You are on page 1of 62

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

Chng 1: TNG QUAN CHUNG V KHUN DP NGUI


1.1. Gii thiu chung v khun dp ngui.
Khun dp ngui l dng c to hnh sn phm bng phng php bin dng vt
liu trng thi ngui. C nhiu loi khun dp ngui: t dp, dp vut, dp su,
khun ko, chut si...Sn phm ca khun dp ngui rt a dng v phong ph bao
gm nhng vt dng trong cuc sng nh chu ra mt, ni, cho, dng y t, cc
sn phm trong cng nghip nh cc chi tit trong xe my nh bnh xng, ng b xe
my
Khun dp ngui c cu to t hai phn: phn khun trn (hay cn gi l chy)
v phn khun di (hay cn gi l ci). Khun trn c gn vi ba, chuyn ng
nh p lc ca ba, khun di c nh.
Khun dp c s dng rt a dng vi nhiu chng loi khc nhau. Tuy nhin
da vo tnh nng lm vic c th chia ra lm hai loi khun chnh l khun dp vut
(dp to hnh), dp su v khun t dp (hnh 1.1 a v b)

Hnh 1.1. Khun t dp (a) v khun dp vut (b)

i vi khun dp vut, dp su do lm vic trong iu kin chu ma st cao,


mi mn cao nn loi khun ny yu cu cng b mt cao (58-60HRC), dai va
p va phi v c dng dp su xoong, ni lm bng nhm hoc inox, dng c
y t t tm thp khng g. dp ra cc chi tit c su mong mun, ty theo su
ca sn phm, c th dp mt bc, hai hay ba bc.
Khun t dp c cng cao hn khun dp vut v dp su. i vi khun
t dp do phi ct phi cng nn yu cu cng cao (n trn 60 HRC). Tuy nhin,
nu cng qu cao s d dn n st khun, nht l ti cc mp ct. Vt liu dp
cng dy, iu kin lm vic ca khun cng khc nghit, do vy tui th cng thp.
Khun t dp c s dng nhiu ch to hnh bao ca cc sn phm trc khi
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

tin hnh cc bc dp tip theo, v d hnh bao ca ng b xe my ( sau dp vut


to hnh ng b), hoc hnh bao ca ni (trc khi dp su ra ni).
Hnh 1.2 a v b l hnh nh mt s sn phm t khun dp ngui

Hnh 1.2: Sn phm t khun t dp (a) v khun dp vut (b)

1.2. iu kin lm vic v yu cu c tnh ca khun dp ngui.


1.2.1. iu kin lm vic ca khun dp ngui.
Trong qu trnh lm vic khun dp ngui b mi mn do phi chu ma st ln
khi dp, pnn trnh cho khun b mi mn ph thuc rt ln vo cng b mt
v t chc t vi ca vt liu. Khi cng ca dng c trn 60 HRC th c tng thm 1
HRC th tui th ca khun tng thm 30%. Nhng cng cao hay thp cn ph
thuc vo chc nng ca tng loi khun nh khun t dp cng nn cao hn
khun dp vut, nu cao qu d dn ti hin tng nt, v khun.
tha mn iu kin cho khun khng b bin dng do khi lm vic v chu
c ti trng va p khi dp, khun cng cn c dai va p a k m bo. Chng
hn, i vi khun dp su cn dai va p cao.
Ngoi ra khun cn lm vic trong mi trng ha cht, khng kh m lm
cho khun b n mn ha hc nh hng n cht lng sn phm cng nh tui th
ca khun.
Nhn chung, khi lm vic cc khun dp ngui ngoi chu p lc rt ln ra cn
chu ng sut un, lc ma st v lc va p. m bo iu kin lm vic nh vy
vt liu lm khun dp ngui phi t c cc yu cu c tnh cao, m bo khun
lm vic lu di, sn phm c chnh xc cao, gi thnh h.
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

1.2.2. Yu cu c tnh ca khun dp ngui.


p ng cc yu cu lm vic ca khun dp ngui v nng cao tui th
ca khun, khun dp ngui cn phi c cc c tnh sau:
cng cao: Khun dp ngui yu cu cng tng i cao vo khong 58-62
HRC, ph thuc vo loi khun, chiu dy v cng ca phi dp (thp, nhm,
ng..). Khi dp ct cc l thp cng nh thp k thut in (tn Silic) hay chiu dy
ln cn cng n 60HRC, c th n 62HRC. Khi dp un cc l thp mng c
cng ch cn 56HRC. Khi cng ln hn 62HRC khun d b st m khi lm vic.
bn v dai m bo: chu c ti trng t vo ln v chu va p. i
vi cc khun dp ln cn c thm yu cu v thm ti v t thay i th tch.
Tnh chng mi mn cao: L yu cu quan trng khun khng b mn, c th
lm vic lm vic lu di. Tnh chng mi mn km s lm cho khun d b hng do
ma st tip xc trong qu trnh lm vic, s to ra khe h gia chy v ci, sn phm
to ra c kch thc vt qu dung sai cho php v d tr thnh ph phm. Trong qu
trnh lm vic ca khun chu trnh dp mt chi tit ko di b mt chi tit c th b
nung nng n nhit khong 3000C 3500C nn khun phi m bo tnh cng
nng nhit ny. Tnh chng mi mn cao cn l yu t m bo bng b mt
ca khun lu di, trnh hin tng xc, lm gim bng ca b mt sn phm
1.3. Cc dng sai hng ca khun v cch khc phc
Trong khi lm vic, ngoi vic phi chu p lc rt ln ra khun cn chu ng
sut un, lc ma st v lc va p. Khun dp ngui thng gp cc dng sai hng sau
(hnh 1.3)

Hnh 1.3. Cc dng sai hng thng gp khun dp ngui

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

Nt, v khun: Hin tng ny c th gp phi ngay trong qu trnh lm vic. Nht
l vi khun lm vic cng qu cao v c hnh dng phc tp, nhiu gc cnh.
Nguyn nhn c th do chn vt liu lm khun khng thch hp, nhit luyn c
cng qu cao. Chng hn i vi khun dp vut lm t thp SKD11 nu trc khi
em ch to m c t chc lbuarit dng xng c th, gin, nu khng m khng
tin hnh rn lm cho cacbit nh mn, phn b u th d dn n nt, v. Nt v cn
c th sinh ra do ng sut nhit. Chi tit khng ng u v tit din, c phn dy,
phn mng. Phn mng khi nung s t c nhit trc phn dy. Do trnh
nt hoc cong vnh, cn nung chm hoc nung phn cp, to cn bng nhit gia phn
dy v phn mng, gia b mt v li. Lm ngui t ngt cng gy ra ng sut nhit,
SKD11 l thp hp kim cao, c tc ngui ti hn nh, lm ngui chm cng nhn
c mctenxit nn khng cn lm ngui vi tc ln, thng s dng du nng 60800C hn ch ng sut. Khi nhit luyn cn c ng sut t chc do qu trnh chuyn
bin austenit thnh mactenxit vi th tch tng ln. S tng th tch ca cc phn
khng u cng l nguyn nhn gy ra nt.
cng khng t: Mi trng ti, nhit ti khng ng, thi gian gi nhit
khng , chn khng ng mc thp, hoc ng mc thp nhng thnh phn khng
n nh l nhng nguyn nhn gy ra cng khng t. Hoc khi ram cn nhiu
austenit d cng l nguyn nhn gy gim cng, v vy cn iu chnh lng
austenit d ph hp vi cng yu cu. Thot cacbon cng l nguyn nhn gy gim
cng b mt v vy khi nung cn c bin php bo v trnh hin tng thot
cacbon.
Mi mn khng u: L dng sai hng hay gp nht. S mi mn khun v mn
gia cc phn khng u nhau c th b nh hng bi nhiu nguyn nhn nh ch
nhit luyn khng ng hoc khng n nh, hnh dng khun phc tp, ch dy, ch
mng. Mi mn nhiu do mc sn xut, cng lm vic cao, lp t khun
khng ng, s khng tng thch vt liu sn phm v vt liu khun. Kh nng mi
mn khun c th thay i ng k ph thuc vo cc yu t trn, cng vi c im
b mt khun, bi trn khun nh th no.
Hin tng bong trc, bm dnh phi: hay cn gi l hn lnh ca vt liu kim
loi cu to t trong khun. Lm gim mnh phn lm vic chnh xc trong khun,
bng b mt khun v do lm b mt sn phm c bng khng t yu cu
(xc b mt). Hin tng ny xy ra bi s cng ra vt qu gii hn phn kim loi
lm vic do khng bi trn y .
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

Ngoi ra cn c hin tng nh nt chn chim. Trong mi trng nung, nu khng


c bo v d gy xy ho v thot cacbon. Hin tng thot cacbon b mt gy
chuyn bin t chc khng ng u gia b mt b thot cacbon v phn lin k b
mt khng b thot cacbon to ra mt lp ng sut ko, khi gia cng c tip theo ng
sut tng ln c th ln hn gii hn bn, rt nguy him v kh nhn ra ngay.
1.4. Vt liu lm khun dp ngui.
1.4.1. Cc mc thp dng lm khun dp ngui.
t c cc yu cu c tnh nh cp trn cc loi thp lm khun dp
ngui ni chung phi c thnh phn cacbon cao, thng mc trn di 1%, trong
trng hp chu va p cao th hm lng cacbon s t hn khong 0,4 - 0,6%. Cc
nguyn t hp kim thng dng hp kim ha l cc nguyn t lm tng thm
ti, to cacbit v tng tnh chng mi mn nh Cr, Mn, Mo
Vt liu lm khun kh a dng, ngoi vic p ng cc yu cu c tnh, vt liu
lm khun cn c la chn trn c s sn lng sn phm yu cu, p ng tui th
ca khun. V vy c th s dng cc vt liu lm khun sau:
- Thp dng c Cacbon: CD100, CD120 dng lm khun nh (chiu dy thnh khun
nh hn 75mm), ti trng khng ln, hnh dng n gin, cng cao nhng chng
mi mn thp.
- Thp dng c hp kim thp: 100Cr, 100CrWMn, 100CrWSiMn dng lm khun c
kch thc trung bnh (b dy thnh khun 70-100mm) hay khun nh c hnh dng
phc tp, chu ti trng ln, c thm ti cao hn thp cacbon. Cc mc c Mn sau
khi ti kch thc t thay i (do c mt lng nh austenit d).
- Thp dng c hp kim cao: 210Cr12, 160Cr12Mo, 130Cr12Vc c im:
+ C thnh phn cacbon rt cao (1.3-2.1%) nn lng d cacbit nhiu v vy chng
c tnh chng mi mn rt cao.
+ C thm ti ln (100-200mm trong du) nn c th dng lm khun c kch
thc ln.
+ C th dng nhiu ch nhit luyn khc nhau t c ch tiu c tnh cng
nh s n nh kch thc khun theo yu cu s dng.
- Thp dng c hp kim thp c hm lng cacbon trung bnh: 40CrSi, 60CrSi,
40CrW2Si. Sau khi ti v ram thch hp c th t cng 45-55HRC dng ch
to khun dp chu va p va phi.
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

1.4.2. La chn vt liu lm khun dp ngui


Tiu chun nh gi c trng c bn ca vt liu lm khun l s lng v cht
lng chi tit sn xut ra ng tiu chun. Khun khng c s dng na khi b nt
v, b mt b rn nt, trc r, kch thc chi tit sn xut ra khng ng theo thit k,
bng ca sn phm khng m bo yu cu, c bit l c bavia dc theo ng
bin ca mu. Ban u dng c cn mi, h gia chy v ci nh, mp ct rt nt.
Di iu kin lm vic va p v mi mn phn bt u b hng (phn khng tip
xc vi chy), do phn b ng sut ko ln nht do cc th bn ngoi b gin ra. Khi
cng nhiu chi tit c sn xut, mp ct ca chy v xung quanh khun cng b mn
v ng sut tc ng ti y khun thay i. ng sut pha di gim, dn dn hnh
thnh v lm nt mt im no do qu trnh lm vic nng din ra tip theo. Ngoi
ra cn phi ch ti hin tng chi tit c th b rch, nt trong v sau khi dp, hin
tng ny c th do khun qu cng, hoc c th do iu kin bi trn khng tt, hoc
do c vn trong thit k c kh.
Trong bng 1.1 v 1.2 l s liu thng k mt s vt liu lm khun dp ngui
thng dng, v t li u c chn da trn c s vt liu lm chi tit, s lng chi tit
sn xut v c chiu dy ca chi tit.
Bng 1.1. Vt liu lm khun dp nh hnh bng p lc.

