HP TC, LIN KT NNG DN TRONG

SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN

THC Y QUYN, TING NI,
LA CHN CA NNG DN:

HIN TRNG V KHUYN NGH

CHNH SCH
TM TT BO CO

Nhm nghin cu: ng nh Long

Nguyn Vn Thc

Bi Phng Lan

Nguyn Vit Nga

Nguyn Th Thanh Huyn

Nguyn Vn ng

Bi Hu Soi

Nguyn Th Thu Nguyt

Nguyn Thin Dng

Hong D Ha

Th Vn Anh

Nhm hiu nh:

o Th Anh

Mai Thy Hng

Bi Phng Lan

V Th Qunh Hoa

Janna Mallon

Nguyn H Anh

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG

SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN
THC Y QUYN, TING NI,
LA CHN CA NNG DN:

HIN TRNG V KHUYN NGH

CHNH SCH
TM TT BO CO

MC LC
Bi cnh nghin cu...........................................................................................8
Trng tm nghin cu.........................................................................................9
Phng php/Khung phn tch...........................................................................9
CC PHT HIN CHNH.........................................................................................11
Pht trin kinh t hp tc: ch trng ln nhng thc thi cn kh khn...... 12
Hp tc, lin kt nng dn - Gc nhn t thc tin ......................................... 15

Cc yu t tc ng ln qu trnh hnh thnh hp tc lin kt....................... 19

Hiu qu hp tc, lin kt trong thc tin........................................................ 24

Xu hng ca kinh t hp tc v lin kt/t chc nng dn trong nng
nghip.................................................................................................................. 28
KHUYN NGH CHNH SCH..................................................................................31
I. V NHN DIN, XY DNG V H TR HP TC LIN KT NNG DN TRONG SN XUT
NNG NGHIP (7 KHUYN NGH)............................................................................. 32
II. V CC GII PHP CHNH SCH (7 KHUYN NGH).................................................. 35

2.1. i vi Chnh quyn cp Trung ng (4 khuyn ngh)............................... 35

2.2. i vi Chnh quyn a phng cc cp (3 khuyn ngh)........................ 36

III.  V VAI TR CA NNG DN, T CHC NNG DN V DOANH NGHIP

(2 KHUYN NGH)......................................................................................... 37

3.1. i vi nng dn v t chc nng dn (1 khuyn ngh)........................... 37

3.2. i vi doanh nghip (1 khuyn ngh)........................................................ 37

DANH MC TI LIU THAM KHO..........................................................................39

DANH MC BNG
Bng 1: Cc nguyn tc c quy nh v qu trnh thc hin cc nguyn tc trong hnh thnh m hnh HTLK.... 16
Bng 2: Quyn li c quy nh v vic m bo quyn li trn thc t ca ND khi tham gia cc m hnh HTLK... 17
Bng 3: Cc l do c th v mc quan trng khi ND tham gia cc m hnh HTLK............................................... 20
Bng 4: Cc m hnh lin kt ND di dng t chc: khc bit gia cc a phng............................................ 22
Bng 5: Quan nim v cc yu t tc ng n hiu qu ca lin kt.................................................................... 23
Bng 6: nh gi ca ND v vt t c cung cp trong lin kt so vi vt t c cung cp bn ngoi....... 25

DANH MC HNH
Hnh 1: H thng chnh sch v HTLK ND................................................................................................................... 12
Hnh 2: Tun th quy nh v bi thng thit hi: nhng khc bit gia cc m hnh v gia cc a phng.... 18
Hnh 3: Cc l do chung khi ND tham gia cc m hnh HTLK chia theo m hnh..................................................... 19
Hnh 4: Cc dch v ngi dn s dng thng qua m hnh HTLK ti 3 tnh kho st............................................ 24
Hnh 5: nh gi mc ri ro khi tham gia hp tc lin kt so vi khi khng tham gia...................................... 24
Hnh 6: nh gi ca ND v gi thu mua nng sn thng qua lin kt so vi dch v bn ngoi.......................... 25
Hnh 7: Nhng thay i v kinh t ca ngi ND ang tham gia lin kt................................................................ 26
Hnh 8: Nhng thay i v kha cnh x hi v tnh gn kt cng ng................................................................. 26
Hnh 9: Nhng thay i cc yu t v mi trng........................................................................................... 27

DANH MC HP
Hp 1: C ch chia s ri ro, tng tr trong sn xut ti THT Sui Thng B2...................................................... 15
Hp 2: Vn gp khng phi l c s rng buc cc thnh vin........................................................................ 20
Hp 3: Cung cp dch v u ra l mt hng i bt buc c mt m hnh HTLK ND tt?............................... 21
Hp 4: Cng khai, minh bch thng tin l yu t then cht m bo thnh cng cho THT Sui Thng B2......... 22

DANH MC CC T VIT TT
BNNPTNT B Nng nghip v Pht trin Nng thn
DN

Doanh nghip

HTLK

Hp tc, lin kt

HTX

Hp tc x

KTHT

Kinh t hp tc

KTTT

Kinh t tp th

LKND

Lin kt nng dn

ND

Nng dn

TCND

T chc nng dn

THT

T hp tc

LI CM N
Bo co Hp tc, lin kt nng dn trong sn xut nng nghip theo tip cn thc y quyn, ting ni, la
chn ca nng dn: Hin trng v khuyn ngh chnh sch do t chc Oxfam v Vin Nghin cu v T vn Pht
trin (RCD) ng thc hin, di s h tr v mt hnh chnh ca Cc Kinh t hp tc v Pht trin Nng thn, B
Nng nghip v Pht trin Nng thn. T chc Oxfam ng thi l n v ti tr cho nghin cu. Cc hot ng
thc a din ra trong thng 9 nm 2014 ti 3 tnh l Ninh Bnh, Lm ng v ng Thp. ng o cc chuyn
gia cc c quan v t chc trong nc tham gia v ng gp kin qu bu cho nghin cu ny.
Thay mt cho nhm thc hin bo co, chng ti xin trn trng cm n cc chuyn gia: ng Andrew-Wells Dang,
TS. o Th Anh, TS. Phm Bch San, TS. Nguyn Anh Tun, ng Hong Xun Thnh, ng Nguyn Minh Tun
ng gp nhng kin chuyn mn qu bu, gi tr cho nghin cu. Chng ti cng by t lng bit n su
sc ti Cc Kinh t hp tc v pht trin nng thn, c bit l ng L c Thnh Ph Cc trng, v B Trn
Th Loan Ph trng phng Kinh t hp tc, dnh cho nhm nghin cu s gip tn tnh v nhng h
tr chuyn nghip trong qu trnh xy dng cng p ng st sao vi nhng yu cu ca hoch nh chnh
sch, cng nh qu trnh la chn a bn, thu thp thng tin p ng c nhng i hi chuyn mn ti u.
Chng ti cng xin trn trng gi li cm n ti cc S Nng nghip v Pht trin Nng thn, Chi cc Pht trin
Nng thn ti 3 tnh Ninh Bnh, Lm ng, ng Thp, cng nh i din cc Hp tc x, T hp tc, cc c quan
qun l Nh nc, cc Doanh nghip v b con Nng dn tham gia tch cc vo qu trnh phi hp t chc v
cung cp thng tin cho nghin cu ny.
Chng ti hy vng rng cc kt qu ca bo co p ng c cc mc tiu t ra, ng thi gp phn i mi
v pht trin cc m hnh hp tc, lin kt nng dn v khu vc Kinh t hp tc ca Vit Nam trong thi gian ti.
Cui cng, chng ti rt mong nhn c cc kin nh gi, b sung, phn bin t pha cc chuyn gia, cc
nh nghin cu, cc nh qun l, cc c quan v t chc c mi quan tm v ni dung ca bo co ny.

Chu trch nhim v thit k v in n bo co:

Nguyn Th Phng Dung v Nguyn H Anh
Chu trch nhim bin tp:
V Th Qunh Hoa v Bi Phng Lan
Oxfam, thng 8 nm 2015
Thng tin lin quan v chin dch GROW v v bo co c th tham kho ti: www.oxfam.org/grow.
Oxfam l mt lin minh quc t gm 17 t chc cng phi hp hot ng ti hn 90 quc gia trn th gii. Chng
ti l mt phn ca phong tro ton cu nhm em li tc ng ln hn trong n lc xa i gim ngho v u
tranh cho bnh ng.
Ti Vit Nam, Oxfam l mt trong nhng t chc phi chnh ph quc t hng u hot ng trong cc lnh vc
pht trin nng thn, gim thiu ri ro v ng ph vi bin i kh hu v thm ha, pht trin x hi dn s v
cng ng thiu s, nng cao v th ph n.

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

HP TC, LIN KT NNG DN

TRONG SN XUT NNG NGHIP
THEO TIP CN THC Y
QUYN, TING NI, LA CHN
CA NNG DN:

HIN TRNG V KHUYN NGH

CHNH SCH
TM TT BO CO1

1 Bo co ny do Vin Nghin cu v T vn Pht trin (RCD) v t chc Oxfam ng thc hin, di s phi hp v h tr v k thut,
hnh chnh ca Cc Kinh t hp tc v Pht trin Nng thn, B Nng nghip v Pht trin Nng thn. Nghin cu c thc hin ti 3
tnh: Ninh Bnh, Lm ng v ng Thp. i tng la chn nghin cu l cc hnh thc HTLK v ang hot ng cho ti thi im
ban hnh Lut Hp tc x sa i nm 2012.
HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

Bi cnh nghin cu
Sau gn 30 nm tin hnh i mi, nng nghip nng thn Vit Nam t c nhiu thnh tu ng k, gip
cho t nc chuyn t thiu n sang n v xut khu nhiu mt hng nng sn. Mt trong nhng yu t
quan trng nht ng gp vo cc thnh cng trn l s tha nhn v khuyn khch thc y kinh t h gia nh
v kinh t hp tc gia cc h nng dn (ND) ti cc cng ng nng thn Vit Nam.
Tuy nhin ngnh nng nghip Vit Nam hin ang i mt vi cc thch thc mi v cht lng nng sn v
pht trin bn vng trong iu kin hi nhp kinh t th gii v tc ng ca bin i kh hu. Mt s vn
c ch ra, bao hm cc yu t c cu ca nn nng nghip: khong 40 triu ND thuc hn 12 triu h, ch
yu l cc h nng dn nh, ang phi canh tc v sn xut trong iu kin thua thit v nhiu ri ro; i sng
ND bp bnh; thiu th ch t chc trong sn xut v trong ngnh hng do hp tc yu gia cc tc nhn, h
qu ca m hnh hp tc ha nng nghip kiu c; nng nghip ch ch trng sn xut v nng sut m t ch
n sau thu hoch, cht lng v tip cn th trng v. v Trong tnh hnh , Chnh ph ban hnh cc chnh
sch nng nghip cp v m nhm ti c cu ngnh nng nghip theo hng tng gi tr gia tng, pht trin bn
vng, ban hnh cc chnh sch thc y hp tc, lin kt gia cc tc nhn vi hy vng to ra nhng t ph
cho sn xut nng nghip ni chung v khu vc kinh t hp tc ni ring. cp vi m, lm th no thng qua
hp tc lin kt ND tng thu nhp cho h ND, tng v th kinh t, nng lc cnh tranh ca h ND trong mt nn
kinh t sn xut nng sn m ca vn cn l cu hi cha c li gii p.
Cc nghin cu v thc hnh tt trn th gii ch ra rng: nu c to mi trng pht trin thun li vi cc
can thip chnh sch ng hng, thng qua cc t chc ND (TCND) v hp tc lin kt (HTLK), ND s pht huy
ting ni v hiu qu sn xut, ti u ha vic s dng ngun lc t nhin v x hi, t c hng li ch v
chia s ri ro mt cch cng bng hn. Xt t quy lut ca i sng v sn xut, HTLK l mt nhu cu t nhin,
mt trong nhng nt c o ca t chc x hi nng thn Vit Nam (Chi, 1996). HTLK c bit c ngha vi
ngi ND Vit Nam - vn t xa xa c xu hng thch lp cc phng hi v tham gia vo cc on th t
nguyn (Gourou, 1936), c tm th ca ngi ND t do m khng ph thuc, sng trong cc lng x.
V th ca nng h, c bit l nng h quy m nh thng qua mi quan h hp tc vi nhau di cc t chc
hp tc ca ND, khng ch t c thng qua ci thin thu nhp cho ND, m cn bng vic thc y ND t
c cc quyn li v li ch chnh ng, cng bng, c c ting ni v la chn ca mnh trong vic xy dng
cc chnh sch ng gp cho pht trin bn vng chung. Pht trin hp tc, lin kt ND bn vng c xc
nh l mt nt tht chnh sch quan trng, nhm t chc li sn xut, i mi mi quan h sn xut vn
tn ti nhng bt hp l sau mt thi gian di khng thc s em li hiu qu. Gii quyt bi ton ny s gip
gii phng nng lng, pht huy tim nng v ni lc ca cc tc nhn, pht huy ti a nhng gi tr tch ly
qua nhiu i, tng sc cnh tranh ca nng nghip Vit Nam, cng c im ta tinh thn, vt cht vng chc
cho pht trin x hi trong thi k mi.
Bo co ny ra i ng thi im Chnh ph ang xem xt li cc chnh sch thc y hp tc x v kinh t hp
tc cng nh lin kt trong chui gi tr nng sn. Vi nhng thng tin thu c t qu trnh nghin cu nghim
tc v dy cng, chng ti xut c quan hoch nh v thc thi chnh sch, chnh quyn cc cp xem xt v
tip thu cc khuyn ngh ca nghin cu ny. iu ny s gip to ra nhng chuyn bin tch cc v t ph
cho pht trin HTLK v TCND cng nh ng gp mt cch bn vng cho cng cuc ti c cu v i mi nn
nng nghip Vit Nam.

