tr-ng i hc giao thng vn ti

THC TRNG HN LN VT BNH XE

TRN MT S TUYN QUC L
NGUYN NHN V BIN PHP KHC PHC
GS. TS. PHM HUY KHANG
Trng B mn ng t v Sn bay
Trng i hc Giao thng Vn ti

t vn
Trc tnh hnh vt hn bnh xe xut hin trn cc quc l (QL) trong thi gian gn
y, nhiu cuc hi tho c t chc. B Giao thng Vn ti cng c nhiu gii
php tng cng cht lng trong thi cng nhm khc phc hin tng trn. Hu ht
cc kin u rt ch trng n vt liu b tng nha (thnh phn cp phi, ,
nha), v cng ngh thi cng.
Trn c s nghin cu thc t ti tuyn QL1, QL18 v mt s a im khc v vi
kt qu kho st thc a gm ly mu, o c vt hn, kho st xe c, kho st iu
kin t nhin, trm trn b tng nha, thu thp h s thit k; tham kho v phng vn
kin ca nhng ngi trc tip thi cng; nghin cu kt qu trong phng th nghim vi
nhng mu trc tip thu thp; tham kho kin ca cc chuyn gia nc ngoi ang
thit k, thi cng v khai thc nhng tuyn ng tng t bc u chng ti xin
a ra mt s kin c th v nhng vn m cc nh khoa hc cp: thc trng,
nguyn nhn v bin php khc phc vn hn ln vt bnh xe trn mt ng b tng
nha.
1. Thc trng v nhn xt
Trong thi gian gn y trn mt s tuyn quc l quan trng xy ra hin tng
hn ln vt bnh xe (gi tt l vt ln bnh xe), tc l hin tng ln xung vt bnh
xe v tri ln bn cnh, trc ngang ln ny c dng ln sng (hnh 1).

Hi tho h - 2014

tr-ng i hc giao thng vn ti

Hnh 1. Hn ln vtbnh xe trn QL1 on Vinh - H Tnh ( ngy 13-6-2014)

Vt ln gy ra nguy him cho xe c v khi tri ma nc s ng li gy ra hin

tng mt li khi xe chy tc cao. Theo tiu chun ca M, vic o vt ln dng
thc c chiu di 1.2 m, t ngang ln ng o su vt ln v c 15 m chiu
di o 1 ln.
Cng theo tiu chun M, khi m chiu su vt ln (R)< 0.25 inch (0.6 cm), c
coi l mc nguy hi thp, 0.6 cm <R< 2.54 cm l mc nguy hi trung bnh v
R>2.54cm l mc nguy him cao.
Theo quy nh Vit Nam (Theo TCN211-06):
Cch o: Dng thc 1,22m t ngang vt hn; c cch 7,5m o mt ch ri ly tr
s trung bnh cho mi on.Vt hn su trung bnh 6-13mm: nh; 13-25mm: va v
>25mm: nng. Thc t o ti QL1 on Vinh H Tnh, vt ln nhiu on ln hn 2.5
cm (hnh 2).
Theo cch phn loi nh trn, vt ln ca chng ta u dng mc nguy him cao.

Hnh 2. o chiu su vt hn ln ti QL1 on Vinh-H Tnh (ngy 1-6-2014)

