B Y T

TRNG I HC DC H NI

L MINH THU

NGHIN CU C IM THC VT,

THNH PHN HO HC CA
CY SA NHN TM
(Amomum longiligulare T.L.Wu),
H GNG (Zingiberaceae), TRNG TI
HUYN THCH THT, H NI
KHA LUN TT NGHIP DC S

H NI 2014

B Y T
TRNG I HC DC H NI

L MINH THU

NGHIN CU C IM THC VT,

THNH PHN HO HC CA
CY SA NHN TM
(Amomum longiligulare T.L.Wu),
H GNG (Zingiberaceae), TRNG TI
HUYN THCH THT, H NI
KHA LUN TT NGHIP DC S
Ngi hng dn:
ThS. V Xun Giang
Ni thc hin
B mn Dc liu

H NI 2014

LI CM N
Trong thi gian nghin cu hon thnh kho lun ti b mn Dc liu
trng i hc Dc H Ni, ti nhn c rt nhiu s quan tm, hng dn
ca thy c, bn b v gia nh.
Vi lng bit n su sc, ti xin chn thnh gi li cm n ti
PGS.TS Nguyn Vit Thn ngi thy tn tu, nhit tnh du dt, gip ti
trong sut thi gian thc hin kho lun tt nghip.
Ti xin chn thnh cm n ThS. V Xun Giang l ngi thy trc tip
hng dn ti hon thnh kho lun tt nghip ca mnh.
Ti xin chn thnh cm n ThS. L Thanh Bnh tn tnh hng dn, ch
bo ti trong sut qu trnh thc hin kho lun tt nghip.
Ti xin chn thnh cm n su sc ti ton th thy c, cc anh ch k thut
vin ca b mn Dc Liu trng i hc Dc H Ni to iu kin thun li
v gip ti trong ton b thi gian thc hin kho lun ny.
Ti xin chn thnh cm n ton th thy c gio trng i hc Dc H Ni
tn tnh dy bo ti trong sut nhng nm hc va qua.
Cui cng, ti xin t lng cm n chn thnh, su sc nht ti b m, gia nh,
bn b, nhng ngi thn lun bn cnh, ng vin, ng h ti trong sut thi
gian hc tp v hon thnh kho lun.
H Ni, ngy 13 thng 5 nm 2014
Sinh vin
L Minh Thu

MC LC
DANH MC CC K HIU, CC CH VIT TT
DANH MC CC BNG
DANH MC CC HNH V, TH
T VN ......................................................................................................... 1
CHNG 1: TNG QUAN ................................................................................... 2
1.1. TNG QUAN V CHI AMOMUM ............................................................... 2
1.1.1. V tr phn loi chi Amomum ....................................................................... 2
1.1.2. c im thc vt v phn b chi Amomum................................................. 2
1.1.3. Thnh phn ho hc chi Amomum ............................................................... 4
1.2. C IM MT S LOI THUC CHI AMOMUM C VIT NAM ... 5
1.2.1. Loi Amomum longiligulare T.L. Wu .......................................................... 5
1.2.2. Loi Amomum villosum Lour. .................................................................... 10
1.2.3. Loi Amomum thyrsoideum Gagn. ............................................................. 11
1.2.4. Loi Amomum ovoideum Pierre ex Gagnep. ............................................... 12
CHNG 2: I TNG, PHNG TIN V PHNG PHP NGHIN
CU...................................................................................................................... 13
2.1. i tng v phng tin nghin cu.......................................................... 13
2.1.1. i tng nghin cu ................................................................................ 13
2.1.2. Phng tin nghin cu ............................................................................. 13
2.2. Phng php nghin cu ............................................................................. 14
2.2.1. Phng php nghin cu hin vi ................................................................ 14
2.2.2. Phng php ho hc ................................................................................ 14
2.2.3. Nghin cu v tinh du .............................................................................. 15
CHNG 3: THC NGHIM, KT QU, BN LUN .................................... 17
3.1. Nghin cu v thc vt ................................................................................ 17

3.2. Nghin cu vi hc vi phu dc liu ........................................................... 17

3.3. Nghin cu vi hc bt dc liu .................................................................. 18
3.4. Xc nh hm lng tinh du cc b phn Sa nhn tm ................................ 22
3.5. nh tnh bng phn ng ho hc ................................................................ 22
3.5.1. nh tnh flavonoid. ................................................................................... 22
3.5.2. nh tnh coumarin. ................................................................................... 23
3.5.3. nh tnh saponin....................................................................................... 25
3.5.4. nh tnh alcaloid. ..................................................................................... 25
3.5.5. nh tnh tanin ........................................................................................... 26
3.5.6. nh tnh anthranoid. ................................................................................. 26
3.5.7. nh tnh glycosid tim. .............................................................................. 27
3.5.8. nh tnh acid hu c ................................................................................ 28
3.5.9. nh tnh ng kh .................................................................................. 28
3.5.10. nh tnh acid amin, polysaccharid .......................................................... 29
3.5.11. nh tnh cht bo, caroten, sterol ............................................................ 29
3.5.12. nh tnh iridoid ...................................................................................... 30
3.6. Nghin cu bng sc k lp mng ............................................................... 32
3.7. Nghin cu tinh du phn trn v di mt t............................................ 33
3.7.1. Sc k lp mng tinh du phn trn mt t v phn thn r Sa nhn tm .. 33
3.7.2. Sc k GC-MS tinh du phn trn mt t v phn thn r Sa nhn tm. .... 40
BN LUN .......................................................................................................... 43
KT LUN V KIN NGH ............................................................................... 45
TI LIU THAM KHO
PH LC

DANH MC CC K HIU, CC CH VIT TT

STT

S th t
High-speed counter-current chromatography separation

HSCCC
(Php ghi sc k ngc dng cao tc)
High performance liquid chromatography
HPLC
(Sc k lng hiu nng cao)
Gas chromatography-mass spectrometry
GC-MS
(Sc k kh kt hp khi ph)
TT

Thuc th

UV

Ultra violet

EC50

Half maximal effective concentration

DANH MC CC BNG
Trang
Bng 1. Cc thnh phn trong qu Sa nhn tm
Bng 2. Kt qu nh tnh s b cc nhm cht ca phn trn v di mt
t Sa nhn tm
Bng 3. Thnh phn v hm lng cc cht trong tinh du phn trn v
di mt t Sa nhn tm

7
31

41

DANH MC CC HNH V, TH
Trang
Hnh 2.1. B Soxhlet

14

Hnh 2.2. ng hng tinh du theo kiu dc in M

15

Hnh 3.1. Cy Sa nhn tm

19

Hnh 3.2. Vi phu l Sa nhn tm

20

Hnh 3.3. Vi phu r Sa nhn tm

20

Hnh 3.4. Vi phu thn r Sa nhn tm

20

Hnh 3.5. Mt s c im bt phn trn mt t Sa nhn tm

21

Hnh 3.6. Mt s c im bt phn di mt t Sa nhn tm

21

Hnh 3.7. Sc k dch chit Ether du ho phn trn v di mt t Sa

nhn tm khi khai trin h dung mi Hexan-Ethylacetat-acid acetic (12:2:1)
Hnh 3.8. Sc k tinh du phn trn v di mt t Sa nhn tm khi khai
trin h dung mi Toluen- Ethylacetat (93: 7)

33

34

Hnh 3.9. Sc k , th, bng biu din lng gi cc vt ca dch chit

Ether du ho phn trn mt t Sa nhn tm khi khai trin h dung mi

34

Hexan- Ethylacetat- acid acetic (12:2:1) UV 254 nm

Hnh 3.10. Sc k , th, bng biu din lng gi cc vt ca dch chit
Ether du ho phn di mt t Sa nhn tm khi khai trin h dung mi

35

Hexan- Ethylacetat- acid acetic (12:2:1) UV 254nm.

Hnh 3.11. Sc k , th, bng biu din lng gi cc vt ca dch chit
Ether du ho phn trn mt t Sa nhn tm khi khai trin h dung mi
Hexan- Ethylacetat- acid acetic (12:2:1) UV 366nm

35

Hnh 3.12. Sc k , th, bng biu din lng gi cc vt ca dch chit

Ether du ho phn di mt t Sa nhn tm khi khai trin h dung mi

36

Hexan- Ethylacetat- acid acetic (12:2:1) UV 366nm

Hnh 3.13. Sc k , th, bng biu din lng gi cc vt ca dch chit
Ether du ho phn trn mt t Sa nhn tm khi khai trin h dung mi

36

Hexan- Ethylacetat- acid acetic (12:2:1) sau khi phun thuc th hin mu.
Hnh 3.14. Sc k , th, bng biu din lng gi cc vt ca dch chit
Ether du ho phn di mt t Sa nhn tm khi khai trin h dung mi

37

Hexan- Ethylacetat- acid acetic (12:2:1) sau khi phun thuc th hin mu.
Hnh 3.15. Sc k , th, bng biu din lng gi ca cc vt tinh du
phn trn v di mt t Sa nhn tm khi khai trin h dung mi Toluen-

38

Ethylacetat (93:7) UV 254 nm.

Hnh 3.16. Sc k , th, bng biu din lng gi ca cc vt tinh du
phn di mt t Sa nhn tm khi khai trin h dung mi Toluen- Ethylacetat

38

(93:7) UV 254 nm.

Hnh 3.17. Sc k , th, bng biu din lng gi ca cc vt tinh du
phn trn mt t Sa nhn tm khi khai trin h dung mi Toluen- Ethylacetat

39

(93:7) sau khi phun thuc th hin mu.

Hnh 3.18. Sc k , th, bng biu din lng gi ca cc vt tinh du
phn di mt t Sa nhn tm khi khai trin h dung mi Toluen- Ethylacetat
(93:7) sau khi phun thuc th hin mu.

39

T VN
Vit Nam nm trong vng nhit i gi ma, c h thc vt phong ph, cy
ci quanh nm ti tt. Theo c tnh ca cc nh thc vt, h thc vt nc ta c
ti khong 12.000 loi [2]. Theo nh gi ca Vin Dc liu, c nc c 3948 loi
thc vt v nm ln, 52 loi to bin, 408 loi ng vt v 75 loi khong sn c
cng dng lm thuc.
Sa nhn tm l cy thuc qu chuyn tr cc bnh ng rut, c s dng
lu i v l mt trong nhng dc liu c gi tr xut khu n nh nht. Qu Sa
nhn tm v cay, tnh m, mi thm, vo kinh t, v, thn, c tc dng tn hn, tn
thp, hnh kh, khai v, tiu thc, kch thch tiu ho nn c dng tr bnh trng
au, n khng tiu, t, l, nn ma [5]. Hin nay, Sa nhn tm c xut sang mt
s nc nh Trung Quc, Nht Bn, dng lm gia v [1].
Sa nhn tm mc t nhin di cc tn rng v c trng ch yu cc tnh
min Nam Trung B: Qung Nam, Ninh Thun, Bnh Thun, Ph Yn, Gn y,
Sa nhn tm c a vo trng vi qui m nh Thanh Sn (Ph Th), Thch
Tht (H Ni). Tuy nhin vic di thc ny cha c t chc theo quy m sn xut.
to c s nh gi hiu qu kinh t m cy ny mang li khi c trng ti
min Bc v gp phn cung cp s liu so snh gia cc b phn cy, cng nh so
snh vi cy trng ti min Nam, ti thc hin ti Nghin cu v c im
thc vt v thnh phn ho hc ca cy Sa nhn tm (Amomum longiligulare
T.L. Wu), h Gng (Zingiberaceae) trng ti huyn Thch Tht, H Ni nhm
mc tiu xy dng c s d liu khoa hc v cy s dng cy thuc mt cch
hp l.
thc hin mc tiu ra, ti c tin hnh vi cc ni dung sau:
1. Nghin cu c im thc vt ca cy Sa nhn tm: M t c im hnh thi, c
im vi phu l, thn r, r, c im bt phn trn v di mt t.
2. Nghin cu thnh phn ha hc ca cy Sa nhn tm: nh tnh cc nhm cht
bng phn ng ha hc, sc k lp mng, sc k kh kt hp khi ph.

