LNQ

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.
TRNG TRUNG HC PH THNG

LNG NGC QUYN
LCH S
LNG NGC QUYN - THI NGUYN
( 1946 2011)
Sch xut bn nhn dp k nim

65 nm thnh lp trng
Thi Nguyn, thng 3 - 2011
LCH S
Trng Trung hc Ph thng
Lng Ngc Quyn - Thi Nguyn
( 1946 - 2011)
Thi Nguyn thng 3- 2011

2
BAN T VN:
- CHU VN CNG
- V HNG BC
- L XUN HNG
- INH QUANG N
- LNG NH LNG
- TRNG VIT HI
BAN CH O:
- BI TH LOAN
* Trng ban
- PHM LNH
- NGUYN TIN
BAN BIN SON:
- NGUYN HUY I
* Trng ban
* Tng lun
- INH VN NH
* Chng I, II, III
- NGND TRNH TRC LM
* Chng IV
* Chng VI (mc 3)
- NGUT NGUYN NG KN
* Chng V
* Chng VI (mc 1,2)
- NGND TRNH TRC LM
- INH VN NH
* Ph lc
BIN TP:
- NGND TRNH TRC LM
- INH VN NH
LI GII THIU
Trng Trung hc ph thng Lng Ngc Quyn c
thnh lp ngay sau Cch mng Thng Tm tnh Thi
Nguyn. 65 nm hnh thnh v pht trin ca trng l mt
chng ng y th thch v rt v vang. Thnh qu m
nh trng mang li cho t nc, cho cch mng, cho
a phng l ht sc phong ph.
S lnh o ca cc cp b ng l nhn t quan trng
m bo mi thnh cng ca trng. Lch s ca trng l
lch s thc hin thng li ng li cch mng ni chung
v ng li gio dc ni ring ca ng CSVN mt n
v gio dc.
Cun Lch s trng Trung hc ph thng Lng Ngc
Quyn gp phn vo vic tm hiu v khng nh lch s
nn gio dc cch mng ca thnh ph Thi Nguyn v
tnh Thi Nguyn thng qua lch s ca mt nh trng
tiu biu: trng THPT Lng Ngc Quyn.
Cun sch nhm gio dc cc th h thy v tr v lng
bit n v t ho vi truyn thng tt p ca nh trng,
tuyn truyn trong nhn dn cc dn tc ca tnh thm t
ho v tin tng i vi s nghip gio dc th h tr m
nh trng ang m nhim, tch cc tham gia xy dng
trng v mi mt lm cho trng tin ln khng ngng.
Cun Lch s trng Trung hc ph thng Lng Ngc
Quyn l mt cng trnh nghin cu khoa hc nghim tc
c bin son di nh sng ng li cch mng ca
ng Cng Sn Vit Nam v gio dc, theo phng php
lun s hc tin tin, p ng nguyn vng thit tha v
chnh ng ca ng o thy v tr tng dy v hc
trng Lng Ngc Quyn.
Trong qu trnh bin son cun sch, chng ti lun

nhn c s ch o trc tip ca Ban Tuyn gio Tnh u
v Ban Tuyn gio Thnh u Thi Nguyn, nhn c
nhng kin qu bu ca cc ng ch trong Ban c vn,
kin ng gp v cung cp t liu ca nhiu thy c gio
v cu hc sinh nh trng. Qu trnh bin son cun sch
c s tham gia y tm huyt, trch nhim ca cc thnh
vin trong Ban ch o, Ban bin son v s gip ca
Ban i din ph huynh hc sinh... Nhn dp cun sch
c xut bn, chng ti xin chn thnh cm n cc ng
ch.
Ghi li lch s 65 nm pht trin v trng thnh ca
trng Lng Ngc Quyn l mt cng vic kh khn. Do
iu kin cn hn ch nn cun sch khng trnh khi
nhng khim khuyt. Chng ti mong nhn c s ng
gp kin ca cn b gio vin, cng nhn vin, cc th h
hc sinh ca nh trng v ca bn c ln sau ti bn
cun sch c hon chnh hn.
Bi Th Loan
B th ng u - Hiu trng
Trng THPT Lng Ngc Quyn
Nn: Hoa sen cch iu nt chm

3 Hun chng Lao ng hng 1,2,3
1 Hun chng hu ngh
1 bng trng Anh hng
nh i biu ang thp hng ti n th Bc H
Trc Di tch lch s cp tnh thnh ph, im: Ch tch H Ch

Minh thm trng Lng Ngc Quyn ngy 13-03-1960 .
nh Bng chng nhn di tch
Chng I
TNH THI NGUYN V S THNH LP
LNG NGC QUYN
I Tnh Thi Nguyn S lc v tnh hnh t nhin,
x hi, vn ha gio dc trc thng 8 nm 1945.
1. Thi Nguyn l tnh trung du min ni. Cho n
nhng nm khng chin chng Php (1945 - 1954) phn
din tch thuc a hnh min ni chim phn ln (3/4) bao
gm cc huyn V Nhai, nh Ha, i T, Ph Lng v
mt phn ng H. Phn cn li thuc a hnh trung du
bao gm mt phn ng H, th x Thi Nguyn v
xui xung pha Nam vi hai huyn Ph Yn, Ph Bnh.
Tuy nhin ngay hai huyn ny vn c nhng x thuc
vng su vng xa mang c trng a hnh min ni.
Din tch: 3541,67 km2.
Khong nhng nm 1940 1945 tng dn s chng hn
80.000 ngi thuc nhiu dn tc: Kinh (75%), Ty (10%),
Nng (5%) v cc dn tc khc nh Dao, Sn Du,
HMng, Hoa, Thi, Ngi Kinh phn ln sng vng
trung du. Ngi cc dn tc khc ch yu sng cc huyn
vng ni v cc x vng ni ca cc huyn trung du. C
dn bn a sinh sng t lu i, cc di ch kho c c nin
i khong t 30.000 nm n 10.000 nm trc y c
pht hin Thn Sa (V Nhai) minh chng cho s hin
hu lin tc ca ngi nguyn thy trn qu hng Thi
Nguyn. Cc nghin cu v lch s - vn ha cng cho bit
nhn dn Thi Nguyn hon ton gn b s phn vi ton
th dn tc Vit Nam trn qu trnh dng nc v gi
nc. Ngi Thi Nguyn tng ha chung dng mu chng

xm lc trong cng ng Vit Nam sut trng k lch s
t cuc khng chin u tin vi gic Tn, cuc khi ngha
Hai B Trng, nh thng qun Tng thi nh L, c bit
c cng rt ln trong cuc khng chin 10 nm chng gic
Minh di s lnh o ca L Li. Trong s nghip chng
thc dn Php gn 100 nm, cuc khi ngha Thi Nguyn
nm 1917 do Trnh Vn Cn v Lng Ngc Quyn lnh
o ng ghi nhn nh mt mc son sng ngi cho c nc
v cc x thuc a ca Php trn th gii.
Ngh nng v ngh rng l ngun sng truyn thng ca
c dn Thi Nguyn. L tnh c nhiu m vo loi nht
Vit Nam, nhng triu i phong kin trc kia tng
khai thc nhng kt qu cn t. Di thi thuc Php, c
bit t sau th chin I, thc dn Php tin hnh khai thc
t v ba bi cc ngun khong sn nh than, st, km
Hng ngn phu m hoc ly ti ch, hoc phn ln tuyn
m t min xui ln. Cng vi rt nhiu t in ca hng
trm n in ca ch Php v ch Vit, lp di dn ny
khng ngng b sung cho Thi Nguyn c v s lng v
c cu thnh phn. Do ngun ti nguyn t nhin ca mt
tnh trung du min ni thi cn rt phong ph, di
do, Thi Nguyn cng c ting l min t ha khng
ch vi lp ngi cng kh m c vi tng lp thng nhn
hay vin chc. Cnh bun bn tp np trn bn di
thuyn nh con sng Cu chy dc sng lng sut chiu
di t Bc tnh n Nam tnh m s sch ngy xa tng
miu t, vn tip din n mi thi k khng chin chng
Php 9 nm. S bun bn tr nn nhn nhp, sm ut hn
khi trn quc l s 3 H Ni Thi Nguyn Bc Kn
Cao Bng ng i Tuyn Quang (nay l ng 13A), i
Lng Sn (nay l ng 1B), i Bc Giang (nay l ng
19) khng ch c tng on ngi gnh b, nga th v xe

tru, xe nga m c c t ch hng lm th sn v
xui ri chuyn ngc hng ha nhu yu phm cho dn
min ni.
2. V vn ha gio dc, Thi Nguyn khng phi l
t khoa bng ni danh nh nhiu tnh khc. Cng l mt
tnh trung du min ni, Tuyn Quang vo i L c chn
lm 1 trong 9 a im thi hng (1), trong khi Thi Nguyn
cha tng c vinh d y. Song truyn thng hiu hc ca
ngi dn Thi Nguyn khng phi l khng c. T thi
L, Mc, ni y tng xut hin nhiu v t cao: 3 v
hong gip l Phm Nh, Trnh B, ng Don Giai; cc
tin s Nguyn Cu, Cn, m Sm, m Ch, Dng
c, Trnh Hin (c sch ghi Trnh Hin l c nhn). Tt c
cc v xut thn khoa bng u lm quan to, trong c
hai thng th l m Sm v Cn. Cn cn l mt
ti nng vn th ln, ng l mt trong nh thp bt t ca
Hi Tao n m vua L Thnh Tng l Tao n nguyn
sy. Hin ta cha tm c nhiu trong s sch nhng ghi
chp v tnh hnh gio dc Thi Nguyn trc khi thc
dn Php t ch h. Bit rng c ni n trng hc
x Ph Lin nhng cha bit r cng tch ca ngi trng
i vi s hc a phng. Tuy nhin ngay t cui i
Trn nh vua ban chiu m trng cng chu, huyn.
Sau , n i L quy m m rng hn, cho d trng
cng cn t, ch yu l trng t do dn t lo liu cc
lng x. Tnh hnh ny hn phi su rng v c truyn
thng lu i mi c th gt hi c thnh qu ng k
m cc v khoa bng k trn l tiu biu.
........................................................................................................................
9 a im l: Hi Dng, Sn Nam, Tam Giang, Kinh Bc, An

Bang, Tuyn Quang, Thanh Ha, Ngh An, Thun Ha.
(1)
10
n thi thuc Php, Thi Nguyn cng nh c nc

chu s p t ca chnh sch gio dc n dch kiu thc
dn c, tiu biu l ch trng pht trin gio dc theo
chiu nm (2) 1924.
H thng gio dc ca Php cho ngi Vit bn x (gi
l gio dc Php Vit) thc cht l s m phng theo m
hnh gio dc ph thng Php ng thi (hnh thnh t
th k XVIII, hon chnh th k XX). Cho n nhng
nm u thp nin 40 ca th k XX, quy m ca h thng
gio dc Php Vit l rt nh, v bn thc dn lo o to
s t tay sai hn l nhm nng cao dn tr.
Thi Nguyn l tnh c quy m gio dc thuc loi trung
bnh thp. th x c 2 trng tiu hc (trng con trai
Ren Robin v trng con gi). huyn l cc huyn Ph
Yn, ng H, nh Ha mi ni c mt trng tiu hc,
ring huyn Ph Bnh c 2 ( H Chu v Phng ).
Ngoi ra c my trng t vi my lp s hc th x.
nhng lng, x hiu hc, dn t tm thy dy tr hc
ch nho v ch quc ng (khng cn theo chng trnh nh
nc) ngay trong nh. Cc gia nh hc tr gp thc tr
lng hng nm v thay nhau nui n hng thng cho thy.
........................................................................................................................
(2)
Tc ch hn ch cc lp s hc u bc tiu hc.
- Bc k l trng hng hc,
- Trung k l trng d b,
- Nam k l trng ph tr d b.
Cu trc bc tiu hc:
- Lp ng u (enfantin), cn gi l lp 5.
- Lp d b (prparatoire) cn gi l lp 4 (t).
- Lp s ng (lmentaire) cn gi l lp 3.
- Lp nh nm th nht (moyen 1 re anne).
- Lp nh nm th hai (moyen 2 ime anne).
- Lp nht (suprieur).
Ba lp u (5, 4, 3) c gi l bc s hc.
11
Tng s hc sinh ton tnh ch trn di 1500, chim t

l di 2% dn s (t l trung bnh ca c nc khong
2.6% dn s).
II Thi Nguyn thi gian u sau Cch mng thng
Tm v s thnh lp trng trung hc ph thng
Lng Ngc Quyn.
1. Trc ngy tng khi ngha thng 8 nm 1945, trong
khu Gii phng(3), Thi Nguyn l tnh c v tr chin
lc c bit. Tnh Thi Nguyn cn c quan tm xy
dng v pht trin mi mt gi vng vai tr tin phong
trung tm trong thi k mi.
Chnh v vy m ngay sau khi cch mng thng Tm
thnh cng, ng ch Phm Vn ng c phn cng
cng mt s cn b li Vit Bc mt thi gian tip tc
cng c cn c a. Bit tnh th kh trnh khi cuc khng
chin chng Php nn ngay t thng 10 1946 ng ch
Nguyn Lng Bng c giao nhim v tr li Vit
Bc chun b xy dng cn c a khng chin. Lin tip
vo thng 11, thng 12 cng nm, ng ch Trn ng
Ninh v i cng tc c bit ln Vit Bc xy dng An
ton khu (ATK) ca Trung ng.
Nhiu a im thuc cc huyn i T, nh Ha, Ph
Lng, V Nhai c la chn.
2. Trch nhim phi xy dng Thi Nguyn v mi mt,
khin cho cc cp lnh o Tnh y v y ban hnh chnh
........................................................................................................................
Khu Gii phng thnh lp ngy 4 6 1945 gm 6 tnh: Cao Bng,

Bc Kn, Lng Sn, Thi Nguyn, Tuyn Quang, H Giang do y
ban ch huy lm thi ng u l Nguyn i Quc lnh o.
(3)
12
tnh ra nhiu ch trng mi, trong c ch trng rt

sng to v mnh dn v gio dc. Cng nh cc vng khc
trn c nc, cc trng hc Thi Nguyn nm hc u
tin sau cch mng 1945 1946 khai ging tng bng
vi khng kh ngy hi mi thc s, h hi n th ca
ch tch H Ch Minh, v hon thnh thng li mt nm
hc thm nhun tinh thn nhim v ca nn gio dc mi.
Ch th ca BCH Trung ng ng Cng sn ng Dng
( 21 11 1945), cc sc lnh 146/SL v 146/SL (8
1946) ca Ch tch chnh ph v h thng gio dc quc
dn, ngh quyt i hi gio dc ln th nht (8 1946)
cng vi cc s kin ni bt ca tnh hnh gio dc tnh nh
(v khp ni) chnh l c s cho nhng ch trng sng to
v mnh dn ca cc cp lnh o Thi Nguyn.
Mt trong nhng ch trng y l thnh lp trng
trung hc u tin th x Thi Nguyn. l i hi tt
yu ca lch s, bi ch c y mnh s nghip o to
ngun nhn lc c trnh nht nh mi mong p ng
c nhim v trc mt v lu di cho s nghip cch
mng. Do trc Thi Nguyn cha tng c trung hc (4),
k c trng lp do t nhn m nn khng c thy, khng
c c s thit yu cho bc hc (ngay c cc trng tiu hc
........................................................................................................................
Vn do chnh sch xy dng gio dc theo chiu nm nn thi

gian thc dn Php ch cho lp trng cao ng tiu hc (tng
ng trung hc c s by gi) mt s tnh l, thnh ph: H Ni,
Hu, Si Gn, Hi Phng, Nam nh, Thanh Ha, Ngh An, Quy
Nhn, Cn Th, M Tho, ch c Lng Sn l tnh l min ni (nm
hc 1941 1942 c 16 trng). Bc hc t ti (tng ng Trung
hc ph thng by gi) ch c H Ni (trng Bi), Hu (trng
Khi nh), Si Gn (trng Ptrus K). cc trng Php hon ton
nh Albert Sarraut (H Ni), Chasseloup Laubat (Si Gn) dnh cho
con em ngi Php c cc lp t ti. Ngoi ra c mt s trng t
thnh ph v cc tnh ln.
(4)
13
cng ang thiu gio vin, trng lp, chng trnh ti liu
ging dy). B Quc gia gio dc nht tr vi ch trng
ca tnh, cho php m trng, nhng cp ph trch trc
tip l Nha Trung hc v cng khng gip c nhng
iu kin c th ni trn.
Ngoi vic trin khai su rng trong ngnh nhng ch th,
sc lnh ca Trung ng, chnh ph, B QGGD ch o
thc hin nhng kt qu nghin cu xut ca Hi ng
c vn hc chnh (thnh lp 10 10 1945) v vic ci t
nn gio dc c, xy dng nn gio dc mi. Hai t tp san
Gio dc tp san Tiu hc v Trung hc ra hng thng l
phng tin ch o quan trng ca B.
Thi Nguyn, lnh o ngnh gio dc (cha c b
phn ph trch Trung hc, mi c Ty tiu hc v v Ty
bnh dn hc v) da trn tinh thn phng hng v m
ni trn tham mu cho lnh o ng v chnh quyn
tnh, ng thi to iu kin gip cn b i su tm hiu v
gio dc trung hc chun b thnh lp trng cp ny.
Trng trung hc ra i Thi Nguyn l s kin c
ngha ln trong lch s pht trin gio dc ca tnh. l
biu hin p , u vit ca ch mi, to thm nim
phn khi, tin yu ca nhn dn. (Trc nhiu nm, con
em nhn dn trong tnh ch mt s t c iu kin v H
Ni hc ln trung hc). y l quyt nh sng sut vi
tinh thn t lc t cng trong hon cnh trn ngp kh th
tin cng cch mng lc . Khng kp thnh lp sm hn
khai ging ng vo dp nm hc 1946 1947 bt u,
nhng nh nhng c gng ln, trng thnh lp vo
thng 10 1946, tuy hi mun nhng vn trong bin ch
nm hc. Trng c mang tn nh yu nc Lng
Ngc Quyn, ngi cng vi Trnh Vn Cn (i Cn)
lnh o cuc khi ngha Thi Nguyn nm 1917. ng
14
Phm Duy Nhng khi l Trng ty bnh dn hc v

tnh Thi Nguyn c c lm Hiu trng. Trng mi c
mt lp nht (5) vi khong 40 hc sinh th x v cc
huyn v hc, c mt s con em ca ng bo my tnh
di xui mi tn c ln.
Lp hc phi t nh nh ng Trn B Qun (thuc
phng Trng Vng, TP Thi Nguyn by gi), s gio
s c hu ca trng hu nh ch c thy Phm Duy
Nhng va lm Hiu trng, va ph trch lp, va trc
tip dy nhiu mn: Vn, S, Php vn, Anh vn, Nhc,
Ha, c khi dy c ton thay thy b mn vng.
Cc mn khoa hc cn li phi mi mt s ngi c trnh
dy gip:
........................................................................................................................
T thng 9 1945 n 1950 h thng gio dc vng t do nc

ta vn p dng chng trnh do GS Hong Xun Hn nguyn B
trng B Gio dc v M thut trong chnh ph Trn Trng Kim
(thng 4 thng 8 nm 1945) ch o bin son. Cu trc v tn gi
cp hc v lp hc trung hc nh sau:
A- Trung hc ph thng (4 nm)
- nht (tng ng lp 6 by gi).
- nh (tng ng lp 7 by gi)
- tam (tng ng lp 8 by gi).
- t (tng ng lp 9 by gi).
B- Trung hc chuyn khoa (3 nm)
- nht nin (tng ng lp 10 by gi)
- nh nin (tng ng lp 11 by gi).
- tam nin (tng ng lp 12 by gi).
Ni dung chng trnh c thay i ty theo tng mn hc. Ni
chung c bn gi nh c cc mn khoa hc t nhin, thay i nhiu
cc mn khoa hc x hi (nh quc vn, quc s, cng dn gio dc
v.v)
Thi gian u Hi ng sch gio khoa ca B cha bin son kp
sch, gio vin b mn t son cc bi ging theo chng trnh.
Dng ting Vit ging dy tt c cc cp hc, bc hc.
(5)
15
- ng L Vn Chung, Trng ty Kim lm dy L v

Ha
- ng Hu Trng ty Cng chnh dy Ton;
- ng Vim Trng ty a chnh dy a;
- C K nh, mt nh nho dy ch Hn;
- Thy gio tiu hc o Trng Du dy Th dc Th
thao;
- V.v...
Do lnh o ng v chnh quyn tnh c tm nhn xa
rng, ch trng hp lng ngi, khai thc c tim nng
x hi nn trng trung hc Lng Ngc Quyn ra i
v vt qua bao nhiu kh khn m bo nhng hot
ng c bn t ni kha n ngoi kha.
Ngy khai ging trng trung hc Lng Ngc Quyn
ng l mt ngy hi. Hc sinh t chnh xp hng n cc
v lnh o tnh v th x, cc v quan khch, cc on i
biu c quan, on th, cc thy gio, c gio i din cc
trng tiu hc th x. Thy Hiu trng Phm Duy
Nhng c din vn khai mc. ng L Trung nh Ch
tch y ban hnh chnh tnh Thi Nguyn ct bng khai
ging. C hoa rc r. Ting trng ch rn rng ca i
thiu nhi th x n cho mng (ch 1, 2 nm na cc em s
vo trng vi t cch hc sinh trung hc nh cc anh cc
ch hm nay).
Trng trung hc Lng Ngc Quyn c khai sinh
trong vng tay u i tru mn ca nhn dn Thi Nguyn.
Hc sinh phn khi, i hc u, chm ch c gng. Tuy mi
ang chp chng bc u ca bc hc mi m, cha tng
quen vi n np quy ch trung hc thc s, nhng cc thy
rt nghim tc, thc s cu th, c gng truyn th kin
thc theo s hiu bit ca mnh. Thy Hiu trng l con
ngi nhit tm, hiu bit su rng, a ti, rt nng ng.
16
Di s ph trch trc tip ca thy, lp hc sinh trung

hc tr nn hot bt, t tin trong hc tp, v si ni cc
hot ng x hi. Trong nhng cuc mt-tinh, diu hnh
ln th x hi y, tp th hc sinh trung hc ch my chc
ngi m vn ni tri vi phong cch khuy ng khng
kh rt c t chc, vi nhng bi ht hp thi v mi m do
chnh thy hiu trng sng tc. C thi gian gn nh
hng ngy thy Hiu trng ch huy hc sinh xp hng i
i u diu qua cc ph chnh, ht vang, ng thanh h cc
khu hiu c ng cho cc ch trng, chnh sch, phong
tro (Bnh dn hc v, tiu th khng chin v.v). Do ,
cng vi tc dng tch cc trc tip i vi x hi, lp hc
sinh trng trung hc non tr t khng nh nh mt
nhn t mi v gio dc Thi Nguyn, c nhn dn ghi
nhn vi nhiu thin cm v lng tin.
Ch hai thng sau, ting sng ton quc khng chin
bng n Th H Ni. Chin s lan rng dn. My bay
Php e da th x Thi Nguyn. Nhn dn th x rc
rch tn c theo li ku gi v s t chc ca cc Ban tn
c. Ban ph hoi ca tnh thnh lp, chun b k hoch
tiu th khng chin. Trn 400 ngi nh ngi trong 10 %
l nh cao tng sp sa c ph hy bi chnh bn tay ca
ngi dn a phng.
Trc tnh hnh khn trng , trng trung hc
Lng Ngc Quyn phi chuyn v lng ng M (cng
thuc phng Trng Vng by gi). V cng ch c
my thng, khi th x Thi Nguyn rm r tin hnh ph
hoi trit (6). n thng 3 nm 1947, trng gii th. Hc
sinh tn c theo gia nh.
..........................................................................
(6)
n gia nm 1947, th x Thi Nguyn hon thnh cng cuc
tiu th khng chin.
17
Thy hiu trng Phm Duy Nhng chuyn sang ph

trch mt on tuyn truyn ca tnh. Cc thy khc (thnh
ging) i s tn theo c quan ca mnh.
Cch mng thng Tm 1945 m ra k nguyn mi trong
lch s t nc. Sau ng mt nm hc (thng 9/1945
thng 9/1946), trng trung hc ph thng Lng Ngc
Quyn ra i l mt s kin quan trng trong lch s gio
dc ca tnh Thi Nguyn.
Khai ging mun v sm phi gii th, trng cha i
ht bin ch chu k mt nm hc trong hon cnh kh khn
v mi phng din, nhng hin tng gio dc ny vn
mang nhiu ngha.
l ch trng sng sut ng thi c, hp lng dn
ca cp lnh o ng v chnh quyn tnh Thi Nguyn,
l ch t lc, t cng, tinh thn nng ng sng to, c
gng vt bc ca cn b trong v ngoi ngnh gio dc, l
s hng ng v ng h v t, ho hip ca nhn dn, thy
tm huyt v tr hiu hc.(trng ph thng, nhng c i
nt ging vi lp Bnh dn hc v - B tc vn ho:
Trng s nh nh dn, thy dy l ngi bit ch dy
ngi cha bit...)
Thi gian tn ti ngn ngi (10/1946 n 3/1947) nhng
t nhiu trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn
cho thy dng dp mt nh trng kiu mi, nn gio dc
dn ch nhn dn. Quan h gia nh trng v x hi y
l s gn b cht ch, va huy ng sc mnh tim nng
ca x hi, va pht huy tc dng ca trng hc i vi
x hi, phc v tch cc cho nhim v chnh tr a
phng. Gio dc nh trng kt hp vi gio dc gia
nh v x hi theo tinh thn nguyn l gio dc mt cch
t nhin.
18
Qua hnh nh ca lp nht u tin ny, c th thy

thp thong dng nt mi m ca lp ngi ang v s l
sn phm tng lai ca nh trng ng thi.
19
Chng II
LNG NGC QUYN
TRONG THI K KHNG CHIN CHNG PHP
(1947 1954)
A . Trng trung hc C Vn i T
T sau ngy ton quc khng chin tnh hnh t nc
bin chuyn rt mau l. ch m mu tin hnh mt cuc
chin tranh p o hng nhanh chng chim li nc ta. Ta
phi ra sc sn sng chng tr ng thi tch cc chun b
khng chin trng k, bi ch c nh th mi mong ginh
c thng li cui cng.
th x Thi Nguyn, vic gii th trng trung hc
Lng Ngc Quyn l vic bt buc v khng cn la chn
no khc. Tnh hnh cc ni khc cng din ra nh vy.
Hc sinh tn c theo gia nh, thy gio cng lo a gia
nh di chuyn khi vng ang hoc sp c chin s, do
cc trng nh tm ng ca.
Trc tnh hnh , B Quc gia gio dc di s lnh
o ca Trung ng ng v chnh ph, thc hin ch
trng chuyn hng gio dc cho ph hp vi thi chin.
Trc ht l chuyn bin nhn thc, cn thy r tnh cht
ton dn, ton din, trng k ca cuc khng chin.
Nhim v kh khn v v vang ca gio dc l khng
nhng gi vng m cn pht trin s nghip gio dc
phng s xng ng cho cng cuc khng chin v kin
quc.
i vi cc trng trung hc, B ch trng mt mt di
chuyn mt s trng (c thy v tr) t thnh ph v vng
20
c chin s ra vng t do, mt khc m thm trng mi

(1)
.
Nh vy xt trn ton cc, vic trng trung hc Lng
Ngc Quyn gii th ch l tm thi, v lc ny c Khu Mt
khng c trng trung hc. Qun trit tinh thn ng li
gio dc ca ng trong thi chin (v c cho tng lai lu
di), Thi Nguyn cn c ngay trng trung hc t nn
mng cho s pht trin mt mng li bc hc ny trong
tng lai gn, gn lin vi tng bc i ln ca cuc khng
chin trng k. B (m trc tip l Nha Trung hc v)
cng vi Khu gio dc Khu Mt gp rt xc tin m
trng trung hc Thi Nguyn. ng Dng Xun Nghin
(2)
nhn quyt nh ca B c lm Hiu trng, n Khu
Mt lin h vi gim c Khu gio dc ng Nguyn Hu
To chun b m trng.
Ln ny trng trung hc t x C Vn huyn i T
(gn vi a phn ATK) nn trng c gi theo tn x.
------------------------------------------------------------------------------------
) Mt lot trng nh trng Quc hc Hu (Khi nh) chuyn ra

H Tnh i tn thnh trng trung hc chuyn khoa Hunh Thc
Khng; trng Quc hc Vinh chuyn v nng thn huyn Nam n
v mang tn Nguyn Cng Tr; trng Nguyn Thng Hin n hc
sinh trung hc cc tnh khu III vo Thanh Ha; trng Bnh Tr
Thin, trng Nguyn Ch Diu, cng Lin khu IV. Lin khu V
c Phan Chu Trinh (Qung Nam), L Khit (Qung Ngi), Nguyn
Hu (Bnh nh), Lng Vn Chnh (Tuy Ha). Nam B c trng
trung hc bnh dn Nguyn Cng M, trng Hunh Phan H,
Trng trung hc khng chin Vit Bc khai ging nm hc 1947
1948 o Gi (Ph Th) n nhn hc sinh t th H Ni.
Trng Hng Vng (Ph Th), Hn Thuyn (Bc Ninh), Ng S
Lin (Bc Giang), v.v
(2)
Dng Xun Nghin (1921 1999): Trc Cch mng thng 8
1945 u bng MG (Ton i cng) trng Cao ng khoa hc, tt
nghip ban k s cng chnh trng Cao ng cng chnh.
(1
21
vng ny c nhiu c quan ca Khu (Bu in, on

Thanh nin, Gio dc,), ca Trung ng s tn, v va
kn o an ton, va c ng giao thng thun tin.
Trng mn nh lng lm lp hc, mn nh kho cha
thc c lm k tc x. Gio s v cng nhn vin u phn
tn nh nh dn.
Nhng ngy u ngoi thy Dng Xun Nghin Hiu
trng v dy cc mn khoa hc t nhin, c thy Nguyn
Vn Qu dy cc mn khoa hc x hi v Php Vn, thy
o Trng Du trng tiu hc s ti ph trch mn
Th dc th thao. Nhn vin ca trng gm c: bc
Mng Ngc ph trch vn phng; c Ng (v thy Nghin)
ph trch bp n, sau chuyn sang c Hin (vn l c gio
tiu hc H Ni tn c ln). Hng ngy hc sinh ct c
nhau gip vic nh bp. Bp n l hnh nh m m, ni
thy tr quy qun vi ba cm m bc. S hc sinh rt
t, ri ng dn (t 2, 5, 6,. ri 30 hc sinh, c c N v
hc sinh ngi Ty). Trng vn c 4 lp: nht,
nh, tam, t, phi hc ghp hai lp u cp v hai lp
cui cp. Hc sinh nhiu ngi l con em cn b cc c
quan ng trong vng, c c ngi a phng, ngoi ra l
hc sinh n t th x v cc huyn khc, nhiu con em
ng bo tn c (3). Mt s hc sinh gia nh cc tnh
khc.
Nha Trung hc v cng vi Khu gio dc rt quan tm
i vi trng. Lc gio vin ca tt c cc cp u rt
........................................................................................................................
Ch th ca Ch tch nc v Sc lnh s 5 SL ca Chnh ph (31

12 1946): thnh lp y ban tn c. y ban hnh chnh khng
chin cc cp u ch o t chc cc y ban tn c v tip c. n
thng 2 1947 tnh Thi Nguyn tip n 12000 ng bo t cc
tnh tn c n, phn chia khu vc nh c, phn phi hng triu ng
tin cu t.
(3)
22
thiu, ngoi s gio s trung hc tng dy cc trng

cng v t nay chuyn theo khng chin, B vn ng
cc tr thc, sinh vin cc ngnh khc v lm vic cho
ngnh Gio dc(4), Khu Gio dc cng gip B tm ngun
b sung ti ch(5).
Nu trc , nm 1946 th x Thi Nguyn, trng
trung hc Lng Ngc Quyn ra i mang nhng nhn t
mi ca gio dc cch mng, th nay, nm 1947, trng
trung hc C Vn xut hin trong i sng gio dc
khng chin, bt u mt s nghip lu di y th thch.
Ngoi hot ng c th ca ngnh l dy v hc, thy v
tr sng ha mnh cng ng bo a phng min ni.
Cng vo rng kim ci, hi rau di, o sn trn nng,
Cng cht cy, ly na v sa sang ni , bp n tp th
ca thy tr. Cuc sng gian kh, thiu thn vt cht,
nhng rt lc quan, ti vui. Tuy nhin, bc u min
ni hoang vu, rn c, mui vt, st rt, thng hn, gh
l, e da sc khe v tnh mng ca nhng con ngi
mi hm qua ch quen cuc sng th thnh. c hc sinh
lm bnh nng ri qua i v khng c thuc men chy
cha.
Do mi bc vo cuc sng khng chin, tt c cn b
ng, cha kp thch nghi nhng vn phi tin hnh nhim
v kh khn, li c nhiu cng vic do hon cnh pht sinh,
khng nh mt trng ph thng thi bnh, nn hot
ng ca thy v tr mi ch c gng duy tr c mt nn
------------------------------------------------------------------------------------
Nh ngi c c v trng cng vi ng Dng Xun Nghin l

ng Nguyn Vn Qu sinh vin trng Lut.
(5)
Nh thy gio o Trng Du, v sau ny c cc thy Phm Huy
Chu, Trn Vn Quc, nguyn l nhng ngi trong ngnh gio
dc Thi Nguyn t trc. G.S Nguyn Hu To cng tham gia dy
mn Vn vt.
(4)
23
np c bn: sng dy ng gi, tp th dc, sau t hc,

lao ng; chiu ln lp hc cc mn chnh kha; trc khi
vo lp hc sinh xp hng cho c, ht quc ca. Trng
cha t chc c nhiu hot ng chnh tr, on th trong
trng v ngoi x hi. Cha c t chc Hc sinh on, ch
c ra lp trng duy tr n np chung. Anh Nguyn Hon
lp trng nht nh, anh Phm Tr Thc lp trng
tam t.
Trng cng cha c ng vin ng cng sn ng
Dng. S lnh o ca ng th hin ng li, ch
trng ca Trung ng, Chnh ph v cc ch trng, hot
ng ca B trin khai ng li ca Chnh ph v Trung
ng. Khi trng cha c c s ng th t chc ng
a phng(6) ni trng ng vn ph trch lnh o
chnh tr ch yu thng qua cc t chc on th v chnh
quyn.
Cch t chc trng lp, cch dy v cch hc l ht sc
linh hot, c bit sng to, khng cu n quy tc my mc
m cn c vo hon cnh thc t. Nhng chnh nh bn
lnh ch thc ca thy v tr m vo dp b ging nm hc
1946 1947 (theo l thng), mc d mi hc c my
thng, trng vn t chc c k thi tt nghip trung hc
ph thng cho hai lp ghp tam t. K thi tin hnh
lm 2 t, hc sinh khng t I c php thi t II.
y l k thi tt nghip trung hc ph thng u tin tnh
Thi Nguyn. D trong hon cnh ngt ngho, vn c
nhng ni nim mun thu ca thi c: ngi vui sng
cc (ch Dng Th Ngc con GS Dng Qung Hm
........................................................................................................................
Ngay t chc ng trong cc c quan B QGGD nhng nm u

khng chin cng sinh hot ghp vo cc chi b a phng ni c
quan s tn.
(6)
24
th khoa), cn ngi trt rt au (anh .V.P khc ht

nc mt, may m t II). GS Nguyn Hu To ch
o k thi ny, v lin sau l k thi tt nghip tiu hc
(cng t chc trng) cho hc sinh i T v cc vng
ln cn.
Trng trung hc ph thng C Vn c xy dng
v ng vng trong hon cnh ht sc gian kh, tip tc
nhng bc pht trin v sau. chnh l thnh cng ln
rt c ngha trong vic thc hin ch trng, ng li
chuyn hng gio dc trong thi chin ca ng(7), Chnh
ph.
B. Trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn
nhng nm hc Ph Bnh.
I. Trng trung hc ph thng C Vn thnh lp v hot
ng trong rt nhiu kh khn c my thng th c ch
trng chuyn a im. Vng i T c chn lm khu
an ton cho cc c quan u no khng chin, nhng khng
tht thun li cho yu cu pht trin ca mt trng ph
thng bc trung hc khng ch ca ring tnh Thi Nguyn.
Trng cn phi tr thnh mt trung tm vn ha gio
dc tiu biu ca Khu Mt, ri Lin khu Vit Bc. Cc cp
lnh o trong v ngoi ngnh Gio dc ht sc ch u
t v mi mt cho trng trong kh nng c th. Trng
cn thu ht ng o hc sinh khng chin, tr thnh mt
trung tm o to tr thc tr cho cng cuc khng chin,
kin quc. Nh vy ch trng di chuyn trng n mt
a im khc kh d p ng thun li hn i vi cc yu
cu trn y l hon ton cn thit.
........................................................................................................................
Tinh thn Ngh quyt Hi ngh Trung ng ng cng sn ng

Dng thng 4 nm 1947.
(7)
25
Ngay trong nm 1947, trng chuyn v huyn Ph

Bnh, ng ti Phng . Trng trung hc C Vn gi
mang tn mi l trng trung hc Phng (theo cch
gi tn t nhin v n gin lc y).
y l huyn vng thp ca tnh, kh tr ph, dn c
tng i ng. Trc cch mng, Ph Bnh l huyn kh
hn cc huyn khc v mi mt, k c v gio dc (c 2
trng tiu hc H Chu v Phng ). Ph Bnh cng
l mt ca ng v pha Nam ca tnh, d dng lin lc
bng ng thy v ng b vi cc tnh khc nh Bc
Giang, Bc Ninh, H Ni, H ng ri n cc tnh ng
bng khc, k c vng ng Bc. Mt trng trung hc
khng chin thuc loi trng im ca tnh cn c a nm
mt ni cch vng qun Php kim sot khng xa, ngay
c i vi th H Ni, thc s c sc hp dn i vi
lp thanh thiu nin hng v khng chin. ng bo ta ai
cng yu nc, mt lng theo c H khng chin, nhng
rt nhiu gia nh khng th ri b ph phng, rung
vn, nh ca ln chin khu. H tm cch cho con em
mnh i v cng yn tm khi bit vng t do c trng
lp cho tng lai chng khi b thit thi v tht hc. V
quan trng hn, vi tm l y tin tng, h hng v nn
gio dc cch mng, tuy non tr nhng t r tnh u vit
nht nh sau mt nm hc u tin (1945 1946). Bc
vo khng chin trng k khng th xp bt nghin
hon ton d l tm thi. Bi mun trng k phi
khng chin ton din, khng th thiu sc mnh ca
Gio dc. Ch tch H Ch Minh ch th: va khng
chin, va kin quc, phi pht trin gio dc vng t do,
vng du kch, thu ht hc sinh vng ch tm chim ra
vi khng chin Trng trung hc ph thng ca Thi
Nguyn di chuyn v Phng , Ph Bnh l nm trong
26
ch trng chung ca Trung ng, Chnh ph, B Quc

gia gio dc, theo tinh thn ch th ca ch tch H Ch
Minh (8).
Khc vi trc y khi Thi Nguyn mi m li trng
trung hc C Vn th ch vi hc sinh c trng Lng
Ngc Quyn th x c mt, by gi tt c thy tr u cng
nh trng chuyn v Phng . Ri dn dn, mt s hc
sinh c th x cng tm v trng hc tip. S hc sinh
tng dn. H n t cc ni trong tnh v cc tnh ln cn.
c bit, c mt s hc sinh a phng hc qua tiu
hc, nay mi c trng hc ln. S thy gio cng c
b sung thm.
c th t chc hc theo tng lp (thay v hc ghp
tng hai lp nh do C Vn), c 4 lp: nht,
nh, tam, t. Hai lp u cp tng i ng, hai lp
cui cp t hc sinh hn, tng s lc ny cha ti 100.
Lc u trng hc nh cc phng hc ca trng tiu
hc Phng . Sau cuc tn cng ca Php ln Bc Kn,
Ch Mi, Thi Nguyn thu ng 1947, cc lng Ph
Bnh (v c tnh Thi Nguyn) ph nt cc nh gch, k c
trng tiu hc.
Trong khi ch a phng sp xp ni hc cho cc
trng, thy v tr trung hc t khc phc bng cch t
chc hc ngoi tri. Bng en, bn gh k di gc cy
kh sn trng, thy say sa ging bi, hc sinh chm
ch lng nghe, vn nghim tc v cn trn y cm hng
lng mn khng chin cng cht tr tu trong lin tng p
........................................................................................................................
vng t do Lin khu IV, Lin khu V, Nam B cng pht trin cc
trng trung hc theo ch trng ny.
(8)
27
hnh din(9).
t ngy sau trng c x cho hc nh. Cc lp
nht, nh ng hc sinh th hc ngi nh chnh. Cc
lp tam, t hc hai dy nh ph hai bn t, hu sn
nh.
nh Phng cng l ni hc ca trng tiu hc
Phng . Hai trng hc vo hai bui sng v chiu
khc nhau trong ngy.
Sau thi gian u lo liu v trng lp, n nhn hc
sinh, thu xp ni n cho thy gio, t chc dy v hc
trong mi hon cnh trng trung hc tng i tm
n nh, khn trng hon thnh hc k I nm hc 1947
1948.
........................................................................................................................
Cc thy gio v a s hc sinh trung hc thi u bit qua sch

v:
- Nhng trng hc u tin Hy Lp c i l di lm cy, cnh
ng, n th, tu vin, sn chi in kinh,
- Platon (428/427 347 TCN) ging dy cc mn cnh ng, nn
t c danh t Campus ch khun vin i hc ngy nay.
- Aristote (384 322 TCN) m lp hc di cc lm cy gi l
Lyceum. T Lyce trong ting Php ch trng trung hc l bt ngun
t Lyceum.
(9)
28
Lc ny cng thy ch trng di chuyn trng t C

Vn i T v Ph Bnh l ht sc sng sut, v ngoi
nhng l do nu trn, cn l thc t trnh xa vng
chin s c lit do chin dch tn cng quy m ln ln Vit
Bc thu ng 1947 ca gic Php(10). Ch n khi chin
dch ny kt thc, mt cnh qun Php trn ng rt v
H Ni theo quc l s 3 c cn rng vo nhng x gn
ng, a phng ni hiu lnh bo ng, thy tr phi
chy gic mt ngy, ri tr li bnh thng.
Sang hc k II cho n cui nm hc, trng tip tc n
nhn hc sinh t khp ni tm n vo tt c cc lp. Cng
t hc k II, mi hot ng ni kha, ngoi kha i vo
nn np, quy c hn, cc phong tro c t chc to nn
khng kh ho hng si ni khng ch trong trng m lan
ta nh hng ti c nhn dn quanh vng trng ng.
Thi gian ny trng cha c c s ng. S lng hc
sinh tng ln nhiu, hot ng dy v hc m bo hon
thnh chng trnh, to c kh th mi trong trng v
chim c lng tin ca nhn dn, k c gia nh hc sinh
khp ni trong tnh v nhiu tnh khc.
t c thng li ny trc ht nh c ch trng
chuyn a im trng sng sut v ng n, va chng
t tm nhn chin lc, va l s thu hiu tm nguyn
........................................................................................................................
Trong chin dch ny, lin tip trong 3 thng cui nm 1947, gic
Php thc hin cc cuc hnh qun La, Xanhtuya nhm ph tan vng
cn c, lng bt c quan u no khng chin, tiu dit b i ch lc
ca ta.
Trn a bn huyn i T, chiu 26 11 1947, 400 qun Php
(khong 1 tiu on) nhy d chim ng lng Ng (x An Khnh) v
Ba G (x C Vn). T y cho n gia thng 12 1947, i T
cng vi cc vng ATK thuc nhng huyn khc phi chng tr vi
nhng cuc hnh qun cn qut rt c lit ca ch.
(10)
29
nhn dn ca cc cp lnh o. S ch o ca Nha Trung

hc v, ca Khu Gio dc (sau l S Gio dc Lin khu)
thc s a mt trng trung hc va mi thnh lp c
iu hnh bi mt v Hiu trng cha tng c kinh
nghim gio dc i ng qu o ca nn gio dc mi.
ng gp xut sc vo thng li nm hc l ti nng, tinh
thn, ch ca thy Hiu trng Dng Xun Nghin,
ngi cm ha, on kt, ng vin tt c ng nghip
v cc lp hc sinh u tin xy dng thnh cng mt
trng trung hc vng vng ha hn sm c b th.
***
II. Nm hc 1948 1949 nh du nhng chuyn bin
quan trng. a im tng i n nh, c cng c kh
hn v c s vt cht do a phng tn tnh gip .
Trng pht trin t bin v s lng hc sinh, c 2
lp nht, 2 lp nh, mt lp tam, mt lp t. B
v Khu Gio dc c v trng nhng gio vin mi. Cc
thy gio, c gio l nhng gio s trung hc t trc, hoc
l gio vin tiu hc c iu ln. S khc l sinh vin
nhng trng i hc hoc cao ng thuc nhiu ngnh
khc nhau, hoc cha tt nghip. Do khng chin, khng
c iu kin tip tc hc hoc lm vic ng theo ngnh
ngh c o to, h t nguyn tham gia ngnh Gio dc.
Trng bc vo khai ging nm hc mi vi tm vc kh
tng xng ca mt n v gio dc thuc loi trng im
trong khu v c tn tui trong s cc trng trung hc ph
thng vng t do c nc thi k . Tuy l khai ging
din ra mt lng trung du, khng c ngi trng lng ly
khang trang ph hp, nhng vn y p khng kh s phm
m p v kh th ho hng, tr trung.
B my qun l ca trng tuy cha tht hon chnh,
song c nhng b phn cn thit nht nh nh vn
30
phng (vi 2 nhn vin), gim th, ty phi,.. m bo khu

hnh chnh s v gip cho vic qun l lnh o ca Hiu
trng thun li hn.
Sau gn mt nm hc (1947 1948), quan h gn b
gia trng v a phng dn n nh v i vo chiu
su. S quan tm, to iu kin gip trng ca cc cp
lnh o huyn Ph Bnh, a bn cc thn, x trng ng
v c thy gio, hc sinh n thc s to nn mt th
ng vng vng trong lng dn, mt kiu nh trng kh
tm thy u trong lch s gio dc th gii.
Thy v tr tng nhm nh ngay trong nh dn (hnh
thnh cc p pt), c dn s chia t tm phn, manh
chiu di mt mi r n s, tng c khoai, c sn, nm
rau mi khi c nh. Ngoi gi hc, nhng tr thc thnh
ph cng gip dn nhiu vic nh nng trong nh v
ngoi ng rung.
Li ku gi ton dn on kt ca Ch tch H Ch Minh
c thc hin rt t nhin, p .
Cng t nm hc ny trng chnh thc mang tn
Lng Ngc Quyn (11) nh ngy u thnh lp nm 1946.
Trng trung hc Lng Ngc Quyn l n v gio dc
ln, tng lai s cn pht trin mnh, nn rt cn c t
chc c s ng. Hin trng c 2 ng vin cha
................................................................................................................
Theo bi Mt vi t liu v nhng nm u ca trng Lng

Ngc Quyn ca thy Dng Xun Nghin (cha cng b):
S kin trng mang tn Lng Ngc Quyn l c kin ca Gim
c S Gio dc Lin khu I Hong Ngc Phch: Th nht, trng cn
c tn chnh thc (nh cc trng trung hc ln vng t do), thay
cho cch ly tn a phng trng ng (tm thi) lm tn trng.
Th hai, nn ly tn danh nhn tiu biu t tn trng (nh cc
trng trung hc ln khc).
(11)
31
thnh lp mt chi b, vn sinh hot vi chi b ng x

Phng . Huyn y Ph Bnh (b th l ng ch Trn
L Nhn), cp ph trch trc tip kt hp vic o to
cn b v xy dng t chc ng trng bng quyt nh
c mt cn b tr l ng vin ang cng tc Ban Tuyn
hun huyn y v trng i hc. Vy l iu kin
thnh lp chi b ng cho trng. Chi b ng Cng sn
ng Dng ra i trng trung hc ph thng Lng
Ngc Quyn Thi Nguyn l s kin c t chc, xy
dng mt cch ti tnh, kho lo, ng thi im quan
trng, ng nguyn tc, trong thc ch ng ca cc cp
lnh o ng tnh v huyn lc . Chi b ng u tin
gm 3 ng vin:
- ng ch Trn Vn Quc l gio vin;
- ng ch ng Vn Nng, hc sinh nm nht,
ngi Phng ;
- ng ch Nguyn Huy, hc sinh (bng thnh sinh)(12)
mi c c v hc nm nh.
Ngi b th chi b u tin l ng ch Trn Vn Quc.
Chi b trc thuc huyn y Ph Bnh.
Va thnh lp, chi b kp thi i vo hot ng lnh o
nh trng ngay t u nm hc 1948 1949.
Mi vic tin hnh thun li, v s kin xut hin chi b
ng c cho n y tin tng, lm phn chn ton
trng(13). Hn na, chnh ngi Hiu trng y uy tn
................................................................................................................
Ch bng thnh sinh p dng i vi nhng hc sinh nhp

hc khng c h s xc nhn trnh . Hc sinh c ln lp nghe
ging mt thi gian th thch, ri qua st hch nu t s tr thnh
hc sinh chnh thc. Tnh hnh ny rt ph bin.
(13)
ng CSD rt vo hot ng b mt t sau Cch mng, nhng
mi trng tr thc rt nhy cm v chnh tr, ai ny u hiu r vai
tr ca ng, v nh hng phn u theo ng.
(12)
32
hin ang l i tng kt np ng(14). Cc on th qun

chng rng ri nht lc ny l t chc on gio gii ca
thy v Hc sinh on (Hiu on) ca tr, ng ta lun
coi trng cng tc thanh vn, nn ch o t chc on
thanh nin cc cp quan tm lnh o phong tro trong nh
trng, nht l trng trung hc. Ngay t sau i hi gio
gii ton quc ln th nht (8 1946) on Thanh nin
cu Quc tch cc gip thnh lp Hc sinh on
khp ni. Hc sinh on trng trung hc Lng Ngc
Quyn t di s ch o ca Khu on thanh nin Vit
Bc v Tnh on thanh nin Thi Nguyn. Hiu on (tc
Hc sinh on) c nh trng quan tm ph trch l mt
t chc trong h thng t trung ng n c s, t chc
lnh o, ng vin mi ngi thc hin nhim v ca
ngi hc sinh. Ton trng c mt Ban chp hnh Hiu
on do i hi ton th hc sinh bu ra, nhim k mt
nm, din ra vo u nm hc. ng u Ban chp hnh l
Hiu on trng(15) v thng c Hiu on ph. Cc y
vin BCH c phn cng ph trch cc mng cng tc
chnh v ni kha v ngoi kha: hc tp, t tng o
c, tng gia sn xut, vn ngh - th thao, bnh dn hc
v, v.v (ty theo yu cu tng thi gian). T chc Hc
sinh on lp gi l phn on. i hi lp bu ra Ban
chp hnh phn on, thng gm mt phn on trng,
hai phn on ph, ph trch 3 mt cng tc: t tng
................................................................................................................
ng ch Dng Xun Nghin c chi b nh trng t chc kt

np ng ngay trong nm hc 1948 1949.
(15)
Ngi Hiu on trng chnh thc u tin ca trng trung hc
Lng Ngc Quyn l anh Nguyn Hon (sinh nm 1931) nm hc
1947 1948. Sang nm hc 1948 1949 anh Nguyn ng Thoi
mi t qun i v hc lp tam c bu thay anh Hon ln lp
t (dnh thi gian hc thi tt nghip THPT).
(14)
33
chnh tr, hc tp, cng tc ngoi kha. Mi phn on

(lp) chia ra mt s t, gm khong hn 10 ngi theo a
bn c tr (tr hc), l n v nh nht thc hin nhim v
theo s phn cng ca trng, lp, hoc nhim v do t
chc Hiu on ra. Ty tnh hnh, t cng l n v hc
tp di hnh thc t qun tp th, hoc chia nh hn thnh
nhm hc tp. Cc n v nh ny c t chc sao cho c
t nht mt hc sinh hc kh, gii lm nng ct gip cc
bn trong hc tp. T, nhm hc tp l hnh thc sng to
ca nn gio dc mi, ch c quan h on kt, dn ch,
yu thng tn trng con ngi mi lm c nh vy.
Thng qua hai on th rng ri ca tr v ca cc thy, chi
b nh trng trin khai cng tc lnh o nhm a cc
hot ng gio dc i ng qu o ca ng.
Nhng nt khi qut c bn nht v ng li vn ha
gio dc ca ng c vch ra trong bn cng
vn ha (ng ch Trng Chinh vit nm 1943).(16) T
sau Cch mng 1945 n 1948, ty theo din bin thi
cuc, ng ta tng lc ra cc ch trng, chnh sch
st hp.
D di hnh thc sc lnh chnh quyn, li ku gi, bc
th ca Ch tch nc, hay Ngh quyt i hi on th,
................................................................................................................
Ni y hn: Quan im t tng v Vn ha Gio dc ca

ng CSD th hin cc vn kin ca ng t khi thnh lp, tc
phm ca cc v sng lp v lnh o ng t trc cho n sau
ny.
(16)
34
Ngh quyt hi ngh Trung ng ng(17)... tt c th

hin mt h thng quan im t tng gio dc cch mng
tin b. Ni dung ch yu th hin c trng v c ngha
ch o t tng v thc tin i vi nn gio dc l cc
vn v:
- Mc ch
- Nguyn tc
- Ni dung v phng php.
Cc tr thc cch mng, v tt c cc nh gio c lng
tri u hiu r ( mc khc nhau) v b hp dn bi iu
. Cng tc ng trong nh trng lc ny l phn u
lm cho thy v tr trc ht l thy gio thm nhun su
sc quan im t tng gio dc mi, nm vng ch
trng ca ng v Nh nc, vn dng tt trong thc tin
cng tc gio dc ging dy v hc tp.
Mc ch cao c ca nn gio dc mi l Tn trng nhn
phm, rn luyn ch kh, pht trin ti nng (Tuyn b ca
B Quc gia gio dc thng 10 1945). Cc thy gio
Lng Ngc Quyn nhn thc vn ny nh mt l
ng nhin, v thc hin rt gin d, bnh thng. Cuc
sng chung di mi trng khng chin t ngy u C
................................................................................................................
Th gi hc sinh nhn ngy khai trng ca Ch tch H Ch

Minh (thng 9 1945).
- Th gi i hi Gio dc ton quc ln th hai ca Ch tch H
Ch Minh (thng 7 1948).
- Sc lnh 146/SL quy nh cc nguyn tc ca nn gio dc mi
(dn tc, khoa hc, i chng), v c cu h thng gio dc quc dn.
- Sc lnh 147/SL n nh nhng iu khon thc hin bc hc
c bn.
- Ngh quyt ca hai Hi ngh Trung ng ng CSD (4- 1947
v 1 1948).
- Ngh quyt cc i hi gio dc ton quc (ln th nht 8
1946, ln th hai 7 1948).
(17)
35
Vn i T n nay Phng - Ph Bnh tuy mi l

nm hc th hai, nhng bn cht ch mi cng vi thc
tin i sng mi ha mnh vi qun chng nhn dn, gn
gi gn b vi hc sinh em li cho cc nh tr thc
gio dc nhiu bi hc nng hi, su sc, b ch. l c
s thc tin gp phn lm su sc thm nhn thc ca
ngi thy gio i vi quan im t tng gio dc ca
ng.
Thc t hin nhin l tt c mi ngi hi t v trng
khng phn bit thy hay tr, d ngun gc xut thn ra
sao, u c chung l tng yu nc, chung mt ch
khng chin ginh c lp. Nt cn bn trong nhn
phm ngi hc sinh hm nay hn nhin cn c tn
trng. Ch tch H Ch Minh mong mun su sc, sao cho
nc Vit Nam mau chng snh vai vi cc cng quc
nm chu. t nc ch c th gii tn trng khi ngi
dn ca nc y c tn trng. Thc t cuc khng chin
cng l c hi cc thanh thiu nin hc sinh th hin
nhng phm cht qu gi. Nhiu ngi trong s h tng
tham gia cng tc khng chin t nhng ngy u khi la,
rt dng cm, v lun sn sng hy sinh khi cn (18).
................................................................................................................
Nm 1949 c s kin c bit: Qun i gi n hc nh trng

Lng Ngc Quyn khong 80 em la tui t 11 n 15, l thiu sinh
qun hoc lin lc vin t cc n v trung on Th , cc tiu on
Lng Vi, Bnh Ca, Ph Thng, Lng Phy thuc trung on 308
tp trung v, bin ch thnh 2 trung i theo tui v trnh hc
lc. H ng qun ri rc trong nh dn dc sng Cu pha sau nh
Phng . H sng theo nn np v k lut qun i. Ngoi gi ln
lp hc vn ha nh hc sinh thng, cc hc sinh qun cn luyn
tp qun s theo chng trnh cc kha hun luyn cht ch. Tinh
thn, thc tht tuyt vi, nhng vic hc hnh rt vt v. Nh trng
dnh cho h s quan tm, u i ht sc.
(18)
36
H xin vo hc trng Lng Ngc Quyn, hoc mt s

c c quan Nh nc, qun i c n trng tip tc
hc, lc ny c hiu l v li ch chung.
Lng Ngc Quyn l nh trng con ca nhn dn,
ca khng chin, l ni thanh thiu nin yu nc rn
luyn ch kh, pht trin ti nng. Cc gio s trung hc k
cu (nh thy Trn Hu Mai nguyn gim c trng An
Nam hc ng, H Ni; thy o Hng nguyn gio s
dy Ton trng Bi, H Ni, hai ngi tng l thy
hc ca v Hiu trng ng nhim Dng Xun Nghin)
ri b khng luyn tic cnh sng y , phn hoa ni
thnh, i theo l tng cao p, chp nhn cuc sng
thiu thn gian kh. Nhng chnh hnh nh lp hc sinh
mi gip cc thy chuyn bin v tnh cm v nhn
thc. Vi cc tr thc tr mi tham gia ngnh gio dc, h
ha nhp vi mi trng Lng Ngc Quyn y c
phn thun li hn. Cng sinh hot thanh nin, tham gia
cc hot ng ngoi kha (vn ngh, th thao, lm cng tc
x hi), sng chung vi hc sinh trong cc nh dn, h
rt vui vi cch xng h t nhin, thn tnh m vn nguyn
thi knh trng ca lp hc sinh hm nay (19).
Cc anh gio, ch gio cng tng gia sn xut, gnh
nc, nu cm, dn v sinh vi hc tr. Ti ti, thy
gio xch n n cc p pt ri rc trong cc xm, p
gip hc sinh hc bi. C nhng hc sinh do phi chy tn
c nhiu ni, b l vic hc hnh nn khi tm n
................................................................................................................
Thi hc sinh gi cc thy gio, c gio l anh, ch, xng em

(khc vi ngy trc, cc gio vin tr thng c gi l cu gio,
c gio). i vi cc gio s ln tui, hc sinh vn gi cch gi l
thy, xng con hoc em. Nhng c khi thy vn mun yu cu
hc sinh xng h anh, em vi mnh!
(19)
37
trng th khng theo kp chng trnh. Thy tn tnh

gip h hc thm ui kp c lp, m khng h tnh ton
cng sc. Trong cng tc lnh o t tng chnh tr ca
chi b ng nh trng, vn nu cao, lm sng t mc
ch cao c ca nn gio dc mi trong nhn thc, v th
hin trong i sng gio dc ton trng, c trin
khai si ni, ho hng, c chiu su.
Cng rt c kh th l vic trin khai nhim v hc tp v
nguyn tc ca nn gio dc mi. Ba nguyn tc Dn tc,
Khoa hc, i chng(20) c quy nh trong Sc lnh
146/SL chnh l s vn dng trc tip v sng to ni dung
bn cng vn ha (1943) ca ng. Trong cao tro
hc tp chnh tr ca ton dn thi k , vi hng ng tr
thc, cng vn ha, Ch ngha Mc v vn vn ha
Vit Nam. (Trng Chinh, 1948) l ti liu tiu biu, hm
lng l lun rt cao nn c sc hp dn mnh.
Chi b khng gp nhiu kh khn, tri li t chc tt
mt phong tro hc tp, tho lun su rng di nhiu hnh
thc trong ng, trong nhm nghin cu ch ngha Mc,
trong gio vin v hc sinh(21).
Mc ch cao c v nguyn tc vng c th hin ni
dung v phng php gio dc. Ni dung c tnh mun
thu ca gio dc chn chnh vn l la chn khai thc t
thnh tu tri thc nhn loi. Cn phng php, ngay t 10
1945 B Quc gia gio dc (B trng V nh He)
tuyn b xa b li hc nhi s, hnh thc, nhn mnh
khuynh hng gn vi thc hnh, cao v tr phn hc v
................................................................................................................
Sau ny t trong h thng khc, c th coi l cc tnh cht.

Ch ring vn 3 nguyn tc ny i hi vn ha ton quc 10
1946 gp s chng i ca mt s tri thc, n i hi Vn ha ton
quc 7 1948 th t c s nht tr hon ton.
(20)
(21)
38
chuyn mn ngh nghip. i vi trung hc ph thng,

nhng vn trn c hin thc ha mt cch tp trung
nht chng trnh, sch gio khoa v vic t chc thc
hin.
Ngay sau Cch mng thng Tm, trong ch trng m li
cc trng ph thng Php Vit, vn tm thi s dng h
thng chng trnh c. Vi bc trung hc, chng trnh
Hong Xun Hn (nh thng quen gi)
c Hi ng c vn hc chnh (thnh lp theo sc lnh
44/SL ngy 10 10 1945) chp nhn vi nhng sa i
nht nh cho hp vi ch mi.
Gio s Hong Xun Hn tp hp mt s tr thc, hc
gi cp tin ang sng Hu lp Hi ng bin son vi
tham vng xy dng mt chng trnh trung hc ph thng
hon ton Vit Nam. Cc thnh vin Hi ng gm c:
- GS Phm nh i (L, Ha).
- Nguyn Thc Ho (Ton).
- Nguyn Dng n (Ton).
- Nguyn Huy Bo (Trit).
- LM Nguyn Vn Hin (Trit).
- T Quang Bu (Vt l).
- ng Qu (Php vn).
- H Thc Chnh (Anh vn).
- Ng nh Nhu (S, a).
- Hoi Thanh (Vit vn)
- o Duy Anh (Vit vn).
- L Vn Cn (Vn vt).
- Nguyn Hu Qun (Vn vt)
Ni dung i cng ca chng trnh hc:
- Cc mn ca ton bc trung hc: Quc vn, Hn
vn, Ton, L, Ha, Vn vt, Sinh ng 1, Sinh ng 2,
39
Trit, Kinh t, S, a, V, Thc hnh, Th cng,

Nhc, N cng, nui tr.
- Cp trung hc ph thng (4 nm) hc 2 sinh ng:
Php (hoc Anh) v Hn.
- Cp trung hc chuyn khoa (3 nm) c 4 ban:
1 Ban A: Vt l, Ha hc, Vn vt.
2 Ban B: Ton, Vt l, Ha hc.
3 Ban C: Vn Vit Nam, Anh vn, Php vn.
4 Ban D: Vn Vit Nam, Hn Vn, Php vn (hoc
Anh vn).
Hc bng ting Vit.
Chng trnh c hon thnh trong thi gian cc ngn
(khong thng 5 1945) c ban hnh bi D s 67 ngy
3 6 1945 do Hong Bo i k, v c p dng
ngay cho kha thi T ti nin hc 1944 1945. l kha
thi T ti u tin bng ting Vit trong lch s gio dc
Vit Nam.
B Gio dc v M thut ca GS Hong Xun Hn mi
lm c my vic ln l xy dng h thng gio dc v
son tho chng trnh, cn cha bin son sch gio
khoa. Cc gio s ln lp vn phi t son sch. Tuy nhin
gip cho vic ging dy bng ting Vit c thun li,
nhiu cun t in chuyn bit c khuyn khch bin
son, l loi sch cng c rt hu ch. GS Hong Xun
Hn cng cc cng s c cng ln, l s k tha thnh
qu phn u ca nhn dn ta hng na th k lch s.
Phong tro Duy Tn (1902 1910) do cc nh nho yu
nc v tin b nu yu cu ph bin ch Quc ng
trong gio dc v cc lnh vc khc. Nguyn i Quc, ri
ng CSD t khi thnh lp cng c ch trng u tranh
mnh m cho yu sch ny. Nht l sau khi th chin II
bng n, Php u hng c, Nht vo ng Dng, Mt
40
trn Vit Minh thnh lp, phong tro yu nc dy ln

mnh m to nn kh th v iu kin hin thc cho
nhng hot ng cao v th ting Vit trong gio dc,
khoa hc, vn ha ngh thut v i sng mi mt.
Ni cc Trn Trng Kim thnh lp 1945, chng trnh
trung hc Hong Xun Hn ban hnh ngy 3 thng 6 nm
1945. Nht u hng ng Minh ngy 14 8 1945, chnh
ph Trn Trng Kim tuyn b gii th, chng trnh Hong
Xun Hn khng cn l do tn ti v mt php l chnh
thng.
Ngy 10 8 1946 Ch tch Chnh ph ra sc lnh s
147/SL trong n nh thm nhng khon php ch nh:
Cc mn hc dy bng ting Vit. Bi khng th quan
nim c mt nn gio dc hon ton Vit Nam (Ch
tch H Ch Minh) m cn phi dng ting nc ngoi lm
chuyn ng. Thc t l ngay t nm hc 1945 1946, cc
trng ph thng nht lot dng ting Vit. D qua
my nm nhng vn ny cp trung hc vn cn nhiu
kh khn phc tp, so vi cp tiu hc. Trc kia trong nh
trng Php Vit hu ht cc mn cp trung hc u
dng ting Php. Sch gio khoa hu ht l sch chuyn t
bn Php qua (tr vi quyn v vn hc Vit Nam, lch s
Vit Nam, a l ng Dng). Cc gio s trung hc c
vn quen dy bng ting Php, cc hc sinh bc t ti, cc
sinh vin i hc c (nay gia nhp i ng gio vin trung
hc) vn hc bng ting Php. Chuyn qua dng ting Vit
i hi mt s chun b k cng, cng phu, trong khi thiu
thn mi b. B rt khn trng nhng cha th gii quyt
sm bao nhiu vn phc tp v chng trnh, sch gio
khoa, o to bi dng gio vin Vn ny trng
Lng Ngc Quyn cng nm trong tnh trng chung nh
i vi tt c cc trng trung hc ph thng khng chin
41
cc ni. Mt s gio s c do c qu trnh ging dy v

nghin cu, tm hiu chuyn mn, c tip xc vi nhng
cng trnh ca cc hc gi tin b nn t nhiu quen vi
cch chuyn dch thut ng khoa hc t ting nc ngoi
(ch yu l ting Php) sang ting Vit(22). Bi ging trn
lp ca cc thy c c phn nh nhng thanh thot hn cc
gio vin tr, nht l nhng ngi cha qua cc kha o
to s phm. c nhiu trng hp thy tr phi dng li
gia gi hc tm cch phin dch mt danh t, mt khi
nim khoa hc (v bi ging c thy son trc tip trn
nn kin thc mt cun sch Php). Tuy nhin vi nhit
huyt v c tnh cn c ham hc hi, li thm nhun cc
nguyn tc Dn tc, Khoa hc, i chng, cc nh gio tr
phn u lm tt cng vic, nht l c s ng h chn
thnh, trong sng ca hc sinh. Vai tr ca chi b trong
cng tc lnh o t tng, chnh tr y rt ng k, mc
d t chc ng lc ny cha xut hin cng khai, phng
thc lnh o thng qua t chc chuyn mn, cc on th
thy v tr ca chi b khin cho cc quan im t tng,
ch trng, chnh sch ca ng xuyn thm qua cc hot
ng ca nh trng mt cch t nhin. Thy khng cm
thy c p lc no g b. Tp th cc thy trao i chuyn
mn, gip nhau trong khng kh ci m, chn tnh, cng
................................................................................................................
Trc Cch mng 8 1945, cc ng Nguyn Cng Tin, Nguyn

Xin, Hong Xun Hn xut bn bo v tp san truyn b kin
thc khoa hc thng thc v khoa hc chuyn su
(22)
42
nhau tho g rt nhiu kh khn do hon cnh thc ti. (23)

Cuc khng chin ca ta c mt khu hiu c nu cao
v ph bin rt rng ri, c qun trit trong mi lnh
vc, l T lc cnh sinh. Ci th ca t nc phi nh
vy, nht l nhng nm u, ch chim ng hu ht vng
ng bng tr ph, cc thnh th trung tm kinh t, u
mi giao lu hng ha. Cc chin khu, c vng t do ca
ta b bao vy cht. T lc cnh sinh l da vo kh nng
ca mnh, tn dng, pht huy ht tim lc mi mt ca t
nc v nhn dn khng chin, kin quc.
trng hc, nhng g t lo c th thy, tr pht huy
sng kin t lm.
Ngoi vic son gio n, bi ging ln lp hng ngy,
cc thy gio cn c gng bin son ti liu lm bi hc
cho hc sinh. C th coi l sch gio khoa dng trong
ni b.
Vic in sch cng do hc sinh t lm, vit bng mc tm,
in trn t st. Trng cn cho in c hc b, giy khen (c
trang tr) bng mc en trn in lit (24).
................................................................................................................
Nht l kh khn v thiu ti liu, sch, bo Ngay c sch cng

c thit dng cho vic ging dy bng ting Vit nh cc cun t in
thut ng khoa hc v Ton L Ha (ca Hong Xun Hn), v
Nng hc (ca L Vn Cn v Nguyn Hu Qun), v Thc vt hc
(ca o Vn Tin), v Y hc (ca L Khc Thin) khng phi ai
cng c v mang theo y trong hnh trang tn c.
(24)
Hai anh em Trnh Long, Trnh Hi m trch cng vic in. Hin
cn lu c giy khen ca hc sinh Bi Bch San lp nh B vi
ch k ca thy Hiu trng Dng Xun Nghin nm 1948. (Theo
Trnh Hi Mt thi nh, Ban lin lc cu hc sinh trng
trung hc Lng Ngc Quyn xut bn nm 2000).
(23)
43
***
Trong khi ch i tin ti mt cuc ci cch gio dc
chnh thc c bn, ton din (thc t din ra vo nm
1950), cc t chc gip B v chuyn mn khoa hc (nh
Hi ng c vn hc chnh thnh lp 1945, Hi ng
sch gio khoa thnh lp 1946) vi cc thnh vin ch
cht nh cc GS Nguyn Vn Huyn, Phm nh i, Ngy
Nh Kon Tum, Nguyn Hu To, thc s H Hu Tng
nghin cu, xut mt s ni dung i mi.
Cho n i hi gio dc ton quc ln th II (7
1948) c th thng qua chng trnh ci t. C my
im chnh:
- a mn Gio dc chnh tr v o c cng dn
vo cc lp cui bc ph thng trung hc ( tam,
t) v trung hc chuyn khoa ( nh nin, tam
nin).
- B bt phn Vn, S c kim ng Ty tp trung
dy lch s cch mng Vit Nam v vn hc cch
mng, khng chin.
- Dnh mi tun mt bui tng gia sn xut v hot
ng x hi.
- B ban L, Ha, Sinh v ban Hn vn, Vit vn,
Php (hoc Anh) vn, m thm ban Vn hc ( bc
chuyn khoa).
trng Lng Ngc Quyn thi gian ny, cc mn
hc v chnh tr, thi s chnh sch, o c cng
dncha c gio s ring, cc thy kim nhim cng
cha phi tt c l ng vin. V vy chi b trng
thng xuyn lin h vi huyn y Ph Bnh cp nht
thi s chnh tr, ch trng chnh sch, to iu kin bi
dng thy gio. Nhng cuc thuyt trnh ca cn b ni
ting c uy tn cao, c trnh hiu bit su rng nh ng
44
Trn Vn Giu, ng Trn Huy Liu u c chi b v

nh trng t chc cho thy tr tham d, d c phi t
uc i xa nhiu cy s.
Ni dung hc chnh tr xc nh trn hai hng: th nht
l theo chng trnh ca B gm nhng bi hc cung cp
mt s kin thc c bn tng i c h thng v cch
mng th gii v trong nc, v nh nc dn ch nhn
dn, v cuc khng chin trng k Ni dung gio dc
cng dn (ch yu dy bc tiu hc) cng c nng cao
theo hng o c hc dy trung hc. Cc khi nim
v lng yu nc, on kt hp qun, bc i, cng l, ngha
v cng dn c tip cn trn quan im tin b. Th
hai l hng tm hiu v thi s, ch theo st tnh hnh
a phng, v cc ch trng chnh sch ca Chnh ph.
Trn hng th nht thy cn c theo yu cu ca chng
trnh m son bi, t tham kho sch bo cn thit. Trong
mt s trng hp B c ti liu hng dn di dng
cng hoc ni dung gi v nhng vn cn dy. Ti
liu loi ny hoc c bin son ring cho cc trng
trung hc c nc (thc t l t Lin khu V tr ra) hoc
ng ti trn t Gio dc tp san Trung hc. Hng hc
tp thi s chnh sch i hi s lnh o ca chi b linh
hot hn. Chi b nh trng da vo t chc on gio
gii, Hiu on hc sinh, ty vn c th m ch o cho
st hp.
Nm hc 1948 - 1949 chnh thc thc hin chng trnh
ci t ca B. Phn thay i su sc theo phng chm
dn tc ha thuc v cc mn Vn, S, a Vit Nam,
vn b coi rt nh nh trng thi Php.
Cc thy gio phi t b lp phn kin thc s si y
bng cch n lc bn thn, trao i vi ng nghip trong
trng v cc trng bn ( cc tnh xa), lin h vi cc c
45
quan vn ha, khoa hc ca trung ng v Lin khu ng

a bn Vit Bc v Thi Nguyn Vi tinh thn dn tc
tr thnh truyn thng ca ngi tr thc chn chnh, vi
nhit tnh hng hi mun cng hin tht nhiu cho T quc,
cc thy gio Lng Ngc Quyn c nhiu sng to
trong thc hin chng trnh ci t. Sch v tp ch chuyn
ngnh l ngun cht liu bin son bi ging tuy thiu
thn nhng do c thc b cng su tm nn vn tm
c, ngoi t Gio dc tp san.
Ring phn lch s cch mng, phn vn hc cch mng
v khng chin, vic son ging ca cc thy gp khng t
kh khn nhng v cng hng th. Kh khn v nn tng
th gii quan ph hp chim lnh (nhn thc, l gii,
khi qut, phn on) l lun v thc tin cch mng
Vit Nam trong bi cnh cch mng th gii ng thi
cha c trang b ng mc, phi t lc, va hc, va
lm. Nhng li v cng hng th v l nhng vn
mi m, c sc li cun tr tu v tnh cm mnh m. Nht
l vn hc cch mng v khng chin, tuy cha iu
kin t ti tm kinh in chim v th ti u trong nh
trng, song l ting ni y sc sng v mt dn tc
qut cng, ting ni hng hn v bi trng c sc mnh p
o tc thi ting n non ku rn no nng y ry trong
vn chng c. Chng trnh dnh ch cho th T Hu,
Trn Huy Liu, Sng Hng, Xun Thy, Xun Min,
Hong Cm, Xun Diu, Chnh Hu Vn ca Nguyn
Hng, Nguyn Huy Tng, Nam Cao, T Hoi
Ni dung mi m m trc y ngi ta khng th tng
tng li c th hin din chng trnh gio dc trong
nh trng, l bui lao ng tng gia sn xut hng
tun. C thy gio ph trch, c hc l thuyt, ri lao ng
46
thc hnh. Thi gian ny thy Trn Vn Hc(25) va dy

mn Th dc, va ph trch mn Lao ng sn xut (c
thi gian tham gia dy c ting Anh). Thy Hc dy kh
bi bn, c bit rt nghim tc gio dc hc sinh khng
ch kin thc khoa hc v kinh nghim sn xut, k nng
lao ng m ht sc ch rn luyn tinh thn thc v o
c tc phong ngi lao ng. Tr s t hc sinh con em
nng dn, vi a s thanh, thiu nin thnh th lc , mn
Lao ng sn xut c ngha ci to con ngi v nhiu
phng din, t t tng khng ngi kh ngi kh, bit qu
trng ngi lao ng n kh nng lao ng chn tay, c
th sng ha nhp vi nhn dn a phng, v bit tng
gia sn xut gp phn t ci thin i sng vt cht cn
nhiu thiu thn trc mt. cng l nhim v chnh tr
quan trng ca trng hc khng chin, nh tinh thn ngh
quyt Hi ngh cn b Trung ng ln th IV (4- 1947):
Hc sinh phi va hc va tham gia sn xut t tc mt
phn lng thc, thc phm.
Lao ng sn xut ca hc sinh y l lao ng chn
tay n gin, nh cuc t, bn phn, thu hoch sn
phm Tt c u da vo dn, dn cho mn rung t,
cp ging, cho phn bn, cho mn cng c, v hng dn
k thut. Trong dp thi v, hc sinh c huy ng gip
dn mt s vic nh tp trung chng hn, bt su cu la,
gt hi thu hoch ma mng Nh trng linh hot kt
hp nhng vic ny vi chng trnh mn Lao ng sn
..............................................................................................................
Trn Vn Hc l tn Vit Nam ca mt thy gio quc tch Nht

Bn. Trc Cch mng thng Tm, ng l mt nh kinh doanh, l ph
gim c ca hng aimari (Nht) H Ni. Tnh hnh thay i, ng
i theo khng chin. Cui nm 1947 ng c y ban khng chin
hnh chnh tnh Thi Nguyn gii thiu v cng tc trng trung
hc Lng Ngc Quyn.
(25)
47
xut rt thun li. Cng nh c gio dc lao ng m khi

cn thy tr c th t lm ly lp hc, nh s si (vo
nm sau ni s tn).
S c gng ca tp th nh trng trong vic thc hin
ng li gio dc ca ng cn th hin r phng
php gio dc. Tt c nhng vn then cht v mc ch,
ni dung, nguyn tc, phng thc (dng ting Vit) u
gn lin hiu qu vi bn cht phng php nh trng.
Nhn thc rt r iu , nn ngay t 11 1945, Ban
chp Trung ng ng nu trong ch th Khng chin
kin quc: ci cch vic hc theo tinh thn mi, bi tr
cch dy hc nhi s.
Do hon cnh khng chin, B Quc gia gio dc cha
t chc c vic nghin cu khoa hc gio dc mt cch
kh th. Nhng chnh s tn ti ca nh trng gia lng
cuc khng chin li a n nhiu iu kin thun li
khc phc cch dy hc nhi s ca nh trng c.
Quan h dn ch, on kt gia thy v tr xa i
nhng nh kin gi di trong dy v hc.
Nhng kin thc kinh vin xa xi v b (hoc tm thi
cha hu ch) c a ra khi chng trnh ci t.
Trn lp hc, nhng g cha thit thc s c xem xt
mt ln na trong khng kh dn ch, thy khuyn khch
tinh thn mnh dn ch ng tip thu v tch cc xy dng
bi hc tr.
Phng khng c phng th nghim, thiu thit b
nn kh trnh tnh trng dy chay, nht l vi cc mn
Vt l, Ha hc. Nh quan h gn b thn thit vi nhn
dn, c dn sn sng gip nn thng d dng khai
thc cc s vt, hin tng phong ph trong i sng bnh
thng, chnh l hnh thi tn ti t nhin hoc l dng
thc ng dng ca tri thc khoa hc l thuyt trong thc
48
t (26).
i vi cc mn khoa hc x hi, nht l v chnh tr,
o c hoc lao ng sn xut, vn hc theo tinh thn
mi, bi tr cch dy hc nhi s c x l thun hn.
Bn thn cuc sng chnh tr x hi v i sng thng
ngy ni trng ng lun lun l ci ni, cng ng
thi, l mi trng thc tin sinh ng ca bi hc. Cc cp
lnh o B v Lin khu vn lun theo di thc tin trin
khai ch trng c s. Tng gim c nha trung hc v
Ngy Nh Kon Tum n thm trng, d lp, kim tra hc
sinh. Th trng b QGGD Nguyn Khnh Ton tng
trng my ngy. Cc Gim c khu, Lin khu Vit Bc
Nguyn Hu To, Hong Ngc Phch, Nguyn Ln thng
xuyn n trng lm vic. B trng Nguyn Vn Huyn
n thm v ni chuyn vi thy, tr ton trng.
Ngnh gio dc lun ra cc ch trng ng n v
sng to, ch o c s coi trng nng cao cht lng hc
tp. Ty tnh hnh c th m B ch o cc S Gio dc
Lin khu, cc Ty tiu hc t chc thi hc sinh gii khu vc
c bc tiu hc v trung hc.
Nm hc 1948 1949 c k thi hc sinh gii lin trng
do S Gio dc Lin khu Vit Bc t chc cho 4 trng
trung hc trong khu vc:
- Lng Ngc Quyn - Thi Nguyn.
- Ng S Lin - Bc Giang.
- Hn Thuyn - Bc Ninh (s tn ln Bc L, Hip
Ha, Bc Giang).
................................................................................................................
Thy Nguyn Tng Ln k li trong bi hi k: Dy bi Vt l v

quang hc, mi ng th nh n chp nh k nim cho hc sinh,
nhn tn dng ngay chic my nh lm gio c trc quan. Thy
tr va xung hm trnh my bay, va thao tc trn chic my nh .
(26)
49
Ng Quyn - Phc Yn (s tn ln Ph Yn, Thi

