459 JOANNIS SCOT ao mortifero dogmate a condibus nostris ralicitus ex- A ea vero. quae noo sunt, nullo modo pertivere testinationem — E-zulicis *. Det Domini esse, et non nisi in his, quae sunt, ad VARIAE LECTIONES. * Explicit recens alia manus addidisse videtur, JOANNIS SCOTI MEPL #YZEQr MEPIZMOY 1D EST DE DIVISION LIBRI QUINQUE NATURAE a a sens $. German! in editione principe adh B rmani 309 bibl, Neg. Paris , membran,, age. XV... 2.12 Pars, membran.. sre, Xi (aati, « = +.B Yi XUl(matitis) - E Cod! ais 8: Germant 850 bil, Rox: Pari:fmoubran.y ee. XI (Wp. LV et Vis MONITUM AD LEGTOREM, Joannis Scott « de divisione Naturae » libri sa'is ampli omnino dmplicenn speciem prae se fermt Male enim fidem Ecclesiae non migrant, et « sanctorum Patrum intellects pie ac venerabillter suscipientos cesse » nos edocent, inodo philusophicas referunt thecrias a veritate plurimum reeedentes. Unc fit, ul, ex his theoriis primae partes tribuantur, pessimi sacpenumero nascantur errores. Qnos excusare iieo, quod Jownes Scotus aliis locis saniorem doctriuam protulit, vel interdum ipsam veritatem ingeniose ac piae- clare exposuit, non licet. Haee igiturquum illorum librorum indoles sit, in iis veritas cum erroribus, quos Joannes Scotus ¢philo: sophia sua petivit, artifciose misceatur, quid mirum, quod Ecclesiae antistites tale opus, whi, cousque negle- ‘lum, a medii acvi haereticls ¢ bibliothecis protrahi et pro spice scientiae ac veritatis venditari cnepit. respuerunt, damnarunt, atyue Honorius Papa If id igni acljudicandum esse censvit? Cujus bullam integra ut fn medium afferamns, res posinlare videtur. Est enim talis Honorius episco} serous servorum Dei, archiepiscopis et episcoprs et. Inimicus homo aizania bono semini seminare non cessat ete. Nuper siquidem, sicut nobis signifcacit row rabilis frater noster Parisiensis episcopus, ext quidam liber, Periphysis titulatus, ineentus, tot scatens rermilas hiaereticae pracitatie, unde a eenerabili fratre nosiro archiepiscopo Senonensi et suffraganeis ejus, in procix- congregatis, justo est Dei judicio reprobatus. Quia igitur liber ,"sicut recepimus, .in -novnulis ‘monasteris et alis locis habetur, et clausirales nonnulli et virischolastici, novi tamen forte plus qua expetis! amatores, se studiosius lectione ocenpant dicti libri, gloriosum repulantes, ignotas proferre sententias, cum Apo atilus projanas novitates doceat vitare, nos juxla pastoralis solliciudinis debitum corruptetae, quam pow! ingerere liber hujusmodi, occurrere satagentes, vobis universis et singulis in virtute sancti Spiritus distri’ praecipiendo mandamus, quatenus libellum istum sollicite perquiratis, et ubicungue ipsum vel partem ¢jus it reniri contigerit, ad nos, si secure fieri possit, sine dilatione mittatis solemniter comburendum ; alioguin wes iit publice comburatis enndem, subditis vestris expresse injungentes, ul, quicunque ipsorum™habent tet halve possunt in toto vel in parte exemplaria dicti libri, ea nobis differant resignare, in omnes, qui wtira quintet dics, postquam hijxsmodi mandutum seu denuntiatio ad notitiam eorum pereenerit , Lbvum ipsum torn om partem scientcr retinere pracsumpsermnt, excommnicutionissententiam incurriese atarnqee pe sritatis tho + ticae non evadent. Datum Laterani decimo Kalendze Pebruerii ete. («). (0) Ghronicon Wveriei ail a 1228, 60 Leabnie. Lipsie 3uw DE DIVISIONE NATUR: Lata hae sententia acerhissima, null prodierant typis exeusi cura Thome Galei, Any rum probibitorum haee reporis: Erigena Joannes Scotus de Divisione naturae libri — LIBER PRIMUS. 42 meidin aevo illoram libroram amplius mentio ft. Anno demum 4681 jur_censitea eclesiae. Nam in inilice libra + Accedit Appendis ex Ambiguis S. Maximi graece et latine. Decretum III April, MDCLXXXV. Mace igitur quum ita se babean: ‘holieos dubiuin esse nequit. Cu quid de Indole ac natura borum libroram statuendum ic typis repetdntur, in Prooemio aperuimus. Systema autem eorara inter ca exponere, singulosque errores perstringere, quod hoe loco supersedere possumus, scriptori Commenta- ti ga versatur, ne acta agere videamur, delegamus. de Joanne Scoto supra impressap debetur : cujus ad partem alteram, quae in hoe argument e- Guilelmes Malmesburiensis opus illud praedicat propter perplesitatem quarundam quaestionum solven- am bene wtile ; sed addit : si tamen ignoscatur ei (Joanni Seoto) in guibusdam, qui deviset, dum in Graecos acriter oculos intendit. Quapropter et hacrelicus putatus es in libro Peri physion perplurima, quae, nisi diligenter discutiantur, a fide catholica abhorrenti ‘Angelus cum Scoto leniter agere videtur. Libros vero rept iacws pepiapci is « Latinorum tramite ++ Sunt ening revera videantur, Wtente perlegeris, tibi facile persuadebis, errores, quus in libro de Pracdestinatione cognoviuus, ex illorum systemate quasi. sponte procedere. EPI #YZEQx MEPIZMOY 1D Est DE DIVISIONE NATURAE. *LIBER PRIMUS' ‘aagisten. Saepe mi qsanam vires suppetunt inquirenti, rerum omnium, quae vel animo percipi possunt, vel intentionem jus saperant, primam summamque divisionem esse in ea quae sunt, et in ea quae non sunt, horum ounium generale vocabulum occurrit ; quod graece ne, latine vero natura vocitatur *, An ridetar? Discirutes. Imo, consentio; nam et ego dura ratioeinandi viam ingredior, baec ita eri re- perio, Mac, Est igitur natura generale nomen, ut diimos, omnium quae sunt et quae non sunt, Disc. Rat quidem ; nihil enim in wniverso cogitationibus Yostris potest oceurrere, quod tali vocabulo valeat carere *, Mac. Quoniam igitur inter nos convenit de hoc voeabulo generale esse, velim dicas divisionis ius per diflerentias in species rationem : aut exbi libet, prius conabor dividere tuum vero erit, divisa judicare. Disc. Ingredere, quaeso ; impatiens ‘nim sam, de his veram rationem a te audire volens. 4. Mac. Videtur mihi divisio naturae per quat- wor difterentias quattuor species recipere : qua- rum prima est in eam/*, quse ereat et non erea~ secunda in eam, quae ereatur et creat ‘era in eam, quae ereatur et non creat; quanta, quae nec creat nec ereatur. Harum vero * ligentiusque A quattuor binae si invicem opponuntur nam (ertia ‘opponitur primae, quarta vero secundae; sed quarta inter impossibilia ponitur, cujus differentia est ™ non posse esse. Rectane tibialis divisio videtur, an non? Disc. Recta quidem : sed velim repetas, ut praedictarun formarum oppositio clarins elucescat. Mac. Vides, ni fallor, tertiae speciei primae oppo- sitionem. Prima namque creat et non creatur; cui e contrario opponitur illa, quae ereatur et non creat. Secunda vero quariae; siquidem secunda et creatur et creat *, cui universaliter quaria contradieit, quae nee ereat neque creatur. Disc. Clare video. Sed multum me movet quarta species, quae ate addita ‘est. Nam de aliis tribus nullo modo haesitare ausim, cam prima, ut arbitror, in causa omnium, quae sunt ‘Mac. Recte aestimas. Sed quo ordine ratiocinationis via tenenda sit, hoc est, de qua specie naturae primo discutiendum, tuo arbitrio committo. Disc. Ratum mihi videtur, ante alias Je prima, quicquid lux mentium largita fuerit, dicere. 