I.

MT S VN CHUNG V CNH TRANH:

1. Khi nim :
2. Phn loi th trng :
Khi xem xt trn gic cnh tranh hay c quyn tc l xem xt hnh vi ca
th trng, cc nh kinh t chia th trng nh sau : Th trng cnh tranh hon ho,
th trng c quyn, th trng cnh tranh khng hon ho bao gm c cnh tranh
c quyn v c quyn tp on.
Khi phn loi th trng, cc nh kinh t s dng cc tiu thc c bn sau :
S lng ngi bn v ngi mua : y l tiu thc rt quan trng xc nh
cu trc th trng. Trong th trng cnh tranh hon ho v cnh tranh c quyn c
nhiu ngi bn v ngi mua. Mi ngi trong s h ch bn (Hoc mua) mt phn
rt nh trong lng cung th trng. Trong th trng c quyn bn th mt ngnh
ch c mt ngi bn (Ngi sn xut) duy nht. Trong th trng c quyn mua ch
c mt ngi mua duy nht. Trong th trng c quyn mua ch c mt ngi mua
duy nht. Trong th trng c quyn bn tp on ch c mt vi ngi bn, cn
trong th trng c quyn mua tp on ch c mt s ngi mua.
Loi sn phm : Trong th trng cnh tranh hon ho, sn phm ng nht,
trong th trng cnh tranh c quyn sn phm khc nhau. Trong th trng c
quyn tp on, sn phm c th ging nhau hoc khc nhau mt t. Trong th trng
c quyn sn phm l ng nht.
Sc mnh th trng ca ngi bn v ngi mua. Trong th trng cnh
tranh hon ho, ngi bn v ngi mua khng c nh hng n gi th trng ca
sn phm, ngha l h khng c sc mnh th trng. Trong th trng c quyn bn
( mua ) h c nh hng n rt ln n gi th trng sn phm. Trong th trng
c quyn tp on, ngi bn ( mua ) c nh hng n gi th trng ca sn
phm mt mc no .
Cc tr ngi gia nhp th trng : Trong th trng cnh tranh hon ho cc
tr ngi gia nhp th trng l rt thp. Ngc li, trong th trng c quyn bn
( mua ) tp on c nhng tr ngi ng k i vi vic gia nhp th trng. Chng
hn trong cc ngnh sn xut t luyn kim ... vic xy dng nh my mi l rt tn
km. chnh l tr ngi ln i vi vic gia nhp th trng. Cn trong iu kin
c quyn th vic gia nhp th trng l cc k kh khn.
Hnh thc cnh tranh gi : Trong cnh tranh hon ho khng c s cnh tranh
phi gi. Trong cnh tranh c quyn cng nh trong c quyn tp on, cc nh sn
xut s dng nhiu hnh thc cnh tranh phi gi nh qung co, phn bit sn phm.
Cc nh c quyn cng qung co thu ht thm khch hng.
2,1 Th trng cnh tranh hon ho :
Khi nim : Th trng cnh tranh hon ho l th trng trong cc hng
u nh b nn khng nh hng g n gi c th trng. C ngha l khng cn bit
sn phm c sn xut d
c trng ca th trng cnh tranh hon ho :
C nhiu ngi mua ngi bn c lp vi nhau. Th trng cnh tranh
hon ho i hi c nhiu ngi mua va ngi bn m mi ngi trong s h hnh

ng c lp vi tt c nhng ngi khc, s ngi bn vo mua c gi l nhiu

khi nhng giao dch bnh thng ca mt ngi mua hoc ngi bn khng nh
hng g n gi m cc giao dch c thc hin.
- Tt c cc n v hng ho trao i c coi l ging nhau. D nhn thy
trong cc th trng thc t c c trng ny. Chng hn th trng than thuc
cng mt cp cht lng hoc th trng xng mi n v l bn sao y ht ca mt
n v bt k khc. Bi vy, ngi mua khng bao gi phi quan tm h mua cc n
v sn phm ca ai.
-Tt c ngi mua v bn u c hiu bit y v cc thng tin lin quan
n vic trao i. Th trng cnh tranh hon ho i hi tt c ngi bn v mua
u c lin h vi tt c nhng ngi trao i tim nng, bit tt c cc c trng ca
cc mt hng trao i, bit tt c gi m ngi bn i v ngi mua tr. Mi ngi
c lin h mt thit vi nhau v thng tin gia h l lin tc
-Khng c g cn tr vic h gia nhp v rt khi th trng. Th trng cnh
tranh hon ho mi thi im mi ngi u phi c t do tr thnh ngi bn
hoc ngi mua, oc t do gia nhp th trng v c trao i cng mt mc gi
m nhng ngi trao i hin hnh. Tng t, n i hi khng c tr ngi no ngn
khng cho mt ngi no khng l ngi mua hoc l ngi bn trong th trng
v v th rt lui khi th trng.
c trng ca doanh nghip cnh tranh hon ho :
-Doanh nghip cnh tranh hon ho c th bn tt c sn phm ca mnh
mc gi th trng ang thnh hnh, nu doanh nghip t gi cao hn gia th trng
th doanh nghip khng bn c sn phm no v ngi tiu dng s mua ca
ngi khc. Theo ngha , doanh nghip cnh tranh hon ho khng c sc mnh
th trng, tc l khng c kh nng kim sot gi th trng i vi sn phm ca
mnh bn. Sn lng ca doanh nghip l nh so vi cung th trng v th doanh
nghip khng c nh hng ng k n tng sn lng hoc gi trn th trng.
- Cc doanh nghip cnh tranh ring l c th bn ht sn lng ca mnh gi
th trng ang thnh hnh, y l mt c trng ni bt ca vic khng c sc
mnh th trng ca cc doanh nghip. Tt c cc doanh nghip cnh tranh khng c
nh hng c lp n gi th trng. Doanh nghip cnh tranh hon ho ng trc
ng cu nm ngang i vi sn lng ca mnh. Cn phn bit ng cu th
trng v ng cu m mt doanh nghip c th phi i mt. ng cu th
trng lun l mt ng dc
xung
di.
Sn lng ca doanh nghip cnh tranh hon ho : Gi nh ti a ho li nhun
thng c s dng trong kinh t vi m v n m t hnh ng ca doanh nghip
mt cch chnh xc mt mc hp l v trnh c nhng phc tp khng cn
thit khi phn tch. Chng ta bt u nghin cu quyt nh sn lng ti a ho li
nhun ca mt doanh nghip bt k d doanh nghip ny hot ng trong th trng
cnh tranh hon ho hay khng m doanh nghip c th nh hng n gi th
trng. V li nhun l chnh lch gia doanh thu v chi ph nn tm ra sn lng ti
a ho li nhun ta phi phn tch chi ph v doanh thu ca n. Tng doanh thu l :

TR = Pq. Tng chi ph cng ph thuc vo sn lng do li nhun ca doanh

nghip l : pi = TR (q) - TC (q). e ti a ho li nhun khi doanh nghip s chn
sn lng sao cho chnh lch gia tng doanh thu v tng sn lng l ln nht

2. Doanh nghip cnh tranh hon ho

Hnh vi cnh tranh c cc c trng c bn sau:
-Doanh nghip cnh tranh hon ho c th bn tt c sn lng ca mnh
mc gi th trng ang thnh hnh, nu doanh nghip t gi cao hn th doanh
nghip s khng bn c t no v ngi tiu dng s mua ca ngi khc. Theo
ngha , doanh nghip cnh tranh hon ho khng c sc mnh th trng, tc l
khng c kh nng kim sot gi th trng i vi sn phm mnh bn. Sn lng
ca doanh nghip l nh so vi cung th trng, v th doanh nghip khng c nh
hng ng k n tng sn lng hoc gi trn th trng.
-Cc doanh nghip cnh tranh ring l c th bn ht sn lng ca mnh gi
th trng ang thnh hnh. y l c trng ni bt ca vic khng c sc mnh th
trng ca cc doanh nghip. Tt c cc doanh nghip cnh tranh khng c nh
hng c lp n gi th trng. Doanh nghip cnh tranh hon ho c sn lng
qu nh so vi dung lng th trng do cc quyt nh sn lng ca doanh
nghip khng c nh hng ng k n gi. Doanh nghip cnh tranh hon ho ng
trc ng cu nm ngang i vi sn lng ca mnh, cn phn bit ng cu, th
trng v ng cu m mt doanh nghip c th phi i mt. ng cu th trng
lun l mt ng dc xung di. Hnh v.la biu th trng cu doanh nghip cnh
tranh hon ho cn hnh V. lb l ng cu th trng.
Hnh V. 1. ng cu ca doanh nghip cnh tranh
Gi (P)

d
Sn lng (q)

(a)

(b)

hon ho v ng cu th trng

3. Sn lng ca doanh nghip cnh tranh hon ho

Gi nh ti a ho li nhun thng c s dng trong kinh t vi m v n
m t hnh vi ca doanh nghip mt cch chnh xc mt mc hp l v trnh
c nhng phc tp khng cn thit khi phn tch.
Ta hy bt u bng vic nghin cu quyt nh sn lng ti a ho li nhun
ca mt doanh nghip bt k d doanh nghip ny hot ng trong th trng cnh
tranh hon ho hay trong mt th trng no m doanh nghip c th nh hng
n gi. V li nhun l chnh lch gia doanh nghip thu v chi ph nn tm ra sn
lng ti a ho li nhun ta phi phn tch doanh thu v chi ph ca n. Tng doanh
thu l TR = p.q. Tng chi ph cng ph thuc vo sn lng. Do li nhun ca
doanh nghip l: tt(q) = TR(q)-TC(q)
e ti a ho li nhun doanh nghip s chn sn lng sao cho chnh lch
gia tng doanh thu v tng sn lng l ln nht. Hnh V.2 cho thy ng tng
doanh thu l ng thng, v vi mt mc gi cho, tng doanh thu t l thun vi
sn lng.

dc ca n l doanh thu cn bin. dc ny cho thy tng doanh thu

tng thm bao nhiu khi sn lng tng thm mt n v. V c chi ph c nh v chi
ph bin i nn tng chi ph khng phi l ng thng. dc ca n l chi ph cn
bin - cho thy tng chi ph tng bao nhiu th sn lng tng thm 1 n v. TC(q)
dng hn. cc mc sn lng thp, li nhun m ( n < 0) v doanh thu khng
b p chi ph. Doanh thu cn bin ln

hn chi ph cn bin ni ln rng tng sn lng s lm tng li nhun, khi sn

lng tng li nhun c th dng (vi q > qo) v tng cho n tn khi sn lng t
ti q*. doanh thu cn bin bng chi ph cn bin, q* l sn lng ti a ho li
nhun. Khong cch thng ng gia ng TR v ng TC, (on AB) im ny
l ln nht ni cch khc, 7i(q) t im cc i ca n. Sau mc sn lng q*,
doanh thu cn bin nh hn chi ph cn bin, li nhun gim, iu ny phn nh tng
chi ph tng nhanh hn tng doanh thu.
Ta cng c th chng minh quy tc ny bng i s nh sau: n =
TR - TC

n t cc i im m mt n v sn lng gia tng lm cho 71

khng thay i, ngha l At/Aq = 0
71 Am

ATC

m TR/Aq = MR. ATC/Aq = MC. Do ta kt lun rng li nhun t cc

i khi:
MR(q) = MC(q)
V doanh nghip cnh tranh hon ho gp ng cu nm ngang nn ng
cu m doanh nghip gp cng chnh l ng doanh thu bnh qun v doanh thu cn
bin. Dc ng cu ny doanh thu cn bin bng gi. V MR = p nn quy tc ti a
ho li nhun i vi doanh nghip cnh tranh hon ho l
MC(q) = p
La chn sn lng trong ngn hn
Hnh V.3 cho thy ng cu (D) m doanh nghip cnh tranh hon ho gp
v cc ng tng chi ph bnh qun (ATC), chi ph bin i bnh qun (AVC) v chi
ph cn bin (MC) ca doanh nghip.
Doanh nghip cnh tranh hon ho ti a ho li nhun q* v MC = p.
Neu doanh nghip sn xut mc sn lng qi, MC < p th

doanh nghip c th tng li nhun bng cch tng sn lng. Din tch gch
cho gia qi v q* l phn li nhun b mt do ch sn xut qi...

Hnh V.3. Doanh nghip cnh tranh thu c li nhun dng

mc sn lng cao hn, chng hn q 2, MC > MR, nh vy gim sn
lng s lm tng li nhun v tit kim c phn chi ph vt qu phn tng trong
tng doanh thu. Din tch gch cho gia q* v q 2 l li nhun b mt do sn xut
q2.
Hnh ny cn cho ta thy li nhun ngn hn ca doanh nghip cnh tranh
hon ho. Khong cch AB l hiu s gia gi v tng chi ph bnh qun mc sn
lng q*, l li nhun bnh qun (li nhun tnh trung bnh cho mt n v sn
lng). on BC l tng sn lng sn xut ra. V th din tch hnh ch nht ABCD
l tng li nhun ca doanh nghip.
Tuy nhin trong ngn hn khng phi lc no doanh nghip cng c li. Hnh
V.4 cho thy mt tnh hung trong chi ph c nh qu cao lm cho tng chi ph
bnh qun tng nhanh nhng chi ph bin i bnh qun v chi ph cn bin vn gi
nguyn. sn lng ti u q*, gi thp hn tng chi ph bnh qun, nh vy on AB
l khon l bnh qun. Hnh ch nht ABCD by gi biu th tng thua l. Trng
hp ny doanh nghip c hai s la chn trong ngn hn: Sn xut hoc ng ca
(ngng) sn xut tm thi. Doanh nghip c th sn xut v chu l trong ngn hn v

doanh nghip hy vng rng s kim c li nhun trong tng lai, khi gi ca sn
phm tng hoc chi ph sn xut gim. Trong hai phng n trn doanh nghip s
chn phng n no c li hn.

