Professional Documents
Culture Documents
V khi nim bin th v hin dng ca tn hiu, c th xem thm cc cng trnh 1). C s ng ngha
hc t vng ( Hu Chu, 1998). Nhng lun im v cch tip cn ngn ng cc s kin vn hc (Ngn
ng, 2/1990, tr. 8-15). Chng hn, tn hiu trng tn ti di dng cc bin th: nguyt, ch hng, nng trng,
vng trng, trng vng, trng thanh, trng khuyt. Chng ti cng c dp cp v khi nim bin th ca
tn hiu thm m trong hai bi vit cng b [7], [8]:Tm hiu mi quan h gia ngn ng vi tn hiu thm m
trong tc phm vn hc (Ngn ng v i sng, s 12/2004, tr.15-19); V vic nghin cu ngh thut ngn
ng ca dao hin nay (Ngn ng v i sng, s3/2004, tr.11-14).
2
Tn hiu thm m vt th -sng i c chng ti quan nim l nhng tn hiu thm m c ngun gc t cc vt
th xut hin sng i vi nhau trong ca dao, cng biu t chung mt gi tr biu trng, ch khng phi l php
cng n gin ngha ca hai tn hiu n. Chng c xem l nhng tn hiu thm m kp, tn hiu phc trong
ngn ng ca dao: thuyn - bn, tru-cau, trc - mai, ni - sng,Xem thm: Trn Vn Sng [11]: c im
v ngun gc v cu trc ca tn hiu thm m trong vn hc, Tp ch Nht l, s 9/2005;
V Ngc Phan, Tc ng, ca dao, dn ca Vit Nam(in ln th 10), Nxb KHXH, 1997.
Tnh biu trng c chng ti xem l mt c tnh quan trng nht ca THTM. Mt tn hiu ngn ng mun
tr thnh THTM phi tri qua qu trnh biu trng ha. V vn ny, xem thm Trn Vn Sng [10], Mt s
vn v biu trng v gi tr biu trng ca tn hiu thm m trong vn hc( Ca Vit, s 3/2004, tr.56).
4
t ti hnh phc cng khc nhau; qua hiu thm nh th no l cuc sng hnh
phc trong quan nim ca ngi xa qua cch v von hnh tng rt ca dao: yu
anh th quyt vi anh/ Nh tre, rui na lp tranh vng vng/ Ch tham nh g bc
bn/ G lim chng c lng chong g vng
- Cc yu t miu t l danh t ring
Cc n v miu t do danh t ring m nhn ch yu do cc danh t ring gi
tn a danh. c th l cc a danh ch i tng a l t nhin: sen Bch Diph Tnh Tm, bi Chi n- qut an Ha, cau Nam Ph - tru Ch Dinh, ni Tn
Vin - sng T Lch, sng Bch ng- ni Lam Sn, ni Ng Bnh- sng An Cu,
trung Nh H - ph Tam Giang, ni Thnh Lng- sng Tam C, nc Sng Thaoni Ba V,... ; hoc a danh ch i tng a l nhn vn nh: cu i T - ni Vng
Phu, lch ng Nai-cha Thin M,
Cc yu t miu t do danh t ring m nhn ch yu dng miu t cc a
danh ni ting hoc cc c sn mi vng qu. V th, khi i km nhm c th ha cc
THTM, chng mang gi tr biu trng cho vn ho mi vng min.
- Bao gi l ni Tn Vin
Cn sng T Lch, mi qun ngha ngi.
Mi tn sng, tn ni, tn lng, tn ch... u gn lin vi mi min qu v
bng dng con ngi ni . Cu i T - ni Vng Phu biu trng cho tm lng
chung thy st son (M trng con qua cu i T - V trng chng ng ni Vng
Phu), Bi Chi n - qut n H, c ph Ph H - tr Thi Ninh, cau Nam Ph tru Ch Dinh... biu trng cho c trng sn vt, s giu c, sinh hot kinh t vn
ho ca mi lng qu. Ni n Hu l ni n sng Hng - ni Ng, ni Ng
Bnh - sng An Cu (Ni Ng Bnh trc trn sau mo - Sng An Cu nng c ma
trong). Sng Bch ng - ni Lam Sn li thuc v vng t kinh Thanh Ha
tha xa... Chnh v l m a danh trong vn chng c xem l nhng a ch
tm hn mang hm biu trng ngh thut cao.
Nh vy, vic miu t cc THTM thng qua cc bin th miu t do danh t
m nhn gp phn lm r cn cc th gii vt th biu trng trong ca dao.
