UNTVERSITI TEKNIKAL MALAYSIA MELAKA PEPERIKSAAN AKHIR SEMESTER 2 FINAL EXAMINATION SEMESTER 2 SESI 2013/2014 SESSION 2013/2014 FAKULTI TEKNOLOGI KEJURUTERAAN KOD MATAPELAJARAN : BETI 2373 ‘SUBJECT CODE BETI 2373 MATAPELAJARAN : MESIN ELEKTRIK SUBJECT ELECTRICAL MACHINES _PENYELARAS ; EN. ADLAN BIN ALI ‘COORDINATOR MR. ADLAN BIN ALL KURSUS : 2 BETI, 2 BETR COURSE 2 BETI, 2 BETR MASA : 2. JAM 30 MINIT TIME 2 HOURS 30 MINUTES TARIKH : 16 JUN 2014 DATE JUNE 16%, 2014 TEMPAT : FKM (BK9, BK10, BK11, BK13) VENUE FEM (BK9, BK10, BKI1, BK13) ARAHAN KEPADA CALON INSTRUCTION TO CANDIDATE 1. Calon perlu menjawab SEMUA soalan pada Seksyen A dan jawab TIGA (3) soalan sahaja pada Seksyen B. Candidates must answer ALL question in Section A and answe THREE (3) questions only in Section B, Calon perlu menulis semua jawapan di atas kertas jawapan yang disediakan. Candidates have 1 write the answer on the answer booklet provided. Setiap jawapan kepada soalan hendaklah dimulakan di muka surat yang baru. All answers to the questions should be writen in a new page KERTAS SOALAN INI TERDIRI DARIPADA (22) MUKA SURAT SAHAJA. (TERMASUK MUKA SURAT HADAPAN) THIS QUESTION PAPER CONTAINS (22) PAGES INCLUDING THE FRONT PAGE SULIT(BETI 2373) SULIT SEKSYEN A (JAWAB SEMUA SOALAN) SOALAN 1 ‘Tuliskan jawapan sama ada betul atau salah pada pemyataan berikut. Tuliskan “B” (BETUL) atau “S” (SALAH) pada kertas jawapan anda, Pastikan jawapan anda dinomborkan berdasarkan pemnyataan di bawah: @ ww Gi) (iv) @) wi) Mesin segerak adalah mesin AU yang mempunyai litar medan yang dibekalkan dari sumber AT dalaman. (2 markah) Penjana segerak atau pengulang-alik adalah mesin segerak yang digunakan untuk menukarkan kuasa elektrik AU kepada kuasa mekanikal. (2 markah) Motor segerak adalah mesin segerak yang digunakan untuk menukarkan kuasa elektrik AT kepada kuasa mekanikal. (2 markah) Mesin yang hanya mempunyai lilitan “amortisseur” dipanggil mesin aruhan, (2 markah) Ciri-ciri utama bagi sesebuah motor aruhan adalah ia tidak memerlukan medan AT untuk menggerakkan motor tersebut, (2 markah) Mesin aruhan digunakan dengan amat meluas di dalam sektor penjanaan kerana banyak kelebihannya untuk berfungsi sebagai penjana. (2 markah)(vii) (viii) Gx) &) (BETI 2373) SULIT Gelinciran kelajuan boleh ditafsirkan sebagai beza di antara kelajuan segerak dan kelajuan rotor. (2 markah) Sesebuah motor aruhan berfungsi apabila voltan dan arus teraruh di stator motor tersebut, dah oleh sebab itu kadangkala ia juga dipanggil pengubah berputar. (2 markah) ‘Mesin AT berputar yang paling ringkas boleh terdiri daripada 1 lingkungan pengalir yang berpusing pada paksi yang tetap. (2 markah) Kehilangan yang berkemungkinan berlaku pada sesebuah mesin AT boleh dibahagikan kepada EMPAT (4) kategori iaitu kehilangan kuprum, kehilangan berus, kehilangan teras dan kehilangan mekanikal. (2 markah) (20 markab] -3- SULIT(BETI 2373) SULIT SEKSYEN A (JAWAB SEMUA SOALAN) SOALAN 2 @ o) © @ © Nyatakan perbezaan di antara kutub magnet salien dan kutub magnet bukan-salien, (2 markah) Bekalan AT perlulah diberikan kepada litar medan pada rotor. Memandangkan rotor tersebut berputar, penetapan khas adalah diperlukan bagi membekalkan kuasa AT kepada lilitan medan. Terangkan DUA (2) kaedah yang biasa digunakan bagi membekalkan kuasa AT ini, (2 markah) Pada sebuah lokasi di Eropah, bekalan 300-kW diperlukan pada frekuensi 60-Hz. Tetapi sumber kuasa yang ada beroperasi pada frekuensi 50-Hz. Keputusan telah dibuat bagi menjana kuasa yang diperlukan menggunakan set motor-penjana yang terdiri daripada motor segerak menggerakkan