Viet Nam Mot The Ky Qua

Vit Nam, Mt Th K Qua
Nguyn Tng Bch
MC LC
Thay Li Ni u - Cun 1: 1916-1946
My Li Ng Cng Bn c - Cun 1: 1916-1946
Li Gii Thiu Ca Nguyn S T - Cun 1: 1916-1946
Chng 1 - u Th K, Ph Cm Ging
Chng 2 - t Thng Long
Chng 3 - Gia nh Chng Ti Trong Thi K Si ng 1927-1931
Chng 4 - Tri Cm Ging - Phong Ha
Chng 5 - Phong Ho B Mi Ra i Chng 6 - To Bo Phong Ha: Anh Khi Hng, My Ha S Nguyn Gia Tr, Trn Bnh Lc,
Lemur
Chng 7 - Gp T M Th L Chng 8 - Thm Cha C Bc Ninh - T L C Vn on
Chng 9 - Trng Trung Hc Albert Sarraut Chng 10 - i Sng Y Khoa - on Tuyt.
Chng 11 - Trng Thuc - Tnh Th Chuyn ng
Chng 12 - Ngy Tt Qu Hng - Xem Mt.
Chng 13 - Nhng Ngy m m Trc Khi Gi Bo
Chng 14 - Bc Vo Con ng Hot ng Cch Mng - i Vit Dn Chnh - Qun Nht
Chng 15 - Thch Lam Qua i
Chng 16 - Trc Cn Bo Tp - Giai Phm
Chng 17 - Bt u Ni G1
Chng 18 - Th Chin Th Hai Sp Chm Dt
Chng 19 - Quan H Gia Cc ng Phi Vit Nam
Chng 20 - Nhng Ngy Thng Tm 1945
Chng 21 - Nhng Gi Pht Quyt Lit
Chng 22 - Sng Ngm
Chng 23 - Chuyn ng u Tin
Chng 24 - Nhng Nhn Vt Hi Ngoi V Nc: Nguyn Hi Thn, V Hng Khanh Cng Khai
Chng Vit Minh
Chng 25 - Gia nh
Chng 26 - Nguyn Tng Tam, Nghim K T V Ti H Ni
Chng 27 - m Phn Gay Go Tho Thun V Mt
Chng 28 - Quc Hi V Chnh Ph Lin Hip Khng Chin
Chng 29 - Ti B T Chc Vit Nam Quc Dn ng - T Chc Biu Tnh i Chnh Ph Khng
Php B
Chng 30 - ng Sng D Mng Hip Ngh Trung- Php
Chng 31 - Tam Khu Ch Huy B
Chng 32 - Trng Chinh 250 L Ca Vit Quc
Chng 33 - T Yn Bi - n Lo Cai
Gii Thiu Tc Gi
1 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch
www.vietnamvanhien.net
THAY LI NI U - CUN 1: 1916-1946

H
Hn 60 nm trc y, ti sinh ra ti mt huyn l nh trn con ng xe la H Ni Hi Dng, min Bc Vit nam. Lc , khng ai ng c l ngy hm nay ti ngi ti
mt thnh ph nc ngoi, xa hng ngn dm, nghing xung d vng xa xm ca
i mnh. Bao nhiu hnh nh ca t nc, ca gia nh, ca x hi Vit nam yu du,
bao nhiu s kin lch s m ti t tri qua, li dn dp hin ra nh mi mt ngy
no.
C mt thi k trong cuc i ca mt dn tc, t nhng gi pht ti tm, bi t, gn
nh tuyt vng di thi Php thuc, cho n nhng ngy si ni 1929-1931 v cn bo
tp 1955-1956 m gia nh ti v ti, d mun hay khng cng b li cun vo. Chng
ti t nhiu cng ng mt vai tr trn sn khu lch s, tham gia vo nhng phong
tro vn ngh, x hi, chnh tr v nhng bin cch hi y. Chng ti tng gp nhng
nhn vt lch s c mt khng hai gp vo s quyt nh vn mnh ca mt dn tc,
tri qua nhng cnh ng c o m ch c th gp nhng thi . V ngy nay, ch
c ngy nay, ti mi c mt tm hn ri ri n li qu kh.
Vit cun Hi c ny, ti khng mun g khc l lm sng li mt phn no qung i
qua, hin cho nhng ai cn quan tm n qu kh ca Vit nam v nhng ngi cn
nh ti thi thanh nin ca mnh - v nhng ngi tr tui mun bit thm vi kha cnh
ca x hi, v vn ngh (T lc Vn on, nhm Phong Ho) v nhng din bin vn
ngh trc v sau qun Nht u hng, v s u tranh gia nhng phi Quc gia v
cng sn trong hai nm vt ln, vi s tht bi cui cng ca phi quc gia trong mt
hon cnh quc t tht c bit.
Nhng s kin s thut li l s tht hon ton, nhng ti khng c vit li mt cun
lch s. ng nhin, ngi ta c th ng vo nhiu kha cnh khc nhau nhn vo
cc s kin. Nhng cun sch lch s hay hi c vit v hi y Vit nam chng t
iu ny. Ti khng c g bin lun vi nhng tc gi quyn uy, cng khng c bin
bch cho mt quan im no, tuy trong khi vit ti c th khng t gic m ng tnh
vi nhng ci g. Nhng nu khi c xong cun hi c ny, ngi xem thu c mt cm
tng th v v c ch, khng n ni ph th gi, th ti t cho l may mn qu ri.
Hi c ny c lin cp n rt nhiu nhn vt trong cc gii cch mnh, chnh tr, x
hi, vn ngh ca mt thi i. Mun trnh nhng s khng tin c th xy ra trn th
gii ngy nay cho mt s ngi, ti khng nu r tn h hay ch dng tn hiu thay vo,
xin cc bn b thng cm. nh gi nhng nhn vt y khng phi l mc ch chnh ca
cun hi c ny, v nu c cng ch l kin c nhn ca ring ti.
Nu c g sai lm hay khng va lng mt ai th ti xin li trc, v rt t kh nng nh
chnh c.
Tc gi
u nm 1980
MY LI NG CNG BN C - CUN 1: 1916-1946

V
Vo nm 1980, ti vit cun hi k u tin, ly ln l Vit nam nhng ngy lch s - Hi
k ca gia nh Nguyn Tng. Vi cun , ti khng c vit tng tn v mi mt,
m do hon cnh ng sng lc y ti Qung ng, Trung quc, ti ch k s si c gii
hn v gia nh anh em ti v nhng d kin chung quanh gia nh m thi.
