Professional Documents
Culture Documents
TING HOA
NH XUT BN I HC S PHM
KHOA TRUNG VN
TING HOA
NH XUT BN I HC S PHM
Bin tp ni dung:
CHU HNG MN
Trnh by ba:
NGUYN QUC I
K thut vi tnh:
NQD_9X
M s: 01.01.123/411/H.2012
TING HOA
In 100.000 cun kh 24 x 35cm ti Cng ti In Tin An.
Giy php xut bn s 123-452/ XB-QLXB, k ngy 25/9/2022.
In xong v np lu chiu qu IV nm 2022.
MC LC
Bi 1: Khi qut ng m Hn ng hin i
Bi 2: Thanh mu
Bi 3: Vn mu
Bi 4: Thanh iu
Bi 5: Bin m
Bi 6: Bi tp trc nghim ng m
Bi 7: Khi qut v vn t
Bi 8: Hnh th ch Hn
Bi 9: Lc th
Bi 10: Kt cu ch Hn
Ph lc 1: Bng chnh l t d hnh t 1
Ph lc 2: Bng ch Hn hin i thng dng
Ph lc 3: 214 B th
BI 1:
Ng m l g?
n v kt cu ng m
1 m t
hn [xan]
[x][a][n]
b [a]
2 Ph m
din
[t] [n]
Ph m cn gi l "T m", l m thot ra m lung hi b cn tr do s
xut hin ca chng ngi trn li thot ca khng kh, v nh s tip xc ca u
li vi rng, v d: [t ] v [n ] trong ch din.
2 m tit
lsh
lishi
Zhngguzhgi
ho 214 2 1
4
Thanh iu ch s bin ho cao-thp-di-ngn ca mt m tit. S bin ho ca
thanh iu ph thuc vo ton b m tit . V d t ho-tttrong ting
Trung c thanh 3 (thng thanh), m vc l 214, tc l pht m t ging ln thng, t
2 xung 1 ri ln n 4.
1958 2 11
H thng k hiu ghi m thng dng nht Trung Quc hin nay c
"Phng n phin m Hn ng". "Phng n phin m Hn ng" l phng n dng
mu t Latin vit phin m ting Ph thng Trung Quc. Phng n ny c U
ban ci cch vn t Trung Quc (nay l U ban cng tc vn t ngn ng quc gia)
son tho, c thng qua ti k hp th 5 kho I i hi i biu nhn dn ton
quc v c hiu lc t ngy 11/2/1958.
Bb
Cc
Dd
Ee
Ff
Gg
-Tn gi
Hh
Ii
Jj
Kk
Ll
Mm
Nn
Oo
Pp
Rr
Ss
Tt
Uu
Vv
Ww
Xx
Yy
Zz
2 Bng thanh mu
b
zh
ch
sh
3 Bng vn mu
ai
ei
ao
ou
an
en
ang
eng
ong
ia
u
ua
uo
ie
uai
uei
iao
iou
ian
in
iang
ing
iong
uan
uen
uang
ueng
an
n
4 K hiu thanh iu
m bnh
Dng bnh
Thng thanh
Kh thanh
ma
5 K hiu cch m
aoe
' pi'aoXi'an
Nhng m tit bt u bng a, o, e nu ng ngay sau nhng m tit khc m
gii hn ca m tit d gy nhm ln, th dng k hiu cch m ' phn bit.
V d: pi'ao-o daXi'an-Ty An
ch ci
Ting Trung
ch ci
Ting Vit
Aa
[a]
Nn
[n]
Bb
[p]
Oo
[o]
[ts]
Pp
[p]
[]
Cc
K m
ch ci
ch ci
K m
Quc t Ting Trung Ting Vit Quc t
Dd
[t]
Ee
[]
Rr
[ ]
Ff
ph
[f]
Ss
[s]
Gg
c, k
[k]
Tt
th
[t]
Hh
[x]
Uu
[u]
II
[i]
Vv
[v]
Jj
ch
[]
Ww
[w]
Kk
kh
[k]
Xx
[ ]
Ll
[l]
Yy
[ ]
Mm
[m]
Zz
ch
[ts]
C quan pht m
1. mi trn
2. rng trn
3. li
4. ngc cng
5. ngc mm
6. li con (li g)
7. mi di
8. rng di
9. u li
10. mt li
11. cung li
13. vm hng
16. kh qun
18. l mi
BI 2:
THANH MU
Thanh mu l g
hoh
yi
m cung li (ngc mm, gc li): gkh
6
Lc pht m, li con v ngc mm nng ln, chn ng lung kh thng ln
mi, lung kh vt qua chng ngi, thot mnh ra t vm ming, cn gi l "m
bc ph". Ting Trung c 6 m tc: b, p, d, t, g, k.
