Cu hi 1. Ch ngha Mc-Lnin v ba b phn l lun cu thnh ca n?

p. Cu tr li c hai ln
1) Ch ngha Mc-Lnin la) h thng quan im v hc thuyt khoa hc, gm trit hc, kinh t chnh tr v ch ngha x hi
khoa hc ca C.Mc v Ph.ngghen, V.I. Lnin bo v, vn dng v pht trin; b) c hnh thnh trn c s k tha v pht
trin bin chng nhng gi tr lch s t tng nhn loi gii thch, nhn thc thc tin thi i; c) l th gii quan duy vt
bin chng v phng php lun bin chng duy vt ca nhn thc khoa hc v thc tin cch mng; d) l khoa hc v s
nghip t gii phng giai cp v sn, gii phng nhn dn lao ng v gii phng con ngi, v nhng quy lut chung nht
ca cch mng x hi ch ngha, xy dng ch ngha x hi v ch ngha cng sn; ) l h t tng khoa hc ca giai cp
cng nhn v nhn dn lao ng.
2) Ba b phn l lun c bn cu thnh ch ngha Mc-Lnin. Ch ngha Mc-Lnin bao gm h thng tri thc phong ph bao
qut nhiu lnh vc, vi nhng gi tr lch s, thi i v khoa hc to ln; nhng trit hc, kinh t chnh tr hc v ch ngha x
hi khoa hc l nhng b phn l lun quan trng nht.
a) Trit hc Mc-Lnin l h thng tri thc chung nht v th gii, v v tr, vai tr ca con ngi trong th gii y.
b) Kinh t chnh tr Mc-Lnin l h thng tri thc v nhng quy lut chi phi qu trnh sn xut v trao i t liu sinh hot vt
cht trong i sng x hi m trng tm ca n l nhng quy lut kinh t ca qu trnh vn ng, pht trin, dit vong tt yu
ca hnh thi kinh t-x hi t bn ch ngha cng nh s ra i tt yu ca hnh thi kinh t-x hi cng sn ch ngha.
c) Ch ngha x hi khoa hc l h thng tri thc chung nht v cch mng x hi ch ngha v qu trnh hnh thnh, pht trin
ca hnh thi kinh t-x hi cng sn ch ngha; v s mnh lch s ca giai cp cng nhn trong s nghip xy dng hnh
thi kinh t-x hi .

Cu hi 2. S khc nhau tng i v s thng nht gia ba b phn cu thnh ca ch

ngha Mc-Lnin?
p.Cu tr li c hai ln
1) S khc nhau tng i gia trit hc, kinh t chnh tr v ch ngha x hi khoa hc vi t cch l ba b phn l lun cu
thnh ch ngha Mc-Lnin th hin ch ch ngha x hi khoa hc khng nghin cu nhng quy lut x hi tc ng trong
tt c hoc trong nhiu hnh thi kinh t-x hi nh ch ngha duy vt lch s, m ch nghin cu cc quy lut c th ca s
hnh thnh, pht trin ca hnh thi kinh t-x hi cng sn ch ngha. Ch ngha x hi khoa hc cng khng nghin cu cc
quan h kinh t nh kinh t chnh tr, m ch nghin cu cc quan h chnh tr-x hi ca ch ngha x hi v ch ngha cng
sn.
2) S thng nht tng i gia trit hc, kinh t chnh tr v ch ngha x hi khoa hc vi t cch l ba b phn l lun cu
thnh ch ngha Mc-Lnin th hin quan nim duy vt v lch s m t tng chnh ca n l do s pht trin khch quan
ca lc lng sn xut nn t mt hnh thi kinh t-x hi ny ny sinh ra mt hnh thi kinh t-x hi khc tin b hn v
chnh quan nim nh th thay th s ln xn, ty tin trong cc quan nim v x hi trong cc hc thuyt trit hc trc ;
th hin vic C. Mc v Ph.ngghen vn dng th gii quan duy vt bin chng v php bin chng duy vt vo vic nghin
cu kinh t, t sng to ra hc thuyt gi tr thng d nhn thc chnh xc s xut hin, pht trin v dit vong tt yu
ca ch ngha t bn. n lt mnh, hc thuyt gi tr thng d cng vi quan nim duy vt v lch s a s pht trin
ca ch ngha x hi t khng tng n khoa hc.

Cu hi 3. Nhng iu kin, tin ca s ra i ch ngha Mc?

p. Cu tr li c ba ln
1) iu kin kinh t-x hi
a) Vo cui th k XVIII n gia th k XIX, cuc cch mng cng nghip xut hin v lan rng ra cc nc ty u tin tin
khng nhng lm cho phng thc sn xut t bn ch ngha tr thnh h thng kinh t thng tr, tnh hn hn ca ch t
bn so vi ch phong kin th hin r nt, m cn lm thay i su sc cc din x hi m trc ht l s hnh thnh v
pht trin ca giai cp v sn.
b) ng thi vi s pht trin , mu thun vn c, ni ti nm trong phng thc sn xut t bn ch ngha ngy cng th
hin su sc v gay gt hn. Mu thun gia v sn vi t sn, vn mang tnh i khng, biu hin thnh u tranh giai
cp. Giai cp t sn khng cn ng vai tr l giai cp cch mng trong x hi.
c) n nhng nm 40 ca th k XIX, giai cp v sn xut hin vi t cch l mt lc lng chnh tr-x hi c lp v
thc c nhng li ch c bn ca mnh tin hnh u tranh t gic chng giai cp t sn.
2) Tin l lun
a)C.Mc v Ph.ngghen k tha trit hc c in c, c bit l php bin chng duy tm v t tng duy vt v nhng
vn c bn ca trit hc xy dng nn php bin chng duy vt v m rng nhn thc sang c x hi loi ngi, lm
cho ch ngha duy vt tr nn hon b v trit .
b) Kinh t chnh tr hc Anh m c bit l l lun v kinh t hng ha; hc thuyt gi tr thng d l c s ca h thng kinh t
t bn ch ngha. cn l vic tha nhn cc quy lut khch quan ca i sng kinh t x hi, t quy lut gi tr lm c s
cho ton b h thng kinh t v rng, do ch ngha t bn l vnh cu.
c) Ch ngha x hi khng tng Php vi nhng d on thin ti m trc ht l lch s loi ngi l mt qu trnh tin ha
khng ngng, ch sau tin b hn ch trc; rng s xut hin cc giai cp i khng trong x hi l kt qu ca s
chim ot; ng thi ph phn ch ngha t bn l con ngi b bc lt v la bp, chnh ph khng quan tm ti dn
ngho. Khng nh x hi x hi ch ngha l x hi cng nghip m trong , cng nng nghip u c khuyn khch, a
s ngi lao ng c bo m nhng iu kin vt cht cho cuc sng v.v l c s ch ngha Mc pht trin thnh l
lun ci to x hi.
3) Tin khoa hc t nhin. Trong nhng thp k u th k XIX, khoa hc t nhin pht trin mnh vi nhiu pht minh
quan trng, cung cp c s tri thc khoa hc t duy bin chng tr thnh khoa hc.
a) nh lut bo ton v chuyn ho nng lng dn n kt lun trit hc l s pht trin ca vt cht l mt qu trnh v
tn ca s chuyn ho nhng hnh thc vn ng ca chng.
b) Thuyt t bo xc nh s thng nht v mt ngun gc v hnh thc gia ng vt v thc vt; gii thch qu trnh pht
trin ca chng; t c s cho s pht trin ca ton b nn sinh hc; bc b quan nim siu hnh v ngun gc v hnh thc
gia thc vt vi ng vt.

c) Thuyt tin ho khc phc c quan im cho rng gia thc vt v ng vt khng c s lin h; l bt bin; do
Thng to ra v em li cho sinh hc c s khoa hc, xc nh tnh bin d v di truyn gia cc loi.
Ch ngha Mc ra i l mt tt yu lch s. S ra i ca n khng nhng do nhu cu nhu cu khch quan ca thc tin x
hi lc by gi, do s k tha nhng thnh tu trong l lun v c kim chng bng cc thnh tu ca khoa hc, m cn
do bn thn s pht trin ca lch s to ra nhng tin khch quan cho s ra i ca n. Bi vy, ch ngha Mc cung
cp cho loi ngi v nht l cho giai cp cng nhn, nhng cng c nhn thc v i v ng Cng sn Vit Nam kin nh
ch ngha Mc-Lnin, t tng H Ch Minh l nn tng t tng, kim ch nam cho hnh ng ca ng.

Cu hi 4. Ti sao chng ta gi ch ngha Mc l ch ngha Mc-Lnin?

p. Sau khi C.Mc v Ph.ngghen qua i, V.I.Lnin l ngi bo v, b sung, pht trin v vn dng sng to ch ngha
Mc. Ch ngha Lnin hnh thnh v pht trin trong cuc u tranh chng ch ngha duy tm, xt li v gio iu; l s tip
tc v l giai on mi trong lch s ch ngha Mc gii quyt nhng vn cch mng v sn trong giai on ch ngha
quc v bc u xy dng ch ngha x hi.
1) Nhu cu bo v v pht trin ch ngha Mc.
a) Nhng nm cui th k XIX, u th k XX, ch ngha t bn bc sang giai on ch ngha quc. Bn cht bc lt
v thng tr ca ch ngha t bn ngy cng tinh vi, tn bo hn; mu thun c th vn c ca ch ngha t bn ngy cng
bc l su sc m in hnh l mu thun gia giai cp t sn v giai cp v sn.
b) Nhng nm cui th k XIX, bc sang th k XX, c nhng pht minh vt l mang tnh vch thi i, lm o ln cn bn
quan nim ngn i v vt cht. y l c hi ch ngha duy tm tn cng ch ngha Mc; mt s nh khoa hc t nhin
ri vo tnh trng khng hong v th gii quan, gy nh hng trc tip n nhn thc v hnh ng ca phong tro cch
mng.
c) Ch ngha Mc c truyn b vo nc Nga; nhng nhng tro lu nh ch ngha kinh nghim ph phn, ch ngha
thc dng, ch ngha xt li v.v nhn danh i mi ch ngha Mc xuyn tc v ph nhn ch ngha .
Trong bi cnh nh vy, nhu cu khch quan v vic khi qut nhng thnh tu khoa hc t nhin rt ra nhng kt lun v
th gii quan v phng php lun trit hc cho cc khoa hc chuyn ngnh; u tranh chng li nhng tro lu t tng
phn ng v pht trin ch ngha Mc c thc tin nc Nga t ra. Hot ng l lun ca V.I.Lnin nhm p ng nhu
cu lch s .
2) Qu trnh V.I.Lnin bo v v pht trin ch ngha Mc c chia thnh ba thi k, tng ng vi ba nhu cu khch quan
ca thc tin nc Nga.
a) Trong thi k 1893-1907, V.I.Lnin tp trung ph phn tnh duy tm ca phi dn ty v nhng vn lch s-x hi v ch
ra rng, qua vic xa nha ranh gii gia php bin chng duy vt vi php bin chng duy tm ca Hghen, phi dn ty
xuyn tc ch ngha Mc. V.I.Lnin cng pht trin quan im ca ch ngha Mc v cc hnh thc u tranh giai cp ca giai
cp v sn trc khi ginh c chnh quyn; trong cc vn v u tranh kinh t, chnh tr, t tng c cp r nt;
ng cng pht trin ch ngha Mc v nhng vn nh phng php cch mng; nhn t ch quan v yu t khch quan;
vai tr ca qun chng nhn dn; ca cc ng chnh tr trong giai on quc ch ngha.
b) Trong thi k 1907-1917, V.I.Lnin vit tc phm Ch ngha duy vt v ch ngha kinh nghim ph phn (1909)- tc phm
khi qut t gc trit hc nhng thnh tu mi nht ca khoa hc t nhin bo v v tip tc pht trin ch ngha Mc;
ph phn trit hc duy tm ch quan ang chng li ch ngha duy vt ni chung v ch ngha duy vt bin chng ni ring.
Trong tc phm, vn c bn ca trit hc v phm tr vt cht c ngha h t tng v phng php lun ht sc to ln.
Bo v v pht trin ch ngha Mc v nhn thc, V.I.Lnin cng ch ra s thng nht bn trong, khng tch ri ca ch ngha
duy vt bin chng vi ch ngha duy vt lch s; s thng nht ca nhng lun gii duy vt v t nhin, v x hi, v con
ngi v t duy ca n. Trong tc phm Bt k trit hc (1914-1916), V.I.Lnin tip tc khai thc ht nhn hp l ca trit hc
Hghen lm phong ph thm php bin chng duy vt, c bit l l lun v s thng nht gia cc mt i lp. Nm 1917,
V.I.Lnin vit tc phm Nh nc v cch mng bn v vn nh nc chuyn chnh v sn, bo lc cch mng v vai tr
ca ng cng nhn v con ng xy dng ch ngha x hi; a ra t tng v nh nc Xvit, coi l hnh thc ca
chuyn chnh v sn; vch ra nhng nhim v chnh tr v kinh t m nh nc phi thc hin v ch ra nhng ngun gc
vt cht ca ch ngha x hi c to ra do s pht trin ca ch ngha t bn.
c) Thi k 1917-1924. Thng li ca cch mng x hi ch ngha Thng Mi (Nga) nm 1917 m ra thi i qu t ch
ngha t bn ln ch ngha x hi. S kin ny lm ny sinh nhng nhu cu mi v l lun m sinh thi C.Mc v Ph.ngghen
cha th hin; V.I.Lnin tip tc tng kt thc tin p ng nhu cu bng cc tc phm m cc ni dung chnh ca
chng cho rng vic thc hin kim tra, kim sot ton dn; t chc thi ua x hi ch ngha l nhng iu kin cn thit
chuyn sang xy dng "ch ngha x hi k hoch". V.I.Lnin cng ch ra rng, nguyn tc tp trung dn ch l c s ca
cng cuc xy dng kinh t; xy dng nh nc x hi ch ngha. ng nhn mnh tnh lu di ca thi k qu , khng
trnh khi phi i qua nhng nc thang trn con ng i ln ch ngha x hi. V.I.Lnin khng nh vai tr kinh t hng ha
trong iu kin nn sn xut hng ho nh ang chim u th trong cng cuc xy dng ch ngha x hi. Nhn thy s quan
liu bt u xut hin trong nh nc cng nng non tr, ng ngh nhng ngi cng sn cn thng xuyn chng ba
k th chnh l s kiu ngo, t hc v tham nhng. V.I.Lnin cng ch n vic chng ch ngha gio iu khi vn dng ch
ngha Mc nu khng mun lc hu so vi cuc sng.
Di sn kinh in ca V.I.Lnin tr thnh c s cho vic nghin cu nhng vn l lun v thc tin ca cc ng cng sn.
Thin ti v l lun v thc tin ca V.I. Lnin trong vic k tha, bo v v pht trin sng to ch ngha Mc c nhng
ngi cng sn nh gi cao. H t tn cho ch ngha ca mnh l ch ngha Mc-Lnin.

Cu hi 5. Ch ngha Mc-Lnin vi phong tro cch mng th gii?

p. Ch ngha Mc-Lnin c nhng nh to ln ln thc tin phong tro cng nhn v nhn dn lao ng th gii. Cch mng
thng 3 nm 1871 Php c coi l s kim nghim thc t u tin i vi ch ngha Mc-Lnin; nh nc kiu mi- nh
nc chuyn chnh v sn u tin trong lch s nhn loi (Cng x Pari) c thnh lp, l kinh nghim thc tin u tin
c rt ra t l lun cch mng. Thng 8 nm 1903, ng Bnsvch Nga c thnh lp theo t tng ca ch ngha Mc;
l ng ca giai cp v sn lnh o cuc cch mng 1905 Nga. Ch sau 14 nm (nm 1917), ng lm nn Cch
mng X hi ch ngha Thng Mi (Nga) v i, m ra k nguyn pht trin mi cho nhn loi; chng minh tnh hin thc ca
ch ngha Mc-Lnin trong lch s. Nm 1919, Quc t Cng sn c thnh lp; nm 1922, Lin bang Cng ha X hi ch
ngha Xvit (gi tt l Linx) ra i, nh du s lin minh giai cp v sn ca 12 quc gia v nm 1940, Linx gm 15
nc hp thnh. Vi sc mnh ca lin minh giai cp v sn , trong chin tranh th gii th II, Linx khng nhng bo
v c mnh, m cn gii phng cc nc ng u ra khi s xm lc ca phtxt c. H thng x hi ch ngha c
thit lp gm Anbani, BaLan, Bungari, CuBa, Cng ha dn ch c, Hung gari, Nam T, Linx, Rumani, Tip Khc, Cng
ha dn ch nhn dn Triu tin, Trung Quc, Vit Nam. S kin ny lm cho ch ngha t bn khng cn l h thng

chnh tr x hi duy nht m nhn loi hng ti; vai tr nh hng xy dng x hi mi ca ch ngha Mc-Lnin c v
phong tro cng nhn, phong tro u tranh gii phng dn tc v ha bnh, dn tc, dn ch v tin b x hi. Do nhiu
nguyn nhn khch quan v ch quan, thng 12 nm 1991, ch ngha x hi hin thc Linx v ng u sp ; nhiu
ng Cng sn ty u t b mc tiu ch ngha; tht bi ca kiu nh nc phc li cc nc t bn i hi nhng ngi
cng sn khng ch c lp trng vng vng, kin nh, m cn phi ht sc tnh to, b sung, pht trin ch ngha Mc-Lnin
mt cch khoa hc.
Thi i ngy nay l thi i ca nhng bin ng su sc. Qu trnh to ra nhng tin cho ch ngha x hi ang din ra
trong x hi t bn pht trin l mt xu hng khch quan. Thi i ngy nay cho thy vai tr ht sc to ln ca l lun, ca
khoa hc trong s pht trin ca x hi. Nhng iu tt yu i hi ch ngha Mc-Lnin phi c b sung, pht trin v
c nhng khi qut mi. Ch c nh vy, ch ngha Mc-Lnin mi gi c vai tr th gii quan, phng php lun trong
quan h vi khoa hc c th v trong s nh hng pht trin ca x hi loi ngi.
C.Mc, Ph.ngghen v V.I.Lnin khng li cho nhng ngi cng sn ni chung, nhng ngi cng sn Vit Nam ni ring
nhng ch dn c th v con ng qu ln ch ngha x hi mi nc. Cc quc gia, dn tc khc nhau c nhng con
ng i khc nhau ln ch ngha x hi, bi l mi quc gia, dn tc u c nhng c th ring v iu kin kinh t, chnh
tr, x hi, lch s, vn ho ring v con ng ring i hi phi p dng nhng nguyn tc ca ch ngha cng sn sao
cho nhng nguyn tc y c ci bin ng n trong nhng vn chi tit, c lm cho ph hp, cho thch hp vi c
im dn tc v c im nh nc-dn tc. Trn c s kin tr ch ngha Mc-Lnin, t tng H Ch Minh; xut pht t
nhng bi hc ci to v xy dng ch ngha x hi t thc trng kinh t-x hi t nc, ng ta ra ng li a t
nc ta tng bc qu ln ch ngha x hi. Thc tin ca qu trnh i mi ang t ra hng lot vn mi m v phc
tp v kinh t, chnh tr, vn ho; nhng vn khng th gii quyt ch bng l lun, nhng chc chn khng th gii quyt
c nu khng c t duy l lun Mc-Lnin.

Cu hi 6. Mc ch v yu cu ca vic hc tp, nghin cu mn hc Nhng nguyn l c

bn ca ch ngha Mc-Lnin?
p. Hc tp, nghin cu mn hc Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc-Lnin cn phi theo phng php gn nhng
quan im c bn ca ch ngha Mc-Lnin vi thc tin t nc v thi i;
Hc tp, nghin cu mn hc Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc-Lnin cn phi hiu ng tinh thn, thc cht ca
n; trnh bnh kinh vin, gio iu trong hc tp, nghin cu v vn dng cc nguyn l trong thc tin;
Hc tp, nghin cu mn hc mi nguyn l c bn ca ch ngha Mc-Lnin trong mi quan h vi cc nguyn l khc; mi
b phn l lun cu thnh ny phi gn kt vi cc b phn l lun cu thnh cn li thy s thng nht ca cc b phn
trong ch ngha Mc-Lnin; ng thi cng nn nhn thc cc nguyn l trong tin trnh pht trin ca lch s t tng
nhn loi.

Cu hi 7. Vn c bn ca trit hc?
p. Cu tr li gm ba ln
1) Khi nim vn c bn ca trit hc. Khi im l lun ca bt k hc thuyt trit hc no u l vn v mi quan h
gia t duy vi tn ti; gia ci tinh thn vi ci vt cht; gia ci ch quan vi ci khch quan.
Vn c bn ca trit hc c c im a) l vn rng nht, chung nht ng vai tr nn tng, nh hng gii quyt
nhng vn khc. b) Nu khng gii quyt c vn ny th khng c c s gii quyt cc vn khc, t chung hn
ca trit hc. c) Gii quyt vn ny nh th no th hin th gii quan ca cc nh trit hc v th gii quan l c s to
ra phng hng nghin cu v gii quyt nhng vn cn li ca trit hc.
2) nh ngha. Theo Ph.ngghen, Vn c bn ln ca mi trit hc, c bit l ca trit hc hin i, l vn quan h
gia t duy v tn ti.
3) Hai ni dung (hai mt) vn c bn ca trit hc.
a) Mt th nht(mt bn th lun) vn c bn ca trit hc gii quyt mi quan h gia thc vi vt cht. Ci g sinh ra v
quy nh ci g- th gii vt cht sinh ra v quy nh th gii tinh thn; hoc ngc li, th gii tinh thn sinh ra v quy nh th
gii vt cht- l mt th nht vn c bn ca trit hc. Gii quyt mt th nht vn c bn ca trit hc nh th no
l c s duy nht phn chia cc nh trit hc v cc hc thuyt ca h thnh hai trng phi i lp nhau l ch ngha duy vt
v ch ngha duy tm trit hc; phn chia cc nh trit hc v cc hc thuyt ca h thnh trit hc nht nguyn (cn gi l
nht nguyn lun) v trit hc nh nguyn (cn gi l nh nguyn lun).
b) Mt th hai (mt nhn thc lun) vn c bn ca trit hc gii quyt mi quan h gia khch th vi ch th nhn thc,
tc tr li cu hi liu con ngi c kh nng nhn thc c th gii (hin thc khch quan) hay khng? Gii quyt mt th
hai vn c bn ca trit hc nh th no l c s phn chia cc nh trit hc v cc hc thuyt ca h thnh phi kh tri
(c th bit v th gii), bt kh tri (khng th bit v th gii) v hoi nghi lun (hoi nghi bn cht nhn thc ca con ngi
v th gii).

Cu hi 8. Bn cht, ni dung ca ch ngha duy vt bin chng?

p. Cu tr li gm ba ln
1) Ch ngha duy vt bin chng l c s l lun ca th gii quan khoa hc; l khoa hc v nhng quy lut chung nht ca
s vn ng v pht trin trong t nhin, x hi v t duy. Trit hc Mc-Lnin l trit hc duy vt, bi trit hc coi thc l
tnh cht ca dng vt cht c t chc cao l b no ngi v nhim v ca b no ngi l phn nh gii t nhin. S phn
nh c tnh bin chng, bi nh n m con ngi nhn thc c mi quan h qua li chung nht gia cc s vt, hin
tng ca th gii vt cht; ng thi nhn thc c rng, s vn ng v pht trin ca th gii l kt qu ca cc mu
thun ang tn ti bn trong th gii ang vn ng .
2) Ch ngha duy vt bin chng l hnh thc cao nht trong cc hnh thc ca ch ngha duy vt. Bn cht ca n th hin
a) Gii quyt duy vt bin chng vn c bn ca trit hc. b) S thng nht gia ch ngha duy vt vi php bin chng
to nn ch ngha duy vt bin chng v ch ngha duy vt bin chng khng ch l phng php gii thch, nhn thc th
gii, m cn l phng php ci to th gii ca giai cp cng nhn trong qu trnh ci to v xy dng x hi. c) Quan nim
duy vt v lch s l cuc cch mng trong hc thuyt v x hi. d) S thng nht gia tnh khoa hc vi tnh cch mng; l
lun vi thc tin to nn tnh sng to ca trit hc Mc.
3) Ni dung ca ch ngha duy vt bin chng gm nhiu b phn, nhng c bn nht l bn th lun duy vt bin chng;
nhn thc lun bin chng duy vt v duy vt bin chng v x hi. Vi bn cht v ni dung nh vy, ch ngha duy vt bin
chng c chc nng th gii quan duy vt bin chng v chc nng phng php lun bin chng duy vt, to c s cho s
nh hng trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin.

Cu hi 9. Khi lc v vai tr (chc nng) th gii quan v phng php lun ca ch ngha
duy vt bin chng?
p.Ch ngha duy vt bin chng c nhiu chc nng, nhng c bn nht l chc nng th gii quan duy vt bin chng v
chc nng phng php lun bin chng duy vt ca nhn thc khoa hc v thc tin cch mng.
1) Th gii quan l h thng nhng nguyn tc, quan im, nim tin v th gii; v bn thn con ngi, v cuc sng v v tr
ca con ngi trong th gii y. Vai tr c bn ca th gii quan l s nh hng hot ng v quan h gia c nhn, giai
cp, tp on ngi, ca x hi ni chung i vi hin thc.
H thng cc quan nim trit hc, kinh t v chnh tr-x hi l c s khoa hc ca th gii quan duy vt bin chng v th gii
quan duy vt bin chng trc ht th hin cch gii quyt vn c bn ca trit hc; theo vt cht c trc v quy
nh thc (duy vt), nhng thc tn ti c lp tng i v tc ng tr li vt cht (bin chng). Trong lnh vc kinh t,
th gii quan duy vt bin chng th hin ch lc lng sn xut (ci th nht) quy nh quan h sn xut (ci th hai), c
s h tng (ci th nht) quy nh kin trc thng tng (ci th hai); nhng ci th hai lun tn ti c lp tng i v tc
ng tr li ci th nht. Trong lnh vc x hi, tn ti x hi (ci th nht) quy nh thc x hi (ci th hai); nhng thc
x hi tn ti c lp tng i v tc ng trc tip hay gin tip tr li tn ti x hi.
2) Phng php lun l h thng nhng quan im, nhng nguyn tc xut pht ch o ch th trong vic xc nh phng
php cng nh trong vic xc nh phm vi, kh nng p dng chng mt cch hp l, c hiu qu ti a. Phng php lun
l l lun v phng php, l khoa hc v phng php. Nhim v ca phng php lun l gii quyt nhng vn nh
phng php l g? Bn cht, ni dung, hnh thc ca phng php ra sao? Phn loi phng php cn da vo nhng tiu
ch g? Vai tr ca phng php trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin? v.v.
Chc nng phng php lun bin chng duy vt th hin h thng cc nguyn tc, phng php t chc v xy dng
hot ng l lun v hot ng thc tin, ng thi cng chnh l hc thuyt v h thng v l phng php lun chung
nht ca cc khoa hc chuyn ngnh. Phng php lun bin chng duy vt l s thng nht bin chng gia cc phng
php lun b mn, phng php lun chung c c th ho trong cc lnh vc ca hot ng nhn thc v hot ng
thc tin. Vi t cch l h thng tri thc chung nht v th gii v v vai tr, v tr ca con ngi trong th gii cng vi
vic nghin cu nhng quy lut chung nht ca t nhin, x hi v t duy, ch ngha duy vt bin chng thc hin chc nng
phng php lun chung nht. Mi lun im ca ch ngha duy vt bin chng ng thi l mt nguyn tc trong vic xc
nh, l lun v phng php. Nhng chc nng trn to ra kh nng ci to th gii ca ch ngha duy vt bin chng, tr
thnh cng c hu hiu trong hot ng chinh phc t nhin v s nghip gii phng con ngi.
Th gii quan duy vt bin chng v phng php lun bin chng duy vt trit hc l c s l lun nn tng ca ch ngha
Mc-Lnin. Nm vng chng chng nhng l iu kin tin quyt nghin cu ton b h thng l lun ch ngha McLnin, m cn l c s vn dng sng to v pht trin chng vo hot ng nhn thc; gii thch, nhn thc v gii quyt
nhng vn cp bch ca thc tin t nc v thi i t ra.

Cu hi 10. nh ngha, ni dung v ngha nh ngha vt cht ca V.I. Lnin?

p.Cu tr li gm bn ln
1) Cc quan nim v vt cht ca cc nh duy vt trc Mc hoc ng nht vt cht vi cc dng vt cht c th (trit hc
duy vt c i); hoc ng nht vt cht vi cc dng vt cht c th v tnh cht ca chng (trit hc duy vt th k XVIIXVIII).
2) Cc pht minh ca ca vt l hc cui th k XIX, u th k XX bc b quan nim ng nht vt cht vi cc dng c
th ca vt cht hoc vi thuc tnh ca vt cht ca cc nh trit hc duy vt c i v cn i. Tia X- l sng in t c bc
sng rt ngn; sau khi bc x ra ht Anpha, nguyn t Urani chuyn thnh nguyn t khc; in t l mt trong nhng thnh
phn to nn nguyn t; khi lng ca cc in t tng ln khi vn tc ca in t tng. T gc trit hc, ch ngha duy
tm gii thch sai lch cc pht minh trn; thm ch cc nh khoa hc cho rng vt cht (c h ng nht vi nguyn t
v khi lng) tiu tan mt do vy ch ngha duy vt mt c s tn ti. iu ny i hi khc phc cuc khng hong
phng php lun ca vt l; to cho pht trin tip theo ca nhn thc duy vt bin chng v vt cht, v nhng tnh cht
c bn ca n.
3) nh ngha vt cht ca V.I.Lnin Vt cht l mt phm tr trit hc dng ch thc ti khch quan c em li cho con
ngi trong cm gic, c cm gic ca chng ta chp li, chp li, phn nh v tn ti khng l thuc vo cm gic.
Nhng ni dung c bn ca nh ngha vt cht ca V.I.Lnin
a) Vt cht l g? +) Vt cht l phm tr trit hc nn va c tnh tru tng va c tnh c th. *) Tnh tru tng ca vt
cht dng ch c tnh chung, bn cht nht ca vt cht- l c tnh tn ti khch quan, c lp vi thc con ngi v
y cng l tiu ch duy nht phn bit ci g l vt cht v ci g khng phi l vt cht. *) Tnh c th ca vt cht th hin
ch ch c th nhn bit c vt cht bng cc gic quan ca con ngi; ch c th nhn thc c vt cht thng qua
vic nghin cu cc s vt, hin tng vt cht c th. +) Vt cht l thc ti khch quan c c tnh c bn l tn ti khng
ph thuc vo cc gic quan ca con ngi. +) Vt cht c tnh khch th- con ngi c th nhn bit c vt cht bng cc
gic quan.
b) thc l g? thc l s chp li, chp li, phn nh li thc ti khch quan bng cc gic quan. Nh , con ngi trc
tip hoc gin tip nhn thc c thc ti khch quan. Ch c nhng s vt, hin tng ca thc ti khch quan cha c
con ngi nhn bit bit ch khng th khng bit.
c) Ni dung th ba c suy ra t hai ni dung trn xc nh mi quan h bin chng gia thc ti khch quan (vt cht)
vi cm gic ( thc). Vt cht (ci th nht) l ci c trc, tn ti c lp, khng ph thuc vo thc v quy nh thc.
thc (ci th hai) l ci c sau vt cht, ph thuc vo vt cht v nh vy, vt cht l ni dung, l ngun gc khch quan ca
thc, l nguyn nhn lm cho thc pht sinh. Tuy nhin, thc tn ti c lp tng i so vi vt cht v c tc ng,
thm ch chuyn thnh sc mnh vt cht khi n thm nhp vo qun chng v c qun chng vn dng.
4) ngha th gii quan v phng php lun ca nh ngha i vi hot ng nhn thc v thc tin.
a) nh ngha a li th gii quan duy vt bin chng v vn c bn ca trit hc. V mt th nht vn c bn ca trit
hc, nh ngha khng nh vt cht c trc, thc c sau; vt cht l ngun gc khch quan ca cm gic, ca thc (khc
phc quan im v vt cht ca ch ngha duy vt c v cn i v vt cht). V mt th hai vn c bn ca trit hc, nh
ngha khng nh thc con ngi c kh nng nhn thc c th gii vt cht (chng li thuyt khng th bit v hoi nghi
lun). Th gii quan duy vt bin chng xc nh c vt cht trong lnh vc x hi; l tn ti x hi quy nh thc x
hi, kinh t quy nh chnh tr v.v v to c s l lun cho cc nh khoa hc t nhin, c bit l cc nh vt l vng tm
nghin cu th gii vt cht.
b) nh ngha a li phng php lun bin chng duy vtca mi quan h bin chng gia vt cht vi thc. Theo , vt
cht c trc thc, l ngun gc v quy nh thc nn trong mi hot ng cn xut pht t hin thc khch quan, tn

trng cc quy lut vn c ca s vt, hin tng; ng thi cn thy c tnh nng ng, tch cc ca thc pht huy
tnh nng ng ch quan nhng trnh ch quan duy ch m biu hin l tuyt i ho vai tr, tc dng ca thc, cho rng
con ngi c th lm c tt c m khng cn n s tc ng ca cc quy lut khch quan, cc iu kin vt cht cn thit.

Cu hi 11. Phng thc, hnh thc tn ti ca vt cht?

p. Cu tr li gm hai ln
1) Vn ng l phng thctn ti ca vt cht. Ch ngha duy vt bin chng cho rng, a) Vn ng, hiu theo ngha chung
nht,- tc c hiu nh l phng thc tn ti ca vt cht, l mt thuc tnh c hu ca vt cht,- th bao gm tt c mi s
thay i v mi qu trnh din ra trong v tr, k t s thay i v tr n gin cho n t duy.
b) Cc hnh thc (dng) vn ng c bn ca vt cht. C nm dng vn ng c bn ca vt cht; l vn ng c hc- s
di chuyn v tr ca cc vt th trong khng gian; vn ng vt l- s vn ng ca cc phn t, cc ht c bn, vn ng in
t, cc qu trnh nhit, in v.v; vn ng ho hc- s vn ng ca cc nguyn t, cc qu trnh ho hp v phn gii cc
cht; vn ng sinh vt- s trao i cht gia c th sng v mi trng; vn ng x hi- s thay th nhau gia cc hnh thi
kinh t-x hi.
c) Nm dng vn ng ny quan h cht ch vi nhau. Mt hnh thc vn ng no c thc hin l do c s tc ng
qua li vi nhiu hnh thc vn ng khc. Mt hnh thc vn ng ny lun c kh nng chuyn ho thnh hnh thc vn
ng khc, nhng khng th quy hnh thc vn ng ny thnh hnh thc vn ng khc. Mi mt s vt, hin tng c th
gn lin vi nhiu hnh thc vn ng nhng bao gi cng c c trng bng mt hnh thc vn ng c bn.
d) Vn ng v ng im. Th gii vt cht bao gi cng trong qu trnh vn ng khng ngng, trong s vn ng khng
ngng c hin tng ng im tng i. Nn hiu hin tng ng im ch xy ra i vi mt hnh thc vn ng no
ca vt cht trong mt lc no v trong mt quan h nht nh no , cn xt n cng, vt cht lun lun vn ng. Nu
vn ng l s tn ti trong s bin i ca cc s vt, hin tng, th ng im tng i l s n nh, l s bo ton qung
tnh ca cc s vt, hin tng. Nh vy, ng im l tng i; tm thi v l trng thi c bit ca vt cht ang vn ng
khng ngng.
2) Khng gian v thi gian l hnh thc tn ti ca vt cht. Mi s vt, hin tng tn ti khch quan u c v tr, hnh thc
kt cu, di ngn, cao thp ca n- tt c cc thuc tnh gi l khng gian v khng gian biu hin s cng tn ti v
cch bit gia cc s vt, hin tng vi nhau, biu hin qung tnh, trt t phn b ca chng. Mi s vt, hin tng tn ti
trong trng thi khng ngng bin i, nhanh, chm, k tip nhau v chuyn ho ln nhau- tt c nhng thuc tnh gi l
thi gian v thi gian l hnh thc tn ti ca vt cht th hin lu ca s bin i; trnh t xut hin v mt i ca cc s
vt, cc trng thi khc nhau trong th gii vt cht; thi gian cn c trng cho trnh t din bin ca cc qu trnh vt cht,
tnh tch bit gia cc giai on khc nhau ca qu trnh . Tuy u l hnh thc tn ti ca vt cht, nhng khng gian v
thi gian c s khc nhau. S khc nhau nm ch, khng gian c ba chiu rng, cao v di; cn thi gian ch c mt
chiu tri t qu kh ti tng lai.

Cu hi 12. Tnh thng nht vt cht ca th gii?

p. Vn tnh thng nht ca th gii lun gn lin vi cch gii quyt vn c bn ca trit hc. Ch ngha duy vt bin
chng khng nh bn cht ca th gii l vt cht; cc s vt, hin tng thng nht vi nhau tnh vt cht. Ch ngha duy
vt bin chng khng nh bn cht ca th gii l vt cht; cc s vt, hin tng thng nht vi nhau tnh vt cht. iu
ny c th hin
1) Mi s vt, hin tng ca th gii u c tnh vt cht l tn ti khch quan, c lp vi thc ca con ngi.
2) Mi s vt, hin tng trong th gii u l nhng dng c th ca vt cht; chng u mang c tnh chung ca vt cht
(tn ti vnh vin, ngha l khng bao gi tr v s 0, khng mt i); u c sinh ra t vt cht ( thc chng hn).
3) Th gii vt cht tn ti vnh vin v v tn. Trong th gii khng c g khc ngoi vt cht ang vn ng, bin i v
chuyn ho theo nhng quy lut khch quan chung ca mnh.
4) Tnh thng nht vt cht ca th gii th hin s tn ti ca th gii thng qua gii v c, gii hu c trong bc tranh
tng th v th gii duy nht; gia chng c s lin h tc ng qua li, chuyn ho ln nhau, vn ng v pht trin. Cc qu
trnh cho php thy y s thng nht vt cht ca th gii trong cc hnh thc v giai on pht trin, t ht c bn
n phn t, t phn t n cc c th sng, t cc c th sng n con ngi v x hi loi ngi.
Quan im v bn cht vt cht v tnh thng nht vt cht ca th gii ca ch ngha duy vt bin chng khng ch nh
hng trong vic gii thch v tnh phong ph, a dng ca th gii, m cn nh hng nhn thc v tnh phong ph, a dng
y trong qu trnh hot ng ci to t nhin hp quy lut.

Cu hi 13. Ngun gc ca thc?

p. Cu tr li c hai ln
1) Ngun gc t nhin ca thc (no ngi + s phn nh)
a) No ngi l sn phm qu trnh tin ho lu di ca th gii vt cht, t v c ti hu c, cht sng (thc vt v ng vt)
ri n con ngi- sinh vt-x hi. L t chc vt cht c cu trc tinh vi; ch khong 370g nhng c ti 14-15 t t bo thn
kinh lin h vi nhau v vi cc gic quan to ra mi lin h thu, nhn a dng no ngi iu khin hot ng ca c th
i vi th gii bn ngoi. Hot ng thc ca con ngi din ra trn c s hot ng ca thn kinh no b; b no cng
hon thin hot ng thn kinh cng hiu qu, thc ca con ngi cng phong ph v su sc. iu ny l gii ti sao qu
trnh tin ha ca loi ngi cng l qu trnh pht trin nng lc ca nhn thc, ca t duy v ti sao i sng tinh thn ca
con ngi b ri lon khi no b tn thng.
b) S phn nh ca vt cht l mt trong nhng ngun gc t nhin ca thc. Mi hnh thc vt cht u c thuc tnh phn
nh v phn nh pht trin t hnh thc thp ln hnh thc cao- ty thuc vo kt cu ca t chc vt cht.
Phn nh l s ti to li nhng c im, tnh cht ca dng vt cht ny (di dng thay i) trong mt dng vt cht
khc. Qu trnh phn nh bao hm qu trnh thng tin, ci c phn nh (tc ng) l nhng s vt, hin tng c th ca
vt cht, cn ci phn nh (nhn tc ng) l ci cha ng thng tin v nhng s vt, hin tng . Cc hnh thc phn
nh. +) Phn nh ca gii v c (gm phn nh vt l v phn nh ho hc) l nhng phn nh th ng, khng nh hng
v khng la chn. +) Phn nh ca thc vt l tnh kch thch +) Phn nh ca ng vt c nh hng, la chn nh
m ng vt thch nghi vi mi trng sng. Trong phn nh ca ng vt c phn x khng iu kin (bn nng); phn x
c iu kin (tc ng thng xuyn) ng vt c thn kinh trung ng to nn tm l. Hnh thc phn nh cao nht (phn
nh nng ng, sng to) l thc ca con ngi, c trng cho mt dng vt cht c t chc cao l no ngi. Tm li, s
pht trin ca cc hnh thc phn nh gn lin vi cc trnh t chc vt cht khc nhau v thc ny sinh t cc hnh thc
phn nh .