Nguyn).
a im: Trng trung hc Hn Thuyn.
Cc mn thi gm: Vn, Ton, Php vn tam v t.
Mi mn mi lp, trng chn c i mt ngi, tc tng
s th sinh c trng l 6 ngi. K thi nm y trng
Lng Ngc Quyn c nhng hc sinh sau y tham d:
- Mn Vn:
t: Nguyn Hon.
tam: Nguyn ng Thoi.
- Mn Ton:
t: Nguyn Bn.
tam: V Ngc Ngon.
- Php vn:
t: Bch Thun.
tam: Nguyn Th Sn Thy.
K thi ch tuyn dng v trao thng cho gii nht mi
mn, khng ly cc gii khc.
Trng Lng Ngc Quyn c gii nht mn Vn
tam vi bi thi ca anh Nguyn ng Thoi(27).
-
................................................................................................................
Tuy nhin cc hc sinh gii y v sau u thnh t v c nhiu

ng gp trn cng v cng tc:
- Nguyn ng Thoi l thiu tng QND Vit Nam.
- Nguyn Hon l Tng gim c Trung tm trin lm Hi ch Vit
Nam.
- Nguyn Bn l nh vn.
- V Ngc Ngon l Vin ph Vin Mc - L Nin.
- Bch Thun l Tng bin tp bo ph n Vit Nam.
- Nguyn Sn Thy l trng phng k thut X nghip Dc H Ni.
(27)
50
Thi hc sinh gii lin trng cng ng thi c ngha

khuyn khch pht trin ti nng. y l mc ch thng
xuyn, qun trit trong nhim v t nhin, ng nhin ca
nh trng. V th khng c hin tng tp trung bi
dng c bit, c bit, mt s chun b t xut khc
bnh thng. Hc sinh gii c nu gng, thy sn sng
gip thm, tr gii li tch cc h tr bn hc. S phn
u t thn l thc su sc, mnh m. T hc l
phng php ti u, thch ng vi mt quy ch thong v
nng ng. Nm no cng c bng thnh sinh, h rt n lc
t b p chng trnh v l do thi cuc m khng c
hc lin tc trng, ri nhanh chng tr thnh hc
sinh chnh thc qua st hch. C nhng hc sinh va hc
lp mnh, va t hc chng trnh lp trn cui nm thi
vt lp(28). Cho nn mc d thiu rt nhiu iu kin do
chin tranh, nhng hc sinh khng chin li c kin thc rt
vng chc.
***
Nhng thnh tu nhiu mt ca nh trng nhn t pha tc
ng tch cc c nh hng ca chi b ng u tin
nm hc 1948 1949 em li nim tin ln cho trng, cho
ngnh v nht l cho nhn dn.
Chi b mi thnh lp, nhng chng chc v pht trin
nhanh mt phn do ch ng c k hoch xy dng ng.
---------------------------------------------------------------------
................................................................................................................
Nh trng hp hc sinh Nguyn Huy:

- Nm hc 1948 1949: Hc k I l bng thnh sinh, hc k II l hc
sinh chnh thc nm nh.
- Nm hc 1949 1950: Mt 3 thng vo qun i. c tr li
trng, va lo hc b chng trnh tam, va t hc chng trnh
t v thi tt nghip trung hc ph thng cui nm hc .
(28)
51
Chp hnh ch th ca cp trn(29) chi b thnh lp Nhm

nghin cu ch ngha Mc. Anh Nguyn ng Thoi, Hiu
on trng, hc sinh nm tam lm trng nhm. T
chc ny thu ht kh ng thy gio v hc sinh, c chia
thnh phn nhm cc lp (do phn on trng trong h
thng Hiu on ph trch), cc tr thc tr kht khao
tm chn l, mun nh hng cuc sng theo mt l tng
cao c, nghim tc, thing ling. H tm c iu nh
s ch dn ca cc ng vin, c cc ng ch y vn
ng, t chc vo nhm nghin cu v lun theo st gip
.
Con ng n gn ng ri gia nhp ng ca thy
gio v hc sinh trung hc lc thng bt u t nhn
thc l lun, ri cng vi l lun l s gic ng qua hiu
bit v cc bi hc kinh nghim trong lch s u tranh ca
giai cp cng nhn v phong tro cng sn th gii. Gng
hy sinh tranh u ca cc chin s cng sn Vit nam c
sc cm ha mnh. Tt c cc vn trn c chi b a
vo ni dung sinh hot ca nhm nghin cu. Mt s ti
liu c ch hi l: A,B,C du marxisme (ch ngha
Mc s gii), Lch s tin ha nhn loi, Lch s ng
................................................................................................................
Trong bn ch th Khng chin, kin quc ca Trung ng

ng CSD (25 11 1945) ghi r: Phi duy tr t chc b mt
hay bn cng khai ca ng, tuyn thm ng vin Phi t chc cc
t nghin cu ch ngha Cc Mc bao gm tt c cc phn t c
khuynh hng cng sn hay c tnh cm vi cng sn do ngi cng
sn iu khin Phi phi hp s hot ng b mt vi s hot ng
cng khai.
(Trch theo Ba mi lm nm u tranh ca ng NXB S tht,
4/1971, T1, tr.19, 20).
- Thi Nguyn c Hi Vn ha macxit ( th x), y ban tuyn truyn
ch ngha Mc ( cc huyn).
(29)
52
cng sn Lin X, Khng chin nht nh thng li v

Ch ngha Mc v vn vn ha Vit Nam ca ng
ch Trng Chinh, Sa i li lm vic ca Ch tch H
Ch Minh (k tn X.Y.Z) v.v T bo S tht c theo
di thng xuyn. Nhm nghin cu sinh hot di hnh
thc c ti liu (c chung hoc chuyn tay nhau c),
phn cng ngi thuyt trnh, ri tho lun. Cc ch
mi l c sc cun ht mnh m bi tnh su sc logic
khoa hc, va tc ng m mang tr tu, va thi thc hnh
ng thc tin khin cc thnh vin trong nhm rt hng
khi. c bit si ni l nhng cuc tho lun thng din
ra vo bui ti, khi tan hp vn tip tc tranh ci trn
ng v nh tr. Nhiu ngi cn chong n c thm ti
liu. V mt t chc, chi b va tp hp, va phn loi i
tng, phn cng ng vin gip rt tch cc v cht ch
tin ti kt np h vo ng. Ngay trong nm hc 1948
1949, chi b t chc kt np c mt s ng vin mi
trong c ngi Hiu trng ng knh Dng Xun
Nghin v ngi Hiu on trng c uy tn c nng lc v
hc gii Nguyn ng Thoi. Lin trong hai nm 1949 v
1950, chi b kt np c 11 ng vin mi. l cc
ng ch:
- T Ho, hc lp nh, ngi Hip Ha, Bc
Giang;
- V i, hc lp nh, ngi lng Xun La x
Phng , Ph Bnh, Thi Nguyn;
- o Quang Thng, hc lp nh, ngi x Kha
Sn, Ph Bnh, Thi Nguyn;
- Nguyn Xun Ban, B Nng nghip v hc nm
tam;
- Lng Thi H, n sinh nm nh;
- V Vn Thanh, gio vin dy cc mn khoa hc x
53
hi.
- Nguyn Th Tm (ngi tr nht, tr thnh ng
vin khi cha y 18 tui).
Cng trong khong 2 nm 1949, 1950 nhiu thanh, thiu
nin trong qun i hoc cc c quan cho v trng hc
tip. Trong s c nhng ng vin t vn phng Trung
ng ng, vn phng Lin khu y Vit Bc, huyn Ph
Bnh v hc. Nm hc 1949 1950, c hai ng vin l
gio vin mi c c v l ng ch Phm Huy Chu v
ng ch H Th Ng. Tng s ng vin thi im cao
nht lc l 27 ng ch. T khi chi b pht trin thnh 6
ng vin, cp y hnh thnh vi 3 ng vin ban u:
- B th: ng ch Quc
- Ph b th: ng ch Huy
- Chi y vin: ng ch Nng.
n gia nm 1949, ng ch Quc chuyn cng tc i
ni khc, ng ch Phm Huy Chu c bu lm b th,
chi y vin vn l hai ng ch c.
Chi b nh trng by gi l mt chi b ln v vng
mnh, c th a ng vin ra nm gi hu ht cc v tr
then cht. ng ch Nguyn ng Thoi ln lp t,
c cho rt cng tc Hiu on trng v trng nhm
nghin cu ch ngha Mc, chi b b tr ng ch Nguyn
Huy thay. Chng nhng m bo tt vic thc hin ng
li, ch trng ca ng m chi b vi lc lng mnh c
v s v cht thc s lnh o su v mi mt hot
ng, i tin phong trong mi phong tro.
***
III. Sang nm hc 1949 1950, phng gic Php c
th cn rng ra vng t do gip ranh, hoc tn cng ln
Thi Nguyn t pha Nam, trng chuyn sang bn kia
54
sng ng thn c K v x Nh Lng. Nu chin s xy

n, thy v tr s tin di tn ln hng Bc.
n a im mi, trng vn hc nh nh v phn
tn vo cc ni c cy cao bng c cnh miu, ngh th
cng ca dn. Cc lp ln chuyn trc. Mt s lp khc
v ni ca thy gio cng nhiu p pt hc sinh
Phng mt thi gian sau mi chuyn dn. V vy
n lp, thy v tr vn phi hng ngy i ngang qua
sng. C ln my bay Php bn chm lm cht nhiu
ngi, may khng c ngi no ca trng. Ma sng cn
th li qua sng nc lnh but.
S lp tng: 3 lp nht, 2 lp nh, 2 lp tam,
mt lp t. Hc sinh tng thm tt c 4 khi lp, tng
s khong 300.
Nhng nm Phng , c K, Nh Lng c cc thy
Dng Xun Nghin (Hiu trng), Nguyn Vn Qu,
Trn Hu Mai, o Hng(30), Dng Xun Ho (em trai
thy Nghin), Trn Vn Quc, Nguyn Tng Ln, V
Vn Thanh, Trn Vn Hc, H Th Ng, Nguyn Hng
(dy v), Nguyn Duy Bnh (gim th).
Vic phn cng ph trch ging dy b mn cc khi lp
ty thuc nng lc, s trng thy gio, nhng cng do yu
cu thc t. S gio s trung hc c c o to qua Cao
ng s phm, v gio vin tiu hc (tng tt nghip cao
ng tiu hc trc khi o to s phm hoc va hc
chng trnh cao ng tiu hc va hc s phm) do c kh
nng c iu ln dy trung hc (dy k cc nm u
..................................................................................................................
Thy o Hng v mt ngi con trai b k xu st hi ngay

gn cng lng thy tr vo bui sng sau gi tan hc. L do c lin
quan n chuyn chnh tr trc y (Theo Dng Xun Nghin, TL
d).
(30)
55
bc hc), khi cn c th dy cc mn theo yu cu. Cc

thy khc xut thn l sinh vin, l hc sinh trung hc
chuyn khoa (t ti) cng c th p ng yu cu ph trch
b mn tng i linh hot (ngoi s trng).
Do hon cnh khng chin, cuc sng gn gi chan ha
cng mt a bn trng ng li tr thnh iu kin
sinh hot chuyn mn thng xuyn, thun tin cc thy
gip nhau khc phc nhng kh khn trong ngh nghip.
Kh khn, gian kh v i sng l tnh trng chung, i vi
gio s trung hc i hi s chu ng cao hn bnh
thng. hc hnh ti trnh y, kinh t gia nh phi
vo loi kh gi. By gi, lng thng ca thy ch 40kg
go. Vy m nhiu thy cn phi lo nui c gia nh. c
vi ngi dinh t (31) do khng chu ng ni (ch khng
phi phn bi T quc i theo gic). Chnh sch tr vn
ca ng v Chnh ph lun c ch trng. Thi
Nguyn, im tp trung tr thc ng o chnh l trng
trung hc Lng Ngc Quyn. Tuy nhin kh nng thc t
ca chng ta cng ch chm lo c mt cch hn ch (32).
................................................................................................................
B khng chin vo H Ni vng tm b chim (Cch c t

entrer trong ting Php).
(32)
Nh trng hp gia nh thy gio ngi Nht Trn Vn Hc.
Thy Dng Xun Nghin thay mt nh trng ngh tnh quan tm.
Thy Hc c ch tch UBKCHC L Trung nh gp, thm hi,
ng vin, trao mt khon tr cp, mt t vi may mc cho hai chu
nh v qu ring cho hai v chng. Thy cm ng khc nc n, cm
n chnh ph Vit Nam, v ha s vi Vit Nam khng chin n
thng li cui cng. Thy Hc gi trn li ha, mi sau ha bnh lp
li 1954 mi a v cng 2 con sinh Phng (t tn Ngha) v
Quyn (t tn Quyn) v Nht. Nm 1990, ngi con trai tn Ngha
tr li tn ni gia nh mnh sng ngy y, hi thm v chuyn
ng gio Hc, v tng qu cho mi ngi. (Theo Dng Xun
Nghin, TL d).
(31)
56
Mc d vy, cc thy vn gi gn phm cht trong sng,

lnh mnh, vn ng cam cng kh vi nhn dn, vn gi
l 10 ngy bt mt ba n dnh lng thc quyn gp
cho h go khng chin (ton trng thc hin tt
vic ny theo li ku gi ca Ch tch H Ch Minh).
Thnh thong ht go phi n cho, cm th nu loi go
m th, cng, t cht, thc n l th rau d trng hoc mc
t nhin quanh nh, vi mui vng. C thi gian ch ro
rit ngn chn giao thng tip t, n ht mui bin cng
thiu, phi n mui m Ri bnh tt, ph bin l bnh do
sinh hot gian kh v mi trng khc nghit. Hu nh
khng c ai trnh khi st rt, gh l, chy rn, cho d
trng chuyn v min trung du. Thuc men qu thiu
thn, thng phi dng l lu, r cy theo kinh nghim
dn gian.
Nh tinh thn on kt thng yu m bc nhau nh
anh em mt nh, tp th cc thy gio cng nhau chia s
mi ni sng kh vui bun trong sinh hot thng ngy,
h tr nhau trong cng tc, m bo chng trnh cc mn
hc.
***
Nim lc quan ln ca ngi thy l cng vic. Lm
khi cn st ban chiu cha dt hn, thy chong chn,
xch n n tn p pt hc sinh nh hn. Ging bi
ph o xong, thy tr li n ht tng bng vui v! Nhiu
thy hng hi tham gia phong tro vn ngh ca trng (33),
ph trch dn dng v hng dn tp luyn tit mc ca
..................................................................................................................
C thy Hc cng biu din iu Bt cua ma dn gian Nht

Bn, rt vui nhn vi nhng ng tc ging kiu bt cua b gi ca
Vit Nam.
(33)
57
nhc, kch rt cng phu, c cht lng v kh th (34). Vi

s lnh o ca chi b, nhng phm cht v nng lc ca
thy gio, va l biu tng ca nh trng, va c ngha
nh tm gng sng i vi hc sinh. T y trng
ch ng t chc mt i sng tinh thn lnh mnh, si
ni, tc ng su rng trong trng v trong vng.
Vo nhng dp k nim ngy l ln, trc khi ngh Tt, b
ging nm hc, hoc c ng cho phong tro thc hin
ch trng, chnh sch ln trng t chc lin hoan biu
din vn ngh. Sn nh l ni cc ti nng vn ngh ca
trng th hin nhng tc phm t bin khi hi v su
lng, cng nhng sng tc mi ca vn ngh s khng
chin. C nhng bui c chun b chu o trong thi
gian di, ngi din luyn tp k chng khc g cch lm
chuyn nghip (35).
Sn nh cng l ni din ra cc m la tri. Hnh thc
lin hoan vn ngh qun chng, rt m tnh dn ch, bnh
d, lnh mnh, si ng m vn lng ng. ng nh nht
l m la tri hoan tin on hc sinh i b i (nm hc
................................................................................................................
Thy Thanh ch huy dn ng ca kh quy m vi c ban nhc n

dy (ghita, vi--lng, mng--lin, bng-gi) ht nhng bi t bin
v trng, trnh by c nhng bn hp xng ln nh Hng H (
Nhun), Trng chinh ca (Lng Ngc Trc)
(35)
Nh trng hp din v kch Tr v ca nh vit kch, nh
hot ng sn khu, ngh s danh ting Trn Hot. C o din (anh
Nguyn ng Thoi), c phn vai, c k hoch tp luyn, c bit
chnh tc gi nghe tin n trng c chc ngy hng dn v d
bui din. V din thnh cng n mc c ting vang khp cc
trng, cc c quan vn ngh Lin khu v tnh nh, c Ch tch tnh
L Trung nh ht sc khen ngi.
- iu ma rt uyn chuyn, nhp nhng ca n sinh trong vai on
tin n vi o di, qun trng, khn voan (lm i cnh tin) ti p,
sang, thanh cao, c c n ht lm nhc nn.
(34)
58
1949 1950) sn nh c K, vui nhn rm r v y lu

luyn, c ko di khng mun dt. i vn ngh hc sinh
thng lu din quanh vng phc v cho cc cuc vn
ng thc hin ch trng, chnh sch ln theo yu cu a
phng (thu nng nghip, thi ua i quc, bnh dn hc
v, dn cng, tng qun).
Tnh cht chnh ngha, thing ling ca cuc khng chin
tp hp hu ht cc tn tui hng u tt c cc ngnh
vn hc ngh thut nc ta thi . H c t chc thnh
cc hi, cc on cng tc, lu ng khp tin tuyn, hu
phng n vi b i, dn cng, cn b, trng hc, nhn
dn, phc v, ng vin, tuyn truyn khng chin,
cng t nui dng t tng, tnh cm, tm hn ngh s
ca mnh. Trong cc i tng y, trng trung hc ph
thng Lng Ngc Quyn l mt a ch kh l tng.
l mi trng cng chng c trnh cao, c nn (c s)
i sng vn ha tinh thn phong ph, mt cng chng m
kh nng rt nhy cm, a dng v c tm. Tp th cng
chng ny cn l ht nhn truyn b rng xa cc sn phm
vn ngh ca i ng chuyn nghip. cng l ngun
tim n kh nng v ti nng ha hn b sung cho i ng
vn ngh s, hay ch t cng tr thnh lc lng v tinh,
trong phong tro qun chng trn mt trn vn ngh bao la.
Cho nn cc c quan vn ngh ca trung ng, Lin khu,
tnh u quan tm n trng. Gn nh tt c cc on
vn ngh tuyn truyn ca tnh, ca qun i u tng
n trng biu din. Sn khu d chin dng vi trc
sn nh, di nh sng ta ng, cc ngh s lm say m
hng ngn khn gi hc sinh, b i, nng dn Nhiu
nh vn, nh th, nhc s ni ting hay gh qua trng trn
ng i cng tc, nhn quen bit vi thy gio, hay n
gin ch l mun gp g vi thy v tr mt trng hc
59
danh ting!(36) Mi quan h to thun li hc sinh

trng tham gia phong tro chung nh thi sng tc vn hc
do Hi nh vn t chc(37), d cc lp bi dng ngn ngy
v cng tc tuyn truyn, vn ngh, v.v
Hnh thc ph bin bnh thng nht, v l hot ng
khng th thiu mi lp l bch bo. l phng tin
th hin nhiu ni dung, t hc tp n sinh hot t tng,
tnh cm, th nghim sng tc ngh thut v.v Bo ni b,
nhng c t chc, trnh by rt nghim chnh, hp dn
tuy iu kin thiu thn. Ch ring v phng din hot
ng ny cng cho thy trng trung hc Lng Ngc
Quyn c v th ca mt trung tm vn ha trong vng.
Trng em ti a phng mt loi hot ng quen m
mi l - hot ng dy v hc bc trung hc. Ko theo n
l s sng v sc sng trc y cha c. Sm sm tng
on hc sinh chy th dc, rm rp bc chn theo nhp
ci, ting h Mt! Hai! Ba! Bn! ca thy gio ngi
Vit Nam mi khuy ng xm lng!(38) Xen ln vi
ngi nng dn vc cy vc cuc ra ng, tng nhm hc
................................................................................................................
- Nhc s Phm Duy (em trai thy Phm Duy Nhng) tng i
cng on vn ngh tuyn truyn ca mnh n trng biu din.
- Nh th Hong Cm ngoi dp i vi on vn ngh qun i
phc v b i, nhn dn a phng v trng, vn hay gh li
trng nhn v thm cc c thn sinh tn c ch Hanh, Ph Bnh.
Mi ngi c n tng su vi ging ngm th trm m, xc ng v
truyn cm ca nh th qua cc bi: ng gc m giao tha, Bn
kia sng ung, m lin hoan, La H
(37)
Nm 1949, Nguyn ng Thoi lp t c gii ba vi ty bt
Chic ba l.
(38)
Cch gi ph bin, dn d nm na ch tt c nhng ngi ngoi
quc (k c hng binh) tnh nguyn ng vo hng ng Vit Nam
khng chin. (y ch thy Trn Vn Hc ngi Nht).
(36)
60
sinh trai, gi ru rt cp sch ra nh (lp hc). Sng sng

ting ht Quc ca vang lng thn xm (hi y l cho c
tin hnh hng ngy trc gi vo lp). Chiu chiu, hc
sinh chi bng chuyn, cu di bng rng ci ven sng
Cu. Dng sng Cu, sng mng trong xanh l ni tm tp
vy vng tha sc! m m, nhng ngn n du lm
sng m thm bao mi r. Hc sinh thng xuyn lm cng
tc dn vn n tng nh dn vn ng np sng v sinh, t
chc tng v sinh thn xm hng tun. Tr em a phng
rt yu qu cc anh, cc ch hc sinh trung hc, v c ch
bo hc hnh, dy ht Nhn dn a phng t ho v
trng, gi vo th h hc sinh ny mt nim tin mi.
y l th h ang trng thnh hoc mi ln ln sau 1000
ngy khng chin(39). Nt m nht trong tm hn, tnh
cch hc sinh m nh trng mi em n l tinh thn yu
nc cch mng. N c kim nghim qua thc tin hot
ng ni, ngoi kha; qua np sng thng ngy; nhng
biu hin trung thc, t nhin, hn nhin ca cuc sng ni
tm (a dng, phong ph m vn chung mt nh hng v
T quc, v dn tc).
H d ng cm, hng khi trc tc phm ca lp
nhc s, nh vn, nh th thi k u cch mng v khng
chin. Nhng bn trng ca ca Xun Diu, th Chnh Hu
(v bi ht Ngy v Lng Ngc Trc ph nhc), th
Hong Cm, Quang Dng cho h nhng cung bc khc
nhau trong cm xc. Bi ht cng vy: va ct cao ging
hng trng vi Ting gi thanh nin, Ln ng(Lu
Hu Phc),
.....................................................................................................................
Gia thng 9 1949 (chnh xc l ngy 13 9), c ch trng k

nim 1000 ngy khng chin. Thi Nguyn t chc rm r di nhiu
hnh thc. Mt m mt tinh ln (c bn i bc) sn vn ng th
x.
(39)
61
Nhc tui xanh (Phm Duy), Chin s Vit Nam (Vn

Cao), on v quc qun (Phan Hunh iu) va
lng su tha thit vi Ting ht quay t (T Phc), Qu
hng anh b i (Xun Oanh), on qun i (Vit
Lang), Sn n ca (Trn Hon), N ci sn cc (T
Hi)
Bay bng , lng mn trong tng tng, suy tng ni tm
c th t im cho thc t khc nghit gian lao bt phn
m m. H cm nhn ni bun t ngh thut nh vn
tng kin nhn, dng cm ng vng trc nhng au
thng tang tc ca qu hng v gia nh ( vng tm
chim Bc Ninh, H Ni, hay chnh ni tn c Thi
Nguyn, chin trng).
Nhng thanh nin hc sinh y sn sng xp bt nghin
ln ng nh gic khi T quc cn.
***
Mi ngi dn trong khng chin, ai c th trc tip
chin u khi gic n u cn c luyn tp qun s.
l cng vic trong np sng thng ngy. n ng, n b,
c c gi, em thiu nin khp thn xm, ph phng khng
khi no, khng u khng c.
Trng trung hc Lng Ngc Quyn c hun luyn
qun s kh bi bn theo chng trnh mt t ko di na
thng. Lnh o qun s a phng c ngi v trc tip
ph trch. Hc sinh c phin ch thnh cc n v tiu
i, trung i, i i. Ni dung cng kh cc khoa mc
cho b binh: tp i ng, hnh qun, s dng v kh thng
thng nh sng trng, li l, lu n, mn ( thc tp
n mn trn i thn c K). Luyn tp cc ng tc k
thut tc chin c nhn, t, tiu i, trung i Sau nhng
ngy ln, l, b, toi, xung phong trn i g, b bi, cc
nam n hc sinh c dp th nghim cht t hin thc ca
62
i chin s b khuyt cho cm nhn trc y trn sch

v thng ch thy mng m, oai hng! Mi ngi rt
ho hng v c gng, tip thu tt, kt qu tp luyn kh
quan, c bit l tc dng rn luyn tinh thn nn np k
lut cao sau t ngy tp lm ngi lnh.
Cuc khng chin ang cui giai on cm c, khu
hiu lc ny l Tch cc chun b chuyn mnh sang tng
phn cng. ng b tnh Thi Nguyn lnh o cng tc
tuyn qun xy dng b i ch lc. Nm 1949 c hai t
vo thng 4 v thng 9, ng vin c 2367 thanh nin
nhp ng (40). Vi tm nhn xa rng, ng ta bit cch huy
ng hp l lc lng thanh nin hc sinh trung hc(cn
ang cha nhiu) sao cho phc v tt nht i vi cng
cuc khng chin v kin quc hm nay v ngy mai. Qun
i tin dn ln chnh quy hin i, rt cn lp ngi c
trnh vn ha nht nh p ng yu cu khoa hc
qun s cao, hiu v nm c nguyn l v v kh, kh ti,
cng nhiu vn khc.
Hc sinh Lng Ngc Quyn nhp ng hu ht c a
vo hc Trng S quan lc qun Trn Quc Tun v
Trng S quan qun chnh Bc Sn (thng gi tt l
Trng Lc qun v Trng Qun chnh). H tr thnh
nhng s quan ch huy v qun s hay chnh tr. Mt s
khc, sau thi gian hun luyn, c iu v cng tc c
quan B Quc phng, B Tng t lnh, B Tng tham
mu
Nhng t tng qun trng c chi b ng lnh o
rt tt. Trc ht l tuyn truyn, gio dc nhn thc t
tng. thc cng dn, tinh thn dn tc c nu cao
................................................................................................................
Theo Lch s ng b tnh Thi Nguyn tp I, xut bn 2003,

tr.259.
(40)
63
nh mt gi tr thi i. Ri tin hnh vn ng su rng t

trong ng ra n cc i tng gn ng, da vo t chc
Hiu on. Mt khng kh no nc cha tng thy. ng
vin xung phong gng mu (41), hc sinh cc lp thi nhau
ghi tn, c lp tt c nam sinh xin i ht. Nhiu hc sinh
mi 16, 17 tui cng tm cch khai tng cho 18 tui (hn
di tui nhp ng).
Mt s hc sinh khng kp bn bc vi gia nh (hoc c
lm th v s b m can ngn), vi vng vit n(42).
Sau t tuyn qun, trng vng hn, c lp vng qu na
(43)
. Khng kh nht thi khng si ng nh bui tin a.
Trong s ngi ra i c nhng hc sinh thuc loi u t
nht, nhng ct cn ca phong tro: Chi y vin, Hiu
on trng, trng nhm nghin cu ch ngha Mc, cn
b Hiu on lp (phn on), hc sinh xut sc v hc
tp, hc sinh c nng khiu v nhiu mt Cc thy gio
rt t ho v h, trc y h l nim hy vng ca nh
trng trong tng lai. By gi cc thy vn hon ton tin
rng h s trng thnh, tin b nhanh, s cng hin xng
ng, vinh quang (44).
Cc hc sinh nam li khng trnh khi bn khon, thy
.....................................................................................................................
Theo hi k ca cu hc sinh nguyn Huy: nm hc 1949-1950 c

10 ng ch trong tng s 27 ng vinca chi b nhp ng (Sdd tr
65)
(42)
Hi tuyn qun theo ch t nguyn.
(43)
Tic rng cha thng k tht chnh xc s hc sinh Lng Ngc
Quyn nhp ng nhng thi gian khc nhau. Theo cu hc sinh
ng Vn Nng, s ngi tng qun t 1 (1949) khong 40 ngi
(Th gi cho Hiu trng trng THPT Lng Ngc Quyn nhn
trng t chc bin son sch lch s ca trng nm 2010).
(44)
Trong s hc sinh nhp ng nm hc 1949 1950 sau ny c 3
thiu tng, gn chc i t v nhiu s quan cp t khc (S liu
khng y ).
(41)
64
tic v mnh khng c nh cc anh, cc bn ra i (bi

nhiu l do ring). Cc bn n sinh y cm tnh v thit
tha mn phc, chia tay lu luyn, khng t ra bn rn nhng
bng khung
Tuy nhin nhn chung trng vn trn y kh th, nht
l sau my thng luyn tp trng Lc qun, cc anh
c php v thm li trng v chia tay thy, bn. Cc
anh em v trng c mt tinh thn mi: lc quan mt cch
tu to m cht lnh, si ni n n o, mnh m n cng
rn m la tri sn nh c K tha vng nhng
tit mc khi ngun ti xa c trong s sch ca ta, ca
Tu vi cm xc bi trng, biu tng c l. Chim lnh
cuc lin hoan l cm hng say sa tng bng, vui nhn c
bay ln, cun vo mt tm im l bi ht cc anh lnh mi
em v:
Trng Lc qun ang cn lnh nh Ty
T vi vng b nh ra i ngay
Bao cng vic m ph thc cho bu my
Vo trng Lc qun (45)
Tp tnh, bn sng
Nghim! i u! ng trc thng!
ng sau quay! (46)
Giai iu, nhp iu ti tr, khe khon, li ca dn d,
.....................................................................................................................
Li ca nguyn vn ca tc gi: Thng ng vo Trung.

T Hi sng tc bi ht ny nh mt tit mc t bin t din theo
yu cu cp trn khi ng l hc vin trng s quan Lc qun min
Trung Khu IV. Bi ht nhanh chng ph bin, c b i v nhn
dn a thch.
(Sau ny thnh nhc s chuyn nghip, T Hi c nhng ng gp
nht nh cho m nhc v ngh thut cch mng. Bn hp xng
Ting ht ngi chin s bin thy l sng tc tiu biu ca ng).
(45)
(46)
65
lnh trng cun ht mi ngi ng thanh ht theo

ho hng.
Phn ln hc sinh nhp ng u ln ng theo s phn
b ca qun i ngay. C mt s hc sinh lp t ch cn
vi thng na thi tt nghip nhng u qun. Xt trn li
ch chung v ring, Qun i v ngnh gio dc thng nht
h c v trng thi ly bng tt nghip trung hc ph
thng ri tr li qun ng. Mt ch trng khc, cp trn
cho tt c hc sinh trung hc v trng hc tip, d h
qua my thng hun luyn trong qun i.
***
IV. Nm hc 1950 1951 trng chuyn v lng Quyn
thuc x Bo L su vo pha trong huyn Ph Bnh. y
l mt vng i rng cn kh hoang vng rm rp. Dn
trong vng phn ln l t in, rung t mi khai khn
cha lu, c ng v canh tc theo lng, p (47). Dn hin
ha, i sng vt v, ri rc khp i, g. Trng di
chuyn dn xa ni tng i ng vui sm ut n y cho
an ton hn. Lp hc dng bng tranh tre trn cc sn
i. Thy v tr hoc nh nh dn trong p, hoc ln
t lm gn lp hc. Hm tr n o sn cho ni v ni
hc.
Vng ny do u im v a hnh v v tr nn mt s c s
hu cn ca qun i, xng my t nhn, nh my in tin
quc gia, Cc qun y, mt s c quan Khu y v Lin khu
y, c c quan ca tnh Bc Giang chn lm ni ng
chn. V th my bay ch lun lun nhm ng bn ph.
Lng Quyn b oanh tc chy ri nhiu nc nh. Lp hc
ca trng cng b bn chy. May khng c thit hi v
.....................................................................................................................
(47)
Cc n in: B d
66
ngi. Th l chi b v lnh o trng quyt nh di

chuyn su hn v pha rng. Thy v tr phi t lm lp
hc, ln bng vt liu t kim. y l mt th thch ln.
c chnh quyn a phng ng h, ph huynh hc sinh
hng ng chi b lnh o Hiu on hc sinh pht ng
t lao ng xy dng trng mi. Ch trng c bn
bc k ri trin khai qua t chc Hiu on phn on
lp rt si ni. Tt c c phn cng kh hp l, ai tng
quen lm hoc bit qua loa cng vic g, ai c th ph gip,
ai ch c th lao ng n gin Vt v nht l vic i
rng ly cy. Cm m cm nm, mui vng, c kh
ko qun i t hm trc n tn rng Yn Th (Bc
Giang) xa 15, 16 km ly tre na, g. Ngi khe vc chc
cy na; ngi yu 5, 6 cy. ng ni kh i, li xa, nht
l vi i chn v i vai cc c cu th thnh. c
luyn rn t nhiu qua cc gi lao ng sn xut ni kha
v cc bui hot ng ngoi kha, song cng vic ny i
hi mt trch nhim kh r rng. Nhiu ngi lc u hng
hi vc 10 cy na. Trn ng v, c b dn. Cui cng,
d c ci c o qun di lt vai cng ch tha v c vi ba
cy. Tuy nhin ri cc lp hc cng c dng ln, bn
gh cng t lm bng tre na, ai ny u phn khi, thy t
ho. Gian kh lm cho con ngi cng cp, trng thnh
hn.
Chin s ngy mt c lit. Ta m chin dch bin
gii. ch m cuc hnh binh Ch bin n cho bin
gii Vit Trung chng ang tht bi, hy vng i Cao
Bng ly Thi Nguyn. Trng nm gia hai ng tin
qun ca ch ln th x Thi Nguyn (mt theo hng
quc l 3, mt theo hng sng Cu ln H Chu Phng
ri theo ng 19). Ngy 29 9 1950 cnh qun Php
t Bc Ninh, Bc Giang qua Hip Ha, theo sng Cu ln
67
ti H Chu th b chn nh, khng n c Phng ,

phi tin theo ng b. Ngy 1 10 1950 ch cho qun
nhy d xung sn bay ng Bm. Th x Thi Nguyn b
chim ng. Trng tm ngh hc sinh v vi gia nh.
Chi b lnh o t chc vic ny tng i cht ch. Ngoi
nhng hc sinh ln gia nh my tnh pha ty nam, hoc
cc a phng ngoi hng tn cng ca gic, s khc
cn phi i qua nhng con ng nguy him, nht l cc n
sinh, v hc sinh nh tui, trng t chc thnh tng on
khong 7, 8 ngi, c ngi thng tho, nu cn c thy
gio ph trch.
Mt chng 2 tun xao ng, hc sinh tr li tip tc hc.
trnh my bay khng b, trng chuyn sang hc m
(48)
. C khong chiu mun, hc sinh n lp, mang theo
chic n du c nhn. Thng l n t to bng hp
thuc nh rng, trong nn cht bng tm du ha (
mang i nh nhng li khng b du lng trn ), ly chic
van c ca sm xe p lm ng mung dn ngn bc n.
Bng n l on ng thy tinh ct t ng tim hoc ng
nghim.
Lp c n bo treo gc cao chiu sng cho bng.
Bng cng ch l tm g ghp, bo s si, dng l khoai
lang v nh ni thay sn en. Phn l t st t p ra dng
dn. Vo nhng thng mt tri ln mun, c th sau tit
hc u mi phi ln n. Vo ma ng, bui ti sng
lnh, gi la lp trng tri, c thy c tr rt but thu
xng. Nhiu bui tr trm chn nghe ging, thy cng
khoc chn ln lp.
..............................................................................................................
Nhng nm cho n ht cuc khng chin chng Php, nhiu

hot ng chuyn v m trnh my bay: Hp ch, ph x bn
hng, dc, bun bn ng xa, vn ti ng di, b i hnh
qun, dn cng lm ng, tip t phc v chin dch v.v
(48)
68
Tan hc lc gn na m, hng trm ngn n ta theo

cc ng ng i v xm p, nhp nhnh nh hoa la, sao
sa ( c nhiu bi ht, bi th hnh thnh giai iu v cu
t t cnh tng ny!). Nhiu m hc xong, thy tr dng
ngay mt bn k li thnh ging ng lun ti lp.
***
Bc tin trin mnh m ca tnh hnh t nc cho n
1950 khng ch biu hin mt qun s, chnh tr, m cn
c ghi nhn phng din vn ha gio dc. Thng 7
1950 Hi ng chnh ph thng qua n ci cch gio
dc v quyt nh thc hin.
Ta ni sau Cch mng thng 8 1945, xut hin mt
nn gio dc mi, thc ra mi l nhng thay i v bn
cht chnh tr, l nhng nh hng ch yu v ni dung,
phng php theo yu cu thi cuc. Do phi tin hnh
cuc khng chin gian kh nn d nh ci cch gio dc
khng thc hin c sm hn, mc d ng v Chnh ph
ch o hot ng gio dc v quan im t tng, c
cu t chc tng bc hng ti mt cuc ci cch
chnh thc. y l s kin ln i hi mt qu trnh chun
b nghim tc, chn mui, nhng tt yu phi lm v t
nc bc qua thi i cch mng mi. Gn 1000 nm
phong kin, tnh tr tr ca x hi khng to nn mt cuc
ci cch gio dc no (xt trn cc tiu ch nghim ngt),
ngoi nhng thay i t nhiu v th ch thi c, v t chc
mng li trng hc di triu i ny hay triu i
khc.
Ch c th coi l ci cch gio dc thc s khi thc dn
Php tin hnh xa b nn gio dc Nho hc thay bng
nn gio dc Php Vit nc ta.
69
n ci cch gio dc (1950) ch r v bn cht v

mc ch: gio dc dn ch nhn dn, ca dn, do dn, v
dn (khng c gio dc phi giai cp, trung lp v chnh tr).
V mc tiu o to: trng ph thng gio dc, bi dng
th h tr thnh nhng cng dn lao ng tng lai trung
thnh vi ch dn ch nhn dn, c phm cht v
nng lc phc v khng chin, phc v nhn dn. Phng
chm gio dc l hc i i vi hnh, l lun gn lin vi
thc tin. V ni dung gio dc: Bi dng tinh thn dn
tc, lng yu nc, ch cm th gic, tinh thn yu chung
lao ng, tn trng ca cng, tinh thn tp th, phng
php suy lun v thi quen lm vic khoa hc.
Cc vn v quan im t tng tuy qun trit t
lu, nhng n gi mi c trnh by mt cch h thng,
ng b cng vi nhng ci cch v c cu nh trng, ni
dung chng trnh v k hoch ging dy, v sch gio
khoa
V c cu nh trng: rt bt s nm hc cho ph hp
hon cnh khng chin, t 12 nm thnh 9 nm. Trng
ph thng 9 nm gm 3 cp hc:
- Cp I (lp 1, 2, 3, 4): Bn nm
- Cp II (lp 5, 6, 7): Ba nm
- Cp III (lp 8, 9): Hai nm.
Xa b cc k thi tt nghip mi cp, ch c k thi tt
nghip 9 nm tng i nh nhng.
V ni dung chng trnh tuy v c bn vn gi nh
chng trnh ci t nm 1948, nhng qui nh chi tit,
c th hn. V d: tm ngng dy ngoi ng, nhc, v, n
cng gia chnh cp II v cp III; tng gia sn xut 3 gi
chnh kha mi tun; gi sinh hot tp th hng tun do
Hiu on hc sinh ph trch, thy ch lm c vn.
70
K hoch ging dy cng nh, thong hn (49), ph hp

vi tnh hnh khng chin ang chuyn vo giai on quyt
lit.
Trong thc t do c B, Khu (v Lin khu) quan tm
nn trng Lng Ngc Quyn t nm hc 1948 1949 s
thy gio, c gio tng i m bo dy ht cc mn
trong chng trnh (trc v sau ci cch gio dc), k c
hai mn sinh ng Php vn v Anh vn. Gio vin cng
vn quen vi cch khc phc kh khn v tnh trng thiu
sch gio khoa, vn phi t lo tm ti liu son bi ln lp
(50)
.
Trong khi trin khai ci cch gio dc, chi b tin hnh
kim im qu trnh thc hin ng li ch trng ca
ng trng. Ngoi nhng c gng sng to trong
chuyn mn ca tp th gio vin, chi b nh gi ton
trng t c nhiu thnh tch thc s qua cc phong
................................................................................................................
S gi dy cc mn chnh:
Cp II
Cp III
QucVn
4
3
Ton
3
4
L, Ha
2
2
Sinh ng
4
3
Cc mn khc
1
1
Tng cng
20 gi/tun
21 gi/tun
(50)
Ma h 1950, B lp tri tu th Ph Th gm 30 gio vin gii
cc cp quyt tm khn trng bin son sch gio khoa a vo
thc hin ci cch gio dc. Do chin s c lit, tri vit hot ng
gin on, n 1952 mi hon thnh sch cp I, cn cp II v cp III
mi ch son c mt s ti liu ging dy v S, Chnh tr, Cng
dn gio dc. Nhiu mn khc ch cung cp c bi mu ph bin
qua t Gio dc tp san.
Nhng thiu st v vic chun b v trin khai ci cch gio dc
c ng ch Trng Chinh vch r v nhc nh.
(49)
71
tro hot ng theo phng chm phc v khng chin

ch yu l tin tuyn, phc v nhn dn ch yu l nng
nghip (nh tinh thn nhng ngh b sung n ci
cch gio dc ca i hi gio dc ton quc 7 1951).
L mt chi b mnh, t chc ng lnh o tt b my
qun l ca trng. n ci cch gio dc nhn mnh
nguyn tc lnh o tp th v dn ch
tp trung. V chuyn mn, cp trn b nhim thy H
Th Ng lm hiu ph. Thy Ng vn c trch gip
phong tro hiu on(51) . Trng thnh lp thm Hi ng
qun tr (ngoi Hi ng chuyn mn v Hi ng k lut
c t trc ci cch gio dc), bao gm i biu gio
vin, i biu ph huynh hc sinh v i biu Hiu on.
i biu ph huynh c vai tr thc s, c hi ngh ph
huynh c ra. Tuy phn ln gia nh hc sinh xa hoc rt
xa, nhng t khi trng v Ph Bnh, kh ng con em
nhn dn trong vng c c hi i hc. Cng phi ni n
mt tnh hnh rt hay (m kh ph bin): nhn dn coi hc
sinh tr hc nh mnh thn thit nh con, hc sinh coi
ch nh nh b m (52). Cc b m nui i hp hi ngh
ph huynh vi nh trng, vn c t cch i din gia
nh kt hp vi nh trng trong cng tc gio dc!
T 1950 phong tro Hiu on hc sinh ln rt cao.
- Anh Nguyn Huy l thnh vin y ban trung ng
vn ng thng nht hc sinh sinh vin Vit Nam
(1950).
................................................................................................................
Cho n trc ci cch gio dc nhiu ni chc v Hiu on

trng ca Hc sinh on do mt gio vin ph trch. trng trung
hc Lng Ngc Quyn chc v ny thuc v hc sinh t lu (1947
1948), nh trng c mt gio vin theo di, lm c vn.
(52)
Hin vn tn ti quan h thn thit gia th h sau ca cc gia nh
a phng v hc sinh tr nh ngy y.
(51)
72
1952 anh Nguyn Ngc Chng (16 tui, l ngi

Hiu on trng tr nht trong Lin Khu) c
Tnh on Thanh nin Cu Quc ch nh lm
trng Ban vn ng thnh lp Tnh on hc sinh
Thi Nguyn.
- Hng nm c tri h do Lin Khu on hc sinh t
chc cho cc trng trung hc trong Lin khu Vit
Bc.
phc v cho ch trng trin khai n ci cch
gio dc, B tin hnh ng thi my cng tc chun b v
c s vt cht, chuyn mn k thuttuy cn nhiu hn
ch, bt cp (m ng ch Trng Chinh vch r v
phn tch su sc, Ch tch H Ch Minh cng nhc nh
phi kim tho). Cc thy gio trng Lng Ngc
Quyn trng i nhiu sch gio khoa, ti liu ging dy
v tham kho do tri tu th bin son, ch i nhng ti
liu hng dn phng php ging dy tin tin theo 3
nguyn tc dn tc, khoa hc, i chng Nhng s p
ng cn t i. Thiu cc iu kin chnh thng chnh quy,
cc thy gio tip tc phng thc t lc t tc du kch
nh nhng nm hc va qua.
Nhng B lm rt tt mt cng tc ln quan trng, l
cuc vn ng rn cn chnh c (rn luyn cn b, chn
chnh c quan) trong ngnh gio dc. Cc cp lnh o
ng v chnh quyn Lin
khu v tnh ht sc quan tm v ch o trc tip, ch th
cho c s ng trc thuc r v trch nhim ca mnh. t
sinh hot t tng tp trung (khong mt thng) gii
quyt nhiu vn c bn v nhn thc quan im t
tng, tnh khuynh hng chnh tr tt yu ca gio dc,
ph quan nim chuyn mn thun ty, xc nh l tng
phc v nhn dn ca ngh thy gio cao qu My nm
-
73
sng di mi trng khng chin, ci nhn ca ngi tr

thc i vi nhn dn thay i nhiu v mt cm tnh.
Trong t sinh hot t tng ln u tin ny (k t sau
Cch mng), hnh nh nhn dn quen thuc i thng
c tru tng ha thnh khi nim nhn dn l lun
vi nhng thuc tnh v i, cao qu mi m, i vo
nhn thc ngi thy gio mt cch thuyt phc sau nhng
trn tr vng mc. Tr li trng, ai ai cng thy mnh c
g thay i, vng vng hn, tin tng hn.
i ng cc thy cng vng mnh sau khi t chc Cng
on ra i (1951) thay th cho t chc Lin on gio gii
(vn khng c tnh cht giai cp cng nhn). Cng on
gio dc c tn ch, mc ch nghim tc, chn chnh, cao
qu, ton din. Cng on trng do thy Nguyn Hng
lm th k.
Song song vi t rn cn chnh c l cuc vn ng
ci to hc tp ca hc sinh trung hc. Hc sinh tp trung
sinh hot t tng khong 2 tun l, di hnh thc nghin
cu, tho lun, kim im c nhn xung quanh cc vn
v mc ch, tinh thn, thi hc tp; tnh cht, nguyn
tc ca nn gio dc nc nh; phi nu cao lng yu nc,
bit n nhn dn, phi hc tt phng s T quc, phc
v nhn dn ph nhn thc sai tri, m h v ng c
hc tp (v li ch c nhn).
Khng kh hc tp ho hng, nghim tc, c phn cng
thng khi bc vo phn vit t kim im, thu hoch. C
bo co in hnh trc tp th hi trng, c ph phn
mnh m, phn tch su.
Cuc vn ng rn cn chnh c, hc tp ci cch
i vi cc nh gio v cn b gio dc, cng vi cuc vn
ng ci to hc tp trong hc sinh vo nhng nm 1950,
74
1951(53) lm chuyn bin tn gc nhn thc, t tng ca

gii tr thc gio dc. Cc cuc vn ng ny t c
thnh cng tt p(54), trang b cho i tng nhng quan
im t tng cch mng su sc. Mt khc n phn ha
i tng: ai trung thnh, ai xa l khng mun tip tc i
vi khng chin (s ny t).
***
Sau i hi ln th hai, ng cng sn ng Dng ra
hot ng cng khai i tn l ng Lao ng Vit Nam.
Cc on th qun chng ca ng c chn chnh hon
thin. on Thanh nin Cu Quc trong nh trng c
thnh lp di s lnh o ca chi b ng. Nhng hc
sinh u t c tuyn truyn gio dc (nhiu ngi
c sinh hot trong nhm nghin cu ch ngha Mc) nay
tr thnh lp on vin u tin ca chi on Thanh nin
Cu Quc nh trng. B th chi on u tin l anh Bi
Xun Bch, mt ng ch ng vin tr c chi b phn
cng. Nhiu ng vin trong tui cng tham gia sinh
hot on lm cho chi on thm vng mnh (c gio tr
ng Th Hnh, ng vin, c bu lm ph b th ph
trch cng tc tuyn hun chi on).
Chi on tr thnh nng ct ca t chc Hiu on, hot
ng si ni v c chiu su v mi mt, c sc thu ht
mnh i vi lp thanh nin hc sinh tin tin. Hng thng
chi on dnh mt ngy (ch nht) sinh hot (Khi thnh
..............................................................................................................
l t chnh hun, ci to t tng u tin. Tip theo cn

nhiu t trong ngnh gio dc.
Vi hc sinh, khi bc vo cp II l c d ngay mt t ci to
hc tp.
(54)
Tuy nhin c nhiu lc nhiu ni lm qu t nhiu gy hu
qu khng hay. V nhiu l do m bnh u tr t khuynh cn lp li.
Vic khc phc khng n gin.
(53)
75
np, mi ngi gi l ngy on). on vin chun b

ni dung hp, cc bn on qun chng cm tnh th
tham gia chun b phc v. Mi ngi hc bi y t
trc, hm gp go, tin thc n, bt a n tp
trung mt a im (lp hoc nh nh dn). Chi on hp
rt nghim tc theo chng trnh cht ch 3 phn:
1. Th tc: Cho c, mc nim, gii thiu i biu, bu
ch ta, th k
2. Ngh s: Bo co kim im cng tc c, n cng
tc mi
3. Linh tinh: ngh, cht vn, ph bnhBa n tp
th do nhm bn on chun b, gin d nhng ht
sc vui v (55).
Sau phn hp chnh n phn vui vn ngh, c bn
on cng d. Ht tp th, tp, nhm, c nhn, t l ch
nh ngi ht; biu din cc ti vt vui nhn. Ri nhy
ma, theo cc iu ph thng chu u dn d ha
trong thi chin. c bit sau khi gii phng bin gii, cc
iu nhy ma tp th n gin ca Trung Quc sol la
sol rt c a chung trong gii tr.
Hot ng tuyn hun ca chi on c t chc kh
sng to. Ngoi mt s cuc hc tp ti liu chnh thc (v
ni dung cng tc on, v lch s on, nhng tm gng
hy sinh anh dng ca on vin tiu biu), chi on
thng tp trung nghe thuyt trnh v vn hc. Gy n
tng v c tc dng nht l nhng bui trnh by ca ph
..............................................................................................................
G bt, ma a, ht mt bi theo iu ht bnh dn Php Frere

Jacques li t t: Gi n n ri/gi n n rimi anh xi/mi
ch xiGi bt ln ta xem nogi a ln ta xem noTa cng
nTa cng n
- n gi u a: mt u gp thc n, u kia v cm (gi v
sinh theo phong tro tuyn truyn trn bo Vui sng).
(55)
76
b th chi on, c gio ng Th Hnh v tc phm vn

hc X - Vit (Hi cha c nhiu sch dch ting Vit,
phi c bn ting Php dch t ting Nga). Thp ti
th y (N.strvski) tng lm m say, gp phn bi
dng nhit huyt thanh nin hc sinh ngy y. on vin,
c hc sinh ngoi on lun ho hc ch nhng m
thuyt trnh nh th(56). Trc mt s thy gio vn
thng nhit tnh m rng hiu bit cho hc sinh bng cch
k li tc phm m cc em t c iu kin c(57). Nhng
cun sch y hp dn, khng phi khng b ch, nhng
khng nh hng vo gio dc nhn cch ngi thanh
nin hm nay mt cch trc tip nh tc phm X - Vit.
i khi c nhng lp bi dng v trit hc tp trung 2
tun Phc Tru, ng H. on vin v mt s hc sinh
ngoi on ho hng i hc. Cc hc vin trng Lng
Ngc Quyn c n tng mnh vi nhng bi ging ca
ging vin chnh Nguyn Hng Phong, khc chit v hng
bin.
Cng tc pht trin on c ch , trin khai thn
trng, cht ch gn nh quy trnh pht trin ng. on
vin c nhn nh phn t tin tin ca phong tro, rt
vinh d, chim t l thng t khong 10 20% s hc
sinh.
..............................................................................................................
Np sinh hot lnh mnh ny tn ti qua nhiu nm, n c thi

k Ha bnh (sau 1954). Cc thy c nhiu ng gp: Hong Ngc
Hin, Phan Trng Lun. Mt s hc sinh cng tham gia k li tc
phm mnh c c.
(57)
V d: B mt thnh Paris (Eugne Sue), Nh th c B Paris
(V.Hugo), nhng chuyn hin thc mng o qui d ca Edgar Allan
Poe (M), truyn trinh thm ly k nh tp truyn v Serlock Holm
(Sir Althur Conan Doyl nh vn Anh) v.v
(56)
77
Chi on TNCQ c xc nh chc nng ph trch i

thiu nhi Thng Tm (cng va c thnh lp cng vi t
chc on). Chi on c ch Nguyn Th Tm (ng vin
tr nht) lm trng ban ph trch (c on Trung Giai,
V Thanh, L Quc Ty, anh Trung, ch Kim). Ban ch
huy i c Th (i trng), L Th Loan, L Minh
Nguyt, Dng Th Mai, Trn nh H l ban ph
trch v ban ch huy i Thiu nhi Thng Tm u tin ca
trng trung hc Lng Ngc Quyn (1952). i thuc la
thiu nhi u tin ca c nc c vinh d qung khn
- mt gc l c T quc trn vai.
T chc i mang tnh cht ch tng i, kt np nhng
thiu nin tin tin theo th thc nghim trang, khi ht tui
thiu nin, i lm l trng thnh long trng. i ca t
sng tc. Cc em c hc nghi thc i, c gio dc v
tinh thn yu nc, yu nhn dn, on kt, hc tp chm
ch, yu lao ng quan trng l phi tin hnh tt c cc
ni dung theo mt phng thc ph hp. Ban ph trch
y lc u cha c tp hun theo mt chng trnh,
bi bn hon chnh, ch c gi khi qut, nn ch
ng t chc hot ng theo s hiu bit ca mnh. Kh
nhiu hnh thc phong ph, sinh ng. Nhng phn i
thiu nhi chia nhau i gip gia nh cc thy gio, c gio
gp kh khn do neo n, au m (58). Nhiu khi i cn
gip c nhn dn a phng - nhng gia nh gp hon
cnh khng may bt ng. Ban ph trch i gm cc
Huynh trng huy ng c kinh nghim trc y t
..............................................................................................................
Nh i kim ci, dn dp nh ca, gnh nc, sn sc ngi

m v.v
(58)
78
phong tro Hng o sinh (59) vo nhng hot ng

cm tri, nh trn gi, d ngoi vi t nhiu sng to
ni cnh quan ni i Ph Bnh gi mu sc ly k, phiu
lu mo him va gy hng th, va gio dc tr thng
minh, tnh gan d qu cm, c hy sinh, lng v tha, tinh
thn ng i Phong tro on, i ca trng c ting
vang tt trong cc trng trung hc Lin khu, c cc cp
lnh o on thanh nin tnh, Lin khu v trung ng ch
.
Nm 1952 i hi lin hoan thanh nin v sinh vin th
gii (Festival) t chc ti Bucaret (Rumani). i vin L
Minh Nguyt ca trng Lng Ngc Quyn vinh d c
c tham gia on i biu nc ta.
Ngoi cng tc trng tm l gio dc on vin, i vin
tinh thn hc tp tt, on v i lun hng hi tham gia
cng tc x hi. Cc lp Bnh dn hc v tn ti lu di
khp thn lng, xm p xa nn m ch, ri b tc vn
ha cho ng o b con nng dn a phng, c cng
kin tr vn ng, cn mn dy ch ca cc c cu hc sinh
nh m gii giang, ngoan ngon, ng yu! Nhng bui
chiu mun, ting loa ct ln ging ni non tr m rnh r
vang vang khp xm lng:
..............................................................................................................
Hng o sinh khi thy l t chc Scout do vin trung tng

qun i Hong gia Anh tn l Robert Stephenson Smyth Baden
Powell (1857 1941) sng lp. Vit Nam phong tro Hng o
sinh pht trin mnh vo nhng nm 1940 n 1945, thu ht ng
o thanh thiu nin hc sinh tr thc vo nhng hot ng lnh mnh,
b ch, hp dn, l th. Nhiu t chc Hng o c tinh thn yu
nc cao, tiu biu nh Trng on Lam Sn do Hong o Thy
lnh o (huynh trng), Trng on Bch ng do T Quang Bu
lnh o (huynh trng).
(59)
79
Mi ng bo i nghe ni chuyn v chin thng

bin gii nghe ni chuyn v v sinh phng
bnh, i d mt tinh mi ng bo i xem
kch
i thiu nhi Thng Tm ca trng gp phn lm
sng ng khng kh thn qu.
***
Gia 1951 Chnh ph ban hnh chnh sch thu nng
nghip. y l chnh sch ln, lin quan ti tuyt i a s
ngi dn thi . Thc hin tt chnh sch ny s m bo
ngun lc quan trng cho khng chin. Hi ngh Ban
thng v tnh y Thi Nguyn quyt ngh pht ng chin
dch thu nng nghip, tp trung hc tp v tuyn truyn
cho nng dn, huy ng lc lng ti a xung nng thn
lm cng tc thu.
Trong chin dch ny, trng Lng Ngc Quyn tham
gia tch cc. Chi b lnh o ton trng hc tp thng
hiu, nm vng chnh sch, qun trit ch th cp trn, vn
ng hc sinh tham gia trc tip vo mt s cng vic c
th:
- Tuyn truyn, ph bin, gii thch chnh sch bng
loa pht thanh, ni chuyn thn mt vi cc gia nh
ni tr hc (sao cho nng dn hiu r thu nng
nghip cng bng, hp l, gin tin, v hng hi
thi ua np mau, np , np thc tt v np thc
kh (Ch tch H Ch Minh)).
- T chc hc sinh i gip a phng tnh thu nng
nghip cho cc h nng dn.
Tnh thu l cng vic c khi lng rt ln v rt phc
tp. Hc sinh trung hc Lng Ngc Quyn gp phn
x l gip ban thu cc x pha ng nam huyn Ph Bnh
(quanh khu vc trng ng) rt c hiu qu, nhanh, chnh
-
80
xc. Trng vn dy v hc bnh thng, hc sinh tham gia

cng tc thu nng nghip phi thc khuya dy sm tranh
th hc bi lm bi thy cho v nh. Bn v mt hn nhng
ai cng vui v thy r ngha cng tc phc v nhn dn!
Cng tc ny trng cn tham gia nhiu nm sau .
Trong thi gian ngh ma(60). Nh trng cng chi on,
Hiu on vn ng nhng hc sinh khng c iu kin v
gia nh (do tnh xa qu, hoc vng ch hu), hoc
khng nht thit cn v nh (khng phi nh nng) tham
gia cng tc tnh thu nng nghip. H c t chc thnh
tng i trn di 10 ngi v mt x (khng ch trong
huyn Ph Bnh), nhim v do ban thu x phn cng.
on c chia nh hn, vi ba ngi v mt thn, trng
thn ph trch. H ba cng thc s vi dn thm nhp
thc t. Sau tp trung lm cng tc thu. Kt thc t c
bn giao nghim tc, trang trng, ri lin hoan vn ngh
chia tay.
Thi gian x, h c lm cng vic ca ngi cn b.
on vin TNCQ tham gia sinh hot vi t chc on
x (theo giy gii thiu t c s ca mnh). Tr v chi on
a phng c ghi nhn xt nghim chnh.
My nm u thp k 50 (Th k XX), t nc dn dp
nhng s kin trng i. Ngnh gio dc cng lin tip
trin khai nhiu ch trng ln sau bc ngot ci cch
gio dc ln th nht. Di tc ng ca tnh hnh ,
trng trung hc Lng Ngc Quyn chuyn bin mnh
m: v c cu t chc (cc hi ng thuc nh trng), v
thnh phn v vai tr cc on th (Cng on, Hiu on,
................................................................................................................
T 1952, bin ch nm hc theo nm ti chnh v ng vi v cy,

v gt hng nm: khai ging 1 1 (dng lch), kt thc 31 12 nm
. Gm 2 hc k, mi hc k 4 thng, xen gia l 2 t ngh ma 2
thng.
(60)
81
chi on TN, i thiu nhi); v cc cuc vn ng si ni,

su sc (c khi gay gt qu ) trong gio gii v hc sinh
v.v
ng thi vi vic trin khai nhng ch trng ln ca
B, trng cn tin hnh bao nhiu cng vic gian kh,
phc tp di di a im, xy dng trng lp, nh gio
vin, hc sinh Thy v tr phn u tch cc, kin tr
thc hin mi ch o ca cp trn trong ni kha v
ngoi kha.
Sau nhng cuc vn ng rn cn chnh c, ci cch,
ci to hc tp, nhn thc nng cao hn,
hot ng x hi ca thy v tr mang tnh t gic chnh
tr r hn. Tham d nhng cuc mt tinh, biu tnh i tr
t do cho cc chin s ha bnh Php v u tranh cc lc
phn i chnh ph thc dn tin hnh chin tranh xm
lc Vit Nam m b giam gi (61), hc sinh ca trng
chng t trnh hiu bit rng v su v thi cuc, thi
phn bit bn, th minh bch.
i dn cng lm cu, sa ng (m ta nh sp, ph
hoi giai on u phng ng), khng ch c hc sinh
ln, m nhiu thiu nhi hc sinh cng hng hi tham gia.
Cc em khng ch gip ban cp dng i ch tip phm,
gnh nc ung ra cng trng, hoc ca ma phc v dn
cng, m cn trc tip lao ng. Cng xung lng sui vt
si , o t, chuyn t vt v nh cc anh cc ch.
Thi im trin khai ci cch gio dc cng l thi im
..............................................................................................................
Anh Henri Martin ngi lun i u u tranh i nh cm

quyn Php chm dt chin tranh bn thu Vit Nam; ch Raymon
Dienne ngi nm ngang ng st chn on tu ch v kh cho
qun Php nh Vit Nam; ng ch Jaque Ducleau - y vin trung
ng ng cng sn Php, ngi tch cc u tranh ng h Vit Nam
khng chin
(61)
82
B v S gio dc Lin khu ch trng pht trin cp III

trng Lng Ngc Quyn(62). Nm hc 1951 1952
trng c lp 8 u tin, cng l nm trng tip nhn
mt s ng hc sinh chuyn n t cc trng Ng S
Lin, Hn Thuyn, Ng Quyn ca cc tnh bn do tnh
hnh chin s. Lc ng nht trng c khong 450 hc
sinh. Trng c b sung thm mt s thy gio, c gio
(t khi chuyn ln Quyn):Nguyn Vn c, Nguyn Vn
Thu, Th Nhim, Nguyn Th Hin, ng Th Hnh, L
Th Bch, Trn Th Tm, Bi Th Phc, Xun Tng,
Hong Thiu Sn, Nguyn Hng, L Ngc Bnh, Nguyn
Vn Nga, c Hiu
Gia nm 1951, thy Dng Xun Nghin c B
QGGD b nhim lm Trng ty Gio dc Thi Nguyn,
chc v Hiu trng trng trung hc Lng Ngc Quyn
chuyn sang thy Nguyn Vn c. Th l sau 4 nm
thy Nghin lnh o xy dng trng trung hc ph
thng Lng Ngc Quyn v mi mt, t ngy u cha c
g, n hm nay l mt trng b th, ni ting ca Lin
khu Vit Bc, ng gp xng ng cho s nghip khng
chin v kin quc.
Thy Dng Xun Nghin chuyn ln Ty qun l hnh
chnh nh nc theo ngnh cp tnh, c chc nng qun l
c trng ph thng cp II, cp III (theo s phn cp mi).
cng v cng tc ny, thy c iu kin quan tm vi
nhng ch trng st hp vi trng c. Thy Nghin cng
l ngi cng tc c lc vi gim c s Gio dc Lin
khu Vit Bc Nguyn Ln bin son ti liu rn cn chnh
..............................................................................................................
Theo thy Dng Xun Nghin (ti liu cha cng b dn), lc
ny trng Lng Ngc Quyn nhp trng cp I Quyn v m
thm lp 8 thnh mt trng ph thng c c 3 cp hc (9 nm).
(62)
83
c dng cho cc trng hc v c quan gio dc trong

Lin khu.
T 1951, nhiu hc sinh ca trng c chn i o
to Khu hc x trung ng (ng nh bn t Trung
Quc), theo ngnh khoa hc c bn v s phm. Mt s
c i hc tip (hoc hc thng) cc nc x hi ch
ngha (lc y gi l dn ch nhn dn gi tt l cc
nc dn ch). y l nhng ht ging cho s nghip
lu di ca t nc.
***
Cuc cch mng dn tc dn ch nhn dn do ng
cng sn lnh o nu r hai nhim v: phn v phn
phong. Phn l cp thit, cn mt mt trn tp hp lc
lng theo tiu ch dn tc rng ri. Nhim v phn phong
tin hnh tng bc theo sch lc hp l, ty tng lc,
tng ni.
Thi Nguyn, cho n trc 11 1952 chnh sch
rung t ca ng v Chnh ph trin khai thc hin ch
yu theo phng thc vn ng, thuyt phc cc i tng
thi hnh. T cui 1952, khi hai x ng Bm v Dn Ch
(huyn ng H) c chn thc nghim nghin cu th
im ton din, trit th mi p dng hnh thc pht
ng qun chng u tranh quyt lit, gay gt, bo lc.
Ngnh Gio dc tham gia cuc u tranh lay tri
chuyn t ny mt cch khng th ng. B ch o
ton ngnh thc hin nhim v trung tm thng xuyn ca
ngnh kt hp vi tham gia cuc cch mng rung t c
trong ni dung ging dy v hot ng x hi ca thy v
tr.
Trng Lng Ngc Quyn l mt n v gio dc ln,
c cp trn triu tp i hc chnh hun chnh tr ATK
v tham quan cuc pht ng qun chng u tranh (th
84
im) ng Bm. Tham d lp chnh hun l cc cn b

Hiu on v chi on ca trng (m ng u v nng
ct l nhng ng vin c chi b c ra). Sang 1953, nh
thng l, trong dp tin hnh t ci to hc tp (ch
yu cho lp hc sinh mi nhp trng), theo ch th cp
trn, ton trng trin khai chnh hun chnh tr (theo ni
dung hc ATK).
Trc y thy v tr Lng Ngc Quyn hiu bit v
u tranh giai cp qua hc thuyt Mc (nh sinh hot
Nhm nghin cu ch ngha Mc v cc bi hc chnh
kha, ph kha) cn kh tru tng, m ch yu tp trung
trn u cui cng ca lch s gia giai cp cng nhn
v giai cp t sn. By gi qua chnh hun, nhn vo nng
thn ngay ni mnh ang sng bng nhn quan giai cp
bng thy c s phn ha ng suy ngh. Nhng thanh
thiu nin hc sinh rt nhy cm trong nhn thc ci mi,
nhng cng kh non nt trc nhng vn kh ca lch
s. Trong khi y Thi Nguyn ang si sc phng tay pht
ng qun chng trit gim t thc hin gim tc. Lin
tip cc s kin u tranh rm r, quyt lit:
- 15/11/1952: 300 on nng dn 2 x ng Bm
v Dn Ch u tranh vi a ch Nguyn Th Nm;
- 20/12/1952: i hi t kh a ch Nguyn Th
Nm;
Tip Trung ng chn thm 4 x lm th im, c 2
x c Lin v Nh Lng huyn Ph Bnh. Th l ln sng
cch mng trn n a bn trng ng. Ngy 22/5/1953,
4000 nng dn x c Lin u tranh vi a ch o K.
Thy v tr trng Lng Ngc Quyn khng ch tham gia
vo cc s kin bn ngoi theo ch th cp trn, m cn t
mnh tin hnh u tranh trong trng. H cng hc tp
chnh sch, cng lin h t gic cc hc sinh con a ch,
85
phn loi, bt giam, tra hi, truy bc bng bo lc. Ri

thit lp trng u, t co, xt x rt cng thng, d
di! Rt may, lnh o tnh Thi Nguyn kp thi c cn
b xung xem xt v x l. l vic lm t pht v
nguyn tc ca cc t chc ng, chnh quyn, on th
nh trng, m BCH chi b phi chu trch nhim chnh.
Ty theo sai lm tng ngi m cp trn x tr (63). Nhng
hc sinh b xc phm nhn phm v thn th c bo v
v an i ng vin tr li hc tp bnh thng.
Tuy nhin y l mt v vic nghim trng tn hi n
thanh danh mt trng cp II - III ln trong Lin khu, mt
trng hc ln nht tnh.
B gio dc, S gio dc Lin khu Vit Bc, Ty gio
dc Thi Nguyn, Tnh y v y ban khng chin hnh
chnh tnh Thi Nguyn thng nht quyt nh: chuyn
trng ph thng cp II III Lng Ngc Quyn ln sp
nhp vi trng ph thng cp II Ng Quyn ang ng
x Tn Cng huyn ng H, ly tn l Lng Ngc
Quyn. (Tn trng Ng Quyn nay t cho trng ph
thng cp II Ph Lng).
Th l trng Lng Ngc Quyn khng li Ph Bnh
ch ngy khng chin thng li tr v th x Thi
Nguyn. Cuc di chuyn ln ny thc t l b ng, tuy cp
trn linh hot ra quyt nh cn thit, kp thi, phng
n la chn l ti u. Nhng d sao, s ra i nh vy
..............................................................................................................
Do v ny B th chi b ng (thi gian ny trc thuc tnh y

Thi Nguyn) b a i ci to. Lnh o trng v cc on th chi
on, Hiu on cng b x tr thch ng.
Do lin tng n cuc khi ngha ca nng dn c k li trong
truyn Thy h ca Thi Ni An (1296 1370, nh vit tiu thuyt
Trung Quc), nn hc sinh gi v bin ng t pht qu khch ny l
Lng Sn Bc.
(63)
86
khng trnh khi ni nim bi ngi ca thy v tr. t nhiu

nc mt trong cuc chia tay gia dn lng vi thy gio,
c gio, hc sinh. Tm trng tht ngn ngang, vi s bi
hi, luyn tic, nht l tic, trong tnh hnh m c x hi ln
lng ngi ang xao ng si tro.
***
C. Trng ph thng cp II III Lng Ngc Quyn
Tn Cng ng H.
Vic hp nht gia hai trng din ra thun li. Hiu
trng l thy Nguyn Vn Thu (64), Hiu ph l thy Bi
Quang Huy(65) nguyn Hiu trng (trng cp II Ng
Quyn). Gio vin c ca hai trng ni chung vn dy
trng hp nht. Cho n 1954, trng c thm cc thy
gio, c gio (t trng Ng Quyn nhp vo hoc mi
c iu ng n): Nguyn Vn Uyn, Trnh Nh Ngh,
Nguyn Vn Chu, Nguyn Hu Kim, Phm Vn Kim,
Nguyn Ngc Phc, Nguyn Vn Thng, Nguyn Vn
Hon, Chu Th K, Lng Vnh Khang, Bi Th Hi, L
Phng Hng.
T vi nm tr li y B xy dng c mt s trng
s phm trung cp v cao cp, cc lp d b i hc (
trong nc v Khu hc x trung ng) nhm o to gio
vin mt cch chnh quy p ng nhu cu cc trng cp II
..............................................................................................................
Thy Nguyn Vn Thu dy mn Ton, tt nghip Ton hc i

cng (nm th nht ca bng c nhn theo h thng i hc trc
Cch mng thng Tm). Nm 1946 theo li ku gi ca B QGGD,
thy Thu i dy hc Ph Th, ri c B iu ng tng cng
cho trng Lng Ngc Quyn (khi trng chuyn v Quyn).
(65)
GS trung hc Bi Quang Huy, tt nghip trng Cao ng S
phm ng Dng, thy gio ca nhiu tr thc, cn b cao cp ca
ng v nh nc sau ny. Theo khng chin, trng ca thy tn c
ln Tn Cng, ng H, Thi Nguyn
(64)
87
v III ngy mt tng nhanh. Mt s thy gio, c gio mi

v ging dy trng Lng Ngc Quyn t nhng ngun
o to ny (66).
Tn Cng l x pha ty nam huyn ng H (nay thuc thnh ph
Thi Nguyn), trong vng i rng bt ngt ti tn th x (cch hn
10km), c con sng Cng chy qua. Dn c phn ng l ngi di
xui ln khai khn, lm t in t vi i trc, sng ch yu nh
rung nng, rng i. Khng chin lan rng ng bo tn c t vng
xui ln, t th x vo ng, va tng gia sn xut (nng nghip), va
bun bn nh. Nhiu c quan nh nc, trng hc, trng Lc qun
Trn Quc Tunng trong vng. Khi trng Lng Ngc Quyn
chuyn ln, trng Ng Quyn c n lp 8. Trng ng xm
Soi, ni c nhng i ch ca a ch Hng. Thy, tr nh nh dn
hoc t lm nh tranh tre n gin, t lo vic n ung. C s vt cht
ca trng lc l ca trng Ng Quyn c, cn rt n s, gm
mt vn phng, mt s lp hc, tt c u l nh tng trnh, mi
lp r nm ri rc trnh my bay Php oanh tc trn cc i
ch ven chn ni Guc, mt qu i cao m a ch trc y
khai thc trng ch bn sn thp gn cc xm dn c.
Bn gh, bc ging u lm t nhng mnh vn g th cha bo
hoc l nhng tm git na ch hoc p gip ra, an ken li, t
trn hng chn bng thn cy c chc. Gh ca thy tr cng vy,
l nhng thn cy rng nh, t trn hng chn bng cy c chc
Cn bng th l nhng tm vn x mng ghp li. Sn khng c. Trc
nht trc mi bui hc c nhim v nh bng bng nh ni v l
khoai lang. Phn vit khng c. Ti thc s ng ngng khi ln u
tin bc chn vo lp ging bi, thy trn bn thy c mt cc
phn to tng, mt con dao ra cn v mt nm l dy khoai lang
trn nh ni
(Trch: Lng Vnh Khang T liu v lch s trng PTTH Lng
................................................................................................................
- Nh c L Phng Hng tt nghip S phm trung cp Khu hc

x trung ng (Nam Ninh Trung Quc);
- Thy Lng Vnh Khang tt nghip S phm cao cp Ban Ton,
L;
- Thy Nguyn Vn Hon tt nghip S phm cao cp Ban x hi;
- Thy Chu Th K tt nghip S phm cao cp Ban Ton, L.
(66)
88

Ngc Quyn, n v anh hng thi k i mi, giai on 1954 1959.
Ti liu cha cng b)
Trng nhanh chng n nh v mi mt v tp trung

trc ht vo hot ng ni kha, to n np m bo
thc hin chng trnh (c b nh hng do bin ng bt
thng va qua).
Thi gian ny ngnh gio dc ng trc i hi mi
ca tnh hnh l phi pht trin mnh v mng li trng
hc (v s lng), ng thi nng cao cht lng o to.
Trng ph thng cn phi c nhng c gng mi v ci
tin cng tc ging dy v hc tp. Tinh thn phng chm
gio dc tip tc c qun trit, nu cao nh li nhc nh
ca Ch tch H Ch Minh: Gio dc lin h vi i sng
nhn dn, phi hp vic gio dc ca trng hc vi vic
tuyn truyn gio dc chnh tr chung.
Thy v tr trng Lng Ngc Quyn c nhiu c
gng v thnh tch trong thc tin vn dng phng chm
mi, song t ra kh lng tng v tng mc sai lm. Vn
kt hp hot ng x hi vi nng cao cht lng gio
dc i hi thy v tr cn ra sc thi ua ci tin phng
php dy v hc nhiu hn na. V pha thy, nh trng
ch xy dng cc t b mn, y mnh cc hot ng
nh son bi tp th, thm lp d gi thng xuyn, t
chc cc gi dy mu, rt kinh nghim chung Sao cho
bi hc th hin c tinh thn phng chm gio dc? Bi
hc mn khoa hc t nhin v bi hc mn khoa hc x hi
c u th v hn ch khc nhau th no khi thc hin mi
kha cnh ni dung phng chm? v.v Lm vic tp th
thi im ny qu tht l mt phng thc rt c hiu
qu. Tp th cc nh gio Lng Ngc Quyn, sau bi hc
Quyn, nay thn trng, sao cho vic gio dc t tng
chnh tr thng qua mn hc vn ha, lin h thc t a
89
phng t bi hc, kt hp phn thc hnh vi tham gia

cng tc a phng c nhun nhuyn, t nhin, trnh
g p, khin cng, mt cn i. Sau nhng nm u
khng chin, cc hi ng chuyn mn ca B cha
iu kin nghin cu nhiu v khoa hc gio dc. Nay,
giao lu th gii m rng hn, Khu hc x trung ng
vi s tp trung nht nh s lng v trnh cc nh gio
dc ng thi, B cung cp cho cc nh gio nhiu ti
liu l lun v kinh nghim gio dc b ch. Mt s sch
dch ca cc nc bn (nh sch ca nh gio dc Lin X
Kairp do V Thun Nho dch rt c ch ) em n cho
gio dc nc ta thm nhiu hiu bit phong ph. T Gio
dc nhn dn (thay t Gio dc tp san c) c nhiu
chn chnh, ci tin. y cng l ni dung mi m, hng
th c cc nh gio cc t b mn ca trng quan tm
trao i tm hiu.
V pha hc sinh, phong tro thi ua ci tin phng
php hc tp c dy ln si ni. N c ngha h tr cho
phong tro thi ua ca gio vin, v ch yu nhm nng
cao cht lng, hiu qu hc tp ca hc sinh. Ni bt l
cuc vn ng noi gng chin s thi ua H Hc Hi, hc
sinh gng mu c i d i hi lin hoan anh hng v
chin s thi ua ton quc 1952. Trc gi nghe ging, cc
lp thng ht vang bi ht v ngn uc sng chi H
Hc Hi nh mt nim t ho th h, nh mt iu tm
nim hn nhin. Ri mt tm gng khc, bn lc thut
thnh tch v kinh nghim hc tp ca mt hc sinh Khu
hc x trung ng cng c ph bin su rng, c hc
sinh ton trng, nht l cc lp ln quan tm.
***
n 1953, Thi Nguyn c mt mng li trng cp II
90
cc huyn. Ring huyn ng H (bao trm c th x)

c 3 trng cng 3 x: Hip Ha, ng Tin, Tch
Lng v mt trng t (sau gii th theo ch trng
chung, a hc sinh vo trng Hip Ha). Trng Lng
Ngc Quyn l trng ln nht tnh, ng ngay trong
huyn ng H nn Khu on hc sinh, Khu on TN cu
quc, Tnh on hc sinh, Tnh on TN cu quc coi l
mt trng im c vai tr trung tm ca phong tro (67). V
vy cc cp lnh o vn da vo t chc Hiu on v
on thanh nin ca trng Lng Ngc Quyn trin
khai cc ch trng cng tc.
Ban chp hnh cc on th hc sinh ca Lng Ngc
Quyn c phn cng ng ra tp trung hc sinh cc
trng cp II trong huyn tin hnh cc t chnh
hun, hun luyn (nh ci to hc tp, hc cc chnh
sch ca ng v Chnh ph).
Nhng dp , anh ch em hc sinh 3 trng bn ba l
khn gi i b n tp trung trng Lng Ngc
Quyn. Hiu on, chi on chun b chu o: phn phi
tng tp vo ngh cc nh dn, ph bin ni quy, chng
trnh hc tp, sinh hot. Cui t c lin hoan la tri tng
bng. Trng anh c Lng Ngc Quyn tr thnh ch
da tin cy, l nim m c ca la hc sinh cn k.
Nhu cu cn b c trnh cao ngy cng cp thit.
Trng tr thnh ngun cung cp kp thi mi khi ngnh
no cn ngi. C nhng t bt k tuyn chn s
lng t, mi ngi (khng i qua k thi tt nghip)
a i o to nc ngoi. Sau khi Lin X, Trung Quc
..............................................................................................................
ng ch Kim Qu inh cn b Khu on, ng ch Nguyn