2. Mac. Ita fiat, Sed prius de summa ac prineipali YVARIAE LECTIONES. Sic A; C incipit primus nepi gies igtur natura—carere om. A. A Si, far, A necessarium est. D titulum omi * in eam om. A. il. A ocatur, D vocitetur. * Mag. est “vero om. A. Test om. D. © A creat et crea45 ‘onmium, ‘quae non sunt, breviter dicend: Jure provideque. Non enimes al pationem inchoari oportere video ;nec solum, qu prina onium * differentia, sed quia obscurior ce- deris videlur esse, et est. Mac, Ipsa itaque primo: dialis omnium diseretiva differentia certos suze i terpretationis modos inquirit. 3. Quoram primus videtur esse ipse, per quem ratio suadet, omnia quae corporeo sensui, vel intel- ligentiae perceptioni succambunt, posse rationabili- ter dici esse ; ea vero,anae per excellentiam suae na- turac non solum Ghtov, id est * omnem sensum, sed etiam intellectum rationemque fogiunt, jure videri non esse. Quaenonnisi in sole Deo, materiaque, rt in omnium reram, quae ab eo conditae sunt, ratio- nibus utjue essentiis recte intelligumtur. Nec imme- tito; ipse namque omnium essentia est * qui solus vere est, ut ait Dionysius Ateopagita : Esse, inquit, ‘omnium est,superesse Divinitas *. Gregorius etiam * ‘Theologus multis rationibus, nullam substautiam seu essentiam ", sive vis atellectu vel ratione eomprehendi posse confirmat, quid sit. Nam sicut ipse Deus in seipso ultra omnem creaturai* nullo intellectu comprehienditur, itaetiam in secretissimis sinibus * ereaturae ab eo faclae et in eo existentis ** considerata odsia incomprehenst- bilis est. Quiequid autem in omni ereatura vel sensu corporeo percipitur, seu intelleetu consideratur, nihi aliud est, nisi quoddam accidens incomprehensible per se, ut dictum est,uniuscujusque essentiae; quae aut! per qualitatem, aut quamtitatem, aut formam, sut materien ", aut differentiam quandam, aut Hocum, aut tenipus cognoscitur 4, non quid est, sed quia est. Iste igitur modus primus 2c sum- tis est divisionis eorum, quae dicuntur * esse et won esse; quia vero' modus iste, qui videtur quo- dein modo introduci posse, qui in privatiovibus circa substantias habitudinum, ut circa oculos visus et ** orhitas ", constituitur, nullo modo recipieadus cst, ut arbitror. Nam quod penitus non est , nec esse po- lest, nec prae eminentie suze existentiae intelle- tum exuperat, quomodo in rerum divisionibus re- cipi valeat, non video, nisi forte quis dixerit, rerum, wn existio *, Disc. SOANNIS SCO ximue, divisione in ca, quae sunt et A qul in naturarum creatsrum “ordinibus atque dif my rentiis considerator, qui ab excelsissima et dea Deum proxime constituta intelleetuali virtule ine choans, asqno ad extremitatcin rationalis itratione _ lisque ereaturae descendit ; hoe est, ut apertins dicamas, a sublimissimo angelo usque ad exiremam, rationabilis irrationabilisque animae partem, nutr- tivam dico of auctivam * vitam ", Quae pars geter lis animae ultima est, quae * corpus watrit et ange, Ubi mirabili inteltigentiae modo unusquisque ordo cum ipso deorsum versus novissimo, qui est corpo ruin, et in quo omnis divisto terminatar, potest di ‘esse et non esse. Inferioris enim affirmatio, super. risestnegaiio lemque inferioris negatio, super est affirmatio, Eodemque modo superiors afi matio, inferioris est negatio. Negatio vero superio- ris erit affirmatio inferioris. Adirmatio quippe hor minis, mortalis adhuc dico, regatio est angele Negatio vere hominis afirmatio est angeli : ett eissim. Si cnim homo est animal * rationale, wot ale, visibile, profecto angelus neque aninal ri- tionale est, neque mortale, neque visibile ®. lew jclas est essentialis moins intellectualis circa Deam rerumque * causas, profecto homo non ese sentialis motus intellectualis circa Deum et rea causas, Endemque regula in o:-nibos cacestibus essentiis, usque dum ad supremun* omaiui pet veniatur * ordinem, observari potest ; ipse veroin supra sursum negationo terminator. Ejus namque ‘nullam creaturam superiorem se coafirnat. ule Ordines sunt, quos dpovayelc * vor ‘quorum primus Cherubim, Seraphim, Throai; secu dus Virtutes, Potestates, Dominationes ;tertis Prin patus, Archangeli, Angeli. Deorsum vero corpru novissimus solummoda superiorem se aut nega at affirmat *, quia infra se nibil babet, quod vel afer vel constituat, quia ® ab omnibus superiors praeceditur, nullum vero inferiorem se praecedit. ae item ratione omnis ordo rationalis et iutelloctualisere turse esse dicitur et non esse, Est enim, quantum + ‘superioribus vel a se ipso cognoscitur; non ea autem, quantum ab inferioribus se comprebendi non sisi. 5. Tertius modus non incongrae inspicitur in his, ‘quibus hajus mundi visibilis plenitudo perficar, ure sunt, absentias et privationes non omnino 1) in suis causis praecedentibus in secretissimis nal uibi. esse, sed earum, quarum privationes sen abs- eutia3 seu oppositiones sunt, mirabili quadam surali virtule contineri, ut quodam modo sint. 4. Fiat" secundus modas essendi et non essendi, VARIAE LECTIONES * Shee id est * A prima est omuium, ino nullo modo prorsus formatam, omnem nm). ‘est om. D. * Sic CD; A divinitatis. omnem. "* sinibus om. D. * A. consistentis cunt." vero om. A. visus ef am, AC et tisus et. igitur. * A creatarum et creaturarum. "™ A descendat. actiram, * D quoniam. * Corr., ACD risibile. reniant. * CDE suotayts * CE frmat, D conjirmat, 3A et rerum. rae sinibus. Quicquid eni ‘materia formata, in temporibus et" locis per gener tionem cognoscitur, quadam humana consvetudine dicitur esse. Quicquid vero adbuc in ipsis naira’ m. CD non salam graece primam matherierem # sum (illa verba pessime dilacerata sola conjectura asseee * etiam om. D. aut om. D. * seu essentiam om. A. 4A 0 "8A materiam, 1 A agnoscitur. CD orbatus, ' naturali om. D. * AC acticam. ™ C muaritivam vita *7'D supra adscr. summa. * et om. D. . re *C qui. NOTAE. # Verbis animal rutionate inDE DIVISIONE NATURAE. — LIBER PRIMUS. 46 Saibus coutinetar, neque in formata materia, vel A si quid practer hos moos indagatior ratio invenire foco vel tempore, ccterisque accidentibus apparet, adem praedicta consuetudine dicitur non esse. Iyjusmodi exempla late patent, et _maxime in hu- mana nalura, Cum enim Deus omnes homines in ill primo stque uno, quem ad imaginem suam fecit, simol constitverit, sed non simul in hunc musdum tisiblem produsit *, certis vero_temporibus Jocis- que nataram, quam simul condiderat, quadam, ut ipeeiovit, serie od visibilem essentiam adducit *, bi, qui jam in mundo visibiliter apparent, et appa: ruerant, dieuntur esse ; qui veroadhuelatent, futuri en sunt, dieuntur non esse.Inter primum et ter- ium * hoe distat, Primus generallier in omnibus, quae * simul et semel in causis et effectibussfacta sent, Tertius ® specialiter in his quae partim' B adhue in eawsis suis latent, partim in effectibus pa- teat, qaibus proprie mundus iste contexitur, Ad ‘bune modum pertinet ratio lla, quae virtutem se- minum considerat, sive in animalibus, sive in* arboribos, sivein herbis, Virtus’ enim seminum eo tempore, quo in secretis naturae silet, quia nondum apparel, dicitur non esse : dam vero in wascentibu crescentibusque animalibus, seu floribus fructibusve lignorum et herbaram apparuerit, dicitur esse. 6. Quartus modus est, qui secundum philosophos von improbabilitér ea solummodo, quae solo