hc sinh nm vng mt s kin thc cn ghi nh:

l mt s kin thc lin quan n tng (hiu) v t s 2 s. Trc v
trong khi dy dng ton Tm hai s khi bit tng (hiu) v t s ca hai s ,

bng h thng bi tp gio vin cn gip hc sinh nm chc kin thc ny s

dng trong khi gii bi tp ny.
Mt s kin thc lin quan n dng ton m ti thng hng dn
gip hc sinh ghi nh nh sau:
+ Trung bnh cng ca hai s l 15 th tng (hiu) ca hai s l 15 2= 30
(Tc l tng (hiu) ca hai s bng trung bnh cng ca hai s nhn vi 2)
+ Tng hai cnh chiu di v chiu rng th bng mt na chu vi hnh ch
nht .
+ Nu tng (hay gim) s ny a n v v gim (hay tng) s kia a n v
th tng (hiu) ca hai s s khng i.
+ Nu tng (hay gim) mt trong hai s a n v th tng (hiu) ca hai s
s tng (hay gim) a n v.
+ Nu c hai s cng tng (hay cng gim) a n v th tng (hiu) ca hai
s s tng (hay gim) a 2 n v
+ Nu tng (hay gim) s ny a n v v gim (hay tng) s kia cng a
n v th tng (hiu) ca hai s s khng thay i.
2.3. H thng bi tp
H thng bi tp t d n kh, bi tp sau da trn c s ca bi tp
trc.
2.3.1 Kiu bi tng minh
Bi ton 1: Minh v Khi c 25 quyn v, s v ca Minh bng s v
ca Khi. Hi mi bn c bao nhiu quyn v?
Cc bc gii bi ton nh sau:
Bc 1: c tht k bi, xc nh ci cho v ci phi tm. y bi ton
cho hai iu:
1/ Minh v Khi c 25 quyn v
2/ S v ca Minh bng s v ca Khi
Bi ton hi: mi bn c bao nhiu quyn v?

Vi bi ton ny hc sinh phi nhn ra c y l dng ton tm hai s

khi bit tng (25) v t s ( ) v t s cho bit s v ca Minh c chia
thnh 2 phn th s v ca Khi s c 3 phn nh th.
Bc 2: Tm tt ton: v s m t ni dung bi ton.
? quyn
Minh:
25 quyn

Khi:
? quyn

on thng th nht biu th s quyn v ca Minh (2 phn bng nhau),

on thng th hai biu th s quyn v ca Khi (3 phn nh th), du mc m
c hai on thng Minh v Khi biu th s quyn v ca c Minh v Khi
(tng)
m t cu hi ca bi ton, ta v du mc m ly on thng ca
Minh, du mc m ly on thng ca Khi km vi du ? ng phi tm s
quyn v ca Minh v s quyn v ca Khi.
Bc 3: Phn tch bi ton tm cch gii
Ta suy ngh:
1/ Bi ton hi g? (S v ca mi bn)
2/ Mun bit s v ca mi bn, ta lm th no? ( Ly gi tr ca mt
phn ri nhn vi s phn ca mi bn)
3/ Mun bit gi tr ca mt phn, ta lm th no? (Ly tng chia cho
tng s phn bng nhau)
4/ Mun tm tng s phn bng nhau, ta lm th no? (Ly s phn ca
Minh cng vi s phn ca Khi).
Bc 4: Da vo bc 3, ta di ngc t (4) ln (1) thc hin cc php tnh v
vit bi gii.

Bi gii
V s v ca Minh bng s v ca Khi nn nu s v ca Minh c
chia thnh hai phn bng nhau th s v ca Khi c 3 phn nh th.
Ta c s :
? quyn
Minh:
25 quyn

Khi:
? quyn

Theo s , tng s phn bng nhau l:

2 + 3 = 5 (phn)
S v ca Minh l:
25 : 5 x 2 = 10 (quyn)
S v ca Khi l:
25 10 = 15 (quyn)
p s: Minh: 10 quyn
Khi: 15 quyn
Khi lm xong ta c th th li xem chc ng cha?
Th li:
Tng s v ca Minh v Khi: 10 + 15 = 25 (quyn)
T s ch s v ca Minh v Khi:

10
15

2
3

Bi ton 2: Tm lm mt php tr hai s thp phn c kt qu l 37,2 sau

Tm em hai s chia cho nhau th c thng l . Hy tm php tr Tm
lm.
Cc bc gii bi ton nh sau:
Bc 1: c tht k bi, xc nh ci cho v ci phi tm. y bi ton
cho hai iu:
8

1/ Kt qu ca php tr l 37,2 (Hiu)

2/ em hai s chia cho nhau th c thng l (t s)
Bi ton hi: tm php tr Tm lm. (Tm s b tr v s tr)
Vi bi ton ny hc sinh phi nhn ra c y l dng ton tm hai s
khi bit hiu (37,2) v t s () v t s cho bit s tr c chia thnh 5 phn
th s b tr s c 7 phn nh th.
Bc 2: Tm tt ton: v s m t ni dung bi ton.
?
S b tr:
37,2
S tr:
?
on thng th nht biu th s b tr (7 phn bng nhau), on thng th
hai biu th s tr (5 phn nh th), du mc m phn nhiu hn ca s b tr
biu th kt qu (hiu)
m t cu hi ca bi ton, ta v du mc m ly on thng ca s b
tr, du mc m ly on thng ca s tr km vi du ? ng phi tm s b
tr v s tr.
Bc 3: Phn tch bi ton tm cch gii
Ta suy ngh:
1/ Bi ton hi g? (tm php tr Tm lm) (s b tr v s tr)
2/ Mun bit php tr Tm lm, ta lm th no? ( Ly gi tr ca mt
phn ri nhn vi s phn ca tng s)
3/ Mun bit gi tr ca mt phn, ta lm th no? (Ly hiu chia cho
hiu s phn bng nhau)

4/ Mun tm hiu s phn bng nhau, ta lm th no? (Ly s phn ca s

b tr tr i s phn ca s tr).
Bc 4: Da vo bc 3, ta di ngc t (4) ln (1) thc hin cc php tnh v
vit bi gii. (Vi bi ton dng ny tm tt nm trong phn bi gii)
Bi gii
Thng hai s l nn nu s tr l 5 phn bng nhau th s b tr l 7 phn
nh th.
Ta c s :
?
S b tr:
37,2
S tr:
?
Theo s , hiu s phn bng nhau l:
7 5 = 2 (phn)
S tr l:
37,2 : 2 x 5 = 93
S b tr l:
93 + 37,2 = 130,2
Php tr m Tm lm l:
130,2 93 = 37,2
p s: 130,2 93 = 37,2
Khi lm xong ta c th th li xem chc ng cha?
Th li: 93 : 130,2 =
2.3.2. Kiu bi n hiu

10

Bi ton 3: An v Bnh c tt c 84 vin bi, nu An cho Bnh 13 vin bi th An

cn nhiu hn Bnh 16 vin bi. Tm s bi ca mi bn?
Cc bc gii bi ton nh sau:
Bc 1: c tht k bi, xc nh ci cho v ci phi tm. y bi ton
cho hai iu:
1/ An v Bnh c tt c 84 vin bi (tng)
2/ Nu An cho Bnh 13 vin bi th An cn nhiu hn Bnh 16 vin bi
(khng tng minh). (Hiu)
Bi ton hi: s bi ca mi bn?
Hc sinh xc nh c khi An cho Bnh bi th tng s bi ca hai bn
khng thay i (84). y l dng ton tng hiu; hiu chnh l s bi An hn
Bnh v hiu cha bit r.
Bc 2: Tm tt ton: v s m t ni dung bi ton.

S bi ca An:
16

13

84

S bi ca Bnh:

on thng th nht biu th s bi ca An , on thng th hai biu th s

bi ca Bnh v phn nhn thm, mi tn gp khc t s 13 ch vo phn tha ca
s bi ca Bnh biu th An cho Bnh. Du mc c s 16 biu th khi cho cn
nhiu hn, du mc k bn biu th 13 vin bi ca An. Du mc m c 2 on
thng biu th s bi ca 2 bn
m t cu hi ca bi ton, ta v du mc m ly on thng ca s bi
ca An, du mc m ly on thng ca s bi ca Bnh vi du ? ng phi tm
s bi ca An v s bi ca Bnh.
Bc 3: Phn tch bi ton tm cch gii
Ta suy ngh:

11

1/ Bi ton hi g? (s bi ca mi bn)
2/ Mun bit s bi ca Bnh, ta lm th no? ( tng tr i s bi ca An)
3/ Mun bit s bi ca Bnh, ta lm th no? (Ly tng cng vi hiu ri
chia cho 2)
4/ Mun tm hiu (s bi ca An hn Bnh), ta lm th no? (Ly s bi ca
An cho Bnh cng thm mt ln s bi na ri cng vi s bi sau khi cho An
nhiu hn Bnh).
Bc 4: Da vo bc 3, ta di ngc t (4) ln (1) thc hin cc php tnh v
vit bi gii.
Tm tt

S bi ca An:
16

13

S bi ca Bnh:

Bi gii
An hn Bnh s vin bi l:
13 + 16 +13 = 42 (vin)
S bi ca An l:
(84 + 42) : 2 = 63 (vin)
S bi ca Bnh l:
63 42 = 21 (vin)

12

84

p s: An: 63 vin bi
Bnh: 21 vin bi
Th li:
Tng s bi: 63 + 21 = 84 (vin)
Khi An cho Bnh, An cn nhiu hn Bnh 63 21 13 13 = 16 (vin)
Bi ton 4: Mt hnh ch nht c chiu di hn chiu rng 25m. Nu tng chiu
rng ln 2m v gim chiu di 5m th chiu di gp 3 ln chiu rng. Tnh din
tch hnh ch nht.
Cc bc gii bi ton nh sau:
Bc 1: c tht k bi, xc nh ci cho v ci phi tm. y bi ton
cho hai iu:
1/ chiu di hn chiu rng 25m (Hiu)
2/ Nu tng chiu rng ln 2m v gim chiu di 5m th chiu di gp 3
ln chiu rng.
Bi ton hi: tm din tch ca hnh ch nht
Vi bi ton ny hc sinh phi nhn ra c: Mun tnh din tch phi
bit chiu di v chiu rng ca hnh ch nht v i tm chiu di, chiu rng
chnh l a bi ton v dng ton tm hai s khi bit hiu v t s nhng hiu
ban u ca bi ton khng ng vi t s cho (hiu khng tng minh). Trc
khi v s ca bi ton phi tm c hiu ng vi t s cho
Bc 2: Tm tt ton: v s m t ni dung bi ton khi chiu rng
tng ln 2m v gim chiu di 5m.

Chiu rng:

18m

13

Chiu di:
Din tch: ...?
on thng th nht biu th chiu rng (1 phn ), on thng th hai biu
th chiu di (3 phn nh th), du mc m phn nhiu hn ca chiu di biu
th hiu (bi ton yu cu tnh din tch nn trn s khng c du ?)
Bc 3: Phn tch bi ton tm cch gii
Ta suy ngh:
1/ Bi ton yu cu g? (tnh din tch hnh ch nht)
2/ Mun tnh din tch hnh ch nht, ta lm th no? ( Ly chiu di thc
nhn vi chiu rng thc)
3/ Mun tnh chiu di thc, ta lm th no: (Ly chiu rng thc cng
vi phn chiu di hn chiu rng ban u)
4/ Mun tnh chiu rng thc, ta lm th no? ( Ly chiu rng khi tng
2m )
5/ Mun tnh chiu rng khi tng 2m (gi tr ca mt phn), ta lm th
no? (Ly hiu chia cho hiu s phn)
6/ Mun tnh hiu s phn bng nhau, ta lm th no? (Ly s phn ca
chiu di khi gim 5m tr i s phn ca chiu rng khi tng 2m)
7/ Mun tm hiu ca chiu di v chiu rng khi tng chiu rng 2m v
gim chiu di 5m, ta lm th no? (Ly chiu di hn chiu rng ban u tr i
phn chiu rng tng ln v chiu di gim i)
Bc 4: Da vo bc 3, ta di ngc t (7) ln (1) thc hin cc php tnh v
vit bi gii.
Bi gii

14

Nu tng chiu rng ln 2m v gim chiu di 5m th chiu di cn hn

chiu rng l:
25 2 5 = 18 (m)
Ta c s khi tng chiu rng ln 2m v gim chiu di 5m:

Chiu rng:

18m

Chiu di:

Theo s , hiu s phn l:

3 1 = 2 (phn)
Chiu rng khi tng 2m l:
18 : 2 = 9 (m)
Chiu rng thc ca hnh ch nht l:
9 2 = 7 (m)
Chiu di thc ca hnh ch nht l:
7 + 25 = 32 (m)
Din tch hnh ch nht l:
32 x 7 = 224(m)
p s: 224 m
Th li:
Chiu di hn chiu rng: 32 7 = 25 (m)
Khi tng chiu rng ln 2m gim chiu di i 5m th chiu di gp chiu
rng l:
(32 5) : (7 + 2) = 3 (ln)
2.3.3. Kiu bi n tng

15

Bi ton 5: Mt hnh ch nht c chu vi l 120cm. Chiu rng bng

2
3

chiu

di.Tnh chiu di, chiu rng ca hnh .