Khnh cn b Tnh on (sau ny l Ph th tng Chnh ph) lun
theo st ch o. C thi gian ng ch Kim Qu inh cng tc di
ngy ti trng.
(67)
91
v cc nc trong phe dn ch ln lt chnh thc cng

nhn nc Vit Nam DCCH, ng v Chnh ph ch th
cho cc cp cc ngnh mt mt tranh th s gip quc
t, mt khc tuyn truyn gio dc su rng nhn dn ta
hiu. i vi hai ngi bn ln Lin X v Trung Quc, ta
tin hnh mt hot ng c bit trong sut mt thng, gi
l Thng hu ngh Vit Trung X. Trng Lng
Ngc Quyn hng ng s kin ny nh mt nhim v
phi hp vic gio dc ca trng hc vi vic tuyn
truyn gio dc chnh tr chung (Ch tch H Ch Minh).
Ngoi vic tham gia cc t tuyn truyn, pht thanh i su
vo thn xm, trng t chc mt i vn ngh tuyn
truyn ln (do anh o Th Ng lm i trng) i lu
din nhiu x trong huyn t Thnh n, Thnh
cn Tn Quang, Tc Duyn ngha chnh tr ca
s kin c t m v su sc thm trong khng kh vn
ha ngh thut si ni, sinh ng m trng em li.
Hc sinh ca ht vang lng, say sa nhng bi ht ca ngi
t nc v lnh t X-vit (Lnin, Stalin), v cuc chin
tranh v quc v i, c nhng ca khc v tnh yu trong
chin u v xy dng ca Lin X hoc do nhc s Vit
Nam sng tc. Cng nh vy i vi Trung Quc, thanh,
thiu nin Lng Ngc Quyn a thch giai iu v hnh
nh ngi chin s gang thp hng trng, k v trong cc
bi hnh khc ca Hng qun Trung Hoa, cc bn hp
xng quy m, cc iu ma khe khon vi nhng ng
tc khng cu k Nhng tro lu ngh thut chnh tr
nh vy lm hng phn i sng tinh thn, tip sc cho
khng chin vo giai on cui.
Xt mt cch ton din, nhng hot ng ca trng
theo nh hng ch o ca phng chm gio dc nh
vy nng cao hiu qu cht lng o to.
92
u 1954, hng ng khu hiu Tt c cho tin tuyn,

tt c chin thng, hc sinh Lng Ngc Quyn li
tng qun. t ny i kh ng, vn nhng phn t ct cn
tin phong, hc gii, ti hoa, c c nhng bn mi ct khi
vai tm khn qung cha lu. L tin a sn trng
trang nghim v xc ng. on tn binh xp hng ba
chnh t, bc i hng dng, hin ngang thng hng ni
Guc. i sau cng l b th chi on TNCQ, ln khi con
dc cao cn gi tay vy cho!
Chin dch in Bin Ph thu ht mt khi lng khng
l sc ngi sc ca. C ti liu nu con s t l: c mi
ngi lnh Vit Nam chin trng ny th c 4 dn cng
phc v. Chin dch c chun b k lng trn tm xa c
v thi gian v khng gian. ng Ty Bc cho chin dch
thc t l nhng chng cui ni tip bao con ng t Vit
Bc, Khu IV, Khu III. M ng l nhim v ca cng
binh, thanh nin xung phong, v ng o nht l dn cng.
hu phng c lnh huy ng trng hc cp II cp III
(c khi c hc sinh ln cp 1).
Trng Lng Ngc Quyn ng gp 100 ngi, tc
mt i i (bin ch theo kiu qun i) do thy Lng
Vnh Khang lm i i trng (C trng). Ban ch huy i
i cn c thm 2 C ph l 2 hc sinh lp 9. C Lng
Ngc Quyn lm nhim v trn ng Bc Sn nh C
- Thi Nguyn, on t ng 1B by gi ni vi ng
s 3. Cng vic vt v: khai thng mt ng, vt si
di lng sng Cu ri ln theo k thut ri cp phi.
Tt c bng sc ngi. o t, chuyn t, san lp, m
nn Ngm mnh di nc vt si, ln rng ly na
an st gnh si Nn np lao ng, sinh hot ti cng
trng v ni (nh dn a phng) u theo quy c bn
qun s. Hiu lnh gi gic dt khot, tp hp hnh qun ra
93
cng trng, lm vic theo s phn cng trc, ngh gii

lao, ngh gia ngy, cui ngy, trnh my bay theo kng
ht. Mi n v dn cng t lo v mi mt (tr dng c v
hng dn k thut), t t chc nhn s n hu cn, ni n
chn .
Rt mt nhc, nhng ai cng hng hi thi ua lao ng
ht mnh. t dn cng mt thng (23/6 n 25/7/1954) kt
thc thng li cng vi tin vui t Hi ngh Gi-ne-v v
ng Dng. i i dn cng Lng Ngc Quyn hon
thnh xut sc nhim v, c tuyn dng tp th v c
nhn(68). Tr v trng ai ny cm nhn nh mnh rn ri
hn mt cht.
Trng tip tc nhim v trung tm nm hc trong
khng kh no nc phn khi nhng ngy u ha bnh lp
li. Cnh tng sao m l lm: ngi i nh try hi gia
ban ngy, trng hc ban ngy, ch hp ban ngy Hm
tr n tr nn tha! Dn ch hu c th ln tn Tn
Cng gp g ngi nh ang dy hay hc trng Lng
Ngc Quyn.
Trng pht ng t thi ua cho mng ha bnh va
lp li. Thy tn tm ging dy, i st gip tng t,
nhm hc tp, ph o thm ngoi gi chnh kha, gp
vi cc phn on hc sinh, phn on thanh nin trong
vic lnh o phong tro hc tp ca lp. C c gio thu
c thi ua lm gii thng. Bng khu hiu Chm hc,
sing lm, knh thy, yu bn dn trn tng mi lp.
Gip nhau hc tp, ph bnh, t ph bnh trong sinh hot t
................................................................................................................
- Ch n sinh Dng Th Mai c bnh bu l chin s thi ua ca

i i, c i d i hi thi ua ca cng trng, c Ban ch huy
cng trng T118 tng bng khen.
- Thy Lng Vnh Khang c tuyn dng danh hiu C trng
xut sc nht.
(68)
94
tng, khin cho mi ngi on kt thn i hn, xa b

c nhng hiu lm, thnh kin gia mt s hc sinh vi
nhau. on Thanh nin Cu quc lun lun dn u.
Trung ng on TNCQ c trao nhim v t
chc i thanh nin xung phong cng tc tip qun Th
H Ni vo ngy 10 10 1954. i tp hp mt s hc
sinh (chn lc theo mt s tiu chun thch hp) ca cc
trng Lng Ngc Quyn (Thi Nguyn), Hng Vng
(Ph Th), Tn Tro (Tuyn Quang), Hn Thuyn (Bc
Ninh), Ng S Lin (Bc Giang). L tin a din ra vo
sng 28 8 1954. 30 anh ch em tp trung nghe thy
Nguyn Vn Hon thay mt nh trng, lnh o Hiu
on, chi on cn dn v chc ln ng hon thnh
nhim v.
Gia lc y mt tin vui n bt ng lm xn xao, ho
hc ton trng: ng ch Trng Chinh, Tng b th ng
LVN, ngi anh c ca cch mng Vit Nam (nh bo
ch do thng gi) n thm trng. Tng lp tr thc
knh phc ng ch nh mt nh l lun mc-xt Vit Nam
hng u, ngi trc tip thay mt ng vch ng li
vn ha gio dc cch mng. i vi hu ht thy tr
Lng Ngc Quyn, y l s kin p ng mong ch by
lu, vn k thanh bt kin k hnh (mi nghe ting tm,
cha thy ngi).
Cuc n tip din ra trng th nhng ht sc gin d,
m cng. ng ch hi han n cn v chm ch, xc ng
lng nghe thy v tr ca trng ni v tnh hnh mi mt,
t i sng vt cht, tinh thn, tnh cm n nhng c gng
trong dy v hc. Ni chuyn vi thy gio v hc sinh
trng, ng ch nhc li truyn thng lch s ca t Thi
Nguyn, phn tch ngn gn tnh hnh thi s trc mt,
biu dng thnh tch nh trng, khng nh vai tr ca
95
trng trong s nghip chung ca t nc, nhc nh

nhim v ca thy v tr. c bit, nh l lun mc-xt
Trng Chinh ni v vn quan h thy tr theo
quan nim v i sng cch mng: l quan h ng ch,
gia th h trc v th h sau, th h nhng ngi anh,
ngi ch v th h cc em Lp lun cht ch khoa hc
thuyt phc m li l vn nh nhng n tn.
Cho n ngy , ng ch Tng b th ca ng l v
lnh o cao nht trong s nhng nh lnh o cp cao n
thm trng Lng Ngc Quyn. Tin ng ch Trng
Chinh ln ng tip tc chuyn cng tc, thy v tr
trng Lng Ngc Quyn li phn khi hng hi thi ua
hon thnh chng trnh nm hc. Chi on, Hiu on,
i thiu nhi nhc nh ghi nh v thc hin li ng ch
Trng Chinh: Chm ch hc tp l biu hin lng yu
nc mt cch thit thc nht.
Nm hc cui cng trong khng chin chng Php
din ra si ng vi nhiu s kin ln v trong tm trng
hc sinh, nht l lp cui cp II v cp III. H ng trc
mt ngng ca mi dn vo tng lai: cc trng chuyn
nghip, i hc m thm sau ha bnh lp li.
Trong bn b cng vic, trng cn lo xc tin cng tc
chun b chuyn a im v th x Thi Nguyn.
***
- Trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn i
trn cuc khng chin chng Php (1947 1954), bn ln
di chuyn a im, ng chn trn 5 x ca ba huyn i
T, Ph Bnh, ng H.
- Nh da vo dn v pht huy tinh thn t lc cnh sinh,
nht l c cc cp lnh o t trung ng n a
phng quan tm thch ng, trng bt u t ch cha
96
c g tri qua thng trm gian kh, kin nh, nay tr thnh
mt trng ph thng cp II III hon chnh thuc hng
ng cc trng ln.
- Trng o to cho t nc cc th h thanh nin tr
thc c trnh trung hc ph thng 4 nm ( t), ri tt
nghip ph thng (lp 9). l lc lng khng th thiu
trong cng cuc khng chin, kin quc trc mt v lu
di.
- Qu trnh phn u tn ti v pht trin ca trng cng
em li nhiu bi hc kinh nghim c gi tr v ch t lc
t cng, v tinh thn sng to nng ng, v thc v bn
lnh t tin trong o to v t o to hng v nhng
phm cht nhn cch ngi cng dn mi ca t nc.
- Ring ngnh Gio dc hn cng xem y nh mt thc
tin sinh ng rt c nghia sut 8 nm trin khai ng
li, ch trng gio dc ca ng.
97
Chi b ng LVN ca trng (Quyn 1952)
nh c K.
98
nh Phng .
N sinh Lng Ngc Quyn Ph Bnh
99
Ban vn ngh Lng Ngc Quyn Ph Bnh.
100
Chng III
TRNG PH THNG CP II III
LNG NGC QUYN TRONG S NGHIP
XY DNG NH TRNG X HI CH NGHA
(1955 1965)
I. Nm hc 1955 trng ph thng cp II III Lng
Ngc Quyn chuyn v th x Thi Nguyn, ng ti mt
qu i thuc khu vc Kp - le(1), cch im trung tm th
x chng hn 1km v pha ty. Vng ny ang cn tha
dn, lc c hng qun, xung quanh bt ngt i sim, mua,
vt qua sn i l nhng con ng mn t si. Thy,
tr phi leo mt con dc kh cao, xe p phi dt ln
trng.
Trng l 4 dy phng hc 4 pha quay mt vo mnh
sn gia. Pha gn cng trng l nh vn phng. Tt c
lm bng tranh, tre, na l. Bn gh c khong 20 b bng
g loi xu, cn ton phi chn cc xung t t tm vn
ln trn. n s v c v tm b th, nhng trng cng
c hng ro na bao quanh chn i, c cng trng
(khng c cnh cng) dng bng nhng cy bng to
cao Quang cnh khc thi khng chin hm qua rt
nhiu.
Chuyn ra th x, trng Lng Ngc Quyn sp nhp
thm cc trng cp II Hip Ha, ng Tin, Tch Lng
( c ti lp 6), tuyn sinh lp 5 mi, lp 8 (c hc sinh
t huyn xa v). Kh nhiu hc sinh tnh ngoi hi hng
................................................................................................................
Kp-le l tn mt ch n in ngi Php. Khu vc n in ny

rng 1650.48 ha (trung tm thuc phng ng Quang thnh ph
Thi Nguyn ngy nay) cng gi theo tn ca ngi ch. By gi l
a im ca Trung tm gio dc k thut tng hp ca S gio dc
v o to Thi Nguyn.
(1)
101
sau ha bnh, nhng li c mt s hc sinh tnh khc ch

yu Cao Bng, Bc Kn v hc lp 8 v cc tnh cha
c cp III. Mt s hc sinh H Ni xin ra y hc v
ngng m nh trng cch mng. Tng s hc sinh
khong 600, vi 13 lp, cp II mi khi 3 lp, cp III mi
khi 2 lp.
Thy gio, c gio cng ng hn v c mt s thay i.
Thy Hiu ph Bi Quang Huy ngh hu, v H Ni. Mt
s t chuyn i, nhiu thy mi chuyn v:
- Li c Thng, Nguyn Huy Khnh, Nguyn Vn
Hnh nguyn l gio vin trng cp II Hip Ha.
- V Trng Vinh, o Trng Du dy cp II.
- Phan Trng Lun, L nh K, Hong Ngc Hin,
Nguyn nh Khm, Nguyn Xun Nam dy cp
III.
Ngoi mt s t thy c gia nh gn trng, cn hu ht
vn phi tr nh nh dn. Dn vn rt qu trng thy gio
v sn lng gip chng khc nhng nm khng chin.
Tuy nhin vi nhng thy gio c gia nh i theo th
thng phi tm nh dn c iu kin thch hp hi xa,
m khng c phng tin i li no khc ngoi i chn i
b (2). Vi hc sinh, tnh hnh c khc hn. S anh ch em
ngi th x v cc x ln cn (cch trng 5, 7, 10km) kh
ng, h khng phi tr hc. S khc tm nh tr cc
xm quanh trng. C nhiu anh ch em a phng r bn
hc v nh mnh cho vui v tin h tr nhau hc tp (3).
Khong hai chc anh ch em hc sinh trung hc t H Ni
..............................................................................................................
- Thy Nguyn Vn Uyn cng con gi mi t H Ni ra vi b

hc trng Lng Ngc Quyn, nh ph huynh hc sinh cch
trng 3km;
- Thy V Trng Vinh cng v nh hc sinh cch trng 5km.
(3)
Rt nhiu mi quan h nh th tr nn gn b tnh ngha sut i.
(2)
102
do c h hng thn thch i khng chin Thi Nguyn,

nay c iu kin theo hc mt trng ln c ting ca
chin khu, hy vng b p nhng thit thi do qu kh
sng trong vng ch hu v b nhi s bi nn gio dc n
dch. H rt hm h, ho hng vi tt c nhng iu mi
m, t quy ch gio dc, ni quy nh trng, phong cch
ging dy ca thy, quan h thy tr, b bn, n t chc
on th, hot ng x hi, H khng t ra chn nn
trc cnh tng n s, ngho nn ca trng s,
thy tr khng chin, tri li rt khm phc. H cng mun
t rn luyn mnh qua sinh hot gian kh, nam th qun nu
o vi, dp lp, m nan, n th qun thm o cnh
Cm n cng da mui, c chua. H trt li sau lng khng
luyn tic b ga-ba-in M va p va sang, b o di
qun trng tht tha yu iu Nhiu ngi chp nhn
hc chm li mt thi gian ph hp vi nm hc y
(4)
, cng hc ui phn khoa hc x hi ca chng trnh
khng chin vn rt khc chng trnh ca trng ch.
Mc d nm u ha bnh, trng cha c u t
nhiu v c s vt cht v thit b dy hc (tt c ch cha
y i b ngi lao cng gnh trn vai t Tn Cng ra
th x, gm th nghim n gin: chai l, ng nghim,
lc k, v.v) nhng trong hon cnh mi nhiu thun li
nh hc ban ngy, trng lp tp trung, trng v ni
trung tm ca tnh v khu, i sng c phn kh khn
..............................................................................................................
Nm hc trong vng ch hu t thng 9 nm ny ti thng 5 nm

sau, cn nm hc ca trng cch mng bin ch theo nm dng
lch.
- Cp trung hc ph thng vng ch hu gm 4 nm: tht,
lc, ng, t - tng ng vi cp II 3 nm; cp trung hc
chuyn khoa vng ch hu gm 3 nm: tam, nh, nht
tng ng vi cp III 2 nm (trc ci cch gio dc 1956).
(4)
103
hn (nhu yu phm khan him, n iu), nn vic

dy v hc c khi sc v phong tro v tt ln v hiu
qu. i sng vn ha tinh thn c ci thin r rt. Sch,
bo phong ph hn. Bi chiu bng i phim mi sau 2
tun hoc mi ngy.
Rp ht t nhn Quyt Tin chuyn din kch ht dn tc
(ci lng, tung, cho) ra i t hi khng chin nay c
iu kin pht trin hn.
Mt s gnh ht, gnh xic t nhn t H Ni ra biu
din. Thnh thong c on ngh thut nc ngoi (Triu
Tin, Trung Quc) sang nc ta biu din cng dnh mt
s bui cho Thi Nguyn. Tuy cc on ngh thut ln ca
trung ng v qun i thi gian ny u tin phc v ng
bo vng mi gii phng l chnh, nhng cc tit mc ln
c sc bao gi cng cng din Thi Nguyn trc (v
cn s thng thc v thm nh ca mt cng chng c
qu trnh tham gia cch mng v khng chin chnh l
nu cn). Mi trng vn ha nh hng tt n qu
trnh gio dc ca nh trng.
Nm hc 1955 kt thc i vi lp 9, tt nghip trng
ph thng 9 nm theo quy nh phi hc mt nm d b
trc khi vo i hc.
Nhng do tnh hnh v yu cu chung, h c tuyn
vo i hc ngay, mt s khong mi ngi c gi i
nc ngoi. Ai cng lo kh m theo hc c, nhng thc
t h vt ln, v nhiu ngi t thnh tch cao. l
nh truyn thng cn c, tinh thn kht khao vn ln, nht
l quen vi phng php t hc ca ngi hc sinh
khng chin.
Nm hc 1955 c nhiu thay i v lnh o trng.
Thy Nguyn Vn Thu c B iu ng i vit sch gio
104
khoa mt thi gian(5), cng vic Hiu trng trng do thy

Nguyn Vn Hon m nhim theo quyt nh ca B.
Sang hc k II, thy Hon chuyn ngnh sang cng tc
nghin cu Vn hc, Ty Gio dc Thi Nguyn ch nh
thy Chu Th K ph trch trng. Sau thy K c
quyt nh chnh thc c lm Hiu trng.
***
Ngay t khi cha ph trch chung, thy Chu Th K
trc tip gip thy Hiu trng Nguyn Vn Thu lo vic
tm a im mi v xy dng trng s. a im khng
him tr, phi khng gian p ng yu cu v phng
hc, vn phng, phng th nghim, nh tp th gio vin,
k tc x hc sinh ni tr, hi trng, sn tp trung, sn bi
th thao v.v Thy K cng cc cng s b nhiu cng
sc.
Sau nhiu bui leo i li sui nh nhi m hi kho st
cc vng quanh th x, v sau nhiu ln trnh bo, xt
duyt, Khu t tr Vit Bc v tnh Thi Nguyn quyt nh
cho trng c xy dng ti a im hin nay m lc
ch l 3 qu i bt p, l th sim, mua, c di v y
lc c vi ci m nn nhiu thy cng s. Trng quyt
nh u tin dnh qu i thp cnh con ng t Kep-Le
v cnh con ng mn vo xm Cu Tre lm ni dng
cc lp hc, Lc u cc lp hc u lm bng tranh, tre,
na, l, nhng lm chc chn, rng ri, thong ng, ca
s chn song u c cnh phn, xung quanh lp c hin
..............................................................................................................
Hon thnh cng vic vit sch GK, 1956 thy Nguyn Vn Thu
tr li trng ging dy. Khong cui hc k, thy chuyn v H Ni
lm chuyn vin (sau lm gim c) th vin Khoa hc Nh nc.
c hp l ha gia nh (v, con chuyn t Ph Th v), thy c
iu kin thun li hn chm sc sc khe (cha chng au u,
va vt v va u nhc nh thy vn ni).
(5)
105
rng, lan can bao quanh. Vn phng trng lm di

chn i
Hu ht cc thy, c gio l ngi vng xui, khng
c gia nh th x Thi Nguyn. Khu tp th gio vin,
cng nhn vin u tin bng tranh, tre, na, l c xy
dng qu i bn cnh i lp hc Nhiu ngi, nht
l cc c rt e ngi trn m tha ma, m a.
Khu tp th hc sinh cng hnh thnh v hi by gi
trng c giao nhim v tip nhn v nui dy mt s
hc sinh min Nam tp kt v vt tuyn(6) m con s lc
cao im l 75 ngi. V sau li c gng kt hp t chc
ni tr cho hc sinh cp 3 min ni cc tnh trong Khu t
tr nh Cao Bng, Bc Kn, Lng Sn v hc
(Chu Th K - Mt thi nh tp 2, Ban lin lc cu
hc sinh trng trung hc Lng Ngc Quyn Thi Nguyn xut bn
2005, tr. 28, 29).
Trn i hoang vng c mt tp lu ca hai b chu.

Cnh tp lu c mt cy mn. Tp lu di i nhng cy
mn c gi li. Khi trng va dng xong th cng l
lc cy mn n nhng bng hoa u tin. B c trong
tp lu trc k li rng b trng i bao nhiu nm
m cy mn vn cha ra hoa. n nay, trng va xy
dng xong th mi thy nhng bng hoa u tin . Tht
l mt s trng hp ngu nhin hm cha mt t th rt
hay, ti da vo t th son ra bi Cy mn n
hoa. Bi ht ch n gin k li cu chuyn v s ha hp
................................................................................................................
Hc sinh min Nam di ch Ng nh Dim khng chp nhn

hin trng nn u tranh i c ra min Bc. Chnh quyn min
Nam buc phi chp thun theo iu khon quy nh trong Hip nh
Gi-ne-v. Hc sinh vt tuyn hc trng Lng Ngc Quyn u
l nam gii, ngi Si Gn.
(6)
106
gia tri t v con ngi hng v mt tng lai tt

p
(Nguyn nh Khm Sd tr.36,37). (6a)
Nm hc 1956 1957 khai ging ngi trng mi,

phong quang, b th, khang trang. Trng c s quan
tm rt ln ca tnh v Khu t tr Vit Bc, c gip
kp thi v trong gii hn cao nht mi khi trng t
yu cu. Ty gio dc lun i st ch o v mi mt. Khu
on thanh nin, tnh on thanh nin coi trng Lng
Ngc Quyn l c s c phong tro nhy bn, si ni mnh
m nht, l ni ch o th im in hnh cc ch trng
ln. Nm 1956, thy Lng Vnh Khang b th chi on
thanh nin gio vin c bu vo Ban chp hnh tnh on
Thi Nguyn (lc ny ng ch Nguyn Tin Phong lm b
th). y cng l thi gian trng cp II III Lng Ngc
Quyn thc s xy dng v mi mt, t b my lnh o,
c s ng, bin ch gio vin, cng nhn vin, cc t
chc, on th ca thy, ca tr
Vic xy dng cc t chc Hiu on v chi on trong
hc sinh c nh trng v t chc c s ng quan tm
c bit. Da vo s iu tra kho st nhiu ngun, trng
v on th ch nh mt h thng cn b lm thi. Khong
1 thng sau tin hnh dn cc i hi t lp n trng.
Khng kh i hi rt rm r, si ni, nht l trong dp bu
Ban chp hnh Hiu on. Lm sao bu c nhng ngi
i din xng ng cho nhiu thnh phn hc sinh, kh d
khng thua km lm so vi lp cn b Hiu on v chi
on rt gii v mi mt, chng chc v t th, gng mu,
..............................................................................................................
(6a)
Do quy hoch xy dng mi, cy mn khng gi c. Nm 2005,

Hi cu HS LNQ H Ni trng li c CY MN HUYN
THOI ny kp n mng ma xun 2006, k nim 60 nm thnh
lp trng.
107
chun mc v o c t cch h va tt nghip ra

trng cui nm trc(7)? Qua nhng cuc hi hp tuyn
truyn vn ng bng nhiu hnh thc cui cng cc i hi
ln lt din ra v thu c kt qu tt.
Tt c dn i vo n nh, hot ng nn np, c chiu
su cht lng, bt u t nm hc th nht thc hin
chng trnh ci cch gio dc (8).
Bc u tin chun b thc hin ci cch gio dc ln
th hai (1956) l cc trng hc thm mt hc k chuyn
tip, coi nh hc k III ca nm hc ko di 1955 1956,
t bin ch nm hc tr li nh trc 1952 (tc
khng ng nht vi nm ti chnh dng lch). Trong hc
k ny, cc lp s hc b sung mt s kin thc m chng
trnh ph thng 9 nm khng c. Ngoi ra v cn bn quy
ch gio dc vn nh trc. Cui hc k cc lp t chc
thi tin ch mn hc do gio vin b mn ph trch. Ht
cp II khng c k thi tt nghip, hc sinh im c
ln thng lp 8 ca trng.
Sau hip nh Gi-ne-v, min Bc hon ton gii phng,
ngnh gio dc ng trc tnh hnh c hai h thng nh
trng cng tn ti, mi h thng u c nhng u im,
nhc im ring, cn x tr mt cch hp l khi tin hnh
thng nht li (theo tinh thn ngh quyt Hi ngh Trung
ng ln th 7 kha 11, 3 1955). L do quan trng tt
..............................................................................................................
Nh cc anh Kiu Tun, Ch Vn Tn, Nguyn u, Nguyn Nha,

Trn Qun Anh; ng vin Bng Minh Chu, v.vSau ny h u
phn u hc tp c trnh tri thc cao, gi cng v cng tc
tng xng v c ng gp ng k.
(8)
n ci cch gio dc c Chnh ph nc VNDCCD thng qua
thng 5 1956, trin khai thc hin t nm hc 1956 1957 tr i v
kt thc vo khong 1960.
(7)
108
yu na ca cuc ci cch ny l nhim v cch mng

thay i. Cho nn cuc CCGD (ci cch gio dc) 1956
va mang tnh ci cch thc s, va bao gm nhng iu
chnh c tnh cht ci tin.
Sau khi nghin cu (k c c tham kho nn gio dc
Lin X), n ci cch gio dc a ra m hnh trng
ph thng 10 nm thay cho loi hnh trng ph thng 9
nm vng t do v trng ph thng 12 nm vng tm
chim c. H thng 12 nm cn mang nhiu tn tch gio
dc thc dn. H thng 9 nm th kin thc qu thp, thiu
cp nht hin i, thiu nhng mn cn thit nh ngoi
ng, gio dc th cht v gio dc thm m. Cu to
chng trnh cha hp l lm nht l v mt s phm.
Cu trc h thng 10 nm nh sau:
* V lng = 1 nm
* Cp I
= 4 nm
* Cp II
= 3 nm
* Cp III = 3 nm
Cui cp I v cp II hc sinh phi thi ht cp, cui cp III
thi tt nghip ph thng. S tun thc hc t 33 n 35
tun; s tit hc cp II, III mi tun l 29 30 tit.
Chng trnh hc c thit k theo quan im duy vt
bin chng v duy vt lch s, nhm tng bc bi dng
cho hc sinh th gii quan khoa hc v nhn sinh quan
cng sn ch ngha, v qun trit nhim v chnh tr ca
ng, Chnh ph trong giai on cch mng mi.
Ni dung chng trnh mang tnh ton din bao gm bn
mt gio dc: c, Tr, Th, M. Phn tch mi quan h
gia bn mt gio dc ny, i hi gio dc ph thng
ton quc hp thng 3 1956 xc nh: Tr dc l c
s.
109
Cng tc bin son sch gio khoa c tin hnh

khn trng, v thng xuyn c b sung, chnh l.
i vi trng Lng Ngc Quyn, vic trin khai ci
cch gio dc khng gp nhng vn phc tp (nh vi
cc trng c vng mi gii phng). Vn l quan im t
tng c bn: gio dc phc v chnh tr, kt hp vi lao
ng sn xut, l lun lin h vi thc tin, hc i i vi
hnh, kt hp gio dc nh trng vi gio dc gia nh v
hot ng x hi.
Nhng iu chnh ln v nhim v chnh tr v mc
tiu gio dc l tt yu cn c trn hai nhim v chin lc
m ng ra cho min Bc(9). C th l:
- Gio dc c nhim v phc v c lc cng cuc
xy dng min Bc vng mnh, tin dn ln ch
ngha x hi v u tranh thng nht nc nh
(iu chnh ln so vi nhim v m Ci cch gio
dc ln I, 1950 ra);
- Mc tiu gio dc: o to, bi dng th h tr
thnh nhng ngi pht trin v mi mt, nhng
cng dn trung thnh, nhng ngi lao ng tt, c
ti, c c p ng yu cu nhim v chin lc
ca cch mng nc ta.
L mt nh trng sinh ra v trng thnh trong cch
mng, trng tri qua qu trnh u tranh xc nh
nguyn l, phng chm gio dc mi, loi tr quan
nim m h phi chnh tr, phi giai cp ca gio dc, n
nay vn qun trit quan im t tng ca ci cch gio
.............................................................................................................
l:
- Xy dng min Bc thnh hu phng ln hu thun cho min Nam
hon thnh cuc cch mng dn tc dn ch,
- Chun b tng bc tin ln ch ngha x hi.
(9)
110
dc ni chung khng xa l. Mt s t gio vin mi vo

ngh trn nn gio dc ph thng vng mi gii phng,
khi n trng c sinh hot trong cc t chuyn mn
gm nhng ng nghip c b dy kinh nghim trng
khng chin nn nhanh chng bt kp yu cu, nht l
thc v thao tc gio dc t tng qua mn hc, bi hc,
cng nh khai thc, tn dng c hi vn dng tri thc khoa
hc vo thc tin mt cch hp l.
Tuy nhin nhng nm tnh hnh trong nc v th gii c
nhng vn phc tp tc ng xu n uy tn ca ng ta v
ch XHCN cc nc bn. C th l:
- Nhng sai lm trong ci cch rung t v chnh n t
chc, nhng va vp trong ci to giai cp t sn thnh
th;
- Mt ma, v Mai Lm;
- Khng c hip thng tng tuyn c sau 2 nm nh
Hip nh Gi-ne-v quy nh (do M - Dim ph hoi);
- S ph hoi, phn ng ca bn phn ng tay sai M Dim cn li min Bc;
- i hi ln th 20 ng cng sn Lin X cng b sai
lm ca lnh t Stalin (t sng bi c nhn cng nhng
h ly) ; nu vn qu ha bnh ln CNXH.
- V P-z-nan (Ba Lan) v v chng i Hunggari
(khng mun i theo con ng x hi ch ngha)
khin mt b phn tr thc, vn ngh s nc ta (trong
c nhng phn t lc hu phn ng) tp hp xung
quanh t bo Nhn vn v cc tp ch Giai phm ma
thu, Giai phm ma xun, trng i hc (S phm
v Tng hp) c t t mi, to nn mt tro lu
chng i ch .
Do vy ngnh gio dc v trong c trng Lng Ngc
Quyn khng trnh khi nhng kh khn nht nh.
111
Tro lu Nhn vn tai hi hn ch n m rng nhn

s chi phi nhiu c quan xut bn, ngn lun, truyn
thng, lng on d lun, khin cho khng ch vn ngh s
m c gii tr thc, sinh vin, hc sinh v nhn dn b nh
hng tiu cc. Ngoi tr mt s sch bo c dng chng
i chnh tr r rng m chng ta d nhn bit v gt b,
cn rt nhiu sch bo, phim nh, tc phm vn ngh trn
i pht thanh cha ng ni dung suy i, duy tm thn
b, gieo rc t tng bi quan ym th, lng mn mng m,
ch ngha hng th c nhn ch k
Trong bi cnh y, trng cp II III Lng Ngc
Quyn, nh mt mnh gng, khng qu ln, nhng cng
rt nhy cm phn nh t nhiu dng nt thi cuc (10).
Thc ra khng phi tt c nhng biu hin u l
xu, m ch yu ch v xut hin vo thi im khng thch
hp. Trong giai on u tranh phc tp, cn tp trung tinh
lc cho hai nhim v chin lc ca cch mng th bn h
li gy tc ng ngc li.
Gia lc t nc chia ct au thng, nhn dn lao
ng vt v, thiu i, h li say sa vi nhng khuynh
hng t tng tnh cm xa l.
.............................................................................................................
V nh khi ngoi rp chiu phim Ting ht tri tim (ca nc

ngoi) kh t t tnh cm, th my hm sau bi ht chnh trong
phim vang ln rt thch th y trong trng, v t bo tng ca
mt lp ngang nhin ly tn l Ting ht tri tim vi hnh v
minh ha rt gi cm.
- Nhng sng tc vn, th nghip d ca hc sinh trn bo tng,
hoc ng thnh tp (chp tay) cng xoay quanh nhng ch tng
t nh thy ngoi x hi: m, Trai gi yu nhau, Mi tnh u
- C sng tc (bn tho) nhn x hi bng con mt en ti

(10)
112
Tt c nhng biu hin ca tnh hnh trn u bt ngun

t nguyn nhn su xa l cch mng nc ta chuyn giai
on, mc tiu, i tng, ni dung, tnh cht, phng
php u tranh thay i. Nhng th lc chng i cn
loi tr. Nhng g cha thch nghi cn ci to, gio dc.
Hng ng cch mng cn xc li nghim chnh. V vy B
chnh tr ng Lao ng Vit Nam ch th phi x tr v
Nhn vn Giai phm mt cch trit , ng thi tin
hnh nhng t gio dc chnh tr su rng trong ton
ng, ton qun, ton dn, c bit l tng lp vn ngh s,
tr thc cc ngnh c lin quan. Cuc u tranh ph phn
tin hnh t cui 1956 n cui 1957 thu c kt qu
bc u, tip tc v cn bn kt thc thng li vo nm
1958.
***
II. Trong ngnh gio dc, cuc u tranh t tng din
ra trong khun kh cuc vn ng xy dng nh trng x
hi ch ngha (t nm hc 1958 - 1959). H 1958, B t
chc lp hc chnh tr tp trung cho 3200 gio vin cp II
v cp III ton min Bc ti H Ni, ti liu hc tp l:
Phn u xy dng nh trng XHCN (NXB Gio dc
1958), nhm xc nh dt khot lp trng tin theo ng
Lao ng Vit Nam, con ng tin ln Ch ngha x hi.
Do vy, nh trng phi l cng c ca chuyn chnh v
sn phc v cho cch mng X hi ch ngha. Lp hc
mang tnh cht chnh hun, mt cuc u tranh t tng
thc s.
Tham d lp hc h 1958, gio vin Lng Ngc Quyn
lin h phn tch tnh hnh thc t ca trng mnh trong
nhng nm qua di nh sng t tng chnh tr v quan
im gio dc xc nh. Tuy khng c sai lm nghim
trng, nhng mi ngi u nhn r nhng biu hin thiu
113
lnh mnh, lch lc y trong mt b phn thy v tr,

ph phn mnh, c l c tnh.
T nm hc 1958 1959, cng vi ton ngnh gio dc,
trng Lng Ngc Quyn chuyn bin su sc. Mt
kh th rm r cha tng c, si ng cng cao, duy
tr sut thi k di. Bng bt tro si (1958 - 1960), nh
hng tp trung (1960 - 1964), c bit bc cao (1964 1972), tip tc nhit tnh (1975 - 1980).
Biu hin r rt nht l kh th u tranh cho cng cuc
thng nht t nc, lc ny l hng vo ch nng hi:
t co ti c ca quc M v tay sai Ng nh Dim
min Nam. T nhng v Hng in, Duy Xuyn tr th
hng lot ngi khng chin c, v tra tn hnh h tn bo
in hnh i vi ch Trn Th L, n nh cao l v u
c d man thm st hn 1000 t nhn tri giam Ph Li.
Trng Lng Ngc Quyn pht ng u tranh chnh
tr di nhiu hnh thc. Mt tinh, biu tnh tun hnh trong
trng v ngoi th x Thi Nguyn. Ht, c th (v tng
ch c th) trn i truyn thanh tnh. Treo bng drn,
biu ng trng, lp, nh khu hiu bm trn vai o,
m nn. Tt c cc lp u dng tit thi s vn hc
ging 2 bi th T Hu: Ngi con gi Vit Nam (v ch
Trn Th L) v Th mun i mun kip khng tan! (v
Ph Li). Nhiu tit ging gy c hiu qu cao trong
vic truyn cm xc au thng su v ch cm th
mnh, nht l vi anh ch em hc sinh min Nam. Ton
trng lun xc ng hng v min Nam, day dt v tnh
trng ct chia t nc v ti c ca M Dim ngy cng
gia tng t khi lut 10/59 ra i. Nh trng thc s
qun trit nhim v chnh tr c bn ca cch mng trong
gio dc ni kha v ngoi kha theo tinh thn cc ch th
114
ca Ban b th Trung ng ng (s 125 CT/TW ngy 30

1 - 1959) v ca B gio dc.
Biu hin ln th hai trong cuc vn ng xy dng nh
trng XHCN trng Lng Ngc Quyn l cao tro
thc hin mt ni dung ca nguyn l gio dc: hc tp kt
hp vi lao ng sn xut. c s thng sut t cc cp
lnh o ng, nh nc, ngnh gio dc n c s trng
i vi vn ny. l nhn thc sng t v nim tin dt
khot rng, y l ht nhn c bn ca ton b nguyn l
gio dc. Hc tp kt hp vi lao ng sn xut l phng
php duy nht hnh thnh con ngi ton din (theo tinh
thn kin ca K. Mc). Chnh v vy nn vic a lao
ng vo trng cp II, cp III tr thnh phong tro
rng khp ton min Bc vi kh th rm r. Vi trng
Lng Ngc Quyn, cao tro lao ng, sn xut va c
chiu su, va c b ni, va c duy tr di lu. T ch
trng chung ca lnh o nh trng, trin khai qua t
chc phn cng xc nh chc nng ph trch, qua h
thng gio vin ch nghim, phi hp nhp nhng vi t
chc Hiu on, chi on hc sinh... C th xem nh mt
phong tro qun chng c pht ng, khi dy mi kh
nng tim tng ca thy v tr trong trng. Tinh thn lm
ch c nh thc, bao nhiu ngh suy trn tr ngy m,
bao nhiu sng kin bng n, bao nhiu vic lm m thm
bn b hoc to bo t xut em li nhng kt qu bt ng
lm nc lng thy tr v nim phn khi ng ngng ca x
hi!
V t chc, nm 1958 thy Hiu trng Nguyn nh
Khm i hc nc ngoi, thy Hiu ph Lng Vnh
Khang ph trch thay lin h cht ch, ng nguyn tc
vi cc t chc ng (do ng ch Bi nh Khot lm t
trng), Cng on (do thy Nguyn Nh t lm th k)
115
iu hnh mi cng vic. Nhn thc r tm quan trng

ca cng tc lao ng, lnh o trng phn cng thy
V nh Lin lm gio vin ch nhim lp 10C thay thy
Trnh Vn Vi chuyn sang ph trch lao ng. Thy Vi
ch huy bao qut v su st hot ng lao ng quy m
trng cng nh tng n v lp.
Hng tun cc lp u c bui lao ng xy dng trng
s. Theo quy hoch ni ti, trng phi t lm ng i
rng ri, ngay ngn, hp l, phi to sn vn ng rng ln
kch thc sn bng bng phng (sn vn ng ca
trng chnh l a im bn t Thi Nguyn hin nay),
phi trng cy hai bn ng mi, quanh lp hc, xen vi
t trng hoa... Tt c u do cng sc, m hi ca thy
v tr sut my nm lin t ngy trng chuyn v a
im ny. Rt vt v nhng hc sinh lao ng trong khng
kh hi h. Ngy hon thnh mt t lao ng di chng
khc ngy i l hi: 2 on hc sinh hai b t do thy
Hiu trng v thy trng ban lao ng dn u, trng
giong c m, c nghn ngi reo h a ra vng t i mi
c san bng ha vo nhau tng trng Nam Bc ni
lin.
Trc nm hc 1958 1959, trng mi da vo li th
gn vng i hoang nn tin hnh lao ng sn xut nng
nghip theo c im trung du l v t trng sn, trng
da. Nay hot ng lao ng c bc nhy vt vi rt
nhiu hnh thc phong ph, t hiu qu kinh t nht nh,
v ch yu mang ngha gio dc o to. Sn trnh
tri thc sinh hc, thy Nguyn Nh t cng vi mt s
thy gio v hc sinh nghin cu lm rung th nghim cao
sn ng Quang. Bin php k thut lc l cy dy
5x5x20cm, thng hng theo hng ng ty (gi l song
long qu hi i rng qua bin). K thut ny c nng
116
dn x ng Quang hc tp v p dng. Gp tri hn,

trng huy ng gn nh ton th hc sinh gnh nc t
sng Cu vo rung ti la (qung ng phi vt
chng 3km), mt nhc m rt vui. Nhn dn thn phc
trc mt vic cha tng thy bao gi! Tri ng rt mt,
cc thy gio cng hc sinh vn xn qun li rung, xn tay
o bn phn cho m. Thy t hng dn mt nhm ph
trch trng, chm sc cy trong vn trng. C loi
cy i din cc h, cc chng loi. Cng thc hnh chit,
ghp, thc nghim khoa hc (lc ang thnh hnh l
thuyt Lwssenco v kinh nghim Mitsurin). Thy H nh
ng dy a l hng dn hc sinh lao ng xy dng
vn a l, bao gm nhng thit b chuyn dng v t to.
Hng ngy thy tr lm vic vn: quan st my, hng
gi, o tc gi, o m khng kh... rt ho hng.
Hc sinh khi cp III cn i lao ng m than Qun
Triu v m than Lng Cm. Tuy ch tham gia trc tip vo
nhng cng vic chn tay gin n nh bc t tng
trn, hoc khai thc than l thin, nhng c hi thm nhp
vng m, gn gi ngi cng nhn m em li cho hc
sinh nhng bi hc t tng, tnh cm mi m.
Hng nm vo v gt ma, trng a hc sinh n gip
dn cc x thu hoch la. ng bo vng huyn Ph Lng
hi trng nhiu nng sn. Thi v n cn thu hoch
gp, nu qu thi gian c sn s cho t bt. Th l trng
li c huy ng i gp ng bo x C Lng c tun l.
c s ch o v gip ca ng ch B th tnh y
Phan Vn Tnh, trng Lng Ngc Quyn kt ngha
vi trng dy ngh qun i 382. T , mt s lp hc
sinh hng tun n hc cc ngh g, hn, ngui, tin, c
kh, in... Nhiu hc sinh rt ham m v rn luyn c
tay ngh bc u, v dy li cho cc bn trng v t
117
lm c mt s vic c ngha. ng ch B th tnh y

cng gip vic thnh lp mt xng trng vi nhng
thit b th cng thng thng lm c s gio dc lao ng
cho hc sinh, li cp cho mt chic xe Jeep ( t chin li
phm) c hc v my n. (Thy dy Ha Phm Khang
cng my hc sinh min Nam tu sa cho chy th trong
khu vc trng ri cao hng chy thng ra th x ln mt
vng qua my ph reo h phn khch!) C th ni chnh
ng ch Phan Vn Tnh l ngi lnh o ng cao nht
tnh quan tm rt su sc v ch o st sao vn thc
hin ng li gio dc ca ng trong nh trng. C
nhng vic lm ch ng ca cc lp rt ng ghi nhn,
mt khi ng li xy dng nh trng XHCN thm
nhun, bin thnh ch ca thy tr.
Lp 10A (1958 - 1959), do thy L Vn Bi lm ch
nhim, thy rt nhit tnh, khi dy v khuyn khch mi
sng kin c nhn, to iu kin thc hin n cng
nhng vic lm hay. Sng kin to bo m anh L Cng
Thanh xut trc phn on Thanh nin Lao ng l
lm mt l c gang. Trong lp khng c ai hay bit g v
cng vic, khng hnh dung c ci l y ra sao. Bn bc
si ni trong kh th tin cng, cui cng phn on thanh
nin 10A quyt nh lm. L Cng Thanh xung phong m
trch. Anh loay hoay v bn thit k, sng sc lao i tm
ngi t vn. Ri t tay ch to cc b phn ca b thi la
bng cnh qut quay tay. C nhiu vic phn on c on
vin cng anh Thanh n xng c khi qun i xin vt
liu v nh my mc, dng c ca xng, nh cn b k
thut v cng nhn hng dn lm. Cui cng mt l c
th cng rt nh nh mt m hnh gio c trc quan ra i
v hot ng ngay trong khun vin trng. Cng c : l
nu gang, b thi la, khun ct, gang vn, than cc... Tuy
118
vy cn rt nhiu kh khn. Mt nhiu ngy vt v vi 3, 4

ln tht bi. C trng ng vin. T ng ca trng quan
tm, n tn ni ch o, khch l. Khng ai nn lng, tt c
h quyt tm: c thnh cng mt li cy trc khi ngh,
nu cn li n tt ngay bn l c! Kin tr tham kho s
hng dn k thut ca cn b chuyn mn, m c th 5
thnh cng nh ! Sau 3 ngy m lin tc thay nhau
quay b, thao tc nu gang, khun... chic li cy 51
hin ra trong ting reo vui n n tri ca tp th lp 10A!
Lp 10B, thy ch nhim Hong Mnh Kha cng hc
sinh xy dng mt l rn th cng, cng lm c nhng
dng c lao ng n gin. Lp 10C vi s hng dn trc
tip ca thy ph trch lao ng ton trng Trnh Vn Vi
xy l th cng ci tin v luyn than cc thnh cng.
Nh vy l ton khi lp 10 anh c ca trng hng hi
i u phong tro hc kt hp vi lao ng sn xut.
Cc lp khc ty theo iu kin m t chc nhng hot
ng sn xut ring. Khi cp II hng vo vic lm phn
bn t rc thi hoc phn t hun trng khoai, sn. Hc
sinh lp 9C c bo hay tin Trung Quc lm bm nc
chy bng sc gi, lin h n cnh ton trng gnh nc
sng Cu ti rung, bn xut vi thy gio ch nhim
Phm Khang cho ch to my bm nc nh th. Nhn
chuyn tham quan xng qun gii, cc anh xin hai chic
v n i bc v mt s ng thp v ch to kiu bm hai
xi-lanh, c h thng van, c cn y tay, cnh qut gi...
em chy th bm nc vo rung th nghim, cnh qut
gi quay, nhng nc khng ln. Nh mt ng ch
xng qun gii gp , cc anh chnh li. y cng l
sn phm ca c sng to y tnh lng mn, ca lng kin
nhn trong lp hc sinh say m, tin tng hng vo s
nghip xy dng nh trng XHCN.
119
Nhn chung trng Lng Ngc Quyn t nm hc 1958

1959 c bc chuyn t bin trong vic thc hin
nguyn l, phng chm gio dc m ht nht c bn l kt
hp hc tp vi lao ng sn xut. Hiu qu gio dc l rt
ln, to c nim tin trong nhn thc, tinh thn qu
trng v lm quen vi mt s k nng lao ng chn tay, c
vn dng tri thc hc v cc mt nng nghip, cng
nghip thng thng. H nhn r lao ng c ngha c
bn trong vic bi dng, o to con ngi mi XHCN.
Tuy nhin chng ta khng trnh khi nhng sai lm,
hn ch (c tnh lch s). Quan nim v nguyn l gio dc
c phn cc oan, cng iu, v thc hin li gio iu,
n gin ha, p dng ng lot ... nht l vic hc tp kinh
nghim cc nc x hi ch ngha (gn nht l phong tro
cn, cng, kim, hc ca Trung Quc) mt cch my
mc. Thc t l trng Lng Ngc Quyn nhiu khi
hot ng lao ng ln t hot ng dy v hc (c v thi
gian, cng v kh th. Lm khi hc sinh vng mt gi
ln lp chnh kha ti s lng, v dng tt c thi gian
ban ngy cn li lao ng). Mun m bo cht lng
tr dc, thy tr ch cn cch tng cng dy v hc, ln
thi gian ngh m... mt cch khng bnh thng i vi
nn np hot ng nh trng. Nhiu loi hnh lao ng
khng nm trong ni dung ca nguyn l gio dc b
lm dng trn lan. y l tnh trng chung ca hu ht cc
trng cp II III ton min Bc, trng cng ln, phong
tro cng mnh th s lch lc, mt cn i gia cc mt
gio dc cng r. (V nh trng ph thng cp III A H
Ni trao tng trng kt ngha Lng Ngc Quyn mt
chic ni nhm c t xng trng. Anh Hiu on
trng bo co trong bui giao lu: tt c hc sinh u
120
trng trt ti gia nh, nh ph th treo t ln trong

thng, trong chu m trng rau).
Chnh v vy, sang nm hc 1959 1960, B Gio dc
ch o cc trng iu chnh theo thng t ngy 6-81959: Hp l ha cng tc gio dc lao ng, t vn
lao ng theo hng gio dc k thut tng hp, khc phc
khuynh hng ch thy li ch kinh t; iu ha cc mt
hc tp, lao ng, sinh hot v cng tc trong nh trng
(ngoi 25 tit ln lp chnh kha, mi tun ch c 1 bui lao
ng, 1 bui hot ng ngoi kha, 1 bui dy b tc vn
ha).
***
T cui nm hc 1958 1959, B u t cho trng
Lng Ngc Quyn mt ban lnh o xng tm vi mt
n v tiu biu ca khu vc (trong ch trng chung tng
cng cho c s nhng cn b nng ct). Thy Nguyn
Huy i v lm Hiu trng (thng 3 - 1959), thy Nguyn
Quang n v lm Hiu ph cng thi gian ny. K tha
mt di sn ang chuyn ng tch cc, Ban gim hiu mi
sng sut hng cc hot ng y kh th cch mng
vo nn np hp l. Ban lnh o mi ca trng ang
tui 30, rt hng hi, nng ng, v tng qua cng tc
qun l chuyn mn, tng tham gia cp y trong cng tc
ng. (Thy Nguyn Huy i c thi gian lm vic Khu
gio dc Lin khu IV, Nha gio dc ph thng ca B, Ph
trng ty gio dc tnh H Tnh).
Vic rt quan trng cn tin hnh ngay l xy dng c s
ng. Vn xy dng chi b ng cc trng ph
thng, c bit trng cp III c Trung ng ng t
ra nh mt yu cu cp bch. Hng nm, cc cp tnh y,
huyn y vn ch tr cc hi ngh chuyn chi b lnh
o ton din trng hc. My nm qua cc ng vin
121
gio vin thuyn chuyn cng tc ht, ng vin hc sinh

th tt nghip ra trng, nn khng s lng n nh cho
mt chi b. By gi, trng c 4 ng vin, hai ng ch
c: Bi nh Khot nhn vin vn phng, Lam in n
y t min Nam tp kt ph trch trm x trng, hai ng
ch mi trong Ban gim hiu. c s quan tm ca t
chc ng Ty gio dc, c bit l s ch o trc tip ca
Tnh y Thi Nguyn, chi b ng trng Lng Ngc
Quyn thnh lp, bu ng ch Nguyn Quang n lm b
th. y l s kin quan trng nh du s xut hin tr li
ca t chc c s ng, gi vai tr lnh o mi mt mt
trng ln. Hng ti k nim 30 nm u tranh ca ng
Lao ng Vit Nam, Trung ng ng ra cuc vn ng
kt np ng vin mi. Chi b trng coi y l ni dung
sinh hot chnh tr trng tm, tch cc pht trin ng, y
mnh phong tro phn u gia nhp ng i vi gio vin
v hc sinh.
Khc vi thi k khng chin chng Php, by gi s
hc sinh tng tham gia cng tc cch mng hoc sp
c kt np ng trc khi v trng hc tip l rt t. V
vy, cuc vn ng kt np ng vin trng ph thng
k c i tng hc sinh l mt ch trng mnh dn, to
ra tinh thn, kh th mi rt si ni, phn khi. Ch mt thi
gian ngn, chi b pht trin nhanh chng trong hng ng
thy v tr. Bn cnh ng vin mi l gio vin tr
tui trn 20, c c thy gio trn 40 tui, tng dy hc t
trc cch mng thng Tm 1945, gn b nhiu nm vi
cng tc gio dc Thi Nguyn v Lng Ngc Quyn
ng ch Li c Thng. Mt s hc sinh u t l cn b
on thanh nin, Hiu on hc sinh c gia nhp ng
nh cc anh Nhm Chn Hng, L Tn Khoa, ch Nguyn
Th Phn... v anh Phm Quc Chnh (cn b chuyn trch
122
cng tc on). Cc ng ch gio vin mn chnh tr c

phn cng v trng (theo tinh thn ch th 125 CT/TW
ngy 30/1/1959 ca Ban b th Trung ng ng) cng
lm cho chi b tng thm v s lng v cht lng.
Cng tc on thanh nin Lao ng c ch hn. T
1958 v trc, trng c mt chi on gio vin v mt chi
on hc sinh (my nm anh Li nh Cng lm b
th). T 1959, theo ch trng tng cng cng tc on
trong trng cp III, Trung ng on Thanh nin lao
ng phi hp vi B gio dc t chc h thng cn b
on chuyn trch. Anh Li nh Cng c ly i hun
luyn tham gia cng tc ny. V trng Lng Ngc
Quyn l anh Phm Quc Chnh lm B th on trng
gm nhiu chi on ca cc khi lp (mi khi mt chi
on) v chi on gio vin.
Ngoi vai tr lm nng ct v phi hp vi Hiu on
trong cng tc t qun ca hc sinh, on thanh nin cn
gi vai tr chnh ph trch i thiu nin. Tinh thn ch th
s 197 CT/TW ngy 19 3 1960 ca Trung ng ng
v ngh quyt Hi ngh ln th V Trung ng on xc
nh r vai tr ch o ca nh trng trong cng tc gio
dc thiu nin, nhi ng, a cng tc i vo trng hc,
bin i thnh trng hc cng sn ch ngha ca tui tr.
Ban chp hnh on trng c ra Ban ph trch i thiu
nin gm cc on vin nhng lp ln c o c, t
tng chnh tr tt, li c nng khiu vn ngh th thao.
Nhng nm i thiu nin hot ng si ni, c nn
np trong phong tro k hoch nh, tham gia cng tc x
hi, cng nhng vic lm c ngha gio dc tui tr. i
thiu nin to c du n c mu sc ring ng ghi nhn.
on TNL thi k ny nu cao khu hiu: cng hin
tht nhiu cho CNXH. Trung ng on xy dng v qun
123
l mt s c s sn xut mang danh hiu ring, mt phn

vn c bn huy ng t phong tro lao ng XHCN ca
thanh nin v thiu nin. H 1959, on TNL trng
Lng Ngc Quyn t chc mt t lao ng XHCN ly
tin ng h qu xy dng nh my nha Tin Phong (ch
yu sn xut dng v chi phc v thiu nhi). Lc
lng tham gia l thanh thiu nin hc sinh t lp 6 n lp
9, t nguyn dnh mt phn thi gian ngh h i lao ng
khng nhn th lao ring. Tt c t chc thnh mt cng
trng, n v lao ng l cc trung i (khong 30 ngi
mt), nng ct l nhng on vin TNL. Cng vic l m
mt con ng mi, nhm phc v vic vn chuyn vi
khai thc t Ni Voi n khu gang thp Thi Nguyn
nguyn liu cn cho yu cu sn xut ca khu cng nghip
ln nht min Bc mi khi cng xy dng trc . Khi
khu vc ny cn hoang vu, dn tha tht. Cc trung
i dng ln tranh, tre, na, l . Mt s phn tn nh
nh dn. Cm tp th thng xuyn c rau mung, c kh,
i khi c u ph, tht kho ly nc chm rau l chnh.
Nc ung l nc l rng mt th l c mi thm ta
mi cm np, hoc l vi ti. Cng vic o t, gnh t,
san lp mt ng... nng nhc gia tri h thng 6 nng
nh la. Cc trung i nhn mc giao khi lng tng
ngy, thi ua hon thnh vt mc. Ai ny u t gic lm
vic ht mnh. Gian kh nht l my em n sinh Lo, t b
c nui n hc trng ni tr, khng quen lao ng
vi cng cao. Ch qua vi ngy gnh t, i vai sng
ty, try xc bt mu, phi dng thuc st trng v o
qun qun vo n gnh lt vai. Nhng khng ai ku ca,
vn kin nhn lao ng ht t. on thanh nin lo t chc
cuc sng tinh thn vui ti lnh mnh. Mt nn np tr
trung, c vn ha c hnh thnh vi cng trng thanh
124
nin hc sinh: sng tp th dc theo i hnh c nh,

chiu tan ca chi th thao, ti tp trung ca ht... Khng ai
xin v gia chng, khng ai nn ch phi nh n tp th
ng vin. Khng kh on kt, thng yu nhau chn
thnh, ci m biu hin r nht trong nhng bui ti sinh
hot t tng. Kt thc t lao ng l m lin hoan la
tri tng bng, rn rng, phn khi.
on thanh nin trng lun lm nng ct trong phong
tro thi ua hc tp tt. Trung ng on xng cuc
vn ng xy dng phong cch hc tp mi, trin khai su
rng n cc trng ph thng v i hc. on TNL
trng Lng Ngc Quyn sau khi lnh hi ch trng t
cp trn v m hi ngh cn b on, hi ngh cc chi on
tho lun ni dung, k hoch vn dng thc hin. Khi
nim phong cch hc tp mi c xc nh mt cch i
cng:
1 Hc c mc ch;
2 Hc c k hoch;
3 Hc c c lp suy ngh.
kin hi tho si ni nht v ho hng nht tp trung
quanh im th 3: c lp suy ngh. Vn ny tng l u
im ca cc th h hc sinh Lng Ngc Quyn t thi
khng chin chng Php, nh l thc phn khng i vi
li hc nhi s thi n l. Nay vn cng cn khng
nh nh l nhn t lm nn phm cht sng to trong nhn
cch con ngi mi XHCN. (Cuc vn ng rt c ngha
ny chng nhng t c hiu qu thit thc trong thnh
tch hc tp ca hc sinh Lng Ngc Quyn, m cn em
li li ch lu di khi h tr thnh nhng cn b trong nhiu
ngnh quan trng ca x hi).
Nm hc 1959 1960 nh du bc chuyn bin v c
cu h thng t chc ca trng. Mt Ban gim hiu chnh
125
thc c trnh s phm v nng lc, kinh nghim cng

tc tt. Mt h thng gio vin ch nhim nhit tnh, nng
ng, c uy tn cao.
Chi b vng mnh bao gm cc ng vin nm trong b
my lnh o chuyn mn, on th, c gio vin, c cn
b nhn vin, c hc sinh.
H thng cc on th Cng on, on thanh nin, i
thiu nin, Hiu on hc sinh c kin ton.
Tt c i vo hot ng nhp nhng, n nh, c b ni,
c chiu su ngy cng ng hng.
***
III. Ngoi chc nng bnh thng, trng cp II III
Lng Ngc Quyn cn c nhng nhim v c tnh c
bit. l dy d hc sinh min Nam, hc sinh Lo, hc
sinh dn tc thiu s min ni.
T 19 8 1956 Khu t tr Vit Bc thnh lp, ly th
x Thi Nguyn lm Th ph. Cc chnh sch v dn tc
thiu s ca ng c ban hnh v thc hin trong iu
kin c chiu c tha ng hn. Nhiu hc sinh dn tc
thiu s cc tnh Cao Bng, Bc Kn, Lng Sn, v cc
huyn nh Ha, Ph Lng, V Nhai, i T trong tnh
v hc c trng tip nhn vo n ni tr, mt s c
cp hc bng hng thng. Nh trng hiu rt r y l
thnh phn qu him m Cch mng cn o to tht nhiu
cho tng lai min ni tin kp min xui. Phn nhiu h
ln hn tui trung bnh ca lp, do hon cnh a
phng thng phi i hc mun. Nhiu ngi c gia nh
ring qu, c bit c ngi nh anh Ma Ngc Hu lp
10A (1958 - 1959) tng lm quan lang hi nh. Lc
mi n trng ai cng ngi ngng, rt r do nhng kh
khn ring: ti chnh eo hp, vn ting Vit hn ch, nhp
sng v li sng ph th xa l... H dn ha nhp vi cuc
126
sng mi mt trng, c cc thy, cc bn qu mn,

khng h k th, phn bit i x. Nh quan h lnh mnh
trong sng , anh ch em thy t tin, ra sc c gng. H
rt cn c, chm ch, tht th, khim tn hc hi, ring v
lao ng th rt gii, c bit tho vt i vi cng vic
chn tay c bp. Nhiu ngi pht huy c nng lc tr
tu, v s trng, nng khiu ring, hc kh, gii, c sau
khi ra trng. C nhng anh hc rt gii, t tng chnh tr
v kh nng hot ng cng tc tt nh Bng Minh Chu
dn tc Cao Lan, Nguyn u dn tc Ty (tt nghip h
ph thng 9 nm 1955).
Nhng nm sau c chnh sch tuyn thng vo i hc
i vi hc sinh dn tc thiu s, ngnh v trng t chn
theo nguyn vng ring. Mt s ngi c gi i nc
ngoi o to. Nh vy, t 1955 1956 n 1964 (sau ha
bnh lp li n cui k hoch 5 nm ln th nht) mi nm
c mt vi chc hc sinh dn tc min ni tt nghip cp
III Lng Ngc Quyn ri hc ln i hc, mt s hc ln
cao na. T Lng Ngc Quyn i ln c hng trm tr
thc ngi Ty, ngi Nng, ngi Dao, ngi Cao Lan,
ngi Sn Ch... c bng tin s, thc s, k s cc ngnh
a cht, lm nghip, nng nghip, xy dng, v tuyn
in, kin trc s, lut s, bc s, c hc v ph gio s. C
c nh vn (Vi Hng), nh bo (Nng Th Nhun,
Hong Vn Th), nh gio (PGS.TS Hong Chung, cc
ging vin i hc T Phi H, Lm Xun nh, Nng Th
Thu...), nh nghin cu (Lc Vn Po), ngh s (Vi Chi)...
Nhiu ngi gi cng v ph trch cp cc, v (TS Ma
Chng Th), gim c mt bnh vin ln ca qun i
(i t, tin s, bc s Phan Vn Hn), ph tng gim c
i pht thanh ting ni Vit Nam (TS Phan Vn Nho),
Hiu trng trng i hc Y Thi Nguyn (Phan Vn
127
Cc). Mt s na phc v trong qun ng sau khi tt

nghip i hc, c ngi hy sinh mt trn pha Nam (Ha
Xin, Vi Ngha H). Ring vi Thi Nguyn, nhiu anh ch
em hc xong i hc trong nc hoc nc ngoi li c
may mn tr v phc v qu hng (k s Nng Thi
Nghip ch tch Hi ng nhn dn tnh, lut s Phan
Sum vin trng Vin kim st nhn dn tnh Thi
Nguyn).
***
Tip nhn hc sinh min Nam l mt ch trng ln ca
ng v Nh nc, c Ch tch H Ch Minh c bit
quan tm. Khong 10.000 hc sinh a v mt s tnh min
Bc, s ng vo cc trng tp trung ( Hi Phng, H
ng, ng Triu). Thi Nguyn ch c trng Lng
Ngc Quyn c giao mt s lng ph hp vi kh nng
tip nhn ca mnh. l vinh d, l trch nhim trc tip
gp phn vo nhim v u tranh thng nht nc nh m
trng phi c gng thc hin. Ngay sau nhng chuyn tu
tp kt sm, trng Lng Ngc Quyn n tip khong
20 hc sinh min Nam (Lin khu V) do B v Ban thng
nht trung ng gi n. Trong s h c em rt tr, c 4
n, c my ngi tng tham gia cng tc khng chin mt
vi nm. H l hnh nh bng xng bng tht ca
Thnh ng T quc, Khu V dng dc khc rut min
Trung, na Vit Nam yu qu, au thng v anh
dng. m sc l l trong ting ni, mt s t ng v cch
ni c bit ca a phngem n trng nt mi m,
ng ng v d thng. Anh ch em rt chm hc, sinh hot
cc k gin d, c nh trng quan tm nhiu, cc bn
min Bc mn phc. Nhng nm sau, trng n nhn tip
mt s lng ng, c lc 50, 70 hc sinh (trc sau
khong gn 100 hc sinh min Nam hc Lng Ngc
128
Quyn). H bao gm hai thnh phn chnh: hc sinh Lin

khu V tp kt ra Bc theo tiu chun bn thn hoc con em
b i, cn b khng chin; hc sinh Nam b, ch yu l
Si Gn, khng chp nhn ch M (theo iu khon
Hip nh Gi-ne-v, gi l hc sinh vt tuyn). Lin
khu V l vng t do thi chng Php, cc trng trung hc
Phan Chu Trinh (Qung Nam), L Khit (Qung Ngi),
Nguyn Hu (Bnh nh) o to nhiu thanh nin tr
thc cho a phng v t nc. Nay ng v Chnh ph
thy cn a s hc sinh tiu chun ra Bc tip tc o
to nh trng cch mng phc v t nc hin ti,
v nht l chun b cho chin lc cn b tng lai khi
thng nht Nam Bc. H c ti luyn trong khng
chin gian kh, khi ra Bc, tr s t, hoc cc em nh tui,
phn nhiu h gia nhp Thanh nin xung phong, c vi
nm lao ng nng nhc vt v. Cng nh vy i vi hc
sinh vt tuyn, tuy tnh hnh c khc i cht v anh em
vn ngi thnh ph cha quen lao ng gian kh. Tuy
nhin t chc Thanh nin xung phong thc s l mt
trng hc dng cm th thch, o luyn tui tr hc
sinh tr thnh lp ngi cng cp.
Tr li vi cuc sng hc tr, ai ny u c v chng
chc. H thc su sc v trch nhim trong hin ti v
tng lai. H gi dn trong cc nhim v c phn cng
trong lp, trong trng, v si ni, mnh m, chc chn
trong cc hot ng ni kha, ngoi kha.
Tuy vy, c mt s vn m nh trng phi quan tm
gii quyt. Trc ht l chuyn on kt. iu bt ng l
hu nh khng c khc mc g, tri li gia hc sinh min
Bc v hc sinh min Nam c s thn mn, qu trng ln
nhau rt chn tnh. Bn min Nam khng mc cm, t
sinh ghen ght, c cm vi bn min Bc v cnh ng
129
khc nhau, mt ng xa gia nh, qu hng, mt ng tnh

cm qu hng, gia nh y . Chuyn rc ri li xy ra
trong ni b tp th hc sinh min Nam, gia anh em Lin
khu V v anh em Nam b. Do c im tnh cch a
phng, do qu kh cuc sng v hc tp khc nhau, do s
qun l c phn khc kh, nghim ngh qu mc ca mt
s cn b (ngi Lin khu V), li c khi thiu cng bng v
kho lo, t nh khin anh em Nam b v anh em Lin khu
V khng ha thun vi nhau. Nh trng, chi b, on
thanh nin sau khi i su tm hiu, da vo s anh em cn
b on, on vin TNL ct cn dn dn gii ta vn
. Anh em thng cm vi nhau, gt b nhng chuyn
hiu lm, chp nhn s khc bit tt nhin do c im
vng min, cng on kt hng ti nhim v chung trong
tnh th chung:
Ngy Bc m Nam
Qun bun nh hc
Tnh th y l mt th thch khng bnh thng, nht l
tnh trng chia ct t nc ko di, ti c M - Dim ngy
cng chng cht, tin tc au thng ca ngi thn, gia
nh, qu qun c dn dp. Nhng dp ngh hc, c bit
vo tt Nguyn n, tht kh trnh cho anh em min Nam
tm trng bun nh c khi nng n, a n phn ng bt
thng tiu cc.
Mt tt n, ng vo m 30 tt, sau khi t chc lin
hoan xong, mi ngi i ngh chun b n giao tha th
c tin khn bo l mt s hc sinh min Nam ko nhau
ra cu Gia By chn 2 bn u cu khng cho dn qua li
v din vn ngh ngay trn cu, ngi ht h, k khc
mu Th ra gp dp tt nh nh qu, li thiu tnh cm
nn sinh ra nh vy. Li mt cuc thuyt phc vn ng
anh ch em tr v trng n giao tha. ng ch ch tch
130
y ban tnh n thm hi chc tt v tng qu giao tha

cho anh ch em
(Chu Th K - Sd tr.30)
T chc gio dc hc sinh min Nam trong cc nh

trng min Bc vo nhng nm thng y l c mt nhim
v c tnh c th, i hi s quan tm ton din ca Nh
nc v x hi.
Hc sinh min Nam c hng mt ch chnh sch
lc y c th coi l u i. Ngoi s t anh em trc y
l cn b, nay vn hng lng theo ch , s hc sinh
ph thng (thun ty) c tr cp hng thng trung bnh
bng 75% lng ca nhn vin hnh chnh s cp. H cn
c cp pht nh k qun o, chn, mn, o rt y .
Thi Nguyn, cc ng ch B th Tnh y, Ch tch tnh
lun quan tm sn sc t m, chu o, Ty gio dc thng
nhn c ch th cp trn nhc nh phi chm lo. Nh
trng c gio vin c trch cng tc hc sinh min Nam.
Cc thy Bnh Tr, Trn Minh Trn, V nh Lin c
phn cng ph trch, hc sinh min Nam coi nh ngi
rut tht v cc thy c x rt tn tnh (m i vi nhng
hc sinh min Nam thiu tnh cm gia nh, iu c
ngha rt ln, c sc cm ha, thuyt phc rt su sc). Mi
mi v sau h vn ghi m trong tm khm hnh nh cc
thy. Hc sinh l thiu tin n, thy Lin dng tin ring
ng cho nh bp, ri nhc nh phi gi nn np n ung
bnh thng bo m sc khe hc tp. Nh thy H
Ni, nhng tt vn li trng chia s cnh xa nh ca
hc sinh min Nam. Nhiu anh em coi nh thy Trn nh
mi m ca mnh. Mi khi c ai m au, nht l gp dch
cm lc chuyn ma, Ban gim hiu, b phn y t cng
thy ph trch lo sn sc n cn. Mt ma ng n tri t
ngt rt d, sng mui ng trng mi nh, hc sinh x
131
nng quanh nm khng sao chu ni. Nh trng bn lin

h vi bn qun i gip cho hai xe ti chn bng chng
rt.
Vo dp tt Nguyn n 1958, Hi ph huynh hc sinh
c nh xut vi trng cc gia nh th x Thi
Nguyn n hc sinh min Nam v n tt. Sau khi bn bc,
nh trng nht tr. S hc sinh min Nam y t hn s
gia nh c thin mun n tip rt nhiu. Thng cc
bn (Nam Bc) thn nhau nn r nhau v nh. T , anh
em hc sinh min Nam thc s coi Thi Nguyn l qu
hng th hai, ng bo th x l rut tht. Nhn dn Thi
Nguyn thng yu, m bc rt mc chn tnh i vi
nhng a con min Nam, chnh l biu hin gin d, sinh
ng ca chn l min Nam l mu ca mu Vit Nam, l
tht ca tht Vit Nam (Ch tch H Ch Minh).
Tt c hc sinh min Nam trng Lng Ngc Quyn
phn u vt qua mi th thch gian kh, ha ng vi
mi trng. H tham gia Ban chp hnh cc t chc on
thanh nin (anh L Qung), Hiu on (cc anh Cao Vn
Th, L Cng Thanh), c mt trong mi hot ng ca
trng, ng gp vo thnh tch chung. i bng ca
trng vi s tham gia ca cc cu th gii Vnh Gip,
Quang Ng, Lmtng thi u nhiu trn hay vi cc i
mnh khu vc nh i Qun khu, i th x, v rt ho
hng trong trn giao hu vi i hc sinh trng ph thng
cp III A, H Ni (kt ngha). i bng chuyn c Cao
Vn Th, B Tng, Tn Gio thi u ngang nga vi cc
i bng hng A ca thanh nin th x v ca cc c quan
Khu v tnh. Anh Hiu nh chm ch tp luyn nn c th
hnh khe p nht trng, l ngi c chn cm c dn
u on diu hnh trong cc cuc l hi chnh tr, cng l
mt vt c hng. Anh em min Nam em n Thi
132
Nguyn i nt c sc v vn ngh: n v ca ci lng

Nam b, mt s iu nhy si ng ca chu u, chu M
Latinh.
Nhn chung hc sinh min Nam trng Lng Ngc
Quyn u hc c, c tinh thn thi v kh nng tr
tu. Nhiu ngi hc gii, i xa trn ng hc vn. a
s u thnh cng trn ng phn u tr thnh cn b
nng ct cho min Nam (v c nc) sau ngy thng nht
nc nh. Thng cc anh lm cn b qun l, lnh o
cc s, ban, ngnh chuyn mn cp tnh khi tr li tip
qun min Nam qu hng. Anh Trn Anh Kit lm Ch
tch UBND tnh Qung Ngi. Anh Phm Khnh Ton v
anh Trng Ngha Tin l 2 nh bo ct cn tip qun v
xy dng c s pht thanh, truyn hnh Si Gn sau gii
phng. Anh L Qung l V trng trong y ban KT v
KH nh nc, anh Nguyn Bu Quyn l V trng B
k hoch v u t. Anh Nguyn Minh Tun, tin s Khoa
hc, cng tc Vin Khoa hc Vit Nam
***
Trng ph thng cp II III Lng Ngc Quyn tng
m nhn mt nhim v quc t c bit: gio dc hc sinh
nc bn Lo.
Nm 1955, sau Hip nh Gi-ne-v v ng Dng,
bn Lo gi 150 cn b, chin s v thanh thiu nin
sang Vit Nam hc vn ha. Khu y Vit Bc c Trung
ng giao trng trch chm lo vn qu ca nhn dn
cc dn tc Lo. Cn b, chin s tp trung phn hiu 2,
thanh thiu nin phn hiu 1, c 2 phn hiu u t ti
ng H, Thi Nguyn.
T 1958, cc em thanh thiu nin u l con em cn b
cao cp Lo, ngy ngy ri tr x v hc tp ti trng
cp II III Lng Ngc Quyn. Mi n nm 1961 c 2
133
phn hiu mi ri Thi Nguyn chuyn v trng mi xy

dng ring cho lu hc sinh Lo ti Kim Trng, Tn Yn
(Bc Giang).
Nhng nm Lng Ngc Quyn, cc em hc sinh Lo
sng trong vng tay chm lo y tnh cm m cng v
trch nhim su sc m nhm cn b c trch l c gio
Ngc, ch Nhu v c in. Cc em on kt, tn trng
thy c, hc tp cn c v thng minh, ni ting Vit rt
tt, ni tri c bit v vn ngh, th thao.
(Nguyn Huy i Mt thi nh tp 2, Ban lin
lc cu hc sinh trng trung hc Lng Ngc
Quyn Thi Nguyn xut bn, 2005, trang 502).
V trng, cc em c a vo cc lp theo trnh

khc nhau, ch yu hc cp II, ch c my em vo lp 8.
Hc cng vi cc bn Vit Nam, c Bc, c Nam, c dn
tc thiu s min ni, nhng hc sinh Lo ha hp rt t
nhin v mi mt. Ch tr ch qun l nhn s, n
theo quy nh ring, cn vic hc tp hon ton theo quy
ch nh trng. Cc em c hng mi quyn li hc
hnh, rn luyn ton din, ng thi thc hin nhim v
nh i vi hc sinh Vit Nam. Khng c phn bit i x
trong hot ng ni kha v ngoi kha. Cc em tham gia
u tranh chnh tr, tham gia lao ng, hot ng x hi,
hot ng th thao, vn ngh theo s t chc ca nh
trng, ca on th hc sinh, v c xc nh r v nhn
thc: tt c u thuc ni dung v phng thc gio dc
ca nh trng cch mng. Cc em c quyn gia nhp
on thanh nin lao ng v i Thiu nin Tin phong
Vit Nam. C em c bu vo BCH Hiu on v ph
trch mng cng tc quan trng do kh nng ni tri ca
mnh (em Minh con trai ln ca Hong thn Xu-pha-nuvng ch tch nc CHDCND Lo, cn b Hiu on ph
134
trch vn ngh). Em Ngc, c gi xinh xn, hc gii v c

ging ht rt hay. Em Kiu Nga (em rut anh Minh) ma
gii, tng ot gii cao nht trong mt cuc thi vn ngh
hi trng Khu vi iu ma Lo Hoa Chm Pa. Cc em
rt ham thch th thao, nht l mn bng chuyn.
Sng, hc tp chan ha thn thit vi cc bn Vit Nam
di mt mi trng, cc em lu gi mi hnh nh nhng
ngi bn tri k y tnh ngha Lng Ngc Quyn.
Sau ny, t nhng nm cui thp k 60 (th k XX) tr
i, cc em u tr thnh cn b ct cn trung cao cp ca
ng v Nh nc Lo: avon Vng Xc (tn Vit Nam
l Ngc) - y vin d khuyt TW ng NDCM Lo, Th
trng B y t; tin s Um X-cha-ln (tn Vit Nam l
Hong) Ph ch nhim vn phng Quc hi nc
CHDCND Lo; Bua Pht (tn Vit Nam l Hi u) v
trng, ph trng ban nghin cu tng hp v thanh tra
gio dc thuc B gio dc Lo; Bun Nm Phay ang (tn
Vit Nam l Duy Lin) Ph hiu trng trng HSP
Vin Chn; Chn Tha Nom (tn Vit Nam l Hng) Hiu
trng trng y s trung ng; Nht Ko Xu Pha Nu Vng
(tn Vit Nam l Kiu Nga) V trng; ung Chn
Vng Vi Chit (tn Vit Nam l Kim Vn) trng ban bin
tp kch bn B tuyn truyn bo ch; Bc s Thng (con
ch tch Nu Hc Phun Xa Vn); cc anh Minh, Nguyn
Trungu thnh t; c ngi hy sinh trong chin trn:
trung y Nguyn Vn Khng Ngoi ra, cn nhng em
tr thnh bc s, k s, nh gio, cn b chnh tr, s
quan qun iTt c d cng v no cng lun ghi
nh nhng k nim p Lng Ngc Quyn mt thi, v
nht l khng bao gi qun cng n dy d ca cc thy
gio, c gio cng n ngha su nng ca nhn dn Thi
Nguyn, Khu y khu t tr Vit Bc, ng Cng sn v nh
135
nc Vit Nam. Tnh ngha c th hin rt chn

thnh, su sc v cm ng qua s giao lu (trc tip hoc
gin tip) gia hc sinh Lo thi y vi thy c, bn c
Lng Ngc Quyn, hoc nhng cuc ving thm ca h
trn cng v cng tc sau ny i vi trng c.
c bit thy Nguyn Huy i v thy Lng Vnh
Khang trong thi gian l chuyn gia gip Lo xy dng v
pht trin ngnh gio dc (nhng nm 1960 - nhng nm
u 1970) tng gp li cc hc sinh Lo Lng Ngc
Quyn hi . Cc cuc gp g tnh c gia rng Lo,
trong hang vng khng chin, trn ng cng tc gian
kh, him nguy, hay trong nhng cuc n tip trng th
gia Th Ving Chn, cc hc sinh Lo ngy y gi
gi nhng trng trch khc nhau u nhn ra hai thy Hiu
trng trng Lng Ngc Quyn, v by t lng knh yu
v cng cm kch.
***
Thng 7 1961, trong mt bi vit trn bo Nhn dn,
ch tch H Ch Minh gi :
Nm hc ny ng vo nm u k hoch 5 nm ln
th nht ca chng ta. ng bo ta ang c phong tro thi
ua si ni i phong, Duyn hi, Ba nht, Thnh
cng. Vy cc trng cng nn pht ng mt phong tro
thi ua Hai tt, tc l dy tht tt, hc tht tt.
Xem nh mt ch th, B gio dc v Cng on gio
dc Vit Nam quyt nh m cuc vn ng thi ua
Hai tt trong ton ngnh. Hi ngh pht ng thi ua
thng 10 1961 cng nhn trng cp II Bc L (L
Nhn, H Nam) l l c u ca ton ngnh.
(Nh vy ha nhp vi phong tro Gi i phong ca
nng nghip, Sng Duyn hi ca cng nghip, C Ba
136
nht ca qun i, La Thnh cng ca tiu th cng

nghip, ngnh Gio dc gp mt vi Trng Bc L).
Trng Lng Ngc Quyn vi pht trin mnh m,
hng ng phong tro thi ua Hai tt mt cch si
ni. Tuy nhin rt kinh nghim nhng nm qua, Ban lnh
o giu bn lnh ca trng tnh to, sng sut nhn
nhn vn ct t ca mt nh trng vn cht lng
gio dc. Khng xem nh cht lng gio dc chnh tr v
gio dc lao ng (m trng tng thc hin c phn
qu ), nhng cn phi iu chnh vn gio dc ton
din mt cch cn i bin chng, trn quan im coi tr
dc l c s.
nng cao cht lng tr dc, trng c nhiu c
gng trong sut nhng nm qua t khi chuyn n a im
mi. u tin l tng cng c s vt cht. Phng th
nghim L-Ha-Sinh l nh xy u tin ca trng,c
cung cp mt s lng dng, thit b cha y 5 xe vn
ti c ln (m thy Hiu trng Chu Th K cng thy
c, thy Tun, anh Hoi trong BCH Hiu on v H Ni
tip nhn). y l s kin c tnh cht bc ngot khin
ton trng phn khi, c nhn dn th x Thi Nguyn
cng ht sc vui v tin tng (trng t chc trin lm
gii thiu, m ca phng th nghim mi nhn dn vo
tham quan).
Nm 1963, thi gian thy Chu Th K tr li lm Hiu
trng, trng c xy ta nh 3 tng nh cao tng u
tin, thay dn nhng dy lp hc c.
Trong mi hon cnh, nh trng lun khuyn khch cc
thy b mn pht huy tinh thn t lc cnh sinh lm
dng dy hc. C Hng, thy Tun, thy c l nhng
ngi rt chu kh v mt ny. Tiu biu nht l thy Li
c Thng. Ngay t nhng nm khng chin chng Php,
137
ngi dn thiu tng tc vi may mc, thy cht chiu thu

xp c c nhng mnh vi dim bu qu gi, vn ng
hc sinh c kh nng n v thnh nhng tm bn di
s ch dn ca thy. Cho n thi gian ny, thy Thng vn
tip tc to nhng tm bn n s nhng r rng, bn,
tin s dng khi ln lp.
Cc thy b mn lp ra cc nhm sinh hot, i vo cc
chuyn , gip hc sinh t thuyt trnh v cc ni dung
m rng tri thc mn hc. Nhiu bui sinh hot hng th
v vn hc, s hc, sinh hc. C tp san ca nhm Ton
hc c hc sinh hoan nghnh.
T 1957, trng c tip n nhiu gio vin tt
nghip cc trng s phm i hc v trung cp chnh quy.
gip gio vin tr nhanh chng tip thu kinh nghim
ca lp trc, cc t b mn tng cng hot ng d gi,
thm lp, t chc gi dy mu, trao i, gp rng ri,
thit thc. Nh trng cn to iu kin cho chi on thanh
nin gio vin t chc v tham quan d gi ti cc trng
ln ca Th nh trng Ph thng cp III A, H Ni,
trng cp III Trng Vng.
B v Cng on gio dc Vit Nam khuyn khch hnh
thc t hc v nu gng, gii thiu kinh nghim gio vin
gii, vn ln khng ngng v vn ha v nghip v xng
ng vi danh hiu k s tm hn (m cc ng ch L
Dun, Phm Vn ng vn cao). trng Lng Ngc
Quyn, lch s cho thy: t hc l phng thc tn ti
(r nht thi chng Php) v pht trin (thi k 1954
1965). Tt c cc gio vin d tui no, d trnh
chuyn mn, ngoi ng, kinh nghim ngh nghip nh th
no, ai ai cng chm ch, cn c t hc.
C th ni gio vin Lng Ngc Quyn thi k ny dy
ln mt phong tro t hc si ni. Cha c trng lp
138
chnh quy o to, bi dng cn b qun l lnh o, cc

thy c bt gi chc v Hiu trng, Hiu ph t
hc qua sch v, ti liu, nh SGK Gio dc hc ca Kairp, Qun l v lnh o nh trng ca P-pp (Lin
X). Cc gio vin tr hc ting Nga qua sch dy bng
ting Php (Le Russe), ting Anh (Russian) v.v
Gio vin Lng Ngc Quyn rt tch cc tham gia cng
tc x hi, nh dy b tc vn ho cho cn b khu v tnh,
thuyt trnh ph bin khoa hc a phng... c bit l
ch ng tham gia cng tc i tin (1958).
T nm hc 1956 1957, theo chng trnh ci cch
gio dc, trng Lng Ngc Quyn dy hai mn ting
Nga v ting Trung (lc gi l Nga vn, Trung vn).
Mn gio dc th cht c tng cng vi s gio vin
tr, khe, hng hi, nhit tnh. Tuy nhin trng vn cha
c gio vin trin khai gio dc thm m, ngh thut.
m bo mc tiu gio dc ton din, trng tng cng
hot ng ngoi kha.
Ngay t sau khi trng chuyn v th x Thi Nguyn,
hot ng vn ngh c t chc rt si ni. Tham gia
phong tro chung ca Khu t tr Vit Bc v tnh nh, trong
cc cuc l hi chnh tr, trng Lng Ngc Quyn lun
l mt n v c ch . Ban ca nhc ca trng thng
xuyn ng vai tr dn nhc sng gip phng truyn
thanh ca th x. c bit, khi thy Nguyn nh Khm v
thy Hong Ngc Hin v trng th phong tro vn ngh
c bc t bin v cht lng. Thy Khm t chc cc i
ca, ma, nhc rt quy m, tp hp c tt c cc kh nng
trong hc sinh. Dn hp xng c trm ngi vi ban nhc
dy, so trc, o qun ng phc ti tr c chnh thy
dn dng v ch huy tng c ting vang trong v ngoi
139
trng, cn b cc c quan Khu v tnh, nhn dn v b i

rt ngi ca, khm phc.
Ca nhc l loi hnh ngh thut nhy cm, cc bi ht
thi thng c ban vn ngh trng th hin va gp
phn nng cao tnh cm, t tng hc sinh, va nh mt
ting ni nu cao nim phn khi ha bnh, t ho chin
thng(11). i kch do thy Hong Ngc Hin lnh o,
din rt thnh cng mt s v kch hay ca Vit Nam v
nc ngoi(12). Thy Hin c cng khi dy kh nng
ca mt lp hc sinh lm sn khu nghip d rt ng
khng nh: Dng Hong (hc sinh min Nam, o din),
Trn Qun Anh (tc gi v Tin tuyn gi, ni ting thi
chng M), Nguyn Vnh, Nguyn Th Kim Vnh, o
Nga, Mng Nga, Phan c Tnh, Don Long, Vn Long
Khi hai thy ph trch vn ngh chuyn i, mt s anh,
ch ra trng, phong tro vn ngh theo c vn tip tc
pht trin v thu ht thm nhng nhn t mi. V ca nhc,
hu nh lp no cng c i, hoc c nhn tham d nhng
...................................................................................................................
Cc bi ht c biu din: Gi mi tui xun (ca Hong

H?) ca ngi ha bnh v tui tr; H Ni Bc Kinh Mc T
Khoa; Hnh khc thanh nin; Bi ca thanh nin quc t; Sinh
vin Mc T Khoa (ca Lin X); Hoa n ti hai b sng
Hoi, Ti ci nga qua tho nguyn (ca Trung Quc),
Lilili (ca Triu Tin)
- Cc bi ht ca thy Nguyn nh Khm cho n ha bnh, cho
n con tu a ngi ca ta ra Bc tp kt
- Nhiu bi ht c a thch v ch min Nam, min Bc, bi
ht quc t (Ba Lan, Indonesia)
(12)
Nh v La chy ln ri ni v em Nguyn Vn Tm ly thn
mnh lm uc sng t chy kho xng ca gic thi khng chin
chng Php; V Di-a ca Lin X ni v n anh hng X Vit
Di-a trong chin tranh v quc chng pht xt c; Chuyn xe t
do, Bit th b hoang
(11)
140
cuc thi si ni, ho hng (nh dp cho mng cc ngy l

ln hng nm, nh phong tro Ct cao ting ht dng
ng v.v... Trng li thnh lp c i ma ri vi nhiu
tit mc vui nhn, l th, sinh ng.
V hot ng th thao, on thanh nin v Hiu on
hc sinh lin tc t chc phong tro thi u bng chuyn,
bng gia cc lp. Trng c i bng chn giy mnh,
c th hng, tn tui khu vc, c i bng chuyn hng
A v nhiu i hng B. i bng r c s tham gia ca
thy Hnh, thy K (Hiu trng). Cc gio vin th dc
lun duy tr nn np tp th dc gia gi, t chc, iu
hnh hot ng th thao sao cho hp l trn c s sn bi
ca trng.
Nm 1959, ln u tin trng t chc mt cuc trin lm
trng by cc sn phm c xem nh mt phn b ni
thnh tch gio dc ca nh trng. Nhiu hin vt trong
cao tro kt hp gio dc vi lao ng (l gang, xng rn,
ngui, my bm nc, ging cy trng), nhng dng
dy hc ci tin v.v rt c n tng. Nhng nh chp,
tranh v c ng ghi li hnh nh cc cuc u tranh chnh
tr ca thy tr ton trng. nh chp, hin vt trong phong
tro th thao, vn ngh ti vui, cng nhng l c gii
thng, bng khen rt i t ho. Khch tham quan c
th dng li trm tr trc nhng bi lm xut sc t im
5(13) cc mn Ton, L, Ha, Vn, Ngoi ngm lp no
cng c. Khu trng by bo tng, tp san tht phong ph
a dng. y l nhng bc chn dung tm hn do chnh
hc sinh t v: cm xc, suy t v mi mt cuc sng quan
.................................................................................................................
Theo thang im Lin X: im 1: km nht; im 2: km; im 3:

trung bnh; im 4: kh; im 5: gii nht (p dng t CCGD 1956).
T CCGD 1950 n 1956: im cho t 0 n 10. T 1950 v trc
bc trung hc: im cho t 0 n 20.
(13)
141
thit n ngi hc sinh Lng Ngc Quyn hm nay.