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

Trng tm nghin cu
Nghin cu ny tm li gii cho mt chm cu hi ln: Cn hiu v nh gi nh th no v HTLK ND trong sn
xut nng nghip Vit Nam? HTLK th no hiu qu v bn vng, ngi ND c hng li ch cng bng
nht? Cc bn cn lm g thc y HTLK hiu qu nht trong iu kin hin ti v tng lai?
Nghin cu tm hiu thng tin v thc trng, cc yu t tc ng ln thnh cng v tht bi ca cc cch thc
t chc/ cc m hnh HTLK ND; t a ra gii php v chnh sch v thc tin gip nhn din, thay i quan
im tip cn trong xy dng TCND, thc y HTLK trong iu kin pht trin mi, m trong ND l mt trong
cc ch th quan trng.
Bo co cung cp thng tin cho cc vn cp thit Vit Nam, bao gm: (1) gc nhn v qun tr v t chc i
vi thc y cc hnh thc LKND nhm tho g nhng kh khn, bt li ca ngi ND trong iu kin sn xut
quy m nh hin nay p ng yu cu th trng; (2) quyn, ting ni v li ch ca ngi ND c pht huy
nh th no thng qua cc th ch hin thi, v cc chnh sch ca Nh nc; v (3) thc t thi gian qua trn
ton quc c nhiu m hnh HTLK ND tt, cn tng kt kinh nghim tp trung h tr nhn rng.

Phng php/ Khung phn tch

Nghin cu vn dng tip cn a ngnh theo hng m bo s hi ha v li ch gia cc ch th, t quyn,
ting ni, la chn v li ch bn vng cho ngi ND v cc TCND lm trung tm. Nghin cu c thc hin
trong khong thi gian t thng 7 n thng 12 nm 2014, kt hp gia nghin cu d liu th cp, phn tch
chnh sch, vi thu thp v phn tch d liu thc a. Cng vic thc a c la chn tin hnh trn 3 tnh
mang tnh c th v sn xut nng nghip v th trng ca 3 vng khc nhau ca Vit Nam: Ninh Bnh (i din
cho ng bng Bc B), Lm ng (i din cho khu vc Ty nguyn) v ng Thp (i din cho ng bng Sng
Cu Long). Ti mi tnh, nhm nghin cu tin hnh kho st 4 m hnh HTX v t hp tc (THT), mi m hnh tin
hnh kho st bng bng hi trn 30 h gia nh. Tng s lng mu nh lng 3 tnh l 360 h. Cc phng
vn su, v tho lun nhm i vi ND, nghin cu trng hp in hnh i vi THT v HTX cng c thc hin.
Khung phn tch ca nghin cu c pht trin da trn hai logic tip cn Hnh ng tp th ca hai nhm
nghin cu (1) Ruth Meinzen-Dick, Monica Di Gregorio, Nancy McCarthy (2004) v (2) Jenny Biddle v Nicole
Darnall (2015). T , xy dng bn nhm ch bo quan trng cho khung nh gi hiu qu HTLK. Bn nhm
l: (1) Hiu qu t chc sn xut; (2) Hiu qu kinh t; (3) Hiu qu x hi; v (4) Hiu qu mi trng.

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

10

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

CC PHT HIN CHNH

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

11

Pht trin kinh t hp tc: ch trng ln

nhng thc thi cn kh khn
Pht trin kinh t hp tc (KTHT) l mt chnh sch ln, xuyn sut Vit Nam qua nhiu giai on, bt u t
nhng nm 50 ca th k trc. Ngoi 3 Lut HTX (ban hnh 1996, 2003 v 2012), ch xt ring giai on t 2003
n nay c hng trm cc chnh sch c ban hnh. Nhn chung, cc chnh sch hnh thnh nn
khung php l cho s ra i v pht trin ca cc m hnh HTLK.
Thng k cha y cho thy, sau khi c Lut HTX 2003 n nay, c t nht 143 chnh sch v vn bn quy
phm php lut v kinh t tp th (KTTT) c ban hnh. Trong s , c khong 50 vn bn, chnh sch lin
quan trc tip ti KTTT, cn li l cc vn bn, chnh sch lin quan gin tip, rt nhiu cc lnh vc khc nhau.
Xt v cp bc trong h thng vn bn quy phm php lut cho thy, t 2003 ti nay c 13 lut, 35 ngh nh,
42 quyt nh, 47 thng t v 6 ch th c ban hnh. Ngoi 2 lut v HTX, vic pht trin KTTT, HTX cn lin
quan v b chi phi bi 11 cc lut khc nhau nh Lut t ai, Lut Bo v Mi trng, Lut Xy dng, Lut
Thng mi Xt theo tng lnh vc, quy nh ca khong 143 chnh sch v vn bn quy phm php lut cho
thy ch yu tp trung vo lnh vc ti chnh, tn dng (54 vn bn, chnh sch), gp hn 2 ln so vi chnh sch
trc tip v KTTT (29 chnh sch, vn bn). Ngoi ra, lin quan ti thng mi v thu, ln lt c 13 v 12 chnh
sch, vn bn. Cc lnh vc khc, c t 2 n 6 chnh sch nh pht trin nng, lm, ng nghip (02 chnh sch),
vn ti (06 chnh sch), lao ng v bo him (06 chnh sch), dy ngh (05 chnh sch)

Hnh 1: H thng chnh sch v HTLK ND

Quc hi (13); Chnh ph (35); Th
tng Chnh ph (28); B Ti chnh
(34); B K hoch v u t (6);
BNNPTNT (4)...
Trc tip (50);
Gin tip (93)
143 chnh sch, vn bn
quy phm php lut
Lut (13); Ngh nh (35);
Quyt nh (42); Thng t
(47); Ch th (6)

Ti chnh, tn dng (54);

Kinh t tp th (29);
Thng mi (13); Thu (12)...

THT (1)

Cc chnh sch nhn chung c nh gi mang 3 c im sau:

(1) Q
 uan nim v chnh sch cn hn ch, cha thc y ng bn cht, vai tr TCND nh i tc c lp
trong pht trin; thin lch trong pht trin HTX hn so vi THT.
Vic HTLK pht trin sn xut v nng cao i sng l nhu cu tt yu ca ngi dn, v c doanh nghip
(DN). Tuy nhin, trong thc t nhng quan nim sau y l kh ph bin: (1) quan nim t chc hp tc ND nh
mt dng DN vi cc mc tiu thin lch v kinh t, (2) lin kt c giao (mt cch khng chnh thc nhng
kh ph bin) vai tr ca t chc x hi, thm ch l t chc chnh tr x hi trong huy ng, t chc v iu
tit cc sinh hot cng ng, v (3) vai tr t chc sn xut v tham gia vo th trng vi t cch mt tc nhn
c lp cha c quan tm pht trin ng mc. Chnh sch hin hnh p dng cho HTX ang cha cho thy
s nh hng r rng HTX l mt DN, mt n v kinh t tng tr, hay mt t chc/DN x hi. Vic p dng cc
quy nh php lut cho HTX nh mt DN nhng li i hi cc HTX hot ng ging nh mt t chc x hi, mt
dng DN x hi, ang l nhng mu thun gia chnh sch v thc tin pht trin ca cc HTX.

12

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

Vn cn thiu cc chnh sch hng ti thc y ng bn cht v pht huy vai tr ch th ca TCND, in hnh
nh cc chnh sch xy dng v pht trin ngun nhn lc n nh, chnh sch v chng trnh o to nng
cao nng lc cho TCND. Phn tch tng quan chnh sch cho thy chnh sch tuy nhiu nhng li tp trung ch
yu l nhm cc chnh sch v qun l, mang tnh hnh chnh, v h tr theo hng cung ng, cp pht, hn l
cc chnh sch h tr theo tip cn thc y nng lc, ni lc ca cc t chc ny. Mt trong cc nguyn nhn
quan trng l do c s nhn nhn cha y v bn cht ca HTLK v kinh t tng tr: tuy bao gm c cc
mc tiu phi kinh t (x hi), nhng nguyn tc t ch v hot ng qun tr v vn hnh li cha c m bo.
S thin lch c th hin r khi cc chnh sch ch tp trung pht trin HTX, trong khi cc THT d v ang
rt pht trin li khng nhn c h tr nhiu v chnh sch. Trong 143 chnh sch v vn bn quy phm php
lut, ngoi Ngh nh s 151/2007/N-CP, cho ti nay cha c mt quy nh ring no khc trc tip cho i
tng l THT. Cc quy nh khc l gin tip, v c lng ghp chung trong cc chnh sch v pht trin KTTT
v pht trin HTX.
(2) Chng cho, mu thun v km hiu qu trong thc thi
Vi khong 143 vn bn quy phm php lut, c th d dng nhn thy s chng cho trong cc chnh sch c
lin quan v pht trin KTTT. Khng t cc chnh sch mi ch dng li cc quy nh trn giy t hoc hiu qu
khng cao, khin cc lin kt cha pht huy c hiu qu sn xut, kinh doanh. Theo Bo co tng kt thi
hnh Lut HTX nm 2003 km theo T trnh s 99/TTr-CP ngy 3/5/2012 ca Chnh ph cho thy, xu hng mt
vn c qu nhiu vn bn cng quy nh, thiu nh gi, phn hi dn n tnh trng chng cho v chm
ci tin; thiu lng ghp v chin lc, v thiu lin kt cng c chnh sch l kh ph bin. Chng hn, lin kt
sn xut, tiu th la theo m hnh Cnh ng ln cha gn vi Ngh nh 109/N-CP v kinh doanh xut khu
go, Quyt nh 80/2002/Q-TTg v khuyn khch tiu th nng sn thng qua hp ng, Quyt nh 63/2010/
Q-TTg v 65/2011/Q-TTg v c ch, chnh sch h tr nhm gim tn tht sau thu hoch i vi nng, thy
sn hoc cc c ch h tr ti chnh, tn dng kt ni chui. Mt v d khc cho tnh trng nhiu vn bn cng
quy nh v mt chnh sch khin vic thc thi kh khn i vi tt c cc bn lin quan, v khi c s iu chnh
th cng cha p ng c bi ton thc tin dn ti km hiu qu: Khon 1 iu 8 Ngh nh 88/2005/N-CP
quy nh HTX c d n u t mi, u t m rng nng lc sn xut, kinh doanh th c vay vn tn dng u t
pht trin ca Nh nc t Qu h tr pht trin theo quy nh ti Ngh nh s 106/2004/N-CP ngy 01/4/2004
ca Chnh ph v tn dng u t pht trin ca Nh nc v Ngh nh s 20/2005/N-CP ngy 28/2/2005 ca
Chnh ph v b sung Danh mc d n vay vn tn dng u t pht trin ca Nh nc. Tuy nhin, theo Ngh
nh s 151/2006/N-CP ngy 20/12/2006 (thay th Ngh nh 106/2004/N-CP v Ngh nh 20/2005/N-CP)
th cc d n c vay vn tn dng u t pht trin ch yu l cc d n i hi vn ln, thi gian thu hi vn
di. Trong khi , HTX c nng lc ti chnh, cng ngh v nng lc qun l rt hn ch, kh tip cn ngun vn
tn dng u t pht trin ca Nh nc.
Tnh trng tng t vi cc quy nh h tr v o to bi dng ngun nhn lc theo Ngh nh s 88/2005/
N-CP v Ngh nh s 60/2003/N-CP khi c s chng cho v vai tr ca B K hoch v u t vi B Ti chnh
trong tng hp nhu cu v b tr kinh ph o to. Khng ch chng cho, h thng chnh sch c lin quan cng
c s phn tn ng k. iu ny cng gy kh khn cho c HTX v cc c quan qun l Nh nc. Tnh trng
ny xut pht t thc t l c qu t cc vn bn, chnh sch hng dn lin tch gia cc b, ngnh c lin
quan. Trong s 143 vn bn quy phm php lut ch c 11 thng t lin tch trong tng s 47 thng t. Do ,
nhn c u i, i khi cc HTX phi vn dng, p dng cng lc ti 4-5 chnh sch khc nhau. iu ny
thng thng vt qu kh nng v qun tr iu hnh ca a s cc HTX.
Mt khc, d h thng cc chnh sch kh nhiu, thc t thc thi cn nhiu hn ch v tc ng ca cc
chnh sch ny l kh m nht. Nhiu h tr tm v m vn ang b nh hng treo khi khng i vo thc
tin do thiu chnh sch c th ca a phng. V d, chnh sch tiu th nng sn qua hp ng c quy
nh ti Quyt nh 80/2002/Q-TTg, trong cc iu kin h tr ND tiu th sn phm l kh y (v t
ai, vn tn dng, chuyn giao khoa hc k thut). Tuy nhin, quyt nh ch dng li mc to iu kin
thun li cho ND v DN. Quyt nh ny mi cho ti thng 12 nm 2013 mi c thay th bng Quyt nh s
62/2013/Q-TTg v Chnh sch khuyn khch pht trin hp tc, lin kt sn xut gn vi tiu th nng sn,
xy dng cnh ng ln. Vic thiu cc ch ti v thc thi chnh sch km hiu qu cng dn n tnh trng
hp ng tiu th sn phm gia HTX/THT v DN c hiu lc khng cao, tnh trng ph v hp ng cng l
hin tng kh ph bin. Nhiu quy nh ca cc chnh sch h tr i vi pht trin m hnh HTX c xy
dng khng da trn cc cn c v ngun lc hin c nn dn ti tnh kh thi khng cao. Cc quy nh h