Vt liu phi

Vt liu lm khun tng ng vi s lng chi tit


100

1 000

Hp
kim
km

Hp kim Gang
km
hp kim

D2
Nit

Hp
Thp khng g loi
kim
300
km

Hp kim Gang
km
hp kim

D2,
A2 D2,
D2
thm Nit
thm Nit

Hp kim ng hoc Hp
Nhm c bn kim
cao
km

Polyeste- Gang
thy tinh hp kim

D2,
A2 D2,
D2
thm Nit
thm Nit

Hp
kim
km

Hp kim Gang
km
hp kim

D2
Nit

Thp Ccbon thp

Hp kim chu nhit

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

10 000

100 000

1 000 000

thm D2 thm
Nit

thm D2 thm
Nit

B mn: VLH, X l nhit & b mt

10

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

T bng thng k trn, ta thy v t li u lm khun d p kh phong ph. Do mc


tiu nghin cu l khun d p su v p to hnh, ti i su vo v t li u dng
ch to cc loi khun d p ny. Bng 1.2 l cc loi v t li u lm khun d p su..
Bng 1.2. Vt liu lm khun dp su (xt cho dng trn - cc, v vung khay).

Vt liu phi

Vt liu lm khun tng ng vi s lng chi tit


10 000

100 000

1 000 000

Chi tit dng cc trn ng knh 76mm, dy 1,6mm. Chi tit 1,2,3 trn hnh 1.4
Hp kim Nhm v
W1, O1
ng cht lng

O1, A2

A2, D2

Thp dp cht lng

W1, O1

O1, A2

A2, D2

Thp khng g h 300

W1 ph Cr, A2 thm Nit,


Thm Nit D2
hoc hp kim Hp kim Nhm
hoc D3
Nhm ng
ng

Chi tit dng cc c ng knh 305mm, dy 1,6mm. Chi tit 4 v 5 nh hnh1.4.


Hp kim Nhm v
Gang hp kim
ng cht lng

Gang hp kim,
A2, D2
A2

Thp dp cht lng

Gang hp kim

Gang hp kim,
A2, D2
A2

Thp khng g h 300

Gang hp kim,
A2, Hp kim Thm Nit A2
Hp kim Nhm
Nhm ng
hoc D2
ng

Cc vung rng 458mm, dy 1,6mm. Chi tit 6 trn hnh 1.4


Hp kim Nhm v
W1
ng cht lng

O1, A2

A2, D2

O1, A2

A2, D2, thm


Nit cho A2
hoc D2.

Thp dp cht lng

W1

Thp khng g h 300

A2 thm Nit,
W1, Hp kim
Thm Nit cho
Hp kim Nhm
Nhm ng
A2 hoc D2.
ng

Chi tit dng khay vung rng 1373mm, dy 0,8mm. Chi tit 7 trn hnh 1.4
Hp kim Nhm v
Gang hp kim
ng cht lng
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

Gang hp kim, Thm Nit A2


A2
hoc D2
B mn: VLH, X l nhit & b mt

11

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng


Gang hp kim, Thm Nit A2
A2
hoc D2

Thp dp cht lng

Gang hp kim

Thp khng g h 300

Gang hp kim, A2 thm Nit


Thm Nit A2
Hp kim Nhm hoc hp kim
hoc D2
ng
Nhm ng

Trong : + O1: Thp dng c ti du.


+ A2: Thp dng c ti trong khng kh.
+ D2: Thp dng c loi Cr cao, Cacbon cao;
+ W1: Thp dng c ti nc.
+ CPM 10V: thp dng c hp kim cao, %V =10%.
Qua bng thng k trn ta nhn thy, vt liu lm khun dp nh hnh v khun
d p su l kh phong ph, ph thuc vo vt liu phi v s lng sn phm chi tit
yu cu sn xut cho m t khun. Vi s lng chi tit khng qu ln, khong di
100.000 chi tit ta c th thy vt liu thng c s dng ch to khun l thp
dng c, khi ti c lm ngui trong du v trong khng kh nh O1, A2, gang hp
kim, Vi nhng chi tit sn xut hng lot, s lng ln ta thy yu cu v vt liu
lm khun yu cu cao hn nhiu m bo c tnh v tnh kinh t khi sn xut, vt
liu thng c s dng l D2, A2, ho c D2 v A2 sau nhit luy n c thm nit.
T bng 1.2 ta thy vi s lng chi tit c sn xut khong mt triu sn phm
th vt liu thng c s dng l thp dng c D2 loi c crm cao, cacbon cao
(theo tiu chun AISI ca M) tng ng vi mc thp SKD11 theo tiu chun JIS
ca Nht. Hin nay, Vit Nam ang s dng rng ri mc thp ny lm khun dp
ngui. nng cao tui th ca khun th yu cu chn ch nhit luyn ng l rt
quan trng. Bng cc bin php x l b mt nh: thm nit, phun ph ccbt, m
crm cng nhm tng kh nng chng mi mn b mt khun.

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

12

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

Hnh 1.4. M t mt s chi tit dp su vi chiu dy v kch thc khc nhau

1.4.3. nh hng ca cc nguyn t hp kim.


Vi tng hm lng cc nguyn t hp kim 14,35-17,25 % l thp hp kim cao,
vi nguyn t hp kim chnh l crm cn c cc nguyn t vanai, mlpen. Cc
nguyn t hp kim ny c tc dng to ra ccbit hp kim gip cho thp nng cao kh
nng chng mi mn. Ngoi ra, cc nguyn t hp kim ny khi cho vo thp lm
austenit n nh hn v vy lm cho ng cong ch C dch chuyn sang phi lm
gim tc ngui ti hn ng thi lm tng thm ti cho thp. Vi hm lng
nguyn t hp kim cao th thp SKD11 lm ngui chm vn nhn c t chc
mactenxit. Nhn chung, khi hm lng cc nguyn t hp kim tng th bn, cng
ca thp tng cn do, dai va dp gim. c bit vi hm lng khong
1%crm v 34% niken s lm tng mnh dai va p ca thp, khi hm lng crm
v niken vt qu khong trn th dai va p li bt u gim

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

13

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

nh hng ca Cacbon:
Cacbon l nguyn t quan trng nht quyt nh ch yu n t chc v tnh cht
ca thp. Khi lng cha ca cacbon trong thp tng ln lng cacbt cng tng ln
tng ng v lm thay i t chc t vi ca thp. trng thi khi thnh phn cacbon
tng ln bn, cng tng cn do v dai gim. Vi hm lng cacbon
1,41,6 % trong thp c tc dng m bo cng v tnh chng mi mn cho khun.
nh hng ca Crm :
Crm l nguyn t hp kim thng dng hp kim ho, l nguyn t to cacbit
trung bnh. Crm c th ha tan trong ferit, m rng , khi hm lng crm cao n s
kt hp vi cacbon to ra cementit hp kim (Fe, Cr) 3C v cc loi ccbit Cr7C3 v
Cr23C6, nhng cacbit ny lm nng cao nhit ti hn Ac1 v h thp im Ac3 ngn
cn s ln ln ca tinh th, tng thm ti cho thp. Crm lm tng c tnh tng hp,
n cn c tc dng ci thin tnh chng ram v bn nhit cao do n to cacbit
nh mn khi ram tit ra nhit trn 250 0C, do n c tnh chng ram n nhit
250 3000C, v th c tnh cng nng n 300 0C. Ngoi ra, Crm cn tng mnh tnh
chng oxy ha do to thnh Cr2O3 rt bn.

Hnh 1.5. S phn b gii hn tn ti ca cc loi ccbit trong hp kim Fe-C-Cr

nh hng ca Mlpen :
Mlipen tng mnh thm ti, ci thin tnh chng ram do n to cacbit nh
mn phn tn khi ram nhit cao, lm gim s nhy cm i vi gin ram.
Mlipen cng vi crm c i lc ho hc mnh vi cacbon to cacbit dng Me 6C gi
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

14

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

cacbon li trong mactenxit lm cho thp nng cao tnh chu nhit cao, tnh bn nng
v cng nng
nh hng ca Vanai:
Vanai to cacbit VC c cng rt cao, nh mn, nm bin gii ht ngn cn
s ln ln ca austenit khi nung. Vanai tng tnh chng ram v tng kh nng chng
mi mn cho thp. Cacbit VC kh tan (hu nh khng ha tan) vo trong austenit
nhit austenit ha, khi lng vanai tng tnh chng mi mn tng v tnh mi
gim.
1.5. Nhit luyn thp SKD11 lm khun dp ngui
Vn nng cao cht lng v tui th ca khun dp ngui ang l mc tiu
quan tm ca cng nghip Vit Nam trong thi k i mi, nhm sn xut ra cc sn
phm c cht lng cao, gi thnh h, c tnh cnh tranh trong khu vc v trn th
gii. gii quyt c vn , cn phi c ch x l nhit hp l m bo
c tnh lm vic ca khun dp ngui.
Tui th ca khun dp ngui ph thuc vo bn, cng v kh nng
chng mi mn. Thp c bn, cng cao s c tnh chng mi mn cao. Khi
cng ca thp ln hn 60HRC th c tng thm 1HRC, tui th ca khun s tng
thm 30%. Thp SKD11 trng thi cung cp c tng hm lng cc nguyn t hp
kim 14,35-17,25 % thuc h thp lbuarit, sau khi c c lng cacbit ln dng
xng c th. Yu t ny nh hng rt ln n quy trnh nhit luyn v c tnh ca
khun.
Xut pht t yu cu lm vic ca khun dp vut, cng cn t t 5860HRC. Khun lm vic chu mi mn cao v thay i lin tc. Nh vy, mun khun
c tui th cao, ngoi vic chn cng thch hp cn phi chn ch x l nhit
sao cho trong t chc c nhiu ccbit nh mn phn b u. Vn c t ra y
l s kt hp gia cng vi t chc t vi thch hp t c mc tiu va cp
trn.
Di y l quy trnh tng qut quy trnh ch to khun dp vut:
Gia cng
c

Ti + Ram

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

Gia cng
tinh

Thm Nit

B mn: VLH, X l nhit & b mt

15

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

1.5.1. Ti thp SKD11.


Sau khi gia cng c kh, khun cn phi c nhit luyn kt thc t c
c tnh p ng yu cu lm vic ca khun. Thp SKD11 c rt nhiu ch ti v
ram t c nhng yu cu khc nhau v c tnh.
Thp SKD11 c ti 12% crm, cacbit sau khi c c dng xng c. Hnh dng,
kch thc v s phn b cacbit trong t chc ph thuc rt nhiu vo qu trnh gia
cng trc nh rn.
Khi nung ti thp, l tng nht l lm sao ho tan n mc cn thit cc
nguyn t hp kim c trong cacbit mactenxit c cng cao, nhng khng lm th
ht v gin. Khi lng cacbon v nguyn t hp kim ho tan vo austenit cng nhiu,
im bt u v kt thc chuyn bin mactenxit cng thp, sau khi ti nn lng
austenit d cng nhiu. Nhit ti cng cao, thi gian gi nhit nhit ti cng
di, lng austenit d cng nhiu. Nh vy sau khi ti t chc t vi gm mactenxit,
cacbit, austenit d. y l nhng t chc khng n nh v to ng sut d gy nt. V
vy, sau khi ti cn tin hnh ram kh ng sut v xy ra qu trnh chuyn bin
austenit d.
Trc khi c nung n nhit ti 1050 0C, thp cn phi c nung s b
nhm hn ch ng sut nhit, ng sut t chc, trnh hin tng nt ngay khi nung do
h s dn nhit ca thp hp kim nh. ng sut nhit sinh ra khi c s thay i nhit
, s thay i ny cng ln th ng sut nhit sinh ra cng ln. ng sut t chc sinh
ra do bin i t chc khi thay i nhit . Nu xy ra ng thi c hai loi ng sut
trn rt d gy bin dng, nt, v khun. V vy i vi thp SKD11 cn tin hnh
nung phn cp hai ln.
a. Nung s b:
Nung s b ln 1: Nhit nung s b ln 1 ca thp SKD11 khong 650 0C,
y l vng nhit thp c tnh n hi cao trong khi tnh do li thp nn chi tit
rt d b nt. V vy cn nung vi tc chm (vi tc nung khng vt qu
1500/1h) n nhit khong 6500C, gi nhit lu khong nhit ny ng
u nhit trn ton b tit din.
T nhit 650 0C tr ln dn nhit ca thp cao hn nn c th nung chi tit
vi tc cao hn rt ngn thi gian nhit luyn.
Nung s b ln 2: Nung vi tc khong 2000/h n nhit 8500C gi
nhit. Gi nhit khong nhit ny c mc ch l ha tan mt phn cementit hp
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