Hnh V.4 Doanh nghip cnh tranh hon ho chu l Trong hnh V.4 ta
thy nu doanh nghip sn xut mc sn lng q* doanh nghip s b l mt khon
bng din tch hnh ch nht ABCD, nu doanh nghip ng ca sn xut doanh
nghip s mt ton b chi ph c nh l din tch hnh ch nht ABCD. V AE l chi
ph c nh bnh qun v th doanh nghip nn tip tc sn xut th s b mt t hn l
ng ca sn xut.
Nh vy chi ph c nh khng lin quan n quyt nh sn lng ca doanh
nghip trong ngn hn nhng li l yu t quyt nh i vi vic xem xt c nn di
b ngnh trong di hn hay khng.
4. ng cung ngn hn ca doanh nghip cnh tranh hon ho ng
cung ca doanh nghip cho thy doanh nghip s sn xut sn lng no mi mc
gi. Nh ta thy, cc doanh nghip cnh tranh hon ho s tng sn lng n
im m gi bng chi ph cn bin, v s ng ca nu gi nh hn chi ph bin
i bnh qun. V th, vi nhng mc sn lng dng (q > 0) ng cung ngn hn
ca doanh nghip l mt phn ca ng chi ph cn bin ct ng chi ph bin i
bnh qun im chi ph bin i bnh qun ti thiu nn ng cung ca doanh
nghip cnh tranh

hon ho l ng chi ph cn bin trn

im chi ph bin i bnh qun ti thiu.

Hnh V.5 ng cung ngn hn ca doanh nghip cnh tranh hon ho

Vi bt k mc gi no ln hn chi ph bin i bnh qun, sn lng ti a
ho li nhun c c trc tip trn hnh V.5. V d, gi Pi lng cung s l qi,
gi p2 lng cung s l q2. Vi nhng gi thp hn chi ph bin i bnh qun ti thiu
sn lng ti u bng khng.
ng cung ngn hn ca cc doanh nghip cnh tranh hon ho dc ln do
s c mt ca quy lut hiu sut gim dn i vi mt hoc nhiu yu t sn xut.
Gi th trng tng s lm cho cc doanh nghip trong ngnh tng sn lng. Gi cao
hn lm cho phn sn lng gia tng c li v lm tng tng li nhun, v gi p
dng cho tt c cc n v sn phm m doanh nghip sn xut ra.
5. ng cung ngn hn ca th trng
ng cung ngn hn ca th trng cho thy s lng sn phm m ngnh s
sn xut trong ngn hn mi mc gi. Sn lng ca ngnh l tng lng cung ca
tt c cc doanh nghip. V th ng cung th trng l tng chiu ngang ca cc
ng cung ca cc doanh nghip.
Thng d sn xut trong ngn hn
Mt khi nim tng t thng d dng c p dng cho cc doanh nghip.
Nu chi ph cn bin tng dn th gi ca sn phm s cao hn chi ph

cn bin i vi mi n v sn phm sn xut ra tr n v cui cng. Nhu vy

doanh nghip thu uc thng d t tt c cc n v, tr n v cui cng. Thng d
sn xut l phn din tch nm trn ng cung v nm di ng gi. Hnh v.6a
biu th thng d sn xut ca mt doanh nghip, hnh v.6b biu th thng d sn xut
trn th trng.

Hnh V.6 Thng d sn xut

6. La chn sn lng trong di hn
Trong di hn doanh nghip c th thay i tt c cc u vo, bao gm c
quy m nh my. Doanh nghip c th bt u sn xut (ngha l gia nhp ngnh)
hoc ng ca sn xut (ngha l rt khi ngnh). Trong th trng cnh tranh hon
ho ta gi nh rng cc doanh nghip c th gia nhp hoc di b ngnh m khng
c mt hn ch php l hoc mt chi ph c bit no.
Hnh V.7 cho thy cch thc m mt doanh nghip cnh tranh hon ho ra
quyt nh v sn lng ti a ho li nhun trong di hn. Cc ng tng chi ph
bnh qun ngn hn (SAC) v chi ph cn bin ngn hn (SMC) l thp doanh
nghip thu c li nhun dng c cho bi din tch hnh ch nht ABCD, bng
vic sn xut sn lng qi, chi ph cn bin ngn hn bng gi bn pi v bng
doanh thu cn bin (MR). ng chi ph bnh qun di hn (LAC) phn nh s c
mt ca hiu sut tng ca quy m cho n mc sn lng q 2 v hiu sut gim ca

quy m nhng mc sn lng

ln hn q2. ng chi ph cn bin di hn (LMC) ct ng chi ph bnh qun di

hn (LAC) q2 - im ti thiu ca chi ph bnh qun di hn.

MR

Hnh V.7 La chn sn lng trong di hn

Nu doanh nghip tin rng gi th trng s mc Pi th n s m rng quy
m ca nh my sn xut mc sn lng q 3, LMC = Pi. Khi s m rng kt
thc th li nhun bnh qun ca doanh nghip s tng t AB n EF, v tng li
nhun s tng t ABCD ln EFGD. Sn lng q 3 ti a ho li nhun cho doanh
nghip.
Lu rng gi tr th trng cao hn th li nhun doanh nghip thu c
cng cao hn. Tng t, khi gi th trng gim t P1 n P2 th li nhun ca doanh
nghip s gim xung bng khng.
7. Cn bng cnh tranh di hn
Gi cn bng di hn ban u ca sn phm l Pi hnh v.8b (xc nh giao
nh ca ng cung Si v ng cu D). Hnh v.8a cho thy rng cc doanh nghip
thu c li nhun dng v chi ph bnh qun di hn ti thiu bng gi p 2 ( sn
lng q2). Khon li nhun dng ny khuyn khch cc doanh nghip mi gia nhp
ngnh, lm cho ng cung dch chuyn n S2. Cn bng di hn xy ra gi p2. V
doanh nghip thu c li nhun bng khng, khng c ng c khin cc doanh
nghip gia nhp hoc rt khi ngnh.

Gi,

LMC LAC

Gi
,

Oi 02 SIn l-ng

a)

Nh vy, cn bng di hn xy ra khi tt c cc doanh nghip trong ngnh ti

a ho c li nhun, khng c doanh nghip no c ng c gia nhp hoc rt khi
ngnh v tt c cc doanh nghip trong ngnh u thu c li nhun bng khng, gi
ca sn phm mc m lng cung ca ngnh bng lng cu ca tt c nhng
ngi tiu dng.
III. C QUYN
Trong phn ny chng ta s nghin cu c quyn bn v c quyn mua.
c quyn bn l mt th trng trong ch c mt ngi bn nhng c nhiu ngi
mua. c quyn mua l mt th trng trong c nhiu ngi bn nhng ch c mt
ngi mua.
1. c quyn bn

a) Nguyn nhn dn n c quyn bn

Mt doanh nghip c th chim c v tr c quyn bn nh mt s nguyn
nhn c bn sau:
- t c tnh kinh t ca quy m, yu t quan trng quyt nh cu trc th
trng l sn lng mc quy m ti thiu c hiu qu so vi cu ca th trng.
Quy m ti thiu c hiu qu l sn lng m ti ng chi ph bnh qun di hn
ca mt doanh nghip ngng i xung. Nh vy nu mt doanh nghip t c tnh
kinh t ca quy m th vic m rng sn

lng ca n s loi b c cc i th v cui cng s l ngi bn duy

nht trn th trng nu mc sn lng c chi ph bnh qun di hn ti thiu ca n
l ln p ng cu th trng.
-Bng pht minh sng ch (bn quyn). Lut v bng pht minh sng ch (bn
quyn) cho php cc nh sn xut c c v tr c quyn bn v mt sn phm hoc
mt quy trnh cng ngh mi trong mt khong thi gian nht nh.
-Kim sot cc yu t (u vo) sn xut. Mt doanh nghip c th chim
c v tr c quyn bn nh quyn s hu mt loi u vo (nguyn liu) sn
xut ra mt loi sn phm no .
-Quy nh ca Chnh ph. Mt doanh nghip c th tr thnh c quyn hp
php nu n l ngi duy nht c cp giy php sn xut kinh doanh mt loi sn
phm dch v no . Chng hn ng st Vit Nam, Bu in Vit Nam...

a) ng cu v doanh thu cn bin trong c quyn bn

L ngi sn xut duy nht i vi mt loi sn phm, nh c quyn bn c
v tr c nht trn th trng. Nh c quyn bn c s kim sot ton din i vi
s lng sn phm a ra bn. Nhng iu ny khng c ngha l n mun t gi
cao bao nhiu cng c v mc ch ca n l ti a ho li nhun. t gi cao s c
t ngi mua v li nhun thu c s t hn.
V l ngi duy nht bn mt hng ho hoc dch v c th trn th trng,
nh c quyn bn ng trc ng cu th trng - mt ng cu dc xung di
v pha phi. ng cu th trng chnh l ng doanh thu bnh qun (AR) ca
doanh nghip. Khi ng cu dc xung th gi v doanh thu bnh qun lun ln hn
doanh thu cn bin v tt c cc n v u c bn cng mt gi. Tng lng bn
thm mt n v th gi phi gim xung, nh vy tt c cc n v bn ra u phi
gim gi ch khng phi ch mt n v bn thm. ng doanh thu cn bin v th
lun nm di ng cu, tr im u tin, nh m t hnh V.9.

Hnh V.9 ng cu v doanh thu cn bin

b) Quyt nh sn lng ca Nh c quyn

phn II ta thy mt doanh nghip ti a ho li nhun phi sn xut mc sn
lng sao cho doanh thu cn bin bng chi ph cn bin. Li gii ny cng c p
dng cho bi ton sn lng ca nh c quyn bn. hnh V.10, ng cu th
trng D l ng doanh thu bnh qun ca doanh nghip. ng doanh thu cn bin
v cc ng chi ph bnh qun v cn bin cng c biu th trong hnh ny.
Doanh thu cn bin bng chi ph cn bin sn lng Q*. T ng cu ta tm ra gi
tng ng p* ca mc sn lng Q* ny.

Hnh V. 10 Ti a ho li nhun ca Nh c quyn bn Lm th no

bit Q* l sn lng ti a ho li nhun? Gi s sn lng nh hn Qi chng hn,
lc gi tng ng s l Pj. Nh biu th trn hnh doanh thu cn bin (MR) cao
hn chi ph cn bin (MC). Neu nh c quyn bn sn lng nhiu hn Ch mt t th
s thu thm c li nhun b

sung (MR - MC) v nh tng li nhun tng. Nh c quyn bn c th tng sn

lng tng tng li nhun cho n tn sn lng Q*, li nhun b sung t
vic sn xut thm mt n v sn phm bng khng. Nh vy sn lng nh hon
(Qi) khng phi l sn lng ti a ho li nhun, ngay c khi sn lng cho php
nh c quyn bn t gi cao hon. Neu sn xut mc sn lng Qi tng li nhun
ca nh c quyn bn s nh hon mc cc i mt khon bng phn gch cho di
ng MR v trn ng MC, gia Qi v Q2. Tng t, sn lng ln hn, Q2 chng
hn, cng khng phi l sn lng ti a ho li nhun, sn lng Q 2 ny chi ph
cn bin MC cao hon doanh thu cn bin MR, do nu nh c quyn bn sn xut
t i mt t th li nhun thu c s tng thm (MC - MR). Nh c quyn c th lm
cho li nhun tng thm na bng vic gim bt phn sn lng pha sau Q*, phn
li nhun tng thm do sn xut Q* ch khng phi Q 2 l phn din tch gch cho
nm di ng MC v trn ng MR, gia Q* v Q2.

Quy tc ngn tay ci v nh gi

Nh ta bit, ti a ho li nhun, nh c quyn bn phi sn xut mc
sn lng m ti MR = MC.
Ta c:
MR =

ATR A(P Q)
AQ AQ

PAQ + QAP
AQ

=P(1+

_AP
AQ

Qx^-)=P(1+^r>

t MR = MC ta c: P(l+l/Ed) = MC
p=

1 + 1/Ed

MC

Trong c quyn bn khng c ng cung. Ni cch khc, khng c mi

quan h 1:1 gia gi v sn lng. Bi v quyt nh sn lng ca Nh c quyn
ph thuc khng ch vo chi ph cn bin m cn vo hnh dng ca ng cu. Do
, s dch chuyn ca ng cu khng ko theo mt lot cc mc gi v cc mc
sn lng nh vi ng cung cnh tranh hon ho. Trong c quyn bn, s dch
chuyn ca cu c th dn n thay i gi m sn lng khng thay i, nh biu th
hnh v.lla, hoc s thay i trong sn lng m gi khng i, nh biu th hnh

v.l lb, hoc thay i trong c sn lng c gi.

Hnh v.l 1 S chuyn dch ca cu dn n gi thay i hoc

lng thay i ch khng phi c hai

Sc mnh c quyn
S khc nhau c bn gia doanh nghip cnh tranh hon ho v doanh nghip
c quyn bn l doanh nghip c quyn bn c sc mnh th trng. Doanh nghip
cnh tranh hon ho phi t gi bng chi ph cn bin cn doanh nghip c quyn
bn t gi cao hn chi ph cn bin. V th sc mnh c quyn bn c o bng
ch s Lemer, gi l mc ca sc mnh c quyn Lemer (do Abba Lemer a ra
nm 1934).
p

0<L<1

Mt khng t sc mnh c quyn

V sc mnh c quyn to ra gi cao hn v sn lng sn xut ra thp hn
so vi cnh tranh hon ho nn ta d thy ngi tiu dng b thit hi cn ngi sn
xut th c li. Nhng nu coi phc li ca ngi tiu dng v ca ngi sn xut
nh nhau th c ngi tiu dng v ngi sn xut tnh thnh mt tng th s khng
c li bng trong th trng cnh tranh hon ho. C th thy iu ny khi so snh
thng d tiu dng v thng d sn xut c to ra trong ngnh cnh tranh hon ho
v trong ngnh c quyn bn. Hnh V. 12 cho thy nu th trng l cnh tranh hon
ho th gi v sn lng s l pc v Qc. Neu th trng l c quyn bn th gi v sn
lng l Pm v Qm. Nh vy so vi th trng cnh tranh hon ho th th trng c
quyn bn to ra phc li t hn mt phn thng d tiu dng (din tch A) v thng
d sn xut (din tch B) b mt do ch sn xut mc sn lng Qm. Phn phc li
b mt gi l mt khng.