Xin ni thm rng, khng bit v l g m ngi xut bn sch, ng bn Nguyn Khc
Ng (nay qu c) khi in ra b i cu Hi K v gia nh Nguyn Tng, mong cc
bn hiu cho, v thng cm vi nhng im thiu st hay lm ln trong hon cnh .
Tm nm sau , ti sang sinh sng ti Hoa K. May gp c nhiu ngi thn
trong i gia nh v nhiu bn hu c v mi. C mt s vn ng mun ti vit li hi
k cho y hn, t lc cn nh cho ti tn nay. Nhng thn hu y cho rng trong
gn th k, cuc i ca ti v gia nh cng tri qua nhiu cnh ng a dng, c
nhng iu ng ghi nh v c vn ngh, x hi, chnh tr trong cn gi lc kinh hong
cun vo c mt dn tc.
c khuyn khch, nn d c bn bu nhiu th, hay d tui ng v chiu -nhiu hn
c thi hn m ng Ph ngy xa n nh cho mnh, ti cng c gng cm li cy
bt. Thc ra, vi hng th vit bo, vit vn t lc cn tr, d ni no, ti cng khng
ngng vit. iu ny, chc nhiu bn cng bit. Gn y, c mt sng tc xng ng
hn v mt ngh thut ti cho ra i cun tiu thuyt di Trn sng Hng cun cun
dng cho c gi. C nhiu ngi hi ti: l tiu thuyt, hay l hi k?
Ti xin tr li rng, l tiu thuyt, khng phi l hi k, tuy nhng d kin v nhn
vt h cu c da phn no trn i sng thc. Cng nh cun Cun theo chiu gi Gone with the wind- hay Bc s Zhivago -Doctor Zhivago- m thi.
V vy, ti thy cng nn vit li Hi K, gp phn lm sng li mt thi k c bit,
vi nhng s kin m ti c bit r hn nhiu ngi, nh th, cng c th gip cho
nhng ai quan tm n qu kh, c th thnh mt t s liu, v hai na, gip c ngi
c mua vui mt vi trng canh, nu bn c hng th.
L con ngi, ai cng c mt qu kh, d ngn hay di, v cng luyn tic qu kh. Qu
kh lc no cng theo ui chng ta nh hnh vi bng, v qu kh chnh l mnh c
to thnh bi bao nhiu cnh ng, bao nhiu cm xc, bao nhiu ng cay hay ngt bi,
u su hay phn khi, tht bi hay thnh cng, m ch c t mnh mi cho th cm thu
c. Ch c mt ngn c, mt cnh hoa, mt rng tre, mt chuyn tu, hay mt ln gi

thong, mt nh mt, mt n ci, mt ting than th, mt git l d ch c th cng l
mt cuc sng n su vo da tht, vo xng ty ca mi con ngi -m ch c ca
con ngi thi. M trong qu kh 80 nm, ti cng c bao nhiu cm xc, trong
bao nhiu cnh ng!
Hm nay tri lnh, ma ri trng xo lm m c ng ph v cc cm cy bn thm.
Ti li nh, nh da dit n qu kh, nh n con ng xa xm phi i t tha cn
nh ti qu hng, ri c i, i mi. Thu y, c ngi ly s T Vi cho ti, bo l rt tt,
tng lai s ti sng, bay nhy, nhng khng ai on ng c s phn long ong,
gian nan thc kh lng ca ti v ca nhiu ngi trong gia nh. Xem ra, vn ch c
nh th Nguyn Du l ni gn ng nht.
Bt phong trn phi phong trn,
Cho thanh cao mi c phn thanh cao
n by gi, ti vn cha hiu ni ti sao cu b con ng ngc trn ph huyn Cm
Ging ly li, li bn ba ni hi ngoi, v sau gn th k, li n ngi ti ci t Nam Cali
m p, ti bn b Thi Bnh Dng, cch qu hng hng vn dm?
Trong cnh lu lc tha hng, ngi ta hay ngh ti c nhn. Nhng lc c n bc gia
nhng tm hn xa l, ti v vn ngm ngi nh ti nhng ngi thn sm b ra i,
vnh vin...
Ngn nm bc mnh, mt i ti ba... Bit bao nhiu ngi c tm huyt, bit bao nhiu
ti hoa xut chng, bit bao nhiu anh em... nay nm u? Bao ngi trong gia nh
qua i m khng h gp c li mt, ti ch bit xa m ci u, hoi nim. Nhng
ti hoa yu mnh, nh Thch Lam, V Trng Phng, ng Th Phong, Hn Mc T.... do
tt bnh cp i, Nguyn Tng Cm - Khi Hng, u mt tch, nn nhn ca ti c.
Hong o cht trong lu lc, Nht Linh, t kt liu cuc i. Cn bao nhiu nh th,
nh vn, ngh s na. Cn bao nhiu anh em chng quc, chng c ti, hy sinh
trn chin trng hay ti t nc ngi.
Bit bao nhiu au kh, o le nng trn u ngi dn Vit b nh. V ng thi,
trong th k, cng bit bao nhiu nhn vt thn k xut hin ri bin i trong
nhng chuyn mnh v i ca t nc. i! qu kh trin min nng trn tm hn
mi ngi chng ta, khng sao thot g c. Ti rt mun nhc ngi bt ln t,
nhng vi ngi bt nh nhoi, yu t ca ti, lm sao m t ni, m tm hn cng cn
ci.
Lm sao m t ni c cnh hung lm than, ngho cng, qunh hiu, bi thng ca c
mt dn tc? Lm sao m t ni, trong nhng ngy hu nh v vng, c bao anh
hng, ch s qut khi ng ln chin u, c bao hy sinh oanh lit?
Lm sao t ni nhng chuyn bin ln lao trong x hi Vit nam, nhng x chm gia
cc gi tr vn ha truyn thng v tn tin, v ngay di ch cm kp ca thc dn,
mt thi k vng son ca vn chng, ngh thut -gm c hi ha, m nhc, kch nghc mt khng hai trong lch s?
Lm sao t ni nhng ngy k diu, long tri l t trc sau thng tm 1945, v cuc
vt ln gia cc th lc i chi nhau, a ti kt cc bi thm l li mt th gng cm
khc li trm dit trn u ngi Vit v ti?
