B K HOCH V U T

CC PHT TRIN DOANH NGHIP

Chuyn
QUN TR HU CN KINH DOANH
(Ti liu dnh cho o to, bi dng ngun nhn lc
cho cc doanh nghip nh v va)
Bin son: PGS.TS. L Cng Hoa

H NI 2012

MC LC
CHNG 1. GII THIU V QUN TR HU CN KINH DOANH ................................ 2
1.1
Thc cht hot ng hu cn kinh doanh ............................................................................ 2
1.2
Ni dung hot ng hu cn kinh doanh ............................................................................. 2
1.3
Hu cn kinh doanh trong mt doanh nghip ...................................................................... 4
1.4
Vai tr ca hu cn kinh doanh ........................................................................................... 4
1.5
Tip cn v qun tr hu cn kinh doanh ............................................................................. 8
1.6

Hng dn hc tp v tho lun chng 1 .......................................................................... 9

CHNG 2. SN PHM HU CN V DCH V KHCH HNG HU CN ............. 10

2.1
Sn phm hu cn .............................................................................................................. 10
2.2
Dch v khch hng hu cn .............................................................................................. 14
2.3
Hng dn hc tp v tho lun chng 2 ........................................................................ 17
CHNG 3. THNG TIN HU CN V X L N HNG ......................................... 18
3.1
Thng tin hu cn .............................................................................................................. 18
3.2
X l n hng ................................................................................................................. 24
3.3
Hng dn hc tp v tho lun chng 3 ........................................................................ 27
CHNG 4. QUN TR D TR V KHO HNG ............................................................ 28
4.1
Hoch nh chnh sch d tr ca doanh nghip ............................................................... 28
4.2
Qun tr hin vt d tr ..................................................................................................... 29
4.3
Qun tr k ton d tr ...................................................................................................... 32
4.4
Qun tr kinh t d tr ....................................................................................................... 35
4.5
H thng hng d tr ang trn ng vn chuyn .......................................................... 38
4.6
Hng dn hc tp v tho lun chng 4 ........................................................................ 39
CHNG 5. QUN TR MUA HNG V CUNG NG ....................................................... 40
5.1
Yu cu i vi hot ng mua ca doanh nghip ............................................................ 40
5.2
5.3
5.4
5.5
5.6
5.7

Hoch nh chnh sch mua hng ca doanh nghip ......................................................... 43

Hoch nh nhu cu mua hng v tin hnh marketing mua ca doanh nghip ........................... 45
T chc qu trnh mua hng ca doanh nghip ................................................................. 46
H thng cung ng ng thi im (JIT) .......................................................................... 51
Nguyn tc 80/20 v phng php phn tch ABC ........................................................... 56
Hng dn hc tp v tho lun chng 5 ........................................................................ 63

CHNG 6. QUN TR VN TI HNG HA .................................................................. 64

6.1
c im v s la chn dch v vn ti ca khch hng ................................................. 64
6.2.
6.3
6.4
6.5

Cc loi phng tin vn ti v c im ca n .............................................................. 68

Nghip v vn ti, phn pht hng ho bng t.............................................................. 70
Quyt nh vn ti ............................................................................................................. 72
Hng dn hc tp v tho lun chng 6 ........................................................................ 73

CHNG 7. QUN TR CHUI CUNG NG ...................................................................... 74

7.1
Tm quan trng chin lc ca chui cung ng ............................................................... 74
7.2
Ri ro trong chui cung ng .............................................................................................. 77
7.3
Quyt nh mua hay t lm ............................................................................................... 79
7.4
Chin lc chui cung ng................................................................................................ 80
7.5
Qun tr chui cung ng hiu qu ..................................................................................... 83
7.6
Cc vn trong chui cung ng tch hp ........................................................................ 84
7.7
Mua hng trc tuyn ......................................................................................................... 85
7.8
Hng dn hc tp v tho lun chng 7 ........................................................................ 86
TI LIU THAM KHO........................................................................................................... 87

CHNG 1. GII THIU V QUN TR HU CN KINH DOANH

Chng ny cp nhng vn c bn v hot ng hu cn, khng nh hu cn
kinh doanh l mt hot ng quan trng trong nn kinh t, cch tip cn ch yu v ni
dung v phng thc qun tr hu cn kinh doanh. Ni dung ca chng 1 cp n
nhng phn chnh sau y: (ii) Thc cht hot ng hu cn kinh doanh; (ii) Ni dung
hot ng hu cn kinh doanh; (iii) Hu cn kinh doanh trong mt doanh nghip; (iv) Vai
tr ca hu cn kinh doanh v (v) Tip cn v qun tr hu cn kinh doanh
1.1 Thc cht hot ng hu cn kinh doanh
Thut ng logistics trong t in l "mt ngnh khoa hc qun s thc hin
nhng vic gn vi qu trnh thu mua, bo qun v vn chuyn vt liu, con ngi cng
trang thit b". y, thut ng hu cn c t trong khun kh ca lnh vc qun s,
l ni t chc cc hot ng hu cn trn quy m ln v ht sc phc tp v tr gip
c lc cho cc chin cng trn trn a. V d, trong chin tranh th gii th II, qun
ng minh phi hp vi k hoch hu cn hiu qu nht trong lch s; trong chin dch
in Bin Ph, chng ta t chc dn qun ko pho ln tn hm tng Ct; trong
chin dch H Ch Minh, con ng Trng Sn tr thnh huyt mch chuyn
ngi, go v v kh vo chin dch...Trong nhng chin thng v vang y, khng th
khng nhc ti cng lao to ln ca lnh vc hu cn v nhng kinh nghim qu bu v
hot ng hu cn trong qun s c ng dng rng ri trong kinh doanh.
Tuy nhin, kinh doanh c nhng mc tiu v qu trnh hot ng vi nhiu im
khc bit so vi qun s. Hu cn kinh doanh c mc tiu i tng ring, c phm vi
khc hu cn qun s. Hu cn kinh doanh i hi phi tnh n chi ph, mc dch v
khch hng, hiu qu hot ngnn nh ngha hu cn nu trong trong qun s cha
th hin c ht thc cht ca hu cn trong kinh doanh. Ni dung hu cn kinh doanh
bao gm tng th cc hot ng cung ng v bo m cc yu t vt cht v k thut
(nguyn vt liu, bn thnh phm, sn phm cui cng v nhng thng tin hu cn)
cho qu trnh chnh yu ca t chc, doanh nghip c tin hnh ng mc tiu t ra
cng nh p ng ng i hi ca khch hng.
1.2 Ni dung hot ng hu cn kinh doanh
Hu cn l tp hp mt lot cc hot ng chc nng c lp li nhiu ln trong
sut dng lu thng, trong nguyn vt liu th c chuyn ho thnh sn phm cui
cng. Knh cung ng hin vt dng lp y l hng v thi gian v khng gian gia
cc ngun cung ng vi a im sn xut. Tng t, knh phn phi hng ho dng
lp y nhng khong cch v thi gian v khng gian gia doanh nghip sn xut vi cc
khch hng ca n. Ton b hot ng ca hai v ny lin kt v phi hp vi nhau to
thnh hu cn kinh doanh.

Hu cn kinh doanh
Cung ng vt cht
Ngun cung
ng

Phn phi hng ho

Doanh
nghip

Vn chuyn
D tr
X l n t hng
Mua hng
Bao gi bo v
Kho bi
X l vt liu
Thng tin hu cn

Khch hng

Vn chuyn
D tr
X l n t hng
Lch phn phi
Bao gi bo v
Kho bi
X l hng ho
Thng tin hu cn

S 1.1: Khi qut v hot ng hu cn

Tng th cc hot ng hu cn c th phn thnh hai nhm chnh: hot ng hu
cn c bn v hot ng hu cn b tr.
Cc hot ng hu cn c bn, gm c:
(1) Dch v khch hng: Xc nh nhu cu v mong mun ca khch hng i vi dch
v hu cn; xem xt phn ng ca khch hng i vi cht lng dch v; t ra cc mc
cht lng dch v ph hp;
(2) X l n hng v cung ng: Quy trnh bn hng - t hng; phng thc
chuyn giao thng tin t hng; cc nguyn tc v iu kin t hng;
(3) Qun tr d tr: Chnh sch d tr i vi nguyn vt liu v thnh phm; d bo
bn hng ngn hn; s lng, quy m v a im ca cc im d tr; cung ng ng
thi im (Just In Time - JIT); chin lc cung ng y hoc chin lc cung ng ko;
(4) Vn chuyn: La chn loi hnh phng tin vn chuyn; cc ph vn ti; thit
k tuyn ng; lch trnh vn chuyn; x l vn n; kim sot vn chuyn;
(5) Duy tr thng tin hu cn; Thu thp thng tin v lu tr; phn tch d liu; cc
quy trnh kim sot;
Cc hot ng hu cn b tr, gm c:
(1) Nghip v kho: Quyt nh v khong khng gian trong kho; thit k ca nhn
hng v sp xp hng ho trong kho; hnh dng kho, loi kho;
(2) Bc d v cht xp hng ho: La chn thit b v chnh sch thay th trang thit
b; quy trnh nhn n t hng; d tr hng ho;
(3) Hot ng mua: La chn ngun cung ng; thi gian mua; s lng mua;
(4) ng gi bao gi bo v hng ha: Thit k bao gi; t chc bao gi;
v.v

1.3 Hu cn kinh doanh trong mt doanh nghip

Khng phi nhng ngi ng h quan im maketing hay quan im sn xut b
qua tm quan trng ca hu cn, m thc t c marketing v sn xut u coi hu cn l
mt b phn trong chc nng hot ng ca mnh. Tuy nhin, trc y cc doanh nghip
thng khng phn nh rch ri cc chc nng marketing, sn xut v hu cn. Khi chc
nng hu cn khng c phn nh rch ri nh vy nh hng tiu cc n cht
lng dch v khch hng v n tng chi ph hu cn. Theo quan im qun tr hin i,
hu cn c coi nh mt chc nng c lp, ng thi c mi quan h lin kt vi hai
chc nng c bn ca doanh nghip l marketing v sn xut.
Hu cn ng gp cho doanh nghip bng vic giao hng cho khch ng thi im,
ng ni v ng mt hng. Cu hi ny sinh y l: Ai l khch hng ca dch v hu
cn? i vi dch v ny th khch hng c th bt k im giao hng no. c th l
khch hng tiu dng cui cng, c th l cc ca hng bn bun, bn l, c th l kho
nhp hng, hoc l doanh nghip sn xut. Trong mt s trng hp, khch hng l nhng
c nhn v doanh nghip c lp, nhn chuyn giao quyn s hu i vi hng ho v
dch v c giao. Mt s trng hp khc th khch hng l nhng b phn chc nng
khc ca cng mt doanh nghip, hoc l i tc kinh doanh trong cng mt mng li.
Cho d khch hng ni ti hay bn ngoi, d ng c v mc ch giao hng khc bit th
no, th nhng i hi ca khch hng u l trng im v ng lc hon thnh cc
mc cht lng dch v hu cn.
Hu cn
Sn xut
tc nghip

Hot ng
tng tc

Hot ng c bn
- Kim sot cht
lng
- Lp k hoch sn xut
l
- Bo dng my
mc
- Hoch nh cng
sut
- Tc nghip

- Lp k
hoch
sn
xut
- n v
doanh nghip
- Mua

Hot ng c
bn
- Vn chuyn
- D tr
- X l n
hng
- X l nguyn

Hot ng
tng tc
- Tiu chun
dch v khch
hng
- nh gi
- ng gi
- i im bn
l

Marketing
Hot ng c bn
- Pht trin
- Nghin cu th
trng
- sn phm phi hp
- Qun tr lc lng
bn

liu

Giao din hu cn

Giao din hu cn

sn xut

Marketing

S 1.2: S tng tc ca hu cn vi marketing v sn xut

1.4 Vai tr ca hu cn kinh doanh
Hu cn thc s to ra gi tr - gi tr cho khch hng, cc nh cung ng ca doanh
nghip v cho chnh doanh nghip. Gi tr trong hu cn chnh l gi tr thi gian v a
im. Sn phm v dch v s khng c gi tr nu ngi tiu dng khng c c chng
ng ni v ng lc khi h mun tiu dng. V d nh, v vo xem mt s kin th thao
s khng c gi tr i vi nhng khn gi khi chng khng sn c ti thi im cng nh
a im s kin din ra, hoc lng d tr c duy tr mc thp so vi nhu cu ca

cc c ng vin. Vic qun tr hu cn c hiu qu xem xt mi hot ng trong chui

cung ng u ng gp vo qu trnh lm tng thm gi tr. Nu gi tr gia tng c to
ra qu thp, mt cu hi t ra l c nn duy tr nhng hot ng hay khng? Tuy
nhin gi tr gia tng c to ra khi khch hng sn sng tr mt mc gi cao hn so vi
chi ph a sn phm ti tay h. i vi nhiu doanh nghip trn ton th gii, hu cn
tr thnh mt qu trnh quan trng trong vic to ra gi tr gia tng ngy cng ln do
mt s l do sau:
Chi ph l quan trng
Trong sut nhiu nm qua, cc nghin cu hng ti vic xc nh chi ph hu
cn tm v m v tm doanh nghip. c nhiu d on khc nhau v mc chi ph
cho hu cn. Theo qu tin t th gii (IMF) th chi ph hu cn trung bnh chim
khong 10-12% tng sn phm quc ni (GDP) ton th gii. i vi tng doanh
nghip, chi ph hu cn chim t 04 - 30% doanh thu. Trong , t l phn phi chi ph
cho tng hot ng hu cn ca doanh nghip nh sau:
Bng 1.1: T l chi ph phn phi vt cht trung bnh trong doanh thu
v chi ph n v
Chng loi
% Doanh thu
$/n v
Vn chuyn
2,88%
19,13
D tr
2,09
21,94
Dch v khch hng/x l n hng
0,55
6,58
Chi ph hnh chnh
0,40
3,32
Chi ph vn chuyn hng d tr
2,32
32,27
Tng chi ph phn phi
8,01%
$ 80,27
Ngun: Qun tr hu cn, NXB i hc Kinh t quc dn, 2012
Bng 1.1 ch ra kt qu ca mt cuc iu tra gn y v chi ph hu cn ca doanh
nghip. Mc d cuc iu tra cho thy chi ph phn phi hng ha chim khong 8%
doanh thu, nhng li cha bao gm chi ph cung ng, c l chim thm 1/3. iu ny
dn n chi ph hu cn trung bnh ca doanh nghip l khong 10,5%. Tuy nhin, khi
xc nh chi ph hu cn, th chi ph ny li ng th hai ch sau gi tr hng mua. Gi
tr c to ra bng cch ti thiu ha nhng chi ph ny l c li cho ngi tiu dng
v bn thn doanh nghip.
Phm vi cung ng v phn phi ca doanh nghip c m rng
Qu trnh ton cu ha, cng nghip ho khp mi ni ph thuc rt nhiu vo vic
thc hin cng nh chi ph cho hot ng hu cn, khi cc doanh nghip c tm nhn xa
mun a hot ng ca mnh vn ra th gii. Cng vi n, hu cn s c vai tr ngy
cng quan trng trong doanh nghip bi cc chi ph, c bit l cc chi ph vn chuyn ang
chim mt phn ngy cng ln trong c cu tng chi ph. V d nh, khi mt doanh nghip
tm kim nhng ngun cung ng t th trng nc ngoi pht trin sn phm, ng c
chnh l nhm tng li nhun. Chi ph nguyn vt liu v lao ng c th gim xung, trong
khi chi ph hu cn c xu hng tng ln v cc chi ph vn chuyn v d tr ngy cng ln.

S cn i gia chng c th dn n vic tng li nhun do gim chi ph nguyn vt liu,

lao ng v chi ph hnh chnh, nhng li xut hin chi ph hu cn v thu. Vic s dng
cc ngun lc bn ngoi lm tng thm gi tr, nhng i hi qun l cht ch, cn thn hn
v chi ph hu cn v v thi gian lu chuyn hng ha trong knh cung ng.
Hu cn c vai tr quan trng trong vic to lp chin lc kinh doanh
Cc doanh nghip tiu tn mt khi lng ln thi gian tm cch to ra s khc
bit trong vic cung ng sn phm ca mnh so vi cc i th cnh tranh. Khi nh qun
tr nhn thy rng hu cn c nh hng n mt phn ng k chi ph ca doanh nghip
cng nh kt qu ca cc quyt nh trong qu trnh cung ng to ra cc mc dch v
khch hng khc nhau th hu cn c xem nh mt cng c hiu qu cnh tranh tt
hn trn th trng.
Hu cn lm tng ng k gi tr i vi khch hng
Mt sn phm v dch v s c rt t gi tr nu khng sn c cho khch hng vo
thi im v a im m h c nhu cu tiu dng. Mt khi doanh nghip chp nhn chi
ph vn chuyn hng ha n vi khch hng hoc d tr nhm m bo cung ng kp
thi v mt thi gian th s to ra gi tr i vi nhng khch hng m trc doanh
nghip cha c c. Nh vy, r rng hu cn cng to ra gi tr gia tng nh vic sn
xut mt sn phm c cht lng cao v gi thnh thp.
Ngun bn trong

Ngun bn ngoi

Li nhun

Li nhun

..

..

Marketing

Marketing

Hu cn

Hu cn

Tng ph
Thu
Nguyn vt liu

Tng ph
Nguyn vt liu
Lao ng

Lao ng

S 1.3: Li ch kinh t ca vic khai thc t ngun hng ngoi nc gi thp so

vi ngun cung ng ti a phng gi cao hn
Nhn chung, hot ng kinh doanh to ra bn loi gi tr trong sn phm v dch
v. l (1) gi tr cu thnh, (2) gi tr thi gian, (3) gi tr a im v (4) gi tr s
hu. Hot ng hu cn to ra hai trong bn loi trn. Gi tr cu thnh c to ra bi
qu trnh sn xut, khi u vo chuyn ha thnh u ra hay cc nguyn liu th chuyn
ha thnh cc thnh phm. Hu cn kim sot gi tr thi gian v a im ca sn phm
ch yu thng qua hot ng vn chuyn, lung thng tin v hot ng d tr. Gi tr s
hu c to thnh thng qua hot ng marketing, qung co, thng tin, h tr k thut

v phng thc bn, gi c v tn dng gip khch hng s dng sn phm ca

doanh nghip.
Nhu cu khch hng ngy cng phi c p ng nhanh
Cc nh bn l n nhanh, cc thit b thanh ton tin t ng, dch v giao hng
qua m v th in t trn Internet a khch hng ti mong mun sn phm v dch v
c th c tha mn ngy cng nhanh chng. Ngoi ra, h thng thng tin c ci thin
v qu trnh sn xut linh hot hng th trng ti vic p ng rng ri nhu cu.
khc phc tnh trng ngi tiu dng phi chp nhn trit l "mt c ph hp vi mi
ngi" trong khi mua sn phm, ngi sn xut gi y a nhng sn phm p ng nhu
cu ca tng khch hng ring l.
Cc doanh nghip cng ang p dng trit l p ng nhanh vo hot ng sn xut
kinh doanh nhm tho mn yu cu ca chnh cng tc marketing ca h. Trit l p ng
nhanh cng c cc doanh nghip vn dng to ra li th trong cng tc marketing.
Mc d doanh nghip c th thu li nhun cao t vic tng lng bn, ch khng phi do
gim chi ph thng qua hiu qu ca cng tc qun tr hu cn. Chi ph cho qu trnh vn
chuyn thm ch c th tng ln, nhng li nhun cao s b p cho cc khon chi ph ny.
V d 1.1: Bennetton l mt cng ty sn xut qun o th thao ca . Dt kim l mt hng ch yu
ca cng ty. Nm Pozzano, , hng nm, Benetton sn xut v phn phi 50 triu sn phm
trn ton th gii, ch yu l len, qun u v o chong.
Bennetton nhn thy con ng nhanh nht vn hnh mt h thng phn phi l
thit lp mt chu trnh in t kt ni cc i l, nh my v kho d tr. Khi mt ngi
bn hng ti mt trong nhng ca hng ang bn rt chy, gi s l o len , c ta s
gi n mt trong 80 i l ca h thng ton cu , ri sau thng tin c chuyn
ti b phn trung tm . Do o len c thit k da trn mt h thng thit k c s
tr gip ca my tnh, my tnh ca trung tm c tt c thng s ca chic o di dng
m ha t chuyn ti my dt tin hnh sn xut. Sau o c ng gi, ghi
nhn a ch ca ca hng ti Los Angeles v c chuyn vo kho. Ch mt kho d tr
c th phc v cho 5.000 ca hng ca Benetton ti 60 nc trn th gii. Chu trnh ny
tr gi 30 triu USD nhng ch cn 8 ngi lm vic, trung tm phn phi c th vn
chuyn 300.000 sn phm mt ngy.
Khi o c xp cn thn vo 300.000 im trong kho, my tnh s iu khin
robot vn chuyn chng. Robot s c cc on m trn bao b, chn ng nhng hp
cn a ti Los Angeles v chuyn chng ln my bay. K c thi gian sn xut,
Benetton c th chuyn hng ti Los Angeles trong vng 4 tun. Nu cng ty c sn
o trong kho th cng vic ny ch mt 1 tun. y qu l mt iu k diu trong ngnh
cng nghip may mc vn ni ting l chm chp v thm ch nhiu ngi cn phi lo
lng cho vic t hng li. V nu nh Benetton cht pht hin ra rng khng sn xut
o Bludng mu en v tm, nhng mt hng bn rt chy trong nm nay, h c th sn
xut v vn chuyn chp nhong o Bludng en v tm trong vng vi tun.

1.5 Tip cn v qun tr hu cn kinh doanh

Theo cch tip cn thng thng th "Qun tr hu cn bao gm vic thit k v thc
thi cc h thng kim sot dng vt liu, bn thnh phm v thnh phm tr lc cho
chin lc ca n v kinh doanh".
Theo Hi ng qun tr hu cn Hoa K th "Hu cn l qu trnh hoch nh, thc
thi, t chc v kim sot mt cch hiu qu dng lu chuyn, d tr cc nguyn vt liu,
bn thnh phm v sn phm cui cng cng nhng thng tin t im gc n im tiu
dng vi mc tiu p ng ng nhng i hi ca khch hng".
Trn c s khi nim, tm quan trng v cch tip cn hot ng hu cn, cn tin
hnh nghin cu hot ng hu cn mt cch h thng. C hai ch c s dng khi
nghin cu nhng cng vic m cng tc qun tr hu cn cn lm v cc k nng cn c
thc hin chng.
Th nht, hot ng qun tr xem nh hot ng thc hin cc nhim v, lp k
hoch, t chc, kim sot nhm t c cc mc tiu ca doanh nghip. Lp k hoch
lin quan ti vic quyt nh cc mc tiu ca doanh nghip, t chc lin quan n vic
thu hi v xc nh cc ngun lc ca doanh nghip hon thnh mc tiu v kim sot
lin quan ti vic nh gi cc hot ng ca doanh nghip v a ra cc hnh ng khc
phc khi hot ng khng ph hp vi mc tiu.
Quyt nh v tr
thun li

Quyt nh
d tr

Quyt nh
vn chuyn
Mc dch v khch hng

S 1.4: Tam gic k hoch hu cn

Th hai, phi tha nhn rng cc cp qun tr vin t cp c s n cp cao, thng s
dng nhiu thi gian cho hot ng lp k hoch. Lp k hoch c hiu qu cn phi xem xt
n cc mc tiu ca doanh nghip, tun theo cc khi nim v nguyn tc hng dn lp k
hoch v phi c cc cng c sp xp, phn loi cc hot ng. i vi qun tr hu cn,
k hoch ha xem xt ti tam gic quyt nh c bn v v tr, d tr v vn chuyn. Kt qu
ca cc quyt nh ny l cc mc dch v khch hng cn t c.
Do , ni dung qun tr hu cn kinh doanh c khi qut ha nh sau:

S 1.5: M hnh tng qut v qun tr hu cn kinh doanh

Chin l-c tn kho

Chin l-c vn ti

D bo
Cc nguyn l d tr c bn
Cc quyt nh tn kho
Cc quyt nh lp ch-ng
trnh mua v cung ng
Cc quyt nh d tr

Cc nguyn l vn ti c
bn
Cc quyt nh vn ti

Mc tiu phc v
khch hng

Sn phm

Dch v hu cn
H thng thng tin

Chin l-c nh v

Cc quyt nh nh v
Qa trnh hoch nh mng
l-i

lun chng 1
1.6 Hng dn hc tp v tho
1. Bn cht hu cn kinh doanh, cc hot ng hu cn ch yu v hot ng h tr?
2. Hu cn kinh doanh trong mt doanh nghip v trong nn kinh t?

3. Mc tiu v vai tr quan trng ca qun tr hu cn kinh doanh?

CHNG 2. SN PHM HU CN V DCH V

KHCH HNG HU CN
Mc tiu bao trm ca Logistics l cung ng hng ho v dich v ti khch hng
ng vi nhng nhu cu v i hi ca h theo cch thc hiu qu nht. Ni cch khc l
nhm t c cc mc tiu cung ng ng sn phm, m bo thng tin y v cht
lng dch v khch hng vi tng chi ph nh nht. Cc hot ng hu cn tn ti nhm
mc tiu tho mn nhng nhu cu ca khch hng thng qua cc chc nng b tr cho
pha sn xut v maketing. y cng l thch thc ln i vi cc nh qun tr hu cn lm th no cn i c gia mt bn l chi ph vi bn kia l cht lng dch v sao
cho t c nhng mc tiu sn xut - kinh doanh ca doanh nghip.
2.1 Sn phm hu cn
2.1.1 Cc c tnh ca sn phm hu cn
Nhng c im quan trng nht ca sn phm nh hng ti chin lc hu cn
bao gm nhng thuc tnh ni ti ca sn phm nh: khi lng, th tch, gi tr, tnh d
i thiu, d chy v tnh d thay th. Tng hp nhng thuc tnh ny trong mi sn phm s
t ra nhng yu cu v kho hng, d tr, vn chuyn, bc d nguyn vt liu v x l
n hng. Chng c xem xt trn bn kha cnh: t l gia khi lng v th tch, t l
gia gi tr v trng lng, kh nng thay th v cc c tnh ri ro.
T l gia khi lng v th tch
T l gia khi lng v th tch l mt ch tiu o lng rt c ngha, bi v n
lin quan trc tip n chi ph vn chuyn v lu kho. Nhng sn phm c mt dy c
c ngha l t l gia khi lng v th tch ln (thp cun, n phm, hp) s c li
cho cc phng tin vn ti v lu kho vi chi ph thp. Ngc li khi vn chuyn nhng
sn phm c mt dy c thp (bng chuyn bi bin, khoai ty chin, thuyn v chp
n), i khi trng ti ca xe vn cn, nhng sc cha ca xe ht. V vy, vi cng
mt khi lng xc nh, th chi ph bc d v chi ph khong khng lu kho trong gi
bn s cao hn. Hnh 2.1 ch ra nh hng ca s thay i t l gia khi lng v th
tch ti chi ph hu cn. Khi mt dy c ca sn phm tng, th t l chi ph vn
chuyn v lu kho trong gi bn gim. Mc d gi bn gim do chi ph vn chuyn v lu
kho gim, nhng y ch l hai trong nhiu nhn t cu thnh nn gi. Bi vy tng chi
ph hu cn c th gim nhanh hn so vi gi.