Cc bc gii bi ton nh sau:
Bc 1: c tht k bi, xc nh ci cho v ci phi tm. y bi ton
cho hai iu:
1/ Hnh ch nht c chu vi l 120cm
2/ Chiu rng bng

2
3

chiu di

Bi ton yu cu: Tnh chiu di, chiu rng

i vi bi ton ny, tng ca 2 s n trong cu Mt hnh ch nht c
chu vi l 120 cm. V vy ta phi tnh na chu vi, tc l tnh tng di ca 2
cnh chiu di v chiu rng. (Trc khi v s )
b/ Bc 2: Tm tt ton: v s m t ni dung bi ton
? cm

Chiu rng

60cm

Chiu di
? cm
on thng th nht biu th chiu rng (2 phn bng nhau), on thng
th hai biu th chiu di (3 phn nh th), du mc m c 2 on thng biu th
tng.
Bc 3: Phn tch bi ton tm cch gii
Ta suy ngh:
1/ Bi ton yu cu g? (tnh chiu di v chiu rng ca hnh ch nht)
2/ Mun tnh chiu di v chiu rng ca hnh ch nht, ta lm th no?
( Ly gi tr ca mt phn nhn vi s phn ca mi chiu)

16

3/ Mun bit gi tr ca mt phn, ta lm th no? (Ly tng chia cho

tng s phn bng nhau)
4/ Mun tm tng s phn bng nhau, ta lm th no? (Ly s phn ca
chiu di cng vi s phn ca chiu rng).
5/ Mun tm tng ca chiu di v chiu rng, ta lm th no? (ly chu vi
chia cho 2 chnh l na chu vi)
Bc 4: Da vo bc 3, ta di ngc t (5) ln (1) thc hin cc php tnh v
vit bi gii.
Bi gii:
Na chu vi hnh ch nht l:
120 : 2 = 60 (cm)
Ta c s :

? cm

Chiu rng

60cm

Chiu di
? cm
Tng s phn bng nhau l:
3 + 2 = 5( phn)
Chiu di hnh ch nht l:
60 : 5 x 3 = 36 (cm)
Chiu rng l: 60 - 36 = 24 (cm)
p s: Chiu di: 36 cm
Chiu rng: 24 cm
Th li: Chu vi hnh ch nht: (36 + 24) x 2 = 120 (m)
T s ca chiu rng v chiu di:

24
36

2
3

Bi ton 6: Tm hai s c tng l 66, bit rng s th hai gim 6 n v th ch

cn bng s th nht.
17

Cc bc gii bi ton nh sau:

Bc 1: c tht k bi, xc nh ci cho v ci phi tm. y bi ton
cho hai iu:
1/ Tng hai s l 66
2/ s th hai gim 6 n v th ch cn bng s th nht.
Bi ton hi: Hai s?
y cng l dng ton tng ,t nhng tng khng phi l 66 m tng ca
hai s cha bit khi t s l . (Trc khi tm tt phi tm tng ca hai s ng vi
t s l )
Bc 2: Tm tt ton: v s m t ni dung bi ton khi s th hai
gim i 6.
?
S th nht:
S th hai:

60
?

on thng th nht biu th s th nht (2 phn bng nhau ), on thng

th hai biu th s th hai (1 phn nh th), du mc m c hai on thng biu
th tng.
Bc 3: Phn tch bi ton tm cch gii
Ta suy ngh:
1/ Bi ton yu cu g? (Tm hai s?)
2/ Mun tm s th nht, ta lm th no? ( Ly tng ban u tr s th
hai)
3/ Mun tm s th hai, ta lm th no? (Ly s th hai khi gim i 6 n
v cng vi s gim i ca s th hai)