Trin lm l mt hnh thc bo co sinh ng cng vic ca
nh trng trc cc cp lnh o v nhn dn. Cng l dp
thy v tr nhn li mnh, rt ra nhng bi hc cn thit
cho bc ng i ti.
(ng ch B th tnh y Phan Vn Tnh n thm
trc v mc i H Ni hp vo ng ngy khai mc. Hm
v, ng ch gi tng b hoa).
Nm 1960, ngy hi trng ln u ca Lng Ngc
Quyn c t chc. Ngy hi c n tip trng th cc
v lnh o a phng, v rt vui vi s tr li thm
trng ca ng o thy gio, hc sinh nhiu th h hn
mi nm qua.
(Thy Bi Quang Huy nguyn Hiu ph ca trng ngh
hu t 1954 cng v li vi rt nhiu xc ng).
Hi trng cng vui, cng thm t ho vi chic huy
hiu chnh thc biu trng c sc ca trng Lng Ngc
Quyn c trao tng cho mi ngi. (y l kt qu cuc
thi sng tc t nm trc. Kh ng hc sinh hng ng v
c gii, tiu biu l cc mu v ca anh V Hng, anh
o Vn Hanh Trng t chc tp hp, chnh sa
c c mu huy hiu ny).
***
Thi k 1954 1965, t nc tri qua nhiu bin
ng lch s to ln, nhn dn ta tin hnh cc nhim v
chin lc trng i di s lnh o ca ng v Nh
nc Vit Nam Dn Ch Cng Ho.
Cng vi ton ngnh Gio dc, trng ph thng cp II
III Lng Ngc Quyn nghim chnh thc hin cuc
ci cch gio dc ln th 2, ra sc phn u xy dng nh
trng XHCN, gt hi c nhiu thnh qu tt p.
142
Nhng la hc sinh thuc nhiu thnh phn (trong c

c hc sinh min ni, min Nam, Lo) c hng s gio
dc ca nh trng chnh l thnh phm m x hi c th
nhn vo phn xt, c tin tng, t ho, cng cn rt ra
nhng kinh nghim iu chnh.
Hc sinh Lng Ngc Quyn thi k ny xc nh
dt khot l tng XHCN cao p, mt lng tin tng v
ra sc phn u trong thc tin cuc sng. H qu tin v
ht lng hng v hnh nh mt x hi m trong tt thy
u tuyt vi, trc ht l quan h ngi vi ngi l
bn. Cho nn h phn u tn lc, cng hin ht mnh,
tt c cho x hi, rt trong sng, v t,(14) Quan nim y tht
p, v bin thnh sc mnh vt cht tht s a n
nhng thnh cng nht nh (c khi rt cao). Trng khi
a s l hc sinh ngho, mt s rt ngho. H t tc hon
ton, hoc l lao ng chnh trong gia nh kh khn (t l
hc sinh ngho so vi th h thi khng chin chng Php
cao hn nhiu). Vy m h hc c, nhiu ngi kh, gii
theo yu cu gio dc kh cng thng ca nh trng.
Ra trng, h sn sng chp nhn s phn chia vo ngnh
hc, trng i hc ca t chc d tri vi nguyn vng
ban u ca h. H hc tt, v thnh t trong cng tc.
S ngi c hc v tin s, hc hm gio s, ph gio s
c tnh hng trm. C nhng cng hin ng k v khoa
hc (anh Nguyn Mng Hng nghin cu nhn ging v
tnh thnh cng con c tr khi ang hc Nga, trc hin
tng cu Dolly khong 30 nm; anh Nguyn Tin Nguyn
........................................................................
(14)
Gia nh mt hc sinh lp 10A (1958 1959) gp tai nn chy
nh. C lp t chc mt ngy lao ng ly tin gip bn. Nhn khu
hiu bm trn vai o, m, nn: TNH BN CAO C ca c mt
lp hc sinh, Ban ch huy cng trng rt cm ng v dnh cho h
nhiu u i.
143
Vin trng Vin nghin cu Nng lng nguyn t u

tin ca Vit Nam). Cc anh cc ch pht huy tt kh nng
nghin cu v ging dy cc c quan khoa hc v trng
i hc, cc c s ca qun i khp t nc.
S ngi lm cng tc qun l lnh o cp cc, v (v
tng ng) cng khong hng chc. Anh ch em c
bt vo cng v lnh o cc a phng cp tnh c
hng chc, cp huyn th gp nhiu ln hn. Nhng hn ch
trong cng tc gio dc ca trng l thc t. N bt ngun
t hn ch ca lch s, khi m hnh x hi XHCN mi ch
l sn phm l tr, cha tng hin hin thnh cng trong
thc t. Do vy, trong khun kh , m hnh nh trng
XHCN v mu hnh con ngi mi theo mc tiu o to
ca nh trng khng trnh khi tnh cht duy ch, o
tng. Phn kh cng, th rp trong tnh cch bt ngun t
nhn thc, nim tin n gin, cng thc (m cng trong
sng v t th nhng nt cng m). Trong mt t trng
hp tnh trng d a ngi ta n ch cc oan, chch
hng trong hnh ng (v nh trong cuc tranh lun si
ni v gay gt, trn bo tng lp 10A 1958 1959, c
kin nh gi thp xu th thi vo i hc, v cao hng
i vo giai cp cng nhn rn luyn vn ln theo con
ng m cc lnh t v sn i! V thc t c my
ngi i vo m than Lng Cm Thi Nguyn sau khi tt
nghip ph thng nm y. Tt nhin sai lm ca lch s s
do lch s gii quyt).
nh gi ton cc s thy c tp th gio vin, cn b,
cng nhn vin nh trng l mt khi on kt, vng
mnh, tin b ng u. ng ch Bi nh Khot l mt
ng vin lu nm, c vai tr ng k i vi vic xy
dng c s ng trong trng. Bc Hong Ngc Qu,
ngi lao cng duy nht t trng cp II Ng Quyn,
144
theo trng cho n ngy v hu l mt con ngi rt ng

yu mn v qu trng i vi tt c nhng ai lm vic,
hc tp trng Lng Ngc Quyn. Cc c, ch, anh ch
cng nhn vin khc rt thng yu, ht lng phc v thy
gio v hc sinh, c mi ngi bit n thnh thc. Trong
hng ng gio vin, nh phn u vn ln khng ngng,
nn nhiu thy gio, c gio c b tr v tr cng tc
cao hn.
Thy Chu Th K, trng phng ph thng S gio dc
Khu TT Vit Bc, Trng ty gio dc Bc Thi.
Thy Nguyn nh Khm, Hiu trng Phn vin 5
HVCTQG H Ch Minh, v trng V cc trng ng
ca Ban TW.
Thy Li c Thng, Ph hiu trng trng trung hc
ph thng Lng Ngc Quyn.
Thy Nguyn Huy i, t 1962 n 1974 lm trng
on chuyn gia gio dc TW Lo, Ph trng on
chuyn gia gio dc ti Campuchia, Ph v trng V quan
h quc t B gio dc v o to.
Thy Lng Vnh Khang, chuyn gia gio dc ti Lo,
ng-g-la, Hiu trng trng S phm 10+3 Bc Thi, c
vn bc 2/3 B gio dc v o to.
Thy Nguyn Huy Khnh, Hiu trng trng ph
thng dn tc ni tr Vit Bc.
Cc thy Minh Tun, V nh Lin, T K, Triu
Vinh, Nguyn Tit Long, V Trng Vinh, Phm Khang,
Trn Minh Trn c b nhim lm Hiu trng cc
trng trong tnh hoc tnh khc.
Thy Trnh Trc Lm hc ln HSP (hm th) ri lm
Hiu trng trng cp III va hc va lm Thi Nguyn,
Nh gio nhn dn.
145
Thy Nguyn Vn Hon tr thnh gio s Ph vin

trng Vin vn hc Vit Nam.
Thy Bnh Tr, gio s Cc trng cc o to Bi
dng B GD&T.
Thy Hong Mnh Kha, Ph gim c S Gio Dc
Khu TTVB.
Cc thy L nh K, c Hiu, Phan Trng Lun,
Hong Ngc Hin, Nguyn Xun Nam u tr thnh gio
s.
Thy Nguyn Nh t, thy Nguyn Th Hng bng
Tin s.
Cc thy gio cp II u i hc tp trung hoc hm th
HSP: Lu Ngc Li, ng Nht Tn, ng c Thng,
Nguyn c Hng.
Cc thy gio cp III u tr thnh ct cn cc trng
hoc c quan nghin cu, ch o: Nguyn Vn Qu,
Nguyn Triu Cn, Nguyn an Qu, Phm Long, Nguyn
Tin nh, Trnh Vn Vi, L Khnh Kim, Phm Huy
Khnh, Cp Trng Thc, H nh ng, Bi Tin Hoa,
m Th oi, Nguyn Vn Kin, Phan Lc Chu, Nguyn
Vn o, Nguyn Vn Bo, Nguyn Vn Thnh, L Vn
Bi.
Trong s gio vin, t 1957 c nhng hc sinh c ca
trng: Cp Trng Thc, Trnh Vn Vi, ng c
Thng, Nguyn Th Bch Ngc, Am, L Th By,
nhiu ngi sau c bt ln chc v qun l lnh o:
Phan Vn Dng (Hiu ph), Nguyn Vn Long (Hiu ph,
Ph phng ph thng S GD Thi Nguyn), Lng nh
Lng (Gim c S vn ha Thi Nguyn), Nguyn Th
Phn (Hiu ph).
Qu trnh thc hin vai tr ch o trong cng tc o
to hc sinh cng ng thi l qu trnh ngi gio vin t
146
o to pht trin, trng thnh. ch t lc t cng

ca ngi thy va l tm gng, va chuyn ha thnh
ni dung v phng php gio dc hc sinh. Chnh v vy
hc sinh thi k ny c hnh thnh nt phm cht v
nng lc kh m l thc t gic hc tp, kh nng t
hc, bin qu trnh o to thnh qu trnh t o to. N
ct ngha mt thc t l tuy chng trnh gio dc ph
thng ca ta (9 nm ri 10 nm) cha cao, cha tht s
hin i, nhng hc sinh Lng Ngc Quyn hc ln i
hc trong nc hay nc ngoi u t c gng vn ln
theo kp yu cu.
V mt pht huy vai tr ca mt trung tm vn ha khoa
hc a phng, trng Lng Ngc Quyn thi k ny
lm tt, nht l trong cc hot ng ngoi kha. Thy v
tr ca trng c nhiu vic lm c th nhm ph bin
khoa hc trong cn b cc c quan Khu, tnh v nhn dn
a phng, c hoan nghnh v nh gi cao.
Trng m rng quan h i ngoi, va nhm nng cao
v th, va thu nhn tc ng tch cc t bn ngoi i vi
yu cu gio dc. ng k nht thi gian ny l hai quan
h kt ngha kh su sc, vi Trung on Sng L (tng
tham gia chin dch in Bin) ang ng qun Thi
Nguyn v vi trng trung hc Banka Bitslitka ca Tip
Khc. S giao lu ny gp phn lm phong ph hot ng
gio dc ca trng.
Trng t c thnh tu nh vy trong s phn u
thc hin ng li gio dc ca ng cn do s lnh o
ng n cht ch ca cc cp chuyn mn v ng, Chnh
quyn. T ngy trng v th x, cc ng ch B th Tnh
y, Ch tch tnh Thi Nguyn nh L Dc Tn, Phan Vn
Tnh, V Hng, Chu Quc Hng, L c Chnh rt quan
tm. ng ch Phan Vn Tnh dnh cho trng mt s u
147
i c bit. ng ch B th Khu y Chu Vn Tn tng n

trng ging cho thy v tr nghe v Ngh quyt ca ng
c bui sng.
Cc v lnh o ngnh Gio dc lun t trng Lng
Ngc Quyn v th cao nht khu vc min ni, v hng
u ca min Bc. Do vy B ch u t cho trng v
nhn s v c s vt cht. Nm 1958, Th trng Nguyn
Khnh Ton n thm trng. Cui 1959, B trng
Nguyn Vn Huyn ln thm trng.
c bit ngy 13- 3- 1960 Ch tch H Ch Minh trong
chuyn cng tc vi Khu TT Vit Bc v tnh Thi Nguyn
c chng trnh thm trng Lng Ngc Quyn. D
ch trong khong mt gi, Bc vn i thm c: nh tr,
nh bp, vn trng, lp hc, ni chuyn vi thy gio,
cn b, nhn vin, v cn dn hc sinh:
Cc chu phi hc tp tt, lao ng tt, on kt tt.
Ri Bc chp nh k nim cng mi ngi.
T , trng Lng Ngc Quyn ly ngy 13 -3 hng
nm lm Ngy truyn thng ca nh trng.
Ch tch H Ch Minh thm trng Lng Ngc Quyn 13/03/1960
148
Chi b Lng Ngc Quyn 1960
Nhng hc sinh Min nam u tin ca trng

(1955 1957)
149
Trong gi dy mn ho hc ca thy Trnh Vn Vi.
Rung th nghim trng La cao sn ca trng

(1958 1959)
150
Quay sut m ngy L Gang lp 10A

(1958 1959)
Hai i bng chuyn (A+B)

(1957 1959)
151
Mt b phn i vn ngh ca trng

(1956 1957)
152
Chng IV
TRNG PH THNG CP III LNG NGC
QUYN TRONG THI K KHNG CHIN
CHNG M CU NC
(1965 - 1975) .
Sau hip nh Ginev (1954), quc M thay chn
thc dn Php, dng ch Ng nh Dim cai tr min
Nam, ri tin hnh cuc chin tranh c bit, hng dp tt
phong tro u tranh thng nht t nc ca nhn dn ta.
B tht bi trong chin lc chin tranh c bit, quc
M t hng chc vn qun vo min Nam, tin hnh
chin tranh cc b trn qui m ln.
cu vn cho nhng tht bi nng n, lin tip din ra
trong chin tranh cc b, ngy 5/8/1964, quc M tin
hnh cuc chin tranh ph hoi bng khng qun v hi qun,
t nh ph vo min Bc nc ta, nhm ph hoi cng
cuc xy dng ch ngha x hi ca nhn dn ta v ngn chn
s chi vin ca min Bc i vi cch mng min Nam. C
nc lc ny trong trng thi c chin tranh v chng
M cu nc l nhim v thing ling ca ton th dn tc
ta.
Thc hin Ngh quyt s 111/NQ-TW ngy 10/4/1965 ca
B Chnh tr Ban chp hnh Trung ng ng v Ngh quyt
s103/NQ-TVQH ngy 21/4/1965 ca U ban Thng v
Quc hi, tnh Thi Nguyn v tnh Bc Kn chnh thc hp
nht thnh tnh Bc Thi k t ngy 1/7//1965. Mc ch ca
vic hp nht l nhm khai thc hiu qu hn cc iu kin
thun li v t nhin v x hi, xy dng nn kinh t hon
chnh, cn i v mi mt,vng v chnh tr, mnh v an ninh
153
quc phng trong tnh hnh mi.(1)

Thnh ph Thi Nguyn t va l tnh l tnh Bc Thi,
va l th ph, trung tm chnh tr, kinh t, vn ho ca Khu
t tr Vit Bc.(2) Thng 3-1965 Hi ngh Ban chp Trung
ng ng ln th 11 ra nhim v mi:
Tip tc xy dng ch ngha x hi, kt hp cht ch xy
dng kinh t v tng cng quc phng, kin quyt bo v
min Bc, nh thng cuc chin tranh ph hoi v phong
to bng khng qun v hi qun ca ch, chun b sn
sng nh ch trong trng hp chng a cuc chin
tranh ph hoi hin nay n mt trnh c lit gp bi
...............................................................................
(1)
T ngy 4 n ngy 6/6/1965, ti thnh ph Thi Nguyn., Tnh u
Bc Kn v Tnh u Thi Nguyn hp Hi ngh quyt inh mt s
vn v hp nht. Hi ngh nht tr tn thnh hp nht hai tnh lm
mt, gi l tnh Bc Thi v bu Ban Thng v gm 11 ng ch. ng
ch L Hong (U vin d khuyt Trung ng ng, Ph B th Khu u
Khu t tr Vit Bc c Trung ng iu ng tng cng cho Bc
Thi) c bu lm B Th Tnh u.
Hi ngh ch r: Vi din tch 8.600 km2 , dn s 60 vn ngi, Bc
Thi l mt tnh ln, c thnh ph Thi Nguyn l th ph khu Khu t tr
Vit Bc,, C Khu Cng nghip Gang thp Thi Nguyn, (con chim u
n ca Ngnh luyn kim nc ta), c h thng giao thng chin lc (
c ng st v ng b ) ni lin th H Ni, cc tnh ng bng
vi cc tmh vng Vit Bc ln bin gii Vit Trung. Bc Thi cng l
tnh c nhiu c s quc phng quan trng, bao gm h thng cc nh
my (Z) chuyn sn xut, sa cha v kh, my mc quc phng
(Lch s ng b tnh Thi Nguyn 1965 2000 - tp II tr. 8 - 9).
(2)
Do s kin trn, trng PT cp III Lng Ngc Quyn cng tip nhn
c nhiu hc sinh l con em cc gia nh cn b, vin chc t tnh Bc
Kn trc y thuyn chuyn cng tc v cc c quan ca tnh Bc
Thi, ng ti thnh ph Thi Nguyn; nht l lp ton c bit (chuyn
Ton) u tin ca trng thi k , thu ht c mt s hc sinh
gii rt xa thnh ph Thi Nguyn nh cc huyn Ch n, Ch R,
Na r, Ngn Sn, Bch Thng, th x Bc Kn c tuyn v hc.
154
ng trc yu cu, nhim v ca i ng gio vin trong

tnh hnh mi, thay v t chc lp bi dng v chuyn mn
v hc tp nhim v nm hc mi trong mi dp h nh mi
nm, ty Gio dc kt hp vi Tnh i Bc Thi kp thi
t chc Tri h qun s x K Ph, huyn i T cho tt
c gio vin cp II v cp III trong ton tnh vo cui thng
6-1965, hc tp v qun trit tinh thn Ngh quyt XI
thng 3/1965 ca Trung ng ng. Ngh quyt s 111/NQTW ngy 10 4 - 1965 ca B Chnh tr v tin hnh hun
luyn qun s, hc tp cp cu, ti thng...Gio vin c
phin ch thnh cc tiu i, trung i, i i v sinh hot
theo np sng qun s ho.
Cc gio vin trng ph thng cp II - III Lng Ngc
Quyn c chi b v ban gim hiu xc nh t tng v
ng vin tinh thn tham gia hc tp, nn ai ny u phn
khi tham gia y , nghim tc hc tp chnh tr, qun s
v rn luyn np sng qun s ho. Thng qua t hc tp,
nhn thc v tnh hnh nhim v cch mng cng nh v
thc trch nhim ca mi ng vin, gio vin trong trng
c nng ln r rt, tt c u chun b tinh thn sn sng
bc vo nm hc mi y thch thc trong chin tranh.
Trc tnh hnh gic M tng cng cho my bay hot
ng trinh st, chun b nh ph vo a bn tnh, ngy 8-71965 U ban hnh chnh (UBHC) tnh Bc Thi ra Ch th v
cc bin php c bn trong cng tc phng khng nhn dn,
chia a bn Thi Nguyn thnh 2 vng:
Vng trng thi b uy hip gm thnh ph Thi Nguyn,
cc huyn Ph Yn, ng H, Ph Bnh v cc th trn cc
huyn. Vng trong trng thi phng th l cc huyn cn li.
Ch th ch r nhim v ca cc huyn, thnh ph, th trn
trong vng trng thi b uy hip v vng trng thi phng
th .
155
Thc hin Ch th ca UBHC tnh, n u thng 8/1965,

ti thnh ph Thi Nguyn, a s cn b nhn vin trong cc
c quan, n v hnh chnh s tn cch xa trung tm thnh
ph t 8 km tr ln, s cn li cng phn tn cch cc trng
im c th b ch nh ph t nht 1 km.(3)
1. Tin hnh nhim v trit s tn, chia tch trng v
hnh thnh trng ph thng cp III Lng Ngc Quyn
Chp hnh Ch th s 8 - NC v Ch th s 483 - NC ca
UBHC tnh v t chc phng khng, s tn, sng ngy 10-81965, lnh o Chi b v Ban gim hiu trng ph thng
cp II - III Lng Ngc Quyn tin hnh cuc hp trin
khai k hoch s tn v chia tch trng c UBHC tnh,
ty Gio dc, v UBHC thnh ph nht tr chun y cho thc
hin. ph hp vi tnh hnh v nhim v phng khng, s
tn trong thi chin, UBHC tnh ng vi ngh ca Ty
Gio dc cho tch trng PT cp II-III Lng Ngc Quyn
thnh 2 trng: Trng PT cp II trc thuc Phng Gio dc
thnh ph, trng PTcp III trc thuc Ty Gio dc.
V trng PT cp II - III Lng Ngc Quyn l mt nh
trng c b dy lch s, vi truyn thng phn u v
vang trong 20 nm qua (1946 - 1965), trong qu trnh
c s ng gp ca cn b gio vin v hc sinh nhiu th h
......................................................................................................................
Trc tnh hnh trn, ng b Thnh ph Thi Nguyn kp thi ra

nhng ch trng mi thch hp, ngay t nm 1964, cng tc phng
khng nhn dn c t chc trin khai, bc sang nm 1965, qun
trit tinh thn ngh quyt i hi i biu ng b thnh ph ln th II
(12/2/1965) v ln III(19/6/1967) cng tc phng khng s tn, chun b
chin u c tin hnh khn trng. Cc c quan, kho tng, ngi gi,
tr em c t chc ri khi thnh ph n cc khu vc an ton
(Lch s ng b thnh ph Thi Nguyn 1930-1975. tr 113)
(3)
156
ca c 2 cp. V vy cn c vo ngh ca nh trng,

UBHC tnh quyt nh vn gi tn nh yu nc Lng Ngc
Quyn cho c 2 trng v t tn l: Trng ph thng cp II
Lng Ngc Quyn v Trng ph thng cp III Lng
Ngc Quyn.
Ty Gio dc cng vi Thnh u Thi Nguyn thng nht
c /c Minh Tun nguyn l ph Hiu trng trng ph
thng cp II - III Lng Ngc Quyn, lm Hiu trng
trng cp II Lng Ngc Quyn. /c Dng Vn Ti
nguyn l b th chi b, quyn Hiu trng trng PT cp II III Lng Ngc Quyn, lm Hiu trng trng PT cp III
Lng Ngc Quyn. Vic phn chia ti sn chung khi tch
trng, c x l thu o nh sau:
V ti sn v trng c mt phng th nghim do Trung
Quc vin tr t nm 1956 phc v vic dy - hc theo
chng trnh o to ca c cp II v cp III nn lnh o hai
nh trng lc u thng nht gii php: trang thit b th
nghim dng cho cp no th chuyn giao cho trng cp
s dng.
Cng vic c giao cho thy gio Nguyn Vn Tun,
ngi ph trch phng th nghim, tin hnh vic phn loi
thc hin bn giao cho tng trng.
V xng trng cng c chia ra nh sau: Xng mc
giao cho trng cp II, Xng c kh giao cho trng cp III.
Phng truyn thng giao cho trng cp III bo qun. Bn
gh, bng en c chia y cho 8 lp ca trng cp II,
cn li dng cho cc lp ca trng cp III.
T sau ngy 10 8 - 1965 c hai trng bt u hot ng
c lp, di s lnh o ca chi b, Ban Gim hiu mi.
Sau khi chia tch, c hai trng u khn trng tin hnh k
hoch s tn trong vng thng 8 v u thng 9 nm 1965.
Trng PT cp II Lng Ngc Quyn s tn vo x Thnh
157
n, thuc huyn ng H v b tr cc phng hc phn tn

ri rc trn mt s qu i gut.
Trng PT cp III Lng Ngc Quyn cng va phi tin
hnh vic tho d trng lp c, va lm cng tc vn ng
cc c quan i s tn nh To n tnh, Vin Kim st, Ty
Bu in... ng h nhng cn nh tre g c, thy tr d
ly vt liu, mang vo khu s tn dng thnh lp hc. Cng
vic trn do thy Cp Trng Thc ph trch. Nh trng
cn c Cng ty Gang thp iu cho mt chic xe ti ln
trong 7 ngy v Ty Cng nghip cng ng h 3 chuyn xe ti,
chuyn ch vt liu bn gh...vo ni s tn nn cng vic
vn chuyn c tin hnh khn trng, nhanh chng.
Trng ph thng cp III Lng Ngc Quyn, lc u s
tn vo x Thnh c, huyn ng H, nhng mi dng
xong lp hc, o xong hm tr n v giao thng ho, tin
hnh khai ging nm hc mi (1965 - 1966) v hc tp c
t ngy th li c lnh phi chuyn i v ni chun b
xy dng trn a tn la bn my bay M. Thy tr nh
trng mt ln na li phi tho d lp hc, khun vc tre,
na, l, bn gh... chuyn sang a im mi x Phc Tru,
huyn ng H dng trng. Cc lp hc c phn tn
thnh 3 khu vc cch nhau. Hc sinh v mt s gio vin
trong cc nh dn, phn tn trong xm Cha, xm Khun,
xm Na Li... Tr s lm vic ca lnh o trng c b
tr nh c inh Vn ng xm Lai Thnh. Cng vic bn
b, mi vic dng trng lp, thy tr phi lm c ngy ln
m nhanh chng kp c phng hc cho 12 lp phc v
cho nm hc mi.
Gia thng 10/1965, quc M m mt chin dch ln
cho khng qun nh ph c lit cc tuyn giao thng pha
Bc v ng Bc th H Ni. Cu Gia By thnh ph
158
Thi Nguyn l mt trong nhng mc tiu nh ph ch yu

ca khng qun M trong chin dch ny.
Cu Gia By bc qua sng Cu, ni Quc l 3 vi Quc
l 1B, c chiu di khong 100m, c chia lm 3 nhp, vi
lu lng xe t cc loi qua cu mi ngy khong1.000 ln
chic. y l mt chic cu ln nm trn tuyn vn chuyn
quan trng, c ngha chin lc c v quc phng v kinh
t. Cc loi v kh, phng tin chin tranh v hng ho do
Lin X, Trung Quc v cc nc X hi ch ngha anh em
vin tr cho nc ta t bin gii Vit- Trung theo Quc l 1B
qua cu Gia By v thnh ph Thi Nguyn, xui theo Quc
l 3 v H Ni chuyn ti cc chin trng.
T 9 gi 55 pht n 10 gi 30 pht ngy 17/10/1965,
gic M huy ng 29 ln chic my bay, nm 116 qu bom
ph xung khu vc cu Gia By v bn nhiu lot n tn
la xung trn a pho cao x ca b i Trung on 210
xm Xun Quang ( x Gia Sng) m u cuc chin tranh
ph hoi bng khng qun ca chng vo a bn Thi
Nguyn. Cu Gia By b hng 2 m, dm ch v dm bn
thng lu b t 3 ch, giao thng hon ton b ngng tr ;
147 ngi b cht v b thng ;45 ngi nh 2 bn u cu
b chy, ; 3 c s sn xut th cng nghip, 2 xe t v 19
xe p b ph hu.
(Lch s ng b tnh Thi Nguyn tr. 15 - 16)
Tnh n thi im sng ngy 17-10-1965, khi quc M

m u t nm bom ph hoi xung a bn thnh ph Thi
Nguyn, th thy tr trng PT cp III Lng Ngc Quyn
cng kp rt khi thnh ph, s tn an ton vo x Thnh
c ri Phc Tru, tin hnh khai ging nm hc mi di
tn rng v bc vo nm hc u tin trong thi k khng
chin chng M cu nc (1965 - 1975).
159
2. Trng PT cp III Lng Ngc Quyn trong thi k

s tn ln th nht (1965 - 1969)
Sau khi tin hnh tch trng v tch chi b (10 - 8 1965). Chi b ng trng PT cp III Lng Ngc Quyn do
thy Li c Thng lm B th chi b, thy Dng Vn Ti
lm chi u vin. T nm 1967 thy Li c Thng l b th
chi b, thy Lng nh Lng l chi u vin.
i ng ng vin trong thi k (1965 - 1968) ngy
cng pht trin, gm cc ng ch: Bi nh Khot, Lng
nh Lng, Nguyn Vn Long, Dng Vn Loan, Nguyn
Phc Lc, Li Th M, Nguyn Minh Nguyt, Dng Vn
Ti, Li c Thng, Nguyn Vn Th, Cp Trng Thc.
T nm hc 1965 - 1966 n nm 1970 thy Dng Vn
Ti, gio vin chnh tr, u vin ban cn s gio dc ca tnh
lm Hiu trng.
Cng nh cc nh trng ph thng hi , trng ph
thng cp III Lng Ngc Quyn lun tn trng vic lnh
o ca b t (gm B th Chi b, Hiu trng, B th
on, Th k Cng on). Cc on th chnh tr trong nh
trng lnh o t chc mnh pht huy vai tr trong vic
thc hin cc ni dung ch yu m ngh quyt i hi chi b
u nm hc 1965 - 1966 ra l:
- Quan tm hng u n cng tc phng khng, m
bo an ton tuyt i cho thy v tr.
- Ch trng rn luyn t tng o c, k lut v tc
phong qun s ho.
- Duy tr v y mnh thng xuyn phong tro thi ua
dy tt, hc tt.
- Chm lo i sng vt cht v tinh thn cho cn b gio
vin v hc sinh nht l i vi hc sinh s tn theo trng.
160
- Thc hin tt mi quan h vi nhn dn. Phi hp cht

ch vi a phng trong cng tc bo mt, tun tra canh
gc.
Chi b ng pht huy c vai tr lnh o ton din
tuyt i mi hot ng ca nh trng.
Mc d iu kin tin hnh dy v hc trong hon cnh s
tn, li phi chuyn i nhiu a im, nhng chi b vn
kin tr ch o nh trng gi vng ng li, quan im
gio dc ca ng v thc hin y ngh quyt ca ng
b cp trn cng nh ngh quyt i hi chi b trng hng
nm ra. Cc ng vin u gng mu v mi mt, lun i
u trong vic thc hin ngh quyt ca Chi b v cc ch
trng, k hoch ca nh trng ra.
Nhn thc r tm quan trng ca cng tc on Thanh
nin. Nm 1965 - 1966 Chi b ng phn cng ng ch
Nguyn Vn Long lm b th on trng thay ng ch
Am c iu ng ln cng tc ti Tnh on. Nm 1967
ng ch Nguyn Vn Long c tuyn vo n v B i tn
la th Chi b c chi u vin l thy gio Lng nh Lng
lm B th on trng. T 1968 l thy Nguyn Phc Lc,
mt ng vin tr lm B th on trng.
on Thanh nin nh trng lun l lc lng xung kch
trong mi phong tro. T vic lao ng chuyn trng, dng
lp, o hm ho, tun tra canh gc n cng tc dn vn,
tham gia cng nhn dn a phng chng hn, lm bo hoa
du, gt la, hi ch, d sn...
on y mnh mi hot ng trong phong tro t qun
ca hc sinh v t chc cc hot ng thi ua tp trung vo
ch dy tt, hc tt.
Thng qua vic ph bin v tnh hnh thi s v gii thiu
v cc tm gng in hnh trong thanh nin c nc trn cc
mt trn chin u, sn xut v hc tp, on trng xy
161
dng cho on vin v hc sinh v l tng sng v nim tin

chin thng. Cc on vin u ng k 3 sn sng theo
ting gi thing ling ca T quc. Hc sinh ton trng u
t gic rn luyn np sng qun s ho, tn trng t chc, k
lut. Xy dng c tnh on kt, thn thit, yu thng bn
b cng lp, cng trng.
B phn hc sinh i s tn theo trng c b tr theo
nhm trong cc nh dn trong x. Hc sinh u chu kh vo
rng kim ci, trng sn, trng rau, t t chc nu n, sng
cn kim v c tinh thn gip nhau trong cuc sng xa gia
nh.
Nm no on trng cng t chc t Hnh qun cm
tri theo hnh thc qun s ho vi m cng, gy tre, o
sm mu, vai khoc l ngu trang...Trn ng hnh qun,
hc sinh phi gii cc bi tp kh mi c vt qua cc
ca i tip tc hnh qun. Tri c cm di chn
ni Cc. C trng i ly ci v cht thnh ng ln. Ti
n, ngn la tri bp bng rc chy, Thy tr ho hng cng
nhau quy vng, si ni v tay theo nhp v ht vang cc bi
m Trng Sn nh Bc, Chic gy Trng Sn...Tri
rt vui v mang mt khng kh trang nghim nh trc gi
xut trn...
V Cng on trng, ng ch Nguyn c Lc tip
l ng ch Nguyn Th Phn c Chi b phn cng m
nhim chc v Th k Cng on.
Cng on trng tp trung ng vin phong tro thi ua
dy tt v chm lo n nh cuc sng ca cn b gio vin
ni s tn.
Cng on lm tt cng tc gio dc t tng cho on
vin, gii thiu nhng on vin u t cho chi b ng
xt kt np. Cng on phi hp cht ch vi chuyn mn, t
chc phong tro d gi, d lp, t chc cc cuc thi dy gii,
162
gp phn lm cho tp th gio vin khc phc kh khn, hng

hi hon thnh tt nhim v chuyn mn. Cng on trng
cng ch trng ch o phong tro tng gia t tc, ng
vin bc By v ch Phng xy dng tt bp n tp th ca
cn b gio vin v ca hc sinh lp ton c bit. Ban chp
hnh Cng on cng vi Ban Chi u v Hiu trng cn
tch cc lm cng tc dn vn, do vy trong nhng nm thng
s tn, thy tr nh trng c b con a phng qu mn,
m bc, gip rt tn tnh.
Nm hc 1965 -1966, nm hc u tin ca thi k s tn,
trng PT cp III Lng Ngc Quyn c 12 lp: 4 lp 8, 4
lp 9, 4 lp 10, mi lp c khong 45 - 47 hc sinh, vi tng
s trn 500 hc sinh .
Vic dy v hc trong thi k ny cng y n tng v rt
i t ho. m bo vic hc tp, ngay trong nhng ngy
u s tn x Thnh c, trong khi thy tr cha dng
xong cc lp hc ti ni s tn, th hc sinh tp trung ngay
di nhng gc cy to c tn l rng hoc ven bi tre cc
sn i, lm a im hc.
Cc gh bng di thng ngi hng ngy, tr thnh bn
vit; cn dp, guc tr thnh gh ngi. Hc sinh chm ch
nghe cc thy c gio ging bi v ghi chp vo v t trn
gh bng. Kh khn gian kh l vy, nhng khng kh hc
tp vn nghim tc, hng say.
Ti Phc Tru, thy tr nh trng cng tri qua nhng
ngy m ra sc o hm ho trnh bom n. Xung quanh
lp c p ly t dy, bn pha hin lp hc c l c che
gip ti mt ly. Trc cc ca lp, c cc ng ho dn ra
cc tuyn ho dch dc chy quanh qu i, n di cc tn
rng cy rm rp.
Mi lp c 40 hc sinh, c b tr c mt khong ho
nht nh, trong khong ho li o cc ngch ch cho tt
163
c hc sinh tng lp xung ho tr n trnh bom n.

C nhng ngy ch trong mt bui hc, hc sinh v thy c
phi tm ngng n 3 - 4 ln khn trng thot ra hm
ho, n khi my bay ch bay xa, c kng bo yn, th
thy tr li t cc cn hm, cc ngch giao thng ho, khn
trng ko v lp, tip tc hc tp.
Ngay trong nm u i s tn, trng quyt tm tuyn
mt lp ton c bit (thi cha gi l lp chuyn ton) v
y cng l lp ton c bit u tin trong lch s nh
trng cng nh ca ngnh gio dc tnh Bc Thi.
Vt qua him nguy do my bay M bn ph, cc thy
gio trong t ton ngy y phn cng nhau p xe ta i
khp cc huyn trong tnh, tuyn c hn 40 em hc sinh
gii v hc. Thy Lng nh Lng l gio vin ch nhim
lp ton c bit u tin. H lp ton c bit c duy tr
n nm 1971 - 1972 do thy Bi Knh Hng, c Li Th
M, thy o Th Hng l nhng thy, c dy ton y nhit
huyt v dy kinh nghim dn dt cc em. n nm 1972 do
chin tranh c lit, trng li phi chia nh ra d hot
ng, do vy lp ton c bit ny cng khng duy tr c,
(cho n nm hc 1982-1983 trng mi m li cc Lp
Chn).
y ban hnh chnh tnh v Ty Gio dc Bc Thi cng
c ch u i di vi hc sinh ca lp ton c bit. Trong
khi min Bc chng ta vi khu hiu Tt c cho tin
tuyn, Tt c nh thng gic M xm lc nn cn v
vn kh khn, nhng hc sinh lp ton c bit ca trng
Ph thng cp III Lng Ngc Quyn cng c hng tiu
chun nh dn thnh ph: Mt thng c mua 15 kg lng
thc (go, m hoc ng, sn), c cp tem phiu mua vi,
ng, tht v hc bng hng thng l 9 ng 6 ho ( lc
ch c 4 ho 1kg go )
164
Cuc sng sinh hot v hc tp ca hc sinh lp ton c

bit c cn b, gio vin nh trng chm sc v dy d
chu o. (4)
............................................................
(4)
Tuy phi tr nh dn nhng thy Bi Knh Hng lun dnh thi
gian, n tng nhm chng ti tr hng dn chng ti phng php
hc, ch bo thc hin nn np trong sinh hot, tc phong qun s ph
hp vi thi chin v lm tt cng tc dn vn.
Hng ngy, chng ti ln lp nghe ging bui sng, bui chiu t hc
theo nhm tr nh dn. Cc mn khc chng ti u t hc, ring mn
ton thy Hng t ra v su tm trong bo Ton hc tui tr hoc dch
t sch ting Nga cho chng ti rt nhiu bi tp v nh, hc sinh tm
c phng php hay, ng thi rn luyn tnh kin tr, ham hc v k
nng tnh ton. Nhiu bi ton hay, c nhiu phng php gii i n
p s, chng ti li c dp trao i , tranh lun t trong nhm tr n
cc nhm gn nhau v nhiu khi phi nh thy Hng phn x mi i n
kt lun tho ng.
Trong iu kin thi chin nh vy nhng chng ti vn duy tr nn
np sinh hot v hot ng tp th : Th by hng tun sinh hot lp
lp trng v b th chi on nhn xt, kim im. Hng thng, thy ch
nhim hp vi cc nhm tr nh dn lng nghe phn nh ca cc
gia ch, nm bt din bin t tng cng nh tm t, nguyn vng v
hon cnh ca tng hc sinh, ng vin chng ti hon thnh tt nhim
v hc tp nhng khng qun cng tc dn vn i dn nh, dn
thng .
T u nm hc lp 9, chng ti tip qun khu nh tp th v lp
hc ca cc anh ch 10A tt nghip ph thng, bc vo cc trng i
hc trong v ngoi nc. Nh tp th m thy tr chng ti n l hai
nh ct tre mi lp c tranh, bn cc i sim, mua ca thn Lai Thnh,
x Phc Tru...
Lp hc ca chng ti cng rt gin n c lm theo kiu nh hm
cho ph hp vi thi chin chng c bom n ca gic M, l
ngi nh khng ct, ch c ko mi l c tranh p ln cn hm to
o chm di t, bn pha c li thot ra giao thng ho ng ngp
u n cc hm ko tr n xung quanh, mi khi c ci bo ng ca
KhuGang thp hoc kng bo ng ca a phng.
165

Thng thng, bui ti chng ti hc n 9 -10 gi di nh n du
t m th bng i cn co. tui chng ti khi thiu thn nn n
g cng thy ngon, ch th m ngi vui sau nhng gi hc cng thng,
thy tr chng ti tranh lun i n thng nht k ra th t cc mn a
thch Ngon nht l m, th nh c mui...
i sng kh khn nh vy nhng khng nh hng n vic dy v
hc ca thy tr chng ti: C nhng bui ln lp thy say sa ging, tr
chm ch nghe n khi thy ta lng vo bng (c chng ti xoa bng
nh ni v l khoai lang cho en d nhn) lm lng o thy en
nhm.
Sau bui hc ng nh , thy Hng thay i phng php dy ton
cho chng ti tip thu bi tht thoi mi: Thy a ra cch gii bi mi,
sau thy gii ngn gn, hay nht.tr cng tranh lun tm ra phng
php v cch Khng ph nhit huyt ca thy, trong k thi hc sinh gi
ton lp 10 ton tnh nm 1969-1970 cc bn Chnh, Vn, Ban, Bnh,
Minh lp ti u t gii nht , nh ca tnh v c c i thi hc sinh
gii ton ton min Bc t gii ba v khuyn khch...
Trch bi hi k ca anh Nguyn ng Thng,
Nguyn hc sinh lp ton c bit kho 1957 - 1970..
166
Trc tnh hnh quc M tng cng m rng chin

tranh ra c hai min Nam, Bc nc ta. Ngy 17- 07-1966
Ch tch H Ch Minh ra li ku gi chng M cu nc:
... Chin tranh c th ko di 5 nm, 10 nm, 20 nm
hoc lu hn na. H Ni, Hi Phng v mt s thnh
ph, x nghip c th b tn ph, song nhn dn Vit Nam
quyt khng s! Khng c g qu hn c lp, t do. n
ngy thng li nhn dn ta s xy dng li t nc ta
ng hong hn, to p hn (5)
Hng ng li ku gi chng M, cu nc ca Ch tch
H Ch Minh. Nh trng kp thi t chc t sinh hot
chnh tr c bit cho cn b gio vin v hc sinh, hc tp
Li ku gi chng M cu nc ca Ch tch H Ch Minh
v lin h t tng, xc nh tinh thn ch quyt tm hon
thnh nhim v chng M cu nc trn mt trn gio dc.
Gia lc nh trng ang gp phi hon cnh c nhiu kh
khn, va lo phng khng s tn, va tip tc y mnh hot
ng dy v hc, lo tng gia sn xut, lo gi vng sinh hat
i sng cho cn b v hc sinh, th ngy 16-10-1968 thy
tr nh trng rt phn khi c n nhn th ca H Ch
tch gi cho cn b, c gio, thy gio, cng nhn vin, hc
sinh, sinh vin nhn dp nm hc mi, trong Bc cn
dn: D kh khn n u cng phi tip tc thi ua dy
tt, hc tt Li dn ca Bc gi vng tinh thn thy
tr quyt tm khc phc kh khn dy v hc tht tt. Li
Bc dn t tr thnh khu hiu hnh ng ca nh
trng. Tuy dy v hc trong hon cnh s tn c nhiu kh
khn, phc tp, nhng vn gi vng tinh thn quyt tm thc
hin li Bc dy.
.............................................................................
(5) ( H Ch Minh- V c lp t do v ch ngha x hi, NXB S
tht,1970, tr.282)
167
Khng kh bao trm trong nh trng lc l tinh thn

rn luyn phn u va hng va chuyn. Thy c say sa
mit mi son gio n di nh n du. Tr mit mi hc
bi v lm cho ht bi tp vi khu hiu ra l Cha lm
ht bi tp th cha i ng. Trong hc sinh c phong tro
truy bi theo nhm v gip nhau trong hc tp. Thng no
trng cng t chc thi ging dy. Mi tun, mi thng u
c ch im thi ua ring. Vic rn luyn qun s v phong
tro ct cao Ting ht t ting bom rt si ni.
Do vic dy v hc c duy tr vi kh th si ni v
quyt tm, nn trng vn lun ng u v vin dy gii
trong tnh. t l hc sinh tt nghip, v s hc sinh gii.
i ng gio vin ca trng PT cp III Lng Ngc Quyn
cng dn c tng cng (trong c nhiu thy c dy
gii).
Gio vin dy ton gm c: cc thy Bi Knh Hng, o
Th Hng, Lng nh Lng, Phm an Qu, H Ngc Vn
v cc c Li Th M, Trn Th Minh Nguyt, Nguyn Thu
Khm. L Kim Cng
Dy l gm cc thy V Ngc Du, Nguyn Xun Hi,
Dng Trc S v c Hoan.
Dy ho c cc c Nguyn Th Phn, Th Thn, Phm
Th Trinh Mai, v thy Trnh Vn Vi
Dy sinh c : Thy Phan Tin Dng,
Dy vn gm: cc thy Hnh, thy V Ngc Nhm, thy
Phm, thy Phc Lc, thy L Huy Linh, C Chung, c V
Th Minh Hng.
Dy s gm: c Chu, thy Hong, thy L Trng Hng,
c Nguyn Th Ngc Nhi, thy Cp Trng Thc.
Dy a c: c Tuyt.
Dy chnh tr c: thy Dng Th Lng, thy Li c
Thng.
168
Dy Nga c: thy Lu Giu, thy Chuyn, thy Vn Long,

thy K Ti.
Dy Trung vn c: thy Lc.
Dy th dc c: thy Trn Mnh Chng.
Bui tng kt nm hc u tin (1965-1966) din ra di
tn cy i Trm. Giy khen cho hc sinh gii ch l mt t
giy p luya nh my, vy m hc sinh u nng niu trn
trng, sung sng v cm thy vinh d v cng.
n nay, th h hc sinh thi k s tn ln u tin y rt
t ho khi c bit, trong s hc sinh c nhiu ngi sau
ny phn u rt thnh t nh:
Nguyn Vn V tin s vt l l Gim c s Cng ngh
- Mi trng tnh Thi Nguyn, Nguyn Vn Bn Gim c
s Gio dc - o to Bc Kn, Ma Khnh Bo gim c
Cng an tnh Thi Nguyn, T c Long tin s c kh ti
Cc ng kim, ng Th p Gio s tin s sinh ho
(UBKHKT VN), Nguyn Vn Ton i t Hc vin Qun s,
Nguyn Cng tng Cc ph Kim Lm, V Thy Hng tin
s ging vin i hc Thi Nguyn, Trn nh ng tin s
vt l, ging vin trng i hc Nng nghip I, Nguyn Th
S ging vin i hc S phm Thi Nguyn, L Minh
Chnh tin s y khoa i hc y khoa Thi Nguyn v cn
nhiu s quan cao cp trong qun i, nhiu tin s cc ngnh
khoa hc v nhiu chuyn vin, k s, bc s y ti nng...
3. Thi k tr li hot ng ti a im trng c
(1969 - 1972)
Trc thng li to ln ca qun v dn hai min Nam - Bc
trong cuc khng chin chng M cu nc v sau chin
thng xun Mu Thn 1968, chin lc chin tranh cc b
ca M b ph sn. Ngy 31/3/1968 quc M phi xung
169
thang, tm ngng nm bom bn ph min Bc t v tuyn 20

tr ra.
T sau ngy hip nh Pari c k kt, bc vo nm hc
1969 - 1970, trng PT cp III Lng Ngc Quyn cng
c lnh t ni s tn chuyn v a im trng c. Thy
tr li khn trng tu sa, xy dng c s vt cht, nhanh
chng n nh hot ng dy v hc.
Gia lc cuc khng chin chng M cu nc ca nhn
dn ta ang thu c nhiu thng li trn c hai min Nam
Bc th hi 9 gi 47 pht ngy 2/9/1969. Ch tch H Ch
Minh - V lnh t v cng knh yu ca nhn dn ta t
trn, li cho ton ng, ton qun, ton dn ta mt tn tht
v cng ln lao, mt ni au thng v hn.
Vi nim thng tic v lng bit n su sc, Ban Thng
v Tnh u hp phin c bit, ra Ngh quyt lnh o t
chc l tang Ch tch H Ch Minh tnh v cc huyn,
thnh ph, x, th trn, c quan, n v, x nghip, trng hc
trong ton tnh
(Lch s ng b tnh Thi Nguyn tp II tr. 87)
Trng ph thng Cp III Lng Ngc Quyn kp thi

t chc trang nghim, trng th L truy iu v tang Ch
tch H Ch Minh trong nim tic thng v hn.
Bin au thng thnh hnh ng, thy tr nh trng
h quyt tm nhanh chng tho d cc lp hc tre na, ri
khing, gnh, th bng xe p, chuyn hn 10 cy s v khu
trng c, thy tr li cng nhau khn trng dn v sinh
trng s, ( lc y khu nh tng ang l kho cha y thuc
tr su DDT, thy tr phi xc chuyn i ni khc, ri gnh
nc ra sch nn cc lp hc, nhanh chng bc vo
nm hc mi.)
Thc hin li cn dn ca Bc H trong Di chc ca
Ngi, thy tr nh trng quyt tm thc hin vic ci tin
170
ni dung, phng php ging dy v hc tp. Nm hc 19691970 trng c Ty Gio dc nh gi cht lng gio dc
t cao nht trong cc trng cp III ton tnh.
Nm hc 1970 - 1971, nh trng cng n nhn thm
cc hc sinh t ng H chuyn sang hc, lm cho s lp v
hc sinh trng thm ng. Qui m ln ti 21 lp, vi gn
1000 hc sinh, trong vn c h thng cc lp ca khi hc
sinh ton c bit
T nm 1970 Thy Phm Khang c bu l B th chi b.
Hiu trng nh trng vn l thy Dng Vn Ti. i ng
gio vin ca trng cng c nhiu bin ng, Theo yu cu
cng c i ng gio vin ca trng, mt s thy c gio
c iu chuyn i cng tc trng khc v mt s thy
c gio ni khc c tng cng v trng nh cc thy Bi
Quang Bo, V Hng, Trn Hng, cc c Phan th Hnh,
Nguyn Th Phc...Ngoi ra trng cn c nhiu sinh vin
mi tt nghip i hc s phm h hon chnh 4 nm v
trng cng tc nh thy Nguyn Vn Th, Chu Thn, H
c Lc, Nguyn Thnh Lun, Dng Vn Loan, c L Th
Nga. (hai thy Th v Loan l ng vin c kt np t
trng i hc s phm).
Kh khn t ra lc ny l c ngi trng s li ch c mt
dy nh 3 tng vi 12 phng hc, mt nh th nghim v hai
dy nh tp th gio vin.
Trc tnh hnh , nh trng nhanh chng tm cch
kp thi lm thm phng hc tm (ct mai mi l) m bo
cho yu cu ca dy v hc.
Hng ng cuc pht ng ca Cng on, gio vin ca
trng c phong tro lm dng trc quan b sung
dng dy hc b h hng trong khi di chuyn s tn v c
thm nhiu dng dy hc trn lp.
171
Nhng ngy u tr li trng c, song song vi vic n

nh i sng cho cc gia nh cn b gio vin, nh trng
a hot ng dy - hc nhanh chng i vo nn np.
Phong tro thi ua Hai tt vn c gi vng v lin tc
c y mnh bng nhiu hnh thc v bin php tch cc.
Thc hin cuc vn ng hc tp v lm theo gng in
hnh tin tin lc l trng cp II Bc L, trng Thanh
nin Dn tc x hi ch ngha tnh Ho Bnh do B Gio dc
pht ng. Vic a lao ng sn xut vo nh trng, tr
thnh mt vn trng tm trong cng tc ca nh trng.
Hng tun, mi lp u c mt bui lao ng, sa sang
trng lp, tin hnh trng cy, lm vn m ging cy,
vn cy n qu. Thy tr nh trng hng hi o mng,
san nn, dng thm nhng phng hc bng tre l, phng hp
Hi ng gio dc, phng lm vic ca Ban gim hiu... Du
cn l nh tre mi l n s, nhng cng lm s phng
cho hc sinh hc theo hai ca.
Mi nm nh trng u t chc 1-2 t lao ng cng ch
x hi ch ngha. Nh trng t chc cho hc sinh tham
gia lao ng gt ma, r sn, p , san lp h bom...
T nm 1971, thy Dng Vn Ti c iu ra lm
trng phng Gio dc thnh ph, thy Bi Quang Sang, cn
b min Nam tp kt, nguyn l cn b t chc ca ty Gio
dc Bc Thi v l u vin Ban cn s gio dc tnh, c c
v lm Hiu trng.
Nm hc 1970 - 1971 ca trng PT cp III Lng Ngc
Quyn kt thc ht sc thng li, khng ch l kt qu khi
phc li trng s sau chin tranh m c phong tro thi ua
Hai tt cng din ra si ni. Nm hc kt thc vi t l
cht lng cc mt gio dc ca cc khi lp t kh cao,
hc sinh tt nghip t t l cao so vi ton tnh.
Thi k 1969 -1972 i vi trng PT cp III Lng Ngc
172
Quyn l thi k c nhiu ngha:

Nm 1969 l nm m u cho thi k khi phc li trng
s sau chin tranh ph hoi ln I, ng thi cng l nm tip
tc thc hin ngh quyt i hi ng b thnh ph ln th
III (6 - 1967)
Nm 1971 tr i l nm thc hin Ngh quyt i hi ng
b thnh ph kho IV (thng 4 -1971) v pht trin kinh t vn ho - x hi. Nh trng ra phng hng nng
cao cht lng gio dc ton din nhm gp phn o to con
ngi lao ng mi cho a phng v t nc sau chin
tranh.
4. Thi k s tn ln th II (1972 - 1973)
Thng 3 nm 1972, trn thng li, qun gii phng min
Nam m cuc tin cng chin lc, chc thng 3 tuyn
phng th mnh nht ca M- ngu trn nhng a bn chin
lc quan trng. Chin lc Vit Nam ho chin tranh ca
quc M, ng trc nguy c b ph sn hon ton.
Nhm cu vn tnh th tht bi, quc M thc hin vic
M ho tr li cuc chin tranh xm lc min Nam, ng
thi chng liu lnh gy ra cuc chin tranh ph hoi ln th
2, i vi min Bc nc ta.
T thng 4 nm 1972, quc M huy ng mt khi
lng ln my bay hin i v hi qun, tng cng nm
bom nhm ph hoi h thng giao thng, cc c s kinh t
quc phng. Thnh ph Thi Nguyn cng l mt trng im
bn ph ca khng qun M ln ny.
Ngy 25/4/1972 Ban Thng v Tnh u hp ra Ngh quyt
ch r: Cn phi tin hnh gp vic t chc s tn, phn tn,
gin bt mt dn s qu ng cc khu vc trng im
hn ch thit hi xung mc thp nht nu ch nh ph;
ng thi vn phi m bo sn xut v phc v chin u
tt
173
n cui thng 4/1972, cc c quan, bnh vin, trng hc,

nhng ngi gi, tr em, ph n c thai... c lnh s tn
gp ra khi thnh ph Thi nguyn.
Trng ph thng cp III Lng Ngc Quyn c lnh
tip tc s tn sang x Linh Sn, huyn ng H, bn kia
sng Cu, pha ng thnh ph,
Thy Dng Vn Loan l ng vin, B th on trng
cng vi s ng nam hc sinh ln, c sc kho, thc
trng nhiu m, h hc ghp tre na thnh mng, ch cc vt
liu: tranh tre na l, bng, bn gh qua sng Cu dng
trng lp. Chng bao lu 12 phng hc tranh tre, mt dy
nh tp th gio vin c thy tr dng xong, h thng
hm ko, giao thng ho v ly t bao quanh lp c
nhanh chng hon thnh.
Thi gian ny(6) khng qun M dng c Pho i bay
B52 v my bay F111A nm bom c lit xung nhng v tr
gn ni s tn ca trng. C nhiu bui hc phi b d,
nhiu tit hc b gin on nhng gio vin, hc sinh vn
khng nao nng. My bay ch n nh ph th nhanh chng
xung hm tr n, my bay bay xa, li tr vo lp, tip tc
hc tp. Gi dy b gin on, li c dy b, dy ui cho
kp chng trnh nm hc, v vy nh trng m bo
ng tin nm hc v t kt qu cao trong k thi tt
nghip.
..................................................................................................................
T thng 10/1972, trn a bn Thi Nguyn gic M tng cng s

dng my bay F111A nh ph ban m. Ch trong 22 ngy ( t ngy 1
n ngy 22/10/1972 khi M ngng nm bom bn ph min Bc t v
tuyn 20 tr ra) my bay ch bn ph Thi Nguyn 46 trn ( c 32
trn nh m ch yu bng my bay F111A) nm 738 qu bom ph,
bn nhiu lot n rc kt, tn la xung Thi Nguyn, lm hn 200
ngi cht v b thng
( Lch s ng b tnh Thi Nguyn, tp II tr.107)
(6)
174
5. Tr li hot ng ti a im trng c sau khi

chin tranh ph hoi chm dt.
Ngy 7-11-1972, hn mt thng sau khi thng c, tip tc
lm tng thng Hoa K, Nch xn li ra lnh tng cng
nh ph Min Bc, chng huy ng mt lc lng ti 729
ln chic my bay B52, 1900 ln chic my bay cng kch,
tp kch 12 ngy m vo H Ni, Hi Phng, ng M,
Kp, Thi Nguyn.
Do b tht bi nng n trn c hai min Nam - Bc nht l
sau chin thng in Bin Ph trn khng ti H Ni 12 ngy
m cui thng 12/1972, ngy 27/1/1973, quc M buc
phi chnh thc k Hip nh Pa ri v chm dt chin tranh,
lp li ho bnh Vit Nam, cam kt cng nhn cc quyn
dn tc c bn ca nhn dn Vit Nam, rt ht qun i vin
chinh, qun ch hu v cc nhn vin, c vn qun s M ra
khi min Nam nc ta. Ho bnh c lp li trn min Bc.
Sau ngy hip nh Pa ri c k kt, trng PT cp III
Lng Ngc Quyn li c lnh t x Linh Sn tr v a
im trng c. Thy tr phn khi, khn trng va vn
chuyn vt liu, bn gh v ngi trng c, va bt tay xy
dng lp hc, li va tip tc khn trng hon thnh chng
trnh hc k II nm hc 1972-1973. K thi tt nghip nm
trng vn gi c t l hc sinh cao.
Nm hc 1974 - 1975, thy Nh Hin, Hiu trng
trng PT cp III i T, c c v lm Hiu trng nh
trng, thay cho thy Bi Quang Sang, c B Gio dc
iu i cng tc min Nam.
Lnh o Chi b do thy Li c Thng lm B th v Chi
u vin l thy Nh Hin.
Trng s lc vn ch c 1 dy nh 3 tng v 1 phng
th nghim, xy dng t nm 1956. Qua nhiu nm chin
tranh, tng lp bong l, cnh ca s v ca ra vo cng
175
khng cn! Trng cng cn vi lp hc tranh tre xiu vo

v vn phng nh trng ch l 3 gian nh l. Bn gh khng
, hc sinh phi ngi 5 em mt bn di.
Trc hon cnh kh khn trn, cc ng ch gio vin l
ng vin nh cc thy V Hng, Bi Quang Bo, cng anh
Truyn, anh Ln l cn b vn phng. c c ph trch t
chc hc sinh lao dng tu sa v xy dng li trng s.
c tnh cp kinh ph, nn c s vt cht nh trng cng
nhanh chng c sa sang.Trng s c kin thit ngy
cng khang trang hn, to cho thy tr phn khi ho
hng thi ua dy v hc.
Hc k II nm hc 1974-1975 din ra trong khng kh thy
tr ht sc vui mng phn chn trc tin chin thng vang
di t chin dch gii phng Ty Nguyn. Nim phn khi c
dng tro trc tin cng gii phng cc tnh duyn hi
min Trung v no nc mng vui, di theo bc tin qun
thn tc ca nm cnh qun trong Chin dch H Ch Minh
bao vy tng tin cng gii phng Si gn.
Phn khi trc bc tin cng nh v bo ca cc chin s
gii phng, hc sinh cc lp c phong tro thi ua ginh
nhiu im gii. Cc lp qui ra v cng cc im 10 li thnh
cy s theo kp bc cc anh tin qun. Nm hc 1974 1975 c kt thc thng li ng vo thi im chin dch
H Ch Minh ang khp cht vng vy, nm mi tin cng
nh v bo tin thng vo gii phng Si gn.
Ngy 2 5 -1975, sn trng Lng Ngc Quyn rc
c hoa, thy tr hn hoan trong nim vui sng trn ngp,
mng ngy ton thng v ta, non sng t nc t nay
thu v mt mi. Bi ca Nh c Bc H trong ngy vui i
thng vang ln khp khu trng, vang mi khng ngt.
Trong khng kh phn khi mng chin thng mo ngi li
nh ti trong sut c thi k chng M cu nc, t mi
176
trng Lng Ngc Quyn lp lp hc sinh tm bit qu

hng v mi trng xung phong ra mt trn, trong c
nhiu hc sinh tuy vo hc cc trng i hc, nhng
cng tip tc tnh nguyn tng qun vo Nam chin u. Cc
anh chin u dng cm v tr thnh nhng Dng s dit
M. Nhiu ngi trong cc anh hy sinh dng cm trn cc
chin trng trong nc v quc t, cng hin tui xun
cho t nc m tiu biu l lit s V Xun. Cc anh
li nhng bi hc tinh thn v gi v l tng, o c v
nhng tnh cm cao p ca th h thanh nin thi chng M
v tr thnh nhng tm gng sng cho cc th h thanh nin
hm nay v mai sau noi theo.
Cng vi lp lp hc sinh ln ng ra tin tuyn, mt s
thy gio ca trng Lng Ngc Quyn cng tm bit
mi trng v gia nh ln ng tham gia qun i nh thy
Nguyn Vn Long, thy Phm Khang, hay vo chin trng
B nh cc thy Nguyn Tit Long, Bi Quang Sang, Nguyn
Ngc Tm, ng c Thng, Trn Ngc Vnh.
Nhng nm 1965-1975, trong hon cnh c lit ca chin
tranh, Trng ph thng cp III Lng Ngc Quyn c
cp u v chnh quyn ca tnh v thnh ph Thi Nguyn, ty
Gio dc Bc Thi lnh o v ch o st sao c cc c
quan, on th sn lng h tr, gip cho nh trng phn u
vt qua kh khn, tr ngi gi vng v pht trin c v
qui m s lng hc sinh v cht lng o to.
Nh trng nghim chnh chp hnh lnh phng khng,
s tn, bo m an ton tuyt di cho thy v tr qua sut
cuc chin tranh ph hoi ca gic M
Chi b ng, Ban Gim hiu, on Thanh nin, Cng
on v ton th cn b, gio vin nh trng nm vng
v kin tr vt kh thc hin sng to nhng nguyn l,
phng chm gio dc ca ng v ca Ch tch H Ch
177
Minh. Trong qu trnh hot ng, trong bt c hon cnh no

vn lun kin tr y mnh phong tro thi ua Hai tt.
i ng gio vin ca trng bng nhiu hnh thc khc
nhau, t nng cao c trnh chuyn mn, nghip v;
gi gn phm cht chnh tr, o c cch mng, lun nu
gng sng trc hc sinh. Nhiu thy c c cng nhn l
chin s thi ua, gio vin dy gii.
Trong kh khn gian kh, tnh on kt gia cc thy gio
c gio, gia gio vin vi cc em hc sinh cng thm thn
thit, gn b.
C s vt cht ca trng c to dng vi tinh thn t
lc rt cao: 10 nm 4 ln d trng, chuyn trng, i thay
a im. Kh khn l vy, nhng thy tr lun ng lng
chung sc, to dng nn trng s, m bo cho hot ng
dy tt, hc tt.
C th nhn nh rng thi k 1965 - 1975 ca ng b v
nh trng ph thng cp III Lng Ngc Quyn ghi du
n v mt thi ho hng trong lch s trng.
l mt thi k thy tr quyt tm thc hin li Bc dy
D kh khn gian kh n u cng phi tip tc thi ua
dy tht tt, hc tht tt v hon thnh tt nhim v v
vang ca mnh.
Thi k thy tr on kt v gn b vi b con nhn dn
a phng, to nn sc mnh tinh thn vt qua nhng
kh khn gian kh ca chin tranh.
Thi k nh trng lun gi c nim tin i vi ph
huynh hc sinh v trong nhn dn.
Thi k li nhng tnh cm khng phai m ca cc th
h hc sinh i vi cc thy c v vi mi trng thn yu.
Thi k trng PT cp III Lng Ngc Quyn lun gi
vng c danh hiu Trng tin tin xut sc trong phong
tro thi ua Hai tt trc bit bao cam go th thch.
178
Chng V
TRNG LNG NGC QUYN
T SAU NGY T NC THNG NHT
(1975 1986)
Cng cuc Khng chin chng M cu nc ca nhn
dn ta ko di trn 20 nm kt thc thng li hon ton
bng cuc Tng tin cng v ni dy ma xun 1975 m
nh cao l chin dch H Ch Minh lch s. Ngy
30/04/1975, min Nam c gii phng hon ton, Non
sng c thu v mt mi. Cch mng nc ta chuyn
sang thi k mi, vi hai nhim v chin lc: xy dng
thnh cng ch ngha x hi v bo v vng chc T quc
Vit Nam x hi ch ngha.
Sau chin tranh, ng v nhn dn ta cn bn b trm
ngn cng vic, khng gii quyt hu qu chin tranh,
khng cng tc hu phng qun i, lo n nh i sng
nhn dn Cng vic cha lm c bao nhiu th chng
ta li phi ng u vi hai cuc chin tranh khng km
phn c lit, l cuc chin tranh bin gii Ty Nam v
cuc chin tranh bin gii pha Bc, trong khi ngun vin
tr quc t, mt ngun lc rt quan trng li b ct gim
qu nhiu. Chng ta mt ln na li phi huy ng sc
ngi, sc ca gi ra tin tuyn.
Thc hin Ngh quyt s 40 NQ-TU Ngy 5 5 1975
ca Ban Thng v Tnh y v pht ng t thi ua ngn
ngy Mng t nc Vit Nam hon ton gii phng,
trng PT cp III Lng Ngc Quyn khn trng va
tm cch sa cha khi phc v xy dng mi trng s,
va tip tc gii quyt nhng kh khn nhiu mt sm
n nh nn np hot ng ca nh trng.
Thng 12 1976, i hi ton quc ln th t ca ng
179
vch ra con ng tin ln CNXH ca c nc. V tr ca

nn gio dc ph thng c i hi xc nh l nn
tng vn ha ca t nc, l sc mnh tng lai ca dn
ta. N t c s ban u rt trng yu cho s pht trin ca
con ngi Vit Nam x hi ch ngha.
Ngy 11 1 1979, B chnh tr TW ng ra ngh
quyt s 14/NQTW v ci cch gio dc, hng vo xy
dng nn gio dc XHCN mang tnh dn tc v hin i
Vit Nam (1).
Trong bi cnh x hi nc ta ang lm vo khng
hong, cc trng ph thng ni chung v trng Lng
Ngc Quyn ni ring phi c gng gp bi vt qua v
vn kh khn trn con ng tng bc thc hin CCGD.
Thi gian ny thy Li c Thng vn l B th chi b
ng, sau khi thy Thng ngh hu, chi b ng bu thy
Lu Giu l gio vin mn Nga vn lm B th.
Nm 1982, ng ch Lu Giu chuyn cng tc v
UBMT T quc thnh ph Thi Nguyn, ng ch Nguyn
Vn Long ph B th thay lm B th, sau t nm 1983
/C Hiu trng Nguyn ng Kn c bu lm B th
chi b.
Nm 1981 chi b cng mi c 10 ng vin, cc ng
ch u l nhng ngi c tinh thn trch nhim cao, phm
..................................................................................
(1)
Cuc ci cch gio dc ln th 3 ny s tin hnh lm 2 vng, ko di
12 nm, bt u t nm hc 1981 1982 trn c s thc hin tt hn v
ph hp hn vi thi i mi nhng nguyn l gio dc khng nh
t 2 cuc CCGD trc: Hc i oi vi hnh, gio dc kt hp vi lao
ng sn xut, nh trng gn lin vi gia nh v x hi. n CCGD
ln ny c quy m rt ln, c tham vng gii quyt rt nhiu yu cu
trng i ca nn gio dc nc nh trong tng lai lu di. Ring v
gio dc ph thng c vic thng nht 2 h thng 10 nm ca min Bc
v 12 nm ca min Nam (Ngy) thnh h 12 nm.
180
cht o c trong sng v mt lng mt d trung thnh vi

s nghip cch mng ca ng. Gia nh cc ng vin u
nghim chnh thc hin chnh sch php lut ca Nh nc.
Tuy nhin t l ng vin trong nh trng cn rt thp, chi
b ngoi 3 ng ch trong Ban gim hiu cn c 1 ng ch
ph trch th nghim, 1 ng ch l k ton, 1 ng ch ph
trch cng ngh phm v vn phng phm (tt c u sinh
hot t hnh chnh) v ch c 4 ng ch l gio vin.
Trong khi i ng gio vin th ng, trong c nhiu
ng ch khng nhng ch l ct cn b mn ca trng m
l ca ton tnh nh ng ch Chu Vn Thn, Trn Hng,
Phan Tin Dng, L Th Nga, Trn Th By, Nguyn Thy
Bnh, ... nhng tt c li u cha phi l ng vin. Cc t
chuyn mn gm Vn, Ton, L, Ha khng c ai l ng
vin c. Ch c t x hi c 2 ng vin dy chnh tr l
ng ch Dng Th Lng, Trn Bch Thin, 2 ng ch
ny tui cao; t Ngoi ng c ng ch Lu Giu dy
Nga vn l B th chi b; t Sinh K thut c ng ch
ng nh Nguyn. Cc thy c lm Th k cng on, B
th on trng, b th chi on gio vin cng u cha
phi l ng vin. Nh vy l c mt b phn hng hu,
quyt nh nht trong cng vic thc hin nhim v chnh
tr, trung tm trong nh trng l dy tt hc tt li trng
vng ng vin.
pht huy vai tr lnh o ca chi b trong nh
trng. Chi y nht tr chn phng n trc ht cn xy
dng chi b vng mnh lm tin xy dng i ng
gio vin: xy dng chi b phi tin hnh song song hai
nhim v l nng cao cht lng ng vin v y nhanh
vic pht trin ng vin.
Chi b a ra quyt nh cc ng ch trong Ban gim
hiu khng sinh hot vi t hnh chnh m ta v sinh hot
181
gn vi cc t chuyn mn: ng ch Nguyn ng Kn