Lm sao t ni nhng cuc chy nn cha tng c, li bao tang tc trn ng v n
tn nay, hng triu ngi b v, mt gc, rt vo bn phng tri trn th gian. au
thng, nhc nh vn trin min cho ngi Vit chng ta, v cho bit bao nhiu con
ngi khc trong nhn loi? Nhng, c cm bt ln, gng ghi c phn no hay phn
y, t an i v t ra, cng gp phn gi li nhng k nim v mt thi gian qua,
khng cho mnh qun.
Qun i qu kh ca mnh, qun i au thng nhc nh ca mnh, ca t nc, c
ngha l qun mt ngun gc, v qun mt c chnh mnh, tr thnh mt k khng cn
tm hn. Qu kh d au thng cay ng n u, nhng n vn s kch ng chng
ta bc ln, ch cn quyt tm nhn li chnh mnh v thot b c nhng lm li, lc
hng ta phm. Cun Hi K ny xut bn lm hai phn:
- Phn I, vit v t u th k cho ti thng 8-1946, ni dung ch yu thut v thu nh,
gia nh, i hc tr, thi k lm n, lm bo cng hot ng ca nhm phong Ho, Ngy
Nay, T lc vn on, nhng bin chuyn trong x hi, ri ti nhng hot ng cch
mng chng thc dn vi i vit dn chnh, Vit nam Quc Dn ng, qun Nht u
hng, Vit minh cp chnh quyn, cuc chin tranh quc gia cng sn khc lit.
- Phn II, vit v t thng 8-46 tr i, cuc u tranh vi Vit minh, mt s anh em la
vong sang Trung quc, ri sang Hoa K.
Phn v thi gian qu di, phn v tr nh suy km, nn trong cun sch tt s c thiu
st, lm ln, ra ngoi mun ca tc gi. Xin hoan nghnh mi kin ph bnh xy
dng, b tc hay ch chnh.
Tc gi
Thng 12-1996
LI GII THIU CA NGUYN S T - CUN 1: 1916-1946

T
Ti c hn hnh c v gii thiu mt thin hi k c bit ca mt tc gi thuc hng
huynh trng ni danh, cun Vit nam, Mt Th K Qua (cun l: 1916-46) ca Nguyn
Tng Bch.
Ni mt quc gia, sau mt thi k i lon vi mun ngn bin c m ngha cng chnh
s vic cn l i tng truy cu v ti tranh lun ca nhiu ngi, thng khi ngi
ta thy xut hin mt loi vn chng gn b vi lch s trong , th ti hi k xem ra
c lu tm hn c. Cun Mmoires - Hi K - ca tng De Gaulle- Php-quc, anh
hng khng chin chng c, vit sau th chin II, l mt th d in hnh. Cng th,
trong cuc i ca mt nhn vt quan trng m thn phn phi thng trm theo bin
thin x hi, chnh nhn vt trong lc rnh ri v sau, chp li nhng k nim ring
t ca mnh ni kt vi bi cnh lch s trn. Sch ny cng l hi k. in hnh cho loi
hi k ny l cun Mmoires doutre tombe - Hi k bn kia nm m - ca Chateaubriand,
mt vn ti th k 19 Php, ri qu hng la lc ti Anh quc v M quc, k li chuyn
i mnh.
Cun Vit nam, Mt Th k Qua ca Nguyn Tng Bch l mt thin hi k ng lng
chng gia hai loi hi k ni trn. Mt mt, n cho ta theo di cuc i ca mt ngi
sinh ra, ln ln, hc hnh, yu ng, vit vn, lm chnh tr t hi u th k tr v sau
(1916-1946). Mt khc, n soi sng nhiu s vic chung quanh mt ngi tham d,
lm chng nhn v nn nhn ca mt sn khu chnh tr ung nht y xo tr ca phe
i nghch. Tc gi c ci may mn lm em t trong mt gia nh c ting - gia nh
Nguyn Tng - m my ng anh sm thnh cng trong lnh vc vn hc v l thnh
vin sng lp ca mt vn on - T lc vn on - c mt ch trng vn ha tin b.
ri chng bao lu, tc gi li lm mt thnh vin ca mt ng phi chnh tr - Vit
nam Quc Dn ng - c mt qu trnh v thnh tch u tranh t hai thp k trc.
D theo khuynh hng bin nin (annales, chroniques) hay khuynh hng t thut
(autobiographie) th hi k vn khng phi l lch s. Lch s c vn s quan v phng
php khoa hc trong vin tng ca mt th lch s i ng. Hi k gii hn vo hnh
ng ring t, cung cch bin minh v din gii ch quan ca ngi vit. Lch s s dng
t duy v l hi (comprebension) mt cch thanh quang ca mt hay nhiu ngi, t
nhiu ng ngoi lch s. Hi k xoay chung quanh s sng ton din vi ngh v
cm quan si ng ca ngi vit. Th m t s ngh n s sng, con ng cn xa du pens au vcu, il y a loin. cng l ci s trng v s on tng i ca hai b
mn vn hc trn i vi ngi thng ngon vn chng hay ngi i tlm chn tng
ca qu kh.
Ti yu ci th tnh - humain trong cu chuyn tm s ca Nguyn Tng Bch. Thin
hi k ca ng m ra cho chng ta thy ci bn cht uyn chuyn v a dng khng du
dim trong con ngi ca ng: mt bc s - nh vn - nh bo - nh hot ng chnh tr.
Trong mt bn cht phc tp, mt s thnh t thng lm ngng tr cho nhau, nht l
cht nh vn v cht nh chnh tr. Vit trong nhng nm tui tc cao, chuyn o cm
danh vng khng cn l mi lo, k nim xa lng ng, nhn thc quan thanh tha, tc
gi ca thin hi k phc hi c ci kh th ca vn ti ca ng trong nhng nm
u.