CHNG 1: TNG QUAN

1.1. TNG QUAN V CHI AMOMUM
1.1.1. V tr phn loi chi Amomum
Theo kho phn loi thc vt ch ng Dng [20], v tr phn loi chi
Amomum trong gii thc vt nh sau:
Ngnh Ngc lan (Magnoliophyta)
Lp Hnh (Liliopsida)
Phn lp Hnh (Liliidae)
Lin b Gng (Zingiberanae)
B Gng (Zingiberales)
H Gng (Zingiberaceae)
Chi Amomum
1.1.2. c im thc vt v phn b chi Amomum
Theo thc vt ch ng Dng quyn 6, h Gng (Zingiberaceae) c 13 chi,
164 loi [20].
V hnh thi chung cc ti liu u thng nht m t cc loi trong chi
Amomum nh sau:
Cy tho, sng lu nm. Thn r kho, i khi thn r mc b lan [20], [22].
L c li nh, b l xp st vo nhau to thnh mt thn gi. Cm hoa mc t thn
r, cung hoa c vy. Hoa thng dy c, i khi tha. L bc cp mt ln hn cc
l bc mang hoa (l bc con). i hnh ng, c 3 rng. Trng hnh ng c 3 thu,
thu lng thng rng hn. Bao phn khng c mo hay c mo bin thin v hnh
dng [20]. Bao phn lin hoc 3 thy, cc bao phn xp song song hoc phn k;
lin kt vt ra ngoi nh ca bao phn [22]. Ch nh ngn. Nh lp gim cn 2
rng, ngn hay bng khng, hay khng phn bit vi cnh mi m c dnh lin.
Cnh mi nguyn, lm, hnh ch V hay 3 thu, rng, t khi hnh di hay di. Bu c
3 , non nh gc cc , o. Qu nang hnh cu, hnh trng hay hnh nn, khng
m, hi nc, nhn, c lng, c cnh hay c gai. Cc ht thng nhiu, c o ht
[20], [22]. Vi nhu mnh, u nhu hnh phu hoc hnh u m [20].

Phn b: vng nhit i [20]. Chu v chu c c khong 150 loi [22].
Theo ti liu phn loi thc vt ca Trung Quc [22], chi Amomum gm 39
loi nh sau:
Amomum austrosinense D.Fang

Amomum neoaurantiacum T.L.Wu

Amomum capsiciforme S.Q.Tong

Amomum odontocarpum D.Fang

Amomum chinense Chun

Amomum paratsaoko S.Q.Tong &

Amomum compactum Solander ex

Y.M.Xia

Maton

Amomum petaloideum S.Q.Tong

Amomum coriandriodorum S.Q.Tong&

Amomum purpureorubrum S.Q.Tong &

Y.M.Xia

Y.M.Xia

Amomum dealbatum Roxburgh

Amomum putrescens D.Fang

Amomum dolichanthum D.Fang

Amomum quadratolaminare S.Q.Tong

Amomum fragile S.Q.Tong

Amomum repoeense Pierre ex

Amomum gagnepainii T.L.Wu

Gagnepain

Amomum glabrum S.Q.Tong

Amomum scarlatinum H.T.Tsai &

Amomum jingxiense D. Fang& D.H.Qin

P.S.Chen

Amomum koenigii J.F.Gmelin

Amomum sericeum Roxburgh

Amomum kwangsiense D. Fang&

Amomum subcapitatum Y.M.Xia

X.X.Chen

Amomum subulatum Roxburgh

Amomum longiligulare T.L.Wu

Amomum thysanochililum S.Q.Tong &

Amomum longipetiolatum Merrill

Y.M.Xia

Amomum maximum Roxburgh

Amomum tsaoko Crevost & Lemarie

Amomum menglaense S.Q.Tong

Amomum tuberculatum D.Fang

Amomum mengtzense H.T.Tsai &

Amomum verrucosum S.Q.Tong

P.S.Chen

Amomum villosum Loureiro

Amomum microcarpum C.F.Liang &

Amomum yingjiangense S.Q.Tong &

D.Fang

Y.M.Xia

Amomum muricarpum Elmer

Amomum yunnanense S.Q.Tong

Theo Dc in Vit Nam IV, V thuc Sa nhn l qu gn chn bc v v

phi kh ca cy Sa nhn (Amomum vilosum Lour. v Amomum longiligulare T. L.

Wu), h Gng (Zingiberaceae) [13]. Dc in Trung Quc qui nh Sa nhn l qu

gn chn bc v v phi kh ca cc loi Sa nhn Amomum vilosum Lour.,
Amomum villosum var. xanthoides Wall., Amomum longiligulare T. L. Wu) [18].
Tuy nhin trn thc t, dc liu Sa nhn Vit Nam c thu mua t nhiu
loi Amomum khc nhau, thm ch cc loi Alpinia (Sa nhn ngn) [11].

Nm 1993, tc gi Phm Hong H [7] m t cc loi Sa nhn Vit

Nam gm: Amomum aculeantum Roxb
Amomum compactum Soland. ex Marton.
Amomum kravanh Pierre ex Gagn.
Amomum laetum Ridl.
Amomum longiligulare T.L Wu
Amomum ovoideum Pierre ex Gagn.
Amomum thyrsoideum Gagn.
Amomum truncatum Gagn.
Amomum tsao- ko Crevost & Lemarie
Amomum unifolium Gagn.
Amomum biflorum Jack.
Amomum vespertilio Gagn.
Amomum villosum Lour.
Amomum villosum var. xanthoides ( Wall.) Hu & Chen
Nm 1995, tc gi o Lan Phng b sung thm 3 loi vo h thc vt
Vit Nam gm: Amomum lappaceum Ridl., Amomum aurantiacum H.T.Tsai &
S.W. Zhao v Amomum pavieanum Pierre. [11]
1.1.3. Thnh phn ho hc chi Amomum
Nm 1995, tc gi o Lan Phng nghin cu tinh du ca cc loi mang

tn Sa nhn min Bc Vit Nam: Amomum aurantiacum H. T. Tsai &

S.W.Zhao, Amomum ovoideum Pierre, Amomum lappaceum Ridl,.[11]. Cng vi
s pht trin ca khoa hc k thut, bng k thut sc k kh kt hp khi ph (GC-

MS), ngi ta xc nh c rt nhiu thnh phn trong tinh du ht, tinh du l,

thn r ca mt s loi thuc chi Amomum [11].
Qu Sa nhn ch yu cha tinh du, hm lng khong 2-3 %. Tinh du Sa
nhn l cht lng trong sut khng mu hay mu vng nht, mi thm, v nng v
ng, nh hn nc [6]. Tinh du c cc hng s l ho nh sau [11] :
T trng D20 : 0,940- 0,956
Ch s khc x n20D : 1, 465- 1,466
Nng sut quay cc 20D : + 38,20 - + 41,50
Ch s acid : 2,14
Ch s x phng : 110, 77 (38,63 % qui ra bornylacetat)
Ch s este sau khi acetyl ho : 158,16 (45,42 alcol ton phn, tng s quy ra
borneol).
1.2. C IM MT S LOI THUC CHI AMOMUM C VIT NAM
1.2.1. Loi Amomum longiligulare T.L. Wu
Tn thng gi: Sa nhn li l di, Sa nhn tm.
c im thc vt
Cy tho, sng lu nm, cao 1,5-2,5m. Thn r mc b lan trn mt t. L
mc so le thnh hai dy, hnh mc, di 23-30cm, rng 5-6cm, gc hnh nm, u
nhn, mp nguyn, l mu xanh, hai mt nhn, mt trn bng; li b mng, x i;
cung l di 5-10mm [1], [17]. Cm hoa mc t thn r thnh bng, c 5-7 hoa mu
trng [1]; cung di 1-3cm [17]; l bc ngoi hnh bu dc, mu nu, l bc trong
dng ng, di 1,5cm, c 3 rng nhn; trng hnh ng di 1,3-1,5cm, chia 3 thu, mt
ngoi c lng tha, thu gia hnh trng ngc, hai thu bn hp; cnh mi gn
trn, ng knh 2-2,6cm, lm, mp mu vng, gia c sc , u cnh mi x hai
thu nh gp ra pha sau, khng c nh lp, ch nh di hn bao phn; bu hnh tr
trn, hi phnh gia, c lng trng. Qu hnh cu, mu tm, ng knh 1,3-2cm,
mt ngoi c gai ngn, chia 3 ; ht c o, a dng, ng knh 3-4mm [1]. Bn
ngoi mi qu c g phn nhnh, c so ca cung hoa li. Ht mu nu sm,

cng. Khi lng cc ht tng i nh, mi qu c 3 n 24 ht, ng knh 1,52mm. Mi thm v v hi nht [13].
Phn b
Sa nhn tm phn b t o Hi Nam Trung Quc n vng Trung Lo v Vit
Nam. Vit Nam, Sa nhn tm phn b tp trung nht cc tnh Ty Nguyn
[1],[17]. Nhng ni c nhiu Sa nhn tm nht l huyn M rc c Lc, An Kh
v K Bang (Gia Lai), Vnh Thnh (Bnh nh), Sng Hinh (Ph Yn), Ba T
(Qung Ngi), y, Sa nhn tm mc tng i tp trung xen ln vi cc loi
Sa nhn khc, trn din tch hng ngn hecta rng. Trong khi cc tnh pha Bc
nh Ph Th, Thi Bnh, Ho Bnh, Hi Dng th Sa nhn tm mc vi tr lng t
trng thi hoang di hoc trng vn [1].
Thnh phn ho hc
Vit Nam, tinh du qu Sa nhn tm tch ra c 45 hp cht [10]. Tinh du
t qu (1,7-3%) c cha borneol (19%), D-camphor (33%), bornyl acetat (26.5%),
D-limonen (7%), phellandren (2.3%), paramethoxy cinnamat (1%), -pinen (1.8%),
linalool and nerolidol [17]. Ba hp cht c tch t qu Sa nhn tm c xc nh
l

amomumosid

((+)-angelicoidenol-2-O--D-glucopyranosid),

quercitrin

(quercetin-3-O--L-rhamnopyranosid) and epicatechin [15].