Hi tho h - 2014

tr-ng i hc giao thng vn ti

Mt s nhn xt:
1. Hin tng hn vt bnh xe xy ra trn khu vc a l rng t Nam n Bc,
nhiu vng kh hu v iu kin t nhin khc nhau : QL 1, QL3, QL5, QL7:
- Dc tuyn QL1 khu vc pha bc, on H Ni - Lng Sn; Ph L - H Nam;
on qua Ninh Bnh (mi c thi cng ci to, nng cp v cn cha bn giao ht thi
gian bo hnh), mt ng cng ri rc xut hin mt s im hn ln theo vt bnh xe.
- Ti D n tng cng an ton giao thng cc QL pha bc Vit Nam, gi thu s
1, 2 trn QL3 (t Km 54+560 - Km 62 +450), xut hin cc vt ln, phm vi nh hng
khong 1900 m (tng ng 5.700 m2), nm c bn tri v bn phi tuyn. Trn QL5
on Km 94 +20 - Km 99+240 (gi thu s 11, d n ci to, khi phc mt ng
QL5), hn ln nh hng gn 1900 m (tng ng 6.635 m2), c tri v phi tuyn.
- Cng vo su min trung, hin tng hn ln cng xut hin ph bin, nhiu on
mt nha x dt, to thnh nhng "ln sng" nhp nh. Trn QL1 on Thanh Ha Tha Thin - Hu c khong 70 km (chim 13% chiu di tuyn) b "g sng tru",
trong tp trung h hng nng nht khu vc Vinh - ng H. Tuyn trnh TP Vinh
(Ngh An), lp b tng nha mt ng b ha do, pht sinh nhng vt hn theo bnh
xe su 5 - 7 cm chy sut gn 20 km; on qua Din Chu (Ngh An), c vt ln su
n hn 10 cm. Trn mt cu Bn Thy 2, mi c khai thc cha y mt nm nhng
mt cu in nhng vt bnh xe su chng 10 - 12 cm.
2. on Nng - Khnh Ha vt hn ln di hn 90 km (chim khong 15%),
trong , nhiu on ln su hn 7 cm, din tch vt ln tng ng 150 000 m2.
Thm ch, on qua Bnh nh - Ph Yn, khu vc o C Mng, R Tng, nhiu ch
ln su 12 n 15 cm.
3. Hn ln xut hin trn c ba min, khng ch nhng d n a vo khai thc,
s dng t 6 n 8 nm, k c cc cng trnh mi a vo s dng, d n s dng vn
tri phiu Chnh ph, ngn sch Nh nc, BOT hay ODA, trn mt ng hay trn mt
cu, tt c u c hn ln vt bnh xe.
4. Hn ln 2 chiu (i - v) khc nhau, on QL1, on Ninh Bnh Thanh ha,
Vinh H Tnh, chiu Nam ra Bc vt ln hn su hn v nhiu hn chiu t Bc vo
Nam.
5. Nhiu on trn tuyn cng iu kin xe chy, nhit mi trng nhng vn
bn vng, khng b h hng (hnh 3).
6. Trn cng mt on tuyn, cc nh thu thi cng s dng b tng nha vi cc
Hi tho h - 2014

tr-ng i hc giao thng vn ti

trm cung cp b tng nha khc nhau cng khc nhau v hin tng h hng.
7. C nhng on tuyn xe chy ch yu ban m nhng vn b hn vt ln bnh xe
(on Vinh - H Tnh).
8. Hu ht cc on tuyn c hin tng hn ln vt bnh xe u c nhiu xe vt
ti lu thng.
9. Qua kim tra, nhiu on tuyn sau khi ct lp b tng nha, c nhng on lp
mng khng b bin dng, tuy nhin lp b tng nha vn b hn ln vt bnh xe.
10. Nhiu mu khi khoan xut hin cc cht thi mu cn en (dng khong du)
chy ra t mi khoan chng t c cht l trong thnh phn BTN (hnh 4).
11. Kt cu mt ng ni chung tng i ging nhau v chiu dy lp BTN
(thng lp di khong 7 cm b tng nha ht th, lp trn 5 - 6 cm b tng nha ht
mn), hoc 7 cm b tng nha ht trung.

Hnh 3. Cng mt on tuyn, vn c nhng on mt ng khng b hn ln vt bnh xe

(nh chp QL1 on Vinh- H Tnh ngy 13 thng 6 nm 2014)

Hnh 4. Vt en xut hin khi khoan mu QL1 on Vinh - H Tnh

(ngy 13 thng 6 nm 2014)

Hi tho h - 2014

tr-ng i hc giao thng vn ti

2. Phn tch nguyn nhn

V nguyn nhn gy ra vt ln v c l thuyt v thc t l do:
1. Ln trong nn t (thng l do xe vt ti qu ln, dn n ng sut truyn
xung nn t qu ln gy ra bin dng, l vn lin quan n thit k chiu dy
mt ng).
2. Bin dng ca lp b tng asphalt do nhit mi trng, iu ny lin quan n
thit k hn hp b tng (loi nha, thnh phn cp phi v cht lng thi cng).
3. Bin dng trong lp cp phi dm.
4. Cht lng thi cng cc lp nn t, cp phi dm, v b tng asphalt.
5. Vn xe vt ti trng quy nh.
6. S kt hp ca tt c cc vn trn.
Qua s liu kho st ti hin trng, trong cc nguyn nhn trn chng ta nn tp
trung nghin cu cc nguyn nhn sau:
Bin dng ca lp b tng asphalt do nhit mi trng, iu ny lin quan
n thit k hn hp b tng (loi nha, thnh phn cp phi v cht lng thi cng).
Cht lng thi cng cc lp nn t, cp phi dm v c bit l thi cng
b tng asphalt.
Vn xe vt ti trng quy nh.
Cc nguyn nhn khc tm thi khng xt n bi cc l do sau:
S bin dng v ph hoi do ln ca nn hoc bin dng trong lp cp phi dm
c hnh thc biu hin khc, a dng hn v nng tnh cc b tng phn. Nguyn nhn
v bin php x l cng d hn.
Ta s phn tch tng nguyn nhn trn.
3. Vn bin dng ca lp b tng asphalt do nhit mi trng (lin quan n
thit k hn hp b tng: loi nha, thnh phn cp phi v cht lng thi cng)
Hn hp b tng nha vi cc quy nh cht ch v thnh phn cp phi ht (
dm, ct, bt khong) c t l cp phi xc nh, c sy nng, sau c trn vi
nha ng theo t l xc nh qua thit k, tt c cc khu ny c thc hin qua
trm trn.
- Thnh phn cp phi c nghin cu v iu chnh thng qua TCVN 88192011v Q 858/Q-BGTVT, ngy 26 thng 03 nm 2014 ca B GTVT.
Hi tho h - 2014