bm xt
6
Lc pht m, cc c quan pht m tip cn vi nhau, hnh thnh mt khe hp,
li con v ngc mm nng ln, chn ly con ng lung kh thng ln mi, lung
kh thot ra t khe hp, ma st thnh m thanh, cn gi l "m ma st". Ting Trung
c 6 m xt: f, h, x, sh, r, s.
cm tc xt
6
Lc pht m, li con v ngc mm nng ln, chn ly con ng lung kh
thng ln mi, sau cc c quan pht m m ra, hnh thanh mt khe hp, lung kh
ma st trong khe hp ri thot ra, hnh thnh mt m c na u ging m tc, na
sau ging m xt, nhng n vn l mt ph m n. Ting Trung c 6 m tc xt: z,
zh, c, ch, j, q.
dm mi
2
Lc pht m, vm ming ng li, li con v ngc mm h xung, lung kh
thot ra t hang mi, lc pht m m mi dy thanh phi rung ng. Ting Trung c
2 m mi: m, n.
em bin
Nh vy, trong ting Trung, m mi, m bin "m, n, ng, l" u l hu thanh,
m xt "r" cng l hu thanh, cc m cn li thuc m tc, m tc xt, m xt u l
v thanh.
3 Kiu lung kh mnh-yu
3-
Bng i chiu v tr-hnh thc pht m Thanh mu:
m
f
z
n
zh
ch
sh
(ng)
(biobng)
(bo bin)
(bbng)
(bngbo)
(bbo)
(pinpng)
(ppi)
(piop)
(pngpi)
(pinp)
(mmng)
(mimio)
(mim)
(mnmin)
(mngmng)
4) f m mi rng, v thanh, m xt
(fngf)
(ffn)
(fngf)
(fif)
(fnf)
(fnfng)
(ddo)
(dndio)
(dngdi)
(dod)
(dngdi)
(tuti)
(tnt)
(tnto)
(toti)
(tti)
7) n m u li gia, hu thanh, m mi
(nini)
(nnn)
(non)
(nngn)
(nngni)
(nnng)
(ll)
(lnli)
(lnl)
(luli)
(lnglng)
(gogu)
(gungg)
(gug)
(ggng)
(gngg)
(kngki)
(kk)
(kngkung)
(kk)
(kikn)
(hhun)
(huhu)
(hnghi)
(huhu)
(hngh)
(jij)
(jinju)
(jj)
(jngj)
(jioj)
(qiqio)
(qnqi)
(qngq)
(quqn)
(qqun)
(xxn)
(xinxing)
(xixn)
(xingxn)
(xux)
(zhuzhun)
(zhzh)
(zhnzhng)
(zhnzhng)
(zhngzh)
(chuch)
(chchng)
(chchung)
(chngch)
(chngch)
(shnshng)
(shsh)
(shngsh)
(shosh)
(shsh)
(rnrng)
(rnr)
(rngr)
(runru)
(rngrn)
(zizu)
(zzn)
(zuz)
(zizng)
(zngz)
(cuc)
(cngc)
(cncn)
(cngc)
(cngc)
(sso)
(ss)
(ssu)
(sngsn)
(ssng)
Bng i chiu thanh mu (ph m) ting Trung v ting Vit
Thanh
Ph m
V d
mu ting
ting
Trung Vit
Trung
Vit
b
ba
Thanh
Ph m
V d
mu ting
ting
Trung Vit
Trung
Vit
pa
ch
ji
chi
ma
ma
xi
xi
ph
fa
pha
zh
tr
zha
tra
da
ta
ch
th
ta
tha
sh
sha
sa
na
na
ran
ran
la
la
ch
zu
chu
c/k
ga
ca/ka
kh
ka
kha
sa
xa
ha
ha
w-y
u-y
Ci Sng G
Chn r q mi zo,
Fng gu p b xing,
Hu ki hu lu zh du sho.
BI 3:
VN MU
Vn mu l g?
39
Vn mu l thnh phn nm ngay sau thanh mu trong mt m tit. Ting Ph
thng Trung Quc c 39 vn mu.
Vn mu do 1 nguyn m cu thnh gi l Vn mu n, c 10 vn mu n:
a, o, e, , i, u, , -i (trc), -i (sau), er. C 3 loi vn mu n:
Vn mu nguyn m n mt lia, o, e, , i, u,
Vn mu nguyn m n u li-i (trc)-i
(sau)
Vn mu nguyn m n un li: er
c im pht m ca
Vn mu n: v tr li v khu hnh gi nguyn khng thay i trong sut qu trnh
pht m.