Theo nghin cu ca o Lan Phng (1995), thnh phn tinh du ca qu,
l, thn r, thn kh sinh bao gm: thnh phn chnh ca tinh du qu l camphor
(37,4%), borneol (6,4%) v bornyl acetat (36,1%); thnh phn chnh ca tinh du l
v thn kh sinh l cc hp cht hydrocarbon monoterpenic ch yu l -pinen,
camphen, -pinen; ng ch nht l trong thn r kh sinh xut hin d-bornyl
acetat vi hm lng 14,6 % [11].
Trung Quc, Hao Ying v cng s bng HSCCC v HPLC nghin cu
thnh phn qu Sa nhn tm gm nhng thnh phn sau [19]:

Bng 1. Cc thnh phn trong qu Sa nhn tm

STT

Tn hp cht

3,5-dihydroxy-7,4-dimethoxyavon

3,5,3-trihydroxy-7,4-dimethoxyavon

3,5,7-trihydroxy-4-methoxyavon

3-hydroxy-7-(4-hydroxyphenyl)-1-(4hydroxyphenyl)heptan

1,5-epoxy-7-(3,4-dihydroxyphenyl)1-(4hydroxyphenyl) heptan

3,5-dihydroxy-7-(4-hydroxy-3methoxyphenyl)1-(3,4-dihydroxyphenyl)
heptan

7-(4-hydroxyphenyl)-1-(4-hydroxyphenyl)-5hepten-3-on

7-(4-hydroxyphenyl)-1-(4-hydroxyphenyl)-3heptanon

3,5-dihydroxy-7-(4-hydroxyphenyl)-1-(3,4dihydroxyphenyl)heptan

10

7-(3,4-dihydroxyphenyl)-1-(4hydroxyphenyl)-5-hepten- 3-on

Cng thc

11

3,5-diacetoxy-7-(3,4-dihydroxyphenyl)-1(3,4- dihydroxyphenyl) heptan

12

Acid 4-methoxybenzoic

13

4-(4-hydroxyphenyl)-2-butanon

14

Genistein-7-O--D-glucosid

15

Quercetin-3-O- -D-glucopyranosid

16

Luteolin-8-C--L-arabinosid

17

Kaempferol-3-O- -l- rhamnopyranosyl-(1-4)-D-glucopyranosid

Tnh v, cng dng

Qu Sa nhn tm v cay, tnh m, mi thm, vo kinh t, v, thn, c tc dng
tn hn, tn thp, hnh kh, khai v, tiu thc, kch thch tiu ho [5].
Qu Sa nhn tm c dng tr bnh trng au, n khng tiu, t, l, nn
ma. Liu dng 1-3g, c khi 4-6g. Trong thc phm nhn dn ta thng dng Sa
nhn tm lm gia v v ch ru mi [1].

Tc dng dc l
Tinh du v dch chit ethanol ca qu Sa nhn tm c tc dng khng khun
[16]. Tinh du Sa nhn tm cn c tc dng gim au, chng vim, chng tiu chy.
Zhao Jin v cng s th nghim cc tc dng ny trn chut. Kt qu nh sau:
tinh du Sa nhn du tm pha trong xylen (liu 2 ml/kg) c tc dng chng sng
tng t vi indomethacin (10 mg/kg) khi tim trn chut. Tinh du Sa nhn tm
pha trong xylen (liu 2ml/kg) cn c tc dng gim au khi chut b au bi acid
acetic bng tng t vi tc dng indomethacin (10mg/kg) khi tim trn chut. Tc
dng chng tiu chy ca tinh du Sa nhn tm pha trong xylen (liu 2ml/kg) cng
tng t vi tc dng ca smecta (5mg/kg) [21].
Dch chit v cc hp cht trong qu Sa nhn tm c tc dng tng t
estrogen. Trong bng 1, cc hp cht 1, 2, 5, 7, 10, 11, 14 th hin tc dng tng
t estrogen nng EC50 c 10-8 (18,310-8 n 62,710-8M). Dch chit th v
cc hp cht 4, 6, 8, 9 th c tc dng tng t estrogen nng EC50 c 10-7. Cc
hp cht 12, 13, 15, 16, 17 c tc dng yu hn (nng EC50 ln hn 10-6) [19].
Mt s bi thuc c v Sa nhn tm
- Cha c thai b lnh bng, y hi, tiu tin khng c: Sa nhn tm v
Hng ph lng bng nhau, phi kh tn bt. Mi ln ung 3-4g, ngy 3 ln.
Hoc mi v 8g em sc, chia lm nhiu ln ung trong ngy [1].
- Cha tiu chy: Sa nhn tm, Trn b, v cy Vi, v Rt, Thanh b, Thn
khc, Mch nha mi v 2g. Tt c tn thnh bt mn, c th lm thnh vin. Mi ln
4g ung vi nc Ta t ngy 2 ln [1].
- Cha n khng tiu, nn ma, tr em cam tch: Sa nhn tm 4g, Mc hng
6g, Ch thc 6g, Bch trut 4g, tn bt, ry mn. Dng nc sc Bc h nu vi go
thnh h ri trn vi bt dc liu thnh vin 0,25g. Mi ln ung 2-3 vin, ngy 23 ln (Hng sa ch trut hon) [1].
- Cha au nhc rng: ht Sa nhn tm phi kh, gi thnh bt chm vo ch
au rng, hoc ngm ru ri ngm [1].

10

- Cha t thp: Thn r Sa nhn tm 10g, cht nh, ngm vi 100ml ru trong
15 ngy, xoa bp hng ngy. Hoc phi hp vi l Hng b di (Dm hi), nu k
vi nc, ngm chn lc nc cn m.
1.2.2. Loi Amomum villosum Lour.
Tn thng gi: Dng xun sa.
c im thc vt
Cy tho cao 1-3m. Thn r mc b, chng cht trn mt t. L khng cung
mc so le, di 30-40cm, rng 5-9cm, gc trn, u thun di thnh mi nhn, mt
trn sm bng, mt di nht, hai mt nhn; li b nguyn. Cm hoa mc thn
r thnh bng, c 5-11 hoa mu trng; l bc ngoi c mi nhn u, l bc trong
c hai rng; i di 1,5-2cm, c 3 rng; trng di 2-2,5cm, chia ba thu, thu gia
hnh khum, hai thu bn nh, cnh mi dng tha trn, ng knh 1,6-2cm, c sc
ta gia phin, mp nguyn, u cnh mi chia 2 thu nh gp ra pha sau, ch
nh di bng bao phn; bu gn hnh cu, c lng mn. Qu hnh cu, c gai mn,
nguyn hoc x i, chia 3 , ht c o sn si [1].
Loi Amomum villosum Lour. cn chia lm hai th: Amomum villosum
Lour.var. villosum T.L. Wu ex Senjen Chen v Amomum villosum Lour.var.
xanthioides T.L. Wu ex Senjen Chen [1].
Thnh phn ho hc
Thnh phn tinh du Amomum villosum Lour. gm D-camphor (33,2%), Dbornyl acetat (26,5%), borneol (19,4%), D-limonen (7%), camphen (7%),
paramethoxy trans-cinnamat, phellandren (2,3%), pinen (1,1%). Bng sc k kh,
tinh du Amomum villosum Lour. phn tch c 38 thnh phn gm cc
monoterpen, sesquiterpin, terpenoxyd ca translinalol, caryophylen, [1].
Cng dng
Amomum villosum Lour. l v thuc c tc dng kch thch v gip tiu ho
tt, cha t v kh tr, n khng tiu, au bng lnh, tiu chy, nn, ng thai, kit
l thuc hn. Ngoi ra, n cn c dng lm gia v v iu ch ru mi. Trung
Quc, Amomum villosum Lour. c dng tr ri lon v d dy v tiu ho, nn, n

11

khng ngon, kh tiu, tiu chy. Ngoi tc dng b, gy trung tin, lm d tiu,
Amomum villosum Lour. cn l thuc iu kinh v h st, i khi c ch nh
iu tr lao, ho ra mu, cc bnh v gan, thp khp. Tinh du c tc dng c ch vi
khun [1].
1.2.3. Loi Amomum thyrsoideum Gagn.
Tn khc: Amomum gagnepainii T. L. Wu
Tn thng gi: Sa nhn li l ngn.
c im thc vt
Cy thn c, b l di xp xt nhau to thnh thn gi kh sinh cao 1,5-2m.
Thn r mc b trn mt t. c bao bc bi vy mu nu t. L mc so le xp
thnh hai dy, khng c cung, phin l phng, hnh elip di 25-30cm, rng 6-7cm,
mp l nguyn, gc l trn, mt trn xanh m, bng, mt di xanh nht, hai mt
nhn. Li nh di 1cm, xanh nht, dai, mp nguyn, ngn thun u, trn. Cm
hoa dng bng mc ri rc t thn r, gn hay xa thn kh sinh, di 8-13cm. Hoa 710 trn mt cm, mu trng, cung hoa rt ngn. L bc ngoi hnh elip, mu nu,
di 2,5cm. L bc trong dng ng, bao ly phn di ca ng i v trng, di 11,5cm, trn chia hai rng. i dng ng, di 1-1,2cm, mu trng, ngn chia 3 thu,
mu nu. Trng dng ng, ph lng mn, di 2-2,5cm, trn chia 3 thu, thu gia
hnh trng ngc, hai thu bn b hn. Cnh mi trn, hnh tha lm, gc cnh mi
do gn gia ko di, un cong mt gc 90o so vi trc hoa, c 2 cnh nh hai bn.
B nh c ch nh di bng bao phn. Bao phn 2 . Cm qu thng t 5-10 qu.
Qu hnh bu dc, ng knh 2,3-2,7cm, b mt qu mu nu, sm, c gai
mnh, trong c 3 , nhiu ht. Ht c mi thm tinh du, v cay [8].
Thnh phn ho hc
Cc hp cht hydrocarbon monoterpenic (-pinen, -pinen, sabinen) l thnh
phn chnh ca tinh du l, nhng trong tinh du qu tn ti vi t l rt thp.
Camphor, borneol, bornyl acetat l thnh phn chnh ca tinh du ht, trong
bornyl acetat chim t l cao nht (khong 50%) [8].

