Professional Documents
Culture Documents
TRNG I HC DC H NI
**********
H NI - 2013
B Y T
TRNG I HC DC H NI
H NI 2013
LI CM N
Bng tt c s chn thnh v lng bit n su sc, em xin gi li cm n ti
TS. Nguyn Hong Anh, TS. o Th Vui, Ths. Nguyn Thu Hng, B mn
Dc lc, TS. Nguyn Qunh Chi, B mn Dc liu, TS. Nguyn Quc Huy,
B mn Thc vt, trng H Dc H Ni.
L nhng ngi thy, ngi c trc tip hng dn, tn tnh ch bo v
gip em trong sut qu trnh thc hin v hon thnh kha lun.
Em xin gi li cm n ti anh inh i , k thut vin ti b mn Dc
lc trng H Dc H Ni nhit tnh gip v trc tip thc hin nhiu cng
vic xuyn sut trong qu trnh tin hnh ti.
Nhn y em cng xin gi li cm n ti:
Cc thy c, cc anh ch k thut vin trong b mn Dc lc to mi
iu kin, gip em c th hon thnh kha lun mt cch tt nht.
Cc thy c trong Ban gim hiu nh trng, cc phng ban, cc b mn
trng i hc Dc H Ni tn tnh dy d, gip em trong qu trnh hc tp
ti trng.
Em cng xin by t lng cm n chn thnh ti nhng ngi thn trong gia
nh, nhng ngi bn lun kp thi ng vin, ng h em trong sut qu trnh
hc tp ti trng cng nh trong thi gian thc hin kha lun.
Em xin chn thnh cm n.
MC LC
Trang
DANH MC CC K HIU, CH VIT TT
DANH MC CC BNG
DANH MC CC HNH
T VN ........................................................................................................1
CHNG I. TNG QUAN ..................................................................................3
1.1. Chi Stephania Lour.: Thnh phn ha hc v cc tc dng dc l tm
thn/thn kinh ....................................................................................................3
1.1.1.Thnh phn ha hc .................................................................................3
1.1.2.Hm lng alcaloid ton phn v L-tetrahydropalmatin trong cc loi bnh
vi Vit Nam .................................................................................................3
1.1.2.1.Alcaloid ton phn .............................................................................3
1.1.2.2.Hm lng L-tetrahydropalmatin (Rotundin).....................................4
1.1.3.Tc dng dc l hng thn kinh ca cc loi thuc chi Stephania Lour.
.........................................................................................................................6
1.2. V hai loi Stephania dielsiana Y.C.Wu v Stephania sinica Diels............9
1.2.1.c im thc vt ....................................................................................9
1.2.2.Thnh phn ha hc ...............................................................................10
1.2.3.Cc nghin cu v tc dng dc l hng thn kinh v tm thn..........14
CHNG II. NGUYN LIU V PHNG PHP NGHIN CU............. 15
2.1.Nguyn liu .................................................................................................15
2.1.1.Dc liu ............................................................................................... 15
2.1.2.Ha cht v thit b ................................................................................15
2.1.3.ng vt thc nghim ............................................................................16
2.1.4.Chun b thuc th .................................................................................16
2.2.Phng php nghin cu ...........................................................................17
Protein kinase B
BDNF
CREB
CRF
DZP
Diazepam
EPM
ERK
ETM
GABA
GAD
IL-1
Interleukin 1 beta
NF-B
NMDA
N-methyl-D-aspartat
PD
SPD
Stepholidin
THP
Tetrahydropalmatin
Rf
H s lu
MeOH
Methanol
DANH MC CC BNG
Bng
Tn bng
Trang
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
3.1
3.2
3.3
3.4
3.5
3.6
3.7
24
25
27
27
29
33
34
DANH MC CC HNH
Hnh
Tn hnh
Trang
1.1
2.1
15
2.2
15
2.3
19
2.4
20
2.5
21
2.6
21
3.1
3.2
3.3
3.4
30
31
32
35
T VN
Ri lon lo u (anxiety disorders) l s lo s qu mc trc mt tnh hung
xy ra, c tnh cht v l, lp li v ko di gy nh hng n s thch nghi vi
cuc sng ca ngi bnh. y l mt trong nhng ri lon tm l c tnh ph bin
cao, c xu hng ngy cng gia tng, thng kt hp vi nhiu ri lon khc nh
mt ng, trm cm, ri lon n ung, ri lon hnh vi [14]. Hin nay, phng php
iu tr ri lon lo u ch yu l phi hp liu php tm l vi thuc gii lo u
(anxiolytics). Cc thuc gii lo u c ngun gc ha dc chnh c s dng l
cc dn cht ca benzodiazepin, buspiron v cc thuc chng trm cm c ch chn
lc ti thu hi serotonin hoc chng trm cm 3 vng [17]. Hn ch ln nht ca cc
thuc c ngun gc ha dc l tc dng ph, kh nng l thuc thuc v phn ng
cai thuc xy ra khi dng iu tr. Thm vo , gi thnh cao ca cc thuc ny
cng l vn cn quan tm khi s dng thuc hng ngy trong mt thi gian di
cho bnh nhn. V vy, s dng cc thuc v sn phm c ngun gc dc liu hin
c coi l hng tip cn b sung v thay th cho cc thuc c ngun gc ha
dc trong iu tr ri lon lo u [47].