com- prebenduntur intellectn, dicit ' vere esse; quae ‘ero per generationem, materiae distentionibus ", sea detractionibas, locorum quoque spatiis tempo- ramque motibus variantur, colligumur, solvuntur, ‘ere dicuntar non esse, ut sunt oninia corpora, quae aasci et corrumpi possunt 7. Quintus modus est, quem in sola humana natora ratio intuctur. Quae cum divinae imaginis dignitatem, in qua proprie substitit *, peceando de- serait, merito esse suum perdidit, et ideo dicitur won esse. Dum vero unigeniti Dei fii gratia restau- tata ad pristinum suze substantiae * statum, in qua secundum imaginem Dei condita est, reducitur, in- ‘pit exse, et '* in eo, qui secundum imaginem Dei ‘conditus est, inchoat vivere. Ad bune moduin vide- ur pertinere, qaod Apostolus dicit : Et vocat ea ‘quae non sunt, tangquam ea quae sunt; hoc est, qui in primo omine perditi sunt, et ad quandam in- subsistentiam cociderum, Deus Pater per Adem in Filium saum vocat, ut sint, sicut bi, yoi jam in Christo renati sunt, Quanquam et" hoe ita intelligh possit et de his, quos quotidie * Deus es secretis, naturge sinibus, in quibus acstimantur non esse, rocat, ut apparcant visibiliter in forma, et materia, selerisque, in qtibus occulta apparere possunt, et potest. Sed praesentialiter, ut arbitror, de his ™ satis dictum est, si tibi aliter non videtur. Disc, Satis plane, ni ™ me paulisper periurbaret, quod a sancto Augustino in Exemero ™* suo dictum videtur * ; hoc est: angelicam naturam ante omnem creaturam digni- fate, non tempore condita fuisse ; ac per hoc et alio- ‘rom omuium praetersuimet primordiales causas, hoc ‘est, principalia exempla, quaeGracei xpivroruna no- ‘minant, prius in Deo considerasse, deinde in se deindeipsas ereaturas in effectibus suis. Nam suimet causam, priusquam in speciem propriam procederet, ‘eognoscerenon valuit, Mac, Neeillud te movere opo tet, Sed intentius ea ™, quae dicta sunt, considera. Si enim angelos principales rerum causas in Deo constitutas cognovisse dixerimus, Apostolo resistere videbimur, qui super omne,quod dicitur et intcligitur, ipsum Deum et eausas oinnivin in eo, sive aliud sive non aliud sint ** praeter id, quad ipse est, afllemat esse. Ac per hoe necessirinm est, reciam mediam- que viam tenere, ne vei Apostolo videamur resistere, vel sententiam summacac sanctae anctoritatis inagi- iri non obtinere.Uirumnqueixitur yerum dixisse nou Causaz omojum rerum *, quae omnem intellectum exupe- rat, nulli ereatae waturae secundum Apostolim © cognitam Uleri, ratio sinit. Quis enim, inquit, intel- lectum Domini cognovit ? et alibi : Pax Christi, guue exuperat omnem intellectum, At si causa omnium ab omnibus, quae ab ea creata sunt™, remota est, absqre C ulla dubitatione rationes omnium rerum, quae acter naliter et incommutabiliter in ea sunt, ab omuibns, quorum rationes sunt, penitus remote sunt. In angelicis vero intellectibus earum rationum theopha- nias quasdam esse, hic est, comprebonsibiles inte eewali * naturae quasdam divinas appar.t:ones, ‘non autem ipsas rationes, id est principalia exemp! quisquis diserit, non, ut arbitror, a veritate errabit. ‘Quas theophanias in angelica creatura eanctuin Ai gustinum ante oinnium geuerationem inferiorum se visas non incongrue dixisse eredimus. Non ergy nos moveat, quod ™ 8, quia angeli et prismu:n in Deo, deinde 1a Deus solummodo dicitur, sed etiam * modus ile *, quo se quodam- D modo intellectuali et rationali creaturae, prout est capacilas uniuscujusque, ostendit, Deus saepe a sax cera Scriptura vocitatur, Qui modus a Graecis theo Bhania, hoc est, Dei apparitio solet appellari. Gujts exeinplum : Vidi Dominum sedentent, et cetera hi:- jusmodi ; cum nou ipsius essentiam, sed aliquid 2 eo factum viderit. Non est ergo mirum, si tri.a VARIAE LECTIONES. "ance. Sie CDE, A produnerit. * Sic CDE, A adduzit. * A tertium modum. *C qui. * Se ADE; BC secundns. 1G partem. * in om. C. * C rirtutis. + D dicitur. A distensionibus. ' A est modus. CE substelit, D sudsistit. “A substantive suce. A cum. ' videlur om. D. "hi om. A, "Cex. ' CDE cotidie, sic ubique. * Ade his, ut arbitror. * A nisi, ** Aturbaret. * Corr., ACDLE ‘A rerum omnium. D. * rerum— Apostolum om quae, A el. lle om. A. famero, sic ubique Ezameron, AF nonnunquan Exaemeron ™ A dictumest * ea om. A. # Sic A intelleetualis, *8°A creata sunt ab ea.. *DJOANNIS, dom superior, quae de aeternis rerum rationibus juxta praedictum modam primo in co exprimitur. Deinde quod ex superioribus excipit, veluti in mira- bili atque ineffabili quadam memoria sibiipsi_ com- mittit, quasi quaedam imago imaginis expressa. Ac per hoe, si superiora se tali modo potest cognoscere, quis audeat dicere *, inferiorum quandam cognitio- nent in se non habere? Recte jeuntur esse, quae ratione atque intellectu comprehendi possunt. Quae vero omnem rationem ac intellectam exupe- rant, recte similiter dicuntur non esse. 8. Disc. (uid ergo dicemus de illa futura felicitate, quae promittitur sanctis, quam nihil aliud putamus esse *, praeter ipsius divinae essentiae puram con- tomplationem atque iinmediatam, sicut ait sanctus lista Joannes : Scimus, quia filii Dei suns, et nondum apparuit, quid erimus; cum autem appa~ ruerit, smiles ci erimus; videbimus enim eum, sicuti ext. Item apostolus Paulus *: Nunc videmus per spe- culum in aenigmate, tune autem facie ad faciem. em S. Augustinus inilibro de Civitate Dei XX de futura contemplatione di tut arbitror, essentiae dicit : Per corpora, quae gestabimus, in omni corpore, quod cunque videbimus, quaguaversum oculos nostri corpo- is duzerimus’, ipsum Dominum perspicwa claritate contemplabimur. Nam si angelicae contemplationis purissimam virtutem * divinae essentiae superat altitudo ; praedictis enim rationibus confectum est, divinany essentiamn nolli intellectuali creaturae com- prehensibilem esse, quae * maxime in angelis con- C sistere dubium non est ; nobis quoque nulla alia (elicitas promittitur, quam ad angelicam naturam aequaliias : quomodo humanae naturae felicitas divinae essentiae allitudinem coutemplari valebit ? Mac. Acute ac vigilanter ; non enim sine causa in hoe moveris. Sed tibi suflicere aestimarim,quod prius gene- raliter de omni suasimus creatura . Disc. Quid illud? Repetas, peto, Mac, Nonnewniversalider definivim jivinam essentiam nulli corporeo sensui, nulli rationi, nulli seu umano seu angelico intellectui per se ipsam comprehensibilem * esse? Disc, Recordor, ‘ae me sic sumpsisse negare non possum. Sed, ut mibi videtur, aut ills praedicta conclusio penitus solvetur, ct intellectuali creaturae divinae essentiae per se- ipsam contemplationem dabimus; aut, si solvi non potest, quoniam certissimis rationibus tabilita est, ne- cessarium erit"', ut modum divinge contemplationis, quae sanctis in futuro promittitur, et in qua semper ngeli subsistunt, veris rationibus probabilibusque exemplis absolvas. Mac. Quem modum quaeras, ignore, pracwer illum, de quo paulo ante breviter & A diseussimus, Di Dnumerus est scott AB ile sit, velim repetss ; non recolo, Mac. Recordarisne, quid ler nos convenerat, dum de Exemero sancti patris Augustin’ quaedam dicebamus ? Disc. Recordor quidem ; sed te iterum de hoc ** audire volo. Mac. Movebat