You are on page 1of 10

M HNH ARIMA

I. Gii Thiu M Hnh ARIMA:


Nh chng ta bit, trong nghin cu nh lng, tn ti 3 loi s liu c
bn l s liu theo thi gian, s liu cho v s liu hn hp. i vi cc vn
kinh t, loi s liu chng ta thng xuyn tip cn nht c l l s liu theo thi
gian, hay cn gi l cc chui thi gian nh chui s liu GDP, ch s VN-Index
hay gi vng theo thi gianTuy nhin, chui thi gian cng gy ra khng t kh
khn cho cc nh nghin cu, bi nhiu nghin cu cho thy, trong nhiu trng
hp, cc m hnh hi quy c in dng nh khng hiu qu vi loi d liu ny.
Vy, vn t ra l lm th no chng ta c th nghin cu mt chui thi
gian, rt ra nhng kt lun v s dng n d bo mt cch c hiu qu? tr
li cho cu hi ny c nhiu phng php khc nhau, tuy nhin, c hai phng php
c hu ht cc nh nghin cu tha nhn v s dng thng xuyn l hai m
hnh: ARIMA v VAR.
M hnh Trung bnh trt, ng lin kt, t hi quy ARIMA da trn trit l
hy d liu t ni, n khng s dng cc bin ngoi sinh c lp X1, X2, X3..
gii thch cho Y, m n s dng chnh cc gi tr trong qu kh ca Y gii
thch cho bn thn n hin ti. N cng khng gi nh bt k mt m hnh c
th no, m vic xc nh m hnh l da trn phn tch d liu c th tng trng
hp v c mt cht ngh thut ca ngi s dng. Chnh v th, ARIMA i khi
cn c gi l m hnh l thuyt mi v n khng da bt k mt l thuyt kinh
t no. V cng do , ARIMA c c tnh linh hot v tit kim hn hn cc
phng php khc, ng thi tnh hiu qu ca ARIMA trong cng tc d bo cng
c thc t chng minh.
Tt c nhng iu y mang n cho ARIMA mt v th nht nh trong lnh
vc nghin cu nh lng v ngy cng tr nn thng dng hn.

II. C S L Thuyt
1. Tnh Dng
1.1 Khi nim
D liu ca bt k chui thi gian no u c th c coi l c to ra
t mt qu trnh ngu nhin v mt tp hp d liu c th, c th c coi l
mt kt qu (c bit) ca qu trnh ngu nhin . Hay ni cc khc, c th xem
qu trnh ngu nhin l tng th v kt qu l mt mu c ca tng th .
Mt tnh cht ca qu trnh ngu nhin c cc nh phn tch v chui thi
gian c bit quan tm v xem xt k lng l Tnh dng.
Mt qu trnh ngu nhin Yt c coi l dng nu k vng, phng sai v
hip phng sai ti cng mt tr ca n khng i theo thi gian.
C th, Yt c gi l dng nu:

Trung bnh: E(Yt) = (t)

(1)

Phng sai: Var(Yt)= E(Yt )2 = 2 (t)

(2)

ng phng sai: Cov(Yt,Yt+k) = E[(Yt )(Yt+k )]= k (t)

(3)

iu kin th 3 c ngha l hip phng sai gia Yt v Yt+k ch ph thuc


vo tr v thi gian (k) gia hai thi on ny ch khng ph thuc vo thi
im t. V d Cov(Y2,Y7)=Cov(Y10,Y15)=Cov(Y30,Y35)==Cov(Yt,Yt+5). Nhng
Cov(Yt,Yt+5) c th khc Cov(Yt,Yt+6)
Qu trnh ngu nhin Yt c coi l khng dng nu n vi phm t nht
mt trong ba iu kin trn.
1.2 Hu qu ca Chui khng dng.
Trong m hnh hi quy c in, ta gi nh rng sai s ngu nhin c k
vng bng khng, phng sai khng i v chng khng tng quan vi nhau.
Vi d liu l cc chui khng dng, cc gi thit ny b vi phm, cc kim
nh t, F mt hiu lc, c lng v d bo khng hiu qu hay ni cch khc
phng php OLS khng p dng cho cc chui khng dng.
in hnh l hin tng hi quy gi mo: nu m hnh tn ti t nht mt
bin c lp c cng xu th vi bin ph thuc, khi c lng m hnh ta c
2