Hiu trng sinh hot vi t ton v theo di t L, Ha.
ng ch Hiu ph L Duy Sn sinh hot vi t vn v
theo di t X hi. ng ch Hiu ph Nguyn Vn Long
sinh hot vi t ngoi ng v theo di t Sinh K thut
nng nghip.
Chi b nht tr cng tc pht trin ng phi nhm vo
cc CBGV xut thn t thnh phn c bn, gia nh cch
mng, gia nh chnh sch nhng trc ht phi l nhng
gio vin c trnh chuyn mn kh gii, c tinh thn
trch nhim cao, c uy tn vi ng nghip. Nhng gio
vin c chi b chn u tin tuyn truyn vn ng
gio dc v t chc kt np l cc ng ch: V Th Thm
t trng t Ton, l v lit s. Phan Tin Dng th k hi
ng nh trng l con bc Phan Vn Tnh nguyn ph ch
tch UBHC khu t tr Vit Bc, B th tnh y Thi Nguyn
cng cc gio vin ct cn khc nh Chu Thn t trng t
L Ha, Trn Hng t trng t L KTCN (tch ra t t L
Ha), Phan Th Hnh b th on trng. Nguyn Ngc
Kim tng ch nhim
T nm hc 1974 1975 thy Nh Hin lm hiu
trng. Kt thc nm hc 1980 1981 thy Nh Hin
c ngh hu theo ch .
Ngy 25 8 1981 thy gio Nguyn ng Kn c
Ty gio dc Bc Thi ra quyt nh b nhim lm Hiu
trng.
Vo gia thng 8 nm 1981, thy Hiu trng Nh
Hin m phi nm bnh vin nn 3 ln t chc bn giao (do
ng ch Nguyn Anh Tun trng phng t chc ch tr)
u khng thc hin c.
Ngy 1-9-1981 theo ch o ca ng ch trng ty La
Vn Ngm, ng ch Nguyn ng Kn cng ng ch
182
Nguyn Anh Tun l trng phng t chc cn b Ty gio

dc v trng, gp 2 ng ch Hiu ph ng nhim l
Nguyn Vn Long v L Duy Sn. ng ch Tun cng b
quyt nh b nhim Hiu trng v yu cu 2 ng ch
ph hiu trng phi hp vi Hiu trng mi t chc
tht tt l khai ging nm hc 1981-1982 v sm n nh
nh trng hot ng dy v hc i vo n np.
Hai ng ch Hiu ph u cn tr, rt c trch nhim.
ng ch Long lc l ph b th chi b, Hiu ph ph
trch c s vt cht, ng ch Sn ph trch chuyn mn
cng vi ng ch Hiu trng nhanh chng trin khai cc
cng vic mt cch sun s.
T sau ngy t nc thng nht, chi b ng ch o
nh trng tp trung vo vic kin thit li trng s.
Trng PT cp III Lng Ngc Quyn nm y vn ch c 2
cng trnh bng gch: 1 nh 3 tng c 12 phng hc v 1
nh th nghim, qua bao nhiu nm chin tranh b b
hoang, c thi k l nh tr ca khch i t, n khi tr li
th tng b l lot mc meo, nh khng cn 1 cnh ca s.
Phng th nghim cng dt nt, trn nh ri rng ht,
ngi v lung tung, ma xung dt c vo nhng t ng
dng c th nghim v nc lnh lng di nn. Cn li l
nhng dy nh tranh nc rch, vch l, ct xiu vo. Bn
gh hc sinh khng ; c lp 5, 6 hc sinh chen chc nhau
trn cng 1 chic gh bng. Vn phng ca Hiu trng,
Hiu ph, nhn vin Hnh chnh v ni tip khch ca
trng cng ch l mt ch. dng dy hc v th vin
cng rt t i
Vi s c gng ca tp th CBNV nh trng, c s vt
cht dn dn c b sung thm mt cch nhanh chng.
Nhiu dy nh tranh c lm li, nh 3 tng c lp ca
knh, ca ra vo, tng nh c n p li v qut vi, ri
183
phng th nghim, nh th vin, hai dy lp hc, nh hnh

chnh, 1 dy nh ca gio vin c xy dng bng
gch ngi. Sch ca th vin cng phong ph ln nhiu,
cng tc qun l sch gio khoa ca th vin a vo n
np. dng dy hc cng c ty gio dc cp vi s
lng ln, cht lng cao. Trng lp thay da i tht
nhanh chng. C quan Ty gio dc chuyn i, nh
trng li c c mt mt bng rng ln.
Lc ny tng ro ca trng cha c, nhn vin lm
cng tc bo v trng cng cha, nn c rt nhiu kh
khn trong vic bo v trt t an ninh. Trong khi nh
trng li phi i ph vi tnh trng ln xn ca mt s
hc sinh chm tin trong trng v s thanh thiu nin h
ngoi nh trng n quy ph. C nhiu biu hin tiu cc
thng xy ra nh:
Dp kt thc nm hc 1980 - 1981, trong bui lin hoan,
mt lp 8 tng 3 em ru n nhu, ri thi nhau nhy
rc-en-rn n tn khuya, lm gy mt lot bn gh.
ng nh nht l s vic xy ra ngy kt thc nm hc
1980 1981. Khi l b ging mi kt thc cha c 10
pht, trn sn trng xy ra v m chm nhau: 4 hc sinh
ca trng b thanh nin ngoi ph xng vo m b
thng phi a i cp cu ti bnh vin.
Trong cc bui hp, anh ch em gio vin c nhn
xt: Hc sinh c biu hin li hc!. Mi ngi u bn
khon C s vt cht r rng tt hn. Anh ch em cn b
qun l cng nh gio vin u t thy c tinh thn trch
nhim, c kinh nghim qun l v ging dy, m sao cht
lng gio dc li st km?. y cng l tnh hnh chung
ca cc trng ph thng c nc, nht l min Bc. V
vy, bt u thc hin cuc ci cch gio dc ln th 3,
y ban CCGD trung ng ra Quyt nh s 1 pht ng
184
phong tro Tng cng gio dc o c cch mng trong

trng hc, nhm nng cao sc chin u chng nhng
hin tng tiu cc, lm lnh mnh, trong sng mi trng
gio dc. Chi b ng nghim tc nghin cu v trin
khai thc hin Quyt nh s 1 ca y ban CCGD trung
ng, ra ch trng cn tng cng hn na cng tc
gio dc o c nht l cng tc gio dc hc sinh c bit,
song song vi vic nh trng cn phi nhanh chng c
nhn vin bo v gn gi trt t an ninh.
Nh trng kp thi lin h vi Cng an v c n
v Cng an Cu ha gn nh trng b tr 1 - 2 chin s
cng an n bo v gip nh trng vi thng sm n
nh tnh hnh. Tip v cho n nhiu nm sau ny B
ch huy Qun s tnh gii thiu nhng chin s tt xut
ng tham gia hp ng bo v nh trng. Hi ng ph
huynh hc sinh biu quyt khon ng tin hp ng bo
v trng gip nh trng gi c trt t tr an.
Thc hin ch trng ca chi b, on Thanh nhin
xy dng ch t qun ca hc sinh. T ch nhim cng
vi on thanh nin phi hp theo di su st vic thc
hin ni qui v nn np hc tp ca hc sinh. Mi Chi on
c 2 thanh nin c , thng xuyn theo di kim tra cho
cc lp, vic kim tra c ghi vo s sch hng ngy v
c im ha. Ngoi ra mi tun c 1 lp trc tun thc
hin vic tng kt im theo ni dung thi ua ra. Vi
nhng gii php nh trn, tnh hnh trt t tr an chung
quanh khu vc nh trng cng nh nn np ca hc sinh
trong trng c nhng chuyn bin r rt.
sinh hot nh trng vo nn np, iu rt quan trng
cn gii quyt vic chng rng gi. C nhiu tit rng
cng c ngha l c nhiu lp khng nhng khng thc
hin c tin chng trnh, m cn gy nn vic mt
185
trt t trong trng, thiu bu khng kh hc tp nghim

tc. Trnh c gi rng tc l trnh c s ln xn
ca lp hc, bt i s bc bi ca cc thy c gio, bt i
s hoang mang lo lng ca cha m hc sinh.
Trong nhng lc kh khn, sng kin c xut hin.
u tin l t Ton do ng ch V Th Thm lm t
trng, xut vi ban gim hiu l hy b tr thi kha
biu lm sao mi ngy trong tun c 1 gio vin Ton
khng c gi ln lp. Gio vin no khng c gi hm y
c phn cng trc t c ngha l c mt ti trng sut
c bui hc, nu khng may c gio vin vng t xut th
sn sng ln lp dy thay ng nghip v c tnh ngay
vo tit dy tha gi, hm no khng c ng nghip no
vng th son bi, chm bi ti trng. Sau t Ton v t
L - Ha do ng ch Chu Vn Thn lm t trng cng p
dng hnh thc trc t nh t Ton, ci kh ca t ny l:
nu ngi trc l gio vin Vt l m li rng tit Ha th
buc phi dy L v tun sau tr li 1 tit L cho gio
vin Ha dy b. Ch trong vng khng y 1 thng, ln
lt cc t: Vn do ng ch V Th Vit lm t trng, t
X hi (S, a, Chnh tr) do ng ch Nguyn Th Nga
lm t trng, t Ngoi ng - Th dc do ng ch Nguyn
Thy Bnh lm t trng ln lt ng k quyt tm
khng gi rng. Ngi xp thi kha biu phi lm
vic kh vt v. V ngoi nguyn vng c nhn ra, cn c
nguyn vng chung ca cc t, nhng ri ng ch L Duy
Sn hiu ph ph trch chuyn mn v ng ch Phan Tin
Dng th k hi ng hon thnh xut sc cc yu cu
ny. Tng kt nm hc hu nh mi ngi u ghi nhn
im tin b rt ln ca nh trng l chng c rng gi
lm cho nn np dy v hc c chn chnh li.
Nhn thc c ngha v gi tr ca lao ng sn xut
186
trong nh trng v vic trng cy, nn ngay t nm 1981 1982 nh trng qui hoch trng cy, giao t v khon
cho cc lp o h, t tc cy ging trng, tng hc sinh
t o h trng cy. Cch lm khon trng x b nh trn
km hiu qu. Sau nhiu ln bn bc rt kinh nghim,
m bo c cht lng nh trng quyt nh trng th
im, mi lp hy trng 1 cy nhng phi chm sc bo v
cn thn, hc sinh trc nht phi ti cy hng ngy. Cui
nm xt thi ua v kt qu cy trng. Kt qu l 100% cy
trng th im u sng v mc xanh tt.
Khi rt c kinh nghim trng cy ri, th vn
kh khn nht lc ny l cy ging. Thi gian ny Bc
Thi ch c 2 c s c cy ging l Lm trng ng H
v trng i hc Nng lm Vit Bc. Tuy vy 2 c s ny
cng khng bn cy ging, mun c cy ging, nh trng
phi a hng ngn lt hc sinh n i hc Nng lm
lao ng i ly 50 cy phng v trng. Gian kh nht
l a hn 3000 hc sinh n Lm trng ng H lao
ng 3 - 4 ngy lin. Nhiu em xa n 15km, c ly cc
lp lao ng cng cch nhau 3 - 4km. Phng tin i li
ch yu l xe p, tuy vy nhiu gio vin v hc sinh cng
khng c xe p, nn phi i nh xe ca nhau, ch sau khi
kt thc t lao ng, khng xy ra tai nn giao thng, tai
nn lao ng, khng c v va chm nh nhau gia hc
sinh vi thanh thiu nin cc a phng trn ng i v
ni lao ng th c trng mi th pho nh nhm. Sau t
lao ng, Lm trng ng H tng trng 3 ha i
trng cy ( lm vn), vi trm cy ging (cy m) v
trng ti trng, gip phng tin vn chuyn (xe chuyn
dng), gip th tc ly v trng trn 20m3 g. S g ny
ng c hn 100 b bn gh 2 ch ngi cho hc sinh,
gim ng k tnh trng 3 - 4 hc sinh phi ngi chung mt
187
b. Nh trng cn ng tng mi gio vin 1 t ng cao

1,2m. S cy ging em v trng ti trng v khng hp
th nhng nn cy c cht dn. Vn nan gii lc ny
vn li l cy ging. c 2 anh Nguyn Mng Hng v
Nguyn Tin Nguyn gii thiu chng ti lin h c
vi cc anh Tng cc lm nghip l Bi Xun Yn v
trng V i ngoi, anh Nguyn Tn Quyn v trng V
cng nghip rng, anh Ma Chng Th trng ban nh
canh nh c, cc anh gip cho trng 2kg ht bch n
Australia.
Khi c ht ging, trng t chc gieo m di s
iu hnh ca cc c gio V Th Thm, H Th Nhung,
on Bch Lin, Nguyn Th Quang v mt s hc sinh lp
chuyn mn sinh. Tuy gieo ht ln u tin nhng kt qu
t c tht khng ng: T l ny mm trn 90% , cy con
mc u. Khi c cy ging nh trng b tr phn t cho
cc lp o h, mi em o 1 h cho phn, t mn, ch
khi ma xung mi c mang cy con n trng. Vi s
chm sc cn thn, nn cy no cng sng khe, mi sau
mt nm m cy cao trn 1 mt n 2 mt.
Ngy 9/1/1986 B trng B Gio dc Nguyn Th
Bnh, th trng Trn Xun Nh, B trng B Lm
nghip Phan Xun t, th trng Trn Sn Thy, ch tch
UBND tnh Nng c Mnh cng vi cc gim c, ph
gim c 18 tnh thnh pha Bc t Bnh Tr Thin tr ra
n tham quan v trng cy lu nim ti trng.
Trong li pht biu ca mnh ng ch B trng
Nguyn Th Bnh t hi lng v khen ngi nh trng v
thnh tch ch ng tm ht m cy ging, p dng cc
bin php k thut m bo c t l cy sng cao. Thnh
tch ch yu ca trng Lng Ngc Quyn trong vic
trng cy l tin phong i u trong vic p dng k
188
thut sn xut cy ging, trng kn khu vc trng v cung

cp cy ging cho cc trng bn v nhn dn a
phng
Cc ng ch i biu n tham quan trng 18 cy Lt
hoa lm lu nim vi nh trng.
Trng cp III Lng Ngc Quyn vi s lnh o ca
chi b ng nh trng t sau khi t nc thng nht 1975
n nm 1986 khc phc bit bao kh khn kin thit
li trng s v khi phc nn np dy v hc ca nh
trng. Tip t nm 1981 trng to nn s chuyn bin
bc u trong vic thc hin phng chm gn gio dc
vi lao ng sn xut, hot ng trn khng ch mang li
hiu qu v gio dc m cn c li ch thit thc trong vic
i mi b mt ca trng.
Sau mt thi gian phn u tp th cn b gio vin
a sinh hot dy v hc ca nh trng vo nn np, cc
sinh hot chnh tr, sinh hot on th, sinh hot chuyn
mn dn nng cao c cht lng. Thy tr yu
mn gn b vi nh trng. S gio vin ng k l chin
s thi ua, s t ng k thi ua xy dng t i lao ng x
hi ch ngha ngy cng nhiu.
Hai nm lin 1982 - 1983 v 1983 - 1984 trng c
cng nhn l trng tin tin cp tnh, c UBND tnh
Bc Thi tng bng khen.
Cui nm 1982 1983 c hai t chuyn mn t t Lao
ng XHCN v 5 cn b gio vin t danh hiu Chin s
thi ua cp c s, c 5 hc sinh t gii Hc sinh gii quc
gia, nm 1983 - 1984 c 14 em t gii hc sinh gii quc
gia.
Nm 1984 trng c Th tng Chnh ph tng bng
khen, cui nm 1984 1985 c S GD T, UBND
189
Tnh thng nht vi B GD - T ngh, Nh nc

tng Hun chng Lao ng hng III.
Nm 1985, 100% t ng k xy dng t LXHCN, s
hc sinh kh gii tng, tt nghip ph thng thng t
trn 90%, i hc bnh qun trn 40%, hc sinh lp
chn i hc 80 90% (cao nht tnh). Nh vy nu tnh
t nm hc 1980 1981, sau nhng kh khn ban u, vi
s n lc ca thy v tr, c s chung tay gp sc ca ton
x hi, k cng hc ng c thit lp li. Thnh
tch thi ua 2 tt c cp y chnh quyn v ngnh gio
dc khng nh, uy tn ca trng ngy mt ln cao, s hc
sinh cp 2 thi tuyn vo trng ngy mt ng th c s vt
cht cng ngy cng thiu. ng trc tnh hnh , nh
trng xin c xy thm phng hc. Kinh ph khng c
nh, mt bng xy dng cng khng c. Trong mt
cuc hp ph huynh hc sinh ton trng, 1 v ph huynh
hin k l san qu i pha sau nh 3 tng 12 lp hc
xung khu ao trng, nh vy va c mt bng xy lp hc,
va c sn chi bi tp. Cn c vo xut ca trng, bc
n Vn Cc Ph CT UBND tnh cp cho trng
s xng du, cng ty xy dng thy li Bc Thi ng h
trng 3 ca my i, sau l hng chc ngn cng lao
ng ca thy v tr gp phn san i, v bc u hnh
thnh 1 sn vn ng. Vic lm ny tit kim hng trm
triu ng (thi k 85 86), iu kin xy nh 3 tng 18
phng hc pha sau, to iu kin thun li cho vic gio
dc th cht (cc gi TD, TT c th tin hnh trong nh)
gio dc quc phng, cm tri, qun s v gp phn nng
cao cht lng gio dc ton din. T khi c thm 18
phng hc nh trng khng phi hc ca 3, khng phi lo
t chc bo v an ton trt t cho thy v tr trong cc m
hc. Trc khi c sn vn ng vic t chc hnh qun
190
cm tri qun s (Thng vo dp 22 - 12) hoc vic t

chc la tri truyn thng ca on thanh nin (Thng
vo dp 26 - 3). Nh trng phi t chc cho cc em i rt
xa, tn Phc Tru, Khe Mo - on Kt hoc Cha Hang,
Cao Ngn... C nm hi tri ti i cy cc c trng
ng Bm. y l dp tt gio dc thc t chc k
lut, tc phong nhanh nhn, hot bt, c sng to, tinh thn
tp th cho hc sinh, gio dc tnh bn, tnh thy tr v
cng l bc u cc em lm quen vi cng tc dn vn.
Trong dp ny, cc chi on t chc kt np on vin mi
ngay trong m la tri. Ban ch huy tri thng t chc thi
vn ngh, thi th dc th thao nh bng chuyn, bng ,
thi nm vng c chai, thi nm bng bn vo chu, thi ko
co, thi xp i hnh i ng v cc ng tc qun s c
bn. Nm no Thnh i Thi Nguyn cng c cc s quan,
chin s n hun luyn gip cc ni dung qun s hc
ng theo chng trnh. C nm on cn kt hp vi
Cng on t chc cc cuc thi kho tay k thut nh ct
ta hoa, cm hoa, thi trang tr, thi nu n, thi ng x, thi hc
sinh thanh lch. c tham gia cc hot ng ny cc em s
khng bao gi qun. T khi c thm 18 phng hc, c thm
sn chi, bi tp c cy cao, bng mt, ng i phng
rng, sn cho c lt gch, tri b tng, di cc tn cy c
nhiu gh th cc gi th dc th thao, nhng pht ngh
gia gi, cc em khng cn ngi l hoc n a trong lp
na m cng nhau a ra sn trng ht th kh tri, vui chi
nhn nhp khc hn so vi cc nm hc trc. Sau gi gii
lao l bc vo gi hc mi ha hn c cht lng cao. C
th ni giai on 1975 1986 l giai on m nh trng
phi phn u vt bc lp li nn np k cng hc
ng, m bo an ninh an ton trong cc tit hc, gn kt
cht ch gia cng tc xy dng ng vi vic pht hin
191
bi dng gio vin tr thnh chin s thi ua gio vin dy

gii, thi ua yu nc tr thnh ng lc to ln trong gio
vin hc sinh. Nhiu t L XHCN, tp th hc sinh XHCN
c suy tn. Nhiu c quan ban ngnh gip to nn
s phong ph v c s vt cht m khng tn km!
Ngy 13 thng 3 nm 1986, ngy Hi truyn thng u
tin ca trng k nim 40 nm xy dng v trng thnh,
anh ch em cn b gio vin ht sc phn khi v t ho l
nhng ngi ni tip c truyn thng phn u ca
cc th h cn b gio vin i trc, tip tc gi vng, lun
i mi Nh trng x hi ch ngha vi qui m ti 40 lp
v hn 2400 hc sinh.
192
Chng VI
TRNG LNG NGC QUYN
TRONG THI K I MI (1987 2010)
1. Trng PTTH Lng Ngc Quyn trong giai on
1987 2000
Tri qua 10 nm thc hin cch mng x hi ch ngha
trong c nc, nhn dn ta ginh c nhng thnh tu
quan trng trn cc lnh vc, ci bin c mt phn c
cu kinh t x hi. Bn cnh chng ta cn gp nhiu kh
khn v khuyt im, sai lm v tng iu chnh gi, lng,
tin cui nm 1985, a nn kinh t ca t nc n
nhng kh khn mi Tnh hnh t nc i hi, ng
ang tch cc chun b v tin hnh i hi theo yu cu
i mi.
Trong bi cnh , i hi i biu ton quc ln th VI
ca ng hp ti H Ni t ngy 15 n ngy 18/12/1986.
i hi tip thu kin xy dng ca ton ng, ton dn
v t r trch nhim ca ng i vi s nghip cch mng
ca dn tc, i hi khng nh nhng thnh tu, kim
im su sc nhng sai lm v ch o chin lc v t
chc thc hin nhng mc tiu kinh t x hi trong nhng
nm qua v ra ng li i mi, coi i mi l s
nghip sng cn ca cch mng nc ta.
Di nh sng ngh quyt i hi VI, ngnh gio dc
o to c nhng chuyn bin tch cc. Trc ht l i
mi t duy gio dc.
- V quan im t tng: gio dc khng ch nm
trong phm vi cch mng t tng vn ha, m n
gi v tr trng yu trong chin lc con ngi
193
trung tm ca ton b chin lc kinh t - x hi ca

t nc.
- Do n Hi ngh BCHTW ng ln th t kha
VII (1993), quan im Gio dc v o to l quc
sch hng u c xc nh.
( u t cho gio dc chnh l nhm xy dng kt cu
h tng kinh t - x hi. Cho nn cn to ngun u t
theo hng Nh nc v nhn dn cng lm (sau
ny l ch trng x hi ha gio dc).
- V quan im ch o pht trin gio dc: thc hin
a dng ha. Cc loi hnh trng lp nh dn lp,
bn cng, chuyn ban dn dn c php xut
hin theo quy ch hp php.
Chuyn hng theo s nghip i mi, trng Lng
Ngc Quyn c nhiu vic lm tch cc, nh y mnh
vic thc hin ngi ha trng s, m h B trong gio dc
PTTH, pht trin trng theo hng gn gio dc vi lao
ng sn xut, y mnh gio dc hng nghip, tng
bc khc phc tnh trng tht hc trong thanh thiu nin
V s pht trin ca chi b ng, nm 1983 chi b mi
c 10 ng vin, ng ch Nguyn ng Kn l b th, nm
1986 chi b c mt s ng vin c iu chuyn i n
v khc nh ng ch L Duy Sn sang lm hiu trng
trng PT cp III ng H, ng ch Nguyn Vn Long
ln lm ph phng ph thng Ty gio dc, ng ch
Nguyn Ngc Kim sang lm Hiu ph trng PT cp III
Ng Quyn, cc ng ch Mc Th Chung, Trn Vn Hng
c iu v trng THPT Nng khiu tnh. Do tch cc
lm cng tc pht trin ng vin mi nn n nm 2000 s
ng vin ln ti 31 ng ch.
Trong qu trnh hot ng, chi b ng lun c xc
nh cng tc xy dng ng l nhim v then cht nn
194
trong lc thun li cng nh lc kh khn khng mt ng

vin, cn b no trong nh trng dao ng, nao nng, nghi
ng. Tt c u c nim tin vo ng, v thc hin tt cc
ch trng chnh sch ca ng.
V cng tc pht trin ng, Chi b lnh o on
Thanh nin v Cng on qua phong tro thi ua pht hin
nhng on vin u t bi dng. Nm 1998 m
c 1 lp cm tnh vi 20 ng ch t kt np c
nhiu cn b gio vin u t vo ng. Nm 1999 kt np
c 4 ng vin, u nm 2000 kt np 7 ng vin mi.
Vic bi dng gio vin dy gii, chin s thi ua c
cc t chuyn mn ht sc coi trng. Hng nm c vo u
nm hc, cc ng ch gio vin cng b mn thng nht
chn ra 10 bi kh dy, tt c gio vin u phi su tm
ti liu, son gio n (k c cc bi gii thc hnh th
nghim) n lc phi thao din ging dy nhn cc ngy
l 20 -11, 8 - 3 Cc gio vin ln lt bc thm, ai gp
bi no dy bi y t d gi cho im xp loi bi ging.
y l 1 trong cc cn c nh gi cc danh hiu thi ua
cui nm hc.
Vic bi dng hc sinh gii cng c nhiu sng to.
Cn c vo ni dung yu cu chung, cc ng ch t trng
chuyn mn chn mt s chuyn , phn cng cc gio
vin ca t nghin cu v xp lch ging dy, bi dng
hc sinh gii. Do vy cc em c hc nhiu thy c, hc
nhiu chuyn , v cc gio vin ai cng c trch nhim
hc tp tch ly phn u tr thnh gio vin dy gii. V
th s gio vin gii hng nm c tng ln, c nhiu gio
vin tr sm tr thnh gio vin dy gii.
Chi b cng rt quan tm v c nhng ch trng c th
i vi hot ng ca on Thanh nin v Cng on.
Trong BCH Cng on c 2 ng ch chi y trc tip tham
195
gia ch o, v th hot ng ca Cng on t nhiu kt

qu tt.
Ban chi y quan tm xy dng c s ng trong sch
vng mnh, ra k hoch bi dng i tng ng, to
iu kin thun li cho nhng qun chng tch cc c
nguyn vng, ng c phn u ng n c ng trong
hng ng ca ng. Vic thm tra kt np ng vin c
tin hnh kp thi.
Trong qu trnh hot ng, c ng ch mc sai lm
khuyt im c chi b gp ph bnh chn tnh thng
thn cho ng ch sa cha tin b.
T nm 1986 n nm 2000 chi b nh trng lun
c cng nhn l trong sch vng mnh. Trng c
chuyn Cng tc xy dng ng trong trng hc
c s Gio dc v Thnh y nh gi cao. Trong nhim
k i hi ng b thnh ph, ng ch Nguyn ng Kn
c bu vo ban chp hnh Thnh y. T n nay
ng b trng THPT Lng Ngc Quyn c i din
tham gia ban chp hnh Thnh y.
Ngy 3 -7 - 1991 ng ch Nng c Mnh y vin
Trung ng ng, B th Tnh y (nay l Tng b th ng
CSVN) thm trng v ghi trong s vng nhng li
ng vin v cn dn sau:
L mt trong nhng trng c Bc H n thm, l
mt trong nhng trng trung hc ln, nu khng ni l
u n ca tnh Bc Thi. tng l trng trong nhiu
nm lin tin tin c tng thng nhiu hun chng
cao qu.
Ti ngh rng, t ho v truyn thng, v nhng thnh
tu t c, khng th khng nghim tc nhn thng
vo nhng thiu st khuyt im t khng nh mnh.
Lm c nh vy ti tin rng trng Lng Ngc Quyn
196
s mi mi xng vi truyn thng c v s to ra nhng

bc tin mi trong tng lai
i vi cng tc ca on Thanh nin, sut thi k
1986 2000, nm no on Thanh nin nh trng cng
c Chi b ng ch o cht ch v tp trung vo 2
nhim ch yu l cng tc gio dc truyn thng v xy
dng cc Tp th hc sinh X hi ch ngha.
V gio dc truyn thng: t Ngy cm tri hnh qun
theo chn Bc nm 1986 1987 nhn k nim ngy thnh
lp on cho n ngy hi tri nhn k nim 45 nm ngy
thnh lp trng 13 3 1991, u c nhng ni dung p
ng vi yu cu gio dc ni chung. Qua gio dc truyn
thng on vin thanh nin c cng c thm v kin
thc, hiu thm v ng v Bc H, v lch s dn tc, v
mi trng Lng Ngc Quyn. Hnh thc gio dc truyn
thng ngy cng phong ph hp dn, t vic t chc nghe
ni chuyn, cm tri, c sch bo, n xem phim v cn
c lng vo cc hot ng vn ha, vn ngh, th dc th
thao
Bn cnh ni dung gio dc truyn thng, on trng
cng y mnh cc hot ng gio dc hng nghip thng
qua vic hc tp Trung tm hng nghip k thut tng
hp, 100% on vin thanh nin tham gia hc cc lp
ct may, mc, v tuyn, hn in c nhiu hc sinh tham
gia vo i thi kho tay k thut ca tnh v ton quc.
Xy dng tp th hc sinh x hi ch ngha cng tr
thnh im mnh ca on trng THPT Lng Ngc
Quyn. Bng nhng vic lm c th nh 100% chi on
hc sinh u t chc nhm hc tp, c t trng v cn s
b mn pht huy tc dng qun l v gip nhau trong hc
tp rt hiu qu. Nhiu chi on cn t chc cu lc b 20
im 10, 60 im kh gii on a ra khu hiu 3
197
khng (khng i hc mun, khng b im km, khng

ni chuyn trong lp) c tc dng thit thc ti phong
tro hc tp, em n kt qu cao cho nhiu nm hc.(1)
on trng lin tc t tiu chun on vng mnh
c Trung ng on tng c lun lu mang chn dung
Bc H.
Vi Cng on trng, thi k 1986 2000 l thi k
Cng on phi lm nhiu vic v trn thc t c nhiu
ng gp rt thit thc nh cng vi nh trng trin
khai k hoch xy dng Lng gio vin, cng tham gia
.............................................................
(1) Nm hc 1987 1988 c 6 hc sinh gii, 203 hc sinh tin
tin, thi hc sinh gii cp tnh i L v Ngoi ng xp th nht i
ton xp th nh, i vn xp th 5. Trng c 8 hc sinh tham gia thi
ton quc, hc sinh Bi Xun Trng, o Vit Chin ot gii nh
mn Vt L, L Tun Ngc v Ng Nh Khoa ot gii ba mn L.
Nm hc 1988 1989 c 4 hc sinh gii ton din, 215 hc sinh
tin tin, c 5 em ot gii nh ton tnh v 5 em ot gii nh ton
quc.
Nm hc 1989 1990 c 232 hc sinh tin tin, 8 hc sinh gii
tham gia k thi ton quc.
Nm hc 1997 1998 nh trng c 18 hc sinh gii ton din,
651 hc sinh tin tin. 42 hc sinh t gii hc sinh gii cp tnh, 3
hc sinh d thi hc sinh gii quc gia. Tt nghip THPT t 94%
(ton tnh t 92%).
Nm hc 1998 1999 nh trng c 94 hc sinh gii ton din,
1143 hc sinh tin tin, 42 hc sinh ot gii hc sinh gii cp tnh, c
4 hc sinh d thi hc sinh gii quc gia, tt nghip THPT 95% (ton
tnh 82%). Ton trng c 14 tp th hc sinh XHCN.
Nm hc 1999 2000 trng c 149 hc sinh gii ton din,
1152 hc sinh tin tin, 82 hc sinh ot gii hc sinh gii tnh, 12
hc sinh d thi hc sinh gii quc gia trong c 3 hc sinh t gii
quc gia, tt nghip THPT t 97.17% (ton tnh 91%). Ton trng
c 15 tp th XHCN.
198
qun l cc hot ng sn xut ca trng xng hn,

xng xay st go. Cng nh trng c phng n chi tin
phc li, tin hc ph khi C hng thng.
Cng on pht ng thi ua, vn ng v gip
anh ch em gio vin ng k v phn u thnh gio vin
dy gii, chin s thi ua. Ban CHC cng gii thiu c
nhiu gio vin u t Chi b xt kt np vo hng ng
ca ng. L mt nh trng c t l n rt cao nn cng
tc n cng lun c t thnh trng tm trong cng tc
ca Cng on trng. Cn b Cng on l nhng ng
ch rt gn gi vi on vin tm hiu tm t nguyn
vng v c nhng gip c th thit thc. Nm 1998
ng ch Lu Th Toan ch tch Cng on vinh d
c Nh nc phong tng danh hiu Nh gio u t.
Nh hot ng tch cc ca chi b ng v cc on th
Thanh nin, Cng on nn trng THPT Lng Ngc
Quyn c nhiu chuyn bin nng ng v y sng to.
Nm 1986 tnh thnh lp trng Ph thng cp III ng
H, t ti khu vc gn ni Voi, thu ht cc hc sinh t
ng Bm n Khe Mo, t on Kt ti Tri Cau, nng
trng Sng Cu
Nm hc 1986 1987 trng Lng Ngc Quyn tch 8
lp (4 lp 11, 4 lp 12) v hc ti ng H, cc lp 10
trng ng H t tuyn sinh theo k hoch.
Thi gian ny cng vi uy tn ca trng ngy mt tng
th s hc sinh thi vo trng ngy cng ng. Chi b
hp bn v thng nht ch trng to iu kin p ng
cho s hc sinh c nhu cu tip tc c hc ln cp III
ng thi cng to iu kin cho gio vin c thu nhp
chnh ng bng ngh nghip ca mnh, Nh trng d tnh
m thm mt s lp ngoi k hoch (gi l khi C).
Trng lc y c 36 lp cng lp c chia lm 2 khi.
199
Khi A hc bui sng l nhng lp hc c mn Php vn.

Khi B hc bui chiu l nhng lp hc c mn Nga vn.
Thi gian u v hc 2 bui nn hp hi ng phi b tr
vo sau tit 5 bui chiu (t 18 n 20 gi) nn cng c
nhiu kh khn nht l i vi ch em xa c con nh.
Vic m thm khi C, theo phng n: hc theo chng
trnh chnh qui, hc ph thu theo tha thun vi hi cha m
hc sinh. Tin thu mt phn gy qu phc li cho Cng
on qun l, phn cn li chia u cho cc tit dy,
c cn b gio vin nht tr hng ng. Ch trng m
khi C nh trn c ph huynh hc sinh hoan nghnh
tuy c phi ng mc hc ph cao hn. Ch trng ny
cng c Ty Gio dc ph duyt v ch o st sao t vic
xy dng qui ch, cch thc tuyn sinh, b tr i ng gio
vin ging dy, phng n s dng tin hc ph, v c bit
l vn thi tt nghip i vi hc sinh khi C
Nm hc 1986 1987 t chc c 4 lp khi C, cc
nm sau c tng dn n 8 lp mi khi, ton trng c ti
24 lp khi C v v khng phng hc nn khi C nh
phi hc vo bui ti.
T khi m khi C, nhiu gio vin c thu nhp thm
t 1/3 sut lng chnh n hn c sut lng chnh ca
mnh, mi gio vin u phn khi. Nh trng chn
nhng gio vin Nam khe c nhiu kinh nghim dy hc
dy khi C v ng thi phi lm c bo v, v lc
trng ch c 20 phng hc khng c hng ro bao quanh,
trng li gn bn xe nn cng c nhiu phc tp.
gio vin yn tm ng lp th nht thit bui hc no
cng phi c mt t nht 1 ng ch trong Ban gim hiu,
ng ch Phan Tin Dng ph hiu trng nh trng lc
c phn cng ph trch thng trc khi C.
200
V hc ban m nn vn nh sng l khu thit yu.

Nh trng vn ng c cc ng ch ban Gim c
nh my in Cao Ngn thng cm vi kh khn ca
trng v ht lng gip ng cp in, li cp pha
u tin, ng h c ct in, ng dy phc v cho khi
C.
Nt ni bt trong hot ng ca trng l bn cnh vic
duy tr nn np vic dy v hc, nh trng c chuyn
hng nhm thc hin phng chm gio dc kt hp vi
lao ng sn xut. Gn kt nh trng vi nhiu x nghip
cho hc sinh c tham quan, tham gia lao ng ti nh
my va c kin thc thc t, va lm sinh ng thm
bi hc, nh trng li c thu nhp lm phong ph thm
c s vt cht.
Nh trng trn tr tm ti nhiu phng n t
chc hot ng lao ng sn xut. Lc u, mi ch chn ra
mt ngh d lm, t tn km, l ngh lm gch nung.
Trng t chc cho hc sinh o t, lm nhuyn, ng
khun. t lm gch lc ly ngay khu sn vn ng
by gi. Sau trng li t ra ch cho hc sinh lm
khon gch mc nh. Cc em phi np 10 vin/tun.
Nh trng tp kt s gch mc v nh bc Thng l ph
huynh hc sinh n hng dn cch xy l v nung gch.
M gch u tin ra l th vin chn, vin non, vin to, vin
nh! Nhng ri cng xy c 4 khu v sinh cho hc
sinh v bn c mt s gch tt, thu v tin than. Sau
ny nh trng thy vic lm gch hiu qu thp nn li
tm hng chuyn sang cc vic lao ng khc nh:
Lin h v c Nh my in Cao Ngn ng h x l
ca nh my chuyn v cho hc sinh ng gch Pa
Panh. Loi gch khng nung, dng xy dng cng trnh
ph nh trng.
201
Lin h vi nh my luyn cn thp Gia Sng, hng nm

cho thy tr vo tham quan v tham gia mt s bui lm v
sinh nh my gy qu trng. c lnh o nh my
ng , nh trng cn tin hnh chin dch thu dn st ph
liu do thy gio Nguyn Ngc Kim ch huy v chn mt
s lp 12 thc hin. Lm gn 1 tun l, s thp ph thu
c c n hng chc tn. Trng lin h vi Hp tc x
Cng Lc mua li s thp ph v i li cho trng
bng ct b tng, v ko st v xy dng mt s khu nh
cp 4 (ct b tng v ko st v lp ngi) chm dt thi k
gio vin, hc sinh phi v hc trong nhng nh tm b.
Cng t tin bn s st thp ph liu m mua c 1 s st
thp chnh phm lm c 200 b bn gh st 2 ch
ngi. Nh my c kh 3 2 cho ch tiu mua tn lm mt
bn mt gh v c cng nhn n gia cng gip. 200 b
bn gh st gii quyt thm 800 ch ngi cho hc sinh
trn 2 ca. C th ni thi k ny c bn gii quyt tt vic
trang b bn gh trn lp hc. Nh vy l bng sc lao
ng ca thy v tr, c s gip ca cc nh my x
nghip, nh trng tit kim cho nh nc hng trm
triu ng.
Ngy y nh my Z159 cn tng trng 1 my hn c
cng sut ln, c cn b cng nhn n lp t v hng
dn gio vin hc sinh cch vn hnh sa cha cc thit b
trong trng nht l s bn gh st b h hng rt kp thi
m li khng tn km. Cc nh my Z127, Z159, Z115 cn
c cn b k thut gip trng dy mn k thut cng
nghip.
Nh my xay xt go M Bch bn li cho trng mt
my xay xt go c vi gi thanh l v cho cng nhn n
trng hng dn vn hnh. Hot ng ca xng xay xt
cng ht sc nhn nhp v b con nng dn ln cn thng
202
mang thc n xay. Tin thu v nhp qu phc li ca Cng

on cng kh, s cm c phn phi, bn r cho gio
vin chn nui ln, g.
Do c quan h gn b vi trng, nh my Z159 ngh
trng t chc lp hc ngay trong nh my, c s vt cht,
xng thc hnh, gio vin k thut do nh my m nhn,
cn gio vin b mn vn ha c bn do nh trng ph
trch. c S gio dc ng vic m lp bn cng
ngay trong nh my to c hi cho hu ht con em cng
nhn cn b nh my c hc cp III. Vic ny duy tr
c 2 nm, sau li phi rt v hc ti trng, do yu cu
b mt quc phng.
Nm 1987, tnh hnh kinh t i sng ca nhn dn cn
nhiu kh khn. S gio vin trong khu tp th phi tn
dng tng mnh t nh trng rau t tc cho ba n, rau
nui ln. C tp th gio vin trn 40 h ch c 1 ging
nc n. V nh mi ch c 14 h nh cp 4, cn hn
20 h v s c thn phi trong cc gian nh tranh tre na
l.
Mc d cng cuc i mi tin hnh c hn mt
nm, t nc c nhng chuyn bin tch cc, tuy nhin
tnh hnh kinh t - x hi trong nc ni chung v ca tnh
Bc Thi ni ring cn c nhng kh khn gay gt. Mc
sng thc t ca cn b gio vin nh trng tip tc gim
st; tin lng cha m bo mc sng cn thit nht
cho cn b gio vin v gia nh h. Hu ht cn b gio
vin lc ngoi vic dy hc phi tm cch lm nhiu
vic khc nhau bng sc lao ng ca mnh.
Nhn thc r kh khn , chi b ng, ban Gim hiu
mt mt ng vin cn b gio vin cao tinh thn khc
phc kh khn, khuyn khch cc gia nh pht trin tng
gia, chn nui, lm ngh ph mt khc ng ch b th
203
chi b, Hiu trng nh trng cng vi ng ch th k

Cng on, bn cch phi tm t, mn t chia cho
gio vin tng gia sn xut, t ci thin cuc sng. Ngi
gip gii quyt vic ny l bc V Ngc Lan ch nhim
hp tc x ng Quang (sau ny l ch tch x ng
Quang). Bc gi nh trng nn xin t lm nh cho
cn b gio vin. Khu t m bc Lan gii thiu chnh l
khu Lng gio vin Lng Ngc Quyn hin nay. c
bc Lan ch dn, lnh o trng v Cng on n gp
bc T l trng ban kim sot hp tc x, v c bc sn
sng ng h. Bc T cn ch cho cch xin chuyn i t t
canh tc sang t th c. C giy t ca Hp tc x ng
Quang trong tay, lnh o nh trng ln UBND tnh gp
ng ch Mai Phc Ton ch tch, ng ch Nguyn n ph
ch tch trnh by. ng ch Nguyn n l ph ch tch
UBND tnh, ph trch nng nghip nht tr ngay v cho
tho cng vn, giao cho UBND thnh ph lm th tc cp
t.
Vic quy hoch, vic chia t, cp cho ai, tnh v thnh
ph y nhim cho lnh o nh trng v Cng on gii
quyt sao cho cng khai, cng bng. Vi mc ch l xin
t gio vin lm nh v ci thin i sng nn h no
cng c cp trn 100m2. Sau ny nh trng cn tip tc
xin c t lm nh cho hn mt chc h pha cng
trng v gn chc h pha sau nh 3 tng, pha bn t
i ln, nn gn nh p ng y ni n chn ca
gio vin, to iu kin cho nhiu gio vin an c lc
nghip. Ln u tin trng xa b c vic bao cp
ch tp th cho cn b, gio vin.
Trong ln B trng B Gio dc o to t xut n
thm trng gia lc nh trng ang t chc hi tho v
Phong cch gio vin Lng Ngc Quyn. B trng
204
ch nghe kin tho lun. Kt thc bui hp, B trng

i thm trng lp, thm lng gio vin, B trng ghi
vo s lu nim ca trng:
Ti rt vui mng hm nay c d bui hp ca hi
ng nh trng, nghe ng ch Gim c S Gio dc,
ng ch Hiu trng v nhiu ng ch gio vin pht
biu kin. Rt mong cc ng ch gng sc tin ln xy
dng tp th gio vin v cn b nh trng thnh tp th
s phm on kt, mu mc, cng nhau a trng ta pht
huy truyn thng Lng Ngc Quyn. Tht s tr thnh
mt trng dy tt kin thc c bn, lao ng, k thut
hng nghip v dy ngh ph thng.
Thay mt B Gio dc, ti nhit lit hoan nghnh v
biu dng nhng c gng to ln ca trng ta v mong
cc ng ch tin ln, xng ng l trng tin tin xut
sc ca tnh, tin ln l trng m hnh p cho mng i
hi VI.
Nm 1990 Lin X v ng u sp . Tm l hoang
mang, lo lng, tc ng vo nh trng. Hin tng gio
vin b ngh, hc sinh b hc din ra nhiu ni rt ng
lo ngi. Trong bi cnh , n nh t tng, ly li s
cn bng trong cc hot ng, chi b ch o nh trng t
chc mt cuc sinh hot chnh tr su rng ly tn l xy
dng Phong cch gio vin Lng Ngc Quyn.
Phong cch gio vin Lng Ngc Quyn lc u c
xc nh c 5 tiu ch on kt, trch nhim, dn ch, k
cng, hiu qu. Khi vo d khai ging nm hc 1991
1992 ng ch Nguyn Ng Hai lc l y vin Trung
ng ng, B th Tnh y, ng ch gp kin nht tr 4
tiu ch u, ring tiu ch hiu qu nn i thnh Tr
tu. Lng Ngc Quyn l phi tr tu. T tr i tiu
ch phong cch ca trng c ghi l on kt, trch
205
nhim, dn ch, k cng, tr tu .

Khu hiu trn thi thc ng vin mi ngi t hc,
t bi dng, h tr gip nhau cng tin b. T Vn ca
trng lun l mt t mnh, nhiu ng ch c gio vin
vn ca cc trng bn bit ti, lp cao tui c cc c V
Th Vit, Nguyn Th Tut, H Th o, m Minh
Thun lp tip theo l cc c Nguyn Thu Dng, L Kim
Thoa Cc c Nguyn T Minh, Nguyn Vit H, l gio
vin ln u tin d thi t gio vin gii cp tnh. Ring
c Nguyn T Minh vn l gio vin vn, v mun hp l
ha gia nh, ng ch nhn dy mn GDCD, tuy tri tay,
nhng thi gio dc cng dn ln u t gio vin gii
cp tnh loi xut sc. Trc khi c bt ph hiu
trng, thy Bi Anh Tun cng nhiu nm t gio vin
dy gii vn cp tnh. V mn L tip theo thy Trn Hng
l cc thy c Li c K, Nguyn Cnh Tin, Lng T
Thy, Phm Thanh Nga, Trn Th Thun, Dng Xun
Hi. V mn a c thy c L Th Nga, Nguyn Th L
Dim, Nguyn Tin Vit, Giang Vn Kham, mn S c c
Nguyn Th Thng, Nguyn Th Oanh, Phan Th Mai. Mn
Ha c c Bi Th Loan, Nguyn Th Phng Dung, Ma
Th Bn, Ma Qunh Nga, Bi Bch Thy, tip bc thy
Chu Vn Thn. Mn Sinh c c Trn Th By, on Bch
Lin, tip y l Chu Th Qunh, Ninh Th Thanh Vn, V
Hong Yn. Mn Ton c cc thy c Nguyn Trn
Nguyn, Nguyn Huy Tuyn, Phan Yn Lan, L Thy
Ngn, Nguyn Vit Hng, o Bnh Minh, Nguyn Th
Hng X, Bi H Thy, Tng Th Lin Hoan, L Hng
Hnh. Mn Th dc th cht c thy c Nguyn Thanh
Giang, inh Xun Sinh, Nguyn Ngc Cng Mn Gio
dc cng dn c cc c Trn Minh Nguyt, Ng Th Ha
Bnh (c Ng Ha Bnh vn l gio vin vn). Cc thy c
206
trn, mi ngi c mt hon cnh ring nhng c cng

chung mt quyt tm, trch nhim, mt tnh yu ngh, yu
trng lp, yu hc sinh.
Nm 1994 nhn B gio dc t chc Festival cho cc
trng dn tc ni tr Bc Thi, v trng c sn vn
ng, c th t chc c mt s mn, nn c chn l
mt trong cc a im thi u, lc ny Thi Nguyn cha
c nh a nng nn S Gio dc u t xy dng nh a
nng phc v trc mt cho hi thi, tip u t xy
dng phng th vin, phng th nghim.
V on ng t ng t ng Quang vo trng cn ly
li, trng bo co vic ny vi ng ch Mai Phc Ton,
ch tch UBND tnh. ng ch Ch tch giao cho s
Giao thng kho st thit k thi cng ngay. Nhn c
Festival m h thng li in trong trng c UBND
tnh lp t hn chc n cao p, chy xung quanh trng.
Nm 1986 trong dp l hi k nim 40 nm thnh lp
trng v n nhn hun chng lao ng hng Ba, nhiu
thy, c gio v hc sinh c nu tng cn c tm nh
Bc H ngy v thm trng treo trong phng truyn
thng, c tng Bc t ti gc cy x c - ni Bc ni
chuyn vi thy c gio, cn b nhn vin v hc sinh.
tng cng l nguyn vng chung ca cc th h thy,
tr, k c ph huynh hc sinh. Ban lnh o trng tch
cc xc tin cng vic vi mong mun n k hi trng
1991 (k nim 45 nm thnh lp v n hun chng lao
ng hng nh) nguyn vng s thnh hin thc.
Nhng thc t c rt nhiu kh khn: tm tm nh y
u? Lm sao c c tm nh p v chun mc? Vn
t tng Bc trong khun vin trng cn nan gii hn, v
trng khng phi l di tch lch s c xp hng.
207
Ngay vic c tng Bc cng phi tri qua mt qui trnh

th tc cht ch v cng on k thut nghim ngt.
Theo qui nh chung: Nh lu nim Bc H ch c
xy ni di tch lch s c xp hng. m bo tnh
gio dc t tng chnh tr, tnh khoa hc v tnh thm m,
vic c tng Bc nht thit phi tri qua cc cng on
bt buc v c cc cp chc nng thm nh y
- Hnh mu 1: cao 20 cm.
- Hnh mu 2: kch thc bng ngi tht.
- Tng chnh thc c kch thc ph hp vi khun
vin t tng.
c tm nh Bc nh , trng lin h vi nhiu
ni: Bo tng Vit Bc; Bo tng qun khu I; Bo tng H
Ch Minh... Cui cng n Thng tn x Vit Nam xin
c tm nh t liu ni b, mun trng by phi phc ch.
(Ch Tm hc sinh c ca trng gip cng vic phc
ch ny)
Nh vy, xy c nh lu nim Bc H, trng
tin hnh mt qu trnh phn u bn b lin tc c v
phong tro thi ua Dy tt, hc tt v c gng lm tt
mi th tc p ng cc qui nh chung. Qu trnh ny
ko di qua 2 k hi trng k nm ngy truyn thng 13
3 ( 1991: n nhn hun chng lao ng hng nh, 1996:
n nhn hun chng lao ng hng nht) m cha c nh
lu nim Bc H.
Tuy nhin, nh trng quyt tm v nng ng, bit huy
ng cc ngun ng h, t UBND tnh, S gio dc, S
vn ha, Tng cc chnh tr QNDVN qua s gip
ch tnh ch ngha ca cc cu hc sinh nh thiu tng L
Ngc Thy, i t ng c Kim cui cng mi kh
khn vt qua. Cng vic xy dng nh lu nim c
tin hnh rt khn trng vi nhit tnh ng h ca Cng ty
208
xy dng s 1 ca tnh (c 2 cu hc sinh ca trng l

kin trc s Bu, i trng i thi cng ip). Hi cha m
hc sinh gp mt phn kinh ph cng vi khon tin trch
t li sut tit kim ca qu phc li (hc ph khi C gi
ngn hng).Cng trnh c hon thnh trong vng 1 thng
m khng cn n tin t ngn sch nh nc!
Ch c mt iu ng tic: l ra khun vin t tng
Bc phi rng, thong, cnh quan xanh ti vi vn c,
cy cao bng c, hi ha vi cng tng cao rng m ra
ng Lng Ngc Quyn Tng bc va tot ln tnh
trang trng linh thing, va mang dng dp hin ha, gin
d gn gi rt hp vi phong thi ca Bc.
Ban gim hiu bo v lun chng qui hoch. Nhng
ri mi chuyn din ra khng nh .
Ngy 13 - 3 - 2001, ngy m nh trng n nhn danh
hiu Anh hng lao ng thi k i mi. Cc ng ch
lnh o tnh, thnh ph, cc th h thy c gio v hc
sinh c vinh d thp nn nhang tng nim u tin,
knh cn nghing mnh trc anh linh ca Bc ti nh
tng nim nguyn phn u sng, hc tp, lao ng
theo gng Bc H v i.
Trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn c
phong tng danh hiu thi ua cao qu nh vy l nh t
c nhiu thnh tch ni bt. T mt trng th hng
trung bnh, sau 10 nm phn u nh trng c mt i
ng gio vin c tnh cm thit tha yu ngh, yu trng,
lun phn u theo ng. T mt chi b c 10 ng vin
phn u thnh mt ng b c hn 30 ng vin v hn
10 ng vin khc c iu ng lm chuyn vin cho cc
c quan nh Tnh u, Thnh u, Tnh on, Hiu trng,
Hiu ph mt s trng bn. Mt s gio vin gii c
iu ng b sung cho trng chuyn ca tnh. S gio
209
vin dy gii, chin s thi ua ngy mt nhiu. Cc nm

hc trc khng c chin s thi ua, khng c t lao ng
x hi ch ngha th n giai on ny chin s thi ua cp
c s chim 40% trn tng s gio vin, nhiu ngi l
chin s thi ua cp tnh, nhiu ngi c bng khen ca
B gio dc, Tng lin on lao ng Vit Nam, Trung
ng on thanh nin cng sn H Ch Minh, Th tng
Chnh ph. Hai cn b gio vin c phong tng danh
hiu nh gio u t. S t lao ng X hi ch ngha c
tng dn. C nhiu nm c 6/6 t chuyn mn c cng
nhn l t lao ng X hi ch ngha . on vin gii ca
trng i thi gio vin gii ca tnh c xp th hng cao,
nhiu nm t gii nht, nh ton on.
V pha hc sinh, t 36 lp tng ln 60 lp, t khi cha
c hc sinh gii ton quc, vn ln l trng c s hc
sinh tham gia i tuyn ca tnh nhiu nht. Ngay c khi c
trng nng khiu th trng vn c hc sinh tham gia i
tuyn v c gii quc gia. S hc sinh tt nghip ph
thng v thi vo cc trng i hc, Cao ng lun
ng tp nht nh ca tnh.
Trong cc k hi kho Ph ng v thi ging ht hay
khi Trung hc ph thng, on ca trng thng xp th
nht, lun l trng dn u c cc em tham gia i ca
tnh, nhiu em c huy chng vng v bng khen, mt
s em c u tin tuyn vo cc trng nng khiu Th
dc th thao, cc trng Vn ho ngh thut trong v ngoi
qun i. T nhng nm 1980 - 1981, tnh trng hc sinh
h v nhiu hin tng tiu cc gy bc xc v tr thnh
ni m nh i vi nh trng, gia nh v x hi. Dn dn
bng nhiu bin php tch cc, tnh trng trn b y li,
trong trng khng c em no nghin ht, nh nhau, trn
hc hoc v l vi thy c gio.
210
Cng on nh trng nhiu nm l n v dn u khi

cc trng Trung hc ph thng c Lin on lao ng
tnh, Cng on gio dc Vit Nam tng bng khen cho
tp th v c nhn.
on thanh nin cng sn H Ch Minh nh trng, c
mt i ng tho vic, bit tp hp on kt on vin
thanh nin c nhiu hot ng sng to, nm bt c tm
l v nguyn vng ca thanh nin, kt hp tt cc hot
ng hng ngy vi gio dc l tng, truyn thng. Nhiu
on vin gio vin c kt np vo ng. Nhiu chi
on hc sinh c cng nhn l tp th hc sinh X hi
ch ngha, tp th Hc tp v rn luyn v ngy mai lp
nghip. on trng c Trung ng on nhiu nm
tng c Nguyn Vn Tri v c thng lun lu mang chn
dung Bc H. Nhiu on vin c tnh on v Trung
ng on khen thng.
Trng c nhiu thnh tch trong vic thc hin ch
trng x hi ho gio dc. Bng nhiu bin php khc
phc kh khn, thiu thn v cy ging, k thut m trng
v c gng huy ng cng sc thy, tr. Nh trng dn
dn thay i b mt, khin cho ton b khun vin nh
trng (36.000 m2) c ph xanh. Hiu qu cy sng
trn 90%, c coi l in hnh ca ton quc, c B
trng B gio dc v o to, B trng B lm nghip
biu dng, c gim c cc S gio dc, cc S Lm
nghip ca cc tnh t Bnh Tr Thin tr ra n tham quan
v tham kho kinh nghim. T mt c ngi ch c 20
phng hc, khng c in nc, phi hc 3 ca, t ch hc
sinh tp th dc, tp qun s hc ng phi ra ngoi
trng, khng an ton, khng gi c k cng, nn np,
nay trng phn u c mt mt bng xy c 18
phng hc (nh 3 tng), c sn vn ng hc v chi th
211
dc, th thao, hc tp qun s hc ng, cm tri v cc

hot ng tp th khc. Cng t vic thc hin ch trng
x hi ho gio dc nh trng huy ng c nhiu
ngun lc bn ngoi cng vi sc lao ng ca thy v
tr t tc c 100 b bn gh g 2 ch ngi, ng thi
tnh trng lp hc, nh gio vin bng tranh tre, na l tm
b c xo b. c bit cn ghi nhn thnh tch tn
dng c ngun lc tr tu, tay ngh v thit b chuyn
dng ca x hi vo nhim v gio dc k thut tng hp
cho hc sinh (nh ni phn trn) Trng ht sc chm
lo i sng ca cn b gio vin v hc sinh. Thc hin
ch trng a dng ho gio dc, c S gio dc cho
php trng m thm cc lp khi C (Sau ny l lp bn
cng) v t chc hp l gio vin no cng pht huy
c kh nng chuyn mn, va gii quyt nhu cu x hi,
va tng thu nhp chnh ng (nh trnh by phn
trn). trng, cc t chuyn mn c phng hp ring, lc
gii lao hoc ch ln lp c phng ch gio vin, c nc
ung, nh v sinh t hoi, c n sng, qut in, c bo
ch, sch tham kho, c phng y t ... tt c nhm to iu
kin gio vin c ging dy v sinh hot ti trng
mt cch thun li nht. Mi k h Cng on nh trng
cn t chc tham quan du lch hu ht cc ni c danh
ting ca t nc.
Tuy vy gio vin ca trng vn cn rt kh khn v ni
n, chn . Nh tp th theo ch bao cp trc y gi
tr nn qu cht chi v b bch. Lnh o nh trng
lm c mt vic c ngha t bin nhm ci thin i
sng gio vin l vn ng xin t lm nh cho cc thy
gio, c gio. Mi ngi c cp khong 100m2 t , 60
h lp thnh Lng gio vin y l Lng gio vin
ra i sm nht v cho n nay vn l duy nht trong cc
212
trng trung hc ph thng ton tnh.

Vi nhng thnh tch ni bt nh trn trng Trung hc
ph thng Lng Ngc Quyn c nh nc phong
tng danh hiu Anh hng lao ng thi k i mi.
T nm hc 1994 1995, nh trng dy ln cao tro
xy dng c s vt cht, u tin l Hi cha m hc sinh
ng gp kinh ph ci to nng cp nh th nghim thnh
nh 2 tng. Th vin v dng c th nghim c chuyn
ln tng 2, tng di c chia thnh 6 phng cho 6 t
chuyn mn sinh hot, ri lm nh bo v, khoan ging ly
nc, sau khi ch ng c nc, nh trng mua
bnh lc cho hc sinh ung. Bnh lc nc c t
phng y t hc ng, thng nc c np y c kha, theo
di gn 1 thng, khng thy c em no vic g, t y tr i
trc nht cc lp em ca ly nc lc, em v lp cho thy
v tr dng, hc sinh khng cn l do xin ra ngoi ung
nc na. Ngoi ra trng cn tip tc xy 2 khu v sinh t
hoi gn phng gio vin.
Trong nhng nm 1992 1995 nn t pho trong trng
thnh ni m nh cc thy c gio v cc nh dn xung
quanh trng, phi tn nhiu cng sc lm mi dp c.
Nhng mt t nn mi li xut hin nguy him hn, lm
tng ni lo lng ca ton x hi, l t nn ma ty trong
trng hc. gii quyt t nn ny, nh trng c
nhiu gii php. Trc ht tin hnh tuyn truyn gio dc.
T chc dy lng ghp trong cc b mn nh gio dc
cng dn, a l, sinh hc, vn hc mi chuyn gia t
vn v ni chuyn chuyn cho ton th gio vin hc
sinh, t chc cc hm th kn nhm pht hin cc em b
nghi vn. Qun l cht ch vic hc sinh vo, ra trng
trong cc gi ngh gii lao. u nm hc cha m hc sinh
cam kt vi gio vin ch nhim l s phi hp cht ch
213
trong vic qun l con em mnh, khng cc em b li

ko vo con ng xu. c bit nh trng c S
cng an, S y t, Bnh vin A ht lng gip trong vic
kim tra t xut bng que th i vi nhng em b nghi
vn (vic th phi b mt bt ng cc em trong din
khng kp i ph). Ln th u tin 10/65 em c phn ng
dng tnh. Cc em nhim nng gia nh t nguyn xin
ngh hc t cai ti nh. Cc em nh hn th va i hc
va t cai. S cc em b dng tnh c gim dn. n
nhng nm 1999 2000 th khng pht hin em no dng
tnh na. Do lm tt cng tc gio dc phng chng nghin
ht ma ty, phng chng HIV AIDS nn nh trng
c UBND tnh tng 2 bng khen.
Phng y t hc ng ra i trong mt hon cnh trng
rt quyt tm, nh trng mnh dn bo co vi S Gio
dc cho k hp ng vi c: Nguyn Th Hng - tt nghip
trung cp Y, tin lng ly t qu khi C. Lc u ch
trang b c mt c s thuc ti thiu, phc v cho hc
sinh b cm cm, tiu chy cp hoc s cu cc trng hp
b ng b ngt do tp th dc, tp qun s. Nhng sau ny
trng lin h thm vi trng i hc y khoa v Bnh
vin a khoa Thi Nguyn t chc cho hc sinh khm mt,
khm rng ming nh k, t chc cho N gio vin khm
ph khoa v.v...
Phng y t hc ng cn kt hp vi tng ch nhim,
on TNCS H Ch Minh tch cc vn ng tuyn truyn
vic mua bo him y t cho hc sinh. Nhng nm u do
cha hiu mc ch, ch li ca vic mua bo him nn cc
em cn mua t, nht l cc em c hon cnh gia nh kh
khn. Sau ny dn dn cc em tham gia ng hn. Tin hoa
hng m bo him trch li (10%) mt phn ti u t,
mua trang thit b y t, trang thit b cho vic lc nc my
214
thnh nc tinh khit phc v thy tr, s cn li mua bo

him y t cho cc em hc sinh ngho. Do cch lm ny m
nhiu nm lin 100% hc sinh c th BHYT, lun dn u
khi THPT. Cc on kim tra y t hc ng khi v
trng u c nhn xt l phng thuc phong ph, cn b y
t c trnh chuyn mn tt, c tinh thn trch nhim cao.
Khu vc cng cng m bo c v sinh khng gy
nhim mi trng.
Cng nm 1997 nh trng c cp kinh ph xy dng
cng trng, xy dng ci to li khu vn phng, phng
truyn thng, trang b phng hp cho gio vin bng ton
b bn gh Xun Ha. Khu sn trng th thay bch n
bng cc cy phng, bng lng, cy anh o, di tn cy
c kh nhiu gh do hc sinh cc kha v Hi cha m
hc sinh tng.
Nh trng cn c u t kinh ph xy 4 phng hc vi
tnh vi trn 40 my 1 phng hc ting cho 40 hc sinh,
c xy thm mt phng ch cho gio vin 2 tng, tng
trn l th vin, phng c, phng khch, c h tr kinh
ph ci to cc phng hc cp 4 thnh nh 2 tng, tng thm
c 8 phng hc.
Nm 1998, 3 trng: Lng Ngc Quyn; Hn Thuyn
(Bc Ninh); Ng S Lin (Bc Giang) ln u tin t chc
giao lu vn ha ti trng Lng Ngc Quyn. Ni dung
cuc thi l mt chng trnh vn ngh, thi hc sinh gii cc
mn vn, ton, thi n nam, n n, i nam n, i n hai
mn cu lng, bng bn. Hi thi giao lu vn ha c
cc S gio dc, lnh o UBND cc huyn thnh, lnh
o UBND cc tnh n d, c v ng vin, c giy khen
ngay ln u tin li nhiu du n, nhiu cm xc cho
cc i biu, cho thy v tr trng bn. T tr i cc
trng lun phin nhau ng cai t chc, s thnh vin lc
215
u ch l 3, nay c thm cc trng: THPT Vit Bc (tnh

Lng Sn), THPT Trn Ph (tnh Vnh Phc), THPT th x
Cao Bng (tnh Cao Bng).
T nm 1986 n 2001, nh trng t chc 4 ln l
hi truyn thng v n nhn cc danh hiu cao qu c
ng v Nh nc phong tng:
* 13 - 3 - 1986 K nim 40 nm truyn thng v n
nhn Hun chng lao ng hng Ba.
nhn Hun chng lao ng hng Nh.
nhn Hun chng lao ng hng Nht.
nhn danh hiu Anh hng Lao ng thi k i mi.
C th ni y l nhng mc son, nhng thi im quan
trng nh trng t chc thi ua, to ra s chuyn bin
v cht trong hot ng dy v hc, trong vic gio dc
lng yu ngh, yu ngi, gio dc lng t ho v qu
hng, v mi trng thn yu, t phn u rn luyn
tr thnh chin s thi ua, gio vin dy gii, tr thnh
nhng ng vin u t ca ng. Cng nhn nhng ngy l
ny, bng x hi ha gio dc, bng lao ng ca thy v
tr, bng s h tr ca Nh nc, c s vt cht ca trng
ngy mt khang trang v phong ph, tng bc p ng
yu cu ca dy v hc trong nn gio dc hin i. Bn i
tnh li mi trng c S gio dc v UBND tnh nht tr
cho chn ngy 13 3, ngy Bc H n thm trng (13 3 - 1960) lm Ngy truyn thng ca nh trng.
Ngy 13 - 3 - 1986 cng l ngy trng t chc ngy Hi
truyn thng u tin, nn vic t chc c chun b kh
si ni v k cng.
lp thnh tch cho n ngy hi ln, thy v tr
216
phn khi y mnh phong tro thi ua Hai tt, chun b

cho hc sinh d thi k thi hc sinh gii tnh, chun b cho
k thi tt nghip lp 12, phn u nm hc t thnh
tch cao vi nhiu chin s thi ua, nhiu t lao ng x hi
ch ngha, nhiu tp th hc sinh x hi ch ngha.
Mi vic iu hnh chuyn mn trong trng u do thy
Phan Tin Dng, ph hiu trng ch tr, c s h tr c
lc, hiu qu ca thy Chu Vn Thn lc l th k hi
ng.
ng ch Hiu trng lc tp trung lo cng tc i
ngoi, lo nht lc y vn l kinh ph t chc, phng n
mi v tip n i biu, cng nh gio vin, hc sinh c
Khi nh trng bo co k hoch vi UBND tnh, ng
ch Nguyn Ng Hai (lc y l Ph Ch tch UBND tnh)
ch tr. ng ch nu kin cho php trng mi Chnh
ph, B Gio dc, TW on, i s qun Tip Khc, i
s qun Lo. Vic n i li ca cc v khch trn s do
UBND tnh lo. Trng lo n tip cc cn b gio vin c.
Vi hc sinh c ca trng th Cu lc b cu hc sinh
Thi Nguyn v H Ni gp phn lo tip n.
Ring phn hc sinh c xa v, Ban Gim hiu trng
rt bn khon, nhng ri c cc anh inh Quang n, Chu
Vn Cng, Nguyn Tin Hun (ban lin lc cu hc sinh
Thi Nguyn) cc anh Li nh Cng, Nguyn ng
Long, (ban lin lc cu hc sinh H Ni) thng nht
phng n n tip, lo ni n chn chu o.
Sau Tt m lch 1986, c trng gm thy, tr, Hi cha
m hc sinh, cu lc b Nh gio hu tr Lng Ngc
Quyn, cu lc b Hc sinh c Lng Ngc Quyn Thi
Nguyn v H Ni si ni chun b cho ngy Hi truyn
thng u tin 13 3 1986. trng vic dy v hc
vn tin hnh bnh thng, khng gi rng, cc lp
217
sa cha v sn li bn gh, lp t li cnh ca, v tng

v nn lp, qut vi ve, trang tr lp theo qui nh, lm v
sinh khu vc c phn cng cho tng lp. Yu cu gi
cho trng lc no cng sch, cng p c cc ng
ch Nguyn Ngc Kim, Bi Quang Bo, Phan Tin Dng,
V Th Thm, phi hp t chc iu hnh rt nhp
nhng, hiu qu. Ti 12 - 3 - 1986 vic chun b hon
tt, chu o. L i c trang tr honh trng, sn khu
chun b xong, c khu hiu cng ln rc sn
trng. Ngoi ph c bng rn, p phch v treo n
trang tr. My ngy trc , chng trnh, kch mc
c duyt i duyt li, mn ng din ma nn v th dc
nhp iu cng c din th n my ln (phn ny ng
ch Bi Quang Bo c nhiu kinh nghim ch huy). Tp san
k nim 40 nm nghim thu v ng du knh biu. Hoa
tng i biu t, cc gio vin n c phn cng tng
hoa c tp hun m c Ban gim hiu, lnh
o Cng on, on Thanh nin v tng ch nhim, ch
nhim lp trc tun khng ng.
6h sng 13 - 3 - 1986 ng ch Nguyn Vn Tut chnh
vn phng UBND tnh v ng ch Hiu trng c c v
cu a Phc (a u ca tnh) n i s qun Tip Khc,
i s qun Lo, cng thp tng c 1 xe ca cnh st giao
thng Theo l nghi cc i s qun ti UBND tnh
cho x giao.
7h30 on xe n trng, c ng ch V Ngc Linh,
Nguyn Ng Hai, cc i s qun, cc ng ch lnh o
khc ca tnh y, UBND tnh Thy tr ht sc phn khi,
xc ng, ng lot ng v tay theo nhp i nng nhit
cho n khch qu.
Phn l hi din ra ng chng trnh, trong n tng
nht l phn n nhn Hun chng lao ng hng Ba.
218
Ring phn vn ngh c pht sinh c bit l khi 2 c:

Nguyn Thy Bnh; B Hng Minh ln ht v ma mt bi
dn ca Nga, na chng bi ht th v chng i s qun
Tip Khc Bhuxlaphanli, /c i s qun Lo ri ng
ch V Ngc Linh; Nguyn Ng Hai; V c Thnh ch
tch UBND thnh ph, cng ln sn khu ma theo. Tip
theo cc hc sinh c nh anh inh Vn nh; Trm Anh
cng ln ht cc bi v nh trng do thy tr la cc anh
sng tc, trong n tng nht l bi Cy mn n
hoa Khng kh bui l cng tr nn vui ti rn rng,
m cng ngha tnh.
Ngy 13 - 3 -1991 nh trng t chc k nim 45
nm truyn thng. ng ch m Quang Trung B th TW
ng, Ph ch tch Hi ng nh nc n d v thay
mt Hi ng nh nc trao tng Hun chng lao ng
hng nh cho nh trng. ng ch ghi vo s vng ca
trng:
Ngy 13 3 1991,
Nhn dp k nim ln th 45 ngy thnh lp trng
PHTH Lng Ngc Quyn (13/3/1946 13/3/1991) 45 nm
qua nh trng t c nhiu thnh tch gp phn
xng ng vo s nghip gio dc v o to c nhiu
th h nhn ti trong cng cuc bo v v xy dng t quc
cng nh lm ngha v quc t.
Mong nh trng gi vng truyn thng tt p qua,
mt trng in hnh tin tin ca tnh, xng ng vi tn
tui nh yu nc Lng Ngc Quyn Mt ngi
chin u kin cng v hy sinh i mnh cho nn c lp
ca dn tc Vit Nam.
Ti mong li c dp n chc mng nh trng n
nhn hun chng cao qu hn na.
Chc nh trng tip tc pht trin theo hng i hi
219
ng VI vch ra v Ngh quyt i hi ng VII sp

ti v chin lc xy dng v pht trin con ngi. Chin
lc trm nm trng ngi nh Bc H dy
Ngy 13 - 3 - 1996, nh trng t chc trng th L
k nim 50 nm thnh lp trng. Bui l c ph Th
tng Nguyn Khnh n d v thay mt Nh nc trao
tng Hun chng lao ng hng nht cho trng ph
thng cp III Lng Ngc Quyn.
Vi nim vui mi, ton trng si ni hon thnh nhim
v nm hc, kt qu l Nh trng c cng nhn l
Trng tin tin, s chin s thi ua, gio vin dy gii, lp
tin tin tng hn nm trc, t l tt nghip cao nht
tnh, Hi khe Ph ng lun ng nht ton on. Cuc
thi ting ht hay PTTH c nhiu gii vng, bc, on gio
vin tham gia thi gio vin gii cng t kt qu tt.
Nm 1996 ng ch Nguyn ng Kn hiu trng nh
trng vinh d c Hi ng Nh nc phong tng
danh hiu: Nh gio u t.
Trong qu trnh pht trin trng THPT Lng Ngc
Quyn, trng lun nhn c nhng s ch bo n cn,
nhng tnh cm ca cc ng ch lnh o ng, Nh nc,
Chnh ph, B Gio dc o to, B Lm nghip; cc
ng ch lnh o Tnh y, UBND tnh, Thnh y, UBND
Thnh ph khi n thm trng nh cc ng ch Nng
c Mnh, Nguyn Khnh, Nguyn Th Bnh, m Quang
Trung, Nguyn Ph Trng, Phm Minh Hc, V Ngc
Linh, ng Quc Tin, Nguyn Ng Hai, Mai Phc Ton,
Lng c Tnh, Nguyn n, n Vn Cc, H c
Vit, Doanh Hng, Phan Th Du, L Xun Hng, Phm
Xun ng cc ng ch mang n ngun ng vin
khch l ht sc ln lao i vi thy tr cng cha m hc
sinh ton trng.
220
Nh trng cng rt cm n cc c quan ban ngnh, on

th, cc hi cha m hc sinh gip sc cho trng vt
qua nhng kh khn trong nhng bc i tng bc, tng
bc ln cao l cc phn thng: Bng khen ca Th
tng Chnh ph 1984, Hun chng lao ng hng Ba
1986, Hun chng lao ng hng Nh 1991, Hun chng
lao ng hng Nht 1996, Anh hng lao ng thi k i
mi nm 2000.
Trong bo co tng kt ti i hi ng b trng ln
th nht (30 - 9 - 2000) nu:
Sau 15 nm i mi c bit l 5 nm tr li y, t
mt trng th hng trung bnh phn u tr thnh
trng tin tin xut sc ca tnh, c B Gio dc tng
Bng Khen l trng tin tin in hnh xut sc ton
quc. T mt chi b c trn 1 chc ng vin nay l mt
ng b vi trn 30 ng vin. Cng tc gio dc ton din
thu c kt qu tt p. ng b nh trng ni ring
v trng THPT Lng Ngc Quyn ni chung xng
ng vi s tin yu ca cp y ng, cc c quan, ban
ngnh v nhn dn a phng. Tuy nhin nghim tc kim
im, ng b vn cn c mt s thiu st sau:
Trnh ca ng vin ni ring, cn b gio vin ni
chung cha ngang tm vi yu cu mi. Cha thnh tho
trong cc gi thc hnh, cha trnh t vn ngh
nghip cho hc sinh. Thiu k hoch ch ng trong vic t
bi dng, cn lng tng trong vic nghin cu khoa hc
v i mi phng php dy hc.
Trng cn cha c phng thc hnh th nghim, cha
c th vin v kho sch iu hn ch n ch trng
xy dng t sch gio khoa dng chung v vic c thm
ca hc sinh; nh hng n vic gn l lun vi thc tin,
l thuyt vi thc hnh; nh hng n vic o to cn b
221
k thut cng nhn lnh ngh cho s nghip Cng nghip

ho Hin i ho t nc.
2. Trng THPT Lng Ngc Quyn trong nhim k
I ca ng b trng (2000 2005)
Cn c vo cht lng v s lng 31 ng vin, ngy
11 - 8 - 2000 Thnh y Thi Nguyn c quyt nh s 143 Q/TY v vic thnh lp ng b c s v ch nh ban
chp hnh ng b lm thi gm ng ch Nguyn ng
Kn b th, ng ch Lu Th Toan ph b th, cc ng ch
Li c K, Nguyn Cnh Tin, Trn Th Nhun l ng
y vin.
Ngy 5 9 2000 ng ch Nguyn Ph Trng y vin
B Chnh tr n d l khai ging nm th 54 ca nh
trng, mang n cho thy tr nh trng ngun ng vin
khch l ln lao.
Ngy 30 - 9 - 2000 ng b nh trng tin hnh i
hi ln th nht v bu ra ban chp hnh ng b gm
cc ng ch Nguyn ng Kn b th, Li c K ph b
th, cc ng ch Bi Th Loan, Trn Th Nhun, Nguyn
Cnh Tin, Lu Th Toan, Bi Anh Tun l ng y vin.
C th ni y cng l mt thi im lch s rt quan trng,
v ln u tin mt trng THPT ca tnh Thi Nguyn
thnh lp ng b lnh o hon thnh thng li nhim
v chnh tr ca nh trng.
Nm 2005 ng b c 45 ng vin sinh hot ti 2
chi b (chi b khoa hc t nhin v chi b khoa hc x hi)
y l nhng ht nhn quan trng lun l u tu gng
mu trong mi phong tro, nht l phong tro thi ua Hai
tt (dy tt hc tt). i ng gio vin l ng vin cng
l nhng nhn t i u trong vic t hc, t bi dng
nng cao nghip v chuyn mn, cng nh vic i mi
phng php ging dy, trong s 108 cn b gio vin
222
c 30% gio vin c trnh thc s tr ln (trong c

8/45 ng vin c trnh trn i hc). c bit trong 41
gio vin t gio vin dy gii cp tnh 2 - 3 ln, c 24
ng ch l ng vin.
T nm 2001 n 2005 ng b kt np c 22
ng vin, ring nm 2005 c 7 qun chng u t c
ng trong hng ng ca ng, y l iu kin tt nht
ng gp sc mnh xy dng ng b trong sch vng
mnh. Di s lnh o trc tip ca ng b nh trng,
Cng on t chc ch o phong tro Gii vic trng
m vic nh (2) mt cch c hiu qu, gip cho ch em
................................................................................
(2)
on ch tch Tng LLVN va ban hnh Ch th s 03/CT-TL
v vic tip tc y mnh phong tro thi ua Gii vic nc, m
vic nh trong n CNVCL. Gm 6 nhim v ch yu sau:
1/- Tip tc qun trit NQ s 11/NQ-TW ngy 22/4/2007 ca B
chnh tr v cng tc ph n thi k y mnh CNH HH t nc,
Lut bnh ng gii, chin lc quc gia v bnh ng gii giai on
2010 2020. Lng ghp phong tro vi thi ua L gii, L sng
to, cuc vn ng Hc tp v lm theo tm gng o c H Ch
Minh.
2/- C th ha mc tiu, ni dung, tiu chun thi ua Gii vic nc,
m vic nh
3/- Ch ng tham gia vi chnh quyn, ngi SDL to vic lm cho
n CNVCL.
4/- y mnh cc hot ng x hi, nhn o, duy tr v pht trin cc
qu V n CNL ngho, Tr vn, Mi m C, Bo tr tr em
ca CVN.
5/- Pht hin, gii thiu nhng n CVCL u t, trng thnh t
phong tro o to, bi dng, gii thiu cho ng xem xt kt np
hoc tham gia vo cc cp y, b my lnh o C, chnh quyn cc
cp.
6/- Tng cng s ch o ca cc cp C, tip tc kin ton ban n
cng cc cp v s lng, nng cao cht lng lm tt vic
tham mu v cng tc vn ng n CNVCL.
223
cn b, gio vin, cng nhn vin phn khi hng say lm

tt c hai nhim v: vic trng v vic nh.
Ban chp hnh Cng on lun lng nghe tm t nguyn
vng ca ch em lm tham mu vi Cng on v nh
trng v t chc thi ua cho ph hp.
Vi nguyn tc ch o st sao v c tnh k hoch ca
BCHC cng vi s phi hp cht ch cng cc t chuyn
mn ng cp, cc phong tro thi ua Dy tt, hc tt v
phong tro T hc - t rn trong N cn b gio vin
pht trin si ni. Trong 5 nm (2001 2005) c 31 n
gio vin dy gii cp tnh. Tiu biu l cc ch Bi H
Thy, o Bnh Minh, Phm Bch Thy, Nguyn Th Tut,
L Th Kim Thoa, Nguyn Thu Dng, Nguyn Th Phng
Dung, Trn Th Thun, Nguyn L Dim, Nguyn Th
Oanh, Nguyn Vit H
Khng ch lm tt vic trng nhiu ch gio dc con
ci tr thnh nhng hc sinh t hc sinh gii cp tnh, cp
quc gia, mt s chu th khoa vo cc trng i
hc, Cao ng, tiu biu l cc ch: Nguyn Thy Hin,
Nguyn Th Tin, L Kim Thoa, Trn Th Thun, o
Thy Nga, V Bch Lin, Nguyn L Dim, Ng Kim
Thy, Phm Bch Thy, o Bnh Minh, Nguyn Th Tut,
L Th Lai
Tng kt 5 nm phong tro Gii vic nc, m vic
nh trng THPT Lng Ngc Quyn c 48 ch t
Gii vic trng, m vic nh cp c s, 15 ch cp
tnh, 9 ch cp trung ng.
Ban chp hnh Cng on c nhn Bng khen ca
Lin on lao ng tnh Thi Nguyn v thnh tch Gii
vic trng, m vic nh 5 nm giai on 2001 2005.
c s quan tm lnh o ca ng y, ban Gim hiu,
s cng tc phi hp ca cc ng ch gio vin ch nhim
224
v vi s nng ng sng to ca cc cn b on, on

Thanh nin gp phn ng k trong vic nng cao cht
lng on vin nhm bi dng l tng cch mng, cng
c nim tin, gip cc on vin thanh nin trong nh trng
xc nh ng n mc tiu, thi , ng c hc tp, c
ch t gic phn u rn luyn hc tp v thy c vai tr
trch nhim ca mnh i vi tp th.
Thng qua cc hot ng thc tin, on Thanh nin
gp phn rn luyn, nng cao i sng vn ha tinh thn
cho thanh nin. on trng tham gia din n nh
Thanh nin sng p, Thanh nin ni, thanh nin nghe;
nhng bui ngoi kha Hnh tng H Ch tch trong th
ca cch mng; thc hin cuc vn ng Tui tr xung
kch tnh nguyn gi gn trt t an ninh giao thng; tham
gia cuc thi Tm hiu php lut, Bo v mi trng v
bi tr t nn ma ty, Gio dc sc khe sinh sn v
thnh nin do TW on Thanh nin cng sn H Ch
Minh, Tnh on, Thnh on v S GD T pht ng.
c ng y v Ban Gim hiu quan tm lnh o nn
phong tro Hc tp v ngy mai lp nghip m on
trng pht ng thu c nhiu kt qu tt, to c
ng lc thc y thanh nin say m rn luyn hc tp.
on trng pht huy tnh nng ng, ham thch hot
ng vn ngh, th thao ca thanh nin hc sinh thng
xuyn duy tr i vn ngh xung kch tham gia cc hot
ng ca trng v d thi vn ngh ca thnh ph, ca
tnh. Trong Lin hoan ting ht hc sinh sinh vin ton
quc on trng Lng Ngc Quyn ginh c huy
chng vng, huy chng bc.
Vi nhng hot ng tch cc v c hiu qu, on trng
THPT Lng Ngc Quyn lin tc c nh gi l n
v thi ua xut sc ca Thnh on c nhn Bng khen
225
ca Tnh on v Trung ng on.