2. c quyn mua
phn trn ta tp trung vo pha ngi bn ca th trng. By gi ta quay
li pha ngi mua. Mt s khi nim: c quyn mua cp ti th trng trong
ch c mt ngi mua, c quyn mua tp on l mt th trng trong ch c mt
s ngi mua.
Khi th trng c mt hoc mt s ngi mua th ngi mua c sc mnh c
quyn mua. l kh nng thay i gi ca hng ho. N cho php

ngi mua c th mua hng ho mc gi thp hn gi thnh hnh trong th

trng cnh tranh.
Khi ra quyt nh mua bao nhiu hng ho ngi mua cng p dng nguyn l
cn bin - mua hng ho cho n s lng m n v mua cui cng m li gi tr b
sung, hay li ch, ng bng chi ph tr cho n v cui cng .
Nh ta bit, ng cu ca mt c nhn biu th gi tr cn bin (hay ch li
cn bin), l mt hm s ca s lng mua. V th ng gi tr cn bin l ng
cu v hng ho. Nhng chi ph cn bin ca vic mua thm mt n v hng ho ph
thuc vo ngi mua c sc mnh c quyn mua hay khng.
Khi ngi mua khng c sc mnh c quyn mua (ngi bn cnh tranh) th
h phi chp nhn gi sn c trn th trng, v th chi tiu cn bin (ME) v chi tiu
bnh qun (AE) l khng i v bng nhau, s lng mua c xc nh bng vic
t gi bng gi tr cn bin (ng cu). iu ny hon ton tng t nh ngi bn
cnh tranh (Pc Qc).
Khi ngi mua c sc mnh c quyn mua (ngi mua c quyn) th ng
cung th trng l ng chi tiu bnh qun (AE) ca nh c quyn mua. Chi tiu
bnh qun tng, nu chi tiu cn bin nm trn chi tiu bnh qun. Nh c quyn mua
s lng Qm m cc ng chi tiu cn bin (ME) v gi tr cn bin (ME)
(cu) ct nhau (hnh V.13). Gi tr cho mt n v l p* m c xc nh t ng chi
tiu bnh qun (cung).

Hnh V.13 Ngi mua c quyn

Sc mnh c quyn cng gy ra mt khng l din tch A v B (tng t nh

sc mnh c quyn bn).

nh gi vi sc mnh th trng
Tt c cc chin lc nh gi m ta s xem xt c mt im chung l
nhng cch chim thng d ca ngi tiu dng v chuyn sang cho ngi sn xut.
Phn bit gi (gi tt ca phn bit i x bng gi).

Phn bit gi hon ho (cn gi l phn bit gi cp mt). Neu c th t

cho mi khch hng mt gi th doanh nghip s t cho mi khch hng mt mc gi
ti a m khch hng sn sng tr cho mi n v mua, ta gi gi ti a ny l gi
t trc ca ngi tiu dng. Vic t cho mi khch hng mt mc gi bng gi t
trc ca h c gi l phn bit gi hon ho. Hnh V.14 cho thy nu doanh
nghip t cho mi khch hng mt gi bng gi t trc ca h th vic m rng
n sn lng Qc s c li. Khi ch mt gi c t ra l Pm th li nhun bin i
(chnh lch gia doanh thu v chi ph bin i) ca doanh nghip l din tch nm
gia ng doanh thu cn bin v ng chi ph cn bin. Bng vic phn bit gi
hon ho, li nhun ny s c m rng thnh din tch nm di ng cu v
ng chi ph cn bin.

Hnh V. 14 Phn bit gi hon ho

Phn bit gi cp hai. Trong mt s th trng, mi ngi tiu dng mua

nhiu n v hng ho trong mt khong thi gian cho v cu ca ngi tiu dng

gim dn theo s n v mua. Khi s tiu dng tng ln th s sn sng thanh ton
ca h gim dn. Trong trng hp ny doanh nghip c th phn bit i x theo s
lng tiu dng, vic ny c gi l phn bit gi cp hai. C ch hot ng ca
phn bit gi cp hai l t cc mc gi khc nhau cho cc s lng hoc cc khi
lng khc nhau ca cng mt hng ho hoc dch v. Hnh V.15 biu th 3 "khi"
vi ba mc gi tng ng l Pj, p2, p3. y cng l mt trng hp t c tnh kinh
t ca quy m. Tng chi ph bnh qun v chi ph cn bin gim dn. Phn bit gi
cp hai c th lm cho ngi tiu dng c li bng vic m rng sn lng v h thp
chi ph.

Hnh V.15 Phn bit gi cp hai

Phn bit gi cp 3. Hnh thc phn bit gi ny chia khch hng ra thnh
hai hoc nhiu nhm vi cc ng cu ring bit. y l hnh thc phn bit gi ph
bin nht (p dng trong v my bay, sn sn, ru...). Cc gi ti u v sn lng
ti u l cc gi v cc mc sn lng sao cho doanh thu cn bin t mi nhm u
bng chi ph cn bin. Hnh V.16 cho thy nhm 1 c ng cu D[ b t gi Pi,
nhm 2 vi ng cu D 2 b t gi p2. Chi ph cn bin ph thuc vo tng sn
lng sn xut ra (Qx).

Lu rng chi ph cn bin ph thuc vo tng sn lng sn xut ra, cn Qi

v Q2 phi c chn sao cho MRi = MR 2 = MC. Phn bit gi theo thi k v t gi
cao im.

Phn bin gi theo thi k l mt chin lc nh gi quan trng c s

dng rng ri v c lin quan cht ch vi phn bit gi cp ba. y ngi tiu
dng c chia ra thnh cc nhm khc nhau vi cc hm cu khc nhau v t cc
gi khc nhau nhng thi im khc nhau. V d trong ngnh pht hnh sch, lc
u ngi ta t gi cao v chim c thng d t ngi tiu dng c cu cao v
hng ho v khng sn sng ch mua. Sau ngi ta gim gi xung thu ht s
ng trn th trng. iu ny c minh ho hnh V. 17.

Hnh V. 17 Phn bit gi theo thi k

t gi cao im, cu v mt s hng ho dch v tng nhanh trong nhng

khong thi gian nht nh trong ngy hoc trong nm. t gi P 2 ( hnh V. 18)
thi k cao im l c li hn cho doanh nghip so vi vic ch t mt gi trong sut
cc thi k. y cng l mt vic lm hiu qu v chi ph cn bin cao hn trong thi
k cao im.

Hnh V. 18 t gi cao im

t gi hai phn
t gi hai phn c lin quan n phn bit gi v cho ta mt bin php na
chim thm thng du tiu dng. Bng t gi hai phn, doanh nghip i ngi tiu
dng phi tr trc mt khon ph c quyn mua sn phm, sau ngi tiu dng
phi tr ph b sung cho mi n v sn phm h cn tiu dng. Hnh V.19 cho thy
ngi tiu dng c ng cu D. Doanh nghip ti a ho li nhun bng vic t chi
ph cn bin v ph gia nhp bng ton b thng d ca ngi tiu dng. V d kinh
in v trng hp ny l v vo ca cng vin v ph s dng tr cho mi tr gii tr
trong cng vic.
Ngoi ra cn c nhiu cch khc na chim ot thng d tiu dng nh
bn km, bn tri buc...

IV. CNH TRANH KHNG HON HO

1. Cnh tranh c quyn
C nhiu ngnh trong cc doanh nghip to ra nhng sn phm khc nhau.
V l do ny hoc l do khc, ngi tiu dng coi mt hng ca mi doanh nghip
khc vi ca cc doanh nghip khc. S khc nhau ca sn phm l do ngi tiu
dng ngh ra, c th ng hoc khng ng. Do , mt s ngi tiu dng (ch
khng phi l tt c) s tr gi cao hn cho sn phm m mnh thch.
Th trng cnh tranh c quyn c hai c trng then cht:
a) Cc doanh nghip cnh tranh vi nhau bng vic bn sn phm phn bit
( c lm cho khc sn phm ca cc doanh nghip khc) cc sn phm ny c
th thay th cho nhau mc cao nhng khng phi l thay th hon ho. Ni cch
khc, co dn ca cu theo gi l cao nhng khng phi l v cng.
b) C s t do gia nhp v rt khi. Doanh nghip mi ra nhp th trng vi
cc mt doanh nghip ca mnh tng i d dng v cc doanh nghip trong ngnh
ri b cng tng i d nu cc sn phm ca h tr nn khng c li.

Cn bng trong ngn hn v trong di hn

Ging nh trong c quyn bn, doanh nghip cnh tranh c quyn ng
trc ng cu dc xung v c th c sc mnh c quyn bn. Tuy vy iu ny
khng c ngha l cc doanh nghip cnh tranh c quyn chc chn thu c li
nhun ln. Cnh tranh c quyn tng t nh cnh tranh hon ho im c s t
do gia nhp, v vy kh nng thu c li nhun s cun ht cc doanh nghip mi
vi cc mt hng cnh tranh tham gia vo th trng, lm cho li nhun gim xung
bng khng.

(a)

(b)

Hnh V.20 Hng cnh tranh c quyn trong ngn hn v di hn

Hnh V.20 biu th gi v sn lung cn bng ca doanh nghip cnh tranh
c quyn trong ngn hn v trong di hn. Hnh v.20a biu th cn bng ngn hn.

V sn phm ca doanh nghip khc vi ca cc i th cnh tranh nn ng cu

ca doanh nghip dc xung di. y l ng cu ca doanh nghip ch khng
phi ng cu th trng. ng cu th trng dc hn rt nhiu. Sn lng ti a
ho li nhun ngn hn QSR c xc nh im ct ca ng chi ph bnh qun
nn doanh nghip thu c li nhun, biu th bng din tch hnh ch nht gch
cho.
Trong di hn, li nhun ny s kch thch cc doanh nghip mi gia nhp th
trng. Khi cc doanh nghip mi a ra cc mt hng cnh tranh th doanh nghip
ang trong ngnh s mt i mt phn th trng v doanh thu s gim mc d
ng cu ca n vn l mt ng dc xung di, nh biu th hnh v.20b.
Trong di hn cc ng chi ph bnh qun AC v chi ph cn bin MC cng c th
dch chuyn. Nhng cho n gin ta gi nh cc chi ph ny khng i. ng
cu di hn DLR s tip xc vi ng chi ph bnh qun ca doanh nghip. y sn
lng ti a ho li nhun l QLR, gi l PLR v li nhun bng khng v p = AC.
Doanh nghip vn c sc mnh c quyn bn; ng cu di hn ca n dc xung
v mt hng c th ca doanh nghip vn l c nht. Th nhng vic gia nhp ca
cc doanh nghip mi lm cho li nhun ca n gim xung bng khng.

Ni chung, cc doanh nghip c th c chi ph khc nhau v mt s mt hng

s ni tri hon. Trong trung hp ny cc doanh nghip c th t cc gi khc nhau
mt t v mt s doanh nghip s thu uc li nhun nh.
So snh th tnrng cnh tranh c quyn vi th trung th tnrng cnh tranh
hon ho ta thy trong th trng cnh tranh c quyn gi cn bng cao hn chi ph
cn bin. iu ny c ngha l gi tr ca nhng n v hng ho b sung i vi
ngi tiu dng cao hn chi ph sn xut ra chng. Neu sn lng c m rng
n im m ng cu ct ng chi ph cn bin th tng thng d s tng ln
mt lng bng din tch phn gch cho hnh v.20b. chnh l khon mt khng
do sc mnh c quyn bn gy ra. Ngoi ra, doanh nghip cnh tranh c quyn
hot ng vi cng sut tha, ngha l mc sn lng ca n nh hn mc sn lng
ti thiu ho chi ph bnh qun.
Nh vy, khi nh gi th trng cnh tranh c quyn phi so snh nhng
tnh khng hiu qu nu trn vi li ch m ngi tiu dng thu c t tnh a
dng ca sn phm.
2. c quyn tp on
Trong th trng c quyn tp on, sn phm c th ging hoc khc nhau.
Trong th trng ny ch c mt s doanh nghip sn xut ton b hay hu ht tng
sn lng. Trong mt s th trng c quyn tp on mt s hoc tt c cc doanh
nghip u thu c li nhun ng k trong di hn v c cc hng ro gia nhp lm
cho cc doanh nghip mi khng th hoc kh m gia nhp c vo th trng.
Qun l mt doanh nghip c quyn tp on l rt phc tp v cc quyt
nh v gi, sn lng, qung co v u t bao gm nhiu cn nhc chin lc quan
trng. V ch c mt s doanh nghip cnh tranh vi nhau nn mi doanh nghip phi
cn nhc cn thn xem cc hnh ng ca mnh s nh hng nh th no n cc
doanh nghip i th, v cc i th s phn ng th no. Khi ra quyt nh mi
doanh nghip phi cn nhc phn ng ca doanh nghip i vi cc quyt nh ca
h. Hn na, cc quyt nh, cc phn ng, cc phn ng i vi cc phn ng... lun
bin ng theo thi gian. Khi nhng nh qun l ca doanh nghip nh gi cc kt

qu tim nng ca cc quyt nh ca mnh, h phi gi nh rng cc i th cng l

nhng ngi hp l v thng minh nh h. H phi t mnh vo v tr ca cc i
th v cn nhc xem s phn ng nh th no.

Cn bng trong th trng c quyn tp on.

Nh ta thy trong phn cnh tranh hon ho v c quyn: khi th trng
cn bng, cc doanh nghip ang lm iu tt nht mnh c th v v th khng c l
do no phi thay i gi hoc sn lng ca mnh. Th trng cnh tranh hon ho
cn bng khi lng cung bng lng cu v khi mi doanh nghip ang lm iu
tt nht mnh c th - doanh nghip bn tt c sn phm mnh sn xut ra v ti a
ho c li nhun. Tng t, nh c quyn cn bng khi doanh thu cn bin bng
chi ph cn bin, v kho nh c quyn ang lm iu tt nht mnh c th v ti
a ho c li nhun.
iu ny c th p dng cho th trng c quyn tp don vi mt s bin
i nh: mi doanh nghip s mun lm iu tt nht mnh c th, cho ci m i
th ang lm nn ta c th gi nh rng cc i th ny s lm iu tt nht mnh c
th cho ci m doanh nghip ang lm. Nh vy mi doanh nghip s lm iu tt
nht mnh c th tnh n cc i th v gi nh rng cc i th ca mnh cung
ang lm nh th.
Nh ton hc John Nash l ngi u tin gii thch r khi nim ny vo nm
1951, v th ngi ta gi cn bng ny l cn bng Nash.

Cn bng Nash: Mi doanh nghip ang lm iu tt nht mnh c th

cho ci m i th ang lm.
Cn bng Nash l mt cn bng khng hp tc - mi doanh nghip ra quyt
nh sao cho thu c li nhun cao nht, cho hnh ng cu cc doanh nghip i
th. Khi khng hp tc hnh ng, li nhun mi doanh nghip thu c cao hn li
nhun l ra thu c trong cnh tranh hon ho nhng li thp hn li nhun thu
c nu cc doanh nghip cu kt vi nhau.