12

1.2.4. Loi Amomum ovoideum Pierre ex Gagnep.

Tn thng gi: Sa nhn li l rt ngn
c im thc vt
Cy tho cao 1,5-3m. Thn r mc b trn mt t, c bao bc bi vy mu
nu t. L xp hai dy, mc so le, mc xin, phin l hnh ch di 30-35cm, rng
6-7cm. Li nh di 2-3mm xanh nht, mp nguyn, trn. Cm hoa dng bng mc
ri rc t thn r, cn cm hoa mnh, di 4-8cm c bao bc bi vy mu nu t.
Hoa mu trng, cung hoa rt ngn. L bc ngoi mu nu di 2cm, rng 5mm, mp
nguyn. L bc trong dng ng. i dng ng, mu trng, pha trn mu nu nht
chia 3 rng. Trng dng ng, phn trn chia 3 thu, mp nguyn, ngn c m. B
nh c ch nh dng bn, Bao phn 2 song song. Cm qu thng t 3-7 qu, mu
nu hng, qu hnh cu hay bu dc, ng knh 1,5-1,8cm, b mt qu ph gai
cong. Ht c mi thm tinh du, v cay [8].
Thnh phn ho hc
Tinh du qu c thnh phn ch yu l camphor (47,1%), bornyl acetat
(39,1%), borneol (2,5%), cc hp cht hydrocarbon monoterpenic (-pinen,
sabinen, -pinen) tn ti trong tinh du qu t l rt thp. Tinh du l, thn kh
sinh cha -pinen (87,7%), sabinen (74,6%), -pinen (30,0%). c bit, trong tinh
du thn r, terpinen-4-ol chim t l cao (24,6%) [11].

13

CHNG 2: I TNG, PHNG TIN V PHNG

PHP NGHIN CU
2.1. i tng v phng tin nghin cu
2.1.1. i tng nghin cu
i tng nghin cu l phn trn mt t (l, thn gi) v phn di mt t
(thn r, r) cy Sa nhn tm c trng v thu hi ti Thch Tht, H Ni:
- Ln 1 (T1) ly vo thng 12/2013.
- Ln 2 (T2) ly vo thng 2/2014.
2.1.2. Phng tin nghin cu
2.1.2.1. Ho cht v dng c
- Ha cht v thuc th trong nghin cu t tiu chun phn tch theo Dc
in Vit Nam IV.
- Ha cht: javen, acid acetic, xanh methylen, son phn, nc ct, cloral
hydrat 25%, Natri sulfat khan.
- Dung mi hu c: chloroform, ethylacetat, acid formic, ether du ha,
toluen
- Thuc th: cc thuc th dng trong phn ng nh tnh v sc k.
- Bn mng trng sn silicagel F254 ca Merck.
- Dng c: dng c thy tinh v cc dng c khc dng trong phng th
nghim (cc c m, bt s, thuyn tn, a thy tinh, lam knh, bnh nn)
2.1.2.2. Thit b nghin cu
- Knh hin vi Labomed, t sy, n t ngoi.
- Cn k thut Sartorius, cn phn tch Precisa.
- B dng c ct tinh du c ng hng theo Dc in M.
- My xc nh hm m Sartorious.
- My chm sc k Camag linomat 5
- My chp nh sc k Camag reprostar 3
- My vi tnh vi phn mm winCATS v VideoScan.
- H thng sc k kh kt hp khi ph Agilent Technologies.

14

2.2. Phng php nghin cu

2.2.1. Phng php nghin cu hin vi
- c im vi phu: Mu dc liu (thn, l) c ct bng dng c ct vi
phu cm tay, chn nhng lt ct mng, ty v nhum theo phng php nhum
kp, ln tiu bn, quan st di knh hin vi xc nh v m t c im vi phu,
chp nh [3, [14].
- Soi bt: l, thn dc liu c nghin nh thnh bt bng thuyn tn v ci
s, ry ly bt mn, ln tiu bn v quan st, m t cc c im bt, chp nh di
knh hin vi [3], [14].
2.2.2. Phng php ho hc
- nh tnh cc nhm cht hu c c trong mu dc liu bng phn ng ha
hc [4], [14].
- Chit phn trn v di mt t vi dung mi ether du ho bng b dng c
Soxhlet (Hnh 2.1): Lm ti giy lc ng dc liu (chiu cao ca ti phi m
bo sao cho khi cho ti vo dng c th mt trn ti phi thp hn nh ca ng dn
dung mi). Lp dng c, t ln ni cch thy, rt dung mi qua phu t trn ng
sinh hn. Chit hi lu nhiu ln, c dch chit, c dch chit chm sc k lp
mng [4].

Hnh 2.1. B dng c Soxhlet

A. ng sinh hn, B. Soxhlet, C.Bnh cu

15

- Sc k lp mng: S dng bn mng trng sn Silicagel ca Merck. Chm

sc k bng my chm sc k, hin vt bng n cc bc sng 254nm v 366nm,
phun thuc th hin mu Vanilin/ H2SO4 c. Chp nh sc k bc sng
254nm, 366nm v sau khi phun thuc th hin mu trong bung chp.
- Sc k kh kt hp khi ph (GC-MS) gm c thit b sc k kh kt ni vi
detector khi ph. Mu sau khi c tch trn ct phn tch ca thit b sc k kh
s c detector khi ph nhn bit. Hin nay phng php ny c p dng ph
bin nh tnh (da vo thi gian lu) hay nh lng (da vo chiu cao hay
din tch peak) tinh du [6], [12].
2.2.3. Nghin cu v tinh du
2.2.3.1. Xc nh hm m dc liu ti
Tin hnh ln lt dc liu phn trn mt t (T) v phn di mt t (D)
theo cc bc sau: Cn chnh xc khong 1g dc liu ti. Cho vo ci s nghin
nh. a vo my xc nh m. Ghi li kt qu.
2.2.3.2. Ct tinh du
Ct tinh du bng b dng c nh lng tinh du c ng hng tinh du theo
dc in M (Hnh 2.2).

Hnh 2.2. ng hng tinh du theo kiu dc in M

16

Tin hnh: Thi nh dc liu, nghin nt bng thuyn tn, cn dc liu. Sau
cho dc liu vo ni ct tinh du, nc va ngp dc liu. Lp b dng c
ng quy nh. Ct cho n khi lng tinh du khng tng thm (khong 3-4 ting).
Ngng ct, sau 15 pht c th tch tinh du phn chia vch (iu chnh kho
tinh du nm phn chia vch). Sau tin hnh rt ly tinh du.
Cng thc tnh hm lng tinh du trong dc liu:
X% =

V
100%
m ma

Trong : X%: hm lng phn trm tinh du (ml/g)

m: khi lng dc liu ti (g)
a: Hm m dc liu
2.2.4.3. Tin hnh sc k kh kt hp khi ph (GC-MS) xc nh thnh
phn tinh du.
H thng my sc k GC- MS: c thc hin trn h thng GC: Agilent
Technologies 7890 A, h thng MS: Agilent Technologies 5975 C, ct sc k HP5MS vi chiu di ct 30m, ng knh ct 0,25mm. Kh mang Heli, tc kh
mang 1 ml/pht, tinh du c pha long bng dung mi Chloroform. Th tch tim
mu 1 microlit, chia dng 1:50. Ci t cc thng s nhit thch hp.
Ph c so snh vi th vin Willey, Flavor v Nist phn tch kt qu.

17

CHNG 3: THC NGHIM, KT QU, BN LUN

3.1. Nghin cu v thc vt
M t thc vt
Cy thn c, b l di xp xt nhau to thnh thn gi sinh kh cao 1,5- 3m.
Thn r mc b trn mt t, c bao bc bi vy mu nu t. L mc so le xp
thnh hai dy, mc xin, phin l hnh elip di 20-35 cm, rng 5-6 cm, mp l
nguyn, mt trn xanh m, mt di xanh nht, hai mt nhn; cung l di 0,5- 0,7
cm, ngn nh c ui di 3-5 cm. Li nh ca l hnh mi mc di 3-5 cm dng
mng mng, nhanh kh, mp nguyn (Hnh 3.1).
3.2. Nghin cu vi hc vi phu dc liu
Tin hnh: L, r, thn r ngm trong hn hp cn- nc (1:1) bo qun mu.
Lm ring vi phu l, thn r, r, ct bng my ct vi phu cm tay, chn cc lt ct
mng. Ty lt ct dc liu bng Cloramin B pha bo ha ti khi lt ct trng
hon ton. Ra sch bng nc ct nhiu ln. Ngm Cloralhydrat trong 10 pht.
Ra li nhiu ln bng nc. Ngm trong dung dch acid acetic 5% ty Clorid
ca Cloramin B v Cloralhydrat cn st li. Nhum Xanh methylen ( pha long
theo t l 1:10) trong 15 pht. Ra sch nhiu ln bng nc ct. Nhum son
phn trong 5 pht. Ra sch nhiu ln bng nc ct. t vi phu vo mt git
glycerin trn phin knh, y lamen, soi trn knh hin vi.
Kt qu
- Phn gn l (Hnh 3.2): Pha trn hi lm, pha di li nhiu. Biu b trn v
biu b di (1) gm mt lp t bo u n hnh ch nht xp st nhau. M mm
(2) gm cc t bo hnh a gic hay gn trn xp u n. T bo tit tinh du (3)
mu vng cam nm ri rc trong m mm. M khuyt (4) nm xen k gia hai b
libe-g. B libe-g (5, 6) gm 3 hng: hng ngoi gm b libe-g to nm st ngoi
biu b; hng trong c b libe-g nh hn, nm phn m mm; nm gn st biu
b trn c mt hng b libe-g nh. M cng (7) gm t bo a cnh mng dy, xp
thnh tng m st biu b trn.

18

- Phn phin l (Hnh 3.2): Biu b trn l mt hng t bo hnh ch nht c thnh
dy, biu b di gm mt hng t bo hnh ch nht xp u nhau. M cng gm
t bo a cnh mng dy, xp thnh tng m st biu b trn. M mm phin l
gm cc t bo gn trn hoc c nhiu cnh mng mng. T bo tit tinh du mu
vng cam nm ri rc gn m mm. B libe-g xp mt hng hnh vng cung gia
b l.
- Phn r (Hnh 3.3): Biu b gm mt hng t bo hnh ch nht c kch thc
tng i ng u, c lng ht. T bo tit tinh du (4) mu vng cam nm ri rc
gn m mm (3). C mt vng m cng (5) nm st tr b (6). Libe (7) gm nhng
t bo nh gn trn. G, mch g v cc m mm g (8) xp ngay st pha trong
libe, mch g to dn t ngoi vo trong. B libe-g sp xp ln xn khng c
hng nht nh.
- Phn thn r (Hnh 3.4): Biu b (1) l mt dy t bo hnh ch nht. M mm
(2) gm cc t bo hnh a gic hay gn trn c thnh mng. Ni b (7) gm nhng
t bo a cnh xp st nhau. T bo tit tinh du (8) mu vng cam nm ri rc gn
m mm. B libe-g sp xp ln xn khng c hng nht nh.