Quan im trn ca trit hc ca ch ngha Mc-Lnin v thc chng li quan im ca ch ngha duy tm tch ri thc
khi hot ng ca no ngi, thn b ho thc; ng thi chng li quan im ca ch ngha duy vt tm thng cho rng
no tit ra thc tng t nh gan tit ra mt.
2) Ngun gc x hi ca thc (lao ng + ngn ng)
a) Lao ng l hot ng c mc ch, c tnh lch s-x hi ca con ngi nhm to ra ca ci tn ti v pht trin; ng
thi lao ng cng to ra i sng tinh thn v hn th na, lao ng gip con ngi hon thin chnh mnh. S hon thin
ca i tay, vic bit ch to cng c lao ng lm cho thc khng ngng pht trin, to c s cho con ngi nhn thc
nhng tnh cht mi ca gii t nhin; dn n nng lc t duy tru tng, kh nng phn on, suy lun dn c hnh
thnh v pht trin.
b) Trong qu trnh lao ng con ngi lin kt vi nhau, to thnh cc mi quan h x hi tt yu v cc mi quan h ca cc
thnh vin ca x hi khng ngng c cng c v pht trin dn n nhu cu cn thit phi trao i vi nhau iu g y
nn ngn ng xut hin. Ngn ng ra i tr thnh ci v vt cht ca thc, thnh phng tin th hin thc. Nh ngn
ng, con ngi khi qut ho, tru tng ho nhng kinh nghim truyn li cho nhau. Ngn ng l sn phm ca lao
ng, n lt n, ngn ng li thc y lao ng pht trin.
Nh vy, b no ngi cng vi th gii vt cht tc ng ln b no l ngun gc t nhin ca thc v vi quan im
nh vy v thc, ch ngha duy vt bin chng chng li quan im ca ch ngha duy tm tch ri thc ra khi hot ng
ca b no, thn b ho thc; ng thi chng li quan im ca ch ngha duy vt tm thng cho rng no tit ra thc
tng t nh gan tit ra mt.

Cu hi 14. Bn cht ca thc?

p. Bn cht ca thc th hin qua bn im
im xut pht hiu bn cht ca thc l s tha nhn thc l s phn nh, l hnh nh tinh thn v s vt, hin tng
khch quan. thc thuc phm vi ch quan, khng c tnh vt cht, m ch l hnh nh phi cm tnh ca cc s vt, hin
tng cm tnh c phn nh. Bn cht ca thc th hin s phn nh nng ng, sng to th gii khch quan vo b
no ngi; l hnh nh ch quan v th gii khch quan.
1) thc l hnh nh ch quan v th gii khch quan bi hnh nh y tuy b th gii khch quan quy nh c v ni dung ln
hnh thc th hin; nhng th gii y khng cn y nguyn nh n vn c, m b ci ch quan ca con ngi ci bin thng
qua tm t, tnh cm, nguyn vng, nhu cu v.v. thc chng qua ch l vt cht c em chuyn vo trong u c con
ngi v c ci bin i trong . C th ni, thc phn nh hin thc, cn ngn ng th din t hin thc v ni ln t
tng. Cc t tng c tn hiu ho trong mt dng c th ca vt cht- l ngn ng- ci m con ngi c th cm gic
c. Khng c ngn ng th thc khng th hnh thnh v tn ti c.
2) thc l s phn nh nng ng, sng to, th hin ch, thc phn nh th gii c chn lc- ty thuc vo mc ch
ca ch th nhn thc. S phn nh nhm nm bt bn cht, quy lut vn ng v pht trin ca s vt, hin tng; kh
nng vt trc (d bo) ca thc to nn s lng trc nhng tnh hung s gy tc ng tt, xu ln kt qu ca hot
ng m con ngi ang hng ti. C c d bo , con ngi iu chnh chng trnh ca mnh sao cho ph hp vi
d kin xu hng pht trin ca s vt, hin tng; xy dng cc m hnh l tng, ra phng php thc hin ph hp
nhm t kt qu ti u. Nh vy, thc khng ch phn nh th gii khch quan, m cn to ra th gii khch quan.
3) thc l mt hin tng x hi v mang bn cht x hi. S ra i v tn ti ca thc gn lin vi hot ng thc tin;
chu s chi phi khng ch ca cc quy lut sinh hc, m ch yu cn ca cc quy lut x hi; do nhu cu giao tip x hi v
cc iu kin sinh hot hin thc ca x hi quy nh. Vi tnh nng ng, thc sng to li hin thc theo nhu cu ca
bn thn v thc tin x hi. cc thi i khc nhau, thm ch cng mt thi i, s phn nh ( thc) v cng mt s vt,
hin tng c s khc nhau- theo cc iu kin vt cht v tinh thn m ch th nhn thc ph thuc.
4) C th ni qu trnh thc gm cc giai on.
a) Trao i thng tin hai chiu gia ch th vi khch th phn nh; nh hng v chn lc cc thng tin cn thit.
b) M hnh ho i tng trong t duy dng hnh nh tinh thn, tc l sng to li khch th phn nh theo cch m ho s
vt, hin tng vt cht thnh tng tinh thn phi vt cht.
c) Chuyn m hnh t t duy ra hin thc, tc l qu trnh hin thc ho t tng, thng qua hot ng thc tin bin cc
tng tinh thn phi vt cht trong t duy thnh cc s vt, hin tng vt cht ngoi hin thc. Trong giai on ny, con ngi
la chn phng php, cng c tc ng vo hin thc khch quan nhm thc hin mc ch ca mnh.

Cu hi 15. ngha phng php lun ca mi quan h gia vt cht vi thc?

p. Cu tr li gm ba ln
1) Vai tr quy nh ca vt cht i vi thc
a) Vt cht l ci th nht, thc l ci th hai, ngha l vt cht l ci c trc, thc l ci c sau; Vt cht quy nh thc
c v ni dung phn nh ln hnh thc biu hin. iu ny th hin +) vt cht sinh ra thc ( thc l sn phm ca no
ngi; thc c thuc tnh phn nh ca vt cht) +) vt cht quyt nh ni dung ca thc ( thc l s phn nh th gii
vt cht; ni dung ca thc (k c tnh cm, ch v.v) u xut pht t vt cht; s sng to ca thc i hi nhng tin
vt cht v tun theo cc quy lut ca vt cht).
b) Tn ti x hi (mt hnh thc vt cht c bit trong lnh vc x hi) quy nh thc x hi (mt hnh thc thc c bit
trong lnh vc x hi).
c) thc l s phn nh th gii vt cht vo no ngi trong dng hnh nh ch quan v th gii khch quan; hnh thc biu
hin ca thc l ngn ng (mt dng c th ca vt cht).
2) Vai tr tc ng ngc tr li ca thc i vi vt cht
a) S tc ng ca thc i vi vt cht c th theo hng tch cc (khai thc, pht huy, thc y c sc mnh vt cht
tim tng hoc nhng bin i ca iu kin, hon cnh vt cht theo hng c li cho con ngi) th hin qua vic thc
ch o con ngi trong hot ng thc tin. S ch o xut hin ngay t lc con ngi xc nh i tng, mc tiu,
phng hng v phng php thc hin nhng mc tiu ra. Trong giai on ny, thc trang b cho con ngi nhng
thng tin cn thit v i tng, v cc quy lut khch quan v hng dn con ngi phn tch, la chn nhng kh nng vn
dng nhng nhng quy lut trong hnh ng. Nh vy, thc hng dn hot ng ca con ngi v thng qua cc hot
ng m tc ng gin tip ln thc ti khch quan.
b) S tc ng ngc li ca thc i vi vt cht c th theo hng tiu cc, trc ht do s phn nh khng y v
th gii dn n nhng sai lm, duy ch th hin qua vic thc c th km hm sc mnh ci to hin thc thc khch
quan ca con ngi, nht l trong lnh vc x hi (lm suy gim, hao tn sc mnh vt cht tim tng, km hm qu trnh pht
trin kinh t-x hi, gy nh hng xu n i sng ca con ngi).
c) Nhng yu t nh hng n s tc ng ca thc i vi vt cht +) Nu tnh khoa hc ca thc cng cao th tnh tch

c ca thc cng ln. Trc ht l thc phi phn nh ng hin thc khch quan; ngha l con ngi mun pht huy
sc mnh ca mnh trong ci to th gii th phi tn trng cc quy lut khch quan, phi nhn thc ng, nm vng, vn
dng ng v hnh ng ph hp vi cc quy lut khch quan. +) S tc ng ca thc i vi vt cht cn ph thuc vo
mc ch s dng thc ca con ngi.
Nh vy, bn thn thc khng trc tip thay i c hin thc m phi thng qua hot ng ca con ngi. Sc mnh ca
thc ty thuc vo mc thm nhp vo qun chng, vo cc iu kin vt cht, vo hon cnh khch quan m trong
thc c thc hin. Mun bin i v ci to th gii khch quan, thc phi c con ngi thc hin trong thc tin v
ch c nh vy, thc mi tr thnh lc lng vt cht.
3) ngha phng php lun ca mi quan h gia vt cht vi thc. Nguyn tc khch quan trong hot ng nhn thc v
hot ng thc tin. Nguyn tc khch quan yu cu
a) Mc tiu, phng thc hot ng ca con ngi u phi xut pht t nhng iu kin, hon cnh thc t, c bit l ca
iu kin vt cht, kinh t; tun theo, xut pht, tn trng cc quy lut khch quan (vn c) ca s vt, hin tng; cn tm
nguyn nhn ca cc s vt, hin tng trong nhng iu kin vt cht khch quan ca chng; mun ci to s vt, hin
tng phi xut pht t bn thn s vt, hin tng c ci to. Chng t tng ch quan duy ch, nn nng, thiu kin
nhnm biu hin ca n l tuyt i ho vai tr, tc dng ca nhn t con ngi; cho rng con ngi c th lm c tt c
nhng g mun m khng cn ch trng n s tc ng ca cc quy lut khch quan, ca cc iu kin vt cht cn thit.
b) Pht huy tnh nng ng, sng to ca thc l nhn mnh tnh c lp tng i, tnh tch cc v tnh nng ng ca
thc i vi vt cht bng cch tng cng rn luyn, bi dng t tng, ch phn u, vn ln, tu dng o c v.v
nhm xy dng i sng tinh thn lnh mnh. Chng thi th ng, trng ch, li vo hon cnh khch quan v nh vy
l h thp vai tr tnh nng ng ch quan ca con ngi trong hot ng thc tin d ri vo ch ngha duy vt siu hnh, ch
ngha duy vt tm thng; tuyt i ha vt cht; coi thng t tng, tri thc ri vo thc dng hng th v.v.

Cu hi 16. Ti sao ni siu hnh v bin chng l hai mt i lp ca phng php t duy?
p. Cu tr li gm hai ln
1) Thut ng Siu hnh c gc t ting Hy Lp metaphysica, vi ngha l nhng g sau vt l hc. Vo th k XVI-XVII,
phng php siu hnh gi vai tr quan trng trong vic tch lu tri thc, em li cho con ngi nhiu tri thc mi, nht l v
ton hc v c hc; nhng ch t khi Bcn (1561-1626) v v sau l Lcc (1632-1704) chuyn phng php nhn thc siu
hnh t khoa hc t nhin sang trit hc, th siu hnh tr thnh phng php ch yu ca nhn thc. n th k XVIII,
phng php siu hnh khng c kh nng khi qut s vn ng, pht trin ca th gii vo nhng quy lut chung nht;
khng to kh nng nhn thc th gii trong chnh th thng nht nn b phng php bin chng duy tm trit hc c in
c ph nh. Hghen (1770-1831) l nh trit hc ph phn php siu hnh kch lit nht thi by gi v l ngi u tin
khi qut h thng quy lut ca php bin chng duy tm, em n i lp vi php siu hnh.
Trong trit hc ca ch ngha duy vt bin chng, siu hnh c hiu theo ngha l phng php xem xt s tn ti ca s
vt, hin tng v s phn nh chng vo t duy con ngi trong trng thi bit lp, nm ngoi mi lin h vi cc s vt,
hin tng khc v khng bin i. c th ca siu hnh l tnh mt chiu, tuyt i ho mt ny hay mt kia; ph nhn cc
khu trung gian, chuyn ho; do kt qu nghin cu ch i ti kt lun hoc l ..., hoc l ..., phin din; coi th gii thng
nht l bc tranh khng vn ng, pht trin. Cc nh siu hnh ch da vo nhng phn tuyt i khng th dung ho
khng nh c l c, khng l khng; hoc tn ti hoc khng tn ti; s vt, hin tng khng th va l chnh n li va l
ci khc n; ci khng nh v ci ph nh tuyt i bi tr ln nhau.
2) Thut ng Bin chngc gc t ting Hy Lp dialektica (vi ngha l ngh thut m thoi, tranh lun). Theo ngha ny,
bin chng l ngh thut tranh lun nhm tm ra chn l bng cch pht hin cc mu thun trong lp lun ca i phng v
ngh thut bo v nhng lp lun ca mnh. n Hghen, thut ng bin chng c pht trin kh ton din v khi qut
c mt s phm tr, quy lut c bn; nhng chng cha phi l nhng quy lut chung nht v t nhin, x hi v t duy,
m mi ch l mt s quy lut ring trong lnh vc tinh thn. C.Mc, Ph.ngghen v V.I.Lnin k tha, pht trin trn tinh
thn ph phn v sng to nhng gi tr trong lch s t tng bin chng nhn loi lm cho php bin chng tr thnh php
bin chng duy vt; thnh khoa hc nghin cu nhng quy lut chung nht v mi lin h v s vn ng, pht trin ca cc
s vt, hin tng trong c ba lnh vc t nhin, x hi v t duy.
Phng php bin chng duy vt mm do, linh hot; tha nhn trong nhng trng hp cn thit, bn cnh ci hoc l ...
hoc l..., cn c c ci va l ... va l.... Do vy, l phng php khoa hc, va khc phc c nhng hn ch ca
php bin chng c i, y li phng php siu hnh va ci to php bin chng duy tm tr thnh phng php lun
chung nht ca nhn thc v thc tin.

Cu hi 17. Khi lc v php bin chng duy vt?

p. Cu tr li gm ba ln
Trong lch s pht trin ca trit hc t thi c i n nay, vn tn ti ca cc s vt, hin tng lun c quan tm v
cn lm sng t. Cc s vt, hin tng xung quanh ta v ngay c bn thn chng ta tn ti trong mi lin h qua li, quy
nh, chuyn ho ln nhau hay tn ti tch ri, bit lp nhau? Cc s vt, hin tng lun vn ng, pht trin hay tn ti
trong trng thi ng im, khng vn ng? C nhiu quan im khc nhau v vn ny, nhng suy n cng u quy v hai
quan im chnh i lp nhau l siu hnh v bin chng.
1) nh ngha. Theo Ph.ngghen, Php bin chng l khoa hc v s lin h ph bin, (...) l mn khoa hc v nhng quy
lut ph bin ca s vn ng v s pht trin ca t nhin, ca x hi loi ngi v ca t duy. Theo V.I.Lnin, Php bin
chng, tc l hc thuyt v s pht trin, di hnh thc hon b nht, su sc nht v khng phin din, hc thuyt v tnh
tng i ca nhn thc ca con ngi phn nh vt cht lun lun pht trin khng ngng. H Ch Minh nh gi Ch
ngha Mc c u im l phng php lm vic bin chng. C th hiu php bin chng duy vt l khoa hc v mi lin h
ph bin; v nhng quy lut chung nht ca s vn ng, pht trin ca t nhin, x hi v t duy.
2) Ni dung ca php bin chng duy vt ht sc phong ph, ph hp vi i tng nghin cu l s vn ng, pht trin ca
cc s vt, hin tng trong c ba lnh vc t nhin, x hi, t duy v t trong nhng lnh vc y rt ra c nhng quy lut
ca mnh. Ni dung ca php bin chng duy vt gm hai nguyn l, su cp phm tr v ba quy lut c bn. S phn bit
gia cc nguyn l vi cc cp phm tr, quy lut c bn ca php bin chng duy vt cng lm r ngha c th ca chng.
Hai nguyn l khi qut tnh bin chng chung nht ca th gii; cc cp phm tr phn nh s tc ng bin chng gia cc
mt ca s vt, hin tng, chng l nhng mi lin h c tnh quy lut trong tng cp; cn cc quy lut l l lun nghin cu
cc mi lin h v khuynh hng pht trin trong th gii s vt, hin tng ch ra ngun gc, cch thc, xu hng ca s
vn ng, pht trin. iu ny ni ln nhng kha cnh phong ph ca s vn ng v pht trin ca s vt, hin tng.
3) Php bin chng c vai tr phng php v phng php lun i vi hot ng nhn thc khoa hc v thc tin cch
mng ca con ngi.

Cu hi 18. Nguyn l v mi lin h ph bin ca php bin chng duy vt? ngha phng
php lun c rt ra t ni dung nguyn l ny?
p. Cu tr li gm ba ln
1) Khi nim. Trong php bin chng duy vt, mi lin h ph bin dng khi qut s quy nh, tc ng qua li, chuyn
ho ln nhau gia cc s vt, hin tng hay gia cc mt ca mt s vt, hin tng trong th gii. C s l lun ca mi
lin h ph bin l tnh thng nht vt cht ca th gii; theo cc s vt, hin tng d c a dng, khc nhau n th no
i chng na, th chng cng ch l nhng dng c th khc nhau ca mt th gii vt cht duy nht.
2) Tnh cht ca cc mi lin h ph bin
a) Tnh khch quan. Php bin chng duy vt khng nh tnh khch quan ca cc mi lin h, tc ng ca bn thn th gii
vt cht. C mi lin h, tc ng gia cc s vt, hin tng vt cht vi nhau. C mi lin h gia s vt, hin tng v ci
tinh thn. C ci lin h gia nhng hin tng tinh thn vi nhau, nh mi lin h v tc ng gia cc hnh thc ca qu
trnh nhn thc. Cc mi lin h, tc ng , suy cho n cng, u l s phn nh mi lin h v s quy nh ln nhau gia
cc s vt, hin tng ca th gii khch quan.
b) Tnh ph bin. Mi lin h qua li, quy nh, chuyn ho ln nhau v tch bit nhau khng nhng din ra mi s vt, hin
tng trong t nhin, trong x hi, trong t duy, m cn din ra i vi cc mt, cc yu t, cc qu trnh ca mi s vt, hin
tng.
c) Tnh a dng, phong ph. C nhiu mi lin h. C mi lin h v mt khng gian v cng c mi lin h v mt thi gian
gia cc s vt, hin tng. C mi lin h chung tc ng ln ton b hay trong nhng lnh vc rng ln ca th gii. C mi
lin h ring ch tc ng trong tng lnh vc, tng s vt v hin tng c th. C mi lin h trc tip gia nhiu s vt,
hin tng, nhng cng c nhng mi lin h gin tip. C mi lin h tt nhin, cng c mi lin h ngu nhin. C mi lin
h bn cht cng c mi lin h ch ng vai tr ph thuc (khng bn cht). C mi lin h ch yu v c mi lin h th yu
v.v chng gi nhng vai tr khc nhau quy nh s vn ng, pht trin ca s vt, hin tng. Do vy, nguyn l v mi lin
h ph bin khi qut c ton cnh th gii trong nhng mi lin h chng cht gia cc s vt, hin tng ca n. Tnh v
hn ca th gii khch quan; tnh c hn ca s vt, hin tng trong th gii ch c th gii thch c trong mi lin h
ph bin, c quy nh bng nhiu mi lin h c hnh thc, vai tr khc nhau.
3) ngha phng php lun ca nguyn l v mi lin h ph bin. T nguyn l v mi lin h ph bin ca php bin
chng duy vt, rt ra nguyn tc ton din trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin. Nguyn tc ny yu cu xem xt
s vt, hin tng a) trong chnh th thng nht ca tt c cc mt, cc b phn, cc yu t, cc thuc tnh cng cc mi lin
h ca chng. b) trong mi lin h gia s vt, hin tng ny vi s vt, hin tng khc v vi mi trng xung quanh, k
c cc mt ca cc mi lin h trung gian, gin tip. c) trong khng gian, thi gian nht nh, ngha l phi nghin cu qu
trnh vn ng ca s vt, hin tng trong qu kh, hin ti v phn on c tng lai ca n. d) Nguyn tc ton din i
lp vi quan im phin din ch thy mt ny m khng thy cc mt khc; hoc ch n nhiu mt nhng li xem xt trn
lan, dn u, khng thy c mt bn cht ca s vt, hin tng ri vo thut ngu bin v ch ngha chit trung.

Cu hi 19. Nguyn l v s pht trin ca php bin chng duy vt?

p. Cu tr li gm ba ln
1) Trong php bin chng duy vt, pht trin l qu trnh vn ng i ln t thp n cao, t km hon thin n hon thin
hn. Qu trnh va din ra dn dn, va nhy vt lm cho s vt, hin tng c mt i, s vt, hin tng mi v cht ra
i. Ngun gc ca s pht trin nm nhng mu thun bn trong ca s vt, hin tng.
2) Tnh cht ca s pht trin. a) Tnh khch quan. Ngun gc v ng lc ca s pht trin nm trong chnh bn thn s vt,
hin tng. b) Tnh ph bin. S pht trin din ra trong c t nhin, x hi v t duy. c) Tnh k tha. S vt, hin tng mi
ra i t s ph nh c tnh k tha. S vt, hin tng mi ra i t s vt, hin tng c, v vy trong s vt, hin tng
mi cn gi li, c chn lc v ci to nhng mt cn thch hp ca s vt, hin tng c, chuyn sang s vt, hin tng
mi, gt b nhng mt tiu li thi, lc hu ca s vt, hin tng c cn tr s pht trin. d) Tnh a dng, phong ph.
Tuy s pht trin din ra trong mi lnh vc t nhin, x hi v t duy, nhng mi s vt, hin tng li c qu trnh pht trin
khng ging nhau. Tnh a dng v phong ph ca s pht trin cn ph thuc vo khng gian v thi gian, vo cc yu t,
iu kin tc ng ln s pht trin .
3) ngha phng php lun ca nguyn l v s pht trin. T nguyn l v s pht trin ca php bin chng duy vt, rt
ra nguyn tc pht trin trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin. Nguyn tc ny gip chng ta nhn thc c
rng, mun nm c bn cht ca s vt, hin tng, nm c khuynh hng pht trin ca chng th phi xt s vt
trong s pht trin, trong s t vn ng, trong s bin i ca n.
Nguyn tc pht trin yu cu a) t s vt, hin tng trong s vn ng, pht hin c cc xu hng bin i, pht trin
ca n khng ch nhn thc s vt, hin tng trng thi hin ti, m cn d bo c khuynh hng pht trin. Cn ch
ra ngun gc ca s pht trin l mu thun, cn ng lc ca s pht trin l u tranh gii quyt mu thun gia cc mt
i lp trong s vt, hin tng .
b) Nhn thc s pht trin l qu trnh tri qua nhiu giai on, t thp n cao, t n gin n phc tp, t km hon thin
n hon thin hn. Mi giai on pht trin c nhng c im, tnh cht, hnh thc khc nhau nn cn tm ra nhng hnh
thc, phng php tc ng ph hp hoc, thc y, hoc km hm s pht trin .
c) Trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin phi nhy cm, sm pht hin v ng h ci mi hp quy lut, to iu
kin cho ci mi pht trin; phi chng li quan im bo th, tr tr, nh kin v.v bi nhiu khi ci mi tht bi tm thi, to
nn con ng pht trin quanh co, phc tp. Trong qu trnh thay th ci c bng ci mi phi bit k tha nhng yu t tch
cc t c t ci c v pht trin sng to chng trong iu kin mi.

Cu hi 20. Cp phm tr ci ring, ci chung ca php bin chng duy vt?

p.Cu tr li gm ba ln l nh ngha cc phm tr; nu mi quan h bin chng gia cc phm tr v ngha phng
php lun c rt ra t mi quan h .
1) nh ngha. Ci ring (ci c th) l phm tr trit hc dng ch mt s vt, mt hin tng nht nh. Ci n nht l
phm tr trit hc dng ch nhng mt, nhng c im ch vn c mt s vt, hin tng no m khng lp li s
vt, hin tng khc. Ci chung (ci ph bin) l phm tr trit hc dng ch nhng mt, nhng thuc tnh khng nhng c
mt s vt, mt hin tng, mt qu trnh nht nh m chng cn c lp li trong nhiu s vt, nhiu hin tng khc
na.
2, 3) V ci ring gn b cht ch vi ci chung, tn ti trong mi lin h vi ci chung cho nn gii quyt mt cch c hiu
qu cc vn ring th khng th lng trnh vic gii quyt nhng vn chung, ngha l phi gii quyt nhng vn l

lun lin quan n vn ring trnh sa vo tnh trng m mm, tu tin, kinh nghim ch ngha.
V ci chung ch tn ti trong ci ring, thng qua ci ring th hin mnh nn ch c th tm ci chung trong ci ring, trong
cc s vt, hin tng, qu trnh ring l, c th ch khng phi tm trong mun ch quan ca con ngi.
V ci chung tn ti trong ci ring nh mt b phn ca ci ring, b phn ny tc ng qua li vi nhng mt cn li ca ci
ring, tc l vi nhng mt khng gia nhp vo ci chung, nn bt c ci chung no cng tn ti trong ci ring di dng
b ci bin.
V ci chung l ci su sc, ci bn cht chi phi mi ci ring, nn phi bit pht hin ra ci chung, vn dng ci chung to
ra ci ring. T iu ny rt ra kt lun l bt k mt ci chung no khi c p dng vo tng trng hp ring cng cn
c c bit ho. Trong vic vn dng cc nguyn l ca ch ngha Mc-Lnin vo hot ng nhn thc v hot ng thc
tin, nu khng ch n s c bit m p dng nguyn xi ci chung, tuyt i ho ci chung th s ri vo bnh t
khuynh, gio iu. Ngc li, nu b qun, xem thng ci chung, ch tuyt i ho ci ring, ci n nht th s ri vo bnh
hu khuynh, tu tin, kinh nghim ch ngha.
V trong nhng iu kin nht nh, ci n nht c th chuyn ho thnh ci chung v ngc li ci chung c th chuyn ho
thnh ci n nht cho nn trong hot ng l lun v hot ng thc tin, nu ci n nht l ci c li th to iu kin thun
li n chuyn ho thnh ci chung v ngc li, nu ci chung khng cn l ci ph hp th tc ng ci chung chuyn
ho thnh ci ring.

Cu hi 21. Cp phm tr ni dung-hnh thc ca php bin chng duy vt?

p.Cu tr li gm ba ln
1) nh ngha.Ni dung l tng hp tt c nhng mt, nhng yu t to nn s vt, hin tng. Hnh thc l phng thc tn
ti v pht trin ca s vt, hin tng, l h thng cc mi lin h tng i bn vng gia cc yu t ca s vt, hin tng
v khng ch l ci biu hin bn ngoi m cn l ci biu hin cu trc bn trong ca s vt, hin tng.
2,3) V ni dung v hnh thc lun gn b cht ch vi nhau nn trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin cn chng
li c hai khuynh hng hoc tuyt i ho ni dung m coi nh hnh thc, hoc tuyt i ho hnh thc m coi nh ni dung.
V mt ni dung c th c nhiu hnh thc th hin v ngc li, nn cn phi s dng mi loi hnh thc c th c, mi cng
nh c, k c vic phi ci bin nhng hnh thc vn c, ly ci ny b sung, thay th cho ci kia lm cho bt k hnh thc
no cng tr thnh cng c phc v cho ni dung mi. V.I.Lnin kch lit ph phn thi ch tha nhn nhng hnh thc
c, bo th, tr tr ch mun lm theo ci c, ng thi ng cng ph phn thi ph nhn vai tr ca hnh thc c trong hon
cnh mi, ch quan, nng vi, thay i hnh thc c mt cch tu tin, khng cn c.
V ni dung quy nh hnh thc nn phi cn c vo ni dung. Nu mun bin i s vt, hin tng th trc ht phi tc
ng, lm thay i ni dung ca chng. ng thi, v hnh thc c tc ng ngc li ln ni dung, thc y hoc km hm ni
dung pht trin nn cn lun theo di kp thi can thip vo tin trnh bin i ca hnh thc y nhanh hoc km hm s
pht trin ca ni dung.

Cu hi 22. Cp phm tr tt nhin-ngu nhin ca php bin chng duy vt?

p. Cu tr li gm ba ln
1) nh ngha.Tt nhin do mi lin h bn cht, do nhng nguyn nhn c bn bn trong ca s vt, hin tng quy nh v
trong nhng iu kin nht nh phi xy ra ng nh th ch khng th khc. Ngu nhin l ci do mi lin h khng bn
cht, do nhng nguyn nhn, hon cnh bn ngoi quy nh, c th xut hin, c th khng xut hin, c th xut hin th ny
hoc c th xut hin th khc.
2,3) V tt nhin, trong nhng iu kin nht nh, dt khot phi xy ra nh th nn trong hot ng thc tin cn phi da
vo tt nhin ch khng da vo ngu nhin. Nhng v tt nhin bao gi cng vch ng i cho mnh thng qua v s ngu
nhin nn chng ta ch c th nhn thc, ch ra c tt nhin bng cch nghin cu nhng ngu nhin m tt nhin phi i
qua. Ngu nhin tuy khng chi phi s pht trin ca s vt, hin tng nhng c nh hng n nhp pht trin, thm ch
i khi ngu nhin c th lm cho tin trnh pht trin ca s vt, hin tng t ngt bin i, do vy, khng nn b qua ngu
nhin m lun c nhng phng n d phng trng hp cc s c ngu nhin xut hin bt ng.
V ranh gii gia tt nhin v ngu nhin ch l tng i, c ci ni ny, mt ny, mi lin h ny l tt nhin nhng ni
kia, mt kia, mi lin h kia li l ngu nhin v ngc li, do vy cn lu n c im trnh s nhn nhn cng nhc
khi xem xt s vt, hin tng.
Khi nghin cu cc cp phm tr cn lin h chng vi nhau v vi cc quy lut c bn ca php bin chng duy vt, bi th
gii mun hnh, mun v, cho nn, d quan trng n my, ch ring cc cp phm tr hoc cc quy lut c bn s khng
phn nh c cc mi lin h bn cht ca th gii mt cch y .

Cu 23. Ti sao ni quy lut thng nht v u tranh gia cc mt i lp nu ngun gc,
ng lc vn ng, pht trin ca s vt, hin tng?
p. Cu tr li c ba ln
1) V tr, vai tr ca quy lut trong php bin chng duy vt. L mt trong ba quy lut c bn ca php bin chng duy vt, quy
lut thng nht v u tranh gia cc mt i lp (quy lut mu thun) ch ra ngun gc, ng lc bn trong ca s vn ng,
pht trin. Nm vng c ni dung ca quy lut ny to c s cho vic nhn thc cc phm tr v quy lut khc ca php
bin chng duy vt; ng thi gip hnh thnh phng php t duy khoa hc, bit khm ph bn cht ca s vt, hin tng
v gii quyt mu thun ny sinh.
2) Ni dung quy lut.
a) Cc khi nim ca quy lut. Mt i lp dng ch nhng mt, nhng yu t, nhng thuc tnh khc nhau c khuynh
hng bin i tri ngc nhau cng tn ti khch quan trong cc s vt, hin tng ca t nhin, x hi v t duy. S tc
ng ln nhau gia cc mt i lp to nn mu thun bin chng v mu thun bin chng quy nh s bin i ca cc mt
i lp ni ring v ca s vt, hin tng ni chung. Thng nht gia cc mt i lp l s khng tch ri nhau, cng tn ti
ng thi v mt i lp ny phi ly mt i lp kia lm c s cho s tn ti ca mnh. S thng nht gia cc mt i lp
cn gi l sng nht gia chng do trong cc mt i lp cn tn ti nhng yu t ging nhau. Do s ng nht gia cc
mt i lp, nn trong nhiu trng hp, khi mu thun xut hin v hot ng, trong nhng iu kin no , to s chuyn
ho ln nhau gia cc mt i lp. ng nht khng tch ri vi s khc nhau, vi s i lp, bi mi s vt va l bn thn
n, va l mt ci khc vi chnh bn thn n; trong ng nht bao hm s
khc nhau, i lp. Cc mt i lp lun tc ng qua li vi nhau theo xu hng bi tr, ph nh ln nhau; ngi ta gi l
u tranh gia cc mt i lp v s u tranh khng tch ri vi s khc nhau, thng nht, ng nht gia chng trong
mt mu thun.

b) Vai tr ca mu thun bin chng i vi s vn ng v pht trin. Theo Ph. ngghen, nguyn nhn chnh v cng l
nguyn nhn cui cng to nn ngun gc ca s vn ng, pht trin ca mi s vt, hin tng l s tc ng ln nhau
gia chng v gia cc mt i lp trong chng. C hai loi tc ng ln nhau dn n vn ng. l s tc ng ln nhau
gia cc s vt, hin tng v s tc ng ln nhau gia cc mt i lp trong mt s vt, hin tng. C hai loi tc ng
ny to nn s vn ng; nhng ch loi tc ng th hai- loi tc ng ln nhau gia cc mt i lp do mu thun gia
chng to nn mi lm cho s vt, hin tng pht trin.
c) Mt s loi mu thun. +) Cn c vo quan h gia cc mt i lp i vi mt s vt, hin tng, ngi ta phn mu
thun thnh mu thun bn trong- l s tc ng qua li gia cc mt, cc khuynh hng i lp, l mu thun nm ngay
trong bn thn s vt, hin tng, ng vai tr quyt nh trc tip i vi qu trnh vn ng v pht trin ca s vt, hin
tng. Mu thun bn ngoi l mu thun din ra trong mi lin h gia cc s vt, hin tng khc nhau c nh hng n
s tn ti v pht trin ca s vt, hin tng, nhng phi thng qua mu thun bn trong mi pht huy tc dng.
+) Cn c vo s tn ti v pht trin ca ton b s vt, hin tng, ngi ta phn mu thun thnh mu thun c bn- l
mu thun quy nh bn cht ca s vt, hin tng, quy nh s pht trin ca s vt, hin tng trong tt c cc giai on,
t lc hnh thnh cho n lc kt thc v mu thun ny tn ti trong sut qu trnh tn ti ca s vt, hin tng. Mu thun
khng c bn ch l mu thun c trng cho mt phng din no ca s vt, hin tng, chu s chi phi ca mu thun
c bn; l mu thun ch quy nh s vn ng, pht trin ca mt hoc vi mt no ca s vt, hin tng.
+) Cn c vo vai tr ca mu thun i vi s tn ti v pht trin ca s vt, hin tng trong mt giai on nht nh,ngi
ta phn mu thun thnh mu thun ch yu- l mu thun ni ln hng u mt giai on pht trin nht nh ca s vt,
hin tng; c tc dng quy nh nhng mu thun khc trong cng mt giai on ca qu trnh pht trin ca s vt, hin
tng. Gii quyt mu thun ch yu s to iu kin gii quyt nhng mu thun khc cng giai on. S pht trin,
chuyn ho ca s vt, hin tng sang hnh thc khc ph thuc vo vic gii quyt mu thun ch yu. Mu thun th yu
l nhng mu thun khng ng vai tr quyt nh trong s vn ng, pht trin ca s vt, hin tng. Tuy vy, ranh gii
gia mu thun ch yu, th yu ch l tng i, tu theo tng hon cnh c th; c nhng mu thun trong iu kin ny l
ch yu, song trong iu kin khc li l th yu v ngc li.
+) Cn c vo tnh cht ca cc li ch c bnl i lp nhau ca cc giai cp, mt giai on nht nh, ngi ta phn mu
thun x hi thnh mu thun i khng- l mu thun gia nhng giai cp, nhng tp on ngi, gia nhng xu hng x
hi c li ch c bn i lp nhau v khng th iu ho c. l mu thun gia cc giai cp bc lt v b bc lt; gia
giai cp thng tr v giai cp b tr. Mu thun khng i khng l mu thun gia nhng khuynh hng, nhng giai cp, nhng
tp on ngi, nhng xu hng x hi c li ch c bn khng i lp nhau. Cc mu thun l cc b, tm thi.
c) Kt lun. Ni dung quy lutni ln rng, mu thun gia cc mt i lp trong s vt, hin tng l nguyn nhn; gii quyt
mu thun l ng lc ca s vn ng, pht trin; s vn ng, pht trin ca cc s vt, hin tng l t thn. Qu trnh
t khc nhau, thng nht qua mu thun n u tranh gia cc mt i lp m kt qu l mu thun gia chng c gii
quyt; xut hin s thng nht mi cng vi s hnh thnh mu thun mi trong mt s vt, hin tng dng thng nht
thng tri qua ba giai on chnh, mi giai on c nhng c im ring ca mnh.
+) Giai oan mt (giai on khc nhau)- khi s vt, hin tng mi xut hin, mu thun thng c biu hin s khc
nhaugia cc mt i lp.
+) Giai on hai (giai on t khc nhau chuyn thnh mu thun)- trong qu trnh vn ng, pht trin ca cc mt c khuynh
hng pht trin tri ngc nhau v bi tr, ph nh ln nhau giai on mt; s khc nhau chuyn thnh mu thun.
+) Giai on ba (giai on gii quyt mu thun)- khi hai mt i lp xung t gay gt vi nhau, nu c iu kin th hai mt
s hoc chuyn ho ln nhau; hoc trit tiu nhau; hoc c hai mt u b trit tiu; s vt, hin tng chuyn sang cht
mi. Mu thun c gii quyt vi kt qu l hai mt i lp c b ph hu, s thng nht gia hai mt mi c hnh thnh
cng vi s hnh thnh ca mu thun mi. Mu thun ny li c gii quyt lm cho s vt, hin tng mi lun xut hin
thay th s vt, hin tng c. S u tranh gia hai mt i lp lm cho s vt, hin tng khng tn ti vnh vin trong mt
cht. l quan h gia mu thun bin chng vi s vn ng, pht trin ca s vt, hin tng, trong mu thun gia
cc mt i lp l ngun gc, u tranh gia cc mt i lp l ng lc bn trong ca s vn ng v pht trin.
+) S thng nht gia cc mt i lp c tnh tm thi, tng i, l c iu kin, thong qua, ngha l s thng nht tn ti
trong trng thi ng yn tng i ca s vt, hin tng.
+) S u tranh gia cc mt i lp c tnh tuyt i, ngha l s u tranh ph v s n nh tng i ca s vt, hin
tng dn n s chuyn ho v cht ca chng. Tnh tuyt i ca s u tranh gn lin vi s t thn vn ng, pht trin
din ra khng ngng ca cc s vt, hin tng trong th gii vt cht. Suy ra, s vn ng, pht trin l tuyt i.
3) T ni dung quy lut mu thun ca php bin chng duy vt, rt ra mt s nguyn tc phng php lun trong hot ng
nhn thc v hot ng thc tin.
a) Quy lut thng nht v u tranh gia cc mt i lp gip chng ta nhn thc ng bn cht ca s vt v tm ra phng
hng, gii php ng cho hot ng thc tin bng con ng i su nghin cu, pht hin ra mu thun ca s vt, hin
tng. Mun pht hin ra mu thun cn phi tm ra th thng nht ca nhng mt, nhng khuynh hng tri ngc nhau,
tc l tm ra nhng mt i lp v nhng mi lin h, tc ng qua li ln nhau gia cc mt i lp trong s vt, hin
tng.
b) Quy lut mu tbun gip khi phn tch mu thun phi xem xt qu trnh pht sinh, pht trin ca tng mu thun, xem xt
vai tr, v tr v mi quan h ln nhau ca cc mt mu thun; phi xem xt qu trnh pht sinh, pht trin v v tr ca tng mt
i lp, mi quan h tc ng qua li, iu kin chuyn ho ln nhau gia chng. Ch c nh th mi hiu ng s vt, hiu
ng xu hng vn ng gii quyt mu thun.
c) Quy lut mu thun gip nhn thc c rng, thc y s vt, hin tng pht trin phi tm cch gii quyt mu
thun, khng c iu ho mu thun. Mi mu thun ch c gii quyt khi c iu kin chn mui; khng nng vi hay
bo th, tr tr khi gii quyt mu thun.

