Professional Documents
Culture Documents
KY THUAT
BAO B THC PHAM
Li noi au
Bao b a c s dung pho bien e cha ng tat ca cac loai hang hoa
trong qua trnh bao quan, van chuyen, phan phoi va kiem tra. Bao b co tac
dung bao ve chat lng hang hoa t khi san xuat, en trao oi thng mai va
tieu thu, mang lai s trat t, hieu qua kinh te va the hien s tien bo cua xa hoi.
T nhng vat cha ng tho s thi xa, khoa hoc ky thuat phat trien nhieu
phng phap ong goi tng ng vi loai vat lieu bao b, tao nen nhieu loai
bao b ap ng yeu cau ngay cang cao cua xa hoi. Cong nghiep bao b hnh
thanh va c chia thanh nhieu lnh vc theo oi tng c bao goi, trong o
thc pham la mot oi tng quan trong. V vay ma ky thuat bao b c phat
bieu la trai tim cua cong nghe thc pham, la nhan to lam nen chat lng thc
pham, v chnh s phat trien cua ky thuat bao b a tac ong en s phat trien
cua nganh cong nghe thc pham.
Cong nghe Bao b - ong goi Thc pham la mon hoc c s cua nganh
Cong nghe Thc pham, Khoa Cong nghe Hoa hoc Trng ai hoc Bach khoa ai hoc Quoc gia TPHCM.
Mon hoc nay a c PGS-TS Nguyen Xch Lien quan tam t nhng nam
1980. Neu khong co bao b ung quy cach hoac chat lng bao b kem .th hau
het san pham thc pham sau che bien b giam chat lng nhanh chong, b h
hong, khong am bao ve sinh an toan sc khoe cho ngi tieu dung v b nhiem
ban, chat oc hai va vi sinh vat mot cach de dang. Hang hoa khong the tieu
dung va xuat khau, han che nghiem trong s phat trien kinh te cua at nc.
Do o, nganh ky thuat bao b thc pham can phai c quan tam phat trien va
giang day gan lien vi nganh cong nghe thc pham.
PGS-TS Nguyen Xch Lien a rat quan tam, thu thap tai lieu, m mon
hoc Ky thuat bao b thc pham au tien cho nganh Cong nghe thc pham cac
tnh pha Nam, nham muc tieu truyen at kien thc c s thiet yeu cho sinh vien
va can bo ky thuat cua nganh, e kp thi nhan thc va nang cao nganh cung
nh kinh te nc nha.
KY THUAT BAO B THC PHAM c bien soan theo e cng mon hoc
Cong nghe Bao b - ong goi Thc pham, Khoa Hoa Trng ai hoc Bach
khoa - ai hoc Quoc gia TPHCM. Vi noi dung:
- Phan tch vai tro quan trong cua bao b trong bao quan thc pham:
am bao, on nh chat lng san pham sau qua trnh che bien, gii
thieu san pham vi khach hang va tnh tien dung trong phan phoi, kiem
tra, quan ly va tieu dung.
- Cau tao bao b e at c giai phap hu ch cho s tien dung va at
yeu cau chat lng,
- Phng phap ong bao b san pham phu thuoc vao vat lieu bao b a
chon va qui mo san xuat.
Chan thanh tri an PGS.TS Nguyen Xch Lien trong suot qua trnh cung
lam viec vi thay, toi a hoc hoi, s dung va phat trien cac y tng chuyen
mon e co the xuat ban cuon sach nay.
Chan thanh cam n Bo mon Cong nghe Thc pham a ho tr cho toi
hoan thanh cuon sach nay.
KY THUAT BAO B THC PHAM lan au xuat ban chac chan khong the
tranh khoi thieu sot, rat mong c s gop y cua qu ong nghiep, oc gia e
trong lan tai ban cuon sach c hoan thien hn.
Moi y kien ong gop xin lien he: Bo mon Cong nghe Thc pham - Khoa
Cong nghe Hoa hoc, Trng ai hoc Bach khoa - ai hoc Quoc gia TPHCM;
268 Ly Thng Kiet, Q.10, TP HCM.
ien thoai: (08) 8 646 251
PGS. TS ong Th Anh ao
MUC LUC
LI NOI AU
Chng 1
GII THIEU VE BAO B THC PHAM
1.1 Moi quan he gia bao b va chat lng thc pham
9
9
13
1.3 Lch s phat trien cua bao b va ky thuat bao b thc pham
16
1.4 Moi quan he gia bao b thc pham va s phat trien cua xa hoi
27
1.5 Xu hng bao b hien nay cua the gii oi vi bao b thc pham
28
Chng 2
CHC NANG CUA BAO B THC PHAM - PHAN LOAI BAO B THC
PHAM
33
2.1 Chc nang
33
46
2.3 Yeu cau bao b cua thc pham xuat khau va noi tieu
51
Chng 3
NHAN HIEU THC PHAM
56
56
58
65
3.4 Trnh bay cac noi dung ghi nhan bat buoc
65
66
3.6 Nhng quy nh ve dien tch phan chnh cua nhan (PDP)
71
Chng 4
MA SO MA VACH
4.1 Lch s phat trien ma so ma vach (MSMV)
75
75
76
4.3 To chc EAN Viet Nam (EAN-VN) va ap dung cong nghe MSMV
Viet Nam
77
4.4 ac iem cua ma so ma vach (MSMV)
77
4.5 Cau tao MSMV EAN-13 va EAN-8 cua hang hoa ban le
79
4.6 Cau tao ma so ma vach cua hang hoa phan phoi hay n v gi i
84
Chng 5
BAO B GIAY - BAO B VAN CHUYEN HANG HOA
96
96
98
103
108
Chng 6
BAO B THUY TINH
115
115
117
6.3 Nguyen lieu va phoi lieu trong san xuat thuy tinh bao b trong cong
nghiep thc pham
117
6.4 Quy trnh cong nghe san xuat thuy tinh
126
127
133
Chng 7
BAO B KIM LOAI
139
139
140
142
7.4 Quy trnh cong nghe che tao lon ng thc pham
149
163
165
168
Chng 8
BAO B PLASTIC
179
179
181
8.3 Polyethylene - PE
182
187
8.5 Polypropylene - PP
189
194
194
197
199
200
8.11 Polyamide
204
206
207
8.14 So sanh ac tnh cua mot so loai plastic lam bao b thc pham
209
8.15 Ionomer
218
8.16 Cellophane
220
8.17 Nguyen tac che tao bao b plastic - ong thc pham vao bao b
220
Chng 9
BAO B GHEP NHIEU LP
238
238
9.2 Phng phap ong bao b tetra pak (bao b tetra brik)
242
Chng 10
AN TOAN VE SINH BAO B THC PHAM
249
249
251
10.3 Tieu chuan an toan ve sinh vat lieu che tao thiet b va bao b
252
260
261
262
268
Chng
10
gay oc hai cap tnh cung nh man tnh cho ngi s dung. Cac oc to co nguon
goc hoa hoc hoac vi sinh t nguon nguyen lieu ban au, hay c tao ra trong
qua trnh che bien phai c loai tr en mc thap hn gii han cho phep
tng ng vi tng loai thc pham. Trong qua trnh bao quan phan phoi san
pham cung phai am bao tnh an toan ve sinh.
San pham thc pham co the b h hong, giam chat lng mat i s an
toan oi vi ngi tieu dung do nhieu nguyen nhan:
- Vi sinh vat nhiem vao thc pham trong qua trnh che bien, ong bao
b, t bao b nhiem vao thc pham hoac t moi trng thong qua bao
b i vao san pham.
- Tac nhan vi sinh vat se tang sinh khoi tren moi trng thc pham, s
dung va lam bien oi cac chat dinh dng co trong thc pham, ong
thi sinh ra oc to gay mat gia tr cam quan, giam nhanh thanh phan
dinh dng va tao ra cac oc to co the gay benh cap tnh hoac man
tnh cho ngi s dung.
Cac kim loai nang nh As, Hg, Pb, Sb... t bao b, vat lieu polime; chat
mau tong hp hu c hay vo c e nhuom mau va in len bao b, t bao b kim
loai b an mon, hoac t cac monomer hu c, cac chat phu gia trong qua trnh
che tao plastic, nhiem vao thc pham eu co the gay ngo oc man tnh cho
ngi s dung thc pham.
Cam quan
Tnh chat cam quan bao gom cau truc, trang thai, mau sac, mui v san
pham, cung chnh la cac ac tnh e tao nen mot dang ve my quan cho thc
pham; tao nen khau v ac trng thch hp cho oi tng tieu dung.
Nhiem vu cua nganh cong nghe thc pham la nghien cu che bien, tao
nen san pham thc pham at chat lng.
Thc pham at chat lng la san pham thc pham at c cac mc tieu
chuan ve dinh dng, an toan ve sinh va cam quan.
Thc pham at tieu chuan dinh dng co ngha la at mot so ch tieu
dinh dng ung vi chung loai thc pham o a cong bo hoac a at quy
nh cua Bo Y te nh trng hp san pham sa bot dinh dng cho tre em va
ngi bnh thng phai at ham lng protein: 20 40% trong lng bot sa,
carbonhydrat khoang 40-50%, lipid: 14 25% va at ham lng
Ca2+ 700 mg/100g bot sa. Neu nhng thanh phan chnh cua mot loai sa
bot khong at trong gii han cac ch tieu cua loai sa qui nh a neu th xem
nh san pham khong at chat lng ve mat dinh dng.
11
Ham lng cac chat/100g sa (%)
Sa bot khong beo giau Ca
(danh cho ngi t 18 en 50 tuoi)
Tao nang
lng
(%)
Protein
33,3
15,9
14,4
Carbonhydrat
53,9
56,6
53,1
Beo
0,8
15,9
32,5
Ca
2000mg 2
0,28
0,16
Mg
110mg 0, 11
Thanh phan
dinh dng
0,05
Neu sa khong beo co ham lng chat beo >0,8% th b xem nh khong
at ve chat lng dinh dng.
e at tieu chuan an toan ve sinh san pham sa bot phai co ham am
khoang 3, 5 5% e tranh h hong chat beo, va tranh s xam nhap cua O2
cung nh hi nc vao sa se gay nen s oxy hoa chat beo, tranh nhiem vi
sinh vat t ben ngoai vao hoac vi sinh vat tiem an trong sa sinh oc to trong
san pham, co the gay benh.
Tieu chuan cam quan cua san pham c the hien qua cac ch tieu nh:
hat bot sa mn, xop, khong von cuc, co mui thm ac trng, v beo ac trng
cua sa, sa co the co v ngot do phoi tron mot lng ng.
Trong cong nghiep che bien thc pham, cac loai san pham eu c san
xuat theo mot quy trnh chung nh hnh 1.1.
Chat lng toan phan cua mot san pham thc pham che bien c quyet
nh t s la chon nguyen lieu, phu lieu, tng giai oan x ly che bien va
ong bao b.
Nguyen lieu c la chon theo tieu chuan a at trc, qua cac giai oan
x ly, che bien, cuoi cung hoan tat qua trnh san xuat cho ra san pham bi cong
oan tiet trung va ong bao b (theo ng c), hoac co the c ong bao b roi
thanh trung (theo ng d), hoac cung co loai san pham c ket thuc qua trnh
san xuat bang cong oan ong bao b (theo ng e). San pham thng c
bao on (theo ng g) va c ong bao b ngoai (bao b n v gi i) thanh
tng khoi kien ln hoac c ong bao b ngoai ngay ma khong qua giai oan
bao on (theo ng f). Sau o tng kien hang c nhap kho (tang tr) ch
phan phoi en ca hang, sieu th va ngi tieu dung.
12
13
sieu th, ca hang. Ben canh o, bao b ngoai con co muc ch bao quan san
pham, cung nh bao b cua tng san pham, khong b rach v do va cham c
hoc trong luc chuyen ch boc d hang.
Tom lai, ky thuat bao b san pham thc pham bao gom: s bao boc tng
san pham va ong bao b ngoai (bao b n v gi i), la mot trong nhng
nhan to chnh quyet nh chat lng toan phan cua san pham thc pham che
bien cong nghiep.
1.2 NH NGHA BAO B THC PHAM
(Theo quyet nh cua Tong cuc Tieu chuan o lng Chat lng so 23
TC/Q ngay 20 thang 2 nam 1995).
nh ngha: Bao b la vat cha ng, bao boc thc pham thanh n v e
ban. Bao b co the bao gom nhieu lp bao boc, co the phu kn hoan toan hay
ch bao boc mot phan san pham.
Bao b phai am bao chat lng cho san pham, co the phan phoi, lu kho,
kiem tra va thng mai... mot cach thuan li.
Co the noi rang bao b TP c yeu cau mot cach nghiem khac ve cau
tao va chat lng thong tin (cau tao gan lien vi phng phap ong bao b).
14
Hnh 1.3: Bao b chia moi trng thanh hai phan: moi trng ben trong bao b
va moi trng ben ngoai bao b
Loai bao b kn hoan toan c dung bao boc nhng loai thc pham che
bien cong nghiep, e am bao chat lng san pham sau qua trnh san xuat
va trong suot thi gian lu hanh tren th trng, cho en tay ngi tieu dung.
Bao b bao goi trc tiep thc pham la loai bao b kn mot lp se tien li, at
hieu qua kinh te cao trong cong oan ong bao b (v tiet kiem c thi
gian, cong sc va t ong de dang). Nhng thong thng mot lp bao b ch
cau tao bang mot loai vat lieu th khong am bao o kn hoan toan do moi
loai vat lieu eu co khuyet iem. Do o bao b mot lp thng c cau tao
dang ghep cua nhieu loai vat lieu e khac phuc khuyet iem cua tng loai
vat lieu rieng le.
15
1.2.2 Bao b h (hay ch bao boc mot phan san pham) (H.1.2c,d,e,f)
Loai H.1.2c,d,e,f: bieu tng cho dang bao b h, thanh pham c tiep
xuc vi moi trng ngoai.
Loai H.1.2c,d,f la loai bao b h ch gom mot lp bao b.
Loai H.1.2e: bieu tng cho bao b h gom hai lp bao b.
Bao b h gom co hai dang:
- Bao b h bao goi trc tiep loai rau qua hoac hang hoa ti song, cac
loai thc pham khong bao quan lau, hoac che bien an ngay. Cac loai rau, hoa,
qua ti sau thu hoach, cha che bien th van con ho hap va can c duy tr
qua trnh ho hap hieu kh mot cach thch hp (co ieu chnh), e co the keo
dai thi gian bao quan san pham trong qua trnh chuyen ch ti ni s dung,
th bao b bao e ong goi rau qua ti c lam bang vat lieu co kha nang
tham c hi nc, O2 , CO2 . Ngi ta co the uc lo tren bao b e thoat
kh CO2 , hi nc va cung cap O2 mc o can thiet cho rau qua ti; duy
tr c qua trnh ho hap hieu kh, tranh khong xay ra qua trnh ho hap yem
kh gay h hong rau qua ti.
- Bao b h con co the la lp bao b boc ben ngoai lp bao b cha ng
trc tiep thc pham, co nhiem vu quan trong la tao s xep khoi san pham e
thuan tien, an toan trong van chuyen, phan phoi, kiem tra, lu kho. V du: cac
loai bao b van chuyen dang thung khoi ch nhat, bang ba cng gn song, cac
ket bang plastic ng chai nc giai khat, bia.
oi vi cac loai thc pham khong c che bien theo qui mo cong
nghiep, hoac nhng thc an thc uong c bao goi san ch co the tieu dung
trong vong 24 gi, th bao b cua chung khong thuoc pham vi qui nh trong
nh ngha bao b tren ay.
Tnh chat bao b kn hay h c quyet nh bi vat lieu lam bao b, va
phng phap ong san pham vao bao b, cach ghep kn cac m cua bao b. Vat
lieu cua bao b kn phai ap ng tnh chong tham tat ca cac yeu to t moi
trng ben ngoai cung nh ben trong bao b:
- S xam nhap cua khong kh, oxy, CO2, hi nc, nc, cac loai kh hi,
mui hng, chat beo...
Phng phap ong san pham vao bao b, kieu dang bao b, cach han ghep
m bao b lai phu thuoc vat lieu bao b c chon.
16
17
18
o gom c san xuat lan au tien vao the ky 15. Nc c noi tieng
bi nhng loai men s lam t cac loai muoi vo c; chnh men s a lam cho
bnh gom cng hn va an toan hn nhng bnh gom co lp men cha ch.
Nganh o gom at nh cao vao the ky 18-19, sau o th no nhng cho cho
cac loai vat lieu va bao b khac.
Sat trang thiec
Khoang nam 1200, nhng ngi th thu cong Bohemia a phat hien ra
phng phap ma thiec len nhng tam sat mong. Phat minh nay c gi b
mat trong suot 400 nam, nhng nam 1620, mot Cong tc x Saxony a lay
c b mat nay. Thi ky o sat mang lai nhng nguyen lieu va may moc mi
cho viec cuon thep tam va trang thiec. S kien thep thay the sat va nhng hp
kim cng khac, a tao ieu kien san xuat cac c tam hay la kim loai rat
mong. T o a phat trien va ton tai cong nghe che tao lon, hop bang thep
tam, nhom, hp kim cua nhom va i en hoan hao nh hien nay.
Nhom
Vao nam 1825, nha nghien cu Oersted san xuat ra c nhng hat
nhom au tien. Viec tinh luyen nhom rat kho khan nen vao nam 1825, gia
nhom la 545USD/Lb. Hoang e Napoleon thng s dung tha va na bang
nhom khi tiep cac v khach ac biet. Nhng o trang sc vao thi N hoang
Victoria cung c lam bang nhom. Nam 1854, Deville va Bunsen a cai
thien phng phap tinh luyen nhom, do o vao nam 1885, gia nhom a giam
xuong 11,33USD/Lb, tuy van con kha cao. Nam 1886, Heroult va Hall phat hien
phng phap ien phan hien ai hn, e tach nhom t oxyt nhom. Nam 1888,
Bayer tm ra phng phap re tien hn e tach nhom t quang boxit. Nam
1982, gia a giam xuong con 0,57USD/Lb va en nam 1942, gia giam xuong
0,14USD/Lb.
Khi gia ca a mc hp ly, nhom c s dung cho nhieu muc ch. ac
tnh mem deo cua no cho phep che tao la nhom mot cach de dang. La nhom
au tien c san xuat vao khoang nam 1910, va trong au nhng nam 1920,
ky thuat cuon va in tren nhom c hoan thien. Ky thuat uc nhom e san
xuat cac loai la nhom xuat hien vao cuoi nhng nam 1970.
Thiec, ch va cac kim loai khac
Vao thi xa, cac loai hop va coc c san xuat t vang va bac, nhng
chung qua at cho nhng nhu cau thong thng. Ngi La Ma co xa thng
s dung ch trong nhieu th, bao gom ca ong dan nc. Ngay nay, van con lai
nhng bang chng cho thay ch a c s dung e han cac hop, lon bang kim
19
loai. Ho cung tm cach che tao tam hay la ch rat mong va v khong biet en
tnh oc hai cua ch nen a dung no e goi thc pham. Nhng la ch a c
s dung e bao boc trc tiep tra va thuoc la trong cac hop tra hoac thuoc la t
nhng nam 1826-1930.
La thiec co pham vi s dung rat ln. Hau het nhng hp kim cua thiec
c san xuat t thiec, ch, antimon, kem hoac ong va c s dung pho
bien do thiec tinh khiet rat kho cuon lai. Vao nhng nam 1930, pho mat c
goi bang thiec la co pha antimon; thiec la cung c dung e bao goi
chocolate vao nhng nam 1940.
Chat deo
Viec nghien cu thay the nguyen lieu cho cac qua banh billard bang nga
a dan en viec tm ra cellulose nitrat vao nam 1845. Vao nam 1862, nhng
hat nha nho au tien c trng bay tai mot cuoc trien lam ln Luan on.
Vao nam 1870, nha nghien cu Hyatt tao ra celluloid, la hon hp cua
cellulose nitrat va camphor. ay la mot trong nhng thanh cong au tien cua
chat deo nhan tao, ve phng dien vat lieu lan thng mai. Do celluloid va
nhng san pham cellulose nitrat rat de chay, nen cac nha nghien cu tiep tuc
tm kiem nhng hp chat kho chay hn nh cellulose acetat co the hoa tan
trong aceton, (hien c dung rong rai trong nganh sn mai).
Si viscose hay cellulose xanthate dung trong phuc hoi cac si cellulose
va mang chat deo c tm ra nam 1892. Si viscose c s dung rong rai
chau Au khoang gia nam 1912 ti 1914; va mang cellophane c gii thieu
My vao nam 1924. S them vao lp phu cellulose nitrat giup cho bao b co
kha nang chong am tot hn. Cho ti nam 1950, cellophane van chiem u the
hn so vi cac loai vat lieu bao goi khac.
Mang casein c gii thieu vao nam 1899. Cac loai nut va khoa bang
casein-formaldehyde c dung rong rai trong suot nhng nam 1920. Nha
casein van c dung cho en ngay nay di dang chat keo dan la nhu tng
cua casein va nha deo. Nhng loai nha khac c lam t qua trnh polyme
hoa formaldehyde vao nhng nam cuoi cua the ky 19 la phenol- urea-, va
melamine formaldehyde. Trong nhng nam 1930-1940 melamineformaldehyde
c dung nh chat lam tang o ben cua giay chong tham t.
Styren c chng cat lan au tien t nha cay balsam vao nam 1831 va
t o qua trnh polyme hoa styren c chu y. Vao nam 1866, styren c san
xuat t benzene, c chng cat than a. T thanh cong nay, polystyren c
s dung rong rai, nhng do tnh gion, co the de v, manh v gay nguy hiem
trong trng hp lam o chi tre em, hay bnh cha ng thc pham. Do o
20
21
cap cua radar. Vao au nhng nam 1940, Karl Ziegler a nghien cu va tm ra
phng phap xuc tac e san xuat polyethelene ap suat thap. Phng phap cua
Ziegler cho phep san xuat polyethelene co ty trong cao hn (HDPE) phng
phap cua ICI; loai nay a nhanh chong at doanh so ban cao vao nam 1956.
Vao nam 1961, Tien s Richard W. Rees cua hang DuPont phat minh ra
ionomer bang cach lien ket hoa hoc ion kim loai vi PE co cha cac nhom
axit. Nghien cu cua ong ve polyethelene ty trong thap (LDPE) a m ra
pham vi rong rai va th trng cho viec chuyen oi bao b theo khuynh hng
bao b chat deo nh ngay nay.
Vao nam 1954, Natta Y dung chat xuc tac cho s bo tr co nh cau truc
khong gian e san xuat polypropylene va phat trien nguyen tac thay oi cau
truc cua polyme e san xuat nhieu loai plastic ong trung hp nh ngay nay,
tao thanh chuoi polyme co ac tnh ap ng mot so yeu cau can thiet oi vi
xa hoi phat trien. Trong nhng nam ke tiep, nhieu hp chat ong trung hp
cua ethylene, propylene va butylene c a ra th trng.
Nhng loai chat deo khac c dung lam bao b bao gom polyamide
(nylon) c phat minh ra au tien nam 1937, di dang si va sau o c
phat trien sang dang mang vao cuoi nhng nam 1950. Polycarbonate c a
ra th trng vao nam 1959.
1.3.3 S phat trien cua cac loai hnh bao b
Cac loai thung cha, hop bang go, bnh s, tui da, bao vai eu a co t
rat lau. Di ay la nhng bc tien quan trong trong s phat trien cua cac
loai hnh bao b ma ang pho bien hien nay.
Hop bang kim loai
T s phat minh ra thep trang thiec vao nam 1200, ngi ta a co the tao
ra cac loai hop kim loai. Nhng mai cho ti nam 1764 mi xuat hien Luan
on cac loai hop nho bang kim loai e ng thuoc la. au nhng nam 1830,
diem va banh bch quy eu c cha ng trong cac hop thep trang thiec.
Mot vai loai hop c thiet ke vi cac loai hnh ac biet co ky t noi, nhng
loai khac co nhan hieu c in tren giay roi dan vao hop. Khoang gia nam
1850 va 1900, ky thuat in tren kim loai c phat trien. Nhng chiec hop ban
au c thiet ke vi 89 mau so vi ngay nay la 46 mau. Ngay nay cac loai
hop khong c in nhieu hn nam mau do chi ph cao.
Lon kim loai
Cac loai hop hnh tru c thiet ke bi Peter Durand vao nam 1810. Nhng
22
chiec hop au tien c han bang tay co cha mot lo ng knh khoang 34cm
tren nh. Sau khi thc pham c a vao qua lo, lo c ong lai bang cach han
mot mieng thep. Co nhng trng hp, mot cai lo nho c khoan e thoat kh
trong qua trnh nau va sau o c han lai. Nhng ngi th co the lam c 60
cai/ngay bang phng phap thu cong. Nhieu loai dung cu va ky thuat lap rap c
phat minh e lam cho cong viec che tao lon c de dang hn. Vao nam 1868,
cac loai verni c che tao e phu ben trong lon sat, chong lai s an mon lon bi
thc pham c cha ng va s h hong thc pham do nhiem kim loai t bao b.
Phng phap ghep m lon co dung cac hp chat han cua Max Ams c gii thieu
nam 1888, va vao nam 1900, a ra i cac loai may ghep m lon sat co cong suat
2.500 lon/gi, t o lon c san xuat theo phng phap ghep m. Cac loai lon co
nap ay co the a xuat hien t nam 1922. Ben canh o, loai lon han ay va nap
van c dung cho en ngay nay. Lon nhom c che tao e ng cac loai dau
nhn vao nam 1957, va c dung lam bao b cho san pham bia ke t nam 1963.
Nhng chiec lon au tien c m bang cach dung uc va bua. Chiec
khoa m o hop (khui hop) au tien c sang che nam 1866, da tren
nguyen tac on bay c gii thieu nam 1875. Cac loai nap co the xe c,
c lam bang giay nhom a xuat hien vao nhng nam 1950. Ngay nay, cac
loai hop ong goi chan khong co loai nap nay thng c lam t plastic cho
phep han kn va m de dang.
Chai va lo thuy tinh
ac iem cua nhng chai lo the ky 17 va 18 la co cau tao ac trng e
phan biet nha san xuat va cac san pham cha ben trong. Chiec may uc chai
t ong au tien bang phng phap ly tam c san xuat lan au tien nam
1889. Loai may hien ai Owen co the san xuat 20.000 chai/ngay.
Di thi N hoang Victoria (nc Anh), cac chai ng dc pham co
oc tnh cao c thiet ke ac biet. Nhng chai lo nay c che tao e ngi
s dung co the nhan biet nhng bat thng bang s cam nhan bi giac quan.
ac iem nay la bien phap an toan au tien c s dung. Nap chai cung tien
mot bc dai t dang nap go chuot nhon va cac loai nut ban c dung t
nam 1000 trc cong nguyen, theo Horace. e ong kn hn, nap chai c
phu sap hoac hac n. Nut ban c s dung chu yeu cho ti khi nut van ra i
nam 1892 va nut ban van c s dung cho chai ng ru cho en nay. Vao
gia thap nien 1930, a co nhieu th nghiem dan ti viec s dung nap bang
cao su va nha PE bat au t nam 1945; tiep theo polycellular vinyl c s
dung vao nam 1957. Nhng lp bao phu bang nhom c gii thieu nam
1960. Loai mi nhat c lam bang nhom va c thiet ke e co the xe c
vong xoan pha di, khi phan nay b ri khoi nap cho thay la chai a c
23
m, thng c ap dung trong viec khang cac loai chai ru hay nc giai
khat.
Nhng san pham nc uong ong chai co nap van bang nha hoac bang
kim loai; loai chai mieng rong c ong bang giay sap hoac bang la kim
loai. Cac loai nap chat hn c lam bang kim loai co em cao su. Ngay nay,
a so cac loai chai mieng rong co nap bang thep van ren, va c boc lp
platis dang mang co nham khang san pham.
Hop bang go va ba cng
T nhng nam 1630 cho en the ky 19, cac loai hop c che tao thu
cong bang cac tam go mong hoac giay ba cng (carton), cac loai nhan hieu
a c dan ben ngoai thung, hop e quang cao, phan biet.
Ngay nay viec san xuat hop va thung cha bang giay a tr thanh mot
nganh thng mai quan trong. Viec san xuat hop co the a bat au Anh vao
nam 1817. Va My a bat au sm hn vao nam 1810 tai Philadelphia. Cac
loai hop san xuat thi iem au thng co dang tron v kho tao goc canh
bang phng phap thu cong.
Nganh lam thung hop carton bang c gii bat au vao nam 1855, dung
e ng thuoc va ng keo.