18

4/ Mun tm s th hai khi gim 6 n v (gi tr ca mt phn), ta lm

th no? (ly tng khi s th hai gim i 6 n v chia cho tng s phn bng
nhau)
5/ Mun tm tng s phn bng nhau, ta lm th no? (Ly s phn ca s
th nht cng vi s phn ca s th hai)
6/ Mun tm tng khi s th hai gim i 6 n v, ta lm th no? (Ly
tng ban u tr i s n v ca s th hai gim i). V mt trong hai s gim
i bao nhiu n v th tng ca hai s cng gim i by nhiu n v (phn ghi
nh mc 2.2)
Bc 4: Da vo bc 3, ta di ngc t (6) ln (1) thc hin cc php tnh v
vit bi gii.
Bi gii
Nu s th hai gim i 6 n v th tng ca hai s cn li l:
66 6 = 60
Ta c s khi s th hai gim i 6 n v:

?
S th nht:
S th hai:

60
?
Theo s , tng s phn bng nhau l:
2 +1 = 3 (phn)
S th hai sau khi gim i 6 n v l:
60 : 3 = 20

19

S th hai l:
20 + 6 = 26
S th nht l:
66 26 = 40
p s: S th nht: 40
S th hai: 26
Th li: Tng ca hai s:

26 + 40 = 66

T s khi s th hai gim i 6 n v: (26 6 ) : 40 =

1
2

Bi ton 7: Hai t cng nhn p ng c 86m, nu t Mt p t hn 10m

v t Hai p thm 4m th t Mt p c qung ng bng qung ng t
th Hai p c. Tm xem mi t p dc bao nhiu mt ng?
Cc bc gii bi ton nh sau:
Bc 1: c tht k bi, xc nh ci cho v ci phi tm. y bi ton
cho hai iu:
1/ Hai t p c 86m
2/ nu t Mt p t hn 10m v t Hai p thm 4m th t Mt p c
qung ng bng qung ng t th Hai p c.
Bi ton hi: Mi t p c bao nhiu?
y l dng ton tng, t nhng tng ng vi t s bit khng tng
minh. Nn trc khi v s phi tm tng khi t Mt p c qung ng
bng qung ng t Hai p c.
b/ Bc 2: Tm tt ton: v s m t ni dung bi ton khi t Mt
p t hn 10m v t Hai p thm 4m.
?
T Mt:

80m

T Hai:
20

?
on thng th nht biu th qung ng t Mt p c (2 phn bng
nhau ), on thng th hai biu th qung ng t Hai p c (3 phn nh
th), du mc m c hai on thng biu th tng.
Ta v du mc m ly tng on thng km theo du ? ng phi tm mi
t p c bao nhiu qung ng.
Bc 3: Phn tch bi ton tm cch gii
Ta suy ngh:
1/ Bi ton hi g? (S mt ng mi t p c)
2/ Mun tm t Hai p c bao nhiu mt ng, ta lm th no? ( Ly
tng ban u tr i s mt ca t Mt p c)
3/ Mun tm t Mt p c bao nhiu mt ng, ta lm th no? (Ly
s mt ng khi t Mt p t hn 10m cng vi 10m p t i)
4/ Mun tm s mt ng t Mt khi p t i 10, ta lm th no? (Ly
gi tr ca mt phn nhn vi s phn ca t Mt khi p t i 10m)
5/ Mun tm gi tr ca mt phn, ta lm th no? (Ly tng chia cho tng
s phn bng nhau)
6/ Mun tm tng s phn bng nhau, ta lm th no? (Ly s phn ca
mi t cng li vi nhau)
7/ Mun tm tng s mt ng khi t Mt p t hn 10m v t Hai p
thm 4m, ta lm th no? (Ly tng ban u tr i qung ng t Mt p t i
v cng vi qung ng t Hai p thm)
Bc 4: Da vo bc 3, ta di ngc t (7) ln (1) thc hin cc php tnh v
vit bi gii.