Cu hi 24. Ti sao ni quy lut t nhng thay i v lng dn n nhng thay i v cht
v ngc li nu cch thc, tnh cht pht trin ca s vt, hin tng?
p.Cu tr li c ba ln
1) V tr, vai tr ca quy lut trong php bin chng duy vt. L mt trong ba quy lut c bn ca php bin chng duy vt. Quy
lut v s chuyn ho t nhng bin i v lng dn n nhng bin i v cht v ngc li (quy lut lng i-cht i)
ch ra cch thc chung nht ca s pht trin, khi cho rng s thay i v cht ch xy ra khi s vt, hin tng tch lu
c nhng thay i v lng t n gii hn- n . Quy lut lng i-cht i cng ch ra tnh cht ca s pht trin,
khi cho rng s thay i v cht ca s vt, hin tng va din ra t t, va c bc nhy vt lm cho s vt, hin tng c
th va c nhng bc tin tun t, va c th c nhng bc tin vt bc.
2) Ni dung quy lut.

a) Cc khi nim ca quy lut. Cht l tn gi tt ca cht lng dng ch tnh quy nh khch quan vn c ca s vt, hin
tng; l s thng nht hu c ca cc thuc tnh, nhng yu t cu thnh s vt, hin tng lm cho chng l chng m
khng phi l ci khc (th hin s vt, hin tng l g v phn bit n vi s vt, hin tng khc). Cht c c im c
bn +) biu hin tnh n nh tng i ca s vt, hin tng, ngha l khi s vt, hin tng ny cha chuyn ho thnh s
vt, hin tng khc th cht ca n cha thay i. Mi s vt, hin tng u c qu trnh tn ti v pht trin qua nhiu giai
on. Trong mi giai on, s vt, hin tng li c cht ring giai on . Nh vy, +) mi s vt, hin tng khng phi
ch c mt cht m c nhiu cht.
Lng dng ch tnh quy nh vn c ca s vt, hin tng v mt quy m, trnh pht trin, cc yu t biu hin s
lng cc thuc tnh, tng s cc b phn, i lng, trnh quy m v nhp iu vn ng v pht trin ca s vt,
hin tng. Lng ca s vt, hin tng cn c biu hin ra kch thc di hay ngn, quy m to hay nh, tng s t hay
nhiu, trnh cao hay thp, tc vn ng nhanh hay chm, mu sc m hay nht v.v. Lng c c im c bn +) tnh
khch quan v n l mt dng ca vt cht, chim mt v tr nht nh trong khng gian v tn ti trong mt thi gian nht nh.
+) C nhiu loi lng khc nhau trong cc s vt, hin tng; c lng l yu t quy nh bn trong, c lng ch th hin
nhng yu t bn ngoi ca s vt, hin tng; s vt, hin tng cng phc tp th lng ca chng cng phc tp theo. +)
Trong t nhin v x hi, c lng c th o, m c; nhng trong x hi v t duy li c nhng lng kh o lng bng
nhng s liu c th m ch c th nhn bit c bng t duy tru tng. S phn bit gia cht v lng ch c ngha
tng i. Tu theo tng mi quan h m xc nh u l lng v u l cht. C ci l lng trong mi quan h ny, li c
th l cht trong mi quan h khc.
b) Mi quan h bin chng gia cht vi lng. Mi s vt, hin tng l +) mt th thng nht gia hai mt cht v lng.
Hai mt ny tc ng bin chng ln nhau theo c ch khi s vt, hin tng ang tn ti, cht v lng thng nht vi nhau
mt nht nh. +) cng trong phm vi cht v lng tc ng ln nhau lm cho s vt, hin tng dn bin i
bt u t s thay i v lng. Qu trnh thay i ca lng din ra theo xu hng hoc tng hoc gim nhng khng lp
tc dn n s thay i v cht ca s vt, hin tng. Ch khi lng thay i n gii hn nht nh (n ) mi dn n s
thay i v cht. Nh vy, s thay i v lng to iu kin cho cht i v kt qu ca s thay i l s vt, hin tng
c mt i; s vt, hin tng mi ra i.
c) Khi nim , im nt, bc nhy. dng ch mi lin h thng nht v quy nh ln nhau gia cht vi lng; l gii
hn tn ti ca s vt, hin tng m trong , s thay i v lng cha dn n s thay i v cht; s vt, hin tng vn
cn l n, cha chuyn ho thnh s vt, hin tng khc. im gii hn m ti s thay i v lng t ti ch ph v
c, lm cho cht ca s vt, hin tng thay i, chuyn thnh cht mi- thi im, m ti bt u xy ra bc nhyc gi l im nt. c gii hn bi hai im nt v s thay i v lng t ti im nt s dn n s ra i ca
cht mi. S thng nht gia lng mi vi cht mi to ra mi v im nt mi. Bc nhydng ch giai on chuyn
ho c bn v cht ca s vt, hin tng do nhng thay i v lng trc gy ra; l bc ngot c bn trong s bin
i v lng. Bc nhy kt thc mt giai on bin i v lng; l s gin on trong qu trnh vn ng lin tc ca s
vt, hin tng. Trong s vt, hin tng mi, lng li bin i, n im nt mi, li xy ra bc nhy mi. C nh th, s
vn ng ca s vt, hin tng din ra, lc th bin i tun t v lng, lc th nhy vt v cht, to ra mt ng nt v
tn, lm cho s vt mi ra i thay th s vt c. Quy lut lng i-cht i khng ch ni ln mt chiu l lng i dn n
cht i m cn c chiu ngc li, ngha l khi cht mi ra i, n li to ra mt lng mi ph hp vi n c s thng
nht mi gia cht vi lng.
Mt s hnh thc ca bc nhy. Vic tha nhn c bc nhy hay khng cng l c s phn bit quan im bin chng
v quan im siu hnh.
+) Cn c vo quy m v nhp ca bc nhy, ngi ta chia thnh bc nhy ton b l nhng bc nhy lm cho tt c
cc mt, cc b phn, cc yu t ca s vt, hin tng thay i. Bc nhy cc b l loi bc nhy ch lm thay i mt s
mt, mt s yu t, mt s b phn ca s vt, hin tng . S phn bit bc nhy ton b hay cc b ch c ngha
tng i, iu ng ch l d bc nhy l ton b hay cc b th chng cng u l kt qu ca qu trnh thay i v
lng.
+) Cn c vo thi gian ca s thay i v cht v da trn c ch ca s thay i , ngi ta chia bc nhy thnh bc
nhy t bin khi cht ca s vt, hin tng bin i mau chng tt c mi b phn c bn ca n. Bc nhy dn dn l
qu trnh thay i v cht din ra bng con ng tch lu dn nhng yu t ca cht mi v loi b dn cc yu t ca cht
c, lm cho s vt, hin tng bin i chm.
d) Kt lun. Ni dung quy lut ch ra rng quan h lng-cht l quan h bin chng; th hin +) nhng thay i v lng
chuyn thnh nhng thay i v cht v ngc li; cht l mt tng i n nh, lng l mt d bin i hn. +) lng bin
i, mu thun vi cht c, ph v cht c, cht mi hnh thnh vi lng mi; lng mi li tip tc bin i, n mt mc
no li ph v cht c ang km hm n. +) qu trnh tc ng qua li ln nhau gia lng v cht to nn con ng
vn ng lin tc, t s bin i dn dn v lng tin ti nhy vt v cht; ri li bin i dn dn v lng chun b cho
bc nhy tip theo ca cht, c th lm cho s vt, hin tng khng ngng vn ng, bin i v pht trin.
3) T ni dung quy lut lng i-cht i ca php bin chng duy vt, rt ra mt s nguyn tc phng php lun trong
hot ng nhn thc v hot ng thc tin. a) Quy lut lng i-cht i gip nhn thc c rng, s vn ng v pht
trin ca s vt, hin tng bao gi cng din ra bng cch tch lu dn v lng n mt gii hn nht nh s thc hin
bc nhy chuyn ho v cht. Do , trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin, phi bit tng bc tch lu v
lng lm bin i v cht.
b) Quy lut lng i-cht i gip c rng, mc d cng mang tnh khch quan, nhng quy lut x hi li din ra thng qua
cc hot ng c thc ca con ngi; do khi tch lu y v lng phi quyt tm tin hnh bc nhy, kp thi
chuyn nhng thay i v lng thnh nhng thay i v cht; chuyn nhng thay i mang tnh tin ho sang thay i mang
tnh cch mng. Ch c nh vy mi khc phc c t tng bo th, tr tr, hu khuynh thng biu hin ch coi s pht
trin ch l thay i n thun v lng.
c) Quy lut lng i-cht i gip nhn thc c rng, s thay i v cht cn ph thuc vo phng thc lin kt gia cc
yu t to thnh s vt, hin tng. Do , trong hot ng ca mnh, phi bit tc ng vo phng thc lin kt gia cc
yu t to thnh s vt trn c s hiu r bn cht, quy lut cc yu t to thnh s vt .

Cu hi 25. Ti sao ni quy lut ph nh ca ph nh nu khuynh hng v kt qu pht

trin ca s vt, hin tng?
p. Cu tr li c ba ln
1) V tr, vai tr ca quy lut trong php bin chng duy vt. L mt trong ba quy lut c bn ca php bin chng duy vt, quy
lut ph nh ca ph nh (quy lut ph nh) ch ra xu hng, hnh thc v kt qu ca s pht trin ca s vt, hin tng
thng qua s thng nht gia tnh thay i vi tnh k tha trong s pht trin. S vt, hin tng mi ra i t s vt, hin

tng c v pht trin theo ng xoy c t thp n cao, t n gin n phc tp, t km hon thin n hon thin hn;
trong s xut hin ca ci mi c lp li tng i mt s c tnh ca ci c v kt qu l trong ci mi tn ti mt s c tnh
ca ci c c ci to cho ph hp.
2) Ni dung ca quy lut
a) Cc khi nim ca quy lut
Ph nh bin chng l s thay th hnh thc tn ti ny bng hnh thc tn ti khc ca mt s vt, hin tng no trong
qu trnh hnh thnh, tn ti, pht trin v dit vong ca n. Ni cch khc, ph nh bin chng l tin , iu kin cho s
pht trin; cho s vt, hin tng mi ra i thay th s vt, hin tng c v l yu t lin h gia s vt, hin tng c vi
s vt, hin tng mi; l qu trnh t ph nh, t pht trin ca s vt, hin tng; l mt xch trong si xch dn ti s ra
i ca s vt, hin tng mi, tin b hn so vi s vt, hin tng c. Ph nh bin chng c +) Tnh khch quan. S vt,
hin tng t ph nh mnh do cc mu thun bn trong chng gy ra. +) Tnh k tha. S vt, hin tng mi ra i t s
vt, hin tng c nn k tha bin chng l duy tr nhng yu t tch cc ca s vt, hin tng b ph nh di dng lc
b, nhng yu t tch cc ca s vt, hin tng b ph nh c ci to, bin i ph hp vi s vt, hin tng mi.
Gi tr ca s k tha bin chng c quy nh bi vai tr ca nhng yu t tch cc (ph hp) c k tha. Vic gi li
nhng yu t tch cc ca s vt, hin tng b ph nh l to ra tin cho s xut hin s vt, hin tng mi.
ng xoy c. V cn nhng ni dung mang tnh k tha nn s pht trin ca s vt, hin tng khng th pht trin theo
ng thng m din ra theo ng xoy c. ng xoy c l hnh thc din t r nht cc c trng ca qu trnh pht
trin bin chng l tnh k tha, tnh lp li, nhng khng quay li v tnh tin ln ca s pht trin. S pht trin dng nh
lp li, nhng trn c s mi cao hn l c im quan trng nht ca quy lut ph nh ca ph nh. Mi vng mi ca
ng xoy c th hin trnh cao hn ca s pht trin v s ni tip nhau ca cc vng ca ng xoy c th hin tnh
v tn ca s pht trin t thp n cao.
b) Ni dung ca quy lut
+)Quy lut ph nh ca ph nh th hin s pht trin ca s vt l do mu thun bn trong ca s vt, hin tng quy nh.
Mi ln ph nh l kt qu ca s u tranh v chuyn ho gia nhng mt i lp trong mt s vt, hin tng. Ph nh ln
th nht lm cho s vt, hin tng c chuyn thnh s vt, hin tng i lp vi n. Ph nh ln th hai dn n s ra i
ca s vt, hin tng mi mang nhiu ni dung tch cc ca s vt, hin tng b ph nh, nhng cng mang nhiu ni
dung i lp vi s vt, hin tng . Kt qu l, v hnh thc, s vt, hin tng mi (ra i do kt qu ca s ph nh ln
th hai) s li tr thnh s vt, hin tng xut pht (cha b ph nh ln no); nhng v ni dung, khng phi tr li s vt,
hin tng xut pht nguyn nh c, m ch l dng nh lp li s vt, hin tng c nhng trn c s cao hn.
+) Ph nh bin chng ch l mt giai on trong qu trnh pht trin bi ch thng qua ph nh ca ph nh mi dn n s
ra i ca s vt, hin tng mi, v nh vy, ph nh ca ph nh mi hon thnh c mt chu k pht trin, ng thi li
l im xut pht ca chu k pht trin tip theo.
+) S lng cc ln ph nh trong mt chu k tu theo tnh cht ca qu trnh pht trin c th; nhng t nht cng phi qua
hai ln mi dn n s ra i ca s vt, hin tng mi, mi hon thnh c mt chu k pht trin. Sau mt s ln ph
nh, s vt, hin tng pht trin theo ng xoy c. Thc cht ca s pht trin l s bin i, m giai on sau cn
bo tn nhng g tch cc c to ra giai on trc. l ni dung c bn ca ph nh bin chng. Vi c im
nh vy, ph nh bin chng khng ch l yu t khc phc s vt, hin tng c, m cn gn s vt, hin tng c vi s
vt, hin tng mi; s vt, hin tng khng nh vi s vt, hin tng ph nh. V vy, ph nh bin chng l vng khu
tt yu ca s lin h v s pht trin.
+) Kt lun. *) Quy lut ph nh ca ph nh khi qut tnh cht tin ln ca s pht trin. Ph nh bin chng l s thng
nht ca yu t b loi b vi yu t c k tha v pht trin. Mi ln ph nh bin chng c thc hin xong s mang li
nhng yu t tch cc mi. Do vy, s pht trin thng qua nhng ln ph nh bin chng s to ra xu hng pht trin
khng ngng ca s vt, hin tng. *) Quy lut ph nh ca ph nh ni ln mi lin h, s k tha gia s vt, hin tng
b ph nh vi s vt, hin tng ph nh; do s k tha , ph nh bin chng khng ph nh sch trn, loi b tt c
cc yu t ca s vt, hin tng c, m l iu kin cho s pht trin, duy tr v gn gi, lp li mt s yu t tch cc ca s
vt, hin tng mi sau khi c chn lc, ci to cho ph hp v do vy, s pht trin ca cc s vt, hin tng c tnh
tin ln theo ng xoy c.
3) T ni dung quy lut ph nh ca ph nh ca php bin chng duy vt, rt ra mt s nguyn tc phng php lun trong
hot ng nhn thc v hot ng thc tin.
a) Nm c khuynh hng tin ln ca s vn ng ca cc s vt, hin tng; s thng nht gia cc tnh cht tin b v
k tha ca s pht trin. Sau khi tri qua cc mt xch ca s chuyn ho, chng ta c th xc nh c kt qu cui
cng ca s pht trin.
b) Quy lut ph nh ca ph nh gip nhn thc ng n v xu hng ca s pht trin l qu trnh pht trin ca s vt,
hin tng khng din ra mt cch thng tp, ngc li, qu trnh din ra quanh co, phc tp.
c) Quy lut ph nh ca ph nh gip nhn thc y hn v ci mi. Ci mi l ci ra i ph hp vi quy lut pht trin
ca s vt, hin tng; n lun biu hin l giai on cao v cht trong s pht trin. Trong gii t nhin, s xut hin ci mi
din ra mt cch t pht; nhng trong lnh vc x hi, ci mi xut hin gn lin vi s nhn thc v hot ng c thc ca
con ngi. Tuy ci mi chin thng ci c, nhng trong mt thi gian no , ci c cn mnh hn ci mi; v vy, quan im
chung l ng h ci mi, to iu kin cho ci mi pht trin hp quy lut, bit k tha c chn lc nhng yu t tch cc v
hp l ca ci c lm cho n ph hp vi xu th vn ng v pht trin ca ci mi.

Cu hi 26. Thc tin v vai tr ca thc tin i vi nhn thc?

p. Cu tr li c ba ln
Trit hc ca ch ngha Mc-Lnin cho rng con ngi t lm ra mnh v lch s ca mnh bng hot ng thc tin (thc
tin). l cch hiu v vai tr ca thc tin vi t cch l im xut pht ca quan nim duy vt v lch s v cng l im
xut pht ca l lun nhn thc duy vt bin chng.
1) Thc tin l g.
a) nh ngha. Thc tin l ton b nhng hot ng vt cht c mc ch, mang tnh lch s-x hi ca con ngi nhm ci
bin t nhin v x hi. Thc tin l hot ng khi con ngi s dng cng c tc ng vo i tng vt cht lm cho i
tng thay i theo mc ch ca mnh. L hot ng c trng ca bn cht con ngi, thc tin khng ngng pht trin
bi cc th h ca loi ngi qua cc qu trnh lch s.
b) Cc hnh thc ca thc tin. Thc tin bao gm nhng hnh thc hot ng khc nhau ca x hi nh a) Hot ng sn
xut vt cht l hnh thc c bn, quan trng nht ca thc tin; l c s vt cht cho cc loi hot ng khc ca con ngi;
l hot ng a con ngi t trng thi th vt ln trng thi con ngi; l hot ng m bo cho s tn ti v pht trin

ca con ngi ni ring v x hi loi ngi ni chung. b) Hot ng ci to x hi l hot ng nhm ci to hin thc x hi,
ci bin nhng quan h x hi nn hot ng ci to x hi c tc dng trc tip i vi s pht trin x hi. c) Thc nghim
l hnh thc c bit ca thc tin. Thc nghim bao gm thc nghim sn xut, thc nghim khoa hc v thc nghim x hi
v.v c tin hnh trong iu kin nhn to nhm rt ngn thi gian ca cc qu trnh bin i da trn c s nhn thc
th gii, chng minh tnh chn thc ca nhn thc. d) Cc hot ng thc tin khng c bn nh gio dc, php lut, o c
v.v c m rng v c vai tr ngy cng tng i vi s pht trin ca x hi.
c) Vai tr ca thc tin i vi nhn thc
+) Thc tin l c s ca nhn thc. Thng qua hot ng thc tin, con ngi nhn bit c cu trc; tnh cht v cc mi
quan h gia cc i tng hnh thnh tri thc v i tng. Hot ng thc tin b sung v iu chnh nhng tri thc
c khi qut. Thc tin ra nhu cu, nhim v, cch thc v khuynh hng vn ng v pht trin ca nhn thc. Chnh
nhu cu gii thch, nhn thc v ci to th gii buc con ngi tc ng trc tip vo i tng bng hot ng thc tin ca
mnh. Chnh s tc ng lm cho cc i tng bc l nhng thuc tnh, nhng mi lin h v cc quan h khc nhau
gia chng em li cho con ngi nhng tri thc, gip cho con ngi nhn thc c cc quy lut vn ng v pht trin ca
th gii. Trn c s hnh thnh cc l thuyt khoa hc.
+) Thc tin l mc ch ca nhn thc. Nhn thc khng ch tho mn nhu cu hiu bit m cn p ng nhu cu nng cao
nng lc hot ng a li hiu qu cao hn, p ng nhu cu ngy cng tng ca con ngi. Thc tin lun vn ng,
pht trin nh , thc tin thc y nhn thc vn ng, pht trin theo. Thc tin t ra nhng vn m l lun cn gii
quyt.
+) Thc tin l ng lc thc y qu trnh vn ng, pht trin ca nhn thc. Hot ng thc tin gp phn hon thin cc
gic quan, to ra kh nng phn nh nhy bn, chnh xc, nhanh hn; to ra cc cng c, phng tin tng nng lc phn
nh ca con ngi i vi t nhin. Nhng tri thc c p dng vo thc tin em li ng lc kch thch qu trnh nhn
thc tip theo.
+) Thc tin l tiu chun kim tra chn l. Trong thc tin con ngi chng minh chn l. Mi s bin i ca nhn thng
xuyn chu s kim nghim trc tip ca thc tin. Thc tin c vai tr l tiu chun, thc o gi tr ca nhng tri thc t
c, ng thi thc tin b sung, iu chnh, sa cha, pht trin v hon thin nhn thc
Nh vy, thc tin va l yu t ng vai tr quy nh i vi s hnh thnh v pht trin ca nhn thc, m cn l ni nhn
thc phi lun hng ti th nghim tnh ng n ca mnh. V th, thc tin l c s, ng lc, mc ch ca nhn thc,
va l tiu chun kim tra nhn thc.
3) Vai tr ca thc tin i vi nhn thc i hi chng ta phi lun qun trit quan im thc tin. Quan im ny yu cu a)
vic nhn thc phi xut pht t thc tin, da trn c s thc tin, coi trng cng tc tng kt thc tin. b) vic nghin cu l
lun phi lin h vi thc tin; nu xa ri thc tin s dn n bnh ch quan, duy ch, gio iu, my mc, quan liu; ngc
li, nu tuyt i ho vai tr ca thc tin s ri vo ch ngha thc dng, kinh nghim ch ngha.

Cu hi 27. Con ng bin chng ca nhn thc chn l?

p. Cu tr li c ba ln
1) Quan im ca V.I.Lninv con ng bin chng ca nhn thc chn l.T trc quan sinh ng n t duy tru tng,
t t duy tru tng n thc tin, l con ng bin chng ca s nhn thc chn l, nhn thc hin thc khch quan.
Nh vy, nhn thc l s phn nh th gii c thc hin trn c s thc tin v con ng bin chng ca nhn thc gm
hai giai on k tip, b sung cho nhau.
2)Cc giai on ca qu trnh nhn thc
a) Nhn thc cm tnh (trc quan sinh ng) l nhng tri thc do cc gic quan mang li. Nt c trng c bn giai on
ny l nhn thc c thc hin trong mi lin h trc tip vi thc tin thng qua cc nc thang cm gic, tri gic, biu
tng.
Nhng thnh phn ca nhn thc cm tnh
+) Cm gic l tri thc c sinh ra do s tc ng trc tip ca s vt, hin tng ln cc gic quan ca con ngi. Cm
gic phn nh tng mt, tng kha cnh, tng thuc tnh ring l ca s vt, hin tng. Ngun gc v ni dung ca cm gic
l th gii khch quan, cn bn cht ca cm gic l hnh nh ch quan v th gii .
+) Tri gic l s tng hp (s phi hp, b sung ln nhau) ca nhiu cm gic ring bit vo mt mi lin h thng nht to
nn mt hnh nh tng i hon chnh v s vt, hin tng.
+) Biu tng c hnh thnh nh s phi hp hot ng, b sung ln nhau ca cc gic quan v c s tham gia ca cc
yu t phn tch, tru tng v kh nng ghi nhn thng tin ca no ngi. y l nc thang cao v phc tp nht ca giai
on nhn thc cm tnh; l hnh nh cm tnh tng i hon chnh v s vt, hin tng c lu li trong no ngi v do
tc ng no c ti hin li khi s vt, hin tng khng cn nm trong tm cm tnh. Trong biu tng c nhng
phn nh gin tip v s vt, hin tng v vi biu tng, con ngi c th hnh dung c s khc nhau v mu thun
nhng cha nm c s chuyn ho t s vt, hin tng ny sang s vt, hin tng khc.
Kt qu ca nhn thc giai on trc quan sinh ng l khng nhng ch l nhn thc b ngoi v s vt, hin tng, m
c cht. Tuy vy, giai on trc quan sinh ng cha a li nhn thc hon chnh, khi qut v s vt, hin tng; cc
nc thang khc nhau ca giai on ny trong qu trnh nhn thc mi ch l tin cho nhn thc v bn cht s vt, hin
tng.
b) Nhn thc l tnh (t duy tru tng) bt ngun t trc quan sinh ng v t nhng l lun truyn li. Nhn thc l tnh
phn nh su sc, chnh xc v y hn v khch th nhn thc.
Nhng thnh phn ca nhn thc l tnh
+) Khi nim l hnh thc c bn ca t duy tru tng. Khi nim va c tnh khch quan, va c tnh ch quan khi phn nh
c mt tp hp nhng thuc tnh c bn c tnh bn cht v chung nht ca s vt, hin tng nh s tng hp, khi qut
bin chng nhng thng tin thu nhn c v s vt, hin tng thng qua hot ng thc tin v hot ng nhn thc.
Cc thng tin, ti liu cng nhiu, cng a dng th cc khi nim cng ngy mt nhiu v gia chng c cc mi lin h
qua li vi nhau trong s vn ng, pht trin khng ngng dn n s hnh thnh nhng khi nim mi, phn nh su sc
hn v bn cht ca s vt, hin tng.
+) Phn on l hnh thc t duy lin kt cc khi nim li vi nhau khng nh hoc ph nh mt c im, mt thuc tnh
no ca s vt, hin tng; l hnh thc phn nh mi lin h gia cc s vt, hin tng ca th gii khch quan vo
thc ca con ngi to nn vai tr ca phn on l hnh thc biu hin v din t cc quy lut khch quan. C ba loi phn
on c bn l phn on n nht; phn on c th v phn on ph bin, trong phn on ph bin l hnh thc din
t tng i y cc quy lut.
+) Suy lun (suy l) l hnh thc ca t duy lin kt cc phn on li vi nhau rt ra tri thc mi theo phng php phn

on cui cng c suy ra t nhng phn on tin (suy lun l qu trnh i t nhng phn on tin n mt phn
on mi). Suy lun c vai tr quan trng trong t duy tru tng, bi n th hin qu trnh vn ng ca t duy i t ci
bit n nhn thc gin tip ci cha bit. C th ni rng, a s cc ngnh khoa hc c xy dng trn h thng suy lun
v nh , con ngi ngy cng nhn thc su sc hn, y hn hin thc khch quan. Tu thuc vo tnh cht ca mi
lin h gia cc phn on tin vi phn on kt lun m suy lun c th l suy lun quy np hoc suy lun din dch.
Trong cc suy lun quy np, t duy vn ng t ci n nht n ci chung, ci ph bin; trong cc suy lun din dch t duy
i t ci chung n ci t chung hn v n ci n nht. Cng nh khi nim v phn on, cc loi suy lun u bin i, c
lin h qua li vi nhau theo tin trnh pht trin ca nhn thc.
Kt qu ca nhn thc trong giai on t duy tru tng l nh phng php tru tng v khi qut ho cc thng tin, ti
liu do trc quan sinh ng v t duy tru tng cc th h trc li, t duy tru tng phn nh hin thc su sc hn;
phn nh c nhng thuc tnh v mi quan h bn cht mang tnh quy lut ca s vt, hin tng.
S phn chia qu trnh nhn thc nh trn ch l s tru tng qu trnh vn ng ca nhn thc; cn trn thc t, nhn thc
cm tnh, nhn thc l tnh v cc nc thang ca chng lun an xen nhau v thc tin l c s ca ton b qu trnh nhn
thc .
3) Mi quan h bin chng gia hai giai on nhn thc
a) Trc quan sinh ng v t duy tru tng l hai giai on ca mt qu trnh nhn thc. Tuy c nhng s khc bit v mc
phn nh hin thc khch quan, nhng gia hai qu trnh c s lin h, tc ng qua li. Trn thc t, nhn thc l tnh
khng th thc hin nu thiu ti liu do nhn thc cm tnh mang li. Nhn thc cm tnh l c s tt yu ca t duy tru
tng v ngc li, nhn thc l tnh s lm cho nhn thc cm tnh su sc v chnh xc hn.
b) Mi kt qu ca nhn thc, mi nc thang m con ngi t c trong nhn thc th gii khch quan u l kt qu ca
c trc quan sinh ng v t duy tru tng c thc hin trn c s thc tin, do thc tin quy nh. Trong , trc quan
sinh ng l im khi u, t duy tru tng tng hp nhng tri thc ca trc quan sinh ng thnh cc kt qu ca nhn
thc v thc tin l ni kim nghim tnh chn thc ca cc kt qu ca nhn thc . chnh l con ng bin chng ca
nhn thc.
c) Mi giai on nhn thc c nhng nt c trng ring. Nhn thc giai on cm tnh gn lin vi thc tin, gn lin vi
s tc ng trc tip ca khch th nhn thc ln cc gic quan ca ch th nhn thc. Nhn thc giai on l tnh thot
khi s tc ng trc tip ca khch th nhn thc c th bao qut s vt, hin tng. Tuy vy, nhn thc giai on ny
nht thit phi c thc tin kim nghim, chng minh nhm trnh nguy c tr thnh o tng, vin vng, khng thc t.
l thc cht ca mnh t t duy tru tng n thc tin.
d) Mi chu trnh nhn thc u phi i t thc tin n trc quan sinh ng ri n t duy tru tng ri n thc tin. Trong
, thc tin gi vai tr l im bt u v khu kt thc ca chu trnh . Nhng s kt thc chu trnh nhn thc ny li l s
khi u ca chu trnh nhn thc mi mc cao hn, rng hn chu trnh c v c th vn ng mi lm cho nhn thc
ca con ngi ngy cng su hn, nm c bn cht v quy lut ca th gii khch quan, phc v cho hot ng bin i
th gii.
e) Trn con ng nhn thc , c mi ln mu thun trong nhn thc c gii quyt th li xut hin mu thun mi. Mi
ln gii quyt mu thun ca nhn thc l mt ln nhn thc c nng ln trnh mi, chnh xc hn. Qu trnh gii quyt
mu thun ca nhn thc cng l qu trnh loi b dn nhng nhn thc sai lm phm phi. Kt qu ca qu trnh l
hnh nh ch quan c to ra ngy cng c tnh bn cht, c ni dung khch quan hn v c th hn. Trong qu trnh
khng ngng ny sinh, vn ng v gii quyt cc mu thun ca nhn thc to ra cc khi nim, phm tr, quy lut nhm
phn nh ng bn cht ca th gii vt cht ang vn ng, chuyn ho v pht trin khng ngng.

Cu hi 28. Tn ti x hi, thc x hi v mi quan h bin chng gia chng?

p. Cu tr li gm ba ln
1) Tn ti x hil khi nim dng ch sinh hot vt cht v nhng iu kin sinh hot vt cht ca x hi, l nhng mi
quan h vt cht-x hi gia con ngi vi t nhin v gia con ngi vi nhau; trong , quan h gia con ngi vi t
nhin v quan h vt cht, kinh t gia con ngi vi nhau l hai quan h c bn. Nhng mi quan h ny xut hin trong qu
trnh hnh thnh x hi loi ngi v tn ti khng ph thuc vo thc x hi.
Tn ti x hi gm cc thnh phn chnh nh phng thc sn xut vt cht; iu kin t nhin-mi trng a l; dn s v
mt dn s v.v, trong phng thc sn xut vt cht l thnh phn c bn nht. Cc quan h vt cht khc gia gia
nh, giai cp, dn tc v.v cng c vai tr nht nh i vi tn ti x hi.
2) thc x hi l mt tinh thn ca i sng x hi, bao gm tnh cm, tp qun, truyn thng, quan im, t tng, l lun
v.v ny sinh t tn ti x hi v phn nh tn ti x hi trong nhng giai on pht trin khc nhau. Ni cch khc, thc x
hi l nhng quan h tinh thn gia con ngi vi nhau, l mt tinh thn trong qu trnh lch s. thc x hi c cu trc bn
trong xc nh, bao gm nhng mc khc nhau ( thc x hi thng thng v thc l lun (khoa hc); tm l x hi v
h t tng) v cc hnh thi ca thc x hi ( thc chnh tr, php lut, o c, tn gio, ngh thut, trit hc, khoa hc
v.v).
Kt cu ca thc x hi gm a) Tm l x hi bao gm ton b tnh cm, c mun, thi quen, tp qun v.v ca con ngi,
ca mt b phn x hi hoc ca ton x hi c hnh thnh di nh hng trc tip cuc sng hng ngy v phn nh i
sng . Qu trnh phn nh ny thng mang tnh t pht, ch ghi li nhng biu hin b mt bn ngoi ca x hi. b) H t
tng x hi (h t tng) l trnh cao ca thc x hi c hnh thnh khi con ngi c c nhn thc su sc
hn cc iu kin sinh hot vt cht ca mnh; l nhn thc l lun v tn ti x hi, l h thng nhng quan im, t tng
(chnh tr, trit hc, o c, ngh thut, tn gio v.v) kt qu s khi qut ho nhng kinh nghim x hi. C hai loi h t
tng l +) H t tng khoa hc- phn nh chnh xc, khch quan tn ti x hi +) H t tng khng khoa hc- phn nh
sai lm, h o hoc xuyn tc tn ti x hi.
3) Mi quan h bin chng gia tn ti x hi vi thc x hi
a) Tn ti x hi quy nh thc x hi. +) Tn ti x hi l ci th nht, thc x hi l ci th hai. Tn ti x hi quy nh ni
dung, bn cht, xu hng vn ng ca thc x hi; thc x hi phn nh ci lgc khch quan ca tn ti x hi. +) Tn
ti x hi thay i l iu kin quyt nh thc x hi thay i. Mi khi tn ti x hi, c bit l phng thc sn xut bin
i th nhng t tng v l lun x hi cng dn bin i theo. +) Tn ti x hi quy nh thc x hi khng gin n, trc
tip m thng thng qua cc khu trung gian. Khng phi bt k t tng, quan nim, l lun, hnh thi thc x hi no
cng phn nh r rng v trc tip nhng quan h kinh t ca thi i, m ch khi xt cho n cng mi thy r nhng mi
quan h kinh t c phn nh, bng cch ny hay cch khc, trong cc t tng y. Nh vy, s phn nh tn ti x hi ca
thc x hi phi c xem xt mt cch bin chng.
b) Tnh c lp tng i v s tc ng ngc tr li ca thc x hi. Tnh c lp tng i ca thc x hi th hin +)
thc x hi thng lc hu so vi tn ti x hi do khng phn nh kp nhng thay i ca tn ti x hi do sc ca thi

quen, truyn thng, tp qun v tnh bo th ca mt s hnh thi thc x hi v.v tip tc tn ti sau khi nhng iu kin lch
s sinh ra chng mt i t lu; do li ch nn khng chu thay i. +) thc x hi c th vt trc tn ti x hi. Do tnh
nng ng ca thc, trong nhng iu kin nht nh, t tng, c bit l nhng t tng khoa hc tin tin c th vt
trc s pht trin ca tn ti x hi; d bo c quy lut v c tc dng t chc, hng hot ng thc tin ca con ngi
vo mc ch nht nh. +) thc x hi c tnh k tha. Quan im, l lun ca mi thi i c to ra trn c s k tha
nhng thnh tu l lun ca cc thi i trc. K tha c tnh tt yu khch quan; c tnh chn lc v sng to; k tha theo
quan im li ch; theo truyn thng v i mi. Lch s pht trin ca cc t tng cho thy nhng giai on hng thnh v
suy tn ca t tng nhiu khi khng ph hp hon ton vi nhng giai on hng thnh v suy tn ca nn kinh t.
d) S tc ng qua li gia cc hnh thi thc x hi cng gy nh hng ti tn ti x hi. Thng thng, trong mi thi
i, tu theo nhng hon cnh lch s c th, c nhng hnh thi thc x hi no ni ln hng u tc ng v chi phi
cc hnh thi thc x hi khc. iu ny ni ln rng, cc hnh thi thc x hi khng ch chu s tc ng quyt nh ca
tn ti x hi, m cn chu s tc ng ln nhau. Mi lin h v tc ng ln nhau gia cc hnh thi thc x hi lm cho
mi hnh thi thc x hi c nhng tnh cht v nhng mt khng th gii thch trc tip c bng cc quan h vt cht. d)
S tc ng ngc tr li ca thc x hi ln tn ti x hi l biu hin quan trng ca tnh c lp tng i ca thc x
hi i vi tn ti x hi. l s tc ng nhiu chiu vi cc phng thc phc tp. S tc ng ny th hin mc ph
hp gia t tng vi hin thc; s xm nhp ca thc x hi vo qun chng c chiu su, chiu rng v ph thuc vo
kh nng hin thc ho thc x hi ca giai cp v ng phi. Nh vy, thc x hi, vi tnh cch l th thng nht c
lp, tch cc tc ng ngc tr li ln tn ti x hi ni ring v ln i sng x hi ni chung.

Cu 29. Sn xut vt cht v vai tr ca n i vi s tn ti, pht trin ca x hi?

p. Cu tr li gm ba ln
1) Sn xut vt cht l hot ng khi con ngi s dng cng c lao ng tc ng (trc tip hay gin tip) vo i tng lao
ng nhm ci bin cc dng vt cht ca t nhin, to ra ca ci cn thit m cc dng vt cht trong t nhin khng c
tho mn nhu cu tn ti v pht trin. Sn xut vt cht c tnh khch quan, tnh x hi, tnh lch s v tnh sng to. Bt k
mt qu trnh sn xut no cng c to nn t ba yu t c bn l sc lao ng ca ngi lao ng, t liu lao ng v i
tng lao ng.
2) Phng thc sn xut biu th cch thc con ngi thc hin qu trnh sn xut vt cht nhng giai on lch s nht
nh ca x hi loi ngi; cch thc m con ngi tin hnh sn xut l s thng nht gia lc lng sn xut mt trnh
nht nh v quan h sn xut tng ng. Mi phng thc sn xut u c yu t k thut v kinh t ca mnh; trong yu
t k thut l thut ng dng ch qu trnh sn xut c tin hnh bng cch thc k thut, cng ngh no tc ng
bin i cc i tng ca qu trnh ; cn yu t kinh t ca phng thc sn xut l thut ng dng ch qu trnh sn
xut c tin hnh vi nhng cch thc t chc kinh t no. Hai yu t trn ca phng thc sn xut vn ng theo hng
tch bit v ph thuc ln nhau to ra vai tr ca phng thc sn xut l quy nh tnh cht, kt cu, s vn ng v pht
trin ca x hi.
3) Vai tr ca sn xut vt cht i vi s tn ti v pht trin ca x hi
Sn xut vt cht lun gi vai tr quy nh s tn ti, pht trin ca con ngi v x hi loi ngi; l hot ng nn tng lm
pht sinh, pht trin nhng mi quan h x hi; l c s ca s hnh thnh, bin i v pht trin ca x hi loi ngi
a) Mi thnh vin trong x hi u tiu dng (n, ung, , mc v.v). Nhng th c sn trong t nhin khng th tho mn mi
nhu cu ca con ngi, nn n phi sn xut ra ca ci vt cht. Sn xut vt cht l yu cu khch quan c bn; l mt hnh
ng lch s m hin nay cng nh hng ngn nm trc y con ngi vn phi tin hnh. Cng vi vic ci bin gii t
nhin, con ngi cng ci bin chnh bn thn mnh v ci bin c cc mi quan h gia con ngi vi nhau v chnh vic ci
bin lm cho vic chinh phc gii t nhin t hiu qu cao hn.
b) X hi loi ngi tn ti v pht trin c trc ht l nh sn xut vt cht. Lch s x hi loi ngi, do vy v trc ht
l lch s pht trin ca sn xut vt cht.
c) Sn xut vt cht l c s hnh thnh nn cc mi quan hxhi khc. X hi loi ngi l mt t chc vt cht v gia
cc yu t cu thnh n cng c nhng kiu quan h nht nh. Cc quan h x hi v nh nc, chnh tr, php quyn, o
c, ngh thut, khoa hc v.v (ci th hai) u c hnh thnh v pht trin trn c s sn xut vt cht (ci th nht) nht
nh. Trong qu trnh , con ngi ng thi cng sn xut ra v ti sn xut ra nhng quan h x hi ca mnh.
d) Sn xut vt cht l c s ca s tin b x hi.Sn xut vt cht khng ngng c cc th h ngi pht trin t thp
n cao. Mi khi phng thc sn xut thay i, quan h gia ngi vi ngi trong sn xut cng thay i; v do vy, mi
mt ca i sng x hi u c s thay i theo s tin b ca phng thc sn xut.

