Professional Documents
Culture Documents
MT S VN C BN V HO HC
MI TRNG
1.1. MC CH, NGHA V I TNG NGHIN CU CA HO
HC MI TRNG
Ho hc mi trng l mt mn khoa hc tng hp v cc hin tng ho
hc trong mi trng. i tng ca n l cc qu trnh vn chuyn, cc tc
ng nh hng qua li ca cc hnh thi ho hc trong mi trng khng kh,
mi trng nc v mi trng t cng vi nh hng ca cc hot ng ca
con ngi ln nhng mi trng k trn.
Ho hc mi trng gip chng ta hiu r bn cht ho hc ca nhng
hin tng xy ra trong mi trng, t a ra nhng gii php tch cc
nhm ngn chn nhng tc ng c hi cng nh thc y cc yu t c li cho
cho con ngi v mi trng. Ho hc mi trng lun lun c s lin h cht
ch vi cc ngnh khoa hc khc nh ho v c, ho hu c, ho phn tch, ho
sinh, a cht hc, nng nghip hc, y hc ... Ho hc mi trng cp n
mi trng nh l mt khng gian phn ng m trong thnh phn v tnh
cht ca cc cht c th thay i qua cc qu trnh ho hc; cn cc iu kin
phn ng lun l yu t ng.
Ho hc mi trng bt u c ch t nhng nm gia th k XX,
n nay n khng ngng c pht trin, m rng v tr thnh mt ngnh khoa
hc khng th thiu c trong lnh vc khoa hc, cng ngh cng nh cuc
sng.
1.2. MT S KHI NIM C BN
1.2.1. Mi trng
Mi trng l mt tp hp tt c thnh phn ca th gii vt cht bao
quanh, c kh nng tc ng n s tn ti v pht trin ca mi sinh vt.
Bt c mt vt th, mt s kin no cng tn ti v din bin trong mt
mi trng nht nh. Mi trng sng ca con ngi (hay cn gi l mi sinh Living environment) c hiu l tng hp tt c cc iu kin vt l, ha hc,
sinh hc, kinh t x hi c nh hng ti s sng v pht trin ca tng c nhn
1
th l cht rn ( rc, ph thi rn ); cht lng ( cc dung dch ha cht, cht thi
ca cng ngh dt, nhum, ch bin thc phm...); cht kh ( SO2 t ni la,
CO2, NO2 trong khi xe hi, CO trong khi bp, l gch...); cc kim loi nng
nh ch, ng Cht nhim cng c khi va th hi, va th rn hay
cc dng trung gian.
Suy thoi mi trng: l mt qu trnh suy gim m kt qu ca n
lm thay i v cht lng v s lng thnh phn mi trng vt l (nh suy
thoi t, nc, khng kh, bin, h...) v lm suy gim tnh a dng sinh hc.
Qu trnh ny thng gy hi cho i sng sinh vt, con ngi v thin nhin.
V d: min i ni dc min Trung B, ng Nam B v ang b ph rng,
dn n t b xi mn cn kit, cy ci xc x, chim mung, th rng khng c
ni sinh sng, sng ngi kh kit v ma kh, l ln v ma ma, nng sut
nng nghip st gim, i sng con ngi kh khn... l mt hnh nh v suy
thoi mi trng.
1.2.5. Bo v mi trng
Bo v mi trng l mt khi nim hnh ng, bao gm nhng hot
ng, nhng vic lm trc tip, to iu kin gi cho mi trng trong lnh,
sch, p, ci thin iu kin vt cht, iu kin sng ca con ngi, sinh vt
trong , lm cho sc sng tt hn, duy tr cn bng sinh thi, tng tnh a dng
sinh hc. Bo v mi trng cng bao gm cc ch trng chnh sch, cc lut
nh ca Nh nc nhm ngn chn hu qu xu cho mi trng, cc s c mi
trng do con ngi v thin nhin gy ra. Bo v mi trng cn bao hm
ngha bo v v s dng hp l ti nguyn thin nhin. Cao hn na Bo v mi
trng l nhn thc ca con ngi, s t gic, lng trn trng ca con ngi i
vi mi trng.