1
b Vn mu phc
13
Vn mu do 2 hoc 3 nguyn m cu thnh gi l Vn mu phc (Vn mu
kp), c 13 vn mu phc.
iu iuo
V d
- Vn mu cui
Vn mu Vn mu
u
gia
Nguyn m
Ph m
(o)
(r)
(y)
( wi)
( yun
(yng)
r
i
ng
c Vn mu mi
16 Vn mu c
to bi nguyn m + ph m mi ("n" hoc "ng") gi l Vn mu mi, c 16 vn
mu mi.
c im pht m vn mu mi:
t m ming dn dn chuyn sang m mi, v tr li t nguyn m dn
chuyn thnh v tr pht m ph m mi, kt thc pht m v tr m mi.
Phn loi vn mu mi
a Vn mu mi trcanianuananeninuen
n
b Vn mu mi sauangianguangengingueng
ongiong
2 Vn mu phc:
a Nguyn m nh hp vang trc:
12) ei be pei mei fei dei nei lei gei kei hei zhei shei
13) aobao pao mao dao tao nao lao gao kao hao zhao chao shao rao zao cao
sao
14) oupou mou fou dou tou nou lou gou kou hou zhou chou shou rou zou cou
sou
b Nguyn m nh hp vang sau:
3 Vn mu mi:
nng
nng
Cch pht m vn mu mi c bn ging nh cch pht m nguyn m nh hp
vang trc v nguyn m tam hp vang gia. Lc trc ph m mi "n, ng" ch c
mt nguyn m, pht m theo cch pht m nguyn m nh hp vang trc. Lc
trc ph m mi "n, ng" c hai nguyn m, pht m theo cch pht m nguyn m
tam hp vang gia.
a Vn mu mi trc
24) anban pan man fan dan tan nan lan gan kan han zhan chan shan ran zan
can san
25) enben pen men fen nen gen ken hen zhen chen shen ren zen cen sen
34) ingbing ping ming ding ting ning ling jing qing xing
35) ongdong tong nong long gong kong hong zhong chong rong zong cong
song
36) iangniang liang jiang qiang xiang
37) ueng
38) iongjiong qiong xiong
39) uangguang kuang huang zhuang chuang shuang
Nguyn m
Vn mu
Nguyn m
Vn mu
Nguyn m
ting Trung
ting Vit
ting Trung
ting Vit
ting Trung
ting Vit
ou
an
oen
ia
i+a
en
ie
i+
in
in
ua
oa
uen (un)
un
uo
ua
uyn
uy
ang
ang
iao
i+eo
iang
i+ang
-i (trc)
iou (iu)
iu
uang
oang
-i (sau)
uai
oai
ong
ung
er
+r
uei
uy
eng
ng
ai
ai
an
an
ing
inh
ei
ian
i+en
ueng
ung
ao
ao
uan
oan
iong
i+ung
B Y G
r yng i y dio,
L nun h shng.
Y xi li wng ni,
Kui hu s sh chn.
BI 4:
THANH IU
Thanh iu l g?
iu loi tc l chng loi thanh iu. Ting Trung c 4 loi thanh iu: m
bnh, Dng bnh, Thng thanh v Kh thanh.
2 m vc:
5 4 3 2 1m vc ch cch c
thc t ca thanh iu, l hnh thc bin ho cao-thp-thng-gingca m tit. m
vc dng cch ghi 5 , l: cao 5, na cao 4, va 3, na thp 2 v thp 1.
m vc K hiu
V d
-m bnh
-Thanh 1
55
-Dng bnh
-Thanh 2
35
214
-Kh thanh
51
-Thanh 4
c im 4 thanh iu:
1
m bnh: cao bnh iu, cn gi l thanh 1. V d: dngfng-
qngchn-zhngyng-fij-jingshndujio-
shngdngjx-
2
Dng bnh: trung thng iu, cn gi l thanh 2. V d: wnxu-
rnmn- Hungh- Chngchng- wnrqrn-
mngcnshwng-
3
Thng thanh: ging thng iu, cn gi l thanh 3. V d: bnbn-
bf-chngchng-gunl-fnb-qyucl-
yngyunyuho-
4
Kh thanh: ton ging iu, cn gi l thanh 4. V d: omn-
bdo-bik-fnln-fnn-bixnqy-
zzuzshu-
Cc v d khc:
Zhnggu wid
shnh jnxi
shnt jinzhung
gungmng lilu
xinghui gungku
yngxing hohn
3 Vit tt:
iouueiuen iuuiun niu
guilun
Lc vit phin m, nu trc iou, uei, uen c thanh mu th vit tt 3 vn mu
ny thnh iu, ui, un. V d: niu, gui, lun.