10

Hnh 2.1: nh hng chung ca mt sn phm ti chi ph hu cn

V d 2.1: Hng JC Penney cho vn chuyn bng ng bin nhng loi bn gh sn
xut theo Catalog trong trng thi tho ri nhm gim th tch kin hng v gim chi
ph vn chuyn. Sau khch hng t lp rp sn phm.
Mt nh sn xut bnh xe bng thp cho vn chuyn bng ng bin l hng
di dng cc thanh rng c tho ri ti mt xng lp rp ti khu vc th trng
mi. Ti y cc thanh rng c ghp li theo khun mu v th tch ca sn phm s
c phc hi ta cng gn a bn tiu th cng tt. Mt ln na, theo phng thc
ny chi ph vn ti c th c gim thng qua vic kim sot t l gia khi lng v
th tch ca sn phm.
T l gia gi tr v khi lng
Gi tr sn phm ang trong qu trnh vn chuyn v lu kho l mt nhn t quan
trng trong vic xy dng v pht trin chin lc hu cn. Chi ph lu kho rt nhy cm
vi gi tr sn phm. Khi t l gia gi tr v khi lng thay i, th s nh i gia chi
ph vn chuyn v chi ph lu kho l rt c ngha trong vic hoch nh h thng hu
cn. Hnh 2.2 ch ra s nh i :

11

Hnh 2.2. nh hng chung ca t l gia gi tr v khi lng n chi ph hu

cn
Nhng sn phm c t l gia gi tr v khi lng thp (v d nh than, qung st,
qung bxit v ct) c t l chi ph lu kho trong gi bn thp nhng t l chi ph vn
chuyn cao. Chi ph vn chuyn hng d tr c tnh theo t l i vi gi tr sn phm.
Gi tr hng ho thp ng ngha vi chi ph lu kho thp, bi v chi ph vn chuyn l
mt nhn t chnh so vi chi ph lu kho. Mt khc, chi ph vn chuyn li gn lin vi
khi lng vn chuyn. Khi gi tr hng ho thp, th chi ph vn chuyn chim mt t l
cao trong gi bn. Nhng sn phm c t l gi tr trn khi lng cao (cc thit b in
t, trang sc v cc nhc c) th ngc li c chi ph lu kho cao v chi ph vn chuyn
thp. iu ny hnh thnh ng tng chi ph hu cn c dng ch U. Do , cc doanh
nghip c sn phm m t l gi tr trn khi lng thp cn thng xuyn m phn
dnh c nhng u i v gi vn chuyn (ni chung gi vn chuyn nguyn liu th
thp hn so vi thnh phm trn cng mt khi lng). Nu sn phm c t l gi tr trn
khi lng cao th tt nht nn gim thiu khi lng d tr. Tt nhin mt s doanh
nghip c gng iu chnh t l gi tr trn khi lng bt hp l ca mnh bng cch
thay i cch tnh thay i gi tr hoc thay i cc yu cu v bao gi sn phm nhm
thay i khi lng.
Kh nng thay th
Khi khch hng nhn thy rt t hoc khng c s khc bit no gia sn phm ca
doanh nghip v ca cc nh cung ng khc th sn phm c cho l c kh nng thay
th cao. iu c ngha l: khi sn phm th nht khng p ng th khch hng
s sn sng la chn sn phm th hai. Nhiu sn phm nh thuc v thc phm l c kh
nng thay th cao. C th bn bit rng, cc nh cung ng chi rt nhiu tin c gng
thuyt phc khch hng rng thuc khng sinh v x phng git l khng hon ton nh

12

nhau. Cc nh qun l phn phi c gng cung cp sn phm sn c mc khch hng

s khng phi tm n mt sn phm thay th no khc.
Phn ln, cc nh hu cn thng khng th kim sot kh nng thay th ca sn
phm, nhng h c nhim v lp k hoch phn phi nhng sn phm vi cc cp v
kh nng thay th khc nhau. i vi cc nh cung ng kh nng thay th c th xem nh
l mt s tn tht v doanh thu. Khi kh nng thay th cao hn c ngha l khch hng s
c nhiu c hi trong vic la chn cc sn phm cnh tranh ca doanh nghip. Kt qu l
mt phn doanh thu s ri vo tay i th cnh tranh. Ni chung nh hu cn x l vn
ny thng qua vic la chn cc phng thc vn ti, la chn phng thc lu kho hoc
c hai. Xem hnh 2.3

Hnh 2.3. nh hng chung ca dch v vn ti v mc d tr trung bnh ti chi ph

hu cn i vi mt sn phm c mc v kh nng thay th xc nh
Hnh 2.3a ch ra rng vic ci thin trong vn chuyn c th lm gim mt phn tn
tht v doanh thu. i vi mt mc d tr trung bnh xc nh nh cung cp c th gia
tng tc , tin cy trong vic phn phi sn phm lm gim mc tn tht v

13

thit hi. Lc sn phm lun sn c cung cp cho khch hng v i vi khch hng
vic la chn nhng sn phm thay th c th s t i. Tt nhin chi ph vn chuyn tng
thm s l s nh i cho phn doanh thu b mt i. Hnh 2.3b ch ra s nh i v chi
ph, tr hng ho sn c cho khch hng l c kim sot thng qua mc d tr, vi
phng thc vn chuyn l khng i. Trong trng hp khc, cc nh hu cn c v tr
ch o trong vic kim sot s nh hng do kh nng thay th ca sn phm tc ng
ti li nhun ca doanh nghip.
c im ri ro
Nhng c im v ri ro ca sn phm tp trung vo nhng vn nh: tnh d i
thiu, d chy, gi tr, d n v d b n cp. Khi sn phm biu hin ri ro cao mt hay
nhiu trong cc ri ro trn, n s p t cc gii hn i vi h thng phn phi.
Nhng sn phm nh bt, ng h, hoc thuc l c ri ro v mt cp cao.
Cn phi c mt s quan tm c bit i vi vic vn chuyn v bc d cc loi hng
ho ny. Nn thit lp cc kho hng bn trong v nhng khu vc c ro quanh bc
d hng ho v cc sn phm tng t khc. Nhng sn phm d h thi (hoa qu
ti v mu) yu cu c vn chuyn v bo qun trong iu kin ng lnh, nhng
sn phm nh lp xe hi c th lm nhim thc phm nn chng khng th c ct
gi cng ch trong kho hng. Nhng u tin c bit trong vn chuyn lu kho hoc
bao gi s lm tng chi ph phn phi.

Hnh 2.4: nh hng chung ca ri ro sn phm ti chi ph hu cn

2.2 Dch v khch hng hu cn
Nng lc dch v khch hng hu cn ca mt doanh nghip
Nng lc dch v khch hng hu cn c o lng v th hin bng nhng i
lng nh:

14

- Kh nng cung ng hng ho theo ng s lng, c cu, cht lng (tnh sn

c, tnh tin li): lun c hng d tr trong kho p ng ng nhu cu ca khch.
Theo quan im truyn thng, hng hc lun lu kho lun c sn th cn u t nhiu
vo d tr. Hin nay, cng ngh hin i cho php t c tnh mc sn sng cao trong
khun kh mc u t hp l.
- Tiu chun vn hnh nghip v hu cn: i lng ny bao hm tc v s
nht qun trong vic giao nhn hng. Thng thng, khch hng u mun c nhn
hng mtcch nhanh chng. Nhng giao hng nhanh m li tht thng th s khng c
my gi tr. Khch hng s khng my hi lng nu cng ty ha giao hng ngay hm sau,
nhng thng li khng gi c li ha . cng vic din ra tri chy, trc tin
cng ty thng c gng t c tiu chun dch v n nh, ri sau mi c gng nng
cao tc giao hng. Bn cnh , cng ty cn c c kh nng linh hot nht nh
trong vic p ng nhng i hi bt thng ca khch hng. Ngoi ra cn bit cch x l
v iu chnh nhng sai lch khng trnh khi. Rt him cng ty c th lun thc hin
cng vic mt cch hon ho trong mi tnh hung. Xc xut sai hng c th xy ra, v
khi vic x l sai hng mt cch nhanh chng v hiu qu cng l mt kha cnh th
hin cht lng dch v hu cn.
- Tnh tin cy ca dch v khch hng hu cn: th hin nhng vic nh cung cp
y thng tin v qu trnh dch v ti khch hng (nu c chm tr hoc thiu hng th
do u, v cc gii php chnh sa s c tin hnh khi no); s hp tc gia hai bn
cung ng - khch hng; thi phc v tn tnh v ng tin cy ca cc nhn vin, v.v...
Tng chi ph v mc dch v khch hng hu cn
Tng chi ph hu cn bao gm tt c nhng chi tiu cn thit thc hin nhng
yu cu trong hot ng hu cn. Chi ph hu cn c th chim t 04 -30% tng doanh thu
tu thuc vo loi hnh sn xut - kinh doanh, v tr a l v gi tr ca nguyn vt liu
to ra sn phm. Nh vy, ta thy hu cn l mt trong nhng chc nng dng nhiu
ngun lc ti chnh nht gia cc hot ng ca cng ty.
Mc d mc chi ph cao nh vy, nhng mc tiu ca hu cn khng phi l gim
thiu tng chi ph, m thch thc y l s dng chi ph mt cch hiu qu sao cho chc
nng hu cn gip doanh nghip t c l th cnh tranh trn th trng. Mun gim
thiu chi ph th s phi dng phng tin vn ti tc chm, d tr hng mc thp
nht, v s khng u t vo xy dng kho bi ring cho mnh, v tt c s lm nh hng
nhiu n cht lng dch v khch hng. i khi giao hng chm v chi ph thp l thch
hp (vt liu xy dng). Nhng cng c nhiu trng hp i hi ca khch hng rt cao
(pht chuyn nhanh th t, qu v ti liu trong vng 24 gi, Federal Express). Bi vy,
cn phi cn nhc mi tng quan gia chi ph hu cn v dch v khch hng sao cho c
th p ng c ng mt hng, ng ni, ng lc khch hng cn vi chi ph hiu qu

15

nht, v doanh nghip t c mc ch kinh doanh ca mnh. Cn i gia nng lc hu

cn vi nhng yu cu v mong i ca khch hng - y chnh l ht nhn ca qu trnh
son tho chin lc hu cn.
Mc dch v v tng chi ph hu cn l hai i lng c mi quan h t l
nghch vi nhau. Bi vy trong nhng n lc gim chi ph hu cn, cc nh qun tr cn
c ci nhn tng th, v la chn cc phng tin sao cho c th tho mn c khch
hng mt cch hiu qu nht. th di y s m t mt cch hnh tng mi tng
quan nh i ny. Hnh 2.5 cho thy vn ny sinh khi t ra cc mc dch v khch
hng. Khi cng nhiu khch hng tho mn vi cht lng dch v hu cn, th s khch
hng trung thnh s ng hn, v doanh thu t khch hng b i s gim. Ngha l, khi
cc sai phm nh giao hng chm v khng tin cy, x l n t hng sai, thiu hng d
tr, v.v c gim thiu, th cht lng dch v c ci thin v doanh thu b mt cng
nh i. Vic tng cng cht lng dch v hu cn l bao hm vic tng chi ph cho vn
chuyn, cho d tr, cho x l n t hng. Cn i gia hai lc lng ny s cho c
im ti u, l im nh hn 100% cht lng dch v, chng ta khng th tho mn
vi tt c khch hng mt cch hon ho c, bi chi ph cng gn ti 100% s cng
tng vi mc gia tc, m chng ta ch c th tp trung vo nhm khch hng trng im.

Cht lng dch v

Chi ph
Tng chi ph

Chi ph vn chuyn, d tr
kho, x l n hng
Chi ph mt khch hng
Cht lng dch v
Hnh 2.5. Nng cao cht lng dch v khch hng
Tng t th, trn mt phng din khc cho thy mu thun gia chi ph vn
chuyn v chi ph d tr. Vn chuyn bng nhng phng tin c tc cao nh xe
ti, my bay th chi ph s tng rt ln; nhng bn cnh , s khng phi phi d tr
mt lng hng ln trong kho, gim c chi ph bo qun, xp d v trnh ng ti
chnh. V vy la chn tt nht l khi tng chi ph hu cn t mc ti thiu v
khng phi l mc thp nht ca tng nghip v hu cn.

16

C th khi qut tng chi ph hu cn bng cng thc sau:

TC = C + CV + CD + CH + CT
Trong :
TC: Tng chi ph hu cn; C: Chi ph t hng v nghip v mua hng; CV: Chi
ph vn chuyn; CD: Chi ph d tr; CH: Chi ph gim doanh s do cht lng hu cn
km; CT: Chi ph gim doanh s do thiu hng bn cho khch.
2.3 Hng dn hc tp v tho lun chng 2
1. Bn cht v c im ca sn phm hu cn, ng cong 80-20 vi cch phn loi
ABC v cc ng dng?
2. Cc yu t v tm quan trng ca dch v khch hng hu cn, mi quan h gia dch
v khch hng vi doanh thu, vi chi ph v vi thua l?

17

CHNG 3. THNG TIN HU CN V X L N HNG

m bo y thng tin hu cn l mt mc tiu quan trng ca qun tr hu cn.
iu c bit quan trng trong qu trnh thit lp v x l n hng - mt ni dung c
bn ca qun tr hu cn kinh doanh.
3.1 Thng tin hu cn
Mc ch chnh ca vic tuyn chn, duy tr lu gi v x l cc d liu trong mt
doanh nghip l ra nhng quyt nh, t nhng quyt nh chin lc n nhng quyt
nh v hot ng thng ngy. Trong nhiu nm nhng hot ng ny c thc hin
khng thng nht. Tuy nhin vi kh nng x l tc cao v dung lng lu tr d liu
ln cha tng c ca my tnh, chu trnh xung quanh vic nm gi d liu c t chc
sp xp chu o hn v nhng hot ng trn c gi vi tn mi l h thng thng tin.
Chng ta ang cp c th n h thng thng tin hu cn. y l mt b phn
ph ca h thng thng tin ton doanh nghip v n hng ti nhng vn c th ca
vic ra quyt nh hu cn. Trong phn ny, chng ta s trnh by ngn gn h thng
thng tin hu cn.
Tng quan h thng thng tin hu cn
C th gii thiu khi qut h thng thng tin hu cn trong hnh 3.1. Ch rng c
ba nhn t khc nhau to nn h thng ny l: (1) u vo, (2) c s d liu v cc k
thut x l c lin quan v (3) u ra. Di y s cp r hn nhng nhn t ny.
- u vo (Input)
Hot ng u tin lin quan n h thng thng tin l thu thp d liu tr gip cho
qu trnh ra quyt nh. Sau khi xc nh cn thn nhng d liu cn cho vic ln k
hoch v hot ng ca h thng hu cn, ta c th c c nhng d liu ny t nhiu
ngun khc nhau, ng k l t khch hng, t h s ca cng ty, t bo ch v t cng
tc qun l.
Khch hng thng qua nhng hot ng mua ca mnh, cung cp gin tip nhng
thng tin hu dng cho vic hoch nh. Nhng d liu c c t danh sch n hng c
ch cho cc quyt nh v d bo v hot ng, nh l sn lng bn, thi gian, a im
bn v quy m n hng. Tng t nh vy, nhng d liu v quy m vn chuyn v chi
ph vn chuyn c c t vic phn phi sn phm cho khch hng. Ho n vn chuyn,
n hng mua v cc ho n l nhng ngun b sung ca loi d liu s cp ny.
H s ca doanh nghip di dng cc bn bo co k ton, bo co tnh trng
doanh nghip, bo co t nhng nghin cu trong v ngoi doanh nghip, v cc bo co
hot ng khc nhau cung cp rt nhiu d liu. D liu t cc bn bo co ny thng
khng c tp hp cho mc ch ra cc quyt nh hu cn. Vic x l nhng d liu
c la chn c c t h thng thng tin s c trnh by phn sau.
Nhng d liu bo ch t nhng ngun bn ngoi l mt ngun d liu khc nhng
d liu c sn trong cc bn nghin cu c ti tr bi cc hip hi, lin hip thng
mi, nhng d liu c ch i vi vic tao ra sn phm m nh cung ng cung cp. Ngoi

18

ra cn c nhng d liu t cc tp ch thng mi v bo ch chuyn nghip. Loi d liu

bn ngoi ny c xu hng ph bin hn va khi qut hn so vi nhng d liu ni b.
Mi trng
D liu u vo
Cc hot ng c s d liu
1. Lu tr d liu
Thu thp
Truyn tin
Duy tr h s
2. Bin i d liu
Nhng hot ng x l
D liu c bn
Phn tch d liu
S dng cc k thut ton hc v
thng k

Quyt nh

Thng tin u ra
Nh qun tr hu cn

Hnh 3.1. Tng quan mi v h thng thng tin hu cn

Hnh 3.2. Quan im truyn thng v h thng thng tin hu cn

19

D liu t i ng nhn vin ca doanh nghip cng l mt ngun d liu quan

trng. D on lng bn trong tng lai, nhng hnh ng cnh tranh, v kh nng sn
c ca nguyn vt liu c mua ch l mt vi v d. Loi d liu ny khng c nhiu
trong h s ca doanh nghip, trong my tnh hay th vin nh trong u c ca con
ngi. i ng nhn vin ca doanh nghip nh l nh qun tr, ngi lp k hoch v
ngi c vn ni b, cc chuyn gia hot ng gn ngun d liu v bn thn h cng
tr thnh ngun d liu tt.
V d 3.1: My tnh mang li mt ngun d liu mi cha tng c trc kia v d
dn ti ci tin ng k trong hot ng. Sear Roebuck & Co l mt nh bn l nhng
ph tng quan trng vt tri. Hng nm cng ty thc hin vic phn phi hng
nhng ph tng ny gn 4 triu ln. Do khch hng c th 10 hay 15 nm mi mua
mt ln nn m hnh phn phi t lp li. Theo lch s, nhn vin cng ty s phi hp
a ch ca khch v a cu bng tay. i vi Ontario, California, qu trnh ny mt
2h ng h vi t l tm ra l 50%. S dng phn mm my tnh phi hp a ch,
qu trnh ny ch mt 20 pht vi t l tm ra l hn 90%.
- Qun tr c s d liu (Data base)
Vic bin i d liu thnh thng tin v trnh by li dng c ch cho vic ra quyt
nh v lin h thng tin vi cc phng thc h tr vic ra quyt nh thng c gi l
phn trung tm ca mt h thng thng tin. Qun tr c s d liu lin quan ti vic la
chn d liu lu tr v truy cp, la chn nhng phng php phn tch tng hp, v
la chn thc hin chu trnh x l d liu c bn no.
Vn quan tm u tin trong vic thit k c s d liu sau khi xc nh ni dung
c s d liu l quyt nh d liu no nn c lu tr trong cc bn sao cng, trong
my tnh truy cp nhanh, v nhng d liu no khng nn lu tr bt k c s thng
thng no. Vic lu tr d liu c th rt tn km v vic quyt nh lu tr di bt k
dng no nn cn c vo (1) tm quan trng ca thng tin i vi vic ra quyt nh ca nh
hu cn hc trong doanh nghip, (2) tc thng tin cn truy cp nhanh chng, (3) tn xut
truy cp v (4) nhng c gng cn x l thng tin thnh dng cn dng. Nhng thng tin
cn cho vic hoch nh chin lc khng yu cu sn sang hay truy cp thng xuyn.
Ngc li nhng thng tin cn cho hoch nh hot ng yu cu phi sn sng v truy cp
thng xuyn. Mt th k vn ti xem li cc ph vn chuyn trong b nh my tnh hoc
ngi i din theo dch v ca khch hng kim tra tnh trng ca n hng thng qua h
thng nh du v theo di ca cng ty s li dng nhng lu tr c s ny v kh nng truy
cp ca h thng thng tin.
X l d liu l mt trong nhng yu t lu i v ph bin nht ca m h thng
thng tin. Khi my tnh ln u tin c gii thiu trong lnh vc kinh doanh th mc ch
ca n l gim thiu thi gian tnh ton ho n cho hng nghn khch hng v chun b cc

20

bn ghi k ton. By gi, vic chun b n hng mua, vn n v ho n vn chuyn l

nhng hot ng x l d liu ph bin gip nh hu cn hoch nh v kim sot
dng chy nguyn vt liu. Cc hot ng x l d liu l vic chuyn i mt cch n
gin v d hiu nhng d liu trong cc tp tin thnh mt s dng thng dng hn.
Phn tch d liu l mt ng dng tin tin v hin i nht ca h thng thng tin.
H thng c th cha ng cc m hnh ton hc, thng k ph bin v c th i vi
vic gii quyt vn hu cn ca doanh nghip. Nhng m hnh ny chuyn i thng
tin thnh cc gii php h tr cho vic ra quyt nh.
- u ra (Output)
Yu t cui cng ca h thng thng tin l b phn u ra. l phng thc giao
tip vi ngi s dng trong h thng. u ra thng gm mt s dng v oc chuyn i
thnh mt s mu. Th nht, u ra r rng nht l mt s mu bo co nh (1) bo co tm
lc v chi ph hoc d liu thng k hot ng, (2) bo co v tnh trng d tr hoc xc tin
hng, (3) bo co bn ngoi nh gi hot ng k hoch vi hot ng thc t, v (4) bo
co (n hng mua hoc n hng sn xut) hng dn cc hot ng. Th hai, u ra c th
c dng cc ti liu in sn nh ho n vn chuyn v xp d hng ho. Cui cng, u ra c
th l cc kt qu phn tch d liu t cc m hnh ton hc v thng k.
u vo, kh nng qun tr c s d liu v u ra l cc nhn t ch yu ca h
thng thng tin. Ngoi vic tng kh nng x l d liu, mc tiu c bn ca h thng l
cung cp cc cng c h tr ra quyt nh trong cng tc lp k hoch v iu hnh h
thng hu cn.
Nhng v d v h thng thng tin
H thng bn l
Mt s cng ty iu hnh mt h thng bn l quy m ln ang pht trin h thng
thng tin chi tit tng tc thanh ton (ci thin dch v khch hng) cng nh tng hiu
qu d tr b sung nhng mt hng vn quen thuc vi ngi tiu dng (gim chi ph).
Khi lng ln cc giao dch thng xuyn v tng doanh thu cao l nhng iu m cc
nh bn l mong mun t c, h s phi s dng my tnh v cc k thut x l n
hng tin tin nht thc hin mc tiu.
Qun l d tr ca ngi bn
Khi cc nh bn l qun l hng d tr, h thng s dng mt s dng ca chng
trnh b sung hng ho theo phng php im khi u. l, khi mt mt hng trong
kho gim xung im khi u, mt n hng mua c t ti mt ca hng bn l b
sung cho mt hng . Trong nhng h thng nh vy, cc nh bn l phi t d bo v
thit lp cc quy nh kim sot hng d tr. Theo hip hi nhng nh bn l ln quc t,
hn 60% hng ho lu bn v gn 40% hng ho khng bn hot ng theo chng trnh
b sung n hng do cc nh bn l iu hnh.
Mc d cc chng trnh b sung hng ho c qun l bi nh bn l vn cn
tip tc nhng ngi ta cn mong i bc tin ng k trong vic qun l d tr bi
ngi bn. Vi vic trao i d liu in t, nhng ngi bn c th bit c nhng g

21

ang c trn gi hng ca nh bn l nh chnh bn thn ngi bn l. Nhng nh bn l

cho php ngi bn chu trch nhim v d tr ca h, quyt nh t hng nhng g v
khi no th chuyn hng. Thng thng quyn s hu v d tr s chuyn cho nh bn l
mt khi sn phm c giao nhn, cho d mt s nh bn l thm ch mun rng h
khng phi s hu hng ho trn gi. Mc cp nht thng tin cao ang cho php c nhng
la chn mi i vi qun l dng hng ha trong cc knh cung ng.
V d 3.2: Mt nh bn l ln bn nhng hng ho thng thng thng qua gn 1000 ca
hng. Ring h thng hu cn gii quyt 200.000 loi mt hng n t 20.000 nh cung
cp. Chin lc ca cng ty l mi ca hng u phi to ra li nhun. iu ny c ngha
l nhng quyt nh d tr t 40.000 gian hng cn c thng nht ti cng mt mc d
tr. ng thi, qu trnh mua hng c tp trung ho.
H thng thng tin c thit k nhm h tr cho trit l qun tr phi tp trung
gm vic lp t cc my ghi trong ca hng c kh nng qut quang hc c m vch
trn th mua hng. Vi nhng chic my vi tnh ti ca hng v cc my ch ti nhng
im tp trung, hot ng bn hng ti cc ca hng c th c cp nht ngay lp tc. H
thng em li nhiu li ch nh thanh ton nhanh hn, kim sot d tr ti u hn, kim
tra th tn dng nhanh hn, bo co tnh hnh d tr tc thi v lp k hoch v lng mua
v thi gian mua tt hn.
Hot ng ca h thng c minh ho theo cc bc nh trong m hnh 3.1.
Bc u tin l tip nhp sn phm t nh kho d tr hay t nh cung cp. Gi s sn
phm l mt my pha c ph. Mt my to th hng t ng cho ra mt th cho bit mu
sc, gi, s d tr, v s hiu phng bn hng ca chic my pha c ph . Khi khch
hng em chic my pha c ph ti my qut, nhn vin bn hng s qut th bng mt
u c hoc c th nhp thng tin vo my qut bng bn phm.
Nu khch hng mun thanh ton bng th tn dng, th mt dng c c s dng
kim tra th. Trong khong thi gian cha y mt giy, ton b thng tin trn th s
c a vo my vi tnh ca ca hng. Cc d liu v my pha c ph s c lu tr
trong my tnh cho n ti. Sau , cc d liu ny c t ng truyn ti mt trong 22
trung tm d liu trong khu vc, ti nhng my ch s thc hin qu trnh x l thng
tin. Khi thanh ton c thc hin trn th tn dng ca khch hng, nhng con s v
doanh thu v thu c a vo trong h s ca phng k ton v mt bn bo co u
nhim ca nhn vin bn hng s c gi ti b phn thanh ton lng.
D liu v doanh thu cng c a vo h thng qun tr d tr ca b phn bn
my pha c ph. Nu trong qu trnh bn, mc d tr thp hn mt im xc nh trc
th my tnh s t ng in ra mt lnh mua hng, v c gi n gim c ca b phn
trong sng hm sau. Nu gim c quyt nh mua nhiu my hn th s phi thc hin
n t hng li vi nh cung cp.
Cng lc , d liu bn hng c truyn qua cc trung tm d liu khu vc ti
mt trm x l d liu trung tm ti tr s chnh ca cng ty, ti y nhng thng tin v
kinh doanh ca tng n v trong ton quc s c phn tch v x l.

22

Ngi bn hng yu cu khch hng (ngi bn l) cung cp cho h thng tin v

sn phm mc hoc d tr hin ti. Ngy nhn hng, hng ng v hng ho b tr li.
Thng tin c lu chuyn qua mng nhm mc ch cp nht thng tin mi thi im.
Ngi bn hng i khi chp nhn chi ph ln hn, nh l vic chp nhn chi ph vn
chuyn nhng h cm thy rng phn chi ph tng thm s c b p bi doanh thu
tn ln. Doanh thu tng ln c th nhn thy qua vic s dng m hnh.