Cac loai hop, thung giay a giup tiet kiem c khong gian rat nhieu
trong viec lu tr hang hoa trong kho hay ca hang. Vao nam 1870, Robert
Gair, ngi a thanh cong trc o trong viec san xuat tui giay, a phat minh
ra may cat va gap nep t ong. Vao au nhng nam 1900, cac loai ngu coc,
va banh bch quy c bao goi bang cac thung carton co trang sap, va c in
nhan hieu cua san pham, cac mau quang cao.
Giay goi va nhan hieu
Cach bao goi bang la cay a c dung t rat xa xa e ngan nga at,
nc va cac tac nhan gay h hai oi vi thc pham. Khoang nam 1550, cac
loai giay goi a c in ten cua ngi san xuat. Thuoc va thuoc la c ban
trong cac bao bang giay vao nhng nam 1660. Vao au nhng nam 1770,
ngi ta a co the mua inh ghim, thuoc la, tra va cac chat dang bot trong cac
hop giay. Vi s xuat hien cua giay lam bang may va thuat in a, cac nhan
hieu c in va ap dung cho hop, chai, lo, lon cha ng cac loai san pham.
Chang bao lau sau o, cac san pham thc pham c phan biet bang nhan
hieu thuan tien trong phan phoi lu kho tieu thu.
Nhng ngi ban keo thu cong Paris a bao goi san pham cua ho trong
cac giay mau co xoan hai au vao nam 1847. La kim loai a c dung e
24
boc cac loai chocolate t au nhng nam 1840 en nay. Ban au, la kim loai
c lam bang ch, sau o dung la thep e bao boc mot so thc pham nhng
vao na sau the ky 19 phan ln la kim loai c thay the bang giay trang sap
chong tham va c dan nhan hieu.
Giay sap ra i t y tng cua mot ngi th lam nen, ong khong muon
mang con ca mi cau c ve nha c boc bang giay bao tham t nc. Vao
nam 1877, ong thanh lap mot cong ty san xuat giay sap. en nam 1894, giay
phu paraffin c lot ben trong thung carton ng banh quy e chong tham chat
beo ra thung giay va chong hut am vao banh. Sau o vao nhng nam 1900 giay
phu paraffin c dung goi keo, banh m va mot so thc an kho mot cach pho
bien.
Giay sap xuat hien lam thanh mot loai vat lieu cach am tot trc khi co
s xuat hien cua cellophane va nhom vao nam 1912. Chang bao lau sau o,
giay sap va cac la kim loai c ket hp e san xuat ra mot loai bao b tot
hn. Vao cuoi nhng nam 1950 xuat hien cac loai mang chat deo co the han
bang nhiet va co dan c nh polyvinylchloride, polyvinylidene chloride,
polyethylene va polypropylene. Nhng nam 1960 en 1970, la thi gian
xuat hien cac chat loai polyme - nha nhiet deo ong trung hp a cong
nghe bao b len nh cao.
Tui
Viec san xuat cac loai tui c bat au vao nhng nam 1618-1648. C s san
xuat tui giay au tien Anh a thanh lap nam 1844 Bristol. thi ky nay,
viec in an tren tui giay c thc hien bang cac may in a chay bang hi
nc. Chiec may lam tui au tien c phat minh nam 1852, bi Francis
Wolle My, tuy nhien cho ti nam 1902, nhieu loai tui van c lam bang
tay. Vao nhng nam 1870, nhng bao b bang giay co kch thc ln c
xep, dan keo a c thay the bi cac bao bang bong vai e ng cac khoi
lng ln nh ngu coc, lng thc, cac loai bot. Nam 1905, cac loai tui giay
co in nhan c san xuat theo day chuyen t ong va tiep theo la tui bang
plastic (nha nhiet deo) ra i, rat thong dung so vi tui giay.
Nghe thuat tao hnh
Nghe thuat trang tr a co t rat lau i bang chng la nhng ngi tien
s a biet sn, cham tro va ieu khac tren cac o dung co xa cua ho. Trong
nhieu ngan nam, nhng cong viec nh vay c ap dung vi tat ca nhng th
can c trang tr. Lch s the gii a khong ghi chep lai nhng th nghiem
phng phap in an au tien xuat hien luc nao. Nhng Trung Quoc viec in
tren giay au tien bang cac khoi go c cham khac vao khoang nam 868.
25
Cung Trung Quoc vao khoang nam 1041, nhng khoi go ri e in tng ky t
a c s dung. Nghe thuat in tren giay t nhng khoi go co chau Au c
bat au vao nam 1454.
Ky thuat in an bao b bao goi cac loai san pham a c phat trien bi
ngi th lam giay Andreas Bernhart vao nhng nam 1550 va phat trien cho
en nay. Vao au nhng nam 1600, mot vai loai san pham con c phan biet
bi ten ngi san xuat e tranh nham lan ve nha san xuat.
Vao khoang gia nhng nam 1700, nhng a bang thep hay ong c
cham khac a c s dung thay the cho cac khoi go trong viec in nhan. Phng
phap mi nay c ap dung e in tren o gom. Vao nam 1789, nguyen tac in
bang a c Senefelder Bavaria kham pha. Ky thuat in a a giup cho viec
in tren o gom nhieu mau hn, va viec in mau tren giay tr nen pho bien. Mot
so ngi th in, nh Currier va Ives, in mot mau tren bang in a va sau o them
vao mot mau khac bang cach ve tay. Vi s phat trien cua the ky 19, cac th in
tranh ua nhau trong viec tao ra cac be ngoai va cac nhan hieu ep hn.
Viec in trc tiep len cac tam thiec khong thanh cong vao nam 1864 do
nhng bang in c cham khac hoac bang a khong cho s tiep xuc tot. Viec
chuyen oi phng phap dien ra trong khoang 10 nam. Nam 1875 Robert
Barclay phat minh ra ky thuat in offset. Nam 1903, nguyen tac in offset c
cai tien vi toc o cao.
Ky thuat in noi bang khuon mem ra i Anh khoang nam 1890, nham
theo kp toc o cua may lam tui giay, mc in la aniline, kho nhanh c dung
in tren cac khoi cao su an hoi hoac a, va nguyen tac nay cung c dung
e in tren cac be mat khac. Nam 1905, may lam tui va may in c ket hp
vi nhau trong mot day chuyen.
Trong suot the ky 19 va 20, ky thuat nhiep anh c phat minh nh o cac
ban in co the c chuan b va khac bang axit. Viec chuan b cac ban in cang
lc cang t phc tap hn va giam c chi ph. Vao nam 1900, ky thuat in nhieu
mau lai c cai tien va ngi ta a co the in c sau mau cung mot luc.
S phat trien chung cua bao b va thiet b
Ky thuat ong goi phat trien rat nhanh, ve nguyen lieu va may moc.
Nhng chiec may au tien c che tao cho qua trnh lam bao b hoac in an
c van hanh bang sc ngi hoac dung nang lng hi nc, eu ong gop
vao s tang san lng va giam chi ph. Ben canh o mot vai loai may moc
c ket hp vao trong san xuat e cho qua trnh van hanh day chuyen c
hieu qua hn.
26
Cac loai thiet b can mong, thiet b lam giay sap, may lam hop va may
dan nhan.v.v... c phat trien trong nhieu thap nien trc va sau The chien
th I. Nhng may t ong phet keo len cac nhan hieu c che tao bi tap
oan New Jersey My khoang nam 1918.
May un ep (extruder) vat lieu plastic e che tao bao b ang c s
dung rong rai hien nay, a c phat minh au tien vao khoang nam 1840 e
san xuat cac ong ch. Khoang gia nam 1840 va 1860, may un ep c dung
e bao boc nha cac si day cap ien. Chiec may un ep au tien dung lc
ay cua pittong ch thch hp cho nhng bo phan nho nhng khong thch hp
cho cac tam hoac ong dai. May un ep dung truc vt c phat minh ra nam
1879. Vao nam 1912, may un ep co truc vt ln hn va co thung cha c
che tao, ty le chieu dai so vi ng knh truc (l/d) khoang 10 va c ket
hp vi he thong lam lanh. Nganh plastic at c mot so thanh cong trong
viec ep nha cho ti nhng nam cuoi cua thap nien 50. Sau o truc vt lai
c cai thien hieu qua hn ap ng vi nguyen lieu c nau chay ong
nhat nho vao ty le l/d c tang len. ay la loai truc vt co hai kenh vi hai
bo phan tron va nau chay khac nhau, co trang b cac thiet b o. Mot vai loai
may un ep khong co truc vt c nghien cu e canh tranh vi cac may
dung truc vt. Theo s cai tien cua may un ep dan ti nhng thay oi trong
vat lieu lam bao b, nhieu s ket hp gia cac nguyen lieu tao vat lieu ghep
va lp phu ben ngoai, thch hp e bao goi, ap ng nhng yeu cau cua nhieu
loai thc pham khac nhau. Trong nhng nam gan ay, may un ep a phat
trien en mc co the ep hai loai chat deo nong chay qua mot khuon e san xuat
mang mong co cau truc hon hp.
en cuoi the ky 19, vat lieu lam bao b c che tao bang he thong trang
thiet b t ong va theo o la s ra i cac thiet b nh lng thc pham e ong
thc pham vao bao b mot cach t ong.
Thiet b can, o va em a c che tao hoan chnh t nam 1900, cung
luc vi thiet b lam thung carton, dan keo va lam tui. Trong thap nien sau o
(khoang 1910), may moc c phat trien e bao goi cac loai thc pham co
kch thc rat nho nh cac loai keo, va ong kien hang hoa vao cac thung
carton. Khoang sau nam 1913, may moc c phat trien e gap cac thung
carton ng san pham t cac bang chuyen. Co s chuyen bien rat ln cua ky
thuat bao b va ong goi thc pham thi ky gia hai cuoc the chien: thc
pham c chuyen hng t dang ong goi kho ln sang ong goi thanh
nhng n v nho vi toc o cao, ong thi, cac nha san xuat may moc a
thuyet phuc cac nha san xuat thc pham thay oi nhng thiet b cu e thch
hp vi cac ky thuat mi. Nhng thiet b ong goi chan khong xuat hien
gia nhng nam 1950.
27
Ngay nay, neu thieu cac he thong trang thiet b ong goi t ong trong
san xuat thc pham th chi ph bao goi co the cao en mc khong chap nhan
c va mc o h hong san pham cung rat ln v khong am bao c an
toan ve sinh thc pham.
1.4 MOI QUAN HE GIA BAO B TP VA S PHAT TRIEN CUA XA HOI
S phat trien cua xa hoi cong nghiep hoa ong thi vi s phat trien cua
o th, va cong nghiep hoa nong nghiep a dan en hien tng tap trung dan
trong khu vc thanh th, s tang so lng phu n i lam va viec thay oi t
cac ai gia nh nong thon thanh cac gia nh nho. Nh the, can thiet phai
co s cai thien hieu qua trong phan phoi hang hoa, thc pham e co the cung
cap hp l cho ngi tieu dung. ay la khi iem cua thi ky bao b tieu thu
la cac bao b bao goi tng n v nho thay the cho viec ban tng khoi ln hang
hoa trc kia.
Ben canh o, theo s phat trien cua xa hoi, nang cao mc song cua ngi
dan a gia tang mc tieu dung va tao nen s thay oi yeu cau ve hang hoa,
thc pham. Tat ca nhng ieu nay a c the hien bang s gia tang cac hoat
ong vui chi, giai tr, du lch va cung vi no la s gia tang so lng cac ba
an ngoai tri... Ngoai ra ngi s dung con oi hoi thc pham phai co s thay
oi ve mau ma, kieu dang sao cho thuan li va phu hp vi tng trng hp
khac nhau va at chat lng an toan ve sinh thc pham (v du nh tre nho en
trng em theo sa hop tiet trung th rat thuan li va ve sinh). ong thi nha
san xuat cung quan tam thu hut s chu y cua khach hang bang viec tiep th
thong qua bao b. V vay, ngay nay bao b c s dung nh la mot cong cu
cua qua trnh marketing e at c gia tr gia tang cho san pham. ieu nay
giai thch tai sao trong xa hoi hien nay, chi ph cho bao b thc pham trong
tong chi ph chung cua nganh san xuat bao b la cao nhat. Va oi vi rieng
nganh cong nghiep thc pham th ty le chi ph cho bao b ngay cang cao so vi
tong chi ph san xuat thc pham. T o a en s canh tranh cao o nham
giam gia thanh san pham va yeu cau vat lieu bao b at tnh nang cao. Nhng
yeu cau nay a c thoa man bi s tao ra cac vat lieu bao b va he thong
ong goi mi, ac biet. Cac loai bao b a dang ve cau truc, cach trang tr,
thong tin, nhe, o day rat nho va em lai nhieu thuan li trong qua trnh bao
quan, s dung, phan phoi, kiem tra san pham.
Hau het nhu cau hang ngay ve thc pham cua cac gia nh, c ap ng
thong qua he thong sieu th. S tang trng nhanh chong cua phng thc
phan phoi t phuc vu la nh vao bao b hien ai. ieu nay khong ch giup
giam chi ph phan phoi (re hn t 5 7 lan), ma con bao quan thc pham
tranh c s h hong, a en hieu qua san xuat tang cao, ho tr cho viec
28
canh tranh ve gia cho cac san pham cuoi cung. Ch rieng trong lnh vc san
xuat thc pham, ty le h hong cua san pham tai cac quoc gia cong nghiep
hang au va cac quoc gia ang phat trien la 5% va 50%, neu ty le nay cang
ha thap th cang tao nhieu c hoi cho viec cai thien mc song va giam gia
thanh san pham cuoi cung. Ngi ta a anh gia rang ch rieng nganh cong
nghiep thc pham c, bao b va he thong trang thiet b ong bao b, cho
en phan phoi hang hoa eu hien ai a tiet kiem c 20 t USD/nam. Mc
tiet kiem nay ong gop tot cho viec cai thien mc song, giam gia thanh thanh
pham cuoi cung ma sau cung se tao ra mot s canh tranh manh me va s phat
trien chung cua toan quoc gia.
Vi phng hng chien lc phat trien bao b nganh thc pham, san
xuat thc pham cua at nc chac chan se co bc phat trien nhay vot ve qui
mo san xuat, ve nganh nghe, trnh o che bien, ve san lng va t suat hang
hoa, ay manh san xuat va xuat khau thc pham che bien a dang. S phat
trien nay se keo theo s phat trien tat yeu ve qui mo va trnh o phan phoi
trong th trng noi a cung nh th trng quoc te, do o nang cao thu nhap
t gia tr gia tang cua hang xuat khau cung nh gop phan tao cong an viec
lam cho ngi lao ong trong nc. V vay ma ky thuat bao b tren the gii a
phat trien rat manh; t hn mot thap nien trc ay va khong ngng ln manh
ve chung loai, ve trnh o che tao cung nh ve so lng.
Nc ta trong nhng nam gan ay, kinh te phat trien, nhu cau tieu dung
ngay cang c nang cao, trong o nhu cau ve thc pham che bien at chat
lng cao e tieu dung va xuat khau tang len manh me, t o thuc ay s
phat trien qui mo cong nghe bao b a dang va at chat lng cao.
S chuyen bien co tnh chien lc cua cong nghe thc pham a yeu cau
nganh bao b phat trien manh me ve lng cung nh chat vi mang nguyen
lieu plastic n, mang phc hp (mang ghep) hoac lon thep trang thiec, chai
lo nha (PET), chai lo thuy tinh, nhng thung cha bang ba cng gn song va
ba cng cac loai...
1.5 XU HNG BAO B HIEN NAY CUA THE GII OI VI BAO B TP
Rieng oi vi loai vat lieu lam bao b bang plastic, mc san xuat va mc
tieu dung trung bnh tnh tren au ngi tang cac nc phat trien va cang
tang cao nhng nc ang phat trien. Viet Nam la mot trong nhng quoc gia
co ty le s dung vat lieu plastic tang cao.
Sau ay la mc san xuat, tieu dung va mc tieu dung/ngi/nam oi vi vat
lieu bao b plastic mot so quoc gia tren the gii c trnh bay bang sau ay.
29
Quoc gia
Nam
Uc
B
Bolivia
Brazil
Canada
Colombia
Phan Lan
Phap
c
Hungary
Israel
Y
Nhat
Han Quoc
Malaysia
Rumani
Slovakia
Slovenia
Nam Phi
Tay Ban
Nha
San xuat
(tan/nam)
2000
2001
1099
1146
5116
5200
0
0
3782
3680
4263
4244
0
0
585
587
6500
6561
15500 15800
1006
1035
499
496
3875
3875
14736 13881
12100 11987
1300
1530
311
293
464
427
197
203
650
835
3639
3626
Ty le
thay
oi
(%)
4,2
1,6
0,0
-2,7
-0,4
na
0,3
0,9
1,9
2,9
-0,6
0,0
-5,8
-0,9
17,7
-5,8
-8,0
3,3
28,5
-0,4
Mc tieu dung
(tan/nam)
2000
2001
1541
1601
1840
1767
47
50
4330
4217
3503
3998
526
532
471
475
5201
5298
12800 12800
680
697
750
796
6810
6925
11609 11018
4714
5032
1200
1214
244
260
159
193
206
213
900
910
3797
4034
Ty le
thay
oi
(%)
3,9
-4,0
6,4
-2,6
14,1
1,1
0,8
1,9
0,0
2,5
6,1
1,7
-5,1
6,7
1,2
6,6
21,4
3,7
1,1
6,2
Mc tieu
dung
/au ngi
2000
80
180
6
25
114
12
91
87
154
68
117
118
92
9
52
11
29
103
18
99
2001
83
172
6
22
118
13
91
87
160
68
124
104
87
9
51
12
36
107
18
102
Ty le
thay
oi/ngi
(%)
3,9
-4,4
2,4
-12,1
3,7
3,0
0,0
0,0
4,1
0,6
6,0
-11,9
-5,4
2,0
-1,9
12,1
21,4
3,5
1,1
2,5
30
Quoc gia
Tho Nh
Ky
Anh
My
Viet Nam
San xuat
(tan/nam)
723
850
2661
43822
938
2656
41719
1125
Ty le
thay
oi
(%)
17,5
Mc tieu dung
(tan/nam)
2158
1915
Ty le
thay
oi
(%)
-11,3
-0,2
-4,8
19,9
4713
44509
950
0,2
-3,8
116,0
4724
42817
1102
30
28
Ty le
thay
oi/ngi
(%)
-4,9
79
159
12
79
155
14
0,0
-2,8
16,7
Mc tieu
dung
/au ngi
31
Nhng nam 1990 co nhng loai bao b ac sac, la thanh tu cua nghien
cu khoa hoc . No xuat phat t vung Verifrais Phap. Ngi ta s dung
nhng giot axit nhe (nh axit amin) chay t con ca, tham qua pha di mam
uc lo gap mot tui nho ng cacbonat canxi hay cacbonat natri, phan ng sinh ra
nhieu kh cacbonic e bao ve san pham chong oxy hoa. Nhat cung co
trng hp s dung bao b ac biet, chat hap thu oxy c ng trong tui nho,
cho vao bao b cha cac lat ca kho trc khi han mieng, bao nho nay se hap
thu het kh O2 va do o lam giam s h hong va keo dai thi gian bao quan.
Mot so loai thc pham nh rau xa lach an lien can c ong bao b co
bm kh, vi bao b lam bang vat lieu plastic OPP. Rau qua ti song van con
ho hap, do o trong bao b cha ng rau qua can phai co mot lng O2 va
u e duy tr va keo dai s song cua rau qua. Neu hoan toan khong co O2
hoac lng O2 qua thap di mc co the ho hap, th rau qua se chuyen sang
qua trnh ho hap yem kh, dan en h hong nhanh chong. Viec a vao mot
lng O2 va u, hoac bao b co kha nang tham thau O2 mot mc o hp ly
la can thiet oi vi bao b cha ng rau qua ti song.
Cau hi:
1. Yeu cau oi vi ngi tieu dung khi mua hang hoa TP a che bien, bao
goi san:
A- oc nhan hieu
B- Khong c thao g niem phong tren SP e cam quan
C- Xem MS, MV
D- Nhn thay SP ben trong bao b
a)
b)
c)
d)
32
a)
b)
c)
d)
4. Chat lng, so lng cua TP che bien c am bao bi bao b kn ngan nga:
a) S xam nhap cua cac yeu to moi trng.
b) S o nhiem do hoa chat t bao b hoac bao b b an mon hoa hoc va vi
sinh vat t che o ve sinh bao b.
c) S tham kh, hi, nc, chat beo, long t TP qua bao b.
d) a, b, c.
33
Chng
CHC NANG CUA BAO B THC PHAM PHAN LOAI BAO B THC PHAM
2.1 CHC NANG
ac tnh cua bao b thc pham the hien qua ba chc nang quan trong sau
ay:
- am bao so lng va chat lng thc pham
- Thong tin, gii thieu san pham, thu hut ngi tieu dung
- Thuan tien trong phan phoi, lu kho, quan ly va tieu dung.
2.1.1 am bao so lng va chat lng
Bao b lam nhiem vu cha ng mot so lng nhat nh va bao quan thc
pham t sau qua trnh che bien cho en khi c tieu thu bi ngi tieu dung.
Chc nang au tien cua bao b la am bao nguyen ven ve so lng, trang
thai, cau truc, mau, mui v, thanh phan dinh dng cho thc pham c cha
ng ben trong bao b.
a) Bao b am bao thc pham c cha ng ben trong khong thay oi
ve khoi lng hay the tch.
b) Chat lng cua san pham thc pham, gom ca mat dinh dng, an toan
ve sinh, cam quan, phai luon c am bao trong suot thi han s
dung cua san pham. Do o ma cong nghe che bien, phng phap ong
bao b va vat lieu bao b phai phu hp e co the duy tr va on nh chat
lng san pham. Thc pham sau khi c x ly che bien phai c
ong bao b kn nham tranh hay ngan can hoan toan tac ong cua moi
trng ben ngoai en thc pham trong suot thi han s dung. Tac nhan
t moi trng ngoai co the xam nhap vao ben trong bao b gay h
hong thc pham gom: nc, hi nc, khong kh (co cha O2), vi sinh
vat, at cat bui, con trung va tac ong cua lc c hoc, anh sang bao
34
35
chuyen, boc d hoac b ri, thng khien cho thc pham kho b v vun, mat
gia tr thc pham cung nh cam quan nhng cung chnh tac ong c hoc co the
gay h hong bao b, lam cho bao b khong con am bao o kn hoac b tray
sc be mat gay mat cam quan va gia tr thng pham. Nh vay bao b kn
cha ng thc pham, thc hien nhiem vu phong chong tat ca cac tac ong t
moi trng ngoai. S phong chong nay phu thuoc vao vat lieu lam bao b,
phng phap ong bao b va moi han ghep m, hoac moi ghep gia cac bo phan
nh than va nap, o ben vng cua bao b ngoai.
oi vi trng hp thc pham c ong bao b hay cha ng trong
nhieu lp bao b th co the ch can mot lp bao b trong cung kn, lp ngoai
lam nhiem vu chong tac ong va cham gay tray sc mat ngoai cua lp bao b
kn.
36
Hnh 2.2: Bao b cua san pham sa bot gom bao b plastic va bao b giay
V du 2.2: Sa bot thng c ng trong mot lp bao b plastic ghep gom
nhieu lp plastic khac nhau e bo sung tnh chat cho nhau tao nen mot bao
b kn.
San pham sau khi ong vao bao b plastic, han ghep m th c cho vao
hop giay ba cng e tranh va cham co the lam nhau hoac gay mat plastic
hoac thung bao plastic. Phng phap bao goi hai lp nh vay tao nen s thuan
li trong sap xep, co the xep khoi de dang trong khi chuyen ch, phan phoi,
lu kho va con am bao an toan cho bao b kn ng san pham.
Ngoai tr thc pham ti song nh rau qua, th cac loai thc pham a qua
x ly, che bien phai c ong bao b kn. Bao b kn co loai co the tai ong,
tai m, nhng trc khi en tay ngi tieu dung th san pham khong c m
bao b, o la trach nhiem cua nha san xuat, ho phai tao nen nhng cach niem
phong (khang san pham) t sau khi ong bao b. ong thi ngi tieu dung
hay ngi mua hang phai nhan thc c ieu nay va khong m bao b san
pham trc khi mua hang. Do o ma ngi mua hang khong the s, nem, ngi
thc pham trong bao b ang bay ban, ma ch nhan thc chat lng, s tin cay
cua san pham qua bao b the hien bi cau tao va thong tin cua bao b.
Viec anh gia cam quan san pham khong the ap dung luc mua chon la
hang ang bay ban ma anh gia bang nhan thc thong qua bao b the hien
hai chc nang ke tiep la:
- Thong tin, gii thieu san pham, thu hut ngi tieu dung
- Thuan li trong phan phoi, lu kho, quan ly va tieu dung.
2.1.2 Thong tin, gii thieu san pham, thu hut ngi tieu dung
Bao b cha ng thc pham cung thc hien nhiem vu truyen tai thong
tin cua nha san xuat en ngi tieu dung, noi len gia tr cua san pham c
cha ng ben trong nh: ac tnh cua san pham ve dinh dng, trang thai,
37
cau truc, mui v, nguon nguyen lieu, nha san xuat, a ch quoc gia che bien
ra san pham. ong thi bao b cung la li mi, cua nha san xuat oi vi
ngi tieu dung.
San pham thc pham t thong tin, gii thieu thu hut khach hang thong
qua nhan hieu, hnh thc bao b, va ket cau bao b. Nhan hieu bao b c qui
nh chat che theo cac qui nh cua nha nc phai the hien c ac tnh thc
pham, nha san xuat, quoc gia san xuat, s am bao chat lng thc pham
cha ng ben trong.
- Cach trnh bay hnh anh, mau sac, thng hieu, ten san pham, chnh la
s thu hut cua san pham oi vi ngi tieu dung. Bao b luon luon c trang
tr trnh bay vi hnh thc ep, noi bat nham muc ch thu hut ngi tieu dung
chu y, tham do, tm hieu va dung th; do chnh chat lng cua thc pham
cha ng ben trong se tao long tin oi vi khach hang. San pham hang hoa
co ve ep noi bat th de thu hut ngi tieu dung hn nhng hang hoa khong
c trang tr hai hoa, thch hp th hieu ngi tieu dung.
Ngi ta khong dung mau sac mang tnh am am, buon ba e trang tr
bao b, tnh chat cua mau sac co the phu thuoc tng a phng, dan toc.
Thng bao b c trang tr mau sac sao cho the hien c s trong sang, vui
ti, may man, hoac thang li. Vi hang hoa xuat khau, viec trnh bay, ghi
nhan hieu, trang tr, mau sac can c quan tam sao cho phu hp vi ngi
tieu dung ni san pham c xuat en. Co the tm hieu y ngha mau sac cua
mot so quoc gia sau ay:
- Tai Phap, cac mau o, mau en, mau vang ch san pham mang chat
lng cao, mau xanh da tri co y s ti mat, mau xanh la cay bieu
hien cam giac ngh ngi.
- Mau trang oi vi Trung Quoc the hien s buon ba tang thng, nhng
oi vi Phap th co y ngha tinh khiet, sach se.
- Mau en tranh khong nen dung ai Loan, nhng lai la mau trang
nghiem Nhat Ban, ngi Nhat co tap quan mac y phuc mau en e
tham d cac buoi le quan trong, le ci.
- Mau ta (tm nga o) oi vi Nhat Ban la mau tng trng cho chc sac
trong ton giao, cung la mau cua Hoang toc hay dung.
- Mau o la mau c a chuong, mau bieu tng cho s thanh cong, oi
vi xa hoi Viet Nam, Trung Quoc, Singapore, Hong Kong, ai Loan.
- Mau vang at thng nen tranh dung mot so quoc gia nh Nhat Ban,
Ma Lai, Singapore, v o la mau c dung trong y phuc cua ton giao
va cua Hoang toc.
38
- Viet Nam, thng khong dung hai hoac ba mau: tm, trang, en i
cung nhau. Viet Nam khong a chuong mau en.
Ben canh o mot so quoc gia dung cac bieu tng nh:
- Hoa Cuc la mot trong nhng bieu tng cao qu Nhat Ban.
- Hoa Phong Lan c a chuong Thai Lan.
- Voi la bieu tng quoc gia cho Thai Lan va tng trng cho sc manh
ai Loan.
- Rong, tng trng cho vua, chua, hoang toc, sc manh oi vi Trung Quoc.
- Bo la mot trong nhng bieu tng cao quy trong tn ngng An o,
Ma Lai, Singapore, do o tranh dung cac hnh anh nay.