te, ut arbitror, quomodo praedictus pater dix causas rerum creandarum, quae aeterna- liter in Deo sunt, et Deus sunt, angelos primum in Deo considerasse, deinde in seipsis, deinde ipsarum creaturarum proprias species differentiasque cogno- visse, si ulli '* creaiurae divina egsentia cum ratio- quae in ea sunt, essentialiter nequeat compre- hensibilis esse. Disc. Totum (eneo. Mac. Recorda- risne,quid ad haee '* respondebamus " ?Disc. Utique recordor, si me memoria non fallit. Dicebas enim, ‘non ipsas causas rerum, quae i divina essentia sub- sistunt, angelos vidisse, sed quasdam apparitiones divinas, quas, ut ais, theophanias Graeci appellant, causarumque acternarum, quarnm imagines sunt, nomine ™ appellatas. Addidisti etiam, non solum ipsam ® divinam essentiam incommutabiliter in seipsa existentem Deum vocari, sed etiam ipsas theophanias, quae ex ea, et de ea, in natura intelle- luali exprimontur, Dei nomine praedicari. Mac. Bene tenes; ita enim diximus. Disc, Sed quid ad negotium Praesens pertinet? Mac. Non parum, ut video; eo enim modo et angelos Deum semper videre arbi- tror ", justos quoque et in hac vila, dum mentis excessum patiuntur, et in futuro sicut angeli visuros esse. Non ergo ipsum Deum per semetipsum videbi- mus, quia neque angeli vident; hoc enim omni creaturae impossibile est; solus mamque, ut ait Apostolus , fubet immortalitaiem, et Iucem habitat inaccessibilem : sed quasdam factas ab eo in nobis theo- phanias contemplabimur. Non™ unusquisque enim secundum suae sanctitatis atque sapientiae celsitudi- nem ab una eademque forma, quam omnia appetunt, Dei Verbum dico, formabitur? Ipsa namque de seipsa loguitur in Evangelio : In domo Patrie mei mansiones multae ** sunt; seipsam domum Patris appellans, quae cum sit una eademque, ineommutabi- lisque permaneat, multiplex tamen videbitur ** his, quibus ine * habitare largietur. Nam unusquisque, ‘ut diximus, unigeniti Dei Verbi * notitiam in seipso possidebit, quantum ei gratia donabitur. Quot enitn electorum, tot erit numerus man- sionum; quanta fuerit sanctarum animarum ** mul- icatio, tanta erit divinarum theophaniarum pos- Disc. Verisimile videtur. Mac. Recte dicis, verisimile. Quis exis de talibus Grmarit * ita aete iter esse, dum vires humanae adhuc in hac fragili carne intentions videantur* excedere? VARIAE LECTIONES. * dicere om. D. * A crealura suasimus. * A este outam "CDE inivimus, Sic DE de te iterum hoc. "A praedizerit. iC derimus, —* Sic CDE; A toc nomine. ‘om. DAC nt arhitror. Non om. A. A ipse, “A Verbi Dei. Sic CDE; estom. A. *D. * Paulus om. ADE. sic ubique, A. saepe GDE; A addit : Recordaris quod superius’ proposuimus > 9 “Sic CDE; ipsam om.’ A * A multae mansiones. “A direxerimus, * virtutem om. D. * A guar, *'D incomprehensibilem. "* Sie WAL cat." Sie CDE, A ipsum. * Sic CDE; A hoc. a Sie CD, E respon om. _D. ditinam ipscs A videtur, * Sie CDE; pro tm se Janimarum sanctarum. ™ A firmarel. ™ 8 videutue nulli) DE DIVISIONE NATURAE. = LIBEN PRIMUS. 8. Disc. Sed velim, quid de hac theophania con- A tellectus comprehendere potueri, id ipsum fil. In quat~ jicere possis , Lreviter aperias; hoe est, quid * sit, unde sit, bi sit, utrum extra nos, an intra nos * formatur * Mac. Altum quaeris, et nescio quid ibus fleri possit. Dicam amen, quod super haere in libris sanctoruin Patrun qui talia ausi sunt dicere, potui invenire. Disc. Dic quaeso. Mac. Quaer . Etiam. Mac. Maximum monachum, dit sophum, in expositione Sermonum Grego- heologi de hac theophania altissime atque sub- Iilssime * disputasse reperimus. Ait enim, theepha~ iam efici non aliunde * nisi ex Deo, fieri vero ex condescension divini Verbi, hoc est, unigeniti Fil, (ai cat sapientia Patris, reluti deorsum versus ad tum ergo animus viristem comprehendit, fn tantum, ipse virtus ft. 40, Horum autem exempta si quaeris, ab eodem Maximo evidentissime posita sunt '¥: Sicut enim aer a sole illuminatus nihil aliud videtur esse nisi (us, non guia sui naturam perdat, sed quia luz in eo pras- valeat ", at id ipsum lucis " case aestimetu ‘hutana natura Deo adjuncta, Deus per omnia dicitur ‘ease , non quod desinat esse [humana] quod Divinitatis participationem acctpiat, wt solus in ea Deus esse videathr. Item : Absente luce aer et ob- scurus, solis autem lumen per se subsistens nullo ‘sensu corporeo comprehenditur. Cum verossolare lumen, cri misceatur, tunc incipit “apparere, ita ™ ut in Iumcnam naturam a se conditam algue purgatam, et B seipso sensibus sit incomprehensibile *!, migtum vero exaltatione sursum versus humanae ? noturae ad yrucdictum Verbum per divinum amorem. Conde- i ie dico * non eam, quae jam facta est per inearnationem, sed eam, quae Gt per theosin, id 8 per deificationem creaturae. Ex ipsa igitur ‘spientive * Dei condescensione ad humanam naturamn per gratiam, et exallatione ejusdem naturae ad ip- sam sapicntiam, per dilectionem, fit theophania. Cui seasui sanctus pater Augustinus astipulari videtur, exponen illud Apostoli: Qui factus est nobis justitia a sapier Ita enim exponit : Sapientia Patris *, inqua et per quam omnia facta sunt, quae non est creata, sed creans, fit in animabus nostris quadam fnefobit sune misericordiae condescensione , ae sbi adjuugit nostrean intellectum , wt ineffabili ‘qrodam modo yuuedam quasi composita fat sapientia ipso descenden nos, et in nobis hubi- ‘uate, ef ex nostra intelligentia ab eo" per amorem a se arsumpta, et in se formata. Similiter de justit clerisjue virtutibus exponit, non aliter Geri, nisi et dicinge sapientiae nostracque intelligentiae quadum mrutili algue ineffavili coxformatione, In quantum rim, wt ait Masinius, humanus intellectus atcendit Hr caricatem, in tanium divina sopientia descendit ver misericordiam. Et haee est causa * ownium vi ‘inn et substontia, Igitur omnis theophania, id est ‘onisvi tus, et inhae vita,in qua adhue incipitin bs, quidigh: sunt, formari, et in fatura vita perfectionem ceri sensibus possit comprehendi. Ac pet hoc intellige, divinam essentiam per se incomprehensibilem esse, adjunctam vero intellectuali creaturae mirabili modo apparere, ita ut ipsa, divina dico essentia, sola in ea* ereatura, intellectuali videlicet, appareat. Ipsios enim ineffabilis excellentia omner naturam sui par- icipem superat, ut nil aliud in omnibus practer ipsam intelligentibus occurrat, dum per seipsam, ut iawus, wullo modo ** appareat. Disc. Video admo- dum, quid suadere vis; sed utrum sancti patris Augustin’ verbis convenire possint, non satis *? clare ™ perspicio. Mac. Atentior igitur * esto, et ad ejus verba, quae primo posuimus, redeamus. Sunt autem baee, wt aestimo, in libro vicesimo secundo de urbe ™ Dei: Per corpora quae gestabimes, in omni corpore quodcunque videbimus, quaguavcr- sum oculos nostri corporis duzerimus , ipsum Dewm perspicua claritate contemplabimur. Vim verborum inwere. Non enitn di er corpora, quae gesta- bimus, ipsum Deum * contemptabimur, quia ipse per se videri non potest; sed dixit: per corpora, quae gestabimus, in omni corpore quodcunque vide bimus, ipsum Deum contemplabimur. Per corpora ergo in corporibus, non per seipsum videbit Similiter per intellectum in intellectibus, per ratio~ nem in rationibus, non per seipsam