Hnh 3.1. H thng thng tin ca mt nh bn l ln

Kim sot v theo di hot ng vn chuyn
Nhiu doanh nghip vn chuyn hng ho ang s dng cng ngh hin i cung
cp mc dch v hon ho hn cho khch hng thng qua vic kim sot tt hn qu trnh
vn chuyn. Nhng cng ty vn chuyn hng ho loi nh nh airborne Express, Federal
Express v United Parcel Service ang i u trong vic pht trin h thng thng tin ny
k t khi h nhn ra rng, vic lm tho mn nhu cu khch hng l tt c nhng g h cn
phi bn. Mt dch v giao nhn c cam kt m bo, v mt h thng kim sot, theo
di vic vn chuyn tin tin s gip doanh nghip thc hin c mc tiu ca mnh.

23

Lin lc qua v tinh l mt cng ngh mi nht c tch hp vo trong h thng

kim sot v theo di hot ng vn chuyn. i vi mt h thng ng thi im
nhng ni m im vn chuyn n khng n nh c th gy ra nhng hiu qu nghim
trng cho hot ng sn xut v tc nghip, lc ny nhng v tinh quan st c s dng
nhn dng chnh sc v tr chuyn hng n khi nhng v tinh ny di chuyn qua cc
ng ng vn chuyn phn phi.
H thng h tr ra quyt nh
i vi nhng trm xng t ng, vn iu ng cc xe ti i tip xng l mt
vn thuc v k hoch tc nghip. Vn ny c th c tr gip bi mt h thng
thng tin c thit k tt. Nhng phng php tng hp trong h thng thng tin nh cc
phng php phn tch d liu cng nh t chc d liu v th hin n c th h tr ngi
s dng trong vic a ra nhng quyt nh quan trng. Cc phng php phn tch d
liu c th th hin di cc th tc c ti u ho. Trong mt h thng thng tin c
thit k tt, ngi s dng khng nhng c th yu cu h thng cung cp nhng cu tr
li u tin khi gp phi kh khn trong khi ra quyt nh m cn c th tc ng qua li
vi h thng nhm cung cp nhng thng tin u vo c th tm ra cc gii php kh
thi, thc tin cho vn hn l nhng ngun thng tin u vo a ra bi cc m hnh
ton hc.
V d 3.2: Mt cng ty chuyn vn chuyn bng xe ti theo hp ng hin ti ang s
dng h thng lin lc hai chiu qua v tinh di ng v h thng nh v gi khong
cch gia cc xe ti trong vng nhm mc ch ci tin cc hot ng ca n theo mt
chng trnh c tn gi l thc hin ng gi.Trung tm ca h thngl mt my tnh
c t trong xe ti, my tnh ny c th lin lc c vi v tinh. V tinh ny c th
nh v c chnh xc khu vc hot ng ca xe ti bt c ni u trong lnh th quc
gia. C th trao i thng tin gia ngi li xe v trung tm iu hnh m khng cn lin
lc qua in thoi.
3.2 X l n hng
Thi gian hon thnh mt chu k t hng l trng im ng lu tm nht ca
trnh dch v khch hng. Ngi ta c tnh rng cc cng vic gn vi vic chun b
n t hng, gi vn n i, vo s , v chun b hng ho theo ng ph mt hng trong
n, v.v chim ti 50 - 70% khong thi gian ca mt chu k t hng trong nhiu
nghnh. Bi vy, t c trnh dch v khch hng cao, c c chu k cung ng
nhanh chng v nht qun th rt cn phi qun l v thc thi cht ch cng vic x l n
t hng.

24

 Qu trnh x l n t hng
- Chun b n t hng: C th do khch hng t in vo n t hng ri gi
ti nh cung ng. Hoc lc lng bn phi trc tip tho lun vi khch hng, thng
lng v cc iu khon trong hp ng mua bn, v thng bo v cng ty qua n t
hng. Ngy nay mng my tnh gia khch hng v nh cung ng c th gip cho cng
vic ny tr nn nhanh chng v chnh xc. Khch hng c th gi mail ghi r s lng,
k hiu, kiu cch m mnh cn, ng thi c th trc tip thng lng v cc iu
khon thanh ton, iu kin giao nhn hng vi bn cung ng.
- Thng bo v chuyn giao n hng: y l bc chuyn n t hng t khch
hng ti ni x l n t hng. C th c hai cch: truyn thng hoc in t. Cch lm
truyn thng l gi qua bu in hoc do chnh i din bn hng em n cng ty. Ngy
nay, ngi ta ngy cng s dng nhiu phng tin in t - vin thng thng bo v
chuyn giao n t hng. l in thoi, my fax, my tnh, v dch v chuyn d liu
(v d cng ty VDC).
- Kim tra n t hng v chun b vn n: Trc khi tp kt hng v chuyn
cho khch, cn phi thc hin kh nhiu ng tc kim tra nh: kim tra tnh chnh xc
ca cc thng tin ghi trn n t hng v s lng, gi c, k hiu m, tiu chun; kim
tra kh nng thanh ton ca khach hng; kim tra xem hng c yu cu c sn hay
cha; chun b n hng gi li hoc th tc xo b n hng, nu cn thit; v chun b
vn n. y l nhng cng vic cn thit bi khng phi lc no n t hng cng ghi
y v r rng nhng thng tin cn thit, v ng theo mu c th giao hng ngay.
- Chun b hng ho theo n hng: y khng cn l cng vic bn giy na, m
l bc chun b v vt cht theo ng yu cu ca n t hng. Hng ho kho thnh
phm (hoc im thu mua) s c tp kt theo ng yu cu ca khch, v ln lch vn
chuyn n khch hng.
- Thng bo v tnh hnh thc hin n t hng: m bo cht lng dch v
khch hng cao, bn cung ng thng thng bo cho bn t hng bit v tnh hnh thc
hin n t hng: khi no hng s n ni, c chm tr g hay khng, khch hng hy
lng mc no, v khi no s chun b n t hng tip theo? v.v
i vi cc doanh nghip sn xut th vic x l n t hng khng nht thit
phi lun nhanh chng v chnh xc, bi h lun c mt lng d tr bo him cung
ng cho khch hng. Trong khi , vi doanh nghip thng mi, th cng on x l n
t hng c tm quan trnh c bit. Mt doanh nghip bn bun phi cung ng cho hng
trm ca hng bn l m mi ca hng li cn hng nghn mt hng, th s phi thit k
mt h thng thu nhn v x l n t hng ht sc kp thi v chnh xc

25

.
V d 3.3: Southland Corporation ni ting vi mng li 7800 ca hng bn l 7/11.
l loi hnh ca hng nh, c nhng vt dng cn thit cho cuc sng hng ngy nh
thc phm, n sn, ho m phm, gia dng v.v (v c gi l ca hng thun tin m ca 7 ngy trong tun v ch ng ca vo lc 11 gi m). Ca hng thng t
nhng ni c mt dn c cao, hoc ni c mt phng tin giao thng ln (cnh cc
trm bn xng) nn c din tch nh do vy khng c kho cha hng, hng by bn trn
gi lun mi v khi ht th cn phi c b sung ngay. Do vy, cng vic x l n t
hng phi lun thun tin, nhanh chng v chnh xc.
Cng ty cung cp danh mc hng ho, trn c gn m vch cho tng loi hng
ho. Ngi qun l ca hng ch cn dng my qut, ch nh ra nhng mt hng cn t,
bm phm ghi s lng vo bn cnh l my qut in ngay ra n hng theo ng mu.
Hng ngy, hoc cch hai ngy mt ln, li xe ch hng n v thu v n hng mi.
Hoc lc cn thit c th thng tin v n hng trc tip qua in thoi - my tnh n
trung tm phn phi ca cng ty theo cc m s ca hng ho. Ti y, tt c cc n
hng theo ng mu t nhiu ca hng khc nhau, c m s, m vch li c a qua
my qut thng k v s lng v chng loi. Theo , ngi ta chun b hng xut v
chun b lch trnh vn chuyn hng ho trong tng khu vc. H thng ny p ng y
v ng c ti 99% n t hng, v tng nhanh chu k d tr ti kho ca cng ty
xung cn 22 ngy. Bn c cho rng h thng ny c th p dng c cung ng hng
cho cng ty kem Wall, vi hn 600 im bn l ti H Ni, cng ty bt u thm nhp th
trng thnh ph t nm 1999 v cho th trng kem ngy cng tr nn si ng?
Cc yu t tc ng n thi gian x l n hng
- Yu t cng ngh v h thng: nh ta thy cc thit b in t s gip gim ti a
thi gian nhn v x l n t hng.
- Th t u tin: Bn cung ng c th ln lch giao hng theo ng trnh t nhn
c n t hng, nh vy c v cng bng hn vi khch hng. Nhng i khi phng
thc khng hiu qu i vi doanh nghip cung ng. Mt s doanh nghip c th u
tin cho nhng n t hng ln, khch hng quan trng v c li nhun cao. Ngc li,
mt s doanh nghip li giao hng cho nhng doanh nghip nh trc, cn nhng l hng
ln s chp nhn chuyn ti thnh tng t do khan him hng, nhng vn m bo
khng thiu ht trn cc gi hng ca khch hng.
- Trnh t x l n t hng: nu x l n t hng theo ng trnh t nh 5
bc k trn th s mt rt nhiu thi gian. Ngi ta c th rt ngn thi gian ca mt chu
k t hng xung, nu cc bc c thc hin song song vi nhau. Chng hn, nn n
t hng ng theo mu c gi ng bu in cha n ni, th bn cung ng cng c
th cn c theo thng bo qua in thoi chun b hng v cc th tc kim tra cn
thit, v khi nhn c n hng th c th xut ngay.

26

- Lch trnh vn chuyn v giao hng: cn c vo a bn cung ng, v quy m l

hng, c th kt hp nhng n t hng nh vi nhau chuyn hng n ng thi
im yu cu, theo nhng tuyn ng ngn nht. y l mt thch thc ln, nu mun
ng thi gim thi gian giao hng, v gim chi ph vn chuyn cng lc.
3.3 Hng dn hc tp v tho lun chng 3
1. Quan h gia h thng thng tin hu cn vi x l n hng?
2. Qu trnh x l n hng v cc yu t nh hng ti thi gian x l n hng?
3. H thng thng tin hu cn truyn thng v hin i ca doanh nghip?

27

CHNG 4. QUN TR D TR V KHO HNG

L mt b phn hp thnh quan trng trong qun tr cung ng ca doanh nghip,
qun tr d tr gp phn thc hin tt cc mc tiu pht trin cng nh cc mc tiu ti
chnh ca doanh nghip . Chng ny, sau khi xem xt cc vn chung ca qun tr
cung ng, s tp trung nghin cu cc phng din ch yu trong qun tr d tr ca mt
doanh nghip nhm ti u ho cc mc tiu hot ng ca n nh: (i) khung kh ng x
ca doanh nghip i vi hot ng d tr thng qua hoch nh chnh sch d tr ca
doanh nghip; (ii) qun tr hin vt d tr nhm hng ti ti u ha vic lu kho ca vt t,
thng qua vic la chn cc kiu kho tng v phng php sp xp vt t trong kho; (iii) qun tr
k ton d tr nhm hiu bit tt hn s vn ng v s lng v gi tr vt t d tr
thng qua vic s dng phiu kho theo cc phng thc xut, nhp khc nhau; (iv) qun
tr kinh t d tr nhm cho php doanh nghip hot ng vi lng d tr vt t ti u,
thng qua vic xc nh nhp iu d tr, s lng hng t v thi im giao hng; v
cui cng l (v) qun tr hng d tr trn ng vn chuyn;
4.1 Hoch nh chnh sch d tr ca doanh nghip
nh r mc tiu chnh sch d tr
Mc tiu chnh sch d tr ca doanh nghip c th chia ra: mc tiu trc tip v
mc tiu khc. Mc tiu trc tip ca chnh sch ny l tho mn tt cc yu cu ca qu
trnh sn xut cng nghip, c th l m bo an ton, cht lng v chi ph thp. Cc mc
tiu khc c th l xut pht t li ch ca mua chung, tnh trng khan him vt t hng ho, hoc do thc hin chnh sch thi im mua nh ni trn.
Xc lp quan im chi phi cng tc d tr ca doanh nghip
Cc doanh nghip thng c quan im, nhn nhn khc nhau v cng tc tr. i
vi cc doanh nghip c nhiu kh nng v iu kin p dng phng thc cung ng ng
thi im - JIT (tc c lng d tr v chi ph d tr dn ti 0) s thit lp quan im
khng cn d tr (hay cn gi l d tr ngoi doanh nghip). Trong khi , mt s
doanh nghip khc, do cha th thc hin c cc yu cu trn, nn quan im, nhn
nhn c th l d tr ng lot hoc d tr c chn lc.
Xc nh nguyn tc la chn loi d tr ca doanh nghip
Phn ln cc doanh nghip (tr doanh nghip p dng phng thc cung ng
ng thi im - JIT nh nu trn) u c p dng d tr thng xuyn m bo
cho sn xut c tin hnh lin tc, u n. Tuy vy, i vi cc doanh nghip ch
bin cc sn phm mang tnh thi v cn tnh ti loi d tr thi v m bo
lng nguyn vt liu sn xut trong nm hoc lng sn phm cung ng trong k.
Ngc li, i vi cc doanh nghip c ngun cung ng khng n nh, ni cung cp
u vo v ni ch bin cch xa nhau, doanh nghip rt cn tnh ti loi d tr bo

28

him trnh cc s c do gin on d tr gy ra. Ngoi cch tip cn theo tnh cht
loi d tr nh trnh by trn, doanh nghip cn c th hnh thnh cc loi tr da
vo mc ca n theo nguyn tc: ti a, ti thiu hay trung bnh hoc d tr trong
kho v d tr ang trn ng i. D tr trn ng l d tr hng ho trong qu trnh
vn chuyn gia cc c s hu cn (Dtrn ng).
Tng hp cc loi hnh d tr trn s to thnh d tr trung bnh trong doanh nghip.
D = Q/2 + Dthi v + Dbo him+ Dtrn ng
Xc lp nguyn tc thit k v qun l kho tng
Phn ln cc doanh nghip ch tc u cn c h thng kho vt t, hng ho phc
v cc mc tiu, nhim v sn xut kinh doanh ca mnh. Thng th h thng kho tng
ny c thit k v xy dng ng thi vi qu trnh thit k v xy dng doanh nghip.
Nhng nguyn tc chi phi vic thit k y c th l: kho ng hay kho tnh; kho hin
i (t ng ho) hay c kh; kho gn ni sn xut, ch to hay gn u mi giao thng;
kho n chc nng hay kho a chc nng...
Xc lp nguyn tc vn ti, giao nhn v thanh ton
Nguyn tc ny c th l thc hin ng b, trn gi hay tng phn on; phn nh
trch nhim, ngha v ca doanh nghip, ch hng, ch phng tin vn ti cng nh cc
mi gii trong qu trnh ny.
4.2 Qun tr hin vt d tr
Cc loi kho v nhng nguyn tc c bn ca kho tng
H thng kho tng trong doanh nghip c nhiu loi, sau y l mt s loi thng dng:
Kho ng v kho tnh
Trong trng hp kho tnh, nhng sn phm khng di chuyn trong ton b thi
gian lu kho. Cn kho ng nhng mt hng d tr c di chuyn t u ny sang u
khc (nh tc ng ca trng lc hoc nh mt lc c iu khin) n ni m chng c
chun b giao hng .
Loi kho ng c nhiu u im:
- C li v din tch: ch bng khong 40% so vi kho tnh v ch cn hai li i cn
thit (mt cho cht hng v mt li khc cho d hng).
- Quay vng d tr c m bo do p dng phng php vo trc, ra trc" .
- Tch bit vng vo v vng ra ca kho.
- C li v mt thi gian v sn phm t di chuyn.
Kho th cng v kho t ng
Ngi ta chia thnh kho th cng m s vn chuyn c thc hin bng
tay hoc s tr gip ca thit b c iu khin nh cc li xe (chng hn: xe y nng)

29

v nhng kho t ng c my tnh ch huy t xa cc hng d tr vn ng. Trong

cc doanh nghip hin i, ngi ta p dng ph bin cc loi kho t ng.
Kho theo loi sn phm d tr
Trong cc doanh nghip cng nghip, ngi ta chia thnh kho thnh phm, kho
nguyn vt liu, kho cc b phn linh kin, kho dng c ngh... hay kho kim kh, kho
xng du, kho than...Cc loi kho ny gn vi c im kinh t - k thut ca hng ho,
nn c nhiu thun li trong vic xp d, xut nhp v bo qun. Tuy vy, nu doanh
nghip s dng qu nhiu loi vt t, nguyn liu th rt kh khn cho vic thit k kho
theo loi hng ho.
Ni chung, vic thit k v xy dng h thng kho tng hp l l cn thit, bi v
cng tc d tr ngoi yu cu phc v sn xut cn tnh ti hng ho c bo v, chng
n trm, chng thi tit xu, chng nng, m v chng nhng bin dng ca nguyn liu
v.v. S bo qun ny bo m mt nhit v mt m ph hp vi cc sn phm c
d tr, hoc bng nhng vt liu c bit p ng cho mi nhu cu ring bit. Kho tng
phi sch s v sng sa, tch bit v c che ch. Tuy nhin, trong mt s trng hp,
c nhng kho cha ngoi tri, l nhng bi ngi ta than, ct si, t v.v. Cui
cng ,kho d tr cn c t chc sao cho bo m khong cch vn chuyn t mc
ti thiu v d dng, thun li cho vic nhp, xut cc hng ho.
Nhng yu cu chung i vi phng n thit k kho:
- Thch dng: thch hp vi vic d tr, bo qun hng ho, thch hp vi vic t
chc thc hin cc nghip v kho; bo m s dng ti a din tch v dung tch kho;
thun tin cho cc phng tin vn chuyn hng ho vo ra, v thun tin cho cc hot
ng trong kho.
- Vng chc: yu cu v bn, kho s dng c lu di, chu ng ti trng ln
ca hng ho d tr trong kho; chu c s tc ng ca cc phng tin vn chuyn,
cc hot ng bc d hng ho nng: chng li nh hng ca mi trng thin nhin
(bo, gi).
- M quan: yu cu v hnh thc, kiu nh, kt cu trong kho phi p, khoa hc,
ph hp vi thm m dn tc, ng thi ph hp vi c im kh hu Vit Nam.
- Tit kim: yu cu tng hp -- i hi phi tnh ton cc chi ph m bo
tit kim gi thng 1 n v thp nht (1m 2 hoc 1m3) trong iu kin m bo thi
hn s dng kho, bo m cht lng cng trnh, tit kim chi ph trong thc hin
cc nghip v kho.
Cc loi din tch kho c sp xp theo th t u tin nh sau:
- Khu vc d tr bo qun hng ho (F1 - Din tch c ch)
- Khu vc thc hin nghip v nhp v xut hng (F2)
- Khu vc nghip v kho (F3 - Din tch nghip v ph: kim nghim, gia cng ch

30

bin, kho chc bao b, phng mu hng, phng sa cha thit b, dch v in nc...)
- Khu vc lm vic hnh chnh ca kho, ni tip khch hng (F4);
- Khu vc sinh hot ca cn b nhn vin, cng tc ti kho ( Nh , hi trng, v
sinh, sn bi...). Khu vc ny nn tch ring (F5)
Nu ly l hiu F l tng din tch kho, ta c:
F = F1 + F2 + F3 + F4 + F5 (nu c)
M ho v phng php xp t hng ho d tr
M ha vt t
Nhm to thun li cho cng tc ct cha sn phm v tng tc gii phng kho,
cn thit phi nhn dng sn phm mt cch nhanh chng. Gii php n gin nht l s
dng tn gi ca chng, nhng cch gi tn ny thng t c s dng, c bit khi
chng gm nhng ch n k thut hoc kch c (chng hn: tm nn 19 - n l 19 mm
b dy; cn 400.120 - n 4m chiu di nhn 1,20m chiu rng). Do doanh nghip
thng s dng mt b m s (chng hn 1234 ) hoc c ch ci v s (chng hn AZ
345) cho mi mt hng c d tr. Nhng cn c thng dng cho vic m ho vt t d
tr l da vo tn gi vt t, c tnh k thut ch yu, khu vc d tr, nh - gian - ...
Nhng phng php xp hng ho d tr
C nhiu phng php xp t hng ho, chng c th c kt hp vi nhau:
- Phng php nh v: Mt ch cho mi vt, mi vt ch ca mnh. Phng
php ny dnh mt ch xc nh cho mt sn phm xc nh (a ch). iu ny to d
dng kim sn phm nhng d c ch trng nu thiu hng hoc nht thi gim loi ny.
Nhng ngi ta cng d dng bng mt pht hin c d tr thiu hoc tha.
- Phng php khng nh v: bt k vt g, bt k ch no. Phng php ny s
dng v tr t do lc a hng vo kho; mt sn phm c th c nhiu a ch. u im
ca n l li v khng gian, mi ch u c dng d sn phm no cng th, nhng kh
v mt thng tin nh v c ch trng khi nhp kho v tm c a ch sn phm khi
xut kho.
- Phng php tn sut quay vng. Phng php sp xp ny da vo tn sut quay
vng ca vt t, hng ho. iu c ngha, loi hng no ra, vo nhiu nht c t
ch thun tin nht (gn ch nhn, ch xut, gn li i li) v ngc li.
- Phng php hai kho. Kho ca doanh nghip c chia lm hai b phn khc
nhau: Kho d tr c tip nhn t ngun cung ng v cung cp s lng nh cho kho
phn phi, t y xc lp cc n t hng.
- Phng php vo trc, ra trc (FIFO). Phng php ny l bt buc khi d tr
loi vt t c tui th (thi hn), n tng ng vic xut hng vi th t nhp kho.
- Phng php vo trc, ra sau (FILO). Phng php ny c th p dng vi cc
loi vt t khng i hi yu cu v tui th nh FIFO. Sau khi nhp vo kho, n cn

31

c ct gi, bo qun cn thn v thng thng tn sut xut nhp i vi loi vt t ny

l khng cao.
4.3 Qun tr k ton d tr
Nm s lng d tr
Phiu kho
Khi doanh nghip cha tin hc ho qun tr d tr, n s dng cc phiu kho ghi
chp s vn ng ca hng ho (nhp v xut) v tnh ton s lng hin tn kho ( D tr
cui cng = D tr ban u + Lng nhp vo - Lng xut ra).
Kim k
Phiu kho cho php nm c hng cn trong kho v mt l thuyt, nhng n
khng th tnh c nhng mt mt hoc h hng tt c cc dng. khc phc iu
ny, cc doanh nghip thc hin mi nm mt ln kim k ngoi k ton. l kim k
(m) cc mt hng d tr. Mt s doanh nghip ngng hot ng ca h mi nm mt
ln tin hnh kim k, mt s khc thc hin kim k quay vng, tc l tt c mi
thng, chng hn h kim k 1/12 d tr, cch lm ny cho php h tip tc hot ng
mt cch bnh thng.
Vic kim k ny l c s nh gi d tr c biu th bng cn i. Ngoi
ra, nhiu doanh nghip thc hin kim k k ton thng xuyn, cch lm ny cho php
h bit c bt c lc no, tnh hnh d tr ca h. Vic theo di v mt k ton ny ca
d tr l kh d dng v s lng hin vt, nhng c nhiu kh khn v gi tr.
Nm cc kho v mt gi tr
Vic nm cc d tr v mt gi tr l kh khn, v thng thng cc mt hng nhp
vo c nhng gi tr khc nhau. Nhng hng ho nhp vo s c nh gi v thc cht
theo gi mua, nhng s cn phi nh gi cho chng theo gi no khi xut kho?
l gii vn ny, chng ta nghin cu cc gii php c th c c ng dng
bng cch da vo mt v d c th di y:
C mt nguyn liu M vi cc thng tin cho trc nh sau:
- Tn kho: 1 thng 5, 60kg vi gi 9,40 USD/kg.
- Nhp kho: 3/5, 120kg vi gi 10,00 USD/kg.
Nhp kho : 20/5, 60kg vi gi 13,00USD/kg.
- Xut ra: 15/5, 80kg.
Xut ra: 25/5, 90kg .
Phiu kho theo phng php nhp trc, xut trc (FIFO)
Ngi ta coi cc hng ho nhp vo cng mt thi gian to ra mt l. Nhng hng
ho xut ra s lin tip cho n ht cc l ny. Chng ta trnh by y phng php
FIFO (vo trc, ra trc). hiu c phng php ny, ch cn tng tng ra mt
kho cha ht: nhng t xut ra theo th t ca nhng t nhp vo.

32

Vn dng vo v tr trn, sau t nhp vo ca ngy 3 thng 5 lc ny d tr c hai

l: l th nht l 60kg vi gi l 9,40 USD/kg v l th hai l 120kg vi gi l 10
USD/kg. Ngy 15 thng 5, 80kg xut ra c ly theo t l l: 60kg trong l th nht
nht (vy l l ny c xut ht) v 20kg ca l th hai. Khi l th hai ny cn
120kg - 20kg = 100 kg vi gi 10 USD/Kg. Ngy 20 thng 5, 60 kg nhp vo hnh thnh
ln mt l mi vi gi 13 USD/Kg. thi im ny, ngi ta thy d tr l th nht l
100kg vi gi l 10 USD/Kg v l th hai l 60kg vi gi l 13 USD/Kg. Lng xut ra
cho ngy 25 thng 5 c thc hin khi ly ra 90 kg cn thit trong l th nht. Ta c
phiu kho theo phng php FIFO nh sau:
Bng 4.1: Phiu kho theo phng php FIFO
Thi
gian

Nhp
S
lng

Gi
n v

Xut
Gi
ton b

S
lng

Gi
n v

Cn li
Gi
ton b

S
lng

1/5
3/5

60
120

10

60
120

1200

180
60
20
80

15/5

20/5

25/5

60

13

9,4
10

564
200
764

780

90

10

900

Gi
n v

Gi
ton b

9,4

564

9,4
10

564
1200
1764

100

10

1000

100
60
160

10
13

1000
780
1780

10
60

10

100
780

70

13

880

Phiu kho theo phng php vo trc, ra sau (FILO)

V nguyn tc phiu kho theo phng php ny c cch lm tng t phiu kho
theo phng php FIFO. im khc nhau c bn l phiu kho theo phng php FILO
cc l hng nhp sau s c u tin xut trc theo chiu hng ngc li so vi
phng php FIFO.
Phiu kho theo phng php gi bnh qun gia quyn n v
Ngc li vi phng php xut ht cc l, ngi ta coi tt c cc hng ho, d cho gi
nhp vo ca chng nh th no, c d tr c cng mt gi bnh qun.
Sau mi ln nhp vo, ngi ta tnh n gi bnh qun ca d tr. S bnh qun ny
c gia quyn theo s lng, khi ngi ta c c gi bnh qun gia quyn n v.