Chi Stephania Lour. l mt trong nhng chi ln nht thuc h Tit d
(Menispermaceae) vi khong 60 loi, phn b ch yu vng nhit i v cn
nhit i ca chu , chu Phi v chu c. Trong lnh vc dc l thn kinh v tm
thn, nghin cu v cc loi trong chi ch yu tp trung trn tc dng chng lon
tm thn, hng iu tr Alzheimer, an thn v gii lo u. Nhiu nghin cu ha hc
v dc l c thc hin lm sng t cc hng tc dng trn trong nhiu
alkaloid c hot tnh sinh hc c phn lp v xc nh cu trc [48].
Ti Vit nam, cc loi ca chi Stephania Lour. c nghin cu kh y
v ha hc v tc dng sinh hc hng an thn trn c s chit tch Ltetrahydropalmatin v kinh nghim s dng ca nhn dn [6], [16]. Hng nghin
cu ca ti tp trung vo nh gi tc dng dc l thn kinh v tm thn ca hai
loi Stephania c pht hin Ba v (H ni) v Phong Nha (Qung Bnh) l
Stephania sinica Diels. (bnh vi tn ngn) v Stephania dielsiana Y.C. Wu. (c
dm) [6]. Quan st ca Phm Thanh K, Nguyn Quc Huy cho thy dch chit S.
dielsiana c tc dng gim hot ng ca chut v ko di thi gian ng do
thiopental gp 3 ln v 8 ln so vi nhm chng khi dng liu tng ng 1,25g/kg
v 2,5g/kg [10]. Nghin cu ban u v ha hc ca Quyn, Nguyn Quc Huy
v cng s cng cho thy c s khc bit v thnh phn alcaloid gia cc loi
Stephania, trong khi t l L-tetrahydropalmatin S. sinica l khong 2,43% th S.
dielsiana ch l 0,4% [6]. Nhng kt qu ny gi cho hng nghin cu su hn
v tc dng an thn v gii lo u ca S. sinica v S. dielsiana ng thi tm hiu
xem liu tc dng ny c ph thuc vo s c mt ca L-tetrahydropalmatin trong
dc liu hay khng.
Xut pht t thc t , ti c trin khai vi mc tiu nh gi tc dng
gii lo u v an thn thc nghim ca dch chit nc v alcaloid ton phn ca
Stephania sinica Diels. v Stephania dielsiana Y.C. Wu. trn chut bnh thng v
chut chu stress do c lp.
Loi
Ni thu hi
S. glabra(Roxb.) Miers
Ninh Bnh
2,96
S. kuinanensis H.S.Lo
Lng Sn
4,41
Stephania sp3.
Qung Ninh
2,32
Loi
Ni thu hi
S. brachyandra Diels.
Sapa-Lo Cai
10,8
3,4
S. sinica Diels.
3,6
S. kwangsiensis H.S.Lo
Cm Ph-Qung Ninh
3,5
S. hainanensis H.S.Lo
2,6
Loi
0,59
S. kuinanensis H.S.Lo
3,06
Stephania sp3.
1,52
Loi
S. brachyandra Diels.
THP (%)
THP/alcaloid ton
phn (%)
5,1
50,1
2,1
50,0
S. glabra (Roxb.)
2
Miers
S.sinica Diels.
1,4
46,4
S.kwangsiensis H.S.Lo
1,8
50,5
S.hainanensis H.S.Lo
0,6
18,3
Loi
S. brachyandra Diels.
3,69
S. dielsiana Y. C. Wu.
0,40
S. sinica Diels.
2,43
Hnh1.1.Sc k ca dch chit alcaloid ton phn ca 6 loi thuc chi Stephania
Lour. (UV 254 v 365 nm)
BR: S. brachyandra, GL: S. glabra, KW: S. kwangsiensis, SI: S. sinica; SP1:
Stephania sp.1 (Mu Ha Bnh), DI: S. dielsiana, R: L-tetrahydropalmatin
Dung mi trin khai sc k: Cloroform : Aceton : NH4OH [8 : 2 : 0,1]
1.1.3. Tc dng dc l hng thn kinh ca cc loi thuc chi Stephania Lour.
Trong lnh vc dc l thn kinh v tm thn, nghin cu v cc loi trong
chi Stephania ch yu tp trung trn tc dng chng ri lon tm thn, tc dng
hng iu tr Alzheimer v tc dng an thn v gii lo u.
(-)- Stepholidine (SPD) phn lp t S. intermedia H.S. Lo c chng
minh c hot tnh i khng receptor D2 ca dopamin vng bng mi (ventral
tegmental area) v nhn vng (nucleus accumbens), kch thch hot ng ca
tyrosinhydroxylase, iu ha gii phng dopamin v c hiu qu chng lon thn
trn m hnh gy tm thn phn lit ng vt thc nghim [52]. Trn lm sng,
gip ci thin c triu chng m tnh v dng tnh bnh nhn tm thn phn lit
ng thi t gy tc dng ngoi thp [52]. Bi-acetylated l-stepholidine, mt dn cht
c sinh kh dng tt hn SPD, vi c tnh ch vn trn receptor D1 v receptor 5HT1A, i khng trn receptor D2, lm gim kch thch v ci thin chc nng vn
ng, nhn thc chut cng trong m hnh gy tm thn phn lit thc nghim bi
phencyclidin [25].
Tetrahydropalmatin (THP), mt alcaloid c tm thy hu ht cc loi
thuc chi Stephania, c i lc gn cao vi receptor 1A v 2A-adrenergic, D1, D2 v
D3 ca dopamin, receptor 5-HT1A, 5-HT1D, 5-HT4 v 5-HT7 ca serotonin [34]. Tc
dng i khng ca THP trn receptor dopamin gim dn theo th t D1, D2, D3.