Cu 30. Phn tch ni dung quy lut quan h sn xut ph hp vi trnh pht trin ca lc
lng sn xut?
p. Cu tr li gm ba ln
1) S lin h, tc ng ln nhau gia quan h sn xut (ci th hai) vi trnh pht trin ca lc lng sn xut (ci th
nht) to nn quy lut v s ph hp gia quan h sn xut vi trnh pht trin ca lc lng sn xut. Pht hin ra quy
lut ny, ch ngha duy vt lch s khng nh trong x hi cn i khng giai cp, mu thun gia quan h sn xut vi trnh
pht trin ca lc lng sn xut th hin l mu thun gia cc giai cp v ch bng u tranh giai cp m nh cao l
cch mng x hi th mu thun mi c gii quyt. Quy lut v s ph hp gia quan h sn xut vi trnh pht trin
ca lc lng sn xut l quy lut c bn th hin s vn ng ni ti ca phng thc sn xut v tnh tt yu ca s thay
th phng thc sn xut ny bng phng thc sn xut khc; dn n hnh thi kinh t-x hi ny c thay th bng hnh
thi kinh t-x hi khc cao hn, tin b hn; ngha l x hi loi ngi pht trin t thp n cao l mt qu trnh lch s-t
nhin.
2) Khi nim lc lng sn xut, quan h sn xut. a) Lc lng sn xutl nn tng vt cht-k thut ca hnh thi kinh t-x
hi; l mi quan h gia con ngi vi gii t nhin trong qu trnh sn xut vt cht, th hin nng lc thc t chinh phc
gii t nhin bng sc mnh ca con ngi trong qu trnh . S pht trin ca lc lng sn xut quy nh s hnh thnh,
tn ti v chuyn ho gia cc hnh thi kinh t-x hi, t hnh thi thp, t tin b ln hnh thi cao, tin b hn.
Cc yu t ca lc lng sn xut +) T liu sn xut, gm cng c lao ng, i tng lao ng v phng tin lao ng;
trong , *) cng c lao ng (l nhng vt th hay phc hp vt th ni con ngi vi i tng lao ng; truyn tc ng t
con ngi n i tng lao ng), l sc mnh ca tri thc c vt th ho, c tc dng "ni di bn tay" v nhn sc
mnh tr tu ca con ngi. C.Mc coi cng c lao ng l b phn quan trng, ng nht trong quan h gia con ngi vi
t nhin. Trong mi thi i, vic ch to ra, ci tin v hon thin cng c lao ng gy ra nhng bin i su sc trong t
liu sn xut. T liu sn xut c m rng th i tng lao ng cng c a dng ho; xut hin ngnh ngh mi dn
n s phn cng lao ng ngy cng cao. Trnh pht trin ca cng c lao ng l thc o trnh chinh phc t nhin

ca con ngi, s pht trin ca sn xut; l tiu chun phn bit s khc nhau gia cc nc thang kinh t ca x hi loi
ngi. *) i tng lao ng l b phn ca gii t nhin c a vo sn xut, chu s tc ng ca con ngi. Nhng sn
phm c sn nh t ai, sng ngi, bin, khong sn, lm sn, hi sn v.v v bng lao ng sng to ca mnh, con ngi
cn to ra nhng i tng lao ng mi; nhng sn phm khng c sn trong t nhin nh si tng hp, ho cht, hp kim,
cc nguyn, nhin, vt liu v cy con mi v.v. *) Phng tin lao ng gm ng x, cu cng, kho tng, bn bi, phng
tin vn chuyn v thng tin lin lc v.v
+) Ngi lao ng l nhng ngi c th lc, k nng, kinh nghim lao ng v bit s dng t liu sn xut to ra ca ci
vt cht. Ngi lao ng khng ch pht trin v th lc, m cn pht trin c v tr lc, nhy bn v tnh sng to trong lao
ng. Tr tu cao, trnh chuyn mn gii, o c ngh nghip trong sng l nhng yu t quan trng ca ngi lao ng.
Lao ng ngy cng c tr tu v l lao ng tr tu. o c ngh nghip l tnh cht quan trng ca ngi lao ng, l nn
tng nh hng gi tr trong tng hnh ng c th ca ngi lao ng i vi mnh v x hi; l mt trong nhng yu t thc
y s pht trin ca sn xut ni ring, x hi ni chung. Nhng tnh cht trn ca ngi lao ng c c, mt mt nh
nng khiu, mt khc do chnh sch o to, bi dng v nh hng ngh nghip.
+) Khoa hc c coi l mt trong nhng yu t thnh phn ca lc lng sn xut. Hin nay, khi nim khoa hc cn c
m rng sang lnh vc cng ngh. Khoa hc-cng ngh ang tr thnh "lc lng sn xut trc tip", tr thnh "lc lng sn
xut c lp" l c im thi i ca sn xut vt cht hin nay.
Trnh pht trin ca lc lng snxut c o bng trnh ca cng c lao ng; trnh t chc v phn cng lao ng
x hi; trnh ng dng cc thnh tu khoa hc vo sn xut; kinh nghim, k nng lao ng th hin qua kh nng chinh
phc t nhin ca con ngi.
b) Quan h sn xut th hin mi quan h gia ngi vi ngi trong qu trnh sn xut (sn xut v ti sn xut x hi); l
quan h c bn, quy nh mi quan h x hi khc; ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut, to thnh c s h
tng ca x hi v l tiu chun khch quan phn bit ch x hi. Trong quy lut ny, quan h sn xut mang tnh th
hai, do lc lng sn xut quy nh.
Cc yu t ca quan h sn xut. +) Quan h s hu i vi t liu sn xut- l quan h s hu gia nhng nhm ngi;
quy nh a v ca tng nhm ngi trong sn xut x hi. a v li quy nh cch thc t chc, phn cng v qun l sn
xut; quy nh phng thc phn phi sn phm lao ng cho cc nhm ngi theo a v ca h i vi sn xut x hi v
cui cng, a v ca mi nhm ngi to c s nhm ngi ny chim ot sc lao ng ca nhm ngi khc. Nh
vy, quan h s hu i vi t liu sn xut gi vai tr l quan h xut pht, c bn, quy nh cc quan h khc. Trong lch s
loi ngi t nguyn thy n nay c hai hnh thc s hu t liu sn xut c bn l s hu t nhn v s hu x hi.
Trong , c ba hnh thc s hu t liu sn xut t nhn c bn, tng ng vi ba hnh thc ngi bc lt ngi l s hu
chim hu n l, phong kin, t bn v hai hnh thc c bn s hu t liu sn xut x hi l s hu nguyn thu (b tc, b
lc) v s hu cng sn.
+) Quan h trong t chc, qun l v phn cng lao ng c kh nng quy nh quy m, tc , hiu qu v xu hng ca sn
xut vt cht c th. Quan h trong t chc, qun l v phn cng lao ng lun c xu hng thch ng vi kiu quan h s
hu thng tr ca mi nn sn xut vt cht c th. Do vy, vic s dng quan h ny, hoc to iu kin hoc lm bin dng
quan h s hu t liu sn xut, nh hng trc tip n s pht trin kinh t-x hi. Mi hnh thc quan h sn xut c mt
kiu t chc, qun l sn xut v phn cng lao ng ring. Quan h s hu t liu sn xut quy nh kiu t chc, phn cng
v qun l lao ng.
+) Quan h trong phn phi sn phm lao ng l khu cui cng ca qu trnh sn xut vt cht. Tnh cht v hnh thc phn
phi, mc thu nhp ca cc giai cp v ca cc tng lp x hi u ph thuc vo quan h s hu t liu sn xut v quan
h t chc, qun l v phn cng lao ng. Mc d b ph thuc nhng do c kh nng kch thch trc tip n li ch ca
ngi lao ng, nn quan h trong phn phi sn phm lao ng l cht xc tc ca sn xut vt cht. Quan h ny c th
thc y tc v nhp iu ca sn xut vt cht, lm ton b i sng kinh t x hi nng ng, hoc km hm sn xut vt
cht, km hm s pht trin ca x hi.
Trong qu trnh sn xut vt cht, ba thnh phn c bn trn y ca quan h sn xut c quan h hu c vi nhau to nn
s n nh tng i so vi s vn ng thng xuyn ca lc lng sn xut. Mi yu t ca quan h sn xut c vai tr v
ngha tc ng ln sn xut x hi khc nhau; trong quan h s hu t liu sn xut ng vai tr quy nh i vi hai
quan h cn li v quan h trong t chc, qun l v phn cng lao ng v quan h trong phn phi sn phm lao ng c
th gp phn cng c, pht trin quan h sn xut v cng c th lm bin dng quan h s hu t liu .
3) Mi quan h bin chng gia lc lng sn xut vi quan h sn xut. Nh trn phn tch, trong qu trnh sn xut, con
ngi ng thi chu s quy nh ca hai mi quan h l quan h vi t nhin v quan h gia ngi vi ngi. Hai mi quan
h ny tc ng qua li ln nhau to nn quy lut c bn ca s vn ng, pht trin ca x hi. Quy lut v s ph hp gia
quan h sn xut vi trnh pht trin ca lc lng sn xut ch r s ph thuc ca quan h sn xut vo trnh pht
trin ca lc lng sn xut v quan h sn xut tc ng ngc tr li lc lng sn xut.
a) Lc lng sn xut quy nh quan h sn xut. Lc lng sn xut l yu t ng v cch mng, l ni dung vt cht; quan
h sn xut l yu t tng i n nh, l hnh thc kinh t ca phng thc sn xut. Ni dung (lc lng sn xut) l ci
quy nh, thay i trc; hnh thc (quan h sn xut) ph thuc vo ni dung, thay i sau.
b) Quan h sn xut tn ti c lp tng i v tc ng tr li lc lng sn xut th hin quan h sn xut ph thuc vo
thc trng pht trin thc t ca lc lng sn xut trong mi giai on lch s nht nh, nhng lun c tc ng tr li lc
lng sn xut theo hng tch cc (ph hp) v hng tiu cc (khng ph hp). Khi ph hp vi s pht trin ca lc
lng sn xut, quan h sn xut s to a bn, m ng v tr thnh ng lc c bn thc y v khi khng ph hp,
quan h sn xut s tr thnh xing xch tri buc, km hm s pht trin lc lng sn xut. Quan h sn xut tn ti c lp
tng i v tc ng tr li lc lng sn xut cn th hin quan h sn xut quy nh mc ch sn xut; tc ng ln thi
ngi lao ng; ln t chc, phn cng lao ng x hi; ln khuynh hng pht trin v ng dng khoa hc v cng ngh
t hnh thnh h thng yu t hoc thc y, hoc km hm s pht trin ca lc lng sn xut. Thc tin cho thy, lc
lng sn xut ch c th pht trin khi c quan h sn xut hp l, ng b vi n.
c) Mi quan h gia quan h sn xut vi trnh pht trin ca lc lng sn xut bao hm s chuyn ha thnh cc mt
i lp v pht sinh mu thun. Khi phng thc sn xut mi ra i, quan h sn xut pht trin kp v thc y s pht trin
ca lc lng sn xut th c gi l s ph hp gia quan h sn xut vi trnh pht trin ca lc lng sn xut. S
ph hp th hin ch, c ba yu t ca quan h sn xut to a bn y cho lc lng sn xut pht trin; ngha l
quan h sn xut to iu kin s dng v kt hp ti u ngi lao ng vi t liu sn xut, nh lc lng sn xut c c
s pht trin ht kh nng ca mnh.
Nhng trong qu trnh lao ng, con ngi lun tm cch ci tin, hon thin v ch to ra nhng cng c lao ng mi,
chi ph m nng sut, hiu qu lao ng cao hn. Cng vi iu , kinh nghim sn xut, thi quen lao ng, tri thc khoa
hc cng tin b hn v pht trin hn. Trong qu trnh ny, quan h sn xut thng pht trin chm hn nn s ph hp

gia quan h sn xut vi trnh pht trin ca lc lng sn xutkhng phi l vnh vin m khi ti giai on, ni lc lng
sn xut pht trin ln trnh mi, th tnh trng ph hp trn s b ph v; xut hin mu thun gia quan h sn xut vi
trnh pht trin ca lc lng sn xut. Mu thun trn tn ti n mt lc no th quan h sn xut s "tr thnh xing
xch ca lc lng sn xut", nu ko s pht trin ca lc lng sn xut, ngi ta gi l s khng ph hp (hay mu thun)
gia quan h sn xut vi trnh pht trin ca lc lng sn xut. Nguyn nhn ca ph hp hay khng ph hp gia quan
h sn xut vi trnh pht trin ca lc lng sn xut l do tnh nng ng ca lc lng sn xut mu thun vi tnh n
nh tng i ca quan h sn xut.
Ph hp, khng ph hp c tnh bin chng, ngha l trong s ph hp c nhng biu hin khng ph hp v trong khng
ph hp cha ng nhng iu kin, yu t chuyn thnh ph hp. Ti mt giai on pht trin no ca chng, lc
lng sn xut mu thun vi quan h sn xut hin c (...) trong t trc n nay lc lng sn xut vn pht trin. T
ch l hnh thc pht trin ca lc lng sn xut, quan h y tr thnh nhng xing xch ca lc lng sn xut. Khi bt
u thi i mt cuc cch mng. Cch mng x hi, do vy c mc ch c bn l gii quyt mu thun gia quan h sn
xut vi trnh pht trin ca lc lng sn xut bng cch xo b quan h sn xut c v thay vo mt quan h sn xut
mi, ph hp vi trnh pht trin mi ca lc lng sn xut; m ng cho lc lng sn xut pht trin tip theo. C
nh th, s pht trin bin chng ca phng thc sn xut tun theo chui xch ph hp, khng ph hp. Vic xo b quan
h sn xut c, thay th bng quan h sn xut mi ng ngha vi s xo b phng thc sn xut c, to iu kin cho s
ra i ca phng thc sn xut mi cao hn, tin b hn.
S tc ng tr li ca quan h sn xut i vi lc lng sn xut thng qua cc quy lut kinh t x hi, c bit l cc quy
lut kinh t c bn.

Cu hi 31. Phn tch ni dung mi quan h bin chng gia c s h tng vi kin trc
thng tng?
p. Cu tr li gm ba ln
1) V tr, vai tr ca quy lut trong hc thuyt hnh thi kinh t-x hi. Mi x hi c th u c mt kiu quan h vt cht, kinh
t nht nh v ph hp vi n l mt kiu quan h t tng, tinh thn (quan h v chnh tr, php lut, o c, ngh thut,
khoa hc v.v). Nhng quan h t tng, tinh thn ny c th hin qua nhng t chc x hi tng ng (nh nc, ng
phi chnh tr, to n, gio hi v cc t chc chnh tr-x hi, t chc ngh nghip v.v). Mi lin h, tc ng ln nhau gia
quan h vt cht, kinh t (ci th nht) vi quan h t tng, tinh thn (ci th hai) trong x hi c ch ngha duy vt bin
chng phn nh trong quy lut v mi quan h bin chng gia c s h tng vi kin trc thng tng.
2) Khi nim c s h tng, kin trc thng tng.
a) C s h tng(h tng cc mi quan h vt cht, kinh t) l khi nim dng ch ton b nhng quan h sn xut to nn
c cu kinh t ca mt x hi nht nh.
Cc yu t ca c s h tng. Cc yu t c bn ca mt c s h tng c th gm +) Quan h sn xut ca phng thc
sn xut trc . +) Quan h sn xut ca phng thc sn xut ang tn ti ch o. +) Quan h sn xut ca phng
thc sn xut tng lai. +) Nhng kiu quan h kinh t khc. Trong mt c s h tng c nhiu thnh phn kinh t, nhiu kiu
quan h sn xut th quan h sn xut ang thng tr trong x hi gi vai tr ch o, chi phi cc kiu quan h sn xut
khc v cc thnh phn kinh t bi n quy nh tnh cht ca c s h tng. S i khng giai cp v tnh cht ca s i
khng bt ngun t c s h tng. Cc yu t ca c s h tng- h thng cc quan h sn xut ca mt phng thc sn
xut nht nh- mt mt, trong quan h i vi lc lng sn xut, gi vai tr l hnh thc kinh t cho s duy tr, pht huy v
pht trin lc lng sn xut ang tn ti; mt khc- trong quan h i vi cc quan h chnh tr-x hi, gi vai tr l c s
hnh thnh kt cu kinh t- c s cho s thit lp kin trc thng tng ca x hi.
b) Kin trc thng tng (thng tng cc mi quan h t tng, chnh tr) l +) ton b nhng quan im x hi (chnh tr,
php lut, trit hc, o c, tn gio, ngh thut, khoa hc v.v) vi +) nhng thit ch tng ng (nh nc, ng phi, gio
hi, cc on th x hi v.v) v +) nhng mi quan h ni ti gia cc yu t ca kin trc thng tng. Ton b nhng
quan h sn xut hp thnh c cu kinh t ca x hi, tc l ci c s hin thc trn dng ln mt kin trc thng tng
php l, chnh tr v nhng hnh thi thc x hi nht nh tng ng vi c s h tng hin thc .
Cc yu t c bn ca mt kin trc thng tng gm +) nhng quan im x hi v thit ch tng ng ca giai cp ang
thng tr. +) tn d nhng quan im x hi ca x hi trc. +) quan im v t chc x hi ca cc giai cp mi ra i. 4)
quan im v t chc x hi ca cc tng lp trung gian. Trong , nhng quan im x hi v thit ch tng ng ca giai
cp ang thng tr quy nh tnh cht kin trc thng tng. B phn c quyn lc mnh nht ca kin trc thng tng trong
x hi c giai cp l nh nc; cng c vt cht c th ca giai cp thng tr v mt kinh t, chnh tr v php lut. Nh c nh
nc m t tng ca giai cp thng tr mi c truyn b v thng tr c i sng x hi. Giai cp no thng tr v mt
kinh t v nm chnh quyn nh nc th h t tng v cc th ch giai cp cng gi a v thng tr trong x hi.
3) Quan h bin chng gia c s h tng vi kin trc thng tng
a) C s h tng quy nh kin trc thng tng. +) Tnh cht ca kin trc thng tng do tnh cht ca c s h tng quy
nh. Trong cc quan h x hi, quan h vt cht, kinh t (ci th nht) quy nh quan h tinh thn, t tng (ci th hai). Mu
thun trong i sng vt cht, kinh t, xt cho n cng, quy nh mu thun trong i sng tinh thn, t tng. +) Nhng bin
i trong c s h tng s dn n nhng bin i trong kin trc thng tng. S pht trin ca lc lng sn xut lm bin
i quan h sn xut, ko theo s bin i ca c s h tng v thng qua s bin i ny, lm bin i kin trc thng
tng. Trong quan im chnh tr, php lut v.v thay i trc; tn gio, ngh thut v.v bin i sau, thm ch chng cn c
k tha trong kin trc thng tng mi. S bin i din ra trong tng hnh thi kinh t-x hi c th cng nh trong qu
trnh chuyn ho t hnh thi kinh t-x hi ny sang hnh thi kinh t-x hi khc, c ngha l mi hnh thi kinh t-x hi u
c kin trc thng tng v c s h tng ca ring mnh (l tnh lch s-c th ca c s h tng v kin trc thng tng).
+) S ph thuc ca kin trc thng tng vo c s h tng phong ph v phc tp. Bn trong kin trc thng tng cng c
nhng mi lin h tc ng ln nhau, i khi dn n nhng bin i trong kin trc thng tng m khng do c s h tng
gy nn. Nhng suy cho n cng, mi s bin i ca kin trc thng tng u c c s t nhng s bin i trong c s
h tng.
b) Kin trc thng tng tc ng tr li c s h tng. Trong i sng x hi, cc yu t ca kin trc thng tng u tc
ng, bng nhiu hnh thc khc nhau, theo nhng c ch khc nhau, mc ny hay mc kia, vai tr ny hoc vai
tr khc i vi c s h tng. +) Trong mi kin trc thng tng cn k tha mt s yu t ca kin trc thng tng trc.
Cc yu t chnh tr, php lut tc ng trc tip, cn trit hc, o c, tn gio, ngh thut, khoa hc v.v tc ng gin tip
i vi c s h tng, b cc yu t chnh tr, php lut chi phi. +) Trong x hi c giai cp, nh nc l yu t vt cht c tc
ng mnh nht i vi c s h tng. Nh nc kim sot x hi v s dng bo lc, bao gm nhng yu t vt cht nh
cnh st, to n, nh t tng cng sc mnh kinh t ca giai cp thng tr. S tc ng tch cc ca kin trc thng tng
i vi c s h tng c th hin chc nng x hi ca kin trc thng tng l bo v, duy tr, cng c v pht trin c

s h tng sinh ra n; u tranh xo b c s h tng v kin trc thng tng c. Trong , nh nc, da trn h t tng,
kim sot x hi v s dng bo lc, bao gm nhng yu t vt cht nh qun i, cnh st, to n, nh t, tng cng
sc mnh kinh t ca giai cp thng tr.
Tc dng nhng tc ng ca kin trc thng tng ln c s h tng s l tch cc khi tc ng cng chiu vi s vn
ng ca cc quy lut kinh t khch quan, nu tri li, th s gy tr ngi cho s pht trin sn xut, cn ng pht trin ca
x hi. Kin trc thng tng c tc ng mnh, nhng khng thay th c yu t vt cht, kinh t; nu kin trc thng
tng km hm s pht trin ca kinh t-x hi th sm hay mun, bng cch ny cch khc, kin trc thng tng s c
thay th bng kin trc thng tng mi, thc y kinh t-x hi tip tc pht trin.

Cu hi 32. Hnh thi kinh t -x hi?

p. Cu tr li gm ba ln
1) Khi nim hnh thi kinh t-x hi. Hnh thi kinh t-x hi l phm tr ca ch ngha duy vt bin chng v x hi dng
ch x hi tng giai on lch s nht nh, vi mt kiu quan h sn xut c trng cho x hi
ph hp vi mt trnh nht nh ca lc lng sn xut v vi mt kin trc thng tng tng ng c xy dng trn
nhng quan h sn xut y.
2) Cu trc ca hnh thi kinh t-x hi l h thng hon chnh, phc tp, trong lnh vc kinh t gm cc mt c bn l lc
lng sn xut, quan h sn xut, kin trc thng tng; ngoi ra, hnh thi kinh t-x hi cn bao gm cc lnh vc chnh tr,
lnh vc t tng v lnh vc x hi. Mi lnh vc ca hnh thi kinh t-x hi va tn ti c lp vi nhau, va tc ng qua
li, thng nht vi nhau; chng gn b vi quan h sn xut v cng bin i vi s bin i ca quan h sn xut.
3) Qu trnh lch s-t nhin ca s pht trin cc hnh thi kinh t-x hi. Cc mt ca hnh thi kinh t-x hi tc ng qua li
vi nhau to nn cc quy lut vn ng, pht trin khch quan ca x hi. Chnh s tc ng ca cc quy lut khch quan
m s pht trin ca cc hnh thi kinh t-x hi l mt qu trnh lch s-t nhin. Lch s x hi do con ngi lm ra; con
ngi to ra cc quan h x hi ca mnh v l x hi. Nhng s vn ng ca x hi li tun theo quy lut khch quan,
khng ph thuc vo mun ca con ngi m ngun gc su xa ca s thay th nhau gia cc hnh thi kinh t-x hi nm
s pht trin ca lc lng sn xut, gy nn s thay i ca quan h sn xut. n lt mnh, s thay i ca quan h
sn xut (vi t cch l c s h tng) s lm cho kin trc thng tng thay i v do vy, hnh thi kinh t-x hi ny c
thay th bng hnh thi kinh t-x hi khc cao hn, tin b hn. S thay th nhau nh vy gia cc hnh thi kinh t-x hi l
con ng pht trin chung ca nhn loi.
Tuy nhin, con ng pht trin ca mi dn tc cn b chi phi bi cc yu t khc nh iu kin t nhin, truyn thng vn
ho, chnh tr, quc t c th v.v khng ging nhau to nn s a dng trong s pht trin chung ca nhn loi. C nhng dn
tc tun t tri qua, c nhng dn tc b qua mt hay vi hnh thi kinh t-x hi no . S bin i ca hnh thi kinh tx hi khng chu s tc ng ca con ngi m tun theo cc quy lut x hi khch quan trn; suy ra s bin i ny l qu
trnh lch s-t nhin theo con ng tun t hoc b qua mt hay vi hnh thi kinh t-x hi no .

Cu hi 33. Giai cp v u tranh giai cp?

p. Cu tr li gm ba ln
1) Giai cp l mt phm tr kinh t-x hi c tnh lch s; lun bin i cng vi s bin i ca lch s. Hc thuyt v giai cp
v u tranh giai cp ca ch ngha Mc-Lnin l cng c l lun tm hiu bn cht x hi c giai cp v xy dng x hi
khng c giai cp. Ni dung l lun v giai cp v u tranh giai cp do C.Mc a ra vo nm 1852, theo a) S tn ti ca
cc giai cp ch gn lin vi nhng giai on pht trin nht nh ca sn xut. b) u tranh giai cp tt yu s dn n
chuyn chnh v sn. c) Bn thn nn chuyn chnh ny ch l bc qu tin ti th tiu tt c mi giai cp v tin ti x hi
khng c giai cp. Nh vy, cc giai cp ch tn ti trong nhng giai on nht nh ca lch s, trong mi phng thc sn
xut c th.
2) nh ngha giai cp."Ngi ta gi l giai cp nhng tp on ngi to ln gm nhng ngi khc nhau v a v ca h
trong mt h thng sn xut x hi nht nh trong lch s, khc nhau v quan h ca h (thng th nhng quan h ny c
php lut quy nh v tha nhn) i vi t liu sn xut, v vai tr ca h trong t chc lao ng x hi v nh vy l khc
nhau v cch thc hng th v v phn ca ci x hi t hay nhiu m h c hng. Giai cp l nhng tp on ngi m
tp on ny c th chim ot lao ng ca tp on khc do ch cc tp on c a v khc nhau trong mt ch kinh
t-x hi nht nh". Nh vy, s khc nhau v a v trong ch kinh t-x hi gia cc tp on ngi dn n vic tp
on ny dng a v ca mnh chim ot sc lao ng ca tp on khc to nn bn cht nhng xung t giai cp
trong x hi c i khng giai cp.
Ngoi giai cp, trong x hi cn c tng lp, ng cp. Tng lp bnh dn trong x hi n l; tng lp tiu t sn trong x hi
t bn; tng lp tr thc lun c vai tr quan trng v kinh t-x hi, chnh tr-vn ho trong tt c cc x hi trong lch s.
ng cp c phn chia t giai cp, khc nhau v a v thc t trong x hi v a v php l trong nh nc. Nhng s
phn chia tng lp, ng cp khng th hin c bn cht ca nhng tp on ngi trong x hi.
3) Vai tr ca u tranh giai cp i vi s vn ng, pht trin ca x hi c i khng giai cp. Ch ngha duy vt lch s
khng nh u tranh giai cp l quy lut vn ng ca x hi c i khng giai cp. l cuc u tranh gia ngi b p bc
chng li k p bc; ngi b bc lt chng li k bc lt m nh cao l cch mng x hi.
a) nh ngha u tranh giai cp.u tranh giai cp l u tranh ca mt b phn nhn dn ny chng li b phn khc, cuc
u tranh ca qun chng b tc ht quyn, b p bc v lao ng chng li bn c c quyn, c li v bn n bm, cuc
u tranh ca nhng ngi cng nhn lm thu hay nhng ngi v sn chng nhng ngi hu sn hay giai cp t sn.
Nh vy, thc cht u tranh giai cp l cuc u tranh gia cc giai cp c li ch c bn i lp nhau (li ch c bn l
nhng gi tr vt cht v tinh thn tho mn nhu cu nht nh ca mt giai cp). Do s i lp v li ch mang tnh i
khng nn u tranh giai cp l tt yu
b) Cc hnh thc u tranh giai cp l u tranh kinh t; u tranh t tng v u tranh chnh tr. Mun gii phng v kinh t,
phi u tranh t tng v tin ln u tranh chnh tr ginh chnh quyn. Bt c cuc u tranh giai cp no cng l mt
cuc u tranh chnh tr. Trong cuc u tranh giai cp, mi giai cp u mun tp hp quanh mnh nhng giai cp khc, ph
hp v li ch c bn, lu di hoc c th l nhng li ch khng c bn v tm thi. l lin minh giai cp trong u tranh
giai cp v lin minh giai cp l mt yu t tt yu trong u tranh giai cp.
c) Vai tr ng lc thc y s pht trin x hi c i khng giai cp ca u tranh giai cp. Chng ta thy rng, khi s pht
trin ca lc lng sn xut tin ti mc m quan h sn xut tr thnh vt cn ca s pht trin th xy ra mu thun
gia chng vi nhau. Trong x hi c i khng giai cp, do li ch giai cp, giai cp thng tr bng mi cch bo v, duy tr
quan h sn xut ang mang li li ch cho mnh, nn giai cp dng mi bin php, trong c bin php s dng b my
nh nc trn p nhng giai cp mi i din cho lc lng sn xut tin tin hn. Xy dng quan h sn xut mi, m
ng cho lc lng sn xut tip tc pht trin, l gii quyt mu thun trn; xc lp phng thc sn xut mi, thc y x

hi pht trin l mc ch ca u tranh giai cp. Mun thit lp quan h sn xut mi, ph hp vi trnh pht trin ca lc
lng sn xut th phi thng qua u tranh giai cp. Cuc u tranh y s dn n cch mng x hi xo b giai cp i
din cho quanh sn xut ang thng tr. Vai tr ca u tranh giai cp i vi s vn ng v pht trin ca x hi do tnh
cht, trnh pht trin ca u tranh giai cp quy nh. C cuc cch mng x hi ch thay th hnh thc p bc, bc lt, cai
tr; c cuc cch mng gii phng giai cp b bc lt, cai tr khi ng thi gii phng c giai cp bc lt, cai tr, do gii phng
ton x hi khi bc lt, cai tr.
C th ni, cc cuc u tranh giai cp trong x hi c i khng giai cp u xut pht t li ch kinh t, nhm gii quyt vn
kinh t v t vn ny gii quyt nhng vn khc thc y x hi pht trin. Bi vy, u tranh giai cp l phng
php c bn, l u tu ca lch s, l n by thay i hnh thi kinh t-x hi, l ng lc thc y s pht trin cc
mt khc nhau ca i sng x hi.

Cu hi 34. Cch mng x hi?

p. Cu tr li gm bn ln
1) Cch mng x hi l khi nim dng ch s bin i c tnh bc ngot v cn bn v cht trong mi lnh vc ca i
sng x hi; l bc nhy trong s pht trin ca x hi. Kt qu ca cch mng x hi l s thay th mt hnh thi kinh t-x
hi ny bng mt hnh thi kinh t-x hi khc cao hn, tin b hn. Cch mng x hi c nguyn nhn t s pht trin khch
quan ca lc lng sn xut, con ngi tt yu phi xo b quan h sn xut c tr thnh xing xch ca lc lng sn
xut v thay th bng mt kiu quan h sn xut mi, ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut thay i v
m ng cho lc lng sn xut pht trin. Vic xo b quan h sn xut c, thay th bng quan h sn xut mi ng
ngha vi s dit vong ca phng thc sn xut c, li thi v s ra i ca phng thc sn xut mi, ph hp vi lc
lng sn xut mi. Phng thc sn xut mi ra i ko theo s thay i ca cc yu t ca kin trc thng tng, trong
c nh nc. Bi vy, cch mng x hi l bc pht trin nhy vt cn bn khng nhng ch ca phng thc sn xut m
cn ca ton b cc lnh vc trong i sng x hi.
2) Hnh thc v phng php cch mng.Cch mng din ra di nhiu hnh thc khc nhau nh u tranh giai cp dn ti
thay i ch chnh tr; ni chin cch mng; cch mng dn tc dn ch nhn dn v.v. Cch mng c nhiu phng php,
nhng bo lc cch mng (bo lc chnh tr, bo lc v trang) vn l phng php cch mng ph bin v tt yu ca cch
mng x hi. Trong khi khng nh bo lc cch mng, l lun mcxt khng ph nhn kh nng a cch mng x hi tin ln
bng phng php ho bnh; k c vic s dng con ng ngh trng; song thng li ca n ch c m bo khi c sc
mnh ca phong tro qun chng. Xu th t i u chuyn sang i thoi khng bc b quan im mcxt v bo lc. Xu th
c to ra bi chnh s ln mnh ca cc phong tro v ho bnh; bi tng quan gia lc lng cch mng v phn
cch mng thay i.
3) Vai tr ca cch mng x hi i vi s vn ng, pht trin ca x hi c i khng giai cp. Ch c cch mng x hi mi
thay th c quan h sn xut li thi bng quan h sn xut tin b hn thc y lc lng sn xut pht trin v do vy
thay th hnh thi kinh t-x hi c bng hnh thi kinh t-x hi mi, cao hn, tin b hn. Trong cch mng x hi, nng lc
sng to ca qun chng nhn dn c pht huy cao , tr thnh u tu ca lch s. Tnh cht ca mt cuc cch mng
x hi c xc nh bi nhim v gii quyt mu thun kinh t v mu thun x hi tng ng; n quy nh lc lng v
ng lc ca cuc cch mng . Lc lng ca cch mng x hi l giai cp v nhng giai cp, cc tng lp nhn dn c li
ch gn b vi cuc cch mng x hi ; l nhng iu kin lch s c th m trong cch mng x hi n ra. Lc lng
lnh o cch mng x hi thuc v giai cp ng v tr trung tm ca thi i, i biu cho phng thc sn xut mi.
ng lc ca cch mng x hi l giai cp c li ch c bn gn lin vi mc tiu ca cuc cch mng x hi.
4) Cc cuc cch mng x hi trong lch s x hi loi ngi. Lch s nhn loi tri qua bn cuc cch mng x hi a
nhn loi tri qua nm phng thc sn xut ni tip nhau, t nguyn thu ln chim hu n l, t n l ln phong kin, t
phong kin ln t sn v t t sn ln ch ngha x hi- giai on u ca hnh thi kinh t cng sn ch ngha. Cch mng
ca giai cp v sn l mt kiu cch mng x hi mi v cht. Nu nh tt c cc cuc cch mng x hi trc ch l s
thay th cc hnh thc khc nhau ca ch chim hu t nhn, thay th cc hnh thc khc nhau ca ch ngi bc lt
ngi, th cch mng x hi ca giai cp v sn c mc tiu l xy dng mt x hi mi khng c ngi bc lt ngi, khng
giai cp.

Cu hi 35. Vn con ngi trong ch ngha Mc-Lnin?

p. Cu tr li gm hai ln
1) Trong ch ngha Mc-Lnin, con ng*i lun l ni dung c bn. Tm bn cht con ngi gii phng con ngi khi x
hi t bn c vi nhng giai cp v nhng s i khng giai cp ca n; xy dng mt lin hp, trong , s pht trin t do
ca mi ngi l iu kin pht trin t do ca tt c mi ngi l mc ch cui cng ca ch ngha Mc-Lnin v con ngi.
2) Bn cht con ngi a) Con ngi l thc th thng nht gia mt sinh vt vi mt x hi. +) L sn phm ca qu trnh
pht trin lu di ca gii t nhin; con ngi c nhu cu t nhin nn phi tun theo s chi phi ca cc quy lut t nhin. L
mt thc th t nhin-sinh vt, con ngi cng tn ti vi nhng bn nng v nhu cu t nhin nh n, ung, sinh con v.v v
chu s chi phi ca quy lut t nhin nh quy lut sinh hc (trao i cht, di truyn, bin d, thch nghi mi trng sng v.v). +)
Ci khc bit gia con ngi vi con vt l bn nng ca con ngi c thc; quy lut tm l, thc ca con ngi
c hnh thnh t nn tng sinh hc nh tnh cm, kht vng, nim tin, ch v.v gip con ngi khai thc, ci to t nhin v
sng to thm nhng g m t nhin khng c tho mn nhu cu sinh tn v pht trin ca mnh. Bn nng ca con vt l
bn nng sinh tn thun tu, cuc sng ca n hon ton ph thuc vo t nhin. yu t t nhin-sinh vt con ngi l tin
, l iu kin cn thit cho s hnh thnh v hot ng ca con ngi. Yu t tn ti vnh vin bi n l ci sinh vt, ci
vt cht sinh l ca con ngi. X hi cng vn minh, con ngi cng pht trin th bn nng ng vt ca n cng thu hp li,
nhng ch cho nhng hnh vi t gic. Con ngi l mt thc th x hi hot ng c thc v sng to. L sn phm ca
qu trnh x hi ha; c nhu cu x hi nn phi tun theo cc chun mc x hi; con ngi c bn tnh x hi. Bn cht x
hi ca con ngi c th hin trong cc hot ng x hi m trc ht l trong sn xut vt cht duy tr i sng ca
mnh. Lao ng l hnh vi lch s u tin, l hot ng bn cht ca con ngi m nh con ngi tch ra khi ng vt.
Con ngi ch tn ti vi t cch l con ngi trong quan h vi con ngi, vi th gii xung quanh. H thng cc quan h x
hi ca con ngi c hnh thnh trong qu trnh hot ng thc tin v tham gia vo i sng x hi v n lt mnh,
chng quy nh i sng x hi, quy nh bn cht x hi ca con ngi. Nh vy, quan h x hi l yu t cu thnh, l c
trng bn cht ca con ngi. Bn cht x hi c xy dng t c s thc th t nhin-sinh vt ca con ngi.
b) Trong tnh hin thc ca n, bn cht con ngi l tng ho nhng quan h x hi. V bn cht, con ngi khc vi con
vt c ba mt, trong quan h gia con ngi vi gii t nhin, quan h gia con ngi vi x hi v quan h gia con
ngi vi chnh bn thn mnh. Trong quan h gia con ngi vi x hi l quan h bn cht nht. Khng c con ngi
tru tng sng ngoi iu kin, hon cnh lch s x hi, m ngc li trong iu kin, hon cnh v bng hot ng thc
tin ca mnh, con ngi to ra nhng gi tr vt cht v tinh thn tn ti v pht trin v th lc, tr lc v ch trong cc mi

quan h x hi trn v cc quan h khc nh giai cp, dn tc, thi i, chnh tr, kinh t, c nhn, gia nh, x hi v.v, con
ngi mi th hin bn cht ca mnh. Nhn mnh mt x hi l coi bn cht x hi ca con ngi l yu t c bn nht
phn bit con ngi vi ng vt v cng khc phc thiu st ca cc nh trit hc khng thy c bn cht x hi ca
con ngi. Hn na, bn cht trn mang tnh ph bin nhng khng phi l ci duy nht; do vy, cng phi thy ci ring bit,
phong ph v a dng ca mi c nhn v phong cch, nhu cu, li ch v.v trong cng ng x hi.
c) Con ngi va l ch th va l sn phm ca lch s.Con ngi tc ng, ci bin t nhin bng hot ng thc tin ca
mnh, thc y s vn ng v pht trin ca x hi. Lao ng va l iu kin cho s tn ti, pht trin ca con ngi, va l
phng thc lm bin i i sng x hi. Khng c con ngi th cng khng tn ti cc quy lut x hi, khng c s tn ti
ca ton b lch s x hi.
Bn cht con ngi lun vn ng, thay i cng vi s thay i ca iu kin lch s; bn cht l h thng m, tng ng
vi iu kin tn ti ca con ngi. Con ngi to ra hon cnh n mc no th hon cnh cng to ra con ngi n mc
y. Mi s vn ng v pht trin ca lch s quy nh s bin i bn cht con ngi.