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

13

tr v t ai l mt v d in hnh2. Nhiu a phng khng c qu t cng nn khng th b tr t cho

cc HTX. Do , tnh trng HTX khng c tr s vn cn ang rt ph bin. Chnh sch tn dng cng l mt v d
in hnh khc. Mc d c rt nhiu cc chnh sch tn dng c ban hnh nhng tip cn tn dng lun
c nhc n nh mt kh khn in hnh cc HTX gp phi trong qu trnh tip cn chnh sch. Vng mc
ch yu tp trung ti sn th chp ca HTX v php nhn ca HTX. Cc ngn hng thng c nhng e ngi khi
cho cc HTX vay do tnh cht s hu v chu trch nhim php l mang tnh tp th. Cng v th, mt s HTX
thnh lp m hnh DN trong HTX nhm tip cn cc chnh sch tn dng. Cc chnh sch v thu c p dng
cho HTX gn nh tng t i vi loi hnh DN nh hng ti kh nng tip cn, th hng ca cc HTX i vi
cc chnh sch ny.
(3) Thiu chnh sch n by, chm bt kp vi thc tin pht trin, thiu tnh ng b v t ph.
Ngoi Quyt nh 62 (TTCP, 2013) ang trong giai on trin khai, cc chnh sch ni chung c nh gi l
thiu tnh t ph, khng c vai tr n by thc y lin kt pht trin thc cht, bn vng, hiu lc thc thi
hn ch. Cc chnh sch u i, h tr c k vng s to ra c huch cho cc m hnh li thng l nhng
chnh sch c tr di nht. Sau khi c Ngh quyt TW 5 (u nm 2002), nm 2003 Lut HTX ra i (hiu lc
1/7/2004). Tuy nhin, Ngh nh Chnh ph lin quan ti mt s chnh sch h tr, khuyn khch pht trin HTX
li ti thng 7 nm 2005 mi c ban hnh (Ngh nh s 88/2005/N-CP) v n thng 2/2006, cc chnh sch
ny mi thc s c trin khai, khi B KH&T ban hnh Thng t s 02/2006/TT-BKH.
Cc chnh sch u i, h tr cng thng l nhng chnh sch c hiu lc thc thi b hn ch hn c, v chm
bt kp vi thc tin v quy lut vn ng pht trin. i vi cc HTX, kh khn v tr s lm vic hin nay ang
l mt vn ni cm rt nhiu tnh, thnh ph. Xu hng ny ph bin hn Lm ng v ng Thp. Ti
ng Thp hin 50% s HTX cha c tr s. Vic khng
c tr s lm vic khng ch nh hng ti vic qun l,
iu hnh ca cc HTX m cn nh hng ti kh nng
tip cn cc chnh sch u i v vn, hay trin khai cc
dch v, v d nh ch bin sn phm. Ngoi ra, cc HTX,
nht l cc HTX v la go ti ng Thp cn c nhu cu
cao v kho bi hon hin cc m hnh dch v ca
HTX. i vi cc m hnh HTX chuyn ngnh, cc tip cn
v t ai li cng kh khn hn.
V chnh sch tip cn vn v tn dng, Ngh nh s
41/2010/N-CP3 cha mang n cho cc HTX c hi m
rng sn xut kinh doanh. Rt t HTX c kh nng tip cn
vn, cha ni ti hn mc cho vay thp v th tc cn
nhiu kh khn. Mt s HTX phi thnh lp DN; mt s
phi dng ti sn ring vay vn chung cho HTX Tnh
trng ny bp mo bn cht v xu hng vn hnh, pht
trin ca cc m hnh lin kt.
Ngoi cc vn ni trn, do thiu mt quy trnh h tr,
gim st nh gi cht ch, cc chnh sch hin hnh
vn cha gii quyt c dt im tnh trng cc HTX
c khai sinh m khng th hoc rt kh khn khai
t. Nhiu HTX ngng hot ng hoc lm n km hiu
qu nhng vn tn ti ko di, nh hng khng tt ti
s nhn nhn v nh gi ca cc bn c lin quan v m hnh ny. Vic chm tr, ko di cn th hin ph bin
trong cc th tc chuyn i m hnh. iu ny , ang v s l nhng tr lc ca chnh sch i vi s pht
trin ca cc m hnh HTLK. Vic c b tiu ch v phng php nh gi hiu qu cc m hnh lin kt, hp tc,
c bit l HTX, l rt quan trng, trong th hin nht qun cc gc nhn a chiu v bn cht, vai tr ca a
dng ha cc hnh thc HTLK ND, gip thc y cc quan h HTLK thc cht v c ngha.
2 im a, khon 1, iu 5: Ngh nh s 88/2005/N-CP quy nh chnh sch t ai vi HTX nng nghip: Hp tc x c nhu cu s dng
t xy dng tr s, nh kho, sn phi, c s dch v trc tip phc v x vin sn xut nng nghip, lm nghip, nui trng thy
sn, lm mui nhng cha c giao t th lm th tc xin giao t. U ban nhn dn cp tnh cn c vo qu t ca a phng xem
xt, quyt nh vic giao t khng thu tin s dng t v cp Giy chng nhn quyn s dng t cho hp tc x;
3 Hin nay Chnh ph ban hnh Ngh nh s 55/2015/N-CP thay th Ngh nh ny.

14

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

Hp tc, lin kt nng dn - GC NHN T THC TIN

Xu hng lin kt qua t chc ca ND ngy cng ph bin trong sn xut: HTLK ND l xu hng pht
trin mnh m trong tng lai, nhu cu khng ch t pha ND m cn t pha DN, th trng. So vi hnh thc
lin kt trc tip gia ND vi DN qua cc hp ng kinh t, HTLK thng qua TCND l la chn tt hn trong
vic m bo quyn li, ting ni v s la chn ca ND. M hnh THT ang tng mnh v s lng4 v l la
chn ca nhiu ND mong mun lin kt, do ph hp hn vi nng lc v nhu cu ca ND, chia s gi tr chung
v m bo cc nguyn tc cn bn v t nguyn, t ch, t qun, minh bch v hiu qu m ND mong i.
Di gc nhn v vai tr ca mt thit ch cng ng nng thn, c th thy, d c hay khng s h tr,
thc y t cc d n ti tr, DN v chnh quyn a phng, s pht trin mnh v s lng ca cc THT l
h qu khch quan ca nhu cu lin kt v hp tc linh hot gia nhng ngi sn xut nh trong giai on
hin nay. Hnh thc lin kt ny hng ti nhng thay i c cu quyn lc trn th trng; ci thin tip cn
cc ngun lc, ti nguyn thin nhin, u vo cho sn xut, v cc dch v cng; thc hin cc chc nng
cng ng; tng s chng chu v chia s ri ro, tng ting ni, tng vn x hi cho ngi ngho/ngi yu
th; tng an sinh x hi da vo cng ng. Php nhn ca cc HTX khc bit ln v mt a v php l gia
THT v HTX trong thc t thng mang ngha v mt tm l i vi cc DN hn l s m bo cho vic tun
th hp ng v tng hiu qu ca gii quyt tranh chp, c bit l vi cc hp ng v quy m lin kt nh.
Lin kt thnh cng khi ND c nhu cu cao i vi vic hp tc sn xut, cung ng sn phm cht lng, v
t c thng nht trong chia s li ch v ri ro (Hp 1).

Hp 1: C ch chia s ri ro, tng tr trong sn xut ti THT Sui Thng B2

Ti THT Sui Thng B2, tuy cng sn xut rau theo quy trnh Vietgap cung cp cho siu th Metro, nhng
hn 20 h gia nh ca THT c th khng ng lot cng lc sn xut mt loi nng sn. H cng c th
khng cng s dng chung mt loi phn bn hay mt loi thuc bo v thc vt (BVTV). Do , mu m,
cht lng nng sn gia cc h c th khc nhau. Hng ngy, nng sn ca tng h gia nh c THT
chuyn n trm thu mua ca Metro theo cc m ring c quy nh trn khay ng nng sn ca
tng gia nh. Sau khi nhn hng, Metro s chuyn tin vo ti khon ring ca tng h gia nh theo khi
lng sn phm, cht lng sn phm h nhn c. Thu nhp ca cc h gia nh trong THT, vi cng
mt loi sn phm, trn cng mt din tch hon ton c th khc nhau. Chnh v th, tng tr nhau
trong sn xut v chia s cc ri ro gia cc thnh vin, THT Sui Thng B2 c mt nguyn tc chung
trong sn xut p dng vi tt c cc thnh vin. Theo , trong mi trng hp bt k mt thnh vin
no cn bit v loi thuc BVTV, loi phn bn, cch thc chm sc ca h gia nh khc t mu m,
cht lng tng t, cc h gia nh c ngh s phi thng tin v h tr cho h gia nh c nhu cu.
C ch ny tuy n gin nhng thc t li c hiu qu rt cao khi khng nhng tng s tng tr, gn
kt gia cc thnh vin trong sn xut THT ny m cn gip THT trnh c nhiu ri ro chung trong
sut 8 nm qua khi cung cp rau sch cho Metro. Gip v k thut sn xut nng nng sut, cht
lng cc h gia nh km hn da vo cc h gia nh tt hn cng l mt cch trnh s tr trn
rau khng t tiu chun Vietgap ca THT Sui Thng B2.

Quyn, trch nhim, chia s li ch v ri ro t cc lin kt/hp tc ND cn c nhn nhn rng hn

kha cnh v kinh t: Nhn chung vic thc hin cc quyn, trch nhim chung ca ND, cng nh vic chia s

li ch v ri ro cc lin kt trong phm vi nghin cu l tt v kh ng u.

Theo nh gi ca ND tham gia nghin cu ny, hu ht cc nguyn tc chung gip m bo cc quyn ca

thnh vin, c bit l nguyn tc t ch, cng khai, minh bch u c quy nh r rng, minh bch v c
thc hin kh tt (Bng 1).

4 Theo BNNPTNT (2013), c nc c 61.571 t hp tc nng nghip, bnh qun tng 3,3%/nm. Trong , 46.343 THT trong lnh vc
dch v v sn xut nng nghip. Phn ln cc THT ang tp trung khu vc Bc Trung B (chim 39%), ng bng Sng Cu Long
(chim 24%).
HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

15

Bng 1: Cc nguyn tc c quy nh v qu trnh thc hin cc nguyn tc trong hnh thnh m hnh HTLK
n v tnh: %
Thc hin cc nguyn tc

Nguyn tc

Cc
nguyn
tc c
quy nh

Rt
km

Km

Bnh
thng

Tt

Rt
tt

Mi thnh vin t nguyn gia nhp/ra khi lin kt

98,1

0,3

1,4

9,7

62,8

25,9

Lin kt kt np rng ri thnh vin

89,1

1,9

10,9

66,5

20,8

Mi thnh vin bnh ng, biu quyt ngang nhau

khng ph thuc vn gp

93,3

0,3

7,5

66,0

26,3

Mi thnh vin phi thc hin theo cam kt hp

ng dch v v theo quy nh ca iu l

83,3

0,7

10,7

65,6

23,1

m bo phn phi li ch cng bng

80,8

0,7

1,0

13,1

66,2

19,0

Mi thnh vin u phi chia s ri ro

79,7

1,7

2,4

14,3

63,3

18,2

m bo minh bch/cng khai thng tin

88,0

0,3

2,5

8,2

63,0

25,9

Cc quy nh v quyn li ca x vin HTX thng ch c nu thi im thnh lp HTX hoc cc k i hi,
do , nhiu ND khng th nh chnh xc quyn li c quy nh ca h khi tham gia cc m hnh l g, c bit
l cc HTX dch v nng nghip. Nhiu ND c xu hng nh ti cc quyn li c thc hin mt cch thng
xuyn. Phc li trong trng hp ny c hiu mt cch rng ri, khng ch bao gm cc li ch v kinh t,
m cn c th hin thng qua vic gim thiu chi ph v ri ro. iu tra t nghin cu cho thy ng ch
l quyn c hng cc phc li ca lin kt, chim t l kh cao (74,2%) trong tng th bc tranh kh quan
v quy nh v thc hin vic m bo quyn li cho ND tham gia lin kt (Bng 2).

