!

h
t

c
a
t
ng

Ch

Gii thch Cng c v Quyn ca Ngi khuyt tt

LI M U
Cun sch ny l do Victor Santiago Pineda bin son. ng l ngi sng lp Qu Victor Pineda
v l i biu tr nht thuc khi Chnh ph ca U ban c bit c nhim v son tho Cng
c v Quyn ca Ngi khuyt tt.
D n ny c UNICEF khi xng v do b Helen Schulte, Phng Bo v Tr em ca UNICEF
chu trch nhim thc hin vi s h tr ca b Mara Cristina Gallegos, iu phi vin Chng
trnh Ting ni Thanh thiu nin thuc Phng Thc y S pht trin v Tham gia ca Thanh
thiu nin, UNICEF. Cun sch c B phn truyn thng ca UNICEF bin tp v in n.
UNICEF xin chn thnh cm n t chc Cu tr Tr em Anh, Thy in v T chc Special Olympics gip chng ti trong qu trnh thc hin cun sch ny.
Chng ti cng by t li cm n vn phng UNICEF ti cc quc gia Armenia, Trung Quc,
Ethiopia, Nicaragua, Thi Lan v Uzbekistan ng gp rt ln vo vic hon thnh cun sch.
Chng ti c bit cm n cc bn thanh thiu nin khuyt tt chia s nhng thng tin, hiu
bit ca mnh trong cc cuc tham vn do Cu tr Tr em Anh v Qu Nhn Quyn A rp t chc
ti Sanaa, Yemen thng Mi nm 2007 cng nh ti Hi ngh Thng nh Thanh thiu nin do
Special Olympics t chc ti Thng Hi, Trung Quc trong thi gian din ra Th vn hi Ma h
thng Mi nm 2007. Ngoi ra, chng ti xin cm n s tham gia nhit tnh ca cc bn trong
cc cuc tham vn qua mng thng qua chng trnh Ting ni Thanh thiu nin ca UNICEF,
cng nh ca cc nh lnh o tr khuyt tt trong khun kh Sng kin Mt th gii c th
ca Qu Victor Pineda.
UNICEF c bit cm n nhng bn l tc gi ca cc bi th v cc bc tranh y gi tr ngh
thut c s dng trong cun sch ny.
Chng ti cng xin cm n kin ng gp y trch nhim ca cc thnh vin nhm t vn k
thut ca d n, c bit l Saudamini Siegrist (UNICEF Florence), Gerison Lansdown (chuyn gia
t vn c lp), Alexandra Yuster, Daniel Seymour v Nadine Perrault (UNICEF New York), Catherine Naughton (Christian Blind Mission), v Cherie Tropet v Vanessa Anaya (Victor Pineda
Foundation), nhng ngi gip hon thin cc d tho u tin ca cun sch.
Chng ti xin ghi nhn v bit n s h tr c lc ca U ban Quc gia c v UNICEF i vi
d n ny.
Bn quyn thuc Qu Nhi ng Lin hip quc
(UNICEF) thng T nm 2008.
Vic sao chp hay ti xut bn bt k phn no
ca n phm ny ch c thc hin sau khi
c cho php. Vui lng lin h vi Ban Cn b
Pht trin, B phn Truyn thng, UNICEF
3 UN Plaza, New York, NY 10017, USA
Tel.: (+1-212) 326-7434
Fax: (+1-212) 303-7985
Email: nyhqdoc.permit@unicef.org

Giy php s dng n phm ny c cp

min ph cho cc t chc gio dc v phi li
nhun. Cc c quan, t chc khc s phi tr
mt khon ph nh.
Minh ho ba do Lisa Lavoie thc hin da trn
tng t bc v ca Lea Nohem Hernndez
Trnh by sch: Christina Bliss

CHNG TA C TH
Gii thch Cng c v Quyn
ca Ngi khuyt tt

MC LC
Vn

Hnh ng v s thay i

Gii thiu v cun sch

Gii thiu Cng c

Tm tt Cng c v Quyn ca Ngi khuyt tt

Lm g Quyn ca Ngi khuyt tt c thc thi

17

Kim tra kin thc ca bn

Cc Thut ng

21

TH

ta C
hng

Vn
D khng c i chn
Nhng c h g
Tri tim ti giu cm nhn
D mt khng th nhn
Nhng c h chi
Tm tr ti trn y nh sng
D khng th nghe
Nhng khng sao
Ti giao tip vi c tri tim mnh
Ti khng phi l ngi v dng
Khng phi ngi khng bit ngh suy
Khng phi l ngi t ti cm lng
V nh tt c mi ngi
Ti c th yu v lm th gii ny tt p hn
Coralie Severs, 14, Anh

Bi th ny ni thay cho hng triu tr em v ngi ln trn

ton th gii, nhng ngi khuyt tt. Nhiu ngi vn phi ngy
ngy i mt vi s k th. Kh nng ca h b coi nh v nng lc
b nh gi thp. Nhiu ngi khng c hc hnh v chm sc y
t, v h b gt ra ngoi cc hot ng ca cng ng.
Nhng ngi khuyt tt, d l tr em hay ngi ln, u phi c
hng tt c cc quyn nh bt c mt ngi no khc.

Hy ng vin khch l chng ti Bn lm c iu !

Tranh ca Bismark Benavides 13 tui, Nicaragua
2

Hnh ng v s thay i
chnh l l do ti sao Cng c v Quyn ca Ngi khuyt tt ra i. Tho thun quc t ny
i hi Chnh ph cc quc gia trn th gii phi cao cc quyn ca ngi khuyt tt, c tr
em v ngi ln.
Trong thi gian qua, UNICEF phi hp vi cc i tc tch cc vn ng cc quc gia ph
chun Cng c ny. Cng c s bo v tr em khuyt tt trnh b phn bit i x ng thi
thc y s ho nhp ca cc em trong x hi. Tt c chng ta u c th ng gp vo qu trnh
ny. Hy c c th tham gia hnh ng lm sao cho mi ngi u c i x cng bng.