3.3. Nghin cu vi hc bt dc liu

Tin hnh: Tch ring phn trn v di mt t, sy kh trong t sy nhit
600C, tn thnh bt mn bng thuyn tn. Ry ly bt mn, dng kim mi mc ly
bt dc liu cho ln phin knh nh sn mt git nc ct, t lamen v quan
st di knh hin vi. Xc nh nhng c im vi hc ca bt phn trn mt t v
di mt t ca Sa nhn tm, chp li nh bng my nh.
Kt qu:
- Phn trn mt t: bt mu xanh l cy, mi thm, v cay. Soi trn knh hin vi
thy: Mnh biu b mang l kh (1), mnh m mm mang tinh bt (2), mnh biu b
(3, 4), mnh mch (5), t bo m cng (6,7), lng che ch n bo (8), tinh bt (9)
dt c kch thc 0,024-0,04 mm (Hnh 3.5, Trang 22).
- Phn di mt t: bt mu vng, mi thm, v cay. Soi trn knh hin vi thy
cc c im: Mnh biu b cu to t nhng t bo hnh a gic (1), mnh mang

19

mu (2), mnh m mm mang tinh bt (3), mnh m mm l nhng t bo a gic

xp ln xn (4), mnh mch (5,6), lng che ch n bo (7), tinh bt (8) thng
trn hoc dt c rn r, kch thc 0,024-0,04mm (Hnh 3.6, trang 22).

Hnh 3.1: Cy Sa nhn tm

1 3

1. Ton cy Sa nhn tm

2. Ngn cy Sa nhn tm
3. L cy Sa nhn tm
4. Thn r, r cy Sa nhn tm

20

Ch thch:
Hnh 3.2: 1. Biu b; 2. M mm;
3. T bo tit tinh du; 4.M khuyt;
5. G; 6. Libe; 7. M cng
3.2
3.3

Hnh 3.3: 1. Lng ht, 2. Biu b;

3.4

Hnh 3.2: Vi phu l Sa nhn tm

3. M mm; 4. T bo tit tinh du;

5. M cng; 6. Tr b; 7. Libe;
8. G; 9. M mm rut

Hnh 3.3: Vi phu r Sa nhn tm

Hnh 3.4: Vi phu thn r Sa nhn tm

Hnh 3.4:
1. Biu b; 2. M mm; 3. Libe; 4. G;
5. M cng; 6. Mch; 7. Ni b;
8. T bo tit tinh du; 9. M mm rut

21

Hnh 3.5: Mt s c im bt phn trn mt t Sa nhn tm

1.Mnh biu b mang l kh, 2. Mnh m mm mang tinh bt, 3,4. Mnh biu b;
5. Mnh mch, 6,7. T bo m cng, 8. Lng che ch, 9. Tinh bt

Hnh 3.6: Mt s c im bt phn di mt t Sa nhn tm

1. Mnh biu b, 2. Mnh mang mu, 3. Mnh m mm mang tinh bt,
4. Mnh m mm, 5, 6. Mnh mch, 7. Lng che ch, 8.Tinh bt

22

3.4. Xc nh hm lng tinh du cc b phn Sa nhn tm

Xc nh hm m dc liu ti
Tin hnh ln lt dc liu phn trn mt t (T) v phn di mt t (D):
Cn khong 1g (T) v 1 g (D) nghin nh, bt my o m, iu chnh nhit
80o, ln lt (T) v (D) ln a cn, tri u, y np. i kt qu trn mn hnh.
Lm tng mu 2 ln ly kt qu trung bnh.
Kt qu: Hm m ca phn trn mt t: aT= 74,35%
Hm m ca phn di mt t: aD= 71,35%
Tin hnh ct tinh du
Cn phn trn mt t: mT= 6,2kg, phn di mt t: mD= 2,4kg. Tin hnh
ct ring bit mt ln trong ni ct ln phn trn v di mt t.
Kt qu:
Phn trn mt t: VT= 2,5ml; phn di mt t: VD= 0,85ml
Tinh du phn trn mt t v di mt t khng mu, trong, nh hn nc,
c mi thm c trng.
p dng cng thc tnh hm lng tinh du: X% =

V
100%
m ma

Ta c: Hm lng tinh du phn trn mt t: XT% = 0,16%

Hm lng tinh du phn di mt t: XD% = 0,12%
3.5. nh tnh bng phn ng ho hc
nh tnh ring bt dc liu phn trn mt t (T) v phn di mt t (D)
3.5.1. nh tnh flavonoid.
Tin hnh ln lt hai phn (T) v (D) theo cc bc sau: Cn khong 10g bt
(T) v 10g bt (D) cho vo bnh nn 100ml, thm 50ml cn 90. un cch thy 10
pht, lc nng, ly dch lc lm cc phn ng sau:
a. Phn ng Cyanidin (Phn ng Shinoda)
Cho vo ng nghim nh 1ml dch chit. Thm mt t bt magnesi kim loi
(khong 10mg). Nh tng git HCl m c (3 5 git). yn mt vi pht, dung
dch phn (T) v (D) u xut hin mu .

23

Kt qu: Phn (T) v (D) u c phn ng dng tnh.

b. Phn ng vi kim
- Phn ng vi hi amoniac: Nh 1 git dch chit ln t giy lc, sy kh, ri h
trn ming l c cha amoniac c m nt, i chiu vi t giy nh git dch
chit i chng thy mu vng ca vt m ln r rt.
Kt qu: Phn (T) v (D) u c phn ng dng tnh.
- Phn ng vi dd NaOH 10%: Cho vo ng nghim 1ml dch chit, thm vi git
dung dch NaOH 10%, thy dch chit phn (T) v (D) u chuyn t vng sang
vng m, khi un nng thy xut hin mu .
Kt qu: Phn (T) v (D) u c phn ng dng tnh.
c. Phn ng vi FeCl3 : Cho vo ng nghim nh 1ml dch chit. Thm vi git
dung dch FeCl3 5%.
Kt qu: Phn (T) v (D) u xut hin ta xanh en Phn ng dng tnh.
d. Phn ng diazo ha
Cho 1ml dch chit vo ng nghim, kim ha bng dung dch kim (dung
dch NaOH, KOH, Na2CO3), thm vi git thuc th diazo mi pha, lc u, un
nng trn ni cch thy trong vi pht.
Kt qu: Phn (T) v (D) u xut hin mu Phn ng dng tnh.
Nhn xt: Phn ng dng tnh vi kim, diazo, FeCl3 v cyanidin
S b kt lun: phn trn v phn di mt t Sa nhn tm u c cha flavonoid.
3.5.2. nh tnh coumarin.
Tin hnh ln lt hai phn (T) v (D) theo cc bc sau: Ly khong 10g cho
vo bnh nn 100ml, thm 50ml cn 90. un cch thy 5 pht, lc nng qua bng.
Dch lc thu c dng lm cc phn ng sau:
a. Phn ng m ng vng lacton :
- Cho vo 2 ng nghim mi ng 1ml dch chit
ng 1 thm 0,5ml dung dch NaOH 10%
ng 2 nguyn.
- un c 2 ng nghim n si. ngui ri quan st

24

ng 1: khng c mu vng hoc ta c mu vng

ng 2: Trong
- Thm vo c 2 ng nghim mi ng 2ml nc ct. Lc u ri quan st
ng 1: Trong sut
ng 2: khng c ta
Phn (T) v (D) u khng c phn ng ng m vng lacton.
b. Phn ng diazo ha
Cho 1ml dch chit vo ng nghim, kim ha bng dung dch kim (dung
dch NaOH, KOH, Na2CO3), thm vi git thuc th diazo mi pha, lc u, un
nng trn ni cch thy trong vi pht. Dung dch ca c hai phn (T) v (D) u
khng i mu Phn (T) v (D) u m tnh vi phn ng diazo ho.
c. Quan st hunh quang ca cc vt coumarin di nh sng t ngoi khi tc dng
vi dung dch kim (Phn ng chuyn t ng phn cis sang ng phn trans di
tc dng ca tia t ngoi)
Nh vi git dch chit ln giy lc. Nh tip vi git dung dch NaOH 5%.
Sy nh. Che mt phn din tch dch chit trn giy lc bng mt ng xu ri chiu
tia t ngoi trong mt vi pht. B ng xu ra, quan st tip di n t ngoi thy:
phn khng b che c hunh quang khng khc phn b che.
Phn (T) v (D) u m tnh vi phn ng hunh quang.
d. Vi thng hoa
Cho mt t bt dc liu vo np chai bng nhm. t ln bp in c li
amian, cho bay ht hi nc trong dc liu. t trn ming np nhm mt phin
knh trn c t t bng thm nc lnh. un nh di np nhm, sau 5 pht ly
lam knh ra, ngui, soi di knh hin vi khng thy tinh th hnh kim. Nh thm
1 git dd KI 10% ln phin knh, soi di knh hin vi vn khng quan st thy tinh
th hnh kim Phn (T) v (D) u khng c hin tng vi thng hoa.
S b kt lun: phn trn mt t v phn di mt t Sa nhn tm u khng cha
coumarin.

25

3.5.3. nh tnh saponin.

Tin hnh ln lt hai phn (T) v (D) theo cc bc sau:
a. Quan st hin tng to bt: Cho vo ng nghim ln 0,1g bt dc liu, thm
5ml nc. Lc mnh trong 5 pht. yn v quan st hin tng to bt.
Kt qu : Phn (T) v (D) u c bt bn vng sau 30 pht.
b. Phn ng phn bit Saponin steroid v Saponin triterpenoid: Ly 1g bt nguyn
liu cho thm 5ml cn un si cch thy trong 15 pht. Ly 2 ng nghim c bng
nhau, cho vo ng th nht 5ml HCl 0.1N (pH=1) v ng th hai 5ml NaOH 0.1N
(pH=13). Cho thm vo mi ng 2-3 git dung dch cn chit ri bt ng nghim,
lc mnh c 2 ng trong 15s. yn th quan st thy c hai mu (T) v (D) u c
ct bt trong ng kim cao hn Phn (T) v (D) u cha saponin steroid.
S b kt lun: phn trn mt t v phn di mt t Sa nhn tm u c cha
saponin steroid.
3.5.4. nh tnh alcaloid.
Tin hnh ln lt hai phn (T) v (D) theo cc bc sau: Cn 10g bt dc
liu cho vo bnh nn dung tch 50ml. Thm 15ml dung dch acid sulfuric 1N. un
n si. ngui. Lc dch lc vo bnh gn dung tch 100ml. Kim ha dch lc
bng dung dch amoniac 6N (khong 8ml) n pH = 9 - 10 (th bng giy qu).
Chit alcaloid base bng cloroform (chit 3 ln, mi ln 5ml). Gp cc dch chit
cloroform, loi nc bng natrisulfat khan, sau dng lm phn ng nh tnh.
Ly mt phn dch chit cloroform c chun b trn, em lc vi acid
sulfuric 1N hai ln, mi ln 5ml. Gp cc dch chit nc. Chia u vo cc ng
nghim nh, mi ng 1ml. Nh vo tng ng nghim 2 - 3 git ln lt cc thuc
th sau:
- ng 1: thuc th Mayer, dung dch c hai phn u khng i mu cng nh
khng xut hin ta mu.
- ng 2: thuc th Bouchardat, dung dch c hai phn u khng i mu cng nh
khng xut hin ta mu.

