Professional Documents
Culture Documents
CC LP CHUYN HA HC PH THNG
Th.s. Cao vn Giang.
Trng THPTchuyn HSP H ni
LI NI U
Trong qu trnh ging dy cho cc lp chuyn Ha hc phn cacbohydrat, chng ti nhn thy
rng: hc sinh rt lng tng trong phn cu trc phn t, cc danh php tng i v tuyt i,
vn dng gii cc bi tp. Nhm trao i tho g bt cc lng tng , chng ti ly monosaccarit
lm c s cho vic nghin cu saccarit. Trong phm vi bi vit ny chng ti ch trnh by cc
vn sau:
1.Mt s khi nim m u.
2. Phn loi.
3. Cu trc ca monosaccarit
4.Cc phn ng tiu biu
5. Gii thiu mt s bi tp c tuyn ch t thi hc sinh gii mn Ha hc cp quc gia,
quc t.
CACBOHIRAT.
I.
MT S KHI NIM M U.
Cacbohidrat l nhm hp cht hu c tp chc , c nhiu trong thin nhin, c bit trong thc
vt (chim trn 80% khi lng kh)
I.1. Cc tn gi khc nhau ca cacbohydrat
1. Cacbohidrat
Cng thc phn t ca chng c dng Cn(H2O)m , nn c gi l cacbohidrat. Tuy nhin
chng khng phi l hiddrat ca cacbon. Cacbon khng tan trong nc..
2. ng
ng ( sugar). T sugar c xut x t ting Phn. su ngha l ngt gar ngha l ct.,
tc l ct ngt.
3. Saccarit
Ting Latinh saccharum cng c ngha l ng v t t saccarit c dng thay cho
t cacbohidrat.
4. Gluxit
Tn ny c xut x t ting Hi-lp glucus) ngha l ngt.
Tm li cacbohidrat, ng, saccarit l ba tn gi khc nhau ca cng mt loi hp cht hu c.
I.2. Phn loi:
Cacbohirat c phn thnh ba nhm chnh sau y:
1. Monosaccarit (monoz): l nhm cacbohirat n gin nht, khng th thy phn c. V d:
glucoz, fructoz (C6H12O6) .
Monosaccarit dng mch h nu thuc loi polihidroxiandehyd th gi l andoz, cn nu
thuc loi polihidroxixeton th gi l xetoz. Chng u c ui oz ( ting Anh ose)
Ty vo s nguyn t cacbon trong phn t m monosaccarits c gi l :
3C- Trioz ( andotrioz hoc xetotrioz)
4C- tetroz, 5C- pentoz, 6C- hexoz, 7C- heptoz
104
2. Oligosaccarit (oligoz): l nhm cacbohirat m khi thy phn hon ton sinh ra 2 - 10 phn t
monosaccarit. V d: saccaroz, mantoz (C12H22O11) , rafinoz,melexitoz (C18H32O16)
3. Polisaccarit: l nhm cacbohirat phc tp m khi thy phn n cng sinh ra nhiu hn 10
phn t monosaccarit. V d: tinh bt, xenluloz (C6H10O5)n
Polisaccarit c chia thnh 2 loi: homopolisaccarit v heteropolisaccarit.
homopolisaccarit khi b thy phn hon ton cho nhiu hn 10 monosaccarit cng loi v d
tinh bt, xenluloz.
Heteropolisaccarit khi b thy phn n cng cho 2 hay nhiu loi monosaccarit khc nhau v
d aga-aga.
II- CU TRC PHN T.
Cn phi ni r hn v khi nim cu trc phn t, n bao gm cu to phn t v hnh dng
khng gian ca phn t thng hiu l cu hnh phn t
1. Cu to dng mch h ca monosaccarit.
Cu to dng mch h ca monosaccarit v d ca glucozo c xc nh bng thc nghim.
C th tm tt bng s cc phn ng sau
[Ag(NH3)2]+; t0
(CH3CO)2O
C6H12O6
(glucozo)
HI du
HCN
Ag + ....