THP c tc dng i khng receptor 1-adrenergic, ch vn trn receptor 2adrenergic v l cht iu ha d lp th dng tnh ca receptor GABAA [26], [51].
THP i khng tc dng hot ha cc receptor serotonin, noradrenalin v dopamin
ca cocain, ng thi tc dng trn receptor 5-HT1A v -adrenergic gip gim nh
tc dng ngoi thp [37]. THP c tc dng gim cc triu chng trong qu trnh cai
nghin cocain v heroin trn thc nghim chut cng [53]. THP c ch s ph
thuc tm thn gy ra bi oxycodon thng qua nh hng ti s phosphoryl ha
CREB (cyclic-AMP response element-binding protein) v ERK (Extracellular
signal-regulated kinases) nhn vng v hi hi m (hippocampus) chut cng
[35].
Theo hng tip cn sng lc dc liu c tc dng c ch
acetylcholinesterase c tim nng trong iu tr bnh Alzheimer, dch chit c loi
S. suberosa Forman. nng 0,1 mg/ml c ch trn 90% hot tnh
actetylcholinesterase [29]. Ba alkaloid protoberberin (stepharanine, cyclanoline v
N-methyl stepholidine) phn lp t loi S. venosa (Blume) Spreng. c hot tnh c
ch mnh acetylcholinesterase (tim nng trong iu tr sa st tr tu v bnh
Alzheimer) vi gi tr IC50 tng ng l 14,1; 9, 23 v 31,3 M [28]. Tetrandrin
c chit xut v phn lp t loi S. tetrandrae S. Moore c ch hot ng ca
NF-B, gim ng k s to thnh cc yu t gy vim IL-1 v TNF-, bo v t
bo thn kinh khi c tnh gy ra bi amyloid- protein, ci thin tnh trng sa st
tr nh v gim kh nng hc nh trn chut cng (m hnh m cung nc Morris),
neurotrophic
tetrandrin c th hin thng qua vic lm gim thi gian bt ng ca chut nht
2 m hnh th nghim chut bi cng bc v test treo ui [23].
Tc dng c ch thn kinh trung ng ca dl-tetrahydropalmatin (THP), mt
alkaloid c phn lp t nhiu loi trong chi Stephania c chng minh trn
cc m hnh dc l thc nghim. liu thp (0,5 10 mg/kg), THP c tc dng
gii lo u r rt, tc dng an thn v gin c ch th hin liu cao (50 mg/kg). Tc
dng gii lo u ca tetrahydropalmatin b i khng bi flumazenil, mt cht cnh
tranh v tr gn ca benzodiazepin trn GABAA receptor, chng t c ch gii lo u
10
O
+
N
H3C
N
CH3
O
OCH3
OCH3
O
O
O
H3CO
CH3
11
H3CO
H3CO
H3CO
H3CO
H
OCH 3
OCH 3
OCH 3
OH
1
H3CO
HO
N-CH3
O
OCH3
5
Vi S.dielsiana hin c 15 alcaloid c phn lp t c ca loi ny, bao
gm : dehydrostesakin (6), oxocrebanin (7), 1,2 methylen-dioxy- 8 methoxy- 7
oxodibenzoquinolin (8), l-tetrahydropalmatin, oxostephanin (9), dehydrocrebanin
(10), ayuthianin (11), cephamorphinanin (12), aknadinin (13), liriodenin (14),
(-) corydalmin, nor-canelillin (15), sinomenin, stephanin (16), dehydrostephanin
(17), crebanin (18) [6], [11], [21], [56].
12
O
O
HO
N
OCH 3
H3CO
CH3
OCH 3
7
O
O
N
H3C
O
H3CO
OCH3
OCH3
15
H3CO
O
N
H3CO
H3C
OCH3
OCH3
H 3CO
9
O
H3C
CH3
H
OH
H3CO
CH3
OCH 3
10
11
13
H3CO
HO
HO
N-CH3
NH
HO
OCH 3
OCH 3
OCH 3
OH
12
13
H3CO
N
H3CO
H
OCH3
OH
14
4
H3CO
HO
HO
NH
H3CO
N-CH 3
OH
O
OCH 3
15
5
O
H3C
O
N
H3C
H3CO
H 3CO
16
17
14
15
(bit
dc
Seduxen
ca
Gedeon
Richter,
Hungari),
16
17
Gii lo u, chut
khng chu
stress, EPM
Gii lo u,
chut khng
chu stress,
ETM
Gii lo u,
chut chu
stress, EPM
An thn, chut
khng chu
stress
An thn,
chut chu
stress
Gii lo
u, chut
khng
chu
stress,
EPM
An thn,
chut
khng
chu
stress
18
19
20
21
22
23
2.3. X l s liu
D liu c lu tr, phn tch bng phn mm SPSS 16.0 v c biu din
di dng gi tr trung bnh sai s chun (X SE). Qua phn tch kim chun
Kolmogorow- Smirnow cho thy mt s d liu khng tun theo phn b chun. V
vy, mu khng tun theo phn b chun v cc mu m bin c tnh cht khng
lin tc c kim nh bng test phi tham s Kruskal Wallis sau l Mann
Whitney U test so snh s khc bit gia cc l. Vi cc mu tun theo phn b
chun, s dng kim nh One way Anova vi hu kim (post hoc) Dunnette T3
so snh s khc bit gia cc l. S khc bit c coi c ngha thng k khi p
< 0,05.
