Professional Documents
Culture Documents
Ant
p
n
D
Catt
a)
b)
1.1.1 Cu to ca it
Tip gip bn dn p-n l b phn c bn trong cu to ca mt it. nhit mi
trng, cc in t t do trong lp bn dn n khi khuch tn sang lp bn dn p s b
trung ho bi cc ion dng y. Do cc in tch trong vng tip gip t trung ho ln
nhau nn vng ny tr nn ngho in tch, hay l vng c in tr ln. Tuy nhin vng
ngho in tch ny ch m rng ra n mt dy nht nh v bn vng n khi cc
in t di chuyn i s li cc ion dng, cn bn vng p khi cc in t di chuyn
n s nhp vo lp cc in t ho tr ngoi cng, to nn cc ion m. Cc ion ny nm
1
Uj
Hnh1.2. S to thnh in th ro cn
trong tip gip p-n
n-
na)
b)
U
l in tr tng ng ca it khi dn dng.
I D
iD
U ng. max
U D.0
U D.0
U D.0
1.1.3 Cc thng s c bn ca mt it
1. Gi tr trung bnh ca dng in cho php chy qua it theo chiu thun, ID
Trong qu trnh lm vic, dng in chy qua it s pht nhit lm nng tinh th bn
dn ca it. Cng sut pht nhit bng tch ca dng in chy qua it vi in p ri
trn n. it ch dn dng theo mt chiu t ant n catt, iu ny ngha l cng sut
pht nhit t l vi gi tr trung bnh ca dng in. V vy dng in ID l thng s quan
trng la chn it cho mt ng dng thc t.
2. Gi tr in p ngc ln nht m it c th chi c, Ung.max
Thng s th hai quan trng la chn it l gi tr in p ngc ln nht m it
c th chu ng c. Nh c tnh vn-ampe ch ra, qu trnh it b nh thng l
qu trnh khng th o ngc c, v vy trong mi ng dng phi lun m bo rng
UAK < Ung.max.
3
3. Tn s
Qu trnh pht nhit trn it cng ph thuc vo tn s ng ct ca it. Trong qu
trnh it m ra hoc kho li, tn hao cng sut tc thi u(t), i(t) c gi tr ln hn lc
it dn dng hoc ang b kho. V vy nu tn s ng ct cao hoc thi gian ng ct
ca it so snh c vi khong thi gian dn dng th tn tht trn it b quy nh ch
yu bi tn s lm vic m khng phi gi tr trung bnh ca dng in. Cc it c
ch to vi tn s lm vic khc nhau, do tn s l mt thng s quan trng phi lu
khi la chn it.
4. Thi gian phc hi tr v in tch phc hi Qr
Cc it khi kho li c dng ngc di chuyn lng in tch Qr ra khi cu trc
bn dn, phc hi kh nng kho ca mnh. Thi gian phc hi tr c th b ko di, lm
chm li qu trnh chuyn mch gia cc van. Dng in ngc c th tng xung dng
trn cc van mi m ra vi bin c th rt ln. Hn na thi gian phc hi cng lm
tng tn tht trong qu trnh ng ct cc van. Nhng l do nh trn khin ta phi c
bit lu n nh hng ca tr trong nhng trng hp c th. gim thi gian chuyn
mch c th phi s dng loi it c tr rt ngn, c s. Tuy nhin khi dng in
ngc thay i qu nhanh, c th gy nn in p rt ln trn nhng mch in c in
cm. Tm li khng nn ngh rng it l mt phn t rt n gin m b qua qu trnh
kho li ca it.
1.2 TIRISTO
Tiristo l phn t bn
dn cu to t bn lp
bn dn p-n-p-n, to ra ba
tip gip p-n: J1, J2, J3.
Tiristo c ba cc: ant A,
catt K, cc iu khin G
nh c biu din trn
hnh 1.5.
Q1
n+
Q2
J3
J2
J1
iV
I G 3 I G 2 I G1
U ng. max
i dt
U v.thU th. max
dng qua tiristo ln hn mc dng ti thiu, gi l dng duy tr Idt, th khi tiristo s
dn dng trn c tnh thun, ging nh ng c tnh thun it. on c tnh thun
c c trng bi tnh dn dng c th c gi tr ln nhng in p ri trn ant-catt
nh v hu nh khng ph thuc vo gi tr ca dng in.
2. Trng hp c dng vo cc iu khin (IG > 0)
Nu c dng iu khin a vo gia cc iu khin v catt, qu trnh chuyn im
lm vic trn ng c tnh thun s xy ra sm hn, trc khi in p thun t n gi
tr ln nht, Uth.max. iu ny c m t trn hnh 1.6 bng nhng ng nt t, ng
vi gi tr dng iu khin khc nhau, IG1, IG2, IG3, Ni chung, nu dng iu khin ln
hn th im chuyn c tnh lm vic s xy ra vi UAK nh hn.
Qu trnh xy ra trn ng c tnh ngc s khng c g khc so vi trng hp
dng iu khin bng 0.
1.2.2 M, kho tiristo
Tiristo c c tnh ging it, ngha l ch cho php dng chy qua theo mt chiu, t
ant n catt, v cn tr dng chy theo chiu ngc li. Tuy nhin khc vi it,
tiristo c th dn dng, ngoi iu kin phi c in p UAK > 0 cn cn thm mt s
iu kin khc. Do tiristo c gi l phn t bn dn c iu khin phn bit vi
it l phn t khng iu khin c.
1. M tiristo
Khi c phn cc thun, UAK > 0, tiristo c th m bng hai cch. Th nht, c th
tng in p ant-catt cho n khi t n gi tr in p thun ln nht, Uth.max, in tr
tng ng trong mch ant-catt s gim t ngt v dng qua tiristo s hon ton do
mch ngoi xc nh. Phng php ny trong thc t khng c p dng do nguyn
nhn m khng mong mun v khng phi lc no cng c th tng c in p n gi
tr Ung.max. V li nh vy s xy ra trng hp tiristo t m ra di tc dng ca cc
xung in p ti mt thi im ngu nhin, khng nh trc.
Phng php th hai, phng php c p dng thc t, l a mt xung dng in
c gi tr nht nh vo gia cc iu khin v catt. Xung dng in iu khin s
chuyn trng thi ca tiristo t tr khng cao sang tr khng thp mc in p antcatt nh. Khi nu dng qua ant-catt ln hn mt gi tr nht nh, gi l dng duy
tr (Idt) th tiristo s tip tc trong trng thi m dn dng m khng cn n s tn ti
5
dI
(A / s)
dt
Khi tiristo bt u m, khng phi mi im trn tit din tinh th bn dn ca n u
dn dng ng u. Dng in s chy qua bt u mt s im, gn vi cc iu
khin nht, sau s lan to sang cc im khc trn ton b tit din. Nu tc tng
dng qu ln c th dn n mt dng in cc im dn ban u qu ln, s pht
nhit cc b qu mnh lit c th dn n hng cc b, t dn n hng ton b tit
din tinh th bn dn.
Tc tng dng cng phn bit tiristo tn s thp, c dI dt c 50-100 /s, vi cc
tiristo c tn s cao vi dI dt c 500-2000 /s. Trong cc ng dng phi lun m bo
tc tng dng di mc cho php. iu ny t c nh mc ni tip cc van bn
dn vi cc cun khng tr s nh. Cun khng c th c li khng kh hoc li ferit. C
th dng nhng xuyn ferit lng ln thanh dn to cc in khng gi tr khc nhau tu
theo s lng xuyn s dng. Khi dng qua thanh dn nh, in khng s c gi tr ln
hn ch tc tng dng; khi dng in ln. cun khng b bo ho, in cm gim
gn nh bng khng. Nh vy cun khng kiu ny khng gy st p trong ch dng
nh mc qua thanh dn.
5. Tc tng dng cho php,
1.3 TRIAC
Triac l phn t bn dn c cu trc bn dn gm nm lp, to nn cu trc p-n-p-n
nh tiristo theo c hai chiu gia cc cc T1 v T2 nh c th hin trn hnh 1.8a.
Triac c k hin trn s nh hnh 1.8b, c th dn dng theo c hai chiu T1 v T2. V
nguyn tc, triac hon ton c th coi tng ng vi hai tiristo u song song ngc
nh trn hnh 1.8c.
T2
p
n
G
p
n
T2
G
n
T1
T1
c)
b)
a)
T2
I G 3 I G 2 I G1
I dt
T1
u v. th u th. max
b)
a)
Hnh 1.9. a) c tnh vn-ampe; b) iu khin triac bng dng iu khin m
A
+
p n
p n p
J1
n+
p
n+
J2
n+
a)
J3
b)
n-
a)
b)
+ Un
C BC
uB (t )
RB
U B1
B
i B (t )
U B2
C BE
a)
Rt
i C (t )
C
UB2
0,7V
u BE ( t )
U B2
i B1 (t )
i B (t )
i B2 (t )
u CE (t )
+ Un
I C . bh
i C (t )
b)
Hnh 1.12. Qu trnh ng ct BJT: a) S ; b) Dng dng in, in p
Trong khong (3), cc in t xut pht t emit thm nhp vo vng baz, vt qua
tip gip B-C lm xut hin dng colct. Cc in t thot ra khi colct cng lm tng
thm cc in t n t emit. Qu trnh tng dng IC, IE tip tc xy ra cho n khi trong
baz tch lu lng in tch d tha QB m tc t trung ho ca chng m
bo mt dng baz khng i:
I B1
U B1 - U *
RB
I B2
U B2 U *
RB
12
D
n
n
G
n
n
b)
a)
Hnh 1.13. MOSFET (knh dn n):
a) Cu t rc bn dn; b) K hiu
a)
13
nn
b)
Knh dn
c)
nn
n
it trong
nn
n+
p
n+
p
i1
i2
cao hn. Do c kh nng kho li bng cc iu khin nn thi gian tr khi kho c rt
ngn li mt cch ng k so vi tiristo. GTO c ng dng trong cc s nghch lu
vi cng sut trung bnh v tn s trung bnh. Vic ng dng cc GTO dn n cng
sut ca cc b bin tn c ch to ngy cng ln.
