Professional Documents
Culture Documents
I HC QUC GIA H NI
TRNG I HC KHOA HC T NHIN
KHOA HA HC
L c Ngc
NHP MN
X LY S LIU
V K HOCH HA THC NGHIM
H Ni- 12/2013
MC LC
PHN I: THNG K V PHN TCH THNG K S O
Chng 1: Cc c trng thng k ca mt tp s liu kt qu o
1. Cc tham s c trng v s tp trung ca tp s liu
1.1. Tn xut (pi)
1.2. S tri (Mo)
1.3. Khong ca tp s (R)
1.4. S trung v (Med) v s t phn v (Q)
1.5. Trung bnh cng (X)
2. Cc tham s c trng v s phn tn ca tp s liu
2.1. Phng sai (2 hoc S2)
2.2. lch chun ( f hoc Sf)
2.3. sai chun (x hoc Sx)
2.4. H s bin thin (Cv)
3. Cc c trng phn phi thng k ca tp s liu
3.1. Phn phi Chun (phn phi Gauss) (u)
3.2. Phn phi Student (phn phi t)
3.3. Phn phi Fisher
3.4. Phn phi Khi bnh phng
3.5. Phn phi Poisson
3.6. Phn phi Nh thc
3.7. Mi quan h gia cc hm phn phi v cc chun phn phi
Bi tp chng 1
Chng 2: Phn tch nh gi tp s liu kt qu o
4.1. Sai s o
4.2. chnh xc ca tp s liu kt qu thc nghim
4.3. sai bit ca tp s liu kt qu thc nghim
4.4. Sai s ti a cho php P(X)
4.5. Khong chnh xc tin cy
4.6. Khong gii hn tin cy ca mt tp s liu kt qu o
Bi tp chng 2
Chng 3: Phn tch so snh cp tham s c trng ca hai tp s liu kt qu o
5.1. Gi thit thng k v kt lun thng k
5.2. Quan h gia chun phn phi v kt lun thng k
5.3. Phn tch so snh
5.3.1. So snh chnh xc
5.3.2. So snh sai bit
Bi tp chng 3
PHN II: PHN TCH NHN T NH HNG LN S O
Chng 4 : Phn tch Hi qui v Tng quan ca cc nhn t
6.1. Hi qui v Tng quan hai nhn t
6.1.1. Hi qui tuyn tnh
6.1.2. Hi qui phi tuyn tnh
6.1.3. H s tng quan (r) Spearman
6.1.4. H s tng quan th bc Spearman rho
2
PHN I
X LY S LIU KT QU O
CHNG 1
CC C TRNG THNG K CA MT TP S LIU KT QU O
Nhng i lng c trng chnh cho mt tp s liu kt qu o, c phn lm 3 loi
chnh: 1/ Cc tham s c trng v s tp trung ca tp s liu, 2/ Cc tham s c trng v
s phn tn ca tp s liu, 3/ c trng phn phi thng k ca tp s liu.
1. Cc tham s c trng v s tp trung ca tp s liu
1.1. Tn sut (pi)
Gi thit c mt tp s liu kt qu o gm c N s liu, trong c n i gi tr Xi (Xi
xut hin ni ln) ni gi l tn s ca gi tr Xi, khi , tn sut ca gi tr Xi c tnh nh sau:
n
pi i
N
pi 1
1.1
pi l tn sut xut hin gi tr Xi, khi N th pi Pi (Pi l xc sut, xut hin gi tr Xi).
V d 1: Khi kho st 100 i tng o X, thu c 100 s liu o cho bng sau:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
4.37
4.13
4.46
4.45
4.73
4.20
3.64
4.15
3.96
1
3.71
4.05
3.70
4.21
4.35
3.89
3.67
4.80
4.16
2
4.31
4.08
3.65
4.23
4.00
4.58
4.30
4.42
3.90
3
3.93
4.14
3.67
3.82
4.16
4.17
4.30
4.18
4.56
4
4.60
3.94
4.32
4.55
4.40
4.55
4.82
4.58
4.19
5
4.38
4.36
3.69
4.04
4.40
3.98
4.38
4.00
4.08
6
4.10
3.84
4.03
4.58
4.20
4.37
4.58
4.14
4.88
7
4.11
4.31
4.27
4.31
4.62
3.80
4.08
4.05
3.85
8
3.87
4.05
3.94
4.23
3.95
4.32
4.03
3.91
4.18
9
3.84
4.03
3.56
3.81
3.93
4.28
4.03
3.74
4.27
10
Khi sp xp li theo th t tng dn, 100 s liu kt qu o trn, ta c:
1 3.56
21 3.93
41 4.08
61 4.23
81 4.40
2 3.64
22 3.93
42 4.08
62 4.23
82 4.40
3 3.65
23 3.93
43 4.10
63 4.23
83 4.42
4 3.65
24 3.94
44 4.11
64 4.27
84 4.45
5 3.67
25 3.94
45 4.13
65 4.27
85 4.46
6 3.67
26 3.95
46 4.14
66 4.28
86 4.52
7 3.69
27 3.96
47 4.14
67 4.30
87 4.55
8 3.70
28 3.98
48 4.15
68 4.30
88 4.55
9 3.71
29 4.00
49 4.16
69 4.31
89 4.56
10 3.74
30 4.00
50 4.16
70 4.31
90 4.58
11 3.80
31 4.03
51 4.16
71 4.31
91 4.58
12 3.81
32 4.03
52 4.17
72 4.32
92 4.58
13 3.82
33 4.03
53 4.18
73 4.32
93 4.58
14 3.84
34 4.03
54 4.18
74 4.35
94 4.60
15 3.84
35 4.04
55 4.19
75 4.36
95 4.62
16 3.85
36 4.05
56 4.20
76 4.36
96 4.72
17 3.87
37 4.05
57 4.20
77 4.37
97 4.73
18 3.89
38 4.05
58 4.21
78 4.37
98 4.80
19 3.90
39 4.07
59 4.21
79 4.38
99 4.82
10
3.65
4.07
4.36
3.93
4.52
4.16
4.21
4.21
4.23
4.72
20 3.91
40 4.08
60 4.21
80 4.38 100 4.88
Bng biu din s liu thng k 100 kt qu o t 100 i tng cho trn y theo
phn nhm cch nhau khong 17 n v mt, c trnh by nh sau:
Tn s Gi tr TB Tn sut Tn sut dn
Nhm
Xi
ni
pi = ni/N
pi
3.50 - 3.67
4
3.59
0.04
0.04
3.67 - 3.84
9
3.76
0.09
0.13
3.84 - 4.01
16
3.94
0.16
0.29
4.01 - 4.18
22
4.10
0.22
0.51
4.18 - 4.35
24
4.27
0.24
0.75
4.35 - 4.52
11
4.44
0.11
0.86
4.52 - 4.69
10
4.61
0.10
0.96
4.69 - 4.86
3
4.78
0.03
0.99
4.86 - 5.03
1
4.95
0.01
1.00
Lp tri t 4.18 n 4.35 l lp c tn sut ln nht (0.24).
Bng s liu trn c th c biu din trn 2 loi th sau:
th tn sut lp
th tn sut dn
Vic phn nhm mt tp s liu c tin hnh qua mt s bc, thng thng, chia
lm 10 nhm.
V d 2: Di y l im trc nghim mn ton ca 50 hc sinh trong mt lp hc. Hy
phn tp s liu ny thnh 10 nhm.
48
35
36
40
42
32
30
46
43
40
35
15
44
48
45
28
16
41
46
39
20
19
38
47
31
25
18
39
43
28
28
33
19
39
29
36
34
29
31
18
38
13
16
29
19
41
15
44
28
12
Gii:
Bc 1: Tnh khong ca tp s liu:
Rmax Rmin = 48 12 = 36
Bc 2: Tnh khong ca nhm: 36:10 = 3.6, chn ho l 4.
1.3
V d 3 : Tm trung v ca tp s: 5, 7, 9,13,15,16,19
Gii: Med = X(7+1)/2 = X4, s th 4 l s 13 vy Med = 13
- S trung v ca tp N s chn c tnh theo cng thc sau:
1
Med [ X N X N ]
1
2 2
2
1.4
1
(9 13)
11
X 8 X 8 1
2 2
2
2
M Median
N cf
LL 2
i
fm
1.5
M median 32.5
1
[X N X N ]
1
2
4
4
1.6
Q3
1
[X 3N X 3N ]
2
1
1.7
N
4 1
Q3 X
3N
1
4
1.8
ni
1.9
N k 1
ni
2 i 1
Me
( X k 1 X k ) X k
nk
1.10
N k 1
ni
; Vi S = 1, 2, 3.
1.11
4 i 1
Qs
( X k 1 X k ) X k
nk
Trong thc t, ngi ta tnh t phn v Q1 v Q3 cho mt tp s liu c phn nhm theo
cng thc ging nh cng thc tnh trung v, tuy nhin c s khc nhau v v tr nn cng
thc c khc nhau cht t:
S.
N
cf
Q1 LL ( 4
)i .
fm
3N
cf
Q3 LL ( 4
)i .
fm
1.12
Q3
Q3
45 9
5 44.5 2.25 46.75
4
Q1 44.5
5
33.75 29
5 69.5 4.75 74.25
5
Q3 69.5
1
N
n X
i
vi
N ni
i
1.14
V d 7: im thi mn ton ca 10 hc vin thuc nhm kh l: 78, 79, 62, 84, 90, 71, 76, 83,
98, 77. im trung bnh ca 10 hc vin l:
1
N
X
i 1
78 79 62 84 90 71 76 83 98 77
79 im
10
Trong trng hp tp s liu c phn nhm, gi tr trung bnh cng c tnh theo
cng thc tng qut sau:
f x f 2 x2 ... f k xk 1
X 1 1
f i xi
1.15
f1 f 2 ... f k
N
Trong : xi l gi tr trung bnh ca nhm, fi tn s ca nhm.
V d 8: im thi trc nghim ca 100 hc vin cho bng sau:
Gi tr trung
Tn s gi tr
in s
Tn s
bnh nhm
trung bnh nhm
90 ~100
8
95
760
80 ~89
10
85
850
70 ~79
10
75
750
60 ~69
30
65
1950
50 ~59
20
55
1100
40 ~49
12
45
540
30 ~39
5
35
175
20 ~29
2
25
50
10 ~19
2
15
30
0~9
1
5
5
Tng
100
6210
Khi , X
1
N
fx
i
6210
62.1
100
Cng thc tnh gi tr trung bnh cho tp s liu phn nhm cng dng cho trng hp
tnh gi tr trung bnh gia quyn (c trng s), khi fi trng s ca gi tr xi .
Trong thc t, ngi ta tnh gi tr trung bnh ca mt tp s liu phn nhm theo
cng thc sau:
X Mean Am (
fd ).i
N
1.16
fd = 35
N = 50
Gii:
35
5 70.5
50
X Mean 67
1.17
x1 x 2 x 3 ...x n
Thng dng tnh tc tng trung bnh ca tng theo cp s, s pha long . . .
V d 10: Thng k s hc vin ti chc ng k d thi trong 4 nm ca mt c s o to
cho bng di y. Tnh: 1/ Bnh qun s ng k d thi trong 4 nm, 2/ Tc ng k d
thi tng bnh qun trong 4 nm.
Nm
2000
2001
2002
2003
S ng k thi
500
800
1600
3200
Gii:
1- Bnh qun s ng k d thi trong 4 nm l:
GMx
2002 l: 1600:800 = 2;
2003 l: 3200:1600 = 2
N 1 xi
Dng tnh vn tc, thi gian trung bnh, ...
V d 11: Trung bnh 1 gi, hc vin A gii c 8 bi ton, hc vin B gii c 7 bi ton,
hc vin C c 10 bi ton. Tnh tc gii ton bnh qun ca 3 hc vin trn.
Gii:
HMx
3
8.15
1 1 1
bi/1 gi
8 7 10
N A X A N B X B ... N k X k
N A N B ... N K
1.19
Dng tnh trung bnh ca h gm nhiu tp s liu hoc tp s liu c trng s, ...
V d 12: Tnh im bnh qun ca 5 lp khi 10 thi mn Ton theo bng d kin sau:
Lp
A
B
C
D
E
S s
45
50
40
50
60
im TB
80
70
65
80
65
Gii:
10
45 80 50 70 40 65 50 80 60 65 17000
69.4
45 50 40 50 60
245
hay
S2
1 N
(X i X ) 2
N' i 1
Vi:
1.20
( X i ) 2
1 N
2
S
( X i
N ' i 1
Phng sai ca h:
i 1
S 2h
Trong : S
*2
A
1.21
N A S A*2 N B S B*2 N A ( X A X ) N B ( X B X )
N A N B 1
( N A 1) S A2
v
NA
1.22
( N B 1) S B2
NB
*2
B
Phng sai c trng cho s sai bit ca cc s liu trong kt qu o. Phng sai cng
ln, sai bit cng ln. Ngc li phng sai cng nh th sai bit cng nh.
Phng sai cn biu din phn tn ca tp s liu kt qu o i vi gi tr trung
bnh. Phng sai cng ln phn tn xung quanh gi tr trung bnh cng ln v ngc li.