tr-ng i hc giao thng vn ti

- Trong thnh phn b tng nha bt khong c vai tr rt quan trng. Bt khong
c t din rt ln vo khong 250-300m2/kg n c lc tng tc mnh vi nha, bin
nha vn trng thi khi, git thnh trng thi mng mng, bao bc cc ht khong
vt. Bt khong c tc dng nh mt cht ph gia lm cho nha tng thm nht, tng
thm kh nng dnh kt, tng tnh n nh nhit. Chnh bt khong cng vi nha
lm thnh mt cht lin kt c nhng tnh cht hn hn tnh cht ca nha n c
kt dnh cc ct liu khong vt trong b tng nha v cht kt dnh ny c gi l
cht lin kt asphalt. Ngoi ra, bt khong cn ng vai tr ca cc ht mn, dng lp
cc l rng cn li ca sn ct liu sau khi c ct lp l rng.
Nh vy, b tng nha l mt vt liu xy dng c cu trc thuc loi cui kt nhn
to, trong cc ct liu khong vt c kt dnh vi nhau nh cht lin kt
asphalt.
Nh vy, bt khong v cu trc ht trong thnh phn b tng nha tt s tng c
kh nng n nh nhit ca asphalt lm mt ng.
Theo quy nh hin hnh (TCVN 8819-2011), bt khong phi c nghin t
gc c cng 20Mpa, c thnh phn ht nht nh.
Trong thnh phn b tng nha, bt khong l loi vt liu quan trng v gi thnh
cao.
Trong qu trnh sn xut, nu khng khng ch c thnh phn ny th cng
v n nh ca b tng nha s gim.
Vic cho php thu hi bt khong l theo Quyt nh s 858/Q-BGTVT, ngy 26
thng 03 nm 2014ca B GTVT v vic V vic ban hnh hng dn p dng h
thng cc tiu chun k thut hin hnh nhm tng cng qun l cht lng thit k v
thi cng mt ng b tng nha nng i vi cc tuyn ng t c quy m giao
thng ln. Theo quyt nh ny, (mc 3.3.4.2), nu bt khong thu hi t trm trn t
c cc ch tiu quy nh bng 7 TCVN 8819:2011 th c tn dng mt phn thay
th cho bt khong nghin, nhng mi m trn lng bt khong tn dng ny khng
c qu 25% tng lng bt khong trong hn hp BTN thit k.
10

Hi tho h - 2014

tr-ng i hc giao thng vn ti

Hnh 5. S lm vic chung ca trm trn b tng nha

1 - Phu cha v nh lng s b; 2 - Tang sy ct ; 3 - Bng gu; 4 - Thit b sng;
5 - Lc v thu bi; 6 - Bn cha bt ; 7 - Bung trn; 8 - Bnh cn nha nng;
9 - Thit b cn ong ct nngv bt

Tuy nhin vic tn dng ny trong thc t rt kh kim sot (hnh 5), bt khong
thu hi trong nhiu trng hp khng m bo yu cu, thm ch ln nhiu t, cht
hu c t vt liu sau khi sy.
Cc kt qu nghin cu thc nghim trong phng ch ra rng, nu khng khng
ch v kim tra tt kt qu th nghim sau hn bnh xe (phng php HWTDHamburg Wheel Tracking Device theo TCVN 8819-2011) s b suy gim ng k.
S lm vic chung ca trm trn b tng nha ch r iu (hnh 5).
Ngoi vn bt khong, vn kim sot nhit trong thi cng b tng nha
cng cn ht sc ch . Theo quy nh nhit khi trn trong thng phi t t 145165oC ty thuc loi nha, khi x vo xe phi t 135-155oC, nhit khi bt u lu ln
phi t 115-125oC.
Nhit khng khi lu ln dn n cht khng m bo v xut hin hin
tng ng cng b mt.
Thc t, qu trnh kim tra mt s v tr cho thy, b tng nha c hin tng xp
khng cht l do cc nguyn nhn trn t dn n di tc dng ca xe, c bit xe
nng s hnh thnh cc vt hn.
Nhn xt 1: T cc phn tch trn, c th thy rng hm lng bt khong, tnh cht
bt khong nu khng khng ch, kim sot tt khu sn xut b tng nha s l mt
yu t nguy him nh hng n cht lng b tng nha, lm gim kh nng n nh
nhit v s l mt yu t quan trong gy hn ln vt bnh xe.
4. Vn vt ti ca xe nng
Chng ta ang s dng 22 TCN-211 06 o ng mm, cc yu cu v ch dn
thit k.Tuy nhin c 2 vn cn xem xt:
Hi tho h - 2014

11

tr-ng i hc giao thng vn ti

- Vn iu tra lu lng xe.