Tranzito v IGBT l nhng phn t bn dn c ng dng vi nhng phm vi cng
sut nh nhng yu cu tn s lm vic cao. c bit l cc IGBT ang c ng dng
ngy cng rng ri v thay th dn cc tranzito thng. Vi cng sut iu khin yu cu
rt nh vic s dng IGBT lm n gin ng k thit k ca cc b bin i v lm cho
kch thc ca h thng iu khin ny ngy cng thu nh.
Vi u th tuyt i v thi gian ng ct cc nh (c 0,5 n 1 s) cc MOSFET
chim u th tuyt i cho cc ng dng yu cu tn s ng ct rt cao (n vi trm
kHz) nhng cng sut tng i nh, v d nh cc b ngun xung cho my tnh PC.
16
CHNG 2
CHNH LU
2.1 GII THIU CHUNG
2.1.1 Cu trc mch chnh lu
Chnh lu l qu trnh bin i nng lng dng xoay chiu thnh nng lng dng
mt chiu.
Chnh lu l thit b in t cng sut c s dng rng ri nht trong thc t. S
cu trc thng gp ca mch chnh lu nh trn hnh 2.1.
P~
P~
U1~
U 2~
U d , Id
U d , Id
Ud
1T
1 2
u
(
t
)
dt
u d ()d
d
T 0
2 0
(2.1)
(2.2)
S 2 U 2 i I 2i
(2.5)
i 1
A2
An
D1
D2
K1
KC
K2
Dn
Kn
D1
D2
AC
Dn
AKn = An - KC = An - A1 < 0
Nh vy cc van cn li s phi kho khng dn c.
2. Nhm van u ant chung
nhm van u ant chung (hnh 2.2b) c lut dn van sau:
Van c kh nng dn l van c in th catt m nht trong nhm, nhng n ch dn
c nu in th ny m hn in th ant chung AC.
Trong chng ny s p dng hai lut dn trn phn tch cc mch chnh lu thng
dng, trong s coi cc van l l tng, nh vy khi dn st p trn van bng khng
(uAK = 0).
2.2 CC MCH CHNH LU C BN
S lng cc mch chnh lu kh nhiu, song ch yu l mt s mch chnh c gi
l mch c bn. Nhng mch ny c xc nh cc tham s vi mch dng van l it
v ti thun tr.
2.2.1 Chnh lu mt pha
19
i2
u2
id
u1
ud
u2
Rd
ud
a)
D kho
D dn
Hnh 2.3
b)
Ud
1 2
1 2
2
u
(
)
d
2U 2 sin d
U 2 0,45U 2
d
2 0
2 0
(2.6)
V ti thun tr nn:
Id
Ud
R
(2.7)
Theo mch ta thy dng qua van chnh l dng qua ti v dng chy qua cun th cp
bin p, v vy Itbv = Id.
in p ngc trn van ch xut hin khi van kho, tc l trong khong ( 2).
Theo s lc uAK = u 2, do in p ngc trn van Ungmax = 2 U 2 . Mt s tham
s khc ca mch chnh lu ny xem trong bng 2.1.
Nhn chung, mch chnh lu ny c cc ch tiu k thut km nn ch thch hp vi
ti nh (n mt vi ampe).
2. Chnh lu mt pha hai na chu k c im gia (chnh lu hnh tia hai pha)
Bin p c im gia bin ip p s cp u1 thnh hai in p ngc pha nhau 1800
th cp u '2 v u '2' .
mch van ny cc it D1, D2 u theo kiu catt chung, v vy chng s lm vic
theo lut dn 1 trong ant ca it D1 ni vi u '2 , cn ant ca D2 ni vi in p u '2' .
V vy trong khong t (0), it D1 dn do u '2 > u '2' ; cn trong khong ( 2) th D2
dn do u '2' > u '2 . Do vy in p chnh lu u d s c dng hnh 2.4b vi:
ud = u '2 0
ud = u '2' 2
20
u' 2
u' ' 2
u' 2
u' ' 2
ud
a)
Hnh 2.4
b)
1
1
2 2
U d u d ()d 2U 2 sin d
U 2 0,9U 2
0
0
(2.8)
v:
Id
Ud
R
21
u2
ud
2 2
U 2 0,9 U 2
Id d
R
Ud
(2.9)
Id
.
2
Tuy nhin in p ngc trn van ang kho ch bng in p ngun u2:
Ungmax =
2U 2 .
22
1 150
3 6
Ud
2 U 2 sin d
U 2 1,17 U 2
2 / 3 30
2
(2.10)
Ud
Id
Rd
3 2U 2 6U 2
(2.11)
Chnh lu hnh tia ba pha c c im tng t chnh lu hnh tia hai pha. mch
hot ng cn c bin p a im trung tnh N ra ti. V mch dng ngun ba pha
nn cng sut c th tng ln nhiu, dng in ti n vi trm ampe.
u a 2 U 2 sin
u b 2U 2 sin( - 1200 )
u c 2 U 2 sin( - 2400 )
b)
D1dn
D 2 dn
D 3dn
Hnh 2.6
1 90
6 90
Ud
(
u
u
)
d
2 / 6 30
2 30
3 6
U 2 2,34 U 2
(2.12)
Hnh 2.7
24
Tham s
S
Ud0
Itbv Ungmax
I2
I1
Sba
m m
km
Mt pha mt na
0,45U2 Id 1,41U2 1,57Id
chu k
1,21Idkba 3,09Pd
1,57
Mt pha c im
0,9U2 Id/2 2,83U2 0,58Id
gia
1,11Idkba 1,48Pd
1
Xa Id
0,67
Mt pha s cu
1,11Idkba 1,23Pd
2
Xa Id
0,67
0,47Idkba 1,35Pd
3
Xa Id
2
0,25
Ba pha s cu
3
Xa Id
0,057
0,58Idkba 1,56Pd
3
Xa Id
2
0,057
Su pha c cun
1,17U2 Id/6 2,45U2 0,29Id
khng cn bng
0,41Idkba 1,26Pd
3
Xa Id
4
0,057
Ghi ch:
Ud0 - tr s trung bnh ca in p chnh lu; U2 - tr s hiu dng ca in p pha cun th
cp bin p ngun; Itbv - tr s trung bnh ca dng in qua van; Ungmax - in p ngc ln nht
van phi chu khi lm vic; I2, I1 - tr s hiu dng dng in cun th cp v cun s cp bin
p ngun; Id - tr s trung bnh dng in ra ti; kba - h s my bin p ngun; Sba cng sut
tnh ton my bin p ngun; Pd cng sut mt chiu trn ti Pd = Ud0.Id; U - st p do hin
tng trng dn gy ra (khi La 0); k m - h s p mch ca in p chnh lu: k m =
U1m
,
U d0
nu m l: U m 2U 2m cos
2m
Gi tr trung bnh in p chnh lu:
25
Ud =
m m
2
U m cos d
m m
U m sin
m m
(2.13)
1 2
1
2
1 cos
U
(
)
d
2 U 2 sin d
U2
2
2 0
2
26
(2.14)
Hnh 2.8
2
U 2 0,45U 2
y chnh l biu thc (2.6) tng ng vi chnh lu khng iu khin dng it. V
vy c th coi rng chnh lu it l trng hp ring ca chnh lu dng tiristo vi =
0. Biu thc (2.14) c th vit li thnh:
1 cos U f ()
U d U d 0
(2.15)
d0
2
Biu thc ny cho thy in p chnh lu Ud l mt hm ph thuc vo gc iu
khin . Nh vy mun iu chnh in p ra ti ch cn tc ng vo tham s duy nht
l . mch chnh lu ny, bng cch thay i t 0 n 1800 ta iu chnh c in
p Ud t gi tr ln nht Ud0 n gi tr nh nht (bng 0).
Cc tham s ca chnh lu dng tiristo u ly t chnh lu dng it (bng 2.1), vi
l do n gin l khi = 0 (tng ng vi chnh lu khng iu khin) th in p chnh
lu ln nht v mch cng mang ti nng nht.
2. Chnh lu mt pha mt na chu k vi ti RdLd
Tng t nh trng hp ti thun tr, tiristo T ch c kh nng dn na chu k khi
in p u2 dng. Tuy nhin van ch dn thi im pht xung tng ng gc 1 = .
iu ny v phng tin vt l, n l mt bi ton qu trnh qu (hnh 2.9b) vi
thi im ng mch , v tiristo ng vai tr kho chuyn mch T.
Khi tiristo dn, tng ng vi kho T ng, ta c phng trnh mch:
U d0
u L u R u 2 2 U 2 sin
hay:
di d
i d R d 2U 2 sin
dt
Dng in id() gm hai thnh phn: dng cng bc icb v dng t do itd:
id = icb + itd
Dng cng bc chu s tc ng ca ngun u2 theo quy lut:
Ld
i cb
2U 2
R d2 X d2
27
sin( )
(2.16)
(2.17)
y Xd = .Ld; = arctagXd/Rd.