2.2. lch chun ( f hoc Sf)
lch chun ca mt tp s liu kt qu o l gi tr cn bc 2 tr s phng sai ca
n:
f 2
hoc
1.23
Sf S 2
(x x)
i
1.24
d2 = 348
N = 10
Mean = 83
(x
83) 2
10
348
5.89
10
fX
fX
70 74
72
114
10368
65 69
67
335
22445
60 64
62
558
34596
55 59
57
456
25992
50 54
52
312
16224
1775
109625
109625 1775
30
30
12.388
Ni
Xi
12
80
8.578
11
77.8
6.820
81.4
9.912
N 12 11 9 32, X
1
12 80 11 77.8 9 81.4
( N1 X 1 N 2 X 2 N 3 X 3 )
79.638 ;
N
32
1
12(8.578 2 0.131) 11(6.820 2 3.378) 9(9.912 2 3.105) 8.56 ;
32
1.26
2.16
100% 10.6%
20.37
4.04
100% 3.56%
113 .64
CV1
6.82
100% 8.02%
85
Cn Cv cho mn ngoi ng l
CV2
6.82
9.47%
72
Vy, tuy c lch chun ging nhau, nhng sai s i vi mn ngoi ng ln hn.
3. Cc c trng phn phi thng k ca tp s liu
c trng phn phi thng k ca mt tp s liu kt qu o l qui lut phn b ngu
nhin ca cc gi tr kt qu o trn trc s thc. c trng phn phi thng k l qui lut,
nn v mt ton hc n thng c biu din bng mt hm s v c th tng ng.
Mi tp s liu kt qu nghin cu l mt tp s ngu nhin (thng l ri rc) c
nhng c trng phn phi thng k ring v thng tun theo 1 trong 6 qui lut phn phi
thng k ngu nhin ph bin nht, l:
3.1. Phn phi chun (phn phi Gauss)(u)
- Hm s ca phn phi chun c biu din bng phng trnh ton hc:
Y(X )
( X )2
2 2
1.27
Trong :
X: l bin s ngu nhin.
: l hng s, bng gi tr k vng ca bin ngu nhin .
: l hng s, bng gi tr phng sai ca bin ngu nhin.
Gi u l chun Gauss v t:
u
1.28
u2
2
1.29
Dang chnh tc ca hm phn phi chun l dng ca hm phn phi chun chuyn
h to t Y(X) sang Y(u).
Mo Med
a/ Y(u )du
F( u ) 1
tn sut dn t - n +
b/
hay
P=1-
hoc
=1-P
Vi
tf
X
Sx
X
u
S f . f
S
N . f
t2
)
f
f 1
2
hoc
khi N
1.30
Xi X
Sf
th
1.31
1.32
Nu gi thit
H0: Xi = Xk
H0: Xi = Xk
Ha: Xi Xk
Th tra bng phn v ca chun t theo 1 pha Th tra bng phn v ca chun t theo 2 pha
3.3. Phn phi Fisher
Hm s ca phn phi Fisher c dng:
Y(F, f1, f2) = A
f1 2
)
2
(f 2 - f1 )
f1 f 2
2
1.33
2
f1
2
S
f2
2
1
2
2
Vi
0 F+
1.34
th ca hm Fisher c dng:
Ngi ta cng lp cc bng tra sn, khi cho (P, f 1 v f2) s tra c gi tr ca chun F,
ngc li cho 3 trong 4 thng s ( F,P,f1,f2 ) s tra c s th 4 cha bit.
C 2 loi bng s chnh tra chun F: Bng F(0.95,f 1, f2) v bng F(0.99,f1,f2) (xem
ph lc A).
3.4. Phn phi Khi bnh phng
Hm s ca phn phi Khi bnh phng c dng:
2
Y ( , f )
Vi:
N X X
2 ( i
)2
f
i 1
2
C.e 2
f 2
( 2 ) 2
1.35
1.36
X .e
X!
Vi
1.37
Trong : N = s ln th nghim.
1.38
1.39
Npq
Cn phn bit khi nim ham phn phi va chun phn phi (chun thng k):
- Hm phn phi l qui lut phn b s liu kt qu o c tnh ngu nhin (cc bin
ngu nhin).
- Chun phn phi (chun thng k) l nhng gi tr ca hm phn phi tnh c theo
iu kin cho trc.
Nh vy chun phn phi c 2 dng:
+ Gi tr tra bng
+ Gi tr tnh c.
Ngi ta so snh gia gi tr tra bng v gi tr tnh c nh gi tin cy thng
k ca mt s kin, theo iu kin cho trc (theo gi tr tra bng).
3.7. Mi quan h gia cc hm phn phi v cc chun phn phi
Ta c nhn xt, mt tp s liu kt qu thc nghim ph thuc vo bc t do:
+ 2 bc t do th tun theo hm F.
+ 1 bc t do th tun theo hm t hoc 2
+ Khng ph thuc vo t do th tun theo hm u hoc P.
Trong thc nghim, cch xc nh nh tnh lut phn phi ca 1 tp s liu kt qu
o nh sau:
- Nu N >30 v c 1 trong 3 tnh cht sau th tp s liu kt qu o c qui lut phn
phi chun:
1/ th phn phi tn sut c dng chung.
2/ Mo Me X .
3/ Xi nhn cc gi tr ngoi khong
Xi nhn cc gi tr nm trong khong
X 2
X 2
l 95%.
5% hoc
18
BI TP CHNG 1
Bi 1. Tin hnh nghin cu lng axit sunfuric 98,3% mt phng th nghim (lt) s dng
trong hai nm 2007 v 2009. Kt qu nh sau:
Nm 2007 30.39
30.5
Nm 2009
34.12 32.0
31.4
29.8
35.0
A1 A2 A3 B1 B2 B3 C1 C2 C3 D1 D2 D3
S gi c sch/ ngy
1,5
2,5
0,5
30
19.5 28.5
29 29.5
30
31
30.5 30.5
30.5 27 29 38 34.5 27
49
37 32 31
29
48
55 21.5
40 15.5 20
35
Thanh Hon
Xun Kim
30.3
20.1
Hai
B
Trng
Ty
H
Ba ng
nh a
Cu
Giy
Long
Bin
22.5
21.2
19.5
27.3
28.0
23.7
Hong H
Mai ng
21.5
18.6
20
CHNG 2
NH GI TP S LIU KT QU O
Mt tp s liu kt qu o c th c phn tch nh gi thng qua cc i lng
chnh sau y:
4.1. Sai s o
C 4 loi sai s o:
- Sai s tuyt i:
A = Xi - X Xi -
2.1
Xi X
X
.100
Xi
X
.100
2.2
2.3
Thc ra gi tr trung bnh cng X cng phn nh phn no sai bit khi so vi gi
tr tht v ngc li gi tr phng sai S2 cng phn nh phn no chnh xc khi sai bit
nh. Tuy nhin mi i lng c tnh tri biu din cho chnh xc v sai bit khc nhau:
X c tnh tri phn nh chnh xc, S2 c tnh tri phn nh sai bit:
Hnh v minh ho chnh xc v sai bit.
sai bit (Precision)
Cc k nh
Ln
Nh
chnh xc (Accuracy)
Cc k tt
Tt
Ti
Kt lun
ng Tt
Sai s h thng
2.5
3
X
.100
2.6
Sai s ti a cho php tng i c biu din di dng phn trm (%) do khng
cn th nguyn, dng so snh sai s ti a cho php tng i ca phng php o ny vi
sai s ti a cho php tng i ca phng php o khc.
Nhng gi tr kt qu o no nm ngoi khong sai s ti a cho php tuyt i th
phi loi b (v gi cc gi tr mc sai s th).
4.5. Khong chnh xc tin cy
Khong chnh xc tin cy c tnh theo cng thc sau:
X(P,f) = X - = t(P,f). Sx
2.7
Trong :
P: tin cy thng k
f: bc t do ca tp s liu kt qu o
S x : sai chun
2.8
khong chnh xc tin cy trng vi khong chnh xc tin cy l thuyt cho trc, c tnh
theo cng thc sau:
t ( P, f ).S f
N
2.9
X(p,f) = X t(p,f). Sx
2.10
2.11
2.12
N ' i 1
18 1
(C th s dng cng thc 1.21 tnh phng sai)
- lch chun:
Theo cng thc 1.23 ta c: S f S 2 15.088 3.9
b/ -
H s bin thin:
Theo cng thc 1.26 ta c: CV
Sf
X
.100
3.9
100 12.7%
30.5
Sf
N
30.5
2.11 3.884
18
30.5 1.93
28.57 xi 32.43
Vi tin cy 99% :
+ Tra bng ph lc A2 ta c: t(p,f) = t(0.99, 17) = 2.898
+ 99%CL X t ( p, f ) S X X t ( p, f )
Sf
N
30.5
2.898 3.884
18
30.5 2.65
24
BI TP CHNG 2
Bi 1. Mt nhm gm mi sinh vin tin hnh chun 10 mL dung dch HCl 2N bng
dung dch NaOH 2N thu c kt qu nh sau:
Sinh vin
10
Th tch (mL)
9.6
9.2
9.5
8.5
10.5
10.3
9.8
11.0
9.4
10.2
10
0.24 0.21 0.26 0.23 0.31 0.29 0.27 0.24 0.26 0.25
11.4
10.7
11.2
9.8
10.6
10.4
10.6
11.1
9.9
10.6
11.2
9.8
10.2
11.3
10.7
CHNG 3
SO SNH CP THAM S C TRNG CA HAI TP S LIU KT QU O
5.1. Gi thit thng k v kt lun thng k
5.1.1. Gi thit thng k
Gi s ta c Xi v Xk l hai tham s c trng ca hai tp s liu kt qu o. Xut hin
hai gi thit thng k, trnh by bng sau:
Gi thit thng k
K hiu
ngha
Biu din
Gi thit khng
(gi thit khng lin quan)
H0
Xi Xk
Xi - Xk 0
Ha
(H1)
Xi Xk
Xi - Xk 0
Xi>Xk; Xi<Xk
Trong : Xi v Xk c th l hai s kin, hai bin c, hoc hai i lng ngu nhin c
cng th nguyn.
5.1.2. Kt lun thng k
C hai loi kt lun thng k:
Bng phn loi cc kt lun thng k:
Tht
Gi
H0 (Xi Xk)
Ha (Xi Xk)
ng
Ha (Xi Xk)
H0 (Xi Xk)
ng
S2
F( P,f1 ,f 2 ) 12
S2
t ( P ,f )
Xi X
X
hoc
Sx
Sf
N
Xi X 2
)
S
f
i 1
2 ( P ,f ) (
18.00
18.55
17.65
19.10
18.05
17.60
17.70
18.40
17.95
18.00
17.90
18.10
18.15
18.30
17.65
18.70
17.95
18.25
17.85
18.80
18.20
17.90
17.75
18.50
a/
-
S A2
1
N
X
i 1
iA
1
(18 18.05 17.95 18.15 17.95 18.20) 18.05
6
1 N
1
( X iA X A ) 2
(18 18.05) 2 (18.05 18.05) 2 ... (18.2 18.05) 2 0.011
N ' i 1
6 1
(c th s dng cng thc 1.21 tnh phng sai)
18.05
18.10
17.75
18.60
S2
0.011
0.113
0.011
0.120
b/
Gi thit thng k: H0: x ;
Ha: x
Theo cng thc 1.31: t f
S
X
vi S x f
Sx
N
- i vi mu A, ta c: t A
18.05 18.1
0.011
S2
N
- i vi mu B, ta c:
tB
18.1 18.1
0.113
tC
17.75 18.1
0.011
0 24.7 24
u
2.10
- Tnh gi tr:
2
x
36
- Tra bng ph lc A1: z = 2.10, tra c z ( = 0.05) = (0.98214 - 05000 ) = 0.4821
- Tnh hiu: 0.5000 0.4821 = 0.0179, trong trng hp 1 pha ny chnh l P-value
Vy P-value = 0.0179 < 0.05 (), kt lun: bc b H0, ngha l 36 th sinh ny thc s c im
trung bnh cao hn khi 10
V d 21: Mt nghin cu tr khuyt tt c ch s IQ trung bnh l 80, kim tra li vi mu l
32 tr khuyt tt, cho thy chng c ch s IQ trung bnh l 82, vi lch chun l 6. Ti
=0.05 vi mu kim tra nh vy c tin cy (P- value) cho rng nghin cu trn
khc vi mu kim tra khng?
Gii:
- Gi thit H0 l = 80, Ha l 80
- Tnh gi tr
0 82 80
1.89
6
x
32
1. So snh X vi
2. So snh X A v X B
* So snh sai bit: c trng bi S2.
Tu theo NA v NB nh hay ln, ging nhau hay khc nhau, tin hnh so snh theo
cch khc nhau.
5.3.1. So snh chnh xc
Nguyn tc so snh l dng chun u hoc chun t so snh, v:
u
X XB
Xi X
hoc t A
Sx
Sf
. N
f
utnh = x f
N
3.1
Trong : d X A X B
3.2
S f d
N
A2 B2
N A NB
3.3
N A .N B
NA NB
3.4
5.3.1.2. Nu NA va NB < 30, dng chun t so snh chia lam hai trng hp chnh:
1/. Nu NA NB <30.
d
d
. N
Sx S f
3.5
Trong : d X A X B
3.6
S A2 ( N A 1) S B2 ( N B 1)
( N A 1) ( N B 1)
Sd S f
N
3.7
N A .N B
NA NB
3.8
f = (NA - 1) + (NB - 1) = NA + NB - 2
2./ Nu NA = NB = N'<30.