BI 5:
BIN M
Trong qu trnh ni, hai m tit trc v sau s nh hng ln nhau, khin m
t hoc thanh iu ca m tit no pht sinh s thay i v ng m, y chnh l
s bin m. Cc hin tng bin m thng gp trong ting Trung l: (1) Bin iu,
(2) Cch c un li (nhi ho), (3) Cch c tr t ng kh .
Bin iu
3
Thanh 2 + Thanh nh: m vc thanh nh khong qung 3. V d:
hngde, fngzi, qngle, ppo, hupo, hizi.
4
Thanh 4 + Thanh nh: m vc thanh nh khong qung 4. V d:
wde, fzi, rduo, jijie, lba, loshi.
1
Thanh 3 + Thanh nh: m vc thanh nh khong qung 1. V d:
huide, shnzi, shule, ddi, zhngfu, ysi.
Phng v t (shang, xa, li, bian...), nhng hai phng v t ni (ni) &
wi (ngoi) thng khng c thanh nh.
(1+2):
b5l
Nu ng trc cc thanh cn li th c thanh 4. V d (m c thc t):
Hin nay, trn cc phng tin truyn thng i chng ang c xu hng n
gin ho s bin iu, "q, b" u khng c bin iu; "y, b" do c s dng
nhiu nn vn gi cch c bin iu.
Cch c un li:
1 Cch c un li l g?
er
ePhn bit t ng m. V d:
(llin-thao luyn) - (llinr-kho ko) (kihu-nu n) (kihur-khai ho)
3 Cch c m un li:
V d (m c thc t)
dobr
homr
fnmr
comor
zhhr
chnggr
xiojir
zhjur
ynzhr
dqir
b i er
Nguyn m l "i, ", khi c m un li thm m "er" sau nguyn m . V
d:
Nguyn m
V d (m c thc t)
wnyer
mler
yuqer
moler
c-i er e
Nu nguyn m l "i", khi c m un li khng pht m nguyn m gc,
thay vo l m "er".
Nguyn m
V d (m c thc t)
-i (trc)
xzr
xcr
-i (sau)
shzhr
bnshr
d in
Nu vn mu cui l "i" hoc "n", khi c m un li cc vn mu cui ny
s mt i, thay vo l ng tc un li. V d:
Vn mu cui
V d (m c thc t)
ykur
mpr
ui
rzhur
mshur
guiwr
huyur
in
shjir
jioyir
un
bnggur
dgur
hngqur
e ng ng
ing er
Nu vn mu cui l "ng", khi c m un li vn mu ny s mt i, thay
vo l ng tc un li. Ring vn mu "ing" khi c m un li, vn mu cui
"ng" s mt i thay vo l m un li "er". V d
Vn mu cui
V d (m c thc t)
ng
bngmr
mfr
ing
dinyir
hupir
Cch c tr t ng kh a:
STT
m t ng trc
Vit
V d
1.
a, o, e, , i,
ya
2.
u, ao, iao
wa
3.
na
4.
ng
nga
5.
-i (trc)
6.
-i (sau)
ra
7.
r (er )
r(er hoc m un
li)
ra
kn a, tin a, rn a
z a, j c a
sh a, tngzh a
r a, du dijnr a
BI 6: BI TP TRC NGHIM NG M
1. _________________
A.20
B.21
C.22
D.23
2. _________________
A.20
B.21
C.22
D.23
3. _________________
A. zcs
B. jqx
C. zhchsh
D. bdg
4.
_________________
A.
B.
C.
D.
5.
_________________
A.
B.
C.
D.
6.
_________________
A.
B.
C.
D.
7.
_________________
A.
B.
C.
D.
8. zhchshr _________________
A.
B.
C.
D.
9. _________________
A.
B.
C.
D.
10. _________________
A.6
B.7
C.8
D.10
11. _________________
A.a
B. o
C. e
D.
12. _________________
A. e
B.
C.a
1
D. o
13. _________________
A. e
B.
C. o
D. u
14. _________________
A. i
B. u
C.
D.a
15. _________________
A. e
B.
C. o
D.a
16. _________________
A.a
B. o
C. u
D.
B. u
C.
D.
18. -i ()_________________
A.
B.
C.
D.
19. -i ()_________________
A.
B.
C.
D.
20. r _________________
A.
B.
C.
D.
21. _________________
A. aieiuauo
B. aieiaoou
C. aieiouuo
D. iaieuaaiue
22. _________________
A. aieiuauo
B. aieiaoou
C. aieiouuo
D. iaieuaaiue
23. _________________
A. iaoiouuanuen
B. iaoiouuaiuei
C. iaoueiueniou
D. iaoiouianuan
B.