21

Bi gii
Nu t Mt p t hn 10m v t Hai p thm 4m th hai t p c l:
86 10 + 4 = 80 (m)
Ta c s t Mt p t hn 10m v t Hai p thm 4m :
?
T Mt:

80m

T Hai:
?
Theo s , tng s phn bng nhau:
2 + 3 = 5 (phn)
Nu t Mt p t hn 10m th s mt ng p c l:
(80 : 5) x 2 = 32 (m)
T Mt p c l:
32 + 10 = 42 (m)
T Hai p c l:
86 42 = 44 (m)
p s: T Mt: 42m ng
T Hai: 44m ng
Th li: Hai t p c: 42 + 44 = 86 (m)
T s ch khi t Mt p t hn 10m v t Hai p thm 4m:
(42 10 ) : ( 44 + 4) =

2
3

2.3.4. Kiu bi n t s
Bi ton 8: Ba lp 5A, 5B, 5C trng c tt c l 182 cy, s cy ca lp 5A
bng s cy ca lp 5B, s cy ca lp 5B bng s cy ca lp 5C. Tm s cy
ca mi lp.
Cc bc gii bi ton nh sau:

22

Bc 1: c tht k bi, xc nh ci cho v ci phi tm. y bi ton

cho ba iu:
1/ Ba lp trng c 182 cy
2/ s cy ca lp 5A bng s cy ca lp 5B
3/ s cy ca lp 5B bng s cy ca lp 5C
Bi ton hi: Tm s cy ca mi lp?
y l dng ton tng, t nhng t s ca lp 5C cha tng minh hc
sinh cn nm r s cy ca lp 5A bng s cy ca lp 5B c ngha l coi s
cy ca lp 5A l 1 phn th s cy ca lp 5B l 3 phn nh th nn khi s cy
ca lp 5B bng s cy ca lp 5C c ngha 1 phn ca lp 5B gm 3 phn
bng nhau nn s cy ca lp 5C s l 9 phn nh vy.
Bc 2: Tm tt ton: v s m t ni dung bi ton
Ta c s :
? cy
S cy lp 5A:
? cy
S cy lp 5B:
?cy

182cy

S cy lp 5C:

on thng th nht biu th s cy ca lp 5A (1 phn), on thng th

hai biu th s cy ca lp 5B (3 phn nh th), on thng th ba biu th s
cy ca lp 5C, du mc m c ba on thng biu th tng.
Ta v du mc m ly tng on thng km theo du ? ng phi tm s
cy ca mi lp.

23

Bc 3: Phn tch bi ton tm cch gii

Ta suy ngh:
1/ Bi ton hi g? (S cy ca mi lp)
2/ Mun tm s cy ca mi lp, ta lm th no? (Ly gi tr ca mt phn
nhn vi s phn ca lp )
3/ Mun tm gi tr ca mt phn, ta lm th no? (Ly tng chia cho tng
s phn bng nhau)
4/ Mun tm tng s phn bng nhau, ta lm th no? (Ly s phn ca
mi lp cng li vi nhau)
Bc 4: Da vo bc 3, ta di ngc t (4) ln (1) thc hin cc php tnh v
vit bi gii.
Bi gii
Nu coi lp 5A l 1 phn th s cy ca lp 5B l 3 phn v s cy lp
5C l 9 phn nh th.
Ta c s :
? cy
S cy lp 5A:
? cy
S cy lp 5B:
?cy
S cy lp 5C:

Theo s , tng s phn bng nhau l:

1 + 3 + 9 = 13 (phn)

24

182cy

S cy ca lp 5A l:
182 : 13 = 14 (cy)
S cy ca lp 5B l:
14 x 3 = 42 (cy)
S cy ca lp 5C l:
182 14 42 = 126 (cy)
p s: Lp 5A: 14 cy
Lp 5B: 42 cy
Lp 5C: 126 cy
Th li: Tng s cy ca ba lp: 14 + 42 + 126 = 182 (cy)
T s cy ca lp 5A v 5B: 14 : 42 =

1
3

T s cy ca lp 5B v 5C: 42 : 126 =

1
3

Bi ton9: Tng s hc sinh ca hai lp 5A v 5B l 77 hc sinh, bit s hc

sinh ca lp 5A th bng

s hc sinh ca lp 5B. Hi lp no c nhiu hc

sinh hn v nhiu hn bao nhiu hc sinh?