Bn bao gi cm thy b c lp? Nhiu tr em v ngi ln

gp kh khn trong vic i li, nghe, nhn, hc tp thng
c cm gic b b ri, b gt ra ngoi l. C rt nhiu ro cn
cn tr h tham gia bnh ng nh nhng ngi khc vo cuc sng.
V hu ht nhng ro cn ny li l do
x hi dng ln. Chng hn mt em b
phi ngi xe ln cng mun c i hc
nh bao bn khc. Nhng em c th
s khng thc hin c mong c ca
mnh v trng khng c ng i
dnh cho xe ln hoc cc thy c gio
khng gip , ng h. tt c mi ngi
u c ho nhp bnh ng, chng ta
cn thay i cc quy nh, thi ,
v c c s vt cht hin nay.

Lisa Lavoie

Hiu v khuyt tt

Gii thiu cun sch

Cun sch ny c vit c s tham gia ca tr em gii thch Cng c v Quyn ca Ngi
khuyt tt, ti sao li c Cng c ny v Cng c gip ngi khuyt tt thc hin quyn ca
mnh nh th no. Chng ti hy vng sau khi c sch bn s gip truyn i thng ip tt c
tr em khuyt tt trn th gii ny u c c hi vn ti nhng mc tiu, mong mun ca mnh.
C th bn quen bit mt ngi khuyt tt sng quanh mnh, cng c th bn thn bn c
khuyt tt v bn thy rng ngi khuyt tt thng gp nhiu kh khn trong sinh hot, i li,
nghe nhn, hay ghi nh. Nhng bn cng cn bit rng h khng ch c kh khn, h cn c m
c, hy vng, v tng m h mun chia s vi mi ngi nh nhng hnh v hay cc bi th
trong cun sch ny chng hn.
Chng ti mong mun v khuyn khch bn chia s cun sch ny vi cha m, thy c gio, bn
b ca bn, cng nh vi tt c nhng ngi khc quan tm ti vn ny.
g ta
Chn

C T

Cun sch ny s gii thiu vi bn ni dung tm tt ca Cng

c v Quyn ca Ngi khuyt tt cng nh l do ra i Cng
c . Bn s c gii thiu v quyn v trch nhim ca mi
ngi v nhng k hoch, chng trnh, hot ng m Chnh
ph cn thc hin gip tr em khuyt tt thc hin cc
quyn ca mnh. Bn cng s bit c mnh c th lm g
to nn s khc bit.
Cui cun sch s c mt danh sch t v gii ngha cc t .
Danh sch t hay gii ngha thut ng ny s gip bn hiu r
hn nhng t ng m c th trc y bn cha bao gi gp.

Cng c l g?
Cng c l mt tho thun gia cc quc gia
cng ng lm theo mt quy nh chung trong
mt vn c th no . Khi mt quc gia k v
ph chun (ng h) mt Cng c, s tr thnh
mt li ha mang tnh php l v s nh hng
hnh ng ca Chnh ph nc . Thng thng,
Chnh ph s phi iu chnh v thay i lut php
ca mnh thc hin cc mc tiu ca Cng c.

Quyn con ngi l g?

Tt c mi ngi trn th gii u c php lut bo v
quyn v nhn phm m h c ngay t khi c sinh ra.
Khng ai l ngoi l. V d, tt c mi ngi u c quyn
c sng v quyn t do, khng b n l. Cc quyn ny
c khng nh trong Tuyn ngn Quc t v Quyn con
ngi c tt c cc quc gia thnh vin ca Lin hip
quc thng qua nm 1948. Tt c tr em u c quyn c
cung cp lng thc, c chm sc sc kho, c i hc
v c bo v khi bo lc v xm hi. Tr em cng c
quyn c ni ln suy ngh ca mnh khi ngi ln quyt
nh cc vn c nh hng ti cc em v quyn c mi
ngi cn nhc quan im m cc em a ra. Cc quyn ca
tr em c quy nh trong Cng c v Quyn Tr em.