divina essentia apparebit. Tanta ent divinae virtutis excel- lentia in fatura vita omnibus, qui comtempl- Uivinge beatitudinis accepturi,non extra se,sedin ae, p) Hone ipsius digai futuri sunt, manifestabiter, ut trex Deo,ctex seipsis eilicitur , Disc. Ex Deo itaque ‘Seophanise in watura angellca atque humana illum ‘a, purgata,perferta per gratiam,liunt ex deseensio- se" divinae sapicntiae, et ascensione humanae ange- licaeque ‘ntelligentiae. Mac. Sane ; nain huie ration; coureuit, quod idem Maximus ait : Quodeumque in- nihil aliud praeler eam sive in corporibas sive in intellectibus eis eluceat **: erit enim Dens omnia in omnibus, Ac si aperte Scriptura * diceret : Solus Deus apparebit in omnibus. Wine ait sanctus Job : Et in carne mea videbo Deum. Ac si dixisset: in hae carne mea, quae multis teutationibus afigitur, tanta VARIAE LECTIONES. *C non efici aliunde Aapientca en'm Pa tis, Cet desesmionem "Sie ( tac 5 Yat aum id tueis. hemana om, CD. is — modo om. D. Pataot. CXXH. Audi sit, wirum est, utrum intra nos an extra nos. * E firmatur. * et om. A. * B subli + naturam a se — humanae oF ie i¢ ABDE; C patris om. A. ‘ Adireserimus, ® D disi, * ADium ipsum. “ Deliceat. * Decripiura DL" A dico hic, * sapientie om A causa est ; canza om. D. " D addit ita vero. clare om. E. "A ergo erie. 15ast JOANMS SCOTT gloria fatura erit, ut, quemadimodum nihil in ea § sui staeque perfectic une * apparet nisi mors et corruptio, ita in furura Disc. Fi vita nihil mihi in ca * apparebit nisi solus Deus, qui de divina solummodo omnium causa recte hoe prac. vere vita est, et immortalitas, et incorruptio. Asi dicari, quia sola omnia, quae a se sunt, creat, et a de sui corporis felicitate talem gloriam promisit, nulla superiori ae se praecedente creat quid de sui animi * dignitate exist ‘enim est summa ac sola causa omnium, quae ex se Praeserlim cum, ut ait magnus Grego et in se subsistun gus, corpora sanctorum in rationem, ratio in intelle- 42. Velim tamen scire, quid de hac re sent clum, intellectus in Deum, ac perhoc tota illorum, ua: Non enim param me movet, dum saepissime in ‘tira in ipsam Deum, mutabitur? Cujus rei palcherri- libris sanctorum Patrum, qui de divina natura dis- ma paradigmata a praedicto Maximo in exposi Gregorii posita sunt, quorum unuim praemisin dle aere loquebamur; alterum yero nunc subjung pulare conati sunt, invenio, eam non solum omais, quae sunt, creare, sed etiam creari. Ea siquidem, tut aiunt, facit, et fit, et creat, et ereatur. Si igiur mus, quod est in igne et ferro. Nam cum ferrum ita est, quomodo nostra ratiocinatio ** steterit, non 1 in iquoremsolvitur, nikilde natura facile invenio. Dicimus enim, eam solummodo feinr, sed totum in igneam B creare, a nullo autem creari. Mac. Merito moveris; conflatum in jus remanere sensibus qualitatem vertitur. Sola vero raione suam naturam natn et ego de hoc multum admiror, et quomode quamvis liquefactam sercare cognoscitur. Sicut ergo haec, quae videntur esse contraria, sibi invicem ad- totus acr lux, totumque ferrum liquefactum, ut dixi- versari nequeant, quomodoque vera ratio de hoe muus, igneus, imo etiam apparet, manentibus onsulenda est, optarim per te nosse. Disc. Ingre- tamen corum substantiis : ita sano intelleclu acci- dere, precor; nam de talibus non meam, sed tam picrudum, quia post finem hujus midi omnis natura, Sententiam ratiocinandique viam expecto. Mac. Pri sive corporea sive incorporea, solus Deus esse vide- ™um itaque, si videtur "*, de ipso nomine, quod in itur, waturae integritate permanente , ut et Deus, Sacra Scriptura usilatissimum est, quod "* est Deus, qui per seipsu:n incomprehensibilis est, in creatura Considerandum arbitror. Quamvis er quodammodo comprehendatur, ipsa vero creatura minibus divina natura denominetur, ut est Bonitas, inefabili miraculo in Deum vertatur. Sed sufficiant Essentia, Veritas, ceteraque hujusmodi, frequeotis- ista, si tibi * clare Incescant, Disc. Lucescunt sane, Sime tamen eo nomine divina utitur Scriptura. Disc. quantum iaiia wosirrs meutibus * licere sinuntur, Plane videtur, Mac. Hojus itaque nominis etymo‘o- be re euiut inelfabili quis in hac vita luculenter gia aGraccis assumpta est, Aut enim a veibo, quod potest fari, ut nibil amplius inguirentium appetat C est Geupé, hoe est, video, derivatur; aut ex verbo desiderium, praesertim cum nulla alia promittitur iw, hoc est, curro; aut, quod probabilius est, q nobis gloria praeter eorum, que hie per fidem ere- unus idemque intellectus’ inest , ab utroque deri dantur, et ratione quaeruntur, ct quantum licet stz- vari recte dicitur *, Nam cum a verbo Gewpé dedu- dentur, in futura vita per experinentum cognitionem! —citur @xés, videns interpretatur. Ipse enim omnia", Mac. Caute ac rationabiliter existimas *, Proinde ad quae sunt, in seipso videt, dum nihil extra seipsun ea, quae proposita sunt, hoe est, ad divisionem Na- aspiciat, quia nibil extra seipsum est. Cun vero ™ turae redeundum esse * censeo. Disc. Medeundum a verbo Giw, @rés currens recte intelligilur. Ipse Sane, quoniam modus observandus est in his, quae enim in omnia eurrit, et nullo modo stat, sed omnia * dicenda sunt, ut ad finem quendam possint persenire. currendo implet, sicut seriptum est : Velociter eurrit 44. Mac, Praedictarum itaque Nawrac di scrmo ejus. Attamem nullo modo movetur: de Doo num | prima differentia nobis visa est in cam, —siquidem verissime dicitur motus stabilis, et status quae creat et non creatur. Nec immerito, quia talis mmobilis. Stat enim in seipso incommutabiliter, nu:.- Naturae species de Deo solo recte praedicatur, quam naturalem suam stabilitatem deserens. Movet solus omnia * creans Zapyec, hoc est, sine princi- _ autem seipsum per omnia, ut sint ea, quae a se elligitur, quia prineipalis causa omn essentialiter subsistunt; motu enim omnia €x ipso et per ipsum facta sunt, solus est, ac per fiunt. Ac per hoc unns idemque intellectus est in huoe et omnium, quae ex se sunt, finis est. Ipsum duabus interpretationibus ejusdem nominis, quad enim omnia appetunt. Est igitur principium, me- cst Deus. Non enim aliud est Deo currere per 0: dium et finis. Principium, quia ex se sunt omnis, nia, quam videre omnia; sed sieut videndo, ita +t pant; medium autem, quia currendo [per eum} ** fiunt omnia. Disc. De etymo- {in ipso, et per ipsum " subsistunt atque moventur'*; —logia nominis satis ac probabiliter suasum est. Sel finis vero, quia ad ipsum rwoventur quietem motus non satis video, quo se moveat, qui ubique est, sine VARIAE LECTIONES. ‘CHE sit. *A nune nihil in ca, 4 in ea om. A. ‘Sic CDE; A spiritus. * Act. *Pro sitibiC sib. *D ie CDE; Aaestimas, * esse om.A. "A divisionum Naturae. ' SicCDE; Domnizm, Sic CDE: D in seipso et per seipsum. ' Sie CDE; A moventur omnia." Sic CDE; Ain se et ex sa, Cime parum. "A rationatio nostra; nostra om. C. 7 Afacile non, Pro si videtur A fundetur. 