33

D tr v gi tr + Nhp vo v gi tr
Gi bnh qun gia quyn =
D tr v hin vt + Nhp vo v hin vt
Vn dng vo v d trn ta thy:
Sau t nhp vo ca ngy 3 thng 5, lc ny d tr c
60kg vi gi 9,40 USD
Bng 564 USD
120kg vi gi 10,0 USD
Bng 1200 USD
Ta c gi bnh qun gia quyn n v l:

1764
9,8USD
180
l gi s c xut ra t ngy 15 thng 5. Vn theo cch lp lun , vi
ngy 20 thng 5: trc t nhp ny, d tr vn cn 100 kg vi gi 9,80 USD v
60kg vi gi 13 USD v v gi tr l 1760 USD cho 160kg. Gi bnh qun gia quyn
n v c tnh l:

980 780
11USD
100 60
Phiu kho, phng php bnh qun gia quyn n v, sau mi t nhp kho nh sau:
Bng 4.2: Phiu kho theo phng php gi bnh qun gia quyn n v
Nhp
Thi
gian
1/5
3/5
15/5
20/5
25/5

S
lng
120
60

Gi
n v
10
13

Xut
Gi
ton b

S
lng

Gi
n v

Cn li
Gi
ton b

1200
80

9,80

784

90

11

990

780

S
lng

Gi
n v

Gi
ton b

60
180

9,40
9,80

564
1764

100
160
70

9,80
11
11

980
1760
770

Phng php gi tiu chun

Trong phng php ny, cc gi c lp theo gi xy dng trc. Gi xy dng
trc l mt gi c tnh ton bi doanh nghip c d tnh n nhng gi c ghi nhn
trong qu kh v d kin nhng bin i trong tng lai v gi mua nhng mt hng a
vo d tr.
Cc phng php khc
Ngoi ra, cc doanh nghip cn p dng linh hot nhiu phng php theo di
khc, chng hn xut theo phng php u tin l hng c gi mc gi cao, tnh ti s

34

tng thch gia gi nguyn liu v gi bn sn phm cso mc li nhun ca doanh

nghip hp l...
4.4 Qun tr kinh t d tr
Nhng chi ph lin quan n d tr
Doanh nghip c nhu cu d tr, nhng nhng d tr ny lm gia tng chi ph i
vi doanh nghip. Ngi ta c th chia thnh ba nhm chi ph ln lin quan n d tr.
Nhng chi ph do c d tr
Chi ph kho tng ni ring hoc l chi ph do d tr hnh thnh t chi ph u t,
chi ph lu kho v chi ph cho s st gi cc mt hng d tr. Chi ph do c d tr mt
mt hng t l vi gi tr ca n v vi thi gian lu kho d tr. Ngi ta ghi nhn rng
chi ph ny nhn chung mc gia 12% v 25% ca gi tr d tr trung bnh.
a. Chi ph u t: l chi ph cho vn khng c s dng do phi chi cho d
tr, ngha l khng kim c li tc tng ng nu s vn ny em u t bn ngoi
doanh nghip (chng hn gi ngn hng)
b. Chi ph lu kho: Chi ph ny nhm m bo hng ho d tr, chi ph cho kho
tng (thu hoc khu hao hng nm nh kho), chi ph khai thc kho (tin lng v bo
him x hi cho nhn vin kho, tin thu tr cho thit b, nh sng, si...)
c. Chi ph st gi hng trong qu trnh d tr trong kho: Phi phn bit hai nguyn
nhn st gi:
- St gi do li thi lin quan n nhng mt hng theo mt cng ngh tin trin
nhanh ( IBM thng k l 8% nm chi ph do s li thi v d tr trong kho).
- St gi do h hng, chng hn nhng tai nn khi chuyn ch, v nt cc sn
phm xp chng qu cao, bay hi, trm cp, ph hu bi nhng loi gm nhm.v.v.
Nhng chi ph k kt n hng
l nhng chi ph cho mi ln doanh nghip bt u qu trnh mua ti d tr.
Nhng chi ph ny bao gm:
- Chi ph qun tr: Ngi ta c th k ti nhng chi ph v th tn in thoi, i li,
tin lng v bo him x hi ca nhn vin mua (tm ngi cung ng, thng lng,
tho n t hng, thc gic v.v.) v ca nhn vin k ton (ghi chp, thanh ton ho n
v.v.) v nhng chi ph thu nh (khu hao), vn phng, si m, chiu sng v.v.
- Chi ph kim tra: l cc chi ph cho cng tc kim tra v s lng v cht lng
hng ho.
Nhng chi ph do gin on d tr
Nhng chi ph do gin on d tr xut hin khi doanh nghip khng c th tho
mn c cu v mt s ca ci. Cu khng c tho mn c th dn n vic bn hng
b thiu. Chi ph gin on tnh bng tin mt do b l ng ra kim c cng thm phn
mt i hnh nh nhn hiu ca doanh nghip (chng hn s mt lng tin ca khch hng).
Chi ph ny thuc nhm chi ph kinh t trong phn tch d tr. n gin ho, chng ta
s khng tnh nhng chi ph ny trong phn tch ton b cung ng.

35

Theo mt cch tip cn khc, ngi ta chia chi ph c lin quan n d tr thnh 5
nhm chi ph sau :
- Chi ph vn: vn s d tr trong nhng hng ho d tr s mt c hi tham gia
vo cc hot ng kinh doanh khc, v khng em li li nhun cho doanh nghip. y l
khon mc chi ph cao nht lin quan n d tr.
- Thu: trong bng cn i ti khon, d tr trong kho cng l mt phn ti sn ca
doanh nghip v cng chu mt mc thu nht nh. N thng chim 1% tng chi ph
hu cn.
- Chi ph bo him: hng trong kho v ang vn chuyn trn ng thng c
mua bo him phng ri ro, c bit l nhng hng c gi tr cao. N cn bao gm
cho c h thng camera v lc lng bo v hng ho.
- Chi ph hao mn: hng ho trong kho c th b suy gim cht lng c v mt
hu hnh v v hnh. Hng ho c th b hng, v, thi, v.v trong qu trnh bo qun.
Hoc cng c th khng b hao ht v mt vt cht, nhng b li thi so vi th hiu
ca ngi tiu dng.
- Chi ph bo qun trong kho: l phn lin quan n nghip v trong kho, n
cc thit b v dng c bo qun hng ho, cng vi lc lng lao ng lm vic trong
kho. Chi ph khu hao nh kho v thit b, chi ph thu mt bng kho (nu dng kho cng
cng), chi ph tin lng, v.v.
S liu thng k cho thy cc b phn chi ph d tr so vi tng gi tr hng ho l:
Biu 4.1: Th d v thng k cc b phn chi ph
B phn chi ph
Chi ph vn
Thu
Bo him
Hao mn
Bo qun
Tng

Trung bnh
15, 00%
1, 00
0, 05
1, 20
2, 00
19,25%

Khong bin thin

8- 40%
0,5 - 2
0-2
0,5 - 2
0-4
9 - 50%

Xc nh chng trnh cung ng

Xc nh nhp iu cung ng
Chng ta va xem xt nhng chi ph no c lin quan n d tr m doanh nghip
phi gnh chu. Ci chnh l nhng chi ph do c d tr v nhng chi ph k kt n hng.
Hai nhm chi ph ny thay i theo chiu ngc nhau. Qu vy, s lng n t hng
cng ln, th chi ph k kt cng cao nhng ngc li s lng n t hng ln, a n
kt qu l, c mt d tr trung bnh t, lc chi ph do c d tr gim i. R rng, l l
c ngha ngc li.
Mc tiu ca qun tr kinh t d tr l lm ti thiu chi ph ton b ca d tr tc l
tng s chi ph t mua v chi ph do c d tr (v nh trn n gin, chng ta quyt

36

nh khng tnh nhng chi ph do thiu d tr). Li gii ca bi ton ny l cng thc
ca Wilson, gi:
- A: Chi ph k kt n t hng,
- N: S lng n t hng hng nm ( nhp iu d tr)
-

t : T sut hng nm do c d tr (cn gi l h s kho), tnh theo % ( chng hn,

t sut 10% c ngha l 1 USD hng ho ang d tr c chi ph d tr l 0,10
USD)

C: Mc tiu dng nm c tnh bng gi tr (tc l s lng c tiu dng x

gi n v).
T s lng n t hng lm ti thiu chi ph ton b d tr l:

Ct
2A

(Ngi ta ch xem nghim dng v l bin thin kinh t)

V mt th, ngi ta ghi nhn rng: chi ph ton b cung ng l ti thiu khi chi
ph t mua v chi ph do d tr l bng nhau.
Chi ph

3
2

1
0

S ln cung ng

N*

th 4.1: Quan h gia nhp iu d tr vi chi ph lin quan ti d tr

Trong :
1: Chi ph do c d tr.
2: Chi ph k kt n hng.
3: Chi ph ton b ca d tr
T th ny cho thy, N l s lng n t hng l thuyt t c chi ph ton
b cung ng t nht.

37

Xc nh s lng hng t v thi im giao hng

a. Khi lng tiu dng hng nm l u n, ch cn t hng vi nhng s lng
bng nhau (c gi l l kinh t) trong khong cch thi gian u n.
i vi lng tiu dng nm C v nhp iu cung ng N, l kinh t l C/N v vic
giao hng s din ra cch nhau 12/N thng.
b. Khi lng tiu dng khng u n, c th lc chn mt trong hai phng php
sau y: (i) Cung ng s lng n nh v khong cch thi gian bin i (phng php
dim t hng); v (ii) Cung ng bng s lng thay i nhng thi im c nh
(phng php chu k).
R rng trong tt c cc trng hp cn phi tnh n d tr ti thiu v d tr bo him.
4.5 H thng hng d tr ang trn ng vn chuyn
D tr ang vn chuyn l d tr ang i ng trn cc phng tin vn ti vn
chuyn gia cc im thu gi d tr. Qun l cc loi d tr ny l mt vn v kim
sot thi gian vn chuyn, ch yu thng qua vic la chn cc dch v vn chuyn. D
tr ang vn chuyn c th c bit cao v s qun l tt c th to ra c mt s gim
n tng trng chi ph.
V d 4.1: Mt nh sn xut ph tng t c cc dy chuyn hot ng trn nc M.
Doanh nghip ny mua cc thnh phn cu thnh t cc cng ty nm trn vnh ai Thi Bnh
Dng v phn phi ch yu trn lnh th nc M. Mt biu ca knh cung ng c
ch ra. Gi tr trung bnh ca mt sn phm trong knh l 50 la. Sn lng tiu th hng
ngy l 1000 sn phm. Chi ph lu kho l 30%/ nm. D tr ang i ng hin nay c th
c tng hp nh sau:
V tr
Ngy
D tr ang i ng
T nh cung ng n nh my
Trong qu trnh ch bin ti nh my
T nh my ti kho
D tr trong kho
T kho ti khch hng
Tng

21
14
7
42
3
87

21000 sn phm
7000
3000
31000

Tng gi tr ca d tr ang i ng l 50x31000=1550000 la. V chi ph lu kho l

0,30x1550000=465000 la/nm.
Nu vn chuyn bng ng khng thi gian i ng gia cc nh cung ng vin ng
v cng ty s gim xung cn 4 ngy, phn ln l vn chuyn trn mt t. N c th tit
kim c 21-4=17 ngy trong qu trnh d tr v 0,3 x 850000 = 255000 trong chi ph
lu kho hng nm. S tit kim chi ph tim nng ny cn phi c so snh vi s gia
tng chi ph do s dng hng khng.

38

Hnh 4.1. Knh cung ng c trng th hin thi gian i ng

Gim thi gian i ng trung bnh trong h thng thng cng ng thi c tc
dng lm gim bin ng v thi gian i ng. Bi v thi gian i ng l mt thnh t
ht sc quan trng trong thi gian qu trnh d tr d phng c th c ct gim nh l
mt li ch gin tip ca vic ct gim cc bin ng v thi gian i ng.
4.6 Hng dn hc tp v tho lun chng 4
1. Hoch nh chnh sch d tr ca doanh nghip v cc ng dng?
2. Ni dung v phng php qun tr hin vt d tr; qun tr k ton d tr v qun tr kinh
t d tr ca doanh nghip?
3. Qun tr hng d tr trn ng i ca doanh nghip?

39

CHNG 5. QUN TR MUA HNG V CUNG NG

Hot ng mua hng v qun tr mua hng c tm quan trng c bit i vi hot
ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Trong c ch th trng, vai tr ca hot
ng mua hng cng khng km phn quan trng so vi hot ng bn hng. Mt nh
qun l doanh nghip giu kinh nghim tng kt rng " bn tt, cn phi bt u t
mua tt". Chng ny, sau khi xem xt v tr, yu cu i vi hot ng mua hng ca
doanh nghip, s tp trung nghin cu cc mt hot ng ch yu ca qun tr mua hng:
hoch nh nhu cu vt t, t chc qu trnh mua hng, t chc qun tr mua hng v t
chc cung ng ca doanh nghip theo phng thc JIT v nguyn tc 80/20, phng php
phn tch ABC.
5.1 Yu cu i vi hot ng mua ca doanh nghip
Trong ton b cc hot ng kinh doanh ca doanh nghip, hot ng mua l hot
ng th nht, n c quan h h tr vi cc hot ng khc:
- Kt qu hot ng mua m bo iu kin vt cht cho hot ng sn xut ca
doanh nghip;
- Ni dung hot ng mua ph thuc vo nhim v kinh doanh ca doanh nghip;
- Kh nng thc hin hot ng mua ph thuc vo kh nng m bo ti chnh ca
doanh nghip;
- Hot ng mua c nh hng trc tip n hiu qu kinh doanh ca doanh nghip;
Di y l mt th d v tc ng n by ca hot ng mua i vi nng cao
hiu qu sn xut kinh doanh ca doanh nghip.
Bng 5.1: Nguyn l n by ca vic gim chi ph mua hng
n v tnh: triu ng

Ch tiu

1.
2.
3.
4.

Doanh thu u ra
Doanh thu u vo
Chi ph lao ng
Chi ph qun l

5. Li nhun

Hin
ti

Tng
doanh
thu
+ 25%

Tng
gi
bn
+5%

Gim chi
ph lao
ng
- 25%

Gim
chi ph
qun l
- 33%

Gim
chi ph
mua
- 8,5%

100
60
20
15

125
75
25
15

105
60
20
15

100
60
15
15

100
60
20
10

100
55
20
15

10

10

10

10

10

pht huy vai tr tch cc trong ton b hot ng kinh doanh, hot ng mua ca
doanh nghip phi bo m nhng yu cu c bn sau:

40

Th nht, ng s lng mong mun

Lng doanh nghip mua nhm phc v yu cu ca sn xut v d tr bo m
qu trnh sn xut tin hnh bnh thng, doanh nghip kh nng ng bin vi
nhng bin ng th trng (khi khan him hoc khi cung ln hn cu). R rng l
vic mua nguyn vt liu nhiu qu hoc t qu u gy nn nhng bt li tron g kinh
doanh ca doanh nghip.
Th hai, ng chng loi mong mun
iu ny c ngha l m bo s ng b tt c cc loi nguyn vt liu cn mua. Xt
theo s tham gia cu thnh thc th chnh ca sn phm, ngi ta chia nguyn liu thnh
nguyn liu chnh v nguyn liu ph. Nhng r rng l nu ch c nguyn liu chnh m
khng c vt liu ph th khng th tin hnh c qu trnh sn xut hoc khng th sn xut
c mt sn phm hon chnh c. Bi vy, ng chng loi cc yu t cn mua l mt
yu cu c tnh bt buc.
Th ba, ng cht lng mong mun
Chng ta c th minh ho yu cu ny nh sau:
Nhu cu
ca khch
hng v
cht lng

Thit k sn
phm bo m
cht lng theo
yu cu

Mua cc yu
t bo m
cht lng
tng ng

Sn xut sn
phm c cht
lng theo
thit k

a sn phm ra th trng
S 5.1: Xc nh cht lng yu t cn mua
iu c bit cn ch y l, cht lng phi ph hp vi yu cu ch to c
c sn phm ph hp vi i hi ca khch hng trn th trng. Cht lng cao nht
v mt k thut cha phi l ti u, nu n dn n nguy c tng chi ph v gy kh khn
cho khch hng trong la chn hng ho thch hp, vi kh nng thanh ton v iu kin
s dng ca mnh.
Th t, ng thi im mong mun
Yu cu ny c lin quan trc tip n xc nh thi im mua hng (thi im nhn
hng ho a vo ch bin). Thi im ny c xc nh nh sau:
Thi im giao hng
cho khch

Chu k sn xut sn
phm

41

Thi im mua
nguyn liu

Theo s trn, phi cn c vo thi im cn c hng ho giao cho khch theo

hp ng k kt (hoc thi im cn c hng ho tung ra th trng), nh r chu k
sn xut sn phm (thi hn/ di chu k sn xut), t xc nh thi im mua
nguyn liu. Tc l:
Tm = TB - Tsx - Tc - Tdt
Trong :
Tm : Thi im mua hng;
TB : Thi im giao hng;
Tsx : di thi gian sn xut;
Tc : di thi gian t chc qu trnh cung ng;
Tdt : di thi gian d tr (thng l thi gian d phng bt trc)
Th nm, chi ph mua nh nht
Nh cp trn, vic gim thiu chi ph cc yu t u vo l mt trong cc
iu kin quan trng gim gi thnh trong sn xut v cho php doanh nghip c th s
dng linh hot gi c trong tiu th sn phm.
Chi ph mua nguyn vt liu c cu thnh t:
- Gi tr l hng mua.
- Chi ph phc v qu trnh mua.
gim chi ph mua, tc l bo m yu cu cc tiu ho chi ph mua, cn bit cc
nhn t nh hng n tng loi chi ph.
Gi tr l hng mua ph thuc vo n gi v khi lng mua. Vi nhng hng ho
c cht lng nh nhau, ni chung gi ca nhng ngi bn khc nhau khng chnh lch
nhau nhiu. Tuy nhin gi li c ngi bn vn dng kh linh hot trong bn hng.
chnh l gi phn bit ca ngi bn m ngi mua cn bit c s ng x thch
hp. n lt n, gi c ph thuc vo khi lng mua, k hn mua, thi hn mua v th
thc thanh ton...
Chi ph phc v qu trnh mua bao gm:
- Chi ph hnh chnh: lng nhn vin mua hng, vn phng phm, cng tc ph, chi
ph giao dch
- Chi ph vn chuyn. Loi chi ph ny xut hin nu vic vn chuyn hng ho do
ngi mua m nhn. Ngc li nu ngi bn c trch nhim vn chuyn hng ti kho
ca doanh nghip, th chi ph ny nm trong gi c hng ho ri.
- Hao ht t nhin trong qu trnh vn chuyn v bo qun. Mc hao ht ny ph
thuc vo c im ca tng loi nguyn vt liu.
- Chi ph bo qun nguyn vt liu trong qu trnh vn chuyn v qu trnh
nguyn liu nm trong kho ca doanh nghip. Tin lu kho, lu bi cng nm trong
loi chi ph ny.

42

T xem xt cc nhn t nh hng n chi ph mua hng, c th xc nh ng n

cc bin php gim chi ph gp phn h gi thnh v tng sc cnh tranh ca doanh
nghip.
Cc yu cu i vi qu trnh mua c quan h rng buc vi nhau v phi ng thi
c bo m trong qu trnh mua hng ca doanh nghip.
5.2 Hoch nh chnh sch mua hng ca doanh nghip
(1) nh r mc tiu chnh sch mua
Chnh sch mua ca doanh nghip c th hng vo: chi ph mua (hoc chi ph cung
ng) thp nht; cht lng hng ho mua ti u (ph hp vi yu cu s dng cho sn
xut v nhu cu ca khch hng v hng ho ca doanh nghip); mc tiu an ton (m
bo 5 ng trong cung cp), m bo d tr cho sn xut.
(2) Hoch nh chnh sch thi im mua
V vic mua hng ph thuc vo nhiu yu t nh yu cu sn xut, d tr, gi mua,
u t ban u..., nn doanh nghip cn cn nhc thi im mua tt nht. Trn thc t,
ngi ta c th chia lm ba nhm chnh khi bn v chnh sch thi im mua ca doanh
nghip l: chnh sch mua tc th, chnh sch mua trc v chnh sch mua hn hp
(kt hp gia mua tc th v mua trc). Di y l mt th d minh ho cho vic la
chn chnh sch thi im mua ca doanh nghip:
Bng 5.2: La chn chnh sch thi im mua
n v tnh: Triu ng
Thng
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Cng gi
tr mua
Chi ph
d tr
Tng cng

Chi ph mua
tc th
300
260
220
180
140
100
100
140
180
220
260
300
2400

Chi ph mua
trc 2 thng
300
260
220
180
140
100
200
360
520
2280

Chi ph mua
trc 3 thng
300
260
220
180
140
100
300
600
2160

Chi ph mua
trc 6 thng
300
260
220
180
140
100
600
1800

500

750

1000

1750

2900

3030

3160

3550

43

Qua th d ny cho thy doanh nghip s c cc cch x l khc nhau khi ra quyt
nh mua tc th, mua trc hay mua kt hp.
(3) Xc nh phng thc mua hng
Vic xc nh phng thc mua hng ca doanh nghip da trn c s phn nhm
cc hot ng mua. Thng thng, ngi ta chia hot ng mua ca doanh nghip lm ba
nhm c bn: mua nhim v mi, mua li trc tip, mua li c thay i.
Mua nhim v mi, khi doanh nghip sn xut sn phm mi ln u tin thc
hin mt nhim v mi, gii quyt mt vn mi. Tng t, mua li trc tip, khi doanh
nghip ch mua nhng sn phm lp i lp li nhiu ln. Cn mua li thay i, khi v
mt l do ny hay khc, doanh nghip phi mua khc i ln th hai, th ba hoc thay
i mua li trc tip, tm kim gi c thp hn, dch v v giao hng tt hn, hoc mt vi
yu t nh vy. Bi vy, phng thc mua hng ca doanh nghip c th l mua thc hin
nhim v mi, mua li trc tip v mua li c iu chnh.
(4) nh r cc nguyn tc chi phi khi cn nhc, la chn quyt nh mua
Trong qu trnh mua cng nghip, doanh nghip thng cn nhc nhiu vn nh:
mua mt ln hay mua nhiu ln; mua mt ngi hay mua nhiu ngi; mua trong nc
hay nhp khu; mua trn th trng hay t sn xut..
Vic la chn v ra quyt nh c th da cc nguyn tc (hay cn gi l cc thng
s) sau: (i) Thng s thc hin: sn phm hoc dch v thc hin nhim v kh khn nh
th no? (ii) Thng s kinh t: chi ph lin quan vi mua hng v s dng dch v; (iii)
Thng s hp thnh: ngi cung cp c p ng c nhng yu cu ca ngi mua
khng? (iv) Thng s thch nghi: chc chn m ngi mua c c v vic ngi cung
cp sn xut v giao hng ng quy cch; (v) Thng s lut php: nhng cn nhc v lut
php cn lu khi mua sn phm hoc dch v.
Ni chung, ngi mua ch ti c nm thng s trn, song vai tr quan trng ca
mi thng s khc nhau, tu thuc vo sn phm v tnh phc tp ca n. Ngi mua kim
loi thng ch ti (1) cht lng sn phm, (2) giao hng ng hn (3) s trch nhim
v tnh mm do ca ngi cung cp, (4) s sn sng v (5) dch v. Trong khi ngi
mua sn phm vn phng, ch ra (1) cht lng sn phm, (2) s thc hin sn phm, (3)
giao hng ng hn, (4) gi c v (5) thng tin v bn hng v dch v.
(5) Xc nh nguyn tc thit lp quan h vi cc nh cung ng
Theo quan im hu cn kinh doanh, cc nh cung ng thng l mt khu trong chu
trnh kinh doanh ca doanh nghip, nht l vi cc doanh nghip ch tc. Bi vy, thit lp
quan h tt v lu di c coi nh l mt cha kho thnh cng trong kinh doanh thng mi
ca doanh nghip. Trn thc t to lp mi quan h ny, cc doanh nghip c th a ra
cc nguyn tc nh: coi nh cung ng l mt b phn ca doanh nghip (trit l 3 nim vui),
quan h tt vi cc nh cung ng truyn thng (thng qua cc chnh sch u i), thit lp
quan h lu di vi cc nh cung ng (hp ng di hn, to lp chui cung ng c hiu qu).

44

5.3 Hoch nh nhu cu mua hng v tin hnh marketing mua ca doanh nghip
Thc cht ca vic biu hin cu l vic hoch nh nhu cu mua hng ca doanh
nghip v tin hnh marketing mua. Vic hoch nh nhu cu mua hng phi lm r
nhng ni dung c bn sau y: (i) chng loi cc yu t cn mua; (ii) lng cn dng v
lng cn mua; (iii) cht lng hng ho; (iv) thi im cn hng ho v (v) d tnh chi
ph v kh nng bo m ti chnh.
Cn phn bit r lng cn dng v lng cn mua. Lng cn dng bao gm lng
cn hon thnh nhim v sn xut khi lng sn phm theo yu cu th trng v
lng cn d tr cui k.
V nguyn tc, cch tnh ton lng cn dng c tin hnh nh sau:
(1) - Tnh lng cn dng cho sn xut (nhu cu vt t cho sn xut):
C th tnh theo mt trong hai phng php sau:
- Tnh theo sn phm
n

Vcd ( Si .Dvi Pi .Dvi ) Pdi

i 1

Trong :
Vcd : Lng nguyn liu cn dng cho sn xut,
Si : Lng sn phm loi i sn xut trong k,
Dvi : nh mc tiu hao nguyn vt liu cho n v sn phm loi i
Pi : Lng ph phm loi sn phm i
Pdi : Lng ph liu c th dng li loi sn phm i.
- Phng php cn c vo t l ch thnh ca nguyn liu

Vcd

(
i 1

Si
)
Kci

Trong : Kci : T l ch thnh ca loi nguyn liu i

Vcd v Si: ( gii thiu).
(2) - Lng cn dng cho cc nhu cu khc, nh: vt t phc v o to, th
nghim, ch th sn phm ...c tnh ton theo d tr.
(3) - Tnh lng d tr:
Vic tnh ton cc lng d tr trong k, v c bn da trn 2 cn c: mt l, lng
tiu dng bnh qun mt ngy m v hai l thi gian cn d tr (thng xuyn, bo him,
ma v).