CHNG TA C TH!
Victor Santiago Pineda Ch tch Qu Victor Pineda
Khi ln nm tui, ti bt u khng i c na. T , c th ti ngy cng yu i, nhiu lc cm thy
nh khng cn sc th. c nhng giy pht ti m chm trong ngh rng s chng ai yu qu
mnh v ti qu khc mi ngi. B m ti cng khng bit phi lm g. Nhng b m lun lm ti cm
thy c yu thng. B m t ti mt
nim tin trn vn v lun ng h ti dm
Khuyt tt khng phi l mt iu xu. Thm ch
ngh dm lm, can m ng u vi
chng ta c th t ho v n. Tt c con ngi trn
nhng iu cn l lm. iu gip ti
th gii u khc nhau v u c nhng KH NNG
xy dng lng t tin.
khc nhau. Tt c tr em u c th l mt nh i s
ca nhng iu c th ngay trong gia nh, trng
Chng ti lun bit rng tm ra
hc v cng ng ca mnh. Mi chng ta u c
con ng ring cho mnh ti s phi
nhng tng, hiu bit v k nng c th gip ch
vt ln nhiu chng gai th thch.
cho nhiu ngi khc. Cun sch ny ku gi tt c
Sut c thi nin thiu, ti lun phi
mi ngi mi ni cng tn vinh v trn trng
n lc chng minh cho mi ngi thy
chng ta v chnh nhng g chng ta c.
ti c th. T vic nh n vic ln,
ti phi cho h thy ti c th lm tt
- Victor Santiago Pineda
nh th no. Cui cng, ti nhn ra c
nhng iu lut bo v quyn li ca mnh v
nh nhng iu lut , ti c c nhng s gip cn thit tr thnh mt hc tr gii.
Ti ln ln lun thm t nh cuc sng ca mnh s ra sao nu ti phi sng mt ni m quyn ca
nhng tr em khuyt tt nh ti khng c bo v. Ri ti c bit nhng con ngi nh ti t khp
ni trn th gii s gp nhau Lin hp quc tm gii php cho vn ny v ti c gng ht
mnh c th cng tham gia vi h.
Lng quyt tm ca ti thnh hin thc. Ti tr thnh i din tr nht trong u ban c bit ca
UNICEF ph trch son tho Cng c v Quyn ca Ngi khuyt tt. Ti y ti kt thm nhiu
bn mi, chia s nhng suy ngh ca mnh, v cng vi cc Chnh ph, chng ti vit nn Cng c ny.
Mi con ngi trn th gii u c bit, t v b ngoi, ti nhng tng, suy ngh, tri nghim, cch
sng, v kh nng. V ti nhn ra rng chnh nhng khc bit mun hnh mun v y s to ra v
vn c hi mi, hy vng mi, m c mi, v tnh thn i mi gia chng ta.
Cun sch ny l mt li ku gi hnh ng. tt c tr em, d khuyt tt hay khng khuyt tt, s st
cnh cng nhau u tranh cho l phi v nhng iu tt p trong cuc sng. S khc bit, c o
trong mi con ngi chnh l mt kho bu bt tn m chng ta cn trn trng v chia s. Mi tr em
u l mt phn ca gia nh tri t, v u cng hin cho th gii ny nhng kh nng c o ca
ring mnh. Hy khng bao gi cn c tr em lc lng gia chng ta trn th gii ny.
Victor Santiago Pineda l mt nh gio dc v nh sn xut phim, ng lm vic vi nhng thanh thiu nin
khuyt tt gip cho h hiu bit v quyn ca h. Cng vi Qu ca mnh, ng c sng kin thnh lp ra
Mt th gii c th gio dc cng chng v cc nng lc v tim nng ca nhng thanh thiu nin khuyt tt.
ng Pineda lm vic vi t chc Lin hip quc, Ngn hng Th gii v cc nh lnh chnh ph cao s
tn trng, to c hi cng bng v phm gi vn c ca tt c mi ngi. ng b cn bnh teo c v phi s dng
xe ln i li.
g ta
Chn

C T

Ti hnh phc
Khi nng niu nhng nim vui b nh
Ti hnh phc
Khi mi ngi hiu c ti
Ti hnh phc
Khi c sng trong tnh ngi v lng tn trng
Ti hnh phc
V ti t ho v bn thn mnh
Ti hnh phc
Khi ti hc tp
hiu v th gii
tnh mnh phi tr bao nhu tin cho mt ba n
bit iu g l sai l ng
Ti hnh phc
V ti c th t mnh lm nhiu vic
C th lm iu mnh yu thch
C th nhit thnh c v cho i bng ca ti
Ti yu nhit huyt v nim tin ca nhng ngi chi bng
V ti cm thy nh mnh ang l h
Ti hnh phc v mnh c mt gic m
C th gic m ca ti l b nh
Nhng ti hnh phc
V mi ngy ti u vun p n vi mt nim tin
Kim Yoona 15 tui, Hn Quc

Quyn c vui chi Javlon Rakmonber diev, 12 tui, Uzbekistan

Gii thiu Cng c

Cng c v Quyn ca Ngi khuyt tt l mt tho thun gia cc quc gia trn th
gii v vic bo m ngi c khuyt tt v khng c khuyt tt c i x bnh ng.
Cng c cn thng c gi l hip c, hip nh, tho c quc t hoc vn kin
php l. Cng c quy nh Cc quc gia thnh vin phi lm g m bo bn c
hng cc quyn ca mnh. Tt c tr em v ngi ln c khuyt tt, d l nam hay n,
u c Cng c bo v.
Cng c v Quyn ca Ngi khuyt tt c thng qua ngy 13 thng Mi hai nm
2006. n ngy 2 thng T nm 2008 c 20 quc gia ph chun Cng c ny, c
ngha l Cng c s bt u c hiu lc t ngy 3 thng Nm nm 2008 (xem quy tc v
Cng c ti <www.un.org/disabilities>).
Mc d Cng c ny bo v tt c mi ngi khuyt tt khng k tui tc nhng cun
sch ny ch tp trung gii thch cc quyn ca tr em khuyt tt v tr em nh bn l mt
phn quan trng ca th gii.

Ti sao cn quan tm ti Cng c?

Nu bn, cha m, hoc ngi khc trong gia nh bn l ngi khuyt tt th Cng c
ny s em li nhng thng tin hu ch v s ng vin, khuyn khch. Cng c s ch
dn cho bn v gia nh - v nhng bn b mun gip bn - thc hin cc quyn ca
mnh. Cng c cng s nu ra nhng vic m Cc quc gia thnh vin phi lm gip
ngi khuyt tt bin cc quyn ca mnh thnh hin thc.
Nhng ngi c khuyt tt khc nhau t nhiu quc gia khc nhau cng lm vic vi
i din cc Chnh ph vit nn Cng c ny. Nhng tng to nn Cng c ny
c h rt ra t cc m hnh hot ng v lut php tin b trn th gii trong vic gip
ngi khuyt tt c i hc, c vic lm, vui chi gii tr v sng mt cuc sng hnh
phc gia cng ng ca mnh.
Nhiu quy nh, cch ngh, cng nh c s vt cht hin nay cn phi thay i m
bo tr em khuyt tt c th i hc, vui chi v tham gia vo nhng hot ng khc m
bt c tr em no u mun tham gia. Khi Chnh ph ca bn ph chun Cng c ny
ngha l h ng tin hnh nhng thay i nu trn.
Bn cn phi nh rng nhng quyn c nu trong Cng c ny khng phi l nhng
quyn m chng ta mi ngh ra. Tt c u l nhng quyn con ngi c ghi nhn
trong Tuyn ngn Quc t v Quyn con ngi, Cng c v Quyn tr em v cc hip
c quc t khc v quyn con ngi. Cng c v Quyn ca Ngi khuyt tt ch m
bo nhng quyn ca ngi khuyt tt c tn trng.