24
9
9
Thi gian lu ti
tay m (giy) (a)
8,11 3,85
31,89 12,04
28,11 7,68
19,88 6,28
25,89 4,18
10
34,10 7,15
22,75 9,48
44,50 17,32
53,44 16,52
10
45,60 12,50
NaCl
2
DZP
D30
D100
D300
D1000
S30
S100
S300
S1000
10
pa
p1-2 = 0,020
p1-3 = 0,010
p2-3 = 0,730
p1-4 = 0,093
p2-4 = 0,423
p1-5 = 0,011
p2-5 = 0,489
p1-6 = 0,006
p2-6 = 0,661
p1-7 = 0,139
p2-7 = 0,423
p3-7 = 0,167
p1-8 = 0,015
p2-8 = 0,888
p4-8 = 0,279
p1-9 = 0,006
p2-9 = 0,387
p5-9 = 0,436
p1-10 = 0,006
p2-10 = 0,400
p6-10 = 0,529
S ln ra
tay m (b)
1,11 0,48
3,56 0,75
3,33 0,55
2,50 0,57
3,56 0,41
2,40 0,54
3,38 1,10
3,63 0,89
2,56 0,41
2,70 0,60
pb
p1-2 = 0,008
p1-3 = 0,008
p2-3 = 1,000
p1-4 = 0,044
p2-4 = 0,321
p1-5 = 0,004
p2-5 = 0,546
p1-6 = 0,053
p2-6 = 0,211
p1-7 = 0,093
p2-7 = 0,481
p3-7 = 0,541
p1-8 = 0,021
p2-8 = 0,963
p4-8 = 0,382
p1-9 = 0,031
p2-9 = 0,387
p5-9 = 0,136
p1-10 =0,035
p2-10 =0,278
p6-10 =0,631
*Ghi ch. DZP: Diazepam 2 mg/kg; D30, 100, 300, 1000: S. dielsiana 30, 100, 300, 1000 mg/kg;
S30, 100, 300, 1000: S. sinica 30, 100, 300, 1000 mg/kg.
25
Bng 3.2. Tc dng ca dch chit nc ton phn v diazepam trn s ln vo tay
kn v tng s ln lu ti tay kn, tay m ca chut khng chu stress trn m hnh
EPM
Tn l
S ln vo
p(c) so snh
Tng s ln lu
p(d) so snh
tay kn (c)
vi l NaCl
vi l NaCl
NaCl
8,78 1,41
9,89 1,69
DZP
13,78 2,01
0,063
17,33 1,97
0,019
D30
11,11 1,12
0,258
14,44 1,18
0,063
D100
13,38 1,49
0,074
15,88 1,41
0,027
D300
10,33 0,88
0,387
13,89 0,98
0,094
D1000
10
11,00 1,62
0,325
13,40 1,78
0,243
S30
7,88 1,06
0,541
11,25 1,99
0,815
S100
9,63 1,71
0,699
13,25 2,35
0,236
S300
7,89 1,14
0,863
10,44 1,33
0,796
S1000
10
6,80 1,05
0,387
9,50 1,46
0,842
*Ghi ch. DZP: Diazepam 2 mg/kg; D30, 100, 300, 1000: S. dielsiana 30, 100, 300, 1000 mg/kg;
S30,100,300,1000: S. sinica 30, 100, 300, 1000 mg/kg.
26
Nhn xt: Diazepam liu 2mg/kg th hin tc dng gii lo u r rt, lm tng
c ngha thi gian lu ti tay m, tng s ln ra tay m so vi nhm chng ung
nc mui sinh l. Ngoi tr mc liu 100 mg/kg ca S. dielsiana v liu 30 mg/kg
ca S. sinica, tt c cc mc liu cn li u th hin tc r rt trn c s ln di
chuyn vo tay m v thi gian lu li tay ny. cng mt mc liu, tc dng ca
2 loi Stephania khc nhau khng c ngha thng k v tng ng vi tc dng
ca diazepam (2 mg/kg). Ch s s ln vo tay kn ca cc l khng c s khc bit
c ngha so vi l chng NaCl, diazepam v S. dielsiana mc liu 100 mg/kg lm
tng c ngha tng s ln lu ti tay kn, tay m; cc mc liu cn li khng c s
khc bit c ngha so vi l chng ch tiu ny. Mc liu ti thiu c tc dng:
30 mg/kg vi S. dielsiana v 100 mg/kg vi S. sinica c la chn cho cc th
nghim tip theo.
3.1.2. Trn m hnh EPM chut chu stress do c lp
Chut b gy stress do nui c lp trong thi gian 5 tun sau tin hnh cho
ung thuc trong 5 ngy. Kt qu thi gian lu li tay m v s ln vo tay m ca
cc l chut chu stress do c lp v l nui by n trong m hnh ch thp nng
cao c trnh by trong bng 3.3; s ln vo tay kn v tng s ln lu ti tay kn,
tay m c trnh by trong bng 3.4.