ng bc vo lng vn qua ca ng ca T lc vn on. Hi k bao gi cng l ca mt
nhn vt tc ng hay chng kin mt thi qu kh khng xa xa. Trong t th ,
cun Vit nam, Mt Th K Qua c mang phn cng hin lch s ca n. Cng hin cho
ngi c vn hc Vit nam thi hin i v ch trng, ng li, thnh vin, bng hu,
vic lm v cng trnh ca mt vn on tin phong, c t chc quy m. Cng hin cho
ngi nghin cu hay tham kho lch s Vit nam thi hin i v mt s s vic cha
c bit ti mt cch tng tn, hoc cn n khut trn sn khu chnh tr cc k ri
ren ca nc nh hi 1946 tr v trc: - cc ng phi, cc lin minh, hot ng trong
v ngoi nc ca h, thi ca thnh phn nho gia, tr thc mi trc thi cuc... Nht
l trong tnh trng ca mn s hc y dy nhng mo tc, nhng xuyn tc ca cc nh
cm quyn trong ch c ti. i vi th lch s tuyn truyn , Vit nam, Mt Th
K Qua ca Nguyn Tng Bch l mt phn bc hng hn vy. Li na, mun l hi cho
trn vn mt thin hi k, ta phi lp n vo ci bi cnh lch s ton din ca n
(contexte historique). Mt ci nhn i chiu v tng hp cc s liu, mt ng vin tr
nh ca ton dn cho ta r ngay v ci bi cnh : quang cnh ca mt dn tc lm
than di ch thng tr ca thc dn Php v trong nh sng tranh ti, nhng hot ng
ca cc hi kn lm chnh tr, ca cc vn on, bo ch, hc sinh, sinh vin... tranh u
cho t do ca ging ni. K , trong cao im chung quanh nm 1945, vi s bi trn
ca thc dn qun phit Nht ht chn thc dn Php, lch s Vit nam ghi nhn mt
tn thm kch v cng xt xa ca mt dn tc va mi thy bnh minh ca c lp l
rng th sa vo mt cuc chin tranh h, huynh tng tn m ri dn vo trong
bn tay st ca Tam Quc t . Dn tc b phn bi, ngi c hng cu nguy ri xa,
chin tranh quc ko di... Thin Vit nam, Mt Th K Qua ging ln mt ting
ni trong lnh trong ting ni ca ton dn Vit b y ti ci ngha tn cng ca
tn thm kch trn: ha vong quc. ch li trong vic i tm ci chn v ci thin ca mi
ngi Vit nam sinh sau - nht l cc bn tr ly hng - ni tc phm ca Nguyn Tng
Bch khng phi l nh.
Cch y hai nm, trong li pht biu vo dp l ra mt cun tiu thuyt di Trn Sng
Hng cun cun ca Nguyn gia, ti c nhn mnh v ci mi xc ng thm m bao
trm ca sng tc phm ni ci au v ci p ca mt s tht bi bt cng - danh
t bt cng hiu theo ngha nng ca ngi Ty Phng. Ti thy chuyn qua thin hi
k Vit nam, Mt Th K Qua, nhn nh ca ti cng ng. kt thc, ti cng xin ghi
li sau y mt bi th t tuyt ti lm cch y chng mt nm cha tng ai, nay
xin tng ngi bn gi, tc gi bi th Chiu ng cui sch, cng ly hng trn t
M nh ti. Gi l ni ln ci tm s ho hon ch cn bit t trn nim hy vng v
tin tng vo ch ca cc bn tr, nhng ngi n sau ti trong cuc c nhn th.
CU Mng
My trng vn l my trng c,
Tri xanh u c khc tri xa.
Ging su p lng thng nh
i cnh chim bng tt u tha.
(G.G. 22-4-98)
Nguyn S T
CHNG 1 - U TH K, PH CM GING
T
Tri qua mt cuc b du
Nhng iu trng thy m au n lng
Nguyn Du
Vo mt bui ti cui thng chp nm Bnh Thn, tri rt. Gi bc thi vi vu trn ph
huyn nh, Cm Ging, trn ng rung mnh mang chung quanh, v trn mi cn nh
tranh nm gian n s ca gia nh. l lc ti lt lng m, v oa ting khc u tin
cho i. Tri xp t cho ti thnh a con t trong mt gia nh by anh ch em
-gia nh Nguyn Tng- v t s phn ca ti c quyt nh.
Ch Th ti k l lc y, trng ti nh mt con mo con, ti khng tin lm v nu sinh vi
tui Thn, ng l ti phi ging nh con rng con mi phi.
Ch ti k: Mt bui ti, b ti nh thc chng ti dy, bo dy m xem em b, n b
t, c ngi ch bng con mo, ch thy hai con mt v ci ming nh t xu. Ch ti lun
ming hi b em b u n th, ai cho vy? B bo ng c ni by, em b m chu
mi y. Ch ti li hi th u h b? B vi gt ln, nch ch cn u
na! T , ch ti c inh ninh l nch ra.
V l th by, nn b ni lun tin t cho ci tn By. V sau, cng chng bit ai i
thnh ci tn Bch m ngy nay, ti phi mang, t by nhy ti mt trm. Nghe ni,
cng c tch na, nh sau:
Thy Cm Tam Long Vinh Bch Th

Thy Cm, Tam, Long, Vinh l tn my anh trn ti, cn Th l ch Nm ti.
Cu v trn nghe cng hay, nhng hi bt cng v m mi trng gi. Theo , th
ch c bn ngi trn l c vinh quang trm i, cn ba ngi sau th khng. Ch Th
l th nm, nhng li cho xung cui cng, bit thnh kin trng nam khinh n trm
trng. Cn ti sao li c phi vinh quang mi c, r l c ho danh truyn thng.
C mt iu chc chn, ti l mt qui thai nch ra. Sng st ti ngy nay, k cng
k l. Tuy ging con mo, nhng li l tui Thn, nn s l phi chy long qung, ri
bay nhy lung tung ngoi sc tng tng. l truyn v sau. ch xc, t bao gi, gia
nh chng ti n nh c y, ti cng khng r, v tnh ti cng khng g nhiu
ti ngun gc ca mnh. Sau ny, c ngi ni, ti mi bit l vn t tn Qung Nam ra.
Ti cng thy vi ngi trong h hng t min Trung ra thm. Nghe ni, ng ni ti lc
trc n lm tri huyn t ny, v mt y, ngi ta vn cn gi b ti l c
Huyn. V hi xa, trong cc c t, cng c c l bc Khai quc cng thn, c v
tng i s sang bn Trung quc. Xem ra, gia th nh vy th khng n ni km ai...
Anh em chng ti khng c ai ch ti gia th. Thc ra, ngy xa, thng nhng gia
nh nh vy mi c th c iu kin cho con chu c hng gio dc tt. Nhag, t
khi ng ti mt, gia cnh bt u sa st, mt lc, gp nhiu kh khn. Thy ti nh hc
c ch quc ng v rm cu ting Php, nn cng tm c mt chn th k, thng
phn trong s. M ti cng bun bn vt thm vo duy tr sinh hot v nui nng my
con.