Chia lm 2 trng hp.
a. Khng lin quan vi nhau tng i mt:
t ( p, f )
3.9
d
d
. N
S x Sf
3.10
Trong : d X A X B
Sd S f
3.11
S A2 S B2
2
3.12
30
NA
NB
N'
2
3.13
f = NA + NB - 2
b. C lin quan tng i mt:
3.14
Sx
t (p, f )
du
N'
Sf
3.15
N'
Trong : du X Au X Bu
3.16
N
du
3.17
d u 1
N'
N
Sd S f
(d
u 1
d)2
N 1
N
NA
N 1
NB
N'
2
3.18
3.19
f = NA - 1 = NB - 1 = N'- 1
3.20
V d 22: Cho kt qu o ca A v B:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
A
33.5
33.9 33.5 34.9 34.1 33.2 33.2 31.1
31.1 31.7
B
31.1
32.9 32.8 31.9 33.0 31.6 32.1 31.5
31.0 31.0
Phn tch nh gi v phn tch so snh 2 kt qu o trn.
Gii:
- Theo cng thc 1.13, gi tr trung bnh ca mu A c tnh nh sau:
XA
1
N
X
i 1
iA
1
(33.5 33.9 33.5 34.9 ... 31.1 31.1 31.7) 33.02
10
1 N
1
( X iA X A ) 2
(33.5 33.02) 2 (33.9 33.02) 2 ... (31.7 33.02) 2 1.679
N ' i 1
10 1
Tng t ta tnh c S B2 = 0.619
Sd
S 2A S 2B
=1.0719
2
tt
d
Sd
N
1.13 10
2.357
2 1.0719 2
d
n
11.3
1.13
10
Sd =
tt
d
Sd
1.13
1.013
10 3.55
S12
S2
2
(S12 S 22 )
3.21
Khi :
Gi thit H0: S12 = S22 c chp nhn khi v ch khi F khng ng tin cy.
( Ftnh < Fbng ( p,f1,f2 ) ).
Gi thit Ha: S12 S22 c chp nhn khi v ch khi F ng tin cy .
( Ftnh > Fbng ( p,f1,f2 ) ).
V :
S12
> 1 nn: S12 > S22
S 22
Vic so snh Ftnh v Fbng lun ph thuc vo tin cy thng k cho trc.
V d 23: Cho hai tp s o A v B thu c t kt qu nghin cu nh sau :
1
2
3
4
5
6
7
8
9
A 4.40
4.56 4.42 4.59 4.55 4.45 4.55 4.39
4.75
B 4.42
4.47 4.70 4.72 4.53 4.55 4.60 4.64 4.29
11
A 4.53
12
4.66
13
4.90
14
4.50
15
4.45
16
4.66
17
4.80
18
4.36
19
4.75
10
4.72
4.52
20
4.22
32
B 4.57
4.56 4.66
a/ Tnh cc i lng c trng ca tp hai tp kt qu o trn.
b/ So snh gi tr phng sai ca 2 tp kt qu o A v B.
Gii :
a/
-
1
1
xiA
( 4.40 4.56 4.42 ... 4.36 4.75 4.22) 4.5605
20
20
Tng t, tnh c x B
-
1
1
xiB
(4.42 4.47 ... 4.56 4.66) 4.556
13
13
1 N
1
( xiA x A ) 2
(4.40 4.5605) 2 ... (4.22 4.5605) 2 0.029
N ' i 1
20 1
Tng t, tnh c S B2
1
( 4.42 4.556) 2 ... ( 4.66 4.556) 2 0.0139
13
b/
-
S A2
0.029
F 2
2.086 Fb ( 95,19,12) 2.54
S B 0.0139
Kt lun: chp nhn H0, bc b Ha
BI TP CHNG 3
Bi 1. Xc nh hm lng COD ca 5 mu nc thi t nh my giy Bi Bng. S dng
phng php chun (PP1) v s dng b kit COD LR (VARIO TUBE TEST) (PP2), thu
c kt qu nh sau:
Th nghim
PP1 (mg/L)
3210
3195
3230
3225
3232
PP2 (mg/L)
3201
3210
3214
3209
3215
KTV 1
KTV 2
0.35
0.36
0.45
0.35
0.39
0.35
0.36
0.37
0.43
0.34
0.39
0.36
0.38
0.40
0.41
0.40
a/ Tnh gi tr Trung bnh v Phng sai trong kt qu o ca mi k thut vin v nhn xt.
b/ Bit gi tr tht l 0.393. Phn tch nh gi sai s trong kt qu o ca mi k thut vin.
c/ Thnh phn ccbon trong kt qu o ca hai k thut vin c ging nhau khng,
Bi 3. Thi gian phn r (pht) ca mt loi vin bao t hai x nghip dc phm (XNDP)
khc nhau c kim nghim nh sau:
XNDP I
61
72
68
73
71
70
69
74
XNDP II
62
69
65
65
70
71
68
73
Thi gian phn r ca hai loi vin bao ca 2 x nghip dc phm c ging nhau hay
khng? P = 95%
Bi 4. Xc nh lng vt Zn trong nc s dng phng php XRF v FAAS, kt qu thu
c nh sau:
Th nghim
10
XRF
(gL-1 Zn)
138 117 108 127 116 138 120 117 112 110
FAAS
(gL-1 Zn)
130 140 119 125 135 132 138 131 127 122
Hy phn tch v so snh phng sai hai phng php trn? Vi tin cy 95%?
PHN II
PHN TCH NHN T TC NG LN S O
CHNG 4
PHN TCH HI QUI V TNG QUAN CA CC NHN T
6.1. Hi qui v tng quan hai nhn t
Phn tch hi qui v tng quan l tm mi quan h gia hai nhn t X v Y xem
chng tun theo qui lut no (c th c m t bng m hnh ton hc no). Cc qui lut
u c biu din bng mt hm s. Trong cc tng quan, c tng quan tuyn tnh c
s dng nhiu nht.
6.1.1. Hi qui tuyn tnh
Hi qui tuyn tnh gia X v Y c biu din bng hm s c dng:
34
Y = aX + b.
tm h s a v b ta phi gii h phng trnh :
4.1
Y Nb a X
XY bX a X
4.2
(X
i 1
(X
i 1
X. Y
X Y N
( X)
X
X )(Yi Y )
i
X)
i i
4.3
2
i
Y a X b X Nc
XY a X b X c X
X Y a X b X c X
4.6
2
Y a 1 Nb
Y X a 1 X 2 b 1 X
6.1.3. H s tng quan (r) Spearman
H s r, nh gi mc tng quan gia X v Y:
4.7
4.8
x
( X i X )2
ra
a
hay
y
(Yi Y ) 2
X Y
XY
i i
ii
(2 Xi ) 2 (Yi )2
{ Xi }{Yi }
N
N
2
4.9
Du ca h s tng quan:
r > 0 gia X v Y c tng quan thun.
r < 0 ga X v Y c tng quan nghch.
ngha ca h s tng quan:
0 1 > r > 0.7 th X v Y rt tng quan.
0.7 > r > 0.5 th X v Y kh tng quan.
0.5 > r > 0.3 th X v Y c tng quan.
0.3 > r
th X v Y khng tng quan.
6.1.4. H s tng quan th bc Spearman rho
H s , nh gi mc tng quan th bc c thng s hoc khng thng s gia 2
nhn t X v Y vi N s liu o tnh theo cng thc sau:
6( d i )
2
rho 1
N ( N 2 1)
4.10
Trong :
- d l s sai khc gia X i v Yi. tnh gi tr d, Xi phi c xp theo th t t thp
n cao hoc ngc li, cn Yi c xp tng ng tng cp.
- N s s liu o (s gi tr Xi hay Yj ).
V d 24: Kho st kt qu thi trc nghim mn Ton (T) v mn Ho (H) cui hc k ca 10
hc sinh, cho bng sau:
im im
Th hng Th hng
d
d2
HS
T2
H2
TxH
T
H
T
H
t.hng t.hng
A
30
25
900
625
750
4
6
-2
4
B
34
38
1156 1444
1292
2
2
0
0
C
32
30
1024
900
960
3
4
-1
1
D
47
40
2209 1600
1880
1
1
0
0
E
20
7
400
49
140
9
10
-1
1
F
24
10
576
100
240
7
9
-2
4
G
27
22
729
484
594
5
7
-2
4
H
25
35
625
1225
875
6
3
3
9
I
22
28
484
784
616
8
5
3
9
36
16
12
277
256
247
144
8359
192
7355
10
7539
d = 0
d =36
2
(X
i 1
X )(Yi Y )
(X
i 1
X )2
X Y
i i
2
i
X . Y
i
N
( X i ) 2
N
247 277
697.1
10
0.556
2
1254.1
(247)
7355
10
7539
7539
247 277
10
2
247
277
[7355
].[8356
]
10
10
697.1
1254.1 683.1
0.753
6 36
216
1
1 0.218 0.782
10(100 1)
990
86 91 90 66 58 99 74 88 72 89 62 65 78 67 85
X p Xq
pq
t
1
(86 91 90 ... 67 85) 80
9
4.12
1
(86 80) 2 (91 80) 2 ... (67 80) 2 (85 80) 2 171
9
X p Xq
pq
80 75
0.6 0.4 0.187
13.08
38
BI TP CHNG 4
Bi 1. xc nh tnh tan (y) ca natri thiosunfat vo nhit (x). Ngi ta tin hnh 9 th
nghim v thu c kt qu nh sau:
x1 (0C)
10
20
30
40
50
60
70
80
y1 (%)
33.5
37.0
41.2
46.1
50.0
52.0
56.3
64.3
69.9
a/ Hy cho bit yu t nhit c lin quan tuyn tnh vi tnh tan ca natri thiosunfat khng?
b/ Tnh h s tng quan Spearson.
Bi 2. Tng lng phenol ca mt mu c tnh bng mg axit galic/lit (mg GAE/L). Khi xc
nh hm lng tng phenol (x) ca 5 mu thng qua hp th quang (y), ngi ta thu c
kt qu nh sau:
x
60
80
100
120
140
y (nm)
0.285
0.346
0.424
0.480
0.527
CHNG 5
PHN TCH TC NG CA CC NHN T QUA THAM S LN S O
(PHN TCH PHNG SAI)
Phng php phn tch phng sai (ANOVA) c hai loi bi ton ph bin v coi nh
l c s cho cc bi ton chung v phn tch phng sai.
- Bi ton mt nhn t, k mc o, mi mc o lm lp li n ln.
- Bi ton hai nhn t A v B, nhn t A lm k mc o, nhn t B lm m mc o, vi
mi mc ca 2 nhn t A v B cng tin hnh o lp li n ln.
- Bi ton ba nhn t tr ln.
7.1. Bi ton mt nhn t
Bi ton ny c m t bng mt bng qui hoch o c dng sau:
A1
A2
A3
...
y11
y21
y31
yi1
yk1
y12
y22
y32
yi2
yk2
y13
y23
y33
yi3
yk3
...
...
...
...
y1j
y2j
y3j
...
...
...
...
y1n
y2n
y3n
yin
ykn
Tng
ny1j
ny2j
ny3j
nyij
Nykj
...
Ai
...
...
...
yij
...
...
Ak
...
ykj
...
...
S12
= 2
S2
so vi
Fbng (P,f1,f2)
5.1
Trong :
S12: c trng cho s khc nhau ca kt qu o (y ij) do s khc nhau gia cc mc
(Ai) ca A gy ra.
S22: c trng cho sai s o ni chung, v lm nghin cu bao gi cng mc sai s.
f1: Bc t do ca tng s cc mc o lm f1 = k - 1
f2: Bc t do ca tng s cc o tin hnh qui hoch o f2 = k(n - 1).
40
Vi:
H0: S12 S 22 ;
Ha: S12 S 22 ;
(Xi - X)2
k1
Th nghim
k(n - 1)
S2
S A2
2
S TN
SS A
k 1
SS TN
k (n 1)
Nhm d tnh ton, trnh nhm ln, ngi ta lp bng cc cng on tnh phng sai
so snh cho bi ton 1 nhn t, k mc o v n ln lp li nh trn.
Bng trn thc cht s dng cng thc tnh phng sai:
12 2 1 2 (Xi)
S (Xi X) {Xi }
N N N
2
5.2
Cc nh ngha k hiu cho phng php tnh, trnh by bng trn nh sau:
n
SS 2
1 k 2
Ai
n i 1
5.3
SS1 ( yij ) 2 ;
SS 3
1 k
( Ai ) 2
N i 1
5.4
Ai
ij
j 1
i 1 j 1
Ri tnh Ftnh:
S A2
Ftnh = 2
S TN
so vi
5.6
a1
a2
...
ai
b1
y111,y112
. . . , y11n
y211,y212
. . ., y21n
...
yi11,yi12
. . .,yi1n
yk11,yk12
. . .,yk1n
b2
y121,y122
. . ., y12n
y221,y222
. . .,y22n
...
yi21,yi22
. . .,yi2n
yk21,yk22
. . ., yk2n
yij1,yij2
. . ., yijn
ykj1,ykj2
. . .,ykjn
yim1,. . .