45

- D tr thng xuyn:
Vdx = Vn x Tn
Trong :
Vdx: Lng d tr thng xuyn ln nht
Vn : Lng tiu dng mt ngy m
Tn: Thi gian d tr thng xuyn.
- D tr bo him:
Vdb = Vn x Tb
Trong :
Vdb: Lng d tr bo him
Tb: Thi gian d tr bo him
- D tr theo ma (thi v)
Vdm = Vn x Tm
Trong :
Vdm: Lng d tr theo ma
Tm: Thi gian d tr theo ma
Lng nguyn vt liu cn mua c tnh ton theo cng thc
Vcm = Vcd + (Vd2 - Vd1)
Trong :
Vcm: Lng cn mua
Vcd: Lng cn dng.
Vd1 v Vd2: Lng d tr u k v cui k.
Thc cht marketing mua l tm cc cch truyn ti thng tin k hoch nhu cu
ca doanh nghip n cc nh cung ng, hay ni mt cch khc l doanh nghip tm kim
thng tin v tm cch bn k hoch nhu cu ny. Trong thc t, doanh nghip c th thng
qua cc phng thc khc nhau thc hin qua trnh truyn ti ny, v d nh: gi n
hng d kin ti nh cung ng, xin giy bo gi, ng ta thng tin mua hng qua mng
hay bo ch, tp ch, thng bo gi thu cung ng...
5.4 T chc qu trnh mua hng ca doanh nghip
(1) S qu trnh mua tng qut
Trong phn ny s gii thiu cc cng vic ch yu m doanh nghip phi thc hin
trong qu trnh tin hnh hot ng mua trn th trng cc yu t sn xut. Qu trnh mua
bao gm nhiu loi cng vic khc nhau c quan h cht ch vi nhau. Cc cng vic y
to thnh mt quy trnh sau y:

46

Biu hin
cu

Tho mn

Tm v chn
ngi bn

Thng lng v
t hng

Thc hin n
hng

Khng tho mn

nh gi kt qu mua

S 5.2: Quy trnh mua nguyn liu

(2) Tm v chn ngi bn
vic tm v la chn ngi bn thch hp, doanh nghip cn phi nh c
chnh sch la chn ngi bn. Suy n cng, chnh sch y phi bo m 2 mc tiu c
bn: (i) Tho mn c 5 yu cu t ra cho qu trnh mua v (ii) An ton cho sn xut,
ngha l bo m sn xut tin hnh lin tc, khng b gin on do nhng trc trc xy ra
t pha ngi bn.
C bn loi chnh sch la chn ngi bn sau y:
Mt l, mua hay t ch to
Loi chnh sch ny ch gii hn cho mt s loi vt t nht nh, nh bn thnh
phm, ph tng, dng c, b phn chi tit ca sn phm. Mt doanh nghip d c quy m
ln nh th no cng khng th t bo m mi loi vt t cn thit.
Tiu chun c bn chi phi s la chn trong loi chnh sch ny l kh nng bo
m trong hiu qu kinh t. Nu vic t ch to c kh nng bo m c cht lng, k
hn v chi ph thp hn tm mua trn th trng, th s la chn s ginh cho vic t ch
to v ngc li. M rng ra vic t ch to c th hiu theo ngha doanh nghip mua
nguyn vt liu trn th trng ri giao cho doanh nghip khc gia cng ch to cc b
phn chi tit (bn thnh phm, ph tng, dng c..) cn thit cho mnh.
Nh vy trong loi chnh sch ny c 3 s la chn: (i) Tm mua trn th trng; (ii)
T ch to bng thit b v lao ng ca doanh nghip; v (iii) Giao cho doanh nghip
khc gia cng.
Trong s la chn th ba, bo m tnh hiu qu v tnh bn vng ca quan h gia
cng, cn ch gii quyt nhiu vn kinh t - t chc v k thut, nh xc nh gi gia cng
hp l; xy dng h thng nh mc tiu hao nguyn vt liu chnh xc; hng dn, theo di k
thut sn xut v kim nhn...

47

Hai l, mua mt ngi hay mua ca nhiu ngi

Tnh hung t ra phi gii quyt l vi lng nguyn vt liu cn mua nht nh, trn
th trng c nhiu ngi bn, h nhng a im khc nhau, nhng u c kh nng bo
m lng doanh nghip cn mua vi cht lng theo yu cu v theo mt mt bng gi.
Trong tnh hung ny, doanh nghip phi c s cn nhc ri ra mua ca mt s ngi hay tp
trung mua ca mt ngi. Mi mt trong s cc s la chn y u c li v bt li, tu tnh
cht ca loi nguyn liu, lng nguyn liu cn mua, doanh nghip cn c s la chn thch
hp. Di y l tm tt nhng im c li v bt li ca tng s la chn
Bng 5.3: So snh chnh sch chn mt ngi bn v nhiu ngi bn
Mt ngi bn

Nhiu ngi bn

- Thun li v s tp trung ca lung - To nn s cnh tranh gia

tin t i ra t doanh nghip
nhng ngi bn tm ra nhng

Li ch

- C kh nng gim cc ph vn ti nh
ngi bn gn, tn dng phng tin vn
ti.
- Thun li v quan h nu thng

iu kin mua thun li nht.

- C kh nng bo m an ton,
phng nga s trc trc t ngi
bn gy gin on trong cung ng.

xuyn ch mua ca mt ngi nht nh

- D theo di tin thc hin...

- M rng cc quan h kinh t- x

hi

- S dng u i v gi cho lng mua ln

Bt li

- Kh bo m an ton

- Kh theo di tin

- C th xy ra tnh trng ph thuc

- Phc tp v thanh ton

- C th lm tng chi ph

Tuy nhin, cn khng nh rng, vi lng mua nh, doanh nghip ch nn tp trung
mua ca t mt ngi.
Ba l, mua trc tip hay mua qua trung gian
V nguyn tc, vic mua trc tip cc loi nguyn liu t chnh ni n c sn xut ra
c li hn mua qua trung gian. Li ch th hin trn cc mt sau y:
- Ngi bn hiu r yu cu c th ca ngi mua v iu chnh sn xut c gng
tho mn ti a yu cu ca ngi mua.
- C kh nng gim thiu chi ph, nh nguyn liu hng ho c vn ng trc tip
t ni sn xut n ni tiu dng.
Song rt nhiu trng hp, vic mua nguyn liu ca doanh nghip phi thc hin
qua cc khu trung gian (cc hng kinh doanh vt t, ngi mi gii, cc t chc i l...).
Vic mua qua trung gian tuy c lm tng chi ph mua, nhng li l cn thit khi: (i) Doanh

48

nghip mua vi khi lng t; (ii) Nguyn liu nhp khu; (iii) Doanh nghip sn xut
nguyn liu xa doanh nghip s dng nguyn liu v (iv) Nguyn liu phn tn nhiu ni,
cn mt t chc trung gian gia doanh nghip s dng v ni c nguyn liu thu gom
nguyn liu y.
Bn l, mua bn hai chiu
Loi chnh sch ny c p dng trong trng hp ngi bn ng thi l ngi
mua hng ca doanh nghip. Hai bn c quan h tng h nh sau:
Nh cung cp

B
Doanh
nghip

Khch hng

M
Gia doanh nghip vi doanh nghip A ch tn ti quan h mt chiu, trong khi ,
doanh nghip vi doanh nghip B c quan h tng h qua li.
Trong trng hp ny, doanh nghip phi xc nh chnh sch ng x mm do, linh
hot v c s phn bit i x, khng ng nh ng x vi doanh nghip m doanh
nghip ch c quan h mua nguyn liu.
(3) Thng lng v t hng
Thng lng l qu trnh trao i, m phn gia ngi mua v ngi bn v ni
dung v iu kin mua bn. Trong hot ng mua - bn, ni chung lun lun tn ti mu
thun v li ch gia ngi mua v ngi bn, mi bn u c gng ti a ho li ch ca
mnh. Nu trong thng lng, mi bn khng khng gi nguyn mc tiu trn, qu trnh
thng lng khng th em li kt qu g. Qu trnh ny ch c kt qu khi mi bn u
c nhng nhn nhng, tm ra nhng im tng ng hoc thu hp nhng bt ng. Bi
vy, ngi bn v ngi mua u phi xc nh mc tiu ti a v mc tiu ti thiu cn
t c. Mc phn u v mc tiu ti a, mc tiu ti thiu l gii hn cui cng v khi
nhn nhng trong m phn. Tuy nhin, trong m phn phi bit du kn mc tiu ti
thiu (gii hn ti thiu).
Ni dung v cc iu kin a ra thng lng m phn bao gm:
- Khi lng hng ho mua
- Yu cu cht lng v kh nng bo m
- Gi c v phng thc thanh ton
- Thi hn v a im giao nhn hng
- Vn chuyn v trch nhim vi hng ho trong qu trnh vn chuyn.
- Trch nhim ca mi bn nu vi phm tho thun.
- v.v
(4) Thc hin n hng, hp ng
Trong khu ny ca quy trnh mua hng, doanh nghip - ngi mua c nhng cng
vic sau y cn lm:

49

Th nht, lp tin theo di thi hn nhn hng ho t ngi cung ng khc

nhau.
y l cng vic cn thit nhm to s ch ng cho doanh nghip trn mi phng
din (ti chnh, nhn lc, kho tng, bn bi..) trong vic tip nhn hng ho. Biu tin
theo di thng c mu nh sau:
Biu 5.4: Mu theo di tin giao hng ca doanh nghip
Loi nguyn liu
v ngi bn

Lng/ thi gian

1

...

Ghi ch

1. Thp l
15 tn/ 28.2

- Cng ty A
- Cng ty B

20 tn/15.1

- ...
2. Thp cn
Th hai, thc dc
C hai loi thc dc: (i) Thc dc trc thi im nhn hng, nhm nhc nh ngi
bn v ngha v thc hin nhng ni dung cam kt; v (ii) Thc dc khi n thi im
nhn hng m ngi bn vn cha giao hng (thc dc khi chm tr). S thc dc ny
nhm to cho doanh nghip c phn ng hp l trc s chm tr ca ngi bn. Nu s
chm tr do nguyn nhn khch quan (thin tai, ch ho) th phn ng ca doanh nghip
s hon ton khc khi s chm tr do nguyn nhn ch quan ca ngi bn gy ra (c tnh
dy da..)
Th ba, giao nhn
Bn mua phi i chiu hng ho thc nhn vi hng ho ghi trn ho n (hp ng),
c phng tin vt cht tip nhn hng ho (cn, ong, o, m.).
n y hng ho (nguyn vt liu) chuyn sang giai on khc ca qu trnh vn
ng: d tr chun b phc v sn xut.
Th t, thanh ton theo s tho thun gia hai bn
(5) nh gi kt qu mua
Kt thc mi qu trnh mua nguyn vt liu, doanh nghip cn phi tin hnh nh
gi kt qu hot ng mua. Ni dung nh gi l so snh gia thc t mua c vi cc
yu cu t ra cho qu trnh mua. Nu kt qu tho mn c tt c cc yu cu y, doanh
nghip tip tc qu trnh mua khc. Ngc li nu kt qu t c khng tho mn c
cc yu cu, cn r xt tm nguyn nhn bo m qu trnh mua tip theo t hiu qu
kinh t cao.
Vic nh gi kt qu mua cng c th t trong qu trnh phn tch hot ng kinh
t ca doanh nghip. N cn c thc hin thnh n np theo nh k trong qu trnh
kinh doanh.

50

5.5 H thng cung ng ng thi im (JIT)

(1) Bn cht v xut x
Cung ng theo kiu truyn thng thng c cc c im sau: (i) c sn xut l c
d tr; (ii) mc d tr thng rt ln; (iii) h thng kho tng trong doanh nghip c quy m
ln v c cu phc tp; v do vy (iv) chi ph d tr cao...
Trong iu kin kinh t th trng, cch cung ng theo kiu ny khng cn ph hp.
Bi vy, cc doanh nghip thng tm nhiu gii php ti u ho mc v chi ph d
tr. Mt trong nhng xu th cung ng c nhiu doanh nghip hin i p dng, nht l
trong ngnh cng nghip ch to l p dng h thng cung ng ng thi im (Just In
Time - JIT). V thc cht, y l vic thc hin d tr t bn trong doanh nghip thnh
bn ngoi doanh nghip.
H thng cung ng ny c nhng c im ch yu sau y: (i) mc d tr c xu
hng dn ti 0; (ii) chi ph d tr t mc thp nht; (iii) doanh nghip phi hp nhp
nhng c ba chc nng: qun tr mua, qun tr d tr v qun tr sn xut; (iv) thc hin
giao hng thng xuyn vi s lng nh; v (v) thit lp quan h di hn vi nhng
ngi cung ng duy nht;
R rng, y l mt xu hng ti u trong qun tr cung ng ca doanh nghip. Tuy
nhin, vn dng n cng cn c nhng iu kin nht nh: s pht trin cao ca nn
sn xut, vic p dng thng nht tiu chun ho v thng nht ho, s nghim minh ca
lut php, chnh sch, thc trch nhim cao ca cc ch th kinh t v ca mi thnh
vin trong doanh nghip...
Xt kha cnh lch s v s hon thin khng ngng ca JIT c th khng nh
rng JIT c ngun gc t nhng nm 50 vi h thng sn xut Toyota (TPS) vn c
bit n, bao gm 4 nhm nguyn tc sau: (i) xy dng trit l di hn; (ii) qu trnh tt s
sn sinh ra nhng kt qu tt; (iii) ng gp vo gi tr ca t chc cng vi s tin b ca
nhng ngi lao ng; (iv) gii quyt lin tc cc vn c bn t chc l mt x hi
hc tp.
Chnh JIT c pht trin v hon thin v c xc nh l mt b phn ca
khi nim h thng sn xut tinh gn (Lean Production/Lean Manufacturing) vit tt l
LP/LM xut hin ln u tin vo nm 1990 trong n phm The machine that changed
the world ca James Womack, Daniel Jones and Daniel Roos. Ngy nay, Lean pht trin
rng ri v c coi nh l xu hng pht trin tt yu ca nhng h thng sn xut tin
b. Cho d l nhng phm tr khc nhau v cng c s c lp tng i, nhng c th
ni rng gia JIT/TPS v LP/LM c nhng c trng l c cng nhng tng v mc
tiu ging nhau ca nhng khi nim ny trong t chc h thng sn xut ca doanh
nghip. Tuy nhin cng khng c ln ln gia cc khi nim trn c trong nhn thc v
vn dng. Mi cng c, phng php nu trn u c lch s ra i v pht trin ca n.
TPS nhn mnh vo vic lin tc ci tin, tn trng con ngi v thc hnh cng
vic c tiu chun ha. JIT l trit l sn xut nhm lin tc tm kim v gii quyt cc

51

vn trong sn xut nhm gim tn kho v tng nng sut sn xut. Trong khi , Lean
mang n cho khch hng nhng sn phm h cn, lc m h cn v khng c lng ph.
Tng t nh vy, TPS tp trung vo qu trnh hc hi ca nhn vin v trao quyn cho
h trong h thng sn xut. JIT nhn mnh n gii quyt cc vn trong sn xut. Cn
sn xut Lean tp trung vo vic hiu v p ng mong mun ca khch hng mt cch
tt nht.
(2) Trit l ca JIT
Theo ngha hp, JIT l mt h thng sn xut v giao sn phm hon thnh ng
thi im bn, nhng b phn chi tit ng thi im lp rp sn phm hon chnh
cui cng v nhng nguyn vt liu c mua ng thi im bo m ch to cc b
phn chi tit. Theo ngha rng , JIT l mt h thng qun tr c xy dng trn c s
mt trit l n gin: ci thin khng ngng cht lng v nng sut lao ng vi s hon
thin mi giai on ca chu k cng nghip t xc nh nhu cu khch hng, thit k sn
phm v ch to sn phm cho n khi giao hng cho khch hng.
vn dng trit l trn trong thc tin c 2 nguyn tc c p dng i vi m
hnh JIT l hn ch lng ph v coi trng con ngi. Di lng knh ca qun tr tc
nghip thng thng c mt s lng ph ch yu sau:
Lng ph sinh ra t d tha nng lc sn xut;
Lng ph sinh ra t ch i;
Lng ph sinh ra t vn chuyn v phng tin;
Lng ph khu ch to;
Lng ph t d tr;
Lng ph sinh ra t cc thao tc tha ca ngi lao ng;
Lng ph sinh ra t li khi ch to
Ngy nay ngi ta cho rng c mt th lng ph rt to ln trong doanh nghip l
lnh o khng bit khai thc v huy ng kh nng v hn ca con ngi trong qun tr
doanh nghip. Chnh nhng loi lng ph trn khng gp phn to ra gi tr gia tng
cho doanh nghip.
Nguyn tc th hai ca JIT l coi trng con ngi. Quan nim con ngi ton din
trong h thng ny bao gm hai phng din l s kho lo vt cht, k thut v s kho
lo v tinh thn, tr tu v s sng to. Con ngi trong h thng JIT c s khc bit vi
quan nim ca Tayor trc y. Vi JIT, ngi lao ng c o to vn nng, h bit
nhiu ngh v gii mt ngh. Hn na h tch cc v ch ng tham gia vo qu trnh ra
quyt nh ni ring v qun tr ni chung ca doanh nghip. y cng chnh l c trng
c bn ca h thng JIT so vi cc phng php qun tr truyn thng.
(3) Cc yu t ca JIT
Ni dung ca h thng JIT rt rng ln v cha ng kh nhiu vn c lin
quan n h thng sn xut v tc nghip ni ring v cc chc nng khc trong doanh
nghip. Nhng yu t ch yu ca JIT c th hin qua S 1.

52

MPS/MRP

Qun tr my mc
B tr
t bo
v kiu
U,
nhm
cng
ngh

SMED
Kanban

Trt t v hon
chnh

Dng bn

Bo tr d
phng tng th

Gim thi gian

hiu chnh

Ch to lot
nh

Chin lc
san bng

Vn chuyn
lot nh

Tp trung
ha

Hng ti
khng d tr

Gam phi hp

Hng ti
khng thi hn

Thay i trong
DN

T kim tra

Hng ti
khng s c

ko

Khng d tr
JIT
Thit
k sn
phm

Hng ti
khng li

Hng ti
khng ch i
Qun tr
cung ng

TQM

Lot nh

Phn tch
Pareto

Poka-yoke

Dng

S lng nh
nh cung

ng

Hng ti
khng tc ot
Tham gia ca
ngi lao ng
o to vn nng,
lm vic nhm

Khuyn khch cn
b, bo m vic
lm

Ci tin lin tc

S 5.3: Cc yu t ca h thng JIT

53

Khch
hng

Cc lin h
Marketing

T S 5.3 ta thy ni ln mt s yu t sau:

- Gim quy m ca tng lot sn xut thng qua vic gim thi gian chun b v
hiu chnh (SMED), ch to tng lot nh v vn chuyn vi lot nh tng ng. H qu
ca n l hng ti khng d tr. Cng nn hiu rng trit l khng d tr, nhng
khng c ngha l d tr bng 0 theo ngha thc ca n m vn l d tr vi mc thp
nht c th v khi cn l c ngay.
- K hoch ha sn xut sn phm v k hoch ha cc ngun lc. Mt chui cc
hnh thc ca hoch nh nh chng trnh sn xut ngn hn(MPS), hoch nh nhu cu
nguyn vt liu(MRP), h thng Kanban, vn dng kiu dng bn, chin lc san bng v
thc hin lot sn xut phi hp c trin khai ng b. T s cho php h thng sn
xut v cung ng hng ti khng thi hn.
- Qun tr thit b v my mc bao gm cc hot ng c th nh qun tr my mc
thit b, thc hin bo tr d phng tng th, bo m trt t v lun hon chnh, thc hin
thay th ngay ti nh my bo m tit kim chi ph v thc hin tt ch t kim tra
pht hin nhng s c ca my mc thit b ngay tai ch c nhng khc phc kp thi.
Qua bo m hng ti khng s c trong qu trnh sn xut kinh doanh.
- Qun tr cung ng vi s lng t cc nh cung ng cng nh s lng mua theo
nhng n t hng nh ph hp. T cho php h thng hng ti khng ch i
- Hon thin lin tc cht lng trong doanh nghip bao nhng cng c nh qun
l cht lng ng b(TQM), vn dng cc cng c v phng php qun tr cht lng
nh biu xng c, biu Pareto.. cng nh thc hin phng nga li. Vi yu t ny
ca JIT cho php hng ti khng li
- Nhn t con ngi trong h thng JIT vi nhng ni dung nh huy ng s tham
gia ca mi ngi trong doanh nghip trong qu trnh qun tr, khuyn khch i ng cc
cn b, bo m vic lm cho h. Mun vy cn thc do to vn nng, a ngnh a lnh
vc cho i ng ngi lao ng. Vi JIT m hnh lm vic theo nhm cn c khuyn
khch cho php pht huy quyn t ch, t chi trch nhim ca cc thnh vin trong
doanh nghip. H qu ca nhng cng vic trn cho php h thng hng ti s n nh,
bn vng v khng tc ot
(4) Li th v bt li ca JIT
JIT to ra cc li th sau: (i) gim cc cp tn kho bn thnh phm, thnh phm v
hng ho; (ii) gim khng gian s dng; (iii) tng cht lng sn phm, gim ph liu v
sn phm li; (iv) gim tng thi gian sn xut; (v) linh hot hn trong vic thay i phn
h sn xut; (vi) tn dng s tham gia ca nhn cng trong gii quyt vn ; (vi) p lc
v quan h vi khch hng; (vii) tng nng sut v s dng thit b; v (viii) gim nhu cu
v lao ng gin tip.

54

Nhiu nghin cu thc t minh chng cho nhng li ch t vic vn dng h thng
JIT trong doanh nghip. Bng s 5.5 a ra nhng con s phn nh mt s li th c th
ca JIT qua s liu nghin cu 108 doanh nghip trong ngnh cng nghip t c nhiu
kinh nghim hn trong vic vn dng JIT thuc Tp on t AIAG (Automotive
Industry Action Group).
Bng 5.5. Li th ca JIT trong ngnh cng nghip t
Li th

Phn trm cc doanh nghip

Gim d tr

56

Quan h tt hn vi khch hng

Ci thin cht lng
Giao hng ng thi im
Ci thin nng sut

45
44
34
33

Quan h tt hn vi nh cung ng
Gim chi ph hiu chnh my mc
Quan h tt hn vi ngi lao dng

30
23
22

Cng vi s pht trin nh v bo ca cng ngh thng tin, JIT tr thnh kh

nng cnh tranh phi c i vi bt c doanh nghip no. Tuy nhin h thng JIT cng c
nhng bt li nht nh trong qu trnh vn dng. C th ni mt iu, khng c phng
php hay cng c qun tr no ch c ton mu hng. Trc ht, c nhiu ngi khng
cho rng h thng ny nh mt trit l qun tr h thng mang tnh chin lc, h ch cho
rng JIT c xem xt nh mt s lng ln cc k thut s dng theo nhu cu, khi
doanh nghip vn dng h thng JIT s c hu qu tt yu l vn Stress. Nhiu ngi
lao ng khng chun b cho s i du vi s gia tng lin tc c 4 phng din
theo trit l ca JIT sau:
- Tc ca dy chuyn sn xut nhanh n ni lm cho ngi lao ng khng theo kp;
- Vic gim d tr thi qu cng gy cng thng khng cn thit cho qu trnh sn xut;
- Vic gim thi gian chun b sn xut xung lin tc cng gy ra nhng c sc cho
ngi lao ng;
- Ngi lao ng a nng phi trng coi nhiu my mc thit b v lm nhiu
cng vic khc nhau cng l nguyn nhn gy ra stress. N l l thi cc kia ca qu
trnh phn cng chuyn mn ha cao ca Taylor lm cho hot ng ca h d b
nhm chn, n iu.
- T nhng li th v bt li c nu ra trn, i vi doanh nghip khi trin
khai JIT cn tun th theo qu trnh ra quyt nh. iu quan trng ph thuc vo tnh
trng ca doanh nghip, cc im mnh/ im yu ca n, cc i th cnh tranh, cc nh
cung ng v c bit l yu t ngun nhn lc ca doanh nghip.

55

5.6 Nguyn tc 80/20 v phng php phn tch ABC

Trong thc t, tt c cc vt t hng ho m mt doanh nghip cn mua v d tr
khng phi u c v tr v tm quan trng nh nhau i vi hot ng kinh doanh ca
doanh nghip. Th d: (i) thiu mt s ny lm t lit doanh nghip; (ii) mt s khc li
qu t; v (iii) mt s na rt kh khn trong vic tm kim v thu mua v.v
T dn ti vn cn thc hin cung ng c la chn v v vy, n tr thnh
mt xu th kh ph bin i vi cc doanh nghip hin nay. V mt k thut, ngi ta
thng ng dng hai gii php ch yu xem xt qun tr cung ng c la chn l
phn tch pareto, nguyn tc 80/20 v phn tch ABC.
(1) ng cong tp trung
Qun tr hu cn ngy nay ni chung v qun tr cung ng ni ring vn ng theo
nhiu xu th khc nhau. Trong , ng ch l cc xu th (i) cung ng ng thi im
(JIT Just In Time), (ii) chui cung ng (Supply Chain) v (iii) cung ng c la chn
(Chose Supply).
Trong thc t, tt c cc vt t hng ho m mt doanh nghip cn mua, cung ng
v d tr khng phi u c v tr v tm quan trng nh nhau i vi hot ng kinh
doanh ca doanh nghip. Th d, thiu mt s ny lm t lit hot ng ca c doanh
nghip; mt s loi vt t hng ho khc li qu t; mt s loi na rt kh khn trong
vic tm kim v thu mua v.v. T dn ti thc t cc doanh nghip khng phi thc
hin cung ng nh nhau i vi mi loi vt t hng ho, m cn c la chn, c u tin.
V vy, cung ng c la chn tr thnh mt xu th kh ph bin i vi cc doanh
nghip hin nay. V mt k thut, gii php ch yu thng c xem xt trong qun tr
cung ng c la chn l phng php phn tch Pareto.
Trn c s xy dng cc thang sn phm, xem xt tc dng ca tng sn phm (hay
tng nhm sn phm), xem xt mi quan h gia t trng tng s mt hng d tr (%) vi
t trng tng gi tr hng ho d tr (%), Pareto rt ra kt lun v ng cong tp trung
ca d tr. Di y l mt s th d v cc dng ng cong tp trung ny (trc tung l
% tng gi tr hng ho d tr v trc honh l % tng s mt hng d tr). Nh vic
phn tch ny, Pareto ch ra rng: mt s doanh nghip d tr rt phn tn (nhiu mt
hng v khng c mt hng ch o); mt s doanh nghip khc, d tr c tp trung,
nhng mc tp trung khc nhau nh tp trung yu, tp trung trung bnh v tp trung
mnh (xem Bng 5.6).