penjana segerak. Berapa kutub Giperlukan bagi kedua-dua mesin tersebut bagi tujuan untuk menukarkan 50-Hz kepada 60-Hz? (4 markah) Jelaskan kelemahan yang wujud pada gelang gelineir dan berus karbon? (2 markah) Sebuah penjana segerak tiga fasa dengan sambungan-bintang berkadaran 120 MVA, 13.8 kV, 0.85 faktor kuasa mengekor dan frekuensi 60-Hz. Reaktan segerak adalah 0.7 Q dan rintangannya boleh diabaikan. Menggunakan kaedah yang sesuai, berikan penyelesaian kepada soalan-soalan di bawah: @ —_ Berapakah kadaran pengaturan voltan (%)? (6 markah) -4- SULIT(BETI 2373) SULIT (ii) Berapakah kadaran voltan dan kuasa ketara bagi penjana ini sekiranya dioperasikan pada 50 Hz dengan mempunyai kehilangan medan dan kehilangan lilitan yang sama pada 60 Hz? (4 markah) [20 markah} -5- SULIT(BETI 2373) SULIT SEKSYEN B (JAW. [GA (3) SOALAN SAHAJA) SOALAN 1 (a) Sebuah motor pirau AT berkadaran A 50-kk, 250-V, 1200 psm dengan lilitan ) tambahan mempunyai rintangan lilitan sebanyak 0.06 Q (termasuk berus karbon, lilitan tambahan dan kutub dalaman). Litar medan mempunyai jumlah rintangan Reg + Rr sebanyak 50, yang menghasilkan kelajuan tanpa beban selaju 1200 psm. Motor ini mempunyai 1200 belitan setiap kutub pada lilitan medan pirau, Dapatkan penyelesaian bagaimana untuk mendapatkan kadar kelajuan motor ini jika arus bekalannya adalah 100 A. (6 markah) Sebuah motor pirau AT berkadaran 300-kk, 440-V, 560-A, 863 psm dan Ra = 0.0326- Q telah diuji dan data di bawah telah diperolehi: Ujian rotor-terhalang: Va = 16.3 V (tidak termasuk berus karbon) ho = — S00A Ve = 440V Tr = 886A Operasi tanpa-beban: Va = 16.3 V (termasuk berus karbon) Ko = 2B1A Ir = 8.764 n = 863 psm(BETI 2373) SULIT Dapatkan penyelesaian kepada data-data di bawah kearah bagi mendapatkan kadar kecekapan motor ini (Nota: Anggap bahawa (1) susutan voltan berus karbon adalah 2 V; (2) kehilangan teras akan diperolehi apabila vottan lilitan berkadaran sama dengan voltan lilitan pada beban-penuh; (3) kehilangan beban adalah 2.46 KW] @ —— Voltan janaan dalaman, Ex (2 markah) Gi) Kehilangan putaran, Prox (2 markah) (ii) Kuasa masukan, Pry (2 markah) (iv) Kehilangan kuprum, Poy (2 markah) (¥) — Kebilangan berus karbon, Pirsh (2 markah) (vi) Kuasa keluaran, Pour (2 markah) (vii) Kecekapan, 9 (%) (2 markah) [20 markab](BETI 2373) SULIT SEKSYEN B (JAWAB TIGA (3) SOALAN SAHAJA) SOALAN2 Sebuah pemula automatik telah direka bagi sebuah motor pirau AT berkadaran 20 kk, 240 V dan 80 A. Rintangan lilitan bagi motor ini adalah 0.12 ©, manakala rintangan medan pirau adalah 40 ©. Motor ini hendaklah digunakan tidak melebihi daripada 250 peratus kadaran arus lilitan, dan apabila arus permulaan gagal untuk mencecah nilai arus kadaran, perintang permulaan berperingkat perlulah digunakan bagi memutuskan litar. (@) __Berapakah peringkat rintangan permulaan yang diperlukan bagi motor ini? (14 markah) (®) _ Berapakah kadaran rintangan setiap perintang tersebut? (6 markah) (20 markah](BETI 2373) SULIT SEKSYEN B (JAWAB TIGA (3) SOALAN SAHAJA), SOALAN3 Sebuah motor segerak berkadaran 480-V, 100-kW, 0.85 faktor kuasa mendahului, 50-Hz, 6-kutub, sambungan-Y, mempunyai reaktan segerak sebanyak 1.5 Q dan rintangan lilitan diabaikan. Kehilangan putaran juga boleh diabaikan. Motor ini akan dioperasikan pada kadar kkelajuan yang berterusan di Antara 300 hingga 1000 psm, di mana penukaran kelajuan boleh didapati daripada sistem kawalan frekuensi menggunakan pemacu medan-pegun. (@) — Apakah kadaran frekuensi masukan yang boleh dilaras bagi memberikan kawalan kelajuan ini? (4 markah) (>) Berapakah nilai E, pada kadaran motor