. . .,yimn
ykm1,. . .
. . .,ykmn
...
...
ak
...
y1j1,y1j2
. . ., y1jn
bj
y2j1,y2j2
. . .,y2jn
...
...
...
y1m1, . . .
. . . ,y1mn
bm
y2m1,. . .
. . .,y2mn
...
Phng php tnh phng sai ca qui hoch o 2 nhn t cho bng sau:
Nhn t
(Xi - X )2
k1
S A2
SS A
k 1
m1
S B2
SS B
m 1
AB
(k-1)(m-1)
SSAB=SS1-SS2-SS3+ SS4
Tno
mk(n - 1)
S2
2
S AB
SS AB
( k 1)( m 1)
2
S TN
SS TN
mk ( n 1)
Trong :
- SA2: c trng cho nh hng ca nhn t A ln kt qu o.
- SB2: c trng cho nh hng ca nhn t B ln kt qu o.
- SAB2: c trng cho nh hng ng thi ca c hai nhn t A v B ln kt qu o .
- STN2: c trng cho sai s o.
Cc bc tnh phng sai theo bng trn nh sau:
Yij
ij
5.7
u 1
Trong : u - o lp li th u; i - mc i vi A; j - mc i vi B
Cng thc trn chnh l tng tt c cc kt qu o trong mt . (1 l tng ng m t
iu kin o xij theo mc A (ai) v mc B (bj) trong lm lp li n ln).
n
Yij2 ( yij u) 2
5.8
u 1
Tng tt c cc kt qu o
trong 1 ct
m
Ai y ij u
i 1 u 1
Tng tt c cc kt qu o
trong 1 hng
k
B j y ij u
j 1 u 1
5.9
42
Yij u Ai
5.10
i 1 j 1 u 1
SS1 y ij u 2
SS 2
i 1 j 1 u 1
SS 4
kmn
yij u
i 1 j 1 u 1
1 k 2
Ai
mn i 1
SS 3
1 m 2
Bj
kn j 1
k
m
1
1
( Ai ) 2
( B j ) 2
kmn i 1
kmn j 1
5.11
5.12
S A2
FA 2
S TN
S B2
FB 2
S TN
FAB
2
S AB
2
S TN
5.13
fA = k -1;
fB = m - 1;
fAB = (k - 1)(n - 1) v fTN= mk(n - 1)
V d 26: Qui hoch hai nhn t: A, k mc; B, m mc; mi cp mc lm lp li n ln.
A
a1
a2
a3
a4
b1
13.2
13.9
4.7
5.8
53.4
48.3
13.6
13.2
b2
18.0
21.1
19.8
17.9
14.0
13.2
9.5
8.6
b3
7.3
8.5
38.2
37.7
5.1
5.9
54.4
55.2
b4
20.0
20.8
60.1
60.9
19.6
18.5
58.2
59.7
a1
a2
a3
a4
hng
b1
27.1
10.5
101.7
26.8
166.1
b2
39.1
37.7
27.2
18.1
122.1
b3
15.8
75.9
11.0
109.6
212.3
b4
40.8
121.0
38.1
117.9
317.8
ct
122.8
245.1
178.0
272.4
818.3
Gii:
1. Tng cc gi tr trong 1 vung Latin :
a2
a3
a4
b1
734.41
110.25
10342.89
718.24
b2
1528.81
1421.29
739.84
327.61
b3
249.64
5760.81
121.0
12012.61
b4
1064.64
14641.0
1451.61
13900.41
3. Tm tng s i vi cc ct:
Th d: A1 = 27.1 + 39.1 + 15.8 + 40.8 = 122.8
4. Tm tng s i vi cc hng:
Th d: B2 = 39.1 + 37.1 + 27.2 + 18.1 = 122.1
5.Tm tng tt c cc kt qu :
yiju = Ai = Bj = 818.3
6. Tm tng bnh phng ca tt c cc kt qu:
SS1 = yiju2 = 32916.43
7. Tm tng bnh phng ca tng cc ct chia cho s kt qu mi ct:
SS 2
1
(122.8 2 245.12 178 2 272.4 2 ) 22262.95
4 2
1
1
188565.75
B 2j
(166.12 122.12 212.3 2 317.8 2 )
23570.72
4 2
4 2
8
( y ij u ) 2
32
818.3 2
20925.47
32
SS A 1704.48
568.16 ;
k 1
4 1
SS B2
2
SS AB
SS AB
7587.11
843.01
( k 1)(m 1) (4 1)(4 1)
2
S saiso
SS saiso
54.13
3.38
mk ( n 1) 4 4( 2 1)
SS B
2645.25
881.75
m 1
4 1
( )2
S2
1704.48
568.16
2645.25
881.75
AB
7587.11
843.01
44
Sai s
16
54.13
Tng
31
11990.97
2
A
2
SS
FA
S
S
FB
S B2 881.75
260.87 3.2
3.38
S SS2
FAB
3.38
568.16
168.09 F (0.95;3;16) 3.2
3.38
2
S AB
843.01
2
249.41 F (0.95;9;16) 2.54
3.38
S SS
a2
a3
a4
b1
c1
y1111,y1112,y1113
c2
y2121,y2122,y2123
c3
y3131,y3132,y3133
c4
y4141,y4142,y4143
b2
c2
y1221,y1222,y1223
c3
y2231,y2232,y2233
c4
y3241,y3242,y3243
c1
y4211,y4212,y4213
b3
c3
y1331,y1332,y1333
c4
y2341,y2342,y2343
c1
y3311,y3312,y3313
c2
y4321,y4322,y4323
b4
c4
y1441,y1442,y1443
c1
y2411,y2412,y2413
c2
y3421,y3422,y3423
c3
y4431,y4432,y4433
Qui hoch ho o theo phng php vung Latin dng phng php phn tch
phng sai nh gi. Cch tnh phng sai ca phng php vung Latin 3 nhn t, mi
nhn t 4 mc, lm theo nh qui hoch bng trn, cho bng sau:
( X i )
S2
Nhn t
n1
S A2
SS A
n 1
n1
S B2
SS B
n 1
n1
S C2
SS C
n 1
2
i
TNo
(n-1)(n-2)
2
S TNo
SS TNo
(n 1)(n 2)
SS1 yij2
5.14
j 1 i 1
SS 3
1 n 2
Bj
n j 1
SS 4
1 n 2
Cq
n q 1
1 n
1 n
1 n
( Ai ) 2 ( B j ) 2 ( C q ) 2
N i 1
N j 1
N q 1
5.15
5.16
Ct
b2
c1
13.2
c2
2.7
19.0
8.0
c1
c1
16.3
32.9
c1
9.5
31.5
c4
51.5
c4
c4
5.9
c4
7.2
15.3
c3
4.6
c3
c3
Tng hng
b4
49.2
c2
14.7
b3
c2
53.1
c2
60.9
c3
55.2
157.0
72.2
52.0
95.1
147.1
125.0
Gii:
1. Tm tng ca cc Ci:
C1= 70.5 ; C2 = 135.7 ; C3 = 116.9 ; C4 = 43.3
2. Tm tng bnh phng ca tt c cc kt qu:
SS1 y ij2 13.2 2 2.7 2 ..... 55.2 2 14505.14
SS 3
6. Tm s hng b chnh:
SS 5
1
(72.2 52.0 95.1 147.1) 2 8390.56
4 4
1
(51.5 32.9 157.0 125.0) 2 8390.56
4 4
1
(70.5 135.7 116 .9 43.3) 2 8390.56
4 4
FA
Nhn t
( )2
S2
1259.28
419.75
2611.60
870.00
1340.75
446.92
Sai s
902.97
150.50
Tng
15
6114.58
S A2
419.75
FB
S C2 446.92
S B2 870.00
5
.
62
4
.
8
F
2.88 4.8
;
C
150.5
150.5
S SS2
S SS2
Kt lun : Ch c yu t B l nh hng ln kt qu o.
BI TP CHNG 5
Bi 1. Kt qu phn tch hng s tc phn ng ring (pht -1) ca phn ng x phng ho
etyl axetat v NaOH ti nhit 0 0C trong phng th nghim c ch ra trong bng di.
Mi th nghim c thc nghim vi my khuy t v khuy bng tay. Kt qu c phn
tch bng php tch phn v vi phn.
Khuy t
Phng php phn tch d liu khc nhau v phng php khuy c nh hng ti kt qu
hay khng? 0,05
Bi 2. Kho st nh hng ca pH n hiu sut x l nc thi phm nhum (%), ngi ta thu c kt qu
nh sau:
pH=2
pH=3
pH=4
pH=5
Ln 1
84,73
92,19
87,64
82,76
Ln 2
84,59
83,47
86,72
89,56
Ln 3
86,22
86,81
87,57
75,23
Ln 4
88,49
89,85
76,29
83,6
Ln 5
87,07
90,22
85,79
76,59
Dng phn tch phng sai phn tch s nh hng ca pH ti hiu sut x l mu. Vi tin
cy thng k 95%.
Bi 3. Xem xt nh hng pH v nhit n vic x l Cd trong nc thi vi nng Cd
ban u l 10 mg/l trong thi gian 30 pht, mi th nghim c lp li 3 ln. Kt qu thu c
nh sau:
pH
2,5
3,5
4,5
48
0,536
0,635
0,698
0,532
0,579
0,602
0,423
0,457
0,520
0,356
0,279
0,325
0,469
0,487
0,504
25
0,513
0,524
0,499
0,498
0,429
0,456
0,456
0,412
0,431
0,334
0,298
0,320
0,386
0,404
0,432
30
0,510
0,438
0,489
0,495
0,429
0,413
0,395
0,386
0,372
0,278
0,265
0,302
0,321
0,354
0,367
35
0,672
0,628
0,698
0,567
0,501
0,532
0,435
0,463
0,394
0,347
0,406
0,425
0,458
0,431
0,560
40
0,789
0,669
0,658
0,678
0,652
0,623
0,602
0,582
0,579
0,532
0,565
0,572
0,567
0,597
0,651
Nhit
20
X1
X2
Y1
a(X1,Y1)
b(X2,Y1)
a+b
Y2
c(X1,Y2)
d(X2,Y2)
c+d
a+c
b+d
N = a+b+c+d
Xi X
X
)2
N (ad bc ) 2
(a b)(c d )(a c)(b d )
6.1
50
vi -1 r +1
6.2
Khi a = d = 0 th r = -1 v b = c = 0 th r = +1
ad = bc th r = 0; ad > bc th r > 0; ad < bc th r < 0
- Kt lun thng k bng chun t:
t
r
1 r 2 so vi gi tr t tra bng t ( p, f= N -2 )
N 2
6.3
C cht ph gia
Tng s
Khng bn nhit
225
25
250
Bn nhit
15
35
50
Tng s
240
60
300
7500
0.55
13416
1 r2
N 2
1 0.55 2
298
0.6975
0.04
17.26
nh gi theo chun t:
t
0.55
13.75 t (0.95;298) 1.65
0.04
X
Y1
X1
n11
X2
n12
...
...
Xj
n1j
...
...
Xs
n1s
n1.
N.P11
Y2
n21
N.P21
N.P22
...
...
ni1
N.Pi2
...
...
nr1
N.Pr2
n.1
...
n.2
...
n.j
ni.
N.Pis
...
...
nrs
...
N.Prj
...
nis
...
nrj
...
...
...
N.Pij
n2.
N.P2s
...
nij
...
nr2
N.Pr1
...
...
n2s
...
N.P2j
...
N.Pi1
N.P1s
n2j
...
ni2
...
Yr
N.P1j
n22
...
Yi
N.P12
nr.
N.Prs
...
n.s
Trong :
n.j l s gi tr c c tnh Xj ca nhn t X.
ni. l s gi tr c c tnh Yi ca nhn t Y.
nij l s gi tr c dng Yi ca nhn t Y v c dng Xj ca nhn t X.
Nh vy, xc sut 1 s o c c tnh Yi (hoc Xj) = tn sut xut hin s o c c tnh Yi
(hoc Xj) c tnh theo cc cng thc sau:
P (Yi )
ni
N
nj
P( X j )
6.4
P(Y )
i
i 1
ni
i 1
P( X
j 1
n
j 1
6.5
Vi
P
i 1 j 1
ij
1
q2
ni n j
N N
6.6
Khi ta c h thc:
r
i 1 j 1
(nij N . Pij ) 2
6.7
N . Pij
2 bng(p,f) vi f = ( r -1 )( s - 1)
Nu:
q2 tnh > 2 bng th X nh hng ln Y (X v Y khng c lp)
q2 tnh < 2 bng th X khng nh hng ln Y (X v Y c lp)
V d 29: iu tra 100 thanh nin v c im: thch mu sn vng v khng thch, ta c kt
qu bng di.
Nam
Tng
52
23
32
(22.55)
Khng
(32.45)
18
27
(18. 45)
Tng
(26.55)
41
59
55
45
n = 100
p ij
ni .n j
N2
; t tnh Npij
n1 n1
41 55
100
22.55 .
