i ph vi suy pht

SEPTEMBER 29, 2011 BY ALAN PHAN 11 COMMENTS

Khi nn kinh t ang suy yu, m chnh ph vn n lc cu ngn hng, bt ng sn v doanh nghip nh nc,
th vic in tin v vay n s tip tc. Trong khi ngn sch chi tiu ca chnh ph v tiu xi ca ngi dn
khng ct gim, th bi chi s gia tng.

Cn nguyn ca lm pht (inflation) thng l s gia tng cung

tin bng n vay hay bng cch in tin, khin lu lng tin trong nn kinh t d tha, to nn vic gim gi tr ca bn t.
D nhin, gi hng ha phi nng cao hn b vo hao ht cho ph tn ca sn xut v bo tn mc li. Lm pht leo
thang cho ti khi nn kinh t tng trng chm li, doanh nghip buc phi h gi thnh sn phm v nhu cu tiu th st
gim do t l tht nghip tng; v khi , cung tin h xung, nn kinh t ri vo gim pht (deflation).
Suy pht (stagflation) li l hin tng hi nghch l, khng thun ty i theo chiu hng lm hay gim, m bao gm c hai
din bin tri chiu ny. Gi hng ha leo thang v bn t mt gi, trong khi kinh t vn suy thoi v tht nghip cao v nhu
cu tiu xi gim. Hin tng suy pht ch mi xy ra mt vi ln trong lch s. Cuc suy pht ca nn kinh t M ko di
trong thp nin 1970s l mt in hnh.
Cuc suy pht M
Nm 1970, nn kinh t M i mt vi nhiu tin ca suy pht, nht l chn lc sit lng cung v tng gi bn ca t
chc cc nc xut khu du OPEC. Nu tnh theo th gi USD thi nay th nm 1971, du th t $20/ thng tng vt
ln gp 5 ln sau khi OPEC ra tay, ko theo mi gi c hng ha cng tng. Cng nm 1971, Tng thng M Richard Nixon
rt khi khi hip thng tin t Bretton Woods. ng USD ang c cam kt neo vo vng vi mc quy i $ 35 /1
ounce, tr thnh ng tin t do th ni. Vic in tin ca Chnh ph d dng hn khi khng cn ph thuc bn v vng,
nhng nim tin ca ngi dn vo ng la M cng st gim mnh. Trong khi , ngn sch cng b hao tn vi chin
tranh ti Vit Nam.
Lng cung USD tng, sc mua cha gim, hng ha tng, gy nn lm pht phi m. Chui ng hnh ca chi ph y
(cost push), chi ph cu ko (demand-pull) ln cung tin cao khin mc lm pht ca nc M ln n 14% vo thi
im 1978 v 1980. Trong 3-4 nm sau, nn kinh t M khp khnh vi t l tng trng -1 n 1% GDP, v tht nghip ln
n hn 8% to thm gnh nng cho chnh sch an sinh x hi v ngn sch.
Reagan v gii php
Nm 1980, Tng thng Regan c c, b nhim ng Paul Volcker vo v tr Ch tch Cc d tr lin bang M (Federal
Reserve). Hai ng coi vic tng gi tr USD thnh mt bn t mnh l ct li ca chnh sch mi. Volcker sit cht cung
tin, gi li sut tn dng tht cao,v gi hng ha bt u gim nhit. Gii php ca ng y nhiu cng ty yu km, bao
gm c ngn hng v cc tp on ln, i n ph sn.
Nhng sau cuc thanh lc, mt lot cc bin php hnh chnh nhm ct gim thu, hy b i cc lut l tri buc doanh
nghip c ban hnh thc y kinh doanh v hi sc nn kinh t. Nhng doanh nghip t nhn va v nh (SMEs) tr