Nm hc 2000 2001, qui m ca trng ln ti 57
lp v tip tc pht trin, (nm hc c s hc sinh ng
nht l 1997 1998, s lp ln ti 60 vi trn 3000 hc
sinh).
Bc vo nhim k th nht ca ng b nh trng,
ng ch b th ng u - Hiu trng: Nguyn ng Kn
c Th tng chnh ph trao tng danh hiu chin s thi
ua ton quc (Quyt nh s 997/Q TTG )
Ngy 12 10 2000, nh trng vinh d c Ch
tch nc k quyt nh s 528/KT-CTN phong tng danh
hiu Anh hng lao ng thi k i mi. n nhn nim
vui, nim vinh d to ln m Nh nc phong tng, thy tr
trng THPT Lng Ngc Quyn cng thy r trch nhim
ca mnh, ra sc phn u xng ng vi danh hiu
cao qu . ng b, Ban gim hiu xc nh nhim v
trng tm l xy dng i ng cn b gio vin c chuyn
mn su, c hc vn cao hn, phn u t chun v vt
chun. n nm 2005 nh trng c 12 thc s v 10
ngi ang tip tc theo hc cc lp o to thc s. Gio
vin ca trng s dng thnh tho cc thit b phng tin
dy hc hin i, i mi phng php dy hc.
Mt nt p tr thnh truyn thng ca trng THPT
Lng Ngc Quyn l s on kt nht tr trong tp th
gio vin. Khu hiu hnh ng on kt, trch nhim,
dn ch, k cng, tr tu tr thnh tm nim, thnh
phng hng hnh ng hng ngy ca mi ng vin,
cn b gio vin.
Tinh thn phn u vn ln n su vo tng t
chuyn mn ca nh trng.
T x hi c 6/10 gio vin t gio vin gii cp tnh t
1 n 3 ln, trong c c Phan Th Mai, Nguyn Th L
226
Dim, thy Giang Vn Kham t 2 3 ln. Nhiu thy c

gio t chin s thi ua cc cp lin tc 5 nm lin. C 7
em t hc sinh gii quc gia, 120 em hc sinh gii cp
tnh.
T Vn hc ni r tinh thn vn ln nng cao trnh
hc vn, c 3 ng ch t bng thc s ng vn, 2
ng ch hc xong chng trnh sau i hc v 3 ng ch
ang theo hc lp o to thc s kha 12 v 13 ti trng
i hc s phm. T lin tc t t Lao ng gii xut sc.
T Ngoi ng - Th dc 5 nm lin (2000 2005) l t
lao ng gii xut sc c 6 ng ch t gio vin dy gii
cp tnh, 8 ng ch t danh hiu chin s thi ua, gio
vin gii cc cp, cn li u l gio vin gii cp c s.
Trong 5 nm c 97 hc sinh gii cp tnh mn Ting
Anh v 170 hc sinh gii cp tnh mn Gio dc th cht.
c bit c 6 hc sinh t huy chng ng mn Karate,
12 hc sinh tham gia mn bng t huy chng vng
trong Hi khe Ph ng ton quc.
T Ton Tin vi 21 thnh vin, n c 15 ng ch, t
lun l tp th tin phong trong ging dy v cc hot ng
ngoi kha ca nh trng. Trong t c 7 ng ch t
danh hiu Gio vin dy gii cp tnh, 3 ng ch t danh
hiu Chin s thi ua cp tnh, 11 ng ch l Chin s thi
ua cp c s. Hai ng ch: Bi H Thy; o Bnh Minh
c B GD&T tng Bng khen, 2/3 gio vin trong t l
N nhng cc ch em u hon thnh tt vai tr lm thy,
lm v, lm m ca mnh. 100% ch em t danh hiu
Gii vic trng, m vic nh, trong 30% ch em
c Tng lin on Lao ng Vit Nam cng nhn Gii
vic nc, m vic nh giai on 2000 2006. a
phng gia nh cc ch u l nhng Gia nh vn ha.
227
T Vt l c 10 gio vin trong c 5 ng ch ng

vin, trong t c mt na s thnh vin phn u tr
thnh chin s thi ua, gio vin dy gii cp tnh. 100%
ch em trong t phn u tr thnh Ph n hai gii.
T Ha Sinh c 14 gio vin trong c 10 ng vin,
mi thnh vin trong t khng ngng trau di chuyn mn
nghip v, ch i mi phng php ging dy, rn luyn
np t duy c lp, sng to, khoa hc cho hc sinh, p
dng phng tin hin i, phng php tin tin vo qu
trnh dy hc t cht lng cao. T nm 2000 2005
t lin tc t t Lao ng xut sc c 31 lt gio vin t
danh hiu Chin s thi ua, c 2 ng ch t CST cp
tnh 3 nm lin l cc ng ch Nguyn Th Phng Dung
gio vin Ha, Ninh Thanh Vn gio vin Sinh. T c
115 gii hc sinh gii cp tnh mn Ha, 91 gii hc sinh
gii cp tnh mn Sinh.
T Hnh chnh t lc cn l mt b phn nh di s
iu hnh trc tip ca Ban gim hiu n nay tr thnh
mt t c lp, tham gia vo hu ht cc cng vic ca nh
trng. T khng ch chm lo chu o ch cho tp th
cn b, gio vin m cn gp phn mnh vo cng vic i
mi gio dc. Nhng thnh vin trong t lun hon thnh
xut sc nhng cng vic m nhn nh: Xy dng c
mt th vin c qui m p ng nhu cu mn v
c ca tp th cn b gio vin v hc sinh ton trng;
Xy dng phng y t hc ng c phng tin v
thuc m bo cho vic iu tr v s cu ban u cho thy
c gio v cc em hc sinh; Tu sa, su tm, sp xp li
phng truyn thng lu gi nhng hin vt, hnh nh v
s pht trin ca nh trng qua 60 nm xy dng v
trng thnh. Ngoi nhng ng gp trn, t hnh chnh
cn gp phn xy dng, tu sa cnh quan mi trng, to
228
cho nh trng c cnh quan xanh, sch, p. Vi nhng

ng gp trn, t Hnh chnh lin tc c cng nhn l t
Lao ng xut sc, qu na s thnh vin lun t danh
hiu chin s thi ua cc cp.
Hi cha m hc sinh c mt h thng ban i din t
trng ti cc khi lp, phi hp vi Ban gim hiu,
on Thanh nin, cc gio vin ch nhim v gio vin b
mn, qun l cht ch cc hot ng hc tp v rn luyn
o c ca hc sinh, nm bt kp thi nhng u khuyt
im ca hc sinh ng vin gio dc, ngn chn kp
thi nhng biu hin yu km v o c.
Hi lp ra qu khuyn hc, n cn thm hi gip
tng hc sinh c hon cnh kh khn, ng vin hc sinh
phn u hc gii, rn luyn o c tt. ng vin khen
thng kp thi nhng hc sinh c thnh tch cao, quan tm
n cc hot ng vn ho; vn ngh; th dc; th thao; t
chc tham quan ngoi kha.
Hi cha m hc sinh ng gp c hiu qu trong vic
xy dng c s vt cht cho nh trng. Mi nm ngun
thu t tin hc ph, tin xy dng, tin qu lp, qu khuyn
hc to iu kin nh trng c thun li trong hot
ng gio dc cng nh trong vic xy dng c s vt cht
ca mt trng chun quc gia. Ngoi ra cn ng gp cho
nh trng nhng cng trnh c ngha lu nim nh:
vn hoa, nh thc hnh, phng th vin, nh xe
lm cho mi quan h vi nh trng ngy cng gn b,
thc hin tt s kt hp gio dc gia nh trng gia
nh x hi.
Nhim k th nht ca ng b nh trng (2000 2005)
bt u vo thi im tht ng ghi nh, bi nm 2000
trng c vinh d nhn danh hiu Anh hng lao ng
thi k i mi. Trong c nhim k, ng b nh trng
229
lin tc c cng nhn l trong sch vng mnh xut sc.

Nm 2003 2004 trng c UBND tnh trao c thi ua
xut sc cho n v dn u khi cc trng THPT ton
tnh.
Sau 5 nm phn u ton din t xy dng c s vt cht,
nng cao trnh o to, pht huy vai tr ca cc t chc
on th trong nh trng n nng cao cht lng gio
dc ton dinn nm 2005 c cng nhn l trng
t chun quc gia giai on I nm 2005 2010.
3. Trng THPT Lng Ngc Quyn trong nhim k II
ca ng b trng (2005 - 2010)
Nm 2005 din ra trong bi cnh ton ng, ton dn phn
khi pht huy thnh qu ca 20 nm i mi, quyt tm vt
mi kh khn thch thc, gi vng c lp ch quyn, m
bo an ninh x hi.
y cng l thi k ng v Nh nc c nhng Ngh
quyt, Quyt nh, Ch th nhm thc y v nng cao cht
lng ca s nghip gio dc - o to (2)
Nm 2006 tnh Thi Nguyn bc vo giai on pht trin
mi, nm bt u a ngh quyt i hi Tnh ng b ln
th XVII vo cuc sng, l nm bt u thc hin k hoch
pht trin kinh t - x hi 5 nm 2006 - 2010.
....................................................................................
(2) Ngh quyt TW 2 kho VIII v nh hng pht trin gio dc o
to trong thi k cng nghip ho, hin i ho.
Ch th s 40-CT/T ngy 15/4/2004 ca Ban B th TW ng v
Xy dng v nng cao cht lng i ng nh gio v cn b qun l
gio dc.
Ngy 11/1/2005 Th tng Chnh ph ra Quyt nh s 09/2005 QTTg ph duyt n Xy dng, nng cao cht lng xy dng i ng
nh gio v cn b qun l gio dc giai on 2005- 2010.
Ngy 20/5/2005 Quc hi thng qua b lut gio dc(sa i)
230
i vi trng THPT Lng Ngc Quyn, sau qu trnh

xy dng v trng thnh, nm 2005 nh trng c
cng nhn l trng t chun quc gia giai on 2005 2010, thc s l mt nm y ngha, nm bn l thc
hin chin lc pht trin gio dc 2001- 2010 ca nh
trng..
Nm 2005 ng b trng THPT Lng Ngc Quyn
c 52 ng ch ng vin, sinh hot theo 2 chi b (chi b I
gm ng vin dy cc mn khoa hc t nhin, chi b II l
ng vin dy cc mn x hi v hnh chnh qun l).
i hi ng b trng THPT Lng Ngc Quyn kho II,
nhim k 2005 - 2010 tin hnh vo ngy 15/8/2005 bu
ra BCH gm 07 ng ch. Hi ngh BCH ln th nht bu
ng ch ng Vn t, lm B th ng b.
Thng 9/2005 do s iu ng ca cp trn, ng ch B th
ng b chuyn cng tc sang lm hiu trng trng
trung hc S phm 12 + 3 Thi Nguyn. Ban chp hnh ng
b ngh v c ban Thng v Thnh u Thi Nguyn
ph chun cho kin ton chc danh B th, ng ch Bi Th
Loan c bu lm B th .
Trong sut nhim k, BCH ng b tng cng ch o
thc hin ngh quyt ca ng b nh trng, trong
xc nh mc tiu nng cao cht lng gio dc ton din l
nhim v trng tm, xy dng ng l nhim v then cht.
Trong tng nm hc, ng b kp thi ra cc ngh
quyt tp trung lnh o thc hin thng li nhim v
chnh tr ca nh trng. Cc ngh quyt ca ng b
c ban Gim hiu v cc t chc on th c th ho thnh
nhng chng trnh hnh ng nhm hon thnh xut sc
nhim v nm hc.
ng b thng xuyn ch o nh trng v cc on
th quan tm xy dng i ng cn b, gio vin va vng
231
vng v lp trng t tng v o c nh gio, va gii v

chuyn mn nghip v. Mi ng vin, cn b, gio vin
phn u thc s l tm gng sng cho hc sinh noi theo.
Nh trng nghim tc thc hin cuc vn ng Hc
tp v lm theo tm gng o c H Ch Minh gn vi
cc cuc vn ng Hai khng, cuc vn ng Mi thy c
gio l mt tm gng o c, t hc v sng to v phong
tro thi ua Xy dng trng hc thn thin, hc sinh tch
cc ca ngnh Gio dc.
Di s lnh o tp trung ca chi b, nh trng c
bc chuyn bin p ng yu cu cc cuc vn ng ln
trong ton ngnh. Nh trng cng tng cng vic xy
dng c s vt cht phc v cho yu cu gio dc ni chung
trong ch trng n c s vt cht gio dc truyn thng
nh hon thnh vic tn to v t chc l n Bng cng
nhn Di tch lch s - im Ch tch H Ch Minh thm
trng Lng Ngc quyn ngy 13 3 1960 v hon thnh
vic xy dng cng trnh nh truyn thng.
ng u tng cng ch o nh trng lun quan tm
lm tt cng tc kim tra, gim st v ch ng u tranh
ngn nga vi nhng biu hin v t tng v hnh ng tri
vi quan im ng li ca ng.
Trong nhim k II (2005 - 2010) ng b trng THPT
Lng Ngc Quyn lin tc t danh hiu ng b trong
sch vng mnh, trong nm 2009 c cng nhn ng
b trong sch vng mnh xut sc tiu biu.
c s quan tm ch o ca ng u, t chc Cng
on trng tch cc vn ng cn b gio vin thc hin
thng li ngh quyt ca hi ngh cn b vin chc hng nm
v k hoch hot ng ca Cng on ngnh.
Trng c t l n chim ti 80%, Cng on ch trng
t chc ch o phong tro Gii vic trng, m vic nh
232
gip ch em cn b gio vin, cng nhn vin phn khi hng

say thc hin tt nhim v chuyn mn v vic gia nh.
Cng on trng coi y l hot ng thng xuyn v s
tin b ca ph n v s pht trin ca nh trng (3).
Xut pht t thc t hot ng ca n cn b gio vin
trong trng hc, Cng on i mi phng thc hot
ng, ban chp hnh Cng on i st lng nghe tm t
nguyn vng ca ch em ra ch trng bin php st
hp nht, Cng on cng phi hp vi chuyn mn ng
vin phong tro t hc - t rn nn cc ch em chm lo
t bi dng, cc ch em t su tm ti liu, sch bo hng
ngy, tranh th c trong cc gi ngh hay mit mi nghin
cu trong th vin ca trng. kt qu l a s gio vin n
vn ln tr thnh nhng gio vin c chuyn mn vng
vng c hc sinh tin yu v ph huynh nh gi cao.
Cng on vn ng 100% ng vin cn b, gio vin
nhit tnh tham gia cc cuc vn ng ng h ngi ngho,
qu cht c da cam, ng h ng bo b thin tai bo lt...
ngoi ra cn tham gia cuc thi Bo co vin tuyn truyn
php lut gii do s GD-T t chc. Cng on cng vn
ng on vin tham gia cc hot ng vn ngh th thao v
t gii nht ton on ti cuc thi ting ht gio vin
ngnh gio dc nhn ngy 20/11/2007.
Giai an 2005 2010 Cng on nh trng lun t
danh hiu Cng on vng mnh hng nm.
ng u nh trng rt quan tm ch o st sao cc hot
ng ca on Thanh nin, to iu kin v thi gian, kinh
ph on hot ng c hiu qu cao.
............................................................. ..............
(3) Trong 5 nm 2005-2010 c 350 lt n cn b gio vin Gii
vic trng, m vic nh cp c s trong c 67 ch t cp c s
tiu biu v 9 ch t cp tnh.
233
c ng u, Ban Gim hiu rt qun tm nn phong

tro Hc tp rn luyn v ngy mai lp nghip m on
pht ng thu c nhng kt qu rt tt.
on Thanh nin nh trng trin khai v thc hin tt
cuc vn ng Tui tr Vit Nam hc tp v lm theo li
Bc phong tro Xy dng trng hc thn thin, hc sinh
tch cc. Hot ng ca on Thanh nin li cun c
ng o hc sinh hc tp vi thi nghim tc, u tranh
vi nhng biu hin tiu cc trong hc tp v trong thi c.
Tui tr vn nng ng, nhanh nhy ham thch hot ng cho
nn cc hot ng vn ngh th thao lun hp dn on vin
thanh nin. on trng ng vin c thanh nin tham
gia i Vn ngh xung kch, tham gia cuc thi ting ht hc
sinh THPT cp tnh t kt qu cao; tham gia cc k hoch
hot ng ca Tnh on nhn k nim cc ngy l ln nh
Hi tri Thanh nin k nim 45 nm ngy thnh lp thnh
ph Thi Nguyn (t gii A), Hi tri nhn Ngy ton dn
phng chng ma tu 21/6/2008 do B Gio dc v B Cng
An phi hp t chc (t gii nht). Tham gia cuc thi ting
ht hc sinh vi ch Giai iu tui hng nm 2009 do
S GD-T t chc (t gii nht). Tham gia cuc thi Ca
nhc - v quc t dng ng ting ht nim tin do thnh
on t chc nhn k nim 80 nm ngy thnh lp ng
Cng sn Vit Nam (t gii nht khi THPT) Trng cng
c 1 hc sinh t huy chng vng Giai iu tui hng do
B GD-T t chc. Trong lin hoan ting ht hc sinh v
sinh vin ton quc t chc ti thnh ph H Ch Minh thng
8 nm 2005 nhiu tit mc d thi ca on trng Lng
Ngc Quyn ginh c huy chng vng; huy chng
bc.
Ban chp hnh on trng vi t cch l ngi i din
nng ct ca tui tr Lng Ngc Quyn c nhng bin
234
php tch cc sng to, thng xuyn thay i hnh thc v

ni dung hot ng ph hp vi nhu cu ca on vin
thanh nin ng thi p ng c yu cu ca x hi, gp
phn thit thc vo vic nng cao cht lng hc tp, to
nim tin, ch phn u cho tng on vin thanh nin v
c bit l gp phn xy dng c mt phong cch hc sinh
Lng Ngc Quyn.
Vi nhng hot ng si ni v c hiu qu, on trng
THPT Lng Ngc Quyn lin tc c BCH TW on
tng bng khen trong sut 13 nm lin v thnh tch dn u
phong tro thi ua khi THPT.
Ngh quyt ca ng b ln th II nhim k 2005 - 2010
xc nh mc tiu l:
Phn u nng cao cht lng gio dc ton din trong
tp trung nng cao cht lng dy v hc l nhim v
chnh tr trng tm xuyn sut ca nh trng trong tng
nm hc.
Nm hc 2005 - 2006 trng pht trin ti 45 lp, 2052
hc sinh vi 97 cn b gio vin cng nhn vin. y l nm
nh trng thc hin c hiu qu cuc vn ng
Dn ch - K cng - Tnh thng - Trch nhim.
im ni bt trong nm 2005 - 2006 l nh trng khc
phc mi kh khn t chc thnh cng l k nim 60 nm
ngy truyn thng 13/3/2006. T chc rt si ni v hiu qu
....Hi ngh giao lu vn ho gia 6 trng THPT kt ngha
gm:
Trng THPT Lng Ngc Quyn (Thi Nguyn)
THPT Ng S Lin (Bc Giang)
THPT Hn Thuyn (Bc Ninh)
THPT Vit Bc (Lng Sn )
THPT Trn Ph (Vnh Phc)
THPT Th x Cao Bng (Cao Bng).
235
Nh trng cng t chc thnh cng m giao lu

Tip la truyn thng mi mi tui 20 - V Xun thp sng
nim tin.
Nhng hot ng trn mang li cho thy tr du n mnh
m, c tc ng rt su sc n hot ng gio dc ca nh
trng.
Hot ng ging dy ca gio vin v phong tro hc tp
trong hc sinh, duy tr c phong tro thi ua Hai
tt,(4) lun m bo thc hin qui ch chuyn mn vi cht
lng cao. Trng thng xuyn t chc cc cuc thi
ging vo cc ngy l ln, bn cnh cng thng xuyn
kim tra cng tc chun b ca gio vin v h s gio n,
dng ging dy... Ngoi ra cn ch trng n vic bi dng
nng cao trnh p dng cng ngh thng tin trong ging
dy ca gio vin gp phn lm cho nm hc t kt qu cao.
Nm hc 2005 - 2006 trng t Trng tin tin xut
sc cp tnh v c cng nhn l Trng chun quc gia
giai on I (2005 - 2010).
Nh trng c Hi cha m hc sinh, cc t chc
chnh tr x hi, cc thnh phn kinh t... thng xuyn quan
tm v dnh cho nh trng s h tr, gip ht sc hiu
...............................................................
(4)
Nm hc 2005-2006 ton trng c 100% gio vin c nh gi
xp loi kh, gii. 96% h s ging dy c xp loi A. Trng c 8
gio vin t gio vin dy gii cp tnh. 37% cn b gio vin t chin
s thi ua, gio vin gii cp c s.
V pha hc sinh, c 100% lp t tp th Hc tp v rn luyn v
ngy mai lp nghip. Trng c 189 hc sinh t gii nht, nh, ba
trong k thi hc sinh gii v vn ho cp tnh, 130 em t gii cao trong
Hi kho Ph ng tnh. T l hc sinh tt nghip t 100%.
236
qu, hiu lc qun l, khc phc mi tiu cc trong thi c,

nh gi hc sinh v kin quyt xy dng mi trng gio
dc
Nh trng c 45 phng hc cho hc sinh hc 1 ca.
C cc phng chc nng, th vin, phng tin hc, phng
th nghim, phng nghe nhn, phng hc ting, phng y t,
sn chi, nh thi u, bi tp...
Nm hc 2006 - 2007 l nm nh trng y mnh vic
chn chnh nn np, k cng nhm thc hin ch l nm
hc: K cng v pht trin.
Trng tip tc xy dng, nng cao cht lng i ng
gio vin, cn b qun l theo tinh thn Ch th 40/CT-TW
ca Ban B th v quyt nh s 09/2005/QD-TTg ca Th
tng Chnh ph.
y cng l nm hc thc hin chng trnh phn ban
mi, tng bc nng cao cht lng v hiu qu gio dc
ton din trong tng cng gio dc t tng o c
cho hc sinh, nng cao cht lng gio dc hng nghip.
Di s lnh o ca ng b, cc on th phi hp cng
nh trng tng cng ng vin tinh thn lao ng sng
to, nhit tnh v trch nhim ca i ng cn b gio vin
xng ng l mt nh trng t chun quc gia v l trng
Anh hng lao ng trong thi k i mi.
Nm hc 2006 - 2007 cuc vn ng Dn ch, k cng,
tnh thng, trch nhim, Ni khng vi tiu cc trong thi
c v bnh thnh tch trong gio dc do B Gio dc v o
to v Cng on Gio dc Vit Nam thng nht lng ghp
cuc vn ng Dn ch ho trng hc vi cuc vn ng
K cng - Tnh trhng - Trch nhim thnh cuc vn
ng Dn ch - K cng - Tnh thng - Trch nhim vi
ni dung su rng hn. c thy tr nh trng tch
..................
237
cc thc hin.(5)
Chun b bc vo nm hc 2007- 2008, Mt s kin y
ngha i vi nh trng l s ving thm trng ca
ng ch: Bun nhng Volachit - U vin B Chnh tr,
Thng trc Ban B th ng NDCM, Ph Ch tch nc
CHDCND Lo. ng ch ghi trong cun s vng ca
nh trng nhng dng n ngha, nhng li ng vin su sc
i vi nh trng THPT Lng Ngc Quyn xin c dch
ra ting Vit nh sau:
Ti l Bun Nhng Volacht- U vin B Chnh tr,
Thng trc Ban B th ng Nhn dn Cch mng Lo.
Hm nay ti rt vui mng c c hi cng vi on cn b
cao cp ca Lo n thm trng ni ti tng hc trong
giai on 1955 - 1965.
Ti thy c thnh tch to ln ca nh trng ng
gp phn vo vic xy dng tnh on kt, hp tc hu ngh
gia hai nc trong sut 45 nm qua.
Xin knh chc nh trng thnh cng rc r trong s
nghip o to con ngi.
Ti mong mun Trng tip tc hp tc gip t nc
ti trong s nghip gio dc cho ng v cho Nhn dn cc
b tc Lo.
Cu chc cho Nh trng c s pht trin i i bn vng.
Ngy 18-7-2007
Bun- Nhng Volacht
...................................................................
(5)
Kt thc nm hc c 40/43 lp t danh hiu tp th Hc tp, rn
luyn v ngy mai lp nghip.
T l hc sinh gii ton din v hc sinh tin tin t trn 60%.
T l hc sinh tt nghip t 93%.
V pha gio vin cng c 20% tng s CBGV t danh hiu
CST.
238
Ngi: Bun Nhng Volacht y vin B Chnh Tr - Thng trc

Ban B Th CHDCND Lo thm trng
on i biu trng THPT Pc Xan tnh B-ly-khm-xay

Nc CHDCND Lo thm trng
239
Nm hc 2007- 2008 trng ln ti 43 lp vi tng s

2022 hc sinh v 102 ng ch CBGV. y cng l nm nh
trng gn kt vic thc hin nghim tc v hiu qu ch th
s 06 CT/TW ca B Chnh tr v Cuc vn ng hc tp v
lm theo tm gng o c H Ch Minh v ch th s
32/2006 CT-TTg ca Th tng Chnh ph v chng tiu
cc v bnh thnh tch trong gio dc. Nh trng tip
tc trin khai quyt lit cuc vn ng Hai khng ca
ngnh c m rng vi 4 ni dung
Ni khng vi tiu cc trong thi c v bnh thnh tch
trong gio dc, ni khng vi vi phm o c nh gio v
vic hc sinh ngi nhm lp.
Tip tc thc hin i mi chng trnh, ni dung, phng
php gio dc, trng tm l t chc thc hin tt chng
trnh phn ban lp 10, lp 11.
Pht trin v ng dng rng ri h thng cng c phc v
i mi phng php dy hc, i mi kim tra nh gi.
y mnh gio dc ton din, ch trng gio dc o c,
li sng, gio dc hng nghip v php lut.
Thc hin hng dn ca S GD-T, Gio vin v hc
sinh t chc vic k cam kt y li nhng hin tng tiu
cc trong qu trnh dy v hc.
T u nm hc 2007- 2008, ton trng hng ng
cuc vn ng
Mi thy gio c gio l mt tm gng o c t hc v
sng to,
Trng t chc hc tp tng chuyn v t tng,
tm gng o c H Ch Minh mt cch hiu qu, cng
vi trin khai Hi thi k chuyn v tm gng o
c H Ch Minh v vn ng tuyn truyn mi ngi t
gic hc tp v t nguyn v lm theo. Cuc vn ng c
trin khai trn c s lng ghp vi vic thc hin cc nhim
240
v chnh tr v cng tc chuyn mn trong nh trng.(6)

Nm 2007 ng b nh trng c cng nhn ng b
trong sch vng mnh.
Nm 2008 - 2009, ng b tp trung ch o nh trng
khi ng phong tro thi ua xy dng trng hc thn
thin hc sinh tch cc do B GD& T pht ng c ni
dung:
1. m bo trng, lp an ton, xanh, sch, p. Thi ua
xy dng lp p, trng p, an ton. T chc trng cy vo
thi im thch hp tng a phng. Vn ng v h tr
cho hc sinh i hc an ton, khc phc hin tng b hc,
m bo khng c tr em b hc v thiu n, thiu mc hoc
thiu sch v.
2. i mi phng php dy hc, y mnh trin khai p
dng cc phng php dy hc hiu qu, ng dng cng
ngh thng tin trong dy hc. Chun ha cc ni dung v
qun l, t chc dy hc v hot ng ca nh trng. Tng
cng vai tr ca Hiu trng, gio vin ch nhim, B th
on, Tng ph trch i trong vic thc hin phong tro
thi ua. Pht huy tnh tch cc ca hc sinh, tng cng rn
luyn thiquen v nng lc t hc, lm vic theo nhm, h
tr nhau trong nhm hc tp, rn luyn trng, nh v
cng ng.
3. Trin khai gio dc k nng sng theo chng trnh ca
B Gio dc v o to, ch ng phi hp gia cc ngnh,
cc t chc a phng v gia nh hc sinh trong vic
gio dc k nng sng thng qua cc hot ng ca hc sinh.
.......................................................................................
(6)
Nm hc 2007 2008: T l HS tt nghip THPT = 97,5%.
Trng c: - 01 HS t gii Ba quc gia mn ng vn;
- 221 HS gii tnh cc gii nht, nh, ba.
(trong :141 gii cc mn vn ho; 80 gii cc mn th dc, th thao)
241
Thnh lp t cn b, gio vin t vn cho hc sinh. Xy

dng vn ha hc ng. Kin quyt ngn chn hc sinh
tham gia tr chi in t c ni dung bo lc hoc khng
lnh mnh khc trong v ngoi trng hc.
4. a tr chi dn gian, ht dn ca v cc loi hnh sinh
hot vn ha dn gian khc vo trng hc mt cch bn
vng.
5. Ch ng h tr chm sc, pht huy gi tr vn ha ca
cc di tch lch s, vn ha, cch mng. T chc Ngy Di sn
vn ha - Ngy v ngun (23/11/2010), hng ti v pht
huy gi tr vn ha ca 1000 nm Thng Long H Ni.
Nh trng nng cao trnh nhn thc v nng lc
chuyn mn cho i ng cn b qun l chuyn mn cng
nh cc on th chnh tr trong nh trng v cng tc ch
o v t chc phong tro mt cch c hiu qu.
Ngy 13/3/2009 thy tr trng THPT Lng Ngc Quyn
phn khi t chc trng th L n bng Di tch lch s
cp tnh Di tch: Ch tch H Ch Minh thm trng
Lng Ngc Quyn TP. Thi Nguyn, ngy 13/3/1960, t
cng tng cng quyt tm thc hin li dy ca Bc H
knh yu khi Ngi n thm trng l ...on kt tt,
dy v hc tt, lao ng tt.
Nh trng tin hnh vic i mi phng php dy
hc, i mi cch nh gi to nn s ch ng tch cc
trong hc tp ca hc sinh. Ch o vic kim tra, kho st
u nm hc kp nm bt tnh hnh cht lng u nm,
trn c s c k hoch v phng php dy hc ph hp
vi tng i tng hc sinh. Ch trng ph o hc sinh yu
km, khc phc hon ton tnh trng b hc. i mi hnh
thc v ni dung kim tra, thi hc k nhm i hi hc sinh
t gic nghim tc trong kim tra, thi c.
242
Nh trng huy ng v s dng c hiu qu cc ngun

lc tng cng c s vt cht trng lp hc trang thit b
dy hc to iu kin cn v p ng cc tiu ch ra ca
mt trng hc thn thin. Nh trng phn u c
cng trnh v sinh v c v sinh sch s, b tr nc ung
tinh kht cho hc sinh. ng b ch o cht ch vic
xy dng qu khuyn hc khuyn khch nhng hc sinh c
hon cnh kh khn vn ln hc tt. Pht ng cc lp t
chc quyn gp sch v, qun o, dng hc tp, tin
gip nhng hc sinh c hon cnh kh khn (7).
Nm hc 2009 - 2010, qui m ca trng ti 43 lp vi
1943 hc sinh v 104 cn b gio vin. ng b ch o
nh trng trin khai k hoch thc hin ch nm hc:
i mi cng tc qun l v nng cao cht lng gio dc;
v cng vi ton ngnh tip tc thc hin cuc vn ng
Hc tp v lm theo tm gng o c H Ch Minh,
tip tc thc hin 3 cuc vn ng: Ni khng vi tiu cc
trong thi c v bnh thnh tch trong gio dc cuc vn
ng Mi thy gio c gio l mt tm gng o c, t
..........................................................................
(7)
Theo tng kt ca S Gio dc - o to, cht lng hnh kim v
vn ho ca trng THPT Lng Ngc Quyn nm hc 2008 - 2009
u cao hn so vi bnh qun chung ca cc trng THPT ton tnh, t
l so snh nh sau:
* Hnh kim: tt:
LNQ 85,1%/51,08% trng khc;
kh:
LNQ14,23%/34,71% trng khc;
TB:
LNQ 0,76%/12,85% trng khc;
yu:
LNQ 0%/1,36.%
trng khc;
%
%
* Hc lc: gii+ kh: LNQ 71,34 /52,37
trng khc;
trung bnh: LNQ 28,15%/ 54,74% ; trng khc;
yu: LNQ 0,61%/ 12,39%; trng khc;
km: LNQ 0% /0,60%.
trng khc;
243
hc v sng to(8) v phong tro thi ua Xy dng trng

hc thn thin hc sinh tch cc
Di s lnh o ca ng b nh trng, thy tr khc
phc mi kh khn ra sc thi ua dy tt, hc tt. Gio vin
ca trng lun ci tin ni dung sinh hot cc t, nhm
chuyn mn nhm nng cao cht lng v hiu qu vic t
hc t rn. Tng cng ng dng cng ngh thng tin trong
cng tc qun l v ging dy.
Nh trng t chc tp hun ng dng nhng phn mm
tin hc, t chc hi tho chuyn v ng dng cng ngh
thng tin nhm nng cao trnh tip cn nhng cng ngh
thng tin mi. T chc cho gio vin cc t chuyn mn
hng ng phong tro lm dng, thit b dy hc.
Nm hc 2009 - 2010 ng b v nh trng c nhng
thnh tch ni bt gp phn hon thnh thng li nhim v
nm hc, lp thnh tch cho mng k nim 65 nm thnh lp
....................................................
(8)
Ngy 8/9/2006 Th tng Chnh ph ra Ch th s 33/2006/CTTTg v Chng tiu cc v bnh thnh tch trong gio dc, ngy
7/11/2006 B chnh tr ra Ch th s 06-CT/T v t chc cuc vn
ng Hc tp v lm theo tm gng o c H Ch Minh. Thc
hin theo 2 Ch th trn, Cng on gio dc VN phi hp vi B
GD&T pht ng cuc vn ng Mi thy, c gio l mt tm gng
o c, t hc v sng to trong i ng nh gio v cn b qun l
gio dc. Cuc vn ng chnh thc c pht ng vo ngy
20/11/2007 nhn dp k nim 25 nm Ngy Nh gio Vit Nam v tng
kt vo ngy 20/11/2012.
Cuc vn ng gm 3 ni dung chnh:
1. V o c ca nh gio:
- C thc t chc k lut, trch nhim thc thi php lut v tinh thn
phc v nhn dn trong cc hot ng gio dc, chng quan liu, tham
nhng, lng ph v cc tiu cc trong gio dc.
- Yu ngnh, yu ngh, yn tm cng tc, m phm vi nhn dn, ph
huynh hc sinh, ng nghip, thng yu hc sinh.
.
244

- on kt, gip ng nghip cng hon thnh tt nhim v, u
tranh, ngn chn nh gio vi phm php lut v nhng qui nh ngh
nghip.
2. V vic t hc ca nh gio:
- Khng ngng hc tp nng cao phm cht o c, trnh chnh
tr, chuyn mn, ngoi ng v tin hc phc v cho cng tc v hot
ng gio dc p ng yu cu v chun ngh nghip nh gio v chun
cn b qun l gio dc vi nhim v c giao, theo quy nh ca B
Gio dc v o to.
- Khc phc kh khn, c k hoch t hc v ch vn ln rn luyn k
nng, phng php t hc, t nghin cu chim lnh tri thc khoa
hc, cng ngh v ngh thut lm s phm.
- V t hc ca nh gio v cn b qun l gio dc, va l qu trnh
t hon thin mnh va nu gng cho ngi hc.
3. V tnh sng to ca nh gio:
- Sng to ca nh gio l s i mi, to ra ci mi trong hot ng
gio dc v qun l gio dc, gp phn nng cao cht lng gio dc o to.
- Sng to trong vn dng tri thc v cng ngh mi vo qu trnh ging
dy, nghin cu khoa hc v chuyn giao cng ngh.
- Tch cc nghin cu t lm thm dng dy hc mi ci tin dng
dy hc c ph hp vi iu kin c th ca bi dy, ca lp hc v
ngi hc.
- i mi phng php ging dy, p dng cng ngh thng tin vo bi
ging v x l tt cc tnh hung s phm. Quan tm pht hin v bit
bi dng nhng ngi hc c nng khiu, hc gii, ng thi bit ph
o nhng ngi hc yu km.
- i mi, ci tin phng php qun l nh trng, qun l hc sinh,
nng cao cht lng v hiu qu gio dc - o to.
245
trng 13 3 - 2011(9)
Nm 2009 ng b trng THPT Lng Ngc Quyn c
Thnh u Thi Nguyn cng nhn ng b trong sch vng
mnh xut sc tiu biu. ng b c thnh u tng giy
khen v thnh tch xut sc thc hin cuc vn ng Hc
tp v lm theo tm gng o c H Ch Minh.
Kt thc nm hc 2009 - 2010 trng THPT Lng Ngc
Quyn vinh d c nhn c thi ua xut sc ca UBND
tnh.
.....................................................................
(9)
Trong phong tro thi ua Dy tt, on gio vin nh trng c
xp th Ba ton tnh ti Hi thi gio vin gii cc mn khoa hc x hi
v gio dc quc phng an ninh vi 9/9 gio vin t danh hiu gio
vin gii cp tnh, trong c 1 ng ch t xut sc.
Ti hi thi gio vin gii s dng dng thit b dy hc, on gio
vin ca trng xp th nh ton tnh ( c 4/4 ng ch t danh hiu
gio vin gii cp tnh, 1 ng ch t xut sc).
Trong hi thi VH-TT-VN gia 6 trng THPT khu vc ng bc t
chc ti trng Trn Ph tnh Vnh Phc, trng c xp gii nht ton
on..
Ti hi kho Ph ng ton quc ln th XII- nm 2010, nh trng
xp th nht ton tnh khi THPT. Hc sinh ton trng t tng s 450
gii hc sinh gii trong 246 gii Hc sinh gii tnh v cc mn vn
ho v 204 gii TDTT. c bit trng dnh c 01 gii Ba Quc gia
khu vc I thi s dng my tinh cm tay mn ho hc.
T l tt nghip nm hc 2009-2010: 99,84%. T l i hc
nguyn vng I nm 2009 l 53,13 % c bit em Ngc Cng
th khoa trng H Kinh t quc dn vi s im tuyt i 30/30 im.
o Ngc Cng hc sinh lp 12A10 trng THPT Lng Ngc
Quyn. Nh ngho, o Ngc Cng phi lm ph gp vi b trong
xng mc. Thi gian m iu tr bnh ung th, Cng tt bt va lo
chm sc m, va thay b qun xuyn vic nh, ti n mi tp trung
vo hc v lm bi ti m khuya.
Vi ch vt kh hc tp Cng ginh trn ba im 10 tuyt i
ca trng H Kinh t quc dn .
246
Trng THPT Lng ngc Quyn trc nhim k III ca

ng b ( 2010 - 2015)
i hi nhim k III ca ng b trng THPT Lng
Ngc Quyn tin hnh vo 24/4/2010. ng b gm 64 ng
vin trong c 5 ng ch ng vin d b, n ng vin c
50 ng ch. i hi bu ng ch Hiu trng Bi Th
Loan l B th ng b, ng ch ph Hiu trng Phm
Lnh l ph B th. BCH gm 09 ng ch.
i hi xc nh mc tiu tng qut nhim k III (20102015) l:
Nng cao nng lc lnh o v sc chin u ca ton
ng b; tip tc i mi ton din, pht huy truyn thng v
vang ca n v anh hng lao ng trong thi k i mi,
nng cao cht lng gio dc ton din; quyt tm xy dng
trng ln tm cao mi.
Qun trit su sc Ngh quyt i hi ton quc ln th XI
ca ng. Ngh quyt ca i hi ng b Tnh ln th
XVIII. Ngh quyt ca i hi ng b thnh ph ln th
XVI. Xy dng chng trnh hnh ng ph hp vi iu kin
c th ca nh trng.
Xc nh khu t ph l: Nng cao cht lng gio dc
ton din, coi trng gio dc nhn cch, o c, li sng
cho hc sinh. i mi mnh m cng tc qun l, xy dng
i ng cn b, gio vin v s lng, p ng yu cu v
cht lng. Ch trng i mi chng trnh, nng cao
phng php dy v hc tp, pht huy mi ngun lc, m
bo cng bng trong gio dc.
T chc cc phong tro thi ua trong nm hc nhm hon
thnh ton din cc ch tiu m i hi ng b ra.
Trng tip tc thc hin cc tiu ch sm t trng
chun quc gia giai on II
V cng tc ng:
247
- ng b phn u lun t tiu chun t chc c s

ng trong sch vng mnh. 100% ng vin t cch
hon thnh tt nhim v tr ln.
- Tng cng cng tc pht trin ng vin. Trong nhim
k III kt np t 15 ng vin m tr ln.
V chnh quyn v cng tc on th:
- Nh trng phn u t Tp th lao ng xut sc, t
nht c 1 nm l l c u khi cc trng THPT trong tnh.
- Cng on: phn u t Cng on c s vng mnh
xut sc. C trn 30% gio vin c trnh thc s. C 30%
CBGV t danh hiu chin s thi ua cp c s tr ln; 70%
t lao ng tin tin tr ln.
- on TNCS H Ch Minh t thnh tch xut sc, l l
c u trong cng tc on cc trng THPT tnh Thi
Nguyn.
248
Hi thi cn b n cng gia chnh 8 - 3 2005
Gi Ho Hc ca C V Th Bch Lin
249
Gi Vn Hc ca C Nguyn Thu Dng
i hi i biu on TNCS H Ch Minh
250
Hc sinh lao ng cng ch
Hi ngh i biu Ban i din Cha m hc sinh
251
Hi tri Ni khng vi Ma tyhc ng
252
Giao lu trao i kinh nghim ti trng trung hc ph thng

H Ni - AMSTERDAM
i bng ca trng v ch nm 2005
253
Giao u Cu lng
m vn ngh gp qu ng h hc sinh ngho
254
B i s c mnh ton quyn nc CHDCND Lo ti Vit Nam

Sn thon Xay nha chc. Thay mt chnh ph Lo trao hun
chng hu ngh cho nh trng.
255
TNG LUN
1. Lng ngc Quyn c mt khi u y
ngha, thi im ht sc khn trng bng n cuc
khng chin trng k. Trc sc ht gh gm ca s
nghip ton dn chng gic ngoi xm, mt trng trung
hc vi nhng iu kin s khai vn sm khim tn xut
hin gp phn chng gic dt.
Thng 10 1946, khi ng ch tch UBHC tnh Thi
Nguyn long trng khai ging nm hc m u ca trng
trung hc u tin tnh Thi Nguyn: Lng Ngc Quyn,
ging ln khng ch hi trng cn c hiu hc, m cn l
hi trng tp hp, on kt tr thc, thanh nin; hi trng ca
nim tin son st vo ng, Bc H, vo ng li chnh sch
vn ho gio dc sng sut ca ch mi.
Cng nh khng nhiu trng trung hc khc vo lc y
trong ton vng t do, Lng Ngc Quyn c v tr c a,
ta lc ti Th khng chin Thi Nguyn.
L th gi ngn, l qun th di tch quan trng vo
bc nht trong lch s chng ngoi xm ca dn tc vo th
k XX, l a phng ht sc phong ph v a danh, s kin
v nhn vt lch s, l vng rt a dng v sinh thi, v vn
ho dn tc, v di tch kho c, v nhng sn phm c thng
hiu ni ting lu i.
Qua 65 nm pht trin Lng Ngc Quyn cng vi
t nc v nhn dn, tri qua bc khi u t ph y
ngha, lin tc pht trin, vt qua gian kh thng trm, ngy
mt tin b thng li; Qua khng chin trng k chng
Php, chng M, n ha bnh thng nht t nc, bc vo
nn kinh t th trng v thi k i mi.
T nhng bc i ban u v lin tc n tn nay, Lng
Ngc Quyn lun c ng Cng sn Vit Nam cc cp
256
du dt v thc y: T ch trng sng sut v mnh dn

thit lp trng, n bo ton trong khng chin, xy dng
pht trin ng t vi ba ng vin n ng b ngy nay...
T mt trng trung hc m s lng hc sinh m trn
u ngi, di chuyn qua hng chc a phng, c s vt
cht rt thiu thn, n u cng c nhn dn m bc,
di tc ng su sc ca nn gio dc cch mng, trng
lin tc pht trin v cp hc, v qui m, cht lng hot
ng ngh nghip, tch ly c kinh nghim, to c v
th lan to v vai tr ca mt trong nhng c s gio dc u
n ca Khu Vit Bc trc y v tnh Thi Nguyn Th
gi ngn ngy nay.
65 nm qua ca Lng Ngc Quyn l s phn nh chn
thc nhng nt c bn ca nn gio dc cch mng dn tc,
khoa hc, i chng,ca nh trng kiu mi trung thnh
vi ng vi Dn tc.
Tm li Lng Ngc Quyn ra i v pht trin trong
thin thi, a li v nhn ho, l mt trung tm vn ho
c tch ly kinh nghim v c sc lan ta, mt mu mc p
ng yu cu ca cch mng, ng li chnh sch gio dc
ca ng.
2. Thnh qu m 65 nm qua Lng Ngc Quyn
mang li cho t nc, cho cch mng, cho a phng l
ht sc phong ph, lin tc.
Con s hc sinh tt nghip ph thng gp phn nng cao
mt bng dn tr, vo xo i gim ngho. S hc sinh vo
trng i hc trong v ngoi nc gp phn quan trng vo
s nghip o to cn b cho quc k dn sinh. T l hc
sinh con em cc dn tc t ngi mang li hnh phc thc s
cho b con. S ngi thnh danh trong quc gia v trn
quc t l nin t ho su sc ca Lng Ngc Quyn. Ch
257
tnh nhng cn b tnh c xut thn trong vng i Lng

Ngc Quyn, v nhng ngi tham gia cc chin trng
B,C,K l con s khng nh.
c bit nht l Lng Ngc Quyn c thi k c
vinh d nhn nhim v nui dng o to hc sinh min ni
cc tnh ln cn, hc sinh min Nam v hc sinh Lo. o to
ng l chiu su ca Hu ngh: Cc em Lo khng bao gi
qun Thi Nguyn, qun Lng Ngc Quyn, qun cc
thy c v nhn dn m bc, chm sc dy d mnh.
Qua 65 nm pht trin v trng thnh, ci p ca
Lng Ngc Quyn l s ti lp lin tc nhng thnh qu
trong gio dc con ngi. Nhng danh hiu cao qu: Anh
hng lao ng, Di tch c xp hng, nhng tm hun
chng quc gia v quc t, cc chun gio dc t c v
nhng nh gi thun chiu ca cng lun, cng nh bit bao
cng sc tm huyt ca thy tr v cha m hc sinh dn
dn tch ly hnh thnh truyn thng
Hc tp tt, lao ng tt, on kt tt ng theo li ch
dy ca Bc H knh yu.
Trong qu trnh vn ln khc phc kh khn, thy tr v
nhn dn a phng sm thc hin nhng yu t ni tri
nh: trng gn dn v x hi; t lc cnh sinh; t gic xung
phong trong cng vic v i sng; thy tr thn i, ng
cam cng kh; t to cho mnh nhng k nng sng cn thit
cho trc mt v lu di. Nhng thnh qu ca Lng Ngc
Quyn cng tranh th c s tn nhim v c sc lan ta
trong phong tro gio dc a phng.
3. Nguyn nhn su xa ca nhng thnh qu trong hn
na th k pht trin ca Lng Ngc Quyn
L s lnh o soi ng ca ng, th hin ng li
chnh sch gio dc, s quan tm u i c bit ca cc cp
258
i vi trng, t chc trong sch vng mnh ca ng,

trn tt c cc lnh vc chnh tr cng nh chuyn mn, tp
trung cht lng con ngi hc sinh ph thng, p ng
cc nhu cu ca cch mng, ca x hi, lm cho Lng
Ngc Quyn tr xut pht im rt thp, lc thun li cng
nh khi kh khn vp vp, tng bc trng thnh.
Nhn dn Thi Nguyn t th x n thnh ph, t Ph
Bnh, i T v ng H... m bc che ch an ton tuyt
i cho thy tr, Mt nh trng trong khi la bom n c
lit, trong u tranh gian kh m khng chu tn tht l nh
dn. Mt nh trng khi u trong thiu thn, khng c dn
th khng c trng lp bn, gh.
Nguyn nhn trc tip ca nhng thnh qu l cc th h
thy c, hc sinh v cn b vin chc Lng Ngc Quyn.
Thy, nhng tr thc yu nc, c c v trch nhim,
vt kh v c lng nhn i. Tr rt t gic t lc, vt kh,
on kt thng yu, gip nhau. Thy v tr gn gi thng
cm. Thy v tr d ri trng vn mi lu gi tnh cm
gn b di nhiu hnh thc c o, thm ch him c, vi
nhiu hi k su m v tnh cm v qu bu v t liu. H
lm theo nhp p con tim v theo nim tin Lng Ngc
Quyn nh trng kiu mi. Khng th qun th h ni tip
cc thy hiu trng: bao nhiu thy l by nhiu tm gng
c gng, trch nhim vt khi chnh mnh trong cng
vic cha h c hc. Nhiu thy gii v ni ting, li
du n ca mnh.
4. Cng t ho v lch s pht trin ca Lng Ngc
Quyn, cng phi nghim tc sot xt cc thch thc
qua v s gp trn chng ng mi.
Thch thc bao trm l cht lng o to, mt i hi c
tnh lu di thng xuyn, quan h hu c vi c hai lc
259
lng thy - tr, vi tt c cc mt hot ng chnh tr,

nghip v, ni ngoi kho , vi tt c cc khu trong qun l
trng hc, quan h vi cc cp lnh o chnh tr, chuyn
mn, v quan h ngoi x hi. Cht lng o to c tnh
tng hp ph qut, nhng th hin ch yu sn phm o
to: Nhng nam, n hc sinh m trng Lng Ngc
Quyn cung cp cho x hi, cho cc trng i hc, cho cc
ngnh ngh, cho qu hng Thi Nguyn.
Ngnh gio dc nc nh - cng vi nn gio dc tin tin
trn th gii ang i vo cc chun nghip v. Lng Ngc
Quyn chng ta, c cng nhn t chun quc gia giai
on 2001 - 2010 nay phi phn u trong giai on mi.
ng thi phi i su vo trin khai chun ngh nghip
gio vin THPT v chun hiu trng. i vo chun l i vo
php quy, i vo lao ng c th ngh nghip.
c s quan tm ca a phng, s c gng ca trng,
c s vt cht ca Lng Ngc Quyn ngy mt c ci
thin nhng vn cn cha trc s pht trin ca khoa hc
cng ngh. Ni cht lng, ni chun l ni n c s vt
cht. Lng Ngc Quyn vn phi tip tc ro rit phn
u v mt ny v khi ni hc bit, hc lm, hc
chung sng, hc tn ti U ban quc t v pht trin GD
th k XXI th c s vt cht, thit b gio dc ngy cng
quan trng, c bit l my vi tnh, i vo cng ngh thng
tin l cnh ca ca nn kinh t tri thc.
5. Lng Ngc Quyn tip tc trau di truyn thng,
gi vng v tr, mnh bc tin ln.
Di nh sng cc ngh quyt i hi ng b ln th
XVIII ca tnh v Ngh quyt i hi ng ln th XIII ca
thnh ph Thi Nguyn. Lng Ngc Quyn v ng b
trng tip tc trau di truyn thng Hc tp tt, lao ng
260
tt, on kt tt tip tc trau di Phong cch gio vin

Lng Ngc Quyn, ra sc phn u a cht lng tng
th trng Lng Ngc Quyn ln mt mc cao hn, t
chun cc trng trung hc giai on mi, cc chun hiu
trng v chun gio vin mc cao theo qui nh ca B
GD-T v ch o ca s GD-T Thi Nguyn, gi vng v
tr l mt trong nhng trng u n ca tnh.
Sn phm o to ca trng Lng Ngc Quyn phi tip
tc phc v c lc yu cu ngy cng cao v a dng ca x
hi, ca a phng. Vi Thi Nguyn thn thng Lng
Ngc Quyn phi sn sng gp phn thu ht mi ngun lc
xy dng Thi Nguyn ngy cng giu p. Mi thanh nin
hc sinh ri khi Lng Ngc Quyn u c sn nhng k
nng hot ng x hi nu vo hoc khng vo trng i
hc u c th l nhn t tch cc trong ho nhp cng ng.
Bi hc xy dng ng b trng Lng Ngc Quyn
vn nng hi, di nh sng Ngh quyt i hi ng cc
cp, ng b Lng Ngc Quyn vn tip tc phn u,
ng vin ton trng ging cao l c Anh hng lao ng
thi k i mi, tip tc xy dng v pht trin ng, tip
tc gi vng danh hiu ng b trong sch vng mnh.
Lch s pht trin trng Lng Ngc Quyn tip tc
sang trang, vi nim quyt tm v tin tng mi cng vi cc
trng bn trong tnh, phn u thc hin li dy trc tip
ca Bc H knh yu Hc tp tt, lao ng tt, on kt
tt mt cch ton din, sng to, i mi, cht lng hn.
261
LCH S
Trng trung hc ph thng
Lng Ngc Quyn Thi Nguyn
( 1946 - 2011)
PH LC
262
TM TT TIU S NH YU NC
LNG NGC QUYN
Lng Ngc Quyn (1885- 1917) t l Lp Nham, l
mt ch s Vit Nam thi cn i. Qu gc ca ng lng
Nh Kh, huyn Thng Tn, Thnh ph H Ni. ng sinh
ra ti H Ni, L con th ca ch s Lng Vn Can mt
nh nho thc thi yu nc, mt trong nhng ngi sng
lp phong tro ng Kinh Ngha thc ni ting.
Lng Ngc Quyn v anh trai Lng Trc m l
nhng thanh nin u tin hng ng phong tro ng Du,
sang Nht tm ng lm cch mng (nm 1905). Nm
1911 ng v Trung Quc cng Phan Bi Chu t chc Vit
Nam Quang Phc hi. ng c c lm U vin qun s
trong b chp hnh ca t chc ny.
Nm 1914, Lng Ngc Quyn c c v nc gy c
s cch mng ti Nam K. B tay sai ca Php pht hin.
trnh b bt, ng phi trn sang Hng Cng ri Hng
Kng. Nm 1914 ng b cnh st Anh bt ti Hng Kng,
chuyn cho Php v b gii v H Ni.
Bit l mt yu nhn ca phong tro yu nc lc ,
Ton quyn ng Dng v Chnh mt thm ng Dng
ra sc d d, mua chuc nhng khng c nn chng
tuyn n cm c chung thn v a ln nh t th x
Thi Nguyn. Mc d b y o tn nhn, c th suy
nhc nhiu nhng ng khng sn lng nn ch. Trong t
ng gic ng c nhiu binh lnh bng quan im cch
mng, tinh thn bt khut v bng c o c, np sng
gin d, thi ho nh ca mnh. Ch qut cng ca nh
i quc Lng Ngc Quyn khn ng cng vi Trnh
Vn Cn tin hnh cuc khi ngha Thi Nguyn.
263
Qun khi ngha Thi Nguyn di s lnh o ca

Trnh Vn Cn v Lng Ngc Quyn, ni dy, p tan
chnh quyn thc v lm ch tnh l Thi Nguyn t 30- 8
cho n 5 - 9 nm 1917. Cc lnh t ca cuc khi ngha
hin ngang tuyn b Thi Nguyn c lp, t quc
hiu l i Hng, ly l c 5 sao lm quc k, t chc ra
i Vit Nam Quang phc qun vi l c Nam Binh
Phc Quc
Lng Ngc Quyn hy sinh anh dng trong lc ch
huy chin u vo sng 4-9-1917 khi qun Php phn cng
chim li tnh l Thi Nguyn, khi ng mi 32 tui.
Ti thnh ph Thi Nguyn ngy nay c hai nh
trng, mt tuyn ng ph c vinh d mang tn
Lng Ngc Quyn iu ni ln lng bit n, t ho
ca nhn dn Thi Nguyn i vi nh yu nc Lng
Ngc Quyn.
Bnh lun v tm gng x thn v nc ca lng Ngc
Quyn, c Phan Bi Chu vit nhng li tht trn trng.
Thn khng y by thc m lng mnh bng mun
ngi, tui khng qu t tun m tinh thn sut mun
tha, ngi nh th li khng kh lm ru! Lng Ngc
Quyn gn nh th y
CM TC
Lng Ngc Quyn
Hc hi cm th lch k thu
264
Nam quan(1) hi th t du du
Bch nin t quc qui H l(2)
Tht xch tn khu ph bch lu
T th bt phng minh thnh hu
Lai sinh th bo ph huynh cu(3) !
Th hnh hoch yt Lam sn
Hon khi trng tim Php tc u
(Hp tuyn th vn Vit Nam 1858 1930
NXB Vn Ho, H. 1963)
Dch th:
B hc xng pha tri by lu
Thn t ngonh li ngh m au
Trm nm t t v qu mi
By thc thn tn mc nc su
Bn tt i nay sao vng c
Th nh kip khc d qun u!
Hn ta gp c Lam sn
Quyt mn oai linh chm Php u.
o Trinh Nht dch
.....................................................................
* Bi ny lm lc ng b giam Ho L H Ni.
(1) Nam quan : Ci m ca ngi phng Nam. Bt ngun t tch
Chung Nghi b Vua nc Tn bt b t vn i ci m ca ngi
nc S ( phng Nam). Nam quan sau c ngha ch ngi t.
(2) H l : R H, y ch gic Php.
(3) Cu th nhc n cha l Lng Vn Can lnh t phong tro Duy
Tn, m trng ng Kinh ngha thc, b Php bt y i Cn o
ri a i an tr Phnm Pnh (Cmpuchia).
265
Lng Ngc Quyn

(1885 1917)
on cu gio vin v hc sinh LNQ ving m nh yu nc

Lng Ngc Quyn v B Hng nh ti Nh Kh
Cui nm 2001
266
NIN BIU TRNG TRUNG HC PH THNG

LNG NGC QUYN
(MC THI GIAN V NHNG S KIN NI BT)
Thng 10-1946:
* Thnh lp trng trung hc Lng Ngc Quyn th x
Thi Nguyn c 1 lp nht khong 40 hc sinh, Hiu
trng l ng Phm Duy Nhng
Thng 3- 1947:
* Trng trung hc Lng Ngc Quyn gii th.
Thng 4-1947:
* Thnh lp trng trung hc t x C Vn huyn i
T, s hc sinh: 30 ca c 4 lp trung hc ph thng. ng
Dng Xun Nghin l Hiu trng.
Nm 1947-1948:
* Trng chuyn v x Phng huyn Ph Bnh.
Nm 1948-1949:
* Trng c chi b ng Cng sn u tin (vi 3 ng
vin) B th chi b l ng ch Trn vn Quc.
* Chnh thc ly tn l Lng Ngc Quyn.
* Trng chuyn sang thn c K v Nh Lng.
* Chi b ng c 27 ng vin
(ng nht trong sut thi k khng chin chng Php).
* Trong 2 nm ( 1949-1950) s hc sinh tng qun vo
khong gn 100.
Nm 1950-1951:
* Trng chuyn ln lng Quyn x Bo L. s hc sinh
khong 400 (ng nht thi gian Ph Bnh)
* B th chi b l ng ch Nguyn Kin (hc sinh)
* Thc hin ci cch gio dc ln th nht, chuyn trng
thnh trng cp 2.
Nm 1951-1952:
267
* Trng c lp cp III u tin (lp 8), thy Nguyn Vn

c lm hiu trng thay thy Dng Xun Nghin ln
lm Trng ty gio dc Thi Nguyn.
* B th chi b l ng ch Nguyn Vn c.
Nm 1953:
* Trong trng din ra s vic u t t pht qu khch
ca hc sinh i vi nhng hc sinh l con a ch. Lnh
o tnh Thi Nguyn x l ng mc v ny.
* Trng chuyn ln x Tn Cng huyn ng H, sp
nhp vi trng cp II Ng Quyn thnh trng cp II-III
Lng Ngc Quyn.
T 1947-1953:
* Cc ng Gim c khu gio dc Lin khu I, Lin khu
Vit Bc l Nguyn Hu To, Hong Ngc Phch, Nguyn
Ln thng n thm trng.
* Cc ng Th trng Nguyn Khnh Ton, B trng
Nguyn Vn Huyn n thm trng.
Nm 1954:
* 100 thy gio v hc sinh lp thnh mt i i i dn
cng tham gia lm ng, on ni ng Bc Sn - Thi
Nguyn vi quc l 3.
* ng ch Trng Chinh Tng b th ng Lao ng
Vit Nam n thm trng.
Nm 1955:
* Trng chuyn ra th x Thi Nguyn, ng trn mt
qu i Kple, sau chuyn sang a im hin nay.
* Thy Nguyn Vn Hon thay thy Nguyn Vn Thu lm
Hiu trng.
* Sang hc k II Thy Chu Th K thay thy Nguyn Vn
Hon lm Hiu trng.
* Cc trng cp II Hip Ho, ng Tin, Tch Lng
sp nhp vo trng Lng Ngc Quyn.
268
* Trng thc hin nhim v c tnh cht c bit: o to

c hc sinh dn tc min ni, hc sinh Min Nam, hc sinh
Lo.
Nm 1956-1957:
* Thc hin ci cch gio dc ln th 2.
* Trng c thm mt hc k chuyn tip ( hc k III)
thc hin bin ch nm hc t thng 9 nm ny ti thng 5
nm sau.
Nm 1957 - 1958:
* Thy Nguyn nh Khm lm Hiu trng.
* H 1958 tt c gio vin trng tham gia lp hc chnh
tr tp trung 3.200 gio vin cp II-III ton min Bc theo ti
liu: Phn u xy dng nh trng x hi ch ngha
Nm 1958 - 1959:
* Thy Lng Vnh Khang Hiu ph ph trch trng thay
thy Nguyn nh Khm i hc nc ngoi.
* Th trng B Gio dc Nguyn Khnh Ton n thm
trng.
* Trng c bc chuyn bin mnh m theo nguyn l,
phng chm gio dc mi, biu hn r nt nht ni dung
hc tp kt hp vi lao ng sn xut.
* Thy Nguyn Huy i v thy Nguyn Quang n c
B gio dc phn cng v lm Hiu trng ( thy i) v
Hi ph (thy n).
* Trng t chc trin lm thnh tch ging dy v hc tp.
Nm 1959 - 1960:
* Chi b trng thnh lp li, ng ch Nguyn Quang n
lm b th.
* B trng Nguyn Vn Huyn n thm trng.
* 13-3-1960 Ch tch H ch Minh n thm trng. V
sau, ngy 13-3 tr thnh ngy truyn thng ca trng.
269
Nm 1963:
* Trng kt ngha vi trng Banska Bistrixa ( Tip
Khc c)
Thng 8 - 1965:
* Trng cp II-III Lng Ngc Quyn thc hn ch th
ca UBHC tnh Bc Thi v t chc phng khng, s tn.
Ngy 10 8 - 1965:
* Tin hnh chia tch trng cp II - III Lng Ngc
Quyn thnh hai trng: Trng Cp II Lng Ngc Quyn
v Trng Cp III Lng Ngc Quyn. Thy Dng Vn
Ti c c lm hiu trng trng PT cp III LNQ.
Thng 8 9 - 1965:
* Trng Cp III Lng Ngc Quyn s tn vo x Thnh
c huyn ng H t chc khai ging nm hc mi (19651966)
Cui Nm 1965:
* Trng chuyn sang x Phc Tru v b tr phn tn vo
xm Cha, xm Khun, xm La Ni, xm Lai Thnh.
* Hnh thnh lp ton c bit ( lp chn ) do thy Lng
nh Lng l gio vin ch nhim u tin. H thng lp
ton c bit c duy tr ti nm hc 1971-1972, cho n
nm hc 1982-1983 mi m li cc lp chn.
Nm 1969:
* T sau ngy hip nh Pa ri c k kt, trng tr v
hot ng a im trng c ti Thnh Ph Thi Nguyn
Nm 1969:
* Nm m u cho thi k khi phc li trng s sau
chin tranh ph hoi ca gic M ln th nht.
Nm 1970:
* Thy Bi Quang Sang c c v lm Hiu trng thay
thy Dng Vn Ti c iu i lm trng phng gio
dc thnh ph Thi Nguyn.
270
Nm 1969-1970:
* Nh trng n nhn thm cc hc sinh t ng H
chuyn sang hc. Qui m trng l ln ti 21 lp vi gn
1000 hc sinh.
Thng. 4 -1972:
* quc M tin hnh chin tranh ph hoi ln th hai,
Trng PT cp III Lng Ngc Quyn s tn sang x Linh
Sn huyn ng H.
Thng 1-1973:
* Sau hip nh Pa ri v chm dt chin tranh, lp li ho
bnh Vit Nam, Trng PT cp III Lng Ngc Quyn li
chuyn t Linh Sn v a im trng c.
Nm hc 1974:
* Thy Nh Hin Hiu trng trng cp III i T
c iu ng v lm Hiu trng trng cp III LNQ thay
thy Bi Quang Sang c B iu i cng tc min Nam.
Ngy 2-5-1975:
* Trng t chc Mt tinh cho mng ngy i thng gii
phng hon ton min Nam, thng nht t nc.
Ngy 25-8-1981:
* Thy gio Nguyn ng Kn c b nhim lm Hiu
trng thay thy Nh Hin c ngh hu.
Ngy 13-3-1986:
* Ngy hi truyn thng u tin ca trng nhn k nim
40 nm xy dng v trng thnh. Trng cp III Lng
Ngc Quyn c vinh d n nhn Hun chng lao ng
hng Ba.
Nm 1986-1987:
* Trng cp III Lng Ngc Quyn tch 8 lp ( 4 lp 11
v 4 lp 12) v hc ti trng cp III ng H.
Nm 1987:
271
* Bt u xin c t, cp cho gio vin lm nh, hnh

thnh khu Lng gio vin Lng Ngc Quyn
Nm 1986-1987:
* Trng bt u t chc c 4 lp khi C, ri tng dn
ln 24 lp khi C vo nhng nm sau.
Ngy 9-1-1989:
* B trng B Gio Dc, th trng Trn Xun Nh, B
trng B Lm nghip, th trng Trn Xun Thu, Ch
tch UBND tnh Nng c Mnh cng vi cc ng ch
Gim c, ph gim c 18 tnh, thnh pha Bc t Bnh Tr
Thin tr ra n tham quan vic trng cy ca trng.
Nm 1990:
* Xy dng Phong cch gio vin Lng Ngc quyn
vi 5 tiu ch: on kt, trch nhim, dn ch, k cng, tr
tu
Ngy 13-3-1991:
* T chc trng th k nim 45 nm thnh lp trng.
ng ch m Quang Trung, B th Trung ng ng, ph
Ch tch Hi ng Nh nc n d v thay mt Hi
ng Nh Nc trao tng Hun chng lao ng hng nh
cho nh trng
Ngy 3-7-1991:
* ng ch Nng c Mnh, U vin Trung ng ng,
B th Tnh u n thm trng, ghi nhng li ng
vin v cn dn thy tr trong cun s vng ca nh trng.
Ngy 5-9-1991:
* Ph th tng Nguyn Khnh n d l khai ging nm
hc th 45 ca nh trng.
Nm1994-1995:
* Trng dy ln cao tro xy dng c s vt cht theo
phng chm x hi ho.
Nm 1995:
272
* Nhn k nim 55 nm Bc H v thm trng tin hnh

xy dng Nh lu nim Ch tch H Ch Minh.
Ngy 13-3-1996:
* T chc trng th L k nm 50 nm thnh lp trng.
Ph th tng Nguyn Khnh n d v thay mt nh nc
trao tng Hun chng lao ng hng nht cho trng THPT
Lng Ngc Quyn.
Ngy 11-8-2000:
* Thnh lp ng b c s trng ng ch Nguyn ng
Kn c ch nh lm l b th lm thi,
Ngy 5-9-2000:
* ng ch Nguyn Ph Trng U vin B Chnh tr
n d l khai ging nm hc th 54 ca nh trng.
Ngy 30-9-2000:
* ng b trng tin hnh i hi ln th nht. i hi
bu ng ch Nguyn ng Kn l b th, Li c K ph b
th, cc ng ch Bi Th Loan, Trn Th Nhun, Nguyn
Cnh Tin, Lu Th Toan, Bi Anh Tun l ng u vin.
Nm 2000:
* Trng c vinh d nhn danh hiu Anh hng lao
ng thi k i mi. Trng c B Gio dc o to
tng bng khen l Trng tin tin xut sc ton quc.
Nm 2001:
* Cng on trng pht ng v ch o phong tro thi
ua Gii vic trng, m vic nh.
Nm 2002:
* Thy ng Vn t c quyt nh c lm Hiu trng
thay thy Nguyn ng Kn ngh hu.
Ngy 15-8-2005:
* i hi ng b trng kho II, nhim k 2005-2010
bu ra ban chp hnh gm 7 ng ch. Hi ngh BCH ln th
I bu ng ch ng Vn t lm b th ng b.
273
Nm 2005:
* c UBND tnh cng nhn l trng t chun quc
gia giai on 2001-2010.
Nm 2006:
* ng ch Bi th Loan c thnh u Thi nguyn quyt
nh lm b th ng b thay ng ch ng Vn t c
iu ng lm Hiu trng trng S phm 13+3 Thi
Nguyn.
* ng ch Bi Th Loan c Quyt nh c lm Hiu
trng nh trng.
Ngy 13-3-2006:
* T chc thnh cng l k nim 60 nm ngy thnh lp
trng.
* T chc rt si ni v hiu qu Hi ngh giao lu vn
ho gia 6 trng kt ngha gm: trng THPT Lng
Ngc Quyn (Thi Nguyn), THPT Ng S Lin (Bc
Giang); THPT Hn Thuyn (Bc Ninh); THPT Vit Bc
(Lng Sn); THPT Trn Ph (Vnh Phc), THPT Th x
Cao Bng (Cao Bng).
Nm 2006-2007:
* Trng y mnh vic xy dng nn np, k cng
nhm thc hin ch nm hc l K cng v pht trin.
* Nm hc thc hin chng trnh phn ban mi, tng
bc nng cao cht lng v hiu qu gio dc ton din.
* Nm hc tin hnh cuc vn ng Dn ch, k cng,
tnh thng, trch nhim lng ghp vi cuc vn ng
Dn ch ha trng hc. tin hnh cuc vn ng Ni
khng vi tiu cc trong thi c v bnh thnh tch trong
gio dc.
Nm 2007-2008:
* ng ch Bun Nhng Volacht, U vin B chnh tr,
274
Thng trc Ban B th Trung ng ng NDCM, ph Ch

tch nc CHDCND Lo n thm trng.
* Nh trng thc hin nghim tc v hiu qu ch th s
06 CT/TW ca B Chin tr v cuc vn ng hc tp v
lm theo tm gng o c H Ch Minh.
* Trng thm tnh B-ly-khm-xay (CHDCND Lo) v
kt ngha vi trng THPT Pc xan, thuc tnh B-ly-khmxay (CHDCND Lo)
* Tip tc trin khai cuc vn ng Hai khng ca
ngnh c m rng vi 4 ni dung.
* Tip tc thc hin i mi chng trnh, ni dung,
phng php gio dc, trng tm l thc hin tt chng
trnh phn ban.
Nm 2008-2009:
* Khi ng phong tro thi ua Xy dng trng
hc thn thin, hc sinh tch cc do B GD - T pht ng.
Ngy 13-3-2009:
* Trng t chc trng th l n bng Di tch lch s
cp tnh - im Ch tch H Ch Minh thm trng Lng
Ngc Quyn ngy 13 3 - 1960.
Ngy 5-9-2009:
* Ph ch tch Quc hi Nguyn c Kin n d l khai
ging v l trao tng Hun chng Hu ngh ca nc Cng
ho dn ch nhn dn Lo cho trng THPT Lng Ngc
Quyn.
Ngy 14-4-2010:
* i hi nhim k III ca ng b. i hi bu ban
chp hnh gm 9 ng ch, BCH bu ng ch Bi Th
Loan lm b th ng b, ng ch Phm Lnh l ph b th.
Nm 2009-2010:
* Trng THPT Lng Ngc Quyn vinh d c nhn
C thi ua xut sc ca UBND tnh Thi Nguyn.
275
* Nm 2009 ng b trng c cng nhn ng b

trong sch vng mnh xut sc tiu biu
* c Thnh u tng giy khen v thnh tch xut sc
thc hin cuc vn ng Hc tp v lm theo tmgng
o c H Ch Minh
* Em Ngc Cng th khoa trng hc kinh
t quc dn vi s im ti a 30/30 im.
Nm 2010:
* Tin hnh bin son cun sch
Lch s trng THPT Lng Ngc Quyn.
* Chun b k nim 65 nm thnh lp trng
* Trin khai hc tp v chun Hiu trng v gio vin
trung hc.
276
NHNG VINH D LN
* Nm 1954 Tng B Th Trng Chinh n thm
trng.
* Ngy 13-3-1960 Ch tch H Ch Minh n thm
trng.
* Ngy 9-1-1986 Ph ch tch nc Nguyn Th Bnh
(nguyn b trng b Gio dc) n thm.
* Ngy 30-7-1991 ng ch Nng c Mnh nguyn b
th tnh y n thm.
* Ngy 5-9-1991 Ph th tng Nguyn Khnh n d l
khai ging nm hc th 45.
* ng ch Bun Nhng Volacht, U vin B chnh tr,
Thng trc Ban B th Trung ng ng NDCM, ph
Ch tch nc CHDCND Lo n thm trng.
* Ngy 13-3-1991 Ph ch tch nc, thng tng m
Quang Trung n thm v trao tng Hun chng lao ng
hng nh.
* Ngy 13-3-1996 Ph th tng Nguyn Khnh n
thm v trao tng Hun chng lao ng hng nht.
* Ngy 5-9-2000 ng ch Nguyn Ph Trng, y vin
B Chnh tr n d l khai ging nm hc ln th 54.
* Ngy 5-9-2009 Ph ch tch Quc Hi Nguyn c
Kin n d l khai ging v l trao tng Hun Chng
Hu ngh ca nc Cng ho Dn ch Nhn dn Lo cho
trng THPT Lng Ngc Quyn.
277
NHNG PHN THNG CAO QU

Trong qu trnh xy dng v trng thnh, nh trng
nhn c nhiu bng khen, c thng ca Th tng
chnh ph, Tng lin on Lao ng Vit Nam, Trung
ng on thanh nin cng sn H Ch Minh, B Gio dc
- o to, y ban Nhn dn tnh Thi Nguyn.
* Nm 1986 c thng Hun chng lao ng hng
ba.
nh
nht
* Nm 2000 c ch tch nc phong tng danh hiu
Anh hng lao ng trong thi k i mi.
* Nm 2009 c tng Hun chng hu ngh ca Nh
nc Cng ho Dn ch Nhn dn Lo.
* Nm 2005 c UBND tnh cng nhn l Trng t
chun quc gia - giai on 2001-2010.
278
B TH CHI B V B TH NG U
TRNG THPT LNG NGC QUYN
QUA CC THI K
ng ch
ng ch
ng ch
ng ch
ng ch
ng ch
ng ch
ng ch
ng ch
ng ch
ng ch
ng ch
ng ch
Trn Vn Quc
Phm Huy Chu
Nguyn Kin (hc sinh)
Nguyn Huy (hc sinh)
Nguyn Vn c
Nguyn Quang n
Nguyn Huy i
Dng Vn Ti
Li c Thng
Phm Khang
Lu Giu
Nguyn Vn Long
Nguyn ng Kn
B th chi b
B th ng b
14 ng ch ng Vn t
B th ng b
15 ng ch Bi Th Loan
B th ng b
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
1948 - 1949
1949 - 1950
1950 - 1951
1951 - 1952
1952 - 1953
1960 - 1961
1961 - 1962
1963 - 1965
1965 - 1970
1970 - 1974
1974 - 1981
1982 - 1983
1983 - 2002
2002 - 2005
2006 - 2011
279
CC TH H HIU TRNG
V QUYN HIU TRNG
(XP XP THEO TRNH T THI GIAN)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
Thy Phm Duy Nhng 10/1946 - 3/1947

Thy Dng Xun Nghin
1947 - 1951
Thy Nguyn Vn c
1951 - 1953
Thy Nguyn Vn Thu
1953 - 1954
Thy Nguyn Vn Hon
1954 - 1955
Thy Chu Th K
1955 - 1957
Thy Nguyn nh Khm
1957 - 1958
Thy Lng Vnh Khang
1958 - 1959
Thy Nguyn Huy i
1959 - 1962
Thy Li c Thng
1962 - 1963
Thy Chu Th K
11/1963 - 2/1964
Thy Dng Vn Ti
1964 - 1970
Thy Bi Quang Sang
1970 - 1974
Thy Nh Hin
1974 - 1981
Thy Nguyn ng Kn
1981 - 2002
Thy ng Vn t
2002 - 2005
C Bi Th Loan
T 2006
280
CHN DUNG CC V TNG L HIU TRNG

V QUYN HIU TRNG
(XP XP THEO TRNH T THI GIAN)
Thy:
Phm Duy Nhng
(10/1946 03/1947)
Thy:
Dng Xun Nghin
( 1947 1951)
Thy:
Thy:
Nguyn nh Khm Lng Vnh Khang
(1957 1958)
(1958 1959)
Thy:
Chu Th K
(1955 1957)
Thy:
Nguyn Huy i
(1959 1962)
281
Thy:
Bi Quang Sang
(1970 1974)
Thy:
Dng Vn Ti
(1964 1970)
Thy:
Nh Hin
(1974 1981)
Thy:
ng Vn t
(2002 2005)
Thy:
Nguyn ng Kn
(1981 2002)
C :
Bi Th Loan
T 2006
282
CC TH H PH HIU TRNG TRNG

TRUNG HC PH THNG LNG NGC QUYN
Theo th t thi gian c cc thy c Ph hiu trng:
1- Thy Bi Quang Huy
2Thy H Th Ng
3- Thy Lng Vnh Khang
4- Thy Nguyn Quang n
5- Thy Dng Vn Ti
6- Thy Li c Thng
7- Thy Minh Tun
8- Thy L Duy Sn
9- Thy Nguyn Vn Long
10- Thy Nguyn Quang Hin
11- Thy Phan Tin Dng
12- C Nguyn Th Phn
13C V Th Thm
14C Phan Th Yn Lan
15C Trn Th Minh Nguyt
16Thy Bi Anh Tun
17C Bi Th Loan
18Thy Phm Lnh
19C Nguyn Th Vit H
20C Nguyn Th Phng Dung
283
NHNG LU BT TRONG S VNG