9 & quid. Aeat. CE accipitnr. omnia am. A. Aautem. * per eum on. CDE.as quo nihil esse potest, et extra quem nihil extendi- tur; est enim locus omnium atque circumscriptio. ‘Mic. Deum moveri non extra se dixi, sed a seipso, in seipso, ad seipsum. Non enim alium motum in eo eportet credi, praetersuae voluntatis appetitum, quo ‘wit omnia Meri; sicut status ejus, non quasi post motum stet, sed ejusdem suae voluntatis ineomma- labile propositum intelligitur, quo omnia incom- molabili rationim suarum stabilitate permanere definit. Non enim in ipso proprie status aut motus diciur. Haee enim «luo opposita autem in eo cogitari vel iniell rohibet, praesertim eum status proprie finis motionis sit. Non autem * Deus’ moveri in choat, ut ad statum quendam perveniat. Haec igitur vomina, sicut et multa similia, ex creatura per quandain divinam metaphoram ad Creatorem refe- runtur. Nee irrationabiliter, quoniam omnium, quae fn statu et motu sunt, causa est. Ab e0 enim inci Piunt currere ut sint, quoniam principium est * om- nium, et per eum ad eum naturali motu feruntur, ut in e9 incommutabiliter atque acternaliter: stent, qwoniam finis quiesque omnium est. Nam ultra un # nil sppetant. In eo enim sui motus prinei- Pitm fnemaque inveniunt. Deus ergo * currens dici- ur, non quia extra se currat, qui semper in scipso immutabiliter s:at *, qui * omnia implet ; sed quia omnia currere facit ex non-existentibus in existen- tia, Disc. edi ad propositum ; hace enim non irra- tionabiliter dicta videntur. Mac. Quale propositum quaeras, admoneas peto. Nam cam de inci:tentibus quaestionibus quaedam dicere couanmur, principa- liom quaestionuin saepissime obliviseimur. Dis Nunqrid hoe proposuimus, ut * pro viribus investi- Garemus, qua ratione ab his, qui de divina natura disputant, eadem * ereare et creari dicitur? Creare aim [eam] * omnia, nullus sana intelligentium am- bigit; quo modo vero creari dicitur, non transi- torie practereundum nobis visum est", Mac. Ita profecto. Sed, ut arbitror, ex his, quae pracdicta sunt,ad hane quaestionem solvendam non exiguus introilus reseratus est. Confectum est enim infer nos, quod motu divinae naturae il atiud intelligendum ", practer divinae volun latis propositum ad ea eondenda, quae facienda ur in omnibus divina natura, isi divina voluntas, Non enim quae nihil aliud est, sind in ea 4# est esse et velle, sed unum ivemque ‘elle et esse in condendis omnibus, quae facienda risa sunt. Verbi gratia, si quis dixerit, ad hoe d Vinae voluntalis motus adducitur, ut sint e>, quae soni: creat igitur vinnia, quae de nihilo adducit, ut DE DIVISIONE NATURAE, — DER PLIMTS, ask Asint ex ponessse in esse ; ereatur antem, quis nh 1 essential ter est praeter ipsam ; est enim omninm ** essentia. Nam sicut muillum bonom naturale est Practer ipsum, sed owne, quoi dicitur bonum esse, €¢ participatione wnins suai honi est bonun ‘omne, quod dicitur existere *", non in seipso exist sed participatione ve e existentis na'urae exist Non solum itaque, ut in bis, quae ante dieta suat jeratum est, divina natura Geri dicitur qui de, et spe, et caritate, ceterisque virt tibus reformantur, Dei Verbom mirabili atque " effabill modo innascitur, sicut ait Apostolas de Chri« sto loquens : Qui factus est in nobis supientia a Deo, e! justifcatio, et redemptio; sed etiam", quia in ow nibus, quae sunt, apparel, quae per seipsam invis B bilis est, non incongrue dicitur facta. Nam et noster tellectus, priysquam veniat in cogitationem atque ‘memoriam, non irrationabiliter dicitur esse; est enim per se invisibilis, et nulli nisi Deo nobisque ipsis cognitus est. Dum vero in cogitationcs vene- rit, et ex quibusdam phi formam accipit, non immerito dicitur fleri. Fit enim in memoria, forme quasdam accipiens rerum, sew Yocum, sew colorumn, ceterorumque sensibilium, qui informis erat, prius- 1am in memoriam veniret; deinde veluii secundam formationem recipit, dum quibusdam formarum seu ‘vocum signis, literas.dico, quaesuntsigna vocum:.e ft- guras, quaesunt signa formarum, matheseos seu avis sensibilibus indictis formatur, per quae sentientiam sensibus insinuari possit. Hac similituitine, quamvis a C divina natura remota sit, suaderi tamen poste* art ror, quomodo ipsa, dium omnia ereat, et ab ullo ercart nesciat*, in onmilus, quae ab ea sunt, mirabili modo ereatur; wl, quemadmodum menti tia, sou propositum , seu consilium, sea quoquo ‘modo motus ille noster intimus et primus dei possit, dum in eogitationem, utdiximus, venerit, quasia que phantasiarum foymas acceperit, deivdeque in i i livia pro 15 OL enim in phantasiis formatus, qui per se omni sensibili caret forma : ita divina essentia, quae per se subsistens ‘omnem superat intelleetum, in his, quae a se, ct per se, et in se, ot ad se facta sunt, recte dicit creari, ut in iis sive intellectn, si solummodo intel- D figibitia sunt, sive sensu, si sensibilia sunt, ab his, qui eam reelo studio inquirunt, engnoseatur. Disc, De his sat est dictum, ut censeo. 13. Mac. Sat plane, ni fallor. Disc. Sed aduze necessarium edisseras, quare divina natura creatr: solummodo dlicitur esse, et non creata, si, ut prac dictis rationibus suasum’est, et creat et ereatur. ‘VARIAE LECTIONES, © A enim. * A est principium ; est om. C. QDE: A Nunguid hoc? Proposuimus enim, ut, "8 titum. "A enim est." Sic CDE; A per motum. @@hu taea; & Non enim in ea omniunt om. D. *aet. "Sic AE; CD qui, A non ereari meaciat; A et a nullo creari sciat. **C sint, * eum om. A. eandem. 7 Sic CDE: A intelligenda 1 Sie CDE; A quod exist. A sint, 1 A ete se," A posse tamen. Conj., CDE ct a 1 Sic CE; A quae sicut, D sient pruedicti.455 Mace exim sibimnet videntur contr. dicere. Mac. Caute vigiles; nam et hoe inguisitione dignum esse video. Disc. Dignum profecto. Mas. Attende itaque in ea, quae sequuntur *, mentisque contuilum huic revi responsioni accommoda, Disc. Praecede, in tentus subsequar. Mac. Divinam naturam universi- tatis conditricem esse non dubitas. Disc. Perge ad cetera; hine enim haesitare nefas est, Mac, Simi- fiter eam) * a nullo ereari, Bde atque intellectu pereipis. Disc. Nihil * eo firmius. Mac. Non ergo ambigis, dum ipsam creari audis, non ab alia, sed a eeipsa * ereari. Disc. Non ambigo. Mac. Quid igitue? Nonne semper [est] * creans, sive seipsunf, sive a se ereatas essentias ereaverit? Nam eum dici- tur seipsam creare, nil * aliud rece intelligitur, nisi naturas rerum condere. Ipsius namque creatio, hoc est, in aliquo manifestatio, m existentivin profecto est substitutio. Disc. Macienus quae dicta sunt, videntur esse probabilia, Sed velim audire, quid de hac ineffabili atque incomprehensibili crea- trice omnium eausalique natura Theologia edocet, id cst, utrom sit, quid sit, vel qualis *, et quomodo deGinitur. Mac. Nonne ab ipsa, quan nunc * nomi- nasti, Theologia, quae aut solummodo aut maxime erga divinam naturam versatur, satis ae plane ver tatem intuentibus suasu est, ex his, quae ab ipsa creala sunt, solummodo ipsam esseutialiter sub, sistere, non autem, quid sit ipsa essentia, intel- igi? Nam non solum, ut saepe diximus, bumanise fatiocinationis * conatus, verum etiam essentiarum caclestium purissimos superat inicllectus. Ipsam quae sunt; et sapientem esse, ym in essentias, in genera, in species, differentiasque, numerosque; vivereque carp ex motu omnium stabili et ex statu mobili, re- cae ™ meiitis contuite Theologi scrutati sunt, Mae etiam ratione eausam omniuyn ter substantem veris- sime invenerunt. Nam, ut diximus, ex essentia e0- ruin, quae sunt, intelligitur esse; ex mirabili rerum ordine, sapicntem esse; ex motu, vitam esse reper- tum est. Est igitur causa omnium creatrixquenatura, et sapit, et vivit. Ac per hoc per essentiam Patrem, per sapientiam Filium, per vitam Spiritum sanctum intelligi ; inquisitores veritatis tradiderunt. Disc. Haec mibi satis planeque suasa sunt, eaque veris. 