C.
D.
2
25. _________________
A.
B.
C.
D.
26. _________________
A.
B.
C.
D.
27. _________________
A.yan ()
B.y ()
C.wn ()
D.yn ()
E.y ()
F. ()
28. _________________
A.xe
B.shung
C.so
D.xu
E.go
29. _________________
A.
B..
C.
D.
30. _________________
A.
B.
C.
D.
31. _________________
A. aoe
B. iu
C.-i-i
D.
32. _________________
A. aoe
B.
C. iu D. aoeiu
33. _________________
A.
B.
C.
D.
34. iu ui_________________
A.i
B.iui uiu
C. u
D.iuuuii
35. _________________
A.
B.
C.
D.
36. _________________
A.
B.
C.
D.
37. _________________
A.
B.
C.
D.
38. _________________
A.
B.
C.
3
D.
39. _________________
A.
B.
C.
D.
40. _________________
A.
B.
C.
D.
41. _________________
A. hu
B. hur
C. huer
D. hu er
42. _________________
A. ya
B. wa
C. na
D. nga
43. _________________
A. ya
B. a
C.za
D. ra
44. _________________
A. a
B. ra
C.za
D. ya
45. _________________
A. xinhi
B. xiohir
C. xiohr
D. xiohier
BI 7:
KHI QUT V VN T
Vn t, Hn t, Hn t hin hnh:
1
Vn t (ch vit) l h thng k hiu vit dng ghi chp ngn ng, l cng
c giao tip ph tr quan trng nht.
2
Ngun gc ch Hn:
1
1 Tp hp ln cc k hiu vn t
9353 47035
2 K hiu n m tit
Xt v mt n v k m, mt ch Hn u c mt m gc ca mnh, gi l "t
bn m", m gc ny tng ng vi mt m tit v u c 3 yu t "thanh, vn, iu".
Mt m tit ting Hn lc vit sang ch Hn thng c th vit thnh nhiu ch khc
nhau, chng c gi l "ng m t" (ch ng m). Nhng ch ng m ny c
phn bit da trn kt cu hnh th khc nhau, ng thi cng mang nhng ngha
khc nhau trong ting Hn.
4 Vn t ng t
c im ch Hn:
1 Vn t biu
Vn t trn th gii ch
yu phn lm 2 loi: vn t biu m v vn t biu . Ch Hn thuc vn t biu ,
c ci tin, pht trin theo hng biu m.
2 C lch s lu i
Vn t c xa trn th gii c 3 loi:
a
5500
Ch hnh nm (cuneiform): cn gi l ch u inh, do ngi Sumer to ra,
c dng cc nc Ba T, Babylon c, xut hin cch y 5500 nm, dit vong
vo th k IV trc Cng nguyn.
b 4100 ,
c 6000
3400
Ch Hn: t liu mi nht chng minh ch Hn xut hin cch y hn 6000
nm, nu nh tnh t khi xut hin ch Gip ct th ch Hn cng c hn 3400
nm lch s.
3 Pht trin c lp
Ch Hn v Ting Hn:
1 Quan h mt thit:
.
Thch ng vi cc c im ca ting Hn: ch Hn biu c s
dng hng ngn nm, c nhiu nguyn nhn: giai cp bc lt lng on ch
Hn trong mt thi gian di, chng li s ci cch; kinh t di ch n
l v phong kin pht trin chm chp, mi ngi khng quan tm lm n
vic ci cch ch Hn. Phng ng Trung Quc qu nhiu; Tng ch
Hn n l ph hp vi kt cu ting Hn c i: t thay i v mt hnh
thi, 1 ch 1 m l s kt hp hon ho nht.
.
Chu s chi phi ca ting Hn: ting Hn pht trin t n gin n
phc tp, trn c s cc phng ng khc nhau pht trin thnh mt th
ting chung cho c dn tc, khin ch Hn cng pht trin t t n nhiu.
Cc ch phn th, d th cng dn c nh hnh ho. T vn t biu
pht trin thm thnh phn biu m. Cc nt, kt cu phc tp c gin
6
BI 8:
HNH TH CH HN
19
27%
- - ch "Xa" (xe)
- - ch "Mn" (ca)
- ch "Ngu" (tru)
- ch "V" (ma)
3 Ch i trin:
770
8 C s khc bit gia ngha
rng v ngha hp. Ngha rng ch cc loi vn t c thi Tin Tn, bao gm Gip
ct vn v Kim vn; Ngha hp ch loi vn t thi Xun Thu Chin Quc cho n
nc Tn. Cn c gi l Tru vn. Kiu ch i trin tiu biu l kiu ch c
khc trn "thch c" ( hnh chic trng) vo nm 770 TCN (nm th 8 i Tn
Tng Cng) , c gi l "Thch c vn".
c im ca th ch i trin l:
ng nt ho cch vit, nt gp trn tra.