g
Chn

ta C

TH

LNG CAN M

Tm tt
Cng c v
Quyn ca
Ngi khuyt tt

Ny ngi bn hy nghe ti ni
Hy t nhc mnh phi sng lc quan
Vi tnh yu v lng tin tng
V c sinh ra chnh l qu tng tuyt vi
Nu bn thy nhng ngi khuyt tt
Hy bn v gip h vng lng
ng vin h cng yu cuc sng
Khng bao gi tuyt vng trc kh khn

Cng c ny bao gm nhiu li ha. 50

iu khon ca Cng c lm r nhng
li ha ny. Khi Cng c ni n Chnh
ph trong trang tip theo th l
Chnh ph cc nc ph chun Cng
c (cn gi l Quc gia thnh vin).

Ngi dng cm l ngi dm sng

Ly nim tin nh hng cuc i mnh
Mt n ci s lm nn tnh bn
Cng ngng cao u trn tuyt vng au thng
- Jwan Jihad Medhat, 13 tui, Iraq

Lut php
l g?
Lut php l nhng
quy nh m tt c
mi ngi u phi
tun theo bo m
mi ngi tn trng
ln nhau v c th chung
sng ho bnh v an ton.

Ph chun c ngha l g ?
Chnh ph cc nc ph chun Cng c ng
lm ht sc mnh thc thi nhng iu khon ca
Cng c. Hy tm hiu xem Chnh ph nc bn
ph chun Cng c ny cha. Nu ri th bn c th
nhc nh i din ca h v trch nhim ca mnh. Lin
hp quc cng b mt danh sch cc Quc gia
thnh vin k v ng thc hin Cng c ny.
Bn c th xem bn danh sch trn mng a ch
<www.un.org/disabilities> bit nc mnh ph
chun Cng c ny hay cha.

TM TT V CNG C
iu 1 : Mc ch
iu ny tm tt cc mc ch chnh ca Cng c bao gm thc y, bo v v m bo
ngi khuyt tt, trong c tr em, c hng y v bnh ng tt c cc quyn con
ngi v quyn t do.
iu 2 : Cc nh ngha
iu ny lit k cc t ng mang ngha c th khi s dng trong Cng c ny. V d ngn
ng bao gm cc ngn ng ni v ngn ng k hiu v cc hnh thc ngn ng khng dng
li khc. Giao tip bao gm cc ngn ng c trnh by bng ch thng hay ch Braille
(l loi ch th hin bng cc l c trn giy), giao tip qua xc gic, ch kch c ln v cng
ngh truyn thng m ngi khuyt tt tip cn c (cc trang web, m thanh).
iu 3 : Cc nguyn tc chung
Cc nguyn tc chnh ca Cng c ny bao gm:
(a) Tn trng phm gi vn c, quyn t do la chn v c lp ca tt c mi ngi.
(b) Khng phn bit i x (i x cng bng vi tt c mi ngi).
(c) S tham gia v ho nhp x hi y (c tip nhn trong cng ng).
(d) Tn trng s khc bit v chp nhn ngi khuyt tt nh mt phn ca s a dng
ca nhn loi.
(e) Bnh ng v c hi
(f) Kh nng tip cn (tip cn vi phng tin giao thng, cc a im v thng tin, khng
b t chi nhng tip cn ny v l do khuyt tt).
(g) Bnh ng gia nam v n (d l nam hay n th ngi khuyt tt u phi c c hi nh
nhau)
(h) Tn trng nhng kh nng ang pht trin ca tr em khuyt tt
v quyn lu gi bn sc c nhn
ca cc em (tn trng kh nng
v s t ho v bn thn).

Php lut ca cc quc gia thnh

vin khng c c bt k quy
nh no phn bit i x vi
ngi khuyt tt. Nu cn, cc
quc gia thnh vin phi xy dng
v thi hnh cc o lut nhm bo
v quyn ca ngi khuyt tt. i
vi cc quy nh php lut hoc
phong tc tp qun mang tnh
phn bit i x vi ngi khuyt
tt, cc quc gia thnh vin phi
tm cch thay i chng.

Lisa Lavoie

iu 4 : Cc ngha v chung

Nu lut php hin hnh

hoc trn thc t c nhng
iu cn tr tr em khuyt
tt lm nhng vic m cc
tr em khc c lm th
nhng cn tr ny cn
phi thay i. Chnh ph
cn tham kho kin ca
cc t chc tr em khuyt
tt khi thay i nhng quy
nh v chnh sch ca
mnh.

g ta
Chn

C T

TM TT V CNG C
Khi xy dng lut hoc chnh sch, cc quc gia thnh vin cn tham kho li khuyn ca chnh
nhng ngi khuyt tt, trong c tr em.
iu 5 : Bnh ng v khng phn bit i x
Cc quc gia thnh vin cn cng nhn rng tt c mi ngi u c quyn c bo v bnh
ng trc php lut v cc quy nh php lut c p dng nh nhau vi tt c mi ngi.
iu 6 : Ph n khuyt tt
Cc quc gia thnh vin nhn thy rng ph n v tr em gi khuyt tt phi i mt vi rt
nhiu hnh thc phn bit i x khc nhau. Cc quc gia thnh vin cam kt bo v cc quyn
con ngi v quyn t do c bn ca h.