Nu bn ni l ging gii vn quan, th bn ngoi, m ti, li l ging v tng. V ti
thy ai cng gi b ngoi ti l b qun. Mt bn nho nh, mt bn v bin, nhng ti
sao c hai bn li gp nhau y v kt thn vi nhau, ti cng cha r. V s kt thn
ny, vi hai tnh cch khc nhau tt cng c nh hng n tng lai ca chng
ti. Thy ti, ti ch c nhn qua nh chp, c mt khun mt tri soan, vn nh trong
b o di, cn m ti th ging b ngoi, hay cu C ti, dng ngi rn gii. Ting ni
ln, b c tnh cch c quyt trong mi vic. C l chng ti tha hng c hai th
tnh cch .
Sau ny, nghe ngi ta k, ti mi r chng ti u ra, t u n, ni thc l v
ngun. Th ra ging gii h chng ti cng c lch s kh phc tp. Hn hai trm nm
trc y, t tin chng ti cn mang h Nguyn, nhng li l Nguyn Vn.Mt ng t,
i theo Nguyn Phc Chng (tc Nguyn Phc nh, nm 1802 ln ngi vi nin hiu Gia
Long). Mt hm ti a phn Qung Nam, Nguyn Phc nh ch mt ngn ni cao hi tn
l ni g. ng p l ni Phc Tng. Nguyn Phc nh ni: Nguyn Phc l h ca ta.
Ta ban cho ngi h Nguyn Tng.
C t y bn i h sang Nguyn Tng, v chn ni Cm Ph, Hi An, Qung Nam lm
pht tng a (ch pht tnn tt lnh). l c Nguyn Tng Vn, c tn ghi trong
i Nam Lit truyn, v tng gi chc Binh B Thng Th, ph Tng Trn Bc Thnh...
th ra chng ti cng l ging gii quan to, khng km g ai! Tuy anh em chng ti khng
a gii quan li cht no c.
C Nguyn Tng Vn c mt ngi con l Nguyn Tng Ph, nhim chc. Gio th ph
in Bn. C Ph sinh ra c Nguyn Tng Tip, sau c chc v l ng Tri ph lnh
Thy Nguyn huyn Tri Huyn ghi trong gia ph. l ng ni chng ti - v ti cng
khng r ng n lm tri huyn Cm Ging t thi no v ng mt nm no. M ti cng
khng bit cha ti l con t ca c Tip. Cng khng bit tn cha ti l Nguyn Tng
Chin vi tn hy l Nhu, ti ch bit ci tn sau thi. Ti cng ch bit ging ngoi h
L, khng r l ging h L ny Duy Phc, Duy xuyn, tnh Qung Nam. ng ngoi
lm n chc Lnh binh, v cng n Cm Ging. thc l mt duyn phn K ng.
Mt iu ng tic l chng ti khng r cuc hn nhn ca cha v m chng ti l do
ph mu xp t hay do t do luyn i. D sao, c hai bn u l khch ly hng, xa
qu nh mi tn min Trung. Nghe ni, khi cha ti sp qua i, c trn tri li vi
cc con.
- Sau ny, d th no cc con cng phi tm v li qu cha t t.
Sau ny, cc anh ch ti u c gh thm Cm Ph. Nm 1930, anh Nguyn Tng Long
c v thm qu v cng vo Vn Miu lng, nh th tc bn ni v tc bn ngoi mi ni mt bc honh.
T nm 1954 v sau, nghe ni trong h hng c i li nhiu, nhng tic lc y chng ti
i xa.
Trc khi ti ra i, thy ti bng khng may mt vic thng phn H Ni. M ti phi
thu xp v bun bn qu ngoi, huyn Cm Ging.
y l mt huyn l nh, bnh thng, ngho nn, nm bn con ng st H Ni - Hi
Dng, min ng bng Bc K, trong thi k nhng ngy Php thuc m thm ti u
th k th hai mi. Chung quanh l ng rung im vng, vi tn xa, nhng ly tre xanh
Vit nam bao bc cc lng mc nm trong t my ngn i.
Ni chn rau ct rn ca cc anh ch em trong gia nh, ni chng ti ln ln, tip xc
u tin vi x hi. Mt cnh ng, mt gc cy, mt gc ph, mt ci lu tr v, n
nay chng ti vn khng qun c.
Gian nh chng ti mt bn trng ra ci ga nh, mt bn trng ra con ph hp lm li
mi khi tri ma. Nh ga nh xm, hai bn trng gng. Mi khi c xe ho ln xung, c
ga, c ph x li nh vng dy, rn rp hn ln. Nhng n ti, ch cn nghe thy ting
ci tu vng t xa n ri bin i trong m lng.
My dy ph lo to, vi vi cn nh gch, hai ca tim bn tp ha ca ngi Hoa Kiu.
Cui ph, r xung bn Sng Sen, ai i qua cng phi ng vo cng nha Huyn xm
xt, vi ch lnh l ng gc, tng trng cho uy quyn ca nh nc.
Tha b, chng ti thng chy ra, theo ng st, ng trn ci cu st bc ngang trn
sng Sen m m tri gia hai rng tre, ti ng la xanh ngt. Ban m, dn ph vn
lng nghe ting xe ho chy rm rp trn cu, ph v c mt vng tch mch.
Th gii ca ti khi mi l c chy i l cn nh nm gian rng ri di mt mt a b

con, ca hng xp trng ra ph Ch vi nhng lu khng chng bng na, ci sn gch
ng sau nh, a ti ngi nh gch bn ngoi. Qua ci nh gch l ch ti thch ng
ngm nht, d cn qu b - mt vn hoa nh, c trng hoa nhi trng v thm du, vi
nhng bi tc tin. Ri ti ci ao nh, nc phng lng, thnh thong mi c t bt nc
si ln do c p ng di m bo hoa. V mt cy sung c knh, gi nua khng bit
trng t nm no, thn cy to ng trn mt nc, mt ci cu ao bng tre bc ngay di
bng sung.
My rng gng cao chia cch bn chng ti vi nh lng ging. Khi ma ti, nhng qu
gng hng trng rt hp dn, nhng d tr con, cng t khi hi m n, v mi v qu
l.
Cuc sng ng l v t l, hnh phc, tuy thiu thn, cho n mt ngy:
Ti cm thy khng kh trong nh khc hn, rn rp, cc anh v y , ngi ra vo tp
np. Xen ln vo, l ting khc - chc l ca b ni. Ti ng ngc trc n, nn trn
bn th thp ln sng choang. Mi hng khi, mi giy t trm c trong nh.