16

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

Bng 2: Quyn li c quy nh v vic m bo quyn li trn thc t ca ND khi tham gia cc m hnh HTLK
n v tnh: %
Thc hin cc quyn li

Quyn li

Quyn li
c quy
nh

Rt
km

Km

Bnh
thng

Tt

Rt
tt

c lin kt cung ng sn phm, dch v theo

hp ng dch v

68,1

0,8

2,9

14,0

65,8

16,5

c phn phi thu nhp theo quy nh ca php

lut v iu l

53,9

1,0

2,6

21,4

66,1

8,9

c hng cc phc li ca lin kt

74,2

0,8

2,7

16,0

66,8

13,7

c tham d hoc bu i biu tham d

77,8

1,1

1,8

8,6

64,4

24,1

c biu quyt theo quy nh

74,7

2,6

9,0

64,4

24,0

ng c, c thnh vin hi ng qun tr, ban

kim sot hoc kim sot vin

75,3

0,4

2,6

13,8

59,9

23,4

Kin ngh, yu cu gii trnh

74,4

2,7

11,8

67,7

17,9

c bit cc thng tin v hot ng

69,7

0,8

4,1

11,8

63,8

19,5

c h tr o to, bi dng

58,1

1,0

4,4

15,5

58,7

20,4

c ra khi lin kt

50,6

0,6

5,6

12,3

54,7

26,8

c tr li vn gp khi ra khi lin kt

39,7

3,6

11,5

71,2

13,7

c chia gi tr ti sn c chia cn li

31,1

7,2

18,0

68,5

6,3

Khiu ni, t co, khi kin theo quy nh

52,8

2,2

15,7

66,5

15,7

Vic tun th cc ngha v rt

a dng, bao gm c vic bi
thng thit hi. ng lu l
mc tun th ngha v gn vi
tnh chuyn nghip ca HTLK c
xu hng vng min, ng thi
phn nh mc tiu trng tm ca
lin kt: vng gn vi li th v
nh hng th trng r nt hn
th mc thc hin trch nhim
v tnh chuyn nghip cao hn;
HTX chuyn ngnh c mc tun
th v t l bi thng cao nht
(ln lt 99% v 68%), d cch
bit l khng nhiu so vi cc
THT (96,1% v 49,1%) trong khi
t l ny l thp nht i vi HTX
dch v nng nghip tng hp
(90% v 31%) (Hnh 2).

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

17

Hnh 2: Tun th quy nh v bi thng thit hi: nhng khc bit gia cc m hnh v gia cc a phng
n v tnh: %

98.3

100
90

96.7

85

99

96.2
76.5

80

68

70
60

52.5

50

49.1

40

10
0

46.3

Tun th quy nh
Bi thng thit hi

31

30
20

93.3

90

10.8

Ninh Bnh

Lm ng

ng Thp

THT

HTXDVNN
tng hp

HTX
chuyn ngnh

Chung

Kt qu nghin cu cn ch ra php nhn khng phi l yu t mnh m bo ND tun th cc quy nh

ca qu trnh HTLK. thc v li ch lu di v t duy sn xut gn vi th trng l hai nhn t hng u to
nn tnh k lut v s gn kt ca ND vi cc lin kt. nng thn, nht l min Bc, vn cn cc t chc cng
ng m nhn vai tr cung cp cc dch v cng ch, bn cng ch, dch v thit yu nng thn cng vic
ny c th c thc hin thng qua hp ng vi HTX trong mt giao ko mang tnh c lp so vi chc nng
t chc sn xut phc v nhu cu x vin ca HTX, hoc s do mt t chc cng ng nng thn m nhim.
im then cht y l cc chc nng hp tc kinh t cn c phn tch rch ri khi cc chc nng khc
ca HTX v THT nu cc t chc ny c la chn m nhim cung cp dch v cho cng ng. Gii php chnh
sch c th tnh ti l xy dng khung php l phn nh rch ri hai h thng hoat ng trong HTX: (1) dch v
cng ng, cng ch m HTX tham gia cung cp mng ny cn c ch ti v chinh sch khc; (2) dch v th
trng mng ny cn pht trin c lp trong phng n kinh doanh ca HTX, vn hnh theo nguyn tc ca
mt t chc KTHT.

18

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

Cc yu t tc ng ln qu trnh hnh thnh

Hp tc lin kt
Nhu cu thc tin ca ND: Mc d h thng chnh sch v cc c quan thc thi c vai tr ht sc quan trng,
phn tch su nhng thnh cng v tht bi ca cc m hnh cho thy yu t quyt nh ti tnh bn vng,
hiu qu HTLK l nhu cu ca chnh ngi ND xut pht t thc tin sn xut, i sng v sinh k. Ni cch
khc, ND s quyt nh cc lin kt no l ph hp nht vi nhu cu thc tin ca h, cng nh cch thc t
chc v qun tr nh th no l hiu qu nht (Hnh 3).
Hnh 3: Cc l do chung khi ND tham gia cc m hnh HTLK chia theo m hnh
n v tnh: %
75.6

Mun gim nhim mi trng

trong sn xut

69

86.6

81.1
92.2
91.8
90.5
100

Mun nng cao k thut sn xut

Mun gia tng tng tr,
gn kt trong cng ng

75.5

86.7
94.8
84.7
97.8
95.9
98.1
100

Mun gia tng thu nhp, ci thin sinh k

0

50

100

Chung
HTX chuyn ngnh
HTXDVNN
THT
150

ng lc tham gia HTLK ca

ND rt a dng, bao trm cc
bnh din kinh t, x hi, mi
trng, sc khe, v quyt
nh l do c th khi tham gia
HTLK ca ND. Mc d kinh t
vn l ng lc hng u, ND
vn by t s quan tm ca
mnh ti cc nhu cu khc
ln lt bao gm nng cao k
thut sn xut; tham gia tng
tr tng cng gn kt cng
ng v gim thiu nhim mi
trng vi mc chnh lch
khng qu ln. iu ny cho
thy ND bt u quan tm
ti cc nhu cu lin kt phi kinh
t v nhn nhn c vai tr ca
TCND v lin kt khng ch gi
gn trong kha cnh kinh t, thu
nhp v ci thin sinh k cho h
gia nh nh trong quan nim
t trc n nay ca nhiu bn
(bng 3).

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

19

Bng 3: Cc l do c th v mc quan trng khi ND tham gia cc m hnh HTLK

Tn
sut

T l
(%)

Bn c sn phm gi cao

323

Mua vt t gi thp

Cc l do c th

t quan
trng

Quan
trng

Rt quan
trng

89,7

5,9

25,8

68,3

288

80,0

6,3

38,8

54,9

Tng kh nng cnh tranh/thng hiu ca sn phm

224

62,2

10,8

48,4

40,8

c m bo v th trng

254

70,6

7,5

40,9

51,6

ng dng c khoa hc k thut mi vo sn xut

299

72,5

2,0

43,3

54,7

Ci thin c iu kin sn xut, lm vic

261

72,5

4,6

53,8

41,5

Gim chi ph sn xut

297

82,5

3,1

43,7

53,2

Gim thiu c ri ro trong sn xut

274

76,1

5,1

52,2

42,6

Nng cao nng sut, sn lng nng sn

300

83,3

2,7

42,5

54,8

Nng cao cht lng nng sn

277

76,9

4,4

41,2

54,4

Gim nhim mi trng

265

73,6

8,4

49,6

42,0

Ci thin sc khe

243

67,5

10,8

51,9

37,3

Ci thin c quan h cng ng/lng xm

283

78,6

9,0

49,8

41,2

Duy tr c nng sn truyn thng

175

48,6

20,3

50,0

29,7

Thy mi ngi tham gia

162

45,0

32,5

39,5

28,0

Chnh quyn ngh tham gia

130

36,1

50,8

36,7

12,5

Nhu cu chia s gi tr quan

trng hn gp vn: Gp vn
l hnh thc khi u thng
thy ca cc m hnh HTLK ND
(chim 42,2%, so vi 37,2%
ng gp bng sn phm, v
13,6% cc hnh thc ng
gp khc). Khc vi cc HTX,
m hnh THT thng khng
hnh thnh da trn vn gp,
do cch thc qun tr ca
m hnh cng n gin hn
cc HTX.
Tuy nhin, vn ca cc HTX
thng rt thp, nht l cc
HTX dch v nng nghip
tng hp do mc vn gp
ca x vin, thng khong
500.000 ng/h. Chnh v
th, nhng rng buc v

20

Mc quan trng

Hp 2: Vn gp khng phi l c s rng buc cc

thnh vin
So vi cc h gia nh khc, mc thu nhp ca cc h gia nh trng rau
ti THT Sui Thng B2 cao hn kh nhiu. Rt nhiu ngi dn bn ngoi
mong mun c tham gia THT ny.Tuy vy, ngay t khi thnh lp ti nay,
s lng thnh vin gn nh khng c nhiu thay i cho d gi cnh
ca ca m hnh ny lun rng m vi tt c nhng h gia nh c nhu
cu tham gia THT. Mt s h gia nh sau khi xin vo THT nhanh chng
xin ra v khng p ng c yu cu sn xut rau theo tiu chun
Vietgap. Kh khn ln nht nhng ngi ND khi tham gia m hnh ny
khng phi l trnh k thut m ch yu l s thay i v thi quen.
Vic phi tun th nghim ngt quy trnh sn xut l mt thch thc
ln vi nhiu ND khi tham gia m hnh.Trong khi , vi nhng ngi ND
trong THT, khi vt qua kh khn ny, h cng c xu hng gn kt
v tng tr ln nhau mt cch cht ch hn. H khng c c s kinh t
chung rng buc ln nhau nhng li cng nhau chia s nhng gi tr
chung trong sn xut v tng tr nhau khi gp kh khn.

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

vn gp thc s khng c ngha quyt nh s gn kt gia cc thnh vin. S lng lo hay cht ch ca cc
mi lin kt gia cc thnh vin trong m hnh, trong nhiu trng hp, ph thuc vo s chia s chung cc
quan im v gi tr. Vic cng chia s cc gi tr mc tiu v cc chun mc, bao gm quy trnh sn xut, cht
lng sn phm, v cc gi tr th trng l mi quan tm v nhu cu ca nhiu ND. Trong nhiu trng hp iu
ny gn kt mnh m ND vi HTLK hn so vi cc mi quan tm v gp vn (Hp 2).
Nhu cu tiu th sn phm v kt ni th trng: Mc p ng u ra cho nng sn c mi lin h mt thit
vi gn kt thnh vin, hnh vi tun th quy nh v mc p ng iu kin th trng. Cc pht hin ny
c hm quan trng trong qu trnh hoch nh v thc hin cc chnh sch, k hoch trong tng lai: Pht
trin HTLK cn xut pht t iu kin thc tin, t nhu cu, nguyn vng, cng nh nng lc HTLK a dng
ca ND (Hp 3).

Hp 3: Cung cp dch v u ra l mt hng i bt buc c mt m hnh

HTLK ND tt?
HTX B sa Cu St l mt trong nhng m hnh HTLK tiu biu ti Lm ng. M hnh ny c hnh
thnh vi s h tr t d n cnh tranh nng nghip (ACP) khu vc min Trung v Ty Nguyn. Ngi
dn tham gia m hnh, khng nhng c h tr mt phn kinh ph mua b sa, m cn c tip
cn cc h tr v k thut v th trng. c bit, trong d n ny, cc hp phn v o to nng lc
qun tr iu hnh cho nhm cc h ch cht ca cc HTX rt c ch trng. Tuy nhin, vai tr ca
HTX i vi sn xut ca x vin, c bit l vi vic cung cp dch v u ra l rt hn ch. i din
Ban ch nhim HTX cng cho rng, HTX mong mun c th cung cp cc dch v trn gi, ti a ha
li ch cho x vin. Tuy nhin, trong bi cnh hin ti, iu ny khng kh thi do chi ph u t cung
cp cc dch v qu ln.Mt khc, ri ro trong bo qun, vn chuyn sa ti l rt cao. Nhng mu
cht ca vn nm hin trng th trng sa hin ti a phng, ni m cu lun vt cung v
ngi ND ni chung, cng nh cc thnh vin ca HTX ni ring c th la chn ti a 3 DN thu mua
sa. Sa sau khi vt c ngi dn ng vo cc can/bnh ln ri chuyn thng ti im thu mua ca
DN. V th, vic cung cp dch v u ra ca HTX trong trng hp ny l khng cn thit. Ngi dn
cho rng, vai tr cn ch trng ca HTX ch yu l vic m phn gi sa v cc h tr c lin quan
trnh tnh trng dn b p gi.

c th a phng, iu kin sn xut nng nghip cng quyt tm, tm nhn ca chnh quyn tng a
phng c nh hng ti c th, s a dng v cht lng hot ng HTLK: Kho st ti 3 tnh u cho thy
cc a phng u c chnh sch h tr ring pht trin cc m hnh kinh t, hp tc trong nng nghip. Tuy
nhin, do c s khc nhau v quyt tm v cch thc thc hin, v nhn nh vai tr ca ngnh nng nghip i
vi chin lc pht trin ca a phng5, v c th vng min cng c im sn xut nng nghip, dn ti
c th lin kt v cc m hnh cc a phng cng khc nhau. Ti Ninh Bnh, a phng mang c trng ca
cc tnh c ngnh nng nghip t gn vi th trng, m hnh THT tuy cng kh nhiu nhng hot ng mang tnh
thi v, hu ht khng c chng thc, s lng cc HTX chuyn ngnh cng rt t. a phn cc HTX Ninh Bnh
l cc HTX dch v nng nghip, c thnh lp t kh lu. Trong khi , ti Lm ng v ng Thp, cc m
hnh HTLK li pht trin kh a dng. hai a phng ny, s lng cc THT v s thnh vin ca cc THT ang
tng nhanh v c xu hng tri hn so vi cc HTX. Cc THT cng c t l chng thc cao, th hin nhu cu v
kh nng tham gia vo cc chui gi tr trong HTLK vi DN. iu ny v ang t ra nhng yu cu mi trong
vic b sung, iu chnh cc chnh sch h tr THT trong h thng chnh sch v KTHT (Bng 4).