25 CU HI-TR LI PHN KINH T CHNH TR

Cu hi 1. Phn tch iu kin ra i, c trng v u th ca sn xut hng ho?
p. Cu tr li gm ba ln
1) iu kin ra i ca sn xut hng ho. Sn xut hng ho ra i, tn ti v pht trin da vo hai iu kin
a) Phn cng lao ng x hi l s phn chia lao ng x hi thnh cc ngnh, ngh khc nhau ca nn sn xut x hi. Ko
theo s phn cng lao ng x hi l s chuyn mn ho sn xut; mi ngi sn xut ch to ra mt vi loi sn phm nht
nh, nhng nhu cu ca cuc sng i hi phi c nhiu loi sn phm khc nhau, do h cn n sn phm ca nhau,
buc phi trao i vi nhau tho mn nhu cu ca mi ngi. Phn cng lao ng x hi l c s v tin ca sn xut
hng ho. Phn cng lao ng x hi cng pht trin, th sn xut v trao i hng ho cng m rng v a dng hn.
b) Ch t hu v t liu sn xut hay tnh cht t nhn ca qu trnh lao ng. Ch t hu to nn s c lp v kinh
t gia nhng ngi sn xut, chia ct h thnh tng n v ring l, trong qu trnh sn xut nhng ngi sn xut c quyn
quyt nh v vic sn xut loi hng ho no, s lng bao nhiu, bng cch no v trao i vi ai. Nh vy, ch t hu
lm cho nhng ngi sn xut hng ho c lp vi nhau, nhng phn cng lao ng li lm cho h ph thuc vo nhau to
thnh mu thun. Mun gii quyt mu thun ny phi thng qua trao i, mua-bn sn phm ca nhau.
Trn y l hai iu kin cn v ca sn xut hng ho. Thiu mt trong hai iu kin y th sn phm lao ng khng
mang hnh thi hng ho.
2) c trng ca sn xut hng ho
a) Sn xut hng ho l sn xut trao i, mua-bn. Trong lch s loi ngi tn ti hai kiu t chc kinh t khc nhau l
sn xut t cung, t cp v sn xut hng ho. Sn xut t cung, t cp l kiu t chc kinh t trong sn phm c sn
xut ra nhm p ng nhu cu tiu dng ca chnh bn thn ngi sn xut; nh sn xut ca ngi nng dn trong thi k
cng x nguyn thu, sn xut ca nhng nng dn gia di ch phong kin v.v. Ngc li, sn xut hng ho l kiu t
chc kinh t, trong sn phm c sn xut ra bn, tc p ng nhu cu tiu dng ca ngi khc, thng qua vic
trao i, mua-bn.
b) Lao ng ca ngi sn xut hng ho va mang tnh t nhn, va mang tnh x hi. Mang tnh cht x hi v sn phm
lm ra cho x hi, p ng nhu cu ca ngi khc trong x hi; mang tnh t nhn, v vic sn xut ci g, nh th no
l cng vic ring, mang tnh c lp ca mi ngi. Tnh cht t nhn c th ph hp hoc khng ph hp vi tnh cht x
hi. chnh l mu thun c bn ca sn xut hng ho. Mu thun gia lao ng t nhn v lao ng x hi l c s, mm
mng ca khng hong trong nn kinh t hng ho.
3) u th ca sn xut hng ho.Sn xut hng ho c nhng u th so vi sn xut t cung, t cp
a) Sn xut hng ho khai thc c nhng li th v t nhin, x hi, k thut ca tng ngi, tng c s sn xut cng
nh tng vng, tng a phng. ng thi, s pht trin ca sn xut hng ho li c tc ng tr li, thc y s pht trin
ca phn cng lao ng x hi, lm cho chuyn mn ho lao ng ngy cng tng, mi lin h gia cc ngnh, cc vng ngy
cng m rng, su sc. T , n ph v tnh t cp, t tc, bo th, lc hu ca mi ngnh, mi a phng lm cho nng
sut lao ng x hi tng ln, nhu cu ca x hi c p ng y hn. Khi sn xut v trao i hng ho m rng gia
cc quc gia, th n cn khai thc c li th gia cc quc gia vi nhau.
b) Trong sn xut hng ho, quy m sn xut khng cn b gii hn bi nhu cu v ngun lc mang tnh hn hp ca mi c
nhn, gia nh, mi c s, mi a phng, m c m rng trn c s nhu cu v ngun lc ca x hi. iu li to
iu kin thun li cho vic ng dng nhng thnh tu khoa hc, cng ngh, thc y sn xut pht trin
c)Trong sn xut hng ho, s tc ng ca quy lut vn c ca sn xut v trao i hng ho nh quy lut gi tr, cung-cu,
cnh tranh v.v buc ngi sn xut hng ho phi lun nng ng, nhy bn, bit tnh ton, ci tin k thut, hp l ho sn
xut, nng cao nng sut, cht lng v hiu qu kinh t; ci thin hnh thc v chng loi hng, gim chi ph sn xut, p
ng ngy cng cao nhu cu, th hiu ca ngi tiu dng.
d) Trong sn xut hng ho, s pht trin ca sn xut, m rng v giao lu kinh t gia cc c nhn, gia cc vng, gia cc
nc v.v khng ch lm cho i sng vt cht, m c i sng vn ho, tinh thn cng c nng cao, phong ph, a dng
hn.

Cu hi 2. Phn tch hng ho v hai thuc tnh ca hng ho. ngha thc tin ca vn
ny i vi Vit Nam hin nay?
p. Cu tr li gm ba ln
1) Phn tch hng ho. Hng ho l sn phm ca lao ng, c th tho mn nhu cu no ca con ngi thng qua trao
i, mua-bn. Khi nim trn cho ta thy a) Hng ho phi l sn phm ca lao ng, cn nhng sn phm khng do lao ng
to ra, d rt cn thit cho con ngi u khng phi l hng ho. b) Sn phm ca lao ng nht thit phi qua trao i mua
bn. c) Hng ho phi c tnh hu dng, c con ngi dng.
2) Phn tch hai thuc tnh ca hng ho. Hng ho c hai thuc tnh l gi tr s dng v gi tr.
a) Gi tr s dng ca hng ho do cng dng v thuc tnh t nhin ca n quy nh. Cng dng nhm tho mn mt nhu
cu no ca con ngi, c th l nhu cu cho tiu dng c nhn; cng c th l nhu cu cho tiu dng sn xut. Bt c
hng ho no cng c mt hoc mt s cng dng nht nh v chnh cng dng lm cho hng ha c gi tr s dng; gi
tr s dng ca hng ha c pht hin dn trong qu trnh pht trin ca khoa hc, k thut v lc lng sn xut (ngy
xa than ch c dng nu, si m; khi ni spde ra i, than c dng lm cht t; v sau n cn c dng
lm nguyn liu cho cng nghip ho cht v.v). Gi tr s dng ni y vi t cch l thuc tnh ca hng ho, khng phi l
gi tr s dng cho bn thn ngi sn xut hng ho, m l gi tr s dng cho ngi khc, cho x hi thng qua trao i,

mua-bn. Trong nn kinh t hng ho, gi tr s dng l vt mang gi tr trao i. Trong bt k mt x hi no, ca ci vt cht
ca x hi u l mt lng nht nh nhng gi tr s dng. X hi cng tin b th s lng gi tr s dng cng nhiu,
chng loi gi tr s dng cng phong ph, cht lng gi tr s dng ngy cng cao.
b) Gi tr ca hng ho. Mun hiu c gi tr ca hng ho phi bt u nghin cu gi tr trao i. Gi tr trao i l quan h
t l v lng m gi tr s dng ny trao i vi gi tr s dng khc. V d, 1m vi c gi tr trao i bng 10 kg thc. Vi v
thc l hai hng ho c gi tr s dng khc nhau v cht, nhng chng c th trao i vi nhau theo t l no l do gia
chng c mt c s chung l c vi v thc u l sn phm ca lao ng, u c lao ng kt tinh trong . Nh c c s
chung m cc hng ho c th trao i c vi nhau. V vy, khi ngi ta trao i hng ho cho nhau v thc cht l trao
i lao ng ca mnh n du trong nhng hng ho y. Do vy c th ni, lao ng hao ph sn xut ra hng ho l c s
chung cho vic trao i v n to thnh gi tr ca hng ho.
Nh vy, gi tr ca hng ho l lao ng x hi ca ngi sn xut ra hng ho kt tinh trong hng ho. Cn gi tr trao i
m chng ta cp trn, chng qua ch l hnh thc biu hin ra bn ngoi ca gi tr, gi tr l ni dung, l c s ca gi tr
trao i. ng thi, gi tr biu hin mi quan h gia nhng ngi sn xut hng ho. Cng chnh v vy, gi tr l phm tr
ch tn ti trong kinh t hng ho.
3) ngha thc tin i vi nc ta hin nay
a) y mnh phan cng lao ng pht trin kinh t hng ho, p ng nhu cu a dng v phong ph ca x hi. b) Phi
coi trng c hai thuc tnh ca hng ho khng ngng ci tin mu m, nng cao cht lng, h gi thnh.

Cu hi 3. Phn tch tnh hai mt ca lao ng sn xut hng ho v ngha ca pht hin ny
i vi vic xy dng l lun gi tr lao ng?
p. Cu tr li gm hai ln
1) Lao ng sn xuthng ho c hai thuc tnh v lao ng c hai mt l lao ng c th v lao ng tru tng.
a) Lao ng c th l lao ng c ch di mt hnh thc c th ca nhng ngh nghip chuyn mn nht nh. Mi mt lao
ng c th c mc ch, phng php, cng c lao ng, i tng lao ng v kt qu lao ng ring. Chnh nhng ci
ring phn bit cc loi lao ng c th khc nhau. Chng hn, lao ng ca ngi th may v lao ng ca ngi th
mc l hai loi lao ng c th khc nhau. Lao ng ca ngi th may c mc ch l lm ra qun o ch khng phi l bn
gh; cn phng php l may ch khng phi l bo, ca; c cng c lao ng l kim, ch, my may ch khng phi l ci
ca, ci bo v.v; cn lao ng ca ngi th may th to ra qun o mc, lao ng ca ngi th mc th to ra gh
ngi v.v. iu c ngha l lao ng c th to ra gi tr s dng ca hng ho.
Trong x hi c nhiu loi hng ho vi nhng gi tr s dng khc nhau l do c nhiu loi lao ng c th khc nhau. Cc
lao ng c th hp thnh h thng phn cng lao ng x hi. Nu phn cng lao ng x hi cng pht trin th cng c
nhiu gi tr s dng khc nhau p ng nhu cu x hi.
Lao ng c th l iu kin khng th thiu trong bt k hnh thi kinh t-x hi no. Nhng hnh thc ca lao ng c th
ph thuc vo s pht trin ca k thut, ca lc lng sn xut v phn cng lao ng x hi. Lao ng c th khc nhau
lm cho cc hng ho c s khc nhau v gi tr s dng. Nhng gia cc hng ho c im chung ging nhau l gi tr
ca chng u do lao ng tru tng to nn, nh chng trao i c vi nhau.
b) Lao ng tru tng l lao ng ca ngi sn xut hng ho gt b hnh thc biu hin c th ca n quy v cc
chung ng nht, l s tiu ph sc lao ng, tiu hao sc c bp, thn kinh ca con ngi.
Nu lao ng c th to ra gi tr s dng th lao ng tru tng to ra gi tr hng ho. C th ni, gi tr ca hng ha l
lao ng tru tng ca ngi sn xut hng ho kt tinh trong hng ho. cng chnh l mt cht ca gi tr hng ho.
2) ngha ca vic pht hin i vi l lun gi tr. Pht hin ra tnh hai mt ca lao ng sn xut hng ho to nn s thnh
cng trong vic xy dng l lun gi tr.
a) Xc nh c cht ca gi tr l do lao ng tru tng kt tinh, biu hin quan h x hi v l mt phm tr lch s.
b) Xc nh c lng ca gi tr l lng lao ng trung bnh hay thi gian lao ng x hi cn thit.
c) Xc nh c hnh thi biu hin ca gi tr pht trin t thp ti cao, t hnh thi gin n n hnh thi m rng, hnh
thi chung v cui cng l hnh thi tin.
d) Xc nh c quy lut gi tr- quy lut c bn ca sn xut hng ho. Quy lut ny i hi ngi sn xut v trao i hng
ho phi m bo thi gian lao ng x hi cn thit.

Cu hi 4. Phn tch mi quan h gia hai thuc tnh ca hng ho vi tnh hai mt ca lao
ng sn xut hng ho?
p. Cu tr li gm hai ln
1) Hng ho c hai thuc tnh l gi tr v gi tr s dng v lao ng ca ngi sn xut hng ho c tnh hai mt l lao ng
c th v lao ng tru tng. Hai mt ca lao ng sn xut hng ho l lao ng c th v lao ng tru tng, phn nh
tnh t nhn v tnh x hi ca lao ng sn xut hng ho.
2) Mi quan h gia hai thuc tnh ca hng ha vi tnh hai mt ca lao ng sn xut hng ha
? XXXX

Cu hi 5. Phn tch lng gi tr ca hng ho v cc yu t nh hng n lng gi tr ca

hng ho?
p. Cu tr li gm hai ln
1) Lng gi tr ca hng ho. Gi tr ca hng ho l do lao ng x hi, lao ng tru tng ca ngi sn xut hng ho
kt tinh trong hng ho.
Lng gi tr ca hng ho c o bng lng lao ng tiu hao sn xut ra hng ho . Trn thc t c nhiu ngi
cng sn xut mt loi hng ho, nhng iu kin sn xut, trnh tay ngh, nng sut lao ng khc nhau, do thi gian
lao ng sn xut ra hng ho khng ging nhau, tc hao ph lao ng c bit khc nhau. V vy, lng gi tr hng ho
khng phi tnh bng thi gian lao ng c bit, m tnh bng thi gian lao ng x hi cn thit.
Thi gian lao ng x hi cn thit l thi gian lao ng cn sn xut ra mt hng ho no trong nhng iu kin sn
xut bnh thng ca x hi vi trnh trang thit b trung bnh, vi trnh thnh tho trung bnh v cng lao ng
trung bnh trong x hi . a) Trnh thnh tho trung bnh tc trnh ngh, trnh k thut, mc kho lo ca i
a s ngi cng sn xut mt hng no . b) Cng lao ng trung bnh l cng lao ng trung bnh trong x hi,
sc lao ng phi c tiu ph vi mc cng thng trung bnh, thng thng. c) iu kin bnh thng ca x hi tc l
mun ni dng cng c sn xut loi g l ph bin, cht lng nguyn liu ch to sn phm mc trung bnh.
Cng cn ch rng, trnh thnh tho trung bnh, cng trung bnh, iu kin bnh thng ca x hi i vi mi

nc, mi ngnh l khc nhau v thay i theo s pht trin ca lc lng sn xut.
Thng thng, thi gian lao ng x hi cn thit gn st vi thi gian lao ng c bit (mc hao ph lao ng c bit) ca
ngi sn xut hng ho no cung cp i b phn hng ho trn th trng. Thi gian lao ng x hi cn thit l mt i
lng khng c nh, do lng gi tr hng ho cng khng c nh. Khi thi gian lao ng x hi cn thit thay i th
lng gi tr ca hng ho cng thay i.
Nh vy ch c lng lao ng x hi cn thit, hay thi gian lao ng x hi cn thit sn xut ra hng ho, mi l ci quy
nh i lng gi tr ca hng ho y.
2) Cc yu t nh hng n lng gi tr ca hng ho
Do thi gian lao ng x hi cn thit lun thay i, nn lng gi tr ca hng ho cng l mt i lng khng c nh. S
thay i ny tu thuc vo nng sut lao ng v mc phc tp hay n gin ca lao ng
a) Nng sut lao ng l sc sn xut ca lao ng c o bng lng sn phm sn xut ra trong mt n v thi gian
hoc lng thi gian lao ng hao ph sn xut ra mt n v sn phm. Nng sut lao ng tng ln c ngha l cng
trong thi gian lao ng, nhng khi lng hng ho sn xut ra tng ln lm cho thi gian lao ng cn thit sn xut ra
mt n v hng ho gim xung. Do , khi nng sut lao ng tng ln th gi tr ca hng ho t l nghch vi nng sut lao
ng.
Nng sut lao ng li ph thuc vo nhiu yu t nh trnh kho lo (s thnh tho) trung bnh ca ngi cng nhn;
mc pht trin ca khoa hc, cng ngh v mc ng dng nhng thnh tu vo sn xut; trnh t chc qun l,
quy m v hiu xut ca t liu sn xut v cc iu kin t nhin. Mun tng nng sut lao ng phi hon thin cc yu t
trn.
b) Tng nng sut lao ng v tng cng lao ng c tc ng khc nhau i vi lng gi tr hng ho. Cng lao
ng l mc khn trng, nng nhc ca lao ng trong cng mt thi gian lao ng nht nh v c o bng s tiu
hao nng lc ca lao ng trn mt n v thi gian v thng c tnh bng s calo hao ph trong mt thi gian nht nh.
Cng lao ng tng ln tc l mc hao ph c bp, thn kinh trn mt n v thi gian tng ln, mc khn trng,
nng nhc hay cng thng ca lao ng tng ln. Nu cng lao ng tng ln th s lng (hoc khi lng) hng ho
sn xut ra tng ln v sc hao ph lao ng cng tng ln tng ng cn lng gi tr ca mt n v hng ho vn khng
i. Tng cng lao ng thc cht cng nh ko di thi gian lao ng.
Tng nng sut lao ng v tng cng lao ng ging nhau ch chng u dn n lng sn phm sn xut ra trong
mt n v thi gian tng ln. Nhng chng cng khc nhau ch tng nng sut lao ng lm cho lng sn phm (hng
ho) sn xut ra trong mt n v thi gian tng ln, nhng lm cho lng gi tr ca mt n v hng ho gim xung. Hn
na, tng nng sut lao ng c th ph thuc nhiu vo my mc, k thut, do n gn nh mt yu t c sc sn xut
v hn; cn tng cng lao ng tuy c lm cho lng sn phm sn xut ra tng ln, nhng khng lm thay i gi tr ca
mt n v hng ho. Hn na, tng cng lao ng ph thuc vo th cht v tinh thn ca ngi lao ng, do n l
yu t ca sc sn xut c gii hn. Chnh v vy, tng nng sut lao ng c ngha tch cc hn i vi s pht trin
kinh t.
b) Tnh cht ca lao ng. Lao ng gin n v lao ng phc tp
Lao ng gin n l lao ng m mt ngi lao ng bnh thng khng cn phi qua o to cng c th thc hin c.
Lao ng phc tp l lao ng i hi phi c o to, hun luyn mi c th tin hnh c.
Trong cng mt thi gian, lao ng phc tp to ra nhiu gi tr hn lao ng gin n. Tuy nhin tin hnh trao i hng
ho, mi lao ng phc tp u c quy thnh lao ng gin n trung bnh trn c s lao ng phc tp bng bi s ca
lao ng gin n.

Cu hi 6. Phn tch ngun gc v bn cht ca tin?

p. Cu tr li gm hai ln
1) Ngun gc ca tin. Tin l kt qu qu trnh pht trin lu di ca sn xut v trao i hng ho ca cc hnh thi gi tr
hng ho. Cc hnh thi gi tr hng ho
a) Hnh thi gin n hay ngu nhin ca gi tr l hnh thi phi thai ca gi tr, n xut hin trong giai on u ca trao i
hng ho, trao i mang tnh cht ngu nhin, trc tip i vt ny ly vt khc. V d, 1m vi i ly 10 kg thc. y, gi tr
ca vi c biu hin thc. Cn thc l ci c dng lm phng tin biu hin gi tr ca vi. Vi thuc tnh t nhin
ca mnh, thc tr thnh hin thn gi tr ca vi. S d vy v bn thn thc cng c gi tr. Hng ho (vi) m gi tr ca n
c biu hin mt hng ho khc (thc) th gi l hnh thi gi tr tng i. Cn hng ho (thc) m gi tr s dng ca
n biu hin gi tr ca hng ho khc (vi) gi l hnh thi vt ngang gi.
Hnh thi vt ngang gi c ba c im +) gi tr s dng ca n tr thnh hnh thc biu hin gi tr. +) lao ng c th tr
thnh hnh thc biu hin lao ng tru tng. +) lao ng t nhn tr thnh hnh thc biu hin lao ng x hi. Hnh thi
gi tr tng i v hnh thi vt ngang gi l hai mt lin quan vi nhau, khng th tch ri nhau, ng thi, l hai cc i lp
ca mt phng trnh gi tr. Trong hnh thi gi tr gin n hay ngu nhin th t l trao i cha th c nh.
b) Hnh thi gi tr y hay m rng. Khi lc lng sn xut pht trin hn, chn nui tch khi trng trt, trao i tr nn
thng xuyn hn, mt hng ho ny c th quan h vi nhiu hng ho khc. Tng ng vi giai on ny l hnh thi y
hay m rng. V d, 1m vi = 10 kg thc, hoc = 2 con g, hoc = 0,1 ch vng. y l s m rng hnh thi gi tr gin
n hay ngu nhin. v d trn, gi tr ca 1m vi c biu hin 10 kg thc hoc 2 con g hoc 0,1 ch vng. Nh vy,
hnh thi vt ngang gi c m rng ra nhiu hng ho khc nhau. Tuy nhin, vn l trao i trc tip, t l trao i
cha c nh.
c) Hnh thi chung ca gi tr. Vi s pht trin cao hn na ca lc lng sn xut v phn cng lao ng x hi, hng ho
c trao i thng xuyn, a dng v nhiu hn. Nhu cu trao i tr nn phc tp hn, ngi c vi mun i thc,
nhng ngi c thc li khng cn vi m li cn th khc. V th, vic trao i trc tip khng cn thch hp m ngi ta
phi i ng vng, ang hng ho ca mnh i ly th hng ho c nhiu ngi a chung, ri em i ly th hng ho
mnh cn. Khi vt trung gian trong trao i c c nh li th hng ho c nhiu ngi a chung, th hnh thi
chung ca gi tr xut hin.
V d, 10 kg thc hoc 2 con g hoc 0,1 ch vng = 1 mt vi. y, tt c cc hng ho u biu hin gi tr ca mnh
cng mt th hng ho ng vai tr l vt ngang gi chung. Tuy nhin, vt ngang gi chung cha n nh mi th hng ho
no; trong cc a phng khc nhau th hng ho dng lm vt ngang gi chung cng khc nhau.
d) Hnh thi tin. Khi lc lng sn xut v phn cng lao ng x hi pht trin hn na, sn xut hng ho v th trng
ngy cng m rng, th tnh trng c nhiu vt ngang gi chung lm cho trao i gia cc a phng vp phi kh khn,
xut hin i hi khch quan phi hnh thnh vt ngang gi chung thng nht. Khi vt ngang gi chung c c nh li mt
vt c tn v ph bin th xut hin hnh thi tin t ca gi tr. V d, 10 kg thc; 1mt vi, 2 con g = 0,1 gr vng (vt

ngang gi chung, c nh); trong trng hp ny, vng tr thnh tin t.

Lc u c nhiu kim loi ng vai tr tin, nhng v sau c c nh li cc kim loi qu nh vng, bc v cui cng l
vng. Vng ng vai tr tin l do nhng u im ca n nh thun nht v cht, d chia nh, khng h hng, vi mt lng
v th tch nh nhng cha ng c lng gi tr ln.
Tin xut hin l kt qu pht trin lu di ca sn xut v trao i hng ho, khi tin ra i th hng ho c phn thnh hai
cc; mt bn l cc hng ho thng thng; mt bn l hng ho (vng) ng vai tr tin. n y gi tr cc hng ho c
mt phng tin biu hin thng nht. T l trao i c c nh li.
2) Bn cht ca tin. Tin l mt hng ho c bit c tch ra t hng ho lm vt ngang gi chung cho tt c cc hng ha
em trao i; n th hin lao ng x hi v biu hin quan h gia nhng ngi sn xut hng ho.

Cu hi 7. Phn tch cc chc nng ca tin?

p. Thng th tin c nm chc nng
1) Thc o gi tr. Tin dng biu hin v o lng gi tr ca cc hng ho. Mun o lng gi tr ca cc hng ho, bn
thn tin phi c gi tr. V vy, tin lm chc nng thc o gi tr thng l tin vng. o lng gi tr hng ho khng
nht thit phi l tin mt m ch cn so snh tng tng vi lng vng no . S d c th lm c nh vy, v gia gi
tr ca vng v gi tr ca hng ho trong thc t c mt t l nht nh. C s ca t l l thi gian lao ng x hi cn
thit hao ph sn xut ra hng ho. Gi tr hng ho c biu hin bng tin gi l gi c hng ho . Do , gi c l
hnh thc biu hin bng tin ca gi tr hng ho. Gi c hng ho do cc yu t sau y quyt nh +) Gi tr hng ho; +)
nh hng ca quan h cung-cu hng ho; +) Cnh tranh; +) Gi tr ca tin.
lm chc nng thc o gi tr th bn thn tin cng phi c o lng; xut hin n v o lng tin t. n v l
mt trng lng nht nh ca kim loi dng lm tin t. mi nc, n v tin ny c tn gi khc nhau; n v tin v cc
phn chia nh ca n l tiu chun gi c. Tc dng ca tin khi dng lm tiu chun gi c khng ging vi tc dng ca n
khi dng lm thc o gi tr. L thc o gi tr, tin o lng gi tr ca cc hng ho khc; khi l tiu chun gi c, tin o
lng bn thn kim loi dng lm tin. Gi tr ca hng ho tin thay i theo s thay i ca s lng lao ng cn thit
sn xut ra hng ho . Gi tr hng ho tin (vng) thay i khng nh hng g n chc nng tiu chun gi c ca n,
d gi tr ca vng c thay i nh th no.
2) Phng tin lu thng. Vi chc nng ny, tin lm mi gii trong qu trnh trao i hng ho. lm chc nng lu
thng hng ho phi dng tin mt. Trao i hng ho ly tin lm mi gii gi l lu thng hng ho. Cng thc lu thng
hng ho l H-T-H; tin lm mi gii trong trao i hng ho lm cho hnh vi bn v mua c th tch ri nhau c v thi gian
v khng gian. S khng nht tr gia mua v bn cha ng mm mng ca khng hong kinh t.
Trong lu thng, lc u tin xut hin di hnh thc vng thoi, bc nn. Dn dn n c thay th bng tin c. Tin c
dn b hao mn v mt mt phn gi tr ca n nhng vn c x hi chp nhn nh tin c gi tr.
Nh vy, gi tr thc ca tin tch ri gi tr danh ngha ca n. S d c tnh trng ny l v tin lm phng tin lu thng
ch ng vai tr chc lt. Ngi ta i hng ly tin ri li dng n mua hng m mnh cn. Lm phng tin lu thng,
tin khng nht thit phi c gi tr. Li dng tnh hnh , khi c tin nh nc tm cch gim bt kim loi ca n v
tin t lm gi tr thc ca tin c ngy cng thp so vi gi tr danh ngha ca n. Thc tin dn n s ra i ca tin
giy mc d tin giy khng c gi tr m ch l du hiu ca gi tr v c cng nhn trong phm vi quc gia.
3) Phng tin ct tr. Lm phng tin ct tr, tc l tin c rt khi lu thng i vo ct tr. S d tin lm c chc
nng ny l v tin l i biu cho ca ci x hi di hnh thi gi tr, nn ct tr tin l mt hnh thc ct tr ca ci.
lm chc nng phng tin ct tr, tin phi c gi tr, tc l tin vng. Chc nng ct tr lm cho tin trong lu thng
thch ng t pht vi nhu cu tin cn thit cho lu thng. Nu sn xut tng, lng hng ho nhiu th tin ct tr c a
vo lu thng. Ngc li, nu sn xut gim, lng hng ho t th mt phn tin vng rt khi lu thng i vo ct tr.
4) Phng tin thanh ton. Khi lm phng tin thanh ton, tin c dng tr n, np thu, tr tin mua chu hng v.v. Khi
sn xut v trao i hng ho pht trin n trnh no tt yu ny sinh vic mua bn chu. Trong hnh thc giao dch
ny trc tin tin lm chc nng thc o gi tr nh gi c hng ho. Nhng v l mua bn chu nn n k hn tin
mi c a vo lu thng lm phng tin thanh ton. S pht trin ca quan h mua bn chu ny mt mt to kh
nng tr n bng cch thanh ton khu tr ln nhau khng dng tin mt. Mt khc, trong vic mua bn chu ngi mua tr
thnh con n, ngi bn tr thnh ch n. Khi h thng ch n v con n pht trin rng ri, n k thanh ton, nu mt khu
no khng thanh ton c s gy kh khn cho cc khu khc, ph v h thng, kh nng khng hong kinh t tng ln.
Trong qu trnh thc hin chc nng phng tin thanh ton, ngy cng xut hin nhiu hn cc hnh thc thanh ton mi
khng cn tin mt nh k s, sc, chuyn khon, th in t v.v.
5) Tin th gii. Khi trao i hng ho vt khi bin gii quc gia th tin lm chc nng tin th gii. Tin th gii cng thc
hin cc chc nng thc o gi tr, phng tin lu thng, phng tin thanh ton. Trong giai on u s hnh thnh quan
h kinh t quc t, tin ng vai tr l tin th gii phi l tin tht (vng, bc). Sau ny, song song vi ch thanh ton bng
tin tht, tin giy c bo lnh bng vng, gi l tin giy bn v cng c dng lm phng tin thanh ton quc t. Dn
dn do s pht trin ca quan h kinh t-chnh tr th gii, ch tin giy bn v vng b xo b nn mt s ng tin quc
gia mnh c cng nhn l phng tin thanh ton, trao i quc t, mc d phm vi v mc thng dng c khc nhau.
Nn kinh t ca mt nc cng pht trin, c bit trong quan h kinh t i ngoi, th kh nng chuyn i ca ng tin
quc gia cng cao. Nhng ng tin c s dng lm phng tin thanh ton quc t phm vi v mc thng dng
nht nh gi l nhng ng tin c kh nng chuyn i. Vic chuyn i tin ca nc ny ra tin ca nc khc c tin
hnh theo t gi hi oi. l gi tr ng tin ca nc ny c tnh bng ng tin ca nc khc.
Tm li. Nm chc nng ca tin trong nn kinh t hng ho quan h mt thit vi nhau. S pht trin cc chc nng ca tin
phn nh s pht trin ca sn xut v lu thng hng ho.

Cu hi 8. Phn tch ni dung v tc dng ca quy lut gi tr. ngha ca vn ny i vi

nc ta hin nay?
p. Cu tr li gm hai ln
1) Phn tch ni dung v tc dng ca quy lut gi tr
a) Ni dung ca quy lut gi tr. Quy lut gi tr l quy lut kinh t c bn ca sn xut hng ho; quy nh vic sn xut v trao
i hng ho phi cn c vo hao ph lao ng x hi cn thit.
Trong sn xut, tc ng ca quy lut gi tr buc ngi sn xut phi lm sao cho mc hao ph lao ng c bit ca mnh
ph hp vi mc hao ph lao ng x hi cn thit c th tn ti; cn trong trao i, hay lu thng, phi thc hin theo
nguyn tc ngang gi- tc l gi c phi bng gi tr. Quy lut gi tr buc nhng ngi sn xut v trao i hng ho phi
tun theo mnh lnh ca gi c th trng. Thng qua s vn ng ca gi c th trng s thy c s hot ng ca quy
lut gi tr. Gi c th trng ln xung t pht xoay quanh gi tr hng ho v biu hin s tc ng ca quy lut gi tr trong

iu kin sn xut v trao i hng ho.

b) Tc dng ca quy lut gi tr. Trong sn xut hng ho, quy lut gi tr c ba tc ng.
+) iu tit sn xut v lu thng hng ho. *) iu tit sn xut tc l iu ho, phn b cc yu t sn xut gia cc ngnh,
cc lnh vc ca nn kinh t. Tc dng ny ca quy lut gi tr thng qua s bin ng ca gi c hng ho trn th trng
di s tc ng ca quy lut cung cu. Nu ngnh no khi cung nh hn cu, gi c hng ho s ln cao hn gi tr,
hng ho bn chy, li cao, th ngi sn xut s x vo ngnh y. Do , t liu sn xut v sc lao ng c chuyn
dch vo ngnh y tng ln. Ngc li, khi cung ngnh vt qu cu, gi c hng ho gim xung, hng ho bn khng
chy v c th l vn. Tnh hnh y buc ngi sn xut phi thu hp quy m sn xut li hoc chuyn sang u t vo
ngnh c gi c hng ho cao. *) iu tit lu thng ca quy lut gi tr cng thng qua gi c th trng. S bin ng ca gi
c th trng cng c tc dng thu ht lung hng t ni gi c thp n ni gi c cao, do lm cho hng ho gia cc
vng c s cn bng nht nh. Nh vy, s bin ng ca gi c th trng khng nhng ch r s bin ng v kinh t, m
cn c tc ng iu tit nn kinh t hng ho.
+) Kch thch ci tin k thut, hp l ho sn xut nhm tng nng sut lao ng. Cc hng ho c sn xut ra trong nhng
iu kin khc nhau, do c mc hao ph lao ng c bit khc nhau, nhng trn th trng th cc hng ho u phi c
trao i theo mc hao ph lao ng x hi cn thit. Vy ngi sn xut hng ho no c mc hao ph lao ng thp hn mc
hao ph lao ng x hi cn thit, s thu c nhiu li v cng thp hn cng li. iu kch thch nhng ngi sn xut
hng ho ci tin k thut, hp l ho sn xut, ci tin t chc qun l, thc hin tit kim v.v nhm tng nng sut lao ng,
h chi ph sn xut.
S cnh tranh quyt lit cng lm cho cc qu trnh ny din ra mnh m hn. Nu ngi sn xut no cng lm nh vy th
cui cng s dn n ton b nng sut lao ng x hi khng ngng tng ln, chi ph sn xut x hi khng ngng gim
xung.
+) Thc hin s la chn t nhin v phn ho ngi lao ng thnh k giu ngi ngho. Nhng ngi sn xut hng ho
no c mc hao ph lao ng c bit thp hn mc hao ph lao ng x hi cn thit, khi bn hng ho theo mc hao ph lao
ng x hi cn thit (theo gi tr) s thu c nhiu li, giu ln, c th mua sm thm t liu sn xut, m rng sn xut
kinh doanh, thm ch thu lao ng v tr thnh ng ch. Ngc li, nhng ngi sn xut hng ho no c mc hao ph lao
ng c bit ln hn mc hao ph lao ng x hi cn thit, khi bn hng ho s ri vo tnh trng thua l, ngho i, thm ch
c th ph sn, tr thnh lao ng lm thu v y cng l mt trong nhng nguyn nhn lm xut hin quan h sn xut t
bn ch ngha, c s ra i ca ch ngha t bn.
Nh vy, quy lut gi tr va c tc ng tch cc, va c tc ng tiu cc. Do , ng thi vi vic thc y sn xut hng
ho pht trin, nh nc cn c nhng bin php pht huy tch cc, hn ch mt tiu cc ca n, c bit trong iu kin
pht trin nn kinh t hng ho nhiu thnh phn theo nh hng x hi ch ngha nc ta hin nay.
2) ngha thc tin
a) Cn nhn thc s tn ti khch quan v phm vi hot ng rng ln, lu di ca quy lut gi tr trong nn kinh t hng ho
nhiu thnh phn nc ta hin nay.
b) Cn vn dng tt c ch th trng c s qun l ca nh nc pht huy vai tr tch cc ca c ch th trng v hn
ch mt tiu cc ca n thc y sn xut pht trin, m bo s cng bng x hi.

Cu hi 9. Phn tch s chuyn ho ca tin t thnh t bn. Theo anh (ch) iu kin g quyt
nh tin t bin thnh t bn. V sao?
p. Cu tr li gm hai ln
1) Phn tch s chuyn ho ca tin t thnh t bn. S chuyn ho tin t thnh t bn c th hin trong cng thc chung
ca t bn v mu thun ca cng thc chung ca t bn. Ta c T-H-T (cng thc chung ca t bn) v H-T-H (cng thc lu
thng hng ho gin n).
a) Hai cng thc trn +) Ging nhau ch u dc to nn bi hai yu t hng v tin; u cha ng hai hnh vi i lp
nhau l mua v bn; u biu hin quan h kinh t gia ngi mua v ngi bn. +) Khc nhau ch lu thng hng ho
gin n bt u bng hnh vi bn (H-T) v kt thc bng hnh vi mua (T-H); im xut pht v kt thc u l hng ho, tin
ch ng vai tr trung gian, mc ch cui cng ca qu trnh ny l gi tr s dng. Ngc li, lu thng t bn bt u bng
hnh vi mua (T-H) v kt thc bng hnh vi bn (H-T); im xut pht v kt thc u l tin, hng ho ch ng vai tr trung
gian, mc ch cui cng ca lu thng t bn l gi tr, v l gi tr ln hn. Trong cng thc T-H-T, th T= T+
[IMG]file:///C:/Users/PHAMQU%7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image003.jpg[/IMG]T;
[IMG]file:///C:/Users/PHAMQU%7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image002.gif[/IMG]T l s tin tri hn, c
gi l gi tr thng d v k hiu l m. S tin ng ra ban u vi mc ch thu c gi tr thng d tr thnh t bn. Do ,
tin ch bin thnh t bn khi c dng mang li gi tr thng d. Cng thc T-H-T, vi T = T+m c coi l cng thc
chung ca t bn. Mi t bn u vn ng theo quy lut ny vi mc ch cui cng l em li gi tr thng d. Nh vy, t
bn l tin t ln ln hay gi tr sinh ra gi tr thng d.
b) Mu thun ca cng thc chung t bn. L lun gi tr khng nh, gi tr hng ho l lao ng x hi kt tinh trong hng
ho, ngha l n ch c to ra trong sn xut. Nhng nhn vo cng thc T-H-T ta cm gic gi tr thng d c to ra
trong lu thng; vy, c phi lu thng to ra gi tr thng d?
+) Trong trng hp trao i ngang gi, ch c s thay i hnh thi ca gi tr, t tin thnh hng v t hng thnh tin, tng
gi tr trong tay mi ngi tham gia trao i trc sau vn khng thay i. Tuy nhin, v mt gi tr s dng, th c hai bn
trao i u c li. +) Trong trng hp trao i khng ngang gi (hng ho c th bn cao hn hoc thp hn gi tr), trong
nn kinh t hng ho, mi ngi sn xut u va l ngi bn, va l ngi mua. Ci li m h thu c khi bn s b cho
ci thit khi mua v ngc li. Cho d c ngi chuyn mua r, bn t th tng gi tr ton x hi cng khng h tng ln,
bi v s gi tr m ngi ny thu c chng qua cng ch l s n chn s gi tr ca ngi khc m thi.
Nh vy, lu thng v bn thn tin t trong lu thng khng to ra gi tr mi (gi tr thng d). Nu ngi c tin khng tip
xc g vi lu thng, tc ng ngoi lu thng, th cng khng th lm cho s tin ca mnh ln ln c.
Nh vy, mu thun ca cng thc chung ca t bn (T-H-T) biu hin ch, gi tr thng d va khng c to ra trong
lu thng va c to ra trong lu thng v gii quyt mu thun ny phi tm trn th trng mt hng ha c kh nng
to ra gi tr mi ln hn gi tr bn thn n; C.Mc tm ra v gi l hng ho sc lao ng.
2) iu kin g quyt nh tin bin thnh t bn. Ti sao?
Nghin cu cng thc chung ca t bn T-H-T cng chnh l nghin cu nhng iu kin chuyn ho tin t thnh t bn; m
thc cht l s chuyn ho quan h sn xut gia nhng ngi sn xut hng ho n gin thnh quan h sn xut t bn
ch ngha. V khi hi hai iu kin tin bin thnh t bn l c mt lp ngi c t do v thn th nhng li
khng c t liu sn xut, v vy mun sng h phi em bn sc lao ng ca mnh v mt s t ngi tp trung c s
tin lp x nghip, mua sc lao ng tin hnh sn xut nhm bc lt lao ng lm thu.

