1

1. HARTA BLGS ve TOPORAFK HARTALAR

Harita nedir?
Yeryznn veya bir parasnn belli bir orana gre kltlerek ve belirli iaretler kullanlarak yatay dzlem
zerinde gsterilmesine harita ad verilir.
Deiik amalara ynelik haritalar bulunmaktadr. Bunlardan bazlar;
- Corafik haritalar; Fiziki, Siyasi, Nfus, Sanayi v.s.
- Meteorolojik haritalar
- Toporafik haritalar
- Jeolojik haritalar v.s.
lek nedir?
Bir yeryz parasnn (veya bir cismin) plan, maket veya harita gibi yntemlerle gsterilmesi iin kullanlan
byltme veya kltme oranna lek denir. rnein: 1/5000. lei ifade etmek iin kullanlan bu oranda,
paydann deeri ne kadar bykse lek o kadar kktr.
lein anlam nedir?
Paydaki deer, paydadaki deerin harita zerindeki ayn birimden karldr. Yani, Pay=harita zerindeki
uzunluk, Payda=arazi zerindeki uzunluk.
lek=

Harita Uzunluu
Gerek (Arazideki) Uzunluk

rnek: 1/25000 lekli bir haritada harita zerindeki 1 birimlik (cm) uzunluk, gerekte yani arazide 25000 birim
(cm)e karlk gelir.
Byk lekli haritalarda
Ayrnt fazladr
Dar alanlar gsterir
Bozulma oran azdr
Kltme oran azdr
Payda kktr
Eykseklik erileri arasndaki ykseklik fark
azdr

1: 100.000

Kk lekli haritalarda
Ayrnt azdr
Geni alanlar gsterir
Bozulma oran fazladr
Kltme oran fazladr
Payda byktr
Eykseklik erileri arasndaki ykseklik fark
fazladr

1:500.000

1:1.000.000

Haritalarda iki eit lek kullanlabilir. Bunlar;

- izgisel lek

- Kesir lek

rnek:

rnek: 1 / 25.000

2 km

Bir haritada bulunmas gereken elemanlar:

-

Haritann ad (r: Kullanm amac, pafta ad vb.)

Corafik yn ve kuzey iareti

lek

Lejand (Simgeler ve aklamalar)

Enlem/boylam deerleri
Sorular
1. Gerekte 900 km olan A-B kentleri aras, lei bilinmeyen bir haritada 10 cm olarak llmtr.
Buna gre haritann lei nedir?
2. 1/1.200.000 lekli bir haritada 17 cm olarak llen uzunluk gerekte ka km dir?
3. 1/500.000 lekli bir harita zerinde, arazide 20 km olarak llen bir mesafe ka cm ile gsterilir?
2
2
4. Gerekte 900 km olan bir gl 1/300.000 lekli bir haritada ka cm ile gsterilir?

5. 1/500.000 lekli bir haritada 10 cm olarak gsterilen iki merkez arasndaki uzaklk baka bir haritada
20 cm olarak gsterilmitir. Buna gre, ikinci haritann lei nedir?
6. Van Gl, aada verilen leklerden hangisiyle izilecek haritada daha az yer kaplar?
a) 1:50.000

b) 1:100.000

c) 1:200.000

d) 1:500.000

e) 1:1.000.000

7. Aadaki haritaya gre;

150 m

Beytepe ky

Yol

yol ile bulunduunuz yer arasndaki uzaklk gerekte ka mdir? m

ky ile bulunduunuz yer arasndaki uzaklk gerekte ka mdir? m

Haritann kesir lei nedir?

Toporafik haritalar:
Yeryznn veya bir parasnn morfolojik (ekilsel) yapsnn belli bir lek iinde e ykseklik erileri
yardmyla yatay dzlem zerinde gsterilmesiyle elde edilen haritalara toporafik haritalar denir.
Toporafik haritalar zerinde, yeryznde bulunan tm unsurlar kendilerine zg simgelerle iaretlenmilerdir.
rnein: yollar, yerleim yerleri, emeler, enerji nakil hatlar, ... v.s.