5 Ninh Bnh (2013): Nng nghip ch chim 14,24% GDP; Lm ng (2013): Nng nghip chim 42,1% GDP; ng Thp
(2013): Nng nghip chim 58,59% GDP.
HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

21

Bng 4: Cc m hnh lin kt ND di dng t chc: khc bit gia cc a phng

Tiu ch
S lng n v

Ninh Bnh

Lm ng

ng Thp

HTX

THT

HTX

THT

HTX

THT

267

500

86

240

175

1.0108

5.816

S lng thnh vin

236.914

6.048

Doanh thu trung bnh (nghn ng)

696.723

HTX lm n c li

72,0%

75,5%

Tng tin li bnh qun (triu ng/HTX)

35,2

S THT c chng thc

64,7%

Th trng l ng lc chnh v iu kin cn gip thc y v chuyn mn ha, chuyn nghip ha sn xut,
nhng DN mu mc mi l iu kin , l nhn t gip duy tr bn vng cho lin kt. DN mun tham gia
HTLK hiu qu cn quan tm ci thin tnh chuyn nghip, n nh trong sn xut kinh doanh, thi hp tc
thin ch, lu di, c bit quan tm ti cc phng n chia s li nhun v ri ro tt hn, phng n tnh gi
minh bch v hp l hn khuyn khch cam kt ca ND (Hp 4).

Hp 4: Cng khai, minh bch thng tin l yu t then cht m bo thnh cng cho THT
Sui Thng B2
Ti THT Sui Thng B2, ton THT c mt ti khon email chung. Hng ngy, siu th Metro gi thng tin
v loi sn phm nng sn, khi lng sn phm cn thu mua cho ngy mai. Cn c trn email , v
cn c v kh nng cung cp ca cc h gia nh, quy m c th cung cp, THT s iu phi khi lng
nng sn cn thu hoch ph hp ca tng thnh vin. Quy m c th cung cp ca cc h thnh vin
c cng khai vi tt c cc h khc do trong THT, mi thnh vin u bit cc thnh vin cn li
ang trng loi nng sn no, s lng c th nn trnh c tnh trng tr trn hng km cht lng
vo tng khi lng c th cung cp ca mt h gia nh. Cc thnh vin trng nhiu loi nng sn
c thu mua s c u tin bn vi khi lng nhiu hn v ngc li. Siu th Metro cng gim st
qu trnh ny qua cn b k thut ti THT v ti ni thu mua, thng qua ly mu. Vic phn phi n
hng u c mi ngi ng thun. Gi thu mua c gi n nh nn cng trnh c tnh trng cc
thnh vin xy ra tranh chp khi cung cp cho siu th trong sut mt thi gian. Sau khi nhn c
hng, siu th Metro s chuyn tin vo ti khon c nhn tng h gia nh thnh vin theo khi lng
v cht lng c chp nhn.

Qun tr ni b tt to s khc bit v lin kt, hp tc ND: Xt t kha cnh qun tr t chc ca mi hot ng
HTLK, nng lc ca i ng qun l, c ch iu hnh, quy ch minh bch thng tin l ba tc nhn quan trng
nht. Nng lc, trnh , kinh nghim trong qun tr iu hnh c ND quan tm nht:
cn b th khng phi l ngi c o to m c bu ln, c th kha ny trng nhng m kha
sau chng thy trng. Th cho nn khng trnh lm kinh t cho HTX d b d ln v ci ny thuc
v nng khiu ca ngi lnh o, nng lc ca ngi lnh o - (phng vn ti Ninh Bnh).

6. Theo Chi cc Pht trin Nng thn Lm ng, ton tnh c 2 lin hip HTX, 86 HTX (c 15 HTX ngng hot ng)
7. Theo Lin minh HTX tnh ng Thp, ton tnh hin c 210 HTX vi trn 54.100 thnh vin

22

8.

Ton tnh ng Thp c ti trn 4.800 THT vi trn 146.000 thnh vin

9.

Tnh trn 258 HTX, do mt s HTX c bo co y s liu

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

Ngoi ra, t duy th trng ca cc thnh vin TCND v ND tham gia HTLK l kim ch nam nh hng cht lng
sn phm, tnh linh hot v mc thch ng ca cc lin kt. DN c th chia s v h tr ND v TCND thng qua
chia s tm nhn, tm ting ni chung thng qua m phn, chia s li ch, xy dng nim tin v mi gn kt bn
vng, trn c s hp tc n nh v cng c li (Bng 5).
Bng 5: Quan nim v cc yu t tc ng n hiu qu ca lin kt

n v tnh: %
Mc quan trng

Cc yu t

T l

Rt km
quan
trng

Km
quan
trng

Bnh
thng

Quan
trng

Rt
quan
trng

Trnh /bng cp ca cn b qun l/ph trch

91,6

0,6

3,4

41,8

54,3

Nng lc ca cn b qun l/ph trch

97,5

0,3

2,0

49,0

48,7

Kinh nghim ca cn b qun l/ph trch

91,3

0,6

2,4

49,2

47,7

Vn gp lin kt

70,1

0,8

2,8

10,8

56,2

29,5

Nng lc huy ng ti chnh ca t chc

68,4

1,2

1,2

11,4

51,4

34,7

Cng khai, minh bch thng tin

91,1

0,3

0,3

6,1

57,1

36,2

Chia s li nhun/ri ro trong lin kt

73,7

0,8

0,8

6,4

59,5

32,6

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

23

Hiu qu hp tc, lin kt trong thc tin

Vic nh gi hiu qu hp tc, lin kt ND cn da trn tip cn a chiu, gm 4 nhm tiu ch chnh: (1) hiu
qu t chc sn xut; (2) hiu qu kinh t; (3) hiu qu x hi; v (4) hiu qu mi trng.
Hiu qu trong t chc sn xut: Kt qu kho st cho thy cc h gia nh cn bn c tip cn v s
dng cc dch v cung ng thng qua HTLK c bit l vic s dng cc dch v u vo i km vi vic h tr
v quy trnh k thut sn xut (t l ln lt l 67,8% v 74,4%) (Hnh 4). Cc dch v u ra bao gm ch bin,
bo qun nng sn, tiu th sn phm, v h tr tm kim th trng hin cha c i a s cc lin kt THT
v HTX p ng tt, c bit khi cc dch v sau thu hoch thng i hi u t tn km i km vi nhiu ri ro.
Hnh 4: Cc dch v ngi dn s dng thng qua m hnh HTLK ti 3 tnh kho st
n v tnh: %

Cc dch v khc

2.3
12.2

H tr tm kim th trng
Tiu th sn phm

17.2

Dch v ch bin, bo qun sn phm

4.2

Cung ng h tr k thut trong qu trnh sn xut

(chm sc, s dng thuc, thu hoch, )
Cung ng vt t cho sn xut (ging, phn bn,
thc n, cc loi thuc, )

77.4
67.8
0%

10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Cc m hnh lin kt cn mang li li ch cho cc thnh vin kha cnh gim thiu ri ro: 70,8% nhn nh
qun l v gim thiu ri ro tt hn khi tham gia lin kt, trong khi ch c 10,8% cho rng ri ro cao hn khi tham
gia cc m hnh HTLK (Hnh 5).
Hnh 5: nh gi mc ri ro khi tham gia hp tc lin kt so vi khi khng tham gia
n v tnh: %
8.6

10.8
9.7

Cao hn
Nh nhau

70.8

Thp hn
Kh nh gi

ND cng nh gi cao cc iu kin thng mi (gi, mua chu tr chm, cht lng hng tt/m bo ngun
gc xut x, giao nhn) m vic tham gia HTLK em li (Bng 6).

24

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

Bng 6: nh gi ca ND v vt t c cung cp trong lin kt so vi vt t c cung cp bn ngoi

n v tnh: %
Lin kt

Bn ngoi

Nh nhau

Khng ph
hp

Gi tt hn

78,5

6,6

14,0

0,8

Mua chu/tr chm thun tin hn

88,1

5,5

5,1

1,3

Cht lng tt hn/trnh hng gi

81,6

7,1

10,0

1,3

Tnh sn c cao hn

64,4

23,6

10,2

1,8

Chng loi a dng

53,5

35,1

9,6

1,8

Ngun gc xut x r rng

86,0

4,8

7,0

2,2

Giao nhn/vn chuyn thun tin hn

72,2

16,9

2,5

8,4

Cc yu t so snh

Quyn v la chn ca ND khu tiu th thng qua HTLK c m bo hn so vi vic tiu th sn phm ra
bn ngoi. C th, la chn v gi c, vic thu mua n nh, trnh tnh trng b p gi cng nh sc p v vn
v vay vn u t c ci thin ng k. Mt pht hin rt quan trng: trong quan nim ca ND, tham gia HTLK
m bo khng b p gi (87%) v thu mua n nh mi l iu ND quan tm nht (81,5%), trn c mi quan tm
v gi cao hn (70,2%) (Hnh 6).
Hnh 6: nh gi ca ND v gi thu mua nng sn thng qua lin kt so vi dch v bn ngoi
n v tnh: %
Lin kt

Bn ngoi

Nh nhau

c khu tr chi ph vt t

78.1

Thu mua n nh, lu di

81.5

Thi gian thanh ton nhanh hn

71.2

Khng b p gi

87

Gi tt hn

70.2

0%

20%

40%

12.5

9.4
14.8

23.7

5.1
7.4

26.3

60%

80%

3.7

5.6
3.5

100%

Tuy nhin vic p ng n nh cc yu t cho sn xut, gip gim thiu ri ro cn c ci thin, c bit l
cc dch v u ra i vi khu vc sn xut hng ha, sn xut quy m ln.
Hiu qu v kinh t: Theo nh gi ca ngi dn qua kho st, c rt nhiu nhng thay i tch cc v kinh t
ca h gia nh khi tham gia cc m hnh, cc kha cnh doanh thu (80,9%), li nhun (77,8%), nng cao nng
sut (79,6%), tng v quy m sn xut (76%), v n nh sn xut (70,5%) (Hnh 7).
Theo S Cng thng ng Thp, m hnh lin kt ND vi DN, trng hp cng ty THHH MTV ch bin lng
thc chi nhnh Tn Hng, mi nm gip ND tng thm hn 3,7 triu ng/ha li nhun so vi cc khu vc
ngoi vng nguyn liu. Tng t, vi m hnh THT trng rau sch Sui Thng B2, mi nm li nhun ca ngi
ND thu c c t 250 triu 300 triu ng/ha, cao hn 40% so vi cc h gia nh khc khng thuc m
hnh. Phng thc nh gi nng sn khi thu mua ca cc cng ty nh V Th Thu H hay Cm Nguyn i vi
cc din tch HTLK vi cc HTX u c mc gi cao hn 200 ng/kg so vi gi th trng. i vi cng ty V
Th Thu H, trng hp ngi dn/HTX t chc vn chuyn ti khu vc trung chuyn ca cng ty thng cn
c tnh chi ph vn chuyn cao hn so vi t thng. Theo i din cng ty V Th Thu H: Vic DN cam kt
thu mua cao hn gi th trng thi im 200 ng/kg la chng nhng nng cao thu nhp cho ND trong vng
d n m cn gp phn bnh n c gi th trng khu vc, trnh c tnh trng p cp, p gi ca thng
li (nh trc kia) i vi nhng ND ngoi vng d n, khng tham gia k hp ng tiu th vi DN (S Cng
thng tnh ng Thp, 2014) (Hnh 7).
HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