Cu hi 10. Phn tch hng ho sc lao ng v ngha ca l lun ny i vi l lun gi tr

thng d?
p. Cu tr li gm hai
1) Phn tch hng ho sc lao ng
Sc lao ng l ton b nhng nng lc (th lc v tr lc) tn ti trong mt con ngi v c ngi s dng vo sn
xut. N l yu t c bn ca mi qu trnh sn xut v ch tr thnh hng ho khi c hai iu kin +) ngi lao ng c t
do v thn th, c quyn s hu sc lao ng ca mnh v ch bn sc lao ng y trong mt thi gian nht nh +) ngi lao
ng khng c t liu sn xut cn thit ng ra t chc sn xut, nn mun sng ch cn cch bn sc lao ng cho
ngi khc s dng.
Khi tr thnh hng ho, sc lao ng cng c hai thuc tnh nh cc hng ho khc nhng c c im ring +) Gi tr ca
hng ho sc lao ng cng do s lng lao ng x hi cn thit sn xut v ti sn xut ra n quyt nh. Gi tr sc lao
ng c quy v gi tr ca ton b cc t liu sinh hot cn thit sn xut v ti sn xut sc lao ng, duy tr i
sng ca cng nhn lm thu v gia nh h. Gi tr hng ho sc lao ng khc vi hng ho thng thng ch n bao
hm c yu t tinh thn v yu t lch s, ph thuc vo hon cnh lch s ca tng nc, tng thi k, ph thuc vo trnh
vn minh t c, vo iu kin lch s hnh thnh giai cp cng nhn v c iu kin a l, kh hu. +) Gi tr s
dng ca hng ho sc lao ng th hin qu trnh tiu dng (s dng) sc lao ng, tc l qu trnh lao ng sn
xut ra mt hng ho, mt dch v no .
Trong qu trnh lao ng, sc lao ng to ra mt lng gi tr mi ln hn gi tr ca bn thn n; phn gi tr di ra so vi
gi tr sc lao ng l gi tr thng d. chnh l c im ring c ca gi tr s dng ca hng ho sc lao ng.
Hng ho sc lao ng l iu kin chuyn ho tin thnh t bn. Tuy nhin n khng phi l ci quyt nh c hay khng
c bc lt, vic quyt nh cn ch gi tr thng d c phn phi nh th no.
2) ngha ca l lun hng ho sc lao ng i vi l lun gi tr thng d.
a) Vch ra ngun gc ca gi tr thng d, l lao ng khng cng ca ngi cng nhn lm thu to ra trong qu trnh
sn xut v b nh t bn chim ot
b) Ch r bn cht c bn nht ca x hi t bn l s bc lt ca t bn i vi lao ng lm thu
c) Ch ra cc hnh thc biu hin ca gi tr thng d nh li nhun, li nhun bnh qun, li tc, a t v.v
d) Ch ra c ngun gc, bn cht ca tch ly t bn v.v; v nh vy, l lun hng ho sc lao ng ch ra qu trnh pht
sinh, pht trin v dit vong ca ch ngha t bn.

Cu hi 11. Phn tch qu trinh sn xut gi tr thng d v nhn xt qu trnh sn xut ?

1) Phn tch qu trnh sn xut gi tr thng d. Qu trnh sn xut t bn ch ngha l s thng nht gia qu trnh sn
xut ra gi tr s dng, gi tr v gi tr thng d.
Qu trnh sn xut ny c hai c im l cng nhn lm vic di s kim sot ca nh t bn; ton b sn phm lm ra
thuc v nh t bn.
Nghin cu qu trnh sn xut trong x nghip t bn ch ngha, ta cn gi nh ba vn l nh t bn mua t liu sn xut
v sc lao ng ng gi tr; khu hao my mc vt t ng tiu chun k thut v nng sut lao ng mt trnh nht
nh
V d gi nh. sn xut si, mt nh t bn chi ph cho cc yu t sn xut nh mua 10kg bng ht 20USD; mua sc lao
ng mt ngy (8 gi) l 5 USD; hao mn my mc chuyn 10kg bng thnh si l 5 USD.
Gi nh trong 4 gi u ca ngy lao ng, bng lao ng c th ca mnh, ngi cng nhn vn hnh my mc chuyn
c 10kg bng thnh si c gi tr l 20 USD, bng lao ng tru tng ca mnh, ngi cng nhn to ra c mt
lng gi tr mi l 5 USD, khu hao my mc l 5 USD. Nh vt gi tr ca si l 30 USD
Nu qu trnh lao ng dng li y th nh t bn khng c li g v ngi cng nhn khng b bc lt. Theo gi nh
trn, ngy lao ng l 8 gi nn ngi cng nhn tip tc lm vic 4 gi na. Trong 4 gi ny, nh t bn ch cn u t thm
10 kg bng ht 20USD v hao mn my mc 5 USD chuyn 10kg bng na thnh si. Qu trnh lao ng tip tc din ra
v kt thc qu trnh ny, ngi cng nhn li to ra c s sn phm s c gi tr l 30 USD na.
Nh vy, trong 8 gi lao ng, ngi cng nhn to ra lng sn phm si c gi tr bng gi tr ca bng 20kg thnh si l
40 USD + gi tr hai ln khu hao my mc l 10 USD + gi tr mi do sc lao ng ca cng nhn to ra trong ngy l 10
USD. Tng cng l 60 USD;
Trong khi nh t bn ch u t 20kg bng c gi tr 40 USD + hao mn my mc hai ln 10 USD + mua sc lao ng 5
USD. Tng cng l 55 USD;
So vi s t bn ng trc (55 USD), sn phm si thu c c gi tr ln hn l 5 USD (60USD 55USD). 5 USD ny l gi
tr thng d m nh t bn thu c.
Vy, gi tr thng d l phn gi tr di ra ngoi gi tr hng ho sc lao ng do ngi cng nhn lm thu to ra v b nh t
bn chim ot, khng tr tin.
2) Mt s nhn xt qu trnh sn xut gi tr thng d
a) Phn tch gi tr sn phm c sn xut ra (20kg si), chng ta thy c 2 phn: gi tr nhng t liu sn xut nh lao ng
c th ca cng nhn m c bo ton v di chuyn vo sn phm mi gi l gi tr c (trong v d l 50 USD). Gi tr do lao
ng tru tng ca cng nhn to ra trong qu trnh sn xut gi l gi tr mi (trong v d l 10 USD). Phn gi tr mi ny
ln hn gi tr sc lao ng, n bng gi tr sc lao ng cng vi gi tr thng d.
b) Ngy lao ng ca cng nhn bao gi cng chia thnh hai phn l thi gian lao ng cn thit v thi gian lao ng thng
d
c) Sau khi nghin cu qu trnh sn xut gi tr thng d, chng ta thy mu thun ca cng thc chung ca t bn c
gii quyt.

Cu hi 12. C s v ngha ca vic phn chia t bn thnh t bn bt bin v t bn kh

bin?
p. Cu tr li c hai ln
T bn l gi tr mang li gi tr thng d bng cch bc lt lao ng lm thu. Nu hiu theo ngha ny th t bn l mt
phm tr lch s biu hin quan h sn xut gia giai cp t bn v giai cp cng nhn lm thu.
1) C s ca vic phn chia t bn thnh bt bin v kh bin.
tin hnh sn xut, nh t bn ng tin ra mua t liu sn xut v sc lao ng, ngha l to ra cc yu t ca qu
trnh sn xut. Cc yu t ny c vai tr khc nhau trong vic to ra gi tr thng d.

a) T bn bt bin l b phn t bn tn ti di hnh thc t liu sn xut (nh xng, my mc, thit b, nguyn liu, nhin
liu, vt liu v.v) m gi tr ca n c lao ng c th ca ngi cng nhn chuyn nguyn vn vo sn phm mi, tc l
gi tr khng thay i v lng trong qu trnh sn xut gi l t bn bt bin (c).
b) T bn kh bin l b phn t bn tn ti di hnh thc sc lao ng trong qu trnh sn xut c s thay i v
lng. S tng ln v lng do gi tr s dng ca hng ho sc lao ng c tnh cht c bit khi c tiu dng th n to
ra mt lng gi tr mi ln hn gi tr ca bn thn n, k hiu l (v).
2) ngha ca vic phn chia t bn thnh t bn bt bin v t bn kh bin.
Vic phn chia t bn thnh t bn bt bin v t bn kh bin l cng lao v i ca C.Mc. S phn chia ny vch r
ngun gc thc s ca gi tr thng d l do t bn kh bin to ra, cn t bn bt bin tuy khng phi l ngun gc ca gi tr
thng d nhng l iu kin cn thit khng th thiu. Nh vy, C.Mc ch ra vai tr khc nhau ca cc b phn t bn
trong qu trnh hnh thnh gi tr nh s phn chia ny.

Cu hi 13. Phn tch hai phng php sn xut gi tr thng d trong ch ngha t bn.
ngha l lun v thc tin ca vic nghin cu vn ny?
p. Cu tr li c hai ln
1) Hai phng php sn xut gi tr thng d
Di ch t bn ch ngha, ngy lao ng l thi gian cng nhn lm vic gm hai phn l thi gian lao ng cn thit v
thi gian lao ng thng d x nghip ca nh t bn.
a) Phng php th nht. Gi tr thng d tuyt i l gi tr thng d thu c do ko di thi gian lao ng vt qu thi
gian lao ng tt yu, trong khi nng sut lao ng, gi tr sc lao ng v thi gian lao ng tt yu khng thay i. Phng
php ny c p dng ch yu giai on u ca ch ngha t bn khi cng c lao ng th cng thng tr, nng sut lao
ng cn thp.
b) Phng php th hai. Gi tr thng d tng i l gi tr thng d thu c do rt ngn thi gian lao ng tt yu bng
cch nng cao nng sut lao ng trong ngnh sn sut ra t liu sinh hot h thp gi tr sc lao ng nh tng thi
gian lao ng thng d ln ngay trong iu kin di ngy lao ng, cng lao ng vn nh c.
c) Gi tr thng d siu ngch l phn gi tr thng d thu c do p dng cng ngh mi sm hn cc x nghip khc lm
cho gi tr c bit ca hng ho thp hn gi tr thi trng ca n. Trong tng x nghip, gi tr thng d siu ngch l mt hin
tng tm thi, nhng trong phm vi x hi th n li thng xuyn tn ti. Gi r thng d siu ngch l ng lc mnh nht
thc y cc nh t bn i mi cng ngh tng nng sut lao ng c bit, nh bi cc i th ca mnh trong cnh
tranh. C.Mc gi gi tr thng d siu ngch l hnh thc bin tng ca gi tr thng d tng i.
2) ngha ca vic nghin cu vn ny
Nu gt b mc ch v tnh cht t bn ch ngha th cc phng php sn xut gi tr thng d, nht l phng php sn
xut gi tr thng d tng i v gi tr thng d siu ngch c tc dng mnh m, kch thch cc c nhn v tp th ngi
lao ng ra sc ci tin k thut, ci tin qun l sn xut, tng nng sut lao ng, lc lng sn xut pht trin nhanh.

Cu hi 14. So snh gi tr thng d vi li nhun, t sut gi tr thng d vi t sut li

nhun?
p. Cu tr li gm hai ln
1) So snh gi tr thng d (m) vi li nhun (p)
Li nhun l gi tr thng d khi c quan nim l con ca ton b t bn ng trc, l kt qu hot ng ca ton b t
bn u t vo sn xut kinh doanh. Cng thc tnh li nhun l p = W k
Li nhun l hnh thc bin tng ca gi tr thng d, n phn nh sai lch bn cht bc lt ca ch ngha t bn. Ci khc
nhau gia m v p ch, khi ni m l hm so snh n vi v, cn khi ni p li hm so snh vi (c + v); p v m thng khng
ch bng nhau, m p c th bng, c th cao hn hoc thp hn m, ph thuc vo gi c bn hng ho do quan h cung cu
quy nh. Nhng xt trn phm vi ton x hi, tng s li nhun lun ngang bng tng s gi tr thng d
2) So snh t sut gi tr thng d vi t sut li nhun
a) T sut gi tr thng d v t sut li nhun
T sut gi tr thng d (m) l t l phn trm gia s lng gi tr thng d (m) vi t bn kh bin (v). Cng thc tnh t sut
gi tr thng d lm= [IMG]file:///C:/Users/PHAMQU%7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image005.gif[/IMG]
T sut li nhun (p) l t l phn trm gia gi tr thng d v ton b t bn ng trc. Cng thc tnh t sut li nhun l
p = [IMG]file:///C:/Users/PHAMQU%7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image007.gif[/IMG]
b) So snh. V lng, t sut li nhun lun nh hn t sut gi tr thng d (p < m). V cht, t sut gi tr thng d phn
nh trnh bc lt ca nh t bn i vi lao ng lm thu. Cn t sut li nhun ch ni ln mc doanh li ca vic u t
t bn. T sut li nhun ch cho cc nh u t t bn thy u t vo u th c li hn. Do , t sut li nhun l mc
tiu cnh tranh v l ng lc thc y s hot ng ca cc nh t bn.

Cu hi 15. Phn tch thc cht v ng c tch lu t bn? Mi quan h v s khc nhau gia
tch t v tp trung t bn? Vai tr ca tp trung t bn trong s pht trin ca ch ngha t
bn?
p. Cu tr li gm ba ln
1) Thc cht v ng c ca tch lu t bn. Mun ti sn xut m rng, nh t bn khng s dng ht gi tr thng d cho
tiu dng c nhn, m dng mt phn gi tr thng d lm t bn ph thm. Thc cht ca tch lu t bn l bin mt phn gi
tr thng d thnh t bn ph thm; ng c ca tch lu t bn l nhm thng trong cnh tranh v thu c nhiu gi tr thng
d.
Tiu dng c nhn 500
V d, mt nh t bn c quy m t bn ban u l 6000 USD, vi m = 100% s thc hin tch lu vi quy m
Nm th nht 4000c + 1000v + 1000m
ch lu 500
ch lu 500
2) Mi quan h v s khc nhau gia tch t v tp trung t bn
Tch t t bn l s tng thm quy m t bn c bit bng cch t bn ho mt phn gi tr thng d. N l kt qu trc tip
ca tch lu t bn.
Tp trung t bn l s hp nht mt s t bn nh thnh mt t bn c bit ln hn. Tp trung t bn thng din ra bng 2

phng php l t nguyn hay cng bc

Tch t v tp trung t bn ging nhau ch chng u lm tng quy m t bn c bit; khc nhau ch tch t t bn lm
tng thm quy m t bn x hi, phn nh mi quan h trc tip gia giai cp cng nhn v giai cp t sn. Tp trung t bn
ch phn phi v t chc li t bn x hi, n phn nh quan h trc tip gia cc nh t bn.
Tch t v tp trung t bn c mi quan h vi nhau v tc ng thc y nhau. Nu gt b tnh t bn ch ngha th tch t
v tp trung t bn l hnh thc tch t v tp trung sn xut, gp phn lm tng thu nhp quc dn v s dng hp l, c
hiu qu cc ngun vn x hi, y nhanh qu trnh x hi ho sn xut.
3) Vai tr ca tp trung t bn trong s pht trin ca ch ngha t bn
Tp trung t bn c ngha hon thnh nhng cng trnh to ln trong mt thi gian ngn v to iu kin ng dng cc thnh
tu khoa hc k thut vo sn xut v i sng lm cho ch ngha t bn pht trin nhanh.

Cu hi 16. Phn tch nhng nhn t nh hng n quy m tch lu t bn? ngha ca vic
nghin cu vn ny?
p. Cu tr li gm hai ln
1) Nhng nhn t nh hng n quy m tch lu t bn
Vi khi lng gi tr thng d nht nh th quy m tch lu t bn ph thuc vo t l phn chia gia tch lu v tiu dng.
Nu t l gia tch lu v tiu dng c xc nh, th quy m tch lu t bn ph thuc vo khi lng gi tr thng d.
C bn y t nh hng n khi lng gi tr thng d l trnh bc lt gi tr thng d (m); nng sut lao ng; chnh
lch gia t bn s dng v t bn tiu dng v i lng t bn ng trc.
2) ngha ca vic nghin cu vn ny
a) Tch lu va l iu kin va l quy lut ca ti sn xut m rng. Mun m rng quy m sn xut phi khng ngng tng
nng sut lao ng, tng sn phm thng d, trn c s m tng quy m sn xut. b) Phi khai thc nhng nhn t lm
tng quy m tch lu. c) Gii quyt tt mi quan h gia tch lu v tiu dng va m rng sn xut, va m bo n nh
i sng x hi. d) Phi tin hnh c tch t v tp trung lm cho quy m c tng x nghip cng nh ca ton x hi u
tng.

Cu hi 17. Trnh by khi nim chi ph sn xut t bn ch ngha, li nhun v t sut li

nhun. S xut hin cc khi nim trn che y bn cht v ngun gc ca chng nh th
no?
p. Cu tr li gm hai
1) Khi nim chi ph sn xut t bn ch ngha, li nhun v t sut li nhun
a) Chi ph sn xut t bn ch ngha. Nu gi gi tr hng ho l W th W = c + v + m. l nhng chi ph lao ng thc t
ca x hi sn xut hng ho. Nhng i vi nh t bn, h ch cn chi ph mt lng t bn mua t liu sn xut (c) v
mua sc lao ng (v) gi l chi ph sn xut t bn ch ngha, k hiu l k, (k = c+d). T cng thc ny suy ra chi ph sn xut
t bn ch ngha l phn gi tr b li gi ca nhng t liu sn xut v gi sc lao ng tiu dng sn xut ra hng ho
cho nh t bn; khi , cng thc W = c + v + m s chuyn ho thnh W = k + m.
b) Li nhun. Do c s chnh lch gia gi tr hng ho v chi ph sn xut t bn ch ngha nn sau khi bn hng theo ng
gi tr, nh t bn khng ch b li s tin ng ra, m cn thu li c mt s tin li ngang bng m. S tin ny l li
nhun (k hiu l p); khi , cng thc W = k + m s chuyn thnh W = k + p. T cng thc ny suy ra li nhun l hnh thc
bin tng ca gi tr thng d, n phn snh sai bn cht bc lt ca ch ngha t bn. Ci khc nhau gia m v p l ch,
khi ni m l hm so snh n vi v, cn khi ni p li hm so snh vi (c + v); p v m thng khng bng nhau; p c th cao
hn hoc thp hn m, tu thuc v gi c bn hng ho do quan h cung-cu quy nh. Nhng xt trn phm vi ton x hi,
tng s li nhun lun ngang bng tng s gi tr thng d.
c) T sut li nhun. Khi gi tr thng d chuyn thnh li nhun th t sut gi tr thng d chuyn ho thnh t sut li
nhun. l t l phn trm gia tng s gi tr thng d v ton b t bn ng trc; c k hiu l p. Khi , p =
[IMG]file:///C:/Users/PHAMQU%7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image014.gif[/IMG]
T sut li nhun khc vi t sut gi tr thng d bi khi xt v lng, t sut li nhun lun nh hn t sut gi tr thng d;
cn khi xt v cht, t sut gi tr thng d phn nh trnh bc lt ca nh t bn i vi lao ng lm thu. Cn t sut li
nhun ch ni ln mc doanh li ca vic u t t bn. T sut li nhun ch cho cc nh u t t bn thy u t vo u
th s thu c li nhun ln hn (ngnh no c p ln hn). Do , t sut li nhun l mc tiu cnh tranh v l ng lc
thc y s hot ng ca cc nh t bn.
2) S xut hin cc khi nim trn che y bn cht v ngun gc gi tr thng d
a) S hnh thnh chi ph sn xut t bn ch ngha ( c+ v) xo nha s khc nhau gia c v v, iu ny lm cho ngi ta
khng nhn thy c m sinh ra t v m lm tng c cng to ra m.
b) Do k ca t bn ch ngha lun nh hn chi ph sn xut thc t, nn nh t bn ch cn bn hng ho ln hn k t bn
ch ngha v nh hn gi tr ca n l c p. i vi nh t bn, h cho rng p l do vic mua bn, lu thng to ra, do ti
kinh doanh ca nh t bn m c. iu ny c th hin ch, nu nh t bn bn hng ho vi Gi c = gi tr p=m; Gi
c > gi tr p=m; Gi c < gi tr p=m; nhng xt trong ton x hi th tng gi c = tng gi tr, nn tng p= tng m. Chnh
s thng nht v lng gia m v p nn cng che du thc cht bc lt ca nh t bn.

Cu hi 18. Phn tch s hnh thnh t sut li nhun bnh qun v gi c sn xut? ngha
l lun v thc tin ca vic nghin cu vn ny?
p. Cu tr li gm ba ln
1) S hnh thnh t sut li nhun bnh qun. Trong nn sn xut t bn ch ngha c hai hnh thc cnh tranh ch yu l
cnh tranh trong ni b ngnh v cnh tranh gia cc ngnh.
a) Cnh tranh trong ni b ngnh l cnh tranh gia cc x nghip trong cng mt ngnh, sn xut cng mt loi hng ho,
nhm thu c li nhun siu ngch. Hnh thc cnh tranh ny c thc hin thng qua cc bin php ci tin k thut,
hp l ho sn xut, nng cao cht lng hng ho, ci tin mu m v.v lm cho gi tr c bit ca hng ho do x nghip sn
xut ra thp hn gi tr x hi thu c li nhun siu ngch. Kt qu cnh tranh trong ni b ngnh dn n hnh thnh
gi tr x hi ca hng ho.
b) Cnh tranh gia cc ngnh l cnh tranh gia cc x nghip t bn, kinh doanh trong cc ngnh sn xut khc nhau nhm
mc ch tm ni u t c li hn. Trong x hi c nhiu ngnh sn xut khc nhau vi cc iu kin sn xut khc nhau, do
li nhun thu c v t sut li nhun khc nhau, m mc ch ca cc nh t bn l li nhun cao nn h phi chn
ngnh no c t sut li nhun cao nht u t.

V d, trong sn xut t bn ch ngha c ba nh t bn u c 100 t bn u t vo ba ngnh sn xut khc nhau. Ngnh A

c P=20%, ngnh B c P= 30%, ngnh C c P=10%. Mt s nh t bn ngnh C s chuyn sang kinh doanh ngnh B
lm cho cung hng ho ny tng ln dn ti P dn dn gim xung t 30% 20%, ngnh C do gim v sn xut nn cng t i
lm cho P t 10% dn dn ln n 20%. Kt qu l hnh thnh t sut li nhun bnh qun.
T phn tch trn cho thy, li nhun bnh qun l li nhun bng nhau ca t bn bng nhau vo cc ngnh sn xut khc
nhau. N l li nhun m cc nh u t thu c cn c vo tng t bn u t, nhn vi t sut li nhun bnh qun,
khng k cu thnh hu c ca n nh th no.
2) S hnh thnh gi c sn xut. Trong sn xut t bn ch ngha, khi li nhun (p) chuyn ho thnh li nhun bnh qun
([IMG]file:///C:/Users/PHAMQU%7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image016.gif[/IMG]) th gi tr hng ho
chuyn thnh gi c sn xut. Gi tr hng ho G = c + v + m chuyn thnh gi c sn xut (k + [IMG]file:///C:/Users/PHAMQU
%7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image016.gif[/IMG]), tc gi c sn xut bng chi ph sn xut t bn ch
ngha cng vi li nhun bnh qun.
Gi tr l c s ca gi c sn xut, gi c sn xut l phm tr kinh t tng ng vi phm tr gi c. Gi c sn xut l c
s ca gi c trn th trng, gi c sn xut iu tit gi c th trng, gi c th trng xoay xung quanh gi c sn xut.
Khi gi tr hng ho chuyn thnh gi c sn xut th quy lut gi tr c hnh thc biu hin l gi c sn xut; quy lut gi tr
thng d c hnh thc biu hin l quy lut li nhun bnh qun.
3) ngha l lun v thc tin ca vic nghin cu vn ny
a) Li nhun bnh qun, mt mt phn nh quan h cnh tranh gia cc nh t bn trong vic ginh git li nhun vi nhau,
mt khc vch r vic giai cp t sn bc lt giai cp cng nhn. Mun ginh thng li, giai cp cng nhn phi on kt li,
u tranh vi t cch l mt giai cp, kt hp u tranh kinh t vi u tranh chnh tr chng giai cp t sn.
b) Nghin cu vn ny c ngha quan trng l nh nc cn c chnh sch, lut php khuyn khch cnh tranh lnh mnh
c tc dng ci tin k thut, qun l sn xut, nng cao nng sut lao ng, gim chi ph sn xut.

Cu hi 19. Phn tch nhng ni dung c bn v s hnh thnh cng ty c phn v th trng
chng khon? ngha thc tin ca vic nghin cu vn ny nc ta hin nay?
p. Cu tr li gm ba ln
1) Cng ty c phn l loi cng ty ln m vn ca n hnh thnh t vic lin kt nhiu t bn c bit v cc ngun tit kim c
nhn thng qua vic pht hnh c phiu.
C phiu l loi chng khon c gi, bo m cho ngi s hu n c quyn nhn mt phn thu nhp ca cng ty di
hnh thc li tc c phiu (hay c tc). Li tc c phiu khng c nh m ph thuc vo kt qu hot ng ca cng ty. V
nguyn tc, cng ty c phn khng hon vn cho ch c phiu; c phiu b mt gi tr khi cng ty b ph sn. C phiu c nhiu
loi l c phiu thng, c phiu u i, c phiu ghi danh v c phiu v danh.
C phiu c mua bn trn th trng theo gi c gi l th gi c phiu. Th gi ny lun bin ng, mt phn do s bin
ng ca t sut li tc ngn hng, mt phn v nhng nh gi v tnh hnh hot ng ca cng ty c phn, v li tc c
phiu d on s thu c.
Ngi mua c phiu gi l c ng. V mt t chc v qun l, i hi c ng l c quan ti cao bu ra hi ng qun tr v
quyt nh phng hng kinh doanh cng nhng vn quan trng khc trong hot ng ca cng ty. Phiu biu quyt trong
i hi c ng c quy nh theo s lng c phiu, bi vy nhng nh t bn nm c s c phiu khng ch c kh
nng thao tng hot ng ca cng ty.
Ngoi c phiu, khi cn vn cho hot ng kinh doanh, cng ty c phn cn pht hnh tri phiu. Khc vi c phiu, tri phiu
cho ngi s hu n c quyn c nhn mt khon li tc c nh v c hon tr vn sau thi hn ghi trn tri phiu.
Ngi mua tri phiu khng c tham gia i hi c ng.
2) Th trng chng khon. Chng khon l cc loi giy t c gi tr nh c phiu, tri phiu, cng tri, k phiu, tn phiu,
vn t cm c, cc loi chng ch qu u t v.v. Th trng chng khon l loi th trng mua bn cc loi chng khon.
Th trng chng khon rt nhy cm vi cc bin ng kinh t, chnh tr, x hi, qun s v.v, l phong v biu ca nn
kinh t. Gi chng khon tng biu hin nn kinh t pht trin; ngc li, biu hin nn kinh t ang sa st, khng hong.
3) ngha
a) Cng ty c phn v th trng chng khon c vai tr rt quan trng i vi nn kinh t hng ho. N khng phi l sn
phm ring ca ch ngha t bn
b) i vi Vit Nam, vic nghin cu vn ny s dng chng mt cch hiu qu v ph hp l cn thit. N c tc dng
l n by mnh tp trung cc ngun vn cha s dng nm ri rc trong nhn dn, tp th v cc khu vc khc. N to
iu kin thc hin quyn t ch kinh doanh, cho php kt hp cc loi li ch kinh t; l hnh thc x hi ho sn xut, kt
hp ch cng hu vi cc hnh thc s hu khc, l c s l lun tin hnh c phn ho mt b phn doanh nghip
nh nc.

Cu hi 20. Phn tch bn cht ca a t t bn ch ngha v cc hnh thc a t? ngha

thc tin ca vic nghin cu vn ny?
p. Cu tr li gm ba ln
1) Phn tch bn cht ca a t t bn ch ngha. Nh t bn kinh doanh nng nghip phi thu rung t ca a ch v thu
cng nhn tin hnh sn xut. Do nh t bn phi trch mt phn gi tr thng d do cng nhn to ra tr cho a ch
di hnh thc a t. Nh vy, a t t bn ch ngha l mt b phn li nhun siu ngch ngoi li nhun bnh qun ca
t bn u t trong nng nghip do cng nhn nng nghip to ra m nh t bn kinh doanh nng nghip phi np cho a
ch vi t cch l k s hu rung t.
2) Cc hnh thc a t t bn ch ngha
a) a t chnh lch l phn li nhun siu ngch ngoi li nhun bnh qun thu c trn rung t c iu kin sn xut
thun li hn. N l s chnh lch gia gi c sn xut chung c quyt nh bi iu kin sn xut trn rung t xu nht
v gi c sn xut c bit trn rung t tt v trung bnh (k hiu Rcl).
a t chnh lch c hai loi l a t chnh lch I v a t chnh lch II. a t chnh lch I l loi a t thu c trn nhng
rung t c iu kin t nhin thun li. Chng hn, c mu m t nhin thun li (trung bnh v tt) v c v tr gn ni
tiu th hay gn ng giao thng. a t chnh lch II l loi a t thu c nh thm canh nng sut, l kt qu ca t bn
u t thm trn cng n v din tch.
b) a t tuyt i l loi a t m cc nh t bn kinh doanh nng nghip tuyt i phi np cho a ch, d t tt hay
xu, gn hay xa.a t tuyt i l s li nhun siu ngch di ra ngoi li nhun bnh qun, hnh thnh nn bi chnh
lch gia gi tr nng sn vi gi c sn xut chung ca nng phm.

V d, C hai t bn nng nghip v cng nghip u l 100, cu to hu c trong nng nghip l 3/2, cu to hu c trong
cng nghip l 4/1. Gi s m=100%, th gi tr sn phm v gi tr thng d sn xut ra trong tng lnh vc s l, trong cng
nghip 80c + 20v + 20m = 120; trong nng nghip 60c + 40v + 40m = 140. Gi tr thng d di ra trong nng nghip so vi
trong cng nghip l 20. S chnh lch ny khng b bnh qun ho m chuyn ho thnh a t tuyt i.
C s ca a t tuyt i l do cu to hu c ca t bn trong nng nghip thp hn trong cng nghip. Cn nguyn nhn
tn ti ca a t tuyt i l ch c quyn s hu rung t ngn nng nghip tham gia cnh tranh gia cc ngnh
hnh thnh li nhun bnh qun.
c) a t c quyn l hnh thc c bit ca a t t bn ch ngha; n c th tn ti trong nng nghip, cng nghip khai
thc v cc khu t trong thnh th.
Trong nng nghip, a t c quyn c cc khu t c tnh cht c bit, cho php trng cc loi cy c sn hay sn xut
cc sn phm c bit. Trong cng nghip khai thc, a t c quyn c khai thc kim loi, khong cht qu him, hoc
nhng khong sn c nhu cu vt xa kh nng khai thc chng. Trong thnh th, a t c quyn c cc khu t c v tr
thun li cho php xy dng cc trung tm cng nghip, thng mi, dch v, nh cho thu c kh nng thu li nhun cao.
Ngun gc ca a t c quyn cng l li nhun siu ngch do gi c c quyn ca sn phm thu c trn t ai y, m
nh t bn phi np cho a ch.
3) ngha. L lun a t ca C.Mc khng ch nu ra quan h sn xut t bn ch ngha trong nng nghip, m cn l c s l
lun nh nc xy dng cc chnh sch thu i vi nng nghip v cc ngnh khc c lin quan n t ai, vic s
dng t ai c hiu qu hn.

Cu hi 21. Phn tch s hnh thnh a t chnh lch? Phn bit a t chnh lch I v a
t chnh lch II? ngha ca vic nghin cu a t chng lch II?
p. Cu tr li gm ba ln
1) Phn tch s hnh thnh a t chnh lch. a t chnh lch l a t siu ngch thu c trn rung t c iu kin sn
xut thun li
hn ( mu m, v tr a l v.v)
Li nhun siu ngch trong cng nghip v trong nng nghip ging nhau ch chng u l s chnh lch gi c c bit ca
x nghip c iu kin sn xut thun li v gi c x hi; chng khc nhau ch, trong cng nghip ch c x nghip c iu
kin sn xut thun li nht (k thut cao nht chng hn) thu c v gi c x hi hng cng nghip c quy nh x
nghip c k thut trung bnh cn trong nng nghip kinh doanh trn rung t tt v trung bnh cng thu c li nhun
siu ngch v gi c x hi hng nng nghip c quy nh rung xu nht. Li nhun siu ngch trong cng nghip
khng n nh, li nhun siu ngch trong nng nghip n nh hn.
2) Phn bit a t chnh lch I v a t chnh lch II. a t chnh lch I l a t gn lin vi rung t trung bnh v tt do
t nhin tt. a t chnh lch II l a t gn lin vi u t thm canh (bin rung t xu thnh rung t tt v.v)
3) ngha ca vic nghin cu a t chnh lch II. Nghin cu a t chnh lch II l c s l lun nh nc ban hnh
chnh sch khng thu thu vo a t chnh lch II nhm khuyn khch nng dn u t thm canh.

Cu hi 22. Phn tch nguyn nhn ra i v bn cht ca ch ngha t bn c quyn nh

nc?
p. Cu tr li gm hai ln
1) Nguyn nhn hnh thnh ch ngha t bn c quyn. Ch ngha t bn c quyn xut hin vo cui th k XIX u th
k XX do nhng nguyn nhn ch yu
a) S pht trin ca lc lng sn xut di tc ng ca tin b khoa hc k thut y nhanh qu trnh tch t v tp trung
sn xut, hnh thnh cc x nghip c quy m ln.
b) Vo ba thp k cui ca th k XIX, nhng ng dng thnh tu khoa hc k thut mi xut hin nh l luyn kim mi
Betsme, Mctanh, Tmt v.v to ra sn lng ln gang thp vi cht lng cao. Pht hin ra ho cht mi nh axit
sunphuaric, thuc nhum v.v; my mc mi ra i, ng c iezen, my pht in, my tin v.v; pht trin nhng phng tin
vn ti mi nh xe hi, tu thu, xe in, my bay v.v v c bit l ng st. Nhng ng dng khoa hc k thut ny, mt
mt lm xut hin nhng ngnh sn xut mi i hi x nghip phi c quy m ln; mt khc, dn n tng nng sut lao
ng, tng kh nng tch lu t bn, thc y pht trin sn xut ln.
c) Trong iu kin pht trin ca khoa hc k thut nh vy, s tc ng ca cc quy lut kinh t ca ch ngha t bn nh
quy lut gi tr thng d, quy lut tch lu v.v ngy cng mnh m, lm bin i c cu kinh t ca x hi t bn theo hng
tp trung sn xut quy m ln.
d) Cnh tranh khc lit buc cc nh t bn phi tch cc ci tin k thut, tng quy m tch lu thng th trong cnh tranh.
ng thi, Cuc khng hong kinh t nm 1873 trong th gii t bn v cnh tranh gay gt lm cho cc nh t bn va v
nh b ph sn, cn cc nh t bn ln pht ti, lm giu vi s t bn tp trung v quy m x nghip ngy cng ln.
) S pht trin ca h thng tn dng t bn ch ngha tr thnh n by mnh m thc y tp trung sn xut, nht l vic
hnh thnh cc cng ty c phn, to tin cho s ra i ca cc t chc c quyn.
2) Bn cht ca ch ngha t bn c quyn
Ch ngha t bn cnh tranh t do pht trin n nht nh th xut hin cc t chc c quyn. Lc u t bn c quyn
ch c trong mt s ngnh, mt s lnh vc ca nn kinh t v sc mnh kinh t ca cc t chc c quyn cng cha tht
ln. Sau ny, sc mnh ca cc t chc c quyn c nhn ln nhanh chng v tng bc chim a v chi phi trong
ton b nn kinh t. Ch ngha t bn bc sang giai on pht trin mi- Ch ngha t bn c quyn xut hin.
Xt v bn cht, ch ngha t bn c quyn l nc thang pht trin mi ca ch ngha t bn. Ch ngha t bn c quyn l
ch ngha t bn trong hu ht cc ngnh, cc lnh vc ca nn kinh t tn ti cc t chc t bn c quyn v chng chi
phi s pht trin ca ton b nn kinh t.
Nu trong thi k ch ngha t bn cnh tranh t do, s phn ho gia cc nh t bn cha thc s su sc nn quy lut
thng tr ca thi k ny l quy lut li nhun bnh qun, cn trong ch ngha t bn c quyn, quy lut thng tr l quy lut
li nhun c quyn. S ra i ca ch ngha t bn c quyn vn khng lm thay i c bn cht ca ch ngha t bn.
Bn thn quy lut li nhun c quyn cng ch l mt hnh thi bin tng ca quy lut gi tr thng d.

Cu hi 23. Ti sao ni ch ngha t bn trong giai on c quyn l ch ngha t bn ca t

bn ti chnh?
p. Cng vi qu trnh tch t v tp trung sn xut, trong cng nghip cng din ra qu trnh tch t, tp trung t bn
trong ngn hng, dn n hnh thnh cc t chc c quyn trong ngn hng.

Cng ging nh trong cng nghip, quy lut tch t, tp trung t bn trong ngn hng xut hin do trong qu trnh cnh tranh,
cc ngn hng va v nh b thn tnh, dn n hnh thnh nhng ngn hng ln. Khi sn xut trong cng nghip tch t
mc cao, th cc ngn hng nh khng tim lc phc v vic kinh doanh ca cc x nghip cng nghip ln. Cc t
chc c quyn ny tm n cc ngn hng ln, thch hp vi cc iu kin ti chnh v tn dng ca mnh hn. Khi , cc
ngn hng nh phi t sp nhp vo cc ngn hng ln hn, hoc phi chm dt s tn ti ca mnh trc quy lut cnh
tranh khc lit. Qu trnh ny thc y cc t chc c quyn ngn hng ra i.
S xut hin, pht trin ca cc c quyn ngn hng lm thay i quan h gia t bn ngn hng v t bn cng nghip.
Ngn hng bt u c vai tr mi, t ch ch l ngi trung gian trong vic thanh ton v tn dng, nay nm c hu ht
t bn tin t ca x hi nn c quyn lc khng ch mi hot ng ca nn kinh t. Da trn a v ngi cho vay, c quyn
ngn hng c i din ca mnh vo cc c quan qun l ca c quyn cng nghip theo di vic s dng tin vay, hoc
trc tip u t vo cng nghip. Trc s khng ch v chi phi ngy cng xit cht ca ngn hng, mt qu trnh xm
nhp tng ng tr li ca cc c quyn cng nghip vo ngn hng cng din ra. Cc t chc c quyn cng nghip cng
tham gia vo cng vic ca ngn hng bng cch mua c phn ca ngn hng ln chi phi hot ng ca ngn hng, hoc
lp ngn hng ring phc v cho mnh. Qu trnh c quyn ho trong cng nghip v trong ngn hng xon xut v thc
y ln nhau lm ny sinh mt th t bn mi, gi l t bn ti chnh. T bn ti chnh l s thm nhp v dung hp vo nhau
gia t bn c quyn ngn hng v t bn c quyn cng nghip.
S pht trin ca t bn ti chnh dn n s hnh thnh mt nhm nh c quyn chi phi ton b i sng kinh t v chnh
tr ca ton x hi t bn- gi l u s ti chnh. u s ti chnh thit lp s thng tr ca mnh thng qua ch tham d
m thc cht l mt nh ti chnh ln, hoc mt tp on ti chnh nh c s c phiu khng ch nm c mt cng ty ln
nht vi t cch l cng ty gc (hay cng ty m); cng ty ny li mua c c phiu khng ch, thng tr c cng ty khc,
gi l cng ty con; n lt n cng ty con li chi phi cc cng ty chu cng bng cch nh th. Nh c ch tham d v
phng php t chc tp on theo kiu mc xch nh vy, bng mt lng t bn u t nh, cc nh t bn c quyn ti
chnh c th khng ch v iu tit c mt lng t bn ln gp nhiu ln. Ngoi ch tham d, u s ti chnh cn s
dng nhng th on nh lp cng ty mi, pht hnh tri khon, kinh doanh cng tri, u c chng khon s giao dch,
u c rung t v.v thu c li nhun c quyn cao.
Thng tr v kinh t l c s u s ti chnh thng tr v chnh tr v cc mt khc. V mt chnh tr bn u s ti chnh chi
phi mi hot ng ca cc c quan nh nc, bin nh nc t sn thnh cng c phc v li ch cho chng. S thng tr
ca bn ti phit lm ny sinh ch ngha pht xt, ch ngha qun phit v nhiu th ch ngha phn ng khc.