Chung ta khong nen lam dung nhng mau sac hoac nhng bieu tng cua
cac quoc gia khac, cung nh khong dung hnh anh mau sac co an tng xau
gay anh hng tam ly ngi tieu dung ni hang hoa c phan phoi, xuat
khau
- Ket cau cua bao b cho biet trang thai, cau truc, mau sac cua san pham
nh trng hp bao b co mot phan hoac hoan toan trong suot cho phep
nhn thay thc pham ben trong, eu nham ap ng yeu cau, khach hang
giup ho co s la chon de dang. Trng hp tht ti song c bao goi
trong suot e nhn thay th tht, thanh phan m nac, mau sac cua tht.
oi vi trng hp thc pham can tranh anh hng cua anh sang, th
bao b c cau tao che chan mot phan hay toan bo anh sang: bao b co
the dang trong suot, nhng co mau toi e ngan can bt cng o anh
sang nh oi vi trng hp chai ng bia, do bia la san pham nc
uong can thiet ong chai trong suot co the nhn xuyen thau, nham tao
niem tin ve s an toan oi vi ngi mua.
V du: San pham sa bot cha ham lng chat beo va vitamin cao, c
cha ng trong bao b chan anh sang hoan toan se tot hn la dung bao b
trong suot cho anh sang xuyen qua. Trng hp san pham dau an dang long
trong suot co mau vang nhat, can chong oxy hoa do tac nhan anh sang gay ra,
theo ly thuyet nh the th bao b dau an phai co thanh uc khong the nhn
xuyen thau se tot hn la dung chai lo trong suot. Thc te, dau an c san
xuat cong nghiep a c tinh luyen loai bo c hoan toan tac nhan gay
thuy phan, oxy hoa trong dau va c phu gia mot lng chat chong oxy hoa;
do o dau tinh luyen c ng trong chai lo trong suot van co kha nang
chong oxy hoa tot. ieu nay rat phu hp vi th hieu ngi tieu dung, v ho
c nhn thay trang thai cua dau long ben trong e co the xac nh c:
39
- o trong suot
- Can (neu co)
- Mau vang nhat hay am
- S tach lp co khuynh hng ong ran cua chat beo
ma quyet
nh chon
la san
pham
Nh the t bao b a gii thieu c chat lng cam quan cua dau, the
hien c chat lng chung cua dau an.
Trng hp bao b cha ng thc pham am bao so lng va chat lng
san pham va cau tao thuan tien trong phan phoi, tieu dung, co nhan hieu ghi
ay u thong tin ve san pham va nha san xuat, nhng neu co cach trang tr,
mau sac khong hai hoa, khong ap ng tam ly s thch ngi tieu dung th
cung khong the c chap nhan tren th trng. Co the thay ro ieu nay
Viet Nam hay cac quoc gia khac, vao dp le Tet nhng san pham thc pham
c bay ban trong nhng bao b co trang tr kem nhng cau chuc tung, bieu
tng cho s may man thanh cong th c ngi dan a chuong, v nh the
ap ng ung tam ly ngi mua qua e bieu tang va ngi mua qua e s
dung. Do vay, thong tin, gii thieu san pham, thu hut ngi tieu dung la chc
nang quan trong khong the thieu cua bao b thc pham.
2.1.3 Thuan li trong phan phoi, lu kho, quan ly va tieu dung
Bao b phai c thiet ke, can phai thuan tien, tiet kiem cho s bao quan
san pham, phan phoi, lu kho, quan ly va tieu dung. Do o lp bao b ngoai
viec cha ng trc tiep san pham, th can phai chon vat lieu, cau truc, the
tch theo khau phan, theo tnh nang cua thc pham c cha ng, th ben
canh o can thiet lp bao b ngoai kn hoac h e thc hien c chc nang
th ba cua bao b thc pham. Bao b ngoai c chon va thiet ke theo cac
nguyen tac:
- Ben vng, chac chan
- Dang khoi ch nhat cha mot so lng ln va nhat nh oi vi mot
hoac nhieu chung loai thc pham.
- Cha ng nhieu chung loai thc pham.
e de dang phan phoi van chuyen th bao b c cau truc hnh khoi ch
nhat e de dang xep khoi, ong thanh kien, co kch thc nh nhau, e tien xep
vao kho, chat chong len cao tranh c s ton mat bang kho, va cung tao s de
dang nhanh chong trong khi boc d, van chuyen bang bang tai, bang xe va kiem
soat so lng. Do o nhng loai bao b trc tiep bao boc thc pham, co dang
hnh tru ay tron hoac ay tam giac, co dang tui hay mot dang bat ky luon luon
40
can co lp bao b phu, dang bao b h hoac kn bao boc ben ngoai e bao ve cho
lp bao b nay (bao b bao boc trc tiep san pham), e tao thanh nhng khoi ch
nhat nho, t nhng khoi nay lai c xep vao mot bao b dang khoi ch nhat ln
hn. o la mot nguyen tac c ban trong thiet ke bao b san pham.
Ben canh s thuan li trong van chuyen, cach bao b nhieu lp tao hnh
khoi cung giup san pham tranh hoac giam c anh hng cua va cham c
hoc, co the gay v, h hong cau truc trang thai san pham thc pham.
S tao thanh khoi, thanh kien cha ng mot so lng san pham nhat
nh nh tren cung tao ieu kien quan ly hang hoa mot cach de dang, hieu
qua cao.
o ben cao cua bao b ngoai bao ve san pham c chong chat cao trong
kho. Va trong trng hp rau qua ti th s sap xep nay van bao quan c
rau qua trong moi trng lanh co o am cao va thch hp cho van chuyen
ng xa.
Bao b ngoai co tnh nang on nh tng khoi khi xep thanh cac kien cao
trong kho, he thong bao b ngoai nay co the thu hoi e tai s dung va sau o
co the tai sinh.
- Bao b ngoai co the tai s dung, tai sinh de dang trong trng hp bang
vat lieu giay ba cng.
Xep xen ke hai hop kch thc phan na va vi kch thc mot hop to
va xep chong len nhau, khong gay h hong trong mang li phan phoi.
41
Hnh 2.3: Nhieu chung loai san pham c xep chung vao mot
bao b ngoai hnh khoi ch nhat e tien li sap xep trong khi
phan phoi, lu kho, van chuyen
a) va b) Cac dang bao b bao goi trc tiep thc pham co hnh dang bat ky c
sap xep vao mot bao b khoi ch nhat nho
c) va d) Cac dang chai lo c xep vao bao b ngoai bang giay cng co hnh
hop ch nhat
e) Cac loai tht che bien khac nhau co hnh dang khac nhau c xep vao cung
mot bao b ngoai e tao khoi ch nhat
42
Cac loai bao b khoi ch nhat cha ng mot so lng nhat nh thng
c cau tao bang giay ba cng co trang phu lp plastic e chong tham nc,
tranh gay h hong bao b giay, ong thi lp plastic phu con tao o trt
tng oi cho cac thung e co the thao ri chung mot cach de dang t khoi
hang hoa ang chong chat.
Ben canh o, tng bao b cha ng thc pham theo khau phan nh
lng s dung mot lan/ngi c ghep thanh mot khoi nho, roi tng khoi nho
lai sap xep vao mot thung ln. Bao b chiet rot thc pham theo khau phan nh
hop sa ti tiet trung 200-250 ml, cac bao b cha ng lng thc pham va
cho mot ngi s dung mot lan hoac nhng bao b cha ng thc pham vi
so lng ln e nhieu ngi cung s dung, lng thc pham c ong vao
bao b ap ng theo tng trng hp cua ngi tieu dung em lai tien ch cho
mot xa hoi cong nghiep hoa.
43
Hnh 2.6: Cac loai thc pham che bien san c bao goi theo khau phan va c
sap xep ong thi nhieu chung loai e a dang khau v cho ngi tieu dung
Nhieu chung loai thc pham c sap xep chung trong mot bao b. Chung
c sap xep theo tng loai, tng v tr e tao ve my quan trong cach trnh
bay va khong chan ve khau v.
44
Hnh 2.7: Nhieu chung loai san pham c bao goi rieng tng loai va c sap
xep chung trong mot bao b ngoai tao s a thch va my quan thu hut ngi tieu
dung
a) Nhieu loai banh kho cung c xep trong mot hop (co cung ham am)
b va c) Tng chiec banh c goi trong bao b kn rieng biet do khac nhau ve
ham am va hng; va chung c cha chung trong mot bao b ngoai
d) Tng loai san pham c bao goi kn nhng dang khac nhau theo khau
phan cung c sap xep trong mot bao b hnh khoi ch nhat
e va f) Tng loai tht c bao boc kn rieng biet va cung c bao boc trong
45
Hnh 2.8: Bao b keo va bot nem bang plastic mang ghep, co lp OPP co the
c xe mot cach de dang.
Hnh 2.9: Cac vien keo c bao goi thu cong (dang xoan hai au) va bao goi
t ong mang tnh cong nghiep hoa
Khi nhieu loai banh bch quy (biscuis) nho co tnh chat hoa ly nh o am,
tnh chat cam quan nh hng khac nhau, th chung phai c bao goi rieng biet
46
e tranh gay anh hng khong tot cho nhau. Loai co o am cao phai c bao
goi rieng tng cai e am bao o am ban au va e khong lam tang ham am
cua nhng loai banh co o am thap hn c xep chung trong hop v o am co
khuynh hng phan bo ong eu trong moi trng. Trng hp banh co mui boc
manh th cung c bao goi rieng, e chong thoat hng v nhng chiec banh
khac kho hn (o am thap) se hap thu hng de dang, gay mat mui ac trng
cua chung. Nhng chiec banh co o am khong qua thap se t hut am c bao b
kn vi khoi lng khong qua nho va at vao trong hop co the c tai ong tai
m, th cung khong b bien oi chat lng. Khong can bao goi rieng tng cai v
nh the se qua lam dung bao b plastic gay o nhiem moi trng.
Tren bao b kn hoac h, trc tiep hay gian tiep eu co ghi ma so ma
vach, e giup cong tac quan ly ve so lng chung loai c hieu qua. Hien
nay cong tac quan ly c n gian va chnh xac nh vao he thong ma so ma
vach, may scanner va he thong vi tnh, d lieu c nhap va truy xuat mot
cach nhanh chong va chnh xac.
2.2 PHAN LOAI
Bao b tieu thu cho nhieu mat hang thc pham co yeu cau kha cao ve
chat lng thiet ke, co the khac nhau ve chat lng cua nguyen lieu bao b,
trnh o cong nghe san xuat bao b va ong goi. ac biet oi vi hang thc
pham xuat khau, nhan hieu hang hoa chang nhng can c thiet ke va trang
tr ep, thu hut ma con tai lng thong tin ay u nhat cho ngi s dung va
am bao yeu cau rieng cua mot so quoc gia nhap khau. Phng tien ong goi,
c gii cung khong the thieu c trong cong nghe cai tien bao b, am bao
c chat lng ve sinh cho san pham ben trong va at nang suat cao, gia
thanh ha oi vi hang hoa noi a.
2.2.1 Phan loai bao b theo loai thc pham
Nhn vao thc pham cha ng ben trong, ta co the ngh rang bao b cha
ng cac loai thc pham khac nhau th khac nhau ve cau truc, ac tnh vat
lieu. Cac loai thc pham khac nhau se co s khac nhau ve ac tnh dinh
dng, ac iem cau truc, mau mui v, ham am, ham lng axit khac nhau do
o kha nang xam nhap, sinh trng cua vi sinh vat vao thc pham cung khac.
San pham thc pham vo cung a dang ve chung loai. Co the chia thc pham
thanh nhng nhom theo ac trng rieng nh sau:
- Banh
- Keo cng va keo mem, mt, chocolate
- Nc ngot co gas, nc ep qua
- Ru bia
47
48
kh O2, khong kh, hi nc tham thau qua mang lam banh b bien oi chat
lng a en h hong. San pham banh thng khong co vitamin C nen co
the che chan anh sang hoac khong. Nhng e gii thieu san pham tan mat
khach hang th can co phan trong suot co the nhn xuyen qua va co phan uc
e co the in ch nhan hieu c nhn thay mot cach ro rang. Lp bao b ngoai
bang ba cng c dung e tang o cng vng bao ve lp bao b kn ben
trong, nh vay bao b banh bch quy co the gom hai lp: lp bao boc trc tiep,
kn trong suot, chong tham hi nc, khong kh ngan khong cho tham thau
hng ra ben ngoai, co in an, banh phai c xep th t trong khay plastic co
o cng vng, lp bao boc ngoai bang ba cng c tao dang khoi hnh hop
e thuan tien bao boc lp bao b trc tiep va chong va cham tot nh vao o
cng vng va c xep thung to e xep kho van chuyen chuyen ch de dang.
Co the thay loai banh bch quy thng co hnh dang nhat nh nh vuong,
ch nhat, tron, do o can c sap xep co th lp vi so lng nhat nh trong
khay ng e tranh v nat. Banh c xep vao khay plastic co o cng vng,
khong tham chat beo, roi cho vao bao b plastic mot lp, thuoc loai mang
ghep 2-3 lp e am bao on nh chat lng san pham, tnh thuan li trong
han ghep m bao b va de dang m bao e s dung.
Tra, keo hay banh bch quy co the c bao goi bi mot loai vat lieu o
la plastic hoac bang hop thep trang thiec. Thc te, moi loai thc pham co the
c cha ng trong nhieu loai bao b che tao t nhng vat lieu khac nhau
tng ng vi cac phng thc ong goi khac nhau, sao cho nhng loai bao b
nay ap ng tnh nang ac trng cua thc pham c cha ng.
Hnh 2.10: Cung mot loai banh co the cha ng trong nhieu loai bao b bang
49
50
51
- Cac loai plastic nha nhiet deo nh PE, PP, OPP, PET, PA, PS, PC
- Mang ghep nhieu loai vat lieu.
Tng loai vat lieu se co ac tnh rat khac nhau, do o phng phap che
tao, kieu dang bao b va phng phap ong ghep m bao b theo tng loai vat
lieu se khac nhau nhng luon luon phai am bao o kn cho san pham a che
bien.
Nh vay viec phan loai bao b thc pham theo vat lieu che tao th thuan
tien hn cac cach phan loai khac v a bao ham y ngha ap ng ac tnh
rieng cua san pham, noi len kieu dang va phng phap ong bao b.
V du bao b kim loai thep trang thiec co ac tnh chu nhiet o thanh
trung, tiet trung cao, chu c lc va cham c hoc; co kieu dang hnh tru
ng, tao s thuan li xep thanh khoi trong van chuyen va ton tr; khong chu
anh hng bi nhiet o cao. Tat ca nhng tnh chat ay khien cho bao b kim
loai thch hp cho viec cha ng cac loai tht ca, rau qua che bien c
thanh trung hoac tuyet trung va sau khi ong bao b san pham co thi han s
dung rat lau, khoang 2-3 nam.
Bao b plastic nh PE, PA chu c nhiet o lanh am o; PA co o mem
deo cao, tnh chong tham kh tot nen c ap dung bao boc cac san pham hai
san lanh ong trong qua trnh bao quan (18oC) ca trong trng hp lanh ong
nhanh (35 40oC).
Bao b plastic PP, OPP, bao b mang ghep nhieu loai plastic co tnh chong
tham kh hi nc cao, c dung pho bien lam bao b kn cha thc pham
che bien, a dang chung loai. Loai vat lieu OPP khong thch hp e tao dang
hop, chai, lo, v khong co o cng vng nen ch cau tao dang tui, c han
ghep m bang nhiet.
Qua ba cach phan loai tren chung ta co the thay rang viec phan loai bao
b theo loai thc pham cung khong ro rang v rat nhieu chung loai thc pham
khac nhau c bao goi bi bao b cung loai vat lieu, cung cau truc bao b. S
phan loai theo ac tnh bao b cung phu thuoc vao ac tnh vat lieu bao b va cau
tao bao b.
Do o s phan loai bao b theo vat lieu cau tao bao b la thuan li va ro
rang hn het, khong phai nhac lai nhieu lan cac ac tnh, cac yeu cau trung
lap cua cac san pham.
2.3 YEU CAU BAO B CUA THC PHAM XUAT KHAU VA NOI TIEU
Thc pham co the chia thanh cac th hang khac nhau:
52
53
54
a) B, E, F
b) C, E, F
c) A, C, E
d) D, E, F
2. Tai sao TP sau khi x ly, che bien phai c ong bao b kn?
a) e khach hang co the biet c ten SP va thanh phan cua SP tren bao b.
b) Tranh tac ong cua lc c hoc.
c) Ngan can hoan toan tac ong cua moi trng ben ngoai en TP trong suot
thi gian lu thong phan phoi.
d) Cau b va c ung.
3. Quy trnh san xuat TP: Nguyen lieu x ly che bien thanh trung
ong bao b SP.
Hay cho biet cong oan ong bao b co muc ch la g?
a) Bao quan, tang tnh cam quan cua TP.
b) Bao quan va thu hut ngi tieu dung.
c) An toan ve sinh va nang cao tnh cam quan cua TP.
d) Bao quan CLSP, thong tin, va thuan tien trong phan phoi, kiem soat va
trong tieu dung.
4. Bao b kn la bao b c quyet nh bi:
a) Lp bao b trc tiep kn va lp bao b ngoai chong tac ong c hoc.
b) Nhieu lp bao b kn.
c) Vat lieu lam bao b va phng phap ong SP ghep kn cac m cua bao b.
d) a va c eu ung.
5. Bao b bao goi trc tiep SP co nhng nhc iem la:
a) Khong tao dang ve chac chan cho SP.
b) Khong am bao o kn hoan toan
55
2.
3.
4.
Rayman,M.K.,K.F.Weiss,G.W.Riedel,G.Charbonneau and
G.A.Jarvis,J.food Protect. 44:746(1981).
56
Chng
57
cua san pham, "Qui che ghi nhan hang hoa lu thong trong nc va hang hoa
xuat khau - nhap khau" a c ban hanh theo Quyet nh so 178/1999/QTTg ngay 30 thang 8 nam 1999 cua Thu tng Chnh phu.
en nam 2000, qui che ghi nhan hang hoa c bo sung ieu chnh bi
quyet nh so 95/2000/Q-TTg ngay 15 thang 8 nam 2000 cua Thu tng
Chnh phu.
Qui che ghi nhan hang hoa do Thu tng Chnh phu ban hanh c ap
dung oi vi:
1- oi tng: Gom cac to chc, ca nhan, thng nhan san xuat kinh
doanh hang hoa san xuat tai Viet Nam, c tieu dung trong nc
hoac xuat khau, hoac oi vi thng nhan nhap khau hang hoa e
ban tai Viet Nam.
2- Pham vi ieu chnh: Qui che qui nh viec ghi nhan oi vi hang hoa,
thc pham c san xuat va tieu dung tai Viet Nam hoac e xuat
khau, hoac hang hoa thc pham san xuat tai nc ngoai c nhap
khau tieu thu Viet Nam.
Thc pham che bien hay thc pha m ti son g, c bao goi san e
tieu thu trong von g 24 gi th kho ng thuoc pham vi ie u chnh cua qui che
na y. Qui che ghi nhan bao b cua nc ta phu h p vi Codex Stan 1-1991.
Qui che ghi nhan han g ho a, kho ng "qui nh" bat buoc oi vi hnh a nh,
mau sac tre n bao b, s sa p xe p hnh an h cun g vi cac phan noi dung, do
o vie c trnh bay hnh a nh mau sac nham lam san g to ban chat, chat lng
sa n pham , thu hut s chu y va a thch cua ngi tie u du ng va noi dung
khuyen khch la s sa n g ta o hai hoa cua nha san xuat, ngi nghie n cu
mau ma bao b. Thng hieu la yeu to tat yeu c ghi tren nha n hieu .
Thng hie u la te n cua mot to ch c, dch vu, con g ty, x nghiep san xuat ,
kinh doanh thng mai.
Nhan hieu hang hoa thc pham phai ghi phan noi dung bat buoc gom
chn noi dung c ghi ung qui cach ve:
- T ng
- Ngon ng
- Cach trnh bay, v tr cac phan muc.
Ben canh o, nhan hieu con ghi them mot so chi tiet thuoc noi dung
khuyen khch nham lam noi bat san pham cung nh thu hut khach hang,
nhng trong phan noi dung ghi them khong c cong bo mot so xac nhan ma
x nghiep, cong ty kinh doanh khong the xac minh c.
58
Cac san pham c san xuat bi cung mot cong ty se cung mang mot
thng hieu v du nh "Kinh o", "Nestle", "Vissan". Neu ben canh pha ben
phai cua thng hieu co ky hieu
(viet tat cua Registered) trong nhom t
(Registered trade mark), co ngha la thng hieu a ang ky oc quyen ve ten
goi va kieu dang. Bat ky cong ty nao khac khong c phep bat chc, du la
bat chc tng t. Trng hp ky hieu TM (viet tat cua trading mark) la ten
san pham cung la ten trong giao thng mua ban thay the cho thng hieu. V
du: " AnleneTM " .
Ben canh nhng noi dung, ghi nhan bat buoc, noi dung khuyen khch ghi
th hien nay cac san pham c cac cong ty, x nghiep t ong ang ky ghi
ma so ma vach cho chung loai san pham. Ma so ma vach ho tr tch cc cho
chc nang th ba cua bao b thc pham la: thuan tien trong kiem tra, phan
phoi, lu kho va tnh toan so lng cac chung loai dien ra v tr, thi gian
xac nh.
3.2 NOI DUNG GHI NHAN BAT BUOC
3.2.1 Ten cua thc pham
1- Ten goi cua thc pham phai the hien ban chat xac thc cua thc pham
o. Ten goi phai cu the, khong tru tng. S dung ten goi a c xac nh
cho mot thc pham cu the trong Tieu chuan Viet Nam (TCVN) hoac van ban
phap qui cua Nha nc. Trong trng hp cha qui nh, s dung ten goi cua
thc pham a c xac nh trong tieu chuan Codex hoac ISO. Co the s dung
ten thong dung kem theo thuat ng mieu ta thch hp ve mot ac iem hay
tnh chat cua thc pham e khong gay nham lan cho ngi tieu dung. V du,
san pham sa ti tiet trung ong hop kieu Tetrapak a c ghi ten thc
pham nh sau: "Sa ti nguyen kem co ng" va mot san pham ke can no
la "Sa ti nguyen kem khong ng" co ngha la san pham sa ti nay a
c x ly tiet trung UHT, ma van gi nguyen gia tr dinh dng va cam
quan, khong lay i bt thanh phan chat beo; co hoac khong them ng.
Trng hp neu ten san pham la Sa tiet trung co ng co ngha la
sa c pha che t cac thanh phan sa ti hoac sa bot, chat beo, nc,
ng... e tao nen dch sa thanh pham.
2- Ch viet ten hang hoa hay ten thc pham co chieu cao khong nho hn
2mm; thuat ng c ghi ben canh ten goi cua thc pham la nhng t ng
hoac nhom ch nham "xac nhan" ve ban chat xac thc va tnh trang vat ly cua
thc pham bao gom moi trng bao goi, kieu va ieu kien x ly thc pham
nh say kho, co ac, hoan nguyen, xong khoi, chieu xa... hoac ac iem
nguon nguyen lieu, hoac ac iem ni thu hoach nguyen lieu. V du: Tht
59
60
c hieu la
M tinh luyen tr m ln va m bo
- "Ca" (Fish)
- "ng" (Sugar)
61
Ten nhom (kem ten tieng Anh)
c hieu la
3- Thanh phan la cac chat phu gia c ghi tren nhan theo mot trong hai
cach sau:
- Ten nhom va ten chat phu gia
- Ten nhom va ma so quoc te cua cac chat phu gia, ma so c at trong
ngoac n.
V du: Trong che bien pho mat, khi dung cac chat tao nhu natri poly
photphat va dikali diphotphat, co the ghi nhan cac chat o trong bang thanh
phan cua pho mat theo hai cach nh sau:
- Chat tao nhu: natri poly photphat va dikali diphotphat hoac
- Chat tao nhu (452i) va (450iv)
e ghi nhan c ngan gon, u tien s dung cach ghi th hai (s dung
ma so quoc te cua cac chat phu gia)
- Co the ghi chung la "Hng lieu", "Chat tao mau", "Chat tao ngot" oi
vi nhng chat phu gia tao hng, tao mau, tao ngot tng ng. oi vi
cac chat phu gia trong nhom "Tinh bot bien tnh" co the ghi ten nhom
"Tinh bot bien tnh" thay cho ten cu the cua cac chat phu gia nam trong
nhom nay.
Sau cac t "Hng lieu" hoac "Chat tao mau" can ghi them "t nhien",
"nhan tao" hay "tong hp".
V du: Chat tao mau nhan tao: beta-appo axit carotenoic metyl hoac etyl
este, co the ghi c nh sau:
Chat tao mau nhan tao (160f).
oi vi "Chat tao ngot" (khong phai la ng) can ghi ro "tong hp"
hoac "nhan tao".
- Trng hp mot chat phu gia c a vao thc pham thong qua mot
thanh phan nguyen lieu (hay con goi la chat mang cac chat phu gia thc
pham): thanh phan mang chat phu gia c dung mot lng khong
che hoac mot lng u e thc hien mot chc nang cong nghe th phai
62
63
64
65
canh ten cua thc pham. Khuyen khch viec s dung bieu tng quoc te ve
chieu xa thc pham (hnh ve) va c at ngay canh ten thc pham o, co
ng knh khong nho hn chieu cao c ch ten san pham.
2- Mot san pham chieu xa c s dung nh mot thanh phan cua thc
pham khac th phai c ghi ro trong bang liet ke cac thanh phan.
3- Neu san pham ch co mot thanh phan va c che bien t mot nguyen
lieu chieu xa, nhan cua san pham o phai ghi ro viec x ly nay.
3.3 NOI DUNG GHI NHAN KHUYEN KHCH
3.3.1. Tat ca cac thong tin bo sung co the trnh bay tren nhan nhng khong
c mau thuan vi nhng yeu cau bat buoc cua qui che ghi nhan bao b.
3.3.2. c phep ghi dau hieu phan hang chat lng san pham tren nhan,
nh Hang Viet Nam chat lng cao. Ngoai ra cac dau hieu phai de hieu va
khong gay nham lan cho ngi s dung.
3.4 TRNH BAY CAC NOI DUNG GHI NHAN BAT BUOC
Yeu cau chung
1- Nhan phai c in, dan, ghep... mot cach chac chan e khong b bong
ri khoi bao b.
2- Nhan phai v tr de thay, ro rang, khong nhoe hoac khong bay mau,
khong tay xoa, va de oc oi vi ngi tieu dung khi mua sam hoac
s dung trong nhng ieu kien bnh thng, khong gay ra s nham lan
vi hang hoa khac.
3- Khi cac n v bao goi c boc lai th mat ngoai cua lp boc phai
mang thong tin can thiet cua nhan, hoac lp boc phai lam bang vat
lieu co the oc c cac noi dung nhan ben trong lp boc o.
4- Ten goi va ham lng tnh cua thc pham phai ni de thay tren
nhan.
Ngon ng
1- Vi thc pham san xuat va tieu dung trong nc, nhan phai c ghi
bang tieng Viet. Tuy theo trng hp cu the, ngoai tieng Viet, nhan
nen c ghi them bang tieng nc ngoai thong dung, nhng kch
thc phai nho hn, e ngi nc ngoai khi en Viet Nam co the s
dung va tieu dung hang hoa thc pham tai Viet Nam.
2- Vi thc pham nhap khau, nhan phai c ghi bang tieng Viet hoac
66
tieng Anh. Trong cac trng hp khac, phai s dung mot nhan phu ghi
nhng noi dung bat buoc (3.2) bang tieng Viet chnh xac nh nhan
goc.
3.5 XAC NHAN CAC AC TNH CUA THC PHAM
Viec xac nhan cac ac tnh cua thc pham da tren hng dan cua
FAO/WHO (CAC/GL 1-1991)
3.5.1 Nguyen tac
Khong c cong bo cac xac nhan gay nham lan hoac co kha nang tao ra
mot an tng phong ai oi vi bat ky ac tnh nao cua thc pham.
Nhng c s kinh doanh san xuat thc pham phai co kha nang chng
minh cac xac nhan a c cong bo tren nhan.
3.5.2 Nhng ieu khong c cong bo
S cong bo nham khang nh thc pham la nguon cung cap toan bo cac
chat dinh dng chu yeu (tr trng hp cac san pham a c xac nh ay
u trong mot Tieu chuan Viet Nam - TCVN - hoac tieu chuan Codex cu the
hay do mot c quan co tham quyen tha nhan san pham o la nguon cung cap
thoa ang toan bo nhng chat dinh dng chu yeu).
- Nhng xac nhan ngu y rang mot che o an uong can oi bang cac thc
pham thong thng khong the cung cap thoa ang toan bo cac chat dinh
dng chu yeu.
- Nhng xac nhan khong the chng minh c.
- Nhng xac nhan ve kha nang ngan nga, lam du, ieu tr benh tat, roi
loan chc nang hoac ieu tr tnh trang sinh ly ac biet, tr trng hp
o la TP chc nang a c cong nhan cua Bo Y te, c yeu cau th
lam sang trc khi cong nhan va cong bo.