25

Hnh 7: Nhng thay i v kinh t ca ngi ND ang tham gia lin kt

n v tnh: %
Li nhun

77.8

18.6

3.6

Doanh thu

80.9

17.3

1.8

Tnh n nh trong sn xut

70.5

25.3

4.2

Gi nng sn

56.9

Nng sut

79.6

Chi ph u vo

42.5

20%

Gim i

38

76

0%

22

40%

Nh c

18.6
19.5

Quy m sn xut

Tng ln

7.8

35.3

60%

80%

100%

Hiu qu x hi: 85,6% ngi dn c hi khng nh cc m hnh HTLK gip nng cao tnh tng tr, gn kt
trong cng ng, gim bt nhng nguy c cnh tranh khng lnh mnh nh t h gi, ph gi ln nhau, gip
tng nng lc m phn, c lin kt THT v HTX, tt hn so vi cc lin kt t thnh vin v cc lin kt gn
vi tiu th nng sn qua hp ng.
Cc thay i tch cc v mt x hi cn c th hin t l cao theo nh gi ca ngi dn v mc p
dng khoa hc k thut (89,2%); p dng nhng kin thc khoa hc mi (88,6%), h tr trong sn xut (89,1%)
v tip cn thng tin v sn xut (86,9%). Tuy vic xy dng thng hiu cng ng cn l khi nim mi m,
nhng phn hi tch cc (60,8%) cho thy ngi dn bt u c s lu tm (Hn h8).
Hnh 8: Nhng thay i v kha cnh x hi v tnh gn kt cng ng
n v tnh: %
Duy tr/xy dng thng hiu ca cng ng
Tip cn thng tin v sn xut trong cng

12.5

86.9

H tr trong sn xut

13.4

85.6

Nng lc m phn, nh gi sn phm

0.6

10.3 0.6

89.1

Tnh tng tr/gn kt trong cng ng

4.6

34.6

60.8

2.5

34

63.5

p dng khoa hc k thut mi

88.6

11.1 0.3

Mc p dng khoa hc k thut

89.2

10.5 0.3

10

20
Tng ln

30

40
Nh c

50

60

70

80

90

100

Gim i

Cc lin kt ND thc thi kh tt trch nhim x hi i vi cng ng. S liu t BNNPTNN cng khng nh iu
ny: S liu thng k chung trn c nc c khong 53,3% s HTX trch qu tch ly tham gia xy dng c s h
tng nng thn, nht l kin c ho knh mng, nng cp ng in; bnh qun HTX ng gp 12,5% gi tr cng
trnh (BNNPTNT, 2013). Ngoi ra, theo nghin cu ca Vin Pht trin KTHT, cc HTX nng nghip cng c rt nhiu
ng gp quan trng khc cho cc hot ng t thin, nhn o: V khon ng gp h tr cc hot ng t thin
nhn o, tnh trong nm 2009, bnh qun mi HTX ng gp khong trn 11 triu ng; tuy rng n nm 2010,
con s ny gim xung 2/3, song n nm 2011, s tin ng gp bnh qun ca cc HTX cho cc hot ng t
thin, nhn o cng tng ln hn 5 triu ng (tng xp x 2 triu ng so vi nm 2010). Bnh qun mi nm mi
HTX ng gp khong 6,6 triu ng cho cc hot ng t thin, nhn o. (Vin Pht trin Kinh t Hp tc, 2013)

26

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

Hiu qu v mi trng: Bn cnh tc ng v kinh t v x hi, cc hp tc lin kt ND mang n tc ng

tch cc v mi trng: Gim nhim mi trng trong sn xut nng nghip (86,2%), tng hiu qu s dng
ha cht v thuc bo v thc vt (87,8%), v ci thin sc khe cho ND (71,3%), mc ty thuc vo iu
kin lin kt v yu cu sn xut khc nhau (Hnh 9).
Hnh 9: Nhng thay i cc yu t v mi trng
n v tnh: %
100
90

87.8

86.2

80

71.3

70
60

Tng ln

50

Nh c

40
30
20
10
0

Gim i

21.7
12
1.7
Bo v mi trng
trong snxut

9.1

3.1

Hiu qu s dng ha cht/

thuc bo v thc vt/ th y

7
Tnh trng sc khe

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

27

Xu hng ca kinh t hp tc v lin kt/t chc

Nng dn trong nng nghip
Xem xt xu hng tng lai ca
cc hnh thc KTHT v lin kt
trong nng nghip nng thn t
tip cn tr chi cho thy s
ln mnh dn ca cc hnh thc
HTLK ch yu thng qua cc
TCND v vai tr ni tri ca Nh
nc v DN. Xu hng HTLK ND
trong tng lai c tm lc
bng mt s chnh sau y:
Th nht, kha cnh v m,
chnh sch ti c cu ngnh
nng nghip, pht trin nng
thn mi cng Lut HTX nm
2012 l khung php l quan
trng to c s cho cc ci
cch v iu chnh quan trng
trong lnh vc Nng nghip,
Nng dn, Nng thn. chiu
ngc li, cc chng trnh
pht trin nng nghip, nng thn s c hiu qu v thnh cng nu cc t chc HTLK ca nng dn ra i v
pht trin vng mnh. Cc chnh sch c th hng dn thc thi Lut HTX 2012, cng cc chnh sch khc c
th cn nhc cc khuyn ngh a ra t bo co ny. Thch thc ca hi nhp quc t khin cho vic m bo
li ch trung tm ca ngi ND trong mi quyt sch lin quan n HTLK ND c ngha sng cn.
Th hai, HTLK v TCND, bao gm THT, HTX v cc hnh thc hp tc t nguyn di cc dng t chc cng ng
nng thn khc, s pht trin nhiu c v s lng ln cht lng. V mt s lng, hnh thc THT c th pht
trin mnh hn, lin tc, trong khi HTX c th pht trin r ln mt thi gian, nhng trong di hn s cn t
c s ti u v quy m ca cc t chc nng cao hiu qu, cht lng v li ch m THT v HTX mang li
cho cc thnh vin. Tuy mi quan tm chung ca tt c cc bn l xy dng v pht trin cc lin kt c cht
lng v bn vng, song trong thc t s vn cn nhng lin kt tn ti mang tnh hnh thc v km hiu qu
trong mt gian on.
Th ba, v bn cht, lin kt ND vi DN l xu hng tt yu, song quy lut th trng s th hin vai tr qun
xuyn, chi phi, quyt nh ngy mt r nt hn ti hnh vi v kt qu lin kt ca cc tc nhn tham gia. Mt
thc t hin nhin ca thng mi t do l vic s c nhiu DN nc ngoi tham gia th trng ni a v cc
DN ni a mun vn ra cc th trng nc ngoi. Trong c hai trng hp ny, cc DN s mun lin kt vi ND
thng qua cc hnh thc t chc ca ND hn l vi cc nng h c th. Cc DN nh nc v DN t nhn trong
nc l nhng tc nhn quan trng vi nhng s mnh vt trn c chc nng kinh doanh, ng vai tr nhc
trng, kt ni cc thnh phn ca chui gi tr, trong khi cc DN nc ngoi c quy m ln s gip thu ht
KTHT Vit Nam vo chui gi tr ton cu. ng lc ca c 3 nhm DN l: li nhun, ngun cung n nh, cht
lng ng u, t c tim nng m rng th trng, tranh th li ch t cc chnh sch u t trc tip v
gin tip ca nh nc, gim cc chi ph sn xut v chi ph giao dch, mt phn nh lin kt vi TCND. Cc DN
s c xu hng la chn lin kt c nng lc sn xut v t chc sn xut tt, on kt, tng tr, v hot
ng n nh. Cc c hi ng thi l p lc cnh tranh ginh git th phn mt s mt hng nng sn l th
mnh v tim nng ca Vit Nam s gia tng. C kh nng mt s DN s tham gia su hn vo qu trnh t chc
sn xut lp khong trng v TCND mt s a phng, nhm hon thin cc chui gi tr.
Th t, cc iu chnh chnh sch v m l iu kin cn, vai tr ca chnh quyn a phng chnh l iu
kin cho pht trin HTLK v TCND. Bc tranh pht trin sn xut nng nghip ca cc a phng c lin h
cht ch vi nng lc lnh o, qun tr v cc gii php hu hiu cho bi ton HTLK ND ca tng a phng.

28

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

Nguyn tc chung l xy dng, h tr v thc y mi trng HTLK da trn th mnh v li th so snh; quy
hoch pht trin sn xut cn chin lc, bi bn, thu ht hiu qu u t cng v t c trch nhim vo khu
vc lin kt tim nng. Cc chnh sch a phng cn ti u ha c cc iu kin ca a phng mnh
to ra cc khuyn khch v h tr c th mang tnh t ph, n th trng, ng thi c hng gii quyt tt
cc ri ro, pht huy tt chc nng tng tr v phi kinh t ca lin kt ng ph vi mt tri, thch thc ca
hi nhp. Cng c cc ch ti v h tr cc DN ch bin v xut khu nng sn cn l nh hng chnh sch
c u tin. Cc lin kt da trn nhu cu, nng lc, tnh p ng, ch ng, v t ch ca ND, ph hp vi
cc iu kin v tp qun canh tc ca a phng s thnh cng v bn vng, trong khi nhng lin kt khng
m bo nguyn tc ny s tht bi hoc khng pht trin.
Th nm, ND s tip tc tham gia tch cc hn vo cc t, nhm t nguyn, bao gm cc TCND v HTLK, vi
iu kin h c c s t ch v thy c nhng li ch thit thc. Cc iu chnh chnh sch ln khu vc
DN cng l i hi ca th trng khin cc lin kt s tr nn thc cht v chuyn nghip hn, thc y nhng
thay i tch cc v thi v tnh chuyn nghip ca ngi ND trong HTLK. S c hai xu hng chnh: tnh k
lut v chuyn nghip s ci thin nhiu v su sc hn cc lin kt theo chui gi tr, vi cc ngnh hng
v khu vc sn xut hng ti th trng; trong khi chuyn bin ny din ra chm hn cc HTLK ch yu phc
v nhu cu ca cng ng v dch v thit yu, dch v cng hay bn cng trong nng thn. L do khin loi
hnh HTLK th 2 ny chm thay i mt phn l v nhng hn ch v ngun lc (c bit l ngun lc ti chnh),
phn khc l s thay i chm chp ca nhng c ch chnh sch, cc phng thc t chc dch v ca Nh
nc v chnh quyn cc cp i vi cc loi hnh dch v ny khng to ng lc mnh thc y loi hnh
HTLK ny ch khng phi l thc v tinh thn tham gia ca ngi ND. Hin nay, Chnh ph quan tm nhiu n
khuyn khch pht trin cc d n i tc cng t (PPP), tuy nhin trong ngn hn vic trin khai loi d n ny
cng vn cn nhiu kh khn.
Tuy con ng pht trin HTLK ND v TCND bn vng, chuyn nghip c xc nh l tt yu, hnh trnh mi
ang bt u. Cn nhiu thch thc c bn pha trc bao gm (1) iu chnh nh hng chin lc trong qun
l v pht trin nng nghip, nng thn v vn tip tc quan tm n li ch v sinh k bn vng ca ngi ND
sn xut nh trong iu kin vic pht trin nng nghip quy m ln cn gp nhiu kh khn trong chnh sch
t ai, kh nng rt lao ng ra khi nng nghip cha cao, t trng h sn xut nh cn kh ln,... ; trnh t
duy nn nng ch ng h nng nghip quy m ln; (2) nhng ro cn tm l i vi vic xy dng nim tin v tinh
thn hp tc gia cc ch th tham gia sau nhng tr tr ca mt giai on di cc HTLK khng pht huy gi tr
v hiu qu; (3) cc thch thc mi ca pht trin v hi nhp, bao gm cnh tranh t ai, lao ng vi khu
vc cng nghip; v (4) vai tr tham gia chnh ng v hiu qu ca ND trong hoch nh v gim st thc thi
cc chnh sch lin quan n ND v TCND.

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

29

30

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

KHUYN NGH
CHNH SCH

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

31

m bo xy dng v thc y mt mi trng pht trin thun li cho hp tc lin kt nng dn l trch nhim
ca nhiu ch th, trong vai tr h tr v iu tit, cm cn ny mc quan trng hng u thuc v nh
nc v chnh quyn a phng cc cp. Da trn cc phn tch chi tit thng tin, d liu thu thp c t
nghin cu, bo co a ra 16 khuyn ngh. C th, cc khuyn ngh hng ti vic nhn din, hnh thnh mt
quan im ph hp, ton din v hi ha v xy dng, h tr hp tc lin kt nng dn trong sn xut nng
nghip (7 khuyn ngh), cc gii php chnh sch v qun l, hoch nh v thc thi chnh sch, chin lc pht
trin hp tc lin kt cho cc ch th l Nh nc, Chnh quyn cc cp (7 khuyn ngh), v cc gii php ci
thin vai tr tham gia xy dng, h tr v thc y hp tc lin kt ca nng dn, t chc nng dn v doanh
nghip (2 khuyn ngh).