ini? (4 markah) (©) Berapakah kuasa maksimum yang boleh dihasilkan oleh motor tersebut? (2 markah) (@ _Berapakah nilai E4 yang wujud pada kelajuan 300 psm? (2 markah) (©) Dianggap bahawa voltan Vo telah dinyah-kadar oleh nilai yang sama olch E, apakah kuasa maksimum yang boleh dibekalkan oleh motor tersebut pada 300 psm? (6markah) (© Bagaimanakah kemampuan kuasa sesebuah motor segerak boleh dikaitkan dengan kelajuannya? (2 markah) [20 markah] -9- SULIT(BETI 2373) SULIT SEKSYEN B (JAWAB TIGA (3) SOALAN SAHAJA) SOALAN 4 (a) Sebuah pengubah penurun boleh digunakan bagi mengurangkan arus permulaan yang ) ‘wujud daripada sebuah motor aruhan. Memandangkan kaedah ini berfungsi, sebuah pengubah auto boleh digunakan namun memerlukan kos yang tinggi. Kaedah yang lebih murah untuk menurunkan arus permulaan ini adalah dengan menggunakan pemula Y-A. Jika sebuah motor aruhan biasanya disambung A, berkemungkinan ia boleh menurunkan voltan fasa Vo (seterusnya menurunkan juga arus permulaan) dengan menyambungkan semula lilitan stator dengan Y ketika permulaan, dan mengembalikan semula sambungan kepada A apabila motor telah mencapai kelajuan kadaran, Jawab semua soalan berikut mengenai jenis pemula. (@ —Tunjukkan bagaimana voltan fasa ketika permulaan dibandingkan dengan voltan fasa ketika berada di bawah kendalian biasa? (2 markah) Gi) Tunjukkan bagaimana arus permulaan pada sambungan-Y ini dibandingkan dengan arus permulaan jika motor ini kekal pada sambungan-A ketika permulaan? (4 markah) Satu ujian AT telah dilakukan 460-V, sambungan-A, 100-kk motor aruhan. Jika Voc = 21 V and Ipc = 72 A, dapatkan: @ _ Nilairintangan stator R1? (2 markah) (i) Bagaimanakah ini boleh berlaku (merujuk kepada rintangan stator, Ri)? (2 markah) -10- SULIT© (BETI 2373) SULIT Sebuah motor aruhan berkadaran 480-V, 60-Hz, 50-kk, tiga fasa telah menggunakan arus sebanyak 60 A pada faktor kuasa 0.85 mengekor. Kehilangan kuprum stator adalah 2 kW, dan kehilangan kuprum rotor adalah 700 W. Kehilangan geseran dan lilitan adalah 600 W, kehilangan teras adalah 1800 W, dan kehilangan besi adalah diabaikan. Dapatkan penyelesaian bagi kuantiti seperti di bawah: @ — Kuasa sela-udara, Pao. (4 markah) (i) Kuasa tukaran, Pooxv. (2 markah) ii) Kuasa keluaran, Pour. (2 markah) iv) Kecekapan motor, n (%). (2 markah) (20 markah] - TAMAT - “ie SULIT(BETI 2373) SULIT SECTION A (ANSWER ALL QUESTION) QUESTION 1 Please state either true or false for each of the following statements. In your answer booklet, simply enter “T” (TRUE) or “F” (FALSE). Ensure that your individual answers are numbered as below: @ i) Gi) Gy) @) (wi) Synchronous machines are AC machines that have a field circuit supplied by an intemal DC source. (2 marks) Synchronous generators or alternators are synchronous machines used to convert AC electrical power to mechanical power. (2 marks) Synchronous motors are synchronous machines used to convert DC electrical power to mechanical power. (2 marks) A machine with only amortisseur windings is called an induction machine. (2 marks) The main characteristic of an induction motor is that no DC field current is required to run the machine. (2 marks) Induction machine has been widely used as a generator because it has many advantages when used in that manner. (2 marks) -12- SULIT(wii) (viii) dx) ®) (BET 2373) SULIT Slip speed can be defined as the difference between the synchronous speed and rotor speed. (2 marks) An induction motor works by inducing voltages and currents in the stator of the machine, and for that reason it has sometimes been called a rotating transformer. (2 marks) The