27
Bng 3.3. Tc dng ca dch chit nc ton phn v diazepam trn s ln v thi
gian lu ti tay m ca chut chu stress trn m hnh EPM
Thi gian lu ti
Tn l
NaCl - by n
2
NaCl - c lp
3
DZP c lp
S ln ra
pa
tay m (b)
19,44 12,91
2,11 1,20
10
p1-2=0,043
p1-2=0,043
10
87,40 41,80
p2-3=0,023
1,20 0,49
p2-3=0,023
p2-4=0,280
10
D30 c lp
3,80 2,89
p2-4=0,280
0,50 0,31
p3-4=0,143
p3-4=0,247
p2-5=0,001
S100 c lp
pb
10,13 2,57
p2-5=0,001
1,25 0,25
p3-5=0,297
p3-5=0,408
Bng 3.4. Tc dng ca dch chit nc ton phn v diazepam trn s ln vo tay
kn v tng s ln lu ti tay kn, tay m ca chut chu stress trn m hnh EPM
Tng s ln
Tn l
S ln vo
p(c) so snh vi
lu ti tay
p(d) so snh
tay kn (c)
NaCl c lp
kn v tay
vi NaCl c lp
m
NaCl-by n
6,33 1,42
0,133
8,44 1,71
0,065
NaCl - c lp
10
4,10 2,00
DZP c lp
10
4,60 1,68
0,971
5,80 1,48
0,165
D30 c lp
10
8,60 1,49
0,052
9,10 1,57
0,052
S100 c lp
10,13 0,72
0,034
11,38 0,75
0,027
4,10 2,00
*Ghi ch. DZP c lp : l chut nui c lp ung diazepam; D30 c lp: l chut nui c lp ung
S. dielsiana 30 mg/kg; S100 c lp: l chut nui c lp ung S. sinica 100 mg/kg
28
Nhn xt: Chut chu stress do c lp biu hin trng thi lo u r rt, th
hin s gim s ln vo tay m v thi gian lu li tay m so vi nhm by n
(p < 0,05). Diazepam (2 mg/kg) vn th hin tc dng r rt gii lo u trn chut
chu stress, lm tng s ln vo tay m cng nh thi gian lu li tay ny (p <
0,05). Trong 2 loi Stephania, ch c S. sinica mc liu th th hin tc dng gii
lo u, lm tng c ngha s ln vo v thi gian lu li tay m so vi l chng
chu stress ung nc mui sinh l. S. dielsiana khng lm thay i c ngha cc
ch tiu ny. S. sinica lm tng c ngha s ln vo tay kn v tng s ln lu ti
tay kn,tay m; diazepam v S. dielsiana khng lm thay i c ngha 2 chi s
ny.
3.1.3. Trn m hnh ETM
p ng n trnh nguy him (s cao khi khm ph tay m) lin quan n
tc dng chng ri lon lo u ton th, th hin bng thi gian tim tng chut
ri tay kn khm ph tay m ti thi im ban u (baseline), ln t chut th
nht (avoidance 1), ln t chut th hai (avoidance 2) v p ng chy trn khi b
phi nhim mi trng nguy him trn tay m lin quan n tc dng chng ri
lon hong s, th hin bng thi gian tim tng chut ri tay m chui vo tay
kn (escape) l chng ung nc mui sinh l v cc l th thuc trong vng 21
ngy c trnh by trong bng 3.5. Liu ca 2 dc liu s dng trong th nghim
c qui i tng ng t liu c tc dng trn chut nht sang chut cng c
xc nh trong th nghim trc trn m hnh EPM chut nht khng chu stress.
29
Bng 3.5. Tc dng ca dch chit nc ton phn v clomipramin trn chut khng
chu stress th hin qua cc ch tiu nh gi trn m hnh ETM
Tn l
NaCl
Clomipramin
25 mg/kg
Avoidance 1
Avoidance 2
Escape (giy)
(giy)
(giy)
204,22 47,90
286,67 13,33
267,78 32,22
20,67 5,56
86,89 40,47
243,67 37,87
143,22 49,62
160,67 44,49
p = 0,297
p = 0,666
p = 0,161
p = 0,002
139,50 44,44
226,40 39,03
270,40 29,60
123,20 39,50
p = 0,447
p = 0,447
p = 1,000
p = 0,013
112,11 47,14
161,89 39,30
225,44 34,81
34,22 13,39
p = 0,297
p = 0,031
p = 0,340
p = 0,489
S. dielsiana
17.5 mg/kg
Baseline (giy)
10
S. sinica
9
58.3 mg/kg
30
25
**
20
15
**
10
**
** **
** *
5
0
0
DC S. sinica
Hnh 3.1: nh hng trn thi gian ng do thiopental ca diazepam (DZP) v dch
chit nc ton phn (DC) ca 2 loi Stephania trn chut bnh thng, * p < 0,05,
**
31
25
**
20
15
10
*
5
0
0
NaCl
0
NaCl
2
DZP
30
100
S. dielsiana
30
100
mg/kg
S. sinica
Nuoi co lap
Hnh 3.2: nh hng trn thi gian ng do thiopental ca diazepam (DZP) v dch
chit nc ton phn (DC) ca 2 loi Stephania trn chut chu stress do c lp, * p
< 0,05 so vi l chng nui by n ung nc mui sinh l, ** p < 0,05 so vi
nhm chng nui c lp ung nuc mui sinh l.
Nhn xt: Chut chu stress gy ra bi c lp c biu hin gim thi gian ng
do thiopental (24,5%) so vi nhm by n (p < 0,05). Trn nhm chut chu stress
do c lp, c 2 loi Stephania u khng th hin tc dng tng cng thi gian ng
do thiopental c 2 mc liu th. Ngc li, diazepam vn th hin tc dng r rt,
lm ko di thi gian ng do thiopental gp 2,49 ln so vi nhm chng ung nc
mui sinh l cng iu kin chu stress c lp (p < 0,01).