2
N
100 2
- Theo cng thc 6.7:
th d :
Np11 N
22.55
32.45
18.45
26.55
0.00898 0.0062403 0.0109756 0.0076271 0.033823
2 q2
ta dng chun t:
p A pB
ttnh =
Trong :
pq pq
N A NB
XA XB
NA NB
6.8
q=1- p
6.9
Bi ton so snh t l :
p1
250
0.833
300
p2
240
0.6 v q2 = 1 0.6 = 0.4
400
p
t12
v q1 = 1 0.833 = 0.167
250 240
0.7 v q = 1 0.7 = 0.3
300 400
0.833 0.6
300
400
Thuc
24
20
Gi dc
20
23
C ht thuc
Tng s trng hp
Khng b ung th
600
200
800
B ung th
35
165
200
Tng s
635
365
1000
54
CHNG 7
M HNH HO THC NGHIM A NHN T BC MT Y V RT GN
9.1. i cng v m hnh ho thc nghim a nhn t
V nguyn tc mi s kin u c th qui v mt qui lut, qui lut phi c m t
bng nhng cng c khc nhau, chnh xc nht l s dng cng c ton hc. Ton hc l khoa
hc m t cc qui lut, khi gi l m hnh ho ton hc v c biu din bng cc phng
trnh hay cc biu thc ton hc.
Cc phng trnh ton hc c biu din bng nhng hm s, n lt cc hm s
li c biu din bng cc th.
Phng trnh ton hc tng qut nht l a thc, v vi mi loi hm s cui cng u
c th qui v di dng a thc.
Mt a thc tng qut (Phng trnh hi qui) c th m t cho bt k hm s no. a
thc c: a thc bc 1, bc 2, ... bc cao. Tng ng vi bc ca a thc l chnh xc ca
m hnh. Bc cng cao th m hnh m t cng chnh xc qui lut v ngc li:
n
i j
y bi xi bij xi x j
i j k
7.1
Trong :
- y: hm mc tiu, m hnh nghin cu m t qui lut tm c.
- xi: nhn t hoc s kin hay nhn t nh hng ln hm mc tiu.
- bi: h s hi qui bc 1, m t nh tnh v nh lng nh hng ca nhn t x i ln hm mc
tiu.
- bij: h s hi qui bc 1, m t nh hng ng thi ca 2 nhn t xi v xj.
- bijk: h s hi qui bc 1, m t nh hng ng thi ca c 3 nhn t xi, xj v xk.
- bii: h s hi qui bc 2, m t nh hng bc 2 ca nhn t th xi ln kt qu thc nghim.
H s hi qui ca phng trnh hi qui cho ta bit:
- V gi tr tuyt i bi m t mc nh hng ca n: gi tr ln th nh hng mnh, gi tr
nh th nh hng yu hay khng nh hng.
- V du ca h s b:
b > 0: nh hng tch cc ln hm mc tiu v n lm hm mc tiu tng ln.
b < 0: nh hng tiu cc ln hm mc tiu v n lm hm mc tiu gim i.
ngha ca ham mc tiu: Phng trnh hm mc tiu hoc phng trnh hi qui
nhm m t nh hng ca tt c cc yu t ln qu trnh bng mt phng trnh. Khi tm
c hm mc tiu m t ng thc nghim, chng ta s tnh trc c gi tr ca hm mc
tiu, tc l tnh c kt qu nghin cu m khng cn lm nghin cu.
Nguyn tc tm cc h s hi qui: c bao nhiu n s (h s hi qui b) th t nht phi
c by nhiu phng trnh (nu khng th phng trnh s v nh hoc v nghim).
V d: c 3 nhn t x1, x2 v x3 nh hng ln kt qu nghin cu y. Phng trnh hi
qui bc mt ba nhn t c dng:
y b0 x0 b1 x1 b2 x2 b3 x3 b12 x1 x2 b13 x1 x3 b23 x2 x3 b123 x1 x2 x3 7.2
n!
i!( n i )!
7.4
S s hng chp 1:
3!
1
0!(3 0)!
C13
S s hng chp 2:
C32
3!
3
2!(3 2)!
3!
3
1! (3 1)!
7.5
S s hng chp 3:
C3
3
3!
1
3! (3 3)!
7.6
x2
x3
Mc gc (0)
01
02
03
3
56
Mc cao (+1)
01 + 1
02 + 2
03 + 3
Mc thp (-1)
01 - 1
02 - 2
03 - 3
N
1
2
3
4
5
6
7
8
x0
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1
x1
-1
+1
-1
+1
-1
+1
-1
+1
x2
-1
-1
+1
+1
-1
-1
+1
+1
YI
YII
y1
y2
y3
y4
y5
y6
y7
y8
x
u 1
2
iu
7.7
u: th nghim th u.
2. Ma trn thc nghim c tnh cht i xng:
N
x
u 1
iu
7.8
x
u 1
iu
x ju 0
7.9
31
x2,x3,x4,x5
32
x1,x2,x3,x4,x5
Bc 2: Lam th nghim theo ma trn thc nghim.
Lm thc nghim lp li ly gi tr trung bnh. Th t tin hnh thc nghim phi
ngu nhin trnh sai s h thng. 16 s ngu nhin ca 32 thc nghim lp nh sau:
2, 15, 9, 5, 12, 14, 8, 13, 16, 1, 3, 7, 4, 6, 11, 10.
15, 13, 10, 5, 14, 4, 6, 1, 7, 8, 3, 2, 9, 12, 11, 16.
Bc 3: nh gi s lp lai ca th nghim.
Nu mi th nghim c tin hnh a ln (a-s ln lp li ca th nghim), nh gi s
lp li ca th nghim theo chun Cochran:
S u2 (max)
Gtnh
S
u 1
7.10
2
u
S u2 ( y iu y iu ) 2
Trong :
7.11
i 1
bi
xiu yu
bij
u 1
N
N
bijk
x
u 1
iu
x
u 1
iu
x ju y u
7.12
x ju xku yu
7.13
N
Bc 5. nh gi tnh c ngha ca h s hi qui:
V b* ch ra nh hng nh tnh v nh lng ca cc nhn t ln kt qu thc
nghim, nn phi c bi > sai s cu thc nghim th khi gi tr ca h s b i mi gi l c
ngha. V vy, mt h s hi qui c coi l c ngha nu tho mn bt ng thc sau:
ti tnh > ti bng (P,f)
Vi:
ti tnh
bi
S bi
7.14
trong :
S 02
N
a/ Trng hp 1: Vi thc nghim ch c th nghim lp tm
S bi2
7.15
S 02
m
Trong :
yu0
y
i 1
0
iu
1 m 0
( y iu y u0 ) 2
m 1 i 1
vi m: s thc nghim lp tm
7.16
7.17
m
V: f = m 1
b/ Trng hp 2: Mi th nghim tin hnh a ln.
S 02
1
N
S
u 1
2
u
7.18
2
S phuhop
S 02
1 N
( y u y u ) 2
N L u 1
7.20
7.21
Trong :
- y u : kt qu thc nghim th u tnh theo phng trnh hi qui sau khi loi b
nhng h s khng c ngha.
- y u : gi tr trung bnh ca a ln thc nghim ca thc nghim th u.
- y u - y u : sai s gia l thuyt v thc nghim thc nghim th u.
a/ Trng hp 1: Vi thc nghim ch c th nghim lp tm
S 02
1 m 0
( y iu y u0 ) 2
m 1 i 1
7.16
1
N
S
u 1
2
u
7.18
Cc bin c lp c chn l:1/ Z 1: nhit , 0C; 2/ Z2: hm lng Clo trong phn
thng hoa, % trng lng; 3/ Z3: t s nng SiO2 v TiO2 trong phn thng hoa.
thun tin cho vic nghin cu ngi ta a vo bin o x 0, x0 = 1 v ta c ma trn
qui hoch vi bin o c trnh by trong ma trn quy hoch vi bin o 23
Trong v d ny, v khng lm th nghim lp li tt c cc th nghim, nn xc
nh phng sai lp li (sai s th nghim) ta lm 3 th nghim lp tm v nhn c ba gi
tr ca hm mc tiu y nh sau:
y10 295 ;
y 20 312 ;
y 30 293
Cc nhn t trong h m ha
S th t
th nghim
Z1
Z2
Z3
x1
x2
x3
1
2
3
4
5
6
7
8
300
200
300
200
300
200
300
200
45
35
35
45
45
35
35
45
1.25
1.25
1.25
1.25
0.75
0.75
0.75
0.75
+
+
+
+
-
+
+
+
+
+
+
+
+
-
296
122
239
586
232
292
339
383
Cc bc gii
Phng trnh hi quy bc mt ba nhn t y c dng nh sau:
y = b0 + b1x1 + b2x2 + b3x3 + b12x1x2 + b13x1x3 + b23x2x3 + b123x1x2x3
thun tin cho vic tnh ton, ma trn k hoch ha thc nghim c m rng
trong bng sau:
Stt
x0
x1
x2
x3
x1x2
x1x3
x2x3
x1x2x3
y
Cal/m.hC
1
2
3
4
5
6
7
8
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
-
+
+
+
+
+
+
+
+
-
+
+
+
+
-
+
+
+
+
+
+
+
+
-
+
+
+
+
296
122
239
586
232
292
339
383
Trong : + = +1 v - = 1
Bc 1. Xc nh cc h s hi qui bi
-
bi
x
u 1
iu
yu
N
khi gn du ct xi vo ct y tng ng theo hng), ta c:
8
b0
x
u 1
0u
y 0u
8
311.125
8
y1u
u 1
1u
bij
x
u 1
iu
x ju y u
N
tr khi gn du ct xixj vo ct y tng ng theo hng), ta c:
8
b12
1u
x 2u y u
8
1 296 1 122 (1) 239 (1) 586 1 232 1 292 (1) 339 (1) 383
8
75.625
u 1
bijk
x
u 1
iu
x ju x ku yu
N
gi tr khi gn du ct xixjxk vo ct y tng ng theo hng), ta c:
8
b123
1u
x 2 u x 3u y u
8
1 296 1 122 (1) 239 (1) 586 (1) 232 ( 1) 292 1 339 1 383
8
26.125
u 1
bi
S bi
S0
S 02
Trong S
hay S bi
. Do vy ta tin hnh cc bc sau:
N
N
- Xc nh gi tr S0
2
bi
62
0
iu
0
iu
y u0
i 1
(y
i 1
0
iu
y u0 ) 2
S 02 109
------> Sbi = 3.69
N
8
Xc nh ti tnh , p dng cng thc 7.14 ta c:
S 02
i 1
S b2 i
ti
t0
b0
S bi
bi
S bi
311.125
84.3
3.69
x0
x1
x2
x3
x1x2
x2x3
x1x2x3
(yu - y u )2
1
2
3
4
5
6
7
8
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
-
+
+
+
+
+
+
+
+
-
+
+
+
+
-
+
+
+
+
-
+
+
+
+
296
122
239
586
232
292
339
383
305
113.75
248
577.75
223
300.25
330
391.25
81
68.0625
81
68.0625
81
68.0625
81
68.0625
u : kt qu thc nghim th u tnh theo phng trnh hi qui sau khi loi b cc
y
2
S phuhop
(y
u 1
yu ) 2
N L
2
S phuhop
S02
- Xc nh Ftra bng
P = 95%, = 0.05; f1 = N L = 8 6 = 2; f2 = m 1 = 3 1 = 2.
Tra ph lc A4 xc nh c F0.95(2,2) = 19.2
- Kim nh
Do Ftnh = 2.735 < 19 = Ftra bng, do phng trnh hi qui tm c m t ng thc
nghim.
= 311.125 34.625x1 + 63.125x2 75.625x1x2 + 67.125x2x3 26.125x1x2x3
y
(*)
9.3. M hnh ho thc nghim bc 1 rt gn
Lm thc nghim theo ma trn bc 1 y th s thc nghim qu ln khi n ln. Khi
phi tin hnh thc nghim rt gn.
S thc nghim rt gn c tnh theo cng thc:
N = 2n-q
7.22
Vi n l s cc nhn t kho st v q l mc rt gn.
C th minh ho c s ca vic rt gn s thc nghim l hnh hp c 8 nh, c th
gn ng thay hnh hp ny bng mt hnh t din ni tip trong ch c 4 nh, tc l lm 4
thc nghim thay v lm 8 thc nghim. Khi lm thc nghim theo phng php ny s cho ta
m hnh c gn ng thp hn so vi m hnh thc nghim y .
V d:
7.23
V d:
7.24
v x1 = 1 (vi x1 = 1)
2
Suy ra:
x2x3 = x1
x1x3 = x2
7.25
x1x2 = x3
T biu thc tng phn v biu thc pht sinh, ta s xy dng c ma trn thc
nghim bc 1 rt gn, tho mn cc tnh cht ca ma trn thc nghim.
Bng 7.5. Bng ma trn thc nghim rt gn 23-1
(c 3-1=2 ma trn ct gc l x1 v x2, ct x3= x1x2)
N
x0
x1
x2
x3= +x1x2
x3= - x1x2
+1
-1
-1
+1
-1
+1
+1
-1
-1
+1
+1
-1
+1
-1
+1
+1
+1
+1
+1
-1
7.26
Cc h s bi' suy bin, c cha cc thnh phn b i' = i ik c tm ra theo biu thc
pht sinh.