2.2. Cc bin th c yu t miu t l tnh t
Loi bin th miu t ny gm khong 138 n v miu t v 152 ln xut hin
(trung bnh 1,1 ln/ n v sng i), chim t l 74,5% s n v v 82,1% s ln xut
hin chung ca cc bin th. Vi s liu ny cho php chng ti kt lun: s miu t c th ha cc THTM trong ca dao c truyn Vit Nam do cc tnh t (tnh ng) m
nhn l ch yu. C th phn cc tnh t m nhn yu t miu t - c th ha cc
THTM thnh cc tiu nhm sau:
- Cc yu t miu t l tnh t ch mu sc, nh sng
y l mt kiu miu t c trng trong ngn ng ca dao c truyn. S xut
hin ca cc tnh t mu sc, nh sng bn cnh cc THTM vt th to nn li ni
4
v von, tng trng, c l ca ngi bnh dn, to nn mt th gii lung linh tuyt
p. c th l nhng vt th gin d trong cuc sng hng ngy: con dao vng - l
tru vng, ht go trng ngn - nc c, chung ng - nhn trng, n nhng
cnh tng thin nhin ti p v hng v nh non xanh - nc bic, cau xanh - tru
vng, tru xanh - cau trng, cau trng - chay vng, non xanh - nc bc, chim xanh
- vn hng, ym - my xanh, nc trong - nc c , my bc - tri hng, con c
hng - con tp bc,...; nhng vt th thm ch ch tn ti trng mng tng nh ch
thm - ht vng, sp vng - manh chiu rch, chiu hoa- sp vng, chim khn-li
hng, kiu vng-khp bc, gc ta-lu hoa,
- Ai lm cho bm la hoa
Cho chim xanh n bay qua vn hng.
Qua cc nhm tnh t ch mu sc, nh sng c dng miu t THTM hng
th, chng ti nhn thy s i lp hay tng ng v nh sng nh: trong - c, sng
- ti... to nn gi tr biu trng i lp gia cc vt th: nc trong - nc c, ht
go trng ngn - nc c. Trong nhm ny, ni bt ln v chim a s l cc tnh t
ch mu sc vi nhng gam mu ti tn, sng sa. c bit, mu sc c dng
miu t mt cch phong ph v a dng th gii vt th trong ca dao. Va c trng
vng, my vng, tru vng, m cng c sp vng, dao vng; khng ch c cau xanh,
chim xanh, m cn c c lng xanh, chim xanh, non xanh, tm xun xanh bic, ni
nho xanh xanh; khng ch c rng en, con mt en s, bn en s, m cn c c o
en, tng ng en, chng en5. Cc mu vng - xanh - hng tr nn nt c
trng cho cc vt th thin nhin, cnh p thin nhin v v p ca cc vt th nhn
to gn lin vi mng c l tng ha trong cuc sng. Tnh t vng tr nn hoa m
v l tng ha nhng ci i thng trong cuc sng hng ngy: tng t vng, kiu
vng, con dao vng, l tru vng, kiu vng, sp vng, my vng, mm vng, chay
vng, ht vng...
- Con dao vng rc l tru vng
Mt anh anh lic, mt nng nng a.
- Cc yu t miu t l tnh t ch o, hnh khi:
S xut hin ca cc yu t miu t ch o hnh khi lm r rng hn mi
quan h gia cc tn hiu vt th - sng i, to nn nhng s i lp mang hm biu
trng. S i lp gia ln - nh, rng - hp, y - vi l s i lp gia cc vt th
(cao, rng, di, su, thm, ln, y, rm...) vi cc vt th (nh, hp, vi, cng, con,
tha, ngn...): dy vn- gu tha, thuyn ln - thuyn nh, thuyn dc - chiu ngang,
trn tri - di t, o cao- ni thm, ni thm- sng cng, ni cao- sng rng,
5
3. Kho st cc bin th miu t ca THTM, chng ti pht hin tnh khi qut
rt cao ca cc yu t miu t c tc dng c th ha mt s vt, hin tng no v
mc ch thm m. Hn na, s miu t trong ca dao ni chung khng i su nhm ti
hin thc ti m thng tp trung cho mc ch biu trng ha s vt hin tng. Cc
yu t miu t thng c tnh khun mu, i khi c l trong cch miu t: tru loan
- tru phng, dy trc - dy loan, chim khn - li hng, tru vng - i mm...
c bit, mt yu t miu t c th c dng chung cho nhiu s vt. Ni ni cao
m cng c th ni o cao, lu cao... Ni sng rng m cng c th ni
bin rng, ging rng. Ni ng xa m cng c th ni sng xa, ng
xa... Ni sng su m cng c th ni hang su, vc su, ng su... Ni
con dao vng m cng c th ni l tru vng, mm vng, sp vng, nh
vng, nh trng vng, gi vng...
4. Mt loi bin th s miu t rt c bit m chng ti thng gp trong khi
kho cu l, ca dao dng mt s lng ln cc yu t thnh ng miu t cc vt th
sng i trong ca dao. l gng cay - mui mn, sng cn - mn, nt vng phai, non xanh - nc bic, gc ta - lu hoa... Cc THTM bin th c tnh
thnh ng ny u c ngha khi qut, ngha tng hp ca ton cu trc. Nhng
cu trc ny vn d mang tnh biu trng ca mt thnh ng, gi xut hin trong ngn
ng ca dao li cng n cha nhng gi tr biu trng c tnh bn vng v mang nhiu
hm ngha su xa.
C th nhn xt khng qu rng s miu t - c th ha thng qua cc bin th
ca THTM trong ngn ng ca dao l mt s miu t c tnh cht khi qut, nhm mc
ch biu trng hn l chnh mc ch ca s miu t, ti hin hin thc. Do vy, s
miu t cc THTM trong ca dao ch yu l th hin tnh cm thi , cm xc ca
con ngi vi thin nhin, qu hng, t nc; s biu trng ha v ci ln lao, ci
vnh hng, nhng th thch v kh khn trong tnh yu v cuc sng... vn d i lc
ch tn ti trong c vng v mng tng ca ngi bnh dn.
10