3.3. nh gi tc dng gii lo u v an thn ca alcaloid ton phn t S.
dielsiana v S. sinica
3.3.1. Chit xut alcaloid t c 2 loi Stephania
Trin khai sc k lp mng alcaloid ton phn 2 loi Stephania v cht
chun trn cng mt bn mng:
Cn alcaloid ton phn v cht chun (tetrahydropalmatin) c ha tan
trong cloroform. H dung mi khai trin CHCl3 : MeOH (9:1) [6]. Hin mu vi
thuc th Dragendorf. Kt qu cc vt alcaloid thu c th hin trn hnh 3.3.
32
33
11
Thi gian lu ti
tay m (giy) (a)
3,27 1,70
13
41,23 15,47
20,75 3,63
NaCl
p(a)
S ln ra tay
m (b)
0,36 0,20
p(b)
Diazepam
2 mg/kg
Rotundin
1 mg/kg 3
4
S.sinica
7,14 mg/kg
13
37,85 21,31
S.dielsiana
0,84 mg/kg
12
13,75 4 ,08
p1-2 = 0,001
p1-3 = 0,000
3,69 0,75
2,13 0,67
p1-2 = 0,000
p1-3 = 0,004
p2-3 = 0,916
p2-3 = 0,121
p1-4 = 0,001
p1-4 = 0,001
p2-4 = 0,650
2,23 0,56
p2-4 = 0,081
p3-4 = 0,595
p3-4 = 0,804
p1-5 = 0,032
p1-5 = 0,027
p2-5 = 0,123
p3-5 = 0,181
1,58 0,42
p2-5 = 0,026
p3-5 = 0,571
*Liu alcaloid quy i theo liu dch chit ton phn tng ng da vo hiu sut chit alcaloid t
c 2 loi Stephania.
34
Tn l
S ln vo
tay kn (c)
NaCl
p(c) so vi
Tng s ln vo
p(d) so vi
nhm chng
nhm chng
NaCl
(d)
NaCl
11
7,73 0,91
8,09 0,95
13
8,46 1,22
0,459
12,15 1,53
0,072
4,38 1,56
0,026
6,50 2,15
0,206
13
9,54 1,12
0,134
11,77 1,55
0,082
12
9,00 0,59
0,169
10,58 0,69
0,051
Diazepam
2mg/kg
Rotundin
1mg/kg
S.sinica 7,14
mg/kg
S.dielsiana
0,84 mg/kg
*Liu alcaloid quy i theo liu dch chit ton phn (tng ng 2 mc liu 20 mg/kg v
100 mg/kg) da vo hiu sut chit alcaloid t c 2 loi Stephania.
35
**
**
15
**
10
**
**
0
0
NaCl
DZP
THP
0,84
2,80
S. dielsiana
2,14
7,14
mg/kg
S. sinica
36
3.4. BN LUN
Gii lo u l tc dng dc l thn kinh quan trng c nhiu nghin cu
tp trung tip cn nhm tm ngun dc liu c hiu qu, t tc dng ph thay th
hoc b sung cho cc thuc ha dc ang c s dng trong iu tr [57]. Nhng
kt qu nghin cu v ha hc v dc l tm thn ca cc loi trong chi Stephania
Lour. ni chung, 2 loi S. sinica v S. dielsiana mi c tp trung nghin cu
Vit nam ni ring l c s cho vic nh gi tc dng gii lo u v an thn thc
nghim c thc hin trong nghin cu ny.
V tc dng gii lo u, kt qu t 3 m hnh dc l thc nghim s dng
trong nghin cu cho thy dch chit ton phn ca S. sinica v S. dielsiana u th
hin tc dng gii lo u. Tuy nhin c s khc bit gia mc v c im gii lo
u gia 2 dc liu ny.
Trn m hnh ch thp nng cao (EPM), m hnh kinh in c s dng
ph bin sng lc tc dng gii lo u da trn p ng lo u khng iu kin ca
ng vt thc nghim do s cao khi khm ph cnh tay m v xu hng lu li
ni n np an ton (tay kn) trong m cung ch thp [18], dch chit ton phn ca
S. dielsiana v S. sinica u lm tng s ln di chuyn vo tay m v thi gian lu
li tay ny so vi l chng, th hin tc dng gii lo u tng t thuc i chiu
diazepam (bng 3.1). Kh nng tng thi gian lu li tay m c th lin quan n
tc dng an thn qu mc lm gim hot ng t nhin ca chut c loi tr do
s ln khm ph tay kn v tng s ln khm ph tay kn v tay m ca m cung
(bng 3.2; bng 3.4) cc nhm th thuc trn chut bnh thng v chut chu
stress do c lp u tng hoc gim khng c ngha so vi nhm chng dng
nc mui sinh l [22], [45]. Trong khong liu la chn th trn m hnh (t 30
mg/kg n 1000 mg/kg), tc dng gii lo u t ph thuc vo liu, ng thi khng
c s khc bit v mc tc dng gia 2 loi cng mt mc liu s dng.