1.2.6. Sinh thi. H sinh thi. Cn bng sinh thi
Sinh thi :
Sinh thi l mi quan h tng h gia mt c th sng hoc mt qun
th sinh vt vi cc yu t mi trng xung quanh. Sinh thi hc l ngnh khoa
hc nghin cu cc mi tng tc ny. Nh vy, sinh thi hc l mt trong cc
5
T l theo th
phn t
tch (%)
Nit
N2
78,09
3.850.000.000
Oxi
O2
20,94
1.180.000.000
Argon
Ar
0,93
65.000.000
Carbon dioxit
CO2
0,032
2.500.000
Neon
Ne
18ppm
64.000
Heli
He
5,2ppm
3.700
Metan
CH4
13ppm
3.700
Kripton
Kr
10ppm
15.000
Hidro
H2
0,5ppm
180
Nit oxit
N2O
0,25ppm
1.900
Cacbon monoxit
CO
0,10ppm
500
Ozon
O3
0,02ppm
200
Sunfua dioxit
SO2
0,001ppm
11
Nit dioxit
NO2
0,001ppm
Cc cht
14
15
16
CO2
Bi
SO2
Hidrocacbon
NOx
- Giao thng vn ti ( t, my
58,1
12
0,8
15,1
7,3
1,7
8,1
22,2
0,7
8,8
8,8
6,8
6,6
4,2
0,2
- X l cht thi rn
7,1
1,0
0,1
1,5
0,5
0,2
0,1
0,0
0,1
0,0
- Cc hot ng khc :
Chy rng, t cc sn phm
nng nghip, t rc, xy dng
17
18
CH3. + H2O
( hnh thnh gc t do )
( hnh thnh gc t do )
HCHO + O2 CO + HOO-
20
NO + O NO2
NO l kh khng mu, khng mi, khng tan trong nc. Khi xm nhp
vo c th n c th tc dng vi hng cu trong mu, lm gim kh nng vn
chuyn oxy ca mu, dn n bnh thiu mu.
NO2 l kh c mu nu nht, mi hc, c tnh kch thch, d tan trong
nc. Khi xm nhp vo c th n c th to thnh axit qua ng h hp hoc
tan vo nc bt, vo ng tiu ha sau vo mu, gy nguy him cho c
th.
NOx tc dng vi hi nc trong kh quyn, to thnh axit HNO3, nh
vy cng vi axit H2SO4, l thnh phn chnh ca ma axit, lm thit hi ma
mng, nhim c cy trng, gim tui th ca cc sn phm vi, nilng, t nhn
22
to, dng bng da, giy, nh hng n cht lng ca cc cng trnh xy
dng
NO v NO2 c vai tr nht nh trong vic hnh thnh khi m quang ha
v l mt trong bn nguyn nhn chnh phn hy ozn, gy nn nguy c suy
gim tng zon hin nay.
NO + O3 NO2 + O2
NO2 + O3 NO3 + O2
NO3 + NO 2NO2
Amoniac NH3:
Amoniac ch yu c to ra t ngun t nhin qua cc qu trnh phn
hy cht hu c ca xc ng thc vt. Ngun nhn to ch yu l t kh thi
ca cc nh my sn xut ha cht, phn m, t cc h thng thit b lm lnh
c s dng NH3. Trong mi trng khng kh NH3 c th tham gia vo cc qu
trnh nh: Hp ph ln cc b mt t hoc phn ng vi cc cht c tnh axit
trong pha kh hay pha ngng t to ra ion amoni NH4+, ri c th b oxiha n
tn nitrat NO3-.
NH3 c mi kh chu v gy vim ng h hp cho ngi v ng vt.
Khi tan vo nc, NH3 gy nhim c c v h vi sinh vt nc. Thc vt b
nhim NH3 nng cao s b bnh m l; gim t l ny mm ht ging.
Cc mui nitrat v amoni thng khng thi ln kh quyn vi bt k
lng ng k no, m ch sinh ra do s chuyn ha ca NO, NO2 v NH3 trong
kh quyn. Nh vy cc oxit nit cui cng c chuyn ha thnh nitrat v tip
c loi khi kh quyn do ma hoc c sa lng kh.