26

- ng 3: thuc th Dragendorff, dung dch c hai phn u khng i mu cng nh

khng xut hin ta mu.
Phn (T) v (D) u m tnh vi ba phn ng trn.
S b kt lun: phn trn mt t v phn di mt t Sa nhn tm u khng
cha alcaloid.
3.5.5. nh tnh tanin
Tin hnh ln lt hai phn (T) v (D) theo cc bc sau: Ly khong 1,00g
bt dc liu cho vo bnh nn dung tch 50ml, thm 20ml nc ct, un si trong 2
pht. ngui, lc. Dch lc c dng nh tnh.
a. ng 1: ly 2ml dch lc, thm 2 git dung dch FeCl3 5% (TT). Dung dch c hai
phn (T) v (D) u xut hin mu hoc ta mu xanh en hoc xanh nu nht.
b. ng 2: ly 2ml dch lc, thm 2 git ch acetat 10% (TT). Dung dch c hai phn (T)
v (D) u khng xut hin ta bng.
c. ng 3: ly 2ml dch lc, thm 5 git dung dch gelatin 1%. Dung dch c hai phn
(T) v (D) u khng xut hin ta bng trng.
Kt qu: Phn (T) v (D) dng tnh vi phn ng vi FeCl3, nhng phn ng
c trng ca tanin l phn ng gelatin li cho kt qu m tnh.
S b kt lun: phn trn mt t v phn di mt t Sa nhn tm u khng c
tannin.
3.5.6. nh tnh anthranoid.
Tin hnh ln lt hai phn (T) v (D) theo cc bc sau:
a. Phn ng Borntraeger
nh tnh anthranoid ton phn (dng glycosid v dng t do): Cho vo ng
nghim ln 1g tng phn (T) v (D). Thm 5ml dung dch acid sulfuric 1N. un
trc tip trn ngun nhit n si. Tip tc lc v chit nh trn.
- Ly 1ml dch chit cloroform, thm 1ml dung dch amoniac. Lc nh. Lp
nc ca c hai phn u khng i mu.
- Ly 1ml dch chit cloroform cho vo ng nghim nh. Thm 1ml dung dch
NaOH 10%. Lc nh. Lp nc ca c hai phn u khng i mu.

27

Phn (T) v (D) u cho phn ng m tnh.

b. Vi thng hoa:
Tri bt dc liu thnh lp mng trong mt np chai bng nhm, t nh trn
n cn loi nc. Sau y ln np nhm mt ming lam knh, bn trn c
ming bng thm nc, tip tc un nng trong khong 5 10 pht. Ly lam
knh ra ngui, soi knh hin vi. Khng nhn thy hnh nh tinh th c hai phn
(T) v (D).
S b kt lun: phn trn mt t v phn di mt t Sa nhn tm u khng c
anthranoid.
3.5.7. nh tnh glycosid tim.
Tin hnh ln lt hai phn (T) v (D) theo cc bc sau: Ly 3g dc liu,
chit soxhlet vi n-hexan 1 gi. B dc liu sy kh, cho vo bnh cu, un hi lu
vi ethanol 40% trong 1 gi. Gn dch chit vo cc c m, thm khong 3ml ch
acetat 30%, khuy u. Lc loi ta, th dch lc vn cn ta vi ch acetat, cho
thm 1ml ch acetat na vo dch chit, khuy v lc li. Tip tc th n khi dch
chit khng cn ta vi ch acetat. Cho ton b dch lc vo bnh gn v lc k vi
hn hp chloroform-ethanol t l 4:1 (3 ln, mi ln 5ml), gn ly lp chloroform
vo cc c m kh sch. Chia dch chit vo 6 ng nghim nh, bc hi dung mi
trn ni cch thu cho n kh. Cn cn li lm cc phn ng nh tnh sau:
a. Phn ng ca khung steroid: Phn ng Liebermann Burchardat
Cho vo ng nghim c cha cn trn 1ml anhydrid acetic, lc u cho tan
ht cn. Nghing ng 450. Cho t t theo thnh ng 0,5ml acid sulfuric c, trnh
xo trn cht lng trong ng.
Kt qu: Phn (T) v (D) u xut hin vng gia hai lp cht lng, lp
di mu hng nht, lp trn mu xanh l Phn ng dng tnh.
b. Phn ng ca vng lacton 5 cnh
- Phn ng Baljet: Cho vo ng nghim c cha cn trn 0,5ml ethanol 90%. Lc
u cho tan ht cn. Nh tng git thuc th Baljet (1 phn dung dch acid picric
1% v 9 phn dung dch NaOH 10%) mi pha.

28

Kt qu: Phn (T) v (D) u khng xut hin mu cam m hn ng

chng Phn ng m tnh.
- Phn ng Legal: Cho vo ng nghim c cha cn trn 0,5ml ethanol 90%. Lc
u cho tan ht cn. Nh 1 git thuc th Natri nitroprussiat 0,5% v 2 git dung
dch NaOH 10%. Lc u.
Kt qu: Phn (T) v (D) u khng xut hin mu cam Phn ng m
tnh.
c. Phn ng ca phn ng 2,6 desoxy: Phn ng Keller Kiliani
Cho vo ng nghim cha cn trn 0,5ml ethanol 90%. Lc u cho tan ht
cn. Thm vi git dung dch st (III) clorid 5% pha trong acid acetic. Lc u.
Nghing ng 450. Cho t t theo thnh ng 0,5ml acid sulphuric c, trnh xo trn
cht lng trong ng. Phn (T) v (D) u ch xut hin vng Phn ng dng
tnh nh.
Nhn xt: Ch c phn ng ca phn ng l dng tnh (khng c trng)
S b kt lun: phn trn mt t v phn di mt t Sa nhn tm u khng c
glycosid tim.
3.5.8. nh tnh acid hu c
Tin hnh ln lt hai phn (T) v (D) theo cc bc sau: Cn khong 3g bt
dc liu cho vo ng nghim to, thm 10ml nc ct em un si trc tip 10
pht, ngui ri lc qua giy lc gp np. Cho vo ng nghim nh khong 2ml
dch lc, thm mt t tinh th Na2CO3. Phn (T) v (D) u xut hin bt kh thot
ra Phn ng dng tnh.
S b kt lun: phn trn mt t v phn di mt t Sa nhn tm u c cha
acid hu c.
3.5.9. nh tnh ng kh
Tin hnh ln lt phn (T) v (D) theo cc bc sau: Cn khong 3g dc
liu cho vo ng nghim to, thm 1ml nc ct, un si. i vi cao s dng 1g v
ha tan bng nc nng. Lc qua giy lc vo 1 ng nghim khc. Thm 1ml dung

29

dch thuc th Felling A v 1ml dung dch Felling B. un cch thy si vi pht.
Phn (T) v (D) u xut hin ta gch Phn ng dng tnh.
S b kt lun: phn trn mt t v phn di mt t Sa nhn tm u cha
ng kh.
3.5.10. nh tnh acid amin, polysaccharid
Tin hnh ln lt hai phn (T) v (D) theo cc bc sau: Cn khong 5g
dc liu cho vo cc c m, thm 30ml nc ct, un si vi pht. Lc qua giy
lc vo 4 ng nghim khc.
nh tnh acid amin: Thm vi git thuc th Ninhydrin 3% vo ng nghim th
nht. un cch thy si vi pht. Phn (T) v (D) u khng xut hiu mu xanh
n tm.
S b kt lun: phn trn mt t v phn di mt t Sa nhn tm u khng c
acid amin.
nh tnh polysaccharid
ng 2: 4ml dch chit + 5 git thuc th Lugol
ng 3: 4ml nc ct + 5 git thuc th Lugol
ng 4: 4ml dch chit.
Phn (T) v (D) c mu ng 2 nht hn ng 3 v ng 4
phn ng m tnh.
S b kt lun: phn trn mt t v phn di mt t Sa nhn tm u khng
cha polysaccharid.
3.5.11. nh tnh cht bo, caroten, sterol
Tin hnh ln lt hai phn (T) v (D) theo cc bc sau: Cn khong 5g bt
dc liu vo cc c m 100ml, thm 10ml ether du ha, bc kn, ngm 1 gi. Lc
qua giy lc gp np ly dch lc.
nh tnh cht bo: Nh 1 git dch chit ln mnh giy lc, sy nh cho bay ht
hi dung mi. Phn (T) v (D) u khng li vt m trn giy.
S b kt lun: phn trn mt t v phn di mt t Sa nhn tm u khng
cha cht bo.

30

nh tnh caroten: Cho vo ng nghim nh khong 2ml dch chit ether du ha

trn, c cch thy n cn, nh vi git H2SO4 c vo cn. Phn (T) v (D) u
khng xut hin mu xanh l.
S b kt lun: phn trn mt t v phn di mt t Sa nhn tm u khng
cha caroten.
nh tnh sterol: Cho vo ng nghim nh khong 2ml dch chit ether du ho
trn, c cch thy n cn. Thm vo ng nghim khong 1ml anhydride acetic, lc
k cho tan ht cn. nghing ng nghim 450, thm t t H2SO4 c theo thnh
ng nghim. Phn (T) v (D) u xut hin vng phn cch mu tm , dung dch
pha trn mu xanh l Phn ng dng tnh.
S b kt lun: phn trn mt t v phn di mt t Sa nhn tm u cha
sterol.
3.5.12. nh tnh iridoid
Tin hnh ln lt hai phn (T) v (D) theo cc bc sau: Cn khong 3g bt
dc liu vo ng nghim to, thm 10 dung dch HCl 1% ngm trong 5 gi. Lc
qua giy lc gp np ly dch lc. Cho vo ng nghim nh 1ml dch lc trn, thm
1ml thuc th Trim-Hill (10ml acid acetic + 1ml CuSO4 0,2% + 0,5ml HCl c).
Phn (T) v (D) u khng xut hin mu xanh.
S b kt lun: phn trn mt t v phn di mt t Sa nhn tm u khng cha
iridoid.
Kt qu phn ng nh tnh c tng kt bng sau y:

31

Bng 2. Kt qu nh tnh s b cc nhm cht ca phn trn v di mt t

Sa nhn tm
Nhm cht

Flavonoid
1

Glycosid tim

Saponin

Coumarin

Tanin

Anthranoid

Phn ng nh tnh
Phn ng vi hi NH3
Phn ng vi dd NaOH 10%
Phn ng vi dd FeCl3 5%
Phn ng Cyanidin
Phn ng diazo ha
Phn ng Libermann-Burchardt
Phn ng Legal
Phn ng Baljet
Quan st hin tng to bt
Phn ng m, ng vng lacton
Phn ng diazo ha
Phn ng chuyn dng ng phn cistrans
Vi thng hoa
Phn ng vi dd FeCl3 5%
Phn ng vi dd gelatin 1%
Phn ng dd ch acetat 10%
Phn ng Borntraeger

Kt qu
(T) (D)
++
++
+++ +++
+
+
++
++
+
+
+
+
++
++
-

+
-

+
-

+
+++

+
+++

Alcaloid

8
9

Acid hu c
ng kh

Phn ng vi TT Mayer
Phn ng vi TT Dragendorff
Phn ng vi TT Bouchardat
Phn ng vi Na2CO3
Phn ng vi TT Fehling A v B

10

Acid amin

Phn ng vi TT Ninhydrin 3%

11

Cht bo

To vt m trn giy lc

12

Caroten

Phn ng vi H2SO4 c

13

Sterol

Phn ng Liebermann

14

Polysaccharid Phn ng vi TT Lugol

15

Iridoid

Trong :

Phn ng vi TT Trim-Hill
+++: dng tnh rt r
++: dng tnh r

+: phn ng dng tnh

- : phn ng m tnh

Kt lun
(T)
(D)

Khng
c
C

Khng
c
C

Khng
c

Khng
c

Khng
c
Khng
c

Khng
c
Khng
c

Khng
c

Khng
c

C
C
Khng
c
Khng
c
Khng
c
C
Khng
c
Khng
c

C
C
Khng
c
Khng
c
Khng
c
C
Khng
c
Khng
c

32

Nhn xt
Ngoi tinh du, phn trn v di mt t Sa nhn tm cn c flavonoid,
saponin, acid hu c, ng kh, sterol. Trong cc phn ng vi flavonoid v
ng kh cho phn ng dng tnh r.