1a esse conspicio. Omnino siquidem, quid v qualis *', definiri non potest. Nam quod intelligi ‘oinnino non sinitur, definiri omnino wequit *, Velim tamen audire, qua ratione Theologi unitatem et tri- nitatem de causa omnium praedicare ausi sunt. Mas. In hac ultima tua propositione now magnopere no- bis“ laborandum , praesertim S. Dionysio Areopa- VARIAE LECTIONES. * A sequentur. * Si nihil, "C qualis. sit. - CDE quale sit." DE neq 18 A est nobis. CH A seligises Dreligiosae. C tribue in tribus substantiis constitatam et neque lioc cet. Sie ADE; cedentemgue. _™ Sic CDE; A audire velim. siguitical. * Sic CDE; A veraeque. JUANNIS SCOTE 6 A gita Theologo nobis verissime atque ™ probatisshne suadente divinae unitatis atque tatis mysteria, Ait eniin, nulla verborum, seu nominum, seu quacen gue articulatae vocis significatione, summam omxixs aique causalem essentiam posse significari. Non enim est unitas meque trinitas talis, qualis ab humane aut angelico inteleeta elsi serenissimo considerari potest. Sed ut de re ineffabili aque incomprebensibili religiosi piorun animorum motus aliquid cogitare ac praedicsre possent, maxime propter eos, qui Christianae Reli- sionis rationem a Catholicis is exigunt, sive di- scendae veritatis gratia, si boni sint, sive tentandae et reprehendendae“* occasione, si mali, haec religiosa® Gdei symbolica verba a sanctis Theologis et reper Beet tradita sunt, ut corde credamus, et ore oni teamur, divinam bonitatem in unius essentize tribus ibstantiis esse constitutam, Et nec hoc absque spi s intelligent ine investigatio. nis contuitu inveotuin est omnium cavsam, unumque principium, que individusim, universaleque, quantum ritu illuminati sunt, contemplantes, unitatem dixe- runt. Kerun sam uuitatem non in ™ singularitale quadam et sterilitate, sed bili fertilique muli- plicitate contuentes, tres substantias unitatis ine lexerunt; ingenitam scilicet, genitamque, et prove-/ dentem. * Habitum autem substantis tae ad substantiam genitam, Patrem; habitum vero sib- stantiae genitae ad substantiam ingenitam, Filiem; C habitum vero procedentis substantiae ad ingenitam genitamque substantiam, Spiritum sanctum pow naverunt, Sed quoniam in bac re fere oanis st clorum expositorum sacrae Scripturae verstor intentio, satis, utarbitror, praesentialiter dictum est Disc. Satis plane. Verurotamen planius elim “aodie de habitu trium divinarum substantiarum. Pole enim quis haec mystica sanctae Triaitatis nomiaz, Patrem videlicet et Filium et Spiritum sanciom, ‘non secundum babitudinem, sed secundam naters accipere, Pater enim substantiae Patris nomen es videtur. Similiter et Filius nomen substantiae Pili, Spiritus quoque sancti ** nominatio noo aaliud pra ter substantiam ipsius significare *, Mac. Fortis et nos idipsum credere atque fateri non nearer mus, si S. Gregorii Theologi sumina venerabilisqoe auloritas, veraque ™ rationis approbatio talia oe | dere non probiberet. Nam cum ab Eunomi nenosissimis catholieae dei adversantibas inert gatus esset de hoc nomine, quod est Pater, wtrum | nnaturae sit an operationis sigaiflcativum, dvina > tia iluminatus mirabiliter respondit, D dicens : Neque * est om. CDE. ic CDE; A ab ipsa. ‘A rations. Sic CE, AD recte. ‘Sie CDE; A tentandi — ree |“7 raturae esse, neque operationis, Aahitdinis. Sienim responderet, naturacesse nomen* Patrem, ili con:inuo sequerentur, diverentyne, simili- Si autem hoe daretwr, necessario sequeretur, alterius naturae Pater eae nomien, alterius Filius; in una enim eademque satura deo nomina a se invicem differentia fleri non possunt. Ac per boc ccnficerent, Patrem et Filinm insprsiong *, hoe est, diversae essentiae seu naturae esse. Sinpiliter de operatione responsuin est. Nam si daretur eis, operationis nomen Pater esse, coufe- stim concluderent, Fitium esse creaturam, quando * Pater operationis, hoe est, creation's sue nomen esse conceditur. Disc. Hoe responsum laudabile esse certissimum est, et ex* veritate inspiratiim : sed paulo eolemtius * considerare debemus. Nam, ut mihi detur, non continuo eum reprehendere possent, elsi diceret, Patrem nomen naturae esse. Quid enim ? Nanquid duo noinina, a se fnvieem sono, non sensi. diserepantia, in ena eademque natura intelligi non valent, cum et ™ Abraham et Isaac, patrem videlicet eC fiom, unam naturam significare videamus? Non cxim altering naturae nomen est Abraham, alterius leaae, sed unius atyue ejusdem. Mac. Recte diceres, ai simititer in hoc tuo exemplo de Abraham et | alrmare valeres, quod non ali ten Isaac, etaliud sigaificat in cis pater et filins. Abraham et nomen est ipsins Abraham, et pater ‘omen est eidem Abraham. Similiter.et Isaae et no- men est Isnac, et filius nomen est eidem Isaac. Sed non de eacem re Abrahain et pater, sen Isaac et © fiius praedicantur. Nam de substantia Abraham, id st, de speciali ejus pe.sona Abrahain dicitur; de relatione vero ¢jus ad suum filium * fsage patrem oesri, nemo bene intel wm dubi Entem intelligendum ; hoe enim nomine Isaac jduaque substantia ipsius significatur: babitus autem ad patrem suum per fiium coguosci- tur. Non enim potes negare, talia nomina, id est, palrem et filium, re'ativa css*, non substantiva. Si ego apad nos, hoc est in nostra natura, non sub- ti liter, sed relative tales voces pr: quid de summa ac sancta dicturi sumus essenti va substantiarum inter se invicem relationis vet inis talia nomina, Pater videlicet et Filius et Spiritus sanetus, sacta Scriptura coustituit ? Dise. Jan video praedicti sancti: Theologi_ responsum e snffulium, Non enim potest, ut sia- divina, sive in humana natura, re- sum est, sive Ihtionis nomen in substantia seu essentia recipi, ‘Nosse tamen aperte et breviter per te velim, utrum omnes categorize, cum sint numero decem, de summa divinae bonitatis una essentia iv tribus sub- tin, vere proprieque possint praedicari, Mac. De h negotio nescio quis hreviter alque aperte potest di- cere, Auteniin de hujustid causa per omnia tncen dum est, et simplicitati orthedoxae fdei commitien- dum; nam exsaperat omnein intellectum, sicut seei- plum est : Qui solus habes inmortatiatem, et lucem habitas " inaccessibilem ; aut si quis de ea disputare coeperit, necessario multis modis mullisque argu- mentationibus verisimile " suadebit, duabus princl- « palibus Theologiae partibus utens , affirmativa quidem, quae a Graccis xeraperoei, et abmegat quae 'S éoparcai vocatnr**, Una quidem, amopartniy divinam essentiam sen substantiam esse aliquid eo- ram quae sunt, id est, quae dici aut intelligi pose B sunt, negat; altera vero, xeraparini, omnia quae sunt, de ea pracdicat, et ideo affirmativa dicitur, non ut confirmet * aliquid esse " eorum quae sunt, qe ab ea sunt, de ea posse pracdics suadeat. Rationabiliter enim per causativa ca potest significari. Dicit enim esse veritaten, honita- iam, lucem, justitiam, solem, stella, 1am, leonem, urbem, vermem, et