2.2.2.4. Cc hp cht hu c
Cc hp cht hu c ni chung chim t l kh ln trong cc cht gy
nhim v li gy nhim c lu di, chng i vo kh quyn t nhiu ngun t
nhin v nhn to khc nhau, nn khng th tin hnh nhng o c cho tt c
cc loi ring r, hoc xc nh tc pht tn ring r ca chng c. V vy
khi xem xt cc hp cht hu c gy nhim khng kh thng ch xt ti
lng ca mt s loi nht nh. Nhng hidrocacbon c trong kh quyn dng
23
A* A + h
NO + HO.
R3
R1
C=C
R2
R3
C=C
R4
(1)
R2
R2
R4
R3
29
(2)
C. + R4
C. hay R1
R3
C.+
R2
C.
v.v...
R4
R* + HCO
30
HCHO + h
H2 + CO
RC = O + HO.
R- C = O + H2O
RONO nitroankyl
RCOO. + NO2
O
SO3 + O
32
NO2 + O2
NO2 + O3
NO3 + O2
( HC, NO X )
1
O2 + H2O
oxitkimloai
2
H2SO4
O3
O3
O3 + h
O2 + O
O3 + O
2.
O3 + HO*
O2 + HOO*
HOO* + O
HO* + O2
O3 + NO
NO2 + O2
NO2 + O
NO + O2
Cl* + O3
ClO* + O2
3.
4.
O2 + O2
ClO* + O2
Cl* + O2
Cl*
CH3* + HO*
2NO
N + N
O2 + N
NO + O*
37
38
Chng 3. HA HC MI TRNG NC
Gi
My
My
Ma
Ma
Bc hi
Tuyt
X l
Nc
cp
Sng sui
S dng nc
X l
nc
thi
H ao
Nc ngm
i dng
Nc bin
Thnh phn
Nng
Th
Nng
(mg/l)
(mg/l)
Th t
Cc ion
Clo Cl*
19.340
Natri Na+
10.770
41
Sunfat SO42-
2.712
11
Magie Mg2+
1.290
Canxi Ca2+
412
15
Kali K+
399
Bicacbonat HCO3-
140
58
HCO3- + H+
HCO3-
CO32- + H+
vkhk
CO2 + H2O + E
vkkk
CO2 + H2S + E
axit hu c + CO2 + H2O + E
{CH2O}
vkhk
CH4 + CO2 E
(Kh bn ao)
Vi khun tu nghi ( facultative ) l vi khun c th pht trin trong iu
kin c oxi hoc khng c oxi t do. Loi ny lun c mt v hot ng trong
cc h thng x l nc thi ( k kh v hiu kh ). Nng lng E gii phng ra
trong cc trng hp trn c s dng cho s tng hp t bo mi v mt phn
c thot ra di dng nhit.
44
2NO2- + O2
2NO3- + E
Nitrobacter
4Fe3+ + 2H2O
Pht trin t bo mi + O2
45
46
Fe(OH)2 + 2H2CO3
HCO3- + H+
CO32- + H+
mi trng qu axit, [H+] > 10-4M (hay pH < 4 ) hay qu kim, [H+] <
5.10-9 M (hay pH > 8,3 ) th hm lng HCO3- rt nh, khng cn xt n n.
Tuy nhin, thnh phn ha hc ca nc rt phc tp nn pH cn ph
thuc vo nhiu yu t khc na.