Tuy nhin cu kt l bt hp php. Nhung nu hp tc c th em li li nhun

cao hn th ti sao cc doanh nghip khng hp tc bng cch cu kt ngm? ngha l,
nu doanh nghip v i th ca doanh nghip u xc nh uc gi ti a ho li
nhun v s thng nht t gi nu doanh nghip v i th ca doanh nghip cu
kt vi nhau th ti sao doanh nghip khng t gi v tin rng i th ca mnh
cng lm th? Neu i th ca doanh nghip lm th th c 2 s thu uc nhiu li
nhun hn. vn l ch i th ca doanh nghip c th khng chn gi mc
cu kt. i th ca doanh nghip c th khng t gi mc cu kt, v vic chn
gi thp hn s tt hn cho n ngay c khi n bit rng doanh nghip ang t gi
mc cu kt.
Biu sau m t tm tt cc kt qu ca nhng kh nng t gi khc nhau.
Trong vic ra quyt nh t gi, 2 doanh nghip u chi tr chi khng hp tc mi doanh nghip, mt cch c lp, ang lm iu tt nht l mnh c th, c tnh
n i th ca mnh. Biu ny uc gi l Matrice li nhun ca tr chi ny v n
cho thy li nhun ca mi doanh nghip, cho quyt nh ca doanh nghip v ca
i th ca doanh nghip.

t gi thp (Pi)

t gi thp
t gi cao
______'JP_______________' (P2)________
1
13
0

t gi cao (P2)

32

2
Doanh nghip 2

Gc trn bn tri ca Matrice cho thy rng nu c hai doanh nghip cng t
gi thp (Pi) th mi doanh nghip s thu uc li nhun l 1. Gc trn bn phi cho
thy rng nu doanh nghip 1 t gi thp (Pi) v doanh nghip 2 t gi cao (P 2) th
doanh nghip 1 s thu uc li nhun bng 3 v doanh nghip 2 s thu uc li nhun
bng khng. Matrice ny cho thy mt cch r rng ti sao cc doanh nghip khng
ng x theo cch hp tc thu uc li nhun cao hn cho d 2 doanh nghip

khng th cu kt. Trong

trng hp ny, hp tc c ngha l 2 doanh nghip cng t gi cao (P 2)

thu c li nhun bng 2 (thay v bng 1). im then cht y l mi doanh
nghip lun lun thu c li nhun cao hn bng vic t gi thp cho d i th
t gi no i na. Nh vy iu tt nht m doanh nghip 1 c th lm l t gi Pi
nu doanh nghip 2 t gi Pi. Neu doanh nghip 2 t gi P 2 th doanh nghip 1 t
gi P vn l iu tt nht. Vi doanh nghip 2 cng tng t.
Nh vy, khng doanh nghip no c th hy vng rng i th ca mnh s t
gi P2 tr khi 2 doanh nghip c th pht tn hiu v mt hip nh c hiu lc l s
t gi p2. V c hai s cng t gi Pj. Mt v d kinh in trong l thuyt tr chi
gi l "tnh th lng nan ca nhng ngi t" minh ho vn m cc doanh nghip
c quyn tp on gp phi. Tnh th ny nh sau: hai ngi t b x v ti hp tc
vi nhau trong mt hnh ng phm ti. H b tch ring ra hi cung trong cc
phng khc nhau v khng th thng tin cho nhau c. Nu c hai cng th ti th
Ngi t B
Th ti______ Khng th ti
t gi thp (Pi)
-5 ,
t gi cao (P2)

-10 ,

-5 - 1

- 1- 2 ,

- 10
-2

mi ngi s b t nm nm, nu khng ai th ti th kh kt n, nh vy nhng

ngi t u hy vng cng tho thun t bo ch nhn n t hai nm. Mt khc,
nu mt ngi th ti v ngi kia khng th ti th ngi th ti s b t mt nm,
cn ngi kia s b t 10 nm. Nh vy c hai s cng th ti.
"Tnh th lng nan ca nhng ngi t" khng nht thit phi l nguyn
nhn ca hnh ng cnh tranh ng ngo v li nhun thp ca doanh nghip c
quyn tp on. Nhng ngi t ch c mt c hi th ti, cn hu ht cc doanh
nghip u t gi v sn lng nhiu ln, lin tc quan st hnh vi ca cc i th v
iu chnh hnh vi ca mnh. iu ny cho php

cc doanh nghip xy dng danh ting gy uy tn. V th s phi hp v hp tc

ca cc doanh nghip c quyn tp on i khi tr thnh ph bin.
Th nhng v vic cu kt ngm c xu hng d v nn cc doanh nghip c
quyn tp on thng mong mun s n nh. iu ny gii thch v sao c trng
ni bt ca ngnh c quyn tp on li c s cng nhc ca gi. Khi chi ph sn
xut gim hoc cu th trng gim cc doanh nghip cng khng mun gim gi v
iu c th pht tn hiu sai cho cc doanh nghip i th v v th khi ngi cho
cuc chin tranh gi c. Cn khi chi ph hoc cu th trng tng cc doanh nghip
cng khng mun tng gi v s cc i th khng tng gi.
M hnh ng cu gy l s m t mc gi cng nhc ca c quyn tp
on. Theo m hnh ny, mi doanh nghip gp mt ng cu gy mc gi ang
thnh hnh p*, nh biu th hnh V.21. cc mc gi thp hn p* ng cu khng
co dn v doanh nghip tin rng nu doanh nghip h gi xung th cc doanh nghip
cng s h gi ca mnh v h khng mun mt th trng. Nh vy lng bn ch
tng chng mc m gi th trng gim lm tng tng cu th trng.
V ng cu gy nn ng doanh thu cn bin ca n b gin on. Do
chi ph ca doanh nghip c th thay i m khng gy ra s thay i gi. Nh biu
th trong hnh, chi ph cn bin c th tng nhng vn bng doanh thu cn bin mc
sn lng , v th gi vn ng mc c.

Hnh V.21 ng cu gy
M hnh ng cu gy ny rt hp dn v n n gin, nhng n li khng

cho thy cch thc m cc doanh nghip t p* nh th no v ti sao li khng phi

l mt mc gi no khc. M hnh ny khng gii thch s cng nhc ca gi. S
cng nhc ca gi c gii thch bng tnh th lng nan ca nhng ngi t v
bng s mong mun trnh vic cnh tranh khng c li ca cc doanh nghip.

Pht tn hiu gi v ch o gi
nh gi cu kt ngm l mt vic rt kh khn v cc doanh nghip khng
c trao i vi nhau. Vic ny cng tr nn kh khn hn khi chi ph v cu thay
i, v do mc gi "ng" cng thay i. Pht tn hiu gi l mt hnh thc ca
cu kt ngm. V d mt doanh nghip c th thng bo rng n s tng gi (c th
thng qua cc ti liu in n) v hy vng rng cc i th s coi l mt tn hiu v cc
i th cng phi tng gi. Neu cc doanh nghip lm theo th m hnh ch o gi
c thit lp.
Ch o gi cng c th l mt cch m cc doanh nghip c quyn tp on
x l vi vic min cng thay i gi. Khi chi ph v cu thay i cc doanh nghip
s thy cn phi thay i gi. Khi cc doanh nghip c th trng ch vo mc gi
m ngi ch o pht tn hiu v thi gian thay i v thay i bao nhiu. C khi
mt doanh nghip ln hnh ng nh ngi ch o gi, c khi cc doanh nghip
khc cng c th hnh ng nh ngi ch o gi.
Nghin cu cc loi th trng, cnh tranh hon ho, c quyn, cnh tranh
c quyn v c quyn tp on chng ta u thy chng c nhng u im cn
khai thc y , nhng phi nhn mnh rng Vit Nam chng ta phi c nhng
bin php chng c quyn, chng khuynh hng c quyn dn n ca quyn, nht
l cc doanh nghip Nh nc, phi c chnh sch iu tit c quyn trong nn kinh
t nhiu thnh phn nc ta, nht l i vi kinh t Nh nc. iu s gp phn
bo m cng bng v kinh t, cng bng x hi v bo m vn minh trong kinh t.
Chng ta chp nhn xy dng nn kinh t th trng theo nh hng x hi
ch ngha, nn phi chp nhn cnh tranh, thm ch cnh tranh khc lit trn th
trng quc t, song chng ta thc hin cnh tranh trong gii hn ca cc quan h
hp tc hai bn cng c li v bnh ng, gip , tng tr ln nhau, quan tm n

chnh sch xo i, gim ngho, gim bt khong cch giu ngho, bo m s cng
bng x hi cng l mt i hi khch quan ca s bnh ng gia con ngi vi con
ngi.
3.1 Nhng vn c bn v Ngn hng thng mi :
Khi nim :
Theo cc nh kinh t hc th ngn hng thng mi l mt doanh nghip hot
ng v kinh doanh tin t. Cn theo Vit Nam th cho rng Ngn hng thng mi l
mt t chc m hot ng ch yu l thng xuyn nhn tin gi da trn nguyn tc
hon tr, tin hnh cho vay chit khu v lm cc phng
tin
thanh
ton
Chc nng ca Ngn hng thng mi : Ngn hng thng mi l trung gian ti chnh
:
Ngn hng l mt t chc trung gian ti chnh vi hot ng ch yu l
chuyn tit kim thnh u t, i hi phi tip xc vi hai loi cc nhn v t chc
trong nn kinh t : Cc c nhn v t chc tm thi cn dng vn b p vo thm
ht trong chi tiu ngha l u t cho chi tiu v u t vt qu thu nhp v chnh v
th m h cn b sung vn ; v cc c nhn t chc c tha vn ngha l thu nhp
hin ti ca h ln hn s chi tiu ca h chnh v vy m h dnh c mt s
tin tit kim. Nh vy ta thy trong nn kinh t xut hin hai nhm l nhng
ngi tha vn v thiu vn. iu tt yu l tin s c dch chuyn t nhng ngi
tha vn sang nhng ngi thiu vn bi v c hai u c li. Nh vy, thu nhp gia
tng l ng lc to ra mi quan h ti chnh gia hai nhm ny. Neu dng tin di
chuyn vi iu kin l phi quay tr li vi mt lng ln hn trong khong thi
gian nht nh no th l mi quan h tn dng. Neu khng th l mi quan
h cp pht hoc l hn vn.
Tuy nhin l mi quan h trc tip b nhiu gii hn do s khng ph hp v quy
m, thi gian, khng gian. Nhng ngi tha vn s phi mt nhiu thi gian tm
c ngi cn vn v s vn phi ng bng s tin mnh c. V ngi thiu vn
cng nh vy, h phi mt thi gian v cng sc tm c ngi tha vn cho
mnh vay s vn mnh cn. Nhng ngi tha vn cho vay nhiu khi khng bit
nhiu thng tin ngi mnh cho vay chnh v vy ri ro tn dng rt cao. Chnh nhng
iu lm cho quan h trc tip kh pht trin v to iu kin cho trung gian ti
chnh ra i. Do trung gian ti chnh l nhng ngi chuyn mn ho trong vic nhn
tin gi v cho vay. H c i ng chuyn nghip v phn tch khch hng, kh nng
thanh ton cng nh l phn tch v ri ro ... v iu quan trng na l h c th
gim thi gian giao dch cng nh l cng sc din ra hot ng tn dng. V d :
Ngi c tin tit kim i 1% cho chi ph giao dch, 2% ri ro v 3% thu nhp rng
t s tin tit kim m anh ta ang phi tm thi b quyn s dng. Tng s l anh ta
i 6% trn tng s tin vay. Ngi vay phi chi cho 1% chi ph giao dch, 6% phi
tr cho ngi cho vay, tng cng chi ph tn dng l 7%. Neu m vic s dng tin
vay c theer to cho anh ta mt t sut thu nhp ln hn 7% th quan h ti chnh tn
dng s c thit lp. Mt khc do chuyn mn ho nn trung gian ti chnh c th

lm gim chi ph giao dich. T 2% gim xung cn 1%, chi ph ri ro t 2% xung

1%. Trung gian ti chnh c th tr cho ngi c tin tit kim 3,5% vi cam kt
khng c ri ro ( Ln hn 3% thu nhp trc ) v i ngi s dng phi tr l
6,5% (nh hn trc 7% ). Chnh lch l 6,5% - 3,5% = 3% chnh l thu nhp
ca trung gian ti chnh. Nh vy trung gian ti chnh lm tng thu nhp cho ngi
c tin v lm gim chi ph cho ngi cn tin t m lm khuyn khch tit kim
v u t. Trung gian ti chnh thc hin cng vic ny bng cch l vay vn ca
nhng ngi c tin v cho vay nhng ngi thiu vn. Trung gian ti chnh tp
hp cc ngi tit kim v u t li v vy m gii quyt c cc mu thun ca
tn dng trc tip.
Hu ht cc l thuyt hin i u gii thch s tn ti ca Ngn hng thng mi
bng cch ch ra s khng hon ho trong h thng ti chnh. Chng hn cc khon
tn dng v chng khon khng th chia thnh nhng khon nh m mi ngi c th
mua. Ngn hng thng mi cung cp mt dch v c gi tr trong vic chia chng
khon thnh cc chng khon nh hn (di dng tin gi) phc v cho hng triu
ngi.
Mt ng gp khc ca Ngn hng thng mi l h sn sng chp nhn cc
khon cho vay nhiu ri ro trong khi lai pht hnh cc chng khon t ri ro cho
ngi gi tin. Thc t cc Ngn hng thng mi tham gia vo kinh doanh ri ro.
Ngn hng thng mi cng tho mn nhu cu thanh khon ca nhiu khch hng.
Mt l do na lm cho Ngn hng thng mi pht trin v thnh vng l kh
nng thm nh thng tin. S phn b khng u thng tin v nng lc phn tch
thng tin c gi l tnh trang thng tin khng cn xng lm cho gim tnh hiu
qu ca th trng nhng m ti ra mt kh nng sinh li cho ngn hng, ni c
chuyn mn v kinh nghim nh gi cc cng c ti chnh v c kh nng chn la
nhng cng c vi cc yu t ri ro - li nhun hp dn nht.
Ngn hng thng mi to phng tin thanh ton :
Tin c chc nng quan trng l lm phng tin thanh ton. Cc ngn
hng khng to tin kim loi. Cc ngn hng th vng to ra phng tin thanh
ton khi pht hnh giy nhn n vi khch hng. Giy nhn n do
ngn hng pht hnh vi u im nht nh tr thnh phng tin thanh ton rng
ri c nhiu ngi chp nhn. Nh vy, ban u cc ngn hng to phng tin
thanh ton thay th cho tin kim loi da trn s lng tin kim loi ang nm gi.
Vi nhiu u th, dn dn giy n ca ngn hng thay th tin kim loi lm
phng tin thanh ton lu thng v phng tin ct tr, n tr thnh tin giy.
Vic in tin mang li li nhun rt ln, ng thi vi nhu cu c ng tin
quc gia duy nht dn n vic nh nc tp trung quyn pht hnh tin giy vo
mt t chc hoc l B ti chnh hoc l Ngn hng Trung ng. T chm dt
vic cc Ngn hng thng mi to ra cc giy bc ca ring mnh
Trong iu kin pht trin thanh ton qua ngn hng, cc khch hng
nhn thy rng nu h c c s d trn ti khon tin gi thanh ton, h c th chi
tr c c hng ho v dch v theo yu cu. Theo quan im hin i, i lng
tin bao gm nhiu b phn. Th nht l tin giy trong lu thng, th hai l s d