(1)
C6H7O(OCOCH3)5
(2)
CH3(CH2)4CH3 + I2 +H2O
C5H11O5CHOH-CN
HOH,H+
HIdu
(3)
C5H11O5CHOH-COOH (4)
CH3(CH2)4COOH
T cc th nghim suy ra :
(1) glucozo c chc andehyd CHO
(2) glucozo c 5 nhm OH , thuc ru 5 chc
(3) v (4) suy ra gluco c mch cacbon khng phn nhnh. Vy cu to dng mch h ca
glucoz nh sau
H2C6
OH
5H 4 H 3 H 2
C
C
C
OH OH
OH
H1
C
H
C
OH
OH
CHO
Vit gn l CH2(OH)(CHOH)4CHO
2. Cu hnh ca monosaccarit. ng phn quang hc
a. Cu hnh ca andohexoz
Ta ly polihidroxiandehyd n gin nht l glixerandehyd hay 2,3-dihidroxipropanal lm v
d in hnh kho st. Phn t n c mt nguyn t cacbon bt i (C*) hay cn gi l c 1
trung tm bt i nn c 2 enantiome hay hai i quang
105
Cu hnh S :
106
107
CHO
HO
H
H
OH
OH
CH2OH
D-Alloz
CHO
H
OH
OH
H
HO
H
OH
CH2OH
D-Altoz
OH
H
OH
OH
CH2OH
D-glucoz
CHO
CHO
HO
H
HO
H
H
H
OH
OH
CH2OH
H
H
HO
H
D-mannoz
OH
OH
H
OH
CH2OH
D-Guloz
CHO
HO
H
H
OH
HO
H
H
OH
CH2OH
D-Idoz
CHO
H
OH
HO
HO
H
H
H
OH
CHO
HO
H
HO
H
HO
H
CH2OH
H
OH
CH2OH
D-Galactoz
D-Taloz
Ch !
*Cc andohexoz ch khc nhau cu hnh ca mt nguyn t C* c gi l ng phn
epime ca nhau th d cc cp ng phn epime C2 l D- glucoz v D- mantoz; C4 l Dglucoz v D-galactoz.
c
p
ng ph
n epime
nguyn t C2
H
HO
H
H
CHO
OH
H
OH
OH
CH2OH
D-glucozo
HO
HO
H
H
CHO
H
H
OH
OH
CH2OH
D-mantozo
c
p
ng ph
n epime
nguyn t C4
H
HO
H
H
CHO
OH
H
OH
OH
CH2OH
H
HO
HO
H
D-glucozo
CHO
OH
H
H
OH
CH2OH
D-galactozo
CH2OH
C O
1,3,4-Trihydroxy-butan-2-on
H C OH
CH2OH
C O
HO C H
CH2OH
D-Eritruloz
L-Eritruloz
D-eritruloz lm chun cho dy D
Cc xetohexoz c cng thc cu to
CHO
H
OH
H
H
CHO
H
OH
CHO
OH
HO
H
H
OH
HO
OH
OH
CH2OH
CH2OH
H
OH
CH2OH
CHO
HO
HO
OH
CH2OH
D(-)-Lixozo
D(+)-Xilozo
D(-)-Arabinozo
Trong thin nhin Arabinoz tn ti ch yu dng L(+)-arabinoz.
3. Cu trc mch vng ca monosaccarit-ng phn anome.
a.Cu hnh
trng thi rn, cc monosaccarit tn ti ch yu dng mch vng 5, cnh hoc 6 cnh.
Nh bit phn xicloancan, vng 6 cnh l ch yu.Vng 5 cnh gi l furanoz , 6 cnh gi
l pyranoz. V d i vi D- glucoz l
D( ) glucozopyranozo
D(-)-Ribozo
CHO
D() glucozofuranozo
H
HO
OH
H
H
H
OH
OH
CH2OH
D() glucozopyranozo
D( ) glucozofuranozo
109
cH2OH
5
OH
3
O H
H
1
2
OH
OH
OH
OH
H
C1
H
HO
H
H
OH
H
OH
O
CH2OH
D () glucozopyranozo
H
HO
CHO
OH
H
OH
D( ) glucozofuranozo
6
CH2OH
H 4 OHO
H
1
H OH
H
HOH
2
OH
cH2OH
5
H
4
OH
2
OH H
D() glucozopyranozo
OH
CH2OH
OH
OH
OH
C11
H 2 OH
HO 3 H
H 4O
H 5 OH
6 CH OH
2
D () glucozofuranozo
6 CH OH
2
5
OHO
H OH
3
OH
HH
OH
Hin tng ny xy ra l do s chuyn ha gia hai ng phn anome trong dung dch cn gi
l s quay h bin. Ta c th tm c % s mol mi ng phn trng thi cn bng nh
sau:
Gi s mol v ln lt l x, y. ta c h x+y=1 v 112x + 18,7y=52,7. T tm c x=
0,36, y-0,64.
Hin tng 2: Cho hoc -(D)-glucoz pyranoz tc dng vi CH3OH c mt ca kh HCl
khan xc tc, thy ch c 1 nhm OH phn ng, l nhm semiaxetal tm thnh
metylglucozit
Khi nhm OH C1 chuyn thnh nhm OCH3, dng vng khng th chuyn sang dng
mch h c na.