56

Bng 5.6: Cc dng ng cong tp trung d tr

Dng ng cong

Mc tp trung
- Tp trung rt yu

c im
t mt hng thng tr
Khng c sn phm ch huy
D tr ln v nhng mt hng
nh

- Tp trung trung bnh C mt s mt hng thng tr

- Tp trung mnh

D tr tp trung vo mt s
mt hng
Nhng mt hng khc d tr t

ng cong tp trung l c s l thuyt rt quan trng Pareto pht trin thnh

nguyn tc 80/20 v phng php phn tch ABC.
(2) Nguyn tc 80/20 v phng php phn tch ABC
Vn hu cn m bt k doanh nghip no cng gp phi l t hp cc sn
phm ring r xy ra nh th no? Danh mc sn phm ca mi doanh nghip c
cu thnh t nhng sn phm ring l cc giai on khc nhau trong chu k sng ca
chng vi cc mc doanh thu khc nhau. bt k mt thi im no n to ra mi
quan h v sn phm v doanh thu theo nguyn tc 80/20. y l mt khi nim rt c
gi tr trong qun tr hu cn.
Nguyn tc 80/20 c Pareto rt ra sau khi quan st m hnh sn phm trong rt
nhiu doanh nghip, t thc t l phn ln doanh s bn hng thu c t mt t sn phm
trong doanh mc hng ho v t quy lut.1 Quy lut ny ch ra rng 80% doanh s bn
hng ca doanh nghip thu c t 20% loi sn phm trong danh mc. T l chnh xc
80/20 t khi xy ra trong thc t, nhng s khng tng xng gia doanh s bn hng v
s loi sn phm cn bn l ng v thng xy ra.
minh ho, ngi ta ly 14 loi sn phm ca Cng ty ho cht M. Nhng sn
phm ny c phn loi theo doanh s bn nh trong Bng 2. Ngi ta tnh t l phn
trm doanh s bn tch lu (doanh s tnh theo USD) v t l phn trm loi mt hng tch
ng cong 80-20 (cn gi l quy lut 80/20) c Pareto a ra vo nm 1897 trong mt cng
trnh nghin cu v ca ci v thu nhp Italia. ng kt lun rng, mt t l rt ln trong tng thu
nhp c tp trung trong tay mt t ngi theo t l xp x 80/20. tng ny c p dng rng
ri trong kinh doanh.
1

57

lu tng ng. Nhng t l ny c th hin trong Hnh 1, n ch ra c im ca

nguyn tc 80/20. Tuy nhin trong trng hp ny khong 35% loi mt hng tch lu to
ra khong 80% doanh s bn tch lu.
Phng php phn tch ABC da trn c s l thuyt phn tch Pareto v l s pht
trin cao ca phng php phn tch theo nguyn tc 80/20. Nhn chung, nguyn tc c
bn ca phng php phn tch ny l chia cc mt hng d tr lm 3 nhm:
- Nhm A: c t 10% n 20% tng s lng mt hng d tr, thc hin c
70% n 80% tng gi tr d tr;
- Nhm B: c t 20% n 30% tng s mt hng d tr, thc hin t 10% n
20% tng gi tr d tr;
- Nhm C: c t 50% n 60% tng s cc mt hng d tr, thc hin t 5% n
10% tng gi tr d tr;
Nguyn tc 80/20 v phng php phn tch ABC c bit c ngha vi vic hoch
nh chng trnh phn phi, trong cc sn phm c nhm li hoc phn loi theo
phng thc bn. Khi 20% sn phm u tin c xp vo nhm A, 30% sn phm
tip theo xp vo nhm B v s cn li xp vo nhm C.
Bng 5.7: Cch phn loi ABC cho 14 sn phm ca Cng ty ho cht M
M sn
phm

Th hng SP
theo doanh
s bn (a)

DS bn
theo thng
(U$D)

T l doanh
s bn tch
lu (b)

T l mt
hng tch lu
(c)

D- 204
D- 212

1
2

5.056
3.424

36,2%
60,7

7,1%
14,3

D- 185
D- 191
D- 192
D- 193
D-179

3
4
5
6
7

1.052
893
843
727
451

68,3
74,6
80,7
85,7
89,1

21,4
28,6
35,7
42,9
50,0

Phn
loi
ABC

D- 195
8
412
91,9
57,1
D- 196
9
214
93,6
64,3
D- 186
10
205
95,1
71,4
D- 198
11
188
96,4
78,6
C
D- 199
12
172
97,6
85,7
D- 200
13
170
98,7
92,9
D- 205
14
159
100,0
100,0
(a): Th hng sn phm theo doanh s bn
(b): Doanh s bn tch lu/tng doanh s, v d (5.056 + 3.424) : 13.966 = 0.67
(c): Th hng sn phm/tng s sn phm, v d (6 : 14) = 0.429.

58

Hnh 5.1: ng cong 80/20 vi cch phn loi ABC

Mi loi sn phm c th c phn phi khc nhau. V d, nhng mt hng nhm
A c th c phn phi trn mt a bn rng ln thng qua nhiu kho hng vi mc d
tr cao. Trong khi , nhng mt hng nhm C c th c phn phi bng nhng im
bn hng tp trung, ring l (v d ti nh my) vi mc tng d tr thp hn so vi nhm
A. Nhng mt hng nhm B c th c chin lc phn phi trung ho gia hai nhm trn,
thng qua vic s dng mt kho hng trong vng.
Ngi ta cng thng s dng nguyn tc 80/20 v cch phn loi ABC nhm
cc sn phm trong mt kho hng hay nhiu im bn hng khc nhau thnh nhng
nhm nh hn nhm a ra mc d tr cho ph hp vi tng loi. S phn loi sn phm
l c u tin, iu c ngha l tt c cc loi sn phm s khng c coi trng nh
nhau trong cng tc hu cn. Nguyn tc 80/20 thng qua cch phn loi sn phm a
ra mt k hoch c h thng da trn hot ng bn hng xc nh sn phm no s
c u tin trong cng tc hu cn.
Vic m t nguyn tc 80/20 di dng ton hc rt c tc dng i vi mc ch
phn tch. Mc d c nhiu phng trnh ton hc c s dng, nhng c th s dng
phng trnh sau:2

(1.1)
Paul S. Bender, M hnh ton hc ca quy tc 20/80: L thuyt v thc tin Tp ch hu
cn kinh doanh 2, s 2 (1981): 139- 157
2

59

Trong :

Y: T l doanh thu tch lu

X: T l sn phm tch lu
A: Hng s xc nh

Hng s A c th c tnh bng cch bin i phng trnh (1.1)

(1.2)
Trong mi quan h gia X v Y bit. V d, nu 25% s mt hng chim 70%
doanh s bn th t phng trnh (1.2) ta c:

Nu mi quan h c thit lp theo s liu v mt hng v doanh thu thc t th

hng s A c th c tnh bng cch s dng phng php bnh phng nh nht hp l.
iu c ngha l cn gii phng trnh sau:
N

YiXi YiXi 2 N (1 A)( Xi 2 Xi 3 )

0
( A Xi)2
( A Xi)3
i

Trong , Xi v Yi l cc cp d liu th i trong tng mu c kch thc N. Gi tr

ca A khi c xc nh gn ng. Vic xy dng mt chng trnh phn mm tng
ng s thc hin tt vic gii phng trnh ny. Khi nu a cc gi tr bng 2 vo
th s thu c kt qu A l 0,143.
(3) Mt s ng dng nguyn tc 80/20 v phn tch ABC
Nguyn tc 80/20 v phng php phn tch ABC cho php a ra nhng quyt nh
quan trng c lin quan n d tr, mua hng v la chn ngi cung ng cng nh nhiu
lnh vc hot ng kinh doanh khc.
Mt l, la chn phng thc cung ng ca doanh nghip
Gi s, mt ca hng bn l c 2 cch mua hng: mua trc tip t nh sn xut v
mua gin tip qua cc kho trung gian. Nhng chng loi sn phm c doanh s cao v
khi lng mua nhiu, thng c li th v chi ph nu chng c mua theo phng
thc th nht, bi v khng cn phi lp thm kho hng v khng c chi ph bc d.
Nhng chng loi sn phm cn li, nn mua qua cc kho hng trung gian. Gi s ch ca
hng c hiu bit v nguyn tc 80/20 v cho rng s tit kim hn, nu chia sn phm
lm hai nhm: (i) nhm c khi lng (hoc doanh thu) ln v (ii) nhm c khi lng
(hoc doanh thu) nh nhm t c hiu qu kinh t cao nht.
Cc s liu c th v doanh thu ca tng mt hng cho Bng 3 di y. Hy s
dng nguyn tc 80/20 xc nh sn phm no c mua theo phng thc 1 v sn
phm no nn mua theo phng thc 2?

60

Bng 5.8: S liu v doanh thu u vo ca cc sn phm cn mua

M sn phm

Doanh thu (USD)

10732

56.000

11692

51.000

9721

10.000

14217

9.000

10014

46.000

8776

71.000

12121

63.000

11007

4.000

7071

22.000

6692

14.000

12077

27.000

10542

18.000

Cng

391.000

Ghi ch

tr li cu hi ny, ngi ta cn thc hin cc bc cng vic sau:

Bc 1: Sp xp cc mt hng theo th t doanh thu gim dn
Bc 2: Tnh t l doanh thu v t l doanh thu tch lu
Bc 3: Tnh t l mt hng v t l mt hng tch lu
Bc 4: Vn dng nguyn tc 80/20 phn cc mt hng thnh hai nhm
Bc 5: Ch ra cc mt hng mua theo phng thc 1 l hai mt hng 8776 v
12121.
Hai l, c lng mc d tr trung bnh ca doanh nghip
V d v xem xt nguyn tc 80/20 c tc dng nh th no trong vic c lng
mc d tr ca doanh nghip? Gi s rng c mt kho hng d tr vi 11 trong s 14 mt
hng c th hin trn Bng 2. Mi quan h ni chung c gi nguyn, v d X = 0,12
v Y = 0,68 hay 21% s mt hng chim 68% doanh s bn. Gii phng trnh (1.2), ta
c A= 0,143. Chnh sch d tr khc nhau s c p dng cho nhng nhm sn phm
khc nhau. T l doanh thu (doanh thu hng nm/d tr trung bnh) cho nhm sn phm
A l 7/1, B l 5/1 v C l 3/1. Vn t ra l, nu tng doanh thu bn hng nm ca mt
kho hng c d kin l 25.000 USD, th mc u t d tr vo kho hng s l bao
nhiu?
Cc mt hng d tr trong kho c th hin trong Bng 5.9. V c bn, chng
ging nh trong Bng 5.8, tr cc mt hng 5, 8 v 9. Cc mt hng cn li c phn
loi theo mc doanh s bn tng i t cao nht ti thp nht. T l mt hng tch lu
c xc nh: 1/N i vi mt hng th nht, 2(1/N) i vi mt hng th 2, 3(1/N) i

61

vi mt hng th 3... Hng s A c xc nh t phng trnh 1.2 hay A= 0,21(1,00 0,68)/(0,68 - 0,21) = 0,143. T l doanh s tch lu c xc nh bng cch thay A=
0,143 vo phng trnh 1.1, khi t trng doanh s bn ca mt hng th nht s l:
Y

1 0.143 0.0909 0.4442

0.143 0.0909

y l t trng ca doanh thu mt hng u tin trong tng doanh thu ca kho
hng v phn doanh thu mt hng th nht ny c tnh nh sau: 0,4442 x 25.000 USD =
11.105 USD. Doanh thu ca tng mt hng cn li c tnh tng t nh mt hng th
nht. Doanh thu d kin ca mi mt hng l s chnh lch gia doanh thu tch lu ca
mt hng so vi mt hng k lin trc n.
Gi tr d tr trung bnh cho tng nhm mt hng c tnh bng cch ly doanh thu
mt hng d kin ca nhm chia cho t l doanh thu ca n. V d, gi tr d tr trung
bnh ca nhm mt hng A l: 15.994 USD : 7 = 2.285 USD. Cc nhm mt hng khc,
tnh tng t nh nhm mt hng A. Tng gi tr d tr ca tt c cc mt hng l 4.401
USD. y l khon tin u t d kin cho d tr kho hng ca Cng ty (xem Bng 5.9).
Bng 5.9: c lng mc u t d tr trung bnh ca doanh nghip
M sn
phm

D- 204
D- 202
D-185
D- 192
D- 193
D- 179
D- 195
D- 198
D- 199
D- 200
D- 205

bng cch s dng nguyn tc 80/20 v phn tch ABC

Th
T l mt Doanh Doanh thu
T l
hng sn hng tch s tch mt hng
doanh
lu ($)
phm
lu
d kin
thu
($)
A 1
0,0909
11.105
11.105
7
2
0,1818
15.994
4.889
7
15.994
3
0,2227
18.748
2.725
5
4
0,3636
20.509
1.764
5
0,4545
21.736
1.227
5
B 5
6
0,5454
22.639
903
5
6.645
7
0,6363
23.332
693
3
8
0,7272
23.879
547
3
0,8181
24.323
444
3
C 9
10
0,9090
24.691
368
3
11
1,0000
25.000
309
3
2.361
25.000

D tr
trung
bnh

2.285

1.279

787
4.401

(3) Mt s ng dng khc

Phng php ABC cho php ra nhng quyt nh quan trng c lin quan n d
tr, mua hng v la chn ngi cung ng. Chng hn:
Lin quan n d tr:

62

- Nhng sn phm nhm A s l i tng lp k hoch nghim tc cc nhu cu.

Sn phm nhm B c th qun l bng kim k lin tc, cn cc sn phm nhm C ch l
i tng kim k nh k.
- Tt c s can thip nhm hn ch lng d tr, trc tin l nhm vo nhng mt
hng nhm A.
Lin quan n vic mua hng:
- Phn tch ABC v doanh s mua theo chng loi hng ho.
- Cc sn phm nhm A l i tng tm kim v cn nh gi k cng nhng ngi
cung ng.
- Nhng sn phm thuc nhm A phi c phn tch v mt gi tr.
- Cc sn phm nhm A phi giao cho ngi mua gii nht, cn nhm C nhng
ngi mi vo ngh.
- Trong mt s trng hp cc sn phm nhm A l i tng thc hin mua tp
trung, trong khi vic mua cc nhm sn phm khc s l phi tp trung.
- Cc sn phm nhm A trong trng hp c th l i tng ca ton b th trng
vi vic giao nhn tng bc hn ch d tr.
- Cc quy ch quyt nh lin quan ti cc ch k ca cc n t hng c th
xut pht t phn tch ABC.
Lin quan ti ngi cung ng:
- Phn tch ABC v doanh s ngi cung ng.
- Nhng ngi cung ng sn phm nhm A l i tng theo di c bit: phn tch
tnh hnh ti chnh, s thuyn chuyn cc chc v ch cht, i mi k thut.
- S so snh cc phn tch ABC v cc khch hng v cc ngi cung ng cho ta cc
ch nh c ch v mi quan h tng tc.
5.7 Hng dn hc tp v tho lun chng 5
1. Tc dng n by ca hot ng mua hng v chnh sch mua hng ca doanh nghip?
2. Yu cu i vi hot ng mua v quy trnh, nghip v mua hng ca doanh nghip?
3. JIT, cc ng dng, u im v bt li?
4. Thc cht, ni dung ca nguyn tc 80/20 v phn tch ABC?
5. ng dng c bn ca nguyn tc 80/20 v phn tch ABC trong c lng mc
d tr trung bnh ca doanh nghip v trong vic la chn phng thc mua hng ca
doanh nghip?

63

CHNG 6. QUN TR VN TI HNG HA

Vn chuyn vn thng c coi l mt trong nhng b phn chim t l chi ph
cao nht trong h thng hu cn. Cng vic ny thng chim t 30 - 60% tng chi ph
hu cn. Bi vy cc nh qun tr hu cn phi bit r v c s la chn ng n cc
phng tin cng dch v vn chuyn.
Ngay nay, h thng vn chuyn a dng v nhanh chng cho php ngi tiu dng
ngi tiu dng ngy cng c c nhng la chn phong ph hn. Hoa qu ti, rau
xanh, v nhng nng sn khc c mt trn nhiu th trng a l rt xa nhau, ch
khng phi ch ring g cc vng nui trng. Chui c mt th trng New York vo
thng ging, hi sn ti sng c mt trong c nh hng Paris c trong nhng ngy ng
gi rt, hoa tulip H Lan c bay bn trong cc ca hiu H Ni. H thng vn chuyn
hin i v hiu qu lam cho tt c nhng khong cch ni trn c rt ngn li, v
lm cho nhu cu ca ngi tiu dng trn ton th gii ngy cng tr nn ng nht hn.
6.1 c im v s la chn dch v vn ti ca khch hng
Nhng ngi cn vn chuyn hng ho c th tu s dng rt nhiu cc dch v
khc nhau, song tt c xoay quanh nm loi c bn (ng thu, ng st, t, ng
hng khng v ng ng). Mt dch v vn chuyn l tng th ca nhng c im thc
hin dch v c tr mt gi nht nh. S a dng ca nhng dch v vn chuyn gn
nh v hn: Nm hnh thc trn c th c s dng mt cch kt hp (v d nh s kt
hp gia ng st v ng b, hoc vn chuyn bng container); cc i l vn ti, hip
hi cc ch hng v cc trung tm mi gii c th c s dng lm cho cc dch v
trn c thun li; cc hng vi ti bng tu nh (v d nh hng Federal Express v
United Parcel Service) c th c s dng m bo hiu qu trong cng vic vn
chuyn nhng thng hng nh; hoc ch mt hnh thc vn chuyn duy nht c th c
s dng ring bit. T nhng dch v la chn ny ngi s dng dch v c th chn ra
mt dch v hoc s phi hp cc dch v sao cho t c s cn bng ti u gia cht
lng ca dch v c cung cp v gi c ca dch v . Nhim v ca vic la chn
ny khng n ni qu phc tp nh ta tng lc ban u bi v nhng iu kin xung
quanh mt trng hp vn chuyn hng ho c th thng lm cho s la chn gim
xung ch cn mt vi phng n hp l.
gip cho vic gii quyt vn la chn dch v vn chuyn, ta c th xem xt
dch v vn chuyn thng qua cc c trng c bn ca mi dch v l: gi c, thi
gian vn chuyn trung bnh, kh nng sai lch thi gian vn chuyn, nhng tn tht v
thit hi. Nhng yu t ny c xem nh l yu t quan trng nht i vi nhng ngi
ra quyt nh, nh phn ln nhng nghin cu trong cc nm qua cp. C th cho
rng tnh sn c v c cung cp mt cch thng xuyn s lm cho mt dch v tr nn
hp dn v c kh nng c la chn.

64

(1) Gi c
Gi c (hay l chi ph) ca dch v vn chuyn i vi ch hng thng l cc ph
vn chuyn trn tuyn ng cng vi cc khon ph ph hoc chi ph cho cc dch v b
sung. Trong trng hp i thu vn chuyn, tng chi ph cho vn chuyn hng ho bng
gi c cho qu trnh vn chuyn hng ho cng vi cc chi ph pht sinh, v d nh chi ph
ly hng ti ngun, giao hng ti ni nhn, chi ph bo him hoc chi ph cht hng ln
tu. Khi dch v c s hu bi chnh ngi vn chuyn hng ho th chi ph cho dch v
l mt s phn b cc chi ph c lin quan ti vic vn chuyn hng ho.
Cc chi ph c lin quan ny bao gm cc khon mc nh: nhin liu, nhn cng,
bo dng my mc thit b, khu hao my mc thit b v chi ph qun l.
Gi c ca cc loi dch v vn ti khc nhau c s chnh lch ln. Bng 6.1 a ra
cc s liu gn ng v cc ph vn chuyn mt tn hng ho trn mt dm cho nm loi
hnh vn ti khc nhau. Ta nhn thy rng, cc ph vn chuyn bng ng hng khng
l t nht, vn chuyn bng ng thy v ung ng l r nht. Vn ti bng ng b
t hn by ln so vi ng st v vn ti bng ng st t hn 4 ln so vi vn
chuyn bng ng ng v ng thu. Nhng s liu ny thu c bng cch ly gi tr
trung bnh ca t l gia doanh thu vn chuyn hng ho ca mt hnh thc vn ti trn
tng khi lng hng ho lun chuyn (tnh bng tn - dm). Trong khi nhng chi ph
trung bnh ny c th c s dng cho nhng so snh chung, s so snh chi ph vi mc
ch la chn vn ti nn c xy dng trn nhng chi ph thc t phn nh hng ho
ang c vn chuyn, khong cch vn chuyn v phng hng vn chuyn, v bt k
mt yu cu x l hng ho c bit no .
(2) Thi gian vn chuyn trung bnh v kh nng sai lch thi gian
Thi gian vn chuyn trung bnh v kh nng sai lch thi gian c xem l mt
trong nhng c trng quan trng nht ca dch v vn ti. Thi gian vn chuyn thng
l thi gian trung bnh vn chuyn hng ho t im xut pht cho n im ch. C
s bin i gia nhng hnh thc vn ti khc nhau l do c hay khng c mt dch v ni
lin trc tip gia im xut pht v im ch. V d hng ho c vn chuyn gia cc
hng hng khng gia cc sn bay hoc gia cc hng vn ti thy gia cc cng bin.
Nhng vi mc ch so snh cc s thc hin ca cc hng vn ti th cch tt nht l o
thi gian vn chuyn t ca n ca, thm ch c trong trng hp c nhiu hn mt hnh
thc vn chuyn tham gia. Mc d phn ln qu trnh vn chuyn hng ho l bng tu
ho nhng s ly hng ho a phng v giao hng thng c thc hin bng xe t
nu nh khng c ng tu ph xp hng im xut pht v im n ca qu trnh
vn chuyn.
Kh nng sai lch mun ni n s khc nhau thng thng xy ra gia nhng s
vn chuyn hng ho c thc hin bng nhiu hnh thc vn ti khc nhau. Tt c

65

nhng hng ho c cng mt im u v mt im cui v c vn chuyn trn cng

mt hnh thc vn ti th khng nht thit phi c cng thi gian vn chuyn nh nhau do
nh hng ca thi tit, tc nghn giao thng, s ln dng li, v s khc nhau v thi
gian tp hp hng ho. Kh nng sai lch thi gian vn chuyn l mt thc o s
khng chc chn ca vic thc hin vn chuyn hng ho.
Bng 6.1. Chi ph vn chuyn trung bnh
Khi lng lun chuyn: Tn/km
Gi c theo hnh thc vn chuyn
Hnh thc
vn chuyn

Gi c ($/tn/km)
ng st
ng b
ng thy

2.50b
25.08c
0.73d

ng ng
ng hng khng

1.40c
58.75f

Trong :

a
b
c

Da trn c s s liu trung bnh trn mt tn/km

Loi 1
Nh hn trng ti ca xe

X Lan ; e ng ng dn du ; f Ni a
S liu thng k trong vn chuyn hng ho khng th thu thp rng ri c
bi v khng mt ai c th s dng ton b h thng vn chuyn hng ho c
th a ra mt s so snh c gi tr trn mt quy rng ln. Tuy nhin qun i v cc
d

c quan chnh ph thng s dng rng ri h thng vn chuyn hng ho ni a

vn chuyn tt c cc hng ho v gi li nhng bn ghi chp y trong nhng ln
giao hng. S kim tra cho c la chn i vi vn chuyn hng ho cng nghip,
ni m s liu sn c, cho thy khng c s khc bit ln gia nhng ngun s liu v
kh nng sai lch thi gian vn chuyn.
Ngi ta va mi tin hnh mt trong nhng nghin cu rng nht v vn vn
chuyn hng ho vi hn 16.000 ln vn chuyn hng ho qun s v cng nghip. c
bit ch rng, trn nhng qung ng di, vn chuyn bng ng st v hng khng
c qung ng vn chuyn trung bnh khng i, trong khi thi gian vn chuyn
bng t ti li tip tc tng ln. R rng, tnh trung bnh vn ti hng khng l hnh thc
vn ti nhanh nht vi qung ng di 600 km, tip sau l vn ti bng t ti
trng ti, vn ti t di ti trng, v vn ti ng st. Cn i vi nhng qung ng
di hn 600 km, vn ti bng my bay v t c th so snh c. Cn i vi tt c

66

nhng khong cch di hn 50 km, th thi gian vn chuyn b nh hng nhiu bi thi
gian ly hng v hot ng phn phi hng ho hn l thi gian vn chuyn hng ho trn
ng.
Lin quan n kh nng sai lch, cc dch v vn chuyn hng ho c th c
xp hng theo thi gian giao hng trung bnh. Nh vy ng st c kh nng sai lch
giao hng cao nht v ng hng khng c kh nng sai lch giao hng thp nht, dch
v vn chuyn bng ung b nm gia hai cc ny. Nu nh kh nng sai lch c xem
xt mt cch cn i vi thi gian vn chuyn trung bnh cho dch v vn chuyn, th vn
chuyn bng hng khng s t ng tin cy nht.
(3) Tn tht v thit hi
Bi v cc hng vn ti c kh nng khc nhau trong vic vn chuyn hng ho m khng
c tn tht v thit hi nn tn tht v thit hi tri qua tr thnh mt nhn t trong vic
la chn hng vn ti.
Cc hng vn ti thng thng u c bn phn phi vn chuyn hng ho mt
cch nhanh nht c th v phi c s bo qun hp l trnh tn tht v thit hi.
Trch nhim ny s bt nng n nu nh tn tht v thit hi l hu qu ca thin tai,
s khng hon thnh trch nhim ca ngi thu vn chuyn, hoc nhng nguyn nhn
khc khng trong tm kim sot ca hng vn ti. Mc d cc hng vn ti, di
nhng chng c hp l c a ra bi ch hng s phi chu nhng tn tht trc tip
gy ra cho ch hng, nhng ch hng phi nhn thc r mt s chi ph gn ghp nht
nh trc khi tin hnh la chn hng vn ti.

Thi gian vn chuyn trung bnh ( ngy)

Hnh 16. Thi gian giao hng trung bnh ca 16000 ln vn chuyn hng
ho qun s v cng nghip bng cc dch v vn ti -c la chn
15
14
Tu ho

13

12

11

10

Vn chuyn bng t
6
d-i ti trng

o
o
o
o
o
3
o
o
o

o o

o o o
o
o o o
2
o o o o o o
1
Hng khng
o
0
2 4 6
8
10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30
0

Khong cch ( trm dm )

67

Vn chuyn
bng t
ti

Thit hi nghim trng nht m ngi ch hng c kh nng phi gnh chu l
nhng vn lin quan n dch v khch hng. S vn chuyn hng ho c th nhm
mc ch tng thm d tr cho khch hng hoc a vo s dng ngay lp tc. S chm
tr ca vic vn chuyn hng ho hoc hng ho n vo nhng thi im khng thch
hp s gy phin phc cho khch hng hoc c th s lm tng thm chi ph d tr hng
ho do mt s lng hng ho tng thm ang ngoi kho hoc do s giao hng tr; iu
ny c th xy ra khi m lng d tr mong i khng nhn c nh k hoch. Vic i
bi thng s i hi rt nhiu thi gian thu thp nhng thng tin xc ng, i hi rt
nhiu n lc t pha ch hng trong vic chun b nhng th tc i bi thng thch
hp, vn b nm im trong khi qu trnh i bi thng din ra, v i khi cng phi mt
mt khon chi ph ng k nu nh qu trnh i bi thng ch c th gii quyt thng
qua hot ng ca to n. R rng l cng t nhng s i bi thng i vi hng vn
ti, th dch v cung cp cho ngi s dng s cng thun li hn. Mt phn ng thng
thng ca nhng ngi ch hng i vi kh nng xy ra tn tht cao l s dng ngy
cng nhiu hn bao b bo v. Chi ph ny cui cng ngi s dng hng ho s phi
gnh chu.
6.2. Cc loi phng tin vn ti v c im ca n
Vic la ch phng tin vn ti s nh hng n chi ph, n vic m bo giao
hng c ng hn hay khng, & tnh trng hng ho khi ti ni, & cui cng l nh hng
n s tho mn ca khch hng.
Doanh nghip c th la chn 5 phng tin vn ti ph bin: ng st, ng
thu, ng b, ng ng v ng hng khng. Cc cng ty thng hay kt hp s
dng nhiu phng php vn chuyn khc nhau.
(1) c im ca cc phng tin
- Vn ti ng st thng thch hp vi cc loi c trng lng ln, khi lng vn
chuyn ln v c li vn chuyn di. Vid cc nguyn vt liu nh than, g, ho cht v
cc hng tiu dng gi tr thp nh giy, go, thc phm v vi khi lng c mt toa tu.
- ng thu c chi ph vn ti thp, thch hp thch hp vi nhng hng ho cng
knh, lu hng, gi tr thp, v d ri nh vt liu xy dng, than ,... Tuy nhin tc
chm v chu nh hng nhiu ca thi tit v cc tuyn ng vn ti c hn (v d
mng li sng ngi v bn bi). i vi vn chuyn thng mi quc t th y li l
phng tin thng tr, vi hn 50% gi tr tnh bng USD v 99% khi lng hng giao
dch trn ton cu s dng ng thu. ng hng khng vn chuyn 21% gi tr
hng ho thng mi quc t, cn li l cc phng tin khc.
- ng b c tnh c ng cao, thch hp vi nhng l hng tng i t tin vi
c ly vn chuyn ngn.
- Hng khng c tc nhanh nht, nhng c chi ph rt cao, thch hp vi nhng

68

mt hng mau hng, gon nh v c gi tr ln.