Cc phng php tnh, nh gi phng trnh hi qui lm tng t nh i vi
phng trnh hi qui bc 1 y (dng 2n).
V d 32: Nghin cu qu trnh iu ch ankylsunphonat s cp trong ni hp c my khuy.
Dung dch nc natri hidrosunfit nng 36 - 38% v cc Olephin - crckinh phn on 240
- 3200C trong cng nghip l nhng ho cht c bn. NaNO3 v oxy khng kh c s dng
nh l cht kch thch cc gc t do.
Cc nhn t nh hng n phn ng c chn lm cc bin s c lp: 1/ thi gian
phn ng, x1 gi; 2/ nhit phn ng, x2 0C; 3/ t l phn t gam ca natri hidrosunfit v
olefin, x3; 4/ t l khi lng n-propanol v olefin, x 4; 5/ t l th tch n-propanol v olefin, x 5;
v/v.
Hm mc tiu y l hiu sut ankylsuphonat tnh theo phn trm so vi l thuyt.
Bng 7.6. iu kin tin hnh thc nghim v Ma trn thc nghim bc mt rt gn 25-2.
Tn
x1
x2
x3
x4
x5
Mc gc
2.0
100
1.5
0.2
2.0
Khong thay i
1.0
10
0.5
0.1
1.0
Thnghim
1
Ma trn m ho
Hm mc tiu y (%)
x0
x1
x2
x3
x4
x5
+1
-1
-1
-1
-1
-1
14.5
+1
+1
+1
-1
-1
-1
18.6
+1
-1
-1
+1
+1
-1
13.8
+1
+1
-1
+1
-1
+1
51.0
+1
-1
+1
+1
-1
+1
23.2
+1
+1
-1
-1
+1
+1
41.0
+1
-1
+1
-1
+1
+1
38.0
+1
+1
+1
+1
+1
-1
17.6
2
0
Xc nh cc h s bi
N
bi
x
u 1
iu
yu
N
khi gn du ca ct xi cho ct y tng ng theo hng), ta c:
8
b0
x
u 1
0u
y 0u
8
27.2125
8
y1u
u 1
1u
bi
S bi
66
Trong S b2 i
sau:
-
S
S 02
2
hay S b i 0 . Gi thit S 0 = 2.814. Do vy ta tin hnh cc bc
N
N
0.593
N
8
Sb i
b0
S bi
bi
S bi
27.2125
45.88 ;
0.593
t1
b1
S bi
4.8375
= 8.16
0.593
Tng t,
t2 = 4.83;
t3 = 1.37;
t4 = 0.65; t5 = 18.7;
- Xc nh t tra bng
Vi P = 95%, f = m 1 = 3 1 = 2
Tra bng 2 chiu trong ph lc A2 ta c: t0.95 (2) = 4.3
Nh vy, t3 < tp(f) v t4<tp(f), do cc h s b3 v b4 b loi ra khi phng trnh hi qui.
Phng trnh vi cc h s hi qui cn li c dng:
= 27.2125 + 4.8375x1 2.8625x2 + 11.0875x5
y
(*)
Bc 3. nh gi tnh ph hp ca phng trnh hi qui thu c
Stt
x0
x1
x2
x5
1
2
3
4
5
6
7
8
+
+
+
+
+
+
+
+
-1
+1
-1
+1
-1
+1
-1
+1
-1
+1
-1
-1
+1
-1
+1
+1
-1
-1
-1
+1
+1
+1
+1
-1
14.5
18.6
13.8
51.0
23.2
41.0
38.0
17.6
14.6
17.65
14.6
45.55
31.05
45.55
31.05
17.65
(yu - y u )2
0.01
0.9025
0.64
29.7025
61.6225
20.7025
48.3025
0.0025
thun tin cho vic tnh ton, ta lp bng ma trn cha cc ct y u v (yu - y u )2. Trong
:
u : kt qu thc nghim th u tnh theo phng trnh hi qui sau khi loi b cc
y
(y
y u ) 2
161.885
40.47125
N L
84
L: s h s c ngha
- Xc nh Ftnh theo phng trnh 7.20 ta c:
2
S phuhop
u 1
Ftnh
2
S phuhop
2
0
40.47125
14.38
2.814
- Xc nh Ftra bng
P = 95%, = 0.05; f1 = N L = 8 4 = 4; f2 = m 1 = 3 1 = 2.
Tra ph lc A4, F0.95(4,2) = 19.25
- Kim nh
Do Ftnh = 14.38 < 19.25 = Ftra bng, do phng trnh hi qui tm c m t ng
thc nghim.
= 27.2125 + 4.8375x1 2.8625x2 + 11.0875x5
y
(*)
BI TP CHNG 7
Bi 1. Kho st iu kin ti u phn hy KMnO4 ph thuc vo 2 yu t: nhit x1 (oC)
v lng cht xc tc x2 (mg/mL). Ma trn thc nghim c cho bng sau:
STT
x1
x2
x1x2
95
89
80
72
85
86
86.5
Z1
Z2
Z3
Z4
60
16
0.8
80
44
100
16
0.8
120
70
60
24
0.8
120
39
100
24
0.8
80
98
60
16
1.6
120
11
100
16
1.6
80
65
60
24
1.6
80
51
100
24
1.6
120
77
80
20
1.2
100
56
10
80
20
1.2
100
58
68
11
80
20
1.2
100
57
X1
X2
X3
Mc gc
2500
100
45
1500
30
15
STT
x0
x1
x2
x3
y1 (*10-4)
y2 (*10-4)
y3 (*10-4)
6.64
6.26
6.17
3.74
3.34
3.65
3.01
2.59
2.8
2.90
2.50
2.50
3.42
3.02
3.52
3.07
2.65
2.83
1.34
1.05
1.27
1.09
0.81
0.99
CHNG 8
M HNH HO THC NGHIM A NHN T BC HAI Y HAY RT GN
M hnh ho thc nghim bc 1 ch gm cc s hng bc 1 cho nn ph hp thp.
Mun nng cao ph hp phi c cc s hng bc 2. Khi tin hnh m hnh ho thc
nghim bc 2.
C nhiu gii php tm phng trnh hi qui bc 2, ph bin nht l hai phng php:
1/ Dng ma trn tm trc giao;
2/ Dng ma trn tm xoay.
Trong phng trnh hi qui bc 2 c bao nhiu s hng th t nht phi c by nhiu
phng trnh (by nhiu thc nghim) tm c cc h s hi qui tng ng cho mi s
hng.
10.1. M hnh ho thc nghim bc 2 tm trc giao
Vi thc nghim c 3 nhn t nh hng ln kt qu thc nghim. Khi tin hnh m
hnh ho thc nghim bc 1 y th v mt hnh hc m hnh l mt hnh lp phng 8
nh, mi nh ng vi 1 thc nghim v tm c mt h s bi tng ng. tm c cc
s hng bc 2 ta phi lm thm cc thc nghim tm (mc gc) v nhng thc nghim
im sao (*) l nhng im nm trn trc to ca nhn t tng ng.
S thc nghim ca tm m hnh ho thc nghim bc 2 tm trc giao, c tnh
theo cng thc sau:
N = 2n-q + 2n + N0
8.1
Trong :
-2n-q: s thc nghim ma trn gc
-2n: s thc nghim im sao.
-N0: s thc nghim im tm, thng ly N0 = 1.
xi 1;
xithuc xigoc
8.2
t:
8.3
(x
u 1
Trong :
2
iu
).( x 2ju ) 0
8.4
2 nq 2 d 2
2 nq 2 n N 0
8.5
8.6
N 2 n q 2 2 n q 1
22
1.000
2/3=0.6667
15
1.2154
8 /15=0.7303
24
25
1.4142
4/5=0.8000
25-1
27
1.5467
(4 3 )/9=0.7698
43
1.7244
(4 10 )/15=0.8433
x0
x1
x2
x3
x1x2
x1x3
x2x3
x1'2
x2'2
x3'2
x1 -
x2 -
x3 -
y1
x12 -
x22 -
x32 -
y2
x12 -
x22 -
x32 -
y3
x12-
x22 -
x32 -
y4
x12 -
x22 -
x32 -
y5
x12 -
x22 -
x32 -
y6
x12 -
x22 -
x32 -
y7
x12 -
x22 -
x32 -
y8
+d
(+d)2-
y9
10
-d
(-d)2-
y10
11
+d
(+d)2-
y11
12
-d
(-d)2-
y12
13
+d
(+d)2-
y13
14
-d
(-d)2-
y14
15
y15
8.7
bi
xiu . y u
u 1
N
x
u 1
bij
2
iu
x
u 1
N
(x
bii
(x
u 1
N
2
iu
(x
u 1
.x ju yu
iu
u 1
iu
8.8
.x ju )
). y u
8.9
2
iu
Sb i
bi
S bi
tij tnh =
S 02
2
S
2 ; b ij
( xiu )
S 02
S bij
S 02
2
Sb i
2 ;
i
( xiu x ju )
bii
tii tnh = S
y
k 1
0
k
8.11
bij
S 02
( xiu2 ) 2
1 N0 0
( yk y 0 ) 2
N 0 1 k 1
N0
y0
bij
8.12
8.13
8.14
N0
Ftnh
2
S phuhop
2
S phuhop
S 02
1 N
( yu y u ) 2
N L u 1
8.15
8.16
72
Trong : y u : kt qu thc nghim th u tnh theo phng trnh hi qui sau khi
loi b nhng h s khng c ngha.
L: s s hng cn li sau khi nh gi tnh c ngha ca cc h s hi qui.
nh gi tnh ph hp ca m hnh, so snh Ftnh vi Fbng(p,f1,f2)
f1 = N L;
f2 = N0 - 1 (N0 l s thc nghim lp tm)
Nu Ftnh < Fbng suy ra m hnh m t ng thc nghim.
V d 33. Xc nh iu kin t mc phn hu ti u borat bng hn hp axit sunfuric v
axit photphoric. Chn cc nhn t nh hng n mc phn hu y bao gm: 1/ z 1 - nhit
phn ng, 0C; 2/ z2 - thi gian phn ng, pht; 3/ z3 - axit photphoric chun, %; 4/ z4 - nng
axit photphoric % P2O5 (d theo h s hp thc).
Bng 8.3. iu kin tin hanh thc nghim
Nhn t
Mc gc
z0j
Khong thay i
Nhn t
Mc gc
z0j
Khong thay i
z1
55
25
z3
80
20
z2
37.5
22.5
z4
32.8
18.8
zj
zj
b0
x
u 1
N
x
u 1
b1
x
u 1
N
. yu
1u
x
u 1
2
1u
0u
. yu
2
0u
b4 = -4.394
b12
x
u 1
25
1u
(x
u 1
1u
x 2u yu
.x 2 u ) 2
2.1625
2
2
2
2
2
16
1 1 (1) (1) ... (1) (1)
2
Tng t, tnh c:
b13 = -0.0875;
b14 = 1.1875;
b23 = 0.5625;
b24 = -0.7875;
b34 = 1.9125.
74
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
x0
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1
x1
+1
-1
+1
-1
+1
-1
+1
-1
+1
-1
+1
-1
+1
-1
+1
-1
0
+1.414
-1.414
0
0
0
0
0
0
x2
+1
-1
-1
+1
-1
+1
+1
-1
-1
+1
+1
-1
+1
-1
-1
+1
0
0
0
+1.414
-1.414
0
0
0
0
x1x4
+1
-1
+1
-1
-1
+1
-1
+1
+1
-1
+1
-1
-1
+1
-1
+1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
x2x3
+1
-1
+1
-1
-1
+1
-1
+1
-1
+1
-1
+1
+1
-1
+1
-1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
x2x4
+1
-1
-1
+1
+1
-1
-1
+1
-1
+1
+1
-1
-1
+1
+1
-1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
x3x4
+1
+1
-1
-1
-1
-1
+1
+1
+1
+1
-1
-1
-1
-1
+1
+1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
y.