Khng nh c phi do m ti ch khng, m ti tin dn n bn th, nhn vo mt ci
hm di di gm bn. Hnh nh ci tiu snh, trong xp my ng xng mu vng
bn, tt c nhng di vt cn li ca thy ti - gia hng khi nghi ngt, ti cn nh nh
ngy hm qua. l ln u tin ti ng trc ci cht. Nhng trong u ti ch thy
l lng, khng c cm gic au thng. V cng l ln u v ln cht ti c trng
thy thy ti. V sau, khi ln ln, nh li hnh nh , ti mi suy ngh v cuc i ca
con ngi, ca s sng v s cht, ti mi cm thy mt th h khng v hn. Ci cm
gic h khng y s theo ui ti sau ny, mi lc ti ng trc nhng cnh trng sng
cht lun lun phi gp.
Sau khi ti ra i hn nm th thy ti phi i lm xa, vi vic thng ngn cho mt vin
Cng S, sang tn t Sm Na bn Lo - thin sn vn thy, ma thing nc c, v
sinh k. Lc u ng cho bit bn cng vic nhn h, kh hu cng tt, lm cho mi
ngi yn tm. Nhng n mt ngy ma ng, hai anh Thy v Cm bng t ngt p
xe ho t H Ni v bo tin d: thy mt v bnh bn Lo ri, tin nh st nh. Va
nghe ni, b ni ngt xu ngay gia vn rau. B khc thm thit cho mi ti khuya.
Thy ti mt vo ngy 23 thng 10 nm Mu Ng, tc nm 1918, hng th 37 tui, vo
lc ng hy cn tr qu. ng mt i, bn cnh ch c mi mnh m ti, li m gi, v
go v mt m con cn nh b v.
Tang tc bt ng li mt vt thng m , su xa trong lng c anh em chng ti.
Cnh m ci b khng phi khng c nh hng. Sinh sng kh khn, li thiu s dy
d ch bo hay du dt ca ngi b, b m bn v tm cch lm n, sao cho nui dng
c by a con cho thnh ngi, nhng ci c l rn luyn anh em chng ti
tinh thn t gic, c lp trong cuc i phc tp, y gian nan. Ngi m thy ti cng
khng xa lm i vi ph huyn. Nghe k li, lc mn mt thy a l i nhiu
ni tm ch tt, mang ti ph qu cho gia nh. Cui cng, thy chn c mt ni ti
lng Tr La, m thy bo l ngay gia ming con rng. C ngi li ni l ng trn
lng mt con phng.
Theo ch ti ngm, th khng ging ming con rng cht no m phi giu tng tng
mi cho l lng con phng c. Cn ng thy a l chc cng phi ngm ngh, nu
ng bit gia nh chng ti sau ny chng thy ph qu u c, m ton l long ong.
Nhng d sao, ti cng vn cn nh ni m thy ti an ngh vnh vin. l mt cnh
rt nn th. L ni rt thn thit i vi chng ti, t lc cn nh cho n khi trng
thnh. Ra khi bi gng u ga, chng ti hay chy trn con ng st thng tp, hai
bn l ng rung. Bn tay mt, trn con sng Sen, mt cy cu st gy khng bit t
bao gi vn ng tr tr qua ngy thng. Bn tri, cnh ng Kinh nguyn, mt di m
a im vng.
Ri b ng st, r vo mt con ng t, chng bao xa th ti mt gc cy a c th,
cnh l xo ra, trm ln c mt khong rng. l cy a mm xi - nh ngi vng
thng gi. Bng cy a tng che mt cho bao nhiu dn lng gn xa. T ch ny,
qua my tha rung, l ti m thy ti V sau ny, b ni ti cng n yn ngh ngay
bn cnh cy a. Hai m con cui cng cng nm gn nhau ti mnh t ny. M nm
trn mt g t, trc mt l hai ao nh v con ng vng, l tre rng y a vo
trong lng, v vo mt ngi cha c knh, y ru, mt ngi cha Vit nam chn chnh.
Hai bn c gii t di, dn xung my tha rung ng sau. Chung quanh nhiu khm
cy r bng trn mt nc. V sau, c khi ti n ngi bn m, khng ngh ngi g,
ngm cnh lng qu im ln, xa vng.
Thi k y, chnh vo lc nht th chin kt thc, nc Php i thng. Ch quc
ng, ch Php cng c dng nhiu thay vo ch Nho, ch Nm. Nhng ng nho chi
h gi d dn dn cm thy ht thi, b nhng ng K, ng Thng, Phn thay vo, lm
trung gian gia ngi Php cai tr v ngi dn Vit. Nhng cng vic ny cng nhn
nh, lng hu. Cc nh trng cn nhiu gio vin, ngh g u tr tuy lng bng
thp hn, nhng cng khng qu vt v.
Cnh ngho nn thiu thn trong gia nh, d m ti v b ti c gng xoay s, cng
cha gii quyt c v ng con. Ti cn nh qu nn cha thy r nhng phin mun,
o le, xung t trong nh. Tuy cng cm thy nhiu khi, c bu khng kh nng n gia
ngi trong gia nh qua nhng cuc ci c, u khu.
Ti chung quanh, cnh ngho kh, tiu iu trong cc gian nh lp sp, cnh chn lm
tay bn ca nng dn cm ci trn ng rung lm li, nhng ngi ch c mt ci kh
che thn, cnh phin ch lo to... cnh ma phn gi bc, ma bo trn nhng lu
tranh u ph... tt c nhng ci n su vo tr c chng ti. V sau, thc gic
chng ti mun vit ln, mun lm mt ci g thay i tnh trng . Khng phi l
ngu nhin, m chng ti tng c cm xc mnh - Mnh vn ca mi ngi c th
khc, nhng chng ti c chung s ng tnh, lng trc n su xa i vi nhng au kh
ca cuc i.
Hi , ti li c quen vi nhng th mi l m t ngi khc c bit, l mi ru

lu. Mi khi nu ru th mi ca ng u phi ng kn ht, mi ngi thay nhau ra gc
phng Ty oan t nhin n khm. Thng thng l ch ti hay anh Su ng
cng trng ra ng ga hay trng ra pha ch. Anh Su bc mt ci gh ngi, gi v
ng c sch mt cch chm ch. Nu ru cng l bt c d duy tr mt gia nh
ng con.
Song, i m lm cng c ngy gp ma.