- Nhng xac nhan co the gay nghi van ve tnh an toan hoac gay moi lo
ngai cho ngi tieu dung ve cac TP tng t khac.
- Nhng xac nhan vo ngha ve s so sanh tng oi va tuyet oi.
3.5.3 Xac nhan co ieu kien
Nhng xac nhan sau ay phai chu s rang buoc nhat nh trong tng
trng hp cu the:
1- Xac nhan mot thc pham co gia tr dinh dng ac biet hoac c gia
tang dinh dng bang cach bo sung them cac chat dinh dng nh vitamin,
67
cac chat khoang va cac axit amin. Neu s bo sung nay da tren nhng nguyen
tac chung cua Nha Nc ve viec bo sung chat dinh dng chu yeu vao cac
thc pham, th s xac nhan nay phai tuan theo cac van ban phap ly cua c
quan co tham quyen (thng la van ban phap ly cua Bo Y te).
V du: Sa giau Ca do bo sung t ngoai vao th co ghi chu ro rang nh
trng hp "sa Gau Nestle" co them vao Ca, FFA (cac axit beo can thiet cho
s phat trien cua te bao nao, chat x FOS giup s tieu hoa ng ruot tot, ho
tr hap thu dinh dng). Sa Nestle Omega co them vao cac axit beo Omega
3 va Omega 6 giup c the khoe manh, chong benh tat, eu co xac nhan, c
ghi mot cach ro rang.
2- Xac nhan mot thc pham co chat lng ac biet bang cach lam giam
hoac loai bo mot chat dinh dng nao o eu phai da tren viec nghien cu
ve tnh dinh dng va phai tuan thu nhng qui nh phap ly cua c quan co
tham quyen.
3- Cac thuat ng "t nhien", "tinh khiet"..., khi c s dung eu phai
tuan thu mot cach nghiem ngat cac qui nh cu the va viec s dung nhng
thuat ng nay can tuan theo nhng yeu cau trong phan 3.5.
4- Xac nhan mot thc pham mang tnh ton giao hoac dung e hanh le khi
thc pham o phu hp vi nhng yeu cau cua c quan co tham quyen ve ton
giao.
5- Co the xac nhan e lam noi bat s khong co hoac khong them nhng
chat cu the vao thc pham, s xac nhan phai tranh gay hieu lam cho ngi tieu
dung va chat c xac nhan phai am bao.
a) Khong la oi tng thoa man cac yeu cau ac biet qui nh trong tieu
chuan Viet Nam (TCVN), tieu chuan Codex hoac cac qui nh khac
cua Nha nc.
b) Chat ma ngi tieu dung thng cho la co trong thc pham o.
V du: San pham tht nguoi thng co s dung muoi natri nitrit va natri
nitrat, neu trong san pham nay khong dung hai loai muoi nay thi nen cong bo
ro.
c) La chat khong c phep thay the bang cac chat khac tao ra nhng
tnh chat tng ng cua thc pham o.
d) La chat c cho phep co hoac c them vao trong thc pham.
6- Nhng xac nhan lam noi bat s khong co hoac khong them mot hoac
nhieu chat dinh dng phai tuan theo s cong bo bat buoc ve chat dinh dng.
68
CHAO AN KIENG
(Khong cha axit beo bao hoa)
DIET SOUP
(Free saturated acids)
69
1.3. Neu tien hanh xac nhan theo so lng va cac dang axit beo th cong
bo so lng cac axit beo no va cac axit beo bac cao cha bao hoa.
1.4. Ngoai viec bat buoc phai cong bo nh tren can liet ke lng vitamin
va chat khoang co tam dinh dng quan trong va co lieu s dung quy chuan
a c kien ngh (RDA, quy chuan: Reference Recommended Daily
Allowance).
1.5. Can liet ke cac viatamin va muoi khoang co trong thc pham khi
chung at mot ham lng co y ngha (ham lng ln hn 5% RDA)
1.6. Mot san pham cu the tuan theo cac yeu cau ghi nhan trong mot tieu
chuan Nha nc th co the cong bo cac chat dinh dng theo tieu chuan o
nhng khong c mau thuan vi cac noi dung quy nh va trnh bay tren.
1.7. Tnh toan cac chat dinh dng:
a) Tnh gia tr nang lng: Gia tr nang lng c tnh theo nguyen tac
chuyen oi nh sau:
Cacbonhydrat (ng, bot)
17 kJ/g (4 kcal/g)
Protein
17 kJ/g (4 kcal/g)
Chat beo
37 kJ/g (9 kcal/g)
Con (etanol)
29 kJ/g (7 kcal/g)
Axit hu c
13 kJ/g (3 kcal/g)
70
Protein
50g
Vitamin A
1000 g
Vitamin D
5 g
Vitamin E
10mg
Vitamin C
60mg
Thiamin
Riboflavin
1,4mg
1,6mg
Niacin
Vitamin B6
18mg
2mg
Folacin
400 g
Vitamin B12
800 g
Photpho
800mg
Sat
14mg
Magie
300mg
Kem
15 mg
Iot
150 g
71
........g
........g
72
Dien tch phan chnh cua nhan (PDP)
32
1,6
> 32 en 258
2,3
6,4
9,5
> 2580
12,7
Cach tnh dien tch phan chnh cua nhan (PDP) mot so hnh dang bao b
theo nguyen tac tng oi c minh hoa bang v du sau:
Bao b la hnh hop ch nhat co PDP la mot hoac mot oi be mat ch nhat
ln nhat (co the ghi giong nhau ca hai mat).
Bao b la hnh tru co: PDP = 40% tong dien tch xung quanh cac mat tru.
V tr ghi nh lng nam pha di cua phan chnh cua nhan (PDP) vi
dien tch chiem 30% dien tch cua PDP va chieu cao khoang 1/3 chieu cao cua
PDP, v du:
73
Hnh 3.3: Nhan phai c dan phu hp vi hnh dang cua chai va cung tuan
theo quy nh ghi nhan tren
Cau hoi
1. Bao b bao goi trc tiep SP co nhng nhc iem la:
a) Khong tao dang ve chac chan cho SP.
b) Khong am bao o kn hoan toan.
c) Vat lieu lam bao b va phng phap ong SP ghep kn cac m cua bao b.
74
d) a va c eu ung
2. Tai sao TP sau khi x ly, che bien phai c ong bao b kn?
a) e khach hang co the biet c ten SP va thanh phan cua SP tren bao b.
b) Tranh tac ong cua lc c hoc.
c) Ngan can hoan toan tac ong cua moi trng ben ngoai en TP trong suot
thi gian lu thong phan phoi.
d) Cau b va c ung.
3. Quy trnh san xuat TP: Nguyen lieu x ly che bien thanh trung
ong bao b SP.
Hay cho biet cong oan ong bao b co muc ch la g?
a) Bao quan, tang tnh cam quan cua TP.
b) Bao quan va thu hut ngi tieu dung.
c) An toan ve sinh va nang cao tnh cam quan cua TP.
d) Bao quan CLSP, thong tin, va thuan tien trong phan phoi, kiem soat va
trong tieu dung.
4. Bao b kn la bao b c quyet nh bi:
a) Lp bao b trc tiep kn va lp bao b ngoai chong tac ong c hoc.
b) Nhieu lp bao b kn.
Tai Lieu Tham Khao
1.
Tong cuc Tieu chuan o lng chat lng, Qui nh tam thi ve ghi
nhan thc pham bao b goi san, Ha Noi, 1995.
2.
3.
4. Quy nh gii han toi a o nhiem sinh hoc va hoa hoc trong thc pham,
Ha Noi, 2008
75
Chng
MA SO MA VACH
4.1 LCH S PHAT TRIEN MA SO MA VACH (MSMV)
Ma so ma vach c phat minh vao nam 1949 bi N. Jwod Landa tai My.
Nam 1960, tieu bang Sylvania a ap dung MSMV vao viec kiem soat cac toa
xe la, ap ng thi ky phat trien cua ky thuat ien t va thong tin.
Vao nam 1970, Uy ban Thc pham My a ng dung MSMV au tien vao
viec mua ban, phan phoi, kiem tra hang hoa thc pham: a may scanner va
may thu tien ket hp, giam thieu so lng nhan vien phuc vu ban hang, em
lai hieu qua kinh te cao do quyet toan nhanh va tranh c sai sot nham lan.
Nh the, MSMV a c ap dung va at thanh cong ln.
Nam 1973 Hiep hoi Cong nghiep Thc pham My thong nhat thanh lap
Hiep hoi UCC (Uniform Code Council) co nhiem vu chu yeu la cung cap
thong tin va ieu le cua UCC, pho bien ap dung MSMV UPC (Universal
Product Code). Cho en nay, ma UPC c s dung chu yeu My va Canada.
Nam 1974 cac nha san xuat va cung cap hang hoa cua 12 nc chau Au
a cung nhau thanh lap hoi ong ac biet e nghien cu kha nang ap dung he
thong MSMV vat pham tieu chuan va thong nhat chung chau Au. He thong
MSMV cua chau Au goi la EAN (European Article Numbering) c thiet lap tren c
s cua MSMV UPC.
Thang 12-1977 to chc EAN chnh thc c thanh lap va at tru s tai
B va do B lam tong th ky.
Muc ch chnh cua to chc EAN la phat trien MSMV tieu chuan toan cau va
a nganh e phan nh san pham, dch vu va a iem, nham cung cap ngon ng
chung cho thng mai quoc te. Muc ch cua to chc c ung ho nhanh chong va
m rong ra ngoai pham vi chau Au en cac chau luc khac nh Chau Uc, Chau A.
en nam 1992, to chc EAN tr thanh EAN - Quoc te (EAN-International).
Hien nay, EAN quoc te co thanh vien la cac to chc EAN cua cac quoc
76
77
c) Nganh y dc:
- San xuat thuoc va dc lieu
- Quan ly ho s benh nhan trong benh vien
d) Bu ien:
- Phat chuyen nhanh
- Tra tm hang that lac.
) Hang khong:
- Quan ly hanh ly, hang hoa
e) Th vien:
Quan ly oc gia va sach
Ngoai ra MSMV con c ng dung trong cac nganh khac: giao thong
van tai, the duc the thao, noi vu, quoc phong.
4.3 TO CHC EAN VIET NAM (EAN-VN) VA AP DUNG CONG NGHE
MSMV VIET NAM
* EAN-VN la to chc ma so ma vach vat pham quoc gia cua Viet Nam
c thanh lap thang 3-1995 va c cong nhan la thanh vien chnh thc cua
EAN quoc te thang 5-1995, c giao nhiem vu quan ly va trien khai hoat
ong MSMV Viet Nam:
- Hng dan cap ma so vat pham
- Xay dng va ban hanh bo TCVN ve MSMV cho Viet Nam.
- ao tao va chuan b cac d an ap dung cong nghe MSMV.
- Tham gia cac hoat ong cua EAN quoc te.
e quan ly ma mat hang, doanh nghiep phai he thong tat ca san pham
cua mnh, cac san pham hien co cung nh cac san pham se co trong tng lai
(trong 2-3 nam ti) thanh bang. Trong bang nay co the co cac muc nh so th
t, ac iem, bao goi, trong lng... va ma so ng vi tng loai san pham e
khi can co the tra cu c ngay. Bang nay goi la bang ang ky san pham s
dung ma so ma vach.
4.4 AC IEM CUA MA SO MA VACH (MSMV)
Ma so ma vach vat pham la loai ky ma (dau hieu) e phan nh vat pham
(phan nh co ngha la phan tch nh lng). Qua MSMV va he thong may vi tnh
co the biet c ac tnh, khoi lng, the tch, loai bao b, so lng hang hoa.
78
Hnh 4.1
Moi chung loai hang hoa: san pham ch khac nhau ve mot ac tnh th tao
nen mot chung loai hang hoa (nh ru len men eu co nhng tnh chat hoa
ly giong nhau nhng ch khac nhau ve mui hng hay khac nhau ve mau cung
tao nen mot chung loai mang MSMV rieng). Tng t nh vay oi vi hang
co th hang khac nhau hoac c ng dung cong nghe che bien khac nhau,
nh ru vang, ru trai cay cung nong o con, cung loai nguyen lieu qua t
ban au khac ve cong nghe san xuat cung tao nen nhng loai hang hoa co
MSMV khac nhau. Ben canh o, chung loai san pham cung c tao nen do:
- Vat lieu bao b khac nhau
- Hnh dang, cau tao bao b khac nhau mac du cung vat lieu bao b, the
tch, hay khoi lng.
- So lng, the tch bao b cha ng khac nhau, ke ca trng hp bao b
trc tiep tiep xuc vi san pham, bao b ngoai e van chuyen, phan phoi
eu co mot MSMV rieng biet. V du: nc tinh khiet cung chat lng,
cung cong ty san xuat, loai san pham 250ml va 1000ml mang MSMV
khac nhau. Bao b van chuyen cha khoi lng hay the tch khac nhau th
cung co MSMV khac nhau.
79
4.5 CAU TAO MSMV EAN-13 VA EAN-8 CUA HANG HOA BAN LE
4.5.1 Cau tao ma so EAN-13 va EAN-8
Ma so EAN cho san pham ban le gom hai loai:
1- Ma so EAN-13: gom 13 con so co cau tao nh sau, t trai sang phai:
Ma quoc gia: 2 hoac 3 ch so.
Ma doanh nghiep: co the gom t 4 hoac 5,6 ch so.
Ma mat hang: co the la 5, 4, hay 3 so tuy thuoc vao ma doanh nghiep.
So cuoi cung la so kiem tra.
e am bao tnh thong nhat va tnh n nhat cua ma so, ma quoc gia
phai do to chc MSMV quoc te (EAN International) cap cho cac quoc gia la
thanh vien cua to chc nay. Ma so quoc gia cua Viet Nam la 893. Danh muc
ma so quoc gia cua cac nc cho trong phu luc.
- Ma doanh nghiep (ma M) do to chc ma so ma vach vat pham quoc gia
cap cho cac nha san xuat thanh vien. Viet Nam, ma doanh nghiep do
EAN-VN cap cho cac doanh nghiep thanh vien cua mnh.
- Ma mat hang (ma I) do nha san xuat qui nh cho hang hoa cua mnh.
Nha san xuat phai am bao moi mat hang ch co mot ma so, khong
c co bat ky s nham lan nao.
- So kiem tra C la mot con so c tnh da vao 12 con so trc o, dung
e kiem tra viec ghi ung nhng con so noi tren.
T nhng nam 1995 en 3/1998, EAN-VN cap ma M gom bon con so va
t thang 3/1998, theo yeu cau cua EAN quoc te, EAN-VN bat au cap ma M
gom 5 con so. V du: hien nay ma EAN-13 cua cac doanh nghiep Viet Nam co
hai dang nh sau:
oi vi cac doanh nghiep c cap ma M gom 4 con so:
893
Ma quoc gia
4065
Ma doanh nghiep
(Ma M)
01001
Ma mat hang
So kiem tra
(Ma I)
Ma quoc gia
50012
Ma doanh nghiep
(Ma M)
0101
Ma mat hang
(Ma I)
So kiem tra
80
Ma quoc gia
0130
Ma mat hang
So kiem tra
1+1+9+2+5+9
= 27
Bc 2:
27 3
Bc 3:
8+3+0+5+0+9
Bc 4:
81 + 25
= 106
Bc 5:
110 - 106
=4
= 81
= 25
81
EAN-13
EAN-8
Chieu rong
(mm)
Chieu cao
(mm)
Chieu rong
(mm)
Chieu cao
(mm)
0,80
29,83
20,74
21,38
17,05
0,90
33,56
23,34
24,06
19,18
1,00
37,29
25,93
26,73
21,31
1,10
41,02
28,52
29,40
23,44
1,20
44,75
31,12
32,08
25,57
1,50
55,94
38,90
40,10
31,97
1,70
63.39
44,08
45,44
36,23
2,00
74,58
51,86
53,46
42,62
Ma vach EAN-8 co cau tao tng t nhng ch co chieu dai tieu chuan la
26,73mm va chieu cao 21,31mm.
82
83
84
12
85
Ma nay gom 14 con so nen co ten goi DUN-14 (viet tat ch Distribution
Unit Number ngha la ma n v gi i). Ngoai ra ma nay con co ten goi la
ma EAN-14.
- So VL co the la bat ky con so nao t 1 8 oi vi loai hang hoa co
nhieu loai n v gi i (co so lng khac nhau). So VL cang ln khi so
lng vat pham ben trong n v gi i (thung hang hoa) cang tang. So
9 ch c them vao trong trng hp ma cac n v gi i co so lng
thay oi, no ch ra rang ngoai loai ma nay, con co them mot ma ho tr khac
ma ITF-6 (se noi phan sau).
- So VL la 0 oi vi trng hp mot mat hang ch co mot loai n v gi
i, va n v gi i nay co the ban le tai quay hang nh mot thung bia
24 lon, mot chai ru vang co chiec hop thiec ng ben ngoai...
- Dung so VL la 9 trong cac trng hp
g Kien hang (thung hang hoa) co cha nhieu lao mat hang khac nhau.
g Hang hoa trong thung se c phan chia bao goi lai thanh n v ban
le mi (nh trng hp rau qua ti song, vai si, thuy san, tht gia suc, gia
cam...).
Cau tao cua ma EAN-14 hay DUN-14 t ma EAN-13 va EAN-8:
VL
So logic
VL
So VL c them
So kiem tra
vao v tr ben trai
xxxxxxxxxxxx
00000
Nha cung cap cac n v gi i can cung cap cho cac oi tac buon ban
cua mnh danh sach cac so VL nay va mo ta chi tiet y ngha cua no.
86
Moi so VL co y ngha s khac nhau ve so lng hang hoa trong cac loai
n v gi i. So VL ln co ngha la nhieu n v tieu thu ben trong bao b
n v gi i, c them vao v tr au tien ben trai cua ma EAN-13 hay ma
EAN-8 vi trng hp ma so EAN-8 a them 5 con so 0 vao pha trc.
Bang 4.2: V du ve lap ma cac n v gi i
cua mot mat hang (keo vien)
TT
Ten san
pham
ac iem
hoac kch
thc thung
Khoi
lng 1
n v
Ma EAN-13 hoac Ma
EAN-/DUN-14
Keo
Goi
30 vien keo
120g
893521600011C
Hop nho
20x200x5
50 goi/thung
6,0kg
1893521600011C1
Hop ln
400x200x150
100 goi/thung
12,00kg
2893521600011C2
87
nh giay kraft dung lam vat lieu ong goi n v gi i (thung cha bang ba
cng gn song) th chat lng in kho am bao. e giai quyet van e nay
ngi ta dung ma vach ITF e the hien, ma so EAN-14 hay DUN-14.
Cau truc ma ITF
88
n - so cap so trong ma
d1 = ( n 16, 256) + 8, 636 ;
d2 = d1 + (10, 9 + 3) 2 + ( 4, 8 2)
(mm)
(mm)
nen dung
nho nhat
chieu rong
chieu cao
1,2
13,1
12,2
179,14
38,2
1,1
12,0
11,2
164,671
35,0
1,0
10,9
10,2
150,228
31,8
0,9
9,8
9,1
135,785
28,7
0,8
8,7
8,1
121,342
25,4
0,7
7,1
7,1
105,900
22,3
0,625
6,4
6,4
95,318
19,8
89
Hnh 4.7: The hien khung vien va qui cach kiem tra chat lng in
Ngi ta s dung ch H nay e ch th chat lng in cua ma vach. Neu
hai net ng cua ch H nay dnh vao nhau th chng to rang chat lng in
khong at yeu cau (mc b nhoe qua mc cho phep), nha in phai chon phng
phap va vat lieu in khac e in sao cho hai net nay tach ri nhau.
Chu y: Can in ma ITF-14 chnh xac gom vach, khung vien va ma so ben
di khung vien.
Ma vach bo tr ITF-6 cho ma so EAN/DUN-14 co so VL9
Cac n v gi i co the co so lng thay oi, v du nh:
- Cac n v se c chia va ong bao b lai trc khi em ban le tht gia
suc, gia cam, rau qua, hoa....
- Cac n v tieu thu co so lng thay oi, chang han cac san pham ong
goi s bo sau qua trnh san xuat, thu hoach.
- Khi thc hien cac n at hang qui nh ro so lng (nganh det at theo
met, knh tnh theo m2...).
Trong cac trng hp nay, so lng san pham se c phan nh lai c
bieu th bang ma bo tr; ma nay c at ben phai ma chnh.
Ma dung e phan nh cac n v gi i co so lng thay oi la
EAN/DUN-14 the hien bang ma vach ITF-14 phoi hp vi ma ITF-6 bo tr e
phan nh so lng.
Cac qui tac khi dung ma bo tr ITF-6:
- Ma bo tr bao gom 5 so va so kiem tra; ma the hien so lng phan nh
san pham cha trong n v gi i.
- So kiem tra C c tnh toan theo phng phap tnh so C a trnh bay.
- n v o lng la n v ao (cha trong file d lieu) va nha san xuat
phai thong bao cho khach hang cua ho cung vi so phan nh va cac
ac tnh cua n v gi i.
- iem ch so thap phan trong 5 so a neu la bat ky. Cac cong ty phai
thong bao cho cac nha phan phoi thong tin nay cung thong tin ve san
90
pham.
Di ay la ma ITF-6 bo tr co o phong ai 0,625.
Vung trong
(M)
(nen dung), mm
1,2
13,1
38,2
1,1
12,0
35,0
1,0
10,9
0,9
Chieu rong, mm
Chieu cao, mm
(M x l) + 6 [mm]
31,8
9,8
trong o
28,7
0,8
8,7
l = (n x 16,256)/2
25,4
0,7
7,1
0,625
6,4
+ 30,346
22,3
19,8
91
dung. Kch thc ma bao gom ca khung vien se la kch thc tnh nh trong
bang cong them 9,6mm.
iem at ma ITF
Neu ieu kien cho phep, nen in ma tren ca bon mat ng cua thung kien
hang, neu khong phai in ma tren hai mat ng sat nhau, nen tranh trng hp
ch in 01 ma tren ch mot mat thung. Co the at ma v tr de nhn thay khi
xep kho, phan phoi...
30 en 37
EAN Phap
380
CCI Bungari
383
SANA (Slovenia)
92
385
CRO-EAN (Croatia)
387
EAN-BIH (Bosnia-Heczegovina)
400 en 440
45 va 49
460 en 469
CCG (c)
DCC (Nhat Ban)
UNISCAN (Lien bang Nga)
471
474
EAN Estonia
475
EAN Latvia
477
EAN Litva
479
EAN Sri-Lanca
480
PANC (Phillippin)
481
EAN Belarus
482
EAN Ucraina
484
EAN Moldova
485
EAN Armenia
486
EAN Georgia
487
EAN Kazacxtan
489
50
520
528
EAN Lebanon
529
EAN Sip
531
535
EAN Malta
539
EAN Ailen
54
ICODIF/EAN B va Lucxembua
560
569
EAN Aixlen
57
EAN an Mach
590
EAN Balan
594
EAN Rumania
599
HPMA (Hungari)
600-601
609
EAN Mauritius
611
EAN Maroc
613
EAN Algieri
93
619
TUNICODE (Tuynizi)
622
EAN Ai Cap
625
EAN Jordan
626
EAN Iran
64
690-692
70
EAN Nauy
729
EAN Ixrael
73
740
EAN Guatemala
741
EAN EI Salvador
742+744
743
EAN Nicaragua
745
EAN Panama
746
EAN ominic
750
AMECE (Mehico)
759
EAN Venezuela
76
770
IAC (Colombia)
773
CUNA (Uruguay)
775
APC (Peru)
777
EAN Bolivia
779
780
EAN Chile
784
EAN Paraguay
786
ECOP (Equado)
789
EAN Brazil
80 en 83
INDICOD (Italia)
84
850
EAN Cuba
858
EAN Slovakia
859
EAN Sec
860
EAN YU (Yugoslavia)
869
87
EAN Ha Lan
880
94
885
888
SANC (Singapo)
890
EAN An o
893
899
EAN Inonexia
90-91
EAN Ao
93
EAN Otxtraylia
94
955
MANC (Malayxia)
977
978-979
ISBN (Sach)
980
Hoa n
99
Ve, phieu
Cau hoi:
1. Loai nao sau ay dung cho SP ban le:
a) EAN.8
b) EAN.13
c) EAN.14
d) a va b
95
b) 18935316101000C2.
c) 9893531610100C3.
d) Tat ca eu sai.
5. Tnh so kiem tra C cua MS thung bia
a) 3
b) 4
c) 5
d) 6
TCVN 6939: 1996, Ma so vat pham. Ma so tieu chuan 13 ch so (EANVN13). Yeu cau ky thuat.
2.
TCVN 6340: 1996, Ma so vat pham. Ma so tieu chuan 8 ch so (EANVN8). Yeu cau ky thuat.
3.
4.
96
Chng
97
98
Hnh 5.2: Ket bang HDPE cha chai nc ngot hoac chai bia e van chuyen
phan phoi
Nguyen lieu HDPE che tao ket c phoi tron HDPE phe thai vi ty le
cao khoang 8090% va HDPE mi khoang 1020% tren tong nguyen lieu s
dung; vi ieu kien la nguyen lieu tai sinh khong b nhiem ban lam giam tnh
ben c cua bao b.
Ben canh o tnh chat c hoc cua ket cang thap khi c san xuat t
nha tai sinh nhieu lan, se chong lao hoa, de v hn theo thi gian s dung,
khong the cai thien bang cac phu gia on nh.
Can chu y rang ket co the b nt v tren be mat do s oxy hoa, s nhanh
chong lao hoa vat lieu bi s tiep can tia cc tm. Tuy thuoc vao thi gian
phi di anh nang mat tri co the anh hng ang ke en tnh ben c hoc
cua ket. Thi gian s dung ket bang HDPE co the la 10 nam hoac 15 nam,
hoac co the hn tuy theo ieu kien ap dung.
5.2 CAU TAO BAO B GIAY - NG DUNG
5.2.1 ac tnh
Ngay nay giay chiem hn phan na trong tong so nguyen lieu e lam bao
b. Nh tien bo cua khoa hoc ky thuat, giay cac loai c san xuat ai tra vi
gia thanh thap.
Giay c s dung pho bien bi mot so tnh chat ac trng nh:
- Tnh ben c hoc (tuy khong cao nh cac loai vat lieu khac)
- Nhe.
- De huy, khong gay o nhiem moi trng.
- Tai sinh de dang.
Ben canh o giay co nhng khuyet iem nh:
- De rach, tham nc, tham kh, tnh de xe rach cang cao khi ham am
cang cao.
- o am cho phep am bao tnh ben cua giay la 6-7%.
- Quy cach c quy nh bi trong lng tren mot n v dien tch giay:
g/m2.
e tang o ben c cho giay, ngi ta thng ghep nhieu lp giay lai vi
nhau. Cac loai giay co chat lng khac nhau la do s ket hp vi nhng loai
nguyen lieu khac nhau. Giay la vat lieu bao b lau i khong gay hai moi
trng, a c x l e co the tang cng tnh khang hi am, chong oxy hoa,
99
khang vi khuan, chong dnh, kho chay, chong tham nc, be mat co o trt
cao, o bong cao, chong tham chat beo. Giay hien nay co the co hang loat cac
tnh chat quang hoc va o xop mong muon, va bang cach s dung cac lp
trang kep tren mot mat; co the tai tao hnh anh chnh xac khi in ong ong.
Ngoai ra, o ben c hoc a khien cho giay co kha nang chay tren may cang
dan theo chieu doc cua giay ma khong b t hay xe rach.
Giay co the lam t nguyen lieu rm ra, go vun, vo cay, bot go, giay thai,
go than mem, go than cng.
Cau tao cua nguyen lieu go:
Chat lng thanh pham c quyet nh bi nguyen lieu cellulose ban
au hn la cac hoa chat phu gia, o chnh la chieu dai cua cellulose. S khac
nhau gia go ty trong cao va ty trong thap anh hng ln en cau tao cua
giay.
Thanh phan chnh cua cac te bao go
Cellulose: Cellulose la mot polyme gom 8000-10000 goc glucose. Tnh
chat cua si cellulose phu thuoc o dai mach polyme, mc o thang, s sap xep
song song bi cac mach polyme. No khong b hoa tan bi kiem, clorin, do o
giay tay trang ch co the loai c lng lignin ma khong ton that cellulose,
nhng gay giam ac tnh ben chac cua si cellulose.
Hemicellulose: phan t lng thap gom 100-200 goc monomer cua xylose,
mannose arabinose, galactose va axit uronic. Hemicellulose tan trong dung dch
kiem, co kha nang b thuy phan va co the lien ket vi cac hoa chat phu gia.
Lignin: la polyme nhiet deo, co nhanh, nhan thm alkyl, co kch thc
cung nh khoi lng phan t khong on nh, gom cac monomer la phenyl
propane tan trong kiem va dung dch nc clor cho dan xuat mau nau en va
tr nen mem deo 160oC pH 4.