- ng ng vn chuyn cht lng v kh (xng du, gas, ho cht). Nhng b
li, chi ph vn hnh khng ng k, gn nh khng c hao ht trn ng, v tc thp
li c b p bi kh nng vn chuyn lin tc 24 gi c ngy li m, v c 365 ngy
trong mt nm, v c bit khng h chu nh hng ca thi tit.
(2) Cc yu t nh hng n vic la chn phng tin
chn loi hnh phng tin ph hp vi hng ho cn vn chuyn, cc doanh
nghip phi da trn vic phn tch nhng yu t sau:
Chi ph: bao gm nhiu khon mc v khi la chn cn cn nhc n tng chi ph
- Cc vn chuyn: Chi ph ln nht v d nhn thy nht, tnh bng n v tn-km.
- Chi ph ti bn (xe, cng, tu): ph thu bn bi, bc d cht xp hng ho (c th
c tnh trn gi, cng c th tnh ring ngoi ph vn chuyn)
- Ph bo him: tu thuc gi tr l hng v phng tin giao thng.
S liu thng k tng i cho thy, chi ph vn chuyn gia cc loi phng tin c
s khc bit rt ln. Vn chuyn bng ung thu c chi ph thp nht, v nu ly ch s
bng 1, th vn chuyn bng ng ng l 1,5; bng ng st cao gp 5 ln so vi ng
thu; ng t cao gp 27 ln; v ng hng khng l t nht - chi ph cao gp 67 ln
so vi ng thu (lu , y ch l con s tng i, chi ph thc t cn ph thuc vo
rt nhiu vo qung ng, v gi tr hng ho).
Thi gian vn chuyn hng: y chng ta khng ch ni n tc ca phng
tin vn chuyn, m phi tnh thi gian trn gi i t im cung ng ti tn a im
khch hng yu cu, trong gm c cc yu t:
- Tc : i vi nhng qung ng di (500 km tr ln) th tc ca phng
tin vn chuyn quyt nh ln nht dn thi gian giao nhn hng.
- Thi gian bc d v cht xp hng ho sang phng tin vn ti khc: nhiu khi,
chuyn hng n ng a im yu cu, ngi ta cn n nhiu phng tin vn
chuyn, v thi gian dng li chuyn hng sang phng tin khc cng cn c tnh
n. iu ny cn tu thuc rt nhiu vo kh nng c gii ho tng im . Bi vy,
vi nhng qung ng ngn (di 100 km) ngi ta thy rng thi gian trn ng v
thi gian bc d l gn ngang nhau, v t vi cc bao b c tiu chun ho (kin,
cngten) v thit b d hng c th s l phng sch ti u tit kim thi gian giao
nhn hng.
Ai cng bit l hng khng l phng tin c tc cao nht, nhng bn cnh
vn chuyn bng phng tin ny cn phi tnh n thi gian ch n ng chuyn bay.
V thng thng my bay khng th ch n tn kho ca khch hng, m ch c th h
cnh sn bay nht nh, t li phi bc d hng sang phng tin khc i n
ng a im (thng l chuyn sang t). Hay vi vn ti ng thu cng vy, mc d

69

chi ph thp nht, nhng tc chm cn mt thm thi gian cho vic bc d v cht
xp ln phng tin khc ti cc bn cng. V mc d ng b c chi ph tng i cao
nhng li rt linh hot v c kh nng p ng c n ng a im theo yu cu, n
tn ca kho hng ho ca khch hng.
Kh nng m bo an ton hng ho: thng thng cc cng ty vn ti chu trch
nhim v nhng va p, v hng ho trn ng, tr trng hp thin tai bt ng. V
pha bn thu phng tin vn chuyn th cn c nhng bao b bo v thch hp cho hng
ho ca mnh chng nhng dao ng va p trn ng vn chuyn.Vn chuyn ng
ng l an ton nht i vi hng ho v gn nh khng c hao ht; th hai l ng thu;
th ba l ng hng khng; th t l ng b; v phng tin vn chuyn c t l hao
ht cao v km an ton nht l ng st.
6.3 Nghip v vn ti, phn pht hng ho bng t
(1) Cc nghip v thuc qu trnh vn ti - phn pht
Nghip v ny bao gm nhng cng vic sau y: (i) chun b hng ho chuyn
i (bao gi, k hiu, ng kin v.v); (ii) t chc v lm th tc chuyn hng (ghi chp cc
chng t vn ti - hng ho, cp chng t, v.v.); (iii) cht hng ln phng tin vn ti
im nhn hng; (iv) qu trnh chuyn vn, k c lp ch p ti hng trn ng; (iv)
d hng xung im nhn hng; v (v) lm th tc giao - nhn hng v s lng, v trong
mt s trng hp c v cht lng
(2) c trng ca cc phng tin vn ti t
t c th phn loi nh sau:
- Theo chc nng: loi chuyn dng v loi dng chung. Loi dng chung thch hp
cho vic cho vic chuyn ch cho nhiu loi sn phm khc nhau, cc my mc v r
moc theo xe phi c tiu chun ho; Loi chuyn dng: thng xe thch hp cho vic
chuyn ch cho mt loi hng ho xc nh hoc mt s hng ho cng loi. u im
chnh ca xe ti chuyn dng l gi gn tt hn cht lung sn phm chuyn ti, gim nhu
cu bao b vn ti, to iu kin c gii ho, t ng ho vic xp d. Tuy nhin, n
cng c mt s nhc im nht nh nh: gim tri trng ca t do dng thit b b
xung; khng s dng c hnh trnh v chuyn ch nhng hng ho khc, v vy, chi
ph s cao hn (khong 20 - 25%)
- Theo trng ti: Trng ti danh nh l trng ti c ch cc i ca t. i lng
ny ph thuc vo iu kin ng x. Theo trng ti, t c chia thnh cc lp nh
sau:
+ Trng ti c bit nh
+ Trng ti nh
+ Trng ti trung bnh
+ Trng ti ln

: di 1 tn
: 1 - 3 tn
: 3 - 5 tn
: 5 - 8 tn

70

+ Trng ti c bit ln
: t 8 tn tr ln
cung ng hng ho cho cc doanh nghip thng mi bn l, ngi ta thng
dng cc t c trng ti nh. l nhng xe c kch thc gm xe ch nh t con hoc
ln hn mt cht, c c ng rt cao, c kh nng vt chng ngi vt, bi v n phi
chy trong iu kin nhng li nh hp, trn cc cu kho v ca hng, quay u trn
nhng bi nh.
- Theo dng thng xe: tu thuc vo loi hnh hng ho c th khi vn chuyn m
la chn loi xe thch hp
+ Thng xe thnh lng
+ t hm: thng xe kn, c th b tr thit b bn trong. V d xe lnh ch tht gia
sc c gn cc mc treo, thng kn c tc dng n nh nhit trong xe
+ t - xitc: chuyn hng cht lng v hng ri dng bt (sa, bia, nc gii
kht, sn phm du m...)
+ t c thng t trt: chuyn hng ri v hng ng
(3) Lp hnh trnh cung ng hng ho
Vic vch nhng hnh trnh ti u c tc dng nng cao vic s dng trng ti ca
cc phng tin vn chuyn, rt ngn qung ng chy, v cui cng s y nhanh thi
gian cung cp hng. Vi mng li ng s dy c v c hng trm im giao hng th
vic lp hnh trnh hp l khng h n gin.
Vic lp hnh trnh c tin hnh trn c s nhng bn t l ln ca khu vc th
trng vi cc im cn cung ng hng c th. Nu mng li qu dy c th c th chia
nh thnh nhiu vng, v lp biu giao hng cng trch nhim qun l cho tng vng
ring bit.
C th phn bit cc phng n hnh trnh nh sau: Hnh trnh con lc, hnh trnh rng
ca, hnh trnh hng tm, hnh trnh vng, hnh trnh hnh mc...
Trc ht cn tch nhng hnh trnh n cc ca hng (ln) m dung lng mi ln
giao hng bng mt xe hoc nhiu xe. Khi , vic giao hng c tin hnh theo hnh
trnh hng tm. Sau , lp hnh trnh cho cc ca hng m lng hng nh hn mt xe,
v kt hp ch n nhiu im khc nhau bng hnh trnh vng trn, dng vnh, dng
mc, dng ch thp v nhng dng phi hp khc.
Khi lp cc hnh trnh giao hng, ngi ta phi tnh n nhng ch tiu kinh t - k
thut quan trng nht ca cc phng tin vn ti nh xc nh h s s dng trng ti
tnh v ng, thi gian mt vng quay, nng sut...
- Thi gian mt vng quay t xc nh theo cng thc
T = L/V + Tx.d + Tr (R - 1)
Trong :
T: Thi gian mt vng t trn hnh trnh

71

L: Chiu di hnh trnh (km)

V: Vn tc trung bnh (km/h)
Tx.d: Thi gian xp d hng ho (h)
Tr: thi gian mi mt ln r
R: S ln r
- H s tnh s dng sc ti
Kt = Ot / Od
Trong :
Ot: S lng hng thc t chuyn ch (tn)
Od: S lng hng c th ch khi s dng ht sc ti bng trng ti ca xe trn mt
tnh trng ng nht nh (tn)
- H s ng s dng sc ti
K = Pt / Pd
Trong :
Pt: Hot ng vn ti thc t (tn-km)
Pd: Hot ng vn ti c th thc hin khi s dng ht sc ch (tn-km)
6.4 Quyt nh vn ti
(1) Dch v n phng tin
tng kt cht lng ca dch v cung cp bi ngnh giao thng vn ti, bng 6.2
a ra mt bng xp hng cc phng tin khc nhau s dng 4 c im chi ph v
qu trnh thc hin c a ra phn m u ca phn ny.
Bng 6.2 Xp hng nhng phng tin vn chuyn hng ho bng chi ph
v c im ca qu trnh thc hin
Phng tin

Chi phb

Thi gian giao

Sai lch tuyt

Sai lch tng

Tn tht v

1= nh nht

hng trung bnhc

1= Nhanh nht

i
1= Nh nht

id
1= Nh nht

thit hi
1= Nh nht

3
4
2
1
5

3
2
5
4
1

4
3
5
2
1

3
2
4
1
5

3
4
2
1
5

vn chuyn

ng st
ng b
ng thu
ng ng
Hng khng

Dch v c gi nh l lun sn c
Chi ph cho mt tn hng ho vn chuyn trn qung ng mt dm (tn/km)
c
Tc t kho n kho
a

72

T l gia thi gian sai lch tuyt i v thi gian giao hng trung bnh
C th nhn thy rng, di nhng iu kin c bit ca loi sn phm sn xut,
khong cch vn chuyn , qun l qu trnh vn chuyn, quan h gia ngi s dng dch
v v hng vn ti, v iu kin thi tit, nhng s xp hng trn c th thay i v nhng
d

phng tin vn chuyn c bit c th khng sn c phc v.

(2) Dch v kt hp nhiu phng tin vn ti
Trong nhng nm gn y, vic vn chuyn hng ho bng nhiu phng tin khc
nhau khng ngng tng ln. Khng ch v nhng li ch r rng v kinh t, s pht trin
ca vn ti quc t cng ang l mt ng lc. c im ch yu ca vn ti a phng
thc l s t do chuyn i phng tin gia cc hnh thc vn ti khc nhau. V d,
container dnh cho xe ti ch c th c vn chuyn sang nc ngoi bng my bay
hoc toa xe la s c ko bi phng tin vn ti thu. S thay th cho nhau gia cc
phng tin nu trn to ra mt dch v vn ti m dch v ny khng cung cp cho
nhng ch hng ch s dng mt hnh thc vn ti duy nht. Cc dch v phi hp c
c l do s hp tc gia cc hng vn ti phi hp nhng dch v ring l ca h li
vi nhau. Nh vy, chi ph v cc c im ca qu trnh thc hin c sp xp, phn
loi gia nhng hng vn ti tham gia.
C 10 kh nng phi hp dch v vn ti a phng thc: (1) ng st v ng
b; (2) ng st v ng thu; (3) ng st v ng khng; (4) ng st v ng
ng; (5) ng b v ng khng; (6) ng b v ng thu; (7) ng b v ng
ng; (8) ng thu v ng khng; (9) ng thu v ng ng; (10) ng khng
v ng ng. Khng phi tt c nhng phng n ny u c trong thc t. Mt vi
phng n c kh nng thc hin c song c rt t ngi chp nhn. Ch c ng
st v ng b, c gi l vn ti lin hp ng st - ng b, l c s dng mt
cch rng ri. S phi hp gia ng b v ng thu, c bit n tn gi, ang
c chp nhn rng ri, c bit l trong vic vn chuyn quc t nhng hng ho c gi
tr cao. Vi mt phm vi nh hn hn, s phi hp gia ng b v ng khng, gia
ng st v ng thu cng c tnh kh thi, song chng rt t c s dng.
6.5 Hng dn hc tp v tho lun chng 6
Tm quan trng ca h thng vn ti c hiu qu, cc c trng c bn ca dch v
vn ti, tiu thc la chn dch v s dng mt phng tin vn ti, dch v phi hp
nhiu phng tin vn ti, qun l cng tc vn ti ca cng ty, cc yu t cu thnh cc
ph vn chuyn v cc quyt nh vn ti c bn.

73

CHNG 7. QUN TR CHUI CUNG NG

Chng ny tp trung lm r: (1) Tm quan trng chin lc ca chui cung ng;
(2) Nhn din su chin lc ca chui cung ng; (3) Gii thch cc vn v c hi
trong chui cung ng; (4) M t cc bc la chn nh cung ng; (5) Gii thch cc ni
dung chnh trong qun tr hu cn; (6) Tnh ton t l hng ha c gi li d tr v
quay vng hng tn kho.
7.1 Tm quan trng chin lc ca chui cung ng
Hu cn l mt tp hp nhng hot ng chc nng c lp i lp li nhiu ln
trong sut qu trnh chuyn i nguyn vt liu th thnh sn phm c gi tr tiu dng.
Chnh bi ngun nguyn vt liu, nh my v a im tiu th thng khng c b tr
ti cng mt ni cng nh qu trnh cung ng cho thy mt chui gm nhiu hot ng
sn xut nn nhng hot ng hu cn c lp i lp nhiu ln trc khi sn phm i vo
tiu dng trn th trng. Thm ch hot ng hu cn cn lp li khi sn phm qua s
dng c ti sinh tr li qu trnh cung ng.
Ni chung mt doanh nghip n l d rt mun cng khng th kim sot ton b
qu trnh lu chuyn sn phm t ngun nguyn liu n im tiu dng cui cng. Trong
thc t, hu cn trong kinh doanh p dng cho mt doanh nghip phm vi hp hn.
Thng thng, doanh nghip kim sot nhiu nht lung cung cp vt cht v lung phn
phn phi sn phm kp thi. Lung cung ng nguyn vt liu cho thy khong trng v
khng gian v thi gian gia ngun nguyn liu v a im sn xut ca doanh nghip.
Tng t nh vy, knh phn phi cho thy khong trng v thi gian v khng gian gia
a im sn xut v khch hng ca doanh nghip. Do c s tng ng v cc hot
ng ca hai knh trn nn cung ng (thng c xem l qun tr nguyn vt liu) v
phn phi gm nhng hot ng hp thnh hu cn kinh doanh. Qun tr hu cn kinh
doanh do c xem l qun tr chui cung ng.
Mc d c th hiu hu cn mt cch n gin l qun tr lung sn phm t thi
im mua cho n thi im bn nhng nhiu doanh nghip cn c mt knh hu cn
ngc cng cn phi qun l. Chu k sng sn phm xt v kha cnh hu cn khng
kt thc khi sn phm n tay ngi tiu dng. Sn phm c th qu hn, h hng
hoc mt tnh nng tc dng v c chuyn v ni sn xut sa li. Knh hu cn
ngc c th dng li mt phn ca knh hu cn trc nhng cng c th thit lp
mt knh ring. Qu trnh cung ng ch kt thc khi cui cng sn phm c vt b.
Vy knh hu cn ngc cng cn phi c cn nhc nm trong phm vi ca vic lp
k hoch hu cn v kim sot.

74

V d 7.1
Knh hu cn ngc hot ng khi mt khch hng mua mt l nng chy bng
in t mt nh b l. Khi mang v nh anh ta nhn thy n c khim khuyt. Khch hng
bn tr li nh bn l v ngi bn l vui v hon li s tin cho khch hng theo gi
mua. Nh bn l gi y phi lu kho mt sn phm hng. Anh ta em sn phm n
mt trung tm lu tr hng tp trung. Khi nhn sn phm trung tm s qut tn hiu nhm
xc nh ngun gc da trn c s d liu lu tr. Sau khi xc nh ng sn phm nm
trong danh mc lu tr. My tnh s xc nh sn phm s c gi li nh sn xut no.
Trung tm s hi li nh sn xut v chi ph. Tip sn phm c chuyn v nh sn
xut ng thi nh bn l c nhn li s tin b ra mua sn phm c khim khuyt.
Chic l nng hng s c a n trung tm tip nhn sn phm tr li ca nh sn
xut. Ti y, nh sn xut s qut m hiu trong c s d liu nhm xc nh hng sa
cha. K tip, sn phm sa li c em bn trn th trng th cp. Nh vy, sn xut
phc hi c gi tr sn phm hng.
Hu ht cc cng ty v ngay nh Darden thng chi tr mt khon ln doanh thu
tnh theo la ca h cho vic thu mua. V bi v t l ngy cng tng ca chi ph doanh
nghip c xc nh do vic thu mua nn quan h vi cc nh cung ng cng tr nn tch
hp v lu di. N lc chung s gp phn to s i mi, thit k nhanh v gim chi ph.
Mt v d cho s n lc , mt phn ca chin lc hp tc rng ln c th bt ng em
li sc cnh tranh cho cc thnh vin. Vic tch hp tp trung gp phn nhn mnh vic
qun l quan h vi nh cung ng.
Qun tr chui cung ng l s tch hp ca cc hot ng t vic thu mua nguyn
vt liu v dch v, chuyn ha chng thnh hng ha trung gian v thnh sn phm cui
cng, ri cung cp cho khch hng. Nhng hot ng ny bao gm cc hot ng thu mua
v thu ngoi, cng thm mt s chc nng khc to ra tm quan trng trong quan h vi
nh cung ng v nh phn phi. Hnh 7.1 m t qun tr chui cung ng bao gm (1) nh
cung ng vn ti, (2) trao i tn dng v tin mt, (3) nh cung ng, (4) nh phn phi,
(5) cc khon phi thu v phi tr, (6) kho bi v d tr, (7) thc hin ha n, (8) chia s
khch hng, d bo v thng tin sn xut. Mc tiu l xy dng chui cung ng m
tp trung ti a ha gi tr cho khch hng cui cng.
Chui cung ng bao gm ton b s tng tc gia nh cung ng, nh sn xut, nh
phn phi v khch hng. Chui gm hot ng vn chuyn, hoch nh thng tin, trao
i tin t v tn dng, cng nh trao i tng, thit k v nguyn vt liu. Ngay c khi
cc nh sn xut chai c ring nh cung ng cc b phn nh nt, nhn, ng gi
container (Cc chi ph cng xp x v bao gm thu ng k)

75

Thng tin
hoch nh

n hng
v dng tin

D liu nghin
cu th trng

Thit
k d
liu
Nh phn phi

Nh my thu

ht, hoa

Nng tri

Ht,
hoa
$0.3
4

Nh sn xut chai

Nh cung
ng lp3

Nh cung
ng lp2

Nh cung
ng lp3

Dng tn
dng

Hng tp ha

Nu bia
ng chai
tng v thit k tha
mn KH cui cng

Ngun nguyn
liu

Khch hng

Hnh 7.1 Chui cung ng bia

Bng 7.1 Tc ng ca cc quyt nh v chui cung ng n chin lc
Chin lc
Chin lc
phn ng
khc bit ha
Cung ng vi gi thp nht Phn ng nhanh vi cc Nghin
cu
th
c th (v d Cng ty in t yu cu thay i v yu trng; cng nhau
Mc tiu ca
Emerson, Taco Bell)
cu ti thiu ha hng pht trin sn phm
nh cung ng
tn kho (v d nh hng v cc phng thc
my tnh Dell)
(v d Benetton)
La chn ch yu da vo La chn ch yu v La chn ch yu v
Tiu ch la
chi ph
nng lc, tc v s k nng pht trin sn
chn c bn
linh hot
phm
Duy tr s tn dng mc u t cho tng nng S dng qu trnh
c im ca
cao
sut v qu trnh linh theo cc m un cho
qu trnh
hot
vay ti cng chng
Ti thiu hng tn kho Pht trin h thng Ti thiu ha hng
c im hng
thng qua chui gim chi phn hi vi cc m tn kho trong chui
tn kho
ph
c phiu c nh v trnh qu hn
m bo cung ng
tr ngn khng u t mnh m gim u t mnh m gim
c im tr
tng chi ph
tr trong sn xut
tr trong pht trin
Ti a kt qu thc hin v S dng thit k sn phm S dng cc m un
c im thit
gim thiu chi ph
em li thi gian hnh thit k tr hon s
k sn phm
thnh ngn v giai on khc bit ha sn
pht trin nhanh
phm lu nht c th
Xem thm phn bng v phn tho lun trong Th no l chui cung ng tt cho sn phm ca
bn tc gi Marshall L.Fisher, Tp ch Harvard Business
Chin lc gi thp

76

Nhiu cng ty n lc tng sc cnh tranh thng qua thit k sn phm, cht lng
cao, gim gi thnh v tip cn th trng; nhng iu thc hin trong chui cung ng.
Qun tr chui cung ng hiu qu lm cho cc nh cung ng i tc trong chin lc ca
cng ty tha mn s thay i th trng. Mt li th cnh tranh c th ph thuc vo mi
quan h bn cht lu di vi mt s nh cung ng.
chc chn chui cung ng h tr cho chin lc cng ty, cc nh qun l cn
xem xt cc vn v chui cung ng th hin trong bng 7.1. Cc hot ng ca nh
qun tr chui cung ng xuyn sut k ton, ti chnh, marketing v tc nghip. V chc
nng ca qun tr tc nghip l h tr cho chin lc tng th ca cng ty nn chui cung
ng phi h tr cho chin lc qun tr tc nghip. Cc chin lc v chi ph thp v phn
ng nhanh yu cu nhng iu khc nhau t mt chui cung ng hn l chin lc khc
bit ha sn phm. V d, chin lc chi ph thp, i hi cc nh cung ng phi c la
chn ch yu da vo chi ph. Cc nh cung cp cn c kh nng to ra cc sn phm vi
chi ph thp p ng yu cu chc nng, gim thiu hng tn kho v gim tr. Tuy
nhin, nu bn mun hoa hng tht ti hy xy dng chui cung ng theo chin lc
phn ng. (xem hp tnh hung Mt bng hng ch thc s l hoa hng khi cn ti).
Cc cng ty phi t c s tch hp chin lc ln v xung trong chui cung
ng v phi mong i rng cc chin lc khc nhau cho cc sn phm khc nhau v thay
i sn phm xuyn sut chu k sng. Chui nh hng Darden c a ra trong phn
tm lc cng ty ton cu lm ch chui sn phm v dch v ton cu bng vic phn
khc chui cung ng v ng thi tch hp bn chui cung ng khc bit vi chin lc
tng th.
7.2 Ri ro trong chui cung ng
Trong thi im chuyn mn ha ngy cng tng, chi ph truyn thng thp v vn
ti nhanh chng, cc cng ty ang lm t i v mua nhiu hn. iu ny c ngha l cng
tin tng chui cung ng cng ri ro. Qun tr chui cung ng tch hp mi s l mt
thch thc chin lc. Vic t nh cung ng lm cho khch hng v nh cung ng ph
thuc vo nhau nhiu hn, tng ri ro cho c hai bn. Ri ro ny s b phc hp bi ton
cu ha v hu cn phc tp. Trong mt vi chui cung ng, tin tng v cht lng
nh cung ng l mt thch thc nhng m hnh chui cung ng kn, linh hot, d tr thp
vn hnh trong khun kh chnh tr v vn ha cn tng thm kiu ri ro mi. V doanh
nghip tin ti ton cu, do tng thi gian vn chuyn, hu cn t tin cy hn cng vi
thu quan v hn ngch c th cn tr hot ng kinh doanh. Thm vo , chui cung
ng quc t c s phc tp lung thng tin v tng ri ro v chnh tr v ngoi t.
Do , s pht trin ca mt k hoch chin lc thnh cng cho qun tr chui
cung ng i hi s nghin cu cn thn, am hiu nhng mi ri ro trong v c k

77

hoch i mi. Gim ri ro trong mi trng ton cu ha ngy cng tng t ra rng vic
qun tr cn phi gim nh v phn ng li tnh trng ngng tr trong:
1. Cc qu trnh (cung ng nguyn liu th v cc thnh phn khc, cht lng v
hu cn)
2. Gim st (qun l s liu v trao i bo mt, tin cy cho cc giao dch ti chnh,
thit k sn phm v k hoch ha hu cn)
3. Mi trng (thu quan, mi trng an ton, thin tai, bin ng ngoi t, tn
cng khng b v cc vn chnh tr)
Hy xem cch mt vi cng ty gii quyt cc ri ro ca h trong chui cung ng:
gim ri ro trong qu trnh: McDonald lp k hoch m ca chui cung
ng ti Nga t 6 nm trc. To ra 60 triu t ph m thc, pht trin cc nh my c
lp thuc s hu ti Moscow gi chi ph vn chuyn v thi gian x l ngn, cht
lng v dch v khch hng mc cao. Cc thnh phn trong chui thc n nh my
tht, nh my g, l bnh, nh my c v nh my rau sng c kim tra cht ch m
bo rng c s lin kt bn vng trong h thng.
Chin lc gim ri ro trong h thng ca Ford l pht trin mng li ton cu
ca s t nhng c bit ca cc nh cung ng s em li chi ph thp nht v cht lng
tt nht. iu ny thc y mt tp hp cc nh cung ng ch gm 227 nh cung ng ton
cu so vi 700 trc y.
Chui nh hng Darden m rng s kim sot bao gm bn th ba kim
ton trong qu trnh cung ng v hu cn m bo rng kim tra nh k v gim ri ro.
Boeing ang gim ri ro kim sot thng qua h thng truyn thng quc t ca
nh nc truyn i d liu k thut, k hoch v hu cn khng ch ti cc b phn ca
Boeing m cn ti 75% n 80% trong tng s 787 cc nh cung ng Dreamliner m
khng phi cng ty ca Boeing.
Hard Rock cafe ang gim ri ro trong mi trng chnh tr bng vic nhng
quyn thng mi v cp giy php hn l t s hu khi m ro cn chnh tr, vn ha
cng r rt.
Toyota, sau tri nghim v ni la v ng t, cng ty gim ri ro thin tai
thng qua chnh sch c t nht hai nh cung ng cho mi khu.
S tch hp cht ch ca chui cung ng em li nhiu li th quan trng v ri ro cng
c th nm bt c.