La chn liu ti thiu c tc dng nh gi tip trn m hnh EPM
chut chu stress do c lp, kt qu cho thy ch c S. sinica th hin tc dng gii
37
38
(trong vng 30 pht) 24 h trc khi tin hnh th nghim gip gim thi gian chy
trn do tng nhy pht hin tc dng chng hong s ca cc thuc c
thc hin trong nghin cu [50]. Trn m hnh ny, dch chit ton phn ca S.
dielsiana lm tng c ngha thi gian tim tng ca p ng chy trn (escape)
khi chut c t tay m, th hin tc dng chng ri lon hong s tng t
thuc i chng chng trm cm 3 vng clomipramin [44], m khng lm thay i
p ng n trnh (avoidance) so vi l chng (bng 3.5). Ngc li, dch chit ton
phn ca S. sinica li c tc dng lm gim r rt thi gian tim tng ca p ng
n trnh (avoidance 1) nhng khng lm thay i p ng chy trn, th hin tc
dng chng ri lon lo u lan ta tng t cc dn cht benzodiazepin v buspiron
[24]. Nh vy, c th gi thuyt v s khc bit v thnh phn c hot tnh v c
ch tc dng gii lo u gia 2 loi S. sinica v S. dielsiana.
Thnh phn hot cht chnh to nn tc dng gii lo u ca 2 loi Stephania
l alcaloid. Alcaloid ton phn ca ca c hai dc liu vi mc liu tng ng
vi liu ti thiu c tc dng ca dch chit ton phn u lm tng c ngha s
ln vo tay m v thi gian lu li tay m tng t diazepam v tetrahydropalmatin
(bng 3.6) trong khi khng lm thay i c ngha s ln vo tay kn v tng s ln
vo tay kn, tay m so vi nhm chng NaCl (bng 3.7). Sinomenin v
tetrahydropalmatin, 2 alcaloid phn lp c t c S. sinica v loi S. dielsiana [6],
[16] u c chng minh c tc dng gii lo u trn cc m hnh thc nghim
[19], [32]. liu thp (0,5 - 10 mg/kg), THP c tc dng gii lo u r rt trn m
hnh ch thp nng cao, trong tc dng liu ti thiu c tc dng l 1 mg/kg
c chng ti la chn s dng trong nghin cu ny. mc liu cao hn (50
mg/kg), tc dng gii lo u ca THP gim r rt, thay th bng tc dng an thn v
gin c. Tc dng gii lo u ca tetrahydropalmatin b i khng bi flumazenil,
mt cht cnh tranh v tr gn ca benzodiazepin trn receptor GABAA, chng t c
ch gii lo u ca THP thng qua, t nht mt phn, tng tc vi v tr gn ca
benzodiazepin trn receptor GABAA [26], [32]. Tuy nhin, d liu hin ti cha gii
thch c s khc bit v mc tc dng v c tnh gii lo u ca 2 loi
39
40
receptor GABAA [26]. Trn chut chu stress do c lp, khc vi diazepam, c 2 loi
Stephania u khng th hin tc dng an thn thng qua kh nng ko di thi gian
ng do thiopental 2 mc liu 30 mg/kg v 100 mg/kg (hnh 3.2). Chut chu stress
do c lp trong nghin cu ny vi nhng biu hin thay i v hnh vi v tm l:
tng hot ng vn ng t nhin, tng tm l s hi vi nhng khu vc cao v
c chiu sng trong m hnh ch thp nng cao, c thi gian ng do thiopental
ngn hn so vi nhm chut nui by n [2]. Kt qu t nghin cu Kurmar v
Kulkarni cng cho thy chut chu stress do c lp c biu hin ko di thi gian
tim tng v rt ngn thi gian ng gy ra bi pentobarbital, tng hot ng vn
ng (di chuyn, ng ln) ca chut so vi chut nui by n [31]. S thay i
ny cng c th lm thay i p ng ca ng vt thc nghim vi cc thuc an
thn [46]. C kh nng c ch hot ha h noradrenergic trung ng v yu t gii
phng corticotrophin (CRF) vng di i km theo s gim kh nng iu bin
ca GABA trong vic m knh Cl- lin quan n cht ch vn ngc ni sinh ca
receptor benzodiazepine chut chu stress do c lp khng b o ngc bi 2
loi Stephania [41],[42].
Nh vy, kt qu nghin cu trong ti ny chng minh c tc dng
gii lo u v an thn ca 2 loi S. sinica, S. dielsiana cng nh alcaloid ton phn v
tetrahydropalmatin trn mt s m hnh thc nghim. S khc bit v mc v
c im tc dng gii lo u gia S. sinica v S. dielsiana cn c nghin cu su
hn xc nh vai tr v c ch tc dng gii lo u ca cc alcaloid c hot tnh
gii lo u ca 2 loi ny.
41
KT LUN V XUT
KT LUN
T kt qu thu c trn cc m hnh dc l thc nghim c thc hin trong
ti chng ti rt ra mt s kt lun sau:
1. Dch chit ton phn trong nc ca S. sinica v S. dielsiana cc mc liu
t 30 mg/kg n 1000 mg/kg th trng chut th hin tc dng gii lo u trn
m hnh ch thp nng cao chut bnh thng tng t diazepam, tuy
nhin ch S. sinica c tc dng gii lo u trn chut chu stress do c lp.
Dch chit ton phn ca S. sinica mc liu tng ng 100 mg/kg trn
chut nht c tc dng chng ri lon lo u ton th trong khi S. dielsiana
mc liu 30 mg/kg c tc dng chng ri lon hong s tng t
clomipramin trn m hnh ch T nng cao.
2. Dch chit nc ton phn ca S. sinica v S. dielsiana cc mc liu c tc
dng gii lo u (30- 1000 mg/kg th trng chut) th hin tc dng an thn
trn m hnh ko di thi gian ng do thiopental chut bnh thng nhng
khng c tc dng trn chut chu stress do c lp.