Cc bc gii bi ton nh sau:
a/ Bc 1: c tht k bi, xc nh ci cho v ci phi tm. y bi
ton cho hai iu:
1/ Tng ca hai lp l 77 hc sinh
2/ s hc sinh ca lp 5A th bng s hc sinh ca lp 5B
Bi ton hi: lp no c nhiu hc sinh hn v nhiu hn bao nhiu?
Mun tm c lp no nhiu hc sinh hn v nhiu hn bao nhiu th
phi bit s hc sinh ca mi lp. Vy phn i tm s hc sinh mi lp thuc
dng ton tng, t nhng t s cha tng minh. s hc sinh ca lp 5A th bng

25

s hc sinh ca lp 5B nn hc sinh lp 5A chia thnh 3 phn bng nhau th hc

sinh lp 5B c 4 phn nh th.
b/ Bc 2: Tm tt ton: v s m t ni dung bi ton
Ta c s :

? hc sinh
Lp 5A:
77 hc sinh
Lp 5B:
? hc sinh
on thng th nht biu th s hc sinh ca lp 5A (3 phn), on thng
th hai biu th s hc sinh ca lp 5B (4 phn nh th), du mc m c hai
on thng biu th tng.
Ta v du mc m ly tng on thng km theo du ? ng phi tm s
hc sinh ca mi lp.
Bc 3: Phn tch bi ton tm cch gii
Ta suy ngh:
1/ Bi ton hi g? (Lp no nhiu hc sinh hn v nhiu hn bao nhiu?)
2/ Mun tm nhiu hn bao nhiu, ta lm th no? (Ly s hc sinh ca
lp nhiu hn tr i lp t hn)
3/ Mun tm s hc sinh ca mi lp, ta lm th no? (Ly gi tr ca mt
phn nhn vi s phn ca lp )
4/ Mun tm gi tr ca mt phn, ta lm th no? (Ly tng chia cho tng
s phn bng nhau)

26

5/ Mun tm tng s phn bng nhau, ta lm th no? (Ly s phn ca

mi lp cng li vi nhau)
Bc 4: Da vo bc 3, ta di ngc t (5) ln (1) thc hin cc php tnh v
vit bi gii.
Bi gii
s hc sinh ca lp 5A th bng s hc sinh ca lp 5B, c ngha l hc
sinh lp 5A chia thnh 3 phn bng nhau th lp 5B l 4 phn nh vy.
Ta c s :
? hc sinh
Lp 5A:
77 hc sinh
Lp 5B:
? hc sinh
Theo s , tng s phn bng nhau l:
3 + 4 = 7 (phn)
S hc sinh ca lp 5A l:
77 : 7 x 3 = 33 (hc sinh)
S hc sinh ca lp 5B l:
77 33 = 44 (hc sinh)
S hc sinh lp 5B nhiu hn lp 5A v nhiu hn l:
44 33 = 11 (hc sinh)
p s: Lp 5A hn lp 5B 11 hc sinh.
Lu :
- Vi bi ton dng ny tm tt nm trong phn bi gii

27

- Cc bi ton trn bc tm gi tr 1 phn c trnh by gp v d bi

ton 1: Tm s v ca Minh 25 : 5 x 2 trong 25 : 5 chnh l gi tr ca mt
phn.
- Cc bi ton trn quy trnh gii cn thm mt bc
Bc 5: Khai thc bi ton
Ta suy ngh:
1/ C th gii bi ton theo cch khc khng?
V d bi ton 9:
Nhn vo s ta thy s hc sinh lp 5A gm 3phn v s hc sinh lp
5B gm 4 phn nn s hc sinh lp 5B nhiu hn s hc sinh lp 5A l 1 phn.
Nu tnh c 1 phn chnh l tnh c s hc sinh nhiu hn.
Vy ta c cch gii sau:
Bi gii
Theo s ta thy s hc sinh lp 5A gm 3phn v s hc sinh lp 5B
gm 4 phn nn s hc sinh lp 5B nhiu hn s hc sinh lp 5A l:
4 3 = 1 (phn)
S hc sinh ca 1 phn l:
77 : (3 + 4) = 11 (hc sinh)
p s: Lp 5A hn lp 5B 11 hc sinh.
Vi cc bi cn li:
Bi ton 1: Cch gii th hai ta i tm s v ca Khi trc ri mi tm s v
ca Minh
Bi ton 2: Tm s b tr trc ri tm s tr ta ly s b tr tr i hiu