16

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

kim dng (Fe,Cr)3C ng thi chun b cho vic ho tan cacbit crm dng Cr 7C3 v
Cr23C6 c th rt ngn c thi gian gi nhit ti, trnh c ln ht. Tuy
nhin khi nung n nhit 8500C xy ra chuyn bin th hnh peclit thnh austenit,
th tch ring ca peclit ln hn austenit nn c s ko co th tch khi chuyn bin gy
ra ng sut t chc. V vy, cn gi nhit lu trong khong nhit ny chuyn
bin xy ra t t, trnh to ra ng sut t chc ln.
b. Nung kt thc n nhit ti
Nhit ti v thi gian gi nhit l hai yu t quan trng nht ca quy trnh
ny, trong nhit ti ng vai tr quan trng hn. Vi thp SKD11 c nung n
nhit ti khong 10301050 0C. Gi nhit nhit ny vi mc ch ho tan
cacbit crm dng Cr7C3 v Cr23C6 vo austenit v lm ng u thnh phn cc
nguyn t hp kim. Do nhit ti ca thp SKD11 l tng i cao nn ht ln
tng i nhanh v th thi gian gi nhit cn phi c hn ch. Nn chn thi gian
ngn nht c th. Thi gian gi nhit ny thng thng tnh theo kinh nghim (22,5pht/mm chiu dy chi tit vi chi tit mng, n 3ph/mm chiu dy vi chi tit
ln).
c. Lm ngui:

Hnh 1.6. Biu thi gian-nhit -chuyn bin (gin CCT)

Thp SKD11 c hm lng nguyn t hp kim cao, t gin C-C-T ta thy ng


cong ch C dch chuyn nhiu sang phi v vy tc ngui ti hn nh. Sau qu
trnh nung ti, chi tit c lm ngui trong mi trng du nng 600-800C nhm gim
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

17

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

ng sut, hn ch cong vnh v nt ng thi m bo ti thu chi tit .


1.5.2. Ram thp SKD11
i vi thp SKD11 c nhiu ch ti khc nhau v vy cng c th c nhiu
cch ram khc nhau t c yu cu c tnh khc nhau, s n nh kch thc v
tnh chng mi mn. Chn nhit ram ph thuc vo nhit ti v cng yu cu
da vo biu nhit ram (hnh 1.7).

Hnh 1.7. nh hng ca nhit ram ti cng thp SKD11.

Khi nhit ti cao th lng austenit d cng nhiu v vy lng austenit d


ny chuyn thnh mactenxit ram v tng cng sau ti th phi tin hnh ram nhiu
ln. Sau khi ti xong chi tit cn c ram ngay khi chi tit ngui n 30 0-500 trnh
nt do ng sut t chc v trnh n nh ho austenit d. Ti 1020 oC-1050oC, lng
austenit d sau ti t, cng cao, nu sau tin hnh ram nhit thp (150 oC200oC) th kt qu nhn c cng cao v gn nh khng thay i (ch gim 1-2
HRC) do nhit thp ch kh b mt phn ng sut, cn mactenxit v austenit d
hu nh cha chuyn bin. Ram nhit cao, austenit bt u chuyn bin, ng k
nhit trn 5000C. T hnh 1.8 cho thy, c th ram trong khong 500-550 0C,
t cng cao nht. Nu chn nhit ram 540-560 0C, vng cng t gi tr cc
i ( cng th 2), cng ny l do cacbit tit ra khi ram dng phn tn, nh mn.
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

18

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

ng thi, nhit ny hu nh austenit d phn hy gn nh hon ton thnh


mactenxit ram nn v cng th i tng ln.
Hnh 1.8 di y l s tng qut quy trnh nhit luyn kt thc thp SKD11
lm khun dp ngui:
1050

C
850

du nng
600-800

650

5400-5600

gn1

gn2

5400-5600

gn3

Khng kh
300- 500

Ti

Ram ln 1

Ram ln 2

Thi gian

Hnh 1.8. S tng qut quy trnh nhit luyn ca thp SKD11 lm khun dp ngui

Tu thuc vo yu cu c tnh ca khun nh cng cn thit v tnh chng mi


mn cao tng tui th cho khun th sau khi ram em thm nit, nhit thm nit
nm trong khong 4950-5650C. m bo khng lm thay i t chc sau khi ram
nhit thm nit phi thp hn nhit ram khong 300-500C.
1.6. Thm nit trn thp SKD11
1.6.1. Mc ch thm nit cho thp lm khun dp ngui
Thp SKD11 vi hm lng cacbon cao v hm lng cc nguyn t hp kim
ln th cng sau khi ti v ram thp c th t c khong 61-63HRC vi cng
ny thp SKD11 c th p ng c yu cu lm vic ca khun, nhng nu sn xut
vi s lng sn phm trn mt triu th cng ny li khng p ng c yu cu
tui th ca khun. V vy, tng tui th cho khun hay tng cng v kh nng
chng mi mn cho khun c th p dng bin php x l b mt nh phun ph cacbit,
m crm cng v thm nit. Hin nay, thm nit th kh l bin php c dng ph
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

19

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

bin vi ch tiu kinh t v k thut cao. cng ca lp thm nit trn thp SKD11
c th t n 10001100HV.
1.6.2. Khi nim thm nit
Thm nit l phng php ha nhit luyn, mc ch khuch tn nit vo
b mt thp khi gi nhit thch hp, mc ch ch yu l nng cao cng trn b
mt v tnh chng mi mn. Khi thm nit cn to nn ng sut nn d ng k b
mt, lm tng mnh gii hn mi ca chi tit
Qu trnh thm nit th kh thng chn trong khong nhit 495 0-5650C.
m bo khng lm thay i t chc sau khi ram nhit thm nit phi thp hn
nhit ram khong 300-500C. Do nhit thm nit thp, khng lm hng t chc
sau khi ram nn h s khuch tn ca nit trong thp rt b, do tc thm nit rt
chm, thng ch t 5-10 m/h.
1.6.3. Qu trnh xy ra khi thm nit
thc hin qu trnh thm trc tin ta phi to ra mi trng thm. Mi
trng thm c to t ba thnh phn chnh l: cht thm, cht n v cht xc tc.
Cht thm l cht cha cc nguyn t cn thm, c th dng nguyn cht hoc
hn hp vi cc nguyn t khc. Dng hp cht thng gp trong thc t v c th
iu chnh c hot ca nguyn t cn thm. Ty theo cng ngh thm m cht
thm c th th rn, lng hoc kh.
Cht n (ph gia) nhm to ra mi trng v tc thm thch hp, gim tiu
hao nguyn liu thm chnh. Ngoi ra, cht n cn trnh to ra cc phn ng ph
khng cn thit trong qu trnh thm, bo v chi tit trc khi thm
Cht xc tc c a vo nhm to ra cc nguyn t hot tnh ca nguyn t
cn thm. Cc nguyn t hot tnh ny c th hnh thnh trc tip t cc phn ng
trong mt iu kin c th. Trong trng hp cht thm c th t phn hy to ra
nguyn t hot th khng cn dng cht xc tc. Ngoi ra, cht xc tc trong trng
hp c th c th iu chnh qu trnh thm theo hng c li.
Qu trnh thm nit c chia lm ba giai on: Phn hy, hp th v khuch tn.
Giai on phn hy: L qu trnh to ra nguyn t hot tnh ca cc nguyn t
cn thm, qu trnh ny xy ra trong mi trng kh ng, ti nhit thm. Cc
nguyn t hot tnh c to thnh c kh nng hp ph vo b mt kim loi.
V d: Trong khong nhit thm t 4500-6000C, NH3 s phn hy theo phn ng:
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

20

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng


NH3 = 2<N> + 6H

Nit nguyn t <N> hnh thnh s khuch tn vo trong b mt thp to nn lp thm


nit
Giai on hp th: Sau khi phn hy, cc nguyn t hot tnh hp th vo b mt
chi tit, sau khuch tn su vo bn trong kim loi c s, to thnh dung dch rn,
pha trung gian hoc cc hp cht ha hc. Kt qu ca s hp th l to ln b mt
thp cc nguyn t hot tnh ca nguyn t thm vi nng cao, to s chnh lch v
nng gia b mt v li.
Giai on khuch tn: Cc nguyn t hot tnh sau khi bo ha vo lp b mt
thp vi nng cao c khuch tn vo su trong b mt chi tit to thnh lp thm
vi chiu su nht nh. Nh khuch tn, lp thm c hnh thnh c bn cht khc
bit vi ton khi kim loi. Chiu dy lp khuch tn ph thuc vo nhit thm,
thi gian gi nhit.
1.6.4. T chc v tnh cht lp thm nit
a. T chc lp thm nit
T chc lp thm nit c xc nh da trn gin Fe-N

Hnh 1.9. Gin Fe-N

Theo gin pha Fe-N (hnh 1.9), khi nit khuch tn vo trong thp trn nhit
cng tch (5900C) v ln lt c th to ra cc pha: , , ', . Khi thm nhit trn
nhit cng tch th s hnh thnh lp thm t nn ra b mt thp theo th t
+ + . Khi thm nhit thp hn nhit cng tch th s hnh
thnh lp thm t nn ra b mt thp theo th t: + +.
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

21

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

Trong :
- dung dch rn xen k ca N trong Fe, c gi l ferit Nit
- dung dch rn xen k ca N trong Fe
- pha xen k Fe4N, l pha rt cng.
- pha xen k Fe2N1-x. y l pha xp.
Khi thm c xut hin pha trn b mt, mc d c nhiu l xp nn cng khng
cao (khong 300HV) nhng tc thm li rt ln. Ngoi ra, cc l xp cn l ni cha
du bi trn lm tng tnh chu ma st khi lm vic. V mt ng hc cu trc xp trn b
mt to iu kin thun li khuch tn nit.
b. Tnh cht ca lp thm nit
Lp thm nit c cng v tnh chng mi mn rt cao do to thnh cc pha
nitrit st v cc nitrit hp kim nh mn, phn tn ln trong lp thm. cng lp thm
c th t ti (10001200) HV.
Trn gin Fe-N ta thy nhit 590 0C t chc lp thm vn n nh, iu ny
cho php chi tit thm nit gi c cng nng nhit cao khi lm vic. Tuy nhin,
nhit cao, s khuch tn nit vo pha trong cng lm ngho nit v gim cng ca
lp thm.
Thm nit lm tng bn mi do to nn lp ng sut nn d b mt, ng sut ny
lm gim gi tr ng sut ko ca ngoi lc trong qu trnh lm vic ca chi tit.
1.6.5. Cc yu t nh hng n qu trnh thm nit.
a. Nhit
Nhit nh hng rt ln n qu trnh khuch tn ca nguyn t thm vo trong
thp. Khi nhit cng cao th kh nng khuch tn vo trong thp ca nguyn t thm
cng tng (hnh 1.10) v c biu din di hm m sau:

D = D0.exp (- Q/RT)

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

(1)

B mn: VLH, X l nhit & b mt

22

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

Hnh 1.10: th biu din quan h gia h s khuch tn v nhit

Trong :
D0: H s khuch tn cng th nguyn vi D [cm2/S].
Q : Hot nng khuch tn [cal/mol].
R: Hng s kh, R=1.98 [cal/mol.].
T: Nhit tuyt i [K].
b. Thi gian.
nhit c nh, thi gian khuch tn cng di, chiu su lp khuch tn cng
dy quan h gia chng tun theo quy lut parabol theo cng thc:
= K.1/2
Trong : Chiu dy lp khuych tn
K - H s t l ph thuc vo D
- Thi gian