Ld
id
u1
ud
u2
Rd
a)
id
Ld
ud
u2
Rd
b)
Hnh 2.9
Hnh 2.10
i td Ae
y
Ae
Ae
(2.18)
Ld
L d X d
v Q
Rd
Rd
Rd
Vy dng ti l:
id
2U 2
R d2 X d2
sin( ) Ae
(2.19)
2U 2
R d2 X 2d
sin( ).e
Cui cng ta c:
sin( ) sin( )e Q
(2.20)
id
R d2 X 2d
2U 2
28
sin( - ) sin( - )e
(2.21)
U d
2U 2 cos - cos( )
1
2U 2 sin d
cos - cos( )
(2.22)
2
Gi tr trung bnh ca dng in ti Id cng c th tnh theo biu thc (2.20). Song v
Id l thnh phn khng i nn n khng gy st p trn cun cm Ld, do vn c:
U
Id d
R
U d0
Khi mch dng van it, ta c cc quy lut rt ra t cc biu thc (2.20); (2.21);
(2.22) vi = 0, c:
id
sin( ) sin()e
R d2 X 2d
2U 2
sin( ) sin .e
U d U d 0
( xc nh gc dn )
1 cos
2
(2.23)
(2.24)
(2.25)
U d
1 2
1
2 2
1 cos U 1 cos
u
(
)
d
2U 2 sin d
U2
d
d0
2 0
0
2
2
29
(2.26)
u2
u2
u1
u 2
ud
u 2
u 2
I G1
IG 2
a)
ud
Hnh 2.11
b)
vi Ud0 = 0,9U2.
Vi ti thun tr, dng dng in id tng t dng in p Ud, v ta thy dng in s
c on bng 0 (id = 0) trong ton di iu chnh . Do vy dng in ny c gi l
dng in gin on.
2. Chnh lu hnh tia ba pha dng tiristo
th in p u d ca mch chnh lu ny th hin trn hnh 2.12b vi gc iu khin
= 300. y l gc c bit.
u2
ua
ub
uc
ua
ub
ud
uc
a)
Rd
I G1
IG2
I G3
ud
Hnh 2.12
b)
a. Nu 300, in p ud s c on bng 0, v vy khi ti thun tr, dng in id s
gin on, tc l c nhng on id = 0, v dng in qua van lun kt thc khi in p
pha v 0. th ud c dng hnh 2.13a, theo c:
U d
1 2
3
3 2
u
(
)
d
2U 2 sin d
U 2 1 cos( 30 0 )
d
2 0
2 0
2
3 6
1 cos( 30 0 )
1 cos( 30 0 )
U2
U d0
2
3
3
30
(2.27)
U d
3 30 120
2 30
2 U 2 sin d
3 6
U 2 cos U d 0 cos
2
(2.28)
ua
ud
ub
ua
uc
ub
uc
b) < 300
a ) > 300
Hnh 2.13
u2
31
I G1
IG 2
IG3
IG 4
ud
Hnh 2.14
Hnh 2.15
U d
3
3 6
1 cos( 60 0 )
2 3U 2 sin d
U2
60
2
0
U d0
1 cos( 60 0 )
2
(2.30)
I G1
IG 2
IG 3
IG 4
IG 5
IG6
ud
Hnh 2.16
T1
i1
u2
T2
i2
id
u dN
Hnh 2.17
u1
u2
(90 0 m)
T1
u1 u 2
2
i1
T2
i2
Hnh 2.18
Vn coi rng van T1 ang dn dng ti Id: i1 = Id. n thi im 1 pht xung m T2.
Lc ny mc d u2 > u1, song ant ca hai van khng mc thng vo ngun nh trng
hp trn m b cch ly bng cc in cm La. Cc in cm, vi tnh cht chng s t
bin dng in qua n, s khng cho php dng in qua cc van T1, T2 bin thin t
ngt nh trn na. Cn phi c mt khong thi gian dng i1 gim dn t Id v 0, cng
nh dng i2 tng dn t 0 n Id. Nh vy trong giai on ny c hai van cng dn
dng, v th qu trnh chuyn mch van ny gi l hin tng trng dn. Gc tng ng
giai on ny c k hiu l . Trong khong , r rng in th im catt khng gn
theo mt ngun na: udN u pha.
33
di1
(2.31)
dt
di
(2.32)
u dN u 2 - L a 2
dt
Cng hai phng trnh trn c:
di di
2u dN u1 u 2 - L a ( 1 2 )
(2.33)
dt
dt
La
u1
u dN u1 - L a
u2
La
i1
id
i2
u dN
Hnh 2.19
0
dt
dt
T y a vo biu thc (2.33) cho php rt ra quy lut:
u u2
u dN 1
(2.34)
2
Nh vy: trong giai on chuyn mch trng dn, in p bin thin theo quy lut
bnh qun cc in p pha ngun c van tham gia chuyn mch.
2. Quy lut dng in
xc nh cc dng i1, i2 trong khong , ta xt dng i trn s mch hnh 2.19.
Ta c phng trnh:
di
2L a u 2 u 1
(2.35)
dt
Vi ngun m pha, nu ly u 2 lm gc th:
u 2 2 U 2 sin U 2m sin
v
2
)
m
Tnh hiu ca chng v sau khi bin i ta c:
u 1 U 2 m sin(
u 2 u1 2U 2 m sin
sin 900
m
m
u 2 u1 2U 2 m sin sin
m
Quay li (2.35):
34
di
2 U 2m sin sin
dt
m
U 2m sin
di
m sin
dt
La
2L a
U 2 m sin
i ( ) -
Xa
m cos( ) C
U 2 m sin
m cos
C
Xa
Cui cng:
i ( )
U 2m
U 2m sin
m
(2.36)
(2.37)
m
u 2 - u dN d m u 2 - u1 u 2 d
2 0
2 0
2
m u 2 - u1
m
d
U 2m sin sin( )d
2 0 2
2 0
m
35
(2.38)
(2.39)
Lu :
a. Cc phn tch trn dnh cho qu trnh chuyn mch ti mt nhm van, v vy n
hon ton chnh xc cho chnh lu hnh tia. Vi chnh lu cu, v mch c hai nhm van
nn qu trnh chuyn mch tn ti c hai nhm, do ch ng cho tng nhm mt, v
vy cc biu thc cng ch ng cho tng nhm. S khc bit th hin hai biu thc
chnh.
1. Vi u dN: Chnh lu hnh tia udN = ud.
Chnh lu cu: u dN ud v c hai nhm
u dN1 = ud catt chung
u dN2 = ud ant chung
u d = u dN1 udN2
2. Vi U:
Chnh lu hnh tia tnh theo (2.38).
Chnh lu cu phi thm h s 2 vo (2.38) do hai nhm cng gy st p U.
b. Chnh lu it vi La 0 ng nhin cng c hin tng chuyn mch vi . Cc
biu thc tnh ton s c thay bi iu kin =0.
2.4.4 Qu trnh chuyn mch mt s mch chnh lu c bn.
1. Chnh lu hnh tia hai pha
Quy lut in p theo (2.34):
u dN
u 1 u 2
0
2
(2.40)
do :
U d U d 0 cos - U
0,9U 2 cos -
X a Id
ud
u '2
u' '2
(2.41)
iT i
T2
i T1
i T2
(2.42)
Hnh 2.20
36
2. Chnh lu cu mt pha
y l trng hp c bit v ngun xoay chiu a ti mch van ch c mt pha.
Theo nguyn l hot ng van phi dn theo cp T1T2 v T3T4. V vy thi im 1, khi
van T3T4 ang dn ta cho m T1T2 th ng thi c hai nhm van chuyn mch: T3
chuyn cho T1; T4 chuyn cho T2.
Nh vy trong giai on c bn
van u dn dng in. Theo s ta
thy mch ti b ngn mch bi hai
ng do cc van cng m to thnh l
T1T4 v T2T3, do in p trn ti cng
s bng 0:
ud() = 0.
Cc quy lut khc:
St p do trng dn gp i s tia
hai pha:
2X a I d
U
(2.43)
ud
T1T2
T3T4
i T1
iT iT3
i T3
iT iT4
i T2
iT4
Hnh 2.21
Gc trng dn:
cos - cos( )
v:
2X a I d
U 2m
(2.44)
2X a I d
(2.45)
U d 0,9U 2 cos -
37
i II
II
Rd id
iI
I
Ld
= U d
U~
Ed
a)
Rd i d
Ld
U d
b)
Ed
Hnh 2.22
R d id
I
a)
U d
U~
Ld
Ed
+
R d id
II
b)
U~
U d
-
Ld
Ed
Hnh 2.23
Id
U d E d
(2.46)
Rd
2X a I d
X I
cos( - ) - cos a d
U 2m
(2.48)
U d -0,9 U 2 cos -
id
T1
T3
Ld
u2
iT
T4 T6
Ed
T3 T4
T1T2
ud
ud
(2.49)
i T1
a) s
iT
u T1
u T1
Hnh 2.24
3. Gc kho v ch sp nghch lu
ch nghch lu ph thuc, cn c bit lu thi gian phc hi tnh cht kho
cho tiristo, l khong thi gian in p trn tiristo m sau khi van kho. Trn th (hnh
2.24c) c c trng bi gc kho . Theo th thy rng:
= - ( + )
ch chnh lu do nh nn gc ln v lun m bo kho tt cho van.
ch nghch lu do ln nn gc nh, do vy nu iu khin van vi qu ln
c th gc khng m bo kho chc van na. Lc tiristo s dn tr li ngay im
in p va dng ln, tng ng = 0, tc l mch b mt iu khin. Dng id s tng
vt, do ud > 0 nn trong mch cng mt lc c hai ngun pht nng lng v dn c ln
in tr Rd, gy s c mch.
39
k mra
k mv
Hnh 2.25
uv
u ra
a)
uv
u ra
uv
b)
u ra
uv
c)
u ra
d)
qua hai van thng hng m khng v ngun. iu ny c li v kha cnh nng lng, v
nng lng khng b tr v ngun m gi li trong ti.