78

Hp 7.2: Mt bng hng ch thc s l hoa hng khi cn ti

Chui cung ng thc phm v hoa phi nhanh v cht lng. Khi chui cung ng
thc phm c vn , iu tt nht c th xy ra l khch hng khng c phc v ng
lc v iu ti t nht xy ra l khch hng b ng c v t vong. Trong ngnh cng
nghip hoa, thi im v nhit l nhng vn quan trng. Qu thc, hoa l mt hng
nng nghip d tn thng nht, thm ch hn c c. Hoa khng ch cn vn chuyn nhanh
m cn cn gi lnh nhit n nh t 33 n 37 v chng cn cung cp nc bo
qun trong khi vn chuyn. Hoa hng c bit mng manh, d gy v d b tn thng.
70% hoa hng bn ti th trng M thng qua ng hng khng t cc thnh ph
Colombia v Ecuador. Hoa hng c vn chuyn thng qua chui cung ng kh phc tp
nhng mng li vn ti nhanh chng. Mng li ny tri di t ngi trng hoa, ct, phn
loi, b, ng gi v vn chuyn ti ngi nhp khu thu nhn, ti phng cn b lm
nghip ca M h kim dch v kim tra cn trng, su bnh v k sinh, ri n cc thu
M thanh tra v kim duyt, ti cc h tr vin nhng ngi sp xp v dn nhn, ti nh
phn phi bn bun, ri n nh bn l nhng ngi sp xp v bn hoa, cui cng n tay
khch hng. Mi giy mi pht mt hng s khu hao. nhy v nhit v thi gian
ca hoa hng yu cu s tinh t v tiu chun trong chui cung ng. Li nhun cao v l
thp. Sau tt c, khi n ngy Valentine, iu g l tt cho mt chuyn hng hoa hng khi
n n sm hay n mun? l mt chui cung ng kh, ch mt ngi xut sc s thc
hin cng vic ny.
Ngun: Gii php IIE (thng 2 nm 2002): 26-32; v World Trade (thng 6 nm 2004):
22-25
7.3 Quyt nh mua hay t lm
Mt nh bn bun hay bn l mua nhng th h bn. Bi vic vn hnh sn xut
rt kh thc hin. Nh sn xut, nh hng v nh lp rp sn phm mua cc b phn, cm
b phn to ra sn phm cui cng. Nh chng 5 cp, vic la chn sn phm v
dch v c th t c li th bn ngoi so vi sn xut bn trong c gi l quyt nh
t lm hay mua. Cc cn b chui cung ng nh gi cc nh cung ng v cung cp d
liu hin thi, chnh xc v hon chnh lin quan n hot ng mua. Cc cng ty ngy
cng tp trung khng ch phn tch quyt nh t lm hay mua m cn nhn din cc nng
lc ct li. Quyt nh t lm hay mua: S la chn gia t sn xut mt b phn hay
dch v, hay mua n t ngun bn ngoi. Thu ngoi: Chuyn hot ng ca mt doanh
nghip thng thng t ni b bn trong ra nh cung ng bn ngoi.
Thu ngoi l vic chuyn giao mt vi hot ng hay ngun lc ni b bn trong
ca doanh nghip cho cc nh cung ng bn ngoi, thc hin n c i cht khc bit so
vi quyt nh t lm hay mua. Thu ngoi l mt phn trong xu hng lin tc hng ti

79

s dng hiu qu i km vi chuyn mn ha. Nh cung ng cc dch v thu ngoi l

chuyn gia trong mt lnh vc c th. N y cc cng ty thu ngoi tp trung vo cc
nhn t thnh cng quan trng, l cc nng lc ct li mang li li th cnh tranh. Thu
ngoi l phn tp trung b sung cho chng ny.
7.4 Chin lc chui cung ng
c c hng ha v dch v t ngun bn ngoi, cng ty phi quyt nh chin
lc chui cung ng. Chin lc u tin tip cn m phn vi nhiu nh cung ng v
ng vai mt nh cung ng chng li nh cung ng khc. Chin lc th hai l pht trin
mi quan h i tc lu di vi mt vi nh cung ng tha mn khch hng cui cng.
Chin lc th ba l tng tc dc, trong mt doanh nghip quyt nh s dng tng
tc dc v pha sau bng vic mua thc s cc nh cung ng. Cch tip cn th t l mt
vi s hp tc cho php hai hoc nhiu cng ty chung ngun lc-theo cch gi thng
thng l lin doanh- sn xut ra mt b phn. Mt loi th nm l s kt hp
mt vi nh cung ng v tng tc dc c gi l keiretsu. Trong keiretsu, cc nh cung
ng tr thnh mt phn trong lin minh cng ty. Cui cng, chin lc th su l pht
trin cc cng ty o m s dng cc nh cung ng khi cn thit. Chng ta s cng
nhau tho lun nhng loi chin lc ny.
Nhiu nh cung ng
Vi chin lc nhiu nh cung ng, mt nh cung ng s phn hi li cu v chi tit
bng bo gi vi bn t hng thng t mc gi thp. l chin lc chung khi sn
phm l hng ha thng mi. Chin lc ny l mt nh cung ng chng li nh cung
ng khc v t gnh nng p ng cu ngi mua trn vai nh cung ng. Cc nh cung
ng s hon ton i u nhau. Mc d nhiu cch tip cn m phn c s dng trong
chin lc ny nhng quan h i tc lu di khng phi l mc tiu. Cch tip cn ny
nm c trnh nhim nh cung ng duy tr k thut cn thit, chuyn gia v kh nng
d on cng nh kh nng chi ph, cht lng v vn chuyn.
Mt vi nh cung ng
Chin lc mt vi nh cung ng ng rng thay v tm kim cc thuc tnh ngn
hn, v d nh chi ph thp th ngi mua tt hn ht nn to mi quan h lu di vi mt
vi nh cung ng chuyn dng. Nh cung ng lu di thng hiu c mc tiu ln ca
cc cng ty mua v khch hng cui cng. S dng mt vi nh cung ng c th to ra gi
tr bng vic cho php nh cung ng c li th kinh t v quy m v ng cong kinh
nghim nhng th em li chi ph giao dch thp hn v chi ph sn xut thp hn.
Mt vi nh cung ng, vi mi cam kt vi ngi mua, thng sn sng thc hin
theo h thng JIT cng nh cung cp cc i mi thit k v chuyn gia k thut. Nhiu
cng ty chuyn hon ton vic kt hp nh cung ng thnh mt h thng cung ng ca
h. V d v Ford, hin cng ty n lc la chn nh cung ng ngay c khi trc cc b

80

phn u c t thit k. Motorola cng nh gi nh cung ng theo cc tiu chun

nghim ngt nhng trong nhiu trng hp, loi tr vic t gi ca nh cung ng m
thay vo l nhn mnh vo cht lng v tin cy. Trong nhng trng hp , cc
mi quan h mang li cc hp ng m rng chu k sng ca sn phm. Hi vng rng
c ngi mua v nh cung ng cng hp tc, tr nn hiu qu hn v gim c gi c.
Kt qu t nhin ca mi quan h l t nh cung ng hn nhng vn duy tr mi quan h
lu di.
Cng ty dch v Marks & Spencer-mt nh bn l ca Anh, cp rng s hp
tc vi cc nh cung ng c th mang li s tit kim chi ph cho khch hng cng nh
nh cung ng. Kt qu ca chin lc ny l pht trin sn phm mi, ginh khch hng
cho Mark&Spencer v nh cung ng. S chuyn dch theo hng tng tc cht ch gia
nh cung ng v ngi mua xut hin c trong sn xut v dch v.
Chin lc no cng c nhc im. Vi chin lc mt vi nh cung ng, chi ph
thay i nh cung ng ln, c ngi mua v nh cung ng u i mt ri ro b nm gi
bi cng ty khc. Kt qu hot ng ca nh cung ng khng tt l ri ro duy nht m
ngi mua phi i din. Ngi mua s lun quan tm n b mt thng mi v nh
cung ng to nn cc lin minh v lin doanh bn ngoi. iu ny xy ra khi Cng ty xe
p Schwinn ca M - cng ty hng dn cng ty sn xut Giant ca i Loan ch
to v bn xe p, cn thm nng lng. Hin gi cng ty sn xut Giant l nh sn xut
xe p ln nht th gii v Schwinn b mua li sau khi ph sn bi cng ty xe p Thi
Bnh Dng.
Tng tc dc
Vic mua bn c th c ni rng to thnh tng tc dc. Tng tc dc, c
ngha l pht trin kh nng sn xut hng ha v dch v mua trc hoc mua mt nh
cung ng hay nh phn phi. Hnh 11.2 th hin tng tc dc c th hnh thnh t tng
tc pha trc v pha sau.
Tng tc pha sau gi rng cng ty mua nh cung ng ca h, v d nh trong
trng hp ca Ford Motor quyt nh sn xut sng t ca ring cng ty, Mt khc,
tng tc pha trc cho rng mt nh sn xut cc b phn c th t to ra sn phm cui
cng. V d v cng ty dng c Texas, sn xut mch tch hp trong my tnh v mn
hnh phng cha mch tch hp trong tivi.
Tng tc dc c th em li c hi chin lc cho nh qun tr tc nghip. Cc
cng ty c vn, nng lc qun l, cu thc hin, tng tc dc c th cung cp c hi thc
s gim chi ph, cht lng m bo v thi gian vn chuyn hp l. Li th khc l
gim hng tn kho v hoch nh tn kho, hoc c th em li cho cng ty qun l hiu
qu tng tc dc hay quan h cng c li vi cc nh cung ng.

81

V vic mua bn th hin mt lng gi vn hng bn ln, l iu ti sao nhiu

cng ty tm li nhun trong cc tng tc dc. Tng tc dc xut hin gip doanh
nghip hot ng tt nht khi doanh nghip c th phn ln v ti nng qun l vn
hnh cc nh cung ng c c thnh cng.
S gia tng mnh m chuyn mn ha, iu th hin m hnh lm mi th hay
tng tc dc tr nn kh khn hn. Tng tc pha sau c th gy nguy him cho cc
cng ty trong ngnh cng nghip di s thay i ca cng ngh nu nh nh qun l
khng theo kp tin vi s thay i hay u t ngun lc ti chnh cn thit cho t
sng cng ngh tip theo. Kha cnh khc, trong ngnh cng nghip k thut cao, hnh
thnh quan h gn b gia cc nh cung ng. iu cho php cc i tc tp trung ng
gp mt cch c th. Chi ph nghin cu v pht trin rt cao v s thay i nhanh chng
ca cng ngh cho mt cng ty duy tr s lnh o trong tng b phn. Hu ht cc
cng ty s phc v tt hn khi tp trung chuyn mn v tn dng s ng gp ca cc i
tc. Tuy nhin vn c ngoi l. Khi vn, kh nng qun l v cng ngh tn ti v cc b
phn cng tng tc mnh m, tng tc dc c ngha. Mt khc, n khng c ngh
vi Jaguar to ra cc b phn hng ha cho hng t nh lm trc y.
Lin doanh
V tng tc dc rt nguy him, cc cng ty c th la chn mt vi hnh thc hp
tc khc. Nh phn lu chng 5, cc cng ty c th lin kt nng cao nng lc
pht trin sn phm mi v nng lc k thut. Hay cc cng ty cng c th lin kt
m bo cung ng hoc gim chi ph. Mt loi hnh khc ca lin doanh l n lc hin
nay ca Daimler-BMW trong vic pht trin v sn xut cc b phn t t tiu chun.
Trong s hp nht ton cu ca ngnh cng nghip t, l hai i th trong phn khc
th trng t cao cp nhng c kh khn v s lng. Vi s lng tng i thp c
ngha l t sn phm trn chi ph c nh, do cn cng c vic ct gim chi ph pht
trin v sn xut. Trong hu ht cc lin kt, la o l vic lin kt m khng c s chia
s thng hiu v cng nhn li th cnh tranh.
Mng li Keiretsu
Nhiu nh sn xut ln ti Nht tm ra nhng chin lc khc. l lin kt mt
phn, mt phn mua t mt vi nh cung ng v mt phn lin kt dc. Cc nh sn xut
ny thng l t vn ti chnh cho cc nh cung ng thng qua quyn s hu hoc cho
vay. Cc nh cung ng tr thnh mt phn lin kt ca cng ty v c gi l Keiretsu.
Cc thnh vin ca Keiretsu cam kt quan h lu di v do hi vng hp tc nh cc i
tc, cung cp chuyn gia k thut v sn xut cht lng n nh cho nh sn xut. Thnh
vin ca Keiretsu c th c nh cung ng ngoi chui, l nh cung ng lp th hai
thm ch th ba trong lin kt.
Cc cng ty o

82

C kh nhiu hn ch trong lin kt dc. X hi cng ngh ngy cng i hi s

chuyn mn ha v iu l phc tp vic lin kt dc. Hn th na, mt cng ty c
mt b phn cho tt c mi th th c th qu quan liu thnh ng cp th gii. Bi
vy thay v cho php cc lin kt dc kha cc hot ng kinh doanh kh hiu v
khng qun l c, mt cch tip cn khc a ra l tm nh cung ng tt v linh
hot. Cc cng ty o da vo cc mi quan h nh cung ng khc nhau cung cp
dch v. Cc cng ty o d thay i, c th di chuyn qua ranh gii doanh nghip m
cho php h to ra cc mt doanh nghip c bit p ng s thay i cu th trng.
Cc nh cung ng c th cung cp cc dch v khc nhau m bao gm vic tr
lng nhn vin, thu nhn s, thit k sn phm, cung cp dch v t vn, cc b
phn sn xut, thit k bi kim tra hay phn phi sn phm. Cc mi quan h d ngn
hn hay di hn u c th bao gm cc i tc thc s, cc cng tc vin hay n
gin l nh cung ng hay thu ph. Bt c mi quan h chnh thc no, cng c nhng
kt qu c bit. Li th ca cc cng ty o bao gm vic thng tho qun l chuyn
mn ha, u t vn t, linh ng v tc , c hiu qu.
Cc doanh nghip may mc a ra mt v d in hnh cho cc doanh nghip o.
Cc nh thit k qun o him khi t sn xut thit k ca h, h s thu sn xut. Cc
nh sn xut c th thu a im, thu my khu v thu nhn cng. Kt qu l s ra
i mt doanh nghip tng chi ph thp, vn c s linh hot v c th p ng nhanh
chng th trng.
Mt v d hin nay l cng ty trch nhim hu hn Vizio, California nh sn
xut tivi LCD ch c 85 nhn cng nhng doanh s rt ln. Vizio s dng cc m un
lp rp chnh thng hiu tivi ca h. Bi v cc b phn ch cht ca tivi lun c sn v
c bn thun tin, cng ty sng to nh Vizio c th nhn nh cc b phn, thu nh
sn xut, qung co tivi vi chi ph bt u thp. Trong mt cng ty o, chui cung ng l
cng ty. Vic qun l rt nng ng v nghim ngt.
7.5 Qun tr chui cung ng hiu qu
V cc nh qun l hng ti s hp nht chui cung ng nn hiu qu hp nht l
c tht. Chu k nguyn vt liu t nh cung ng, n sn xut, ti nh kho, ti phn
phi, ti khch hng c thc hin tch ri v cc doanh nghip c lp. Do , cc
vn qun l c th mang li cc hu qu nghim trng. Thnh cng bt u vi cc
cam kt v mc tiu chung, theo l s tin tng ln nhau, v tip theo l s tng ng
vn ha doanh nghip.
Cam kt cho cc mc tiu chung: Mt chui cung ng tch hp yu cu khng ch
cc iu khon cam kt trong quan h mua/bn. Cc i tc trong chui phi hiu r rng
thc th duy nht u t tin cho chui cung ng l khch hng cui cng. Do , vic
hnh thnh hiu bit chung v tm nhn, chin lc v mc tiu ca cc doanh nghip

83

tham gia l rt cn thit. Chui cung ng tch hp mang li li ch kinh t v ti a ha

sn phm.
Tin tng: Tin tng l yu t quan trng cho mt chui cung ng hiu qu v hiu
lc. Cc thnh vin trong chui phi c quan h v chia s thng tin. Nhng iu thy
c qua chui cung ng Nhng iu chui nh hng Darden gi l mt chui cung ng
thng sut l mt yu cu. Quan h nh cung ng s thnh cng hn nu ri ro c
chia s v tit kim chi ph v mt s hot ng nh nghin cu khch hnh cui cng,
phn tch doanh s, d bo v k hoch sn xut l cc hot ng lin kt. Cc mi
quan h c xy dng trn s tin tng ln nhau.
Tng ng vn ha doanh nghip: Mt mi quan h tch cc gia doanh nghip
mua v cung ng n t tng ng vn ha doanh nghip, c th l mt li th thc s
khi to ra mt chui cung ng. S chin thng ca mt trong hai cng ty thc y c mi
lin h chnh thc v khng chnh thc, nhng mi lin h gp phn ti vn ha doanh
nghip, tht cht hn na mi quan h.
Cc nh qun tr tc nghip ang gii quyt chui cung ng m to nn bi
cc chuyn gia c lp, mi s c gng c th tha mn khch hng vi mt mc li
nhun. iu a n cc hnh ng m khng lm ti a ha ton b chui. Mt khc,
chui cung ng tha c hi gim lng ph v nng cao gi tr. Tip theo chng ta nhn
vo mt s vn quan trng v cc c hi trong chui cung ng.
7.6 Cc vn trong chui cung ng tch hp
Ba vn nh hng ti tnh hiu lc ca chui cung ng tch hp: ti a ha
a phng, khuyn khch v cc ln.
Ti u ha a phng: Cc thnh vin trong chui thin v tp trung vo ti
a ha li nhun a phng hay ti thiu ha chi ph trung gian da vo cc kin thc c
bn. Xu hng tng nh cu c bi thng bi khng mt ai mun hot ng ngn.
Tng t nh vy, xu hng gim nh cu cng phi bi thng do khng ai mun phi
ct gi hng d tr.
Khuyn khch thc y doanh s, gim mt hng, hn ngch v khuyn mi:
Khuyn khch thc y hng ha trong chui bn hng khng xy ra. iu ny to ra s
bin ng m tn km cui cng l cho ton b thnh vin trong chui.
Quy m ln: Thng c xu hng khi lng ln v khi lng ln s gim gi
thnh. Nh qun tr hu cn mun vn chuyn vi khi lng ln, trao i dy v mt
nh qun tr sn xut mun sn xut chy di. Vic lm lm gim chi ph vn chuyn
v chi ph sn xut nhng khng phn nh doanh s thc s v tng chi ph lu tr.
C ba vn thng xy ra-ti u ha a phng, khuyn khch v cc ln-gp
phn lm nhiu thng tin v nhng g thc s xy ra trong chui cung ng. Mt h thng
cung ng hot ng hiu qu cn da trn cc thng tin chnh xc v s lng sn phm

84

thc s gi li trong chui. Nhng thng tin khng chnh xc khng lng trc c
nhng mang li s nhiu v bin ng trong chui cung ng v l l do cho ci gi l hiu
ng roi da.
Hiu ng Bullwhip effect xy ra khi n t hng theo kp t nh bn l, ti nh
phn phi, ti nh bn bun, ti nh sn xut vi s gia tng bin ng trong tng bc
chu trnh. Bull-whip bin ng trong chui cung ng tng chi ph gn vi li nhun.
Procter&Gamble tm ra d vic s dng giy Pampers c u n v t hng ca cc
ca hng bn l c t bin ng v cc n t hng dch chuyn trong chui cung ng
nhng s bin ng vn tng ln. Thi im t hng c bt u cho cc nguyn vt
liu th, s a dng l c tht. Cc hnh vi tng t c quan st v ghi chp ti nhiu
cng ty, bao gm Campbell Soup, Hewlett-Packard v Applied Materials.
Bullwhip effect c th xy ra khi n t hng gim hay tng. Nhiu c hi tn
ti gim bullwhip effect v nng cao c hi trong chui cung ng. Vn s c
tho lun trong cc phn tip theo.
7.7 Mua hng trc tuyn
Mua hng trc tuyn s dng mng mua hng thun tin hn. Mua hng trc
tuyn thc y vic mua bn, gim chi ph v tch hp chui cung ng, nng cao li
th cnh tranh cho doanh nghip. Chui cung ng truyn thng hon ton trao i qua
vn bn, v d, cc yu cu, yu cu u gi, nh gi gi u gi, t hng mua, bin
lai mua hng, cc vn bn, ha n v phiu m bo. Mua hng trc tuyn gim tr
ngi v giy t, cng lc cung cp nhn s mua hng vi d liu ln v nh cung ng,
cch thc vn chuyn v d liu cht lng. Cng vi lch s, vic la chn nh cung
ng c cng c.
t hng trc tuyn v trao i tin t: t hng trc tuyn v giao dch ngn hng
l cc cch tip cn truyn thng thc y giao dch v gim th tc giy t. Giao dch
gia cc cng ty thng s dng trao i d liu in t (EDI) m nhng d liu l
mu trao i d liu chun cho giao dch tp trung gia cc doanh nghip. EDI cung cp
trao i d liu cho cc ng dng o trong kinh doanh bao gm mua. Di EDI, d liu
cho t hng, v d ngy t hng, hn, s lng, s phn, s t hng mua, a ch v hn
th na c lp y trong mu EDI chun. EDI cng cung cp cho vic s dng cc
thng bo vn chuyn tin tin (ASN) m thng bo ngi mua rng nh cung ng sn
sng vn chuyn. Mc d mt vi cng ty ang chuyn sang EDI v ASN nhng s d
dng trong vic s dng v chi ph thp hn ca mng trc tuyn vn ph bin hn.
Danh mc trc tuyn
Vic mua cc mt hng t tiu chun thng c hon thnh thng qua danh
mc trc tuyn. Cc danh mc cung cp thng tin hin thi v sn phm theo mu in t.

85

Danh mc in t h tr vic so snh gi c v kt hp ging ni, video, lm cho qu

trnh hiu qu vi c ngi mua v ngi bn. Danh mc trc xut hin vi ba phin bn:
1. Danh mc in hnh c cung cp bi nh cung ng nh l W.W.Grainger v
Office Depot. W.W.Grainger gn nh l nh bn l ln nht th gii sn phm MRO (sn
phm cho duy tr, sa cha v vn hnh), trong khi Office Depot cung cp dch v tng
t cho cung ng vn phng.
2. Danh mc cung cp bi trung gian l mng in t ni m ngi mua, ngi bn
c th gp g. Nhng trung gian in hnh ny to ra danh mc ngnh c th vi ni dung
t nhiu nh cung ng.
3. Mt trong nhng danh mc trc tuyn cung cp bi ngi mua l Avendra
(www.avendra.com). Avendra c to ra bi Marriott and Hyatt (sau gia nhp thm
bi cc khch sn ln) mua tit kim hng lot sn phm cn thit cho trao i ca
2800 khch sn.
Trao i-c rt nhiu cng ty chuyn t rt nhiu cc cuc in thoi c nhn, fax v th
in t thnh vo mt h thng trc tuyn tp trung, v loi b hng triu lng ph ra
khi chui cung ng.
u gi
u gi trc tuyn c th duy tr bi ngi mua, ngi bn v trung gian. Qun tr
tc nghip tm ra cho u gi trc tuyn khu vc mu m cho loi b d tha nguyn liu
th v gin on vt tri hng tn kho. Ro cn gia nhp u gi trc tuyn thp, khuyn
khch ngi bn gia nhp v ng thi tng s lng ngi mua tim nng.
Cha kha cho cc cng ty u gi, v d nh Ariba of Sunnyvale, Caliornia, tm v
xy dng nn tng cho cc nh u gi tim nng, ci thin quy trnh cho khch hng mua
v to iu kin cho nh cung ng mi.
7.8 Hng dn hc tp v tho lun chng 7
1. nh ngha, mc tiu v ri ro ca qun tr chui cung ng?
2. Su chin lc chui cung ng c cp: (1) nhiu nh cung ng, (2) mt vi nh
cung ng, (3) lin kt dc, (4) lin doanh, (5) mng li Keiretsu v (6) cc cng ty o?
3. Cc k nng cn thit qun tr chui cung ng mang li c hi chin lc rt ln
cho li th cnh tranh?

86

TI LIU THAM KHO

1.

Qun tr hu cn kinh doanh, PGS.TS L Cng Hoa, NXB Ph n - Cc pht trin

doanh nghip nh v va, 2006.

2.

Qun tr hu cn, Ch bin PGS.TS L Cng Hoa, MXB i hc Kinh t quc

3.

dn, 2012.
Qun tr kinh doanh ng i, PGS.TS L Cng Hoa v PGS.TS Nguyn Ngc
Huyn, MXB i hc Kinh t quc dn, 2011.

9.

Qun tr tc nghip, TS.Trng c Lc v TS.Nguyn nh Trung, NXB i hc

Kinh t quc dn, 2011.
Qun tr chin lc chui cung ng. NXB Thng K 2009.
Qun l chui cung ng, Thc s Nguyn Cng Bnh, NXB thng k, 2009.
Business Logistics Management: Theory and Practice, Vogt, Oxford University
Press, USA, 2007.
Logistics Management and Strategy: Competing Through The Supply Chain, Alan
Harrison, Prentice Hall, 2008.
Retail Supply Chain Management, James B. Ayers, AUERBACH, 2007.

10.

Logistical Management - Donald J. Bowersox v David J. Closs - The Mc

4.
5.
6.
7.
8.

11.
12.
13.
14.

15.
16.
17.
18.
19.
20.

Graw - Hill Companies, Inc, 1999.

Fundamentals of Logistics Management - Douglas M. Lambert, James R. Stock,
Lisa M. Fllram - Mc Graw Hill, 1998.
Business Logistics Management - Ronald H. Ballon - Prentice Hall, Inc, 1999.
Logistique d' entreprice - Daniel Tixier, Herve' Matho, Jacques Cobin. Hu cn
doanh nghip - Bn dch Ting Vit - B mn Kinh t cng nghip - 1999.
Management Industriel et Logistic - G. Baglin, O. Bruela, M. Greif, 1999.
Operations Management, Jay Heizer Barry Render, Prentice Hall, Tenth Edition,
2011.
Stevenson, Operations Management with Student DVD and Power Web, McGrawHill, 2006.
Krajewski, Operations Management: Processes and Value Chains, 8th edition
(Hardcover), Prentice Hall, 2006.
Hanna, Integrated Operations Management: A Supply Chain Perspective
(Thomson Advantage Books), South-Western College, 2006.
Heizer, Operation Management (Hardcover), Prentice Hall, 2006.
Reid, Operations Management: An Integrated Approach, Wiley, 2007.
Inkpen, Global Strategy: Creating and Sustaining Advantage across Borders
(Strategic Management), Oxford, 2005.

87