LNG NGC QUYN
ng ch: NNG C MNH

(Ch tch Quc hi)
So vi lch s pht trin ca x hi, 45 nm cha phi l

di. Nhng i vi mt trng nh Trng Lng Ngc
Quyn l th thch qua cc bc thng trm ca thi gian
k t khi hnh thnh, tn ti v pht trin, l ci mc nh
du s trng thnh vt bc, s n lc phn u khng
mt mi, s k tc cc th h thy c gio v hc sinh. T
mi trng ny hng ngn hc sinh bc vo i, nhiu
ngi l anh hng chin s, l nhng cn b cng nhn,
nng dn, cn b qun l lnh o cc cp v khng t nay
l thy c gio v ang ging dy ti trng ny.
L mt trong nhng trng c Bc H n thm, l
mt trong nhng trng trung hc ln, nu khng ni l
u n ca tnh Bc Thi. tng l trng trong nhiu
nm ln tin tin c tng thng nhiu hun chng cao
qu.
Ti ngh rng, t ho v truyn thng, v nhng thnh
tu t c, khng th khng nghim tc nhn thng
vo nhng thiu st khuyt im t khng nh mnh.
Lm c nh vy ti tin rng trng Lng Ngc Quyn
s mi xng ng vi truyn thng c v s to ra
nhng bc tin mi trong tng lai.
Xin gi cc ng ch, cc thy c gio v ton th hc
sinh nh trng t y lng mnh nhng li chc mng tt
p nht. Vi tinh thn mi s t c nhiu thnh tch to
284
ln hn gp phn vo s trng ngi ca a phng v

t nc.
30/7/1991
Cho thn i
Nng c Mnh
ng ch: M QUANG TRUNG

(B th TW ng cng sn Vit Nam
Ph ch tch Hi ng Nh nc)
Nhn k nim ln th 45 ngy thnh lp trng Ph

thng trung hc Lng Ngc Quyn (13.3.1946-13.3.1991)
45 nm qua nh trng t c nhiu thnh tch gp
phn xng ng vo s nghip gio dc v o to c
nhiu th h nhn ti trong cng cuc bo v v xy dng
T Quc cng nh lm ngha v quc t.
Mong nh trng gi vng truyn thng tt p
qua, mt trng in hnh tin tin ca tnh, xng ng vi
tn tui nh yu nc dn tc Lng Ngc Quyn mt
con ngi chin u kin cng v hy sinh c i mnh
cho nn c lp ca nhn dn Vit Nam.
Ti mong li c dp n chc mng nh trng
n nhn hun chng cao qu hn na.
Chc nh trng tip tc pht trin theo hng hin
i ng VI vch ra v i hi VII sp ti v chin lc
xy dng v pht trin con ngi, chin lc trm nm
trng ngi nh Bc H dy.
Cho thn i
m Quang Trung
285
ng ch: NGUYN KHNH

(Ph ch tich Hi ng B trng)
Ti rt vui mng c bit trng Lng Ngc Quyn

t my chc nm nay lun lun gi c truyn thng dy
tt, hc tt v on kt nht tr trong nh trng.
Nhng t ho v truyn thng th phi ht sc c gng
pht huy truyn thng, trng Lng Ngc Quyn c
nhng bc tin b mi mnh hn na trong nm hc mi
1990-1991 v nhng nm ti.
Chc tt c cc ng ch gio vin, nhn vin nh
trng mnh khe, hon thnh tt nhim v nm hc mi.
5 - 9 - 1990
Nguyn Khnh
ng ch: NGUYN BC SON

(B th tnh y Thi Nguyn)
Trng THPT Lng Ngc Quyn c b dy truyn

thng 60 nm xy dng v trng thnh, c ng v
Nh nc phong tng danh hiu cao qu n v Anh hng
lao ng trong thi k i mi, Vi s n lc phn u ca
tp th gio vin, cn b, cng nhn vin chc v hc sinh
nh trng, ti tin tng rng s tip tc hon thnh xut
sc nhim v c giao, gp phn quan trng vo vic
thc hin thng li mc tiu, nhim v pht trin Gio dco to ca tnh nh.
286
Nhn dp k nim 60 nm ngy truyn thng v vang ca

Nh trng, ti xin gi li chc tt p nht n cc th h
thy gio, c gio, cn b, cng nhn vin chc v cc th
h hc sinh ca Nh trng.
Chc trng THPT Lng Ngc Quyn khng ngng
pht trin mi mi xng ng vi danh hiu Anh hng Lao
ng xng ng l ngi trng c mang tn Nh yu
nc Lng Ngc Quyn- xng ng vi tm vc ca mt
trong nhng nh trng c thnh lp sm nht ca nc
ta trong ch dn ch nhn dn .
Ngy 13-3-2006
Nguyn Bc Son
ng ch: PHM XUN NG

(B th thnh y Thi Nguyn)
Trng THPT Lng Ngc Quyn l nh trng ln

nht Thi Nguyn trong bc hc ph thng. Nh trng
c b dy thnh tch 60 nm qua o to cc th h hc
sinh trng thnh ton din trn mi lnh vc phc v t
nc. Ngy nay trong cng cuc i mi ca ng ca t
nc, chc nh trng ngy cng pht trin vng mnh
ton din, lun ginh c n v l c u ca ngnh
gio dc o to Thi Nguyn, xng ng vi danh hiu
anh hng lao ng trong thi k i mi v trng chun
quc gia.
Phm Xun ng
287
ng ch: BUN NHNG VOLACHT

(y vin B Chnh Tr, Thng trc Ban B th
ng Nhn Dn Cch Mng Lo )
Ti l Bun Nhng Volacht - U vin B Chnh tr,

Thng trc Ban B th ng Nhn dn cch mng Lo.
Hm nay ti rt vui mng c c hi cng on cn b cao
cp ca ng Nhn dn cch mng Lo n thm trng,
ni ti tng hc trong giai on 1955 1965.
Ti thy c thnh tch to ln ca nh trng gp
phn vo vic xy dng tnh on kt, hu ngh hp tc
gia hai nc trong sut 45 nm qua.
Xin knh chc nh trng thnh cng rc r trong s
nghip o to con ngi.
Ti mong mun trng tip tc hp tc gip t
nc ti trong s nghip gio dc cho ng v cho nhn
dn cc b tc Lo.
Cu chc cho nh trng c s pht trin i i bn
vng.
18 7 2007
Bun Nhng Volacht
I S CNG HO DN CH NHN DN LO
TI VIT NAM
Nhn danh i s s nc CHDCND Lo ti Vit Nam,
ti rt vinh hnh n d l khai ging nm hc 1998 - 1999
ti trng PTTH Lng Ngc Quyn, Tnh Thi Nguyn.
Chng ti rt vui mng trc bc pht trin v khng
ngng ln mnh ca nh trng nht l trong cng tc dy
v hc. c bit nh trng gip o to nhiu cn b,
hc sinh Lo v hin nay, khng t ng ch nhng
cng v lnh o quan trng ca ng v Chnh ph Lo.
288
Chng ti xin nhit lit hoan nghng v chc mng

nhng thnh tch m nh trng ginh c. Knh chc
cc thy, c gio v cc em hc sinh mnh kho, bc v
nm hc mi thng li.
Chc quan h c bit Lo -Vit i i bn vng.
Vilayvn Phmkh
Ngi: BRANISLAV HRADSKY

(Tu vin i S Qun Xlvakia)
Ti chc nm hc mi 1998 - 1999 nhiu thnh tch

trong cng tc s phm. Trng ca cc bn l tng
trng cho tnh hu ngh gia hai nc chng ta v chng
ti rt mng l cc mi quan h hu ngh v kt ngha, hp
tc vi trng hc Xlovakia s c tip tc v pht trin.
Chc cc bn nhiu sc kho v hnh phc !
5.9.1998
Branislav Hradsky
Ngi: VATAKA
(i s qun CHLB Sc v Xlvakia ti Vit Nam)
Chng ti xin chn thnh cm n Ban lnh o trng

v li mi tham d l k nim ln th 45 ngy thnh lp
trng ph thng trung hc Lng Ngc Quyn. Chng ti
xin chc Ban lnh o trng, cc thy c gio v hc sinh
trong nhng nm ti nhiu sc khe v thnh cng trong
vic thc hin nhng nhim v v o to th h hc sinh
mi.
Vataka
289
TRANG T LIU V S TRNG THNH

CNG HIN CA THY GIO V HC SINH
A - THY TIU BIU
I. Nhng thy c gio vinh d c hi ng Nh
nc phong tng danh hiu cao qu.
* Danh hiu Nh gio nhn dn:
1- Thy Hong Thiu Sn
2- Thy L nh K
3- Thy Trnh Trc Lm
* Danh hiu Nh gio u t:
1. Thy Dng Xun Nghin
2. Thy Nguyn Vn Nga
3. Thy Phan Trng Lun
4. Thy Bi Knh Hng
5. Thy Nguyn ng Kn
6. C
Lu Th Toan
II. Nhng thy c gio tng tham gia cng tc ti
cc chin trng B; C; K.
1. Thy Nguyn Huy i
2. Thy Lng Vnh Khang
3. Thy Nguyn Tit Long
4. Thy Trn Ngc Vnh
5. Thy ng c Thng
6. Thy Bi Quang Sang
7. Thy Minh Tun
8. Thy Nguyn Ngc Tm
290
B - TR TIU BIU
I - Nhng hc sinh l Lit s hy sinh cho T quc.
1/- Lit s: V Xun - Tt nghip lp 10 nm hc 1962
- 1963, S quan QND Vit Nam, tc gi cun Nht k V
Xun (NXB QND - 2005)
2/- Lit s: Nguyn Trng nh - Tt nghip lp 10
nm hc 1960 - 1961 nh th tr, tc gi nhiu bi th hay
v qu hng t nc.
V rt nhiu hc sinh Lng Ngc Quyn tr thnh
nhng lit s v danh, hy sinh trong chin tranh ginh c
lp, t do cho T quc.
II - Hc sinh thnh t trn mi lnh vc.
* Nguyn ng Thoi: Hc sinh thi khng chin
chng Php, Thiu tng QND Vit Nam.
* L Ngc Thu: Hc sinh thi khng chin chng
Php, Thiu tng QND Vit Nam.
* Vn Phc: Hc sinh thi khng chin chng Php,
Thiu tng QND Vit Nam.
* Bch Vn (b danh, tn tht l Vin): Hc sinh thi
khng chin chng Php, Thiu tng QND VN.
* Trn Anh Kit: Tt nghip lp 10 1959, Ch tch
UBND Tnh Qung Ngi
* Chu Vn Cng : Tt nghip lp 10 1962, Ph b
th thng trc Tnh u Thi Nguyn.
* Nguyn Th Phng Tho: Ph ch tch UBND
Tnh Thi Nguyn
* L Xun Hng : Tt nghip lp 10 1963, Thng
v Tnh u, B th Thnh u Thi Nguyn.
* Nguyn n: Ban thng v tnh u, Ph ch tch
UBND tnh Thi Nguyn.
291
* V Hng Bc: Ban thng v Tnh u, Ph ch tch

UBND tnh Thi Nguyn.
* Nguyn Trng Ym: Hc sinh thi khng chin
chng Php, Vin trng vin a cht, Trung tm KHTNCN quc gia, Vin s Vin hn lm KHTN Cng ho Lin
Bang Nga.
* V nh Bch: Hc sinh thi khng chin chng
Php, Gio s TSKH, Nh gio nhn dn, Anh hng lao
ng thi k i mi, nguyn Hiu trng trng i hc
Kinh t Quc dn H Ni.
* H Minh Trung: Hc sinh thi khng chin chng
Php, Gio s TSKH, Ph Vin trng vin bo v thc
vt.
* Trn Qun Anh: Tt nghip lp 9 nm hc 1955 1956, Gio s, Tin s Y khoa.
* Phm Vn Thc: Tt nghip lp 9 nm hc 1955 1956, Gio s, Tin s
* ng Thu: Hc sinh thi khng chin chng Php,
GS,TS.
* B Chng: Hc sinh thi khng chin chng
Php, GS,TS.
* Nghim Ph Ninh: Hc sinh thi khng chin chng
Php, GS, TS.
* Nguyn Mng Hng: Tt nghip lp 10 - 1960,
GS,TS
* Nguyn Tin Nguyn: Tt nghip lp 10 - 1960, GS,
TS Vin trng Vin nng lng nguyn t.
* Bnh: Hc sinh thi khng chin chng Php,
Nh gio nhn dn, i t, trng i hc an ninh.
* Nguyn ng Mnh: Hc sinh thi khng chin
chng Php, GS Nh gio nhn dn.
292
* Trn Phng: Hc sinh thi khng chin chng

Php, Ngh s nhn dn, o din in nh.
* Nguyn Th: Hc sinh thi khng chin chng
php, Ho s , Hiu trng trng H M thut H Ni.
* Phng Th Nhn: Hc sinh thi khng chin chng
Php, Ngh s nhn dn.
* Nguyn Bn: Hc sinh thi khng chin chng
Php, Nh vn.
* Vi Hng: Tt nghip lp 10 - 1958, Nh vn.
* H c Ton : Tt nghip lp 10 - 1958, Nh vn.
* Nguyn Bnh Phng: Nh vn.
III Hc sinh c bit xut sc:
* o Ngc Cng: Hc sinh tt nghip lp 12 nm
2010, Th khoa k thi tuyn vo trng i hc kinh t
quc dn, t im tuyt i (30 im) nm 2010.
293
TRANG HI K V K S
CA CU GIO VIN V HC SINH
------------------------------------TRNG LNG NGC QUYN
NHNG NGY U MI THNH LP
o Trng Du
Trng khai ging vo thng 10 nm 1946. Hm , hc

sinh tp hp ti mt ngi nh cui khu ph Trng Vng
cng vi cc gio vin tiu hc (ng Phm Huy Chu, ng
Trn Quc, ng Nguyn Vn H c c c Mo, c Gi).
ng L Trung nh long trng ct bng khai ging. ng
Phm Duy Nhng (trc l Trng Ty bnh dn hc v)
c c lm hiu trng ng thi trc tip ging dy mt
s mn: vn, s, ngoi ng cn mt s mn khc phi
nh mt s cn b c trnh ang cng tc cc c quan
khc m nhim (ng Chung Ty Kim lm, ng Hu
Ty Cng chnh, c K nh dy ch Hn, ti dy th dc
th thao). Lp hc ng vui no nhit, cc em phn khi
n lp ng gi, mn no cng c ngi ph trch. T
nhng ni xa, hc sinh nghe tin c trng trung hc Thi
Nguyn cng v. y l trng trung hc u tin ca
Thi Nguyn ng thi ca c khu I. N nh mt b uc
sng sau 80 nm trng ti tm.
L khnh thnh xong, chng ti c triu tp ti y
ban khng chin hnh chnh tnh d chiu i. Ph x
lc y cha b ph, nh ca cn khang trang, nht l tr s
ca y ban tnh, trc l ni v lm vic ca tn cng s
Php, l mt ngi nh cao tng nguy nga trng l. Chng
ti bc theo nhng bc vo phng tip n. Ai ny u
294
phn chn vui v. C ngi bn ti vic chuyn trng khi

cuc khng chin bng n. ng L Trung nh ni: "Nu
xy ra chin tranh tt phi tiu th khng chin. Trng s
khng gii tn m chuyn theo lng ngi. Tt c chng ta
u mun i ln, mun tin v pha trc, mun hc hi
tip sc cho cuc khng chin".
Khi khng chin ton quc bng n, nh y ban b ph
trc tin, trng phi tm ngh. Hc sinh tn c mi
ngi mt ni theo gia nh. Gio vin chng ti, ty theo
kh nng, nhiu ngi nhp ng, cn li c b nhim v
cc vng nng thn m trng. Ti c c v x C Vn,
l mt x bn sn a thuc huyn i T, c ni, c rng
rm li gn ng quc l. Do a im thun li nn mt
s c quan cng s tn v : Bu in khu, Khu on
thanh nin, Khu gio dc Vit Bc
Ti c phn cng ging dy trng tiu hc C Vn
ng thi lm hun luyn vin th thao trng Lng
Ngc Quyn. V trng mi thnh lp nn hc sinh cha
ng. Trng khi c 4 lp, phi chia lm 2 lp ghp
(lp 5 v 6, lp 7 v 8). Phn ng hc sinh l con em cc
huyn ln cn n hc nh i T, Ph Bnh, Ph Yn
v thm mt s con em my tnh khc. Thy Dng Xun
Nghin lm hiu trng kim dy cc mn t nhin, thy
Qu dy cc mn x hi. Sau ny s hc sinh tng dn ln
s lp v s gio vin cng tng. Trng Lng Ngc
Quyn hc bui chiu, lp hc trong nh. Cc em hc
sinh xa phi n ti trng. K tc x ca trng l mt
kho thc c, c hc sinh qut dn sch s. Ging ca
hc sinh l nhng tm g ghp ki. Gio vin v cng nhn
vin ca trng cng nh ca Khu gio dc u phn tn
nh nh dn. Mt s ngi c gia nh th n ring, s cn
li n cng vi tp th hc sinh. Bp nc do mt b gio
295
qun l, b gio Hin, c thm 2 cp dng phc v. V

ch C Vn hc theo phin (5 ngy 1 phin), hn na tin
ng gp cng t nn n ung ca thy tr c phn kham
kh. C hm phi n rau tu bay, loi cy mc hoang, c
hm n l sn luc hm mui vng. y th m nhng ba
u, n l ming ai cng thy bi ngy, tm tc khen ngon.
Thng nhng lc ri ri, cc em r nhau i mt sn v
nng n thm. Ti cn nh c nhng bui tra, c ch
nh thy chng ti khng c g n, bn lng thng ra vn
cuc sn, bc v ri em chn, khao chng ti. Tnh dn
tht m kh qun.
Nhng ngy ngh, thy tr chng ti li t chc vo rng
ly ci. Ci kh rt nhiu, mang v bp l un ngay c.
Nhiu khi gp rn, gp c trn. Nguy him nht l gp loi
rn xanh, chng khng to, ch nhnh hn u xe iu nhng
nc ca chng c v cng. May m thy tr chng ti
nhc nh nhau cn thn nn khng ai b tai nn g. Tuy
sng vt v nh vy nhng thy tr chng ti rt vui, vn
ht h vang ni rng. Nhng ngy sng gian kh y sao m
kh qun.
Nhp sng ca trng c th tri chy. Sng tp th dc,
sau l nhng gi t hc hoc lao ng: tra n ba cm
thanh m, nhng khng vng ting ci a vui nhn;
chiu ln lp. Cuc sng kh khn xa gia nh, thiu thn
th song cc em hc sinh th vn hng say hc tp d
ma d nng, d rt mt khng ai vng bui hc no.
o Trng Du
(Trch Mt thi nh - tp 2, BLL cu HS trng
trung hc Lng Ngc Quyn - Thi Nguyn (1955-1965)
296
NH BUI U TU TRNG
B Chng
1946,
Th x Thi Nguyn, nhng ngy cui thu, bui sm

sng dy c trn mt sng Cu di chn cu Gia By.
Cnh vt thm m m i vi mt th x min trung du
nhng tnh hnh thi s li v cng nng bng, ngay c vi
lp tr chng ti thi y.
Bao s kin va xy ra, Qun gii phng ko v gii
phng th x ri tin v Th . C H tuyn b c lp,
ngy bu c Quc hi u tin
Li cn bao lo u, Nam B bc vo khng chin, th
rc rch tn c Khin bn tr chng ti, tuy vui y,
c tp hp, diu hnh, c ht: "Ai yu Bc H Ch
Minh" cng lo u m dng tai nghe cu chuyn ngi
ln.
t nc va thot khi cnh n l, chnh quyn va
thnh lp p n bao lo toan. Bt c ai trong hon cnh
y, nhn ton din mi thy ci quyt nh thnh lp trng
trung hc Lng Ngc Quyn c mt ngha ng n,
mnh bo. Chng ti khng bao gi qun ci "n tnh" y
ca chnh quyn cch mng. Bui ban u y, mt i ti
(ng l c i v ti v hu), khng nht phai..
T sng sm, chng ti ti bi c trc trng trng c thnh lp nh th no, ai ngh tn trng,
chng ti khng c r. Nhng kh khn ca chnh quyn
tnh, chng ti cng khng bit. Nhng dn th x Thi
Nguyn rt ng tnh v rt ng h trng.
L cng b quyt nh thnh lp trng khng ng,
nhng vui v trang trng. Con trai, con gi chnh t qun
297
sm mu, o cc tay trng. Trng rong c m Ch tch

tnh l ng L Trung nh c quyt nh thnh lp v
cng b tn trng. Sau l ct bng khai mc, ngi a
khay, ko cho ch tch tnh l ch Qu, mc o di rt chnh
t. Sau l khai trng l vo hc ngay.
Thy Phm Duy Nhng lm Hiu trng, khng c mt
nhn vin vn phng no. Cc thy khc u l cc cng
chc thuc cc ngnh trong th x: thy Hu, dy Ton l
gim c S Lc L; thy Chung dy Ha lm Kim lm;
thy nh dy Hn t (sau ny c thm thy Nguyn Hu
To, dy Vt l l thy ca ngnh gio dc).
Thy Nhng kim dy nhiu mn: vn, s, a, ting
Anh, ting Php, nhc l.
Bi ting Php u tin l bi tp c "L'amour de
I'humanit" m anh Trng, con trai thy Hu, c ging
Php hay n ni thy cng phi khen. Bi hnh hc u
tin v ng thng, nhng mn hc l k h hc, thy c
km ting Php gomtrie v chng ti phi vit thm c
ting Hn.
Bi Hn t u tin l "Nam nhi ch t phng, Ph n
tm duy thun nht". Thy gi ti ln bng. Ti gh qua vai
thy nn chp c gio n ca thy. Thy khen ng
nhng ch xu qu, ch c 6/10 im. C lp n ln: Tha
thy, trung hc cho survingt (trn 20) ch khng surdix
(trn mi). Thy gt g v anh sau, gii hn ti th thy
cho 8 nhng li trn 20.
Tt c u ang d tm chp chng Nhng bao trm
tt c l nhit tnh. Thy nhit tnh dy, tr nhit tnh hc
v chng ti rt ngoan.
Trng ko di khong 2 thng n 19/12/1946 th
khng chin ton quc. Trng mn nh ng Trn B
Qun ri li mn c nh th Thi Nguyn c ch hc,
298
cui cng chng ti phi ngh hc, theo gia nh i tn c.

Cuc sng tri i. Lp hc sinh y trng thnh, gp
phn vo cng cuc xy dng v bo v t nc. Bn thn
ti, sau ny c ng trn ging ng ca nhiu trng
i hc, trong nc v ngoi nc; tng d nhiu ln khai
ging. Cc gio s phm phc theo ngch bc v theo
ngnh ngh long trng ch tng thng khai ging cng
khng cho ti nhiu k nim, nng n tnh nh mt nghi l
n s, l trao tn cho trng ti - trng Lng Ngc
Quyn.
Ngy 20/7/2000
(Trch Mt thi... nh - Sd )
CI NI DN TR CA NGI TH X
Trn Trng Chi
Ngy y, nh ti s 24 ph Bc Kn, trng sang "xt

ga" (hnh nh l ci ngi nh to c 6 gian cha t ln
nn Ty gi th chng). Trc nh c cy bng, thnh
thong hai anh em ti li ra chc nhng qu bng chn, n
rt ngon.
By gi, ti cn b qu, ch mi va c vo hc lp
ng u (tng ng lp 1 by gi), tc gi l lp bt,
Trng Con Giai Thi Nguyn (Ty t l trng Ren
Robin), lp thy gio n.
Ti vn nh r, vo hm y l bui sng ma thu, tri
mt v tnh ro. Vo khong hi mun, my b bn ca
m ti, nh pha trong vn hoa trn te ti chy ra ni vi
m ti:
B c bit hm nay tnh ta m trng thnh chung ri
299
khng? My ngi ang ko nhau xung di Chn gian

xem y! (Chn gian l on ph ni tip ph Bc Kn).
Cc b c v mng lm.
M ti bo: "Th l t nay v sau, my a nh khng
phi v H Ni tr hc nh bn anh n na. Gi c Hc
(tc ch gi ti) v c Du (tc ch gi bn Nhi) nh mnh
khng b hon cnh th cng c vo k ny y nh".
(Hnh nh lp ny con gi ch c ch M, ch bn Lu
Bch H, ch Lng Thi H v mt s ch na. Con giai
hnh nh c anh Trch "tru" nh bc x Mi, anh Minh
"Mc" nh c gio Xun, anh Tinh T nh ng Ngc c,
anh Hon, anh Honh, anh Hi nh bc Trng in, anh
An, ti khng chc lm).
Sau ny ln ln, ti mi nhn thy r c nhng iu
su lng ca ngi ln qua thi h hi ca cc b v qua
my li ni n gin kia ca m ti.
Cho n tn by gi, u hai th tc, trong tm khm
ti vn cn khc su hnh nh yn m, m m ca ci th
x Thi Nguyn xinh xn 60 nm v trc.
Mt ci ch vung vc, ba pha ng ty v nam l ba
ph nh ngi kiu chia l. Ring pha bc c mt bi trng
hp c di mc, ri mi n bc tng ro khu "xt ga"
t.
Trong ci tnh l bn sn cc ny, hnh nh tt c mi
ngi u quen bit nhau, u l ch b con thn thit, u
c vic ny vic kia phi nh v hoc gip ln nhau. C
th do ch gn nh nh no cng t Thi Bnh, Nam nh,
Hng Yn, Bc Ninh, Hi Phng... t di xui ln v c
c Cao Bng, Bc Kn t min ni xung. Nh ln sm c
th 80-90 nm nh nh anh Bch. Nh va va nh nh ti
l 45-50 nm. Sng xa qu, h "bn anh em xa, mua lng
ging gn", "ti la tt n c nhau". V cng v l dn
300
ng bng ln nn ngi ta u rt ch trng n s hc

hnh ca con ci.
Hu nh mi nh c con giai, khi hc ht ch trng
tnh, u phi gi con v H Ni hc. Tnh c tnh, con s
ny c l ln ti hng trm.
La u l nhng anh sinh 1920-1925 nh anh Nguyn,
anh V nh c ngh i, anh Tr nh c Ba Thung, hai anh
em Thi, Phc con c Lang, hai anh em Qun, Qut nh
c cai Phng (anh Qut sau ny l anh r ti), anh Nguyn,
anh Thng, anh Phng "gi" (ti rt xin c cc anh
i x v dng nhng tn "cng cm" nh th ny, ch
ct chng minh cho ci khng kh m m v c bit
thn thit ca nhng ngy y). Nhng ng hc tr ny c l
phi c lit vo hng ng cc bc "s phu" la u tin
ca tnh Thi Nguyn.
Ri la sau (1926-1930) n lp cc anh Nguyn Th
nh c bp Ty, anh Nguyn Ngc Khnh nh c T Phng
(sau ny l Ph Th tng Nguyn Khnh), anh Lc nh c
lang Vn An, anh Bng, anh Ln, anh Cn "t v" (ti b
qu, khng sao bit ht c tt c cc anh).
Mt on ph ngn to cnh nh ti m c n su
ng con giai tui su, tui thn v tui t (trong c anh
giai ti) cng u phi v H Ni tr hc. Khn ni, ting
l hc thnh chung ri (lp 6, lp7 by gi) nhng cng ch
mi 15, 16 tui u. V vy, cc bc cha m thng phi
ct lt nhau i H Ni xem my ng con n hc hnh ra
sao. Ci nm t Du ng thi i km cn thm bit bao
iu lo u khc. Lc chin s xy ra H Ni, c anh ln
sm, anh ln mun, cc bc cha m c nho c ln
Bi th cho nn, c ch cho con em mnh hc ln, th
s vui mng ca mi ngi dn th x l iu d hiu v
tht ng trn trng. T y, trng Lng Ngc Quyn
301
tr thnh ci ni dn tr bc cao u tin ca ngi th x

v ca c tnh Thi Nguyn.
V thy Hiu trng u tin ca ci lp u tin ci
trng Lng Ngc Quyn nm 1946 y l thy Phm Duy
Nhng, anh rut nhc s Phm Duy - ngi vit bi
"Nhc tui xanh" rt ni ting trong nhng nm u cch
mng.
Th ri, ch vi thng sau, khng chin. Cc ng con giai
Thi Nguyn tr thnh t v, sut ngy i ph nh, tiu th
khng chin. Th x tan hoang. Mi ngi u ri nh i
tn c.
n khong nm 50 - 51, ln u tin, ti c gp thy
Phm Duy Nhng. Khi , thy khng cn dy hc na,
m mang cy n ghi-ta n dy chng ti ht. Thy dy
bi "Trng chinh ca" ca nhc s Lng Ngc Trc, ht 2
b. n nay mnh gi gp ri tui thy ngy y ri m
vn c th dy cho ngi khc ht 2 b bi ht ny mt
cch ngon lnh, khng qun.
Nm 1950, hc ht lp nht (tng ng lp 4 by gi)
ca thy Cao Duy Chnh Tn Cng, chng ti ho hc
chun b xung Quyn vo hc nht trng Lng
Ngc Quyn. Mt trong s cc anh hc vin trng Lc
qun kha 4 (trng ng ti Tn Cng t ngy khai
ging n ngy b ging) rt cng chiu ti v anh Cung
Vn Ngi vit sn cho ti l th gii thiu gi cho ngi
bn ca anh l thy gio Nguyn Ln (ti ngh c th l
thy Nguyn Tng Ln chng?). Sau ny, ti c nghe
ni li, anh Ngi hy sinh sau ngy tt nghip trng Lc
qun c 2,3 nm. (Chao i, hn anh gi u xin hy v
nhn ly tnh thng nh anh v hn ca a em b bng!).
Chng mt thng sau, ng b lut s inh Thc Giang T i Trinh ng ra m trng t thc ngay Tn Cng,
302
chng ti khng v Quyn na, nn mi nm 1953 ti mi

c chnh thc tr thnh hc sinh ca trng Lng Ngc
Quyn, khi trng chuyn t Phng ln Tn Cng
sp nhp vi trng Ng Quyn ca c Bi Quang Huy.
Nhng ngy Tn Cng nm y li trong mi
ngi chng ta bit bao k nim p ca tui hc tr:
hc m, chn chng dp chng giy, hai a chung nhau
mt ngn n du ha lm t v hp thuc "camin" xanh
xanh, ca hai u ci "xranh" c chp ln lm bng n.
Ri lm bo lp, bo tng, k khu hiu, ma ht, t la
tri. Ri i dn cng p ng, thy Uyn sut b tri
sng Ri n tin chin thng in Bin Ph, n ng
Tng b th Trng Chinh v thm
Nhng n tng su nng nht trong ti c l vn l my
ngy u nm 1954, c trng si ng tin ngi ra trn.
Nhng ngi ra i sao m hin ngang, hng dng th! H
xp hng ba, ri sn trng i v pha ni Guc. C trng
ng tn ngn di theo. Anh Vin, b th chi on thanh
nin trng (nghe anh Hong ni sau ny l thiu tng
tnh bo, ly tn l Bch Vn) i sau cng, ln ht dc Ba
Hng, cn gi tay vy. Nhiu ch rt khn lau nc mt.
ng l "ngi ra i u khng ngonh li" ("t nc" Nguyn nh Thi). Honh trng v cng!
Trong s ny c H, Ti, Ti, c Minh, bn a va g
khi vai bn chin khng qung ! Trn nh H c n
ci hin t, nhe ci rng khnh rt d thng. Nh anh
bn Bnh nh, gia cnh rt kh khn, nhng lun ng
u lp v mi mt. Anh l hc sinh gng mu s 1 ca
ton khu Vit Bc nm lp 7.
Ti, Ti l tc gi bi i ca rt c yu thch, bi ht
chnh thc ca i thiu nhi Thng Tm trng Lng
Ngc Quyn cho n nay vn cn c cc "c" thiu nhi
303
ht say sa mi khi c dp gp nhau. Trc ngy ra i t

lu, Ti v Ti cn sng tc mt bi ht kh hay, hnh nh
bi "Tung c n chim b cu khp ni bay v". Bi ny
chc cc bn Bch Thu, L Th Loan, Dng Th Mai,
Dng Thy Chi, cc anh ch ph trch L Th Tip, V
Thanh nh r hn ti.
Sau ny Ti vo Nam chin u b thng rt nng,
tng cht nn dn lng em chn. n pht cht li
bng c ngi pht hin thy xc ny cn th, anh mi
c cu sng. H, Ti u mt cch y 10 nm v
bnh him ngho.
Nm 1955, trng ri Tn Cng v li th x Thi
Nguyn. Ti ln lp 9, mi u tr pha gn "Nh B",
cng vi Phm Hng C. Gn y l "ppt" ca Thnh,
Ph, Th cng lp, mi t trn ngc chuyn v. Bn kia
ng l nh b thuc l Vit Hoa, c b Tuyt hc sau
chng ti 2,3 lp, trng khu o , anh no cng lm lt.
Ri chng ti chuyn vo xm trong, cng vi T Phi
H, Nguyn Vn Hit. n khi c hc sinh min Nam tp
kt ra th n thm Nguyn Vn Giai (ngi Qung Ngi)
v cng. Nh hng xm c c b lm rung, mt l dm
en lay ly, lng my l liu, nhn vo thy m ui.
Ba cm ca chng ti ch ton rau mung, c chua, c
mm v rt nhiu mui t.
Lc ny, trng vn cn ngho lm. Nh ca ch ton tre
na. Cc gian lp hc ch thu th ca c dng ln ci
khung, cn li hc tr phi t hon thin. i nh xit bao
nhng ngy cng nhau xe t p nn, buc dng, trn rm
trt vch trn qu i "b tc cng nng". Lc k xong lot
bn g gh bng vo lp mi, thy sng n my tun
lin. (Hi Tn Cng ch c bn tre, gh bng thn g
bc trn 2 cc c chc. Ti ngi cng bn cui lp vi anh
304
Trn Qun Anh, ch Kim Sa, ch Ninh Hi, sau mi ti hc,

mng au nh).
Chng ti khng h c bit n bt c mt th nghim
l ha no, mt mu qung hay b xng ng vt no.
Tt c l "chay tnh"! Cha c c th vin. Cc thy
Nguyn Vn Thu, Nguyn Vn Uyn, Lng Vnh Khang,
L nh K, Hong Ngc Hin, c Nguyn Th Hng
u phi "din nm" thay cho tt c cc th phng th
nghim v th vin y.
n u nm 1956, trng mi bt u xy ngi nh
gch nho nh mt tng u tin lm phng th nghim. Oai
lm!
Nh cha xy xong th my a lp 9 c trng chn
i H Ni chnh hun i hc nc ngoi, trong c
Phm Minh Hong, Thanh Qu, Trn S Sinh (c hai
u mt u nm 2004), c Nguyn Vn Giai, V
Thuc, Thanh Qu, Nguyn Khanh (hc sinh min
Nam. Anh Khanh sau khi bc s Matxcva v Nam
chin u v hi sinh chin trng), c Nguyn Nha, Ch
Vn Tn v ti.
V cng chng ng rng, t cnh hc chay di nhng
ngn n du leo lt, chn i t, trng s na l tranh tre,
ch vi thng sau, my anh em chng ti c bc qua
ca quay 4 vo hc trng i hc Tng hp
Lmnxp th nc Nga cao ba chc tng, chim
trn ngn i Lnin rng hng trm hcta, ni c nhng
ging ng, nhng phng th nghim l ha ht sc hin
i, nhng bo tng sinh vt v a cht ht sc phong ph.
Cn hn c nm m!
Mi m hn na th k, sp qua mt i ngi!
La "s phu" u tin ca Thi Nguyn, ngi i lnh
nh gic, ngi lm Ph th tng, ngi lm th may,
305
th cha xe p nh nhng. Ngi tr thnh gio s, ha s,

ngh s nhn dn, ni danh khp nc (nh ha s Nguyn
Th, nguyn Hiu trng trng M thut Yt Kiu H
Ni, ngi v tranh la p nht Vit Nam, sau Nguyn
Phan Chnh; nh Ngh s Nhn dn Trn Phng, ch ti,
ngi ng vai A Ph trong phim "V chng A Ph", vai
V Khim trong "Tin tuyn gi" ca Trn Qun Anh).
Mt s anh, ch nay thnh ngi thin c, trong c
anh giai v ch gi ti.
Lp sinh sau 1935, hu ht u l hc sinh trng Lng
Ngc Quyn. C n th h con ci h, chu cht h, nhiu
ngi cng t ni ny ta i lm n sinh sng khp ni: H
Ni, Hi Phng, Si Gn sang c chu u, chu Phi.
C ngi tr thnh Nh gio Nhn dn nh anh Bnh
( mt cch y vi nm). C ngi l gio s, tin s
khoa hc nh cc anh V nh Bch (Anh hng lao ng,
nguyn Hiu trng trng H Kinh t quc dn H Ni),
H Minh Trung, Trn Qun Anh, Phm Vn Thc Nhiu
tin s, ph gio s, nh lnh o, nh bn qun, nh
thng dn, nh gio, nh bo, nh xe m, k s, bc s,
nh vn, nh nng dn, nh doanh nghip, nh cn b, nh
Vit kiu trng thnh t mi trng Lng Ngc
Quyn.
Nhng d u, lm ngh g, d s giu ngho sang hn
trong x hi c t nhiu khc nhau, d gp may nhiu hay t
trong cuc i, th ti vn tin rng, tuyt i a s cc hc
tr c "khng h lm danh trng" nh li thy Hiu
trng trng Ng Quyn Bi Quang Huy tng cn dn t
nhng ngy cn Tn Cng.
Ngy nay, Thi Nguyn c m mang hn trc rt
nhiu. Thnh ph tr thnh mt trong nhng trung tm
o to i hc ln ca c nc. Nhng ci ngn la dn tr
306
c nhen ln t nhng ngy u tin ca ma thu cch

mng nm 1946 y vn c ci thi v ring, vn c mt ch
ng ring, mt gi tr lch s ring, c bit l i vi
nhng ai tng sinh ra v ln ln ci th x min sn
cc m m v b nh.
V chc chn rng, mi mt ngi trong chng ta vn c
chung mt ni chn nh v, mt khung cnh, mt i
ng cc bn b thn thit qua mt thi u th y v t v
kh di, yu qu nhau, ngh p v t ho v nhau,
cho n tn khi nh phi nhm mt xui tay v theo
ng b, tin t.
Nhng tnh cm , c phi chng, l mt ngun lc tinh
thn v gi.
N vn lun tip thm sc mnh cho mi ngi hc tr
c trng Lng Ngc Quyn ca ci tnh l Thi Nguyn
th khng chin y gian kh v ng yu ny.
Nhng tnh cm tht sng trong v cao qu, m khng
mt iu g c th thay th c.
Lng B , Gia Lm
m 26 thng 9 nm 2005
Trn Trng Chi
(Trch Mt thi nh - tp 2, Sd)
307
THA BAN U CA TRNG TRUNG HC

C VN
Dng Xun Nghin
Thy Dng Xun Nghin sinh ngy 4 5 - 1924. u bng
Ton i cng ri hc Ban k s cng chnh (Trng cao ng
cng chnh) 1947 1951: Hiu trng trng trung hc Lng
Ngc Quyn; 1951 - 1952: Trng ty gio dc Thi Nguyn; 1952
- 1956: Hiu trng cc trng hc sinh Vit nam Nam Ninh (
Trung Quc ); 1959 1961: Trng Ty gio dc H ng; 1961 1974: Cng tc B gio dc; v trng v t chc cn b, cc
trng cc o to bi dng, Trng ban thanh tra; 1975 1986: Ch tch Cng on gio dc Vit Nam, mt nm 1999.
Ma xun nm 1947, Ph Th nhn nhp v ng vui.

Cc c quan, trng hc t H Ni tn c ln sau ngy 1912, ngy Ton quc khng chin chng thc dn php. Ch
ba y p ngi v hng ho. Cn b, b i, sinh vin i
li tp np. Gia dng ngi , ti tnh c gp thy gio
c ti, thy Ngu Nh Kon Tum lc l gim c Nha
Trung hc v. Thy khuyn ti n B quc gia Gio dc
nhn cng tc. Ngay ngy hm sau, ti c ng Nguyn
Vn Huyn, B trng tip. Tri vi nguyn vng ca ti
mun c cng tc Ph Th gn bn b, gn thy c
v bit bao ngi quenB trng giao nhim v cho ti
sang Thi Nguyn, thuc Khu I lc , xy dng c s
trng Trung hc- n nay ti vn cn nh li n cn ch
dn ca B trng v ti nhn nhim v mt cch rt
thoi mi, khng cht n o, mc du ti ch hiu Khu I l
g, cng cha h bit Thi Nguyn l g c.
Cho n tn by gi c mi ln c vic ln Thi
Nguyn, khi xe t bt u i vo huyn a Phc, thng
ng s 3 ln thnh ph Thi Nguyn, l trong lng ti
308
dng ln mt cm gic bng khung, hi hp l thng.

Nh khi ti th hm xing bng chic xe p c, vi
ngi v i sau, trn mt ng o h chi cht chng
xe c gii ca gic Php. Trc mt ti dn dn i ni
hin ln, v ri n cc khu rng, c lau mc cao vt, rng
na dy c, ngn cy r c xung ng. Ln u tin ti
thy rng st ngay ng ci nn khng khi bn khon, e
ngiNhng vi kh th khng chin ang bc ln cun
cun ca c nc, chng ti thng bc tin ti, khng ng
rng mnh s c lm mt vic ln rt ngha sau ny,
mt vic lm quyt nh c hng i trong sut cuc i
mnh.
Ti n S gio dc khu I v c ng Gim c tip.
Gi l S nhng l mt cn nh ra cnh ng lng
C Vn. Gim c l thy Nguyn Hu To, sau ny v
lm ch nhim khoa Tm l gio dc trng i hc s
phm. S ch c 3-4 cn b, trong thy Ngc l
thanh tra Tiu hc, mt nhn vin vn phng, mt nhn
vin k ton v 1 cp dng.
Ti nhn nhim v t chc trng Trung hc ca Thi
Nguyn cng vi anh Nguyn Vn Qu, mt sinh vin
trng Lut, anh Du, mt hun luyn vin th dc
BSEPIC. Trng s l nh lng C Vn, bn gh dng
chung vi trng Tiu hc s ti.
Ngy ngy anh em hp bn nhng cng vic cn thit,
chia nhau i su tm sch gio khoa mt vi nh th x
Thi Nguyn, i mua phn, mua giy, bt mc, phn
cng ti lm Hiu trng dy cc mn khoa hc t nhin t
nm th 1 n nm th 4 Trung hc, anh Qu dy tt c b
mn x hi, cn anh Du dy th dc
Ch mn mt ch thy hc sinh no n hc, chng ti
ngy ngy vo rng kim ci, nu nnui hy vng s c
309
hc sinh n hc. Hng thng tri qua m hc sinh th

khng c. Thnh thong mt vi bn cng hc i hc i
b i n thm ti, qun o Kaki, dy bt, sng nng bn
hng. Ti chnh lng so snh, suy ngh, mnh c n chc
nm ch th ny, bit bao gi c hc sinh. Trong lc T
quc lm nguy, nh vy c xng danh nam nhi thi chin
khng? Trong lng ti nh ln nh xin i cng tc,
ch mi khng chu ni
Th ri bng nhin mt bui chiu, pin.. pin mt chic
xe t ti xch ven ng. Hai ch b nhy xung, tay
xch cp, lng eo ba lng ngc hi n trng l
em Hon, em Lngcho n tn gi ti vn nh tn. Ch
l hai em c anh mt n v b i gn , nghe tin c
trng Trung hc m C Vn nn tin xe theo n.
C trng nhn nhp n hai em. Ngi lo nu cm ngay
cho cc em n. Ngi lo thu xp ch ngh. Ri xm quanh
hai em hi han, tm hiuSng sm hm sau, anh Du
thc cc em dy sm tp th dc, ri sau ra mt, n
sngChng ti c ri rt nh l c hng trm, hng
nghn hc n hc y.
T khi hai em n, dn dn mt s em khc nghe tin
cng ko n. l em San, em Sn con mt gia nh tn
c ln gn trng, em Chng con mt ng gio gn y,
my em T Sn tn c ln ri my em n: em Ngc, em
Ng, em S r nhau n xin hcTrng hc hm
hm c hn 30 em chia lm 4 lp, hc lm 2 ca. V ch
c 2 bung hc. nh C Vn bt u vang ln nhng ting
ni xa l ca cc b mn khoa hc x hi, khoa hc t
nhin li thm nhng ting Php do anh Qu kim
dyxen ln l nhng hi ci tp th dc ca anh Du.
Hnh dng cc c cu hc sinh trung hc, nhng ting n
a n o ngoi gi hc thu ht s ch ca nhn dn,
310
b i qua li
Hi trng trc tip c s ch o ca khu gio
dc, v tnh ch c Ty thanh tra Tiu hc v Ty Bnh dn
hc v. v vy m chng ti c nhiu k nim su sc v
tng ng gim c. ng Nguyn Hu To ni ting l cn
kim, lim khit, ng Hong Ngc Phch nh mt vn
nhn, ng ci nga khi i kim tra, thm cc c s. ng
Nguyn Ln ni ting l ngi chnh trc, rt ch n
vic vit ng chnh t, ng cng vi ti bin tp ti liu
rn cn chnh c dng nghin cu trong cc trng hc
c quan gio dc trong lin khu Vit Bc. Nhiu ln ng
ni vi ti rng ng rt tic khng cn lu li ti liu ny.
Mi sau khi thnh lp Ty gio dc tnh, trng mi
c Ty trc tip ch o theo s phn cp ca khu.
TRONG TI THY NHNG, THY NGHIN

Trnh H - Trnh Hi
Thy Phm Duy Nhng sinh nm 1919 - tt nghip trng s
phm, dy hc Hng Yn, Thi Nguyn; 1946 - 1947: Hiu
trng trng trung hc Lng Ngc Quyn th x Thi Nguyn.
Cui nm 1946, H Ni y lnh vin chnh Php hung

hng khiu khch. Ngi H Ni mt mt khn trng
chun b chin u, mt mt tn c cc gia nh. Gia nh
ti chn hng Thi Nguyn. Th l t mt hc sinh Lyce
Gia Long (H Ni), ti tr thnh hc sinh trng trung hc
Lng Ngc Quyn, m chng bit Lng Ngc Quyn l
ai. Gi l trng trung hc nhng ch c mt lp Nht.
311
l mt ngi nh lp r pha bn phi ca vo nh th

thin cha gio ti lng ng M, mi t th x Thi
Nguyn chuyn v trnh my bay Php oanh tc. Khc vi
trng c H Ni, y c nhiu mn ch do mt thy
dy: Thy Phm Duy Nhng. Thy va l gio vin ch
nhim, va l hiu trng. T Ton, Anh vn, Php vn,
Nhc, Ha thy dy mn no cng d hiu, li vui na.
Qun sao c nhng li d dm li n ci trn khe
ming hi lch ca thy! Cui bui hc no, thy cng dy
chng ti nhng bi ht do thy mi sng tc t khi cch
mng thnh cng. Cuc khng chin chng Php bng n.
Chin tranh c du hiu lan n Thi Nguyn. Thy
Nhng hng ng cuc khng chin bng cch hng ngy
huy ng c lp chng ti xp hng i theo thy diu qua
cc ph chnh ca th x Thi Nguyn, va i va ht vang
nhng bi hnh khc. C nhng bi nay ti ch cn nh
lm bm i cu, nh:
"No bao hng binh tin ln
B ci vang lng cu quyt chin
Bc oai nghim theo ting sng i tung honh"
n khi th x Thi Nguyn tiu th khng chin, trit
tn c, thy tr chng ti mi ngi mi ng. Thy
chuyn sang cng tc thng tin vn ngh. m chng ti,
mt s xin theo thy Nguyn Hu To lm danh sch i
hc C Vn, mt s i b i, s cn li theo gia nh
chuyn i ni khc tip tc cuc khng chin, trong c
ti theo b ln tn Cao Bng. Khng chin thnh cng, ti
v cng tc Bo Nhn dn mt thi gian kh di nhng t
gp c bn hc c. Mi n nm 1992, m Nht
ngy y ca chng ti khong 10 ngi c mt ti H Ni
mi c dp gp nhau. Chng ti tui trn di 60, gp
li sao m vui, m cm ng, nhc li k nim xa. Bn hc
312
gi nay ch cn Lng Thi H v Lu Khnh M. Chng

ti mi c c c L Trung nh, nguyn l Ch tch y
ban hnh chnh tnh Thi Nguyn, ngi khai sinh Trng
trung hc Lng Ngc Quyn v anh Nguyn Khnh,
nguyn cn b ph trch thanh nin ca tnh, lc ny l Ph
Th tng Chnh ph, n s. Anh n vi t cch cn b
c, li l chng ca Lu Khnh M. Anh k rng sut 80
nm n l, c th x Thi Nguyn ch c hai trng tiu
hc. Bn thn anh mun hc ln bc trung hc phi v H
Ni. Nhn dn Thi Nguyn rt phn khi trc vic tnh
"ng rng" ca mnh c trng trung hc cho con em,
cng thm tha v gi tr ca nn c lp. C L Trung
nh cho bit, c php m trng hc, y ban tnh mi
thy Phm Duy Nhng lm hiu trng. Chnh thy
Nhng ngh ly tn trng l Trng trung hc Lng
Ngc Quyn. Cho ti nay qua 55 nm xy dng v pht
trin, trng vn gi tn gi ny. C iu kin su tm ti
liu, bit thn th v s nghip ca nh yu nc Lng
Ngc Quyn, ti rt khm phc s hiu bit ca thy
Nhng v tnh Thi Nguyn, ngh gn tn tui ca
ngi lnh t tinh thn ca cuc khi ngha nm 1917 cho
trng trung hc u tin ca tnh mt thi c mang b
danh i Cn.
Cho n nay, c l nhiu bn hc ca ti thi k trng
ng Phng , c K khng th bit ngy sch
gio khoa cho cc bn mua dng, l u ra. Xin tha:
Sch gio khoa in bng nt ch mc tm v cc giy khen,
hc b ca trng in bng mc en l do ti, chnh xc hn
l do hai anh em ti in y. Nay ti v cng vui mng c
thy li nt ch ca anh ti l Trnh Long ( qu c t
nm 1974) trn t giy khen ca bn Bi Bch San ( Nh
B) do thy hiu trng Dng Xun Nghin k t nm
313
1948, nh dp chng ta cng ng gp cng sc, t liu

lm cun sch thn thng ny. Anh ti vit v v kh p.
Vit bng nt ch tri trn mt in, gi l in li-t. Anh
vit song, ti in. Cn sch gio khoa, chng ti vit bng
mc tm, in trn t st, gi l in t.
Gia nh ti ri H Ni tn c tng i mun, hu nh
b li ton b ti sn, li khng quen bun bn, cho nn b
sa vo cnh ngho kh mt cch t ngt. Ti may mn
c vo hc Phng l nh c s cu mang ca thy
Dng Xun Nghin. Ngy y gia nh ti tn c v lng
Phng Sn La, cch Phng chng 5 - 6km. S Bnh
dn hc v Lin khu I, ni cha ti cng tc ng . ng
Ph gim c S thng cm vi gia nh ti, trong mt
cuc hp lin tch, ni vi thy Nghin cho anh em ti
c hc. u tin, ti vo hc theo ch "bng thnh
vin", ngha l ch c d nghe ging. Do s c gng ca
ti, sau mt thi gian, thy ch nhim l Dng Xun Ho
c nhn xt tt, ti c chuyn vo hc chnh thc. Bit
anh em ti c kh nng, thy Nghin t chc cc thy gio
bin son ti liu ging dy ri giao cho anh em ti in thnh
sch gio khoa, nhm dp ng nhu cu cho hc sinh. Cng
nh vy chng ti c tin n hc, ng thi li c t
sch gio khoa nh cc bn khc. T chng ti tr thnh
c s in n lot ca trng.
Di ti cn 3 em na bc tiu hc. bt gnh nng
cho cha m ti, chng ti xin thy Nghin cho lm vic
vn phng (khi trng chuyn v Quyn), gip chng
ti a hai em trai nh ln cng, nui cho chng n hc.
Thy Nghin cng nhn li, giao cho anh ti lm Trng
phng hnh chnh, cn ti lm nhn vin. Nhng v ti
cha tui, phi n lng di ci tn trong s l Dng
Vn Thng, mt nhn vin mi thi vic. Th l chng ti
314
c iu kin va lm vic va t hc. Thy Nghin nh

ng Chnh B, thn ng Tru. Thy li bo anh em chng
ti v cng c iu kin gip thm anh em chng
ti. Sng gn thy, gng lm vic nghim tc, sng trung
thc, gin d v giu lng nhn i ca thy nh hng su
sc n s trng thnh ca ti sau ny. Ngay c khi ti v
hu, vn c s quan tm, ng vin ca thy. Gia nm
1999, ti c Nh nc tng thng Hun chng Lao
ng hng Nh. Tht bt ng, thy xem bo bit tin, li l
ngi u tin gi in thoi chc mng ti.
Cui thng 10/1999, c tin thy m nm trong bnh
vin Hu Ngh, ti r Nguyn Sn Giang vo thm thy.
Thy cn chuyn tr vui v v cho bit nm ti thy trn
80 tui. Thy k cc bnh nhn cng phng "t" l thy
c nhiu hc tr lun lun n thm, sng chng ai
bng. Ti mng lm thy thy sc thi hng ho, nhanh
nhn. Chng ti u cng ngh s bn vi cc bn t chc
lm l mng th cho thy tht vui v v tht ngha. Vy
m ch my ngy sau, xt xa thay, thy t ngt ra i mi
mi. C l hai chng ti c phc l nhng hc sinh may
mn c gp thy ln cui cng v chp nh vi thy.
Thy ci ti lm m chng kp xem!
315
THY DNG XUN NGHIN,

MT NHN CCH LN
Nguyn ng Thoi
Anh k s cu ng tr Dng Xun Nghin va tt

nghip qu Hng Yn bc vo cuc khng chin chng
Php mi qua tui 25. Lm g phc v khng chin tt
nht? Lc c nc u thc hin "tiu th khng chin".
Cc th x, th trn, cu, ng u phi o ph ht
ngn bc qun th, u c cn n na kin thc xy
dng cu ng mi. Th l anh Nghin nhanh chng
quyt nh em kin thc hc c thi thuc Php sang
phc v cng vic "trng ngi", mt cng vic ht sc
mi m i vi anh.
Thng 1/1947, trn mt thng sau ngy ton quc khng
chin, c s ng vin nhit tnh ca gio s Ngy Nh
Kon Tum, gim c Nha trung hc v thi , anh v x
C Vn (i T) vi quyt tm m li Trng trung hc
Lng Ngc Quyn ca tnh Thi Nguyn.
Lc , ba iu kin c bn cho vic dy v hc l thy
gio, gio trnh - sch gio khoa v trng s u l con s
khng. Kinh ph gio dc ca thi khng chin chng ng
l bao. Vy m vi ch "tay khng bt gic", anh bt tay
vo lm vic ngay: Trng s mn nh lng, bn gh
n gin nh a phng ng, vn g i xin. Ti liu
ging dy v khoa hc t nhin th dch t thi Ty ri bin
son li thnh sch theo chng trnh chung. Thy gio ch
c ba ngi. Ngoi anh Nghin l hiu trng trc tip dy
hc, c hai gio vin khc l sinh vin cha tt nghip,
trong c thy Dng Xun Ho, em trai rut ca anh.
Ri anh lm ngay "thng bo chiu sinh" khp chin khu
316
Vit Bc. Gn n ngy khai trng, ngi Hiu trng tr

rt hi hp khng bit c ai n hc khng? Khi nhn by
hc sinh u tin, anh mng ri nc mt.
Ch c by ngi, vn phi chia lm hai lp nht v
nh dy hc ngay. Dn d, s hc sinh tng ln, ngi
Kinh c, ngi Ty c. Ri cn b tr, b i, thiu sinh
qun c c quan, n v c v hc. Nin kha 19481949, khi trng ri v thn Phng , huyn Ph Bnh,
trng c su lp, trong c mt lp tam, mt lp
t. Nin kha 1949 -1950, trng pht trin tm lp,
nn li phi chuyn v hai thn c K, Nh Lng. Nin
kha 1950-1951, ch nm bom c lit, trng li phi ri
v lng Quyn v chuyn sang hc ban m. T con s
khng, trong 4 nm phi di chuyn bn ln. Thy Nghin
xy dng trng Lng Ngc Quyn thnh mt trng
trung hc khng chin ni ting ca Lin khu Vit Bc.
V i ng thy gio, t ba ngi lc u dn dn ng
ln. C nhng thy gio ni ting t lu l lp trc ca
thy Nghin. C mt s l sinh vin tr, hc sinh mi t
ti. Mt s na l Hiu trng cc trng tiu hc t
hc thm ging dy cp trung hc. c bit c mt
nh doanh nghip Nht Bn gii ting Anh, sau khi quc
Nht bi trn, li nc ta ri tn c ln Vit Bc ng
cam cng kh vi nhn dn ta. Thy Nghin cng mi
c v lm thy gio ting Anh v dy th dc. Tt c cc
thy, gi tr, c mi, Vit hay Nht u v cng knh trng
ngi Hiu trng tr y ti nng, nhng trc ht l v
c ca thy. i vi nhng hc sinh c hon cnh gia
nh qu kh khn nhng ham hc, thy thng tm cch
gip . Vi ch quyt tm khng chin v tm lng nhn
hu, c ng gic ng, thng 11-1949, thy vinh d
ng trong hng ng ca ng.
317
L lp hc tr u tin ca thy Nghin, li l ng ch

cng mt chi b ng, chng ti nh mi k nim su sc
v ngy kt np thy vo ng. Lc ng ta cn cha
hot ng cng khai. Trc ng k v Quc k, sau khi
long trng tuyn th theo ng iu l ng, thy rt cp
knh cn ra lau v xc ng pht biu thm:
"V o c, t cch, c nhn ti xin nguyn lm ng
li C H dy: Cn, kim, lim, chnh. Ch cng v t". C
chi b lng i v li th tm huyt ca thy.
Sau nm 1952, thy c cp trn iu sang Trung Quc
lm Hiu trng Trng Thiu nhi Vit Nam Qu Lm
ri lm Gim c Khu hc x trung ng Nam Ninh. T
nm 1959 n ht cuc khng chin chng M cu nc,
thy ln lt c trao nhng trng trch ln v cng tc
gio dc: Trng ty gio dc H ng, V trng v t
chc cn b, V trng v S phm, Cc trng cc o
to, bi dng v Trng ban thanh tra thuc B Gio dc.
Sau nm 1975, thy c bu lm Chnh th k Cng on
gio dc Vit Nam hai nhim k 7 v 8, v c i hi
Cng on Vit Nam bu lm y vin Ban chp hnh Tng
cng on Vit Nam nhim k 5 v 6. Nhng thnh tu ca
ngnh gio dc bao nm qua, thy Nghin u gp phn
xng ng.
Sau khi hon thnh xut sc cc nhim v ca ng v
Tng cng on Vit Nam giao ph, thy Nghin c
ngh ch hu tr ti phng Trung T, qun ng a
(H Ni) vn c anh em ng s bu lm Ph trng
ban th nht Ban lin lc cn b hu tr c quan B gio
dc - o to. a phng, pht huy tinh thn cch mng,
theo phng chm "sng vui khe, sng c ch", thy
khng mt cht ngh ngi, gnh vc trch nhim B th chi
b ng, y vin Ban chp hnh MTTQ qun ng a v
318
cn l mt thnh vin tch cc ca t th ngi cao tui.

Bit thy t thi cn tr, hn vi, sau ny c nhiu ln
gp li thy lc ng chc ng quyn cng nh khi
ngh hu, thy vn nh xa: kin quyt v rt sng to
hon thnh mi nhim v ca t nc, nhng vn tot ln
mt tm hn trong sng v mt c cao c: trung thc,
gin d, khim tn v rt thng yu mi ngi. Vi chng
ti, thy Nghin cn l ng ch, mt ngi anh ln. Thy
ra i t ngt tui 78 khi cn 10 ngy na l trn 50 nm
tui ng.
Vnh bit thy, chng ti v cng knh phc v qua vic
lm thc t chng t thy Nghin - Anh Nghin, lun nh
v thc hin trn vn li th khi vo ng cho ti pht cui
cng. Tht l mt tm gng sng v o c, li sng
"cn, kim, lim, chnh. ch cng v t". Hc tr cc th h
ca thy mi mi bit n thy, khng phi ch v cc kin
thc c thy dy d, truyn t, m trn ht l v hc
c nhiu v su sc nhn cch ca thy.
Thy Nghin - Anh Nghin, nh gio u t, tht xng
ng l mt trong nhng nh gio c nhn cch ln.
NH LI 50 NM V TRC
Phm Huy Chu
Ti vn l gio vin, dy hc tnh Thi Nguyn, n

Cch mng thng Tm cng Thi Nguyn. Sau khi cuc
khng chin chng Php bng n thng 12/1946, c th x
Thi Nguyn b "vn khng nh trng" v tn c v vng
319
rng ni. Ti say sa vi nhng hot ng mi: dy bnh

dn hc v, vit bo (bo "nh sng" ca Khu I), lm cng
tc thng tin - tuyn truyn, cng tc dn qun, cng tc
dn vn ca tnh. Ma h 1949, ti c c v dy hc
ti Trng trung hc Lng Ngc Quyn, lc y ng
Phng (huyn Ph Bnh).
Trc , trng ng C Vn, thuc an ton khu i
T, ni c c quan S Gio dc khu I. Gio vin mi ch
c 2 ngi, cn hc tr th lo to m c trn u ngn
tay, hc nh bn gh ca trng tiu hc. Nhng ri cuc
hnh binh thu ng 1947 ca gic Php vi mu "bt
sng Chnh ph khng chin, tiu dit b i ch lc Vit
Nam" tht bi; chng buc phi co cm li ti H Ni v
mt s th, dn sc hng "bnh nh ng bng". Th l
c mt vng thng du mnh mng pha bc tr thnh
vng t do, "di cn hm soi nhc nhn gian, trn
thanh bnh khng v gic!" (li th Xun Diu). Vit Bc
tr thnh cn c a vng chc ca ton quc. Trng c
iu kin c t chc ni dn c ng c, va thun
li v mt sinh hot, va c th tip nhn hc sinh cc
vng du kch, vng tm chim v vng t do.
V Phng , ti gp li thy Hiu trng Dng
Xun Nghin bit t hi cng C Vn, v thy Thanh,
bn c; ti lm quen vi cc bn ng nghip mi: cc thy
Mai, Qu, Ho, Ln, Ng, li c c mt thy ngi Nht
theo ta, ly tn l Trn Vn Hc, dy Ting Anh. Mi c
mt nm hc a im mi (48-49), m trng thnh
trng hn hoi, tc l c nhiu lp, cc lp t nht
n t, mi lp u ng hc sinh. B my qun l cng
b su: c hiu trng, c vn phng (2 nhn vin),
c gim th, c c mt ty phi. Hc sinh c t chc
thnh hiu on, chi on. Ngay nm u, trng cng
320
c chi b trc thuc Huyn y Ph Bnh, gm 3 ng vin:

1 gio vin l Trn Vn Quc, 2 hc sinh l ng Vn
Nng ngi x Phng v Nguyn Huy l ng vin do
Huyn y c v hc. Chi b dn d c b sung nhng
ng vin tr c cho i hc, li tin hnh kt np ng
vin mi nn nm 1950 c ti 20 ng vin, xung phong
trong mi vic, c uy tn. Nm hc 49-50, do s hc sinh
tng ln mt cch t nhin nn a bn trng m rng
thm sang thn c K pha bn kia sng Cu, tin cho
trng c th di tn v hng bc nu vn nht gic c c
hi nng ra cn qut vng bin ca khu gii phng (iu
ny cho n ngy ha bnh lp li, thc t khng xy ra).
a s cc thy gio, c ngi trc l gio s trung
hc, c ngi bng t ti hay hc my nm cao
ng thi Php thuc. i theo khng chin, cc thy dt b
li sng trong "thp ng" ca lp tr thc thnh th, ha
ng vo cuc sng ni thn d. V chuyn mn, tuy c
kin thc c nhng trc y c hc bng ting Php,
nay phi ging dy bng ting Vit. V khoa hc t nhin
th c th da vo cun "Danh t khoa hc" ca Hong
Xun Hn tm ra nhng thut ng khoa hc ting Vit.
Ring v nhng b mn thun ty Vit Nam nh a l,
lch s, nht l vn hc Vit Nam th vn c thu c trong
trng Php qu s si, phi tm ti nghin cu su rng
hn, da vo vn vn ha rng ri khai thc t nhng sch
v tp ch nghin cu chuyn m son ra bi ging mi.
Cng vic biu hin tinh thn dn tc t lc t cng
ng trn trng. Cn hc sinh th mt b phn l con em
thnh th i tn c, mt b phn l con em nng dn a
phng. B phn ny lc u cn t, v i hc trung hc th
phi hc qua tiu hc c bng trc kia gi l xc-ti-phica, vn khng c nhiu mt tnh min ni m trc cch
321
mng, 2 trng tiu hc ca tnh l c coi l nh trng

c bc hc cao nht, quy m ln nht ca c tnh! Song bt
k thnh phn xut thn nh th no, tt c u l nhng
thanh nin mi ln, tng c t chc vo nhng on
th cu quc, tnh ham hc v nhit tnh yu nc phi phi.
Cc em va hc, sinh hot lp, sinh hot on si ni, va
gip ch nh tham gia sn xut, lm cng tc tuyn truyn c
ng theo yu cu tng thi k ca a phng theo ng li
dy ca Bc H "tui nh lm vic nh", nhng em ln th
sn sng "xp bt nghin" nhp ng khi c lnh.
Cc thy tho lun vi nhau si ni v nhng ch
"mi l" rt ra t trong ni dung ca b sch nh ting
Php tn l "ch ngha Mc s gii" (A, B, C du
marxisme); bui lin hoan Tt trng, hc tr biu din
vn ngh, thy Hc cng tham gia gii thiu mt iu ma
dn gian ca Nht Bn, iu "bt cua", ng tc sao m
ging ng tc bt cua b gi ca Vit Nam n th; m
la tri hoan tng t hc sinh u tin ca trng nhp
ng c c i tuyn truyn ca Thanh nin tnh v gp vui,
dn my lng ko i xem ng nght khuya v tr chuyn
rm ran khp ng xm l nhng hnh nh p ca
mt thi, thy v tr sng chan ha trong hon cnh nh
nhau: u nh nh dn (tr mt vi hc sinh qu ngay
lng s ti) v u c nhn dn m bc. Khng c s
cch bit gia dn a phng v ngi tn c, mi ngi
gn b vi nhau bng tnh ngha "ng bo", y nh trong
truyn thuyt: u sinh ra t trong bc ca mt m u C.
X hi i i. Hai lp nhn vt i nghch vi dn
trong mi thi i c l qun lnh v quan li nay u
khng cn. Th vo , by gi l b i C H, l cn b
nhn dn u t dn m ra, i vi dn c tnh ngha rut
r. So vi dn, cn b Nh nc hay ca ng khng c
322
c quyn c li g, c khc chng ch l ch cn b th

c t chc nghim ngt hn. Ton dn on kt. Trn di
mt lng. Ngi vi ngi l bn, khng quen bit cng b
con. Mi ngi sng t do, lnh mnh, hin hu. Ni thn
cng xm vng, l m hm cng ng c qun ci then
cng vn yn bnh khng c ci gi l t nn x hi. X hi
p nh tranh. Chn l cch mng ht nh mt ngun sng
ti mt trn ngp khng gian, nhum hng tt c, t thm
c quang cnh ni sng cy c, lm rng r cc khun mt.
Nm hc 49-50 tri qua - thng 8/1950 ti c chuyn
cng tc ln c quan Nha tiu hc v. T bit cc bn ng
nghip, t bit mi trng (lc y hc sinh ang ngh h)
ti "nh neo" c gia nh tr li th x Thi Nguyn, t
vt o Kh sang a ht Tuyn Quang nhn nhim v
mi. Ti hnh dung ra chng ti hi . Trn con ng
lin tnh, mt gia nh nh gio gm v chng, con ci bu
du nhau i, mi ngi mt ba l khoc vai nh nhm.
ng th di, khng nh r i my hm th n, ch nh l
ngy i, m ngh, cm nhn thm tha rng vng t do,
u cng l nh. Thnh thong li gp mt ton b i tr
bng qua ng ri bin mt ht theo dng sui. Bu tri
trong tro, khng kh trong lnh, trong lng nh ca ht.
ng trn, yu bit my mi,
Bc chn nhp bc chn ngi mun phng.
n u cng ngha xm lng,
Chn tri sng no ng t do.
Thng 8-2000
323
TRNG "QUYN" THA Y

Th Nhim
Nhc n thi k khng chin chng Php, ti thng

ni: "Hi y ti dy trng Lng Ngc Quyn" vi
mt nim t ho nho nhC nh th ti dy
nhiu nm, ch khng phi ch mt nin hc 1950-1951 v
cha c ng gp g my cho trng c. Nim t ho nh
ca ti ch l v ti c mt mt tng tin tin m
nhiu ngi bit n nh mt in hnh ca phong cch
gio dc mi thi khng chin.
Gi y, na th k tri qua k t ngy ti mi ti
trng Quyn (chng ti vn quen gi nh th v trng
nm trn i Quyn gn th x Thi Nguyn). K c v thi
xa xa phai m i nhiu lm, nhng vn cn li trong
ti vi hnh nh p
Thi gian u ti sng chung vi gia nh hai n sinh
H (lp 7) v Yn (lp 6) tn c nh b Trng. H, Yn
l hai c gi xinh p, rt hiu hc v li m ang. Hng
ngy lo i ch, cm nc cho c nh. Hng tun thay phin
nhau i ct gut lm ci. Cc ba n thanh m ly rau ci
lm cht ti, cn thng l lc, vng, c kh. Nhng
khng kh gia nh tht m m vui v. Ti n, my ch
em li li hi hc bi, lm ton. Sng, dy sm, xp li ba
l u y ri i hc
Ging nh H, Yn, cc hc sinh nam cng nh n sng
Quyn u tt bt sut ngy lo n, lo hc, lo trnh my
bay, c em ht thng cha c tin nh gi cho, li lo
chy go. C cc bn tng tr lo gim, khng n ni
thiu thn, nn vn hc tt. Em no cng lun lun ti vui
hm hnh, khng ru r th than.
324
Ti dy Anh vn lp 6 v 7, Php vn lp 8. Cc em
hc sinh kh thch th vi mn ting Anh l tai nn rt ho
hng nghe bi c gng pht m cho ng, khng ngi pht
biu, thng nu thc mc vi mt thi ci m, hn
nhin. Lp hc si ni ti vui vi i lc t cu li ng
nghnh, d dm c lp c dp ci r ln vui v. Nhn
nhng gng mt sng sa v t y, ti thng ngh rng
nhng c cu d thng ny sau bui hc li tt ti i
ch, gnh nc, li thi thi cm u c nh chng
ti, lp hc sinh thi bnh ch mit mi vi sch v, bit g
n ch ba, bp nc.
Hiu on hc sinh gm nhng cn b thanh nin u t
lm ct cn cho phong tro hc tt, lao ng tt, sng vui
ti lnh mnh cho nn cc hc sinh trng Quyn mc
du gian kh vt v nhng vn sng ht mnh, hc ra hc,
chi ra chi, lao ng tch cc gip trng gip dn trong
nhng bui lao ng cc nhc, vn khng thiu vng ting
ci, nhng cu pha tr d dm, nhng pha a tu mua vui
lm qun i ni mt nhc
C nhng bui tra cc em sinh hot lp vi nhau, cng
n bi, lm bi, rt kinh nghim hc tp, cng kim im
nhau thng thng v thi hc tp hay lao ng. Ri gii
lao vui a di bng cy trn i lng gi. Cc c cu ho
hng n, ht nhng bi ca cch mng hay nhng iu
nhy sol..la..sol.. vui nhn, tng nh chin tranh cn
mi u xa
Nhng thc ti th my bay ch vn lun qut quanh
vng. C ln xm Quyn b oanh tc, chy ri nhiu nc
nh. Nhn dn hay vo ni s tn. V chng ti phi mt
phen ln n chuyn ch cnh u quanh trng. Ti
phi ri xa hai em H, Yn tr tm trong mt tp lu
gn nh Quyn. Ri trng chuyn sang hc m. Th l
325
ti ti, vi nhng ngn n du nhy nht trn ng ln

i, cc em i gi nhau n lp. Gi vn, thy Thanh vn
sang sng bnh ging th ph, thy Ng dy ton rt say
sa, thy Bnh ging l ha. Hc sinh vn chm ch nghe
ging, qun ht mi u t lo phin
Nhc n cc thy, ti cn nh c anh Thanh c gi
a l "thnh phn" vi ti bnh ging thao thao lu lot rt
li cun hc sinh, anh Bnh nhit tnh si ni, anh Ho
trng ging mt nh thng thi ng tr nhng d gn d
mn, anh H Th Ng mt b th chi b gng mu, tch
cc gn b vi phong tro hc sinh v gii dy ton. Ni
bt l anh hiu trng Dng Xun Nghin, mt lnh o
nng ng hng hi gp cng ln trong cuc cch mng
gio dc trng Quyn, to dng phong cch ging dy
dn ch, bnh ng
Kh khn ln i vi anh ch em gio vin l thiu sch
gio khoa, t liu nghin cu. nh phi t bin son gio
trnh theo nhng cun sch t i mang theo v b sung
bng nhng kin thc m bn thn cn tch ly c sao
cho bi ging d dng n vi hc sinh.
Cng nh cc em, chng ti cng gp nhiu kh khn
trong cuc sng hng ngy vi nhng ba n m bc,
nhng tin nghi sinh hot cn thiu thn nh ngn n
in, chic xe p Mc du vy chng ti lun sn sng
chp nhn gian kh, ha mnh vo cuc sng ca cc em
gip nhau cng hc tt, dy tt. Hc sinh gi cc thy
c l "anh, ch" xng "em". Vi li xng h gia nh y,
khong cch gia thy v tr trc y cn xa c rt
ngn li rt nhiu. Thy n vi tr nh anh n vi em,
tht tnh cm, tht t nhin thoi mi. Trong nhng bui
trao i v tnh hnh hc tp, gio vin lng nghe nhng
thc mc ca hc sinh v bi ging c gng rt kinh
326
nghim sa li gio trnh sao cho ph hp vi trnh tip

thu ca tng lp, m vn nghim khc ph bnh nhng li
lm ca mt vi c nhn hc sinh no
Phi chng l nt ni bt ca trng Quyn vi phong
cch giao tip dn ch, vi phng php ging dt bm st
vi thc tin cch mng. Ti c cm ngh nh vy v
trng Lng Ngc Quyn thu y.
NH MI TRNG XA
Nguyn Tng Ln
Ngy y - cch y hn 1/2 th k, khi nhn c

quyt nh ca Nha trung hc v, ti ho hc nhit tnh n
nhn cng tc ti Trng trung hc Lng Ngc Quyn
(Thi Nguyn).
Trng nm bn b sng Cu trong xanh v lng l, c
bn ph nh, c con ngang, c nh Phng c knh
m s, c dng ngi qua li khi nhn nhp tp np, lc
tho vt mau l trnh my bay Php n khng b.
Bc vo ngh dy hc tui 21 trong chin tranh,
ti m p nhng hoi bo, hi vng ca tui tr tuy hng say
phn khi song hi hp b ng v kinh nghim ng i
v ngnh ngh cn qu t i.
Thng 10 nm hc 48 - 49, va t chn ti trng, ti
b cun ht ngay bi ging ni si ni, m p, y sc
thuyt phc ca anh Dng Xun Nghin (Hiu trng)
khi anh c din vn khai ging. Anh nhc li thnh tch
ca trng t ngy thnh lp, nhc li k nim ngy khai
trng ca nh vn ho Php Anatole France "Vo
nhng ngy u thng 10 hng nm, khi i qua vn
327
Luxembourg, ti trng thy mt cu b khi ng, hai tay

t ti, cp sch trn lng, va i n trng, va nhy
nht nh con chim s" v xc ng bit bao, ngay bui
u gp ti, tay bt mt mng, anh vui v gii thiu vi ti
ng nghip v hc sinh ca trng. Sau dn ti v nh
ring, b tr ch n, , lm vic cho ti.
Ri nhng bui ln lp u tin ca ti, cho n nay vn
li nhng du n p : Mt ln dy Ha hc lp
nh B, khng c sch gio khoa v ti liu ting Vit, ti
ln lp dy chay, va dch sch Php c (Billard Touren)
va ging cho hc sinh. Thy thy b ng, lng tng, cc
em hc sinh ca lp (lc tui xp x bng tui ti) vn
c gng phi trt t tp trung theo di v ghi chp cho n
ht tit hc.
Vo mt bui sng ma ng, lp hc phi s tn trong
nh lng c K, dy v "my nh" (quang hc) lp
Tam, khng c dng dy hc minh ha bi, ti phi
tm kim ng th chp nh em my n lp chp nh k
nim cho hc sinh, qua tn dng my nh thao tc
ging gii tng b phn ca my cho hc sinh. Ging bi
na chng, my bay Php n khng b, thy v tr va
em my nh xung hm, va trao i bi.
Li c nhng bui ti gi rt, di nh n du, anh H
Th Ng (gio vin ca trng) ang cn st rt, vn c
gng r ti n cc t hc tp gia nh hc sinh, va thm
hi tnh hnh, va trao i gii p thc mc v cc bi
ging trn lp. Sau thy tr chng ti vn ngh, n ht
vui v, qun i nhng gi pht nhc nhn, kh khn trong
cuc sng vt cht thng ngy.
Khng dng tnh thy tr, tnh cm ng nghip gia
chng ti cng rt thm thit. Nhng nm cng tc
trng, v cha c gia nh ring, ti n chung vi gia
328
nh anh ch Nghin (Hiu trng), c s m bc gip

ca gia nh bc Mai, gia nh anh ch Qu (kim thy
dy vn, dy Php vn v Anh vn ca trng) vui bun,
gian kh, kh khn cng chia s vi nhau, coi nhau nh
anh em mt nh. Hng ngy, ba cm gia nh tuy gin d,
m bc, ch c "c bung" hoc c ba ht go, n cho v
bnh cun tr cm - c ti ang son bi th ht du thp,
c bui va trng v nh ln cn st rt - lc quan, yu
i cng nhau khc phc kh khn, chng ti vn say sa,
nhit tnh ln lp, m bo chng trnh mn hc; Ting
ht, ting n (guitare, mandoline) "Trng ca Sng L",
"Quay t", "Em hy i anh v" l nhng giy pht th
gin, ng vin chng ti sau nhng gi lm vic cng
thng.
Hn 50 nm qua, lch s sang trang, t nc i
mi mi mt, hm nay thy tr chng ti (ca nhng nm
thng khng chin gian kh) li c dp hi ng, n li
nhng k nim xa. Trong i ng thy tr chng ti, c
ngi i xa, c ngi du im bc, c ngi cn
ng chc, c ngi ngh hu tui cao sc yu - t cc
no ng ca t nc, t cc lnh vc cng tc khc
nhau c gio s, bc s, k s - c nh gio, nh bo, phng
vin, c cn b cao cp trong qun i, nh qun l kinh
doanh, nh ngoi giao, cn b khoa hc, nh vn, nh th,
ngh s gp nhau tay bt mt mng, vui v, phn chn,
thn tnh k cho nhau nghe, trao i vi nhau no chuyn
cng tc, chuyn gia nh, ring t Vn nhng gng
mt nh cch y hn 1/2 th k, tui tuy cao, tc
bc nhng tm hn rng m v vn ti tr nh thu no!
329
P pt xm tri
Thanh
Ting kng bo ng vang ln, ln ting x rt khng kh

ca my bay. tip theo l mt lot ting bom n rn. Ti
ht cht. V vi chuyn n ni mi cng cc anh Huy,
Thu, Bch, Cao Tiu v V Thanh.
Ni y l xm tri vi vi ba nc nh ngho nn, nm
ch v gia cnh ng y nng, tht dung d v thanh
bnh, tot ln mt v t nhin thn d, mc cho my bay
ch sut ngy dm ng.
Di mi nh tranh vch t s si y, din ra mt nt
sinh hot ht sc n gin v vt cht, nhng li rt phong
ph v tinh thn ca lp hc sinh khng chin chng php.
Cuc sng mi mit tri, thm thot gn 50 nm.
Nhng ci thi ca tui n sch khng bao gi phai m
trong k c. N l s tip ni ca ngy nay, tht nn th v
t ho, kho khon v huyn diu, vinh hnh v tnh ngi,
dng nh vn cun qut bn nhau. Khi gp l tay bt mt
mng vn phong cch , vn ging ni , chng h phi
pha bi thi gian, v bi khng gian y bin ng vi
nhiu sc thi, kiu sng mi thi hin i.
Ngi cng gia nh n ba cm bnh thng ngy nay,
mt ba cm m trong sut i hc sinh trong khng chin
khng bao gi c, ti lin tng n v thm mun ci
hng v ngt bi ca a mui rang, mm tm kh nng
l chui v mi thm phc ca bt cm go qu Ph Bnh
nu bng c gut. y vy, hc sinh thi thong nhn ba
gp go cho khng chin.n ung thiu ba l bnh thng
v trong t c bn qu ngho khng gp tin v go.
330
Th m tnh bn vn chan ho chn tht, khng tnh ton

thit hn.
Qun o c vi 3 ming v m vn sang. K chuyn cho
gia nh nghe, c nh u ci ngc nhin.
Sinh hot gian kh ln hi, nhng hc tp vn mit mi,
hm h. Ban ngy, t hc tp di cc lm cy. Ban m
hc sinh t v cc qu i, trong cc phng hc t tay lao
ng sng to nn. nh sng cc phao n kiu, mu,
lm bng v chai, l v ng thu tinh. Mun bng cho en
v nhn r trong nh sng ca ngn n du lc t lc m
th phi c l khoai v nh ni. Ting ht gia gi ca cc
lp vang ln rn rng v ci mu , ting d t d
tating ht v nhn dn qun mnh,ting sol l sol vang
vngTing thy Hiu ging vn r rng, mch lc, nhn
mnh nh cun ht tm hn. Ging ni ca thy kho
khon, m cng nh mun gieo cy tnh yu thng v hy
vng cho lp lp hc tr. Khng kh im phng phc khi
thy Bnh vo lp, c pht lng l nh chn khng; nhng
li chan ho, n cn, vui v, hn nhin sau khi tan lp.
Trong ci lao xao thi thong cn nghe thy ting pht
m l l ca thy gio dy ting Anh. l ting ca thy
Hc - mt thy Vit Nam mi rt hin t.
Tt cmi s un nn mm do ca khoa hc x hi
v nhng chng minh chn l khch quan ca khoa hc t
nhin ca cc thy c c truyn cm dn, m dn tm hn
v tri thc, to cho hc sinh nhng hnh trang ban u rt
c bn cho tng lai.
m ti lng Quyn sng ng n tn khuya. Tan hc
v, hc sinh cn chong n c sch. Tui tr by gi thiu
thn b, ngay c li bo ban ca gia nh xem ra cng
him; nhng lm c tt c: hc tp gii, lao ng tt,
331
phong v t cht; ngm n ngy nay, sao m p v

trong sng n th!
Ban ngy, bng dng lng Quyn m m bao quanh ph
nh - y c cy a tn xo to che nng, c c b hc
gii, du hin, tng i d i hi thanh nin sinh vin th
gii Bucaret.
Cuc khng chin ca dn tc vo giai on c lit. Nh
trng v x hi quyn vo nhau nh th thng nht. ch
qut cng ca dn tc c nh trng hun c thc
y nhiu bn ra i chin u. c bn ng xung mt
trn in Bin Ph. C bn ra nc ngoi trau di kin
thc xy dng t nc khi khng chin thnh cng.
mi ngi u cm nhn c trch nhim ca bn thn
i vi t quc, i vi nhn dn trong hin ti v tng
lai.
T ho v vinh d thay c hc tp di mi trng
Lng Ngc Quyn! C th c nhiu bn i cht th v
nhiu l. tuy vy, trong hon cnh no chng ta mi mi l
bn.
Ci tp th hc sinh trong ppt xm tri lng Quyn
nh ng Khng cng ho quyn trong cuc sng chung
ca nh trng lc . Ci ch ca nh trng v mong
mun ca gia nh phn no c gii p. Tt c cc
thnh vin trong ppt u thnh t trong hc tp v phn
u. Ngy nay h u l cc ng vin ng cng sn Vit
Nam quang vinh. C ngi trong s h tr thnh Chnh,
Ph gim c, Tng gim c, Trng, Ph cc V, Vin
thuc cc c quan ca ng v Nh nc.
tui hu ri, vic gia nh cng bn b lm! Ti ngi
vit li vi dng n s ny m thy bi hi nh li ci tui
cp sch n trng tht thi v - Ci tui quyt p bng
gian kh, lun c m v hy vng, ci tui tri dy, xut
332
hin nhiu tnh cm p m li ng ngng khi nhn thc

vn vt xung quanh!
p lm, p v s bnh d, thn nhin i vo cuc sng
ca lp tr c o to, rn luyn cch cng hin; p v
tnh bn, tnh thy tr; p c v phong cnh lng Quyn
m m v dung d! - Mt k c khng th no qun!
NHNG DU N THEO TI SUT I