= K.1/2

Hnh 1.11. S ph thuc ca chiu dy lp thm vo thi gian ca qu trnh

T hnh 1.11 biu din s ph thuc ca chiu dy lp thm vo thi gian ca


qu trnh nhn thy thi gian thm cng di, mc tng chiu su lp thm cng chm.
Bin php hiu qu nht tng chiu su lp thm l tng nhit ch khng phi l
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

23

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

tng thi gian. Tuy nhin, i vi thm nit nhit cao nht th nhit thm phi
nh hn nhit ram l 300-500C m bo t chc sau ram khng thay i.
1.6.6. Cc phng php thm nit
Hin nay c hai phng php thm nit l: thm nit th lng v thm nit th
kh. Tuy nhin, phng php thm nit th kh l hay c dng hn c do c cc u
im nh: Hiu qu thm nit cao, kt qu thm n nh, tc thm t c 1015m/h, t gy nhim mi trng.
Trong phm vi n cp n thm nit th kh s dng NH 3 cung cp nit
nguyn t cho qu trnh thm xy ra.
Kh nit tn ti di dng phn t (N 2) rt n nh do khng th dng thm
nit c. Mt trong cc cht kh c th cung cp nit nguyn t l NH3.
Trong khong nhit thm, t 4500-6000C, NH3 s phn hy theo phn ng:
NH3 = 2<N> + 6H
Nit nguyn t <N> hnh thnh s khuch tn vo trong b mt thp to nn lp
thm nit
Do nit khuch tn vo trong thp chm, nu <N> hnh thnh qu nhiu khng
kp khuch tn vo thp s kt hp li thnh phn t mt ht hot tnh lm ngn cn
qu trnh thm tip theo phn ng:
2NH3 2<N> + 6H N2 + 3H2

(*)

V vy phi lun lun bm kh NH 3 vo l duy tr t l NH3 thch hp cho qu


trnh thm. T l ny c c trng bng h s phn hy ca NH 3 ( = s mol phn
hy chia cho tng s mol NH3 a vo). Bng 1.5 cho gi tr phn hy thch hp
cho tng nhit thm.
Bng 1.5. Gi tr phn hu thch hp cho tng nhit thm
Nhit thm, 0C
H s thch hp, %

450-500

500-600

600-700

20-35

30-45

40-65

H s phn hu c xc nh thng qua th tch kh c ly ra khi l gm


NH3, N2, H2 sau quy v iu kin tiu chun V0, v V1 l th tch cn li sau khi sc
nc gm: N2 v H2 do chng khng ho tan vo trong nc. V mt th tch NH 3 phn
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

24

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

hu cho ta hai th tch hn hp (N 2 + H2) . T (*) ta c th tch NH 3 phn hu l V1/2.


Kh ho tan vo nc l NH3 d c th tch l V0 V1, suy ra:

NH 3 phanhuy
NH 3cungcap

V1

(V0 V1 )

V1

V1

2
2V0 V1

T gin hnh 1.12 nhn thy phn hu ca NH 3 ph thuc vo nhit , lu


lng kh thm. nhit xc nh, phn hu ch ph thuc vo lu lng tc l
ph thuc vo thi gian lu ca NH3 trong l:

Vr Vl Vct

.
Q
Q

Trong : Q Lu lng NH3 vo l, m3/pht.


Vr, Vt, Vct ln lt l th tch rng ca l, th tch ca l thm v th tch chim ch
ca chi tit, m3.

Hnh 1.12. Gin Layer th hin quan h gia phn hu v s hnh thnh t chc lp
thm tng ng vi tng khong nhit khc nhau

Hin nay, phng php dng iu khin chnh xc hm lng nit hot tnh l
phng php iu khin theo th thm nit, th nit l kh nng cung cp nit ca mi
trng
K NH 3

PNH 3
PH3 /22

Trong : KN: Th nit


Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

25

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

PNH: p sut ring phn ca NH3


PH: p sut ring phn ca H2

Hnh 1.13. Biu th hin phng php iu khin qu trnh thm nit thng qua th nit

C hai phng php thm nit s dng mi trng kh thm l NH 3 gm: Thm
mt giai on v thm hai giai on.
a) Thm mt giai on: 0C

5300C

bo ho + kt

Hnh 1.14. Thm nit mt giai on

Nhit thm nit mt giai on trong khong 495 - 525C vi phn hu t


15-30%. Nhn thy thm nit mt giai on c hai qu trnh bo ho v khuch tn
u gi cng mt nhit xc nh. Qu trnh ny khun rt gin, d m do lp thm
giu nit xut hin lp trng b mt iu ny khng mong mun i vi khun

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

26

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

dp ngui. khc phc nhc im ny ngi ta dng phng php thm nit hai
giai on.
b) Thm nit hai giai on:
0

530

bo ho

kt

Hnh 1.15. Thm nit hai giai on

Giai on bo ho ca thm nit hai giai on ngoi tr thi gian gp i thm


nit mt giai on, nhit giai on khuych tn c th c x l nhit thm
nit giai on bo ho hoc c th tng ln n 550 565C. Tuy nhin phn hy
giai on khuch tn tng cao t 65 85% thm ch c th cao hn mc 80 85%
cn giai on bo ho phn hu thng thp hn 20 30%.
Mc ch ch yu ca thm nit hai giai on l gim chiu dy lp trng trn b
mt do trong giai on khuch tn nguyn t nit trn b mt tip tc c khuch tn,
trong khi phn hy mi trng thm thp khng bo ha vi mc nng
ln to ra lp trng. cng chnh l u im ca thm nit hai giai on so vi
thm nit mt giai on.
Do sau khi ti v ram ri thm nit th lp thm nit rt mng c vi chc
micrmet nn hin nay tng kh nng khuych tn nit vo trong thp hay tng
chiu dy lp thm nit th trc khi thm em x l xy ho hoc pht pht ho ri
thm nit chiu dy lp thm t c c trm micromet. Lc tnh chu mi mn
ca khun s cao hn do vy tui th ca khun c nng cao hn.
c) Tin x l bng xy ho.

Oxy ho thp chng n mn v b mt c mu p hn. Thay i thnh phn


dung dch v ch gia cng c th thu c lp ph c cng cao, chu va p tt,
cch in. Mng xyt c th to ra bng cc phng php: gia cng ho hc trong
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

27

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

dung dch kim hay axit, gia cng in ho trn ant trong dung dch kim hay axit
cromic v phng php gia cng nhit nhit tng i cao 4000- 8000C.
Mc ch ca qu trnh xy ho cho thp SKD11 trc khi em thm nit l to ra
lp xyt st xp b mt to iu kin tt cho vic khuych tn nguyn t nit vo
trong thp.
d)Tin x l bng pht pht ho

Pht pht ho l mt phng php gia cng b mt kim loi c p dng rng
ri trong cng nghip x l b mt kim loi, c coi l mt trong nhng phng
php chun b b mt kim loi tt nht trc khi sn ph. Ngoi ra, mng pht pht
ho chuyn ho b mt kim loi thnh mt lp b mt mi khng cn tnh dn in v
tnh kim loi, c kh nng chng n mn. Nh cc tnh cht ngi ta to ra cng
ngh pht pht ho s dng trong cc nh my x l b mt kim loi.
Quy trnh pht pht ho c in l nhng t 10 pht n vi gi trong dung dch
nhit cao (600-900C). Dung dch pht pht ho hin i c cha cc cht ph gia
lm tng tc qu trnh, h thp nhit xung 35 0C v vn hnh bng cch phun
hoc phun nhng lin hp.
Dung dch pht pht ho hin i thng c thnh phn phc tp, nhng bao
gi cng c ba thnh phn chnh sau: axit phtphoric t do, mui kim loi
ihyrphotphat v cht tng tc.
Phn ng xy ra trong qu trnh pht pht ho rt phc tp:
Me(H2PO4) Me2+ + 2H2PO4H2PO4HPO42-

= H+ + HPO42=

H+

+ PO43-

Trong : Me l Fe, Zn, Mn.


Khi thp nhng vo dung dch pht pht ho s hnh thnh cc vng ant v
catt xen k nhau. Ti vng ant st b xm thc tan vo dung dch Fe Fe 2+ + 2e,
vng catt hyr thot ra 2H+ + 2e 2H H2. Kt qu l lp dung dch st vt gia
cng giu ion Fe2+, HPO42- , PO43- cng kt hp vi nhau thnh cc hp cht khng tan
FeHPO4 v Fe3(PO4)2 kt tinh thnh mng pht pht. Trong mng khng ch c mui
st m cn c c mui mangan hay km. Thnh phn kim loi nn, cch gia cng b
mt trc khi pht pht ho, thnh phn dung dch v ch pht pht ho u nh
hng thnh phn v tnh cht mng.
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

28

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

Cht lng lp pht pht trn thp c xc nh bng trng lng ca mng
trn mt n v din tch.
Pht pht ho kim loi gm cc loi: pht pht ho thng, pht pht ho nhanh
v pht pht ho ngui.
Pht pht ho thng: thu c mng pht pht phi dng mui
ihyrphotpht ca cc kim loi: Mn, Fe, Zn, Cd. Nga hay dng ch phm Majef
chnh l hn hp cc mui ihyrphotpht ca st v mangan: Fe(H 2PO4)2,
Mn(H2PO4)2.H2O, MnHPO4 v c thnh phn ho hc: 2,4-2,5% Fe, 14% Mn, 45-52%
phot pht, 1% SO42-, CaO vt, Cl- vt v 1-2% H2O.
Qu trnh pht pht ho hiu qu nht trong dung dch cha 30-33g/l ch phm
Majef nhit 960 - 980C. nhit thp hn s sinh ra cu trc tinh th, cn
nhit cao hn s sinh ra nhiu cn b trong dung dch. Thi gian pht pht ho
c xc nh bng thi im ngng thot kh hyr, tuy nhin nn ko di thm 5-10
pht na
Mng to t dung dch mui Majef c bm cao, t chiu dy t 7-50m v
xp. Lp ph c in tr cao v chu nhit tt
mng c tinh th nh, tnh bo v cao nn dng dung dch c nng Majef
c (100-200g/l) v tin hnh nhit thp 800- 850C
i vi thp hp kim cao nn dng dung dch c 30-32 g/l mui Majef, 10-12
g/l BaCl2, nhit 98-1000C, thi gian 40-60pht
Nhc im ca pht pht ho trong dung dch Majef l: thi gian lu, nhit
cao, khong nhit lm vic hp, kh hyr thot ra mnh, lm nn thm nhiu
hyr, c tnh gim. V vy nu gim c s thm hyr s rt ngn c thi gian
pht pht ho.
Pht pht ho nhanh: Thnh phn dung dch v ch pht pht ho nhanh
nh sau:

Majef

30-40 g/l

30-40g/l

Zn(NO3)2.6H2O

50-65 g/l

50-70 g/l

NaF

2-5 g/l

H3PO4

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

0,1 -1,0 g/l


B mn: VLH, X l nhit & b mt

29

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

NaNO3

4-5 g/l

Nhit

45-650C

92-960C

Thi gian

8-15pht

8-10pht

Pht pht ho nhanh c dng kh rng ri trong cng nghip v khng c


nhng nhc im nh pht pht ho thng trn.
Dung dch pht pht ho nhanh cho mng tng i mng v bn n mn
thp
Pht pht ha ngui: Cch ny khng phi un nng dung dch, nhng mng
tng i mng. Pht pht ho ngui c th dng mui Majef hay mui km
ihyrphtpht. NaF v NaNO2 l cht hot ho cho qu trnh. Khi tng nhit
dung dch s c mng tinh th nh mn.
Thnh phn dung dch v ch pht pht ho nhanh nh sau:
Majef

25-30 g/l

Zn(H2PO4)2
ZnO

60-70 g/l

NaNO3

40pht

100 g/l
-

80-100 g/l

5-10 g/l

H3PO4

Thi gian

Zn(NO3)2.6H2O 35-40g/l
NaF

18-21g/l

80-85 g/l

1-2 g/l

0,3-1,0 g/l
15-25pht

30-40pht

15-20pht

Quy trnh x l pht pht ha:


+ Ty du, ty nhn.
+ Ra qua nc lnh khong - 1 pht
+ Nhng vo b dung dch axit oxalic khong 1030 giy. B dung dch ny cha
0,073 kg axit oxalic trong mt gallon nc (4 lt). Axit mnh nn duy tr 30 point
( point: l s ml ca 0,1N dung dch NaOH chun 10ml, phenolphthalein l cht ch
th) v kim tra nh k na thng 1 ln. B nn c ra sch khi c xut hin bn
c, cn bm dnh vo chi tit ang c x l.
+ Ra qua nc lnh khong - 1 pht
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

30

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

+ Ra qua nc m khong - 1 pht.