simplest possible rotating DC machine consists of a single loop of wire rotating about a fixed axis. (2 marks) The losses that occur in DC machines can be divided into FOUR (4) basic categories which are copper losses, brush losses, core losses and mechanical losses. (2 marks) [20 marks} 1B. SULIT(BETI 2373) SULIT SECTION A (ANSWER ALL 51101 QUESTION 2 @ ) © @ © Differentiate between magnetic salient pole and magnetic non-salient pole. (2 marks) A DC current must be supplied to the field circuit on the rotor. Since the rotor is rotating, a special arrangement is required to get the DC power to its field windings. Briefly explain TWO (2) common approaches to supplying this DC power. (2 marks) Ata location in Europe, it is necessary to supply 300 kW of 60-Hz power. The only power sources available operate at 50 Hz. It is decided to generate the power by means of a motor-generator set consisting of a synchronous motor driving a synchronous generator. How many poles should cach of the two machines have in order to convert 50-Hz power to 60-Hz power? (4 marks) Explain the drawbacks of slip rings and carbon brushes? (2marks) A three-phase Y-connected synchronous generator is rated 120 MVA, 13.8 KV, 0.85 PF lagging, and 60 Hz. Its synchronous reactance is 0.7 Q, and its resistance is negligible. Using the appropriate method, solve the questions below: @ The voltage regulation (%)? (6 marks) Gi) The voltage and apparent power rating of this generator be if it were operated at 50 Hz with the same armature and field losses as it had at 60 Hz? (4 marks) [20 marks} -14- SULIT(BETI 2373) SULIT SECTION B (ANSWER THREE (3) QUESTIONS ONL’ QUESTION 1 (@)__ A 50-hp, 250-V, 1200 rpm, DC shunt motor with compensating windings has an armature resistance (including the brushes, compensating windings and interpoles) of 0.06 O. Is field circuit has a total resistance Rag + Rr of 50 Q, which produces a no load speed of 1200 rpm. There are 1200 tums per pole on the shunt field winding. Solve the question by finding the speed of this motor when its input current is 100 A. (6 marks) (©) A.300-hp, 440-V, 560-A, 863 r/min and Rq = 0.0326-Q shunt DC motor has been tested, and the following data were taken: Blocked-rotor test: Va = 16.3 V (exclusive of brushes) Ik = 500A Ve = 440V ly = 886A No-load operation: Va = 16.3 V (including brushes) hoo = 234A ly = 876A n= 863 rpm -15- SULITSolve the following required data towards finding the motor’s efficiency. (BET! 2373) SULIT [Note: Assume that (1) the brush voltage drop is 2 V; (2) the core loss is to be determined at an armature voltage equal to the armature voltage under full load; (3) stray load losses are 2.46 kW] @ Gi) Gi) (iv) (0) (vi) (vii) Internal generated voltage, Ea Rotational losses, Prot Input power, Pry Copper losses, Pes Brush losses, Pprush Output power, Pour Efficiency, n (%) -16- (2 marks) (2 marks) (2 marks) (2:marks) (2 marks) (2 marks) (2 marks) [20 marks] SULIT(BETI 2373) SULIT SECTION B (ANSWER THREE (3) QUESTIONS ONLY) QUESTION 2 An automatic starter circuit is to be designed for a shunt DC motor rated at 20 hp, 240 V, and 80 A. The armature resistance of the motor is 0.12 ©, and the shunt field resistance is 40 Q. The motor is to start with no more than 250 percent of its rated armature current, and as soon as the current falls to rated value, a starting resistor stage is to be cut out. (@) How many stages of starting resistance are needed? (14 marks) (b) ‘What is the resistance value for each starting resistor? (6 marks) [20 marks} -17- SULIT(BETI 2373) SULIT SECTION B (ANSWER THREE (3) QUESTIONS ONLY) QUESTION 3 ‘A.480-V 100-kW 0.85-PF leading 50-Hz six-pole Y-connected synchronous motor has synchronous reactance of 1.5 2 and a negligible armature resistance. The rotational losses are also to be ignored. This motor is to be operated over a continuous range of speeds from 300 to 1000 r/min, where the speed changes are to be accomplished by controlling the system frequency with a solid-state drive. (@) Over what range must the input frequency be varied to provide this speed control range? (4 marks) (b) How large is E4 at the motor’s rated conditions? (4 marks) (©) What is the maximum power the motor can produce at the rated conditions? (2 marks) (@) What is the largest E, could be at 300 rpm? (2 marks) (© Assuming that the applied voltage Vo is de-rated by the same amount as Es, what is the maximum power the motor could supply at 300 rpm? (6 marks) () _ Whatis the relationship between speed and output power of a synchronous motor? (2 marks) [20 marks} -18- SULIT(BETI 2373) SULIT SECTION B (ANSWER THREE (3) QUESTIONS ONLY) QUESTION 4 @ ©) A step-down transformer could be used to reduce the starting current drawn by an induction motor. While this technique works, an autotransformer is relatively expensive. A much less expensive way to reduce the starting current is to use a device called Y-A starter. If an induction motor is normally A connected, it is possible to reduce its phase voltage Vo (and hence it’s starting current) by simply reconnecting the stator windings in Y during starting, and then restoring the connections to A when the motor comes up to speed. Answer the following questions about this type of ‘starter. @ Point out how would the phase voltage at starting as compared with the phase voltage under normal running conditions? (2 marks) (ii) Point out how would the starting current of the Y-connected motor as ‘compared to the starting current if the motor remained in a A-connection during starting? (4marks) A DC test is performed on a 460-V, A-connected, 100-hp induction motor. If Voc = 21 Vand Ipc = 72 A, figure out: @_—_ The stator resistance Ry? (2 marks) (i) Why is this so (referring to the stator resistance, Ry)? (2marks) +19- SULIT© (BETI 2373) SULIT ‘A 480-V, 60-Hz, 50-hp, three-phase induction motor is drawing 60 A at 0.85 pf lagging. The stator copper losses are 2 kW, and the rotor copper losses are 700 W. The friction and windage losses are 600 W, the core losses are 1800 W, and the stray losses are negligible. Solve the following quantities as below: @ The air-gap power, Pac. (4marks) (ii) The power converted, Pooxv. (2 marks) (ii) The output power, Pour. (2 marks) (iv) The efficiency of the motor, n (%). (2 marks) [20 marks} -20- SULIT(BETI 2373) SULIT LAMPIRAN 1 APPENDIX 1 FORMULAS Speed, n= 120) tJ s N30) Armature current, Jy = or Armature current, 14 =, - Ip or Armature current, a= I= | P N3V)(PF) Internal generated voltage, £4 =Va+ Ral + iXsla or Internal generated voltage, E42 = Vr- 14 Ra or Internal generated voltage, Ey = V~ Virus - LaRa Voltage regulation, VR (%) = E4- Vo Vo Speed, na = (Es2/ Ea) (ni) Rotational losses, Proy = Eada Input power, Pyy = Vel, Copper losses, Poy = L7Ry + Vel -21- SULIT10. . 12, 13, 14, aan 16. (BETI 2373) SULIT LAMPIRAN 1 APPENDIX 1 FORMULAS Brush losses, Porush = Virushla Output power, Pour = Pry — Pou Prot~ Porat ~ Psiray Efficiency, y (%) = Pour x 100% Pov Maximum power, Pax = 3VaE4 Xs Input power, Pi, = V3(V7)(I,)(cos 8) Air-gap power, Pm, = V3(Vi)(Ii)(cos 8) Converted power, Prom = Pac ~ Pact. Output power, Pow = Prony - Praw - Prise -2- SULIT