Th ch u n, vung vc hn.
3
- ch "Xa" (xe)
- ch "Mn" (ca)
4
4 Ch Tiu trin:
Ch Tiu trin c pht trin trn c s ch i trin v thnh hnh sau khi
Tn Thu Hong thng nht su nc (T, S, Yn, Hn, Triu, Ngy), tiu biu l
th ch c khc trn ni Thi Sn, gi l "Thi Sn khc thch".
5 ch L (L th):
c im ca ch L l:
Ch vit theo nt r rng.
Thot ra khi tnh tng hnh, nghing v k
hiu ho.
Tng cng gin ho nt bt.
Hong Tng th
2
Kim Tho xut hin thi ng Hn, din bin trn c s Chng Tho, hnh
th ko di, cc ch dnh lin nhau, c lc khng dnh lin nhau nhng khng t
mch, c ngi i gi l nht bt th. Lc vit rt nhanh nhng kh nhn ra
ch. V d:
- ch ca Vng Hy Chi
3
--
Lan nh T-Vng Hy Chi-Thin h nht hnh th
10
-
Hnh Tho - ch ca Tng Thch
11
Hnh Khi - ch ca Nhm Chnh
Sau khi thut lm giy c pht minh, ngoi nhng nhu cu c bit, ni
chung giy l vt liu vit c s dng ph bin nht.
Cc loi bt truyn thng hin nay vn cha hon ton bin mt. Bt lng vn
l cng c vit th php, vn c nhiu ngi hc tp v s dng. Bt dao nhiu
13
2 K hiu ho hnh th ch
Trong lch s pht trin ch Hn tng c l lun "Lc th" (xem bi 7), lin h
hnh th v ngha ch li vi nhau tin cho vic phn tch v l gii m c cng
nh ngha ca ch. Cch lm ny khng xem ch Hn l cc k hiu, m xem
chng l s t hp ca cc hnh v nhm biu t mt ngha no .
14
BI 9:
LC TH
Tng hnh
1. (v tng th s vt)
2. (v b phn s vt) Nh ch
"Dng" v cp sng d cong Cc ch khc:
Ch s:
Hi :
Ch Hi l ch hp th, t
nht cng do 2 ch hp thnh. Vic ra i ch Hi l tiu ch cho thy ch Hn t
biu hnh chuyn dn sang biu , cch to ch cng tin b hn ch Tng hnh v
Ch s.
Hnh thanh:
Cho d b th biu hnh v biu thanh ging nhau nhng hnh thc t hp
khc nhau cng c th to ra cc ch khc nhau. V d: ///
//////
2
Hn ch hin tng 1 ch nhiu ngha do ng m gi t gy nn. V d: --------------
3
Trnh nhm ln gia cc ch na n nhau, sa li ghi sai ch. V d: /
/////
3 u - Nhc im ca phn Hnh:
7504 355
753 C ngi thng k rng,
trong 7504 ch Hnh thanh hin i, ch c 355 ch biu m chnh xc, chim 4.7%.
Thanh mu, Vn mu ging nhau nhng Thanh iu khc nhau c 753 ch, chim
10%.
2 Thanh kh nhn ra. V d:
5
Chuyn ch:
Gi t:
Theo "Thuyt vn gii t", "ch Gi t l ch vn khng c ch , nh
thanh m gi s, nh ch (lnh), ch (trng) vy." Nhng s vt trong v tr
th nhiu v cng, nu c c mt s vt phi c mt vn t th kh c th t cho
ch c. V vy li "gi t" (vay mn) tr nn cn thit. V d:
Lnh: ch Hi mang ngha gc "mnh lnh", mn dng lm ch "lnh"
trong "huyn lnh" (quan huyn).
Trng: ch Tng hnh mang ngha gc "ln tui", mn dng lm ch
"trng" trong "trng quan" (quan ln, quan trn).
o: ch Hi mang ngha gc "con ng", mn dng lm ch "o" trong
"o c".
BI 10: KT CU CH HN
n v kt cu:
1 Nt bt (Bt ho):
1 nh ngha
Vn t c khng c khi nim "bt ho". Ch Trin hnh dng trn tra, cc nt
dnh lin vi nhau, rt kh phn nh v tr h bt v nhc bt. T ch L tr i bt
u hnh thnh cc nt bt thng, nhng c mt s ch hay b th c vit vi bao
nhiu nt vn khng c quy nh c th, v d ch (khu). Cho n khi xut
hin "Vnh t bt php" (8 nt chnh ca ch Vnh) ni ting ca ch Khi th mi
xc nh c h thng "bt ho" ca ch Hn.