I. V NHN DIN, XY DNG V H TR HP TC

LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP (7
KHUYN NGH)
Khuyn ngh s 1: Nh nc cn tha nhn bn cht a dng ca cc hnh thc hp tc lin kt ca
nng dn. Cn pht trin hp tc lin kt trn c s chc nng nhim v trng tm ca lin kt nhm
pht huy ti u gi tr v tim nng ca hot ng hp tc lin kt.
Cn nhn din ng bn cht, vai tr, quy lut hnh thnh to iu kin cho cc hot ng hp tc lin kt
pht trin hiu qu, bn vng. Cc hp tc lin kt nng dn trn thc t l a dng, phong ph, gi nhng s
mnh, vai tr, chc nng v mang gi tr ring, chu s tc ng ca cc yu t bn trong v bn ngoi khc
nhau, bao gm: c th a phng v iu kin sn xut, iu kin th trng, qun tr t chc v iu kin
chnh sch. Khng c mt m hnh lin kt no l hon ho, c th tha mn mi iu kin, l tng vi mi vng
min, cho hiu qu sn xut nh nhau nhng a phng khc nhau. Cn thc y s pht trin a dng cc
hnh thc kinh t hp tc, ch trng vo cht lng hn s lng lin kt, m bo s n nh v m hot ng
sn xut nng nghip ca nng dn v hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip.
Khuyn ngh s 2: Nh nc khng nn ch tp trung vo pht trin HTX m cn to mi trng thun
li cho s pht trin a dng cc hnh thc kinh t hp tc. Lm r v tr ca THT v cc t chc nng
dn trong cc vn bn php lut nh l cc hnh thc c th ca khu vc nng thn v tng cng
kh nng tip cn chnh sch ca cc hnh thc t chc nng dn ny.
Cn m bo cc chnh sch tng lai cng bng v khng ch tp trung vo pht trin HTX, thay v to mi
trng pht trin cho THT, tng cng kh nng tip cn chnh sch ca cc THT v cc lin kt t nhm t ch
vi t cch l t chc kinh t hp tc ph hp vi nhu cu, trnh , iu kin, tp qun ca mt b phn ln
nng dn sn xut nh trong giai on hin nay.
B Lut Dn s sa i, d tho Lut v Hi, v cc chnh sch, chng trnh d n quc gia v a phng cn
c iu chnh, r sot v ng b ha nhm thc y s pht trin ca THT v cc hnh thc t chc kinh t hp
tc t nguyn khc. C th:
(1) D
 tho Lut v Hi: Tha nhn vai tr ca cc t chc nng dn chuyn nghip di hnh thc cc t chc
kinh t hp tc dng Hi;
(2) B lut Dn s sa i:
 
Loi b quy nh THT l ch th ca quan h php lut dn s,
 
B quy nh v a v php l ca THT, thay v coi THT l cc thc th php l v xc nh cc thc th
ny c th tham gia giao dch dn s thng qua ngi i din.

32

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

Khuyn ngh s 3: Nh nc cn thay i tip cn trong ng x vi HTX v t chc nng dn, to mi

trng th ch chnh sch thun li, hng ti vic hng li trc tip v cng bng cho nng dn v
t chc nng dn.
Cn iu chnh cch tip cn trong hoch nh chnh sch, m bo (1) gim thiu s p t ch cng nh can thip
ca chnh quyn vo b my nhn s v cc hot ng ca cc HTX, c bit l cc HTX thnh lp trc lut HTX sa
i nm 2012; (2) thay i phng thc qun l, cch ng x ca c quan Nh nc v chnh quyn a phng t
mnh lnh hnh chnh, ng x kim sot, sang vai tr thc y, h tr, hp tc, v li ch chung cng ng.
Cn ban hnh cc chnh sch theo hng pht huy vai tr cm cn ny mc, thc y, h tr quan h i tc
gia t chc nng dn v doanh nghip ca chnh cc cp, m bo:
 
cc nguyn tc cn bn ca t chc nng dn c tun th;
 
nng dn v t chc nng dn c hng li trc tip, cng bng trong chia s quyn v ri ro;
 
phn cp trong hoch nh chnh sch v qun l;
 
t ph v bm st thc tin, tng cng tnh thc thi v hiu qu ca chnh sch cng nh s pht trin
a dng ca cc lin kt bn vng theo iu kin hon cnh c th a phng.
Khuyn ngh s 4: Nh nc cn tin tng vo sc mnh ca cc t chc nng dn, coi pht trin t
chc nng dn l gii php trung tm trong gii quyt vn th trng nng sn.
Cn t mc tiu pht trin t chc nng dn c lp v t ch lm trung tm ca pht trin hp tc lin kt. Pht
trin t chc nng dn l gp phn bo v tt hn quyn li, ting ni v s la chn ca nng dn, c bit l nng
dn sn xut nh. Hp tc lin kt thng qua t chc nng dn d nhn rng v ang p ng ngy mt tt hn nhu
cu kinh doanh v m rng th trng ca nhiu doanh nghip. Cc thch thc v cht lng nng sn, trong c
cht lng v sinh an ton thc phm v kh nng cnh tranh ca hng ha nng sn Vit nam s c gii quyt
khi c cc t chc nng dn tham gia hiu qu trong cc chui gi tr. Cn thc y cc t chc nng dn cp vng
di dng Hip hi nhm tp hp cc THT, HTX cng ngnh, tham gia m phn th trng v xy dng chnh sch.
Khuyn ngh s 5: Nh nc cn tch bch chc nng kinh t v chc nng x hi i vi cc hnh thc
cung cp dch v ti nng thn, m bo s t ch v hiu qu cho t chc nng dn, c th l HTX,
trong cc chnh sch hin ti lin quan n chuyn i HTX theo Lut HTX 2012 v cc chnh sch tng
lai thc y pht trin hp tc, lin kt hiu qu.
Cc hnh thc cung cp dch v ti nng thn a dng v vai tr chc nng, nhng tu chung hai nhm (1)
chc nng lo cho thnh vin v tng tr v kinh t x hi; v (2) chc nng m nhim cc nhim v x hi,
cng ng. Cn ban hnh v thc thi cc gii php chnh sch gip to v th c lp v t qun cho cc t chc
nng dn v HTX, nht l HTX dch v nng nghip, kt hp vi vic m bo vai tr qun l, h tr, thc y ca
chnh quyn c s l tha ng i vi tng h thng dch v. Cc gii php ny bao gm:
(1) 
m bo tch bch h thng dch v ca kinh t hp tc phc v thnh vin c lp khi h thng dch v
cng ng, cng ch trong hot ng cung cp dch v ti cng ng v/hoc trong hot ng ca HTX;
(2) xy dng khung php l quy nh r vic hp ng tha thun gia chnh quyn v HTX trong cung cp cc dch
v cng ng, km theo chnh sch hng dn a phng bn giao ti sn, h tng cho HTX qun l v khai thc.
Khuyn ngh s 6: Nh nc cn t nhu cu hp tc lin kt ca nng dn lm trung tm, thc y mi
trng h tr thun li cho HTX thnh lp mi v chuyn i hiu qu, trnh hin tng lm theo phong
tro thiu thc cht trong qu trnh hon thin khung php l v dich v cng i vi HTX.
Cn quan tm ti nhu cu hp tc lin kt ca nng dn trong cc chnh sch v pht trin hp tc lin kt, THT,
HTX. Nhu cu ca nng dn khng ch bao gm cc ng lc kinh t m cn l cc li ch phi kinh t (x hi, mi
trng, sc khe). Nhu cu hp tc lin kt ca nng dn cn c c bit quan tm trong mt s chnh sch
v vn c th sau:
HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

33

 Hon thin khung php l v chuyn i hot ng ca HTX theo lut HTX sa i: cn m bo ph hp vi
trnh sn xut, nng lc v cc iu kin khc ca nng dn v t chc nng dn, trnh chuyn i v
hnh thc m khng thay i v cht, thc y tp trung u t x hi cho cc lin kt hiu qu. Cc chnh
sch hng dn cn c th, chi tit, m bo thc y nhanh qu trnh chuyn i, bao gm quy nh chi
tit vic gii th cc HTX ngng hot ng hoc hot ng khng hiu qu,quy nh r vai tr chc nng
ca tng c quan, gip cc h gia nh v ban qun tr cc t chc nng dn nhanh chng hon tt cc th
tc theo ng quy nh.
 Thnh lp mi cc HTX: trnh t, thiu chin lc, thiu bn vng, ch nhm p ng cc mc tiu mang
tnh thnh tch. Vic pht trin v quy m thnh vin v quy m sn xut, nu xt thy cn thit, cn da
trn nhu cu thc tin v nng lc qun tr iu hnh ca nng dn.
 Xy dng mi trng h tr thun li: cn thc y mi trng hnh chnh v dch v t vn o to
chuyn nghip, thun li, m bo khuyn khch s la chn a dng cho nng dn i vi cc hnh thc
t chc hp tc lin kt. T vn v thnh lp qun l THT, HTX, Hi theo c ch mt ca
Khuyn ngh s 7: B sung v lm r khi nim kinh t tp th trong cc ch trng chnh sch, ng
thi i mi phng thc qun l nh nc v HTX v xy dng phng php nh gi hiu qu cc m
hnh hp tc, lin kt, nhm nng cao cht lng ca cc t chc nng dn.
V mt khi nim v quan im, kinh t tp th cn c hiu:
 
l tp hp v con ngi v vn x hi, m khng thun ty l tp hp v vn;
 
ly li ch x vin, h tr thnh vin v p ng nhu cu ca cc thnh vin c v kinh t v x hi, m
khng phi l ti a li nhun, lm mc ch hot ng;
 
ly hiu qu kinh t ca cc thnh vin tham gia v kh nng tr gip cc x vin kinh doanh l thc o
thnh cng.
i vi cng tc qun l nh nc v HTX trong nng nghip, trc ht l cn phi xc nh r trch nhim v
qun l nh nc ca cc b, ngnh theo h thng t trung ng n a phng v nng cao vai tr qun l
nh nc ca c quan cp huyn vi t cch l c quan ng k hot ng chnh ca cc HTX nng nghip. Sau
, phi ci tin phng thc qun l nh nc i vi cc HTX nng nghip theo hng thc y, h tr thay v
ch gim st, tng hp. Mun thc hin c iu mt mt cc c quan qun l nh nc v HTX nng nghip
cn thc hin y cc ni dung v qun l nh nc v HTX c ghi r trong Lut HTX, mt khc phi thay
i phng php nh gi phn loi hp tc x trn c s tun th cc tiu ch nh gi v phn loi c
nu trong Thng t 01/2006/TT-BKH, bao gm cc tiu ch v:
i)

Mc dn ch v s tham gia ca x vin vo xy dng v thc hin iu l hp tc x;

ii) M
 c hon thnh cc ch tiu k hoch sn xut - kinh doanh c ra trong Ngh quyt i hi
x vin;
iii) Mc p ng nhu cu ca hot ng kinh t v i sng x vin;
iv) Mc tin cy ca x vin i vi hp tc x;
v)

Mc phc li chung ca hp tc x to ra cho ton th x vin;

vi) Mc on kt, hp tc gia cc x vin v xy dng cng ng hp tc x.

Nu cc nguyn tc ny c bo m th cc hot ng ti chnh ca hp tc x cng s c bo m tt
hn. Song song vi , cc Lin minh HTX cp tnh cn y mnh cng tc kim ton ni b i vi cc thnh
vin nhm h tr, nng cao nng lc qun l ca cc hp tc x nng nghip. Cc cp qun l nh nc cng
cn ban hnh nhiu hn cc cng c hng dn cc hp tc x c th thc thi tt hn vai tr l n v h tr
cho kinh t h nng dn, i din v bo v quyn li cho nhng ngi sn xut nh.

34

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

II. V CC GII PHP CHNH SCH (7 KHUYN NGH)

2.1. i vi Chnh quyn cp Trung ng (4 khuyn ngh)
Khuyn ngh s 8: iu chnh chnh sch cn b HTX v t chc nng dn, tn trng la chn ca cc
thnh vin, h tr thng qua o to t vn.
 V chnh sch cn b v ngun nhn lc: cn gim bt s can thip ca chnh quyn c s ti vic b
nhim, phn cng cng vic trong HTX. Thay v , trin khai cc chnh sch giao trch nhim cho a
phng thu ht nhn lc c trnh trong lnh vc nng nghip, nng thn v a phng cng tc, to
ngun cho cc hp tc lin kt nng dn.
 V chng trnh nng cao nng lc: cn xy dng cc chin lc, chng trnh quc gia di hn o to v
qun l, kinh doanh v th trng cho i ng cn b qun l iu hnh cc t chc nng dn v chng trnh
nng cao nng lc cho cc cn b qun l a phng. Ni dung bao gm kin thc v k nng qun tr, qun
l sn xut nng nghip theo tiu chun v thc hnh sn xut cht lng quc t, qun l sn xut nng sn
theo chui, ngnh hng, kin thc kinh doanh, tip cn th trng v.v... kt hp vi thc y truyn thng v
chia s thng tin hiu qu gia nng dn v doanh nghip, h tr, t vn php lut, h tr k kt hp ng.
Khuyn ngh s 9: Sa i chnh sch tip cn t ai i vi cc t chc nng dn (HTX, THT, Hi)
Cn r sot v b sung cc chnh sch t ai, to iu kin hn na cho cc t chc hp tc ca nng dn
trong vic tip cn t ai. C th: thc y th trng cho thu t cc lin kt c th m rng din tch theo
nhu cu thc t ca nng dn gip nng dn ch ng, t ch trong sn xut kinh doanh theo nng lc v iu
kin ca mnh. Chuyn i cy trng c gi tr gia tng cao kt hp vi cc t chc hp tc lin kt nng dn
thnh cc cm nng nghip chuyn canh gn vi th trng, gip lm gim sc p ca th ha.