trn ti khon tin gi giao dch ca khch hng ti cc ngn hng, th ba l tin gi
trn cc ti khon tin gi tit kim v tin gi c k hn ... Khi cc ngn hng cho
vay, s d trn ti khon tin gi thanh ton ca khch hng tng ln, khch hng c
th dng mua hng ho dch v. Do , bng vic cho vay ( hay to tn dng ) cc
ngn hng to ra phng tin thanh ton
Ton b h thng ngn hng tham gia to phng tin thanh ton khi cc khon
tin gi c m rng t ngn hng ny n ngn hng khc trn c s cho vay. Khi
khch hng ti mt ngn hng s dng khon tin vay chi tr th s to nn mt
khon thu (tc lm tng s d tin gi) ca mt khch hng khc ti mt ngn hng
khc t to ra cc khon cho vay mi. Trong khi khng mt ngn hng ring l
no c th cho vay ln hn d tr d tha, ton b h thng ngn hng c th to ra
khi lng tin gi ( to phng tin thanh ton ) gp bi thng qua hot ng cho
vay (to tn dng) Ngn hng thng mi lm trung gian thanh ton :
Thc hin chc nng tmng gian thanh ton, Ngn hng thng mi cung cp
cc phng tin thanh ton cho nn kinh t, tit kim chi ph lu thng v nng cao
kh nng tn dng
Vic m ti khon, cung cp v qun l cc phng tin thanh ton lm cho
Ngn hng thng mi tr thnh mt trung gian thanh ton ca nn kinh t. Ngn
hng thng mi s tha lnh khch hng thc hin thc hin ton b cc
nghip v ngn qu ca khch hng. Vic lm ny gip cho khch hng cng nh nn
kinh t chu chuyn vn nhanh, an ton v tit kim. Do , tit kim c chi ph lu
thng nng cao hiu qu s dng vn ca nn kinh t.
Vi chc nng trung gian thanh ton cng nh cho php Ngn hng thng mi to
ra bt t m rng quy m tn dng i vi nn kinh t, va
tit gim c lng tin mt, va p ng c nhng bin ng thng xuyn ca
hot ng kinh t.
Trong nn kinh t pht trin, quy m thanh ton, s lng cc khon thanh
ton v khong cch gia khch hng vi nhau ngy cng tng ln nhanh chng. Vic
thanh ton trc tip gia cc khch hng s khng th no m tho mn oc yu cu
ca nn kinh t nu khng c h thng Ngn hng thng mi lm chc nng trung
gian thanh ton cho cc ch th ca nn kinh t.
Vic h thng Ngn hng thng mi thc hin chc nng trung gian
thanh ton mang mt ngha rt to ln i vi ton b nn kinh t ni chung : Trc
ht, h thng Ngn hng thng mi s cung cp cho ch th ca nn kinh t nhiu
cng c thanh ton mang tin ch cao nh : Th thanh ton, th tn dng, th rt tin,
ngn phiu, u nhim chi, u nhim thu.. .Tu theo yu cu, khch hng c quyn la
chn mt trong nhng cng c thanh ton thch hp. Nh c cc phng thc thanh
ton c thc hin bi cc Ngn hng thng mi, cc ch th kinh t khng phi
gi tin trong ti, mang theo tin n gp ch n, gp ngi c th hng d gn
hay l xa m h c th s dng mt phng thc thanh ton no n gin, chng
hn nh mt t sec, u nhim chi ... giao cho khch hng hoc yu cu ngn hng
chi tr h, thu h cc khon tin theo mun ca mnh. Th hai, khi s dng cc
phng tin thanh ton, bn thn cc ch th kinh t s tit kim rt nhiu chi ph lao
ng, thi gian v rt an ton. H thng Ngn hng thng mi li tch t c mt

ngun vn khng l c th m rng kh nng

tn
dng
ca
mnh.
Ngy nay, c th ni rng hot ng thanh ton ca h thng Ngn hng
thng mi chim mt v tr quan trng trong hot ng ca mt Ngn hng thng
mi. N to iu kin cho nhiu dch v ngn hng khc pht trin d dng hn, ng
thi n tit kim mt khi lng rt ln tin mt trong lu thng.
Nhn vo h thng thanh ton ca Ngn hng thng mi, ngi ta c th
nh gi ngay c hot ng ca ngn hng c hiu qu hay l khng ? Chu
chuyn tin t ngy nay ch yu thng qua h thng Ngn hng thng mi v do vy
ch khi chc nng trung gian thanh ton c hon thin th vai tr ca Ngn hng
thng mi se c nng cao hn vi t cch l
ngi
th
qu
ca
x
hi.
Cc nghip v ca Ngn hng thng mi : Nghip v n (Ngun vn):
Ngn hng kinh doanh tin t di hnh thc huy ng, cho vay, u t v
cung cp cc dch v khc. Huy ng vn - hot ng to ngun vn cho ngn hng ng vai tr quan trng nh hng ti cht lng hot ng ca ngn hng.
Trong vng 3 thp nin k t sau cuc suy thoi 1930, phn ln cc Ngn hng
thng mi trn th gii u quan tm nhiu nht n vic qun l
ti sn c, tc l k hoch v phng thc u t vo ngun vn c.
T thp nin 60 tr i, cc ch s hu Ngn hng thng mi li chuyn sang
tp trung sang vic qun l ti sn n nhiu hn. iu ny xut pht t hai l do sau :
th nht l do ch li sut tr cho tin gi c linh hot th ni, ti sn n bt u
tr nn a dng v bt u c s cnh tranh khc lit gia cc ngn hng tmng gian
vi nhau trong vic tm kim ngun vn hot ng. Th hai, l do s pht trin nhanh
chng ca cc loi th trng ti chnh lin quc gia, c rt nhiu loi ti sn c li
tc n nh v thanh khon rt cao c m ra c bit l cc nc c nn kinh t
pht trin
Cho n thp nin 90, ti sn n ca Ngn hng thng mi trn th gii vn
tp trung vo bn nhm ph bin : Tin gi bao gm tin gi khng k hn, c k hn
v tin gi tit kim ; Cc khon vay ngn hn t th trng nh pht hnh tri phiu,
tn phiu ; i vay ca Ngn hng Trung ng v cc t chc tn dng khc ; vn ch
s hu
Tin gi khng ki hn: (Demand deposit)
Tin gi khng k hn hay l k thc hot k l cc khon tin gi vi thi
gian khng xc nh. Vi tnh cht bt nh v thi gian gi cng vi c im c th
rt ra bt c lc no khi cn lm cho loi tin gi ny cn c tn gi l tin gi theo
nhu cu.
i vi loi tin gi ny, mc ch gi l nhm m bo an ton ti
sn v thc hin cc khon chi tr trong hot ng sn xut kinh doanh v tiu dng.
y khng phi l tin dnh m l mt b phn tin gi ang ch thanh ton. V l
do ny, tin gi khng k hn cn c gi l tin gi thanh ton. Phn ln cc giao
dch oc thc hin qua ti khon khng k hn c thc hin bng sec. Do vy, c
nhiu lc ngui ta cn gi tin gi khng k hn l tin gi ti khon see.
Trc thp nin 1970, hu ht cc ngn hng trung ng u cm Ngn

hng thng mi tr li cho tin gi khng k hn, bi l ngn hng trung ng mun
hn ch vic Ngn hng thng mi dng tin gi khng k hn u t hoc cho vay
vo nhng khon u t vao thi gian c nh. Mt khc, trnh c s cnh tranh
thu ht tin gi gia cc ngn hng s dn n vic nng cao li sut. Tuy nhin do
hiu nng thanh ton ca see khng km g tin mt cho nn tin gi vo ti khon
sec rt thun li cho vic thanh ton bang see cho nn trong gian on ny tin gi
khng k hn l b phn chim t trng ln nht trong ti sn n ca Ngn hng
thng mi (xp x 70%)
T nm 1980 tr i, t trng tin gi khng k hn trong t trng ti sn
N gim hn (di 25%) do hai nguyn nhn sau : Th nht, mc d tin gi khng
k h c php tr li nhng s nng cao li sut tin gi c k hn v tit kim
n mc hn hai ch s chin thng s tin li ca vic dng see. Th hai, do s
ra i ca ti khon NOW (now account) cc ngn hng trung gian. Ti khon
NOW l mt ti khon tit kim, y l sng kin ca mt ngn hng tit kim ca
M vao cui thp nim 70. N khc vi ti khon tit kim thng thng ch : cho
php ngi gi tin c rt tin hoc chuyn tin bt c lc no m khng b pht
li sut. Khi ngi ch ti khon ny vit see trao cho ngi hng li c ngi
nhn thanh ton chuyn v ngn hng v ngn hng t ng chuyn phn tin t
ti khon tit kim qua ti khon see b tr. Do c c s tin li ca ti khon
see v li tc ca ti khon tit kim, ti khon now nhanh chng c lan rng khp
chu u v n nm 1980, hu ht cc ngn hng trung gian a vo ti khon Now
nm trong kt cu ti sn n. Mc d ti khon Now c khuynh hng lan rng, song
nhng thao tc rt tin bt ng nh ti khon Now, vi nhng khon tin ln d y
ngn hng n vic kh thanh khon v khng hong. Do vy s tn ti ca ti khon
tin gi khng k hn dng see vn t ra v cng cn thit cho nhng giao dch ln,
trnh s rung ng cho ngnh ngn hng
Trong nhng nm gn y, vi s hin i ho hot ng qun l ti sn
bng h thng CHIPS lm cho ranh gii gia ti khon tin gi tit kim v ti khon
see c nhiu ngn hng thng mi thuc cc nc cng nghip trn th gii khng
cn nh hnh r rt. Cc h thng thanh ton t ng nh : ATM, EBT cho ra i
hng lot tin hin i nh : ATM card, Master card, Visa card ... Bn thn cc loi
ny th xt cho cng l loi hnh ca see nhng m vi c tnh a dng l c kh
nng t ng chuyn nhng khon tin gi t bt c ti khon tit kim thnh tin see
hoc tin mt vo bt c lc no.
Vit Nam, ti khon see c gi l ti khon thanh ton, c chia lm
2 loi : Th nht, ti khon dng cho cc doanh nghip, ti khon ny khng c
trc tip hng li m ngi gi ch hng li gin tip thng qua cc dch v thanh
ton min ph ca ngn hng. Loi th hai l ti khon thanh ton dng cho c
nhn, ti khon ny c ngn hng tr li nhng li sut ca n thp hn li sut tin
gi nh k. Ti khon ny ging nh ti khon Now cc nc. i vi loi ti
khon ny, trong phm vi cho php, cc nhu cu chi tr ca doanh nghip v c nhn
u c ngn hng thc hin. Cc khon thu bng tin ca doanh nghip v c nhn
u c th nhp vo tin gi thanh ton theo yu cu. Th tc rt n gin, yu cu
ca khch hng ch l phi c tin v ch thanh ton trong phm vi s d. Mt ngn

hng kt hp nhiu ti khon thanh ton vi ta khon cho vay (thu chi - chi tri trn
s d c ca nhiu ti khon tin gi thanh ton). Mt s ngn hng s dng nhiu
hnh thc bin tng ca ti khon thanh ton nng li sut loi tin gi ny
nhm cnh tranh vi cc t chc tn dng khc.
Tin gi c k hn :
Tin gi c k hn hay cn gi l k thc nh k l cc khon tin gi
vi thi gian xc nh, v nguyn tc i vi cc loi tin gi ny ngi gi ch c
rt tin khi n hn tho thun. Thng thng nh k c th l 1 thng, 3 thng, 9
thng ...
v nguyn tc ng th vi loi tin gi ny th ngn hng s t chi vic rt
tin trc thi hn ca ngi gi. Tuy nhin, trn thc t do qu trnh cnh tranh
thu ht tin gi cc ngn hng thng cho php ngi gi c rt ra trc thi hn
vi iu kin phi bo trc cho ngn hng t nht mt khong thi gian xc nh v
nh rt tin hoc l c th khng bo trc nu trng hp rt tin qu gp rt,
trong cc trng hp ny th ngi gi tin khng c hng li hoc l hng li
sut thp.
Khc vi tin gi khng k hn, tin gi c k hn l tin tm thi cha s
dng hoc l tin dnh ca c nhn, nn mc ch ca ngi gi tin l nhm tm
kim li nhun. Do vy, tin gi c k hn c xem l mt ngn vn tn dng mang
tnh cht n nh v cc Ngn hng thng mi thng ch trng cc bin php kich
thch huy ng loi tin gi ny. Li sut m ngn hng tr cho tin gi c k hn
thng cao hn li sut tin gi khng k hn, k hn cng di th li sut cng cao.
i vi loi tin gi ny c th p dng li sut c nh hoc li sut th ni trng
hp p dng li sut th ni th ly li sut th trng lin ngn hng lm c s cho
vic xc nh li sut.
Vit Nam, cc Ngn hng thng mi ang p dng hai loi tin gi nh k
l : Tin gi nh k theo ti khon v tin gi di hnh thc pht hnh k phiu
ngn hng. Vic huy ng di hnh thc k phiu c p dng theo hai hnh thc
l : Pht hnh theo mnh gi : ngha l ngi mua k phiu tr tin mua theo mnh
gi c ghi trn t k phiu, khi n hn ngn hng s hon tr s gc v thanh
ton li cho ngi mua k phiu ; pht hnh di hnh thc chit khu : C ngha l
ngi mua k phiu s tr s tin mua bng mnh gi tr i s tin chit khu v khi
n h ngn hng s hon tr ng mnh gi. Khi p dng hnh thc ny, li sut
tnh ton l li sut danh ngha, cn li sut thc t s cao hn li sut danh ngha.
Tin gi thanh ton tuy rt thun tin cho hot ng thanh ton tuy nhin n li c li
sut thp cn tin gi tit kim th li sut cao hn - p ng nhu cu tng thu nhp
ca ngi gi tin. Ngi gi tin khng c s dng i vi loi tin gi ny. Neu
cn chi tiu, ngi gi tin phi n ngn hng rt tin ra. Tuy khng thun li cho
tiu dng bng hnh thc tin gi thanh ton song tin gi c k hn c hng li
sut cao hn tu theo di ca k hn.
Tin gi tit kim : (Savings deposits)
Tin gi tit kim hav cn gi l k thc tit kim l khon tin dnh ca
c nhn c gi vo ngn hng nhm mc ch hng li sut theo nh k. Hnh
thc ny ph bin v c in nht ca tin gi tit kim l loi tin gi tit kim c