Dng in p ud tr li ging nh chnh lu iu khin vi ti thun tr (hnh 2.6b),
do vy quy lut ud l:
U d U d 0
Dng ti:
Id
1 cos
1 cos
0,9 U 2
2
2
(2.51)
U d
Rd
ud
id
T1
T2
Ld
u2
Rd
D1
i T1
D2
i T2
i D1
Hnh 2.27
2 2
i D2
i2
i2
41
ua
ub
uc
ua
ub
D2
iT
T1
uc
T2
T3
D3
D1
D2
4 5
a)
iT
Hnh 2.28
iT
iD
iD
i D3
b)
V chnh lu cu c U d 0 2U d 0 tia 2,34U 2 nn quy i biu thc trn sang dng
cu ta c:
1 + cos
1 + cos
U d = U d 0cu
= 2,34U 2
(2.52)
2
2
Mch cu ba pha bn iu khin c u im l iu khin n gin hn, tit kim
nng lng hn. Song cng c nhc im l s p mch trong ton di iu chnh bng
3: m m = 3; ch = 0 mi c m m = 6 nh s cu iu khin.
2.7.3 H s cng sut cos ca chnh lu iu khin v chnh lu bn iu khin
Ta bit rng h s cng sut tiu th ca mt h tiu th in l cos, trong l
gc lch pha gia in p v dng in ca ph ti . Hnh 2.29 l th ch ra quan h
gia in p ngun u2 v dng in chnh lu nhn t ngun i2 cho hai trng hp.
Theo th dng in i2 v sng hi bc 1 ca n i2(1). Vi tn s bng tn s ngun
xoay chiu, v so snh vi in p ngun u 2, rt ra:
Chnh lu iu khin c : =
Chnh lu bn iu khin c:
2
Nh vy h s cos cu chnh lu bn iu khin tt hn chnh lu iu khin.
Qua y ta cn lu rng, v kha cnh h tiu th in th chnh lu l ph ti c
tnh in cm do dng in chm pha hn in p mt gc . im c bit cn ch
gc ny t l thun vi gc iu khin , v v khi tng h s cng sut xu i r rt.
42
ud
ud
u2
u2
i2
i2
i2
a)
i2
b)
MV
Hnh 2.30
43
u d1
ud
ud2
Hnh 2.31
L cb
Id 2
b
c
Id 2
ud
b
c
Hnh 2.32
song song hai mch hnh tia ba pha v c tn gi ring l chnh lu 6 pha c cun khng
cn bng.
Hnh 2.32 l s u song song hai mch chnh lu.
2.8.3 Chnh lu 6 pha c cun khng cn bng
My bin p c hai b cun dy th cp to thnh h thng ngun i xng 6 pha: a,
b, c v a, b, c. Hai nhm van u theo s hnh tia ba pha, v lm vic c lp nh
in cm cn bng Lcb. Thy ngay rng, nu khng c in cm cn bng Lcb th mch tr
thnh chnh lu hnh tia 6 pha v 6 van u thnh mt nhm duy nht kiu catt chung.
Theo s mch in ta c:
u dI = u d + u1
(2.53)
u dII = ud - u 2
(2.54)
trong udI, udII l in p ca hai mch chnh lu ba pha hnh tia; u1 v u 2 l st p trn
mi na cun khng cn bng, do u1 = u2.
T hai biu thc trn ta c:
u u dII
u d dI
(2.55)
2
Bit dng u dI, u dII ta dng c th u d. Hnh 2.34 l th cc in p chnh lu vi
= 0. Ta thy in p chnh lu c s p mch gp i s tia, tc l mm = 6. Tuy
nhin gi tr trung bnh Ud vn ch bng in p chnh lu tia ba pha, v hai mch u
song song:
U d0
3 6
U 2 1,17 U 2
2
44
3 2
U 2 1,35U 2 ).
(2.56)
a
b
b
a
Hnh 2.33
u2
u b'
ua
u c'
ua '
ub
uc
ud
u dI
u dII
ud
u Lcb
i Lcb
Hnh 2.34
I tbv
Id 2 Id
3
6
(2.57)
cch ly hai mch chnh lu, v mch tr thnh chnh lu 6 pha hnh tia, khng cn l hai
mch chnh lu ba pha hnh tia u song song.
Cng sut cun khng cn bng:
Scb = 0,071P d
(2.60)
Khi iu khin vi 0, ta c quy lut quen bit:
Ud = Ud0cos - U
(2.61)
St p do trng dn tnh theo biu thc s tia ba pha, vi lu rng dng qua mt
mch chnh lu l Id/2:
3X a I d
3
U
.
.X a I d
(2.62)
2 2 4
Gc trng dn:
cos cos( )
X a Id
3U 2 m
(2.63)
Lu : Trong thc t cun khng cn bng khng mc gia hai nhm van m mc
gia hai im trung tnh N1, N2. iu ny thun tin cho vic lp rp thit b.
2.9 C TNH NGOI CHNH LU
c tnh ngoi l quan h gia in p chnh lu v dng in ra ti:
Ud = f(Id)
(2.64)
Gi tr Ud0 m cc biu thc tnh ton ch l in p chnh lu khng ti. Khi mang
ti din p nhn c gim i so vi Ud0. Tng qut c:
Ud = Ud - U
(2.65)
trong : U l tng st p khi chnh lu mang ti, bao gm:
1. St p thc trn cc van, l gi tr ph thuc vo dng qua n:
UV = U0 + rId
(2.66)
(U0 v r l cc gi tr tra cu theo loi van c chn).
2. St p trn cc in tr pha ngun, nh in tr ca cun th cp my bin p, ca
dy dn in, ca cun khng Ld
UR = R.Id
(2.67)
3. St p do in cm pha xoay chiu La m ta gi l st p do chuyn mch trng
dn :
U = k.Xa.Id
(2.68)
Vy c tnh ngoi c dng:
Ud = Ud0cos - UV (R +k.Xa)Id
(2.69)
v l hm tuyn tnh theo Id khi gi khng i.
Hnh 2.35 l c tnh ngoi ca chnh lu mt pha hai na chu k.
Thc t, c tnh ngoi dng trong h trc n v tng i:
U
I
U *d d v I*d d
U d0
I dnm
46
2U 2
Xa
I dnm
Ud
= 00
=3 0
0
= 45
= 750
=6 0
0
900
120
Id
=9
I*d =
2U2
Xa
00
12 0 0
150 0
1500
Hnh 2.35
Hnh 2.36
b
c
b
c
Hnh 2.37
B chnh lu o chiu thc cht l hai mch chnh lu cng loi u song song,
ngc nhau so vi ti (hnh 2.37). Mi b chnh lu m nhn mt du (mt chiu) ca
in p ti. Tuy nhin mch lm vic bnh thng, cn phi hp s hot ng ca hai
b chnh lu vi nhau. C hai phng php iu khin thc hin iu ny.
2.10.1 Phng php iu khin chung
c im ca phng php ny l hai mch chnh lu cng hot ng, tc l cng
c pht xung iu khin. Tuy nhin mt b lm vic ch chnh lu, l b xc nh
du ca in p mt chiu hoc chiu quay ca ng c, cn b kia chy ch nghch
lu v lun sn sng chuyn sang ch chnh lu.
Hnh 2.38a l th d v b chnh lu o chiu s dng s cu ba pha. Do hai b
chnh lu cng u vo mt ti nn gi tr trung bnh ca chng phi bng nhau; theo quy
c trn s hnh 2.38 ca in p udI v udII, iu ngha l:
UdI = - UdII
(2.70)
hay:
Ud0cosI = - Ud0cosII
47
suy ra:
cosI + cosII = 0
Phng trnh ny cho ta quan h, hay lut phi hp iu khin hai mch chnh lu:
I + II =
(2.71)
Hnh 2.38b l th in p udI v u dII khi b CLI ch chnh lu, b CLII ch
nghch lu.
I T1
ud
1
T4 T3
T5T4
T6 T5
II T '1
T1T6
T2 T1
T3T2
II
u Lcb
Hnh 2.38
Theo (2.71) ta c:
II = - I
V b II nghch lu nn theo (2.47):
II = - II
suy ra:
II = I.
Lu rng, im gc xc nh gc cho hai b l trng nhau i vi van c cng
s th t; th d van T1 v T1 c cng im mc tnh gc iu khin T v T .
1
48
dng ngn mch xuyn thng gy s c cho thit b. Do qu trnh o chiu phi thc
hin theo trnh t cht ch. Th d, cn chuyn s hot ng t CLI dnag CLII, phi lm
nh sau:
1. Ngt xung iu khin b ang chy, y l b CLI. Do ti c tnh cht in cm
v tiristo l phn t bn iu khin nn n vn tip tc dn mc d ngt xung m van.
Lc ny khng th pht xung ngay cho CLII, v s xy ra ngn mch xuyn thng do b
CLI vn cng ang dn dng id.
2. Theo di dng in id xc nh thi im id = 0. Lc c ngha van ca CLI
kho li.
3. ch mt khong thi gian cho van ca CLI ph hi tnh cht kho, m bo
tiristo kho chc chn. Khong thi gian ny c gi l thi gian cht do mch ti
khng cn dng chy id= 0.
4. Bt u pht xung m cho CLII ch nghch lu II > 900 ri gim dn
chuyn sang ch chnh lu II < 900. S d c yu cu ny v thng thng sc in
ng Ed khng gim nhanh v vn gi chiu nh c sau khi id = 0. Nu pht xung ngay
vi II < 90 0 s lm sp nghch lu v c hai ngun Ed v li u pht nng lng.
Ch nghch lu s lm tiu tn nhanh chng nng lng ca Ed (nu l ng c in
n chnh l c nng trn trc ng c).
Tc gim gc II c khng ch bng cch o dng ti, sao cho dng ny khng
vt qu tr s cho php.
Quy trnh 4 bc m bo chiu thng do mt mch iu khin logic c tin
cy cao m nhim. Quy trnh ny cho thy phng php iu khin ring c tc o
chiu thp hn phng php iu khin chung, song b li khng cn m bo yu cu
(2.71) nn d thc hin hn. V vy khi khng c yu cu v tc ng nhanh hoc tn
sut o chiu thp, trong thc t u dng phng php iu khin ring.