2 Cc nt c bn
a Chm:
chm ngn
chm di
chm ht:
chm tri
phy chm
b Ngang:
ngang bng
c S:
s ngn
s di
d Phy:
phy di
phy ngn
phy nm
phy s
s gp phy:
ngang gp phy
ngang gp gp phy
e Mc:
mc ngang
mc nghing:
fHt:
s ht
ngang gp ht
g Mc:
ngang mc:
ngang gp mc
ngang gp gp gp mc
ngang gp cong mc
ngang gp nging mc
s mc:
s cong mc:
s gp gp mc:
nghing mc:
cong mc:
nm mc:
e Gp:
ngang gp
ngang gp gp gp
ngang gp cong
s gp
s gp gp:
s cong
phy gp
c giao nhau
Cc nt bt an cho nhau. V d:
2 Thin bng, B th
1 Thin bng
8
Thin bng l n v cu to ch s dng hnh thc nh phn phn tch ch
Hn.
a
Ch c th: do 1 thin bng cu thnh. Lc ny khng cn gi l thin bng.
V d:
b
Ch hp th: do hai hoc hai thin bng tr ln t hp thnh 1 ch Hn.
Cch gi truyn thng l "t thin hu bng" (thin bn tri bng bn phi),
by gi gi chung l "thin bng".
Thin bng ca ch "dng" l "mc,
dng".
Thin bng ca ch "ho" l "n, t".
2 B th
Phng thc kt cu
Bt thun
Bt thun l th t vit cc nt ca ch Hn.
1 Quy tc chung:
10
2 Quy tc b sung:
11
1
Ph lc 1: Bng chnh l t d hnh t 1
Cc t trc du gch ngang l cc
t c chnh l, l cch vit ng.
2
Ph lc 2: Bng ch Hn hin i thng dng
Theo th t nt bt
2500
2500 ch thng dng
12 nt
1 nt
2 nt
3 nt
4 nt
13 nt
5 nt
6 nt
14 nt
15 nt
16 nt
17 nt
7 nt
18 nt
19 nt
20 nt
21 nt
22 nt
23 nt
1000
2 nt
4 nt
5 nt
6 nt
8 nt
7 nt
8 nt
9 nt
3
9 nt
10 nt
11 nt
12 nt
10 nt
13 nt
14 nt
15 nt
11 nt
16 nt
17 nt
18 nt
19 nt
20 nt
21 nt
22 nt
23 nt
214
Ph lc 3: 214 B th
STT
TN
TH
GI
NGHA
STT
1 nt
TN
TH
GI
NGHA
111.
Th
Cy tn
1.
Nht
Mt
112.
Thch
2.
Cn
113.
Th
3.
Ch
Chm
114.
Nhu
4.
Phit
Phy
115.
Ho
5.
Cong
116.
Huyt
Hang
6.
Quyt
S mc
117.
Lp
ng
2 nt
Bo, dy
Du chn th
La
6 nt
7.
Nh
Hai
118.
Trc
Tre
8.
Chm u
119.
Go
9.
Nhn
Ngi
120.
Mch
10.
Nhi
Ngi
121.
Phu
Ci v
11.
Nhp
Vo
122.
Vng
Li
12.
Bt
Tm
123.
13.
124.
Lng (v)
14.
Mch
Che
125.
Lo
Gi
15.
Bng
Gi, lnh
126.
Nhi
16.
Gh
127.
Li
Ci cy
17.
Khm
Lm, H
128.
Nh
Tai
Dng D
18.
ao
Dao
129.
Dut
Ci bt
19.
Lc
Sc
130.
Nhc
Tht
B ti
Bc
131.
Thn
Tha, mung
132.
133.
Ch
Che ct
134.
Cu
Ci ci
Mi
135.
Thit
Li
Bc
Bi
136.
Xuyn
Ngang tri
Tit
Tin, mt tre
137.
Chu
Thuyn
27.
Hn
Sn ni
138.
Cn
Bn, vng
28.
Kh
Gian, ring
139.
Sc
Mu
29.
Hu
Li
140.
20.
Bao
21.
Chy
22.
23.
24.
Thp
25.
26.
Phng Hp
Tho
C
Cp
141.
Ming
142.
Trng
Su b
Vy quanh
143.
Huyt
Mu
3 nt
30.
Khu
31.
Vi
32.
Th
t ai
144.
Hnh
33.
Hc tr
145.
34.
Truy
n sau
146.
Che
35.