B ra nn duy tr nhit khong 65-80 0C, v iu chnh nc m t khi b nhim
bn.
+ X l pht pht ha 80 0C trong 4 pht. Thit b dng l MIL-C 490A. Lm long
nc xp x 1,3 kg/l. Duy tr 30 point* theo phn tch thng k hng ngy.
+ Ra qua nc lnh trong 1 pht.
+ Ra qua nc m trong 1 pht (iu kin b ra nh trn)
+ Sy kh.
+ Ct gi chi tit cn thn cho n khi a vo l thm nit.
Nhn thy vi ba phng php dng pht pht ho th u to ra mng xp
rt thch hp cho giai on thm nit tip theo cho thp. Mng xp s to iu kin
thun li cho cc nguyn t nit khuch tn vo trong nn thp c tt hn nh vy
cng hay kh nng chng mi mn ca thp cng s cao hn.

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

31

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

CHNG 2 :CC PHNG PHP NGHIN CU.


2.1. S nghin cu.
chun b mu

T chc t vi

cng

Ti

T chc t vi

cng

Ram

T chc t vi

xy ho

cng

Khng pht pht


ho

Pht pht ha

Thm Nit

T chc t vi

Phn b cng

Phn tch pha

Hnh 2.1. S quy trnh nghin cu

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

32

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

2.2. Cc thit b trong qu trnh thc nghim.


Cc thit b th nghi m v thit b nghin cu c b tr ti phng th nghi m v
xng nhi t luy n trng i Hc Bch Khoa H N i.
2.2.1. L nung ti.

Hnh 2.2. L nung theo chu trnh

Hnh 2.3. B phn iu chnh thng s l.

L ca hng Nabertherm do c sn xut, nhi t lm vi c cc i T= 12800C.


L c kh nng nung ti theo chu trnh nh sn. Time 1 l thi gian nung ln n
nhit cn t c, time 2 l thi gian gi nhit, T l nhit cn t c.
Cng sut l P = 3,6 KW

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

33

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

Hnh 2.4. Cu to bn trong l.

L c nung nng thng qua h thng dy mayxo c qun quanh trc nm


ngang nh hnh 2.4.
2.2.2. L ram v l thm.
Qu trnh ram v thm u c thc hi n trn m t l c b tr ti xng nhi t
luy n, l c thit k v ch to ti b mn v t li u hc, x l nhi t & b m t
thng 4-2011. Cng sut ca l P = 5kw, nhi t cc i ca l khong 7000C.

Hnh 2.5. L ram v thm Nit.

Hnh 2.6. Cng tc khi ng l.

2.2.3. H thng thit b o phn hy NH3.


H thng o phn hy NH3 c m t c th bng hnh v 2.7

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

34

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng


3
4
1
5
2
6

Hnh 2.7. S thit b o phn hy nhit ca kh NH3 khi thm Nit

a
b
c

Hnh 2.8. Van 3 x kh v van 4 dn kh

1. ng lm lnh a kh v iu kin tiu chun


2. Ct nc iu chnh v thc o phn hu
3. Van x kh ra ngoi
4. Van dn kh t l vo phn tch v dn kh sang b phn lc kh
5. ng thng nhau sc kh cn phn tch
6. Bnh to p sut
Chun b dng c o:
- Cho nc vo bnh (5) khong mc nc gia bnh
- Cho nc vo bnh (6) khong 3/4 bnh
- Cho ng nc tun hon i qua ng (1) lm ngui kh n iu kin tiu chun.
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

35

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

Ni ng v ly kh t l vo thit b.
Quy trnh o:
Bc 1: ui ht kh ra khi h thng o. Van 3 m, van 4 ng, nhc bnh 6 cho ct
nc trong ng 2 vt tr cao nht, sau ng van 3, m van 4 ni thng sang bnh
thng nhau ri h bnh 6 xung. Nh th ct nc trong ng thng nhau s nng ln ht
trong bnh thng bn tri, khng kh b ui ht trong bnh o bn tri.
Tip theo ta ng van 3, ni thng van 4 sang ng a ri nhc bnh 6 ln ct nc nng
ln v tr cao nht, nh vy khng kh b ui ht trong ng 2, sau ng van 4. Nh
vy trong h thng hon ton kn.
Bc 2: m van (4) ly kh i t ng (a) sang ng (c) ng thi h bnh (6)
xung di ngang v tr thp nht ly kh t l vo. Khi kh vo ti v tr thp nht th
kho van (4) li.
Bc 3: m van (4) kh i t ng (c) sang ng (b) ng thi nng bnh (6) ln
cao (cao hn van s (4) y kh sang bnh (5)). Lp li thao tc nng h bnh (6) n
khi th tch kh khng i.
Bc 4: H bnh (6) xung cho kh v ht ng (2), kho van (4) iu chnh mc nc
trong bnh (6) v ng (2) ngang nhau, c kt qu phn hy.
2.2.4. iu chnh lu lng kh:
Kh thm c a vo l thng qua h thng iu chnh lu lng do hng
Kobold ca c sn xut (hnh 2.10). H thng ny c ni vi bnh kh thm thng
qua cc ng cao su v c van x kh an ton khi cp kh iu chnh lu lng kh
thm trong qu trnh thm.

Hnh 2.9. Bng iu chnh lu lng kh

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

36

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

2.2.5. Thit b kim tra v nghin cu.

Hnh 2.10. Knh hin vi quang hc Axiovert 25A

- Knh hin vi quang hc Axiovert 25A & 100A dng quan st v chp nh t chc
t vi kim loi v hp kim vi phng i chp nh thng thng t 50-500 ln (hnh
2.10)
- My o cng th i: ARK 600 (Mitutoyo).

Hnh 2.11. My o cng th i

- My o cng t vi: Struers Duramin - 2 ca an Mch (hnh 2.12)

Hnh 2.12. My o cng t vi

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

37

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

2.3. Chun b mu nghin cu


Cc th nghi m c tin hnh trn mu th sau nghin cu t chc da vo
cc thng s a ra c quy trnh thm nit ti u v t hiu qu tt nht trn thp
lm khun d p ngu i SKD11.
2.3.1. Chun b mu v kim tra t chc t vi trng thi cung cp.
10mm
9mm

18mm
Hnh 2.13. Kch thc mu th nghi m

Mu th nghi m c ct theo kch thc 18x10x9 mm nh trn hnh 2.14, sau


c mang soi t chc trng thi cung cp v sau rn. Vi c xc nh t chc t vi
ca thp trng thi cung cp l rt cn thit, n cho ta nh gi nh tnh hi u qu
ca qu trnh nhi t luy n bng vi c nh gi kch thc ht cacbit (nh v phn tn
khng).
2.3.2. Ti mu.
Mu c lm sch trc khi mang nhi t luy n, sau c xp vo trong hp
g thp hnh hp ch nht c kch thc 120 x 80 x 50 mm chiu dy thnh hp 3 mm,
cc mu c xp cch nhau, xung quanh c bao bc bi than hoa trnh thot
cacbon v xi ha. Than hoa trc khi dng lm cht bo v trong qu trnh nung ti
cn c sy kh.
Trong qu trnh ti, mu c nung ti theo theo qui trnh trn hnh 2.14, vi
ch nung phn cp v thi gian gi nhit cc nhit ti khc nhau: nhit
6500C v 8500C u thi gian gi nhit 50 pht v nhit 1050 0C l 45 pht. Mc
ch l ha tan cacbit v lm ng u nhit. Trc khi mang ram, mu c chp
nh t chc t vi v o cng sau ti.

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

38

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

1050
850

650

2000C/h

50ph

60ph

2000C/h

Du nng
600- 800

1500C/h

240ph

50ph

60ph

45-50 ph

thi gian
gian
Thi

Hnh 2.14. S tin hnh ti mu.

T, t th t l nhit v thi gian gi nhit tng ng.


Trong : T1 = 6500C, t1= 50 pht
T2 = 8500C, t2 =50 pht
Tt = 10500C, tt = 45 pht
Mi trng lm ngu i: du nng 60-800C.
Sau ti tin hnh g mu soi t chc t vi v o cng.
2.3.3. Ram mu:
Sau khi ti mu phi em ram ngay trnh t chc n nh lm cho hi u qu
ca ram khng cao.
Nhit ram l 560 0C, vi mc ch xc nh cng thch hp cho khun dp
su v dp vut v nh hng ca qu trnh thm nit n cng ny. S ram
c m t chi tit trn hnh 2.15.

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

39

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng


T0C

Tram

tram= 1h

Khng kh
Thi gian

Hnh 2.15. S ram mu sau ti

Tram = 560 0C, thi gian ram t= 1 h.


Sau ram tin hnh g mu soi t chc t vi v o cng.
2.3.4. Quy trnh thm nit.
a) X l trc khi thm nit.
Oxy ha.
Sau khi nhi t luy n (ti + ram), chi tit c mi sch lp vy oxit bn ngoi,
mi bng ti giy rp 600. Oxy ho mu nhit tng i cao 4000- 8000C bng
cch phun hi nc trc tip vo mu nhit cao.
Pht pht ha.
Qu trnh pht pht ho dung dch cha 30-33g/l ch phm Majef nhit
960 - 980C. Thi gian pht pht 40 - 60 pht.
b) Thm Nit.
Trc khi np vo l chi tit c ra bng cn 90 0, sau c ra li bng nc
si, lau kh lm sch bi bn, du m trn b mt chi tit.
- Khi nhi t l t 3000C cho chi tit vo l, ng thi cp kh N 2 vi lu lng
khong 80 100 (l/h) bo v mu khng b oxy ha.
- Khi nhi t l t 4500C tin hnh cp kh NH3 vo l vi lu lng bng m t phn
hai lu lng kh thm, gim bt lu lng N2 xung cn 60 l/h.
- Khi l t nhi t thm, tin hnh cung cp NH3 theo lu lng thm 0,5 lt/pht.
Sau 5 pht tt hon ton kh N 2. Cp nc lm mt bch l trnh nh hng ti
phn hy ca NH3 ngay t khi mi bt u vo l.
- Sau khong 30 pht khi l n nh nhit thm v cp kh n nh tin hnh o
phn hy NH3. C tip tc nh v y sau khong 30 45 pht th tin hnh o
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

40

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

phn hu NH3 m t ln.


Quy trnh thc nghi m c m t trn hnh 2.16.

Hnh 2.16. S thm nit cho mu

Sau thm mu c mang soi t chc, o cng ca lp thm v li, c kt qu


y nht v nh hng cc thng s ca qu trnh thm, t iu chnh cc thng
s ny vi mc tiu c t chc lp thm theo mong mun.
Ch : Sau mi giai on ti, ram, thm nit tin hnh g mu cn thn trc khi soi
t chc t vi v o cng. Phng php g mu thng qua dng c g theo hnh 2.17
di y.

Hnh 2.17. G mu

2.4. Phng php kim tra.


- o cng th i
- Chp nh t chc t vi sau ti v ram
- o cng t vi v xc nh chiu su lp thm nit, o cng th i ca li sau
thm nit
- Chp nh t chc lp thm nit, vt m khi o cng
- D on t chc lp thm nit bng xy dng gin Thermocal.
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

41

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

- Vi phn tch thnh phn ha hc bng ph EDS.


Qua s thc nghim trn, nhm tin hnh thc t v cc kt qu t c th
hin trong chng ba di y.