50
CHNG 3:
B BIN I XUNG P
B bin i xung p (BBXA) l b bin i m in p ngun c ng, ct vo
ph ti mt cch c chu k. Do in p trn ti l nhng xung p mt chiu (BBXA
mt chiu) hoc xoay chiu (BBXA xoay chiu) tu thuc vo in p ngun l in p
mt chiu hoc in p xoay chiu.
3.1 B BIN I XUNG P MT CHIU (IU P MT CHIU)
3.1.1 Gii thiu chung
1. Khi qut
ng ct in p ngun ngi ta thng dng cc kho in t cng sut v chng
c c tnh tng ng vi kho l tng, tc l khi kho dn in (ng) in tr ca n
khng ng k; cn khi kho ngt (m ra) in tr ca n ln v cng (in p trn ti s
bng khng).
Nguyn l c bn ca b bin i xung p mt chiu c m t trn hnh 3.1.
uR
UR
uR
t1
a)
t
b)
Edt E E
T0
T
(3.1)
TC
Rt
Tf
Rt
TC
Tf
L
a)
b)
Hnh 3.2. Mch kho tiristo
i1
E
a)
i2
iD
it
B
UG
b)
t1
2T
U AB
c)
d)
e)
f)
g)
i
i t tmax
i t min
i GTO
t
t
iD
t
it
t
i GTO
t
h)
iD
t
i)
Hnh 3.3. B bin i xung p
t1
U AB
t
1
Edt E 1 E.
T0
T
(3.2)
t1
T
l h s iu chnh in p.
tm dng ti ta dng phng php ton t Laplace: Ta tm c nh ca UAB:
E 1- e
U AB ( P)
P 1- e
Pt 1
(3.3)
PT
nh ca dng ti l:
U AB (P) E
1 e Pt
I ( P)
Z( P)
P (1 e PT )(R PL)
1
(3.4)
(3.5)
trong khong t1 T l:
1
E 1 b11
i 2 1
e ,
R 1 a1
a1 e
T
;b
(3.6)
I max
E 1 - b1-1
R 1 a1
(3.7)
E (b1 - 1)a1
R 1 - a1
(3.8)
E
(1 - b1-1 )(1 - a 1b1 )
( R
T
1 - a1
(3.9)
I min
Dng in trung bnh qua van T s l:
IT
Dng in trung bnh qua it:
ID
(3.10)
(3.11)
R
Biu thc (3.11) cho thy dng ti khng ph thuc vo tn s ng ct ca van cng
nh khng ph thuc vo hng s thi gian ca mch ti.
Bin p mch ca dng ti:
I t IT ID
(3.12)
U AB 1 b11 1 a 1b1
E
1 a1
(3.14)
55
it
D1
T3
D3
E
A
T4
D4
T2
D2
U G1
t
a)
UG4
t
b)
UG2
t
U G3
c)
d)
Ut
t
it
it
it
e)
f)
t0
g)
t1 t 2
h)
56
duy tr cho dng in i theo chiu c v khp mch qua T2 v D4 (hnh 3.5f). Dng in
ti c m t trn hnh 3.4 l ng nt lin.
Trng thi 2: E. < ED. ng c lm vic gc phn t th hai (ch hm). Trong
khong thi gian 0 t1, ng c s tr nng lng v ngun thng qua it D1 v D2 (ID1
= ID2 = It. ng It l ng nt t trong s hnh 3.4). Trong khong t1 T, dng
ti khp qua mch T4 (T4 dn) v D2 (ID2 = ID4 = It). Dng ti s c dng nh hnh 3.5h.
Trng thi 3: E. = ED.
Trong khong 0 t0, do ED > E. nn ng c s hm tr nng lng v ngun qua
it D1 v D2 (iD1 = iD2 = it);
Trong khong t0 t1, E. > ED, ng c chuyn sang lm vic ch ng c.
Nng lng t ngun qua cc van T1 v T2 c cp cho ng c (iT1 = iT2 = it).
Trong khong t1 t2, lc ny T1 b kho, T4 m. Nng lng tch tr trong in cm
s cp cho ng c v duy tr dng in i qua D2 v D4 (iD2 = iD4 = it).
Trong khong t2 T, khi nng lng d tr trong in cm ht, sc in ng ca
ng s s o chiu dng in v dng ti s khp mch qua T4 v D2 (it = iD2 = iT4).
Qu trnh ny to ra tch lu nng lng trong in cm v khi T4 b kho th UAB > E v
qu trnh lp li nh ban u.
Mc d dng in ti i chiu, nhng do c s tham gia ca T4 v D4 vo qu trnh
lm vic nn trong khong t1 T in p trn ti (UAB) lun bng khng. Do dng
in p trn ti s khng b bin dng v thnh phn sng iu ho bc cao trong in p
ph ti s l nh nht.
Mun ng c lm vic theo chiu ngc li, lut iu khin cc van s c thay
i ngc li. Trong trng hp ny lut iu khin c minh ho bng th hnh
3.6.
U G3
+E
UG2
0
-E
UG 4
+E
U G1
t
-E
0
Hnh 3.6. Lut iu khin ca b o chiu
57
It
T2
~ UL
Ut
Rt
u1
u1
u t 1
2
t1
ut
t2
0
it
it
t1
t2
Ut
1 2 2
u 1 d
2 0
U12
1 2
0
2 U1 sin d
sin 2
2 f ()
(1 - cos 2)d U1
0
(3.15)
2
P l cng sut tiu th khi = 0.
Cng sut phn khng s l:
sin 2
(3.17)
U
1 Um
Iv
sin d m (1 cos )
R
R
(3.18)
Q P
Gi tr trung bnh ca dng qua van:
Um
1 Um 2 2
sin 2
(
) sin d
-
R
2
2 R
(3.19)
2U 2
U
i() m sin( - ) A.e tg
Z
.L
Z R 2 (.L) 2 ; arctg
R
A l hng s tch phn, c tnh t iu kin = th i =0.
Tnh A v thay vo biu thc (3.21) biu thc dng ti s c:
-
U
i() m [sin( - ) - sin( - ).e tg ]
Z
59
(3.21)
tg
(3.22)
T1
ZA
T4
T3
ZB
T6
T5
T1
T2
ZC
ZA
T4
T3
ZB
T6
T5
T2
ZC
60
T2
T3
T4
T5
T6
uA
uC
uB
u ZA
T1
T2
uA
u AC
2
t1
t2
t3
t 4 t 5 t6
u AB
2
T
Hnh 3.12. Ph ti thun tr
U ZA
1 2 2
u ZA d
2 0
61
U ZA
1 2 2
u ZA d
0
2
2
t
t
t
t
t
1 2
u AC
u AB
2
2
u A d
d u A d
d u C d
t
2
2
t
t
t
t
U hd U m
1 3
sin 2
0
, 0 60
2 4
2
U hd U m
3 3
3
cos 2 , 60 0 90 0
sin 2
4 3 4
4
U hd U m
1 5
3
3 3
cos 2 , 90 0 1500
3 sin 2
2
4
4
(3.23)
u ab / 2
ua
u ZA uac / 2
= 600
D dng nhn thy khi 600, bt k thi im no cng ch c hai van dn, nn
in p trn ti s c to bi cc ng cong uab/2, uac/2.
Khi ti mang tnh tr khng s c ba ch lm vic:
a) Nu < , dng ti v in p trn ti s l hnh sin v lc ny cc van u dn
in trong mt na chu k ( = ), v bt c thi im no cng c ba van ca ba pha
dn in (hnh 3.14a). Do :
u zA u a U m sin
i zA
Um
sin
Za
(3.24)
u ab
di
3
U m sin( 30 0 ) L t a i a R t
2
2
d
Khi hai tiristo ca pha a v pha c dn ta c:
u ZA
u ZA
u ac
di
3
U m sin( - 30 0 ) L t a i a R t
2
2
d
(3.26)
(3.27)
K' U
i n m sin( - ) A.e tg
Zn
(3.29)
trong :
n - s th t ca cc on trong mi na chu k,
K ' n 2 nu in p l in p pha,
K ' n 3 / 2 nu in p l in p dy (uab/2, uac/2),
= (0, +/6, -/6) tu thuc vo s on,
n gi tr ban u ca gc ,
A - hng s tch phn.
Gc gii hn c tnh nh sau:
gh
2 - 3tg 1
arctg
(e
- )
2
3
(3.3)
63
u ab / 2
u ac / 2
ua
ub
uc
T4
T1
T4
T3
T6
T5
T6
T2
T5
u ZA
t
a ) <
T1
T6
u ZA
T4
T3
T6
T2
T5
T5
uac / 2
ua
uab / 2
u ZA
b) < gh
T4
T6
T5
T1
T6
T5
T4
T1
T6
T3
T6
T3
T4
T5
uac / 2
uab / 2
c) > gh
Hnh 3.14. th in p trn ti, khi ti l tr cm v vi cc gi tr khc nhau
64
CHNG 4:
NGHCH LU C LP V BIN TN
4.1 GII THIU CHUNG
Nghch lu c lp l nhng b bin i dng bin i ngun in mt chiu
thnh ngun in xoay chiu, cung cp cho ph ti xoay chiu, lm vic c lp. Khi
nim lm vic c lp ngha l ph ti khng c lin h trc tip vi li in. Nh vy
cc b nghch lu c chc nng ngc vi cc b chnh lu. Khi nim c lp y cn
phn bit nghch lu c lp vi cc b bin i ph thuc nh chnh lu hoc cc b
bin i xung p xoay chiu, trong cc van chuyn mch di tc dng ca in p
li xoay chiu.
Nghch lu c lp l thit b bin i dng in mt chiu thnh dng in xoay
chiu c tn s ra c th thay i c v lm vic vi ph ti c lp.
Ngun mt chiu thng thng l in p chnh lu, c quy v cc ngun mt chiu
c lp khc.