Cc quc gia thnh vin cam kt tin hnh mi hnh ng c th tr em khuyt tt c

hng tt c cc quyn
con ngi v quyn t
Tr em khuyt tt, c nam v n, u c y
do c bn bnh ng
cc quyn nh mi tr em khc. V d, mi tr em
nh nhng tr em khc.
u c quyn c i hc, vui chi, c bo v
Cc quc gia thnh vin
khi bo lc, v c tham gia vo cc quyt nh
cng thng nht m
c nh hng ti cc em. Chnh ph phi cung
bo tr em khuyt tt
cp thng tin v h tr tr em khuyt tt thc hin
c t do by t quan
quyn ny ca mnh
im ca mnh v tt c
nhng g c nh hng
ti cuc sng ca cc em.
Cc c quan
Nhng g l tt p nht
truyn thng
cho tr em cn c quan tm hng u.
cn a tin v
nhng hnh vi
iu 8 : Nng cao nhn thc
i x thiu
Cc quc gia thnh vin cn tuyn truyn
cng bng vi
gio dc tt c ngi dn v quyn v phm
ngi khuyt tt
gi ca ngi khuyt tt cng nh nng lc
v tr em khuyt
v cc thnh tu ng gp ca h. Cc quc gia
tt.
thnh vin cam kt u tranh chng nhng
khun mu, nh kin v cc tp qun c hi
cho ngi khuyt tt. V d, trng hc ca bn
c trch nhim khuyn khch thi tn trng i
vi ngi khuyt tt trong cc hc sinh ca trng.
iu 9 : Kh nng tip cn
Cc quc gia thnh vin cam kt to iu kin ngi khuyt tt sng t lp v tham gia y
vo mi mt ca i sng cng ng. Mi a im m ca cho cng chng bao gm cc
to nh, ng x, trng hc, bnh vin phi c nhng iu kin ph hp ngi khuyt tt,
trong c tr em khuyt tt, c th tip cn. Nu bn trong mt to nh v cn gip , phi
c cc hng dn, ngi c hoc ngi phin dch ngn ng k hiu gip bn.
10

Lisa Lavoie

iu 7 : Tr em khuyt tt

TM TT V CNG C

Ho bnh cho tr em, Tranh ca Ani Verdyan 8 tui, Armenia

V cng ngh th sao?

in thoi, my tnh v cc thit b cng ngh
khc phi d s dng i vi ngi khuyt tt. V
d, cc trang web nn c thit k nhng
ngi khng s dng c bn phm, khng
nghe hoc nhn c cng vn c th tip nhn
thng tin di cc hnh thc khc nhau. Mt my
tnh c th c bn phm ch ni hoc c th s
dng chng trnh c t ng c to nhng
t ng trn mn hnh gip ch cho nhng ngi
khng nhn c.

g
Chn

ta C

TH

11

TM TT V CNG C
iu 10 : Quyn c sng
Tt c mi ngi sinh ra u c quyn c sng. Cc quc gia thnh vin cam kt m bo tt
c mi ngi c hay khng c khuyt tt u c hng quyn ny.
iu 11 : Cc tnh hung ri ro v khn cp
Tr em khuyt tt c
quyn c sng.
l mn qu ca tr v
khng mt ai c c th
dng php lut ly
mn qu i t tr.

iu 12 : Bnh ng trc php lut

Ngi khuyt tt c quyn c cng nhn l nhng ngi
c nng lc php l bnh ng nh tt c nhng ngi khc.
C ngha l khi bn trng thnh, d c khuyt tt hay khng th bn
vn c quyn lm nhng vic nh vay tin i hc hoc k hp ng
thu nh Bn cng c quyn s hu v tha k ti sn.
iu 13 : Tip cn t php
Nu bn b thit hi do hnh vi vi phm php lut ca ngi khc, bn chng kin ngi khc
b thit hi, hoc bn b co buc vi phm php lut, bn c quyn c i x cng bng
trong sut qu trnh v n lin quan n bn c iu tra, x l. Bn c quyn c h tr by
t kin ca mnh trong tt c cc qu trnh t php.
iu 14 : T do v an ninh c nhn
Cc quc gia thnh vin cn m bo quyn t do ca ngi khuyt tt c lut php bo v
bnh ng nh tt c nhng ngi khc.
iu 15 : Khng b hnh h, i x hoc trng pht tn c, v nhn o, lm gim phm gi
Php lut phi m bo khng ai b hnh h, xc phm phm gi hoc i x tn c. V tt c
mi ngi u c quyn t chi b coi l i tng th nghim y t hoc khoa hc.
iu 16 : Khng b bo lc v xm hi
Tr em khuyt tt phi c bo v khi bo lc v xm hi. Phi m bo cc em khng b
ngc i hoc lm tn hi c trong v ngoi gia nh. Nu bn b ngc i hoc bo lc,
bn c quyn c gip ngn chn hnh vi bo lc, xm hi v phc hi.
iu 17 : Bo v gi tr con ngi
Khng ai c quyn i x vi bn nh mt ngi c t gi tr hn nhng ngi khc ch v
nhng kh nng v th cht v tinh thn ca bn. Bn c quyn c tn trng nh tt c mi
ngi vi nhng g vn c ca mnh.
12

Lisa Lavoie

Ging nh tt c nhng ngi khc, ngi

khuyt tt c y cc quyn c bo v
an ton trong chin tranh, cc tnh trng
khn cp hoc cc thm ha thin nhin nh
bo l Lut php khng cho php bt k ai
ngn cn bn vo ni tr ng hoc b ri bn
trong tnh trng nguy him v l do khuyt tt
trong khi nhng ngi khc c cu h.