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

42

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

CHNG 3 : KT QU V BN LUN
nghin cu cu trc lp thm nit v nh hng ca lp trung gian pht pht
ha hoc oxy ha n t chc v tnh cht lp thm nit trn thp SKD11 dng lm
khun dp ngui. ti nghin cu tin hnh th nghi m vi ch nhi t luy n
v x l mu trc khi thm nit. Thc hin thm nit trn cc mu sau ram v tin x
l nh pht pht ha hoc oxy ha, vi phn hy khc nhau, ch thm khc
nhau, sau chp nh t chc t vi, xc nh chiu su lp thm, s phn b cng
t vi, d on cc pha xut hin sau khi thm t rt ra kt qu v nh gi c s
nh hng ca lp trung gian n t chc, tnh cht ca thp SKD11 sau khi thm.
Qua la chn c ch thm thch hp cho thp SKD11 lm khun d p ngu i.
3.1. Thnh phn ha hc mu SKD11.
Thp SKD11 s dng trong cc th nghim c phn tch bng my phn tch
quang ph pht x JSM6490-JED2300 v c thnh phn nh trong bng 3.1.
Bng 3.1. Thnh phn hoa hc thp SKD11 nghin cu.

Nguyn t

Si

Mn

Cr

Mo

Ni

Hm lng (%)

1,77

0,3

0,42

0,018

0,003

11,3

0,74

0,2

0,28

So vi tiu chun, thp nghin cu c hm lng cacbon cao hn mt cht, c t chc


ban u vi cacbit kh nh mn v phn b kh u n theo phng rn.
3.2. T chc t vi v cng sau nhit luyn.
3.2.1. T chc t vi v cng sau ti.
Ti thp c thc hin vi ch ni chng 2.
- Thi gian gi nhit ti theo ch 1: = 45 pht
- cng sau ti c o trn mu ti cc im khc nhau, kt qu cng th hin
trn bng 3.2. Gi tr cng trung bnh ca cc mu l 64,9 HRC.
Bng 3.2. cng t vi ca mu sau ti.

Mu

M1

M2

M3

TB

cng HRC

60,7; 60,5

64,8; 65

64,8; 64,7

64,9

Nhn xt:
Kt hp vi chp nh t chc t vi ca mu sau ti (hnh 3.1), nhn thy t chc
nhn c sau ti nh mn, lng cacbit cn kh nhiu v th to. C ngha l thi gian
ti cha di ha tan ng k lng cacbit. Tuy vy, s bo ha ca cacbon v
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

43

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

nguyn t hp kim lm cho mactenxit ti nhn c c cng kh cao, song im


Ms v Mf b h thp nn lng austenit tng i ln, cng trung bnh o c
khong 64,9 HRC.
Ha tan cacbit cng nhiu, lng cacbon v nguyn t hp kim trong austenit
trng thi austenit ha cng nhiu, im M s v Mf b h thp, lng austenit d cng
nhiu. V vy, sau ti t chc ca thp bao gm mactenxit, austenit d v cacbit ban
u cha ha tan, ch yu l cacbit crm (cn gi l cacbit 1).

Hnh 3.1. nh t chc sau ti X500

Hnh 3.2. nh t chc sau khi ram X500

3.2.2. T chc t vi v cng sau ram


Sau khi ti xong chi tit cn c ram ngay khi chi tit ngui n 30 0-500 trnh
nt do ng sut t chc v trnh n nh ho austenit d. Mu sau ti c tin hnh
ram nhit 5600C trong thi gian 1gi. Kt qu cng o c sau ram c a
ra trn bng 3.3.
cng trung bnh sau ram t c l 62,3 HRC, vi yu cu lm vic ca khun
dp ngui l khong t 58-62 HRC th cng nhn c l cao hn yu cu, song do
c qu trnh thm nit tip theo trong mt thi gian di, cng ca thp cn tip tc
gim.
Bng 3.3. cng sau ram T0ram = 5600C

Mu

TB

cng HRC

62,5

62,3

61,9

62,0

62,9

62,3

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

44

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

Nhn xt : nhit cao, khi ram lng cacbit tit ra nh mn, phn b u (c dng
ht), lm gim lng ccbon trong mactenxit (lm gim chnh phng c/a ca
mactenxit ti). Sau khi ram t chc bao gm mactenxit ram, cacbit ban u, cacbit tit
ra khi ram v mt lng nh austenit d.
3.3. Thm nit v s nh hng ca lp trung gian pht pht ha v oxy ha n
t chc v tnh cht lp thm nit trn thp SKD11
ti thc hi n th nghi m thm nit th kh dng kh amniac (NH3) nhi t
520-530oC, thi gian thm trung bnh l 8h v gm 2 nghin cu chnh :
- Thm nit mt giai on v thm nit hai giai on vi phn hy khc nhau.
- Tin x l trc thm nit: pht pht ha v oxy ha. T kho st lp thm nit
hnh thnh v: t chc t vi, s phn b cng trn lp thm t b mt mu vo
trong li, thnh phn ha hc ca lp thm d bo cc pha hnh thnh trong lp
thm.
3.3.1. T chc v tnh cht lp thm nit mt giai on v hai giai on
Thm nit c thc hin nhi t
thp hn nhit ram 300C, do
nhit ram l 5600C, v vy nhit
thm nit c chn khong nhit
520- 530C. T chc v c tnh lp
thm ph thu c vo phn hy NH3,
nhi t thm v lu lng kh thm.
Trong qu trnh thc hin th nghim
thm nit cn phi kim tra v iu
chnh lu lng kh thm v phn
hy tht cht ch, c 30 pht li o
phn hy mt ln.
a. Thm nit mt giai on.
Ch thm nit mt giai on : thi gian 8h, iu chnh lu lng kh 0,5-0,6 l/pht
v phn hy l 40-45%.
Nh bit khi nhit khng i, phn hy ch cn ph thuc vo lu lng
kh thm. Trong qu trnh thm thng xuyn kim tra phn hy duy tr mc 4045% v nu nh c s thay i th ta s iu chnh lu lng kh vo l cho ph hp.

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

45

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

Mu th nghim c chp nh t chc trn hin vi quang hc v o cng t vi t


b mt lp thm (hnh 3.3). T nh t chc t vi nhn c cho thy, t chc lp thm
gm 4 vng r rt: lp trng (pha ), lp li trng (+) v lp mu sm (dung dch
rn ) v nn thp.
cng t vi ca cc mu c o t b mt lp thm vo ti nn (ni c cng
t vi n nh, khng i) trn my o cng t vi Duramin Struer, thit lp th
quan h gia cng v chiu su tnh t b mt, ta c th trn hnh 3.4.
Bng 3.4. Gi tr cng theo chiu su lp thm khi thm ch 8h- phn hy 40-45%

Khong cch t
b mt vo nn 20
(m)
cng HV

30

40

50

60

1147 1195 1154 1045

cng HRC

70

80

90

100

170

1066 1024 1080 1049 938

555

67,9 52,9

Hnh
b
chiu
t b

3.4. S phn
cng theo
su lp thm
mt vi

ch
giai

thm mt
on

T th nhn thy chiu su lp thm t c ln nht khong 160 m. cng


gim dn t b mt vo trong li, cng ln nht t c l 1195 HV vng st lp
trng (lp trng qu mng nn khng th o c cng). Vi cng ny, kh
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

46

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

nng chng mi mn ca mu tng ln ng k. Tuy nhin, nu mu lm vic trong


iu kin va p, s xut hin ca lp trng ( ) vi cng cao l khng mong mun
do bn cht ca pha ny rt cng v rt gin, v vy lp thm ch nn chn l hn hp
ca v (lp li trng trn nh t chc t vi).
b. Thm nit hai giai on. (5h bo ha v 3h khuch tn)
Ch thm nit hai giai on trong thi gian 8h, giai on mt thc hin trong 5
gi iu chnh lu lng kh 0,5 l/pht v phn hy l 40-45%. giai on tip
theo tng phn hy ln ti 70- 80%, khi lu lng kh l 0,25 l/pht.
Sau khi thm theo qui trnh nu, cc mu c ct ri em mi, soi t chc t vi
v chp nh trn knh hin vi quang hc Axiovert25A. Tin hnh vic o cng t vi
cho mu sau thm hai giai on t b mt vo nn.
Bng 3.5. Gi tr cng theo chiu su lp thm khi thm hai giai on ch 5-3

V tr cch b mt
20
vo nn (m)

30

cng HV

1109 868

1201

cng HRC

40

50

60

70

80

90

100

Nn

755

654

601

532

541

516

610

66,0 62,8

59,0

55,3

51,2 51,8 50,2 55,8

Nhn xt : nh t chc t vi thm hai giai on cho thy, vi thi gian bo ha 5h,
khuch tn 3h, b mt mu khng quan st thy s to thnh lp trng . Ch quan st
thy lp li trng trn nn sm (hn hp +), vng dung dch rn v nn thp sau
ram.
cng t vi t c kh cao (n
1200HV) v gim dn t b mt vo
trong li, khng c hin tng to bc
cng.
T cch thm ny, cho thy u im
quan trng ca ch thm nit hai
giai on so vi thm nit mt giai
on l mt hoc cn li khng ng
k lp trng trn b mt lp thm.
Giai on bo ha vi phn hy
nh to ra lp thm vi nng nit
Lp
nhnvt
theo
ch
Khoa:Hnh
Khoa3.4.
hc
&thm
cngnit
ngh
liu
thm (5-3)

B mn: VLH, X l nhit & b mt

47

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

cao (- Fe4N cha n 6% hay cao hn). Giai on khuch tn, phn hy ln,
lng nit nguyn t trn b mt thp nh, kh nng thm km, qu trnh thm ti b
mt hu nh khng xy ra. Trong khi , nit trong lp tip tc c khuch tn vo
trong, lp li trng c to trn nn dung dch rn , ni c nng nit nh dn.
3.3.2. nh hng ca lp trung gian oxy ha n t chc v tnh cht lp thm
nit trn thp SKD11
Mc ch ca qu trnh xy ho cho thp SKD11 trc khi em thm nit l to ra
lp xyt st xp b mt to iu kin tt cho vic khuych tn nguyn t nit vo
trong thp. Phng php oxy ha b mt trc khi thm c thc hin trong l
HOMO ti cng ty Parker Processing. L dng kn phun hi nc c nhit t 400 800C vi p sut p = 0.5 MPa.
Nhm thc hin vi hai b mu oxy ha trong 60 pht, mu c oxy ha trc thm
nit.
- Mu OXH1: Thm nit nhit 480C, trong thi gian 120 pht
- Mu OXH2: Thm nit nhit 580C, trong thi gian 120 pht

OXH1 + thm N 4800C

OXH2 + thm N 5800C

Hnh 3.5. T chc t vi lp thm ca ba mu sau oxy hoa v thm nit,


X500

nh t chc t vi c a ra trn hnh 3.5 v s liu phn b cng t b


mt vo trong nn c a ra trong bng 3.6. th s phn b cng tnh t b
mt c xy dng trn hnh 3.6
Nhn xt: nh t chc t vi cho thy, trn cc mu ny u c xut hin lp trng b
mt rt dy (hn 40 m trn mu OXH1 v khong 60 m i vi mu OXH2), tip
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

48

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

l lp mu sm, c xut hin li trng tha (ging nh li nitrit trn cc mu khng


qua x l) v vng trung gian trc khi vo n nn c mu sng u. Mu thm nit
4800C c chiu dy nh hn ng k mu thm 5800C.
T th s phn b cng t b mt, c th thy, cng b mt rt thp (300500HV, tng ng vi 35-45RC), thp hn c cng ca nn ban u (sau ram),
cng ny tng dn khi i su vo b mt. cng ln nht trn mu OXH1 l khong
1000 HV, v tr cch b mt n 100 m, mu OXH2 c cng thp hn (khong
800 HV). Sau khi t cc i, cng bt u gim dn n nn. Trn mu thm
4800C chiu dy ny khong 100 m. Do vy c th d bo rng, vng c cng
thp c th l lp xyt (hn hp ca xyt st v xyt crm). Vi cng thp nh vy,
b mt s khng c kh nng chu mi mn. iu ny cn c khng nh thm bng
phng php dng ph EDS phn tch thnh phn ha hc ca lp b mt ny.
Bng 3.6. Gi tr cng t vi HV ca cc mu thm qua x l oxy hoa hoc khng oxy hoa

Khong cch
t b mt
(m)
HV
OXH1
HV
OXH2

25

50

75

100

125

150

175

200

225

347

541

685

1030 889

831

779

642

563

282

488

889

627

500

475

485

469

521

Hnh 3.6 S phn b cng t vi theo chiu su lp thm nit ca ba mu thm


qua qu trnh oxy hoa.