Nghch lu c lp v bin tn c s dng rng ri trong cc lnh vc nh cung
cp in (t cc ngun c lp nh c quy), h cc truyn ng xoay chiu, giao thng,
truyn ti in nng, luyn kim
Ngi ta thng phn loi nghch lu theo s , v d nh nghch lu mt pha,
nghch lu ba pha.
Ngi ta cng c th phn loi chng theo qu trnh in t xy ra trong nghch lu
nh: nghch lu p, nghch lu dng, nghch lu cng hng.
Ngoi ra cn nhiu cch phn loi nghch lu nhng hai cch trn l ph bin hn c.
4.2 NGHCH LU C LP IN P MT PHA
Nghch lu p l thit b bin i ngun p mt chiu thnh ngun p xoay chiu vi
tn s tu .
Ngun p vn l ngun c s dng ph bin trong thc t. Hn na in p ra ca
nghch lu p c th iu ch theo phng php khc nhau c th gim c sng
iu ho bc cao. Trc kia nghch lu p b hn ch trong ng dng v cng sut ca cc
van ng lc iu khin hon ton cn nh. Hn na vic s dng nghch lu p bng
tiristo khin cho hiu sut ca b bin i gim, s iu khin phc tp. Ngy nay
cng sut cc van ng lc nh: IGBT, GTO cng tr ln ln v c kch thc gn nh,
do nghch lu p tr thnh b bin i thng dng v c chun ho trong cc b
bin tn cng nghip. Do s nghch lu p c trnh by sau y s dng van iu
khin hon ton.
Trong qu trnh nghin cu ta gi thit cc van ng lc l cc kho in t l tng,
tc l thi gian ng v m bng khng, nn in tr ngun bng khng.
4.2.1 Cu to
S nghch lu p mt pha c m t trn hnh 4.1a. S gm 4 van ng lc
ch yu l: T1, T2, T3, T4 v cc it D1, D2, D3, D4 dng tr cng sut phn khng ca
ti v li v nh vy trnh c hin tng qu p u ngun.
T C c mc song song vi ngun m bo cho u vo l ngun hai chiu
(ngun mt chiu thng c cp bi chnh lu ch cho php dng i theo mt chiu).
Nh vy t C thc hin vic tip nhn cng sut phn khng ca ti, ng thi t C cn
65
it
id
T1
D1
T3
D3
Zt
a)
-
Ut
it
T4
D4
T2
D2
Ut
it
i T1,2
b)
i D1,2
i D 3,4
i D1,2
66
4E sin(2k 1)t
2k 1
k 1
Ut
(4.1)
Nu ch ly sng iu ho c bn th:
Ut
v
it
4E
R 2t X 2t
4E
sin t
(4.2)
X t .L t
arctg
Xt
Rt
IT
1
I m sin(t )dt
2
(4.3)
1
ID
I m sin(t )dt
2 0
(4.4)
T1
D1
T3
D3
T5
T4
D4
T6
D6
T2
D5
E
C
-
Za
D2
Zb
Zc
a)
b)
c)
U ZA
T1
t1
t3 t4
t2
T
T1
T4
T3
T3
T6
T6
T5
T5
T2
T2
2E/3
E/3
d)
0
-E/3
-2E/3
U ZB
2E/3
E/3
e)
0
-E/3
-2E/3
U ZB
2E/3
E/3
f)
0
-E/3
-2E/3
Za = Zb = Zc.
68
Cc it: D1, D2, D3, D4, D5, D6 lm chc nng tr nng lng v ngun. T C m
bo ngun l ngun p v tip nhn nng lng phn khng t ti.
m bo cho in p ra ba pha i xng lut dn in ca cc van phi tun theo
th nh hnh 4.3a, b, c.
Nh vy: T1 v T4 dn in lch nhau 1800 v to ra pha A;
T3 v T6 dn in lch nhau 1800 v to ra pha B;
T2 v T5 dn in lch nhau 1800 v to ra pha .
Cc pha lch nhau 1200.
Dng in p trn ti c xy dng nh sau:
Trong khong 0 t1: T1, T6, T5 dn, s thay th c dng nh hnh 4.4a. T s
thay th ta thy UZA = E/3.
Trong khong t1 t2: T1, T2, T6 dn, s thay th c dng nh hnh 4.4b: UZA
= 2E/3.
Trong khong t2 t3: T1, T2, T3 dn, s thay th c dng nh hnh 4.4c: UZA =
2E/3.
Suy ra dng in p rn cc pha: UZA,
UZB, UZC s c dng nh trn hnh 4.3d, e, f.
Gi tr hiu dng ca in p pha l:
U pha
1 2 2
2
U pha ()d
E
2 0
3
(4.6)
+
ZA
ZC
E
ZB
a)
Suy ra:
2
E sin t
(4.7)
3
2
U B ( t ) E sin(t - 1200 )
(4.8)
3
2
U C ( t ) E sin(t 1200 )
(4.9)
3
T cc biu thc (4.7), (4.8), (4.9) d
dng tm ra dng trn ti v xc nh dng
trung bnh qua van cng ging nh nghch
lu p mt pha.
U A (t)
ZA
E
ZB
ZC
b)
+
ZB
ZA
E
ZC
c)
69
iN
iC
T1
id
(-)
iN
C
Z
iZ
T4
Id
T3
(+)
T2
T
t
id
t
iC
t
ib
Zt
iZ
C0
W2
W1
Ld
W1
i1
id
i T1
iT
iC
u T1
t
T1
t1 t '
1
T2
tk
Hnh 4.7. Biu xung ca s cu mt pha
id
u T1
ut
T/2
a)
3T/2
T/2
b)
3T/2
T/2
3T/2
c)
71
Ld
T1
id
T3
C1
T5
C3
C5
T2
T4
ZA
ZB
ZC
T6
a)
T1
t1
t3
t2
t4
t5
t6
T4
T3
T6
T6
T5
T2
T
b)
Ut
1 IC
v C
IC
Ut
XC
ID
.
2
( 4.10)
Ld
IC
T1
id
It
C3
C1
C5
D1
Nh ni mc nghch
lu ngun dng mt pha, v
ti lun mc song song vi
t chuyn mch nn gia ti
v t lun c s trao i
nng lng, nh hng ny
lm cho ng c tnh
ngoi kh dc v hn ch
vng lm vic ca nghch
lu dng. lm gim nh
hng ca ti n qu trnh
T5
T3
D3
D5
ZA
ZB
E
D6
D4
C4
D2
ZC
C6
C2
T2
T4
T6
np ca t C, ngi ta s dng it ngn cch (D1 D6). Xem hnh 4.11. Vic s dng
cc it ny i hi phi chia t chuyn mch lm hai nhm: Nhm C1, C3, C5 dng
chuyn mch cho cc van T1, T3, T5; cn nhm C2, C4, C6 dng chuyn mch cho cc
van T2, T4, T6.
Nghch lu dng nh phn tch trn, khng ch tiu th cng sut phn khng m
cn pht ra cng sut tc dng v: dng id khng i hng, nhng du in p trn hai
u ngun c th o du. iu c ngha, khi nghch lu lm vic vi ti l ng c
in xoay chiu th ng c c th thc hin qu trnh hm ti sinh.
4.6 NGHCH LU CNG HNG SONG SONG.
c im c bn ca nghch lu cng hng l qu trnh chuyn mch ca van da
vo hin tng cng hng. Xt s hnh 4.12 gi tr in cm Ld khng ln nh
nghch lu dng (Ld = ) v khng nh nh nghch lu p (Ld = 0), m chim mt v tr
trung gian sao cho khi kt hp vi in cm ca ti (Lt) v t in C th trong mch ti s
xut hin hin tng dao ng.
73
Ld
i T1 = i T 2
i (1)
iT3 = iT 4
id
Lt
T1
T3
Rt
i
T4
UC =
T2
UC = Ut
Ut
UB
0
= 1 + 2
i T1 = i T 2
iT3 = iT4
1 =
U Ld
0
4
2
Hnh 4.12. Nghch lu cng hng song song (a) v biu xung (b), (c)
Nguyn l lm vic:
Khi t = 0, cp van T1 v T2 c m ra. T C c np qua mch (+) Ld T1- Zt
T2 (-). Dng np cho t s c dng sng hnh sin (v mch dao ng cng hng). Ti
im t = 1, dng qua ti gim v khng do T1 v T2 b kho li. Trong khong 1
2, tt c cc tiristo u b kho li v It = 0. in p trn T1 v T2 bng na in p trn
t (UC) v in p ngun E. in p trn t trong khong thi gian ny (1 2) phi ln
hn E m bo kho T1 v T2 chc chn.Ti thi im t = 2, cp van T3 v T4 c
m ra, in p trn T1 v T2 bng in p ngc ca t C t ln (= UC), t c np theo
chiu ngc li v o du. Dng np ca t C cng mang tnh dao ng v gim v
khng thi im 4. Lc ny T3, T3 kho li.
Dng qua tiristo c th coi l xung hnh sin v:
I t I m sin 0 t
0
Ld Lt
1
L d L t C 4R 2t C 2
(4.11)
74
1 B2
F 4
(4.12)
1
l h s ph ti;
CR t
F 2
L t LdC
l h s tn s.
Ld L t
2
I m Id
2
Thc ra mun chnh xc cn tnh dng Im1 l dng cc i ca sng iu ho c bn,
y tm coi Im1 = Im v dng qua ti c dng hnh sin.
Gc kho ca nghch lu:
1 2
1
(4.13)
2
Cng thc (4.13) ng nu UC > E trong khong 1 2.
Nu UC < E trong khong 1 2 th gc kho thc t ch cn:
E
1 arcsin
2
U t max
in p ln nht trn tiristo bng in p thun: U th 2U t
T2
L2
L1
i1
i2
Rt
C
Rt
Cc gi tr ca L1, L2, C v Rt c chn sao cho dng qua tiristo l dng dao ng.