Cu hi 24. Th hin s hot ng ca quy lut gi tr v quy lut gi tr thng d trong giai
on c quyn ch ngha t bn?
p. Cu tr li gm hai ln
Cc t chc c quyn hnh thnh do chnh s vn ng ni ti ca ch ngha t bn. c quyn l biu hin mi, mang
nhng quan h mi nhng khng vt ra ngoi cc quy lut ca ch ngha t bn, m ch l s tip tc m rng, pht trin
nhng xu th su nht ca ch ngha t bn v ca nn sn xut hng ho ni chung, lm cho cc quy lut kinh t ca nn
sn xut hng ho v ca ch ngha t bn c nhng biu hin mi.
1) S hot ng ca quy lut gi tr. Do chim c v tr c quyn nn cc t chc c quyn p t gi c c quyn;
gi c c quyn thp khi mua, cao khi bn. Tuy nhin, iu khng c ngha l trong giai on quc ch ngha quy lut
gi tr khng cn hot ng. V thc cht, gi c c quyn vn khng thot ly v khng ph nh c s ca n l gi tr. Cc
t chc c quyn thi hnh chnh sch gi c c quyn chng qua l nhm chim ot mt phn gi tr v gi tr thng d ca
nhng ngi khc. Nu xem xt trong ton b h thng kinh t t bn th tng s gi c vn bng tng s gi tr. Nh vy,
nu nh trong giai on ch ngha t bn t do cnh tranh, quy lut gi tr biu hin thnh quy lut gi c sn xut, th trong
giai on quc ch ngha quy lut gi tr biu hin thnh quy lut gi c c quyn.
2) S hot ng ca quy lut gi tr thng d. Trong giai on ch ngha t bn t do cnh tranh, quy lut gi tr thng d biu
hin thnh quy lut t sut li nhun bnh qun. Bc sang giai on ch ngha quc, cc t chc c quyn thao tng
nn kinh t bng gi c c quyn v thu c li nhun c quyn cao. Do , quy lut li nhun c quyn cao ch l hnh
thc biu hin ca quy lut gi tr thng d trong giai on quc ch ngha. Ngun gc ca li nhun c quyn cao l lao
ng khng cng ca cng nhn cc x nghip c quyn; mt phn lao ng khng cng ca cng nhn cc x nghip
khng c quyn; mt phn gi tr thng d ca cc nh t bn va v nh b mt i do thua thit trong cnh tranh; lao ng
thng d v i khi c mt phn lao ng tt yu ca nhng ngi sn xut nh, nhn dn lao ng cc nc t bn v cc
nc thuc a, ph thuc. Nh vy, s biu hin ca quy lut gi tr thng d trong giai on quc ch ngha thnh quy
lut li nhun c quyn cao ch l s phn nh quan h thng tr v bc lt t bn c quyn trong tt c cc ngnh kinh t
ca x hi t bn v trn ton th gii.

Cu hi 25. Phn tch nguyn nhn ra i v bn cht ca ch ngha t bn c quyn nh

nc? Nhng biu hin ch yu ca n?
p. Cu tr li gm ba ln
1) Nguyn nhn ra i ca ch ngha t bn c quyn nh nc. u th k XX, V.I.Lnin ch r, ch ngha t bn c
quyn chuyn thnh ch ngha t bn c quyn nh nc l khuynh hng tt yu. Nhng ch n nhng nm 50 ca th ky
XX, ch ngha t bn c quyn nh nc mi tr thnh mt thc t r rng v l mt c trng c bn ca ch ngha t bn
hin i.
Ch ngha t bn c quyn nh nc ra i do nhng nguyn nhn ch yu sau
a) Tch t v tp trung t bn cng ln th tch t v tp trung sn xut cng cao, do ra nhng c cu kinh t ln i
hi s iu tit x hi i vi sn xut v phn phi; ln k hoch ho tp trung t mt trung tm. Ni cch khc, s pht trin
hn na ca trnh x hi ho lc lng sn xut dn n yu cu khch quan l nh nc phi i biu cho ton b x
hi qun l nn sn xut. Lc lng sn xut x hi ngy cng cao cng mu thun gay gt vi hnh thc chim hu t nhn
t bn ch ngha, do tt yu i hi mt hnh thc mi ca quan h sn xut lc lng sn xut c th tip tc pht
trin trong iu kin cn s thng tr ca ch ngha t bn. Hnh thc mi l ch ngha t bn c quyn nh nc.
b) S pht trin ca phn cng lao ng x hi lm xut hin mt s ngnh m cc t chc c quyn t bn t nhn khng
th hoc khng mun kinh doanh v u t ln, thu hi vn chm v t li nhun, nht l cc ngnh thuc kt cu h tng nh
nng lng, giao thng vn ti, gio dc, nghin cu khoa hc c bn v.v. Nh nc t sn m nhim kinh doanh cc ngnh

, to iu kin cho cc t chc c quyn t nhn kinh doanh cc ngnh khc c li hn.
c) S thng tr ca c quyn lm su sc thm s i khng gia giai cp t sn vi giai cp v sn v nhn dn lao
ng. Nh nc phi c nhng chnh sch xoa du nhng mu thun nh tr cp tht nghip, iu tit thu nhp quc
dn, pht trin phc li x hi v.v.
d) Cng vi xu hng quc t ho i sng kinh t, s bnh trng ca cc lin minh c quyn quc t vp phi nhng
hng ro quc gia dn tc v xung t li ch vi cc i th trn th trng th gii. Tnh hnh i hi phi c s iu tit
cc quan h chnh tr v kinh t quc t, trong khng th thiu vai tr ca nh nc
) Vic thi hnh ch ngha thc dn mi, cuc u tranh vi ch ngha x hi hin thc v tc ng ca cuc cch mng khoa
hc v cng ngh hin i cng i hi s can thip trc tip ca nh nc vo i sng kinh t.
2) Bn cht ca ch ngha t bn c quyn nh nc
Ch ngha t bn c quyn nh nc l s kt hp sc mnh ca cc t chc c quyn t nhn vi sc mnh ca nh
nc t sn thnh mt c ch thng nht nhm lm giu cho cc t chc c quyn v gip quan h sn xut t bn ch
ngha thch ng vi s pht trin nhanh chng ca lc lng sn xut do cuc cch mng khoa hc-cng ngh to ra.
Ch ngha t bn c quyn nh nc l nc thang pht trin mi ca ch ngha t bn c quyn. N l s thng nht ca
ba qu trnh gn b cht ch vi nhau l tng sc mnh ca cc t chc c quyn; tng vai tr can thip ca nh nc vo
kinh t; kt hp sc mnh ca c quyn t nhn vi sc mnh ca nh nc trong mt c ch thng nht v b my nh
nc ph thuc vo cc t chc c quyn.
V.I.Lnin ch ra rng, Bn u s ti chnh dng mt mng li dy c nhng quan h l thuc bao trm ht thy cc thit
k kinh t v chnh tr ... l biu hin r rt nht ca s c quyn y. Trong c cu ca ch ngha t bn c quyn nh
nc, nh nc tr thnh mt t bn khng l- cng l ch s hu nhng x nghip, cng tin hnh kinh doanh, bc lt lao
ng lm thu nh mt nh t bn thng thng. im khc bit l ch, ngoi chc nng mt nh t bn thng thng,
nh nc cn c chc nng chnh tr v cc cng c trn p x hi nh qun i, cnh st, nh t v.v Ph. ngghen cng cho
rng nh nc vn l nh nc ca cc nh t bn, l nh t bn tp th l tng v nh nc y cng chuyn nhiu lc
lng sn xut thnh ti sn ca n bao nhiu th n li cng bin thnh nh t bn tp th thc s by nhiu.
Nh vy, ch ngha t bn c quyn nh nc l mt kiu quan h kinh t, chnh tr, x hi ch khng phi l mt chnh
sch trong giai on c quyn ca ch ngha t bn. Bt c nh nc no cng c vai tr kinh t nht nh i vi x hi m
n thng tr, song mi ch x hi, vai tr kinh t ca nh nc c s bin i thch hp i vi x hi . Cc nh nc
trc ch ngha t bn ch yu can thip bng bo lc v theo li cng bc siu kinh t. Trong giai on ch ngha t bn
t do cnh tranh, nh nc t sn trn, ngoi qu trnh kinh t, vai tr ca nh nc ch dng li vic iu tit bng
thu v php lut. Ngy nay vai tr ca nh nc t sn c s bin i, khng ch can thip vo nn sn xut x hi bng
thu, lut php m cn c vai tr t chc v qun l cc x nghip thuc khu vc kinh t nh nc, iu tit bng cc bin
php n by kinh t vo tt c cc khu ca qu trnh ti sn xut l sn xut, phn phi, lu thng, tiu dng. Ch ngha t
bn c quyn nh nc l hnh thc vn ng mi ca quan h sn xut t bn ch ngha nhm duy tr s tn ti ca ch
ngha t bn, lm cho ch ngha t bn thch nghi vi iu kin lch s mi.
3) Nhng biu hin ca ch ngha t bn c quyn nh nc l s kt hp v con ngi gia cc t chc c quyn v b
my nh nc; s hnh thnh v pht trin ca s hu nh nc.
S hu nh nc hnh thnh di nhng hnh thc sau +) Xy dng doanh nghip nh nc bng vn ca ngn sch. +)
Quc hu ho cc x nghip t nhn bng cch mua li. +) Nh nc mua c phiu ca cc doanh nghip t nhn. +) M
rng doanh nghip nh nc bng vn tch lu ca cc doanh nghip t nhn. +) S can thip ca nh nc vo cc qu
trnh kinh t.

Cu hi 26. Phn tch vai tr v gii hn ca ch ngha t bn?

p. Cu tr li gm hai ln
1) Vai tr ca ch ngha t bn. Ch ngha t bn pht trin qua hai giai on l ch ngha t bn t do cnh tranh v ch
ngha t bn c quyn m nc thang tt cng ca n l ch ngha t bn c quyn nh nc. Trong sut qu trnh pht
trin, ch ngha t bn cng c nhng mt tch cc i vi pht trin sn xut. l
a) Chuyn nn sn xut nh thnh nn sn xut ln hin i. S ra i ca ch ngha t bn gii phng loi ngi khi
nn kinh t t nhin, t tc, t cp; chuyn sang pht trin kinh t hng ho t bn ch ngha, chuyn sn xut nh thnh sn
xut ln hin i. Di tc ng ca quy lut gi tr thng d v cc quy lut kinh t ca sn xut hng ho, ch ngha t bn
lm tng nng sut lao ng, ti ra khi lng ca ci khng l hn nhiu x hi trc cng li
b) Pht trin lc lng sn xut. Qu trnh pht trin ca ch ngha t bn lm cho lc lng sn xut pht trin mnh m vi
trnh k thut v cng ngh ngy cng cao; t k thut th cng ln ln k thut c kh, sang t ng ho, tin hc ho v
cng ngh hin i. Cng vi s pht trin ca k thut v cng ngh l qu trnh gii phng sc lao ng, nng cao hiu qu
khm ph v chinh phc thin nhin ca con ngi.
c) Thc hin x hi ho sn xut. Ch ngha t bn thc y nn sn xut hng ho pht trin mnh v t ti mc in
hnh nht trong lch s, cng vi n l qu trnh x hi ho sn xut c v chiu rng v chiu su. l s pht trin ca
phn cng lao ng x hi, sn xut tp trung vi quy m hp l, chuyn mn ho sn xut v hp tc lao ng su sc, mi
lin h kinh t gia cc n v, cc ngnh, cc lnh vc ngy cng cht ch v.v lm cho cc qu trnh sn xut phn tn c
lin kt vi nhau v ph thuc ln nhau thnh mt h thng, thnh mt qu trnh sn xut x hi.
Tuy nhin, nhng thnh tu ch ngha t bn t c trong s vn ng y mu thun. iu th hin hai xu hng
tri ngc nhau l xu th pht trin nhanh v xu th tr tr ca nn kinh t t bn ch ngha.
V.I.Lnin nhn xt, s pht trin nhanh chng v s tr tr thi nt l hai xu th cng song song tn ti trong nn kinh t ca
ch ngha quc. chnh l mt biu hin quan trng thuc bn cht ca ch ngha t bn c quyn. Ngy nay, bn cht
ny biu hin rt ni bt.
Xu th pht trin nhanh ca nn kinh t biu hin ch, sau chin tranh th gii th II, c bit l vo nhng nm 50, 60 th
k XX, trong nn kinh t t bn ch ngha th gii xut hin thi k tng trng vi tc cao him thy. Trong thi gian t
1948-1970, M, Anh, Php, CHLB c, Italia, Canaa, Nht bn v.v t sut tng trng bnh qun trong tng gi tr thu nhp
quc dn t 5,1%. ng thi, vic nng cao hiu qu lao ng sn xut cng rt r rt.
Xu th tr tr (hay km hm) ca nn kinh t m VI.Lnin ch ra, c nguyn nhn c bn l do s thng tr ca c quyn.
c quyn to ra nhng yu t ngn cn s tin b k thut v pht trin sn xut nh quy nh gi c c quyn, hn ch
sn lng v mua pht minh k thut. Ngy nay, cc yu t gy tr tr vn cn v tip tc tc ng.
S tn ti song song ca hai xu th trn trong ch ngha t bn mt mt ni ln rng ch ngha t bn vn cn sc sng, quan
h sn xut t bn ch ngha cn c th t iu chnh v trong gii hn nht nh cn c th thch ng vi nhu cu pht trin
ca lc lng sn xut v thc y x hi t bn ch ngha; ng thi ch ngha t bn cng ang vp phi nhng gii hn
nht nh, mu thun c bn ca ch ngha t bn vn cha gii quyt c.

2) Gii hn lch s ca ch ngha t bn

Gii hn lch s ca ch ngha t bn bt ngun t mu thun c bn ca ch ngha t bn; l mu thun gia tnh cht
v trnh x hi ho cao ca lc lng sn xut vi ch s hu t nhn t bn ch ngha v t liu sn xut. Mc d
ch ngha t bn c iu chnh nht nh trong quan h s hu, qun l v phn phi nhng khng th khc phc c
mu thun ny.
Mu thun c bn ni trn biu hin thnh nhng mu thun c th sau y
+) Mu thun gia t bn v lao ng th hin s phn ha giu-ngho v tnh trng bt cng trong x hi tng. S bn cng
ho tuyt i ln tng i ca giai cp cng nhn vn ang tn ti. Tuy i b phn tng lp tr thc v lao ng c k nng
c ci thin mc sng v gia nhp vo tng lp trung lu, nhng vn khng xo c s phn ho giu-ngho su sc.
Thu nhp ca 358 ngi giu nht th gii ln hn thu nhp hng nm ca hn 45% dn s th gii. Tnh trng cng nhn,
ngi lao ng tht nghip ngy cng tng. Trong x hi t bn, s bt bnh ng v cc t nn x hi vn tn ti ph bin,
s suy i v x hi, vn ho v o c ngy cng trm trng.
+) Mu thun gia cc nc chm pht trin, b l thuc vi cc nc quc tr thnh mu thun gia cc nc v tng lp
thng lu giu c phng Bc vi cc nc v tng ln ngho kh phng Nam.
+) Mu thun gia cc nc t bn ch ngha vi nhau, ch yu l gia ba trung tm kinh t, chnh tr hng u ca th gii
t bn, gia cc tp on t bn xuyn quc gia. Mu thun ny c phn du i trong thi k cn tn ti s i u gia hai h
thng th gii t bn ch ngha v x hi ch ngha, nay c chiu hng phc tp sau khi chin tranh lnh kt thc. Mt mt,
s pht trin ca xu th ton cu ho v ca cch mng khoa hc v cng ngh khin cc nc phi lin kt vi nhau. Mt
khc, do tc ng ca quy lut pht trin khng u v li ch cc b ca giai cp thng tr mi nc, cc nc tr
thnh i th cnh tranh vi nhau, tranh ginh quyn lc v phm vi nh hng trn th gii, nht l gia ba trung tm M,
Nht Bn v Ty u. Biu hin ca mu thun gia cc nc y trc ht l cuc chin tranh thng mi, chin tranh v u
t k thut, ti chnh cng nh s cnh tranh gia TNCs di nhiu hnh thc.
+) Mu thun gia ch ngha t bn vi ch ngha x hi l mu thun xuyn sut thi k qu t ch ngha t bn ln ch
ngha x hi trn phm vi ton th gii. Ch x hi ch ngha Linx v ng u sp khin ch ngha x hi tm thi
lm vo thoi tro, nhng bn cht thi i khng h thay i. Loi ngi vn trong giai on qu t ch ngha t bn
ln ch ngha x hi m u bng Cch mng Thng Mi Nga v i. Tuy hnh thc biu hin c khc trc, nhng u
tranh gia ch ngha x hi v ch ngha t bn vn l cuc u tranh quyt lit trn phm vi ton th gii.
Ch ngha t bn ngy nay- vi nhng thnh tu ca n, l s chun b nhng iu kin, tin cho s ra i ca ch ngha
x hi trn phm vi ton th gii. Nhng bc chuyn t ch ngha t bn ln ch ngha x hi vn phi thng qua cuc cch
mng x hi v cuc cch mng ny din ra bng phng php ho bnh hay bo lc, iu hon ton tu thuc vo
nhng iu kin lch s-c th ca tng nc v bi cnh quc t chung trong tng thi im, vo s la chn ca cc lc
lng cch mng.

20 CU HI-TR LI PHN CH NGHA X HI KHOA HC

Cu hi 1. Khi nim giai cp cng nhn?
p. Cu tr li gm hai
1) Cc nh sng lp ch ngha x hi khoa hc dng nhiu thut ng khc nhau ch giai cp c li ch i lp trc tip vi
giai cp t sn trong x hi t bn ch ngha- l giai cp cng nhn, giai cp v sn, giai cp nhng ngi lao ng lm
thu v.v. Giai cp ny l sn phm ca nn i cng nghip t bn ch ngha v cho d tn gi c khc nhau, nhng c hai
tiu ch c bn xc nh giai cp cng nhn, phn bit n vi cc lc lng x hi khc
a) V phng thc sn xut, giai cp cng nhn l nhng ngi lao ng trc tip hay gin tip vn hnh cng c sn xut c
tnh cht cng nghip, ngy cng hin i v x hi ho cao. y cng l tiu ch c bn phn bit ngi cng nhn hin
i vi ngi th th cng thi trung c hay ngi th trong cng trng th cng.
b) V v tr ca giai cp cng nhn trong quan h sn xut t bn ch ngha, giai cp cng nhn l nhng ngi khng c t
liu sn xut, phi bn sc lao ng cho nh t bn v b nh t bn bc lt gi tr thng d. Chnh thuc tnh ny bin giai
cp cng nhn tr thnh giai cp i khng vi giai cp t sn v da vo y m C.Mc v Ph.nghen cn gi giai cp cng
nhn l giai cp v sn trong x hi t bn.
Cng cn lu rng, giai cp cng nhn l giai cp ra i v pht trin gn vi s ra i v pht trin ca nn i cng
nghip, nn khi tm hiu giai cp cng nhn cng cn thy rng y l mt khi nim m. S bin i ca giai cp cng nhn
din ra thng xuyn, lin tc, c v s lng, cht lng, c bit bin i v c cu. Cng nhn hin nay khng ch bao
gm nhng ngi i lm thu ( cc nc t bn ch ngha), m mt b phn khng nh tr thnh ngi lm ch, nm
quyn lnh o x hi ( cc nc x hi ch ngha); h khng ch bao gm nhng ngi lao ng chn tay m cn bao gm
c nhng ngi lao ng sn xut vi trnh tr tu cao; h khng ch gm nhng ngi lao ng cng nghip trc tip to
ra cc gi tr vt cht cho x hi m cn bao gm nhng ngi lao ng trong nhng ngnh dch v hot ng theo li cng
nghip.

Cu hi 2. Ni dung v iu kin khch quan quy nh s mnh lch s ca giai cp cng

nhn?
p. Cu tr li gm hai ln
S mnh lch s ca mt giai cp l nhng nhim v lch s giao ph cho mt giai cp (do a v kinh t-x hi khch quan ca
giai cp quy nh) n thc hin bc chuyn cch mng t hnh thi kinh t-x hi ang tn ti sang hnh thi kinh t-x
hi cao hn, tin b hn.
1) S mnh lch s ca giai cp cng nhn xut hin khi phng thc sn xut t bn ch ngha khng khc phc c
nhng mu thun c bn vn c ca n. Giai cp cng nhn c s mnh lch s xo b phng thc sn xut t bn ch
ngha, xo b ch ngi bc lt ngi, gii phng giai cp cng nhn, nhn dn lao ng v ton nhn loi khi mi s p
bc, bc lt, ngho nn, lc hu, xy dng x hi cng sn ch ngha cao hn, tin b hn.
V thc cht, ni dung s mnh lch s ca giai cp cng nhn, di s lnh o ca ng Cng sn, l tin hnh cch mng
x hi ch ngha, th hin qua hai giai on l lt s thng tr ca giai cp t sn, ginh chnh quyn v tay giai cp cng
nhn v s dng chnh quyn ci to x hi c v xy dng x hi x hi ch ngha v cng sn ch ngha. S mnh
lch s ca giai cp cng nhn Vit Nam l tin hnh cuc cch mng dn tc dn ch nhn dn, thit lp chnh quyn ca
nhn dn tin hnh ci to x hi c, xy dng x hi x hi ch ngha Vit Nam.
2) iu kin khch quan quy nh s mnh lch s ca giai cp cng nhn
a) Xut pht t a v kinh t-x hi
+) giai cp cng nhn l b phn quan trng nht, cch mng nht ca lc lng sn xut t bn ch ngha; i din cho lc

lng sn xut hin i, c trnh x hi ho cao; tiu biu cho xu hng pht trin ca x hi loi ngi; l nhn t quyt
nh ph v quan h sn xut chim hu t nhn t bn ch ngha, xy dng phng thc sn xut mi tin b hn phng
thc sn xut t bn ch ngha.
+) trong x hi t bn ch ngha, giai cp cng nhn khng c, hoc c bn l khng c t liu sn xut; h bn sc lao ng
cho giai cp t sn v b giai cp t sn bc lt gi tr thng d; h b l thuc hon ton trong qu trnh phn phi cc kt qu
lao ng ca chnh h. V s sng cn ca mnh, giai cp cng nhn khng th khng ng ln u tranh lt s thng tr
ca giai cp t sn gii phng mnh ng thi gii phng ton x hi.
+) giai cp cng nhn i din cho phng thc sn xut da trn ch s hu x hi khng c bc lt, nn li ch c bn
ca giai cp cng nhn ph hp vi li ch c bn ca nhng ngi lao ng. Do , h c kh nng tp hp, lnh o nhng
ngi lao ng b p bc lm cch mng xo b ch ngi bc lt ngi; xy dng x hi x hi ch ngha v cng sn
ch ngha- ni khng cn p bc, bc lt.
b) Xut pht t c im chnh tr-x hi ca giai cp cng nhn.
+) giai cp cng nhn l giai cp tin tin nht; l giai cp i biu cho lc lng sn xut tin tin ngy cng hin i v mang
tnh x hi ha cao. ng thi cuc u tranh chng p bc, bc lt ti luyn v cung cp cho giai cp cng nhn nhng tri
thc x hi-chnh tr cn thit cho mt giai cp tin tin.
+) giai cp cng nhn l giai cp c tinh thn cch mng trit , th hin mc tiu cch mng ca mnh l xa b tn gc
ch ngi bc lt ngi, xo b hon ton ch t hu, gii phng mnh v gii phng ton nhn loi khi mi ch p
bc, bc lt. Giai cp cng nhn hon ton c th thc hin c mc tiu v n c nn tng l lun tin tin l ch ngha
Mc-Lnin.
+) giai cp cng nhn l giai cp c thc t chc k lut cao; thc c hnh thnh do lao ng trong nn cng nghip
hin i, vi iu kin sn xut tp trung, s phn cng lao ng t m nn buc cng nhn phi c tc phong cng nghip v
t tc phong cng nghp y m thc t chc k lut c hnh thnh. Mt khc, do giai cp cng nhn thng xuyn phi
ng u vi b my n p khng l v nhiu th on thm c ca giai cp t sn, do vy, u tranh chng li b my
y, giai cp cng nhn phi on kt, t chc cht ch v c thc t chc k lut cao. d) giai cp cng nhn l giai cp c
bn cht quc t. Do giai cp cng nhn tt c cc nc t bn ch ngha u c a v kinh t-x hi ging nhau, v vy, h
c mc tiu u tranh chung. Mt khc, ch ngha t bn cng l mt lc lng quc t nn mun ginh c thng li, giai
cp cng nhn phi on kt quc t.

Cu hi 3. Quy lut hnh thnh, pht trin ca ng Cng sn v vai tr ca n trong qu trnh
thc hin s mnh lch s ca giai cp cng nhn?
p. Cu tr li gm hai ln
1) Quy lut hnh thnh, pht trin ng Cng sn. ng Cng sn l i tin phong, l t chc chnh tr cao nht ca giai cp
cng nhn. ng Cng sn bao gm nhng ngi tin tin nht ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng; u tranh trit
v trung thnh v li ch ca giai cp cng nhn, nhn dn lao ng v ca c dn tc. ng ly ch ngha Mc-Lnin lm
nn tng t tng v kim ch nam cho hnh ng.
a) ng Cng sn ra i l sn phm ca s kt hp ch ngha Mc vi phong tro cng nhn.
+) c p bc giai cp th c u tranh giai cp. Ngay t khi mi ra i giai cp cng nhn tin hnh nhng cuc u tranh
chng p bc, bc lt ca giai cp t sn. Nhng cuc u tranh ban u din ra l t v mang tnh t pht v mc ch kinh
t, do thiu mt l lun cch mng v mt t chc tin phong lnh o nn u tht bi. Chnh s pht trin ca phong tro
cng nhn t ra i hi phi c l lun tin tin dn ng t chc, gio dc, gic ng giai cp cng nhn v s mnh lch
s ca mnh, vch cho giai cp cng nhn ng li v phng php cch mng khoa hc. Ch ngha Mc ra i p
ng c i hi ca phong tro cng nhn.
+) Ch ngha Mc ra i nhanh chng thm nhp vo phong tro cng nhn, tr thnh h t tng, v kh l lun ca giai
cp cng nhn. Mt khc, thng qua phong tro cng nhn ch ngha Mc c kim nghim, b sung, pht trin v ngy
cng hon thin. c) khi ch ngha Mc ra i ch c mt b phn u t nht ca giai cp cng nhn tip thu c n. B phn
ny tch cc truyn b ch ngha Mc vo phong tro cng nhn, gio dc, gic ng v t chc cng nhn u tranh, ng
Cng sn ra i t qu trnh hot ng c th y.
b) ng Cng sn l sn phm ca s kt hp ch ngha Mc-Lnin vi phong tro cng nhn; nhng trong mi nc, s kt
hp y l sn phm ca lch s, c thc hin bng nhng con ng c bit, tu theo iu kin c th. nhiu nc
thuc a, na thuc a, ng Cng sn ra i l sn phm ca s kt hp ch ngha Mc vi phong tro cng nhn v
phong tro yu nc.
2) Vai tr ca ng Cng sn trong qu trnh thc hin s mnh lch s ca giai cp cng nhn.
a) ng Cng sn l nhn t bo m cho giai cp cng nhn hon thnh thng li s mnh lch s ca mnh.
b) ng Cng sn l lnh t chnh tr ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng. Nh c l lun tin phong ca ch ngha
Mc-Lnin, ng vn dng vo iu kin c th ra ng li chin lc, sch lc, mt cng lnh cch mng ng
n cho c qu trnh cch mng cng nh cho tng giai on cch mng.
c) ng Cng sn i biu trung thnh cho li ch ca giai cp cng nhn, nhn dn lao ng v ca c dn tc, v vy, di
s lnh o ca ng Cng sn, giai cp cng nhn mi tp trung c sc mnh trong nc v quc t trong cuc u
tranh thc hin s mnh lch s.
d) ng Cng sn l b tham mu chin u ca giai cp cng nhn. y l ni t chc, li cun, gio dc, ng vin giai cp
cng nhn v cc tng lp nhn dn lao ng thc hin cng lnh cch mng ra.
Nh vy, ch c di s lnh o ca ng Cng sn, giai cp cng nhn v nhn dn lao ng mi c c s thng nht
v t tng, t chc v hnh ng; mi chuyn t u tranh t pht sang u tranh t gic, m bo cho cch mng x hi
ch ngha thng li.

Cu hi 4. Cch mng x hi ch ngha v nguyn nhn ca n?

p. Cu tr li gm hai
1) Cch mng x hi ch nghal cuc cch mng nhm thay th ch t bn ch ngha bng ch x hi ch ngha; trong
cuc cch mng , giai cp cng nhn l ngi lnh o v cng vi qun chng nhn dn lao ng khc xy dng mt x
hi cng bng, dn ch, vn minh.
a) Theo ngha hp, cch mng x hi ch ngha l cuc cch mng chnh tr, kt thc bng vic giai cp cng nhn v nhn
dn lao ng ginh c chnh quyn, thit lp c nh nc ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng.
b) Theo ngha rng, cch mng x hi ch ngha gm hai giai on; giai on giai cp cng nhn ginh chnh quyn, t chc
thnh giai cp thng tr v giai on giai cp cng nhn s dng chnh quyn ca mnh ci to x hi c, xy dng x hi
mi trn tt c cc lnh vc ca i sng x hi.

2) Nguyn nhn ca cch mng x hi ch ngha

Cng nh mi cuc cch mng din ra trong lch s, cch mng x hi ch ngha l kt qu tt yu ca vic gii quyt mu
thun i khng trong lng ch ngha t bn:
a) Di ch ngha t bn, s pht trin mnh m ca khoa hc k thut, lc lng sn xut t ti trnh x hi ho ngy
cng cao lm cho quan h sn xut da trn ch chim hu t nhn v t liu sn xut tr nn lc hu, li thi, km hm
s pht trin ca lc lng sn xut. iu ny t ra i hi phi tin hnh mt cuc cch mng x hi xo b quan h sn
xut li thi, thay th bng quan h sn xut mi, m ng cho lc lng sn xut pht trin.
b) Mu thun gia lc lng sn xut v quan h sn xut trong x hi t bn ch ngha c biu hin v mt x hi l mu
thun gia giai cp cng nhn v giai cp t sn. Mu thun ny cng pht trin ngy cng gay gt v l mu thun i khng
khng th iu ho, n ch c th c gii quyt bng mt cuc cch mng x hi cch mng x hi ch ngha.
c) Tuy nhin, nhng mu thun t n khng dn n cch mng m cch mng x hi ch ngha mun n ra giai cp cng
nhn cn phi nhn thc c s mnh lch s ca mnh, bit nm bt tnh th, thi c cch mng t chc tin hnh cch
mng. Cch mng x hi ch ngha khng din ra t pht, m l kt qu ca qu trnh u tranh t gic, lu di, gian kh ca
giai cp cng nhn v nhn dn lao ng chng li s thng tr ca giai cp t sn, di s lnh o ca ng cng sn.

Cu hi 5. Ni dung ca cuc cch mng x hi ch ngha?

p. Cu tr li gm ba ln
Cch mng x hi ch ngha l cuc cch mng ton din, su sc v trit trn tt c cc lnh vc ca i sng x hi
1) Ni dung chnh tr ca cch mng x hi ch ngha l nhm a giai cp cng nhn v nhn dn lao ng t a v n l, b
p bc, bc lt ln a v lm ch x hi. Mun vy:
a) Giai cp cng nhn di s lnh o ca ng Cng sn tin hnh cuc cch mng lt s thng tr ca giai cp bc lt,
ginh chnh quyn, thit lp nh nc ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng.
b) Nng cao trnh dn tr, to iu kin nhn dn lao ng tham gia vo vic qun l nh nc, qun l x hi.
c) Tng bc xy dng v hon thin nn dn ch x hi ch ngha.
2) Ni dung kinh t ca cch mng x hi ch ngha. Cch mng x hi ch ngha v thc cht c tnh kinh t. Ginh chnh
quyn v tay giai cp cng nhn v nhn dn lao ng mi ch l bc u. Nhim v trng tm c ngha quyt nh cho s
thng li ca cch mng x hi ch ngha l pht trin kinh t.
a) Trc ht, lm thay i v tr, vai tr ca ngi lao ng i vi t liu sn xut bng cch xo b ch chim hu t
nhn v t liu sn xut, thit lp ch cng hu v t liu sn xut ch yu.
b) Pht trin lc lng sn xut, nng cao nng sut lao ng, ci thin i sng nhn dn, khuyn khch kh nng sng to
ca ngi lao ng.
c) Thc hin nguyn tc phn phi theo lao ng, m bo cng bng x hi theo tiu ch nng sut lao ng, hiu qu lao
ng l thc o nh gi s ng gp ca mi ngi cho x hi.
3) Ni dung vn ho-t tng ca cch mng x hi ch ngha l nhm xy dng nn vn ho mi, h t tng mi v con
ngi mi x hi ch ngha
a) Gio dc, truyn b h t tng ca giai cp cng nhn trong cc tng lp nhn dn, i vi ton x hi, tng bc xy
dng th gii quan v nhn sinh quan mi cho ngi lao ng.
b) Xy dng nn vn ha mi trn c s k tha mt cch c chn lc v nng cao cc gi tr vn ho truyn thng ca dn
tc, tip thu cc gi tr vn ho tin tin ca thi i, gii phng ngi lao ng v mt tinh thn.
c) Xy dng con ngi mi x hi ch ngha giu lng yu nc, c bn lnh chnh tr, nhn vn, nhn o, c hiu bit, c
kh nng gii quyt mt cch ng n mi quan h c nhn, gia nh v x hi.
Nh vy, cch mng x hi ch ngha din ra ton din trn tt c cc lnh vc ca i sng x hi. Cc ni dung ca cch
mng c quan h gn kt vi nhau, tc ng qua li ln nhau, to tin cho nhau, thc y nhau cng pht trin.

Cu hi 6. Tnh tt yu v c s khch quan ca lin minh gia giai cp cng nhn vi giai
cp nng dn?
p. Cu tr li gm hai ln
1) Tnh tt yu ca lin minh cng nng
Qua thc tin cch mng chu u, c bit cch mng Php, C.Mc rt ra kt lun, cuc u tranh ginh chnh quyn ca giai
cp cng nhn s khng ginh c thng li nu n khng c s ng h ca giai cp nng dn. Cng x Pari (1871) l
cuc cch mng v sn, thit lp nn nh nc chuyn chnh v sn u tin, nhng nh nc ch tn ti trong 72 ngy.
Khi phn tch nguyn nhn tht bi ca cng x, C. Mc v Ph.ngghen ch r, do giai cp cng nhn khng lin minh c
vi giai cp nng dn nn khng to ra c c s chnh tr-x hi rng ln v vng chc bo v chnh quyn ca giai cp
cng nhn. V.I.Lnin lm r hn ngha chin lc ca vn khi cho rng, nhn t cho s thng li khng ch ch giai cp
cng nhn c t chc v chim a s trong dn c, m cn ch giai cp cng nhn c c s ng h ca nng dn hay
khng. ng c bit nhn mnh tnh tt yu ca lin minh cng nng trong giai on ci to v xy dng ch ngha x hi.
Nh vy, xy dng khi lin minh cng nng l tt yu trong qu trnh cch mng x hi ch ngha, c trong giai on ginh,
gi v s dng chnh quyn xy dng x hi mi x hi ch ngha.
2) C s khch quan ca lin minh cng nng
a) Lin minh cng nng l nhu cu ni ti ca cch mng x hi ch ngha, to nn ng lc cch mng, m bo vai tr lnh
o ca giai cp cng nhn, l iu kin quyt nh thng li trong cuc u tranh ginh chnh quyn v cng cuc ci to v
xy dng x hi mi;
b) Lin minh cng nng xut pht t mi lin h t nhin gn b v s thng nht li ch c bn ca giai cp cng nhn v giai
cp nng dn. C hai giai cp u l nhng ngi lao ng b p bc v vy c cng mc tiu, nguyn vng mun gii phng
khi p bc, bc lt, bt cng;
c) Lin minh cng nng l do s gn b thng nht gia sn xut cng nghip vi sn xut nng nghip- hai ngnh sn xut
chnh trong x hi. Nu khng c s lin minh cht ch gia cng nhn v nng dn th hai ngnh kinh t ny khng th pht
trin c.

Cu hi 7. Ni dung v nguyn tc c bn ca lin minh gia giai cp cng nhn vi giai cp

nng dn?
p. Cu tr li gm hai ln
1) Ni dung ca lin minh gia giai cp cng nhn vi giai cp nng dn:
a) Ni dung chnh tr ca lin minh:

+) Trong giai on u tranh ginh chnh quyn, lin minh cng nng nhm lt chnh quyn ca giai cp thng tr c, ginh
ly chnh quyn v tay giai cp cng nhn v nhn dn lao ng.
+) Trong giai on xy dng ch ngha x hi, lin minh cng nng l c s chnh tr-x hi vng chc ca chnh quyn nh
nc, gi vng vai tr lnh o ca ng Cng sn, pht huy quyn lm ch ca nhn dn, bo v nhng thnh qu ca
cch mng, bo v ch x hi ch ngha.
+) thc hin lin minh chnh tr cn xy dng v tng bc hon thin nn dn ch x hi ch ngha.
b) Ni dung kinh t ca lin minh l ni dung c bn nht, quyt nh nht, l c s cho lin minh trn cc lnh vc khc
+) Lin minh cng nng trn lnh vc kinh t l kt hp v gii quyt ng n nhu cu, li ch kinh t ca hai giai cp v li
ch ca x hi.
+) Lin minh kinh t th hin thng qua s hp tc, trao i v mt kinh t gia kinh t cng nghip v kinh t nng nghip;
qua vai tr ca nh nc vi h thng chnh sch i vi nng nghip, cng nghip, i vi cng nhn, nng dn.
+) Thng qua lin minh cng nng v mt kinh t tng bc a nng dn i theo con ng x hi ch ngha bng cch
a h vo con ng hp tc x vi nhng bc i ph hp.
c) Ni dung vn ho-x hi ca lin minh
+) Lin minh cng nng nhm xy dng mt nn vn ha tin tin, m bn sc dn tc trn lp trng ca ch ngha
Mc-Lnin, t tng H Ch Minh, p ng nhu cu tinh thn ngy cng cao ca cng nng.
+) Lin minh cng nng cn nhm xo b bt cng, bt bnh ng x hi, xy dng cc chun mc x hi trn lp trng ca
giai cp cng nhn, to mi trng thun li cho cng, nng v cc tng lp nhn dn lao ng hot ng t hiu qu cao.
2) Nhng nguyn tc c bn ca lin minh cng nng
+) m bo vai tr lnh o ca giai cp cng nhn trong khi lin minh. y l vn c tnh nguyn tc c th tng bc
thc hin mc tiu, li ch ca lin minh trn lp trng ca giai cp cng nhn.
+) m bo nguyn tc t nguyn khi lin minh bn vng, lu di.
+) Kt hp v gii quyt ng n li ch ca c hai giai cp, v xt cho cng quan h gia cng nhn v nng dn l quan h
gia hai ch th li ch, m trong h thng li ch kinh t l c s quyt nh nht v nhy cm nht. H lin kt vi nhau
trc ht l nhm tho mn cc nhu cu kinh t, mu cu s sng, thot khi ngho nn.