Go than mem: loai go nay gom 40-50% cellulose, 15-25%
hemicellulose, 26-30% lignin. Than go mem co si cellulose dai gap 2,5 lan
so vi than go cng. Than go cng dung e san xuat van, tam phang mn hn
nhng kem ben c hoc hn so vi go mem. Nh vay phai cat go sao cho
khong pha v si cellulose e lam giay c tot, ben canh o lignin phai c
loai bo i e co the thu c si cellulose va giup chung sap xep song
songkhi lam giay. Si cellulose co the b gay nat tuy cac cong oan che bien giay.
Trong qua trnh che tao giay, cac si cellulose c sap xep lai v tr
bang ap suat rat ln ep len be mat e tao dang tam, co the dung phu gia nh
casein va protein au nanh hoac tinh bot e tao lp ao ben ngoai tam giay.
100
- Chat mau vo c thng chiem 70-90% chat kho cua lp ao giay e tao
be mat khac biet cho giay ben trong, giup lp ao nang cao tnh phang, de in
an, chat lng in cao, tao nhng tnh chat ac biet theo yeu cau, cac chat
trang e ao giay c dung nh kaolin, CaCO3, c dung ket hp vi cac
khoang chat khac e tao nen o bong be mat giay.
Nh tien bo ky thuat ma vat lieu giay c x ly e tang cng tnh
khang hi am, kho chay, ngan c nc, o trt cao, o bong cao va co cac
lp trang chong tham dau. Giay hien nay co the co hang loat cac tnh chat
quang hoc va o xop mong muon va bang cach s dung cac lp trang thch
hp, co kha nang in an cao (nh giay cua cac tap ch at tien), ngoai ra o
ben c hoc cao va kha nang chu lc keo (theo chieu doc) khi chay tren may
khien giay khong b t hoac rach.
Bang 5.1: Phan loai nguon nguyen lieu lam giay
(theo s phan loai cua Cong hoa Lien bang c)
Loai
II
III
IV
Cellulose t go 50%
Loai
Dau hoa c san xuat t dau mo tho hoac t than nau. Dau nay co o tham
cao va iem nong chay nam gia 52-56oC. No c tham vao giay bang cach
ngam giay vao dau dang long, hoac phun no len be mat giay. (H.5.3)
Sap hay parafin ran la nguyen lieu co nguon goc t cong nghe tinh loc
dau hoa c un en iem nong chay tren 80oC va tham thau vao giay
hoac phun len giay (H.5.3).
Mang polyethylen hay polypropylen phu len be mat giay hoac tham thau
dang nha long. Loai giay c nang cao tnh chong tham bang nha
thng c dung trong san xuat giay ba gn song va giay ba cng e
lam nhng bao b van chuyen.
101
lam thanh ba lp: lp th nhat thng la giay; lp gia la AI va lp th ba la
lp polyethylene. Cuoi cung san pham la mot vat lieu ben chac co the chong
tham hi nc va hi gas va rat thch hp cho bao b thc pham.
AP2
30% cua AP1 + ; 70% giay phe lieu chat lng cao hn
AP3
25% si cellulose loai 2 va 75% giay phe lieu chat lng cao,
hoac 100% giay phe lieu chat lng cao
AP4
30% si cellulose thuan khiet va 70% giay vun chat lng cao
hn hoac 100% giay phe lieu chat lng cao nhat
102
ZP1
ZP2
ZP3
ZP4
ZP5
103
x ly vi muoi natrium sulfat (sulfat hoa) va khong tay trang bang phng phap
sulphite. Giay kraft dung e lam cac loai bao to e ng ngu coc hay
ximang... thng nang t 70-75g/m2; Giay kraft mong nhat la 6-7g/m2; giay
kraft e che tao ba gn song lam thung cha, bao b n v gi i, co khoi lng
85180g/m2. Giay kraft co the tay c, nhng khi b tay o dai cua no se
giam i. Hn 60% san lng giay kraft dung e lam giay ba cng, giay ba
gn song (hoac carton gn song).
Hnh 5.4: Cong nghe phu (trang) plastic len be mat giay
5.3 GIAY BA GN SONG - CAU TAO BAO B VAN CHUYEN
Vi tien bo ky thuat hien nay, bao b carton gn song co the co hau het
cac tnh chat c hoc can thiet nh: chu s e nen, va cham, ap lc trong cac
ieu kien moi trng co o am cao, do tao nen cac lp song, tang cng so
cac lp giay ba thanh 3,5 hoac 7 lp. Ngoai ra co the tang cng o ben c
hoc cua cac thung cha bang cach gia cng cac goc, cac be mat at o ma
sat thch hp, e khong trt len nhau giup on nh thung tren pallet. e tang
cng tnh cach nhiet cho thung co the a polyurethan xop vao cac ranh
song. e bao ve an toan cho cac kho hang, cung co the x ly thch hp e ha
thap tnh boc chay cua thung xuong 60%.
Hien nay bao b carton dn song ng au trong cac loai bao b khong
gay hai moi trng, vi ty le 75% so lng nguyen lieu che tao la loai giay
kraft tai sinh (co the at en 100% nhng ch nham muc ch thu nhat lai). Ty
le nay c chap nhan bi qui nh cua EEC. V vay mot bao b rieng le c
san xuat se cha 75% si giay tai sinh va 25% si giay nguyen chat. Khi tnh
en chat lng thu c th ta thay ay la mot tien bo ky thuat ln ong thi
hieu qua kinh te ln.
5.3.1 Cau tao cua ba giay gn song - Bao b van chuyen
104
Giay ba gn song thc hien chc nang ac biet quan trong o la vat lieu
tao nen bao b ngoai hnh khoi ch nhat e cha ng mot lng ln n v
ban le, giup thuan tien trong phan phoi van chuyen, lu kho va kiem tra quan
ly. Qua trnh cai tien cac nguyen lieu tao nen, giay ba gn song la mot trong
nhng bc tien ln nhat cua the ky 20 (giay ba gn song c phat minh
trong the ky 19 va c s dung pho bien, che tao bang c gii vao au the ky 20).
No c san xuat tren may co toc o 50200m/phut, kho rong hn 2m va co the
c ghep 3, 5 hoac 7 lp. Nhng ac tnh ve cng lc cua no tuy thuoc vao
loai giay c dung, bien o gn song va chat lng cua keo. Cac dn song
co hnh vong cung nham muc ch tang kha nang chu lc len cao nhat (nh
cac gian vom, khung hnh vong cung trong ky thuat xay dng dan dung
cung nh cau ng). Hnh 5.5 mo ta quy cach cua cac loai gn song lam tang
cng o chu ap lc va tai trong oi vi giay ba gn song lam bao b van
chuyen hang hoa (thung cha).
105
Tuy thuoc vao loai hang va cach thc xep hang ma co nhng yeu cau
cng lc khac nhau. Hnh 5.7 mo ta s va cham va phng chu lc cua ba
gn song.
Hnh 5.7: Loai lc tac ong va phng chu lc cua giay ba gn song
a) Phng chu ap lc va cham cua giay gn song
b) Phng chu tai trong cua giay gn song.
Loai gn song A, co bc song dai va chieu cao song cao co ac tnh chu
lc va cham tot nhat. Giay ba gn song loai A se c dung e ong goi cac
loai hang hoa co the b anh hng bi va cham c hoc.
Loai gn song B, co bc song ngan va chieu cao song thap cung co kha
nang chu c va cham c hoc nhng ac biet co kha nang chu tai trong
nang so vi loai gn song A, do o giay ba gn song kieu B chu yeu c
dung e ong goi cac hang hoa co tai trong cao nh o hop.
Loai gn song C, ket hp nhng ac tnh cua loai A va loai B nen co tnh
nang chu c tai trong va va cham.
Loai gn song D, co bc song ngan chieu cao song rat thap nen kha nang chu
tai trong cung nh va cham eu rat kem v the ch c dung lam bao b thng mai
bao goi cac loai hang hoa co trong lng nho va t chu tac ong c hoc.
Da vao nhng ac tnh cua loai gn song e xac nh phng cach tao
thung cha hnh khoi ch nhat bang giay ba gn song, co kha nang chu lc
106
Hnh 5.8: Phng phap tao hnh cua bao b giay gn song
a) Hnh trien khai cua thung giay ba gn song (thung carton)
b) Cau truc hop c ban (phng cua gn song bieu th bang mui ten)
5.3.2 Cach sap xep hop lon thc pham vao bao b ngoai
107
Khi thiet ke thung carton, phai quan tam en kha nang s dung, s tiet
kiem vat lieu ba gn song va kha nang cha nhieu nhat cua thung, ac biet
chu y khi bao goi ngoai cac san pham ban le dang chai thuy tinh than truc,
hoac lon kim loai. Trng hp cua nhng n v ban le c bao goi dang
khoi ch nhat th bao b ngoai cung co dang khoi ch nhat se c xac nh
kch thc mot cach de dang.
Nhng hop kim loai dang tru tron va chai lo co the xep theo cach xep
vuong hoac xep cheo nh hnh 5.9a,b.
Cach xep vuong goc: Tam cac hnh tron ay lon nam nh cua hnh
vuong canh bang ng knh lon (d).
Cach xep cheo: Tam cac hnh tron ay lon la nh cua tam giac eu co
canh bang ng knh lon.
Hnh 5.9: Cac cach xep hop tron vao thung ba gn song
Cach sap xep thch hp nhat (vuong goc hay cheo) co the c tnh
toan tng ng vi kch thc hop, cac thong so sap xep lon nh sau:
l
108
b = md
b = [1 +
3
( m 1)]d
2
Nd2
lb
n>4
(ii)
m = 2 va n > 8
4 < m < 14 va n > 5
m > 16 va n > 4
109
5.4.1 Quy nh ve kch thc thung khoi ch nhat va khoi lng hang c
cha ung
Bang 5.2: Kch thc ben trong cua thung carton va khoi lng toi a cho phep
ong trong mot thung
Kch thc (mm)
Ky hieu
thung
Dai
Rong
cao
512
307
198
30
10
458
305
253
30
12
512
409
150
26
13A
412
309
210
25
13B
508
410
133
21
14
391
234
285
19
Thong thng, ngi ta dung thung carton e ong bao b van chuyen
hang hoa.
Cac thung hang hoa c xep thanh kien hay khoi ch nhat tren cac
pallet go e tranh khong e trc tiep tren nen kho.
Hnh 5.11: Mot trong cac cach sap xep thung hang hoa (cac n v gi i) tren
mot pallet e lu kho
5.4.2 Ghi nhan bao b ngoai
Bao b giay ba gn song (bao b giay carton) cung c ghi nhan nhng
yeu cau n gian so vi trng hp ghi nhan cho hang hoa n v ban le,
110
111
So cua ky hieu s dung cho moi loai bao b phu thuoc vao kch thc
hnh dang va hang hoa cha ng ben trong.
oi vi cac ky hieu so 1,3,7,11, va 16 (xem bang 5.3) phai theo cac
nguyen tac sau:
Ky hieu so 1- "De v", phai e goc ben trai cua tat ca bon mat xung
quanh bao b (xem v du trong so 1 bang 5.3).
Ky hieu so 3- "Hng len tren", cung e v tr giong nh ky hieu 1
Ky hieu so 7- "Trong tam", khi co the, ky hieu nay can phai e tat ca 6
mat hoac t nhat phai e tren 4 mat lien quan en v tr thc cua trong tam
Ky hieu so 11- "V tr kep"
- Ch nhng bao b co cac ky hieu nay mi c van chuyen bang kep.
- Ky hieu phai e hai mat oi dien cua bao b trong tam nhn cua ngi
van hanh thiet b khi boc xep hang hoa.
- Ky hieu khong c at mat bao b se kep.
Ky hieu 16- "Quang day, ay phai at t nhat hai mat oi dien cua
bao b.
- Khi bao b van chuyen c xep thanh ong, ky hieu c e sau cho
co the nhn thay c.
- Can phai ac biet chu y dung chnh xac ky hieu tranh viec ap dung sai.
Ky hieu so 7 va so 16 phai c e theo ung hng va v tr tng ng
cua no.
- Trong ky hieu 14 "Gii han so lng xep chong len", n la so lng toi
a bao b c xep chong len nhau.
2- Hnh anh ky hieu cu the
Hng dan phai c ghi ro tren bao b van chuyen bang cach s dung
cac ky hieu tng ng a ra trong bang 5.3.
Bang 5.3: Y ngha, hng dan va lu y khi s dung
cac ky hieu cho bao b ngoai
So
ky
hieu
Hng
dan
Ky hieu
Y ngha
Tham khao/lu y - v du
112
So
ky
hieu
Hng
dan
Ky hieu
Y ngha
De v
Khong
dung
moc tay
Hng
len tren
Tranh
anh nang
mat tri
Tranh
nguon
phong xa
Tranh
ma
Trong
tam
Khong
c lan
Khong
dung xe
keo tay
at ay
10
Khong
dung xe
nang
Khong
c
van
chuyen bao b bang xe
nang
Tham khao/lu y - v du
113
So
ky
hieu
Hng
dan
11
V tr kep
12
Dau hieu
khong
c kep
13
Gii han
khoi
lng
c
phep
chong
len
14
So lng
toi
a
c xep
chong
len
Ch ra so lng toi a
bao b van chuyen
c phep xep chong
len nhau "n" la so
lng bao b gii han
15
Khong
c xep
chong
len
16
Quang
day
ay
17
Gii han
nhiet o
Ky hieu
Y ngha
Tham khao/lu y - v du
Cau hoi
1 Phat bieu nao di ay sai:
a) Thung giay carton nhe, dai, chong va ap tot.
b) Giay carton co trang phu lp plastic co tnh cach am va ngan can kh
kem.
114
c) 24 10SP 100g/SP
b) B ghep vi B
c) B ghep vi C
d) A ghep vi E.
5 Cach xep cheo cac hop tru tron vao hop carton la cach xep sao cho:
a) Tam cac ay tron, nam tren nh cua mot tam giac.
b) ng noi tam cua cac ay tron cua hop hnh tru chnh la cac canh cua
mot tam giac eu.
c) Dien tch be mat b bo trong nhieu hn so vi phng phap xep vuong.
d) Cac phat bieu tren eu khong ung.
Tai Lieu Tham Khao
1.
2.
3.
115
Wade, P.Biscuit, cookies and crackers, vol.1, The Principles of the craft,
Elservier Applied science Publishers Ltd.,Essex, England 1988, chap.4.
Chng
139
Chng
140
Hnh 7.1: Cac loai thc pham ong hop bang kim loai
7.2 PHAN LOAI BAO B KIM LOAI
7.2.1 Phan loai theo vat lieu bao b
- Bao b kim loai thep trang thiec (sat tay, t nay c dung t thi Phap
thuoc): thep trang thiec co thanh phan chnh la sat, va cac phi kim, kim loai khac
nh cacbon ham lng 2,14%; Mn 0,8%; Si 0,4%; P 0,05%; S 0,05%.
Co nhng loai thep co ty le carbon nho 0,15 0,5%. Ham lng carbon ln
th khong am bao tnh deo dai ma co tnh don (ien hnh nh gang). e lam
bao b thc pham, thep can co o deo dai cao e co the dat mong thanh tam co
be day 0,15 0,5mm do o, yeu cau ty le carbon trong thep vao khoang 0,2%.
Thep co mau xam en khong co o bong be mat, co the b an mon trong
moi trng axit, kiem. Khi c trang thiec th thep co be mat sang bong.
Tuy nhien thiec la mot kim loai lng tnh (giong Al) nen de tac dung vi
141
axit, kiem, do o ta can trang lp vec-ni (nha nhiet ran) co tnh tr trong moi
trng axit va kiem.
- Bao b kim loai Al: Al lam bao b co o tinh khiet en 99%, va nhng
thanh phan kim loai khac co lan trong Al nh Si, Fe, Cu, Mn, Mg, Zn, Ti.
7.2.2 Phan loai theo cong nghe che tao lon
Lon hai manh
Lon hai manh gom than dnh lien vi ay, nap ri c ghep m vi than
(nh trng hp ghep m nap lon ba manh). Lon hai manh ch co mot ng
ghep m gia than va nap, vat lieu che tao lon hai manh phai mem deo, o
chnh la nhom (Al) cung co the dung vat lieu thep co o mem deo cao. Hop,
lon hai manh c che tao theo cong nghe keo vuot tao nen than rat mong so
vi be day ay, nen co the de b am thung, hoac de b bien dang do va
cham. Lon hai manh la loai thch hp cha cac loai thc pham co tao ap suat
oi khang ben trong nh la san pham nc giai khat co gas (kh CO2). Bao b
lon hai manh bang Al co the co chieu cao en 110mm, lon hai manh bang vat
lieu thep co chieu cao rat thap v thep khong co tnh mem deo, khong the keo
vuot en chieu cao nh lon Al.
Lon ba manh (lon ghep)
Cong nghe che tao lon ba manh c ap dung cho nguyen lieu thep. Lon
ba manh gom than, ay va nap. Than hop c che tao t mot mieng thep
ch nhat, cuon lai thanh hnh tru va c han m than; nap va ay c che
tao rieng, c ghep m vi than (nap c ghep vi than sau khi rot thc
pham).
Than, ay, nap co o day nh nhau v thep rat cng vng, khong mem
deo nh nhom, khong the nong vuot tao lon co chieu cao nh nhom, ma co the
ch nong vuot c nhng lon co chieu cao nho.
142
MR
0,13
0,13
Mn
0,6
0,6
0,015
0,02
0,05
0,05
Si
0,01
0,01
Cu
0,06
0,2
Tnh chat
ng dung
o tinh sach
cao, ham
lng kim
loai tap thap
Dung cho
bao b cha
thc pham
co tnh an
mon cao
o tinh sach
kha cao, Cu,
P tang,
thng dung
che tao thep
tam trang
thiec
Thng
dung lam
bao b ng
rau qua, cac
loai thc
pham co tnh
an mon thap
143
0,13
0,12
0,6
0,6
0,015
0,02
0,05
0,05
0,01
0,02
0,2
0,2
o tinh sach
cao song
thanh phan
nit tang nen
o cng tang
Lam cac
thung cha
co the tch
ln can o
cng vng
cao, san
xuat nap cac
bnh phun
tia.
C giam, P va
Cu tang nen
co o ben
c, o deo
cao
Dung e keo
si, e che
tao lon hai
manh
144
Hnh 7.3: Quy trnh cong nghe san xuat thep tam trang thiec
lam nguyen lieu bao b thc pham
Thep c che tao thong qua quy trnh cong nghe sau: t quang sat cha
cac loai oxyt sat va quang than a a c x ly loai tap chat, c nhap lieu
vao lo luyen thep, O2 c cung cap vao lo nau trong qua trnh luyen thep.
Sau khi ket thuc qua trnh luyen thep, thep long c thao lieu khoi lo va rot
khuon tao phoi thep, phoi c gia nhiet lai e can thanh tam, qua nhieu giai
oan. Sau o thep tam c lam lanh va toi be mat e at o cng yeu cau.
7.3.2 Tieu chuan cua thep nen
1- o day thep tam c san xuat theo cac o day nh sau (mm):
0,18
0,20
0,22
0,24
0,26
0,28
0,30
0,32
0,34
0,36
0,38
0,40
0,45
0,49
T-1
49 3
T-2
53 3
T-25
55 3
T-3
57 3
T-5
61 3
T-5
65 3
T-6
70 3
Mc chuan chu ng
(N/mm2)
DR-8
73
56
DR-9
76
63
DR-9M
77
67
DR-10
78
70
145
Giong nhau
Khac nhau
Trong lng
qui nh
Trong lng
thong thng
(g/m2)
(g/m2) at c
2,8/2,8
2,8/2,8
4,9
5,6/5,6
5,6/5,6
10,5
8,4/8,4
8,4/8,4
15,7
11,2/11,2
11,2/11,2
20,2
5,6/2,8
5,6/2,8
5,05/2,25
8,4/2,8
8,4/2,8
7,85/2,25
8,4/5,6
8,4/5,6
7,85/5,05
11,2/2,8
11,2/2,8
10,1/2,25
11,2/5,6
11,2/5,6
10,1/5,05
11,2/8,4
11,2/8,4
10,1/7,85
Loai thep dung che tao lon cha ng thc pham co o trang thiec t
5,6g 11,2g/m2, co the en 15,1 g/m2.
Thiec dung e ma ien len be mat thep tam co o tinh khiet 99,75%. Theo
tieu chuan cua EU RONORM, tam thep trang thiec co kch thc 1000850mm.
Lng thiec trang tren be mat thap cung anh hng en chi ph, nh qua s cai
thien phng phap trang thiec, lng thiec trang hien nay a giam i rat nhieu,
ch can 4-5kg thiec cho 1 tan thep tam ma thiec trong khi phng phap nhung
nhiet tieu ton 13 14 kg/tan thep tam. Theo cac he tieu chuan khac nhau th
lng thiec phu va chat lng cua lp thiec cung khac nhau.
Dau hieu ch nh o trang thiec cua hai mat khac nhau: Viec anh dau
146
c thc hien tren be mat co o trang thiec cao hay thap cua thep trang
thiec khac nhau, be mat can anh dau, phng phap anh dau phai co s thoa
thuan gia ngi mua va ngi san xuat va cung phai ghi ro trong hp ong.
He thong anh dau thong thng c cho bang 7.5.
Bang 7.5: Dau hieu qui nh o trang thiec tren be mat thep tam
Dau hieu
V du ch nh
5,6/2,8D
5,6/11,2A
5,6A/11,2
Be mat hoan thanh cua thep trang thiec bang phng phap ma ien se
c phan loai theo o bong be mat, c cho bang 7.6
Bang 7.6: Phan loai be mat thep sau ma thiec
Mat hang
K
hieu
Phan
loai
Sang
Bac
Xn
ac trng
Be mat thiec sang bong, trn nhan, phan chieu kha tot.
Thep sau khi ma ien se c x ly hoa hoc hay ien hoa e tao s bam
dnh chat che cua lp thiec.
- Lp thiec phu be mat thep tao ve my quan cho san pham: ben ngoai va
ben trong hop eu co mau sang bac va nhan thay ro thc pham trong hop khi
va mi khui nap hop.
7.3.4 Cau tao cua thep tam trang thiec
e tranh an mon lp thiec bi moi trng thc pham cung nh khong
kh, H2O, hi nc tac ong len be mat ngoai bao b, th lp thiec c phu
147
148
thiec ma bang dung dch Na2Cr2O7, co tac dung bao ve lp thiec ben trong.
Lp dau DOS phu len be mat thep tam, sau khi a x ly hoa hoc oxyt
thiec nham e boi trn va che phu tranh tray sc; lp dau day khoang
0,002 m . ay la loai dau khoang co ten dioctyl sebacate hay acetyl tributyl
cetrate.
Hnh 7.4: Cau tao cua thep trang thiec lam nguyen lieu cho cong nghe che tao
bao b thc pham (tiet dien thep tam)
149
7.4 QUY TRNH CONG NGHE CHE TAO LON NG THC PHAM
7.4.1 Quy trnh che tao lon ba manh
Hnh 7.5: Quy trnh cong nghe che tao lon ba manh
150
Hnh 7.6: S o che tao lon va chiet rot thc pham tao san pham
151
Giai oan 2: Tam sat a cat lan 1 lai c cat thanh tng mieng nho co
chieu dai chnh la chu vi ay lon.
152
Hnh 7.7: Giai oan cat thep tam e tao than lon
Han
Manh thep tao than lon c han ghep m theo chieu cao lon, moi han
cang mn cang tot v ngoai viec tao moi han phang ep con tao cho moi han
than lon c chat kht khong co khe h.
S dung phng phap han ien cao tan, tao dong ien cng o cc cao
khoang 40006000A, han theo nguyen ly c moi ban song th tao mot nhan
giot han.
Khac vi cong nghe han thong thng, phng phap han cao tan tao mot
bc song sau 1/2 chu ky. Han cao tan tao c cang nhieu ban song tren 1/2
chu ky th cang tao nhieu nhan giot han lam tang o mn cua moi han.
Hnh 7.8: Nguyen tac cua phng phap han than lon
Hien nay co nhieu cong nghe han nh:
- Cong nghe han bm: co tan so nho khoang 100Hz, cong nghe nay co
moi han tng oi ln (>1mm).
- Cong nghe wima: co tan so ln hn 100Hz, tao moi han mn hn so vi
han bm (<0,6mm).
- Cong nghe supper wima: co tan so t 400800Hz, co moi han rat mn t
0,40,6mm.
153
Hnh 7.9: Than tru c ghep m than bang phng phap c hoc
va phng phap han ien
Tach lon
Giai oan nay ch tien hanh khi san xuat loai lon co chieu cao nho hn
9cm, v may han ch han c nhng lon co chieu cao ln hn. Do vay oi
vi lon co kch thc nho hn 9cm th thc hien han 2 hoac nhieu lon mot lan
sau o tach lon.
Loe
ay la giai oan vien mieng lon tao g e chuan b cho qua trnh ghep m.
Lam gan
giai oan nay san pham c lam gan nham tao o vng chac cho bao
b san pham, co the giam gia thanh san pham do dung thep mong.
Neu khong tao gan tang cng th thep tam nguyen lieu can co o day la
0,25mm nhng neu co tao gan th nguyen lieu co the o day thap hn. Nhng
tuy theo trong lng thc pham ong hop, the tch hop ma dung nguyen lieu
thep tam co o day thch hp.
Ghep m
Ghep m than ay, than va nap la giai oan quan trong trong qua trnh
san xuat o hop, ay cung co the la mot trong nhng nguyen nhan gay phe
pham o hop.
Lon th c pha m pha i c ghe p m tha t kn e ta o ne n bao b kn.
Ne u ghe p m kho n g to t th ta o phe pha m o ho p , vie c thanh tru n g se
kho n g co y ngha.
154
Hnh 7.10: Cac cong oan cua cong nghe che tao lon ba manh
Trong qua trnh san xuat mc sai so khong the vt qua gii han cho
phep, v se lam anh hng en chat lng san pham. Do o nha may co gang
han che toi a cac s co nay. Thng cac s co o la:
- Moi ghep than b lech do s sai lech o vuong goc cua tam sat nguyen
lieu, thng th mc sai lech cho phep la 2%, s sai loi nay thng dan
en h hong moi ghep m than va nap ay.
- Tray sc lp vec-ni: cac thiet b, may moc ma sat vi tam sat trong
qua trnh cuon than, ghep m do o sau khi ghep m ay va than lon lai
c phu vec-ni nhng v tr moi ghep, nham tang tnh an toan cho
lon, chong s an mon cua thc pham va ca moi trng ngoai.
155
7.4.2 Quy trnh cong nghe che tao nap hoac ay lon ba manh
Hnh 7.11: Quy trnh che tao nap, va ay lon ba manh loai nap thng (khong
gan khoa on bay)
156
va chieu cao H
153 x H 178
Pham vi s dung
Rau qua, tht ca
153 x H 114
Ca
99 x H 119
83 x H 113
74 x H 113
50/52/50 x H 132
57/65/62 x H 91
52 x H 89
157
158
159
Hnh 7.14: Qua trnh tao moi ghep gia than va ay hoac nap
160
Hnh 7.15: Moi ghep m hoan chnh gia than va nap hoac than va ay
Hnh 7.16: Cac kch thc tieu chuan cua moi ghep: W, T, Z
161
Kiem tra moi ghep m cua bao b thep trang thiec: Kiem tra nhanh bang
phng phap o cac gia tr T, W, Z bang thc kep:
Mot moi ghep ung phai am bao:
T = 1,5 mm
W = 3,2 mm
Z = 3,25 mm
Cac gia tr nay dung e kiem tra mc o ghep ung cua cac hop co
ng knh d = 54 108 mm
7.4.5 Khuyet tat cua moi ghep m than va ay hoac nap
Moi ghep m than va ay nap co the b h hong sai lech do cac nguyen
nhan sau: than, nap, ay c cat vi kch thc khong chnh xac thieu hoac
tha tao nen moc nap hoac moc than sai lech qua ngan hoac qua dai
(H.7.17a,b,c,d).
Hnh 7.17: Cac nguyen nhan gay h hong moi ghep m than nap hoac than ay
(a, b, c, d, e)
162
va moc nap khong moc vao nhau, tao bao b khong kn, tao ieu kien nc
xam nhap trong qua trnh thanh trung va ca s xam nhap cua khong kh, vi
sinh vat - chung phat trien sinh khoi gay h hong thc pham. S h hong nay
cua bao b va thc pham co the c phat hien do s ro r nc thc pham ra
khoi bao b khi co s ao lac lon, hop; hoac trong thi gian bao on, san pham
b len men thoi hay len men tao CO2 va ethanol.