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

49

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

3.3.3. nh hng ca lp trung gian pht pht ha ln lp thm nit.


a. Khi thm nit mt giai on (8h).
Th nghim tin hnh trn cc mu sau khi nhit luyn ti v ram
Trc khi pht pht ha, cc mu c mi bng n giy rp 1000, ngm trong
dung dch cn 900C trnh mu b oxy ha trc khi a vo dung dch pht pht ha.
Dung dch pht pht ha nng 96-980C
- Mu PPH1: khng pht pht ha + thm nit mt giai on 530 0C vi phn hy
40-45%-8h
- Mu PPH2: Pht pht ha 30 pht + thm nit mt giai on 530 0C vi phn
hy 40-45%-8h
- Mu PPH3: Pht pht ha 60 pht + thm nit mt giai on 530 0C vi phn
hy 40-45%-8h
Bng 3.7. Thng s khi thm vi T0, v phn hy khng i.

Mu thm

Thi gian
thm (h)

Lu lng kh
thm(l/p)

H s phn hy (%)

PPH1

0,5-0,6

40 45

PPH2

0,5-0,6

40 45

PPH3

0,5-0,6

40 45

Sau thm, cc mu c mi ct ngang b mt thm v quan st lp thm trn knh


hin vi quang hc Asiovert25A. Hnh 3.7 l nh t chc t vi ca cc mu theo ch
a ra trong bng 3.7.

a
b
c
B mn: VLH, X l nhit & b mt
50
Hnh 3.7. T chc t vi lp thm ca mu thm 8 gi, phn hy 40-45 % X500
a. khng pht pht ho
b. pht pht hoa 30 pht
c. Pht pht hoa 1h

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

Nhn xt: nh t chc t vi cho thy trn c 3 mu u tn ti lp trng mng (ch


yu ca nitrit st v crm khong (7 - 10 m) bn trong l lp hn hp cc pha +
vi cc li trng l () trn nn sm dung dch rn (50 60 m). Mt cch trc
quan, t thc chun. Nhn thy, vi cng ch thm nit, mu pht pht ha 60
pht c chiu dy ln hn c. iu ny s r hn khi thit lp quan h s phn b
cng tnh t b mt ca cc mu thm vo trong nn.
Gi tr cng phn b theo chiu su lp thm th hin trn bng 3.8.
Bng 3.8. Gi tr cng t vi (HV) phn b theo chiu su lp thm
K.cch
t
b
mt
20
(m)
HV
PPH1
HV
PPH2
HV
PPH3

30

40

50

60

70

80

90

100

110

120 130 140 Nn

1147 1195 1154 1045 1066 1024 1080 1049 938

940

766 658 637 538

1078 1188 1190 1176 1164 1095 1056 967

872

738 638 587 558

909

1122 1118 1205 1168 1195 1128 1089 1065 1047 1015 836 630 582 544

Hnh 3.8. S phn b cng theo chiu su lp thm tnh t b mt khi thm vi thi gian
pht pht hoa khc nhau

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

51

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

Nhn xt: C th nhn xt rng, trn th hnh 3.8, lp thm c s khc nhau gia
cc mu khi em pht pht ha trc thm nit vi mu khng pht pht ha trc
thm nit:
- Mu khng pht pht ha em thm nit c cng b mt cao, nhng b dy ca
lp c cng trn 1000 HV rt mng (ch khong 60 m), sau cng gim rt
nhanh.
- Trong khi mu qua pht pht ha ri thm nit th cng b mt cng rt cao,
ng thi lp c cng trn 1000 HV cng dy hn (n 120m) v gim dn n
nn, chiu dy lp thm n 170 m.
b. Khi thm nit hai giai on (5h bo ha 3h khuch tn).
Th nghim tin hnh vi 3 mu sau khi nhit luyn, pht pht ha nng nhit
96-980C, thi gian 30 pht v 60 pht. Mu i chng khng c pht pht ha.
Cc mu c k hiu nh sau:
- Mu PPH4: khng pht pht ha + thm nit hai giai on 5300C vi phn hy
40-45% trong 5h- khuch tn vi phn hy 70-80%, 3h.
- Mu PPH5: Pht pht ha 60 pht + thm nit hai giai on 530 0C vi phn hy
40-45% trong 5h- khuch tn vi phn hy 70-80%, 3h.
- Mu PPH6: Pht pht ha 60 pht + khng thm nit
Thng s ca th nghim thm kho st trong phn ny c a ra trong bng 3.8.
Hnh 3.9 l nh t chc trn hin vi quang hc ca cc mu PPH4 v PPH5. cng
t vi t b mt lp thm vo nn c a ra trn bng 3.9.
Bng 3.9. Thng s khi thm hai giai on vi T0, v phn hy
Mu

Thi gian thm


(h)

Lu lng kh thm
(l/pht)

H s phn hy

PPH4

5-3

0,5 0,25

(40-45) (70-80)

PPH5

5-3

0,5 0,25

(40-45) (70-80)

PPH6

-----

-----

-----

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

52

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

b
Hnh 3.9. Lp thm nit 2 giai on(5-3), X500
a. Khng pht pht hoa trc thm
b. Pht pht hoa trc thm
nito
Bng 3.10. cng t vi (HV) ca cc mu th nghim pht pht v thm nit hai giai on

Khong
cch t
20
b mt
(m)
HV

30

40

1201 1109 868

50

60

70

755

654

601 532 541 516

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

80

90

100 110 120

B mn: VLH, X l nhit & b mt

160
(Nn)
593
53

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

PPH4

HV
PPH5

HV
PPH6

1200 1179 1149 1175 1127 946 773 674 696 585 555 572
504

530

494

527

572

554 645 549 560 548 635 615

Hnh 3.10 l th s phn b cng theo chiu su b mt lp thm.


Nhn xt: - Cng tng t thm mt giai on. Mu khng qua pht pht ho c
chiu su lp thm nh hn. Vng c cng cao gim nhanh trong 40 m u tin t
b mt. Trong khi mu qua pht pht ha lp c cng cao dy (n hn 70 m).
Nh vy c th khng nh vai tr ca lp pht pht ha trong vic tng tc qu trnh
thm, ng thi khng lm gim cng.
- Trn knh hin vi quang hc, vi phng i 500 ln khng quan st thy s c mt
ca lp pht pht ha ( mu ch pht pht ha nhng khng thm nit tip theo),
cng khng c s thay i cng t b mt mu vo bn trong ( th 3.10). Do vy
c th kt lun rng lp pht pht ha c lp khng c vai tr trong vic tng cng
lp b mt cho thp SKD11 sau ti v ram. Ch c trong trng hp thm nit tip
theo, lp ny mi c vai tr hot ha qu trnh thm.

Hnh 3.10. S phn b cng theo chiu su lp thm v lp pht pht ho tnh t b mt
khi thm 2 giai on (5h-3h)

c. Khi thm nit hai giai on (6h bo ha 2h khuch tn)


Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

54

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

Nhm tin hnh nghin cu s nh hng lp trung gian pht pht ha da trn
ch thm 2 giai on (6h bo ha, 2h khuch tn) t so snh vi hai trng
hp thm trn.
Th nghim tin hnh vi 3 mu sau khi nhit luyn, pht pht ha nng nhit
96-980C, thi gian 30 pht v 60 pht. Mu i chng khng c pht pht ha.
Cc mu c k hiu nh sau:
- Mu PPH7: Thm nit hai giai on 530 0C vi phn hy 40-45% trong 6hkhuch tn v vi phn hy 70-80% trong 2h, khng tin x l pht pht ha.
- Mu PPH8: Pht pht ha 30 pht + thm nit hai giai on 530 0C vi phn hy
40-45% trong 6h- khuch tn vi phn hy 70-80% trong 2h.
- Mu PPH9: Pht pht ha 60 pht+ thm nit hai giai on 530 0C vi phn hy
40-45% trong 6h- khuch tn vi phn hy 70-80% trong 2h.
Hnh 3.11 l nh t chc trn hin vi quang hc ca cc mu PPH7, PPH8 v PPH9.
cng t vi t b mt lp thm vo nn c a ra trn bng 3.11.

Hnh 3.11. T chc t vi lp thm nit 2 giai on (6h-2h), X500


a. Thm nit khng pht pht b. Phtpht 30pht+thm nit c.Phtpht 60 pht+thm nit
Bng 3.11. cng t vi (HV) ca cc mu th nghim pht pht ho v thm nit
hai giai on (6h-2h)

K.cch t
b
mt 20
(m)

HV

30

40

50

1075 1073 1034 902

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

60

70

80

90

100 110 120 130 140 Nn

825 791 773 721 689 640 642 628 630 546
B mn: VLH, X l nhit & b mt

55

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

PPH7

HV
PPH8

HV
PPH9

1062 1148 1072 942

858 772 707 735 731 702 664 649 636 549

1112 1226 1251 1101 908 825 786 769 739 719 680 651 632 574

T bng gi tr cng trn ta c th th hin phn b cng theo chiu su lp


thm tnh t b mt khi thm vi thi gian pht pht ha khc nhau trn hnh 3.12.

Hnh 3.12. S phn b cng theo chiu su lp thm v lp pht pht ho tnh t b mt
khi thm 2 giai on (6h-2h)

Nhn xt: - Mu khng qua pht pht ho (PPH7) c chiu su lp thm nh hn


(110 m) Vng c cng cao gim nhanh trong 40 m u tin t b mt. Trong khi
mu qua pht pht ha lp thm c chiu su dy hn (mu PPH8 c lp thm dy
khong 130-140 m, v lp thm mu PPH9 dy khong 140 -150 m). Nh vy
ging nh trng hp thm nit 2 giai on (5h-3h) c th nhn thy vai tr ca lp
pht pht ha trong vic tng tc qu trnh thm, ng thi khng lm gim cng.
- Quan st hnh nh t chc t vi lp thm nhn c ca c 3 mu PPH7, PPH8 v
PPH9 u c xut hin lp trng b mt. Do vy c th khng nh phng php th
nghim da trn ch thm nit 2 giai on (5h-3h) l ti u hn ch thm nit 2
giai on (6h 2h). Thi gian khuch tn ngn khng to iu kin cho vic khuch

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

56

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

tn nit t b mt, ni hm lng nit cao vo bn trong. Do vy, gim thi gian bo
ha, tng thi gian khuch tn l cn thit.
3.4. D on cc pha trong t chc lp thm bng phn mm Thermocal.
Gin pha (cn gi l gin trng thi hay cn bng) ca mt h cc hp kim
nghin cu biu th mi quan h gia nhit , thnh phn v s lng (t l) cc pha
hoc t chc ca h trng thi cn bng. T gin pha ta c th bit c cc
thng tin v nhit kt tinh, chuyn pha, cc t chc c trong hp kim nghin cu...
iu ny c quan h n gia cng ch to, quy trnh nhit luyn v ho nhit luyn.
Thermocal l phn mm dng xy dng gin pha vi c s d liu nht
nh, cho php xy dng gin pha vi tin cy kh cao, trn c s cho php
ngi nghin cu d bo s b cc pha, chuyn pha....xut hin trong hp kim chng
ta nghin cu, v do d bo c cc tnh cht c kh nng xut hin trong cc hp
kim ny.
Da vo phn mm themocal d on cc pha ca t chc lp thm nit trn
thp SKD11, vi cc thng s c a vo nh sau:
+ P = 100000 pa, W(C) = 1.77%, W(Cr) = 11,3%, W(Mo) = 0.74%
-

Vi nhit thay i t: 200-7000C

Hm lng N thay i: 0-10%

Ti khong nhit thm t 500-5300C tn ti cc pha nh trong gin :

Kt qu xy dng t c gin trn hnh 3.13. T gin xy dng c, c


th xc nh c cc pha tn ti trong vng nhit thm nit 500 530 0C, tng
ng vi thnh phn nit trn trc X tng dn t 0 n 10% v khi lng.