- Vn xe nng vt qu quy nh thm ch gp 2-3 ln/trc xe.
Theo cch quy i ca AASHTO th:
Vi xe trc n:
Vi ti trng tnh ton 22kips (10 T):
Nu xe vt ti: 34kips (15T) th mc nh hng s gp 6,3 ln xe 10 T.
Nu xe vt ti 50kips (23 T) th mc nh hng s 36 ln xe 10 T.
Vi xe trc i, 3 trc:
Vi ti trng tnh ton 22kips (10 tn)/trc xe:
Mc nh hng cng tng t nh xe 1 trc n, nhng do nh hng ca bnh
xe ln cn nn hin tng ph hoi s tng ln nhiu (hnh 6). Vic kim tra ny c th
dng phng php chu vng xc nh.
Thm ch, qua iu tra cc xe ci ni, ti trng cn tng ln nhiu ti mi trc xe.
Vic quy i cc loi xe ra xe thit k cn phi xem xt li. Cc s liu thu thp v
d bo cn c c s khoa hc v cn xt n nh hng ca xe nng.
Cc tnh ton (theo AASHTO) cc kt cu mt ng cn thit phi tng thm t 35 cm b tng nha ty thuc tng khu vc, tng tuyn.
Vic tng chiu dy lp b tng nha nhm hai mc ch: (1) tng kh nng chu
lc; (2) gim nh hng ca nhit theo chiu su lm bin dng lp b tng nha to
nn vt hn (cc kt qu o nhit mt ng cho thy vi chiu su 2 cm di mt
ng trong lp thm, nhit gim ng k).

Hnh 6. nh hng ca tc xe v ti trng ti mt ng

12

Hi tho h - 2014

43211m

tr-ng i hc giao thng vn ti

Nhn xt 2: T phn tch v iu tra s liu trn, rt cn thit phi xm xt li cng

tc thit k, thu thp s liu, kim chng li phng php thit k.
Cn tnh ton v tng chiu dy hp l cho lp b tng nha ln thm t 3-5 cm (ty
tng on tuyn).
5. Gii php khc phc
Nh vy c th kt lun rng, c nhiu nguyn nhn dn n cc hn ln vt bnh
xe trn cc quc l.Tuy nhin, trong tnh th hin nay, khng th cng mt lc tin hnh
cc gii php khc phc tt c cc nguyn nhn cha khng nh chc chn, do vy nn
thc hin nh sau:
1. Chn mt v tr thch hp (v d QL1 on Vinh- H tnh) lm th im khong
200-500 m (vi cc on hn nng).
Ni dung thc hin s bao hm hai ni dung: (1) thi cng theo ng hin trng di
s thit k thnh phn cp phi BTN; v (2)gim st qu trnh thi cng ca chuyn gia
thuc Ban ch o tm nguyn nhn v gii php khc phc vt hn ln bnh xe ca
Trng HGTVT.
2. Trn on th im s dnh khong 200 m va kim sot thnh phn cp phi va
thay i chiu dy lp BTN.
Theo di trong mt thi gian s tng kt nh gi kt qu, nu thnh cng s rt
kinh nghim trin khai rng hn (vic th im trn nn trin khai sm trong thng 7,
vo ma nng, ng thi theo di xe c, nhit trn mt ng ).
Kt lun
Hin tng hn ln vt bnh xe khng ch l mt hin tng c bit xy ra Vit
Nam m trn th gii cng xy ra. Mi hin tng k thut u c nhng l do ca
n. Chng ta c nhng thnh tu khng nh trong lnh vc xy dng ng b.
Nhng thnh tu ca ngy hm qua c th s tr thnh lc hu ca ngy hm nay. i
ng cc nh khoa hc, cc nh thit k ang ngy mt ln mnh ng gp khng nh
cho ngnh giao thng. Chng ta c cc nh qun l, cc nh lnh o tm huyt vi s
nghip pht trin giao thng ca t nc. Hy vng nhng kh khn vng mc v k
thut nh trn s sm c tm ra v khc phc mang li khng ch li ch v kinh t
m trn ht l danh d ca cc nh khoa hc trong lnh vc giao thng ni chung v xy
dng ng b, ni ring.

Hi tho h - 2014

13