thnh mi nhn v phn khc ny ko nguyn an tu kinh t M vt bo v tng trng mnh m. Tng thng Regan
ti c c v nc M bc vo mt thi k n nh kinh t kh di, qua n thi ca Tng thng Bill Clinton.
Suy pht v c hi ti din
Ngy nay, nc M dng nh ang quay tr li thp nin 70s, vi chnh sch ng la yu v li sut tn dng tht thp
ca ng kim Ch tch Fed Ben Bernanke. Chnh ph in tin thm, n cng v t chng cht, chnh ph dng 1.300 t
USD cu nguy ngn hng ln, ngnh sn xut xung dc v t l tht nghip tng trn 10%. Nhiu d bo cho rng
mc tng trng GDP 3-4 nm ti ca M khng th vt ngng 2%.
Ti cho rng song song vi gim st GDP, lm pht ti M s tng ln ti 5- 6% sau 2012. L do l chnh ph vn tip tc
phi vay mn hay in tin thm khin ng la st gi, v li sut ca tri phiu chnh ph phi gia tng thu ht nh
u t, nht l khi cc quc gia chu u cng ri vo tnh trng xoay n. Ni cch khc, suy pht s l mt tnh trng c
kh nng xy ra ti M vo thi gian ti. Tuy nhin, mc suy pht s khng qu trm trng nh din ra thp nin
70s. Hai l do: Trung Quc vn d tha ngun cung hng ha v USD vn l bn v thanh ton ca th gii.
Suy pht ti Vit Nam
Theo ti, kinh t Vit Nam va bt u tnh trng suy pht d tng trng GDP c thng k l t n 6% vo 6
thng u 2011. Lm pht ang mc 19%, ng VND cao hn gi tr thc khang 17%, li sut cho doanh nghip vn
trn 20% v cc ngun ngoi t (FDI, kiu hi, FII) gim xung kh t hi. n cui nm nay, Vit Nam s i mt vi
nhng vn nn lm in u Reagan v Volcker 20 nm trc.
Khi nn kinh t ang suy yu, m chnh ph vn n lc cu ngn hng, bt ng sn v doanh nghip nh nc, th vic in
tin v vay n s tip tc. Trong khi ngn sch chi tiu ca chnh ph v tiu xi ca ngi dn khng ct gim, th bi
chi s gia tng. Suy pht s trm trng v s ln bi ca kinh t ti chnh s dn n nhng hu qu kh lng.
Mt gii php cho Vit Nam?
Ti khng c d kin v s liu thc (khc vi nhng g cng b) a ra mt gii php cu th. Nhng nu chng ta
mi ng Volcker qua y t vn, ti chc ng s khuyn co chnh ph ban hnh mt ngh quyt gm nhng ng li
nh sau:
1.

Gi vng gi tr ca ng VND bng cch neo s quy i ca tin vo mt r cc bn t cn bn (USD, Euro,

Yen) v vng. Cho VND c t do chuyn i. Nim tin s o t quay li VND v VND c th mnh hn c USD.

2.

Khng cu tr bt c mt ngn hng, doanh nghip no, d cng hay t. mc cho tt c bong bng, t bt
ng sn n chng khan, v m khng can thip. Khng h tr ba bi cho nhng d n FDI ly t nng nghip,
phi sn xut v hy hai mi trng.

3.

Bn tt c doanh nghip nh nc trong vng 5 nm v em n cng ca chnh ph xung di mc 10% ca

GDP.

4.

Gim ngn sch 10% trong nm u v tip tc xung n 50% sau 5 nm.

5.

Khuyn khch doanh nghip t vi chng trnh dp b ro cn php l; th hin chnh sch th trng r rng
vi mt sn chi bng phng; ct b gnh nng phong b cho doanh nghip.

Gii php ny s khin nn kinh t xo trn trong nhng nm u v doanh nhn v ngi dn s phi iu chnh t duy v
hnh x. Nhng ti chc chn l Vit Nam s tng trng mnh sau 4 nm v ti chnh quc gia cng nh ca ngi dn
s ci thin nhanh chng.
Suy pht c th l kch thch t chnh ph lm iu ng v a Vit Nam tr li vi mc sng tin b nh cc quc
gia pht trin Chu . y l thnh qu m ngi dn Vit xng ng vi nhng c gng v hy sinh sau 40 nm tr tr.
(Bi c Tp Ch Doanh Nhn ng vo s 87 xut bn ngy 5 thng 9 nm 2011 )