s. i vi loi ny ngi gi tin tit kim c ngn hng cp cho mt cun s

ghi nhn tin gi vo v tin rt ra. Quyn s ny ng thi c gi tr nh mt chng
th xc nhn v khon tin gi. Loi hnh ny vn cn tn ti n nay v trong
nhng nm 90, n c th c xem l hnh thi tin c kh nng thanh khon rt cao,
khng km sec v tin mt. Ngoi ra cn c cc loi hnh tin gi tit kim ph bin
khc nh : chng ch tit kim, tri phiu tit kim.
Vit Nam, tin gi tit kim ht sc phong ph v a dng bao gm cc loi
sau:
V' Tin gi tit kim khng k hn : y l loi tin gi m ngui gi
tin c th k thc nhiu ln v rt ra theo nhu cu s dng khng bo trc cho ngn
hng. Loi hnh ny ngi gi tin cng c hng li sut.
V' Tin gi tit kim c mc ch : y l hnh thc tit kim trung v
di hn nhm mc ch xy dng nh . Nhng ngi tham gia loi hnh tit kim
ny ngoi vic hng li cn c ngn hng cho vay nhm b sung thm vn cho
mc ch xy dng nh . Theo lut quy nh hin hnh mc cho vay ti a bng s
d tin gi tit kim xy dng nh
V' Tin gi tit kim c k hn : i vi loi hnh ny li sut cao hn
loi tin gi tit kim khng k hn bao gm hai loi: th nht l tin gi tit kim c
k hn thng thng, loi n ngi gi ch c hng li sut. Loi th hai l tin
gi tit kim c k hn c bit, i vi loi ny ngi gi ngoi vic c hng li
cn c thng.
Cc khon vay ngn hn t th trng : Tin gi l ngun quan trng nht
ca Ngn hng thng mi. Tuy nhin, khi cn Ngn hng thng mi thng vay
mn thm cc ngun khc. Ti nhiu nc, Ngn hng trung ng thng quy nh
t l gia ngun vn huy ng v vn ch s hu. Do vy nhiu ngn hng vo nhng
giai on c th phi vay mn thm p ng nhu cu chi tr khi kh nng huy
ng b hn ch
s Vay ngn hng trung ng : y l khon vay nhm gii quyt nhu cu
cp bch trong chi tr ca Ngn hng thng mi. Trong trng hp thiu ht d tr
(thiu d tr bt buc, d tr thanh ton), Ngn hng thng mi thng vay ca
ngn hng trung ng. Hnh thc cho vay ch yu ca nhnh l ti chit khu hoc l
ti cp vn. Cc thng phiu c ngn hng thng mi chit khu hoc l ti
chit khu tr thnh ti sn ca h. Khi cn tin, Ngn hng thng mi mang nhng
thng phiu ny ln ti chit khu ti ngn hng trung ng. Nghip v ny lm
thng phiu ca Ngn hng thng mi gim i v d tr tin mt hoc tin gi ti
ngn hng trung ng tng ln. Ngn Hng nh nc iu hnh vay mn ny mt
cch cht ch ; Ngn hng thng mi phi thc hin cc iu kin m bo v kim
sot nht nh. Thng thng ngn hng trung ng ch ti chit khu cho nhng
thng phiu c cht lng (thi gian o hn ngn, kh nng tr n cao ) v ph hp
vi mc tiu ca ngn hng trung ng trong tng thi im. Trong iu kin cha c
thng phiu, ngn hng trung ng cho Ngn hng thng mi vay di hnh thc
ti cp vn theo hn mc tn dng
s Vay cc t chc tn dng khc : y l ngun cc ngn hng vay mn
ln nhau v vay ca t chc tn dng khc trn th trng lin ngn hng. Cc ngn

hng ang c d tr vt qu yu cu do c kt d gia tng bt ng v cc khon tin

huy ng hoc gim cho vay s c th sn lng cho cc ngn hng khc vay tm
kim li sut cao hn. Ngc li, cc ngn hng ang thiu ht d tr c nhu cu vay
mn tc thi m bo thanh khon. Nh vy ngun vay mn t cc ngn hng
khc l p ng nhu cu d tr v chi tr cp bch v trong nhiu trng hp n
b sung v thay th cho ngun vay mn t ngn hng trung ng. Qu trnh cho vay
mn rt n gin. Ngn hng vay ch cn lin h trc tip vi ngn hng cho vay
hoc thng qua ngn hng i l ( hoc l ngn hng trung ng ). Khon vay c th
khng cn m bo hoc c m bo bng cc chng khon ca kho bc. Kt qu
l d tr ca ngn hng cho vay gim i v ca ngn hng i vay tng ln.
Vay trn th trng vn : Ging nh cc doanh nghip khc, cc ngn
hng cng vay mn bng cch pht hnh cc giy n ( k phiu, tn phiu, tri
phiu ) trn th trng vn. Rt nhiu ngn hng thng mi thiu ngun tin gi
trung v di hn dn n khng p ng c nhu cu cho vay trung v di hn. Do
vy, cc khon vay trung v di hn nhm b sung cc ngun tin gi p ng nhu
cu cho vay v u t trung v di hn. Thng thng y l khon vay khng c
m bo. Nhng ngn hng c uy tn hoc l tr li sut cao s vay mn c nhiu
hn. Cc ngn hng nh thng l kh vay trc tip bng cch ny, h thng phi
vay thng qua cc ngn hng i l hoc l c bo lnh ca ngn hng u T. Kh
nng vay mun cn ph thuc vo trnh pht trin ca th trng ti chnh, to kh
nng chuyn i cho cc cng c n di hn ca ngn hng. Nghiup v vay mn
tng i phc tp. Ngn hng cn nghin cu k th trng quyt nh quy m,
mnh gi, li sut v thi hn cho vay mn thch hp. Cc vn chuyn nhng,
iu chnh li sut, bo h ... cng c ngn hng quan tm.
Vn n khc : loi ny bao gm ngun tin u thc, ngun trong thanh ton,
cc ngun khc
Tin u thc : Ngn hng thng mi thc hin cc dch v u thc
nh: U thc cho vay, u thc u t, u thc cp pht, u thc gii ngn v thu h ...
Cc hot ng ny to nn ngun u thc ti ngn hng. V d nh ngn hng Nng
Nghip v pht trin nng thn cho vay u thc thu h cho nh nc i vi mt s
d n trng rng vi ngun Ngn sch hoc ngun ODA. Theo hp ng gia cc
bn, cc ngun vn trn c chuyn v ngn hng Nng nghip t chuyn ti
n a im c xc nh trc. Cng vi s pht trin cc mi quan h a phng,
rt nhiu cc t chc kinh t x hi c cng mc tiu pht trin nh ca ngn hng c
ngun ti chnh, s dng mng li ngn hng nh cc knh iu vn ti cc mc
tiu. Ket qu l hnh thnh ngun vn u thc, lm gia tng ngun vn ca ngn hng.
Tin trong thanh ton : Cc hot ng thanh ton khng dng tin mt
c th hnh thnh ngun trong thanh ton ( sec trong qu trnh chi tr, tin k qu
m L/C ... ) Nhng ngn hng l ngn hng u mi trong ng ti tr c kt s d t
tin ca cc ngn hng thnh vin chuyn v thc hin cho vay ...
Tin khc : Cc khon n khc nh thu cha phi np v tin lng
cha tr.
Vn ch s hu :
bt u hot ng ngn hng (c php lut cho php) ch ngn hng

phi c mt lng vn nht nh. y l loi vn ngn hng c th s dng lu di,

hnh thnh nn trang thit b, nh ca cho ngn hng. Ngun hnh thnh v nghip v
hnh thnh loi vn ny rt a dng tu theo tnh cht s hu, nng lc ti chnh ca
ch ngn hng, yu cu v s pht trin ca th trng
s Ngun vn hnh thnh ban u : Tu theo tnh cht ca mi ngn hng
m ngun hnh thnh khc nhau. Neu l ngn hng thuc s hu ca nh nc ngn
sch nh nc s cp vn. Neu l ngn hng c phn, cc c ng ng gp thng
qua mua c phn hoc l c phiu. Ngn hng lin doanh lin kt do cc bn lin
doanh ng gp, ngn hng t nhn th thuc s hu ca t nhn.
s Ngun vn b sung trong qu trnh hot ng : Trong qu trnh hot
ng ca mnh, ngn hng gia tng vn ca ch s hu theo nhiu phng thc khc
nhau tu thuc vo iu kin c th.
Th nht l ngun t li nhun : Trong iu kin thu nhp rng ln
hn khng ch ngn hng c xu hng gia tng ngun vn ca ch bng cch chuyn
mt phn thu nhp rng thnh vn u t. T l tch lu ty thuc vo cn nhc ca
ch ngn hng v tch lu v tiu dng. Nhng ngn hng lu nm, thu nhp rng ln,
ngun vn tch lu t li nhun s cao so vi vn ch hnh thnh ban u.
Th hai l ngun vn b sung t pht hnh thm c phn, ng gp
thm, cp thm ... m rng quy m hot ng, hoc l i mi trang thit b
hoc l p ng yu cu gia tng vn ca ch do ngn hng nh nc quy nh ...
c im ca hnh thc huy ng ny l khng thng xuyn, song gip cho ngn
hng c c lng vn ch s hu ln vo lc cn thit.
S Cc qu : Ngn Hng c nhiu qu, mi qu c mc ch ring. Trc
tin l qu d phng tn tht : qu ny c trch lp hng nm v c tch lu li
nhm b p nhng tn tht xy ra. Qu bo ton vn an ton nhm b p hao mn
ca vn di tc ng ca lm pht. Qu thng d l phn nh gi li ti sn ca
ngn hng v chnh lch gia th gi v mnh gi c phiu mi. Tu theo mc quy
nh c th ca tng nc, cc ngn hng cn c th c qu phc li, qu khen
thng ...
s Cc ngun vay c th chuyn i thnh c phn : Cc khon vay trung
v di hn ca Ngn hng thng mi m c kh nng chuyn i thnh vn c phn
c th c coi l mt b phn ca vn ch s hu ca ngn hng do ngun ny c
mt s c im nh s dng lu di, c th u t vo nh ca, t ai v c th
khng phi hon tr khi n hn.
3.2 Nghip v s dng vn (Nghip v c ) :
Chng ta u bit rng, phn ln cc khon mc bn ti sn n ca Ngn
hng thng mi u l vn vay, c ngha l ngn hng phi tr li cho n. Do vy,
khng b thit hi, ngn hng phi lun lun tin hnh cho vay hay u t ngay s ti
sn y vo nhng u t sinh li. Tin li thu c, ngn hng dng n tr li cho
vn vay, trang tri cc chi ph trong hot ng ca mnh. Phn cn li s l li nhun
ca ngn hng. Xt cho cng, cho vay hay u t vo cc loi ti sn no cng u l
hot ng kim li nhun. Ch c mt t khc bit gia chng, cho nn i khi ngi
ta dng thut ng u l gi chung cho c hai hot ng ny. Khi ngn hng
dng tin ca mnh u t vo mt thng v hoc cho vay sn xut kinh doanh hay

tiu dng, n s lp tc tr thnh ch n, cn cc i tng kia th s thanh ngi vay

n hay con n. V th, cc khon u t trn bin thnh ti sn c ca ngn hng.
Ngn hng c rt nhiu cch u t tin ca n. S khc nhau gia cc loi u t
ny hnh thnh nn s khc bit nhau trong ti sn c ca Ngn hng thng mi.
Ket cu ti sn c ca Ngn hng thng mi bao gm cc khon mc : khon mc
ngn qu, khon mc cho vay, khon mc u t vo chng khon, cc loi ti sn c
khc..
Nghip v ngn qu : Khon mc ngn qu ca ngn hng bao gm cc loi
sau y :
V Tin mt trong kho : C th gm ni t, ngoi t ( nhng nc ngoi t
c s dng trong lu thng, hoc chp nhn tin gi ngoi t ). Mt vi ngn hng
cn bao gm c vng v cc kim loi qu, qu khc. Tin mt dng chi tr bng
tin mt nhanh chng tuy nhin, tin mt khng li v trn phng din an ton th
thng l i tng ca trm cp, tht kt, lm gi. Tin mt gn vi chi ph pht
sinh nh bo qun, m vn chuyn ...
s Tin gi ti ngn hng khc : Gm tin gi ti ngn hng nh nc, ti cc
ngn hng v t chc tn dng khc. Ngn hng thng mi phi thc hin d tr bt
buc. Hnh thc d tr bt buc c th khc nhau cc nc. Nhiu ngn hng trung
ng yu cu ngn hng thng mi phi duy tr d tr bt buc di hnh thc tin
gi ti ngn hng trung ng. Bn cnh , Ngn hng thng mi nm gi loi tin
gi cn v mc tiu thanh ton tin li : rt nhiu cc khon thanh ton gia cc ngn
hng c thc hin qua ngn hng trung ng, hoc qua ngn hng i l (thanh ton
qua cc nc khc nhau). Khon tin gi ny c th sinh li song rt thp.
Ngn hng vi vai tr th qu cho nn kinh t, c trch nhim chi tr
kp thi mi nhu cu ca ngi gi tin di hnh thc chuyn khon v c bng tin
mt. Do vy, ngn hng lun phi gi mt lng tin trong kt, tin gi ti cc ngn
hng v t chc tn dng khc. Lng tin mt trong kt nhiu hay t ph thuc vo
nhu cu chi tiu v kh nng thu ht tin mt mi thi k, khong cch gia Ngn
hng thng mi v kho tin ca ngn hng trung ng. Cc Ngn hng thng mi
Vit Nam thng phi gi t l tin mt cao do tm l v thi quen s dng tin mt
trong thanh ton ca i a s dn chng v doanh nghip nh. Nhn chung ngn qu
ca ngn hng l ti sn khng sinh li (hoc l sinh li thp trong trung hp tin
gi ti ngn hng nh nc v cc ngn hng khc c hng li) song li l ti sn
c tnh thanh khon - tnh lng - cao nht, p ng nhu cu chi tr thng xuyn. Do
vy, mi ngn hng u c gng gi ngn qu mc thp nht c th c. T trng
ngn qu trong tng s ti sn ca ngn hng thng thp v khc nhau ti cc ngn
hng. Thng thng ngn hng, ngn hng gn trung tm tin t, t l ny thng
thp hn so vi ngn hng xa. T l ny c xu hng tng trong giai on kinh t
suy thoi, khi ngn hng kh tm kim c nhiu c hi cho vay v u t.
Nghip v cho vay :
Cho vay c xem l hot ng sinh li ch yu ca cc trung gian ti
chnh ni chung v Ngn hng thng mi ni ring. Hot ng cho vay rt a dng
v phong ph, bao gm cc hnh thc sau :
Chit khu thng phiu : Thng phiu hnh thnh ch yu t qu trnh