Cac trng hp khuyet tat khac eu do s cat nh hnh khong ung kch
thc
a) Trng hp moc than qua dai (a) hoac moc nap qua ngan (b) tao nen
vung rong pha tren va sau khi ep chat moi ghep se tao g pha tren
(H.7.18a). G nay khong an toan cho ngi tieu dung va g se gay v khien
o hop khong kn, b h hong.
b) Trng hp moc nap qua dai (H.7.17c) hoac moc than qua ngan
(H.7.17d) eu tao vung rong pha di. Khi may ghep m ep chat moi ghep th
se tao g nhon pha di (H.7.18b); g ben co the b nt v (H.7.18c).
Bat ky hnh thc h hong nao cua moi ghep cung gay mat gia tr cam
quan va ca gia tr dinh dng, an toan ve sinh thc pham cua san pham.
- e kiem tra o kn cua lon sau khi ghep m lon c cho vao buong kh
nen cua may o chuyen dung roi bm kh nen vao vi ap suat thch hp po
va duy tr po , neu po giam th chng to lon nay b h phai loai bo.
163
Loai va cac
thanh phan phu
cua vec-ni
o
bam
dnh
Chong
tac ong
cua S
Oleo resine
(nha tong hp +
dau kho)
Tot
Xau
Thc pham co
ham lng axit
cao
Oleo resine
chong tac ong
cua S co them
ZnO
Tot
Tot
khong dung vi
thc pham co
ham lng axit
cao
STT
Ghi chu
164
Kha tot
Rat tot
Epoxyt phenolic
(phenol resine va
epoxyt resine)
Tot
Xau
c s dung
pho bien
Epoxyt phenolic
Tot
Tot
Thc pham co
tnh axit thap,
chu moi trng
kiem kem, co
the lam bien
mau cua rau qua
xanh
Tot
Rat tot
Lp vec-ni co
dnh hi uc
Rat tot
Khong
thch hp
khong mui,
khong dung phu
trc tiep len thep
trang thiec ma
e phu ben
ngoai v khong
chu c nhiet
o cao han than
lon
Tot
t ap
dung
Lam lp phu
ngoai che ch cho
lp vec-ni ben
trong. oi vi bao
b ng bia, nc
giai khat, lon
nhom
Giong nh loai
Vinyl nhng cho
o day hn va
cng chac hn
Vinyl
Rat tot
vi
mot so
san
pham
Rat tot oi
vi thc
pham co
mau
Thc pham co
cha hoac con sot
lai SO2 t qua
trnh x ly
Cho ve sang ep
khi m hop
Kha
xau
Tot neu
co Zn
Phonolic
(Formaldehyt +
Phenol)
(co ZnO)
Epoxyt phenolic
+ bot Al
Vinyl (vinyl
clorua + vinyl
acetat)
Vinyl organosol
Acrylic
10
Polybutadiene
Hydro cacbon
165
neu co ZnO co
the dung lam lp
phu cho bao b
ng rau qua
Vec-ni epoxyphenolic c s dung kha pho bien hn cac loai khac e trang
phu cho lon hop thc pham co pH thch hp.
Bang 7.9: Tong ket cac tnh chat chung cua mot so vec-ni
Mui
v
Mem
deo
Dnh
Mau
Gia
Thanh
trung
Axit
Kiem
Acrylic
Alkyl
Epoxylamin
Epoxyeste
Ten
Epoxyphenolic
Oleoresinous
Polybutadien
Phenol
Vinyl
Vi: 1: tot
2: kha
3: xau
Tuy theo loai vec-ni c chon ma bao b c phu se co the gay mui la,
kho chu cho thc pham. V du nh trng hp loai phenol co mui v kho chu
(theo bang 7.9, mui v c anh gia mc 3). Loai nay co the tao mui va v
la cho san pham.
Bang 7.10: So sanh ac tnh Epoxyphenolic vi Organosol
Epoxyphenolic
Organosol
Kinh te
Tot
Rat tot
Tnh on nh
Tot
Tot
Nhiet o say
Cao
Cao
Rat tot
Rat tot
Va
Tot
Rat tot
o dnh
Tot
Tot
Rat tot
Rat tot
Tot
Va
166
Nhng nguyen nhan gay h hong san pham thc pham ong hop gom
nguyen nhan vi sinh va nguyen nhan hoa hoc.
7.6.1 Nguyen nhan vi sinh vat
Vi sinh vat se gay hien tng phong hop do kh sinh ra trong san pham
o hop. ay la mot dang h hong cua o hop, do bi vi sinh vat nhiem vao
thc pham t nguon nguyen lieu, trong qua trnh che bien hoac cong oan
rot hop, ong hop hoac vi sinh vat nhiem trong bao b.
- Nam men phat trien tren moi trng nhieu ng, pH axit th se sinh ra
CO2 va ru ethylic. Chnh CO2 lam phong hop.
- Nam moc phat trien tren moi trng giau ng am, pH axit yeu hoac
trung bnh hoac hi kiem th cung co the sinh CO2 hoac H2S va mot so
kh co mui kho chu khac nh NH3 , mecaptan, indol, skatol....
- Vi khuan yem kh phat trien gay s len men thoi tren moi trng giau
am sinh ra kh H2S, NH3, mecaptan, indol, skatol.
7.6.2 An mon hoa hoc cung vi s bong troc lp vec-ni
1- Bi moi trng H+ - tao ra kh H2
Lp vec-ni b long troc th tao s tiep xuc cua lp oxyt thiec vi moi
trng thc pham co tnh axit (H+) lam xay ra phan ng hoa hoc nh sau:
vi SnO:
vi lp Sn:
2H+ + Sn = Sn2+ + H2
Thiec b hoa tan theo cac khe nho i sau vao en lp thep th tiep tuc
xay ra phan ng trao oi ien t gia Sn2+ va Fe:
Sn2+ + Fe = Sno + Fe2+
(do Fe ng trc Zn trong day hoat ong hoa hoc, se nhng e cho Sn) do o
lp Fe b an mon sau vao ben trong va Sn c tao thanh bam tr lai len be
mat khe thanh nhng vet trang. Sn lam yeu to trung gian chuyen ien t t Fe
sang H+, chuoi phan ng se dng lai khi trong moi trng co s can bang gia
cac ion va ham lng H+ a giam i rat thap. Kh H2 sinh ra thng khong co
kha nang gay phong hop nhiet o thng.
Ve mat cam quan, Sn2+ co the gay mui tanh kho chap nhan ve an toan ve
sinh thc pham, ham lng Sn cho phep co mat trong o hop thc pham la
250ppm (theo quy nh cua Bo Y te), neu vt qua gia tr nay th thc pham
167
phai huy. Nhng cung co nhng tieu chuan yeu cau cao hn oi vi Sn la
150ppm.
Tuy Fe2+ khong gay oc hai oi vi sc khoe ngi tieu dung neu khong
vt qua cao va Fe la mot loai khoang can thiet cho c the, nhng vi ham
lng > 20 ppm th co the lam xuat hien mot vai vet mau xam en anh hng
ve mat cam quan.
168
xay ra tao ra kh H2 va cac vet en tm lam mat gia tr cam quan cua thc
pham:
H2S + Sn = SnS + H2 (SnS dang vay mau nau tm)
H2S + Fe = FeS + H2 (FeS co dang vay mau en)
Ngoai ra, khi lp vec-ni
b tray sc tao lo hong e
lo lp SnO, Sn th cung co
the b an mon hoa hoc bi
nhng thc pham co cha
nhieu phu gia co the phan ly
trong moi trng H2O cua
Hnh 7.21: Hop b phong nap (nap co cau
thc pham, tao thanh cac
tao gan e bu gan n khi b phong nap
nhom mang dien tch dng,
co kha nang nhan ien t t
kim loai. C che an mon lon, hop thep trang thiec trong trng hp nay cung
tng t nh trng hp thc pham co tnh axit cao.
Hien tng phong hop co the nhan thay qua nap hop mo cao len phan
gia, do nap luon luon co cau tao gan nen co the b keo dan phong len do ap
lc kh sinh ra ben trong hop. Co the xay ra trng hp phong hop do nguyen
nhan c hoc: do thc pham rot vao khong at mc yeu cau, ma mc cao
hn, khi hop a c ghep nap th khoang trong pha tren be mat thc pham
la khong kh. Khi thanh trung hoac tiet trung, neu khong dung ap lc oi
khang thch hp trong thiet b tiet trung th kh trong hop se dan n sinh phong
nap hop. Trng hp nay co the khac phuc bang cach sau khi lam nguoi san
pham sau tiet trung co the dung nam tay hay ban tay an len nap, nap co the
tr lai dang ban au nh gan nap.
Trng hp phong hop do vi sinh vat hoac hoa hoc th khong the an cho
nap hop tr lai bnh thng, bat buoc huy san pham. e co the phat hien c
nhng trng hp co xam nhap cua vi sinh vat vao bao b gay phong hop (co
the no hop), san pham a ong hop phai c bao on 37C trong vong
715 ngay tuy theo khoi lng cha ung nho hay ln. Trong thi gian bao on
a so nhng san pham co s xam nhap cua vi sinh vat eu b phat hien va loai
i. Thng trong thi gian bao on, hop c ao au hai lan e co the phat
hien c nhng san pham co moi ghep khong tot. S ao au san pham co y
ngha ln nham lam ong eu san pham.
7.7 BAO B NHOM
169
170
e bao goi chocolate hoac keo, pho mat, nhng bao b phai c ghep m
kn va rut chan khong e tao s ap sat bao b vao be mat thc pham.
7.7.2 Cong nghe che tao lon nhom ng nc giai khat co gas
1- Cong nghe che tao nhom nguyen lieu
Che tao nhom
Nhom la mot nguyen lieu phong phu c tm thay trong lp vo trai at.
No co trong t nhien dang khoang san c goi la quang bauxit.
Quang bauxit qua qua trnh tinh che loai bo tap chat ban, che tao Al2O3
dang bot mn, trang dung phng phap ien phan nhom oxyt e thu c kim
loai Al. Nhom, thu c dang nong chay, c phu gia mot lng nho cac
kim loai khac nham tang tnh ben c va ben hoa cho san pham bao b. Khoi
nhom nong chay c o vao khuon tao thanh thoi, sau o c can thanh
tam, va quan cuon, o chnh la nguyen lieu cua nganh che tao lon nhom ng
bia, nc giai khat.
Bang 7.11: Thanh phan cua cac loai nhom theo cong dung (%)
Alloy
type
Loai s dung
Si
Fe
Cu
Mg
1050
0,25
0,4
0,05
0,05
1100
1,0
0,20
0,05
3003
0,6
0,7
0,7
1,5
0,30
0,7
0,25
1,5
1,3
0,40
0,7
0,20
0,1
1,8
0,1
0,25
0,20
0,35
0,15
0,5
5,0
0,1
0,25
0,30
1,3
0,05
3004
Hop nhom
5050
5182
8079
Hop nc giai
khat de m
Mn
Cr
Zn
Ti
0,03
0,01
0,10
0,25
0,10
0,10
171
Hnh 7.22: Quy trnh cong nghe che tao lon nhom
172
173
Hnh 7.23: Quy trnh cong nghe che tao lon va nap nhom
174
175
Hnh 7.25: Quy cach lon nhom 330 ml ng bia, nc giai khat
Sau giai oan ra sach chat boi trn la giai oan say lon c say kho
bang dong kh nong va sau o a en may in e in nhan hieu, trang tr. Tng
chiec than lon, c in trong luc quay mot vong chu vi than tru, ke o la cong
oan phu lp vec-ni. Lp epoxy phenolic phu ben trong lon e tranh an mon
lon nhom bi moi trng axit cua nc giai khat. Lon c chuyen t may
phu vec-ni sang thiet b say, c lam kho bang dong kh nong vi ba giai
oan gia nhiet : 101oC, 195oC, 210oC e lam kho hoan toan lp vec-ni.
176
177
178
3. Cong nghe che tao lon hai manh dung loai vat lieu nao?
a) Thep trang thiec
b) Nhom
c) Thep
d) b va c.
C- Thep ma crom
D- Nhom.
b) A + B + C
c) B + D
d) A + B + C + D.
5. Quy trnh cong nghe che tao lon hai manh bang vat lieu thep nh sau:
Thep tam ma crom ra sach lp dau cat thanh tam roi dap thanh
dang lon loe mieng trang thiec
Tai Lieu Tham Khao
1. Bai giang cong nghe vec-ni - Dng The Hy. Khoa Hoa, ai hoc a
Nang.
2. www.wikipedia.com.vn
3. Castelvetri,F. Microbiological implications of modified atmosphere
packaing of fresh pasta products. In Proc. 6th Int. Conf. on
controlled/Modified Atmosphere/Vaccum Packaing, Schotland
Bussiness Rechearch Inc.,San Diego, California 1991,p.253
4. Coulon, M.and P.Louis.Modified Atmosphere packaing of precooked
foods.In controlled Modified/Atmosphere/Vaccum packaing of foods,
A.L.Brody(Ed.), Food&Nutriyion Press,inc.,Trumbull, Conecticut, 1989,
chap.8
179
Chng
BAO B PLASTIC
8.1 AC IEM CHUNG CUA PLASTIC
Nguyen lieu san xuat plastic la nguon hydrocarbon t dau hoa, c tach
trong qua trnh loc dau. Vi tr lng dau hoa t quang mo rat ln nen nguon
hydrocarbon cung vo cung phong phu, gia thanh thap. Do o cong nghe che
tao vat lieu plastic cung vi cong nghe bao b plastic a phat trien a dang,
phong phu ve chung loai; bao b at tnh nang cao trong cha ng, bao quan
cac loai thc pham. Bao b plastic thng khong mui, khong v, co loai co the
at o mem deo, ap sat be mat thc pham khi c tao nen o chan khong
cao trong trng hp san pham can bao quan trong chan khong, cung co loai
bao b at o cng vng cao, chong va cham c hoc hieu qua, chong tham kh
hi do o am bao c ap lc cao ben trong moi trng cha thc pham. Bao
b plastic co the trong suot nhn thay ro san pham ben trong, hoac co the m
uc, che khuat hoan toan anh sang e bao ve thc pham; ben canh o, co loai
co the chu c nhiet o thanh trung hoac nhiet o lanh ong tham o. Cac
loai bao b plastic c in an nhan hieu de dang, at c mc o my quan
yeu cau. Ngoai ra, tnh chat noi bat hn ca la bao b plastic nhe hn tat ca cac
loai vat lieu bao b khac, rat thuan tien trong phan phoi, chuyen ch.
Hien nay, bao b plastic cha ng thc pham thng la bao b mot lp
nhng cau tao bi s ghep hai hay ba loai vat lieu plastic lai vi nhau e bo
sung tnh nang tao nen bao b hoan thien, ap ng yeu cau cua loai thc pham
cha ng. Bao b plastic khong c tai s dung trong san xuat thc pham;
sau mot lan cha ng thc pham, co the c tai sinh tuy theo loai plastic.
Cong nghe che tao bao b plastic a va ang phat trien cao o, nhng cung
gay s gia tang o nhiem moi trng v co mot so loai plastic khong co kha nang
tai sinh cung co mot so loai kho at nhng ac tnh cua plastic tinh khiet ban au
sau khi tai sinh.
Nhng vat lieu plastic co nguon goc t phan ng trung hp th co the tai
sinh de dang hn nhng loai co nguon goc t phan ng trung ngng.
180
Plastic dung lam bao b thc pham thuoc loai nha nhiet deo, co tnh
chay deo thuan nghch nhiet o thap hn nhiet o pha huy, khi nhiet o
cang cao th cang tr nen mem deo (nhiet o cha en iem pha huy cau
truc) khi nhiet o c ha xuong th van tr lai ac tnh ban au. Plastic la
loai polyme cha 5000 10.000 monomer, co the co cac dang sau:
- Homopolyme: cau tao t mot loai monomer
- Copolyme: cau tao t hai loai monomer
- Terpolyme: cau tao t ba loai monomer
nhiet o thng plastic co the ong thi ton tai ca hai trang thai la
ket tinh va vo nh hnh.
* Trang thai ket tinh: cac mach polyme sap xep song song, co s nh
hng ro ret, gia cac mach polyme song song hnh thanh cac lien ket ngang
tao nen mang li co sap xep trat t lam cho cau truc cua khoi polyme ben
vng. Trng hp cac mang li polyme co cau tao dang xoan cang lam tang
tnh chong tham kh hi, tnh ben c, ben hoa cua plastic (H.8.1a,b,c).
Hnh 8.1: Cac dang sap xep song song cua mach polyme
trang thai ket tinh
a) Cac mach polyme sap xep song song nhau, co tao s noi ket gia cac mach;
b) Dang xoan cac mach polyme sap xep song song; c) Dang li
* Trang thai vo nh hnh: cac mach polyme khong sap xep song song
theo trat t, khong co s sap xep nh hng, v vay cung khong sinh ra cac
lien ket ngang noi ket gia cac mach polyme. S ton tai nhieu vung trang thai
vo nh hnh se lam giam tnh chong tham kh, hi, chat beo cua plastic.
- Kh co khuynh hng khuech tan qua mang t vung co ap suat cao en
vung ap suat thap. Kh hi co trong lng phan t cang cao thng co he so
khuech tan qua mang cang thap. Nhiet o cao co the lam tang tnh tham kh
hi qua plastic.
181
Neu mach polyme co cau tao dang cis hoac tran, co nhieu nhanh hay co
nhieu nhom ngoai th se kho tao vung ket tinh, hoac tao nen rat t vung ket tinh,
khi o polyme ton tai dang vo nh hnh, co tnh chong tham kh hi rat kem.
Vung trang thai ket tinh cua polyme se tang len khi co tac ong keo dan
nh hng, do co s sap xep lai cac mach polyme; vung ket tinh b giam thap
ang ke khi tang nhiet o, en gan nhiet o pha huy cau truc hoac ha nhiet
o en lanh tham o.
Plastic c san xuat dang mang co o day 0,025 mm hoac dang
tam co o day > 0,025 mm.
8.2 CAC LOAI PLASTIC LAM BAO B THC PHAM
ac tnh chu nhiet cua plastic lam bao b thc pham c quan tam nh sau:
- tnc
: polypropylene
: polyethyleneglycol therephthalate
PS
: polystyrene
: polyamide
PVA
: poly vinylacetat
PC
: polycarbonate
- Dang copolyme
EVA
: ethylene + vinylacetat
EBA
: ethylene + butylacrylate
EMA
: ethylene + methylacrylate
MDPE
HDPE
LLDPE
: 0,92 g/cm3
183
- CH2 - CH2 - CH2 - CH - CH2 - CH2 - CH2 - CH - CH2 - CH2 - ...- CH2 - CH3
|
tinh hay ong ran hoan toan khoi PE, giai oan lam nguoi. Do o cac vung
sap xep khong trat t thng la vung gia khoi PE, co cau truc vo nh hnh.
Cac vung co kha nang tao cau truc ket tinh la nhng vung co cha mach
polyme khong qua dai.
8.3.2 So sanh cau truc ac tnh cua LDPE va LLDPE
ac iem cau truc cua LLDPE so vi LDPE: cac chuoi polyme thang hn
kch thc ngan hn va cha a so la mach nhanh ngan, so mach ngan cung t
hn so vi LDPE, v vay ma tao nen ty le vung ket tinh cao hn so vi LDPE.
LLDPE c che tao da tren c s che tao LDPE, nhng c trung hp
ieu kien ap suat thap hn so vi LDPE (689 - 2068 KN/m2) nhiet o
khoang 180 250C .
1- ac tnh cua mang bao b LDPE va LLDPE.
Mang LDPE va LLDPE trong suot, hi co anh m, co be mat bong lang,
mem deo nhng LLDPE trong suot va mem deo hn LDPE.
2- Tnh chong tham oxy kem nen khong the dung lam bao b chong oxy
hoa
Toc o tham thau kh O2 ( cm3 / 25m/m2 / 24h/atm 23o C) = 6000
Toc o tham thau hi nc ( g/ 25m/m2 / 24h/atm38o C, RH90%) = 20
Toc o tham thau CO2 ( cm3 / 25m/m2 / 24h/atm 23o C) = 3000
Toc o tham thau kh qua mang c tnh bang the tch kh (cm3) tham
thau qua mang co o day tieu chuan la 25 m, qua dien tch mang la 1m2,
trong thi gian 24 gi ap suat 1atm va nhiet o 23oC.
Toc o hi tham thau qua mang c tnh bang khoi lng hi (g) tham
thau qua mang nh ieu kien tieu chuan oi vi kh nhng nhiet o 38oC va
ham am khong kh la 90%.
3- Tnh chu nhiet o cua hai loai nh sau:
LDPE:
LLDPE:
tnc = 85 93oC
tnc = 95 180oC
tmin = 57oC
tmin = 57oC
185
Nhiet o mem deo cua LDPE thap hn 100oC (tmax), trong khi oi vi
LLDPE th khoang bien ong kha cao (95 180oC), nhiet o tham o chu
c thap nhat trong cac loai plastic: 57oC, do o LDPE va LLDPE c
dung lam bao b thuy san lanh ong.
Trong qua trnh che tao neu nhiet o trung hp >300oC (trong ieu kien
1000 3000atm) se gay thoai hoa mach polyme lam giam thap tnh ben c
cua LDPE cung nh LLDPE.
4- LLDPE c nang cao tnh ben hoa, tnh ben nhiet va tnh ben c (keo,
xe, am thung) so vi LDPE cung o day. Do o, LLDPE c dung lam bao
b cha ng vat nang, thay the cho LDPE v no de b keo dan, ran nt di
tac dung cua lc.
5- LLDPE co tnh bam dnh thap so vi PVC va EVA nen khong thuan
tien khi lam mang co co the cau tao mang ghep vi LLDPE lam lp ngoai va
LDPE lam lp trong e tao c mang tang tnh ben tac ong c hoc, hoac
pha tron LLDPE va EVA e lam mang co, boc thc pham.
6- LLDPE co t trong cao hn LDPE. Be mat trn lang hn va tnh deo
cao hn.
7- LDPE co iem mem thap hn 100oC, do o khong the s dung lam bao
b thc pham co thanh trung, tiet trung bang hi nc hoac say bang khong
kh nong khoang 100oC nhng LDPE co tnh han dan nhiet de dang, cho nen
c dung lam lp trong cac bao b ghep e de han kn, nhiet o han dan
110 oC, trong khi LLDPE rat kho han dan nhiet (co the nong chay 180oC).
8- Ben nhiet o 6070oC.
9- Chong tham nc va hi nc tot.
10- Tnh chong tham kh O2, CO2, N2 eu kem.
LDPE co tnh chong tham dau m kem (co the b dau m tham thau qua
mang), LLDPE c cai thien hn ve tnh nay.
11- Tnh ben hoa hoc cao di tac dung cua axit, kiem, dung dch muoi
vo c
12- LDPE va LLDPE b cang phong va h hong khi tiep xuc vi cac dung
moi hu c hydrocarbon va hydrocarbon thm, dau hoa, tinh dau thc vat va
cac chat tay nh H2O2, HClO, cac chat nay co the tham thau qua bao b LDPE
va LLDPE, lam gay t mach polyme, gay h hong bao b. Loai bao b MDPE
va HDPE co tnh ben cao hn.
13- Mang PE c chieu xa se co nhng bien oi nh:
187
- Kha nang ben nhiet cao hn LDPE, nhiet o hoa mem deo la tnc = 121oC,
nen co the lam bao b thc pham ap dung che o thanh trung pasteur; hoac
lam bao b thc pham ong lanh nh thuy san v: tmin= 46oC,
than=140 180oC.
- Ngoai tnh cng vng cao HDPE co o ben c hoc cao, sc ben keo, sc
ben va cham, ben xe eu cao hn LDPE va LLDPE, nhng van b keo
gian, gay pha v cau truc polyme di tac dung cua lc hoac tai trong cao.
- Tnh chong tham nc, hi nc tot
- Tnh chong tham chat beo tot hn LDPE va LLDPE
- Tnh chong tham kh, hng cao hn LDPE va LLDPE
- Kha nang in an tot hn so vi LDPE va tng ng vi LLDPE.
Cong dung cua HDPE
- HDPE co o cng vng cao, tnh chong tham kh, hi kha tot, tnh ben
c hoc cao nen c dung lam vat cha ng nh cac thung (can cha
ng) co the tch 1 20 lt vi o day khac nhau e am bao o cng vng
cua bao b theo khoi lng cha ng.
- Tui xach e cha cac loai vat, vat pham, lp bao boc ngoai e chuyen
vat pham i.
- Nap cua mot so chai lo thuy tinh.
- HDPE thng khong dung lam bao b e bao goi thc pham chong oxy hoa.
- HDPE a c dung lam lp bao boc cach ien cho cac loai day cap
di nc va cho rada.
MDPE co tnh nang trung gian gia LDPE va HDPE va rat t c san
xuat cung nh s dung tren th trng.
8.4 CAC LOAI PE ONG TRUNG HP
PE ong trung hp
Plastic ong trung hp cua ethylene va cac monomer khac cung c
phat trien va co nhieu ng dung trong nhng nam qua, c goi la PE ong
trung hp; trong cac san pham nay ty le PE thng cao va la thanh phan
phoi lieu chnh.
ieu kien e tao nen loai plastic PE ong trung hp la: cac monomer khac
phai co s tng ong hoa hoc vi ethylene, phan ng trung hp c dien ra
ieu kien thch hp ve chat xuc tac, nhiet o, thi gian, ap suat.
EVA (ethylene vinyl acetat), (vinyl acetat ky hieu la VA)
cung co tnh an mon thiet b. Loai plastic EAA thng c che tao
189
thanh mang mong 6 8 g/m2, e lam chat ket dnh gia cac loai
plastic trong mang ghep.
- EBA (ethylene butylacrylate)
Co ng dung nh EVA, nhng co tnh ben nhiet cao.
Cau truc cua mach PP tng t cau truc cua PE vi mot nhom methyl thay
the cho mot nguyen t H. S trung hp tao propylen khong co xuc tac cua chat
xuc tac lap the ac hieu se xay ra s noi ket ba bai cho ra mot loai cao su hoac
mot chat polyme nh dau nhn. Cau truc khong gian cua PP bao gom bon loai:
Cau truc atactic vi s sap xep ngau nhien cua nhng nhom methyl ben
canh cua chuoi, nh hnh di:
Polyme co cau truc can oi c san xuat bang xuc tac lap the ac hieu
c goi la the Isotactic; ten nay xuat phat t cau truc kha ac biet: nhom
methyl luon v tr giong nhau doc theo nhanh polyme. Nhng nguyen t C t
sap xep vao mot chuoi xoan oc vi nhom methyl nam ben ngoai, Hai dang
191
Loai isotactic co cau truc can oi va chat kht trong khi loai atactic th co
sap xep ngau nhien.
Hai loai cau truc khac la syndiotactic va stereoblock. Nhng polyme
stereoblock co the co s nghch chuyen khong bnh thng va tr thanh loai
polyme isotactic.
192
Bang 8.1: Quy cach tui PE, PP theo quy nh bao b thng pham, dang tui,
bang plastic TCVN 5653-1992 (kch thc tnh bang mm)
Kieu tui
Tui dan
vuong
Quy cach
ay
b/a/c
b/c/a
b/c/a/c
b/a
50
60
70
110
120
500/
600/
600/
600/
700/
700/
700/200
700/200
800/200
950/200
1050/250
1150/250
300/
400/
400/
400/
450/
450/
200/800
200/800
200/900
200/1000
250/1150
250/1200
300/200/
400/200/
400/200
400/250
450/250
450/250
700/200
700/200
/800/200
/900/200
/1050/250
/1050/250
500/800
600/800
600/900
600/1000
700/1150
700/1200
300/
400/
400/
400/
450/
450/
Tui ay gay
b/c/a
200/800
200/800
200/900
200/1000
250/1150
250/1200
LDPE
0,04
0,045
0,06
0,06
0,07
0,07
tng ng (mm)
PP
0,02
0,02
0,025
0,025
0,03
0,03
Chu thch: oi vi loai co dung tch nho hn 35 lt, dung mang LDPE co
chieu day 0,02 0,03mm va PP co chieu day 0,01 0,02mm.
Tren ay la quy cach kch thc bao b tng ng vi the tch, c che
tao bang vat lieu LDPE hoac PP cac kch thc a,b,c theo quy nh nh sau:
193
- Mang trong suot co o bong be mat cao, khi b vo cho tieng thanh hn
so vi PE.
- PP co ty trong thap (0,885 0,905 (g/cm3)).
- PP kha ben nhiet: nhiet o chay mem:
tnc = 132 149oC
tmin = 18oC
tohan = 140oC
- Nhiet o han dan m (than) bao b PP cao so vi PE v vay thng t dung
PP lam lp trong cung v khi han dan nhiet o e ong kn bao b phai dung
nhiet o cao khoang 140C , khong thuan li nh PE, va co the gay chay
h hong cau truc cac lp mang ghep pha ngoai.