Nguyn Ngc Chng
Ma h nm 1953, cuc khng chin chng Php

chuyn sang mt giai on c ngha quyt nh. C nc
tng ng vin ton lc Tt c cho tin tuyn - Tt c
chin thng. Ti quyt nh ln ng nhp ng trc
tip nh gic. Ti v anh ti l Nguyn Ngc Thuyn
cng ln Tnh on thanh nin Thi Nguyn gp ng ch
Kim Qu inh xin giy gii thiu sang Tnh i ng k
nhp ng. Khi ti va trn 17 tui. Ngy 12-9-1953
chng c bin ch vo trung on 77. Hnh qun ln Ph
Th luyn tp qun s 2 thng v chnh qun chnh tr 1
thng. u thng 12 nm 1953 ti cng n v hnh qun
ln Ty Bc tham gia tiu ph v m ng vo chin dch.
Ti tham gia t ko pho vo in Bin Ph v c b
sung vo i pho cao x . Anh Thuyn c b sung vo
i on 312, n v ch cng nh vo Him Lam v khu
ng.
m 30-3-1954 anh Thuyn hy sinh trong trn nh
thc su vo sn bay Mng Thanh.
333
Ti c bit c rt nhiu hc sinh Lng Ngc Quyn

tham gia chin u mt trn in Bin Ph lch s
nm y v lp c nhiu chin cng xut sc...
NH MI TRNG XA
Nguyn Vn Thu
Thy Nguyn Vn Thu sinh ngy 7 - 3 - 1922. 1945 - 1946: dy
trng trung hc Chu Vn An, H Ni; 1947 - 1950: dy trng
trung hc Hng Vng, Ph Th; 1950 - 1951: Hiu trng
trng cp 2 Bc Kn; 1951 -`956: dy, lm Hiu trng (t 1953)
trng cp 2-3 Lng Ngc quyn, Thi Nguyn; 1956 - 1958: dy
trng HSP H Ni; 1958 - 1979: Cn b, Ph gim c , Quyn
gim c Th vin KHKT trung ng; mt nm 2006.
Mng trng nay tuiNm nhm

Vn nh c gi tui ang xun
Tr gi hp mt n chuyn c
Bao nim hnh phc tha gian trun .
Th y, tnh yu mt mi trng
T ho bit my ting Anh hng
Con ng cch mng nay i mi
Mi mi thi gian vn nh thng.
334
MT V HIU TRNG NG KNH

Lng Vnh Khang
Thy Lng Vnh Khang sinh ngy 1-12-1933. Tt nghip th
khoa Ban Ton-l trng d b i hc s phm cao cp LK4;
1954-1959: gio vin, Ph hiu trng trng cp 3 Lng Ngc
Quyn, Thi Nguyn.
kinh qua cc chc v cng tc: Ph hiu trng ph trch
trng SP trung cp Khu TT Vit Bc( 1959 - 1962), Hiu trng
trng SP Bc Thi ( 1968 - 1989); Chuyn gia gio dc ti Lo
(1963 - 1968), Angola (1986 - 1989); cn b ging dy v nghin
cu trng HSP Vit Bc (1990 - 1993). Ngh hu nm 1993.
... Rt may mn cho ti, anh Thu cng dy vi ti cc mn

ton, l l mt thy gio gii, mu mc c trong ging dy
v i thng. Anh tt nghip ton hc i cng , ang
hc d c nhn th khng chin bng n, anh ri Th i
khng chin v tr thnh gio vin ton. Anh c kin thc
khoa hc rng v vng vng, c phng php dy hc rt
s phm, lm Hiu trng nhng anh vn dy nhiu gi
khng km chng ti nhng gio vin thng my (thi y,
tht ra cng tc qun l nh trng c phn n gin hn
ngy nay: khng phi lo ch o i sng, lm kinh t phc
tp hn by gi). Anh t ni nh nh, hay ci n, song
ni chuyn rt d dm, rt tnh cm. Khi c iu g tht vui,
phi ci cho thnh ting, anh thng ly tay che ming
li. Khng ai nghe thy anh to ting nng li gt gng qu
trch ai bao gi k c vi hc sinh c khuyt im nng.
Anh bao gi cng ng gi trong cc bui hp v ln lp.
Cc bui hp anh truyn t ngn gn , khng ni nhiu,
ni di. Tuy vy mi ngi t gio vin hc sinh, nhn dn
335
u qu mn anh thc s, cng vic nh trng rm rp,

u ra y. Tuy dy nhiu gi, anh vn b tr d lp chng
ti u n, sau gp trao i xc ng, tn tnh nhng
rt ngn gn v anh bit i vo im mu cht. Anh rt
ng vin v thng cm vi nhng tt xu ca cc gio
vin mi vo ngh chng ti, cn thiu kinh nghim hay
ni nhiu, ni nhanh, tham lam trong truyn th kin thc,
khng st vi trnh v hon cnh hc sinh, ra nhiu bi
tp kh, hc sinh hay ku ca, phn nh ln nh trng.
Gio vin tr chng ti mong c anh d lp v rt
thch d lp ca anh. C th ni qua anh, chng ti tin
b nhanh trong chuyn mn v xy dng c phong cch
dy hc s phm. Lc y cha c sch gio khoa, gio vin
phi t son ly bi ging theo chng trnh.
Cc bi son ca anh u rt sc tch, sng sa, va l
gio n va l bi hc cho hc sinh. Anh sau ny c B
mi v ban th son sch gio khoa v sch anh son vn
dng cho h 9 v 10 nm sau ny. Tuy dy lu nm,
nm no anh cng sa li bi son cho hon chnh ; trc
gi ln lp vn dnh th gi nhm gio n, chnh v th gi
ging no ca anh cng thnh cng tt p. Anh ni va
, din t chnh xc, vit bng v hnh chm cn thn
nhng khn trng, khng li tha, ng tc tha, to cho
hc sinh mt n nphc tp lp: H bit r khi no th
ch ln bng nghe ging, khi no th ghi, t ghi khng i
anh c, khi no v hnh khng i thy nhc. Do khng
phi c chp nn di 5, 10 pht ca tit hc, thy tr lm
c nhiu vic: nghe ging, tho lun, luyn tpv.v...hiu
qu rt cao, hc sinh hiu bi tin b nhanh. c bit anh
lm ch thi gian rt chnh xc - trong bt k gi ln lp
nod l cha bi tp, luyn tp, ging bi mi, khi anh
lm xong mi vic, ni cu cui cng, bung vin phn vit
336
xung bn, xoa hai bn tay th l kng nh bo ht tit hc

; bn thn anh cng t ra rt thch th vi tnh chnh xc v
s ch ng trong vic kt thc gi ging, ra lp ht sc
ng gi
Lng Vnh Khang
(Trch Mt thi nh - tp 2. Sd)
MT THY GIO GII MU MC

Lng Vnh Khang
Thy Uyn (Nguyn Vn Uyn), T ti Ton - nguyn

Th k Ph Ton Quyn Php, nguyn phng vin mt t
bo ting Php v phong tro TDTT do Ton quyn
Ducoroyx pht ng cc nm 40 - 44, sau CMT8/45, thy
ri gia nh H Ni i hot ng theo cch mng. Khng
chin ton quc chng php bng n, theo li ku gi ca
B Go dc, thy cng mt s tri thc i dy hc, chin
tranh lan rng, trng Ng Quyn ca thy chuyn ln Thi
Nguyn, vng Tn Cng, ng H, trong khi gia nh
vn li vng tm chim H Ni. Ti x Tn Cng lc
u thy n ti mt nh dn (ppt) cng vi cc hc tr
thn thit ca mnh. Sau cc hc tr dng cho thy
mt mi nh nh tng trnh, lp r, ng mt mnh trn
mt sn i thp, c mc xanh ti ... thy c iu kin
c sch, nghin cu...Nm u 1954 khng chin
chng Php ang giai on cui, ti v trng dy hc,
n thm ngi ng nghip n anh, ln tui ti cn
nh n s nhng y p sch, bo ting Php, ting Vit
v nhng bc tng c bng thuc nn vn ho Chmpa
337
do thy cng phu su tm, lu tr. Cnh nh thy mt ch

b vng ang chm ch gm c trn bi c non
xanh...,nim m c ca thy mong sau ny b ln thnh
b s c sa ung hng ngy...! Thy Uyn vc ngi cao
ln, vn mc chic o vt-tng nu k sc c, u c lc
cn i chic m pht sn, nc da nu v phong trn,
b mt th rt linh li tot ln mt v tr thc thng minh
uyn bc, nht l nhng khi thy ci, ming lp lnh
my chic rng vng, trng thy vn lch s, duyn dng,
oai v ... nh cc ng tham, ng c ngy xa. Tuy nhin
thy rt hin, n cn tt bng, rt qu cc hc tr ngho ca
mnh, n cng vi h, gip h hc hnh tin b v rt
thn i, thng cm vi cc gio vin tr chng ti.
Mi ln i d gi chng ti rt kinh nghim, thy gp
rt thn trng, thn i, chn thnh v xy dng. Hc sinh
v gio vin tr chng ti rt qu thy.
Ho bnh lp li, trng chuyn ra Th x, gia nh v
con ra gp thy, c nh on t c t lu..., ri v H Ni,
mnh thy li Th x Thi Nguyn vi mt ngi con gi
nh hc cui cp 2 ti trng, trong mt nh dn, tip tc
dy hc. Mt ngy cui nm y (1955) sau m tang ca
em Phc, mt hc sinh Min Nam tp kt ang hc lp 8
mt v b nhim un vn ( bn chn v phi mt thanh
tre trn cng trng ang xy dng cc lp hc trn i...)
th thy phi nhp vin v cn bnh kit l v ra i qu
t ngt c l do suy tim m khng bit.
Hai ci tang n cch nhau khong mt tun l ca mt
ngi tr thn yu v mt ngi thy ng knh l mt
k nim bun m bt c ai ang dy v hc ti trng ngy
khng th no qun c.
Lng Vnh Khang
(Trch Mt thi nh - tp 2. Sd)
338
NH TRNG XA
NG QUYN - LNG NGC QUYN
NH THY NGUYN VN UYN
Phm Hng C
Nm 1953, khi chng ti tt nghip cp 2 th cng va

lc trng cp 2-3 Lng Ngc Quyn v sp nhp vi
trng Ng Quyn ly tn l trng cp 2 - 3 Lng Ngc
Quyn.
Khng hiu v sao, theo quy nh no m lc ny hc
sinh gi thy gio l anh, c gio l ch v xng ti
(?), mc d c nhng thy nh thy Bi Quang Huy Hiu
trng, Thy Nguyn Vn Ng dy Php vn rt gi.
Cn mt vic th hin tnh dn ch l c cui mi tun
sau bui hc c lp li hp nhn xt ph bnh gio vin.
Vit n y, nhng k nim v cng thn thng v
thy Nguyn Vn Uyn li tr v trong ti. Nh ti vn
Tn Cng, nn khi trng Ng Quyn chuyn v y, cha
m ti n thy Uyn v trong nh. Vn ngi H
Ni, nhng thy a c gia nh ln Vit Bc theo
khng chin. Nhng ri cuc sng qu kh khn, thy nh
phi gi gia nh v H Ni, ch gi li anh con c Nguyn
Nht Quang li cng thy. Nm 1949, anh Quang xung
phong i b i, nhng sc anh qu yu nn t lu sau anh
quay v Thi Nguyn sng bn thy v tip tc i hc.
Ti cn nh mi hnh nh thy trn lp, c bit l thy
khng bao gi phi cm sch v, gio n. Nhng thy vn
dy y , gi gic chnh xc n tng pht. Ln no cng
vy, khi thy va ni xong cu ln ny ta dng y th
ting kng bo ht gi cng va im, anh em chng ti v
tay m ln. Cng v cuc sng thiu thn ng , nn
339
qun o thy mang theo tr nn rng thng thnh, khin

thy thng lun phi tay cm phn, tay xc qun... v th
l trong nhng bin bn np ln trng , tun no cng c
kin ph bnh thy.
Vo hc k II (1951)c my tun ri m khng thy
thy. Mi ngi u xn xao...
Ri mt ngy, bng nhin thy xut hin tr li. Ti cn
nh, thy ng trc lp, va ni, nc mt thy rm rm,
i : Nhng ngy qua, ti c gng ho mnh vi
cuc sng khng chin, vi cc anh, cc ch. Nhng i
sng vt cht th thiu thn, i sng tinh thn th li qu
nng n, au kh...V th, ti nh v vi gia nh. Ti
ng bn hng ro, ch cn mt bc l qua bn kia!
Nhng tnh cm ca ti vi khng chin, vi cc anh, cc
ch gi ti quay tr li...Ti s c gng ht sc mnh,
cn tt c nhng g khc l tu thuc cc anh, cc ch .
C lp chng ti lc y cng gc xung bn khc. V
cng t y, chng ti u tr li gi ting Thy vi thy
Uyn, thy Huy, Thy Kim vi s ngng m v lng knh
trng.
Nm 1954, trng c hn 100 hc tr nhp ng. Nhng
ngi li cng i dn cng p ng
ng ta rng thnh thang ...tm thc (!)
ng Bc Sn, nh C, Thi Nguyn...
Ti cn nh, ng vo chiu ngy 7/5/1954, khi chng
ti hon thnh nhim v t ni lm ng va tr v n
Th x Thi Nguyn th nhn c tin chin thng in
Bin Ph. Ri ho bnh lp li, trng li tin hn 30 bn
i thanh nin xung phong tip qun th .
Sang u nm 1955, trng v th x, lc u cn qu
i trn ng t ng t Kp Le i M Bch, n nm sau
mi ri v v tr hin nay. Chng ti ln lp 9, cng l nm
340
cui cng ca ci cch gio dc giai on y, v cng l

nm hoc c 3 hc k tr li vi nin hc bnh thng,
bt u t thng 9.
Thng 6/1956, chng ti tt nghip kho ph thng 9 nm
cui cng ca trng Lng Ngc Quyn cui nm
vo hc kho I ca cc trng i hc Bch Khoa, Tng
hp, S phm, Nng Lm.
Thy Uyn, ngi thy rt i knh mn khc phc
mi kh khn i cng vi khng chin, vi trng
dy d nhiu lp hc sinh trng thnh. Vy m ch t
thng sau ngy tr v Th x, thy lm bnh ri qua i,
li cho cc lp hc sinh ngy y bao tnh cm knh trng
v nhng k nim khng bao gi mt v mt ngi thy
tn tu v c .
Nhng k nim v thy, v bn, v trng lun i
cng ti n ngy nay v s cn mi mi i cng vi thi
gian, i sut c cuc i.
H Ni, 2/10/2005
Phm Hng C
(Trch Mt thi nh- tp 2. Sd )
BC HONG NGC QU
Lng Vnh Khang
Cn b cng nhn vin ca trng, thi k Tn Cng,

ch c mt ngi, vn l cng nhn vin ca trng Ng
Quyn chuyn sang, l Bc Qu (Hong Ngc Qu).
Bc trc i lnh kh , thuc mt binh on do Php ch
huy, tng tham gia nh nhau vi c trong i chin
th gii ln th I (1914 - 1918) bn Php. Bc ngi cao,
341
ln, kho mnh, theo c Huy t trng Ng Quyn chuyn

n Tn Cng ng H Thi Nguyn. Ngay t nhng
ngy u bc l mt nhn vin Lao cng, kim thng trc
bo v... thc cht l mt khn trng, nh trng, a
chuyn thng bo ca Ban gim hiu ti cc lp, i nhn
cng vn v th bo t Bu in hoc Ty Gio dc ng
x khc...Bc c mt gia nh nh gm v, nghe ni l mt
c o v mt ngi con gi - con ring ca bc gi. C
gia nh sng trong mt cn nh tre, l nh t dng ly
gn vn phng trng tin lm vic. Khi ti mi v Ty
gio dc Thi Nguyn nhn cng tc, chnh Bc Qu ln
Ty nhn cng vn, a ti v trng, anh Thu b tr cho
ti ngay vn phng v cng n cm nh bc Qu vi
anh, do Bc gi nu cho hng ngy. Tuy l mt lnh kh
c tng trn mc tn bn Ty, nhng Bc tnh tht th,
cht phc nh mt nng dn. Bc t ni, nhng vui tnh, ci
m, d gn. c bit bc lm vic gn nh lun chn lun
tay, khng my khi ngi khng: Vic trng, vic nh... c
th ni Bc lun tm vic lm ; nh trng ra vo lp
xong- Bc nh rt chnh xc - th tranh th a thng bo
ti cc lp, hoc xp sp li bn gh ca mt lp hc, ct
vo kho nhng bn, bng khng dng n...Bc c cm ci
lm vic mt mnh, c khi Bc cng hn mt chic bn trn
lng. Ra th x, trng dng ngay cho bc mt cn nh nh
cnh cng trng kim phng thng trc. Gi
ngh, hc sinh qua li n nh bc kh ng tm th t,
mt vi thy gio gh vo ung chn nc ht iu thuc
lo...Bc vui v tip mi ngi...C trng, ai cng qu n
bc ngi lao cng cn mn - ngi ng vin mu mc,
lm vic trng cho n khi c v hu...Ri trng,
bc cng gia nh sng khi th x Tn Cng, coi nh
qu hng th hai, khi th Th x vi con chu...V hu,
342
chng bit t ngun tin no, bc ch tha thit, gp ai trong

cc gio vin c quen thn ca trng cng hi cch thc
v s qun Php ti H Ni khai bo, i li lng hu
(?) do chnh ph Php bi hon cho nhng thng nm Bc
i lnh, tham gia chin trn ti Php... Tuy nhin, khng c
ai bit v gip Bc Qu, ngi nhn vin thn qu ca thy
tr Lng Ngc Quyn mt thi, t c c nguyn
cui i ny.
Lng Vnh Khang
( ti liu cha cng b)
CM XC CY MN N HOA
(Trng Lng Ngc Quyn ngy y)
Nguyn nh Khm
Thy Nguyn nh Khm sinh nm 1930. tt nghip Ban sinhho S phm cao cp 1953; dy cp 2,3 Ngh An; 1954 - 1955;
1955 1958: gio vin, Ph hiu trng, Hiu trng trng cp
2-3 Lng Ngc Quyn, Thi Nguyn; Hiu trng Phn vin 5
HVCTQG H Ch Minh; V trng v cc trng ng ca Ban
tuyn gio trung ng.
...y l nhng nm thng u tin khi ho bnh mi c

lp li trn t nc. Chin tranh li v pha sau, ho
bnh, xy dng hin r trc mt. Ti n trng
LngNgc Quyn thng 10 nm 1955, sau khi tt nghip
kho s phm cao cp u tin trong nc ta v ging
dy gn 2 nm Ngh An. c o to chuyn v sinh
vt v Ho hc , th m trng ti phi dy thm c
ton, c l v ...c nhc na. Dy cp 2 v cp 3. Dy hc
mi c mt nm th phi lm Hiu ph; Hiu ph
343
c mt nm th phi lm Hiu trng; Hiu trng

cha c na nm hc th phi ra i tip tc hc
thm nc ngoi. Nh vy , ti trng Lng Ngc
Quyn ch cha n hai nm ri. Cui tui 25 n trng
v cha ht tui 27 phi xa trng. Nhng l thi
gian m ti cn nh mi.
Va ra khi chin tranh, li mt nc kinh t lc hu
nh nc ta th thiu thn trm b l l thng. Thiu t
cm n, o mc cho n sch v, giy bt, trng s...
Nhng - tht l l m cng tht l bnh thng- lng ngi
th lun lun phi phi , trn y tin tng, trn tr kht
vng tng lai.Ti cn nh r trong l b ging nm hc
1956- 1957 c t chc hi trng khu t tr Vit Bc(c
c B th, Ch tch khu t tr Vit Bc v Gim c s
Gio dc khu t tr Vit Bc n d), khi bi ni ca ti
nu ln kh c th rng trong nhng hon cnh rt o le ca
hc sinh, thiu cm, thiu o, thiu ch , gia nh qu kh
khn... ny n nhiu tm gng vt kh, thng yu,
m bc nhau t c nhiu thnh tch tt trong hc
tp v lao ng xy dng trng... khi ti ni n , nhiu
thy gio v ph huynh khng cm c nc mt,
nhng git nc mt xc ng, cm thng, thng yu xen
ln vi t ho, tin tng.
Hc tp tt, m hot ng ngoi kho cng hng say si
ni. Nhng bui biu din kch v ht ca thy v tr
gp phn khng nh lm cho trng ni ln nh mt trung
tm vn ho cakhu t tr Vit Bc lc by gi.
Trng c xy dng a im hin nay l vo nm
1956. Hc sinh l nhng ngi t nhng vin gch u
tin xy dng trng, ni ng hn l cuc nhng nht
cuc u tin v cc lp hc u ton l tre, na, l. Hc
sinh san t i lm nn cho gn 20 lp hc. Mi lp
344
hc l mt ngi nh l ring, cc lp cch nhau mt qung

va phi ting thy ging lp ny khng gy nh
hng n lp khc (mt kiu thit k kh sng to!)
Khu vc i ni m trng chuyn n xy dng l mt
qu i trc. Trn i hoang vng c mt tp lu ca hai b
chu. Cnh tp lu c mt cy mn. Tp lu c di i
nhng cy mn c gi li. Khi trng va dng xong th
cng l lc cy mn n nhng bng hoa u tin. B c
trong tp lu trc k li rng b trng i bao
nhiu nm m cy mn vn cha ra hoa. n nay trng
xy dng xong th thy nhng bng hoa u tin . Tht
l mt s trng hp ngu nhin hm mt t th rt hay.
Vn c mt t hiu bit v m nhc, ti da vo t th
son ra bi Cy mn n hoa. Bi ht ch n gin
k li mt cu chuyn v s ho hp gia tri t v con
ngi hng v mt tng lai tt p.
Tht vy, on u ca bi ht nu ln nhng hnh nh:
Nng hng, ngy xun, mi trng thm mi l mi, cy
mn n hoa. l cnh rt thc, cnh, m cng l lng
ngi thi .
on hai k li cu chuyn n hoa ng nh tht, khng
thm bt, khng trau chut g.
Cnh thc, ngi thc, chuyn thc l nh th. ng
nh lp hc sinh trng Lng Ngc Quyn thi l nh
th: Trong gian kh vn vui ti, sng ht mnh, tm hn
lun phi phi dy tng lai, ci tng lai m h nm
chc, khng my may nghi ng. V tng lai m c ca
ngy l hin thc ngy nay cng nh chc chn s l
hin thc ngy mai cn p hn gp nhiu ln.
Xun 2001
Nguyn nh Khm
(Trch Mt thi nh - Sd.)
345
MT PHN T TH K GN B VI TRNG
LNG NGC QUYN THN YU
Li c Thng
Sut 26 nm 5 thng cng tc v ging dy trng

Lng Ngc Quyn (t thng 1/1955 n thng 6/1981 v
ngh hu), ti c rt nhiu ln vui vi ci vui ca trng,
lo vi ci lo ca trng. Trc ht, ci vui ln nht ca ti
l c n Bc H v thm trng ngy 13 thng 3 nm
1960 m ti k t m trong tp san k nim 50 nm thnh
lp trng Lng Ngc Quyn.
Ti vui v c chng kin s ra i ca trng
Lng Ngc Quyn (thng 10 nm 1946) m ti ngy nay
ti vn c gp mt s hc sinh lp u tin nh B
Chng, n, Lng Thi H, Trnh Hi, Nguyn Tinh
T, Lu khnh M, Lng Bch YnChng ti gp nhau
trong tnh cm ca nhng ngi sng Thi Nguyn
thi xa xa v c nhng ngi gn b vi trng Lng
Ngc Quyn thn yu.
Trong hn 26 nm lm vic v ging dy trng, nm
no ti cng c n my trm hc sinh mi, my trm
ph huynh mi, tin i my trm hc sinh tt nghip ph
thng. V c dm ba nm li a i v n v hng chc
gio vin. Bao nhiu bn b, bao nhiu k nim!
Ti li c ging dy cho gn 100 hc sinh min Nam
ra Bc hc tp , cho nhng hc sinh dn tc t Cao Bng,
Bc Kn v hc cp 3 v c nhng hc sinh ca nc bn
Lo. Nhng hc sinh nay trn di 60 tui v u rt
trng thnh v tin b. Trong s ny nhiu hc sinh gi
nhng trng trch trong mt s c quan trung ng ca ta
346
v ca Lo.
Chng ti khng th khng nhc n nhng hc sinh c
Lng Ngc Quyn rt thu chung, rt tnh ngha. Nhng
ngi thy gio gi nhiu lc rt xc ng trc tnh cm
ca ngi hc tr, nay a s cng trn di 60 tui ri,
c c mt s ang m nhim trng trch lnh o tnh,
thnh ph Thi Nguyn v mt s c quan x nghip ln
a phng v trung ng.
Li c Thng
( Trch Mt thi nh, tp2, Sd)
NH LI MT THI
Nguyn Huy i
Thy Nguyn Huy i sinh ngy 16 11 - 1928. kinh qua cc
cng tc: Gio vin, Hiu trng, Trng phng chuyn mn khu
gio dc lin khu IV; Ph trng ty gio dc tnh H Tnh; Nha
gio dc ph thng; Hiu trng trng cp 2-3 Lng Ngc
Quyn ( 1959 1962 ); Trng on chuyn gia gio dc TW
Lo ( trc 1975); Ph trng on chuyn gia gio dc ti
Campuchia, Ph v trng V quan h quc t B Gio dc &
o to. ngh hu.
1958. Ti a phng ln phng cp 2,3 Nha gio dc

ph thng 2 nm. Phng cp 2,3 tp hp nhiu cn b
gio vin t cc a phng ln: cc anh Hunh L,
Nguyn c Nam, H S H, Nguyn Ku nm 1958,
mt lot cc lp chnh hun c tin hnh. Do nhu cu
bc thit ca vic xy dng nn gio dc mi , ca vic c
th ha ng li quan im gio dc cch mng, Nha gio
dc ph thng thnh lp b phn kim tra nghin cu gm
347
cc anh Nguyn K, Hunh L, Hong Ngc Di, H S H,

Nguyn Hu Tng v ti. Ti cn nh, cng trnh u
tin ca b phn nghin cu l xy dng vn bn v gio
dc lao ng trong trng hc.
Ngnh gio dc ang vo thi im c nhiu chuyn
bin tch cc. Trung ng ng ra quyt nh v tng
cng cn b xung c s. Anh Nguyn K c a vo
Ngh An, Anh H S H v trng cp 3 Bc Ninh. Ti v
trng cp 2, 3 Lng Ngc Quyn, Thi Nguyn.
Trc khi v B cho ti xung trng kim tra nm tnh
hnh vo cui nm 1958. Ln u tin ln on dc t
cng trng, ti gp bc Qu. Hai v chng bc mi ti
ung ch Tn Cng p hoa si. Xa nay ti vn ch
ung nc l un si, th m b chinh phc ngay bi
chn tr nc trong xanh phng pht hng thm l l.
V ngy 25 thng 3 nm 1959, ti tr li c s chnh
thc nhn nhim v lm Hiu trng cp 2,3 Lng Ngc
Quyn.
Nh trn ti vit: tr li c s l c l do. Trc khi
ln B, ti c thi gian di c s ngnh. V th l ti
v Lng Ngc Quyn vi tm trng ho hc, mong p
dng c nhng g lm c v nhng g cha lm c
trong nhng nm u vo ngh, th nghim nhng g
thu nhn c qua nhng cuc bn lun v chuyn mn
Nha gio dc ph thng. l hnh trang ca mt nh gio
dc tr, tui 30, v mt a phng m cu th Rt
Thi Nguyn rt v Yn Th vn ng li trong ti qua
bi th bt h ca T Hu m ti dy cho hc sinh.
Ti thch ngh dy hc, nhng s ti c b dch dn
khi vic dy hc! Ti tr li c c s, ti sung sng v
hm h, ci ng hnh tm l rt cn thit cho s tin b.
Trc khi v Lng Ngc Quyn ti dy 2 trng,
348
lm Hiu trng mt trng, lm lnh o phng chuyn

mn khu gio dc lin khu IV, lnh o mt ngnh gio
dc tnh. Thi gian B, tuy khng di nhng rt b ch.
Ti v Lng Ngc Quyn vi mt hnh trang vn ling
nh vy.
V ci vn c nhn ln gp bi trong bi cnh x
hi ca nhng nm 60: quyt tm v hm h cua thi k
khi phc sau chin tranh, quyt tm khng nh ng li
gio dc mi ca nhng con ngi xung quanh ti, thy
gio c, hc sinh c, lnh o c.
Nhng thy gio tr, la o to u tin ca cch mng
xut pht ca h c khc nhau, nhng u chung mt nhit
tnh ca tui tr sn sng i theo ng li quan im mi.
Nhng hc sinh, tn lu li t nhng nm u lp li ho
bnh, phn ln c kh khn trong cuc sng, nay ng
hong bc vo nhng lp cui cng ca ph thng, cnh
ca ca o to ang m rng: ci cht ca hc sinh ny l
tin rt quan trng, lm cho khu hiu Tt c v hc
sinh thn yu c iu kin tr thnh hin thc.
BC VN CN MI
Nguyn Huy i
Sng ngy 13-3-1960 pha cng ln ca trng, nghe
ting t v ting ngi lao xao. Theo mt cm tnh rt t
nhin, chng ti mun chy a ra cng. Nhng on xe
t t ln dc thoai thoi rp bng cy bch n vo sn
trng.
349
Mi ngi xung xe. Ngoi Bc v Bc Chu Vn Tn

ra , ti khng cn nhn ra ai c na. Ti lng tng, mi
Bc vo ngh phng khch.Bc hin t bo nh: i
thi chu. Bc khng ngh, chu a Bc i xem trng
Trc tin Bc vo nh tr. Bc cm tay cc chu b, hi
han cc ch gi tr. Sang nh bp xem mt lt, bc hi:
Nh bp hm nay sch. thng ngy c sch th ny
khng hay hm nay Bc n mi sch Bc ci, mi
ngi u ci theo, ho vi ting ci gn gi, thoi mi
ca Bc.
Bc tip tc i xem vn trng v cc c s khc. Tri
hi nng, s Bc mt, bc Tn ngh Bc v ngh. Bc tr
li: Cha v c. Cn phi ni chuyn v chp nh vi
cc chu . Quay tr li sn trng, Bc dng ngm nhn
ton cnh xung quanh: ven cc ng i, cnh cc lp hc,
cy ci mc xanh um. Hai bn ng Kt ngha Khnh
Ho, nhng rng phi lao thng tp. Hai bn ng Thanh
nin l nhng cy bch n vi dng dp to kho. Bc gt
u t v hi lng Bc rt quan tm n trng cy v
quay li ni chuyn vi cc hc sinh v cc c gio. Bc
cn dn: Cc chu phi hc tp tt, lao ng tt, on kt
tt. Bc vi tay b mt chu b vo lng, ngi xung v
quay v pha cc ng ch nhip nh v quay phim, Bc
bo: Ch Bc m mt, hai, ba, ci ri hy chp.
Bc nh cn , v Bc vn cn mi trong tm tr chng
ti, Bc hin hu, n cn, gn gi v cng! y l ln Bc
thm trng cp 2 3 Lng Ngc Quyn, tnh Thi
Nguyn.
T , ngy 13-3 tr thnh ngy truyn thng ca trng.
Thng 1 nm 1970
Nguyn Huy i
350
MY K NIM V NHNG NGY U

CA MT THI LNG NGC QUYN
Trnh Trc Lm
Vo nm 1957, trng c thm kh nhiu anh ch

em gio vin mi v cng tc, trong s c mt s anh
em gia nh H Ni.
Nhng ngy u, cng tc xa nh, xa H Ni u d
quen ngay, nn nhiu ngi trong s chng ti thng
tranh th v nh vo ch nht. Tht cht ci vi anh Th
Hng - qun o c tun thay ra cun y, ch nht mang
v, a ra hiu git l !..Cn bc Nguyn Ngc D th tun
no nh ln cng c thc n bc gi lm d tr cho c
tun!....
Hi , ng tu cha c, t cng t, v li cng
khng ph hp vi kiu gi tranh th i v nn chng ti
phi tranh th p xe p. Th l trong tp th t nhin
hnh thnh mt i ua xe p ng trng, chng ti
tn bc D lm i trng v tuy tui cao (nm mi hai)
nhng trng bc cn trai trng lm, v na bc nh c
chic xe p Pgi loi luch nn c p phng
phng, lun dn u i ua, anh em kh m vt c.
i chng ti kh l ng, ngoi Kin tng Nguyn
Th Hng ra cn c V nh Lin, Triu Quang Vinh, T
K, Nguyn Phi Hng, ri Nguyn c Hng, Quang Sn,
Trc LmHng tun, chng ti khi hnh sau khi tan hc
bui sng th by. Vi nc m hi li i c on,
chuyn tr vui v nn ch bn gi chiu l v n H
Ni thn yu. Chiu ch nht, chng ti li p xe ln
Thi Nguyn v by, tm gi l c mt ng ti
khu tp th trng ri ting ci, ting ht li vang vang.
351
Vo nhng bui ti hi t y, my anh em gio vin

th cng tp th u n vy quanh v
chc a.
- Bc D i. Tun no cng th, bc mt cht!
- y kho ln l ng khc, y cc anh thy khng? i
chng ti c anh no gc u, cha ai ln mun, cha ai
rng gi y nh.
Th ri, ngy thng tri qua, anh em chng ti ngui
dn ni nh nh v cng vui vi cng vic, vi khng kh
ngy cng on kt m cng ca tp th gio vin nh
trng. Nhng chuyn r nhau i v cng tha dn, ch cn
li c do dai nht vn l bc D v bc gi nh au yu
lun. Th l thay vo cnh ct cm bm xe vo th 7
hng tun l cnh ng i ra hin nh tin bc D mt
mnh p xui v H Ni.
Mt bui ti ch nht, chng ti li n bc D tr li
trng. Vn lnh knh no l, no ti. Va gp anh em,
bc hn hn ni vi anh ng Nht Tn l t trng:
- Anh Tn i. Anh thng cm vi ti, ch ht hi ri.
Anh gip cho ti khng c gi th 6 th 7 vy. Ti v cn
chm sc c b y m. Ch nh th ny th ho ra ngi
m nh li chm sc ngi kho v thm mt.
c th chng ti tru bc:
- Hay bc n bc gi ln y tp th!
Anh Tn ci hm hnh:
Bc mun c thi kho biu nh , hay l c t giy
quyt nh ny, ni xong anh vui v gi t giy quyt nh
(tip nhn ca S gio dc H Ni). Chng ti vi ging
ly v c to cho bc D nghe v vic H Ni chp nhn
n xin chuyn ca Bc.
...Th l ti hm , bn m tr ngon trong phng bc D
352
chng ti ngi ni chuyn vi nhau v n li nhng giai

thoi ng v m ci n chy nc mt.
( Bo Thi Nguyn )
NGI NH TRNG TRNG NM Y

Trnh Trc Lm
Bc Qu lm nhim v nh trng trng, sng n s

trong mi tranh nh ni gc cng trng. Hi , tuy c
tui nhng thn hnh bc cn to chc lng lng, quanh nm
ma h ch mc mt b o cnh nu bc mu, ma ng
bc khoc thm ci o d c ca lnh ty mu ct nga,
rng thng thnh, di chm gt vi hai hng khuy bng
ng vng cho. Bc c m, t ni v hnh nh bc mun
ni qua ting trng, ting trng ca bc ging ln nh c
hn, lm cho bao lp thy tr chng ti nghi nh v bnh
lun.
- Trng bo th khoan thai thc gic
- Trng vo lp th dt khot, anh nh lnh.
- Trng ra chi l nhp trng vui.
- Trng tan hc- tri di nh mn nguyn
Ti qun sao c nhng sm cn m xng ca ngy
ng gi bc, trong khi cnh gio vin tr chng ti cn vi
u trong chn m, th t vn phng ct ln hi trng
gi, ting trng lc u cn nh nh, khoan thai nhng ri
mnh dn ln v vi vng nh thc gic.
Tc phong nh trng ca bc cng rt nh binh, bao
gi Bc cng im binh ri mi gi cao di trng im
tng ting rt khot nh ra lnh. Ti th nht l dp dn
trong 3 hi 9 ting ca bc, nhp trng n l ny nghe
353
vui m nh dn nn thc dc mi ngi!

Sau hi trng vo lp, trng lng trong khng kh tn
nghim. Bc Qu li bt u i do quanh khu trng
nht v kho my tu l c ri qua m gi bc hay vc
chic bn gy m hc sinh mi chuyn ra hin.
Gia ngy ng gi, cng c lc mt tri l dng, nhng
tia nng m chiu qua k l bch n in thnh nhng m
vng nhy nht trn sn, bc Qu ra ngi nh nng lung
linh, tay cm dao, pha my thanh lt ri khi tan hc, hc
sinh v ht, bc mi i tm buc li hng l c mi b x
ni hin lp v my ci phn lip y ca s bung ra.
Bc c sng lng lng, cn mn nh th nhng u c
phi l lm l; s vic sau y lm ti cng pht hin ra bc
cng hm v nhn lm!
Hm , ti c gi thao din trc t. Khi chun b
ln lp, ti n bn bc:
- Bc i, chu c gi thao din, bc trng duyn vo
nh.
- Anh yn tr - bc mm ci nhn ti.
Tht khng ng trong gi ging y, khi gn hon tt
bi dy, bng ti nghe thy t vn phng ting di g vo
tang trng n cc mt ting, ti thm mm ci hiu
v th l ti gi gm kt thc bi ging va lc bc im
mt hi trng va nhanh va vui.
Ra khi lp, ti vi vng xung vn phng v thy bc
mm ci.
- c ch anh Lm?
- Bc i, sao bc li sng tc ra ting cc tuyt vi
n th, t trc n gi c bao gi bc nh theo kiu
u.
Bc mm ci hin t v vui vi ng nheo kho mt.
354
Th ri, nm 1962 ti phi tm bit mi trng Lng

Ngc Quyn n nhn cng tc ti mt trng khc.
My nm sau, ti c tin d: bc Qu b m v hng c
hai mt! Tin lm ti cng thng v nh bc da dit.
Ti c n hn mi l khi tm n thm c bc th cng
l lc bc cha khi bnh. Nhng Bc s - Hc tr
chm u vo tr li nh sng cuc i cho i mt ca
bc.
n hm nay, khi trng Lng Ngc Quyn gi n
con t bn phng v t hi, chng ti ai ny cng u
mong c gp li bc, i mt y c vui thy nhng
mi ngi thay cho mi l ngy no m bc tng gp
nht gn gi tng tu l, bc thy nhng anh gio tr
chng ti ngy y nay u mi u tc bc v chng
ti c chy n m ly bc trong nghn ngo xc ng
Nhng nhng mong c y khng cn thc hin c na
ri. Bc Qu vnh vin i xa, li trong chng ti mt
nim thng tic v m vang mt ting trng trng ....
V VI M CH THN YU
LNG NGC QUYN
Vi Hng
Chng ti nhng a hc sinh Dn tc thiu s vi con

s t i ca trng ph thng cp ba Lng Ngc Quyn
cch y trn ba mi hai nm. Hm nay chng ti tr
li vi trng - vi b m ca ch ngha rt thn yu
Lng Ngc Quyn, chng ti nh li nhng g gn trn
355
i m khng th no qun c ca mt thi hc sinh cp

3 Hm nay tr li vi m ch thn yu Lng Ngc
Quyn, u chng ti bc, ln knh lo. tui ny ci tui nm mui t lm ln (nhi bt hoc) khi gp li
nhau thng hay n li mt on i p nht. Chng ti
khng hn nhau m ai cng thng nht cho rng on i
p nht ca chng ti l nhng nm thng lm hc sinh
Lng Ngc Quyn. Ch khng phi nh la tui va ri
gh i hc thng cho rng: i p nht l nhng nm
lm sinh vin.
on i chng ti cho l p nht y li l nhng ngy
y gian kh! Gian kh v cng m li vt qua c
t ti ch. chng phi l iu ng t ho? Cho nn
chng ti cho n l p nht, l on i ng ghi nh
nht.
c th tr thnh a con ca m ch Lng Ngc
Quyn chng ti phi bc b vt qua mt chng
ng rng trn ba trm cy s. V try ch y chng
ti gp bit bao vt v, gian nan, nguy him Nhiu
bn chng ti t hi rt mt th ny, kh s th ny,
sao chng mnh li phi i hc nh? B khng bt hc, m
cng chng p? l cu hi ma ng, trn con ng
v tt. Sau vi ngy tt li i xung trng ci tt min ni,
ngy y thing ling l vy : - Ma h khi gp ma l ngn,
dng bo rung rng gi, nh c th, nc ngp sui cn li
i chng ti li hi nhau v t hi mnh bng nhng cu
hi ca ma oi .
Sc mnh no lm chng ti vt qua ba trm cy s
ng rng n vi b m ch Lng Ngc Quyn thn
yu? Ngy y vic i hc xa, vt qua nhiu gian kh cng
l chuyn n gin nht. V chng ti rt thch hc. Thch
hc th xa my, gian kh my chng ti vn c i. Bi cn
356
rt nhiu bn b ca chng ti, h khng vt gian kh

cng chng ti, n vi m ch Lng Ngc Quyn th
h khng i.
My anh em chng ti vt mi gian kh i hc theo
mt cu ca ngi Ty. Sut dc ng ba trm cy s,
nhng lc mt mi, gian kh nht cu ca y n vi
chng ti nh mt li an i ng vin tha thit. V chng
ti ct ting ngn nga gia rng su, ni thm:
Anh i nng i ma n trng hc, Bng nhiu
sch, nhiu ch cng nhiu ngha nhn...
Ngy y chng ti khng hiu ngha cu ca m ch
thuc ca ming, nhng chng ti hiu v ngh: ngi c
ngha nhn chc l ngi rt tt. Mun vy th phi hc,
phi tm n m ch, d m ch tn chn tri, gc bin.
Hn na, ngy y cc bc cha m, ng b gip
chng ti ngh thm: hy i hc ly ch cch mng, ch
ca Bc H. Ch cch mng, ch Bc H cha ngha nhn
nhiu hn tt c mi ch c, ch xa. By nhiu suy ngh,
by nhiu nhn ngha nng nhng bc chn tui tr
cha thot vng th ngy ca chng ti vt ba trm cy s
y gai gc n vi m ch thn yu Lng Ngc Quyn.
Nhng hc sinh ngi dn tc Cao Bng l nhng
ngi xa nht, tr hai anh hc sinh lp trc bn chng ti
mt nm, ngoi nhng gian kh nh chng ti cc anh y
cn phi vt qua bom n ca thc dn Php th nhm
chng ti l nhng hc sinh cp ba gian kh cui cng.
Nm 1954, ho bnh va lp li, chng ti cng ct bc
ln ng v Thi tm thy, tm trng hc ch.
Chng ti nhn c giy bo thi tuyn vo lp 8. Tm anh
em, khng c ch - chng ti, sau lng eo ba l, bn vai
khoc ti go, Ti go nng gp my ci ba l hnh trang
ca nhng hc sinh rt ngho m.
357
Sng, loi chim cha thc, chng ti t chn ln

ng try ch.
Ti khut mt ngi chng ti tm vo bn ng tr,
nu cm, gi cm nm cho ngy hm sau. i chn non tr
lu nay ch quen leo ni quanh qun mt gc tri nh hp
ca qu hng, nay bng rui trn ng di, tng khp
xng, tng t xng nh mun ri khi c th: au
nhc, t di tng nh khng cn l bn chn, i cng ca
mnh na. Nhng chng ti vn ng vin nhau c rui
trn ng di, tng nh vn dm. Chng ti c i nh l
nh b trn ng. V, chng ti m tng m, tng
ngy, chng ti m n ngy th chn- k t ngy tp kt
xut pht t th x Cao Bng- chiu vo chong vng th
chng ti t chn ln th x ATK (an ton khu) Thi
Nguyn. n th x ri, nhng li phi ngc ln u
n a im thi.
a im thi gia mt rng na ngt ngn. Nhng my
hm sau li hon n thng sau mi thi tuyn vo lp 8.
Chng ti li rui ngc ng v Cao Bng, ri ch nh
dm hm li rui v ATK thi. Thi xong li ngc i
kt qu.
Trong s tm anh em Cao Bng chng ti d thi, kt qu
rt mt, cn mt na b hc v gia nh khng th kham
ni tn ph cho con i hc. Kho hc lp 8 nm 1954
1955 c 6 hc sinh ngi dn tc thiu s qu Cao Bng,
hai l ngi Bc Kn v hai na l ngi Lng Sn. Vy l
ring lp 8 nm c mi hc sinh dn tc thiu s.
hai lp 9 ngy y cha c lp 10 c thm 3 hc sinh thiu
s ngi Thi Nguyn, ba na l ngi Bc Kn, hai na l
ngi Cao Bng. Vy l tng s hc sinh thuc ngi dn
tc thiu s c trng ngy y cha qu hai mi.
358
Ngi i hc xa nht l anh Phan Vn Hn, dn tc

Nng, qu Trng Khnh Cao Bng, st bin gii Vit
Trung. Anh Hn r my bin gii tr v y vi M ch
thn yu Lng Ngc Quyn ng mi mt ngy ng
b. Anh cng l con ngi kh c bit: cao hai mt, nng
trn tm mi cn. By gi anh l Ph tin s qun y, gi
chc trung t, ph trch mt bnh vin qun i.
Sau ci ln u chng ti i mt chn ngy ng b
rng r, nhng chuyn sau thng ch mt tm ngy hoc
gn tm ngy. Nhng l ni chuyn nhng chuyn i
bnh thng. Cn thng th c ngi m, hoc gp nhng
bt trc dc ng, cho nn mi chuyn i thng mt trn
10 ngy. Khng k v chuyn m au, chng ti cn gp
phi bit bao chuyn bt trc dc ng con ng di
trn 300 cy s, th trn 200 cy s phi lun rng gi. C
bao nhiu chuyn bt trc trn con ng try ch khin
chng ti gian trun, vt v n nhng no.
TH CA CU HC SINH LO
NHN NGY TRUYN THNG 13 - 3
Ving chn, ngy 09 thng 3 nm 2001
Knh gi: ng Nguyn ng Kn.
Hiu trng trng THPT Lng Ngc Quyn Thnh ph
Thi Nguyn
ng knh gi: ng Nguyn Huy i
Nguyn hiu trng trng ph thng cp 2-3 Lng Ngc
Quyn.
359
Chng ti, nhng hc sinh Lo tng hc trng

Lng Ngc Quyn nhng nm 1958 1961 nhn c
th v giy mi ca qu trng mi v d l hi truyn
thng hng nm (ngy 13 thng 3, ngy Bc H n thm
trng) v n nhn danh hiu Anh hng lao ng.
Song do thi gian ny CHDCND Lo ang din ra
nhiu s kin quan trng ca t quc Lo v ng NDCM
Lo m nhiu ng ch trong chng ti phi tham gia nn
khng th sang d l hi truyn thng ca trng ta c,
xin hn hn huyn vo mt dp kh d trong tng lai.
Nguyn hc sinh Lo trng Lng Ngc Quyn, xin
chc l hi thnh cng tt p! Chc cc ng ch v cc
bn vui v hnh phc v thnh t hn na th k XXI!
Chc tnh on kt c bit v hp tc ton din Lo - Vit
Nam i i bn vng!
Knh th
TM cc bn Lo
TS Um Xichaln
Ph ch nhim vn phng Quc hi CHDCND Lo
Ni nhn:
/C Ving Ko Mahayxay
Tham tn vn ho i s qun
CHDCND Lo ti H Ni
( Nh chuyn cho ng Nguyn Huy i)
360
NGY V
TS Um Xichaln
Ph ch nhim vn phng
Quc hi CHDCND Lo
Thy c u ri bn xa u?
c chi li tm nc sng cu
c chi tr li thi th u
Thy c bn xa li gp nhau
K nim ln v thm
Trng Lng Ngc Quyn
Nm 1989
NHT K V XUN
(Trch)
25-4-1969
K nim ca nhng nm thng u th cn ng li m
nt trong mnh, nhng ngy xun nng m, nhng ngy h
chi chang, nhng ngy thu du du cnh sc nc, tri,
my, c cygieo vo lng mnh nhiu cm xc, nhng
ngy ng ma rt, c tun t nh th n n ri li qua i
vi mnh trn mnh t thn thng v mnh ln ln bc
vo cuc sng.
361
Mnh t Thi Nguyn xa lc tuy cch mnh c n 8,9

trm cy s ri m ngi y, mnh vn mng tng ra n
m nt n th. y ci gc d hng c th cnh ngi
nh m mnh sinh ra. y nhng ng ph vi nhng
hng phng v chi trong ma h khng khiu eo
nhng qu kh en nh bao kim trong ma ng, nhng
rng bng m nm no cng thay o mi xanh bic. y
con sng Cu nc lng l tri chy xanh trong, tng gc
ph, tng cn nh mnh u gn b vi n bng nhng k
nim vui bun
Ri con ngi Thi Nguyn, nhng a bn cng la
gi u trng thnh ln c, a bay xa sang tn Ba
Lan, cng c a ln li trn chin trng tn chn tri
phng nam ca t quc.
Ci sn trng Lng Ngc Quyn gom gp bao nhiu
a tr th ca th x Thi Nguyn ri li t ta i
mun phng nhng a con ngoan
01-8-1972
...Thng 8 ti li nh l bn b nhiuXa ti bay qu
chng riCuc sng dn dt ngi ta iCu mong cho
chng my hnh phc y v trn vn. Khng t nhng
m trng, khng t nhng tra h tao nm m mng v
sng dy trong k c nhng k nim ca tui u th, nhng
ngy tu trng, v c l rng l nhng giy pht m
tao thy hnh phc nht .
(NKVX, nh xut bn Qun i nhn dn 2005, TR. 23,24,189)
362
C MT THI NH TH
NGUT Bi Knh Hng
GV dy cc lp ton c bit
1967- 1970, 1969 - 1972
Mi con ngi u c mt th vin tinh thn. N c

cu thnh bi v khi nhng n c vi nhng gam mu
loi, n lu tr thng tin v qu kh, n ct gi t liu v
s trng thnh ca con ngi, n lu gi nhng tm hun
huy chng ca t tng, n dng i k nim v mt thi
qu vng thn thng. Theo dng chy thi gian 39 nm
dy hc trn t Thi Nguyn, th vin tinh thn ca ti
nng niu gn gi n tng chng bao gi phai m v 6 nm
dy hc ti trng cp 3 LNQ (1967-1973). L ngi dy
ton ti quen np t duy tru tng, v l ti mun
ni v nhng n tng nhiu hn l : k nimcho d
nhng k nim rt ti tn v y mu sc lng mn.
1. Cc lp ton c bit - vai tr v s mnh ca n.
Trng cp 3 LNQ tng c u thc trch nhim i
u trong vic khai ph ni dung v phng php o to
bi dng hc sinh gii.
Nm 1967, min Bc nc ta bc vo giai on nh
tr quyt lit cuc chin tranh ph hoi man r ca quc
M. Ting sng gm vang trn cc mm pho. C cng
ng nhn nhp khn trng v quyt lit, ho hng v anh
dng. Dn i hp xng ca ch ngha anh hng cch
mng thc gic c xu mi ngi va dng cm bo v t
quc XHCN va tip tc chi vin cho min Nam mu la.
Trong bi cnh lch s y, ng v chnh ph lo ngay
vic o to bi dng hin ti cho tng lai. H thng cc
lp ton c bit c hnh thnh min Bc vi s u
363
i rt quan tm c bit ca th tng Phm Vn ng v

hai b trng T Quang Bu. Nguyn Vn Huyn. Ti tnh
ta, cc lp ton c bit c t ti trng cp 3 LNQ
1965-1972, v chng ti gm c Lng nh Lng, Li
Th M, Bi Knh Hng, o Th Hng c giao nhim
v i trn con ng cha c khai ph. Khng c ti
liu, khng c o to c bn, chng ti ch c lng say
m khoa hc v tinh thn trch nhim trc th h tr m t
hc t nghin cu va chuyn ti ni dung chng trnh
va pht hin bi dng tr thng minh ca hc sinh. C
th, hng nm chng ti cung cp hng chc hc sinh i
hc nc ngoi (nhng em ny u phi qua k thi
nghim ngt ca b do ch thn b trng T Quang Bu
ra ). Thnh qu y cn lu li s thnh t ca c mt
th h hc sinh trng thnh v chnh tr v trong qun i
v chnh quyn cn gi nguyn lng t ho v nhng nm
thng hc ti lp ton c bit. cc anh ch u c chung
mt suy ngh rng "ci ln nht l c thy c trao cho
phng php t duy v ngn la nhit tnh ca ca s am
m khoa hc v v th sau ny d l s quan cao cp, nh
khoa hc, hay nh doanh nghip, cc v u c chung
mt thi quen tm kim, pht hin, tranh lun v phn bin.
nh rng s thnh t ca mt con ngi ph thuc vo t
th, s ng gp ca chng ti cn khim tn, song ngh v
nhng vic lm thi lng chng ti cm thy dt do
nim vui. Cc anh ch cu hc sinh ton c bit thn mn!
Xin gi ti cc anh ch nhng tnh cm thn thng, xin
cng nhng anh ch lu gi nhng nm thng ng cam
cng kh, xin hy dnh cho nhng k nim y mt v tr
xng ng trong tm hn chng ta. Xin chc cc anh ch
sc kho, hnh phc, giu c v sang trng.
364
2. Trng LNQ, tm gng phn chiu nguyn l

phng chm gio dc ca thi i
Trng cp 3 LNQ trong nhng nm 60,70 l mt a
ch rn ti, th hin sinh ng nguyn l phng chm
gio dc ca mt thi i, thy c l nhng hu du t
tng Paven Coocsaghin.
Nm thng tri i ngy nay nhiu vn t ra v x l
mt cch mm mng v uyn chuyn hn, Nhng lc
dn tc ta ang tin hnh cuc khng chin thn thnh cho
nn nu nh trong gio dc cht thp c nhiu hn cht th
th u cng l s cn thit vy. Cn nh lc cc thy c
gio u thm nhun t tng trng hc l pho i ca
CNXH, gio dc l cng c ca chuyn chnh v sn Hnh
mu ca nh gio dc ti ba Macarenc l khun vng s
phm chng ti hc tp. Thanh nin hc sinh lc
thng c ghi nh cu ni ni ni ting ca Paven
Coocsaghin (mt nhn vt l tng trong tiu thuyt Thp
ti th y): ci qu nht ca con ngi l cuc sng.
i ngi ch sng c mt ln, phi sng sao cho khi xt
xa n hn v nhng nm thng sng hoi sng ph Vy
thy tr chng ti c rn c nh th vng vng
v chnh tr v chuyn mn. Nguyn l hc i i vi hnh,
l lun i i vi thc t gip chng ti gn b vi nhn
dn, yu lao ng, yu l tng. Trn nn tng tri thc,
chng ti (thy v tr) c gio dc v ch ngha anh
hng cch mng, v l tng cao p ca thanh nin, v
trch nhim cng dn trc nhng vn i s ca t
quc.
Tha y cc sn chi ca thanh nin d trong hon cnh
chin tranh vn vui tr thi v m mng nhng lun gn lin
vi ci cao p khng thc dng khng nhum mu hng
th. Chnh v th m nhng con ngi trng thnh tha y
365
vn mang trn mnh nhng du n ring trong cuc sng

hin nay.
3. Cht th v cht thp ca CON NGI - THY TR - Trng Lng Ngc Quyn.
Con ngi l sn phm ca thi i, nh v thy tr
trng LNQ thi trong ti lun lun nng niu trn trng
nhng n tng chng th phai m sau:
- Thy c yu ngh say m chuyn mn, tn ty chm
cht cho tng tit hc.
Ly s tho mn nim vui tr tu v s tin b ca hc sinh
lm ng c thc y chuyn mn, khng v li khng
hnh tin.
- Vt qua mun vn kh khn, cc em hc sinh nu
cao tm gng kh cng hc tp, mit mi hc tp, t
lc cnh sinh trong cuc sng, tin tng vo tng lai.
Mi hc sinh u c c m v tnh yu cao thng.
- Thy c gio u hiu hc, ham t hc, ham hiu bit,
thch tranh lun, yu l tng, phn u vo ng vi
ng c trong sng ca ngi tri thc.
- Cc ng ch lnh o nh trng tn ty vi cng tc
qun l, chm lo n tm t tnh cm ca thy tr, tn
trng nhn cch ca gio vin v hc sinh. C cng
ng gio dc ca nh trng u thng yu chm sc
hoc sinh vi mt tnh cm thn thng c bit.
- Cc ng ch ng vin l nhng ngi anh trong c
tm tr ca thanh nin gio vin thi .
So vi sau ny c th chng ti hi m mng pha cht
o tng tiu t sn, nhng on chc l chn thnh v
trong sng. Chnh iu thp ln trong tri tim chng ti
ngn la nhit tnh dn dt chng ti ng hnh vi dn tc
trong cuc Trng chinh v i.
366
4. i iu suy ngh:
Lch s vn th rp cun cun sc sng. N khng cn s
trau chut, n c s mch lc, minh trit ring ca n. Nh
v trng LNQ thn thng trong ti dng tro nhng cm
xc mnh lit. Ti ch e nhng cm xc khin ti khng
khc ho ht c sc sng cun cun y cm hng thi ca
ca thi . Trong ti vn cn in m nt hnh nh cc v
lnh o tin bi kh knh, cc anh ch ,cc bn ng
nghip vi mi ngi mt v, ho hoa, lch thip, uyn bc,
nhn hu m ang, thun phc, trung thc. Con ngi v
s kin thi y lun lun chim lnh mt v tr trang trng
trong th vin tinh thn ca ti, n khin ti bc i trong
hin ti vi mt tm th vng vng tip cn vi hin thc.
Lch s ca trng THPT LNQ l lch s ca mt n v
anh hng v thc s l n v anh hng, m ci cht anh
hng y c cc th h tin bi hnh thnh t nhng
nm thng chng thc dn Php. Dn hp xng no, hng
trng bao nhiu cng l sn phm lch s ca mt thi.
Cuc i s n iu bit bao nhiu nu ch c mt bn
hp xng. Rt mong cc th h thn yu sau ny vit tip
nhng bn hng ca phn nh cht anh hng ca trng ta
trong thi i mi.
Thay cho li kt cho php ti tri lng cng cc bc n
anh v cc bn ng nghip qua nhng vn th sau. y l
chn dung ca th h chng ti thi .
K C
Tha y ci g cng c.
u kim c u say.
S i vic g cng d.
367
Chn l trong lng bn tay.

Tha y tm hn rng m.
Anh em b bn ng vui.
T cu tao my ng ch
Hn nhin l s rung tri.
Tha y lng thng xao xuyn,
Du dng khc nhc tnh yu
Xn Xang mt t o tm,
Bng khung mt ng my chiu.
Tha y c m khng ng,
Mt mnh thc dy lm th,
Nn nt nhng dng k nim,
Mong sao sm ng di c.
Tha y trng trng rn r.
Chng trai hm h ti trng,
am m vi tng tit ging,
Lng y cha yu thng.
Thng nm tri cng tui tc.
Cuc i bi bin nng du.
Lng ta chng h i khc,
D cho tha y cn u.
Bi knh Hng
Ma thu nm 2010
368
NIM VUI XEN LN T HO

Thanh Hi
1.Tin vui n vi mi nh
Tin o Ngc Cng (lp 12A10, THPT Lng Ngc
Quyn - Thi Nguyn) ginh trn ba im 10 tuyt i, tr
thnh th khoa trng i hc Kinh t Quc dn trong k
tuyn sinh nm 2009 lan rt nhanh. Khng ch thy c
cng tt c cc bn trong trng ai ny cng u ht sc phn
khi v t ho v hc tr v bn b ca mnh. Khng ch b
con trong t ph ca phng Quang Trung, khi bit tin, ai ai
cng u vui mng. B con lng ging u sang nh bc o
Ngc Hng b em o Ngc Cng chia vui, mng cho
ba cha con.
Sau khi i, Bo a tin th trong nhiu gia nh u trao
i vi nhau v chuyn mt hc sinh ngho ca trng
Lng Ngc Quyn th khoa vi 30 im tuyt i. T
trong cc gia nh kh gi n gia nh cn ngho kh, nhiu
ng b b m u a chuyn Cu th khoa ngho Cu
th khoa m ci nu gng khch l v rn dy con
chu...
Ngy 19-9-2009, ti i hi thi ua Khuyn hc tnh Thi
Nguyn ln th nht. Hi Khuyn hc tnh kp thi tn
vinh v khen thng em o Ngc Cng - gng hiu hc
xut sc mang li nim t ho cho gia nh, cho nh trng
Lng Ngc Quyn v cho c tnh Thi Nguyn.
Tin vui cng sm loan xa, Bo ch c nc kp thi
a nhng hng ch m nt:
Bo Gio dc - Thi i :Trng THPT Lng Ngc
Quyn bc vo nm hc th 64, o Ngc Cng hc sinh
lp 12A10 th khoa .
Tin Phong trc tuyn vi
369
hc sinh ngho thng bo nhanh: o Ngc Cng (lp

12A10, THPT Lng Ngc Quyn-Thi Nguyn... cng lm
vi b trong xng mc. Thi gian m iu tr, Cng tt
bt va lo chm sc m, va thay b qun xuyn vic nh, ti
n mi tp trung vo hc v lm bi ti m khuya. Cng
ginh trn ba im 10 tuyt i ca trng H Kinh t
quc dn
Vn Express.net, chy tin: Nm nay, c nc c 11 th
khoa im 30 (6 em c im tuyt i) nm 5 trng...
Trong i Hc Kinh t Quc dn vi 2 th sinh o Ngc
Cng (Thi Nguyn) v m Vn ng (Bc Ninh).
Net C Hu: o Ngc Cng xin tng m cha ba
im 10 trn tra, th khoa vo ngnh thng mi quc t
- H Kinh t quc dn ...
2.Vt ln t ch v tinh thn hc tp.
Trc nhng li thm hi v chia vui ca b con t ph,
thy c v bn b, o Ngc Cng vn cn nh c v trm
lng, t ci; hn lc no ht trong nim vui mi ny em li
chnh ngh n m thn yu khng cn chng kin pht
giy hnh phc nh m hng mong i...Mi ngi bng xc
ng khi thy mt Cng ngn l...
Hai nm trc, m Cng pht bnh ung th mu. o
Ngc Cng va lo chm sc m, va thay b chm lo vic
nh. Khi Cng mi vo lp 10 trng cp III Lng
Ngc Quyn th cng l lc cn bnh him ngho cp
mt ngi m hin! Cng c nn ni au m ci m, nhng
lc no cng ngh n li m dn trong cn au d di: Con
vng vng , bn lnh, lm ch da cho em Mai l iu m
mong mi tng ngy.
Mc du ng Hng, ginh ht phn vic xng mc
Cng ton tm lo cho hc tp. Nhng ngy no i hc v,
370
Cng cng ln vo cng lm vic vi b. ti n mi dnh

cho hc tp.
Bc Hng, b em Cng cho chng ti bit:
Cng sm c thc hc tp t khi cn nh, Ti nh mi
hnh nh hi hc tiu hc, khi v nh, Cng thng lm ht
bi tp ri mi i chi vi bn b trong xm. C hm gp
phi bi kh khng lm c chu ngi khc, nhng chu
cng rt kin tr, gp phi nhng bi nh vy chu tm bng
c cch gii bng c mi chu i ng
Khi ln cp III, Vic hc ca chu cng thnh np. C n
ti xong l chu ln hc mt mch t 19 gi ti 21 gi mi
xung nh ung nc ri li hc tip n 23 gi m. Ti xt
rut ln gic con nhng nu cha hc xong chu cha chu
i ng....
C gio vin ch nhim Phm Bch Hng cng k:
-Khi nhn lm ch nhim lp, ti pht hin ra em c t
cht ca mt hc sinh kh cc mn khi A. Ti khng bt ng
v kt qu ny, v ngoi b m, ti l ngi hiu Cng rt
r, ngay khi hc Lp 5, Cng t gii nh thnh ph Thi
Nguyn mn Ton, Vn. Lp 10, em t gii nht mn Ho.
Sang lp 11, em t gii khuyn khch mn L.
C gio Hng cn cho bit thm:
-"o Ngc Cng l hc sinh rt ngoan, thng minh v
chm ch. Tuy hon cnh gia nh em gp nhiu kh khn
nhng em rt c gng hc tp.
Thc vy, t nm lp 12, Cng u dnh tt c thi gian
cc bui ti cho vic n thi i hc 3 mn Ton, L, Ha.
Ngoi hc cc cun sch hng dn, em cn mn cc tp
thi t nhng nm trc lm. ng thi rn luyn k nng
lm bi thi trc nghim.
c bit, khi ch Thu Hng n phng vin Bo Thi
Nguyn hi v vic hc tp, o Ngc Cng ci ni:
371
-Khng c g to tt ch . Chuyn tm tch tiu thnh i,

nm tht chc kin thc t n gin n phc tp th mi vn
kh n u cng tm ra cha kha ht.
Khi c hi tip v kinh nghim v phng php hc tp
dt ti nh cao nh vy, Cng tr li ch Thu Hng:
-V em thi vo khi A nn em cng phi ci nt tht
cc dng kh nht ca 3 mn ny. Tt nhin, c th hiu
r, cn phi lm nhiu bi tp t d n kh, lm nn tng
kin thc trc khi hc cc dng kh.
- l kinh nghim hc, cn khi lm bi thi th sao? Ch Thu Hng hi tip v kinh nghim lm bi thi, Cng
vui v t tin v tr li:
-Tha ch, thi thng ra c cu kh v cu d. Nu
ngi lm bi m ch lm c cu d v b qua nhng cu
kh th s b "tm l" dn n im khng cao. Khi cc bi
kh cng c th lm c th tm l lun n nh. Lc y,
ngi thi s lm ln lt v thi trc nghim s rt d b b st
cu hoc nhm theo kiu ru ng n cm cm b kia".
Trong bui l Khai ging trng th nm hc 2009-2010
ca trng i hc kinh t quc dn. GS. TS Nguyn Vn
Nam - Hiu trng nh trng nhit lit chc mng cc
tn sinh vin vt qua k thi tr thnh sinh vin i
hc Kinh t quc dn. Gio s cn dn:
-y l mt vinh d, t ho khng ch ca mi sinh vin
m cn l vinh d, t ho ca gia nh, bn b v ngi thn.
T cc vng min khc nhau cc em t tu v y di mi
trng i hc Kinh t quc dn rn c luyn ti. Trc
mt cc em cn rt nhiu th thch, nhim v ca cc em
phi vt qua th thch ...
Tip nh trng vinh danh nhng tn sinh vin c kt
qu cao trong k thi tuyn vo trng va qua v mong mun
372
cc tn sinh vin tip tc pht huy thnh tch trong hc tp,

Gio s Hiu trng Nguyn Vn Nam, PGS.TS Ph Hiu
trng Phan Cng Ngha trao phn thng ca trng cho
4 th khoa, 10 khoa. Sinh vin th khoa o Ngc Cng
khoa Thng mi quc t - th khoa tuyt i khi A,
vinh d v xc ng ln n nhn phn thng ng vin
u tin trong i sinh vin ca mnh.
o Ngc Cng tuy ri mi trng Lng Ngc
Quyn tip tc thc hin nguyn vng v hoi bo ca
mnh, nhng tm gng v ch t hc, t rn vt qua hon
cnh y kh khn trong cuc sng li cho cc thy c,
cc bn hc sinh nim vui, nim hnh din, t ho v cng
li bi hc i vi cc bn hc sinh vt kh, vn ln trong
hc tp.
Thanh Hi
(Bi ng Bo Thi Nguyn)
373
TI LIU THAM KHO

1- Mt thi nh, BLL cu HS trng trung hc Lng
Ngc Quyn Thi Nguyn (1946 1954), H Ni 2001.
2- Mt thi nh (tp 2), Hi cu HS trng THPT
Lng Ngc Quyn Thi Nguyn Hi VHNT tnh Thi
Nguyn xut bn nm 2005.
3- Cc tp san k nim thnh lp trng THPT Lng Ngc
Quyn, Thi Nguyn 1991, 1996, 2001, 2006.
4- Tp k yu ca CLB cu gio vin trng THPT Lng
Ngc Quyn H Ni 2001. (Lu hnh ni b).
5- Ti liu ca cc cu thy gio, cu hc sinh ca trng
trung hc ph thng Lng Ngc Quyn gi cho trng
(cha cng b): Dng Xun Nghin, Lng Vnh Khang,
Nguyn ng Thoi, ng Vn Nng, Nguyn Thc
Chnh
6- Nh mi trng khng chin, nhiu tc gi, NXB Vn
ha thng tin, 2004.
7- Trng THPT Ng S Lin 60 nm xy dng v pht
trin, Hong Hng Thi chu trch nhim xut bn, Bc
Giang 2006.
8- 40 nm truyn thng trng PTDT ni tr Ha Bnh
(1958 1998) NXB Chnh tr quc gia, 1998.
9- Trng Lin Vit H Tnh (1949 1950), BLL trng
LV HT, 2004. (Lu hnh ni b).
10- L Sn Qu Lm mt thi nh, BLL trng Thiu
nhi VN L Sn Qu Lm xut bn 2003.
11- Gio dc Vit Nam (phn 2) L Minh Quc, NXB Tr
2001.
12- 35 nm pht trin s nghip gio dc ph thng,V
Thun Nho (ch bin), Vin KHGD xut bn 1980.
374
13- 50 nm pht trin s nghip gio dc v o to, NXB

Gio dc, 1995.
14- Lch s gin lc hn 1000 nm nn gio dc Vit
Nam, L Vn Ging, NXB Chnh tr quc gia, 2003.
15- T B QGGD n b GD&T, L Vn Ging, H
Trc, Dng Xun Nghin v cc cng s. NXB Gio dc,
1995.
16- H thng gio dc ph thng mi, Hong Ngc Di,
NXB S tht, 1981.
17- Phong tro hc sinh, sinh vin v Hi sinh vin Vit
Nam (1945 1993), Hi SVVN xut bn 1994.
18- Phong tro u tranh chng M ca gio chc, hc
sinh, sinh vin Si Gn, NXB TP H Ch Minh, 1984.
19- Thu sut ng li ca ng, a s nghip gio dc
tin ln mnh m, vng chc, NXB S tht, 1992.
20- Gio dc Vit Nam trc ngng ca th k XXI, Phm
Minh Hc, NXB Chnh tr quc gia, 1999.
21- Pht trin gio dc v o to nhn ti, Nghim nh
V - Nguyn c Hng, NXB Chnh tr quc gia, 2002.
22- Xy dng m hnh x hi hc tp Vit Nam, Phm
Tt Dong (ch bin), H Ni 2009.
23- Hc tp sut i, Phm Tt Dong ng Quc Bo
Nguyn Khc Hng (su tm v bin son), NXB Thanh
nin, 2009.
24- Nhng bi ni v vit v gio dc, Nguyn Vn Huyn,
NXB Gio dc, 1990.
25- 20 nm xy dng gio dc, Nguyn Khnh Ton, NXB
Gio dc, 1965.
26- Mt s Tp san, Tp ch ca B gio dc v B Gio
dc v o to.
27- Ba mi lm nm u tranh ca ng, NXB S tht, 4
1971.
375
28- Mt s vn kin i hi ton quc ln th IV, V, VI,

VII, VIII, IX, X ca ng CSVN.
29- Lch s ng b tnh Thi Nguyn, tp 1 2003, tp 2
2005, BCH ng b tnh Thi Nguyn xut bn.
30- Lch s ng b thnh ph Thi Nguyn, tp 1 1991,
tp II 2002, Thnh y TP Thi Nguyn xut bn.
31- Lch s ng b huyn Ph Bnh, Huyn y Ph Bnh
xut bn, 2005.
32- Thi Nguyn t v ngi, S vn ha thng tin Thi
Nguyn xut bn, 2003.
33- K c v hin ti, UBND TP Thi Nguyn Bo Thi
Nguyn xut bn, 10 2007.
34- Mt s ti liu ca Unesco xut bn trong nhng nm
2000 - 2010.
35- Cc vn bn ca B Gio dc o to v vn chun
hiu trng v chun gio vin trung hc ph thng ban
hnh 2000 - 2010.
376

MC LC
Li gii thiu.................................................................
Chng I
Tnh Thi Nguyn v s thnh lp .......................
trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn
I. Tnh Thi Nguyn - s lc v tnh hnh t
nhin, x hi, vn ho gio dc trc thng 8-1945
II. Thi Nguyn thi gian u sau CM thng 8 v s
thnh lp trng THPT Lng Ngc Quyn
Chng II.
Trng THPT LNQ trong thi k khng chin chng Php
(1947-1954)
I. Trng TH C Vn - i T.
II. Trng TH LNQ nhng nm Ph Bnh..........
Chng III.
Trng PTcp 2,3 LNQ trong s nghip xy
dng nh trng XHCN (1955-1965)
Chng IV.
Trng PTcp 3 LNQ trong thi k khng chin
chng M cu nc ( 1965-1975)
1. Tin hnh trit s tn v chia tch...............
trng hnh thnh trng cp III LNQ
2. Trng cp III LNQ thi k s tn ln ...........
nht ( 1965-1969)
3. Thi k tr li a im c.............................
4. Thi k s tn ln th hai...............................
5. Tr li a im trng c sau chin ..............
tranh ph hoi chm dt.
Chng V.
Trng THPT LNQ t sau ngy t nc thng nht
Chng VI.
Trng THPT LNQ trong thi k i mi
1. Thi k 1987-2000........................................
2. Trong nhim k 2000-2005................. ..........
377

3. Trong nhim k 2005-2010..........................
Tng lun.......................................................................
PH LC................................................
378
Lch s Trng Trung hc Ph thng

Lng Ngc Quyn- Thi Nguyn ( 1946-2011)
_____________________________________
Chu trch nhim xut bn

* Bi Th Loan
Bin tp ni dung
* Trnh Trc Lm
* inh Vn nh
Ch bn vi tnh v sa bn in
* o Minh Tun
Trnh by ba
* Trnh Trc Lm
__________________________________________
In 600 cun kh 14,5 x 20,5
Ti Doanh nghip in Tin Du
Giy php xut bn s....................do s Thng tin
v Truyn thng Thi Nguyn cp ngy - 2 - 2011
In xong v np lu chiu thng 3 - 2011
379

LNQ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

LNQ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

TRNG TRUNG HC PH THNG

Sch xut bn nhn dp k nim

Thi Nguyn, thng 3 - 2011

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

Thi Nguyn thng 3- 2011

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

Trong qu trnh bin son cun sch, chng ti lun

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

Nn: Hoa sen cch iu nt chm

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

nh i biu ang thp hng ti n th Bc H

Trc Di tch lch s cp tnh thnh ph, im: Ch tch H Ch

nh Bng chng nhn di tch

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

nc. Ngi Thi Nguyn tng ha chung dng mu chng

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

19) khng ch c tng on ngi gnh b, nga th v xe

9 a im l: Hi Dng, Sn Nam, Tam Giang, Kinh Bc, An

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

n thi thuc Php, Thi Nguyn cng nh c nc

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

Tng s hc sinh ton tnh ch trn di 1500, chim t

Khu Gii phng thnh lp ngy 4 6 1945 gm 6 tnh: Cao Bng,

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

tnh ra nhiu ch trng mi, trong c ch trng rt

Vn do chnh sch xy dng gio dc theo chiu nm nn thi

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

Phm Duy Nhng khi l Trng ty bnh dn hc v

T thng 9 1945 n 1950 h thng gio dc vng t do nc

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

- ng L Vn Chung, Trng ty Kim lm dy L v

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

Di s ph trch trc tip ca thy, lp hc sinh trung

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

Thy hiu trng Phm Duy Nhng chuyn sang ph

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

Qua hnh nh ca lp nht u tin ny, c th thy

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

c chin s ra vng t do, mt khc m thm trng mi

) Mt lot trng nh trng Quc hc Hu (Khi nh) chuyn ra

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

vng ny c nhiu c quan ca Khu (Bu in, on

Ch th ca Ch tch nc v Sc lnh s 5 SL ca Chnh ph (31

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

thiu, ngoi s gio s trung hc tng dy cc trng

Nh ngi c c v trng cng vi ng Dng Xun Nghin l

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

np c bn: sng dy ng gi, tp th dc, sau t hc,

Ngay t chc ng trong cc c quan B QGGD nhng nm u

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

th khoa), cn ngi trt rt au (anh .V.P khc ht

Tinh thn Ngh quyt Hi ngh Trung ng ng cng sn ng

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

Ngay trong nm 1947, trng chuyn v huyn Ph

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

ch trng chung ca Trung ng, Chnh ph, B Quc

Lch s trng trung hc ph thng Lng Ngc Quyn.

Cc thy gio v a s hc sinh trung hc thi u bit qua sch