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

57

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

Hnh 3.13. Gin gi hai nguyn Fe-N cho thp SKD11.

- Vng 1: + BCC A2; FCC-A1#2 (pha nitrit CrN); Cr23C6; Cr7C3 ;


- Vng 2: + BCC A2; FCC-A1#2 (pha nitrit CrN); Cementit; Cr23C6; Cr7C3 ;
- Vng 3: + BCC A2; FCC-A1#2 (pha nitrit CrN); Cementit; Cr23C6 ;
- Vng 4: + BCC A2; FCC-A1#2 (pha nitrit CrN); Cementit ;
- Vng 5: + BCC A2; FCC-A1#2 (pha nitrit CrN); Cementit; Fe4N ;
- Vng 6: + Cementit; FCC-A1#2 (pha nitrit CrN); HCP A3 ( Cr2N); Fe4N.
T cc kt qu ny, chng ta c nhn xt sau: Cc nitrit xut hin trong khong nhit
ny ch yu l ca Cr, khi hm lng N thp, nitrit ch yu l loi CrN (vng 1- 4),
cn khi hm lng N tng, xut hin nitrit dng Cr 2N (vng 5), ngoi ra cn c cc
cacbit Cr. Cc nitrit st (Fe4N) ch thy xut hin vng tng ng vi lng nit cao
(vng 5).
3.5. Phn tch thnh phn ha hc ca lp thm t b mt vo nn bng ph EDS
d bo cc pha c kh nng xut hin trong lp thm v vai tr ca lp x l
trc thm nit, ti thc hin phn tch bng ph EDS theo ch linescan cho
cc mu xy ha sau thm nit 480 0C v mu pht pht ha 60 pht sau thm
nit hai giai on. Thc o ti cc im lin tc t b mt vo bn trong, ti mi
im s cho bit thnh phn ha hc ti im . Ph c o trn my EDS ca trung
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

58

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

tm nh gi h hng COMFA ca Vin Vt liu Vin Khoa hc v Cng ngh Vit


nam.
3.5.1. Mu xy ha sau thm nit :
Mu em qut ph EDS l mu c xy ha sau thm nit 480 0C. Kt
qu nhn c trn hnh 3.14.
Kt qu thnh phn ha hc ti cc im qut (10 im) c a ra trn bng 3.12.

32

Cn c vo kt qu vi phn tch bng ph EDS nhn thy c mt lp xyt xp rt


mng b mt (c 4-5m) vi hm lng oxy l rt cao (39,86 %) v n v tr cch
b mt c 135m vn cn xy (n 2,4%). iu chng t kh nng khuch tn xy
vo trong thp l rt cao, kt hp vi kt qu o cng t vi t b mt n 70m
cng c gi tr rt thp (34-48HRC), ng thi vi hm lng Cr v Fe cao vng
ny, c th khng nh lp ny ch yu l xyt ca Fe v Cr. Do vy c th kt lun
rng, phng php xy ha trc thm nit khng thch hp vi khun dp ngui, bi
vi cng thp ca lp b mt, khng p ng yu cu chng mi mn tng i
khc nghit ca khun dp vut hay dp su.

M ass%

C
N
O
V
Cr
Mo

LG1 0.00

Distance

0.17 mm
N

100 m

M ass%

Mo

B mn: VLH, X l nhit & b mt


0

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu


100 m

LG1 0.00

Distance

0.17 mm

59

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

Hnh 3.14. nh t chc t vi v v tr cc im qut linescan t b mt vo trong li

%NT Khong
cch t BM

LG10000;0.000mm

8.29

39.86

LG10001;0.019mm

0.36

LG10002;0.038mm

Na

Al

Si

Ca

Cr

Fe

Mo

Total
(mass%)

0.17

0.56

1.26

0.46

4.89

0.44

0.59

4.26

0.21

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

9.25

0.11

1.71

38.16

5.99

87.61

9,29

86.04

B mn: VLH, X l nhit & b mt

0.45

100.00
100.00

0.02

100.00

60

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

LG10003;0.058mm

0.24

15.24

LG10004;0.077mm

1.47

24.06

LG10005;0.096mm

2.48

14.00
1.01
0.91

LG10006;0.115mm
LG10007;0.134mm

0.50

LG10008;0.153mm

4.80

LG10009;0.173mm

1.93

0.28

22.28

61.96

100.00

29.09

42.06

100.00

0.31

18.84

64.34

0.02

100.00

2.82

0.47

11.06

83.95

0.70

100.00

2.4

0.55

12.46

82.06

1.13

100.00

19.70

73.54

1.31

100.00

9.78

86.46

0.61

100.00

2.46

0.26

0.38
0.81

0.41

0.37

0.23

0.27

Bng 3.12. Thnh phn hoa hc ti cc im qut theo khong cch tnh t b mt

Hnh 3.15. Thnh phn cc nguyn t ca im qut u tin ti v tr st b mt

3.5.2. Mu pht pht ha sau thm nit

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

61

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

Mu c pht pht ha 60pht sau thm nit 530 0C, sau c em qut ph
EDS. Kt qu nhn c trn hnh 3.16
Thnh phn ha hc ti 15 im qut c a ra trn bng 3.13.

M ass%

P
V
Mo

LG1

0.0 0

Distance

0.21 mm

90

0.1 mm

M ass%

C
N
O
P
V
Cr
Mn
Fe
Mo

LG1

0.1 mm

0.00

Distance

0.21 mm

Hnh 3.16. nh t chc t vi v v tr cc im qut linescan t b mt vo trong li


Bng 3.13. Thnh phn hoa hc ti cc im qut theo khong cch tnh t b mt
ppht ho 60pht
+thm N

LG10000;0.000m
m

3.98

Al

Si

Ca

Cr

Mn

Fe

Mo

Total
(mass%)

29.63

0.88

1.05

18.04

0.31
0.22

0.08

33.74

11.02

0.55

100

15.41

76.32

1.06

100

0.27

74.54

0.97

100

LG10001;0.016m
m

2.18

3.13

0.25

0.72

0.15

LG10002;0.032m
m

1.24

4.71

0.26

0.77

0.14

15,97

LG10003;0.048m
m

0.10

4.13

0.26

0.71

0.27

13,70

78,74

1,15

100.00

LG10004;0.064m
m

1.85

3.59

0.38

0.58

0.20

15,14

76,35

1,18

100.00

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

62

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

LG10005;0.079m
m

0.74

2.70

0.32

0.46

0.24

LG10006;0.095m
m

1.21

2.28

0.31

0.57

LG10007;0.111mm

0.65

2.89

0.44

0.35

1.73

0.41

0.20

0.31

23.13

0.23

0.40

LG10008;0.127m
m

0.06

LG10009;0.143m
m

2.25

LG10010;0.159m
m

0.78

0.36

0.32

LG10011;0.175mm

0.73

0.29

0.47

LG10012;0.191m
m

4.42

0.29

0.18

LG10013;0.207m
m

1.25

0.42

0.34

LG10014;0.223m
m

0.61

0.74

0.42

0.33

0.17

15,50

77,59

1,28

100.00

0.15

13,84

77,75

0,95

100.00

0.18

14,02

79,59

1,20

100.00

11,45

84,25

0,92

100.00

0.14

6,97

66,09

0,80

100.00

0.04

9,86

87,60

1,04

100.00

0,21

11,75

85,59

0,97

100.00

1,37

48,81

41,68

1,79

100.00

9,49

88,03

0,47

100.00

85,75

0,82

100.00

0,14

0.02

0.14

0,19

10,99

1,43

Hnh 3.17. Thnh phn cc nguyn t ca im qut u tin ti v tr st b mt

T kt qu vi phn tch thnh phn ha hc bng ph EDS nhn thy rng, ti v tr


u tin, vi phng i 3000 ln ca my c th quan st thy mt lp mng vi
m (5-6m). C xp cao, c hm lng rt cao pht pho (18,04%) v mangan
(33,74%), y chnh l chiu dy ca lp pht pht ha (bao gm cc nguyn t c
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

63

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

mt trong dung dch pht pht ha). Lp pht pht ny c cng rt thp, mng v
xp l ni cha cc nit nguyn t, lm gim bt kh nng ti kt hp ca chng nu
chng bn ngoi b mt thp thng thng. Do vy, lng nit nguyn t trn b
mt thp tng ln, th thm nit tng v do vy lm tng kh nng khuch tn ca nit
vo trong b mt thp. Ngoi ta, s c mt ca cc nguyn t khc ca lp pht pht
tham gia vo lp thm khng lm cng ca lp thm vn cao (trn 1100HV), chng
t cc pha to thnh c cng cao. Cc kt qu linescane cho thy, hm lng pht
pho v nit gim dn t b mt vo trong nn vo su n 130-150 m th hu nh
nit khng cn na v chnh l chiu dy lp thm t c. Nh vy, qu trnh
pht pht ho c tc dng lm cho chiu dy lp thm nit cao hn r rt, so vi mu
thm cng ch khng c pht pht ha, chiu dy lp thm cao hn khong 20
m. iu cho php trong cc th nghim tip theo, c th gim bt thi gian thm m
chiu dy v cng vn m bo cc yu cu k thut ra.

CHNG 4: KT LUN
T cc kt qa th nghim, c th a ra mt s kt lun v cng ngh nhit luyn v
thm nit th kh s dng kh NH3 cho thp SKD11 dng lm khun dp ngui nh
sau :
thc nghim v xc nh c qui trnh nhit luyn ti v ram t c c tnh
m bo sau thm nit, cng ca nn p ng c yu cu lm vic (5658HRC)
nghin cu c c hai quy trnh thm nit cho thp l thm nit ch mt
giai on v thm nit ch hai giai on. T kt lun ch thm nit hai giai
on l ti u hn do lp thm nhn c sau thm c cng cao hn, khng xut
hin lp trng (tng ng vi ), c tnh m bo yu cu lm vic tt hn ca khun
dp ngui.
- Ch thm nit c chn: To thm 5300C, thi gian thm 8h (5h bo ha-3h
khuch tn) vi phn hy ln lt l 40-45% v 70-80%, cng nn sau thm vn
m bo 56-58HRC.
- Thm d x l trc thm nito bng pht pht ha v oxy ha. Qua nhn thy ch
c th p dng phng php pht pht ha trc khi thm nit do nhn c lp thm
dy hn, cng cao, m bo kh nng chng mi mn cho khun dp ngui. Trong
khi phng php oxy ha khng ph hp cho vic x l trc thm nit cho thp
Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

64

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

SKD11 lm khun dp ngui do lp thm c b mt mm, d b mi mn. Phng


php ny ch thch hp cho nhng chi tit khng qua nhit luyn c yu cu chng mi
mn thp.
- cng ln nht t c vng st lp trng l 1201 HV, trung bnh trong khong
t 900-1000 HV
Kin ngh: Do thi gian c hn, ti cha c iu kin kho st k v cc pha v tnh
cht ca cc pha xut hin trong lp thm nit khi x l trc thm bng pht pht
ha. iu ny s c thc hin tip trong thi gian ti.

TI LIU THAM KHO


[1]. Phm Th Minh Phng, T Vn Tht; Cng ngh nhit luyn; NXB Gio dc;
H Ni 2000
[2]. L Cng Dng ( ch bin ); Vt liu hc ; Nxb Khoa hc v K thut ; H Ni
1997.
[3]. Nguyn Vn T; X l b mt ; Nxb i hc Bch Khoa H Ni ; H Ni 1999
[4]. ASM Metal handbooks; Volume 4 Heat treating;
[5]. Phng T Hng, Nguyn Vn c; Nhit luyn trc thm N cho thp SKD11
dng lm khun dp ngui; Tp ch Khoa hc v cng ngh; S 75/2010; tr. 121-125
[6]. Phng T Hng, Nguyn Vn c; Thm Nit trn thp SKD11 dng lm khun
dp vut v dp su; Tp ch Khoa hc v cng ngh kim lai; S 32/2010; tr. 36-41

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

65

n tt nghip

SVTH: Nguyn Tun Dng, L Th Giang, o Vn Hng

Khoa: Khoa hc & cng ngh vt liu

B mn: VLH, X l nhit & b mt

66

You might also like