th thu c cc h s c ngha thng k v h s xc nh R2 rt cao. Nhng


iu ny c th ch l gi mo, R2 cao c th l do hai bin ny c cng xu th
ch khng phi do chng tng quan cht ch vi nhau.
Trong thc t, phn ln cc chui thi gian u l chui khng dng, kt
hp vi nhng hu qu trnh by trn y cho thy tm quan trng ca vic xc
nh mt chui thi gian c tnh dng hay khng.
1.3 Kim nh tnh dng
1.3.1 Da trn th ca chui thi gian
Mt cch trc quan chui Yt c tnh dng nu nh th Y=f(t) cho thy
trung bnh v phng sai ca qu trnh Yt khng i theo thi gian.
Ta xt chui ch s VNIndex t ngy 2/1/2009 n ngy 31/12/2010 c
th theo thi gian nh sau:
Hnh 1.3.1: th VNIndex theo thi gian
VNINDEX
700

600

500

400

300

200
50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

Nhn vo th ca VNIndex theo thi gian ta thy trung bnh ca n c xu


hng tng hoc gim theo tng thi k. Nh vy, c th suy on rng iu
kin mt b vi phm v VNIndex l chui khng dng.

Phng php ny cho ta ci nhn trc quan, nh gi ban u v tnh dng


ca chui thi gian. Tuy nhin, vi nhng chui thi gian c xu hng khng r
rng, phng php ny tr nn kh khn v i khi khng chnh xc.
1.3.2 Da trn lc tng quan
1.3.2.1 T tng quan
Mt cch kim nh n gin tnh dng l dng hm t tng quan (ACF).
ACF vi tr k, k hiu bng k, c xc nh nh sau:

Nu v th ca k theo k, ta c lc tng quan tng th. Tuy


nhin, trn thc t chng ta cha c tng th m ch c mu. Khi ta xy dng
hm t tng quan mu vi:

Trng hp mu c khch thc nh th mu s ca

l n-k-1 v ca

l n-1.
th th hin k tr k c gi l lc tng quan mu.
Bartlett ch ra rng nu mt chui l ngu nhin v dng, th cc h s
t tng quan mu s c phn phi xp x chun vi k vng ton bng 0 v
phng sai 1/n, vi n kh ln.

~ N(0, 1/n)

Ta cn kim nh gi thit: H0: k = 0


H1: k 0

(chui dng)

Nu

(-Z/2/ n , Z/2/ n ) th chp nhn gi thit H0 vi mc ngha

. Gi tr ca cc ch s Z tra trong bng c tnh ton sn.


Vi tin cy 95%, khong tin cy k ca VNIndex l 1,96/ 504 =
0.087. Nu

(-0,087; +0,087) ta chp nhn gi thit H0, ngc li, nu

khng thuc khong ny, ta bc b H0 (vi mc ngha 5%).


S dng phn mm EViews ta c bng kt qu hm ACF v lc
tng quan ca VNIndex vi 20 tr nh sau:
Bng 1.3.2: Lc tng quan v cc kt qu i km ca chui VNIndex

Khong tin cy 95%

(Vo View/Correlogram , xc nh biu t tng quan ca chui gc hay


chui sai phn bc mt, bc hai, v cui cng l xc nh tr k)
C th thy ton b k ca ACF ti 30 tr u khc 0 c ngha thng
k. Nh vy, VNIndex l chui khng dng. Mt cch trc quan ta c th nhn

nh da trn lc tng quan, nu th c xu hng gim chm, tng


i u dn theo tr th chui khng dng. Ngc li nu th gim
nhanh, ngu nhin, khng theo xu hng th chui dng.
1.3.2.2 T tng quan ring
Cc h s t tng quan k (k2) phn nh mc kt hp tuyn tnh ca
Yt v Yt+k. Tuy nhin, mc kt hp gia hai bin cn c th do mt s bin
khc gy ra. Trong trng hp ny l nh hng t cc bin Yt-1Yt-k+1. Do
o kt hp ring r gia Yt v Yt-k ta s dng hm tng quan ring PACF
vi h s tng quan ring kk c c lng theo cng thc quy ca
Durbin:

Nu

chui

dng th cc
c phn
phi chun
N(0,1/n). Do
,

kim

nh gi thit i vi kk tng t nh vi k.
1.3.2.3 Kim nh ng thi
Box Pierce a ra kim nh v s ng thi bng khng ca cc h s
tng quan: H0: 1=2==m=0
H1: tn ti t nht mt k=0
Gi thit H0 c kim nh bng thng k

Vi n: kch thc mu, m: di ca tr. Q ~


Bc b H0 khi Q >
Mt dng khc ca Q l thng k Ljung-Box (LB):