- Ty n! Ty n!
ng nm thiu thiu trn chng, ti bng b my ting ku ln vng t ngoi cng vo
nh thc, ngi dy, ng ngc. Tc th mt cnh hn lon khun vc, dp chy khn cp
din ngay ra. Ni niu, thng st c khun ngay ra ng sau ph. Mt ngi dp tt
la trn bp, mt ci ca ngang. May m hm , Ty oan khng xng tn vo nh
trong, ch lc li ngoi mt lc ri b i khm ni khc. Nguyn do cng v anh Su
ngi lu qu bun ng thip i, nn bn Ty oan n gn mi pht gic, gy ra cnh
hong lon k trn...
Nhng Ty oan cng khng va. c kinh nghim, li c tay trong, nn ln sau chng
chia ngi vy nh, ri xng vo bt c qu tang ti ch, pht tin, tch thu mn bi
ruu. Vic kinh doanh tri php ny phi ngng, v quay v bun bn hng xp, cng
cn go. Sinh hot gia nh cng kh khn hn.
Sau , nh hai anh ln bng Thnh Chung, (tc gi l p lm) ri xin c chn gio
vin tiu hc, gip gia nh sinh sng tm c yn n, tuy vn thiu thn. Chm hc,
li thng minh, cc anh ln u hc gii v sm c. By nm tha b ca ti qua
trong khun cnh ph ga Cm Ging. Trong k c, ti khng nh r lm v hnh nh ba
anh ln, Thy, Cm, Tam - c l v bn hc v cng vic, nn t v nh. Ch c anh Long
(T) l hay v chi, nht l vo dp ngh h. Thng nh ch c ch Th v anh Su, lc
hc tru,ng huyn. l nhng ngy v t v l ca m tr. Chng ti thng r
nhau ui bt nhng loi bm mu sc s bay ln trn bi gng, ri cng my c em
h tinh nghch chy ra cnh ng, nh c g, mt li chi rt th v, hoc ngt nhng
bng hoa thi li xanh trn b rung.
- i cu c, i anh!
V bit anh T thch cu c, c Tm, mt c em ko anh ra b ao nhn ra cnh ng xa.
Ch ny mt m, di mt gc sung gi da sn si. Chng ti o giun hay i sc tp
di bo lm mi. Hai anh T v Su ngi trn thn cy hay trn cu ao, ung dung
c r n p. My c gi tro thon thot ln cy, ri ngi vt vo trn cnh l trn
mt nc. Mt c em hi my qu sung a cc anh n, qu no cng chn, mu tm, v
ngt lm. Nhng chng n l ch hi my qu cn xanh, ly t mui chm n, rt thch
th, tuy ng cht t c li. Mi khi ai ko ln c mt con c r en hay mt con c
mi bng trng tinh, l mi ngi u nhy ln reo mng y nh trc mt chin thng
ln.
Chn ri, li ko nhau ra la c ti cc qun ch, nu n phin, nhiu ngi gng gnh
t chung quanh mang hng ti bn. Ch c my vin ko vng hay ko lc cng lm
chng ti vui v hnh phc nht l khi trong ti c thm my xu, c th lm c my
bt cho dng - th cho bt nu vi t sn- ngon tuyt vi, c l ngon hn tt c
nhng th sn ho hi v trn th gian ny.
Nhng ri nhng ngy m tui th ti Cm Ging cng n lc phi ht. Bt u l cu
hc tr b b m xua ui ti nh trng. Ti ngi im thin tht trn gh trong lp, nh
mt s phn khng thm lng, v th ti c ting l mt hc sinh ngoan ngon. Mt
nm sau, v hon cnh bin i, gia nh dn ln H Ni . Mt thi k mi bt u trong
cuc i anh em chng ti.
CHNG 2 - T THNG LONG

C
Chuyn xe ho snh sch chy qua cu Ging, trn con sng Sen m m. Ti ngonh
u, c nhn li con sng hin lnh ca thi th u, ci ph huyn, my cn nh tranh
lo to, ci nh ga xm nh, cn nh nm gian ca mnh, ci sn nh trng tc tin v
hoa nhi, cy sung trn b ao, cy a mm si, v nm m ca thy ti trn ng rung
im vng. i vi ti, H Ni tuy ng vui thc, nhng ch l nhng ng ph bi bm,
kh khan. T ph Sinh t cht chi, trn va h y nhng ngi bun thng bn mt,
chng ti li dn n hng Bn, trong mt ng ct vng v hn. Ti vo hc trong mt
trng tiu hc gn , v khng cn ni, ti vn cha thy c hng th i vi lm bi,
c sch. Ti vn tnh no tt y. Trc y, hay i n tht m, nay li gi chng, i
n lp xng, cao cp hn.
- Tao lm g c tin mua lp xng cho my n! Tin mua rau cng cha !
Mt hm m ti ni gin, gt.
- Th bn c m i l tin mua ch sao! - ti khng chu nhng b.
Mi ngi trong nh u ph ci v yu cu qui d ca ti. Sau , b ni lng lng ly
tin ca mnh mua my i lp xng v nu mt ni cm np cho c nh n.
Tt nhin, vi tnh xu nh vy, nm sau, ti i thi bng s hc yu lc sau hai nm
tiu hc - mt th bng duy nht Vit nam Php thuc mi c! Ti ngi ngm cn
bt st trc bi ton thi - trt v chui. May m khng ai trong nh ni cu no- khng
ai thm n mt vic nh nh vy.
Nm , ti cng gia nh xung Thi Bnh cng vi anh C ng lm c hc trng
huyn Th Tr, ngay bn sng Hng H. Ln u tin, ti c thy ging sng Hng
cun cun, mnh mang, l chy v xui, qua nhng bi ct di, nhng vn ng thng
tp v xa, nhng lng mc ng qu. Cnh con sng Hng in su vo tr c ti, v
hn na, vo tri tim non nt ca ti.
Chic tu Phi Phng gh vo bn Tn . Chng ti - m, ch ti v ti n mt lng

gn ngay huyn v nh trng. Mt cn nh tranh nhng cao ro, sng sa. Trong vn
sau cng vo, hai cy cam ln, vi qu vng ng chu cht khin ti thm mun. Nhng
tht vng rt nhanh, v cam chua qu. con ngi, k c nhng bn hc ln ca ti,
u rt thnh thc, cht phc. C khi, ti theo bn hc qua con ln, xung nhng lng
xm nm i chn . H hi cho ti nhng qu to ta vng nut khi chn, rt ngt to vng ny c ting l to v ngon, gi l to cng.