TM TT V CNG C

iu 18 : T do i li v t do quc tch
Mi tr em u c quyn c ng k h tn v quc tch hp php, v nu c th, c quyn
c bit cha m v c cha m chm sc. Phi bo m khng ai b ngn chn khi n hoc
ri mt quc gia v l do h c khuyt tt.
iu 19 : Sng c lp v ho nhp cng ng
Mi ngi u c quyn la chn ni sinh sng ca mnh d l ngi khuyt tt hay khng
khuyt tt. Khi trng thnh, bn c quyn sng c lp nu bn mun v quyn c ho
nhp cng ng. Bn cng c quyn tip cn cc dch v h tr cn thit cho vic sinh sng v
ho nhp cng ng nh dch v chm sc ti nh, h tr c nhn...
iu 20 : S di chuyn c nhn
Tr em khuyt tt c quyn di chuyn v quyn c lp. Chnh ph phi gip h thc hin
nhng quyn .
iu 21 : T do ngn lun, t tng v tip cn thng tin
Mi ngi u c quyn by t quan im, tm kim, tip nhn v chia s thng tin v tip nhn
thng tin di hnh thc m h hiu c v mun s dng.
iu 22 : Tn trng quyn ring t
Khng ai c quyn can thip tu tin vo cc vn ring t ca ngi khc cho d h l ngi
khuyt tt hay khng khuyt tt. Nhng ngi bit c thng tin cc nhn ca ngi khc, v
d nh tnh trng sc kho ca h, cn gi b mt thng tin ny.
iu 23 : Tn trng v nh v gia nh
Mi ngi u c quyn sng vi gia nh ca mnh. Nu bn l ngi khuyt tt, chnh ph c
trch nhim h tr gia nh bn thng qua tr cp cho ngi khuyt tt, cung cp thng tin v
cc dch v tr gip khc. Khng ai c quyn cch ly bn khi cha m mnh v l do bn l ngi
khuyt tt. Nu v l do no bn khng th sng
vi gia nh mnh th chnh ph
c trch nhim h tr h hng
hoc cng ng chm sc bn.
Thanh nin khuyt tt c tt c cc
quyn bnh ng nh mi thanh nin
Tr em khuyt
khc trong lnh vc thng tin v
tt c quyn
sc kho sinh sn, cng nh quyn
t do di
kt hn v lp gia nh.
chuyn v

Lisa Lavoie

quyn c
lp.

g ta
Chn

C T

13

TM TT V CNG C

Lng ti, Tranh ca Pedro Jos Rivera 14 tui, Nicaragua

iu 24 : Gio dc
Mi ngi u c quyn c i hc. Khng ai c th t chi quyn c i hc ca bn v l
do bn l ngi khuyt tt. Bn khng phi hc trong nhng trng dnh ring cho ngi
khuyt tt. Bn c quyn c hng nn gio dc v chng trnh ging dy ging nh tt c
tr em khc, v chnh ph phi c nhng gip cn thit bn thc hin quyn ny ca
mnh. V d, chnh ph phi tm ra nhng cch ph hp gip bn giao tip vi cc thy c
gio cc thy c gio hiu v p ng cc nhu cu ca bn.
iu 25 v 26 : Chm sc y t v phc hi chc nng
Ngi khuyt tt c quyn c hng tt c nhng dch v y t min ph hoc vi mc ph c
th chp nhn c, c cht lng, bnh ng nh tt c mi ngi khc. Nu bn l ngi
khuyt tt, bn cng c quyn c chm sc y t v h tr phc hi chc nng.
iu 27 : Lm vic v ngh nghip
Ngi khuyt tt c quyn lm vic v t do la chn ngh nghip bnh ng nh nhng ngi
khc v khng b phn bit i x do khuyt tt.

14

TM TT V CNG C
iu 28 : Mc sng ph hp v bo tr x hi
Ngi khuyt tt c quyn c tip cn thc phm, nc sch, qun o v nh trn c s
khng b phn bit i x. Chnh ph c trch nhim gip tr em khuyt tt sng trong cc
gia nh ngho.
iu 29 : Tham gia vo i sng chnh tr v i sng cng ng
Ngi khuyt tt c quyn tham gia vo i sng chnh tr v i sng cng ng. Khi n tui
lut php quy nh, bn c quyn t do lp hi, phc v cng ng, tip cn cc a im bu
c, b phiu bu c, v c quyn c bu vo cc c quan trong chnh quyn bt k bn c
khuyt tt hay khng.
iu 30 : Tham gia vo i sng vn ho, th thao, v chi, gii tr
Ngi khuyt tt c quyn bnh ng nh tt c mi ngi trong vic tham gia v hng th
ngh thut, th thao, tr chi, phim nh v cc hot ng gii tr khc. Do cc nh ht, rp
chiu phim, bo tng, sn chi, th vin cn c xy dng hoc tu sa tt c mi ngi u
tip cn c bao gm c tr em khuyt tt.
iu 31 : Thng k v thu thp s liu
Cc quc gia phi thu thp s liu v ngi khuyt tt xy dng nhng chng trnh v h
tr tt hn cho h. Ngi khuyt tt tham gia vo cc kho st, nghin cu c quyn c i
x tn trng v nhn o. Tt c nhng thng tin ring t m h cung cp phi c gi b mt.
Phi m bo c ngi khuyt tt v ngi khng khuyt tt u c c hi tip cn bnh ng
vi nhng s liu thng k thu thp c.
iu 32 : Hp tc quc t
Cc quc gia cn gip nhau thc hin nhng iu khon
trong Cng c ny. Cc quc gia c iu kin tt hn
(v d c thng tin khoa hc, c cng ngh hu ch) cn
chia s vi cc quc gia khc tt c mi ngi khuyt tt
trn th gii u c hng nhng quyn quy nh trong
Cng c ny.
iu 33 n 50 : Quy nh v hp tc, gim st v
thc thi Cng c
Lisa Lavoie

Cng c v Quyn ca Ngi khuyt tt c 50 iu khon.