48
Ca2+ + 2HCO3-
Mg2+ + 2HCO3-
K1 = 0,91.10-7
HS- H+ + S2-
K2 = 2.10-15
K1 = 4.10-10
51
Chim 10 ppm
C nc mn
0,05 ppm
C nc ngt
20 ppm
Nguyn th trong
nc 0,1 pmm
Thc vt di nc
0,01 ppm
Nc ngt
0,00001 ppm
Thc vt ph du
0,05 ppm
52
Nc bin
0,0000001 ppm
2HPO4-2 + H2PO4-
53
55
Mthmglbin
pH < 4
H2O + R2N - NO
Nitrosamin
vi TFe(OH)3 = 10-39
61
62
,t
Ag
2 SO
4
CO2 + H2O + 2Cr3+ + 2K+
0
cng trnh nghin cu cho thy rng khong 80% cc vi sinh vt gy bnh
thuc nhm Coliform, c trng bi vi khun Escherichi coli ( E.coli ), chng
gy bnh tiu chy cp tnh, vim d dy, nhim khun ng tit niu hay
ng sinh dc... Mt khc, Ecoli l loi vi khun sng dai, v vy s c mt ca
E.coli trong nc c dng lm du hiu v kh nng tn ti ca cc vi sinh
vt gy bnh. Cc xc nh nh sau: ly 0,1ml mu nc pha long 100 n
10.000 ln em trong mi trng Aga-eosin-methylen xanh 37oC trong 48
gi. Sau dng knh hin vi in t m v suy ra s vi khun E.coli c
trong 100ml mu nc. Tiu chun v gii hn E.coli ca WHO l 10/100ml
cn theo TCVN l 20/100ml.
66
Chng 4. HA HC MI TRNG T
4.1. THNH PHN CA MI TRNG T
4.1.1. Thnh phn cu trc
Mi trng t cn gi l a quyn hoc Thch quyn, l phn v cng
v phn trn ca Tri t su khong 70 100 km trn lc a v 2 8 km
di y i dng. Tuy vy, chng ta thng ch quan tm ti lp v ngoi
Tri t su khong 16 km, l phn m con ngi khai thc cc ti
nguyn thin nhin. c trng ca lp v ngoi i vi thnh phn Tri t l
hm lng cao ca cc nguyn t thch quyn O2, Si, Fe, Al, Ca, Na, K, Mg, Ti,
chng to thnh cc khong cht, chim ti 99% khi lng v Tri t.
V ngoi Tri t c th chia lm hai phn:
Phn t: t b mt ngoi ca Tri t ti b mt b phong ho, phn
ny c ngha rt quan trng i vi ho hc v sinh hc ca mi trng. C
th ni y l h d th, ni tip xc gia a quyn, kh quyn v thu quyn,
trong xy ra cc qu trnh trao i cht v trao i nng lng. ng thi,
phn t ny chnh l mi trng sng ca cc vi khun, thc vt v ng vt.
Di tc ng ca thin nhin v con ngi th phn ny lun lun c nhng
bin i.
Phn cng: l phn bn di, bao gm cc khong silicat v alumino
silicat. Lin kt ca silic v oxy trong cc khong silicat l nhng lin kt rt
bn, qu trnh thay th dn tng bc cc ngyn t silic bng cc nguyn t
nhm dn ti vic hnh thnh cc alumino silicat ca nhiu loi , khong khc
nhau. Trong v Tri t, nhng feldspat, pyroxen, amphibol v livin l nhng
khong ph bin, chng chim khong 75% khi lng v Tri t, chng chnh
l cc dng tn ti khc nhau ca cc hp cht silicat, c th k mt s loi
chnh l:
SiO44-: Orthosilicat, l thnh phn chnh ca Olivin (Mg,Fe)2SiO4 hay
Zirkon Zr2SiO4
Si2O72-: Disilicat, l thnh phn chnh ca Thorvetit Sc2Si2O7
67
69
Nguyn
46,6
Ti
0,44
Si
27,72
0,14
Al
9,13
0,120
Fe
5,00
Mn
0,10
Ca
3,63
0,07
Na
2,83
0,052
2,59
0,020
Mg
2,09
Cr
0,020
C c
Lng ng
Si mn
trm tch
macma
Di chuyn
Nng chy
p sut cao
metanmophic
Nhit cao
70
71
73
H4SiO4(1
M(aq)n+ + n(OH-)(aq)
H+ + OH-
75
[M(OH)n+m]m-
H(aq)+ + HCO3-(aq)
CaCO3 + H+
Ca(aq)2+ + HCO3-(aq)
Caolanh
Glimmerspat
76
+ 2K+(1)
81