- Vi tmin = 18oC th PP cung khong dung lam bao b thuy san lanh
ong do bi cac san pham thuy san lanh ong phai at nhiet o trung
tam la 18oC, khi o nhiet o phong lanh khoang 35 40oC, va bao
b PP se b nt v.
- Mang PP co tnh chong tham kh hi rat tot. Chong tham chat beo tot.
- Mang PP co tnh ben c hoc cao, kha cng vng, khong mem deo nh
PE, khong b keo gian dai do o c che tao thanh si, det thanh bao
b ng lng thc.
Mang PP cho kha nang in an cao, net in ro.
ng dung cua PP
- Dung lam bao b mot lp cha ng bao quan thc pham, khong yeu
cau chong oxy hoa mot cach nghiem ngat. PP cung c san xuat
dang mang ghep cung vi nhieu mang vat lieu khac e am bao tnh
chong tham kh, hi, dau m.
- Tao si det bao b ng lng thc, ngu coc co khoi lng ln.
- Mang PP bao phu ngoai cung oi vi mang ghep nhieu lp e tang tnh
chong tham kh, hi nc, va tao kha nang in an cao.
194
CH CH
2
thng c goi la VCM, co the anh hng en than kinh do co tac dung nh
thuoc me, va vao au nhng nam 1970, ngi ta a phat hien rang VCM co
kha nang gay ung th, va nhng san pham PVC a c san xuat trc ay co
cha mot lng nho chat VCM cha phan ng. Viec bao ong nay lai khi
au cho s phat trien nhng phng phap san xuat PVC cai tien co cha ham
lng VCM thap hn so vi trc ay. Ngay nay lng VCM co trong san
pham PVC a giam i rat nhieu, co the ch bang 1/100 so vi trc ay, co
the phu hp vi tieu chuan VCM trong thc pham ong bao b la < 1ppm.
Ngoai ra PVC a b gan toi mot cach sai lam la: chat san xuat ra dioxin
khi x ly rac bang phng phap ot chay. Nhng nhng ieu tra gan ay cho
thay viec ot rac la sai lam v co qua nhieu clo cha trong vat lieu khac ton
tai trong rac. V du nh lo muoi bot cung co the san sinh ra dioxin.
Thc te, phng phap x ly rac PVC bang ot chay, lai sinh ra kh HCl,
kh nay ket hp vi nc tao thanh axit clohydric; co the loai bo kh HCl bang
phng phap hap thu vao H2O.
Tai My lng PVC c san xuat hien nay khoang 2,7 trieu tan/nam
dung cho tat ca cac nganh cong nghiep, trong o lng PVC c dung lam
bao b thc pham khoang 207 ngan tan/nam va khoang 1/3 so lng nay c
dung lam bao b bao goi tht ti song.
Mang t vat lieu PVC co tnh don, khong mem deo nh PE hoac PP. e
che tao PVC mem deo dung lam bao b th phai dung them chat phu gia, do
o cung tang tnh chong tham kh O2 va hi H2O. PVC a deo hoa co the dung
lam mang co e khang cac bao b chai lo (mang co bao nap chai lo).
Bao b PVC co nhng khuyet iem nh sau:
- T trong: 1,4g/cm3, cao hn PE va PP do trong phan t PVC, clor chiem
khoang 50% khoi lng do o phai ton mot lng ln PVC e co c
mot dien tch mang cung o day so vi PE va PP.
- Loai PVC a c deo hoa, bi phu gia se b bien tnh cng don sau
mot khoang thi gian.
- San pham PVC a khong che c d lng VCM en mc thap hn
1ppm la mc an toan cho phep, nhng chau Au, PVC van khong
c dung lam bao b thc pham.
- So vi gia thanh cua cac loai polyme trung ngng khac th PVC co gia
thanh thap hn.
Cau truc
PVC c san xuat bang phng phap trung hp cac monomer VCM
vinyl chloride, ap suat thap, khoang nhiet o khong cao phan ng trung
196
H
H
|
|
(C C) n
|
|
H
Cl
198
Hnh 8.3: Mang PVDC bao boc thc pham ti song bao quan lanh va mot so
thc pham an lien nh pho mat, tht nguoi
tnc = 135C
tmin = 18C
than = 121 148C
- Mang PVDC/MA hoac PVDC/AN la loai ong trung hp cua vinylidene
chloride va methyl acrylate hoac vi acrylonitrile lam lp boc ngoai
cho cac vat lieu plastic khac hoac giay vi tnh chong tham kh cao trong
moi trng co ham am cao. Trong khi ethylene vinyl alcohol (EVOH)
co tnh chong tham kh rat tot nhng tnh nay giam i khi moi trng co
ham am cao.
- Mang PVDC thng lam lp che phu ben ngoai cua PET e nang cao
tnh chong tham O2.
- PVDC luon luon c ghep vi cac loai mang plastic khac, tao nen
mang ghep tang tnh chong tham kh, mang PVDC ch dung rieng mot
mnh lam mang bao boc rau qua, cac thc an c cha tr lanh do tnh
bam dnh tot va tnh mem deo cao.
Ghi chu: MA: methyl acrylate
AN: acrylonitrile
8.9 ETHYLENE VINYL ALCOHOL (EVOH)
Ethylene vinyl alcohol, la copolyme cua ethylene vi vinyl alcohol co
nhng tnh chat chc nang gan vi PVDC.
EVOH c tao thanh t tac nhan ban au la EVA (ethylene vinyl
alcohol) va c tiep tuc trung hp t mot lng ln VA (vinyl alcohol) vi
ethylene. Ham lng ethylene ton tai trong san pham EVOH khoang
30 45%.
200
- EVOH thng c ghep chung vi cac mang plastic e tang tnh chong
tham O2 va cac loai hi kh khac va c che tao dang un ep.
- EVOH co tnh chong tham kh O2 tot hn PVDC o am moi trng
thap, nhng o am cao th tnh chong tham kh cua EVOH giam ang
ke ( RH = 70%).
EVOH thng dung lam lp bao phu chong tham kh O2 cua mang ghep
nhieu lp, canh tranh vi PVDC mot cach hieu qua do EVOH co nhng u
iem hn PVDC nh sau:
EVOH co khoang nhiet o ton tai rong hn so vi PVDC ( 17 150C )
Nhiet o chay on nh oi vi mot qua trnh un ep tao mang
T trong 1,2 thap hn PVDC, do o dien tch mang ln hn so vi khi
s dung cung 1 lng PVDC
EVOH khong b cho la gay o nhiem moi trng nh PVDC
EVOH c at vao ben trong cua mang nhieu lp e duy tr o am
cua EVOH thap nham s dung hieu qua tnh chong tham O2 cua
EVOH.
EVOH c ap dung pho bien lam bao b thc pham v nhng tnh chat
ben c cao, trong suot, mem deo, chong tham kh, mui hng tot va che tao
de dang do nhiet o chay on nh. Chi ph s dung EVOH cao hn OPP.
Nhng EVOH co mot tnh chat quan trong khien no c tach khoi nhom
polyolefin la khong hap thu nhng mui hng cua moi trng nh hng cam
cua nc ep cam do o ma c dung trong bao b nc cam ep.
EVOH co tnh chong tham kh nhay cam vi o am moi trng, phai
c dung trong bao b thc pham mang ghep ba lp chong tham kh hng.
8.10 POLYETHYLENE TEREPHTHALATE (PET)
8.10.1 PET thuoc nhom polyester
PET thuoc nhom polyester la loai copolyme c che tao bi phan ng
trung ngng. Ten viet tat PET e ch loai polyester a s dung ethylene glycol
lam chat nen khi au cho qua trnh trung hp. Tng t oi vi loai
polyester c viet tat la PBT th chat buthyleneglycol la chat khi au. PET
con co ten thng mai la Mylar, Milinex, Hoslaphane va Terphane.
PET la loai vat lieu plastic quan trong dung lam bao b thc pham. PET
c san xuat t phan ng trung ngng gia ethylene glycol va dimethyl
terephthalate (DMT) hoac axit terephthalic (TPA) di ap suat thap. Phan ng
trung ngng tao PET nh sau:
202
- Khi c gia nhiet en khoang 200oC, cau truc hoa hoc cua mach PET
van c gi nguyen; tnh chong tham kh hi van khong thay oi khi
nhiet o khoang 66 100oC, nhng tmem 90oC co the lam bien dang
co rut mang PET.
- Tmin = 70oC, nhiet o nay mang PET van gi nguyen cac tnh chat c
ly hoa.
- Nhiet o gay h hong cau truc PET la 225C, nhng Tmem deo = 85 90C
- Khong b h hong bi dung moi hu c
- Chong tham dau, m rat cao
Nhng loai plastic tng can PET:
- Loai copolyme c goi la PETG c che tao gom: PET va 6%
cyclohexane dimethanol, trang thai khong nh hng ben c cao
c dung lam bao b cho thc pham can gia nhiet, co the chu c
nhiet o 115 121C .
- PET ket tinh nhanh (rapidly crystallizable form of PET) c goi la CPET
thng c dung lam bao b thc pham can gia nhiet trc khi an v cung
chu c nhiet o >100oC tng t nh PETG.
- PET vo nh hnh (amorphous version of PET) co tnh chat tng t nh
PET a nh hng.
Ap dung: Do tnh chong tham kh CO2 rat cao nen PET c dung lam
chai lo ng nc giai khat co gas, chiem 40% tong lng nc giai khat c
san xuat, chiem khoang 80% lng PET c san xuat.
CPET c dung lam mang bao boc thc pham can gia nhiet nh chai bia
can thanh trung, mang PET c che tao tui ng thc pham kho can chong
oxy hoa.
204
8.11 POLYAMIDE
8.11.1 Cau truc cua polyamide
Polyamide la mot loai plastic tao ra t phan ng trung ngng cua mot
loai axit hu c va mot amin. Polyamide co ten thng mai la nylon (Nylon
trc ay cung la ten goi chung cho tat ca cac loai plastic). Hai loai
polyamide quan trong c dung lam bao b co ten thng mai: nylon 6 va
nylon 6,6 la polyamide ban ket tinh.
a) Nylon 6 c trung ngng t mot loai monomer la caprolactam co hai nhom
chc axit va amin nhiet o 225C . Cau truc cua nylon 6 nh sau:
O
P
( N (CH2 )5 C )n + nH2O
|
H
b) Nylon 6,6 c tao ra t phan ng trung ngng cua hexamethylene
diamine va axit adipic nhiet o 260C loai i mot phan t H2O,
hnh thanh mot muoi hu c, sau o lai c gia nhiet tach i them
mot phan t H2O. Phan ng tach H2O nh the lien tuc xay ra hnh
thanh san pham polyme.
H2 N (CH2 )6 NH2
Hexamethylene diamin
Axit adipic
nylon 6 nham nang cao kha nang chong tham kh va ben c hoc. T "BON"
c dung e ch nylon 6 a c nh hng hai chieu. Hien nay t nylon
c dung e ch rieng nylon 6.
Nylon c s dung lam bao b thc pham t hn so vi polyolefin va
PET, v cac loai plastic nay ch co kha nang tao mang ghep vi cac loai vat
lieu khac, so lng nylon c s dung My khoang 45 tan/nam). Hien nay
co loai polyamide mi c goi la polyamid khong ket tinh (non crystalline
polyamide) hay amourphous, con goi la selar padan, c phat trien My va
Nhat co kha nang ben c hoc cao, tang o trong suot va tang kha nang chong
tham kh O2. Tnh chong tham kh se giam khi ham am RH at 100%. Loai
polyamid vo nh hnh nay co kha nang ap dung pho bien lam bao b thc
pham dang chai, lo.
8.11.2 Tnh chat cua nylon
Ty trong: 1,13
tmax = 220oC, nhiet o co the gay h hong cau truc nylon
tmin = 70oC
- Nylon co tnh chong tham thau kh hi rat tot.
- Nylon 6 chong tham H2O kem: trong khong kh bnh thng co the hap
thu mot lng H2O khoang 3% va trong moi trng H2O co the hap
206
- Tnh chong tham kh, hi cao hn cac loai LDPE, LLDPE, EVA nhng
thap hn cac loai HDPE, PET, PP, BON, nylon.
- Trong suot, tnh ben c va o cng vng rat cao, kha nang chong mai
mon va khong b tac ong bi cac thanh phan cua thc pham. PC c
dung lam bao b can s cng vng nh dang bnh, thung cha co the
tch ln, nhng chen da co the gia nhiet ham nong thc an.
Vi kha nang chu c nhiet o cao PC c dung e lam bao b cha
thc pham can tiet trung ( t nc = 122C, tmin = 83C ).
Mang PC co tnh chong tham kh, hi kem; gia thanh PC cao gap ba lan
PP, do o t c s dung nh PET, PP, nylon, HDPE.
8.13 POLYSTYRENE (PS)
8.13.1 Cau truc PS
San pham polyslyrene (PS) co tren th trng t trc The Chien th II.
Khoang 450 ngan tan PS c dung e che tao cac loai chen da ch s dung 1
lan (dung roi bo i), va cac loai bao b khac nh thung cha.
Polystyren la san pham trung hp cua styrene
di xuc tac khi au cua mot peroxide. S trung hp xay ra cac noi oi
cua nhom ethylene gan vi nhan thm - phan ng xay ra ap suat thap trong
khoang nhiet o 105 190oC. Tuy theo ieu kien xuc tac khac nhau se tao
nen PS co mach dai ngan khac nhau co phan t lng t 40.000 220.000, do
anh hng cua ieu kien ky thuat cua qua trnh che tao. S chon la phan t
lng tuy thuoc vao phng phap tao hnh san pham PS bang phng phap
un ep hay thoi nha vao khuon tao dang chai lo,...
Cau truc cua PS nh sau:
208
chem lot.
- PS c nh hng hai chieu cung tang tnh chong tham, tnh ben c
nhng van khong the dung lam bao b mot lp chong tham kh hi.
Hnh 8.5: Chen a, khay, vat cha ng dung mot lan lam t EPS
8.14 SO SANH AC TNH CUA MOT SO LOAI PLASTIC LAM BAO B
THC PHAM
Cac ieu kien che tao nh: nhiet o ap suat trung hp hoac trung ngng,
chat phu gia, lng chat phu dao ong th co the anh hng en ty trong va
trong lng phan t cua plastic. do o co the gay bien oi mot vai ac tnh hoa
210
ly.
Bang 8.2: Tnh chat vat ly cua vat lieu plastic lam bao b thc pham tren c s
o day mang 25m
STT
ac tnh
HDPE
LDPE
LLDPE
Trong
0,945
0,91
0,918
lung
0,967
0,925
0,923
41,2
42,6
42,5
(g/cm3)
EVA
monom
er
OPP*
PET*
0,90
1,4
PVC
PVDC
1,22
1,6
1,36
1,7
28
24
0,94
0,93
0,96
OPS*
BON*
1,05
1,14
rieng
2
(m /kg;
Lc xe
rach (kpsi)
lc xe (1%
41,9
4,20
44
28,4
38
35
Ty le dan
dai toi a
(%)
2,5
125
200
1,5
20
(graves
5
4
200
25
20
500
800
3,5
5
5
10
300
800
100
500
(lb/in)
400
600
100
600
Lc xe
6
32,5
34,7
secant) (kpsi)
1,2
32,7
Cng o
4
1,19
25m)
3
PC
1,14
Dien tch
2
EVOH
600
500
20
25
350
700
50
70
75
30
1000
1000
1500
2000
350
16
100
00
1,
1,2
100
70
500
85
120
20
80
320
100
150
800
800
11
00
30
300
00
25
75
50
12
50
00
100
50
00
1600
Lc xe
7
rach
(gm/25m
200
100
350
150
200
40
900
20
00
340
20
400
00
10
00
15
15
400
20
00
180
)
8
10
o tham
nc
o tham
O2
o m
uc (%)
0,4
100
500
200
5
10
450
700
600
6
13
1,5
300
900
2
10
450
1
0,4
100
160
1,5
15
85
80
88
30
30
60
0
0,05
0,03
0,1
0,1
200
350
200
350
1
1,5
90
92
121,1
121,1
0,01
0,02
300
88
90
89
121,1
176,7
Ty le anh
11
sang
truyen qua
65
55
7
5
90
(%)
Khoang
12
nhiet o
135
han ghep
154,4
m (oC)
Khoang
13
nhiet o
ton tai
(oC)
-40
1211
121,1
104,4
176,
171,1
56,7
82,2
28,9
65,6
176,7
104,4
73,3
93,3
148,9
107,2
148,
65,6
101,1
65,6
4,4
121,1
135
176,7
73,3
148,9
137,8
171,10
-28,9
65,6
17,8
135
62,2
204,4
79,4
73,3
204,4
-17,8
148,9
204
215
98
137
212
Bang 8.3: Kha nang tham kh, hi va nc, kha nang chu ng trong cac moi
trng hoa hoc cua cac loai plastic
Toc o khuech tan kh
(cm3/100in2/24hr/mil) at
Toc o
25oC
lieu
hi nc
(g/100
mang
in2/24
Vat
bao b
O2
N2
CO2
truyen
hr/mil) at
37.8oC
90% RH
Kha
nang
tham
nc
trong
vong
24h
Axit
Kiem
Chat
Dung moi
manh
manh
beo
hu c
Kem
Tot
Kem
Kha
Tot
Tot
Tot
Tot
Tot
Tot
Tot
Nc
Celloph
ane
(c
13
0,21,0
Cao
Kem
0,5
0,5
0,5
0,40,9
Cao
thay
phu
vec-ni)
Celloph
ane (phu
Co
plastic)
oi
Celloph
ane (phu
ln hn
plastic)
Cellulos
e
acetale
Nylon-6
Polyest
er
hoac bang
Tot
Tot
39
Kem
Kem
Tot
Kem
1,2
1171
304 86010
Khoang
Co thay
oi
50
00
150
2,6
0,9
1012
1622
9,5
Tot
Tot
Tot
Tot
1525
1,01,3
<0,8
Tot
Kem
Tot
Tot
Tot
3,04, 0,71
Co thay
oi
,0
LDPE
500
180
2700
1,01,5
<0,01
Tot
Tot
Kem
Tot
Tot
HDPE
185
42
580
0,3
Khong
Tot
Tot
Tot
Tot
Tot
0,7
<0,005
Tot
Tot
Tot
Tot
Tot
<0,005
Tot
Tot
Tot
Tot
Tot
Tot
Tot
Co cai
Co cai
thien
thien
PP
OPP
PS
PVC
PVDC
1502
404 50080
40
160
20
540
0,25
900
7,010,0
2503
50
8160
170
0,86, 0,121
9
,5
20190
0
3,844
0,040,
10
410
Khong
Tot
Tot
Tot
0,20,6
Tot
Tot
Tot
Co cai
thien
Co cai
thien
Tot
Tot
Tot
T DAP
TAT
D = 1,061,14
CELLULOSE NITRAT
D = 1,35 1,40
(LLDPE va HDPE)
MUI
khong
khong
vang am vi
chay & nho giot
canh xanh nhat
co
khong
vang
khong
xanh ay,
vang nh, chay, nho giot
khoi trang
POLYETHYLEN
D = 0,9100,965
TNH CHAT
CUA VAT LIEU
khong
D = 1,151,22
NYLON
AC TNH
CUA NGON
LA
b oi
214
MANG FILM
T DAP
TAT
POLYPROPYLENE
D = 0,900 0,915
D = 1,38
POLYSTYRENE
D = 1,041,09
POLYVINYLCHLORIDE
D = 1,221,36
POLYVINYLIDENE
CHLORIDE
D = 1,14 1,19
MUI
xanh ay,
vang nh, chay, nho giot
khoi trang
khong
khong
co
vang-cam
vi en nhanh, mem,
chlorine
canh xanh la cay phan huy
co
vang vi canh
tro en, cng
xanh la cay
co (cham)
D = 1,68
POLYVINYL ALCOHOL
TNH CHAT
CUA VAT LIEU
khong
(LDPE)
POLYESTER
AC TNH
CUA NGON
LA
hang,
chay
giot,
sap
nha, de chu
mui cay co
chlorine
LLDPE
HDPE
(CH2 CH2 )n
(CH2 CH2 )n
(CH2 CH2 )n
ac iem:
- Ty trong 0,910,925g/cm3
- Ty trong
0,910,92g/cm3
- Ty trong
0,9410,965g/cm3
- Trong hi m LLDPE
co o bong be mat
cao, tnh mem deo cao.
- Trong m, mc o mem
deo kem hn LDPE va
LLDPE, tnh cng vng
cao.
- B keo dan va de t di tac
dung lc
- t b gian, kho t.
tnc = 93C
tnc = 95 180C
tnc = 121C
t min = 57C
t min = 57C
t min = 46C
Giong vi LLDPE
Giong vi LLDPE
Tng t nh LDPE
216
CH3 CH = CH2
(CH CH2 )n
CH3
T trong:
0,885-0,905 (g/ cm3 )
0,902-0,907(g/cm3)
t min = 180C
t min = 50C
than = 140C
than = 150C
ac iem:
- Kho b rach, rat ben di tac ong cua lc c hoc.
- Trong suot.
- o bong ben mat cao.
- OPP ben c hn PP
ng dung:
- Dung lam bao b chu tai trong cao, bao b
chu c che o thanh trung nhiet, chu ap
lc kh cao.
- Chai lo ng thc pham nh chai ng dau
thc pham tinh luyen.
ng dung:
OPP c dung lam lp mang ngoai cung
cua bao b ghep dang tui v no co tnh
chu nhiet, ben c hoc, chong tham kh,
hi nc tot va de xe rach.
Polystyrene
- Ty trong: 1,05 1,06
tnc = 100C
tchay = 90C
t min = 70C
t min = 70C
- Trong suot
- Trong suot
ng dung:
ng dung:
218
Polyvinylchloride
- Ty trong: 1,2
1,8
t max = 220C
tnc = 121C
t min = 73C
t min = 28C
- Trong suot.
- Trong suot.
ng dung:
ng dung:
8.15 IONOMER
8.15.1 Cau truc Ionomer
T Ionomer la loai plastic ma trong phan t polyme co cha nguyen to
kim loai, lien ket vi mach polyme bang lien ket cong hoa tr hoac lien ket
ion; va chnh cac ion kim loai nay lam cau noi lien ket ngang gia cac mach
polyme. Ben canh o ton tai s lien ket gia cac ion kim loai va mot so nhom
chc cua chuoi. Lien ket ion co nang lng cao hn cac lien ket khac trong
chuoi polyme nen chung se bo sung mot so tnh chat mi cho polyme. Nhng
220
Hnh 8.6: Thiet b un ep plastic (extruder) e che tao cac dang bao b
222
Khe hep phang hoac khe hnh vanh khan c ieu chnh kch thc e
tao nen o day plastic mong muon. Ap lc va toc o khong kh thoi vao ong
tru plastic san pham anh hng ln en san pham, neu toc o hoac ap lc gio
thap, san pham plastic dang tru tron noi uoi ra se dnh vao nhau, kho thao
g, khong the cat thanh tng tam n ma con gay phe pham, khong kh thoi
vao cung nham lam nguoi nhanh mang plastic dang ong nay.
ieu kien nhap lieu cung phai nghiem ngat, nguyen lieu khong b ri vai
gay o nhiem moi sinh, va tai nan lao ong do trn trt.
* Nguyen lieu plastic nhap lieu khong c lan nc, trong qua trnh un
ep, s qua nhiet cung gay h hong cau truc cua plastic, s gia nhiet plastic
en trang thai nong chay phai thc hien on nh cung nh toc o nhap lieu
cung ong nhat.
- T o co the tao dang tui cha ng bang cach cat ep phang va cuon
ong plastic lai theo chieu dai. Tui ng vat pham la loai tui ch han ay
(than lien khong han), mieng h e cha ng, sau o han kn mieng.
- T ong tru co the c roc thanh hai lp mang, va cac mang nay co the
c ghep vi cac loai plastic khac bang phng phap ep nhiet hay co
khoi keo ket dnh tao thanh mang nhieu lp lam bao b ng thc pham
(H.8.16): dang (a) mot ng han than gia va han ay han mieng tui
hoac dang (b) hai ng han mep than va han ay va han mieng tui.
- Mang nhieu lp co the c che tao bang phng phap un ep ong
thi nhieu loai vat lieu qua khe thang (H.8.11).
Nguyen tac hoat ong cua thiet b un ep
Vat lieu plastic c nhap vao may qua pheu nhap lieu, c un nong
chay phan au tien cua than truc vt (Bo phan gia nhiet), sau o plastic long
c nen vi ap suat tang dan do chuyen ong xoay tron cua truc vt dang tru
con. Tiep theo plastic c a en phan nh lng va c nen va un ra
ca khuon. Ca khuon co the la mot khe thang (H.8.7). oi vi dang mang e
che tao mang plastic, hoac tam plastic. Ca khuon co the la hnh vanh khan
co chieu rong cua vanh khan 0,025mm e tao mang plastic co dang ong tru
tron (H.8.8) ong c thoi khong kh ben trong e lam nguoi va khong dnh
vao nhau v khi mi c un ra, ong co nhiet o cao. ay cung goi la phng
phap un thoi e che tao mang plastic.
224
Hnh 8.8: S o he thong thiet b che tao mang plastic dang ong tru
Mang plastic dang ong tru c ep dep thanh hai lp mang noi vi nhau
ben hong va sau o c roc ben hong e tach biet thanh hai mang va cuon
lai. Cac cuon plastic nay la c s e thc hien viec ghep nhieu lp vat lieu lai
bang phng phap ep nhiet hoac co dung lp keo ket dnh la cac polyme ong
trung hp cua PE. Trong qua trnh un ep tao mang plastic dang ong (dang
ong tru ep phang), th khong the ghep cung vi cac loai vat lieu khac e ep
un cung mot luc tao nen loai mang at tnh nang yeu cau cao.
Trng hp un thoi PP, th ap lc dong khong kh thoi ben trong bong
bong plastic cung lam nhiem vu keo dan mang PP theo phng thang ng va
theo phng ngang, o cung la mot phan cua s nh hng mang plastic.
Hnh 8.9: Nguyen tac che tao mang plastic (n thuan mot loai vat lieu)
bang phng phap un thoi
Cac ac trng cua phng phap un plastic dang ong
(bong bong, plastic)
- Truc vt un trong thiet b un ep rat quan trong, c thiet ke tuy theo
loai polyme, truc c ac trng bang t so gia chieu dai (L) va ng
knh (D), t so L: D vao khoang 15:1 en 30:1, trong khi t so ap lc nen
co the thay oi t 2 en 4 lan.
- Bong bong plastic tao thanh thng b giam be day do b gian theo
phng ngang: t le ng knh bong bong plastic so vi ng knh
ca khuon oi vi trng hp vat lieu LDPE la 2:1 en 2,5:1.
226
Hnh 8.10: Nguyen tac nh hng hai chieu e cai thien tnh chat
cua mot so plastic
228
Hnh 8.13: S o nguyen tac rot nh lng thc pham dang bot kho
230
a) Nguyen tac rot nh lng thc pham dang bot hoac dang long
San pham c a vao pheu nhap lieu, valve nh lng m ra e san
pham o vao ay piston, valve t ong ong lai va m ca thao lieu e thao
xuong bao b di. Nguyen tac rot nh lng nay c ap dung e ong
thc pham vao cac loai bao b. Lng xac nh cua thc pham c ieu
chnh theo s nh lng cua piston nh lng.
Hnh 8.14: S o nguyen tac chiet rot nh lng thc pham dang long hoac
dang past
a) nh lng trc khi chiet rot; b) Chiet rot thc pham vao bao b
b) Nguyen tac rot ang ap chat long ong nhat vao chai
Hnh 8.15: Chiet rot nh lng chat long vao chai theo
(ca chai thuy tinh va chai nha) nguyen tac ang ap
Bo phan chiet chai gom be cha chat long, ng ong dan chat long vao
chai co van A; va mot ong xiphong co mot au thong vi ap suat khong kh
trong be chat long va mot au a vao chai mc chat long se c rot ay.
Hnh 8.16: Nguyen tac rot thc pham dang bot kho hoac dang long
va ong bao b plastic
Van A m th chat long trong be chay vao chai theo trong lc (chai va be
luon thong nhau bi ap suat kh quyen), khi mc chat long en au ong
xiphong (tc ung mc mong muon) th phan chat long xuong tiep theo ong
xiphong tr lai be va cung la luc dng qua trnh chiet chai: do ap lc kh
quyen la nh nhau trong chai va trong be, mc nc trong be va ong a nh
nhau. Ngay thi iem nay chai c t ong ha xuong chuyen sang day
chuyen ong nap. Toc o dong chay vao chai (V) c tnh bi cong thc
poisenille
U=
T. L. p.d4
128l
232
Hnh 8.17: ong bao b thc pham dang khoi nh cac loai banh biscuit
Cuon bao b a c in nhan hieu san, c duoi ra va xep thanh ba mat;
mot he thong t ong nh lng va at thc pham (banh kho) len be mat
bang tai, mang plastic c cat ri va xep thanh bao hoan chnh, va c han
ng than va han m hai au. Cong suat may co the at 1300 goi/phut.