3. Alcaloid ton phn t c hai loi ( mc liu tng ng vi mc liu 30
mg/kg tnh theo dc liu i vi S. dielsiana v 100 mg/kg tnh theo dc
liu i vi S. sinica) u c tc dng gii lo u tng t diazepam v
tetrahydropalmatin trn m hnh ch thp nng cao chut bnh thng.
cc mc liu tng ng vi mc liu 30 mg/kg v 100 mg/kg tnh theo dc
liu, alcaloid ton phn ca c 2 loi u th hin tc dng an thn.
XUT
1. Nghin cu chit xut, phn lp cc alcaloid c hot tnh an thn, gii lo u
khc ngoi tetrahydropalmatin.
2. Nghin cu c ch dc l phn t v vai tr ca cc alcaloid trong tc dng
gii lo u ca 2 loi Stephania.
19. Chen S.W., Mi X.J., Wang R., Wang W.J., Kong W.X., Zhang Y.J.,Li
Y.L. (2005), "Behavioral effects of sinomenine in murine models of
anxiety", Life Sci. 78, 232-238.
20. Deakin JFW, Graeff FG (1991), "5-HT and mechanisms of defence", J.
Psycho-pharmacol. 5, 305315.
21. Deng Y., Yu Y., Luo H., Zhang M., Qin X.,Li L. (2011 ), "Antimicrobial
activity of extract and two alkaloids from traditional Chinese medicinal
plant Stephania dielsiana ", Food Chemistry 124, 15561560.
22. Dowson G.,Tricklebank M. (1995), "Use of the evlevated plus maze in
the search for novel anxiolytic agents", Trends Pharmacol. Sci. 16, 3336.
23. Gao S., Cui Y.-L., Yu C.-Q., Wanga Q.-S.,Zhang Y. (2013), "Tetrandrine
exerts antidepressant-like effects in animal models: Role of brainderived neurotrophic factor", Behavioural Brain Research 238, 79
85.
24. Graeff F.G., Netto C.F.,Jr H.l.Z. (1998), "The elevated T-maze as an
experimental model of anxiety", Neuroscience and Biobehavioral
Reviews 23 237246.
25. Guo Y., Zhang H., Chen X., Cai W., Cheng J., Yang Y., Jin G.,Zhen X.
(2009), "Evaluation of the antipsychotic effect of bi-acetylated lstepholidine (l-SPD-A), a novel dopamine and serotonin receptor dual
ligand", Schizophrenia Research 115, 4149.
26. Halbsguth C., Meibner O.,Haberlein H. (2003), "Positive cooperation of
protoberberine type 2 alkaloids from Corydalis cava on the GABAA
binding site", Planta Med 69, 305-209.
27. He F.-Q., Qiu B.-Y., Zhang X.-H., Li T.-K., Xie Q., Cui D.-J., Huang
X.-L.,Gan H.-T. (2011), "Tetrandrine attenuates spatial memory
impairment and hippocampal neuroinflammation via inhibiting NF-B
preparation
against
social
isolation
stress:
possible
36. Ma Y., Han H., Eun J.S., Kim H.-C., Hong J.-T.,Oh K.-W. (2007),
"Sanjoinine A isolated from Zizyphi Spinosi semen augments
pentobarbital-induced sleeping behaviors through the modification of
GABA-ergic systems", Biol. Pharm. Bull. 30, 1748-1753.
37. Mantsch J.R., Li S.-J., Risinger R., Awad S., Katz E., Baker D.A.,Yang
Z.
(2007),
administration
"Levo-tetrahydropalmatine
and
cocaine-induced
attenuates
cocaine
reinstatement
in
selfrats",
S.,
Phachonpai
W.,
Tong-Un
T.,
Wannanon
U.
(2010),
Stephania(Menispermaceae):
"Review:
Chemical
and
The
genus
pharmacological
and
its
Neuropharmacology 5, 289-294.
Potential
Applications",
Current
53. Yue K., Ma B., Ru Q., Chen L., Gan Y., Wang D., Jin G.,Li C. (2012),
"The dopamine receptor antagonist levo-tetrahydropalmatine attenuates
heroin self-administration and heroin-induced reinstatement in rats.",
Pharmacology, Biochemistry and Behavior 102, 15.
54. Zangrossi H.,Graeff F. (1997), "Behavioral validation of the elevated Tmaze, a new animal model for anxiety", Brain Res. Bull. 44, 1-5.
55. Zhang L., Zhou R.,Xiang G. (2005), "Stepholidine protects against H2O2
neurotoxicity in rat cortical neurons by activation of Akt", Neuroscience
Letters 383, 328332.
56. Zhang Y., Zhang S., Zhang H.-Y., Shen Z.-W.,Qin G.-W. (2009),
"Chemical Constituents from Stephania dielsiana", Chinese Journal of
Natural Medicines 7(3 ), 199-202.
57. Zhang Z. (2004), "Therapeutic effects of herbal extracts and constituents
in animal models of psychiatric disorders", Life Sci. 75 1659-1669.
58. Zhao X., Cui X.-Y., Chen B.-Q., Chu Q.-P., Yao H.-Y., Ku B.-S.,Zhang
Y.-H. (2004), "Tetrandrine, a bisbenzylisoquinoline alkaloid from
Chinese herb Radix, augmented the hypnotic effect of pentobarbital
through serotonergic system", European Journal of Pharmacology 506,
101105.