3.6. Nghin cu bng sc k lp mng

Dch chit ton phn trong Methanol ca phn trn v di mt t Sa nhn
tm sau khi trin khai nghin cu trn cc h dung mi sau: Toluen- EthylacetatAcid formic (5:4:1), Toluen- Ethylacetat (93:7), Ether du ho- Ethylacetat (8:2),
Hexan- Ethylacetat- acid acetic (12:2:1), Chloroform- Methanol (95:5), ButhanolAcid acetic- H2O (5: 1: 0,1), Diclomethan- Methanol- H2O (4: 1: 0,1) hoc thay i
t l thnh phn cht trong h nhng vn cha tm c h dung mi ph hp. Do
tin hnh nghin cu dch Ether du ho ca phn trn v di mt t.
Chun b dch chm sc k:
Phng php chit Soxhlet: Cn chnh xc khong 10g bt phn trn v phn di
mt t, chit Soxhlet bng dung mi ether du ho. Ct thu hi dung mi, lc to
dch chm sc k.
S dng my chm sc k a dch chit ln bn mng. Trin khai sc k
lp mng cc h dung mi khc nhau:
H 1: Toluen- Aceton- Acid formic (5:4:1)
H 2: Toluen- Ethylacetat (93:7)
H 3: Ether du ho- Ethylacetat (8:2)
H 4: Hexan- Ethylacetat- acid acetic (12:2:1)
H 5: Chloroform- Methanol (95:5)
Sau khi trin khai dch chit trn cc h dung mi trn th nhn thy h 4 c
kh nng tch cht tt nht. S dng my CAMAG REPROSTAR 3 chp nh
sc k bc sng 254nm, 366nm v sau khi phun thuc th hin mu. S dng
phn mm winCATS v VideoScan phn tch hnh nh. Sc k dch chit
Ether du ho khi khai trin h 4 c trnh by trong hnh 3.7.

33

3.7. Nghin cu tinh du phn trn v di mt t

3.7.1. Sc k lp mng tinh du phn trn mt t v phn thn r Sa nhn
tm
Pha long 2 mu tinh du Sa nhn tm phn trn mt t v phn thn r vi
xylen vi t l: Tinh du/ xylen= 1/10 thu c dch chm sc k lp mng.
S dng my chm sc k a dch chit ln bn mng. Trin khai sc k
lp mng cc h dung mi khc nhau:
H 1: Toluen- Aceton- Acid formic (75:20:2)
H 2: Toluen- Ethylacetat (93:7)
H 3: Ether du ho- Ethylacetat (8:2)
H 4: Hexan- Ethylacetat (8: 2)
H 5: Chloroform- Methanol (9:1)
Sau khi trin khai dch chit trn cc h dung mi trn th nhn thy h 2 c
kh nng tch cht tt nht. S dng my CAMAG REPROSTAR 3 chp nh
sc k bc sng 254nm, 366nm v sau khi phun thuc th hin mu. S dng
phn mm winCATS v VideoScan phn tch hnh nh. Sc k dch chm
tinh du khi khai trin h 2 c trnh by trong hnh 3.8.

Hnh 3.7: Sc k dch

chit Ether du ho phn trn
v di mt t Sa nhn tm
khi khai trin h dung mi
Hexan-Ethylacetat-acid acetic
(12:2:1) :
a. UV 254nm
b. UV 366nm
c. Phun thuc th hin mu
A1,B1,C1: Phn trn mt t
a

A2,B2,C2:Phn di mt t

34

Hnh 3.8: Sc k tinh du

phn trn v di mt t Sa
nhn tm khai trin h dung
mi Toluen- Ethylacetat (93: 7)
:
a. UV 254nm
b. Phun thuc th hin mu
T1, T2: Phn trn mt t
D1, D2: Phn di mt t
a

Hnh 3.9: Sc k ,
th, bng biu
din lng gi cc
vt ca dch chit
Ether du ho phn
trn mt t Sa nhn
tm khi khai trin h
dung

mi

Hexan-

Ethylacetat-

acid

acetic (12:2:1) UV
254 nm.

35

Hnh 3.10: Sc k ,
th, bng biu din
lng gi cc vt ca
dch chit Ether du
ho phn di mt t
Sa nhn tm khi khai
trin h dung mi
Hexan-

Ethylacetat-

acid acetic (12:2:1)

UV 254 nm.

Hnh 3.11: Sc k ,
th, bng biu din
lng gi cc vt ca
dch chit Ether du
ho phn trn mt t
Sa nhn tm khi khai
trin h dung mi
Hexan-

Ethylacetat-

acid acetic (12:2:1)

UV 366 nm

36

Hnh 3.12: Sc k
, th, bng biu
din lng gi cc
vt ca dch chit
Ether du ho phn
di mt t Sa nhn
tm khi khai trin h
dung mi HexanEthylacetat- acid
acetic (12:2:1) UV
366 nm

Hnh 3.13: Sc k
, th, bng biu
din lng gi cc
vt ca dch chit
Ether du ho phn
trn mt t Sa nhn
tm khi khai trin h
dung

mi

Hexan-

Ethylacetat-

acid

acetic (12:2:1) sau

khi phun thuc th
hin mu.

37

Hnh 3.14: Sc k
, th, bng biu
din lng gi cc vt
ca dch chit Ether
du ho phn di
mt t Sa nhn tm
khi khai trin h dung
mi
Ethylacetat-

Hexanacid

acetic (12:2:1) sau

khi phun thuc th
hin mu.

Nhn xt: Sc k , th v gi tr lng gi cc vt dch chit Ether du ho

phn trn v di mt t c phn tch bi phn mm VideoScan nhy 30
cho kt qu sau: UV 254nm: sc k phn trn mt t c 8 vt, phn di mt
t c 3 vt; UV 366nm: sc k phn trn mt t c 13 vt, phn di mt t
c 6 vt; khi phun thuc th hin mu: sc k phn trn mt t c 9 vt, phn
di mt t c 10 vt. Nhn chung, phn trn v di mt t ging nhau hu ht
s vt, v tr vt UV 254nm v khi hin mu (cc vt c khc nhau v cng
mu), im khc l vt s 11 phn trn mt t UV 254nm v khi phun thuc
th th ln mu r rt trong khi phn di mt t khng c vt ny. UV 366nm,
phn trn mt t hin r cc vt ca chlorophil.

38

Hnh 3.15: Sc k
, th, bng
biu din lng gi
ca cc vt tinh du
phn trn mt t
Sa nhn tm khi
khai trin h dung
mi

Toluen-

Ethylacetat (93:7)
UV254 nm.

Hnh 3.16: Sc k
, th, bng
biu din lng gi
ca cc vt tinh du
phn di mt t
Sa nhn tm khi
khai trin h dung
mi

Toluen-

Ethylacetat (93:7)
UV254 nm.

39

Hnh 3.17: Sc k
, th, bng
biu din lng gi
ca cc vt tinh du
phn trn mt t
Sa nhn tm khi
khai trin h dung
mi

Toluen-

Ethylacetat

(93:7)

sau khi phun thuc

th hin mu.

Hnh 3.18: Sc k
, th, bng
biu din lng gi
ca cc vt tinh du
phn di mt t
Sa nhn tm khi
khai trin h dung
mi

Toluen-

Ethylacetat

(93:7)

sau khi phun thuc

th hin mu.

40

Nhn xt: Sc k , th v gi tr lng gi cc vt tinh du phn trn v di

mt t c phn tch bi phn mm VideoScan nhy 30 cho kt qu sau:
UV 254nm, sc k phn trn mt t c 3 vt, phn di mt t c 1 vt. Khi
phun thuc th hin mu: sc k phn trn mt t c v phn di mt t u
c 10 vt. Nhn chung, phn trn v di mt t ging nhau hu ht s vt, v tr
vt UV 254nm v khi hin mu (cc vt c khc nhau v cng mu), im
khc l vt s 10 phn trn mt t UV 254nm v khi phun thuc th th ln
mu r rt trong khi phn di mt t th vt ny m nht c UV 254nm v khi
phun thuc th.
3.7.2. Sc k GC-MS tinh du phn trn mt t v phn thn r Sa nhn tm.
Tin hnh:
- Mu tinh du phn trn mt t v phn thn r Sa nhn tm c pha long bng
dung mi Chloroform n nng 10-2
- Khi ng h thng sc k kh
- Ci t cc thng s ca chng trnh nhit :

Ct

Thi gian (pht)

Nhit ( oC)

0-2
2- 35,3
35,3- 42
42- 44

50
50- 150
150- 250
250

Nhit ho hi mu

250

- Bm mu sau khi h thng kh v chng trnh nhit t yu cu.

- Tin hnh chy chng trnh.
Kt qu: Ph GC- MS ca tinh du phn trn mt t v phn thn r sa nhn tm
c trnh by ph lc 1, 2.