Vi

. Bc b H0 khi LB >

Thng k LB c xem l tt hn vi cc mu s nh so vi thng k


Q.
Vi Eviews, ta d dng c c cc gi tr ca LB vi cc tr khc
nhau (ct Q-Stat) v xc sut nh nht gi thit H 0 b bc b (ct
Prob).
Xem xt hnh 1.3.2, ta c th kt lun tng th rng VNIndex l chui thi
gian khng c tnh dng
1.3.3 Kim nh nghim n v (Unit root test)
1.3.3.1 Nhiu trng:
Mt Ut p ng y cc gi thit ca m hnh hi quy tuyn tnh c
in, tc c k vng bng khng, phng sai khng i v hip phng sai
bng khng gi l nhiu trng.
1.3.3.2 Bc ngu nhin
Nu Yt = Yt-1+Ut vi Ut l nhiu trng, th Yt c gi l bc ngu nhin.
Ta c: Y1=Y0+U1
Y2=Y1+U2=Y0+U1+U2
Yt=Y0+U1+U2++Ut
Do Y0 l hng s, cc Ui c lp vi nhau, phng sai khng bng 2
nn: Var(Yt)=t2 (thay i theo t). iu ny chng t Yt l chui khng dng
1.3.3.3 Kim nh nghim n v Dickey Fuller
Xt m hnh Yt = Yt-1+Ut vi Ut l nhiu trng.
Nu =1 th Yt l bc ngu nhin v khng dng. Do kim nh
tnh dng ca Yt ta kim nh gi thit: H0: =1 (chui khng dng)
H1: 1

y ta khng th s dng kim nh t v Yt c th l chui khng dng.


Trong trng hp ny ta s dng tiu chun kim nh DF nh sau:

Phn phi theo quy lut DF


Nu

ta bc b gi thit H0 v kt lun chui dng.

Tiu chun DF cng c p dng cho cc m hnh sau:


(1)
(2)
(3)
Vi gi thit H0: =0 (chui dng). Nu Ut t tng quan, ta ci bin m
hnh (3) thnh m hnh:
(4)
Tiu chun DF p dng cho m hnh (4) c gi l tiu chun m rng
Dickey Fuller (ADF).
tin hnh kim nh nghim n v trn Eviews ta chn View/Unit Root
Test , s xut hin hp thoi Unit Root Test. Ta c cc la chon tng ng
vi cc dng phng trnh mc Include in test equation:

Intercept: nu dng phng trnh (2)

Trend and intercept: nu dng phng trnh (3)

None: nu dng phng trnh (1),

Trend and intercept v xc nh tr la chn Lag length: nu dng


phng trnh (4).

Kt qu kim nh chui VNIndex bng Eviews cho ta kt qu sau:


Hnh 1.3.4: Kt qu kim nh nghim n v chui VNIndex

Ta c 1,86 = nh hn tt c cc gi tr 0,01 , 0,05 v 0,1 nn ta chp


nhn gi thit H0: =1 tc VNIndex l chui khng dng.
1.4 Bin i chui khng dng thnh chui dng
Xt bc ngu nhin: Yt=Yt-1+Ut vi Ut l nhiu trng.
Ta ly sai phn cp I ca Yt: D(Yt)=Yt-Yt-1=Ut. Trong trng hp ny D(Yt)
l chui dng v Ut l nhiu trng.
Trng hp tng qut, vi mi chui thi gian nu sai phn cp I ca Y t
cha dng ta tip tc ly sai phn cp II, III Cc nghin cu chng minh
lun tn ti mt gi tr d xc nh sai phn cp d ca Yt l chui dng. Khi
Yt c gi l lin kt bc d, k hiu l I(d).
Sai phn cp d c ly nh sau:
Sai phn cp I ca Yt: D(Yt)=Yt-Yt-1
Sai phn cp II: D(D(Yt))=D2(Yt)=(Yt-Yt-1)-(Yt-1-Yt-2)
.
Sai phn cp d: D(Dd-1(Yt))
Ly sai phn cp I ca VNIndex ta c th theo thi gian nh sau:
Hnh 1.4.1: Biu chui sai phn cp I ca VNIndex theo thi gian

DVNINDEX
30
20
10
0
-10
-20
-30
50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

Lc tng quan
Hnh 1.4.2: Lc tng quan chui sai phn cp I ca VNIndex

Hu ht cc h s tng quan khc 0 khng c ngha thng k, l c


tng quan gim nhanh sau tr th 2 v khng c xu hng nht nh.

10

You might also like