28

Bi ton 3: Tm s bi ca Bnh ri ly tng tr i s bi ca Bnh s c s bi

ca An.
Bi ton 4: Tm chiu di khi gim i 5 trc ri tm chiu di sau tm chiu
rng v cui cng tm din tch
Bi ton 5: Tm chiu rng trc ri mi i tm chiu di.
Bi ton 6: Tm s th nht trc ri mi tm s th hai.
Bi ton 7: Tm t Hai khi p thm trc ri tm t Hai p ban u sau cng
tm t Mt.
Bi ton 8: C nhiu cch gii khc nhau
V d tnh s cy ca lp 5B trc ri ly s cy ca lp 5B nhn vi hoc chia
cho 3 ri tm lp 5C. ....
2/ Ta c th rt ra c kinh nghim hoc nhn xt g sau bi ton?
Phi phn tch k nhng d liu cha tng minh ri a v cc dng ton
hc gii quyt cc yu cu.
3/ C th t cc bi ton mi t cc bi ton khng? Chng hn: Bi
ton 1 i s quyn v thnh s vin bi hay con vt ....
Sau khi ra bi ton mi, ta c th gii xem c c khng?
V. KT QU THC HIN
1. Thi gian p dng kinh nghim
Kinh nghim c p dng trong 3 nm hc 2012- 2013, 2013 2014,
2014- 2015.
2. Phm vi p dng kinh nghim

29

Kinh nghim c p dng ti trng Tiu hc L Vn Tm v cc

trng khi ti i tham gia Hi ging cm v c kh nng ph bin trong ton
ngnh, ton tnh.
3. Hiu qu ca kinh nghim
Sau nhiu nm tm ti, ging dy, vn dng cc bin php bi dng
cho mt s em hc sinh ca lp thu c mt s kt qu nh sau:
Nm hc 2012 2013: Ti c ging dy lp 5A2. Ti kho st cht
lng hc sinh ca c khi 5. Kt qu nh sau:
Thi gian TSHS
Cui HKI
49
Cui nm
49
Tng(+) gim (-)

Gii
4
8,2%
26 53,1%
+44,9%

Kh
Trung bnh
Yu
28 57,1% 15 30,6% 2 4,1%
20 40,8% 3
6,1%
-16,3%
-24,5%
- 4,1%

Nm hc 2013 2014: Ging dy lp 4. Ti p dng kho st vi hc

sinh ca ton khi 4. Kt qu nh sau:
Thi im TSHS
Bt u hc
23
Cui nm
23
Tng (+), gim (-)

Gii
Kh
Trung bnh
Yu
2
8,7% 8
34,8% 12 52,2% 1 4,3%
10 43,5% 11 47,8% 2
8,7%
+34,8%
+ 13%
-43,5%
-4,3%

Nm hc 2014 2015, ging dy lp 5A1. Ti p dng v kho st hc

sinh ca khi lp 5. Kt qu nh sau:
Thi gian

S s

u nm
Thng 3
Tng(+),gi
m(-)

Kt qu
Lm chm

Lm kh
nhanh

Lm nhanh

23

19- 82,6%

3- 13%

1- 0,4%

23

6 26,1%

6 26,1%

11- 47,8%

+ 13,1

+ 47,4%

- 56,5%

30

Qua kt qu ca 3 nm cho thy nhn chung cc em u c thc lm bi.

Cc em hng th khi hc ton. C th cht lng kim tra cui k, cui nm
mn ton tng ln, bi kim tra dng ton in hnh mc lm bi t kh
nhanh tr ln tng mt cch r rt. iu quan trng l kh nng phn tch,
tng hp, kh nng suy lun logc ca cc em c tng ln.
Chnh v nh pht trin nhng kh nng t duy nh th nn cc em gii
cc dng ton khc cng nhanh hn, d dng hn.
Mt khc trong nhng ln tham gia hi ging cm ti p dng v tit
dy ca ti c xp loi Tt
Tuy nhin bn cnh vn cn mt s em bi lm t kt qu cha c
cao v kh nng kh nng t duy, suy lun cn hn ch.
y cng ch l mt phn nh ca chng trnh Ton lp 4, 5 nn trong
cc t giao lu hc sinh gii trng ti vn cn hn ch cha t gii cc cp
nhiu.
Kinh nghim ny c p dng trong khi 4+5, trng v trng Hong
Vn Th, Tam thanh (Hi ging cm) v c th s dng trong ton khi tiu hc
ca thnh ph, ton tnh.
Trn y l nhng suy ngh v mt s kinh nghim m bn thn ti v
ang p dng. Bc u bn thn ti nhn thy c nhng thnh cng song so vi
yu cu gio dc hin nay vn cn nhiu khim khuyt, knh mong cc ng
nghip gp b sung cng nhau thc hin tt vic dy dng ton in hnh
cho hc sinh.
Th trng n v

Ngi vit

nhn xt v xc nhn

T Th Bch Ho

31