41

Bng 3: Thnh phn, hm lng cc cht trong tinh du phn trn v di mt t

Sa nhn tm

Trn
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34

Tn cht
1-S--pinen
Camphen
Sabinen
2--pinen
-myrcen
Cymen
DL-limonen
1,8-cineol
Cis-ocimen
-ocimen
-Thujon
Bicyclo[2.2.1] heptan-2-on
Linalool L
Camphor
Borneol
Bicyclo[3.1.1] heptan-3-on
4-terpineol
-terpineol
Naphthalen
Myrtenal
Fenchyl acetat
1-methylnaphthalen
2-methylnaphthalen
2,6-dimethylnaphthalen
Caryophyllen
-selinen
Bicyclogermacren
Spathulenol
Caryophyllen oxide
1,2-dihydro-3-vinylphenanthren
Eudesm-4(14)-en-11-ol
Germacren B
Veridiflorol
2,6,10-cycloundecatrien-1-on

Di

Thi
gian lu
8,122
8,667
9,665
9,767
10,405

Hm
lng (%)
7,44
1,28
0,85
29,94
1,14

11,953
12,051

4,09
6,95

14,597
15,186
17,128
18,122
18,506
18,672
19,290
18,808
19,543

2.39
0,90
20,10
0,57
0,73
1,09
1,01
1,38
0,86

23,760
24,485
29,100
29,295
32,027
32,460
35,600

2.93
1,41
0,83
4,58
1,18
4,13
0,79

36,978
37,431
37,518

0,85
0,59
0,65

Thi
gian lu
8,126
8,667
9,660
9,762
10,410
11,787
11,958
12,055
12,425
12,873
14,592

Hm
lng (%)
5,85
2,62
0,85
26,99
1,18
1,59
4,42
7,96
2,30
2,98
4,73

17,123
18,117

20,27
1,72

18,672
19,290

1,64
1,19

20,648

2,56

29,295
32,026

1,89
1,15

35,600
35,780

1,54
1,26

37,431

0,96

37,518
39,626

2,00
0,39

42

Nhn xt: Kt qu GC-MS cho thy trong tinh du phn trn v di mt t Sa

nhn tm u c 2 thnh phn chnh l: 2- - pinen (29,94% tinh du trn mt t v
26,99% tinh du di mt t), camphor (20,10% tinh du trn mt t v 20,27%
tinh du di mt t). Ngoi ra cn c cc cht sau vi hm lng thp hn: pinen, bicyclogermacren, DL-limonen, 1,8-cineol, bicyclo[2.2.1]heptan-2-on, 1methylnaphthalen, 2-methylnaphthalen, caryophyllen.
Kt qu ny c nhiu im khc vi kt qu ca Nguyn Th Phng Lan
(2004) [8] nh sau: Tinh du phn trn mt t Thch Tht c thnh phn chnh
-pinen tng t vi mu tinh du l, nhng khng c bornyl acetat chim t l cao
nh tinh du l Ninh Thun m tc gi Nguyn Th Phng Lan phn tch, mt
khc c phn trn mt t v di mt t Thch Tht li c hm lng camphor
cao gn tng t nh tinh du qu m tc gi Nguyn Th Phng Lan phn tch
c (hm lng cc cht c thay i i cht cho s khc nhau v a im ly
mu, thi gian thu hi v quy trnh ct tinh du).
- V hm lng: Tinh du phn trn v di mt t Thch Tht c im
tng ng vi hm lng tinh du l m tc gi Nguyn Th Phng Lan thu hi
Ninh Thun (<0,16%). Hm lng ny thp hn nhiu so vi tinh du qu (3,95,4%) [8].

43

BN LUN
V phng php nghin cu
ti s dng nhng phng php nghin cu c bn v c im hnh
thi, vi phu, bt dc liu, nh tnh s b cc nhm cht ca dc liu.
S dng my chm sc k Linomat 5 a dch chit ln bn mng. Sau khi
trin khai, chp nh bng bung chp Camag Reprostar 3, x l v phn tch sc k
bng phn mm WinCATS v VideoScan nn kt qu thu c kh chnh xc v
r rng. Cc thng s thu c rt hu ch cho vic nh tnh v bn nh lng
thnh phn ha hc trong dch chit.
V mt thc vt hc
Cc ti liu tham kho cho thy, cy Sa nhn tm hin ch dng m t c
im hnh thi ca cy v qu [8], [11]. M cha m t y v cu to gii phu
hay c im vi hc cc b phn khc ca cy. Vic tin hnh nghin cu cu to
gii phu phn trn mt t, di mt t v c im vi hc bt phn trn, di
mt t ca ti c thc hin ln u tin i vi mu cy ny. So vi c im
hnh thi ca chi Amomum, nhn thy cy Sa nhn tm c cc c im chung ca
chi nh: cy tho, thn r mc b lan, l c li nh, b l xp st vo nhau to
thnh mt thn gi, cm hoa mc t thn r, cung hoa c vy, Bng vic so snh
c im hnh thi ca mu nghin cu vi cc ti liu ca chi, h gp phn xc
nh ng tn khoa hc ca mu nghin cu.
V mt ha hc
c mt s cng trnh nghin cu v thnh phn ha hc ca Sa nhn tm
nhng ch yu l nghin cu v chit xut, nghin cu tc dng dc l ca tinh
du qu v dch chit t qu [8], [11], [16]. Thc t ngoi qu, cc b phn khc ca
cy cng cha tinh du v nhiu cht khc. Kha lun ln u tin tin hnh nghin
cu mt cch tng th v thnh phn ha hc ca cc b phn cy Sa nhn tm.
Bng cc phn ng nh tnh, xc nh trong cy Sa nhn tm c cha: flavonoid,
saponin, acid hu c, ng kh, sterol. Sc k lp mng tinh du, dch chit Ether
du ho ca phn trn v di mt t c trin khai li nhiu ln v cho kt qu

44

lp li ging nhau nn kt qu ng tin cy. ng thi, kha lun cn xc nh c

hm lng tinh du phn trn v di mt t, so snh gia cc b phn cy, cng
nh so snh vi s liu thu c trc ca cy Sa nhn tm thu hi Ninh
Thun. c bit, tinh du phn trn mt t Thch Tht c hm lng camphor
cao gn tng t nh tinh du qu Ninh Thun m tc gi Nguyn Th Phng
Lan phn tch c [8].
Kt qu ny bc u gp phn vo nh hng cho cc nghin cu ha hc
su hn v nh hng s dng cc b phn cy Sa nhn tm.

45

KT LUN V KIN NGH

Sau mt thi gian thc nghim, thu c nhng kt qu sau:
V thc vt
xc nh c im vi phu l, vi phu thn r, r, c im bt phn trn
mt t v di mt t gp phn tiu chun ha v kim nghim dc liu, chng
nhm ln khi s dng.
V ha hc
- Kt qu nh tnh cc nhm cht bng phn ng ha hc cho thy trong cy
Sa nhn tm c cha: flavonoid, saponin, acid hu c, ng kh, sterol; khng
cha glycoside tim, coumarin, tanin, anthranoid, alcaloid, acid amin, cht bo,
caroten, polysaccharid, iridoid.
- Ngoi ra, xc nh c h sc k cho dch chit Ether du ho, tinh du
phn trn v di mt t, chp v x l hnh nh bng cc phn mm winCATS,
VideoScan gp phn lm c s d liu ha hc ca cy.
- ti xc nh c hm lng tinh du ca phn trn mt t l 0,16%,
phn di mt t l 0,12% tnh theo dc liu kh tuyt i, tin hnh SKLM,
GC-MS xc nh c thnh phn ha hc, hm lng cc cht trong tinh du phn
trn v di mt t lm c s d liu son tiu chun khi cn thit.
KIN NGH
Trn th gii cng nh Vit Nam, ngi ta quan tm ch yu ti tinh du
trong qu ca Sa nhn tm. V vy, ngoi kt qu nghin cu ca ti cng nh
nhng nghin cu cng b trc , chng ti xut s dng tinh du cc b
phn khc (l, thn r, r) ca Sa nhn tm, nghin cu thm phng php chit xut
phn trn v di mt t ca Sa nhn tm tng hiu qu s dng.
Ngoi ra, Sa nhn tm cn c vo trng min Bc ch ng v ngun
nguyn liu v kim sot tt cc ch tiu kim nghim.

TI LIU THAM KHO

Ti liu ting Vit
1. Huy Bch, Cy thuc v ng vt lm thuc Vit Nam tp II, NXB Khoa
hc v K thut, tr 643-645.
2. L nh Bch- Trn Vn n (2007), Thc vt hc, Nh xut bn Y hc, tr 207213.
3. B mn Dc liu, Trng i hc Dc H Ni (2006), Thc tp dc liu
phn hin vi.
4. B mn Dc liu, Trng i hc Dc H Ni (2006), Thc tp dc liu
phn ha hc.
5. B mn Dc liu, Trng i hc Dc H Ni (2011), Bi ging dc liu,
tp 1.
6. B mn Dc liu, Trng i hc Dc H Ni (2011), Bi ging dc liu,
tp 2.
7. Phm Hong H (1993), "Cy c Vit Nam", tr. 434- 437.
8. Nguyn Th Phng Lan (2004), Nghin cu cc loi sa nhn mc hoang cc
x min ni tnh Ninh Thun.
9. Tt Li (2001), Nhng cy thuc v v thuc Vit Nam, Nh Xut bn y hc.
10. Nguyn c Minh, Ng Vn Thng, Th Hoa Vin, L Ngc T (1994),
"Nghin cu thnh phn ho hc ca ht Sa nhn tm Amomum longiligulare T.L
Wu", Tp ch nng nghip v cng nghip thc phm, tr. 464-466.
11. o Lan Phng (1995), "Nghin cu mt s loi mang tn Sa nhn min Bc
Vit Nam".
12. B Y T (2007), Ho phn tch, Vol. 2, Nh xut bn Y hc.
13. B Y T (2009), Dc in Vit Nam IV, tr. 872-873.
14. Nguyn Vit Thn (2003), Kim nghim dc liu bng phng php hin vi
tp I, Nh xut bn Khoa hc v K thut.
15. Th Hoa Vin, Hostettman K., L Ngc T, Ng Vn Thng (1994),
"Nghin cu cc phng php chit tch v xc nh cu trc ho hc ca mt s

hot cht c trong phn khng bay hi ca ht Sa nhn tm (Amomum longiligulare

T.L Wu) ca Vit Nam", Tp ch Khoa hc v cng ngh, tr. 29- 34.
16. Th Hoa Vin, L Ngc T, Nguyn c Minh, Ng Vn Thng (1994),
"Nghin cu hot tnh khng khun ca ht Sa nhn Amomum longiligulare T.L
Wu", Tp ch nng nghip v cng nghip thc phm, tr. 464-466.
Ti liu ting Anh
17. T.K. Lim, Edible medicinal and non- medicinal plants Vol. 5, Springer.
18. Pharmacopoiea of the people's republic of China (2005), Chemical industry
Press, Beijing.
19. Hao Ying (2014), "Analysis and determination of oestrogen- active compounds
in fructus amomi by the combination of high- speed counter- current
chromatography and high performance liquid chromatography.", Journal of
chromatography B, pp. 36- 42.
Ti liu ting Php
20. H. Lecomte (1907), Flore genseerale de L Indochine, Vol. VI.
Ti liu ting Trung Quc
21. Zhao Jin, Dong Zhi (2009), "Anti- inflammation, analgesic and anti- diarrhea
effect of volatile oil from Amomum longiligulare T.L. Wu", Chinese traditional
patent medicine.
Ti liu trn internet
22.http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=101395

PH LC
Ph lc 1. Kt qu phn tch sc k kh tinh du phn trn mt t
Ph lc 2. Kt qu phn tch sc k kh tinh du phn di mt t