- Phn ng ny dng chng minh dng mch vng ca glucoz
b.Cu dng Tng t nh xiclohexan cac hexopiranoz tn ti dng gh: dng C1 v 1C.
110
V d:
4
5 O
C1
-(D)-glucozpyranoz
1c
-(D)-glucozpyranoz
OH
H OH
H
HO
HO
HO
H
HO
HO
HO
OH
OH
H
H
H
Cu trc vng ca xetohexoz cng c xem xt tng t nh andohexoz
H
OH
OH
111
c. Phn ng to glicozit
Do nh hng ca nguyn t oxy trong vng m nh -OH semiaxetal c kh nng phn ng
cao hn cc nhm OH khc v d to metyglicozit.
112
113
114
CH2OH[CHOH]4COONa + Cu2O
(natri gluconat)
( gch)
+ 2H2O
CH2OH[CHOH]4COOH + 2HBr
Khi oxi ha bng dung dch HNO3 long c nhm CHO ln nhm CH2OH cui mch cng b oxi
ha thnh axit anddaarric hoc saccaric. V d
115
116
b. phn ng kh.
118
6.Ph
e. Phn ng to ozazon
119
3.
ln men lactic
C6H12O6
enzim
ln men butyric
enzim
C6H12O6
4. ln men xitric
C6H12O6
enzim
2CH3-CH(OH)-COOH
axit lac tic
CH3CH2CH2COOH + 2CO2 +2H2
axit butyric
COOH
HOOC-CH2- C-CH2-COOH + 2H2O
COOH
axit xitric
120
Hng dn gii
121
HO
OH
O
O O
CH2
O O
28
n v
CH2
O O
CH2
OO
122
CH3
NH2
H
HO
OH
t
HO
OH
OH
3.
O
HO
HO
OH
HO
1. MeOH/H+
2. CH3COCH3/H+
OH
H3C
OCH3
OCH3
HO
H3C
OCH3
TsO
OH
OH
OCH3
H2N
OH
OH
NH2
HO
OH
CH3
OCH3
H
H2N
OH
OCH3
H3C
OCH3
N3
(Hirua u tin
2. TsCl, Et3N
OH
H3C
OCH3
LiAlH4
OH
O
tn cng vo v
trequatorial)
NaN3
MeOH/H+
TsO
H3C
1. TsCl, Et3N
2. LiAlH4
3. RuO4
O
O
OH
H3C
OH
HO
O
OMe
OH OH A
HIO4/H2O
C6H12O5
B
O
/Ag 2
H 3I
2 /N
i, t
C8H16O5 C
CH2OH
H
OCH3
O
H3 C
H
CH2OH
a) Vit cng thc cu trc ca A (c biu din cu hnh ca tng nguyn t cacbon bt i). A
CH
thuc dy no (D hay3 L) v dng -glicozit hay -glicozit? O C8H16O5
g2
I/A cha nhm cacbonyl. Gii thch s
HO thc cu
O to ca B v C bit rng B khng
b) Vit cng
CH 3
HIO4/H2O
CH2OH
OMe
C6H12O5
to thnh B.
H
H
OCH3
c) V sao B khng cha nhm cacbonyl m vn b kh
2 /N bi hiro?
i, t o
Hng dn gii: OH OH (A)
C
O
a) Cu trc ca A l
N thuc dy L, loi -glicozit.
HO
CH3
OH
HC
H
O 3 OMe
CH2OH
OH
b) Sau khi phn ng vi HIO4, mt nhm anehit b hirat ho thnh gem iol, cht ny to vng
vi nhm anehit th hai, tip theo l phn ng metyl ho.
123
O OMe
HO
CH3
O OMe
HIO4
H2O
HC CH3
O
OH
OH
HO
O OMe
HC CH3
HO O CH
CH
OH
O OMe
CH3I
Ag2O
HC CH3
MeO O CH
OH
OMe
CHO
OH
OH
HO
OH
OH
CH2OH
HNO3
COOH
OH
HO
OH
OH
COOH
Br2
HO
H2O
OH
O
OH
OH
OH
D- -gluconolacton
OH
HO
CH2OH
CH2OH
axit gluconic
COOH
OH
O
CH2OH
OH
O
OH
OH
COOH
O
OH HO
OH
O
O
O
O
O
OH
1,4-lacton ca axit glucaric
1,4:3,6-dilactonca axit glucaric
3,6-lacton ca axit glucaric
OH
124
H2C
O
OH
HO
CH2OH
HO
CH2OH
OH
HO
acetone/H+
O OCH3
H
OH
D-ribulose
OOCCH3
acetic anhydride
(cat.)
H2O/H+
CH3-OH/H+
OCH3
HO
HO
1-O-methyl--D-ribulose<2.5>
A
125
e)
126
f)
127