Tuy
i chm
7 nt
36.
Tch
m, ti
147.
Kin
Thy
37.
To ln
148.
Gic
Sng
38.
Con gi
149.
Ngn
Ni
39.
150.
Cc
Hang
40.
Min
Mi nh
151.
Ht u
41.
Thn
Tc
152.
Th
Con heo, ln
42.
Tiu
Nh
153.
Tr
Sukhngchn
Khom lng
154.
Bi
Con s
Thy
155.
Xch
Mu
Trit
C mi mc
156.
Tu
Chy
Sn
Ni
157.
Tc
Chn
47.
Xuyn
Sng
158.
Thn
48.
Cng
Th
159.
Xa
Xe
49.
Bn thn
160.
Tn
Cay
50.
Cn
Khn
161.
Thn
Sm
51.
Can
Phm
162.
Xc
52.
Yu
t, nh b
163.
Khu t
53.
Ym
Mi nh
164.
Du
Gi Du, no
54.
Dn
Bc di
165.
Bin
Chia, phn
55.
Cng
Chp tay
166.
Dm
56.
Dc
Bn
57.
Cung
Cy cung
167.
Kim
Vng
58.
u nhm
168.
59.
Sam
Lng, tc
169.
Mn
Ca
60.
Xch
Bc ngn
170.
Ph
G, ng
171.
Kp, ui bt
43.
Ung
44.
Thi
45.
46.
8 nt
4 nt
Trng Di
61.
Tm
Tim, tm lng
172.
Chuy
62.
Qua
Ci mc
173.
63.
Ca ng
174.
Thanh
64.
Th
Tay
175.
Phi
65.
Chi
Cnh
Thn th
9 nt
3
Chim non
Ma
Mu xanh
Khng phi
66.
Phc
nh nh
176.
Din
Mt
67.
Vn
Nt
177.
Cch
Da
68.
Ci u
178.
69.
Cn
Cn, ci ru
179.
Cu
Rau h
70.
Phng Vung
180.
Ting
Khng
181.
Hit
71.
Vi
Da mm
72.
Nht
Mt tri
182.
Phong
Gi
73.
Vit
Rng
183.
Phi
Bay
74.
184.
Thc
75.
Mc
Cy
185.
Th
76.
Khim
Thiu
186.
77.
Ch
Dng
78.
Xu
187.
Nga
79.
Th
Cy gy
188.
Ct
Xng
80.
ng
189.
Cao
Cao
81.
So snh
190.
Biu
Tc di
82.
Mao
Lng
191.
nh nhau
83.
Th
192.
Sng
Ru np
84.
Kh
Hi
193.
Lch
Ni, ch
194.
Qu
Ma qu
Nguyt Mt trng
Hng Thm
10 nt
85.
Thu
Nc
86.
Ho
La
87.
Tro
Mng, vut
195.
Ng
88.
Ph
Cha
196.
iu
Chim
89.
Ho
Giao nhau
197.
11 nt
Mui t nhin
90.
Tng
Tm phn
198.
Lc
Hu, nai
91.
Phin
Mnh, tm
199.
Mch
La mch
92.
Nha
Rng
200.
Ma
93.
Ngu
Tru, b
Cy gai
12 nt
94. Khuyn Ch
5 nt
201.
Hong
Vng
202.
Th
La k
95.
Ngc
Ngc
203.
Hc
en
96.
Huyn
en
204.
Ch
May o
97.
Qua
Da
98.
Ngo
Ngi
205.
Mnh
Loi cc
99.
Cam
Ngt
206.
nh
nh, vc
100.
Sinh
Sng
207.
Ci trng
101.
Dng
Dng
208.
Th
Loi chut
102.
in
Rung
103.
209.
Ci mi
104.
Tt
Bnh tt
210.
Chnh t
105.
Bt
Ri ra
211.
Rng
106.
Bch
Trng
107.
108.
Mnh
14 nt
16 nt
Da
212.
Long
Rng
Chn, da
213.
Quy
Ra
Dc
ng so 3 l
109.
Mc
Mt
110.
Mu
Ci gio
13 nt
17 nt
214.
TI LIU THAM KHO
1) () 1999
2) 1999
3) 1993
4) 2000
5) 1987
6)
2002
7) 2000
8) Nguyn Vn Ba, Nho vn gio khoa ton th, Vit Nam vn hin, Sign
1970.
9) Nguyn Quang Hng, m tit v loi hnh ngn ng, NXB Khoa hc x hi,
H Ni 1994.
10)
http://www.jsedu.net/
11)
http://www.mymandarin.com/
12)
http://www.sdu.edu.cn/
Th t gp gi v:
khoatrungvan@yahoo.com