86.9
40.0
66.0
34.4
76.8
55.7
91.0
47.6
74.1
52.0
74.5
29.6
94.8
49.6
68.6
51.8
61.8
95.4
41.7
70.0
42.4
77.6
58.0
45.6
52.3
(x
b11
u 1
N
2
1u
(x
u 1
). y u
2
1u
25
(x
2
1u
u 1
N
0.8). y u
(x
2
1u
u 1
0.8) 2
0.2 86.9 ... 0.8 61,8 1.2 95.4 1.2 41.7 0.8 70... 0.8 52.3
0.2 2 ... (0.8) 2 1.2 2 1.2 2 ( 0.8) 2 ... (0.8) 2
4.63
yo
y
k 1
0
k
b44 = -5.17
1 N0 0
( y k y0 ) 2
N 0 1 k 1
1
(61.8 62.2) 2 (59.3 62.2) 2 (58.7 62.2) 2 (69 62.2) 2 22.35
4 1
S b1 S b2 S b3 S bi
S b12 Sb 23 Sb13 S b ij
Sb11 Sb22 Sb33 Sbii
22.35
0.946
25
S 02
( xiu ) 2
22.35
1.057
20
S 02
22.35
1.182
2
(
x
.
x
)
16
iu ju
S 02
( xiu2 ) 2
22.35
1.67
8
bi
S bi
, ta c:
t0 =
61.528
65 ;
0.946
t1 =
17.397
16.46 ; t2 = 6.05; t3 = 4.45; t4 = 4.2
1.057
t12 =
2.1625
1.83 ; t13 = 0.074; t14 = 1 ; t23 = 0.476; t24 = 0.67; t34 = 1.6
1.182
t11 =
4.63
2.77 ; t22 = 0.78; t33= 2.55; t44 = 3.1
1.67
x1
x2
x3
x4
( yu y u ) 2
+1
+1
+1
+1
+1
86.9
85.63
1.62
+1
-1
-1
+1
+1
40.0
38.05
3.79
+1
+1
-1
-1
+1
66.0
63.435
6.579
+1
-1
+1
-1
+1
34.4
41.42
49.294
+1
+1
-1
+1
-1
76.8
81.635
23.38
+1
-1
+1
+1
-1
55.7
59.62
15.37
+1
+1
+1
-1
-1
91.0
85.00
35.96
+1
-1
-1
-1
-1
47.6
37.43
103.45
+1
+1
-1
+1
+1
74.1
72.85
1.57
+1
-1
+1
+1
+1
52.0
50.83
1.36
+1
+1
+1
-1
+1
74.5
76.215
2.94
+1
-1
-1
-1
+1
29.6
28.64
0.919
+1
+1
+1
+1
-1
94.8
94.415
0.148
+1
-1
-1
+1
-1
49.6
46.84
7.6
+1
+1
-1
-1
-1
68.6
72.22
13.126
+1
-1
+1
-1
-1
51.8
50.21
2.53
+1
61.8
61.53
0.074
+1
+1.414
95.4
86.13
85.98
+1
-1.414
41.7
36.93
22.76
+1
+1.414
70.0
70.56
0.32
+1
-1.414
42.4
52.49
101.86
+1
+1.414
77.6
68.182
88.69
+1
-1.414
58.0
54.87
9.77
+1
+1.414
45.6
55.315
94.38
+1
-1.414
52.3
67.74
238.43
2
- Theo cng thc 8.16: S phuhop
1
1
( yu y u ) 2
911.9 45.595
N L u 1
25 5
Ftinh
2
S phuhop
2
0
45.495
2.026
22.35
khi s dng axit photphoric nng, nng 30.3% P 205 v 98.9% nu s dng axit chit nng
29.6% P205.
10.2. M hnh ho thc nghim bc 2 tm xoay
M hnh ho thc nghim bc 2 tm xoay, c tin hnh trn c s xy dng ma trn
qui hoch ho thc nghim bc 2 tm xoay, cc ma trn ct bc cao trong ma trn thc
nghim c tnh cht nh sau:
N
u 1
N
N .2
2
iu
2
iu
u 1
vi i = 1
8.17
x 2ju 3 N .4
8.18
4
n
2 n 2
vi iu kin:
suy ra
8.19
n.( N o N o )
n
( 2 1 )
o >
n2
(n 2).N
8.20
2n-q
Ngc
N*
N0
22
1.414
1.682
24
16
2.000
32
10
10
2.378
5-1
16
10
2.000
2
2
8.22
b0 C1 yu C2 xiu2 yu
u 1
bi C3 xiu yu ;
u 1
8.24
u 1
8.23
i 1 u 1
i 1 u 1
u 1
8.25
C1
C2
C3
C4
C5
C6
0.2000
0.1000
0.1250
0.1250
0.0188
0.1438
0.1667
0.0569
0.0731
0.0625
0.0069
0.0695
0.1428
0.0357
0.0417
0.0312
0.0037
0.0350
b*
ttnh = S
b
N0
S 02
8.27
(y
k 1
0
k
y 0 )2
8.28
N0 1
S b20 C1S 02 ;
S b2i C3 S 02 ;
S b2ij 2.C4 .S 02 ;
Sb2ii C6 S 02
8.29
Trong :
2
S phuhop
2
S phuhop
8.30
S 02
2
yu y u 2 y k0 y 0
N
N0
u 1
k 1
8.31
fph
Nu Ftnh < Fbng (P,fph,f0) th cho php kt lun, m hnh tm c hon ton m t ng
vi thc nghim kho st.
V d 34: Qu trnh kt dnh ca cc cht nn da trn s chit thu ngn t dung dch mui
axit bng nhm kim loi. Nghin cu ng hc ca phn ng ho hc ny nh hng bi cc
yu t: nhit ca dung dch, 0C (x1); tc chy ca dung dch trong bnh phn ng, mL/L
(x2); khi lng ca nhm, g (x3). Kt qu ca qu trnh c xc nh bng nng ca thu
ngn trong dung dch sau khi tinh ch. Mi nhn t kho st 2 mc.
v d ny ta s lp phng trnh biu din s ph thuc ca nng thu ngn thu
c vo cc yu t trn vi phng n thc nghim bc hai tm xoay.
Ta s lm 8 th nghim gc, 6 th nghim im sao v 6 th nghim tm. Kt qu
thu c nh sau:
Cc mc
mc trn (+)
mc c s (0)
mc di (-1)
x1
90
80
70
10
x2
1050
750
450
300
x3
14.66
12.66
10.66
xo
x1
x2
x3
0.4271
0.2761
0.7045
0.3855
0.1034
0.0956
0.294
0.108
-1.682
0.3464
10
1.682
0.0783
11
-1.682
0.0714
12
1.682
0.3321
13
-1.682
0.7048
14
1.682
0.2094
15
0.1224
16
0.1382
17
0.1204
18
0.0943
19
0.0698
20
0.1135
Hng dn gii
M hnh thc nghim bc hai tm xoay ba nhn t n=3, tra bng 8.6 ta c:
N
3
C1
C2
C3
C4
C5
C6
Bc 1. Xc nh cc h s hi quy
y
u 1
4.795
xiu yu
xiu x ju yu
u 1
u 1
u 1
x2u yu 1.0283
2
3u
y u 4.9806
u 1
u 1
y u 3.53575
u 1
x3u yu -2.0255
2
2u
u 1
y u 3.5957
u 1
2
1u
u 1
u 1
yu
u 1
x1u yu 1.1147
2
iu
u 1
b0 C1 y u C 2 xiu2 y u
u 1
i 1 u 1
2
2
- Xc nh h s b11 theo cng thc 8.25: bii C 4 xiu yu C5 xiu yu C 2 yu
u 1
i 1 u 1
u 1
S 02
1 N0 0
1 5 0
0 2
(
y
y
)
( y k y 0 ) 2 0.000586
k
N 0 1 k 1
5 1 k 1
2C4 S 02 8.56 10 3 ;
b*
S bi C3 S 02 6.545 10 3 ;
S bii C6 S 02 6.38 10 3 ;
t3 = 22.6;
(y- y )2
0.4271
0.4230
1.68110-5
0.2761
0.2773
1.4410-6
0.7045
0.7061
2.5610-6
0.3855
0.3872
2.8910-6
0.1034
0.1033
110-8
0.0956
0.0957
110-8
0.2940
0.2945
2.510-7
0.108
0.1137
3.2510-5
0.3464
0.3485
4.4110-6
0.0783
0.0739
1.9410-5
0.0714
0.0740
6.7610-6
0.3321
0.3272
2.410-5
0.7048
0.7054
3.610-7
0.2094
0.2065
8.4110-6
0.1224
0.1098
1.610-4
0.1382
0.1098
5.310-4
0.1204
0.1098
1.110-4
0.0943
0.1098
2.410-4
0.0698
0.1098
1.610-3
0.1135
0.1098
1.410-5
SS sk ( yu y u ) 2 2.7738 10 3
u 1
N0
SS 0 ( y k0 y 0 ) 2 0.002344
k 1
SS sk SS 0
0.0027738 0.002344
8.596 10 5
N L N0 1
20 10 6 1
Ftinh
2
S phuhop
S 02
8.596 10 5
0.1467
0.000586
Bi 1. Hiu sut (y) ca qu trnh khu mch nha epoxi bng cht TAS, bn va p ca
vt liu (N/cm2) ph thuc vo cc yu t sau: hm lng TAS (x 1, %) v nhit phn ng
(x2, oC). Kt qu tin hnh th nghim c cho di y:
Nhn t
Mc thp
Mc cao
x1
50
70
x2
110
140
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
x1
-1
1
-1
1
-1.414
1.414
0
0
0
0
0
0
0
x2
-1
-1
1
1
0
0
-1.414
1.414
0
0
0
0
0
Y
79
85.1
91
87.1
90
85.6
77
84.5
83.7
85.1
85.8
83.9
86.3
xo
x1
x2
x3
0.4271
0.2761
0.7045
0.3855
0.1034
0.0956
0.294
0.108
-1.682
0.3464
10
1.682
0.0783
11
-1.682
0.0714
12
1.682
0.3321
13
-1.682
0.7048
14
1.682
0.2094
15
0.1224
16
0.1382
17
0.1204
18
0.0943
19
0.0698
20
0.1135
X1
X2
X3
Mc thp
30
15
14
Mc c s
45
37.5
27
Mc cao
60
60
40
STT
X1
X2
X3
47.6
68.6
51.8
91.0
29.1
66
34.4
74.5
-1.2154
41.7
10
+1.2154
95.4
11
-1.2154
42.4
12
+1.2154
70
13
-1.2154
52.3
14
+1.2154
45.6
15
61.8
0
x
i 1
9.1
Phng trnh hi qui tng qut ca m hnh tm c bng phng php mng n
hnh c dng:
n
i j
y i xi ij xi x j ( xi x j )
i j r
ijr
xi x j xr
9.2
x1
x2
x3
y1
y2
y3
0.5
0.5
y12
0.5
0.5
y13
0.5
0.5
y23
1/3
1/3
y123
1/3
i j
y bi xi bij xi x j
vi :
i j k
ijk
xi x j x k
b i = yi
bij = 4yij - 2yi - 2yj
bijk= 27yijk - 12(yij + yik + yjk) + 3(yi + yj + yk)
9.3
9.4
9.5
9.6
Hnh 9.2. Ma trn va cch lp phng trnh hi qui cho trng hp n = 3, N =15
Bng 9.3. Ma trn thc nghim cho trng hp n=3, N=15
n
x1
x2
x3
y1
y2
y3
0.5
0.5
y12
0.5
0.5
y13
0.5
0.5
y23
0.75
0.25
y1112
0.25
0.75
y1222
0.75
0.25
y1113
10
0.25
0.75
y1333
11
0.75
0.25
y2223
12
0.25
0.75
y2333
13
0.5
0.25
0.25
y1123
14
0.25
0.5
0.25
y1223
15
0.25
0.25
0.5
y1233
i j
i j
y bi xi bij xi x j ij xi x j ( xi x j )
i j k
ijk
xi x j xk
vi: bi = yi
bij = 9/4(yiij + yijj - yi - yj)
9.7
9.8
9.9
9.10
ttnh =
y u r
9.13
S 02 . 1
yu yu y u
vi
1 r
y u y um
r m 1
9.14
1
N
S 02
S
u 1
2
u
Vi
i 1
i j
ai2 aij2
Trong :
Vi
2
S phuhop
S u2
r
1
( yum yu ) 2
(r 1) m 1
9.15
ai xi ( 2 xi 1) ; aij 4 xi x j
S 02
S 02
n a
ai2
ij
i r i r
i
ij
n
9.16
9.17
Khi ttnh < tbng , iu chng t s sai khc gia l thuyt v thc nghim l khng
ng tin cy. Nh vy m hnh tm c l ph hp.
V d 35: Kho st tnh cht c l ca sn phm gia cng nha vi Y 1 - tnh bn nhit, v Y2 tnh n hi . Y1 v Y2 ph thuc vo 3 yu t:
z1 - cht ph gia k thut; z2 - cht n; z3 - nha.