cetera inumerabilia. Et non solum ex his, quee sunt se- cundum naturam, cam edocet, sed ex his, quae contra naturam, quando eam inebriari, stultan- que "esse, et ire dicit. Sed de mune non est nostri propositi disserere; satis enim de talibus a sancto Dionysio Areopagita in symbolicn Theologia dictum est. Ideoque ad il, quod a te quaesitum est, redeundum. Quaesieras enim, uir damn ipsarum, Disc. Ret consijerandum, ut arbitror, cur praedicla nomina, iam dico, bonitatem, veritatem, justitiam, sa- pientiam, ceteraque id genus, quae videntur non so- lum divina, sed etiam divinissima, et nibil aliud praeter illaz: ipsam divinam substantiam sen essen- iam significare, metaphoriea fleri, id est, a crea- tira ad Creatorem translata, pracdictus sanctissimus pater alque Theologus pronunciarit. Now eni'n sine quadam mystica alque secreta ra aestimantum. Mac. Bene vigilax; non enim hoe quoque inconsiderate tcanseun-tun [esse] ' video. ‘Ac per hoc respondeas velin, wrum Deo aliqui opposituin aut sibi cointellectum intelligas. Opposi ‘tum djeo, aut per privationei, aut per contrarieta- tem, aul per relationem, aut per absentiam : coin- tellectum vero, hoc est, simul cum eo acternaliter neque sibi cuintellectum éreposowr, hoe est, quod sit alterius esseatine, quam ipse est, dix VARIAE LECTIONES. 2 Sic CDE; etom. A. > CDE érepovores. tA cum, Sex on. D. *SicGDEs A. locu~ ple etom.AD. * Sic CDE; A filivm suum, ?C dubitaret ; E dubitat DE; Aid. E;Ainhabitas, \* Averissime. * Sic CDE: A wtendum. quae om. ©. Dis vocaturoin. C3 A di citar, C firmel, ese OM. A, BC aiwtiriange. "ese oin. CDE: A quid40) Nam oppsiia per relation sewer opposita sunt, ut simul et inchoare inei= ian, et simul esse * desinant, dum * ejasdem na- turae sint, ut simplun ad® duplum, subsesqualte- umm ad sesqualterum ; aul per negationem, ut est, tuomest ; aut per qualitates naturales; per absentiam, ot Tux atque (enebrae; aut secundum privationem, ut mors et vila; aul per contrarium , ut sanitas et ibe. illitas, [vox et silentinn] *, Haee autem * Lis, quac intelleetui suceusnbunt atque sensui, recta ratione attribuuntur, ac per hoc in Deo ron sunt. Ea quippe, quae a scipsis diserepant, acterna esse non possunt, Si enim aeterna essent, a se invieem non cisereparent, Aeternitas enim sui similis est, et tota ber tot, in seipsa una simples individuaque sub- sistit. Est siquidem omnium unum prin e-finis, in nmllo a seipso discrepans. 14. Entem ratione coaeternum Deo esse, quod sihi coessentiale non sit, nescio quis audeat aflirmere. Nam sihoc cogitari aut inveniri potest, necessario sequitur, non esse unum omnium priucipia.n, sed duo yedam seu plura, longe a se invicem differen 1 vera ratio sine ulla haesitatione renuere con suevit. Merito ab uno omnia, a duoims autem vel plu- esse inchoat. Mac. Reete dlisceptas, ut cestimo. Si igitor pracdicta divina nomina opposita ¢ regione si nomina respiciunt, necessario etiam quae proprie eis significantur, oppositas sibi contrarietates oblinere intelliguutur, ac per hoe de Deo, eut nihil * oppositum , aut cum quo co- actemnaliter natura differens nihil * inspicitur, pro- pric praesieari non possunt. Praediclorum enim no- isinuin aliorumque sibi similium nullum vera ratio petite potest, cui non ex adversa parte, aut secum tm codem genere, differens aliud, ab ipso discedens nomen non reperiatur. Et quod in nominibus cogno- scimus, necessarium, ut in? his rebus, quae ab cis significantur, cognoscamus. Sed quoniam divinae ignifleationes, quae in sacra Seriptura a ereatura ad Creatorem translatae * de Deo praedicantur, si tamen reete dicitur aliquid de Deo posse praedicari, quod alio loco considerandum est, innumerabiles ‘sunt, et parvilate nostrae ratiocinationis nec inv i, nee in siual colligi possunt, pauica tamen exem- vina vocabula ponenda ‘sunt, Essentia ergo dicitur Deus, sed proprie essentia non est, et opponitur nibil; Srepedewes igitur est, id est, super- essentialis. Item Lonitas dicitur, sed proprie bon tas non est; bonitati enim malitia opponitur ; epi 1, plusquam bonus, ebntpeeyatrne id est, plusquam bonitas. Deus dicitur, sed ** non proprie Deus est; visioni enim caecitas opponitur, NNIS SCOTI ita sibi A et videnti non videns : igitur * ret Sripteor, plasquiarn dens, si @cée videns interpretatur. Sed si al jam originem hujus nominis recurras, ita wt won a verbo Gewpé, video, sed a verbo Géw, id est curro, exév, Deum, derivari intelligas , adest tibi similiter eatem ratio. Nam currenti non currens oppouitar, sicut tarditas celeritati. Erit igitur Gmézbeoe, id est, plusquam currens, sicut seriptum est: Velociter cw rit sermo ejus. Nam hoc de Deo Verbo, qued inel- fabiliter per omnia, quae sunt, ut sint, eurrit, in- tclliginius. Eodem modo de veritate aceipere debe- mus. Veritati etenim falsitas opponitur, ac per hoe proprie veritas non est; vmapedcbic igitur est, et imepdaideua "*, plusquain verus, et plusquam veritas. Eadem ratio in omnibus divinis nominibus obser- ipium uans- B vanda est. Noo enim proprie dicitur aeternitas, quo- vviam aeternitati Cemporalitas opponitur ; depausies igitur est, et Smepauenia ™, plusquam acternus, ¢ plusquam aeternitas. De sapieitia quoque nulla ais ‘occurtit ratio, ideoque proprie de Deo praedicari noq est arbitranduw, quoniam sapientiae * et sapienti Smipzepos, id est, plusquam sapiens, et Sxepeopie, plusquam sapientia, reete vereque dicitur: Sis plusquam vita est, siquidem vitae mors opponitur. Eodem modo de luce intelligendum est; nain luck teneb:ae obstznt. Hactenus, ut arbitror, de his sufi cienter dictum ost. Disc, Atqui fatendum, satis esse diclum. Nam de talibus quaecuuque necessaria sunt proferri propler ea, quae praesenti negotio * dispu- tanda sunt, nunc wostrae disceptationis proposivum non admittit. Revi igitur, si placel, ad denari quantitatis eategoriarum consiJerationem. Mac. In- tentionis tuae acumen, quae adhuc admodum pervi- gil videbatur, admiror. Disc. Unde, quarso, digas? Mac. Noune diximus, quod inéffabilis natura nallo verbo, nullo nomine, seu aliquo sensibili sono, nulla resignifieata proprie possit signifjeari? Et boc de- isti. Nou enim proprie, sed translative dicitur es- sentia, veritas, sapientia, celeraque hujusmodi; sed superessentialis, plusquam veritas, plusquan: sa- Fieutia, et similia dicitur. Sed nonne et hace quasi quaedam propria nomina videntur esse, si esseutia proprie non dicitur, superessentialis autem proprie? imiliter si veritas seu sapientia proprie non voca- tur, plus veroquam veritas *, et plusquam sapientia propriedicitur *"? Nox ergopropriis nominibus carets hhaec enim nomina, quaavis apud Latinos sub uno aceentu, subque una" compositionis harmonia usi- tale non proferantur, excepto €0 nomine quod est superessentialis, a Graccis tamen sub uno tenore composita pronunciantur: Nunquam enim, aut vix VARIAE LECTIONES. "A esse simul * Sic CDE; A et. * Vor et silentium om. CDE. "A enim. *E nil, A est oppositun, S 8Sic CDE; Ade. sic CDE: A relatne. CDE Snspayadurnca. it ged ome Ax [gitar om. A. * sic CDE; si om. A. Sic Di C Sxepahabsc i.e. ¢. drepabudex » yrspads a Mabe. A aclilit i * Sic CDE; A addit id est eet. Sic. Une : D. Sic CE; A sub una ; D sub unoque.