mua bn chu hng ho v dch v gia khch hng vi nhau. Ngi bn ( hoc ngi
th hng ) c th gi thng phiu n hn i tin ngi mua ( hoc ngi phi
tr tin ) hoc mang n ngn hng xin chit khu trc hn. s tin ngn hng
ng trc ph thuc vo li sut chit khu, thi hn chit khu v chi ph chit khu.
Bn cnh p dng li sut chit khu ngn hng c th yu cu khch hng tr thm
phn l ph chit khu i vi nhng trng hp c th c lin quan n ri ro v chi
ph i tin.
Nghip v chit khu c coi l n gin, da trn s tn nhim gia
ngn hng v nhng ngi k tn trn thng phiu. e thun tin cho khch hng,
ngn hng thng k vi nhng khch hng hp ng chit khu. Khi cn chit khu,
khch hng chi cn gi thng phiu ln ngn hng xin chit khu. Ngn hng s
kim tra cht lng ca thng phiu v thc hin chit khu. Do ti thiu c hai
ngi cam kt tr tin cho ngn hng nn an ton ca thng phiu tng i cao
(tr trng hp ngn hng k min truy i i vi khch hng). Hn na, ngn hng
c th ti chit khu cc thng phiu ti ngn hng trung ng p ng nhu cu
thanh khon vi chi ph thp
s Cho vay thu chi:
Thu chi l nghip v cho vay qua ngn hng cho php ngi vay
c chi tri trn s d tin gi thanh ton ca mnh n mt gii hn nht nh v
trong thi gian xc nh. Gii hn ny gi l hn mc thu chi. e c thu chi,
khch hng lm n xin ngn hng hn mc thu chi v thi gian thu chi ( c th
phi tr ph cam kt cho ngn hng ) trong qu trnh hot ng, khch hng c th k
sec, lp u nhim chi, mua th ... vt qu s d tin gi chi tr ( song trong hn
mc thu chi). Khi khch hng c tin nhp v ti khon tin gi th ngn hng s thu
n gc v li. Cn cc khon chi qu hn mc thu chi s chiu li sut pht v b nh
ch s dng hnh thc ny. Thu chi da trn c s thu v chi ca khch hng khng
ph hp v thi gian v quy m. Thi gian v s lung thiu c th d on da on
ngn qu song khng chnh xc. Do vy, hnh thc cho vay ny to iu kin thun
li cho khch hng trong qu trnh thanh ton ch ng nhanh chng kp thi. Thu
chi l hnh thc tn dng ngn hn, linh hot th tc n gin phn ln l khng c
bo m, c th cung cp cho c doanh nghip ln c nhn vi ngy trong thng, vi
thng trong nm dng chi tr lng, chi tr cc khon phi np, mua hng ... Hnh
thc ny nhn chung ch s dng i vi cc khch hng c tin cy cao, thu nhp
u n v k thu nhp ngn.
s Cho vay trc tip tng ln : Cho vay trc tip tng ln l hnh thc cho
vay tng i ph bin ca ngn hng i vi cc khch hng khng c nhu cu vay
thng xuyn khng c iu kin c cp hn mc thu chi. Mt s khch hng
s dng vn ch s hu v tn dng thng mi l ch yu, ch khi c nhu cu thi
v, hay m rng sn xut kinh doanh c bit mi vay ngn hng, tc l vn t ngn
hng ch tham gia vo mt giai on nht nh ca chu k sn xut kinh doanh. Mi
ln vay khch hng phi lm n v trnh ngn hng phng n s dng vn vay.
Ngn hng s phn tch khch hng v k hp ng cho vay, xc nh quy m cho
vay, thi hn gii ngn, thi hn tr n, li sut v yu cu bo m nu cn. Mi

mn vay c tch bit nhau thnh cc h s khc nhau. Theo tng k hn n trong
hp ng, ngn hng s thu gc v li. Trong qu trnh khch hng s dng tin vay,
ngn hng s kim sot mc ch v hiu qu s dng, nu thy c du hiu vi phm
hp ng, ngn hng s thu n trc hn hoc chuyn n qu hn. Li sut c th c
nh hoc l th ni theo thi im tnh li. Nghip v ny tng i n gin. Ngn
hng c th kim sot tng mn vay tch bit. Tin cho vay da vo gi tr ca ti sn
bo m.
S Cho vay theo hn mc : y l nghip v tn dng theo ngn hng tho
thun cp cho khch hng hn mc tn dng. Hn mc tn dng c th tnh cho c k
hoc l cui k. l s d ti a ti thi im tnh. Hn mc tn dng c cp trn
c s k hoch sn xut kinh doanh, nhu cu vn v nhu cu vay vn ca khch hng.
Trong k khch hng c th thc hi vay tr nhiu ln, song d n khng c vt
qu hn mc tn dng. Mt s trng hpnh quy nh hn mc cui k. D n trong
k c th ln hn hn mc. Tuy nhin cui ki, khch hng phi tr n gim d n
sao cho d n cui k khng c vt qu hn mc. Mi ln vay khch hng cn
trnh by phng n s dng vn vay, np cc chng t chng minh mua hng
hoc dch v v nu yu cu vay. Sau khi kim tra tnh cht hp php v hp l ca
chng t, ngn hng s pht tin cho khch hng. Cho vay theo hn mc l hnh thc
cho vay thun tin cho nhng khch hng vay thng xuyn, vn vay tham gia
thng xuyn vo qu trnh sn xut kinh doanh, vn vay tham gia thng xuyn vo
qu trnh sn xut kinh doanh. Trong nghip v ny ngn hng khng n nh c
ngy tr n. Khi khch hng c thu nhp, ngn hng s thu n, do to ch ng
qun l ngn qu cho khch hng. Ngn hng ch c th pht hin vn khi khch
hng np bo co ti chnh hoc d n lu khng gim st
S Cho vay lun chuyn : L nghip v cho vay da trn lun chuyn ca hng
ha. Doanh nghip khi mua hng c th thiu vn. Ngn hng c th cho vay mua
hng v s thu n khi doanh nghip bn hng. u nm hoc qu, ngi vay phi lm
n xin vay lun chuyn. Ngn hng v khch hng tho thun vi nhau v phng
thc vay, hn mc tn dng, cc ngun cung cp hng ho v kh nng tiu th, Hn
mc tn dng c th c tho thun trong 1 nm hoc vi nm. y khng phi l
thi hn hon tr m l thi hn ngn hng xem xt li mi quan h gia ngn
hng v khch hng cng nh tnh hnh ti chnh ca khch hng. Vic cho vay da
trn lun chuyn ca hng ho nn c ngn hng v doanh nghip u phi nghin
cu k hoch lu chuyn hng ho d on dng ngn qu trong thi gian ti. Khi
vay, khch hng ch cn gi n ngn hng cc chng t ho n nhp hng v s
tin cn vay. Ngn hng cho vay v tr tin cho ngi bn. Theo hnh thc ny, gi tr
hng ho mua vo ( c ho n hp php, hp l, ng i tng ) u l i tng
c ngn hng cho vay ; thu nhp bn hng u l ngun chi tr cho ngn hng.
Ngn hng s cho vay theo t l nht nh tu theo khi lng v cht lng quan h
n nn ca ngi vay. Cc khon phi thu v c hng ho trong kho tr thnh vt bo
m cho khon vay. Cho vay lun chuyn thng p dng i vi cc doanh nghip
thng nghip hoc doanh nghip c chu k sn xut tiu th ngn ngy, c quan h
vay tr thng xuyn vi khch hng Cho vay lun chuyn rt thun tin cho khch
hng. Th tc vay ch cn thc hin mt ln cho vay nhiu ln. Khch hng c p

ng nhu cu vn kp thi, v vy vic thanh ton cho ngi cung cp s nhanh gn.
Neu doanh nghip gp kh khn trong vic tiu th ( hng ho tn ng ... ) th ngn
hng s gp kh khn trong vic thu hi vn do thi hn ca khon vay khng c
quy nh r rng.
S Cho vay tr gp : Cho vay tr gp l hnh thc tn dng, theo ngn hng
cho php khch hng tr gc lm nhiu ln trong thi gian tn dng tho thun.
Cho vay tr gp thng c p dng i vi cc khon vay trung v di hn, ti tr
cho ti sn c nh hoc hng bn lu. s tin tr mi ln c tnh ton sao cho ph
hp vi kh nng tr n (thng l t khu hao v thu nhp sau thu ca d n, hoc
t thu nhp hng k ca ngi tiu dng ). Ngn hng thng cho vay tr gp i vi
ngi tiu dng thng qua hn mc nht nh. Ngn hng s thanh ton cho ngi
bn l v s hng ho m khch hng mua tr gp. Cc ca hng bn l tip nhn
ngay tin san khi bn hng t pha ngn hng v lm i l thu tin cho ngn hng
hoc khch hng tr trc tip cho ngn hng. y l hnh thc tn dng ti tr cho
ngi mua ( qua n ngi bn ) nhm khuyn khch tiu th hng ho. Cho vay
tr gp ri ro cao do khch hng thng xuyn th chp bng hng ho mua tr gp.
Kh nng tr n ph thuc vo thu nhp u n ca ngi vay. Neu ngi vay b
mt vic, m au, thu nhp cng nh hng. Chnh v vy, ri ro cao nn li sut cho
vay tr gp thng l li sut cao nht trong khung li sut cho vay ca ngn hng.
S Cho vay gin tip : Phn ln cho vay ca ngn hng l trc tip. Bn cnh
ngn hng cng pht trin cc hnh thc cho vay gin tip. y l hnh thc cho
vay thng qua cc t chc trung gian. Ngn hng cho vay qua cc t cc i, hi
nhm ... nh sn xut, Hi nng dn, Hi cu chin binh.. Cc t chc ny thng
lin kt cc thnh vin theo mt mc ch ring song ch yu l h tr ln nhau,
bo v quyn li cho mi thnh vin. V vy vic pht trin kinh t, lm giu, xo i
gim ngho lun c cc t chc ny rt quan tm. Ngn hng c th chuyn mt
vi khu ca hot ng cho vay sang cc t chc trung gian, nh thu n, pht trin
vay ... T chc trung gian cng c th ng ra bo m cho cc thnh vin vay, hoc
cc thnh vin trong nhm bo lnh cho mt thnh vin vay. iu ny rt thun tin
khi ngi vay khng c hoc khng ti sn th chp. Ngn hng cng c th cho
vay thng qua ngi bn l cc sn phm u vo ca qu trnh sn xut. Vic cho
vay theo cch ny s hn ch ngi vay s dng tin sai mc ch. Cho vay gin tip
thng c p dng i vi th trng nhiu mn vay nh, ngi vay phn tn, cch
xa ngn hng. Tuy nhin n cng bc l khuyt im. Nhiu trung gian li dng v
th ca mnh tng li sut cho vay li hoc gi ly s tin ca cc thnh vin khc
cho ring mnh. Cc nh bn l c th li dng bn hng km cht lng hoc vi
gi t cho ngi vay vn.
Cc hot ng trung gian ti chnh : s Chuyn tin : y l phng thc
thanh ton m trong mt khch hng ( ngi tr tin, ngi nhp khu ... ) yu cu
ngn hng phc v mnh chun mt s tin nht nh cho ngi hng li ( ngi
nhn tin, ngi xut khu ... ) ti mt a im nht nh v trong mt thi gian nht
nh. Phng thc chuyn tin bao gm :
- Ngi k pht lnh chuyn tin : L ngi tr tin, ngi nhp khu,
ngi c nhu cu chuyn vn..