Cc iu t 33 n 50 ni v vic ngi ln, c bit l
ngi khuyt tt, cc c quan t chc, v Chnh ph cc
nc cn hp tc vi nhau nh th no m bo tt c
kinh t trn th gii u c hng y cc quyn
ca h. Bn c th c ni dung cc iu ny
ti <www.un.org/disabilities>.

g
Chn

ta C

TH

15

Vui chi, Tranh ca Tatev Danielyan 15 tui, Armenia

C hai th gii
Cch bit v ngn
Th gii m thanh
Th gii im lng
Cn ti gia
Khng th ho ng
Nc mt rng rng
Gia lng c c
Thy mnh lc lng
Thy mnh b v
Ting khc lng cm
Gia hai th gii
Nhng trong v vng
C nhng bn tay
C nhng tm lng
Bn ti chia s
Nc mt vn chy
Nhng mt n ci
Nh nh ban mai
bng h rng
Vn hai th gii
No nhit lng cm
Nhng vang trong tim
Mun ngn khc nhc
16

Sarah Leslie, 16 tui, Hoa K

Lm sao quyn tr thnh s tht

Tr em khuyt tt c tt c cc quyn m mi tr em u c. Hy lm cho tt c mi ngi u bit
v Cng c ny. Tt c mi ngi phi cng ln ting v hnh ng ai ai cng u c ho
nhp vo cng ng th gii.
Nu bn l ngi khuyt tt, Cng c ny l mt cng c bn, chnh ph v gia nh bn bin
nhng gic m, mong c ca bn thnh hin thc. Bn c quyn c i hc v tham gia cc hot
ng x hi bnh ng nh tt c mi ngi. Nhng ngi ln xung quanh cn gip bn i li,
giao tip v vui chi vi nhng tr em khc. Cho d bn c khuyt tt g, bn vn c quyn c nh vy.
Bn l mt cng dn, mt thnh vin trong
gia nh v trong x hi v bn c trch
nhim phi ng gp sc mnh quyn
tr thnh s tht.

Bn c th lm g

Hy ng ln v quyn ca bn v nhng ngi

khc s ng st cnh bn bn. Tt c tr em u
C TH n trng, C TH vui chi v C TH
tham gia vo tt c mi hot ng. N khng
phi nhng iu ti khng th m l TI C
TH!

iu quan trng l cn thay i thi ca

mi ngi cng nh quy nh ca php lut
tr em khuyt tt c n trng, vui chi,
v tham gia vo tt c cc hot ng khc dnh cho tr em. Trng ca bn, lp ca bn c cc bn
khuyt tt hc tp v tham gia cc hot ng khc hay khng? Cc thy c gio c lng nghe v p
ng nhu cu ca nhng hc sinh c nhu cu c bit hay khng? C ng i dnh cho xe ln, bng
hng dn ngn ng k hiu, hoc cc thit b h tr ngi khuyt tt hay khng? Nu c th tht
tt v nh vy l trng ca bn i x cng bng vi tr em khuyt tt v to cho h c hi hc
tp bnh ng. Nu c th trng bn tun th Cng c ny ri.
Tuy nhin vn c nhiu ngi i x khng cng bng vi tr em khuyt tt. Do bn c trch
nhim lm cho cng ng ca mnh c bnh ng v d ho nhp hn. Bn c th bt u ngay
t gia nh v trng hc ca mnh. Hy thay i cch ngh ca cha m v thy c gio v ngi
khuyt tt.
C rt nhiu vic bn c th lm tuyn truyn cho mi ngi bit Cng c v Quyn ca Ngi
khuyt tt v tim nng ca tr em khuyt tt. Bn c th:
Tham gia mt t chc hoc phong tro ng h quyn ca ngi khuyt tt. Cng nhiu ngi
tham gia th t chc hoc phong tro cng mnh hn. Cng vi nhng ngi tm huyt
khc, bn c th gip ch cho cc t chc v phong tro ni bn v h thng c nhng
chng trnh dnh ring cho cc bn tr nh bn tham gia.
Sng to ra mt d n ca ring bn. Hy bt u mt chin dch tuyn truyn nng cao nhn
thc. Hy ku gi gy qu, thc hin mt cuc kho st (C ai trong s nhng ngi bn quen
bit tng b i x khng cng bng v h l ngi khuyt tt? Trng ca bn ch c cu
thang m khng c ng ln cho ngi khuyt tt?). Sau hy vit mt bc th ngh gii
quyt nhng vn m bn tm ra.

T chc mt cu lc b tuyn truyn v Cng c ny. Hy a vo cu lc b ca mnh

nhng bn c kh nng khc nhau. Hy t chc mt hot ng no vi c cu lc b v mi
mi ngi khc cng tham gia nh t chc chiu phim hoc mt ba tic nh. Hy cng vui

chi v khm ph nhng kh nng v nng khiu c bit ca tng ngi.

TH
g ta C

Chn

17

Hy chun b mt bi pht biu v trnh by trong trng ca bn v cc trng ln cn v quyn

ca ngi khuyt tt. Hy th hin s sng to ca mnh. Hy v cc tranh c ng v dn dng cc
v kch gip nhng hc sinh khc hiu v quyn ca ngi khuyt tt c quy nh trong Cng
c ny. Nh cha m hoc thy c gio gip t chc mt dp trnh by bi pht biu ca mnh,
ln k hoch v thi gian, a im trnh by bi pht biu v nh mi thy hiu trng n d.
Cng nhm bn ca mnh sng to ngh thut v ch quyn ca ngi khuyt tt. Nhng sng
to ngh thut ny c th l v tranh, chp nh, iu khc tt c nhng g bn mun v c th
lm chia s thng tin v quyn ca ngi khuyt tt. Sau hy xem c th trng by cc tc
phm ca mnh trng, th vin, phng trng by, hoc cc nh hng, qun c ph hoc bt k
ni no mi ngi c th thng thc nhng tc phm hay khng. Sau mt thi gian bn cng
c th di chuyn cc tc phm ca mnh n mt a im khc c thm nhiu ngi c bit
v Cng c ny.
Chia s nhng kinh nghim, suy ngh v bi hc m bn rt ra vi ngi khc. Din n Ting ni
Thanh thiu nin ca UNICEF <www.unicef.org/voy> l mt din n ln trn mng dnh cho
thanh thiu nin nh bn.

Nhng tng trn mi ch l mt s gi m bn c th thc hin ngoi ra cn v

vn nhng hot ng khc bn c th ngh ra. Hy nh mt ngi ln m bn tin cy
gip bn t chc cc hot ng ca mnh v hy lm tht vui v nh!