Toporafik haritalar leklerine gre;

-

Kk lekli toporafik haritalar 1/600.000 ve daha kk lekliler

Orta lekli toporafik haritalar 1/600.000 ile 1/75.000 aras

Byk lekli toporafik haritalar 1/75.000 ve daha byk lekliler

PAFTA BLMLEMES
1/250.000lik paftalar
Kutup
1o 30

1o 30
lam
boy

3o

1o

1/250.000

2
1o

enlem

0o

1/100.000lik paftalar
30

1/250.000
1o 30
30
1o

1/100.000

30

30

30

30

30

1/100.000

1/50.000lik paftalar
15
o

1 30

1/50.000

15

1/50.000

1/25.000lik paftalar
7,5
1o 30

1o

1/25.000

1/25.000

7,5

Trkiye Pafta Blmlemesi

o

42o

24

27o

30o

33o

39o

36o

45

42o

40

40
Ankara

Sivas

zmir Uak
Afyon

38

Van

Denizli Isparta
Konya

38o

Adana

36
24o

42o

27o

30

33

39o

36

42

36
o
45

J
K

ZMR

1/250.000lik
ZMR paftas

M
N
O
P
13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

1/100.000lik pafta blmlemesi

ZMR K18

K
a

L
19

18

ZMR L20 b1

20

b
4

1/50.000lik pafta blmlemesi

ZMR L20 b

1/25.000lik pafta blmlemesi

3

Nokta tarif sistemleri / UTM Grid sistemine gre yer tarifi

Arazide herhangi bir lokasyonun haritaya iaretlenmesi ve bu noktann yazyla ifade edilmesi gerekmektedir.
Arazide genellikle UTM (Universal Transverse Mercator) Grid sistemiyle yer tarifi yaparz.
UTM Grid sistemiyle bir noktann tarifi:
rnek - 1 : 1/25.000lik bir toporafik haritada bulunan A noktasnn tarifi :

4 cm=1000 m

2,9 cm=725 m
1,6 cm=400 m

Dou

15

4 cm=1000 m

Kuzey

16

45

44

rnek - 2 : B noktasnn tarifi :

51000 K / 23275 D

rnek - 2 : C noktasnn tarifi :

52000 K / 24000 D

52

51

1,1 cm=275 m

23

24

15400 K / 44725 D

UYGULAMA:
1. a) Aadaki noktalar UTM Grid sistemine gre tarif ediniz.

33

A noktas:.
B noktas:.

C noktas:.

C
F

D noktas:.
E noktas:

32

F noktas:

17

16

b) UTM Grid Sistemine gre tarif edilmi aadaki noktalar Grid a zerine iaretleyiniz.
A noktas: 19

500

K / 33250 D

B noktas: 19475 K / 34250 D

C noktas: 19750 K / 34000 D
D noktas: 19575 K / 33200 D
E noktas: 19200 K / 34950 D
F noktas: 19000 K / 33250 D

20

19
33

34

35

2. a) Aadaki isimleri verilmi paftalarn leklerini karlarna yaznz.

zmir L19
Ankara K29 a4
Van L50 c
Konya

..
..
..
..

b) Aadaki paftalarn ayn lekli belirtilen komusunu yaznz.

Yozgat J35 a4
Adana N34 a1
Trabzon H43 b
Eskiehir 25 d3
Denizli M23
Ankara 28 b4

paftasnn doudaki komusu .

paftasnn batdaki komusu
.
paftasnn kuzeyindeki komusu .
paftasnn gneyindeki komusu .
paftasnn batdaki komusu
.
paftasnn gneyindeki komusu .

paftasdr.
paftasdr.
paftasdr.
paftasdr.
paftasdr.
paftasdr.

3. 1/25.000lekli bir haritada iki tepe arasndaki uzaklk 6 cm ile gsterilmitir. Ayn uzaklk 1/50.000 lekli
bir haritada ka cm ile gsterilir?
4. izgisel lein kullanm yararlar sizce nelerdir?
5. 1/10.000 lekli bir haritann izgisel leini iziniz.
6. 1/25.000 lekli bir toporafik haritada A, B, ve C tepeleri arasndaki ilikiler u ekildedir.
250

- C tepesinin UTM Grid sistemine gre tarifi: 51

K / 5750 D dir.

- A tepesi C tepesinin 750 m batsndadr.

- B tepesi 52 nolu grid enlemi ile 5 nolu grid boylamnn kesiim noktasndadr.
Buna gre;
a) A ve B noktalarnn UTM Grid sistemiyle tarifini yapnz.
b) ABC geninin alan ka m2 dir?

52

51
5