- Ngn hng nhn u nhim chuyn tin : L ngn hng phc v ngi
chuyn tin.
- Ngn hng trc tuyn chuyn tin : L ngn hng i l ca ngn hng
nhn u nhim chuyn tin
- Ngi hng li : L ngi c chuyn tin ch nh, ngi xut
khu ...
C hai phng thc chuyn tin l : th nht l chuyn tin bng th (
Mail transfer ), tc l ngn hng thc hin vic chuyn tin bng cch gi tin bng
cch gi th ra lnh cho ngn hng i l tr tin cho ngi nhn. Th hai l chuyn
tin bng in ( Telegraphic Transfer - T/T) tc l ngn hng thc hin vic chuyn
tin bng cch in bo ra lnh cho ngn hng i l tr tin cho ngi nhn.
Gi hai hnh thc chuyn tin nu trn, mi hnh thc u c u v nhc
im ring ca n. Vi hnh thc chuyn tin bng th chi ph thp nhng m li
chm hn, cn chuyn tin bng in th ngc li. Do vy, tu hon cnh c th,
khch hng c th la chn cho mnh hnh thc chuyn tin thch hp
S U nhim thu chi:
Nh thu hay l u thc thu l hnh thc thanh ton theo ngi bn sau
khi giao hng s pht hnh hi phiu i tin, nh ngn hng thu h s tin ghi trn
hi phiu. Cc bn lin quan n phng thc thanh ton ny
l:
- Ngi u thc thu hay l ngi hng li: Chnh l ngi xut khu.
- Ngn hng nhn u thc : L ngn hng phc v ngi hng li
- Ngn hng thu tin : thng thng l ngn hng i l ca ngn hng phc v
ngi hng li hoc l ngn hng phc v ngi nhp khu.
- Ngi tr tin : chnh l ngi nhp khu.
Phng thc thanh ton nh thu h c hai hnh thc : Th nht l nh
thu trn : l phng thc thanh ton nh thu h m trong ngi xut khu u thc
cho ngn hng phc v mnh thu h tin ngi nhp khu da trn hi phiu do
mnh lp ra cn cc chng t hng ho th gi thng cho ngi nhp khu i nhn
hng, tc l khng km theo mt iu kin no c v vic tr tin. Phng thc th
hai l nh thu km chng t : L phng thc thanh ton nh thu h m trong ,
ngi xut khu u thc cho ngn hng phc v mnh thu h tin ngi nhp khu
khng nhng ch da vo hi phiu do mnh lp ra m cn cn c vo b chng t
hng ho gi km theo, vi iu kin l ngn hng ch trao b chng t hng ho cho
ngi nhp i nhn hng sau khi h tr tin hoc k chp nhn tr tin trn hi
phiu
V Thanh ton theo phng thc tn dng chng t ( L/C ) : Theo bn Quy
tc v thc hin thng nht v tn dng chng t , th tn dng ( L/C ) l mt vn
bn cam kt dng trong thanh ton, trong mt ngn hng (ngn hng phc v cho
ngi nhp khu) theo yu cu ca ngi nhp khu s chuyn cho ngn hng nc
ngoi ( ngn hng phc v cho ngi xut khu ) mt s tin tr cho ngi c
hng ( ngi xut khu ), trong thi hn quy nh, vi iu kin ngi th hng
phi xut trnh y b chng t ph hp vi cc iu kin trong th tn dng.
Nh vy, th tn dng c m hon chnh s thnh mt vn bn c tnh php l,

trong ngn hng m th tn dng cam kt tr s tin ca L/C cho ngi xut khu
nu ngi trnh c b chng t ng vi nhng ni dung ghi trong th tn dng.
Nhng ni dung quy nh trong L/C c da vo cc iu khon k kt gia
ngi xut khu v ngi nhp khu trong hp ng mua bn ngoi thng, ph hp
vi lut l v tp qun thng mi ca hai nc v quc t. Ch khi no I 11 c th
tn dng th phng thc thanh ton tn dng chng t L/C mi c thit lp.
Quy trnh m thanh ton th tn dng ( L/C ):
Hai bn xut - nhp khu tho thun hp ng mua bn v phng
thc thanh ton bng L/C
Ngi nhp khu xin m th tn dng ti ngn hng phc v
mnh. n xin m th tn dng (theo mu in sao ) phi c y cc yu t
- Ngi nhp khu yu cu m loi L/C no : M bng telex hay
bng th hoc th c thng bo vn tt bng in v loi hnh L/C no
- Tn v a ch y ca ngi hng li;
- S tin ca L/C ( cn gi l kim ngch ca L/C ) bng tin nc
no, k hiu quc t ca ng tin , s tin bng ch hay bng s c khp khng ?
- Phng thc tr tin : Trc, ngay, sau hay chit khu
- Cc ni dung lin quan n hng ho (tn hng, s lng, cht
lng, n gi ... )
- Yu cu v chng loi chng t, s lng tng chng loi, tn
ngi k pht chng t m ngi xut khu ( ngi hng th phi cung cp.
- Ni gi hng :
- iu kin giao hng :
- Ngy giao hng cui cng ;
- Thi hn hiu lc ca vic xut trnh chng t thanh ton :
- Ngy a im ht hn hiu lc ca L/C
- C yu cu ngn hng xc nhn L/C hay khng
Ngn hng phc v ngi nhp khu m L/C : Sau khi nhn c
yu cu m th tn dng ca ngi nhp khu, ngn hng phc v ngi nhp khu
( ngn hng pht hnh L/C ) phi xem xt ton b ni dung ca n xin m L/C, ng
thi c th t vn cho khch hng la chn L/C cho ph hp, trnh c nhng sai
st, s h, yu cu k qu m L/C, tnh ton thu chi m L/C theo quy nh tin hnh.
Tip ngn hng chuyn bn chnh L/C cho ngn hng i l nc ngi xut
khu hoc ngn hng c ch nh trong L/C
Ngn hng thng bo xc nhn L/C bng vn bn v gi bn chnh
cho ngi xut khn. Cn c vo cc ni dung ca L/C ngi xut khu tin hnh
giao hng. Thng thng ngn hng thng bo L/C l chi nhnh hoc i l ca ngn
hng m L/C nc ngi xut khu. Tuy nhin c bit ngn hng thng bo L/C l
mt ngn hng khc c ch nh trong L/C. Ngn hng thng bo thu ph thng bo
(ngi chu ph thng bo c quy nh r trong th tn dng)
Ngi xut khu i tin : Sau khi giao hng, ngi xut khu
hon chnh b chng t hng ho, chng t thanh ton gi v ngn hng phc v
mnh yu cu thanh ton. Vic k pht hi phiu v hon tt chng t thanh ton phi
lu cc vn c th sau :

- Thi hn xut trnh chng t (theo quy nh trong L/C)

- Thi hn gi tr ca L/C
- Chng loi chng t v s lng mi loi chng t
Ngn hng thng bo xc nhn thc hin vic kim tra k cc
chng t nhn c ph hp theo yu ng iu kin ghi trong L/C v chuyn b
chng t cho ngn hng pht hnh L/C.
Khi ngn hng thng bo xc nhn c b chng t hng ho v
hi phiu do ngi xut khu gi n, tin hnh kim tra tht k vi cc iu khon
quy nh trong L/C v cc hp ng thng mi s tin hnh thanh ton cho ngi
th hng.
Ngn hng pht hnh L/C bo cho ngi nhp khu bit vic tr
tin cho ngi xut khu, ng thi trao chng t cho ngi nhp khu nhn hng.
Cc loi th tn dng :
Th tn dng c th hu ngang (Revocable L/C) : Nhng ni dung
ca L/C d dng c sa i, b sung hoc hu b bt c lc no m khng cn s
ng ca ngi hng li v ngi yu cu m L/C. Bi vy loi L/C ny mi ch
mang tnh cht ha hn tr tin ch cha tr thnh cam kt tr tin, nn loi ny hin
nay rt t khi s dng.
Th tn dng khng th hu ngang (Irrevocable ): :Loi L/C ny
khng sa i, b sung hay hu b bt c mt iu khon no trong ni dung ca
L/C, nu khng c s ng ca ngi th hng. L/C ny l vn bn tr tin
chc chn, nn hin nay c dng kh ph bin trong quan h thng mi quc t.
Th tn dng khng th hu ngang v mt nghip v l c s cho nhiu loi hnh L/C
khc nh : Th tn dng khng th hu ngang c xc nhn, th tn dng khng th
hu ngang min truy i, th tn dng khng th hu ngang c th chuyn nhng
c, th tn dng gip lng
Nh vy, vi phong thc thanh ton tn dng chng t m bo quyn
bnh ng trong quan h thanh ton gia ngi mua v ngi bn. Tuy nhin phng
thc thanh ton ny phc tp, i hi nghip v cao.
S Thanh ton bng sec :
Theo cng c quc t k hiu v sec ti Gionevo nm 1931, sec l t lnh
tr tin v iu kin ca ch ti khon yu cu ngn hng trch t ti khon cu mnh
tr cho ngi th hng ( c tn ghi trnn sec hay ngi cm sec) mt s tin nht
nh.
Sec c s dng ph bin khng ch trong ni a m cn c s dng
rng ri trong thanh ton quc t v hng ho, cung ng lao v, du lch v cc chi tr
phi mu dch khc.
Sec l n phm ca ngn hng (hoc n phm c s chp nhn ca ngn
hng) giao cho khch s dng, trong thi hn hiu lc s quay tr v ngn hng rt
tin.
Ni dung ca sec :
Tn ca sec : l loi sec g ? (sec tin mt, sec chuyn khon, sec gch
cho, sec du lch ...)
S tin ghi trn sec phi r rng, trng khp c v s v bng ch phi c

k hiu tin t.
a im, ngy thng lp sec
Tn a ch, ti khon ca ngui k sec, ch k ng mu ng k.
Phn loi sec : C th phn loi sec theo cc chun mc khc nhau.
Theo tiu ch chuyn nhung ca sec :
- Sec ghi tn : L loi sec ghi r tn ngui hung li. Loi sec ny khng
th chuyn nhung c.
- Sec v danh : L loi sec khng ghi tn ngi hng li, ch c cu tr
tin cho ngi cm sec bt c ai cm sec u c th lnh tin ngn hng. Sec ny
chuyn nhng uc
- Sec theo lnh : L loi sec ghi tr tin theo lnh ca ngi c tn trn t
sec. yu cu tr theo lnh ca ng X"
Theo tnh cht ca sec :
- Sec tin mt dng rt tin ti ngn hng
- Sec chuyn khon khng rt c tin mt, m ch chuyn tin t ti
khon ny sang ti khon khc.
- Sec gch cho l loi sec trn mt trc ca t sec c 2 dng k song
song, loi sec ny khng rt c tin mt ch dng chuyn khon, trong gii hn
phm vi n ca t sec.
- Sec xc nhn l loi sec trc khi c s dng phi mang ti ngn
hng ng du xc nhn, ngn hng khng nh, m bo kh nng chi tr ca t
sec.
- Sec du lch, y l loi "lnh" ca ngn hng yu cu i l ca mnh tr
tin cho ngi c tn trn t sec, loi sec ny c gi tr v thi hn. Ngi s hu sec
phi k sn ch k th nht trn t sec. Khi lnh tin ngi hng li k ti ch ch k
th hai th mi hp l.
IlI.Cnh tranh v nng lc cnh tranh ca ngn hng thong mi:
1. Cnh tranh:
Thut ng cnh tranh" l mt khi nim c s dng nh gi cho tt
c cc doanh nghip, cc ngnh, cc ngnh, cc quc gia v c khu vc trn lin quc
gia. Nhng mc tiu c bn li c t ra khc nhau ph thuc vo nhng gc
khc nhau. Trong khi i vi mt quc gia mc tiu t ra khc nhau ph thuc vo
nhng gc khc nhau. Trong khi i vi mt quc gia mc tiu l mc tiu nng
cao mc sng v phc li cho x hi cho nhn dn, th i vi mt doanh nghip mc
tiu ch yu l tn ti v tm kim li nhun trn c s cnh tranh quc t hay quc
gia.
c khng t nhng khi nim v cnh tranh, bo co v cnh tranh ton
cu nh ngha cnh tranh i vi mt quc gia l Kh nng ca nc t c
nhng thnh q nhanh v bn vng v mc sng, ngha l t c cc t l tng
trng kinh t cao c xc nh bng thay i ca tng sn phm quc ni (GDP)
trn u ngi theo thi gian"
Din n cao cp v cnh tranh cng nghip ca T chc hp tc v pht
trin kinh t (OECD) nh ngha nh sau : Kh nng ca cc doanh nghip,
ngnh, quc gia v vng trong vic to ra vic lm v thu nhp cao hn trong iu

kin cnh tranh quc t"

Mt nh ngha khc nhau v cnh tranh nh sau : Cnh tranh c th nh
ngha nh l mt kh nng ca doanh nghip nhm p ng v chng li cc i th
cnh tranh trong cung cp sn phm,dch v mt cch lu di v c li nhun"
2. Nng lc cnh tranh ca Ngn hng thng mi:
2.1. Khi nim :
Nng lc cnh tranh ca Ngn hng thng mi l kh nng to ra v s
dng c hiu qu cc li th so snh ginh thng li trong qu trnh cnh tranh vi
cc Ngn hng thng mi khc
Trong khi nim ny, chng ta cn lu mt s nt c bn ca khi nim
nng lc cnh tranh ca Ngn hng thng mi :Th nht, y l mt yu t nng
ng, lun lun c t trong s pht trin lin tc ; Th hai, cc li th so snh
( hin c v c to ra ) ch l nhng yu t tim nng, iu quan trng l cc li th
so snh l cc li th ny phi c se dng mt cc hp l, c hiu qu, ng thi
phi lun lun u t nhm duy tr v tng cng thm nng lc mt cch bn vng.
Th ba, cnh tranh l mt hot ng c ch ch, do vy nng lc cnh tranh thng
gn lin vi kt qu hot ng cnh tranh , tc l mc t c cc mc tiu cnh
tranh t ra.
2.2. Cc ch tiu nh gi nng lc cnh tranh ca Ngn hng thng mi :
Trc ht cn khng nh rng, nh gi ng nng lc cnh tranh vi
t cch l mt yu t nng ng, phc tp, khng th ch dng mt ch tiu m phi
dng mt h thng cc ch tiu. Ni dung c th ca ch tiu ny ph thuc rt nhiu
vo phm vi v mc ch nh gi v xp hng. Neu phm vi nh gi v xp hng
bao gm tt c cc TCTD trong cc hot ng ngn hng ni chung, th cc ch tiu s
mang tnh tng hp cao hn. Ngc li, nu phm vi nh gi ch l mt nhm cc
TCTD trong mt th trng hoc l mt nhnh th trng c th th cc ch tiu
thng chi tit v c th hn.
Hin nay, trn th gii ngi ta xy dng h thng cc ch tiu nh
gi v xp hng nng lc cnh tranh ca cc quc gia, ca mt ngnh cc nc v
cc doanh nghip trong mt s ngnh c th. Tuy nhin, khng tn ti mt h thng
ch tiu no c th p dng cho mi quc gia v cho mi ngnh v cho mi giai on
pht trin. Do vy yu cu t ra i vi h thng cc ch tiu ny l : Phn nh tng
i y bn cht nng lc cnh tranh ca TCTD. Phi r rng, d hiu t b trng
lp v phi d thu thp thng tin c th tnh ton v lng ho.