Hnh 8.18: May han nhiet thu cong ghep m bao b plastic
cha thc pham dang kho hoac past
234
Hnh 8.19: Day chuyen ong nap chai mieng ren, nap ren
a) ong nap bang con lan; b) ong nap bang roto
Chai a nap thc pham va nap c cung cap en bo phan ong nap
bang bang chuyen rieng biet, sao cho chai di chuyen en gap nap va i vao
bo phan gom nhng con lan se siet chat nap vao mieng chai (H.8.19a).
Hoac chai a nap thc pham di chuyen bi bang chuyen en va ung
khi roto co mang nap (ben trong) ha xuong gap mieng chai va siet chat nap
vao mieng chai.
2- Dan nhan bao b
Giay nhan t bo phan cha c hut sang trong chan khong 1 va c in
han s dung, sau o theo chieu xoay cua trong 1 gap trong chan khong 2 va
c hut sang be mat trong 2, theo chieu xoay cua trong 2 nhan c a en
bo phan boi keo va tiep tuc c xoay en ap sat be mat chai ang di chuyen
tren day chuyen va c dan vao chai.
Keo s dung dan nhan la loai keo Casein.
Cong oan dan nhan thng ch ap dung cho chai thuy tinh, cac loai chai
lo plastic th c in phun trc tiep mat ngoai chai.
Hnh 8.20: Nguyen tac hoat ong cua bo phan dan nhan chai
236
Cau hoi:
8.1
Xep th t kha nang chong tham kh, tham hng t cao en thap cua cac
loai plastic: HDPE, PET, OPP, PE, PP, PS.
a) OPP > PET > PP > HDPE > LDPE > PS.
b) PET > PP > OPP > HDPE > LDPE > PS.
c) PET > OPP > PP > HDPE > LDPE > PS.
d) OPP > PET > PP > HDPE > PS > LDPE.
8.2
Xep th t ve ty trong t cao en thap gia cac loai plastic: HDPE, PET,
OPP, PP, LDPE
a) PET > PS > HDPE > LDPE > PP > OPP.
b) PET > PS > LDPE > HDPE > PP > OPP.
c) PET > PS > HDPE > LDPE > OPP > PP.
d) PS > PET > HDPE > LDPE > PP > OPP.
8.3
T hnh 8.1, tht ga ti song a x ly ong bao b c yeu cau bao quan
nh the nao e ban trong vong 24 gi.
Hnh 8.1
A- Lanh ong -40oC va bao quan -18oC.
B- Bao quan 04oC.
C- Bao quan trong chan khong.
D- Chong tham kh, O2, N2.
E- Chong thoat am.
F- Nhn xuyen thau.
G- Chan anh sang mot phan (ch thay m khong thay ro).
237
8.4
a) A, C, D, E, F
b) B, E, F
c) B, C, D, E, F
d) B, C, D, E, G.
B- PE
C- PS
D- PET
E- OPP
F- Nylon.
8.5
a) A + D + E
b) A + C + D + E
c) D + F
d) A + B + D.
T d lieu cau 8.3, tht ga sau khi giet mo, x ly, c bao goi kn bang
bao b plastic nao sau ay:
a) PET
b) HDPE
c) PP
d) PS.
238
Chng
239
nao co the ong thi ap ng moi tnh chat can thiet, v the can thiet ket
hp nhieu loai vat lieu bo sung u iem che lap hoan toan khuyet iem. Do
o, mang ghep nhieu lp c che tao va nhanh chong chiem u the trong
nganh bao b thc pham. Hang nam khoang 14 trieu pounds nha nhiet deo
c san xuat th 1/2 so lng nay c tao thanh dang mang ghep hoac tam
nhieu lp. Mang ghep co the co o day khoang 15mils = 375 m (1mil =
25 m). Mang nhieu lp co the c che tao theo hai phng phap:
1- Nhieu mang c che tao tren nhng thiet b rieng, ghep lai vi nhau
bang phng phap ep dan nhiet khi cac mang la nhng polyme co cau
truc c ban (monomer) tng t nhau.
2- Dung chat ket dnh la cac PE ong trung hp e ket dnh cac loai vat
lieu lai vi nhau, tong lng chat ket dnh cua cac lp rat nho, khoang
15 20% khoi lng cac loai mang chnh, co the co chieu day rat nho
khoang 3 m.
a so cac mang ghep co dung chat ket dnh eu co ghep la nhom, e
ngan can anh sang thay c hoac tia t ngoai; hoac ghep lp giay kraft co
tnh de xep nep, tang o day, tnh cng vng cua bao b.
- Ghep lp PE trong cung e tao kha nang han dan nhiet tot, de dang.
Mang LDPE hay LLDPE cung co the c phu ngoai cung nham muc
ch chong tham hi nc, chong t bao b.
- Thong thng mang OPP c ghep ngoai cung cua cac bao b dang tui
nham muc ch bao b co the xe, m de dang, in an tot, tao o bong cao
cho be mat bao b.
3- Mang c un qua thiet b un ep (coextruder ong un ep nhieu vat
lieu plastic).
240
Hnh 9.1 trnh bay nguyen tac ep un tao mang ba lp: ba ng dan, ba
loai vat lieu khac nhau A,B,C cung tu lai mot ng dan chung D e ba loai
vat lieu nay c ep chung vao nhau va nh truc quay ieu chnh o day ong
thi ep chat cac tam hay mang vat lieu vao nhau. Khi cac tam vat lieu c
ep chat vao nhau se tao lp trung gian.
Hnh 9.3: Cau tao cua may hoac tam ghep nhieu lp
Ghi chu: Lp trung gian thng la lp co s hoa lan cua hai loai plastic
ke can trong trng hp mang hoac tam c un ep, uc khuon.
San pham dang past co hng, can c am bao chong thoat hng
trong suot thi gian bao quan, do o nap c ghep PET ngoai cung, ke
en la la nhom e chong tia cc tm co the gay bien oi thanh phan cua thc
pham. Lp trong cua mang nap la lp PP cung vi lp trong cua than hop (ly)
e han dan nap theo phng phap han nhiet. Khong dung PE lam lp han dan
v loai nap nay can c g khoi than hop mot cach nguyen ven.
Hnh 9.3: S o he thong che tao bao b t mang ghep nhieu lp cha ng thc pham dang past
241
242
9.2 PHNG PHAP ONG BAO B TETRA PAK (bao b tetra brik)
9.2.1 Muc tieu - ac iem cua phng phap tetra pak
Bao b tetra la loai bao b mang ghep rat nhe nham muc ch vo trung,
am bao chat lng ti, nguyen cho san pham giau dinh dng va vitamin t
nguon nguyen lieu. Bao b nhe, co tnh bao ve moi trng, tien ch cho s
dung, chuyen ch, phan phoi va bao quan san pham nhiet o thng vi
thi gian dai.
Cac loai thc pham sau khi hoan tat cac cong oan x ly, che bien, c
ong bao b, thanh trung, tiet trung hoac cung co loai khong ap dung che o
tiet trung thanh trung. Tuy theo cong nghe che bien va ban chat san pham.
Thanh pham co the c tiet trung roi mi ong bao b vi vat lieu bao b a
tiet trung. oi vi cac loai bao b nh: chai thuy tinh, lon kim loai, bnh plastic
(HDPE, PP) th dch thc uong thanh pham noi rieng, thc pham noi chung
c chiet rot vao bao b, ong nap va thanh trung theo cac che o nhiet khac
nhau tuy theo ban chat cua loai thc pham, loai thc uong (can c tren cau
truc nguon nguyen lieu, thanh phan va trang thai cua thc pham, thc uong).
Dch long thng c thanh trung nhiet o thap: nh sa ti trc khi
che bien c thanh trung pasteur khoang 72oC trong thi gian 10 15 phut
hoac 90oC trong 5 phut. Dch sa thanh pham co the c thanh trung theo
che o nh sau (nhiet o toC, thi gian , ap suat p): t = 120o C , = 9 ' ,
Phng thc ong bao b tetra pak c ap dung cho nhng loai thc
uong dang long, ong nhat hoac dang huyen phu, nhu tng vi kch thc
hat rat nho, o nht khong qua cao nh dang sa beo, sa gay, nc ep rau
qua.
243
Hnh 9.5: Qua trnh tiet trung san pham ong goi tetrapark
Theo phng thc ong goi tetra pak, thc uong c tiet trung trc khi
ong vao bao b: bao b tetra brik dang phc hp c tiet trung rieng bang
hi H2O2 trc khi c rot dch thanh pham vao. Dch long c tiet trung
bang nhiet o cao, thi gian cc ngan: t = 143o C , = 60giay ; thi gian nang
nhiet va ha nhiet o tiet trung cung xay ra rat nhanh: 5 6 phut.
Ban chat cua phng phap nay la tiet trung rieng le thc uong dang long,
sau o rot nh lng dch vao bao b va han kn trong moi trng vo trung.
Sau khi ong bao b, san pham c gi nhiet o thng trong thi gian
khoang 6 thang van am bao chat lng san pham. Sau khi m bao b s
dung, phan thc pham con tha lai trong bao b phai c bao quan lanh
4 10o C , va thi gian bao quan co the la 5 ngay.
Phng phap ong bao b tetra pak i oi cung vi phng phap tiet trung
nhiet o cao, thi gian cc ngan goi la phng phap UHT (Ultra High
Temperature) am bao cho san pham khong b bien oi mau, mui, nh sam
mau, va tr nen co mui nau.
244
Hnh 9.8: Bao b tetra brik co ket cau ghep nhieu loai vat lieu theo trnh t phu
hp thuan li cho tieu dung va am bao chat lng thc pham cha ng
245
246
247
Cau hoi:
1 Phng phap ong bao b tetrapak c ap dung cho loai thc pham nao?
a) o uong.
b) Nc rau qua.
c) Sa.
d) Cac loai thc uong dang long ong nhat, o nht khong qua cao.
2 Hay neu tac dung chnh cua lp nhom Al trong loai mang ghep dung e
lam bao b Tetrabrik (theo phng phap ong bao b Tetrapak).
a) Tang o kn va o ben c.
b) Ngan can cac loai tia va cac loai kh hi.
c) Chong tham am.
d) Tao khung cng cho hop.
3 Cac bao b mang ghep thng co mot lp mang PE at trong cung, nham:
a) Han ghep m bang nhiet.
b) Gop phan tang o kn.
c) Giam gia thanh bao b.
d) Cac cau tra li tren eu khong ung.
4 Trong cau truc bao b Tetrapak, co cac lp ghep nao sau ay:
A- Mang HDPE
B- Giay in an
C- Giay kraft
D- Mang Al
E- Ionomer
F- LDPE
G- EVA.
Xep th t t mat trong en mat ngoai cung cac lp vat lieu la:
a) A, G, C, G, D, E, F.
b) A, B, G, E, C, F, D.
c) A, G, D, E, C, B, A.
d) B, A, G, D, E, F, C.
5 Mang Al trong cau truc bao b tetrapak co chc nang:
a) Tao o mem deo cho cho bao b.
b) Ngan chan am, anh sang kh va hi mot cach hieu qua cho ni co the am
thung bang ong hut e uong.
248
2.
3.
4.
5.
249
Chng
10
250
c) Chat lng vat lieu bao b: ac biet la bao b plastic thng c ghep
nhieu lp vat lieu vi nhau e tao nen bao b am bao chat lng thc
pham. V vay sau khi tai sinh do vat lieu co the khong at o thuan
khiet va ac tnh cua nguyen lieu ban au.
- Bao b plastic khong tai s dung nhng neu che tao bang vat lieu tai
sinh th co the nhiem oc, do viec s dung cac loai phu gia tao s
mem deo, on nh nhiet o chay mem cua plastic e de dang che tao.
Neu c s san xuat co s dung phu gia th phai theo ung tieu chuan
quy nh cua nganh nha.
- Nhng bao b plastic c san xuat t loai plastic tinh khiet th luon
luon c ghi ten loai plastic tren bao b vi ky hieu nh sau:
251
Cac loai bnh, chai, lo, chen, hop ng thc pham thng c che tao
bi mot loai plastic bang phng phap un ep khuon, sau khi s dung thc
pham th bao b c thu hoi e tai che. e phan loai va tai che mot cach
thuan li th quy nh quoc te trong lanh vc plastic c ap dung nh sau:
Cac chai lo c che tao thuan mot loai plastic th c ghi ay ky hieu nh
tren, e de phan loai thu hoi va tai che nhng loai bao b c ghep bang
nhieu vat lieu th cung co the c ky hieu so 7 (other).
252
10.3 TIEU CHUAN AN TOAN VE SINH VAT LIEU CHE TAO - THIET B
VA BAO B
Tieu chuan an toan ve sinh vat lieu thiet b bao goi cha ng thc pham
c ban hanh trong "Danh muc tieu chuan ve sinh oi vi lng thc thc
pham" theo quyet nh so 867/1998/Q-BYT cua Bo trng Bo Y te ngay
4/4/1998.
10.3.1 Ham lng kim loai nang va cac kim loai khac co trong hp kim cau tao
thiet b, dung cu, vat lieu bao b cha thc pham
Bang 10.1: Tieu chuan, ham lng kim loai nang trong hp kim cau tao thiet
b, dung cu hay vat lieu bao b cha thc pham
Thiet b,
dung cu, vat
lieu bao goi
Kim loai
Pham mau
dung trong
bao b
Loai
Tieu chuan
Thiet b
Ch (Pb) t hn 5%
Ch (Pb) di 10%
Antimon (Sb) di 5%
253
Bang 10.2: ieu kien th nghiem va gii han an toan oi vi nguyen lieu va
bao b thanh pham dang PE, PP
(Quy nh cua Bo Y te nam 2001)
Kiem tra nguyen lieu
Cadimi
Ch
Axit axetic 4%
Nc
*1
*2
dung
n-Heptan *3
Etanol 20%*4
Can kho
60C trong 30 phut
Nc
*2
Chu thch:
*1: oi vi thc pham co pH
254
Bang 10.3: ieu kien th nghiem va gii han an toan oi vi nguyen lieu va
bao b thanh pham dang PET
(Quyet nh cua Bo Y te nam 2001)
Kiem tra nguyen lieu
Cadimi
Ch
Antimon
Axit axetic 4%
60 C trong 30 phut
Germani
Lng KMnO 4 s
Nc
*2
dung
Can kho
n-Heptan *3
Etanol 20%*4
60o C trong 30 phut
Nc
*2
*1
Axit axetic 4%
Chu thch:
*1: oi vi thc pham pH 5
*2: oi vi thc pham co pH > 5
*3: oi vi thc pham dau, m, beo
*4: oi vi o uong co con.
255
Bang 10.4: ieu kien th nghiem va gii han an toan oi vi nguyen lieu va
bao b thanh pham dang PVC
(Quyet nh cua Bo Y te nam 2001)
Kiem tra nguyen lieu
Cadimi
Ch
Nc
n-Heptan *3
Etanol 20%*4
*2
dung
Can kho
60o C trong 30 phut
Nc
*2
Chu thch:
*1: oi vi thc pham pH 5
*2: oi vi thc pham co pH > 5
*3: oi vi thc pham dau, m, beo
*4: oi vi o uong co con.
Bang 10.5: Tieu chuan kiem tra cac loai vat lieu bao b thc pham: qui nh
ch tieu, phng phap th, gii han
Phng phap th nghiem va gii han
Thiet b
vat lieu
Loai thiet b
bao goi
1
Ch tieu
ieu kien
kiem tra
ngam
1 - S trang chieu
t hn
men, thuy
sau
1,1 lt
tinh
2,5cm
Cadimi
dch
trong 24h
ngam
6
Nhiet o bnh 4%
thng e
Ch
Dung
axetic
7
axit Khong
qua
0,5
ppm
Khong qua 5 ppm
256
hoac
tren
Cadimi
sau hn 1,1 lt
ppm
Ch
Khong
qua
2,5
ppm
chieu sau t hn
Cadimi
Khong
qua
2
2,5cm hoac
1,7 mcg / cm
dung dch o vi
Ch
Khong
qua
2
1,7 mcg / cm
2 - Nha Cao su tong
tong hp
Cadimi khong
Kim
loai 60 C
nang
30 phut
Khong
qua
10
qua
30
ppm
dung
60o C
Cao su tong
Phenol
hp t
Formandehyt 30 phut
Formandehyt
(tieu chuan ac
trong nc
Am tnh
Am tnh
4%
axit Khong
axetic
biet)
Polivinyl clorua - Hp chat
(PVC) (nh
ibutyltin khong
tren)
qua 50ppm
Can kho
gi
ppm
60o C
30 phut
trong 20%
etanol
- Cresyl
60o C
trong Nc
photphat khong
30 phut
(tnh theo
dibutyltin
ppm
Khong
ppm
clorua)
qua 1000ppm
- Vinyl clorua
4%
khong qua
axetic
1ppm
axit
qua
30
257
2- Nha
Polyetylen
tong hp
(PE) va
polypropylen
gi
(Neu s dung
(tiep theo)
nhiet o 100o C
khong qua
150ppm)
Can kho
60 C trong
20%
30 phut
etanol
60o C trong
Nc
30 phut
4% axit
axetic
o
Nylon (PA)
Caprolac-tam 60 C trong
(nh tren)
30 phut
20%
etanol
gi
Can kho
60o C trong
20%
30 phut
etanol
60o C trong
Nc
30 phut
4% axit
axetic
Polymetyl
25 C trong 1 n-heptan
Khong qua
pentene (PMP)
gi
120ppm
(nh tren)
Can kho
60o C trong
20%
30 phut
etanol
60o C trong
Nc
30 phut
4% axit
axetic
- Bisphenol A
(bao gom
phenol va p-tbutylphenol):
khong qua
500ppm
Bisphenol A
Khong qua
2,5ppm
258
2- Nha
60o C
tong hp
Diphenylcacbo
(tiep theo)
30 phut
trong Nc
4% axit
axetic
500ppm amin
(Trietylamin va
tributylamin
gi
khong qua 1
60o C
ppm)
Can kho
30 phut
trong 20%
etanol
60o C
trong Nc
30 phut
4% axit
axetic
Polyvinyl alcol
25 C trong 1 n-heptan
(PVA) (nh
gi
tren)
Can kho
60o C trong
20%
30 phut
etanol
60o C trong
Nc
30 phut
4% axit
axetic
Khong qua
(nh tren)
gi
240ppm
bay hi
(styrene,
toluen,
etylbenzen,
isopropyl-
Can kho
benzen va n-
60o C trong
20%
30 phut
etanol
60o C trong
Nc
30 phut
propyl-benzen)
4% axit
axetic
khong qua
5000ppm
Polyvinyliden
- Bari khong
gi
(nh tren)
60o C trong
20%
30 phut
etanol
- Vinyliden
60o C trong
Nc
clorua khong
30 phut
Can kho
qua 6 ppm
4% axit
axetic
259
2 - Nha
60o C trong
Nc
tong hp
30 phut
4% axit
(tiep theo)
axetic
Polyetylen
Antimon
terephthalate
(PET) (nh
tren)
60o C
30 phut
Germani
Khong
qua
0,1
ppm
Can kho
30 phut
trong 20%
etanol
60o C
trong Nc
30 phut
4%
Khong qua 30
ppm
axit
axetic
Polymetyl
Metyl
metacrylate
metacrylai
(PMMA) (nh
60o C
30 phut
trong 20%
etanol
Khong
qua
ppm
tren)
gi
60o C
Can kho
30 phut
trong 20%
etanol
60o C
trong Nc
30 phut
4%
axetic
Khong qua 30
ppm
axit
15
260
60o C
3- Hp kim
che tao o
hop (khong
Asen
6
trong Nc
30 phut
0,5% axit
ng thc
dau, m)
citric
ke loai
pham kho,
60o C
Cadimi
trong Nc
30 phut
0,5% axit
Khong
qua
0,1
qua
0,4
ppm
citric
60o C
Ch (Pb)
trong Nc
30 phut
0,5% axit
Khong
ppm
citric
Phenol
Formandehyt
60 C
trong Nc
30 phut
gi
60o C
Can kho
30 phut
trong 20%
etanol
60o C
trong Nc
30 phut
4% axit
axetic
Khong qua
Vinylclorua
Khong qua
Khong qua
5o C trong 24
etanol
0,5ppm
0,05ppm
gi
261
- In tren mat ngoai bao b: Sau khi in xong chuoi bao b c cuon lai
ngay thanh cuon to. Khi o, mc lp ngoai dnh vao mat trong cua
lp bao b ke tiep cuon chong len.
- In tren mat trong cua bao b hai lp hoac in len mat gia (mat ngoai)
cua lp tiep xuc thc pham cua loai bao b ghep hai lp. Do co the xay
ra trng hp lp ngan can (lp trong) b tham t hoac tham chat beo
t thc pham hoac cac chat oc hu c, dung moi hu c con lai sau
qua trnh in tham xuyen qua lp ngan can nhiem vao moi trng cha
thc pham; trng hp thc pham kho nh banh, chocolate se de hap
thu cac chat boc hi nay gay mat gia tr cam quan va cung co the gay
oc, anh hng sc khoe ngi tieu dung.
oi vi nhng loai bao b thc pham co the ham nong, un trong lo vi-ba
th phai la chon mc in mot cach nghiem khac, v nhiet o cao cac chat
oc hu c t mc in co the b phan huy thoat ra ngoai va co kha nang khuech
tan de dang qua mang ngan cach, nhiem vao thc pham.
Quyet nh so 867/1998/Q-BYT ngay 4/4/1998 ve Tieu chuan An toan
Ve sinh Vat lieu Bao b, th mau dung trong bao b cha thc pham cung chnh
la mau dung e in an nhan hieu trang tr bao b, c yeu cau la: pham mau cho
phep dung trong thc pham.
Bang 10.3: cac pham mau tong hp c phep dung trong thc pham vi
lng pham mau toi a cho phep nhiem vao thc pham t dung cu, vat lieu
bao b cha ng theo qui nh: Danh muc cac chat phu gia c phep s
dung trong thc pham ban hanh kem theo Quyet nh so 3742/2001/Q-BYT
ngay 31 thang 8 nam 2001 cua Bo trng Bo Y te.
10.5 VE SINH CHAI LO TAI S DUNG
Chai lo c tai s dung sau khi ra sach. Be ra chai lo co the co ac
iem van hanh ra nh sau:
- Ra bang dong nc phun
- Ra bang dong khong kh ion hoa
- Ra hoan lu
- Dung ozon
Thong thng chai nc ngot, chai bia bang thuy tinh c ra sach bang
nc oi lu bi s di chuyen tng oi cua chai trong cac bang tai i qua cac
be ra.
Ra chai lo nham loai c hau het cac vi sinh vat va loai tat ca nhng
vat chat co the co trong chai nh manh chai, cat at, nhan chai cu con dnh
262
tren chai. Thao tac tren may ra chai nh sau (H.10.1): chai c a vao cac
ngan cua bang tai theo tng hang, bang tai se chuyen chai i trong may ra
qua cac buong ra khac nhau vi thi gian lu u e chai c tay sach (trong
thi gian di chuyen chai c doc ngc va luon luon c phun nc ra vao
ben trong), chai c ra theo cac bc chnh qua cac be nh sau:
1- Chai c ra s bo bang nc am 30oC.
2- Chai c bang tai chuyen ngc au e doc het nc trong chai ra.
3- Chai c tiep tuc a vao be nc am 55oC.
4- Chai c doc ngc au e loai het nc trong chai ra ngoai
5- Chai c chuyen vao be cha dung dch kiem 1,5%, nhiet o 60oC.
6- Chai c chuyen i trong be dung dch kiem to=60oC, cung bang thi
gian ngam chai trong be va sau o c doc ngc e thoat het dch
trong chai ra, ong thi chai cung c phun dung dch kiem.
7- Lap lai bc 5 va 6 nhng to=80oC.
8- Chai c ra bang nc sach 60oC va c doc ngc e thao
sach nc trong chai.
9- Chai c ra sach trong be nc 50oC va c doc ngc e thao nc.
10- Cuoi cung chai c ra bang nc sach 30oC co nong o clorine
2ppm va lam rao.
Tren ay la mot quy trnh ra chai thuy tinh ien hnh. Chai PET cung
ra theo quy trnh nh tren nhng vi nong o va nhiet o nc ra thap hn
e chai khong h hong.
oi vi chai thuy tinh can phai tuan theo s tang giam nhiet o nh sau: Chai
c nang len nhiet o cao co s chenh lech 42oC; neu c giam nhiet o th
co the giam theo tng bac 28oC (T = 28o C) . Thong thng chai thuy tinh
263
264
265
Gia thanh cua PLA tng oi cao, gap 3-5 lan bao b plastic thong thng
nen no con cha pho bien.
266
Tiep tuc thc hien mot chuoi phan ng oxy hoa kh accetyl CA va cuoi
cung tao ra PHB.
10.6.3 Mater-Bi
Mater-Bi la mot chat deo sinh hoc c tao thanh t tinh bot va mot chat
deo t dau mo (polycaprolacton). Mater-Bi thng c dung lam ly, muong
dung mot lan hoac lam thung ng rac.
Mot so tnh chat cua Mater-Bi:
- Co kha nang t phan huy, va co the s dung lam phan bon.
- Co kha nang s dung mot cach tien li giong nh cac loai bao b plastic khac.
- Co the tao mau c bang cac chat tao mau t nhien.
Co kha nang tao bao b ghep lp cung vi cac vat lieu khac nh giay,
giay ba, giay gn song...
267
b) F, C hoac F, D
c) E
d) F, E.
268
Quy nh gii han toi a o nhiem sinh hoc va hoa hoc trong thc pham,
Ha Noi, 2008
2.
Bo Y te, Danh muc tieu chuan ve sinh oi vi lng thc, thc pham, Ha
Noi, 199824.
3.
4.
Matz,S.A.
Bakery
technology:packaging,Nutrition,Product
Development, Quality Assurance, Elsevier Science Pulishers Ltd.,Essex,
England,1989
5.
Bo Y te, Danh muc tieu chuan ve sinh oi vi lng thc, thc pham,
Ha Noi, 1998.Tai lieu tham khao
1.
Phan Thanh Bnh, Hoa hoc va hoa ly polyme, Nha xuat ban ai hoc
Quoc gia TPHCM, 2002.
2.
Dng Thanh Canh, Tao Duy Can, Bao quan bao b va dung cu thuy
tinh, Nha xuat ban Y hoc, 1989.
3.
Pham Pho, Lng Th Thu Giang, Pham Huy Bnh, Nghiem Hung, Vat
lieu va vat lieu mi, Nha xuat ban ai hoc Quoc gia TPHCM, 2002.
4.
Bo mon Silicat, HBK Ha Noi, Bai giang chuyen mon Silicat, 1989.
5.
Bo mon Silicat, HBK Ha Noi, Hng dan thiet ke tot nghiep cac nha
may Silicat, 1971.
6.
Bo mon Polime, HBK TPHCM, Giao trnh Ky thuat san xuat chat deo.
7.
Bo Y te, Danh muc tieu chuan ve sinh oi vi lng thc, thc pham, Ha
Noi, 1998.
8.
TCVN 6939: 1996, Ma so vat pham. Ma so tieu chuan 13 ch so (EANVN13). Yeu cau ky thuat.
9.
269
11.
12.
13.
14.
Quy nh gii han toi a o nhiem sinh hoc va hoa hoc trong thc
pham, Ha Noi, 2008
15.
Tong cuc Tieu chuan o lng chat lng, Qui nh tam thi ve ghi
nhan thc pham bao b goi san, Ha Noi, 1995.
16.
Trung tam Phat trien Ky thuat Bao b, Hoi thao Bao b quoc te TPHCM,
8, 9/11/1990.
Bouslead I., Resource Use and Liquid food Packaging, Incpen LonDon,
1993.
21.
22.
270
24.
25.
26.
Gramiccioni,L.,E.Cardarelli,M.R.Milana
and
M.Denaro.
An
experimental study about aluminum packaged foods. In Nutritional and
Toxicological
Aspects
of
food
processing,R.Walker
and
E.Quattrucci(Eds.),Taylor and francis Inc.,Philadelphia,1988,p.331.
27.
28.
29.
30.
31.
Matz,S.A.
Bakery
technology:packaging,Nutrition,Product
Development, Quality Assurance, Elsevier Science Pulishers Ltd.,Essex,
England,1989.
271
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
Wade, P.Biscuit, cookies and crackers, vol.1, The Principles of the craft,
Elservier Applied science Publishers Ltd.,Essex, England 1988, chap.4.
47.
48.