Cu hi 8. Cc giai on pht trin ca hnh thi kinh t-x hi cng sn ch ngha?

p. Cu tr li gm hai ln
1) Quan im ca C.Mc v Ph.ngghen. Hnh thi kinh t-x hi cng sn ch ngha ra i sau thng li ca cch mng x
hi ch ngha, tri qua hai giai on c bn pht trin t thp n cao
+) Giai on thp ca x hi cng sn l giai on mi c thot thai, lt lng t ch ngha t bn, cn mang du vt
ca x hi t bn. y l thi k qu v chnh tr, l thi k ci bin cch mng ton din trn tt c cc lnh vc ca i
sng x hi. Trong giai on ny, ch kinh t v s pht trin vn ha mi t ti gii hn m bo cho x hi thc hin
nguyn tc phn phi lm theo nng lc, hng theo lao ng.
+) Giai on cao ca x hi cng sn l giai on ch ngha cng sn c xy dng hon ton. giai on ny con
ngi khng cn l thuc phin din v cng nhc vo phn cng lao ng x hi; lao ng trong giai on ny khng ch l
phng tin kim sng m n tr thnh nhu cu ca con ngi. Trnh pht trin ca x hi cho php thc hin nguyn tc
phn phi theo nhu cu.
2) Quan im ca V.I.Lnin. V.I.Lnin pht trin v c th ho quan im phn k hnh thi kinh t-x hi cng sn ch
ngha ca C.Mc v Ph.ngghen. ng gi giai on thp l x hi x hi ch ngha (hay ch ngha x hi), giai on cao l x
hi cng sn ch ngha (hay ch ngha cng sn). c bit, ng pht trin l lun v thi k qu lu di t ch ngha t bn
ln ch ngha x hi. Theo , hnh thi kinh t-x hi cng sn chia lm ba giai on c bn
+) Nhng cn au ko di (thi k qu ln ch ngha x hi). V.I.Lnin mt mt tha nhn quan im ca C.Mc v
Ph.ngghen v thi k qu theo ngha rng- t x hi t bn ch ngha ln x hi cng sn- qu trc tip t nhng
nc t bn ch ngha pht trin cao ln x hi cng sn. Mt khc t thc tin lch s, V.I.Lnin cn ni n hnh thc qu
c bit, gin tip ca cc nc t bn pht trin mc trung bnh v qu b qua giai on pht trin t bn ch ngha ca
nhiu nc vn l nc nng nghip lc hu, cc nc tin t bn ln ch ngha x hi (qu c bit ca c bit);
+) X hi x hi ch ngha- giai on u ca hnh thi kinh t-x hi cng sn;
+ X hi cng sn ch ngha- giai on cao ca hnh thi kinh t-x hi cng sn.

Cu hi 9. Tnh tt yu, c im v thc cht ca thi k qu ln ch ngha x hi?

p. Cu tr li gm ba ln
1) Tnh tt yu ca thi k qu ln ch ngha x hi:
a) Ch ngha x hi v ch ngha t bn l hai ch x hi khc nhau v bn cht. Ch ngha t bn c xy dng trn c
s ch t hu t bn ch ngha v t liu sn xut, y l c s ca ch p bc, bc lt, bt cng. Ch ngha x hi
c xy dng trn c s ch cng hu v t liu sn xut ch yu, to ra c s vt cht cho vic xo b ch ngi
bc lt ngi, xy dng x hi cng bng, bnh ng. Mun c mt x hi nh vy cn phi c mt thi gian nht nh.
b) Ch ngha x hi c c s vt cht k thut l nn sn xut cng nghip hin i. Vi nhng nc qua ch t bn
ch ngha, s pht trin ca ch ngha t bn to ra c s vt cht k thut nht nh cho ch ngha x hi nhng mun c
s y phc v cho ch ngha x hi cn c thi gian t chc, sp xp li. Vi nhng nc b qua ch t bn ch ngha,
tin thng ln ch ngha x hi cng cn c mt thi gian lu di thc hin nhim v tin hnh cng nghip ho x hi ch
ngha.
c) Cc quan h x hi ch ngha cng khng t ny sinh trong lng ch ngha t bn, chng l kt qu ca qu trnh xy dng
v ci to x hi ch ngha. V vy, cng cn c thi gian xy dng v pht trin nhng quan h .
d) Xy dng ch ngha x hi l cng vic mi m, kh khn v phc tp, phi cn c thi gian giai cp cng nhn tng
bc lm quen vi nhng cng vic .
2) c im ni bt ca thi k qu ln ch ngha x hi l thi k m trong cn tn ti an xen gia nhng yu t ca
x hi mi vi nhng tn d ca x hi c. Chng u tranh vi nhau trn tt c cc lnh vc ca i sng x hi.
a) Trn lnh vc kinh t, tt yu tn ti nn kinh t nhiu thnh phn vn ng theo nh hng x hi ch ngha;
b) Trn lnh vc chnh tr, tng ng vi nn kinh t nhiu thnh phn l mt c cu x hi-giai cp a dng, phc tp. Cc
giai cp, tng lp ny va hp tc, va u tranh vi nhau;
c) Trn lnh vc x hi cn c s khc bit kh c bn gia thnh th v nng thn, gia ng bng v min ni, gia lao ng
tr c v lao ng chn tay;
d) Trn lnh vc vn ho-t tng, bn cnh nn vn ha mi, h t tng mi, cn tn ti nhng tn d ca nn vn ha c
lc hu, thm ch phn ng.

3) Thc cht ca thi k qu ln ch ngha x hi l thi k u tranh gia giai cp cng nhn lin minh vi cc tng lp
lao ng khc ginh c chnh quyn nh nc ang thc hin nhim v a t nc ln ch ngha x hi, vi mt bn
l cc giai cp bc lt b nh , nhng cha b tiu dit hon ton. Cuc u tranh giai cp din ra trong iu kin mi,
vi nhng hnh thc v ni dung mi.

Cu hi 10. c trng, chc nng, nhim v ca Nh nc x hi ch ngha?

p. Cu tr li gm ba ln
Nh nc x hi ch ngha l t chc m thng qua , ng Cng sn thc hin vai tr lnh o ca mnh i vi x hi; l
t chc chnh tr thuc kin trc thng tng c xy dng ln t c s vt cht, kinh t x hi ch ngha; l nh nc kiu
mi thay th nh nc t sn; l hnh thc chuyn chnh v sn trong thi k qu ln ch ngha x hi.
1) c trng ca nh nc x hi ch ngha. Theo quan im ca ch ngha Mc-Lnin, bt k nh nc no cng c cc c
trng c bn l qun l dn c trn mt vng lnh th nht nh; c h thng cc c quan quyn lc chuyn nghip mang tnh
cng ch i vi mi thnh vin trong x hi; c h thng thu nui b my nh nc. Tuy nhin, do bn cht ca Nh
nc x hi ch ngha va mang bn cht ca giai cp cng nhn, va c tnh nhn dn rng ri v tnh dn tc su sc, nn
Nh nc x hi ch ngha cn c nhng c trng ring ca n
a) Nh nc x hi ch ngha khng phi l cng c n p mt giai cp no , m l cng c thc hin li ch cho nhng
ngi lao ng; nhng vai tr lnh o ca giai cp cng nhn thng qua chnh ng ca n i vi nh nc vn c duy
tr.
b) Nh nc x hi ch ngha c c trng v nguyn tc khc hn vi Nh nc t sn. Cng l cng c ca chuyn chnh
giai cp, nhng v li ch ca nhng ngi lao ng, tc tuyt i a s nhn dn; v chuyn chnh, trn p i vi thiu s
nhng k bc lt, i ngc li vi li ch ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng.
c) Trong khi nhn mnh s cn thit ca bo lc trn p, cc nh kinh in ca ch ngha Mc-Lnin vn coi mt t chc xy
dng l c trng c bn ca Nh nc x hi ch ngha.
d) Nh nc x hi ch ngha nm trong nn dn ch x hi ch ngha; l phng thc th hin v thc hin dn ch. Theo
V.I.Lnin, con ng vn ng v pht trin ca n l ngy cng hon thin cc hnh thc i din nhn dn, m rng dn
ch, nhm li cun ngy cng ng o nhn dn tham gia qun l nh nc, qun l x hi.
) Nh nc x hi ch ngha l mt kiu nh nc c bit, nh nc khng cn nguyn ngha, nh nc "na nh nc.
Sau khi c s kinh t-x hi cho s tn ti ca nh nc mt i, th nh nc cng khng cn, nh nc t tiu vong. y
cng l c trng ni bt ca Nh nc x hi ch ngha.
2) Chc nng, nhim v ca nh nc x hi ch ngha
a) Chc nng t chc, xy dng c C.Mc, Ph.ngghen v V.I.Lnin coi l c tnh sng to ca Nh nc x hi ch ngha
nhm ci bin trt t ch ngha t bn v hnh thnh trt t ch ngha x hi v y l chc nng cn bn nht trong hai chc
nng ca Nh nc x hi ch ngha.
b) Chc nng trn p nhm chng li s phn khng ca k th giai cp ang chng ph cng cuc t chc, xy dng x hi
mi ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng.
Nh nc x hi ch ngha c nhng nhim v chnh l qun l t nc trn tt c cc lnh vc. V.I.Lnin c bit ch n
nhim v qun l, m c bn nht l qun l kinh t, coi l v kh duy nht giai cp v sn c th chin thng giai cp t
sn.

Cu hi 11. Tnh tt yu ca vic xy dng Nh nc x hi ch ngha?

p. Cu tr li gm hai
Tng kt kinh nghim lch s ca cc cuc cch mng x hi, ch ngha Mc- Lnin ch r vn nh nc l vn c bn
ca mi cuc cch mng x hi. Nh nc x hi ch ngha cng l vn c bn ca cch mng x hi ch ngha, l mt
trong nhng thit ch quan trng bc nht ca qu trnh thc hin s mnh lch s ca giai cp cng nhn.
1) Tnh tt yu ca nh nc x hi ch ngha cn bt ngun t mi quan h bin chng gia thi k qu t ch ngha t
bn ln ch ngha x hi v chuyn chnh v sn (tc nh nc x hi ch ngha). Bn cht ca thi k qu y l qu v
chnh tr, v vy, chuyn chnh v sn l bn cht ca thi k qu . Do , thi k qu tt yu nh th no th chuyn
chnh v sn tt yu nh th.
2) Tnh tt yu phi c Nh nc x hi ch ngha cn c lun gii bng thc tin ca thi k qu ln ch ngha x hi.
a) Trong thi k ny, cc giai cp bc lt tuy b xa b v phng din chnh tr, nhng cha b xo b hon ton v mt
giai cp. Chng vn cn c nhng m mu hot ng chng s nghip xy dng ch ngha x hi. iu ny i hi giai cp
cng nhn v nhn dn lao ng cn phi nm vng cng c chuyn chnh l Nh nc x hi ch ngha trn p mi s
phn khng ca cc th lc i ngc li li ch ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng.
b) Trong thi k qu cng cn cc giai cp, tng lp trung gian khc. Do a v kinh t-x hi ca mnh, cc giai cp, tng
lp ny khng th t mnh i ln ch ngha x hi. Nh nc x hi ch ngha ng vai tr l thit ch cn thit m bo s
lnh o ca giai cp cng nhn i vi ton x hi, m bo cho lc lng x hi to ln ny thnh lc lng c t chc.
c) m rng dn ch, chng li mi hnh vi ngc li nhng chun mc dn ch, vi phm nhng gi tr dn ch ca nhn
dn, cng i hi phi c mt thit ch nh nc ph hp.

Cu hi 12. Dn ch l g? Nhng c trng c bn ca nn dn ch x hi ch ngha?

p. Cu tr li gm hai ln
1) Dn ch l g?
a) Dn ch l sn phm tin ha ca lch s x hi loi ngi; l nhu cu khch quan ca con ngi. Vi t cch l quyn lc
ca nhn dn, dn ch l s phn nh nhng gi tr nhn vn; l kt qu ca cuc u tranh lu di ca nhn dn lao ng
chng li p bc, bt cng v bc lt.
b) Dn ch vi t cch l mt phm tr chnh tr, gn vi mt kiu nh nc v mt giai cp cm quyn th s khng c dn
ch phi giai cp, dn ch chung chung. Tri li, mi ch dn ch gn vi nh nc u mang bn cht giai cp thng tr x
hi.
c) Dn ch cn l sn phm ca qu trnh vn ln ca con ngi trong qu trnh lm ch t nhin, x hi v bn thn. Dn
ch phn nh trng thi, mc gii phng con ngi trong tin trnh pht trin ca x hi, th hin thc cht mi quan h
gia ngi vi ngi c duy tr theo quan nim v nguyn tc bnh ng. Xt gc ny, dn ch phn nh nhng gi tr
nhn vn, nhn o trong qu trnh gii phng con ngi v tin b x hi.
2) c trng ca dn ch x hi ch ngha
a) Vi t cch l mt ch c sng to bi qun chng nhn dn lao ng di s lnh o ca ng Cng sn, dn ch
x hi ch ngha m bo mi quyn lc thuc v giai cp cng nhn v nhn dn lao ng. V vy, dn ch x hi ch ngha

va mang bn cht giai cp cng nhn, va c tnh nhn dn rng ri v tnh dn tc su sc.
b) Nn dn ch x hi ch ngha c c s kinh t l ch cng hu v nhng t liu sn xut ch yu ca ton x hi. y
l c trng kinh t ca nn dn ch x hi ch ngha. c trng ny c hnh thnh v bc l ngy cng y cng vi
qu trnh hnh thnh v hon thin nn kinh t x hi ch ngha.
c) Trn c s s kt hp hi ho li ch c nhn, li ch tp th v li ch ca ton x hi (do nh nc ca giai cp cng nhn
i din), nn dn ch x hi ch ngha c sc ng vin, thu ht mi tim nng sng to, tnh tch cc x hi ca nhn dn
trong s nghip xy dng x hi mi
d) Dn ch x hi ch ngha l nn dn ch rng ri nht trong lch s nhng vn l nn dn ch mang tnh giai cp ca giai
cp cng nhn- dn ch i i vi k cng, k lut, vi trch nhim ca cng dn trc php lut.

Cu hi 13. Tnh tt yu ca vic xy dng nn dn ch x hi ch ngha?

p. Cu tr li gm nm
1) Theo cc nh kinh in ca ch ngha Mc-Lnin, mc tiu v ng lc ca qu trnh pht trin x hi, ca qu trnh xy
dng ch ngha x hi l dn ch.
2) Vic xy dng nn dn ch x hi ch ngha nhm m rng dn ch, to iu kin lin tc pht trin nhn cch, pht
trin thc x hi, nng cao tnh tch cc chnh tr-x hi ca qun chng, lm bc l v huy ng cc nng lc t chc, tr tu
ca nhn dn.
3) Xy dng nn dn ch x hi ch ngha l quy lut ca s hnh thnh v t hon thin ca h thng chnh tr x hi ch
ngha.
4) Xy dng nn dn ch x hi ch ngha l qu trnh tt yu din ra nhm xy dng, pht trin, hon thin dn ch, p ng
nhu cu ca nhn dn. Trc ht n tr thnh iu kin, tin thc hin quyn lc, quyn lm ch ca nhn dn, l iu
kin cn thit v tt yu mi cng dn c sng trong bu khng kh thc s dn ch.
5) Xy dng nn dn ch x hi ch ngha cng chnh l qu trnh vn ng v thc hnh dn ch, bin dn ch t kh nng
thnh hin thc trong mi lnh vc ca i sng x hi, l qu trnh a cc gi tr, chun mc, nguyn tc ca dn ch vo
thc tin xy dng cuc sng mi, chng cc biu hin ca dn ch cc oan, v chnh ph, ngn nga mi hnh vi coi
thng k cng, php lut.

Cu hi 14. Nhng c trng ca nn vn ho x hi ch ngha?

p. Cu tr li gm ba
1) Ch ngha Mc-Lnin vi t cch l h t tng ca giai cp cng nhn, l nn tng t tng v gi vai tr ch o quyt
nh phng hng pht trin ni dung ca nn vn ho x hi ch ngha. Vai tr ch o ca ch ngha Mc-Lnin i vi
nn vn ho x hi ch ngha l iu kin quyt nh a nhn dn lao ng thc s tr thnh ch th t gic v hng th
vn ho ca x hi mi. c trng ny phn nh bn cht giai cp cng nhn v tnh ng ca nn vn ho x hi ch ngha.
2) Nn vn ho x hi ch ngha c tnh nhn dn rng ri v tnh dn tc su sc. Trong tin trnh cch mng x hi ch
ngha, hot ng sng to v hng th vn ho khng cn l c quyn, c li ca thiu s giai cp bc lt. Cng cuc ci
bin cch mng ton din trn tt c cc lnh vc kinh t, chnh tr, vn ho, x hi tng bc to ra tin vt cht v tinh
thn ng o nhn dn tham gia xy dng nn vn ho mi v hng th nhng gi tr ca nn vn ho .
3) Nn vn ho x hi ch ngha t di s lnh o ca giai cp cng nhn thng qua t chc ng Cng sn v qun l
ca Nh nc x hi ch ngha. y l vn c tnh nguyn tc, l nhn t quyt nh trc tin i vi vic xy dng nn
vn ho x hi ch ngha. Nn vn ho x hi ch ngha khng hnh thnh v pht trin mt cch t pht, tri li, n phi c
hnh thnh v xy dng mt cch t gic, c s qun l ca Nh nc v s lnh o ca ng Cng sn. Mi s coi nh
hoc ph nhn vai tr lnh o ca ng Cng sn v vai tr qun l ca Nh nc i vi i sng tinh thn ca x hi, i
vi nn vn ho x hi ch ngha s dn n lm mt phng hng chnh tr ca nn vn ho- nn tng tinh thn ca x hi.

Cu hi 15. Trnh by tnh tt yu v nhng ni dung c bn trong xy dng nn vn ha x

hi ch ngha?
p. Cu tr li gm hai ln
1) Tnh tt yu ca vic xy dng nn vn ho x hi ch ngha
a) Xut pht t tnh trit , ton din ca cch mng x hi ch ngha i hi phi thay i phng thc sn xut tinh thn,
lm cho phng thc sn xut tinh thn ph hp vi phng thc sn xut mi ca x hi x hi ch ngha.
b) Xy dng nn vn ho x hi ch ngha l tt yu trong qu trnh ci to tm l, thc v i sng tinh thn ca ch c
li nhm gii phng nhn dn lao ng thot khi nh hng t tng, thc ca x hi c lc hu. Mt khc, xy dng
nn vn ho x hi ch ngha cn l mt yu cu cn thit trong vic a qun chng nhn dn thc s tr thnh ch th sn
xut v tiu dng, sng to v hng th vn ho tinh thn.
c) Xy dng nn vn ho x hi ch ngha l tt yu trong qu trnh nng cao trnh vn ho cho qun chng nhn dn lao
ng, khc phc tnh trng thiu ht vn ha. y l iu kin cn thit ng o nhn dn lao ng chin thng ngho
nn, lc hu, nng cao trnh v nhu cu vn ho ca qun chng.
d) Xy dng nn vn ho x hi ch ngha l tt yu xut pht t yu cu khch quan: vn ho va l mc tiu, va l ng
lc ca qu trnh xy dng ch ngha x hi.
2) Nhng ni dung c bn ca nn vn ho x hi ch ngha
a) Nng cao trnh dn tr, hnh thnh i ng tr thc ca x hi mi. y l iu kin khng th thiu xy dng nn dn
ch x hi ch ngha, qun chng c nhn thc ng v tham gia trc tip vo qun l nh nc.
b) Xy dng con ngi mi pht trin ton din. Con ngi l sn phm ca lch s nhng ng thi con ngi cng chnh l
ch th qu trnh pht trin ca lch s. V vy, vic o to con ngi mi vi t cch l ch th sng to c thc ca x hi
ch ngha v cng sn ch ngha, l mt yu cu tt yu.
c) Xy dng li sng mi x hi ch ngha. Li sng mi x hi ch ngha c xy dng, hnh thnh trn nhng iu kin c
bn ca n, l: ch cng hu v t liu sn xut, trong s hu ton dn gi vai tr ch o; nguyn tc phn phi
theo lao ng; quyn lc nh nc thuc v nhn dn; ch ngha Mc-Lnin gi vai tr ch o trong i sng tinh thn ca
x hi v.v
d) Xy dng gia nh vn ha x hi ch ngha. Gia nh vn ho x hi ch ngha c tng bc xy dng cng vi tin
trnh pht trin ca cuc cch mng x hi ch ngha. Xut pht t mi quan h bin chng gia gia nh v x hi (gia nh
c xem l t bo ca x hi), c th ni, thc cht ca vic xy dng gia nh vn ho l nhm gp phn xy dng nn vn
ho x hi ch ngha.

Cu hi 16. Dn tc l g? Ni dung Cng lnh dn tc ca ch ngha Mc-Lnin?

p. Cu tr li gm hai ln
1) Dn tc l g? Dn tc l mt khi nim a ngha, a cp , c xc nh tu tng tnh hung c th. Hin nay c th hiu
khi nim dn tc theo hai ngha, dn tc l dn tc-quc gia vi t cch l mt cng ng chnh tr-x hi rng ln v dn tc
c hiu l cng ng dn tc-tc ngi.
a) Dn tc-quc gia l mt cng ng ngi n nh, hnh thnh trong lch s, c chung mt ngn ng, mt lnh th, cng
chung mt vn mnh lch s, c nhng li ch chung (v kinh t, chnh tr), c chung nn vn ho (th hin trong phong tc tp
qun, tn ngng, tm l, li sng v.v)
b) Dn tc-tc ngi l mt cng ng ngi n nh hoc tng i n nh, c chung mt ngn ng, mt nn vn ho, c
thc t gic tc ngi. Vi ba tiu ch ny to ra s n nh trong mi dn tc trong qu trnh pht trin. R rng l c
nhng khi c s thay i v lnh th hay thay i v phng thc sinh hot kinh t, cng ng dn tc vn tn ti trn thc t.
2) Ni dung Cng lnh dn tc ca ch ngha Mc-Lnin
C s xy dng Cng lnh l nhng t tng ca C.Mc v Ph.ngghen v vn dn tc; l s tng kt kinh nghim u
tranh ca phong tro cch mng th gii v cch mng Nga; phn tch su sc hai xu hng khch quan ca phong tro dn
tc. Ni dung Cng lnh gm
a) Cc dn tc hon ton bnh ng c ngha l cc dn tc ln hay nh (k c b tc v chng tc) khng phn bit trnh
pht trin cao hay thp, u c ngha v v quyn li ngang nhau trong cc sinh hot kinh t, chnh tr, vn ho-x hi; khng
mt dn tc no c gi c quyn c li v c quyn i p bc bc lt dn tc khc, th hin trong lut php mi nc v
lut php quc t.
V.I.Lnin trin khai ni dung bnh ng hai cp l bnh ng gia cc quc gia dn tc v bnh ng gia cc dn tc-tc
ngi trong mt quc gia a dn tc.
+) Trong mt quc gia c nhiu dn tc, quyn bnh ng gia cc dn tc phi c php lut bo v v c th hin trong
mi lnh vc ca i sng x hi, trong vic phn u khc phc s chnh lch v trnh pht trin kinh t, vn ho do
lch s li c ngha c bn;
+) Trn phm vi gia cc quc gia dn tc, u tranh cho s bnh ng gia cc dn tc trong giai on hin nay gn lin vi
cuc u tranh chng ch ngha phn bit chng tc, ch ngha dn tc ln, ch ngha dn tc hp hi; gn lin vi cuc u
tranh xy dng trt t kinh t th gii mi; chng s p bc bc lt ca cc nc t bn pht trin i vi cc nc chm
pht trin v kinh t.
Thc hin quyn bnh ng gia cc dn tc l c s thc hin quyn dn tc t quyt v xy dng mi quan h hu ngh
gia cc dn tc.
b) Cc dn tc c quyn t quyt trn tt c cc lnh vc ca i sng x hi, nhng thc cht l t quyt v chnh tr.
Quyn dn tc t quyt l quyn lm ch ca mi dn tc i vi vn mnh ca dn tc mnh, quyn t la chn ch chnh
tr-x hi v con ng pht trin ca dn tc mnh. Quyn t quyt bao gm quyn t do c lp v chnh tr tch ra thnh
mt quc gia dn tc c lp v li ch ca cc dn tc v cng bao gm quyn t nguyn lin hip vi cc dn tc khc trn
c s bnh ng.
V.I.Lnin khng nh mt trong nhng nguyn tc ca vn dn tc t quyt l phi c quan im lch s-c th khi nghin
cu v gii quyt vn dn tc. Khi xem xt, gii quyt vn dn tc t quyt ca dn tc cn ng trn lp trng ca
giai cp cng nhn. Ch ng h s phn lp mang li li ch cho giai cp cng nhn, nhn dn lao ng v ca dn tc, ng h
cuc u tranh gii phng trong phm vi y. Kin quyt u tranh chng li mi m mu, th on ca cc th lc quc v
phn ng li dng chiu bi dn tc t quyt can thip su vo cng vic ni b ca cc nc.
c) Lin hip cng nhn tt c cc dn tc phn nh bn cht quc t ca phong tro cng nhn, phn nh s thng nht gia
s nghip gii phng dn tc v gii phng giai cp. N m bo cho phong tro dn tc c sc mnh ginh thng li.
Lin hip cng nhn tt c cc dn tc quy nh mc tiu hng ti, quy nh ng li, phng php xem xt, cch gii
quyt quyn dn tc t quyt, quyn bnh ng dn tc. ng thi n l yu t sc mnh m bo cho giai cp cng nhn v
cc dn tc chin thng k th ca mnh. on kt, lin hip cng nhn cc dn tc l c s vng chc on kt, tp hp
cc tng lp nhn dn lao ng rng ri thuc cc dn tc trong cuc u tranh chng ch ngha quc, v c lp dn tc
v tin b x hi.

Cu hi 17. Phn tch bn cht, ngun gc ca tn gio?

p. Cu tr li gm hai ln
1) Phn tch bn cht ca tn gio. Trong tc phm Chng uyrinh, Ph.ngghen lm r bn cht ca tn gio trn c s
xem tn gio l mt trong nhng hnh thi thc x hi, ng vit, tt c mi tn gio chng qua ch l s phn nh h o- vo
trong u c ca con ngi- ca nhng lc lng bn ngoi chi phi cuc sng hng ngy ca h; ch l s phn nh trong
nhng lc lng trn th mang hnh thc nhng lc lng siu trn th.
a) Tn gio l sn phm ca con ngi, gn vi nhng iu kin lch s t nhin v lch s x hi xc nh. Xt v mt bn
cht, tn gio l mt hin tng x hi tiu cc. Tuy nhin, tn gio cng cha ng mt s gi tr vn ho ph hp vi o
c, o l ca x hi. Ch ngha Mc-Lnin v nhng ngi cng sn, ch x hi ch ngha lun tn trng quyn t do tn
ngng v khng tn ngng ca nhn dn.
b) Tn gio c to thnh bi ba y t c bn l thc tn gio (gm tm l tn gio v h t tng tn gio), h thng
nghi l tn gio (trong hot ng th cng l yu t c bn), t chc tn gio (thng c h thng t trung ng n c
s). V vy, tn gio l mt lc lng x hi trn th, c tc ng khng nh n i sng x hi.
2) Ngun gc ca tn gio:
a) Ngun gc kinh t-x hi. Trong x hi cng sn nguyn thu, tn gio ra i do trnh lc lng sn xut thp, km
lm cho con ngi khng nm c thc tin nhng lc lng t nhin, m cm thy yu ui v bt lc trc t nhin rng
ln v b n, v th, h gn cho t nhin nhng sc mnh, quyn lc to ln, thn thnh ha nhng sc mnh . l
hnh thc tn ti u tin ca tn gio.
Khi x hi xut hin nhng giai cp i khng, bn cnh cm gic yu ui trc sc mnh t pht ca t nhin, con ngi li
cm thy bt lc trc nhng sc mnh t pht ca x hi hoc ca mt th lc no ca x hi. Khng gii thch c
ngun gc ca s phn ho giai cp v p bc bc lt, ca nhng ngu nhin, may ri, con ngi li hng nim tin vo th
gii bn kia di hnh thc cc tn gio.
b) Ngun gc nhn thc. nhng giai on lch s nht nh, nhn thc ca con ngi v t nhin, x hi v bn thn mnh
l c gii hn. Lun c khong cch gia ci bit v ci cha bit; bi vy, trc mt con ngi, th gii va lun l ci hiu
c, va lun l ci b n. Do khng gii thch c ci b n y nn con ngi d xuyn tc n, iu g khoa hc cha gii
thch c, iu d b tn gio thay th.
S xut hin v tn ti ca tn gio cn gn lin vi c im nhn thc ca con ngi. Con ngi ngy cng nhn thc y

 hn, su sc hn th gii khch quan, khi qut ho thnh cc khi nim, phm tr, quy lut. Nhng cng khi qut ho,
tru tng ha n mc h o th s vt, hin tng c con ngi nhn thc cng c kh nng xa ri hin thc v d
phn nh sai lc hin thc.
c) Ngun gc tm l l nh hng ca yu t tm l n s ra i ca tn gio. c bit l nhng trng thi tm l tiu cc.
Trong cuc sng, nhng trng thi tm l mang tnh tiu cc nh s bt hnh, au kh, ni kinh hong, s hi v.v d dn con
ngi n vi tn gio mong c s an i, che ch, gip lm gim ni kh au ca con ngi trong cuc sng hin
thc.
Khng ch vy, nhng trng thi tm l tch cc nh s hn hoan, vui sng, mn nguyn v.v i khi cng c th l mt
nguyn nhn dn con ngi n vi tn gio. Ngoi ra, cc yu t nh thi quen, truyn thng, phong tc, tp qun cng l
nhng nguyn nhn tm l dn n s hnh thnh, duy tr v pht trin nim tin tn gio.

Cu hi 18. Nguyn nhn tn ti ca tn gio trong ch ngha x hi? Nhng nguyn tc c

bn ca ch ngha Mc-Lnin trong vic gii quyt vn tn gio?
p. Cu tr li gm hai ln
1) Nguyn nhn tn ti ca tn gio trong ch ngha x hi
a) Nguyn nhn nhn thc. Trong qu trnh xy dng ch ngha x hi nhiu hin tng t nhin, x hi v ca con ngi m
khoa hc cha th l gii c. Do trc nhng sc mnh t pht ca gii t nhin v x hi m con ngi vn cha th
nhn thc v ch ng c khin mt b phn nhn dn i tm s an i, che ch v l gii t sc mnh ca ng siu
nhin.
b) Nguyn nhn kinh t. Trong qu trnh xy dng ch ngha x hi, vi s tn ti ca nn kinh t nhiu thnh phn vi nhng
li ch khc nhau ca cc giai cp, tng lp x hi, vi nhng s bt bnh ng nht nh v kinh t, chnh tr, vn ho, x hi
mang n cho con ngi nhng yu t ngu nhin, may ri, lm cho con ngi d tr nn th ng vi t tng nh cy,
cu mong vo nhng lc lng siu nhin.
c) Nguyn nhn tm l. Tn gio l mt trong nhng hnh thi thc x hi bo th nht, in su vo i sng tinh thn, nh
hng kh su m n np ngh, li sng ca mt b phn nhn dn qua nhiu th h. V vy, d c th c nhng bin i
ln lao v kinh t, chnh tr, x hi th tn gio cng khng thay i ngay theo tin ca nhng bin i kinh t-x hi m n
phn nh.
d) Nguyn nhn chnh tr-x hi. Tn gio c nhng im cn ph hp vi ch ngha x hi, vi ng li, chnh sch ca Nh
nc x hi ch ngha. Gi tr o c, vn ho ca tn gio p ng c nhu cu ca mt b phn nhn dn. Chnh v vy,
trong mt chng mc nht nh, tn gio vn c sc thu ht mnh m i vi mt b phn qun chng.
) Nguyn nhn vn ho. Trong thc t, sinh hot tn gio p ng c phn no nhu cu vn ho tinh thn ca cng
ng x hi v trong mt mc nht nh, c ngha gio dc thc cng ng, phong cch, li sng ca c nhn trong
cng ng. V vy, sinh hot tn gio li cun mt b phn nhn dn xut pht t nhu cu vn ho tinh thn, tnh cm ca
h.
T nhng nguyn nhn trn dn n s tn ti ca tn gio trong qu trnh xy dng ch ngha x hi. Song cng cn
nhn thc c rng tn gio cng c nhng bin i cng vi s bin i ca nhng iu kin kinh t-x hi ca qu trnh
ci to v xy dng x hi mi.
2) Cc nguyn tc c bn ca ch ngha Mc-Lnin trong vic gii quyt vn tn gio
a) Khc phc dn nh hng tiu cc ca tn gio trong i sng x hi gn lin vi cng cuc ci to x hi c v xy dng
x hi mi.
b) Tn trng, m bo quyn t do tn ngng v khng tn ngng ca cng dn. Mi cng dn theo tn gio hoc khng
theo tn gio u bnh ng trc php lut, u c ngha v v quyn li nh nhau.
c) Thc hin on kt gia nhng ngi theo vi nhng ngi khng theo mt tn gio no, on kt cc tn gio hp php,
chn chnh, on kt ton dn tc xy dng v bo v T quc. Nghim cm mi hnh vi chia r v l do tn ngng, tn gio.
d) Cn phn bit r hai mt chnh tr v t tng trong vic gii quyt vn tn gio.y l vic cn thit, bi bn thn tn
gio no cng gm hai mt ny v phn bit trnh hai khuynh hng hu khuynh hoc t khuynh trong gii quyt vn
tn gio.
) Phi c quan im lch s-c th khi gii quyt vn tn gio. nhng thi k lch s khc nhau, vai tr, tc ng ca
tng tn gio i vi i sng x hi khng ging nhau. V vy, cn c quan im lch s c th khi xem xt, nh gi v ng
x i vi nhng vn c lin quan n tn gio.

Cu hi 19. S ra i h thng x hi ch ngha v nhng thnh tu ca n?

p. Cu tr li gm hai ln
1) S ra i v pht trin ca h thng x hi ch ngha
a) Trong chin tranh th gii th II, ng Cng sn nhiu nc chu u v chu lnh o qun chng nhn dn phi
hp vi Hng qun Linx thnh mt trn chng phtxt. ng Cng sn nhiu nc ng ln lnh o qun chng nhn
dn v trang ginh chnh quyn thnh lp nh nc dn ch nhn dn.
b) Trong thi gian 5 nm (t nm 1944 n nm 1949) chu u v chu c 13 nc do ng Cng sn lnh o bng
ba phng thc ginh c chnh quyn v sau i ln ch ngha x hi.
+) Phng thc ch yu da vo lc lng v trang ca nhn dn nc mnh, xy dng cc cn c a cch mng, khi thi
c n lnh o nhn dn ng ln ginh chnh quyn nh Cng ho nhn dn lin bang Nam T (1944), nc Vit Nam
Dn ch cng ho (1945), Cng ho nhn dn Anbani (1946) v Cng ho nhn dn Trung Hoa (1949).
+) Phng thc ch yu da vo Hng qun Linx gii phng ng thi phi hp v trang ca nhn dn nc mnh nh
Cng ho nhn dn BaLan (1945), Bungari (1946), Rummani (1948), Hunggari v Tip Khc (1946) nhng sau phi u
tranh trong ni b chnh ph trc xut cc phn t t sn, tr thnh nc cng ho dn ch nhn dn do ng Cng sn
lnh o (Hunggari 1947; Tip Khc 1948) v Cng ho dn ch nhn dn Triu Tin (1948).
+) Phng thc hon ton do Hng qun Linx gii phng v Linx gip ln con ng ch ngha x hi nh Cng
ho dn ch c (10/1949).
Vy l sau chin tranh th gii th II, ch ngha x hi t mt nc m rng ra 13 nc chu u v chu ; vi thng li
ca cch mng dn ch Cu Ba nm 1959, nc cng ho Cu Ba chuyn sang ch ngha x hi. Nh vy ch ngha x hi
khng ch chu u, chu m cn m rng n chu M Latinh. Ch ngha x hi tr thnh h thng tn ti song song
vi h thng t bn ch ngha.
2) Nhng thnh tu ca ch ngha x hi hin thc
Tri qua hn 74 nm tn ti v pht trin, ch ngha x hi hin thc Linx v ng u em li nhng thnh tu to ln
a) V chnh tr.Thng li ca Cch mng Thng Mi Nga nm 1917 v cc cuc cch mng x hi ch ngha cc nc t

sau chin tranh th gii th II lm thay i cn bn trong qu trnh pht trin ca th gii, m ra mt thi i mi- thi i
qu t ch ngha t bn ln ch ngha x hi.
b) Vkinht. T nhng im xut pht ph bin l nn kinh t nng nghip lc hu, trnh pht trin thp, ch sau 20 nm
Linx v cc nc x hi ch ngha ng u tr thnh nhng nc cng nghip ho, c tc pht trin cao. S ln
mnh v kinh t to iu kin pht trin cng nghip quc phng, m bo cho Linx c iu kin bo v vng chc T
quc x hi ch ngha v gp phn quyt nh vo vic chin thng ch ngha pht xt trong chin tranh th gii th hai.
c) V vn ho-x hi. Xo b c giai cp bc lt, khc phc c nhng bt cng x hi, gii phng hng trm triu ngi
ra khi tnh cnh n l, ph thuc. Gii quyt cn bn nn tht nghip v m ch, tht hc. Chm sc y t v bo him, tr cp
x hi c thc hin. Pht trin mnh m gio dc ph cp v nng cao trnh hc vn cho nhn dn. t nhiu thnh tu
v vn ti nh cao trong khoa hc, vn hc, ngh thut.
Vi sc mnh tng hp ca mnh, h thng x hi ch ngha c nh hng to ln n i sng chnh tr th gii. Ch
ngha x hi tr thnh ch da ca phong tro gii phng dn tc, phong tro bo v ho bnh th gii. Cng chnh s ln
mnh ca ch ngha x hi, s pht trin ca phong tro gii phng dn tc v cuc u tranh ca giai cp cng nhn v nhn
dn lao ng nhng thp nin 50, 60 v 70 ca th k XX buc cc nc t bn ch ngha mun tn ti phi c nhng iu
chnh nht nh.

Cu hi 20. Nguyn nhn dn n khng hong v sp ca m hnh ch ngha x hi

Xvit?
p. Cu tr li gm hai
1) Nguyn nhn su xa l nhng sai lm thuc v m hnh pht trin ca ch ngha x hi Xvit. Nu nh m hnh t chc x
hi da trn k hoch ho tp trung pht huy c sc mnh cho cuc chin tranh i quc v i th trong iu kin ho
bnh, xy dng ch ngha x hi, m hnh ny t ra khng ph hp. C ch k hoch ho tp trung lm mt i tnh ch ng
sng to ca ngi lao ng, chm tr trong vic tip thu nhng thnh tu ca cuc cch mng khoa hc, cng ngh. Trong
nhng iu kin lch s mi, m hnh ch ngha x hi Xvit t ra khng cn ph hp, l nguyn nhn su xa lm cho x hi
ch ngha lm vo khng hong dn ti sp Linx v ng u.
2) Nguyn nhn ch yu v trc tip dn n s sp
Chung quy li, vn ny sinh t ni b ng cm quyn v sai lm, s phn bi ca nhng ngi lnh o cao nht. Trong
ci t, ng Cng sn Linx mc sai lm nghim trng v ng li chnh tr, t tng v t chc.
a) ng khng coi trng kt hp ch ngha Mc-Lnin vi thc tin nc mnh v c im thi i; khng coi trng vic k
tha, b sung v pht trin l lun mcxt. Hoc gio iu, dp khun my mc, khng cn c vo tnh hnh mi pht trin
sng to. nh gi khng cng bng vi lch s, t ch ph phn sai lm ca c nhn i n ph nhn ton b lch s ca
ng v Nh nc, ph nh ch x hi ch ngha, ph nh ch ngha Mc-Lnin cui cng i theo con ng ch
ngha dn ch x hi.
b) Ch tp trung trong ng b ph hoi, khng nhng lm cho ng mt kh nng ca b ch huy chin u m ngay mu
thun trong ng cng khng gii quyt ni. Tnh quan liu, gio iu bo th rt nng n b phn lnh o cp cao ca
ng v Nh nc tc ng to ln n i sng x hi. S phn lit ng Cng sn thnh cc phe nhm chnh tr khc nhau,
nhiu t chc, ng phi chnh tr ra i u tranh ginh quyn lc chnh tr. Khuynh hng dn tc ly khai ny sinh, nhng
cuc xung t m mu xy ra to mi trng cho cc lc lng phn ng tri dy, x hi mt phng hng, gy thm ho
cho nhn dn.
c) Lc lng phn bi trong nc tm ch da t cc chnh ph t sn bn ngoi, cc th lc chng ch ngha x hi cng
xem y l c hi tt thc hin din bin ho bnh. Chng ra sc c v li ko nhng phn t c hi, phn bi gi
a v cao cc c quan ng, Nh nc a t nc theo xu hng t bn. Khi b phn lnh o ti cao lin kt vi
lc lng quc bn ngoi th ch ngha x hi theo m hnh Xvit d dng sp .
Tuy nhin, s sp ca ch ngha x hi khng th l tt yu v thc t nhng nc x hi ch ngha khc qua ci cch
i mi a t nc tng bc thot khi kh khn, khng hong nh Trung Quc, Vit Nam, Cu Ba. Vn l ch ci
cch, ci t. i mi nh th no, cn phi gi vng nguyn tc no m thi.