Nghch lu ni tip c ba ch lm vic:
75
1) Ch kho t nhin: f0 > f, dng qua T1 gim v khng sau mt thi gian m T2,
ch ny tng t nh ch lm vic ca nghch lu song song.
2) Ch gii hn: f0 = f, dng qua T1 gim v khng th T2 c m ra. Ch ny
m bo dng ti (it) v in p trn ti (ut) l hnh sin.
3) Ch chuyn mch cng bc: f0 < f, khi T1 cn cha kho m T2.
S d nghch lu ni tip c th lm vic ch 2 v 3 l do hin tng cm ng
ca hai cun cm L1 v L2.
Khi T1 cn ang dn m m T2, dng phng ca t C qua L2 v T2 s gy nn hin
tng cm ng trong cun L2. Sc in ng ny c du chng li s tng ca dng, tc
l (+) bn tri v (-) bn phi. Do L1 v L2 qun trn cng mt li nn sc in ng
ny cm ng ln L1. Nh vy lc ny tiristo T1 s chu mt in p UT:
UT = E (UL1 + UL2)
Cc tham s c chn sao cho UT < 0 nn T1 s b kho li.
S thay th c v cho mt na chu k dao ng (hnh 4.13b).
Nu ti thun tr th L = L1 hoc L = L2.
Nu ti tr cm th L = L1 + Lt hoc L = L2 + Lt
Gi s T1dn (0 t T/2), ta c phng trnh:
di
1
L 1 R t i1 i1dt E
(4.14)
dt
C
K hiu q1 i1dt , t=0 th i1 = 0, coi in tch trn t q = -q2.
Gii phng trnh so vi q1:
Q2
q1 C.E(1 e t ) 1
(cos 0 t
sin 0 t )
0
C.U C
(4.15)
1 4L
R 2t l tn s dao ng ring ca mch ti.
2L C
Rt
RL
Ut = UC l in p trn ti ti thi im chuyn mch.
Ti na chu k sau: (T/2 t T) T2 dn . Ta c phng trnh:
di
1
L 2 R t i 2 i 2 dt 0
dt
C
(4.16)
q 2 Q1e
(cos 0 t
sin 0 t )
0
(4.17)
(4.18)
CU C e -
1 - e -
t q 1 v q2 vo cc biu thc (4.15) v (4.17) ta tm c:
E e t
i1 i 2
sin 0 t
0 L 1 e
(4.19)
e t
0
U L1 U L 2 E
1 e
1 2 cos(0 t )
e t
2
E 1
1
cos(
1 e
(4.20)
(4.21)
U C1
e t
2
UC2 E
1
cos(
1 e
(4.22)
E 1 e
1 e
Nu f0 > f (ch chuyn mch t nhin) th:
Ut
(4.23)
(4.24)
Ut = U0t m ; m = f/f0
Nghch lu ch yu lm vic hai ch trn. Nghch lu ni tip lm vic vi di
ph ti thay i tng i rng.
gi cho in p trn ti l khng i khi ph ti thay i, cn thay i tn s ca
xung iu khin (f).
Khi ti tr cm, cng thc (4.24) s c dng:
U t ( ) U 0 t
77
m
cos
f0 = f
f0 > f
f0 < f
U T1
t
0
Ut
t
UC
t
UL
t
0
U T2
a)
c)
b)
Hnh 4.14. Cc ch lm vic ng vi f0 > f, f0 = f, f0 <f
+
CL
U2 , f2
+
L
NL
kch thc ca b lc v lm gim hiu sut ca b bin i. Ni chung chc nng bin
i tn s v in p mt chiu c thc hin bi nghch lu thng qua b iu khin.
Trong cc b bin tn cng sut ln, ngi ta dng chnh lu bn iu khin vi chc
nng lm nhim v bo v cho ton h thng khi b qu ti.
Ngy nay bin tn gin tip c s dng kh ph bin v c th iu chnh tn s v
in p ra trong phm vi kh rng. D dng to ra cc b ngun (dng, p) theo mong
mun. Nghch lu c dng trong bin tn thng l cc mch c bn nu phm vi
trn.
Nhc im c bn ca bin tn gin tip l hiu sut thp (v qua hai ln bin i).
Cng sut cng nh kch thc ca b bin i ln.
4.8.2 Bin tn trc tip
Bin tn trc tip l b bin i tn s trc tip t li in xoay chiu, khng thng
qua khu trung gian mt chiu.
L CB
A
B
C
T1 T3 T5
f1 , u1
T1 T2 T3
f1 , u1
T7 T9 T11
T4 T5 T6
Zt
T4 T6 T2
b)
u2
T2
T2
u2
i2
t T
T10 T12 T8
f2 , u 2
a)
/ m1
L CB
II
Zt
u2
f2 , u 2
T1 / 2
c)
d)
t T
T2
e)
Hnh 4.16. Bin tn trc tip: a) S c im trung tnh; b) S cu; c), d), e) Dng in p ra vi
cc lut iu khin khc nhau
79
cc b chnh lu nhiu pha. S pha ca b chnh lu (m) cng ln th thnh phn sng
iu hon bc cao cng gim.
Nguyn l lm vic ca b bin tn nh sau:
n gin, gi thit ti thun tr, van l l tng in p trn ti (u2) gm hai
na sng dng v m. Na sng dng c to ra khi nhm van I lm vic (T1, T2,
T3), cn na sng m c to ra khi nhm van II (T2, T4, T6) lm vic. Ln lt ng
m cc nhm van I v II, ta s to ra trn ti mt in p xoay chiu c gi tr:
2 U pha sin
m1
(4.25)
u2
cos
m1
trong : m 1- s pha ca in p li;
- gc iu khin ca b chnh lu.
Theo hnh 4.20c ta c:
1 n
T2 T1
T
n 1 T1
2
2
m1
2 m1
n = 0, 1, 2, 3
Tn s ca in p ra (f2) bao gi cng thp hn tn s li.
T (4.26) suy ra:
fm
f2 1 1
2 n m1
(4.26)
(4.27)
2 2 U pha sin
m1
(4.29)
u2
cos
m1
Xung iu khin ca hai nhm van lch nhau mt gc 2/m1.
Cc b bin tn trn c hiu sut thp (v iu chnh ) v in p c cha nhiu
thnh phn sng iu ho bc cao. loi thnh phn bc cao cn dng b lc.
Nu thay i gc ca hai nhm chnh lu I v II theo quy lut no th in p ra
c th thay i theo bt c lut no.
80
U 2m
U 2m0
T /2
T /2
/ 2
0
/ 2
3 / 2
U 2 (2 t ) U1m 1 sin
sin 2 t
m1
ng cong in p ra s c thnh phn sng iu ho c bn vi tn s f2. Cc b
bin tn trc tip c tn s ra nh hn tn s vo (f2 < f1) thng c s dng iu
khin cc ng c khng ng b rto lng sc. C hai phng php tng tn s ra
ca b bin tn sao cho f2 > f1:
- Dng b chuyn mch cng bc ph: Phng php ny lm gim hiu sut v cn
dng thm b bin i, nn t c dng trong thc t. Do y khng trnh by
phng php ny.
- Phng php dng van iu khin hon ton l phng php c hiu qu hn c. S
dng tranzito c dng nh hnh 4.18a.
Cc van tranzito c mc vo ng cho ca cu it lm cho n tr thnh kho
in t dn in theo hai chiu.
Xung iu khin c a vo tranzito sao cho ph ti lun c ni vo hai pha bt
k, tc l in p trn ti lun l in p dy.
81
T1
T4
T2
T5
T3
T6
Z N (u 1 , f2 )
a)
T1
T2
b)
T3
T4
T5
T6
u AB
u CA
u BC
u AB
u AC
c)
fk
d)
1 / fk
Hnh 4.18. a) S dng tranzito; b) Lut iu khin; c) Dng in p ra; d) Hm chuyn mch
f2 = fk f1
fk - tn s iu khin van in t,
f1- tn s li.
Du (-) tng ng vi th t pha thun; du (+) tng ng vi th t pha ngc.
Gi tr hiu dng ca in p ra c xc nh theo biu thc:
U
6 U md
U 2 m1 1 k 2
sin
1 k2
6
2
2
Um1 gi tr bin ca sng iu ho bc 1;
Umd gi tr bin ca in p dy;
(6S 1) 2 (6S 1) 2
S1
l h s sng iu ho.
S1
83
CHNG 5
U k
Mt khc i vi chnh lu iu
khin, in p ra ca chnh lu c tnh
theo cng thc sau:
Ud = Ud0cos
(5.2)
t biu thc (5.1) vo (5.2) ta c:
U
U d = d0 U k
(5.3)
Um
Hnh 5.1. B iu ch
U k
U RC
a)
t
t
Nh vy c tnh iu chnh Ud =
f(Uk) ca b chnh lu l hm tuyn tnh
(ng 1 hnh 5.2b).
2) Nguyn l iu khin dch pha
Mt dng iu khin theo nguyn tc
khc l ngi ta dng b quay pha
thay i pha ca in p hnh sin c
to ra bi my pht tn hiu sin (MF sin).
Khi thay i Uk, gc pha ca tn hiu
xoay chiu s b thay i v chm pha so
vi tn hiu ban u mt gc l v ti
thi im khi in p xoay chiu i qua
im xung, s to ra xung iu khin tu.
Do b quay pha rt nhy cm vi dng
in p v tn s nn phng php ny t
c s dng.
Trong cc phng php k trn,
nguyn l iu khin dc m bo tc
ng nhanh cao nht, nn phng php
ny c s dng kh ph bin.
3) c tnh ca b iu chnh
to ra in p ta hm s cosin,
ngi ta thng lc in p li, dch
pha mt gc 900. Tuy nhin nu in p
li c cht lng km (cha nhiu sng
iu ho bc cao) th b iu ch c th
Ud
Ud 0
b)
Uk
U k max
uk
u1
QF
tu
u1
t
u'1
t
tu
hot ng khng chnh xc. Trong nhng trng hp ny ngi ta s dng in p rng
ca tuyn tnh c ng b t li in, v thng thng thi im to in p rng ca
trng vi thi im chuyn mch t nhin.