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

35

Khuyn ngh s 10: Nh nc cn iu chnh chnh sch tn dng theo hng to thun li cho t chc
nng dn v HTX trong vic tip cn.
Cn iu chnh cc chnh sch ti chnh, tn dng nhm thc y hp tc lin kt v s pht trin t chc nng
dn, c th:

Khuyn khch a dng cc hnh thc v tn dng cho cc t chc nng dn tng cng kh nng tip cn
vn ca t chc nng dn. V d nh ly cc hp ng kinh t tng k kt lm c s cho vay vn.

Thc y u t tr li bng ngun thu thu t cc t chc nng dn.

Xem xt cc chnh sch u i theo ngnh hng hay quy m sn xut gip gin tip y mnh vic hnh
thnh cc vng nguyn liu.
Khuyn ngh s 11: Nh nc cn b sung kp thi cc chnh sch n by v th trng
Cn iu chnh, b sung, tng cng hiu qu v hiu lc thc thi ca cc chnh sch mang tnh n by, c
th nh sau:

B sung quy nh c th v hp ng nng sn v cc ch ti x l vi phm.

Hon thin v vn hnh hiu qu h thng thng tin th trng (phn tch nh gi u ra) trong v ngoi
nc cung cp cho b phn kinh t hp tc.

Chnh sch h tr doanh nghip va v nh u t cng ngh phc v sn xut gn vi hp tc lin kt
nng dn di hn v bn vng.

2.2. i vi Chnh quyn a phng cc cp (3 khuyn ngh)

Khuyn ngh s 12: Chnh quyn a phng cn thc y cc dch v cng phc v hot ng th
trng ca t chc nng dn v HTX
Chnh quyn a phng thc hin tt cc chng trnh ph bin thng tin, kin thc, nng cao nng lc v h
tr cc t chc nng dn trong cc ni dung tip cn th trng (m phn, mc c, k kt hp ng), nng cao
kin thc php lut, tr gip php l; xy dng, pht trin v qun tr t chc nng dn; tr gip k thut v tp
hun v cc tiu chun k thut cho nng dn.
Khuyn ngh s 13: Tng cng nng lc qun l nh nc cp a phng v HTX v t chc nng dn
Tng cng qun l nh nc v h tr pht trin t chc nng dn cp a phng, bao gm:

m bo nhn s c nng lc cho b my qun l kinh t hp tc cp tnh, c bit l cp huyn.

Hnh thnh dch v mt ca h tr HTX v cc hnh thc t chc nng dn khc.

Ch ng thc hin nghin cu v th nghim, hng ti gii php lin kt hu hiu ph hp c th vng
min v cc lnh vc l th mnh ca a phng.

Tng cng p dng cc bin php phi kinh t, cc bin php mang tnh cng ng hng ti chuyn i
hnh vi ca nng dn, gia tng v pht huy sc mnh ca vn x hi hin ang l cht keo dnh kt cc
thnh vin trong cng ng, gip thc y vn ha kinh doanh v mi trng lin kt lnh mnh cho cc
bn tham gia.
Khuyn ngh s 14: Tng cng vai tr kt ni doanh nghip v t chc nng dn ca chnh quyn a phng
Chnh quyn a phng pht huy vai tr kt ni gia doanh nghip v t chc nng dn, m bo:

Thc y nhanh v hiu qu hn na vic xc tin th trng cho sn phm ca a phng, kt ni cc t
chc nng dn vi cc th trng ph hp.

Kt ni cc doanh nghip lm n c uy tn v cc t chc nng dn c chin lc, tim nng.

36

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

III. V VAI TR CA NNG DN, T CHC NNG DN V

DOANH NGHIP (2 KHUYN NGH)
3.1. i vi nng dn v T chc nng dn (1 khuyn ngh)
Khuyn ngh s 15: Cc t chc nng dn cn ch ng v sng to trong xy dng v pht trin hp
tc lin kt bn vng, thng qua mt chui gm 6 gii php v iu chnh nh sau:
1. 
Vn dng cc nguyn tc cn bn trong xy dng v pht trin lin kt, c bit lu tm ti cc gi tr sau:

BNH NG trong chia s li ch v ri ro cn c thc y, gim thiu ti a s khc bit v quyn li
ca cc thnh vin, khng ph thuc v vn gp hay v th.

MINH BCH trong chia s thng tin v cc quyt nh quan trng ca t chc. Cn m bo ting ni
cng nh tinh thn lm ch i vi cc thch thc v gii php ca cc thnh vin c pht huy.

 IM TIN V S TIN CY c xy dng trong cc giao dch v quan h hp tc, tng bc thay i t
N
duy ca nng dn theo hng sn xut hng ha gn vi th trng nhng a bn ph hp.

2. Q
 uan nim hp tc, cnh tranh: Thay i quan nim cnh tranh gia cc h trong cng a phng sang
hp tc gia cc h cng a phng vi nhau cnh tranh vi cc a phng khc, vi nc khc.
3.

T hi ch ng trong pht trin hp tc lin kt: m bo cn bng gia mc tiu cung cp dch v cho
thnh vin v t chc sn xut kinh doanh; ch ng tm kim la chn i tc v t vn a dng ha
cc mi quan h hp tc v tip cn th trng, trnh ph thuc vo th trng duy nht; tm hiu thng tin
trong khi tham gia m phn vi doanh nghip, trnh tnh trng ch i v ph thuc vo doanh nghip.

4. P
 ht trin t chc, m rng thnh vin: Cn u tin u t nng cao nng lc qun l t chc nng dn
minh bch nhm thu ht thnh vin, tng cng gn kt gia cc thnh vin vi nhau, gia HTX/THT vi
thnh vin, v thu ht i tc.
5. C
 ng c v pht trin nng lc i ng cn b iu hnh v kinh doanh v th trng: thng xuyn cp
nht thng tin, m bo nh hng trong qun l iu hnh lun thch ng vi th trng, ci thin kh
nng tm kim th trng v duy tr quan h i tc.
6. 
Xy dng cc phng n v nng lc qun l ri ro hu hiu trong hp tc lin kt.

3.2. i vi Doanh nghip (1 khuyn ngh)

Khuyn ngh s 16: Doanh nghip cn thay i chin lc hp tc vi t chc nng dn xy dng
chui gi tr bn vng
Doanh nghip cn c chin lc u t cho hp tc lin kt nng dn trn nguyn tc cng tn ti, cng pht
trin, nhm xy dng chui gi tr cht lng, hng ti lm n lu di, n nh, chuyn nghip ha chui v
nng cao vai tr ca doanh nghip trong chui lin kt. Nhng ng gp ca doanh nghip bao gm tng cng
chia s vi nng dn thng tin v chui, v th trng, trao i v k thut v cng ngh (gm chia s cc gii
php qun tr hiu qu).
Doanh nghip cn c gii php tnh gi thnh hp l, thc hin chia s li ch v ri ro tha ng hn vi t chc
nng dn, trn nguyn tc hp tc, bnh ng, cng c li, thng qua m phn, thng lng, coi y l yu
t then cht trong qu trnh n nh v pht trin lin kt vi nng dn.

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

37

38

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

DANH MC
TI LIU THAM KHO

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

39

1.

ADB. (2005). 30 cases of contract farming: An analytical overview.

2.

BNNPTNT. (2008). Bo co s 578 BC/BNN-KTHT: Bo co tng kt 5 nm thc hin Quyt nh s 80/2002/QTTg ca th tng Chnh ph v chnh sch khuyn khch tiu th nng sn hng ha thng qua hp ng ngy
11/03/2008.H Ni.

3.

BNNPTNT. (2014). Bo co tnh hnh thc hin i mi, pht trin cc hnh thc t chc kinh t hp tc trong nng
nghip.H Ni.

4.

BNNPTNT. (2013). D tho n i mi, pht trin HTX v cc hnh thc kinh t hp tc trong nng nghip.

5.

BNNPTNT. (2014). Hi ngh nh gi tnh hnh i mi, pht trin cc hnh thc t chc kinh t hp tc trong nng
nghip.

6.

BNNPTNT. (2010). S tay xy dng v pht trin THT.

7.

Chi, N. T. (1996). Gp phn nghin cu vn ha v tc ngi. H Ni: NXB Vn ha Thng tin.

8.

 ng, B. Q. (2013). Cc t chc v lin kt x hi t nguyn nng thn .http://ihs.vass.gov.vn/noidung/tapchi/

D
Lists/TapChiSoMoi/View_Detail.aspx?ItemID=63

9.

 ourou, P. (1936). The farmers in the North Vietnam delta.(D. H. Nguyen Khac Dam, Trans.) Vietnam History Science
G
Association - French Archaeological Far East Institute - Youth Publisher. 2003.

10. IFAD, WFP, FAO. (2012). Agricultural Cooperatives: Paving the way for Food Security and Rural Development.
11. ILO. (n.d.). Findings of the Assessment of Agricultural Cooperatives in West Bank: Challenges and Opportunities.
http://ica.coop/sites/default/files/media_items/FINAL%20ENGLISH.pdf
12. I nternational Co-operatives Alliance. (n.d.). Truy cp ngy 15/01/2015, Co-operative identity, values & principles:
http://ica.coop/en/whats-co-op/co-operative-identity-values-principles
13. International Co-operatives Alliance. (2003). Blueprint for a Co-operative Decade.
14. Jenny Biddle v Nicole Darnall. (n.d.). The Collective Action Continuum: Identifying Critical Elements for
Enviromental Improvement (Hnh pht trin cc cp ca Hnh ng tp th: Xc nh cc yu t thit yu
trong Ci to iu kin mi trng). Truy cp ngy 10/01/2015,http://acwi.gov/monitoring/conference/2010/
manuscripts/L4_1_Biddle.pdf
15. Lut HTX nm 2003. (2003).
16. M
 inh, T. (2009, 03 25). tuanvietnam.net. Truy cp ngy 25/09/2010, tuanvietnam.net: http://tuanvietnam.
vietnamnet.vn/vinh-danh-kim-ngoc-va-bai-hoc-cho-hom-nay
17. Olson, M. (1965). Logic of collective action (L-gic ca Hnh ng tp th).
18. P
 hng, M. (2013, 04 04). Bo in t ng Cng Sn Vit Nam. Truy cp ngy 04/01/2015, http://dangcongsan.
vn/cpv/Modules/News/NewsDetail.aspx?co_id=0&cn_id=578611
19. R
 uth Meinzen-Dick, Monica Di Gregorio, Nancy McCarthy. (2004). Phng php nghin cu Hnh ng tp th
trong pht trin nng thn (Methods for studying collective action in rural development).
20. S Cng thng tnh ng Thp. (2014). Bo co tm tt tnh hnh lin kt sn xut v tiu th nng sn.
21. T hy, L. (2014, 07 04). Kinh t v D bo online. Truy cp ngy 04/01/2015, http://kinhtevadubao.vn/chitiet/174-607-giai-bai-toan-phat-trien-nong-nghiep-ben-vung-tai-viet-nam.html
22. Tng cc Thng k. (2013). S pht trin ca cc HTX giai on 2008-2011. NXB Thng k.
23. T TCP. (2013, 10 25). Quyt nh s 62/2013/Q-TTg ngy 25/10/2013 ca Th tng Chnh ph v chnh sch
khuyn khch pht trin HTLK sn xut gn vi tiu th nng sn, xy dng cnh ng ln.
24.
 y ban Kinh t ca Quc hi v UNDP. (2012). S pht trin ca HTX v vai tr ca HTX i vi an sinh x hi. NXB
Tri thc.
25. Vn kin i hi IX ng Cng sn Vit Nam. (2001). H Ni.
26. V
 in Pht trin Kinh t Hp tc. (2013). Bo co kt qu iu tra nng lc sn xut, kinh doanh dch v ca cc
HTX nng nghip.
27. V
 M. (2013, 04 27). Bo in t ng Cng sn Vit Nam. Truy cp ngy 04/01/2015, http://www.dangcongsan.
vn/cpv/Modules/News/NewsDetail.aspx?co_id=0&cn_id=582053
28. Williamson. (1985). Institutional Economics (Kinh t hc Th ch).

40

HP TC, LIN KT NNG DN TRONG SN XUT NNG NGHIP THEO TIP CN THC Y QUYN, TING NI, LA CHN CA NNG DN:
HIN TRNG V KHUYN NGH CHNH SCH

Chu trch nhim xut bn: Bi Vit Bc;

Bin tp: Nguyn Phng Mai
Thit k: Cng ty TNHH Luck House
In 2.000 cun ting Vit v 1.000 cun ting Anh, kh (cm) 29,5 x 20,5;
Ti cng ty TNHH Luck House - 4/6/518 i Cn, Cng V, Ba nh, H Ni
Giy php xut bn S: 149/Q-NXBH cp ngy 13/8/2015.
ng k k hoch xut bn s: 2232-2015 /CXBIPH/13 - 50/H
ISBN: 978-604-86-6834-1
In xong v np lu chiu qu III nm 2015

Country Office
22 Le Dai Hanh
Hanoi, Vietnam
tel: +844 3945 4448
oxfamblogs.org/vietnam
www.oxfam.org/vietnam

Nhng hnh nh s dng trong bo co c ly t cc hot ng trong khun kh chin dch GROW ti Vit Nam.
n phm ny c gi ti cc c nhn, t chc v c quan c quan tm; khng v mc ch thng mi.

TI LIU KHNG BN