Ban nhc rock ca tr em khuyt tt, Tranh ca Valeria DAvola 13 tui, Italia
i vi b ti liu ging dy, hy xem n phm pht hnh cng cun sch nh Chng ta c th mang tn:
Cc hot ng hc tp v hnh ng theo Cng c v Quyn ca Ngi khuyt tt.

18

Kim tra kin thc ca bn

(1) in t cn thiu vo ch trng:
a. Mt trong nhng nguyn tc ca Cng c v Quyn ca Ngi khuyt tt l ngi
khuyt tt c quyn c tham gia v

vo x hi

b. Nhiu quy nh, cch ngh, v c s vt cht hin nay cn phi

m bo tr em khuyt tt c i hc, vui chi v tham gia tt c cc hot ng m

nhng tr em khc c th tham gia.
c. Tt c mi ngi u c nhng quyn

nh nhau.

d. Lut php khng c c quy nh mang tnh

e.

i vi ngi khuyt tt.

c rt nhiu dng, c th l ch vit, li ni hoc du hiu.

(2) Sp xp nhng t trong mi hng ngang thnh mt v cu ri ni chng thnh

mt cu hon chnh:

c bit

nhng

cng c

ai

c bit

chng ta

nhng quyn

nhng

c hng

kh nng

tt c

ging nh nhau

ca ring mnh

chng ta

g ta
Chn

C T

19

20
p n:
(1). a: ho nhp; b: thay i; c: phn bit i x; d: Ngn ng
(2). Tt c chng ta u c bit, ai cng c nhng kh nng c bit ca ring mnh v chng ta u c hng nhng quyn
ging nh nhau
(3). Nhng tr em c cc quyn ging nhau

____________________________________________________________________________
Lisa Lavoie

(3) Nhng tr em ny c im g ging nhau?

GII THCH THUT NG

Bnh teo c: Mt loi bnh lm cho c bp dn
dn yu i.

Phm gi bm sinh: Phm gi m tt c mi

ngi u c ngay t khi sinh ra.

Cc quc gia thnh vin: Cc quc gia k kt

v thng qua Cng c.

Phm gi: Gi tr v quyn c tn trng m mi

ngi u c hng ngay t khi sinh ra. c
i x xng ng vi phm gi ngha l c
ngi khc i x mt cch tn trng.

Cng ng: Nhm ngi sng trong cng mt

khu vc. Cng ng cng c th dng ch
nhm ngi c cng s thch hoc mi quan tm.
Cng ngh h tr: Nhng thit b gip bn lm
c nhng vic m nu khng c chng bn
khng th lm c. V d, xe ln s gip bn di
chuyn v ch kch thc ln trn mn hnh my
tnh s gip bn c d dng hn.
Cng c: Mt tho thun ca mt nhm cc
quc gia v vic xy dng v tun theo mt s
lut chung.
Cng c v Quyn tr em l mt tho thun
m bo tt c tr em c hng y nhng
quyn nh nhng thnh vin trong x hi v
c sc, bo v c bit. Cng c v Quyn tr
em l mt tho thun v quyn con ngi c
nhiu quc gia ph chun nht trong lch s.
Cng c v Quyn ca Ngi khuyt tt l mt
tho thun nhm m bo tt c mi ngi,
trong c tr em khuyt tt, u c hng
nhng quyn chnh ng ca mnh.
iu khon: Mt on hoc phn ca mt vn
bn php lut c nh s th t. Nhng s ny
gip mi ngi d tm c, trch dn, hoc ni
v iu khon .
Giao tip: Chia s thng tin. Giao tip cng c
ngha l c, ni hoc hiu thng tin vi s h tr
ca cc hnh thc truyn thng, ch kch thc
ln, ch ni Braille, ngn ng du hiu, hoc
ngi c to thng tin.
Lin hp quc: L mt t chc bao gm hu nh
tt c cc quc gia trn th gii. Chnh ph cc
nc ny hp ti tr s Lin hp quc thnh
ph New York v hp tc vi nhau duy tr ho
bnh v lm th gii tr nn tt p hn.

Phn bit i x: i x khng cng bng i vi

mt ngi hoc nhm ngi v m l do no :
chng tc, tn gio, gii tnh, khuyt tt, kh
nng c bit...
Php l: Lin quan n php lut, da trn php
lut, hoc c php lut quy nh.
Ph chun: Vic mt quc gia chnh thc thng
qua Cng c hoc Tho thun m h k v
Cng c hoc Tho thun tr thnh lut ca
quc gia .
Thng qua: ng hoc chp nhn iu g
(vd: mt cng c hoc tuyn b) mt cch chnh
thc.
Thc thi: Bin iu g thnh s tht. Thc thi
cc iu khon ca Cng c c ngha l bin
nhng iu khon trong Cng c thnh hin
thc.
Tuyn ngn Quc t v Quyn con ngi: Tuyn
ngn ny c tt c cc quc gia thnh vin ca
Lin hp quc k vo ngy 10 thng 12 nm
1948. Tuyn ngn ny lit k tt c cc quyn ca
con ngi.
UNICEF: Qu Nhi ng Lin hp quc. y l mt
c quan trong h thng Lin hp quc hot ng
v quyn tr em, s sng cn, pht trin v quyn
c bo v ca tr em nhm lm cho th gii an
ton hn, tt hn v thn thin hn cho tr em
v cho tt c chng ta.
U ban: Mt nhm ngi c chn lm vic
cng vi nhau gip mi ngi
g ta
Chn

C T

21

For every child

Health, Education, Equality, Protection
ADVANCE HUMANITY

For further information, please contact:

Child Protection Section
Programe Division, UNICEF
United Nations Childrens Fund
3 United Nations Plaza
New York, NY 10017, USA
pubdoc@unicef.org
www.unicef.org
ISBN: 978-92-806-4301-5
United Nations Childrens Fund (UNICEF)
April 2008