Nu in p rng ca gim dn (hnh 5.4a).
85
U RC ( t ) U m (1
c tnh pha:
t)
U RC
U dk
Um
U RC ( t ) U m t
U
c tnh pha: dk
Um
a)
U RC
b)
Hnh 5.4. in p rng ca
U RC
U dk ( t 0 )
du / dt const
t
t
1 t
U dk dt U 0
T t0
t
U0
T
V vi m = 6 (hoc s cu): = 0 - 2/6. tng phm vi iu chnh ngi ta
phi dng gii php phn vng m d dng thc hin trong k thut s hn so vi k
thut tng t.
U dk
Uk
Phng trnh cho ta thy vic to ra gc thc t l b bin i xung: tn hiu lin
tc U k c bin i thnh xung iu khin () v hm f(U k) l hm gin on, v
trong mt chu k in p li mi van ch c m mt ln.
Khu to xung (TX) thc cht l b khuch i xung u ra (driver), c nhim v to
ra tn hiu a ln cc iu khin ca tiristo. Tn hiu ny c bin , cng sut v
rng m tiristo.
Ngoi hai khu ch yu trn b iu khin c th cha thm khu hiu chnh. Khu
ny thc hin cc chc nng bin i tn hiu p thnh dng hay ngc li, hoc bin i
tn hiu iu khin thnh m s, tng hp cc tn hiu iu khin, thc hin chc nng
bo v, dng my
H thng iu khin c th cn c khu phn hi (FH), thng tin v in p hoc
dng in u ra s c a vo u vo ca h iu khin di dng phn hi m,
to ra cc ngun dng hay ngun p theo yu cu t ra. Khu quan trng nht ca h
thng iu khin l khu iu ch (hoc b dch pha).
5.2.2 Mt s mch thng dng trong b bin i ph thuc
1. Mch to tn hiu ng b
a) Dng chnh lu mt pha hai na chu k c im trung tnh to ra in p chnh
lu U (1) (hnh 5.7).
- in p U(1) c so snh vi
U0 to cc tn hiu tng tng
vi thi im m in p ngun i
qua im khng.
- U0 cng nh th xung U(2) cng
hp v phm vi iu chnh cng ln.
Nu chn max = 1750 th:
U 0 2U 2 sin 50
D1
+E
R
U2
U1
U(1)
U0
R2
D3
-E
D2
U0
(5.4)
R1
t
U (2 )
87
+E
R1
U1
U2
R2
C2
U(1)
t
U ( 2)
U(3)
tx
+E
D1
R1
R0
T1
C1
uv
T2
R2
R2
uv
ur
R3
- E R4
ur
T3
R3
uv
uv
T1
T2
D2
C2
D1
R1
ur
ur
t
a)
b)
Hnh 5.9. Mch to xung rng ca tuyn tnh
88
(5.5)
R1
U1
D1
T1
T2
U2
U1
R2
D2
U2
a)
U1
T1
T1
T2
U2
b)
U1
T2
U2
t
c)
d)
Hnh 5.10. Mch to xung rng ca ch dng khuch i thut ton: a) S ; b) Rng ca dc ln;
c)Rng ca dc xung; d) Rng ca l xung tam gic.
-1 t
-1 t E
-E
U R U C I C dt dt
t
C0
C0R
RC
(5.8)
K
C
R
E
R
Ur
Ur
-E
IR
c)
a)
U b
U b
t
Ur
Ur
-E
b)
d)
Hnh 5.11. Mch to rng ca dng khuch i thut ton
c) Mch to in p ta l hm cos
Nu in p vo l na in p sint
th:
1
UR
U m sin t
RC 0
Ur
Uv
Um Um
cos t
RC RC
Ta cn t u ra mt in p chuyn dch U cd
UR
Um
th in p ra s l
RC
Um
cos t , tc l in p ta c dng hm s cos (hin 5.11e).
RC
90
3. Mch so snh
U1
Ur
Ur
U1
U2
Ur
U2
Uv
a)
b)
c)
91
I1
W2- s vng dy th cp
y ta b qua in tr ca cc vng dy v
coi t thng tn l rt nh.
Nu gi thit t thng phn b u trong li
th = B.S (S l thit din ca li), thay vo
cng thc (5.10) ta c:
dB
U1 ( t ) W1S
(5.11)
dt
Gi thit U1(t) l xung vung gc c bin
bng Um v rng l Tx, tch phn hai v ca
phng trnh ta c:
U1
92
W2
W1
U2
a)
U1 ( t )
Um
Tx
b)
Bm
Tx
dB
1 t
W1S
dt U m dt B( t )
U m dt B0
dt
W1S 0
0
0
(5.12)
Thng thng bin p xung truyn xung c
mt cc tnh nn li thp s lm vic theo ng
t ho ring (hnh 5.12).
Khi c xung, li thp s b t ho v cm
ng t s thay i t im B0 n im Bm lun
ng vi thi im m xung kt thc (OA l
ng t ho trung bnh).
Sau khi xung kt thc, cm ng t li gim
t Bm v B0 (ng m trn hnh 5.14). Do
cng thc (5.12), gii hn trn ca tch phn l
Bm v gii hn di l B0.
I2
B
B max
B0
0
C
H max H
- B max
U1
t
Um
, B B m - B0
(5.13)
B.S
W
U
W2 1 , ( n 1 l h s my bin p).
n
U2
W1
U2
t
. 0 .W 2 S
l
0 4.10 -7 Henri / m
B
ly theo ng trung bnh.
0 H
0 x.U1I 2 w 12
B 2
x - st nh xung (%);
I2 dng th cp my bin p xung;
Dng t ho li my bin p xung bng:
U
I 1 Tx , Tx l rng xung.
L
93
(5.15)
b) Cch ly quang hc
Vic s dng my bin p xung cch ly khng nhng lm gim cht lng xung
iu khin, kh chun ho m cn lm tng kch thc ca mch iu khin ni chung.
khc phc cc nhc im trn, ngy nay ngi ta hay dng cc phn t quang in
t cch ly mch in. Vic dng cc phn t quang in t r rng nng cao cht
lng ca tn hiu khng nhng v dng m cn c v tc ng nhanh.
Cu trc ca mt phn t cch ly quang hcgm c mt phn t bn dn pht nh
sng v mt phn t thu nh sng (hnh 5.16).
b)
a)
c)
ID
+
U
Ur
+
U
ID
D
R
a)
b)
Hnh 5.18. Mch ghp phn t cch ly quanh
94
Ur
W2
R3
Uv
W3
Uv
a)
W1
Ur
b)
R1
T
U W1
t0
t1
IC
d)
UC
Ur
R2
e)
E0
tx
Hnh 5.19 Mch to xung kiu blocking
c)
L c 0 ..W12 .S / l
0 = 4.10-7H/m
S- tit din li thp, l- chiu di mch t, c xc nh theo ng trung bnh ca
mch t tr.
Mch to xung n blocking rt thch hp to xung m cho cc tiristo c dng
nh mc di 100A. m cc tiristo c cng sut ln hn, ngi ta phi dng cc b
khuch i nhiu tng hc b khuch i cng sut ln.
5.3 CU TRC CA B BIN I C LP
5.3.1 Cu trc b bin i
H thng iu khin nghch lu dng to ra cc xung iu khin ng m cc van
ng lc theo nhng lut mong mun. Cc lut iu khin ch yu tp trung vo cc vn
iu chnh in p, tn s v m bo cht lng in p ra ca nghch lu.
H iu khin c th c phn loi theo h mt pha hoc h ba pha. N cng c th
c phn theo tn hiu thnh h iu khin tng t hoc h iu khin s.
H iu khin nghch lu gm hai phn: Phn to lut iu khin v phn to tn hiu
cng sut ng m cc van ng lc.
S cu trc ca h:
R1
U0
E
t2
UR
UC
t1
U0
UR
R2
R3
t3
tx
T
Hnh 5.22 Mch pht xung dng khuch i thut ton
T C v in tr R1 to thnh mch tch phn. Mch R2, R3 l mch phn hi. Nguyn
l lm vic ca mch nh sau: Gi s thi im 0, in p ra ca khuch i thut ton
t gi tr cc i Ur = Ur.max +E.
Thng qua mch phn hi R3, R4 u vo + ca khuch i thut ton s c tn hiu
phn hi U 0
E
R 3 duy tr cho khuch i thut ton nm ch bo ho
R2 R3
E
R 3 , khuch i thut ton li lt trng thi v Ur = Ur.max +E
R 2 R3
U r. max U 0
)
U r. max U 0
2R 3
)
R2
v chu k my pht s l:
T 2 t x 2 RC. ln(1
97
2R 3
)
R2
2) B to rng xung (a hi i)
B to dao ng xung l b do ng to xung vung c rng nht nh, thng
dng to xung hoc lm cc phn t tr xung. S b to rng xung c trnh
by trn hnh 5.23.
R1
Uv
tx
t
Ur
C1
D1
Uv
C2
t1
UC
U0
t
t2
D2 U
0
Ur
R2
R4
R3
E
R3 (b qua nh hng ca R4) v |U0| > |UC0|.
R 2 R3
E
R 3 duy tr cho khuch i
R2 R3
t x R1 C 1 . ln(1
R3
)
R2
T1
T2
f2
Tn
Qn
Trig s lt trng thi khi c xung ng b x v tn hiu u vo J-K theo bng trng
thi v biu xung (hnh 5.25).
T1
T2
Q1
Q2
T3
Q3
Q1
Q2
Q3
t1
t2
t3
t4
t5
t6
t1
t2
t3
t4
t5
t6
t
Q1
Q2
Q3
Q1
Q2
Q3
t
Hnh 5.27 th xung v bng trng thi
100