Trong : z1 + z2 + z3 = 1. Ch nghin cu 3 nh:
x1 = ( 0.20 ; 0.10 ; 0.70 )
x2 = ( 0.06 ; 0.24 ; 0.70 )
x3 = ( 0.03 ; 0.07 ; 0.90 )
a 3 nh trn v dng chnh tc: x1 + x2 + x3 = 1
Bng 9.4. Ma trn v kt qu thc nghim
Stt
1
2
3
4
5
6
7
8
nh m ho
x1
x2
x3
z1
z2
z3
1
0
0
0.5
0.5
0
0.333
0. 20
0
1
0
0.5
0
0.5
0.333
0.2
0
0
1
0
0.5
0.5
0.333
0.6
0.2
0.06
0.03
0.13
0.115
0.045
0.097
0.082
0.1
0.24
0.07
0.17
0.085
0.155
0.137
0. 178
0.7
0.7
0. 90
0.7
0. 80
0. 80
0.766
0.74
Y1
Y2
Y
(m ha)
459
380
337
260
360
300
263
273
17500
18200
16000
11400
17200
12900
11400
11400
y1
y2
y3
y12
y13
y23
y123
y12333
Lm th nghim lp, xc nh c:
S01 = 8.4 v S02 = 620
Kho st th nghim th 7 (r = 7) tm c: yu1 = 7.624
v yu2 = 1792
a
i 1
3
a
i j
2
i
2
ij
3 0.443556 2 0.59
i 1
i j
2
2
Do : ai aij 0.037 0.59 0.627
- nh gi tnh ph hp ca m hnh:
nh gi tnh ph hp ca m hnh, ta s dng chun t, c tnh theo phng trnh 9.13:
t tinh
y u r
S . 1
2
0
y u r
S0 1
+ Tnh ph hp ca y1 :
t1
7.624
8.4 1 0.627
1.88
1792 7
620 1 0.627
BI TP CHNG 9
Bi 1. Nghin cu s ph thuc ca kh nng phn ng v xp rng ca than cc vo
thnh phn nguyn khi lng. Cu t ca phi liu l than ca 4 nhm cng ngh x 1, x2, x3,
x4. Nhng th nghim tin hnh thit b th nghim c ln. Hng s tc phn ng:
C CO2
1000 0 C
2CO
x1
x2
x3
x4
Kt qu yht
y1
1.48 54.0
y2
0.32 55.2
y3
0.5
y4
0.53 45.3
0.5 0.5 0
y12
0.63 53.1
0.5 0
0.5 0
y13
0.92 48.0
0.5 0
0.5 y14
1.08 49.0
0.5 0.5 0
0.5 0
10 0
yxop
43.3
y23
0.39 46.3
0.5 y24
0.38 47.1
0.54 44.0
X1
X2
X3
y1
y2
97.4
62
3.0
73
4.7
47
0.5
0.5
70.0
64
0.5
0.5
66.0
55
0.5
0.5
6.8
72
0.333
0.333
0.333
95.4
67
PHN IV
TI U HO THC NGHIM
10.1. Khi nim v phn loi cc phng php ti u ho
x1
x2
x3
...
xn
Mc gc
01
02
03
...
0n
H s bi
b1
b2
b3
...
bn
...
bii
b11
b22
b33
...
bnn
1'
2'
3'
...
n'
bi i
i' = b max
i
j
1*
2*
3*
...
n*
01+11*
02+12*
03+13*
...
0n+1n*
y6*
01+21*
02+22*
03+23*
...
0n+2n*
y7*
01+31*
02+32*
03+33*
...
0n+3n*
y8*
...
...
...
...
...
...
...
...
01+k1*
02+k2*
03+k3*
...
0n+kn*
yk*
...
...
...
...
...
...
...
...
02+m2*
03+m3*
...
0n+mn*
ym*
Ghi ch:
- Mc gc 0i l mc dng m hnh ho thc nghim thu c hm mc tiu y(x) ph hp.
- H s bi l h s ca phng trnh hi qui ph hp.
- Khong bin thin l khong bin thin dng m hnh ho thc nghim cho hm
mc tiu ph hp
- Lm trn 1' thnh 1* l php lm trn s hc. (Th d: 0.3 thnh 0.5; 0.8 thnh 1.0)
- 1* ly du ca ca h s bi tng ng.
- 0i + i1* l cng i s, nu 1* < 0 th lm gim mc gc, nu 1* > 0 th lm tng mc
gc.
Gi thit yk* l gi tr thc nghim thu c cc tr, khi iu kin thc nghim
thu c yk* l iu kin ti u thc nghim.
V d 36: Nghin cu s bin tnh ca nhm nguyn cht bng m lp en. Thng s ti u
ha y c chn l s ht nhm trn b mt 1cm2.
Cc nhn t nh hng n thng s ti u ha l:
1/ x1: lng m lp en a vo nhm, tnh bng %; 2/ x2: nhit nung nng, 0C;
3/ x3: thi gian nung nng, pht;
4/ x4: tc lm lnh (),
Trong x1, x2, x3 l nhng yu t nh lng, x4 l yu t nh tnh, c hai gi tr: lm
lnh nhanh (lm lnh bng graphit), lm lnh chm (lm lnh bng gch chu la).
M hnh c chn l m hnh thc nghim bc 1 rt gn l loi 24 1 phng trnh hi
qui thu c c dng:
y = b0 + b1x1 + b2x2 + b3x3 + b4x4
Vi biu thc sinh x4 = x1x2x3. Cc th nghim khng lm lp li.
Bng 10.2. Cc mc ca cc nhn t c cho bng sau
Cc mc
Cc nhn t
Nghim gc
x1
0.4
x2
840
x3
60
x4
-
0.15
0.55
Mc di (-)
100
940
60
120
graphit
0.25
740
0
Bng 10.3. Ma trn quy hoch th nghim
Gch chu la
STT
x0
x1
x2
x3
x4
100
81
95
36
130
69
90
64
yu0
80
82
78
y0
3
u 1
y u0
80
yu0 y0
0
2
-2
(yu0 - y0)2
0
4
4
n0
S 02
(y
u 1
0
u
( yu0 y 0 ) 2 8
u 1
y 0 )2
N0 1
8
4
3 1
b0
yi
iu
yu
bi
N
N
b0 = 83.125; b1 = 20.625; b2 = 11.875; b3 = -5.125;
Kim nh tnh ngha ca cc h s hi qui, s dng chun t
i 1
tj
i 1
bj
Sbj
Sbj
S 02
b4 = -9.375
4
0.707
8
yi -
(yo -
i)2
y
STT
yi
i
y
100
101.1
-1.1
1.21
81
78.6
2.4
5.76
95
96.1
-1.1
1.21
36
36.1
-0.1
0.01
i
y
130
130.1
-0.1
0.01
69
70.1
-1.1
1.21
90
87.6
2.4
5.76
64
65.1
-1.1
1.21
2
S phuhop
Ftnh
(y
i 1
N L
2
S phuhop
y i ) 2
2
0
(y
i 1
y i ) 2 16.4
16.4
5.47
85
5.47
1.3675
4
x1
x2
x3
x4
0.40
840
60
20.625
11.875
-5.125
-9.4
0.15
100
60
1190
-306
0.0252
10
-2.57
06- Bc lm trn
0.03
10
-3
0.43
850
57
Gch chu la
0.46
860
54
''
09- Th nghim th 9
0.49
870
51
"
108
0.52
880
48
"
0.55
890
45
"
12- Th nghim th 10
0.58
900
42
"
196
13- Th nghim th 11
0.61
910
39
"
366
14- Th nghim th 12
0.64
920
36
"
313
01- Mc c s
02- H s bj
03- Khong bin thin
04- bj x j
05- Bc j
b1 1
20.625 0.15
10
0.026
b2 2
11.875 100
3 2
b3 3
5.125 60
10
2.59
b2 2
11.875 100
Nh vy, th nghim th 11 khi tin hnh iu kin x 1 = 0.61% molip en; nhit
x2 = 9100C; thi gian nung nng x3 = 39 pht; tc lm lnh chm (x 4: gch chu la) s t
c s ht nhm trn b mt 1cm2 l ln nht.
10.3. Phng php kho st mt mc tiu
Hm mc tiu c biu din bng mt phng trnh hi qui dng a thc:
y
b x
0i n
0 i j n
ij
xi x j
b x
1 i n
2
i
10.1
10.5
Tc gii phng trnh bc hai sau:
B2 - ( b11 + b22 ) B + ( b11b22 - 0.25 b122 ) = 0
* i vi n = 3:
y = b0 + b1x1 + b2x2 + b3x3 + b12x1x2 + b23x2x3 + b11x12 + b22x22 + b3x32
Y- Ys = B11X12 + B22X22 + B33X32
Khi ; B11, B22 v B33 tm c nh nh thc:
10.6
10.7
10.9
a1 bii
10.10
i 1
a2
b b
i , j 1
ii
jj
0.25 bij2
i j
10.11
N
i1
i, j1
i j
i1
i j k
10.12
B
i 1
ii
bii
10.13
i 1
Hnh 10.2
2. Khi cc Bii v Bjj khc du nhau, ta c mt Paraboloit hyperbolic. Tm ca mt gn tm
thc nghim. im S - Tm ca mt c gi l im yn nga (minimax). Chn trc no
nghin cu l tu bi ton kho st. Cc i nm trn trc c B ii > 0. Cc tiu nm trn trc
c Bjj > 0.
Hnh 10.3
3. Khi mt hoc mt s Bii rt nh, gn bng khng th tm nm xa min thc nghim.
Hnh 10.4
4. C trng hp suy bin, mt mc tiu l nhng ng hoc mt song song.
Hnh 10.5
V d 37: Chuyn phng trnh bc hai sau y v dng chnh tc:
y = 10 - 15x1 - 10x2 + 4x1x2 + 6x12 + 2x22
Tnh:
y
x 15 4 x2 12 x1 0
1
y 10 4 x 4 x 0
1
2
x2
0 do mt mc tiu c tm.
Tm ta x1s vi x2s ca tm s
15 4
10 4 20 5
x1s
32 32 8
12 15
4 10 60 15
x2 s
32 32 8
15
2
4.0625
f ( B)
b11 B
1
b12
2
1
b21 b22 B
2
Sau khi thay cc gi tr ca b11, b12, b21 v b22 vo phng trnh c trng ta c:
1
4
2 B 2 8B 8 0
f ( B)
1
4 2 B
2
6 B
V tr 1/
V tr 2/
1/ t 1 trong cc nh trng vi gc h trc to , ( v tr 1/)
2/ t tm ca n hnh trng vi gc trc to ( v tr 2/)
p
q
1
( n 1 n 1)
n. 2
1
n 2
ri
Ri
( n 1 1)
1
2i (i 1)
10.14
i
2i (i 1)
10.15
1
2
0
P
0
q
0
Q
...
...
0
Q
3
.
Q
...
Q
P
...
...
Q
...
.
n+1
...
Q
...
,,,
...
P
P
Q
0.9659
0.2588
0.9256
0.2185
0.9124
0.2050
0.9011
0.1940
0.8918
0.1847
8
0.8839
0.1768
nh
...
1
2
- r1
R1
- r2
- r2
- r3
- r3
...
...
- rn
- rn
3
.
...
...
R2
- r3
R3
...
...
- rn
...
.
n +1
...
0
...
,,,
...
- Rn
...
ri
0.5
...
0.289
0.158
0.129
0.109
Rn
-0.5
-0.578
-0.612
-0.645
-0.655
...
\
2. Lp qui hoach thc nghim theo n hnh S0 va thc hin thc nghim:
Quan h gia cc gi tr m ho vi gi tr thc hin thc nghim biu din theo cng thc:
Gi tr m ha
X thuc X goc
10.16
3. Lp n hnh S1.
n hnh S1 l n hnh S0 b i nh cho gi tr hm mc tiu khng mong mun
nht trong cc nh ca S0 (nh nht trong trng hp tm iu kin cc i, thay vo l
nh mi, i xng vi nh c qua cc nh cn li. Cng thc tnh to nh mi nh
sau:
xik xik
10.17
u 1
ri
n 1
iu
1
2i (i 1)
Ri
i
2i (i 1)
x1
x2
0.5
0.289
- 0.5
0.289
- 0.578
- M ho:
x1
V 130
10
x2
h7
2
h11 7
2
nt
V12 130
10
h 7
x22 0.289 22
2
V 130
x13 0 13
10
h 7
x23 0.578 23
2
- Cch tnh nh mi :
h21 = 7.57 cm
x12 0.5
nt
nt
h22 = 7.58 cm
nt
xiu ( mi ) =
2
n
n 1
iu
h23 = 5.84 cm
xii xii
Th d :
2
135 125 130 125 125 140
2
2
7.58 7.58 5.84 7.58 7.58 5.84
2
x14
x24
nh
1
Bng 10.13
V(x1)
135
h(x2)
7.58
Y
2.52
S0
S1
S2
S3
S4
S5
S6
S7
S8
S9
S10
S11
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
125
130
140
145
140
150
145
155
150
160
155
145
140
7.58
5.84
5.84
7.58
9.31
9.31
11.04
11.04
12.77
12.77
14.50
14.50
12.77
1.43
1.71
1.92
2.94
3.16
3.45
3.80
4.35
4.55
4.47
4.50
4.10
4.39
Table for determining needed sizes of a randomly chosen sample from a given finite population
of n cases such that the sample proportion p will be within . 05 of the population proportion p
with a 95 percent level of confidence
N
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
85
90
95
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
210
S
10
14
19
24
28
32
36
40
44
48
52
56
59
63
66
70
73
76
80
86
92
97
103
108
113
118
123
127
132
136
N
220
230
240
250
260
270
280
290
300
320
340
360
380
400
420
440
460
480
500
550
600
650
700
750
800
850
900
950
1000
1100
S
140
144
148
152
155
159
162
165
169
175
181
186
191
196
201
205
210
214
217
226
234
242
248
254
260
265
269
274
278
285
N
1200
1300
1400
1500
1600
1700
1800
1900
2000
2200
2400
2600
2800
3000
3500
4000
4500
5000
6000
7000
8000
9000
10000
15000
20000
30000
40000
50000
75000
100000
S
291
297
302
306
310
313
317
320
322
327
331
335
338
341
346
351
354
357
361
364
367
368
370
375
377
379
380
381
383
384