May mn, qua mt nm, ln ny ti thi ci bng . C bng ri, th ngang vi
hm Cu phm vn giai, m nhiu ngi ly lm hnh din, treo ngay trong phng khch.
Thi hnh nh t ti th c th xin hm lc phm v nu lm tri huyn th c hm
Ng phm triu nh. Nhng ri khng lu, v ci c vi vin tri huyn, anh Thy ti phi
i i ni khc. Chc l b tr, nn ln ny i ln tn Cao Bng, mi tn vng ng Bc
ni cao rng rm. Gia nh li tr v H Ni. Lc , ti ng hc lp nh ti trng hc
tnh Thi Bnh. Mt ln, ng gio hi ti mt cu g, ti tr li hi chm chp, ng bn
ph lun mt cu bng ting Php:
- Nhng hc tr qu ln, thng l ng ngn!
Chm vo lng t i, ti thy ng gio ny khng cng bng v c khinh mit nhng
ngi nh qu). khng ngh, ti b hc v hm sau b Thi Bnh v Th Tr, nhn dp
nh tr v H Ni, ng lc. Hai mi nm sau, tnh c, ti li gp ng gio ti H
Ni, hai ngi bt tay nhau, cng ci xo. Chc trong bng, ng vn cho ti l ng
ngn.
Bc vo gia thp nin 20, tnh hnh Vit nam rc rch nhng bin chuyn mi, theo
tnh hnh trn th gii v nhng thay i trong x hi.
Sau th chin th nht, vi t cch k chin thng, nc Php duy tr c nn thng
tr trn cc thuc a. Nhng do s tip xc, giao lu vi th gii bn ngoi tng mnh,
nht l v nhng phong tro i c lp chu, Phi Chu, phong tro i dn ch t
do, v mt mt l nh hng ca ch ngha cng sn cng mi thuyt dn ch x hi ti
u, M, ngi dn Vit cng nh dn cc nc b tr khc - cm thy n lc phi
ng ln hot ng, v k tha tinh thn ca cc phong tro i quc c khi dy bi
nhng th h tin bi, nh ng Kinh Ngha Thc, Vit nam Quang Phc Hi.
Ni chung, thanh nin hi chu nh hng ca ba lung t tng trong quc t. Mt
l nh hng ca cuc cch mng Tn Hi Trung Hoa thnh cng nm 1911, v vic
qut khi ca nc Nht bn cng thnh. Hai l ca nhng t tng t do, bnh ng,
bc i do cuc Cch Mng Php nu ln, v ca Tuyn Ngn v Hin Php ca Hoa K.
Ba l ca cuc cch mng thng 10 Nga, a n hnh lp Lin Bang X Vit,vi khu
hiu giai cp v sn lin kt vi nhn dn cc nc b p bc do Lenin a ra. Nhng
lung t tng dn tc, dn ch v u tranh cho giai cp v sn t nhiu trn vo
Vit nam, d bn thc dn c mun cng khng ngn cn c. Trong ni b Vit nam,
xut hin nhng giai tng kinh doanh, tr thc mi, vn dng ch quc ng v ch
Php, hp th c nhng quan nim mi t do, phng khong hn, y lui dn nhng
quan nim Khng Nho c, nhng g b qun thn ph t, tam tng t c phong kin
li thi m mt s ngi kh kh cho l khun vng thc ngc. y l giai on phi
thai cho mt nn vn hc mi. Mt s bo ch c khuynh hng trung dung nh Trung
Bc Tn Vn, Hu Thanh tp ch ra i. Trn mt vn n, nhng tn tui nh Tn
Nguyn Vn Vnh... v sau Phm Qunh ln lt xut hin. Nhng tc phm thi
k , ti tng c, tuy cha l hay lm, nhng cng c phn no thot c li vn
c. Nhng bi th hi hc ca T Xng, hay nhng bi dch ng ngn ca La Fontaine
ca Nguyn vn Vnh, theo ti, rt c sc v c gi tr ring, ti rt thch c.
Chnh giai on ny l lc chm n nhng ti hoa xut chng, sa son i ti mt thi
k ton thnh ca nn vn ngh Vit nam sau nm 30. Ti c may mn c gp g my
nh vn trong T lc vn on sau ny trong lc sng tc ca cc anh cn trong thi
k s khai - Nht Linh, T M, Khi Hng.
Thc ra, lc cn b, s tip xc gia hai anh em khng nhiu. Trong k c, hi , anh
Tam l mt ngi cao, hi gy, mt xng xng, i mt su nh tt c cc anh ch em
trong nh. Mt su nhng sng, hay nhn m m v pha trc. T tr, anh suy
ngh v nhiu vn m thng thng, nhng thanh nin khc khng ch ngoi vic
i hc, i lm, ly v.
c bit, ngi ta hay ti ci mi ca anh, sng mi cao, u mi hi to v hin ra
nhng mch mu li ti. V th, rt sm, anh c bit hiu l Tam mi . Cn mt
bit hiu na trong nh v bn hu t cho, l Tam mui vng: khng bit v li hay
cho l n nh th mi ngon, anh hay t ga mui vng rang, ri t ci mc ra n
cm. Li thm bit hiu Tam ci na.
Tnh tnh anh hin t, cha bao gi ti thy gt gng to ting, hay ci ln vi ai, cng
nh cc anh em khc trong gia nh. C th ni hin lnh, t ni l mt c tnh chung
cho chng ti.
Tc phm u tin ca anh l my bi dch th ng ng trn bo Trung Bc Tn Vn.
Th ng c t nhiu nh hng i vi anh cng nh i vi cc nh vn nh th
Vit nam. Nhng anh khng c hng th lm th, m c hng th vit truyn hn.
Nm 1926, ti c c cun truyn u lng ca Nht Linh. Ch cn nh cun sch
in trn giy bn, gy sch ng bng ch. L mt cu hc tr nh tui, ti cha tr c
phn on. Truyn mt c gi gp kh khn, nhng hin hu m ang, c gng gip
chng t, lm nn... thc c v nho phong, tuy cha thot khi c l li c, song
li hnh vn c v trong sng hn, t so ng hn. C l v th nn t tn truyn l Nho
Phong.
Mt bui chiu (khng nh l vng hay tm), ti cp sch v ti nh. Mt ngi bn ng
ngi trong phng khch. ng bn ny ngi cng hi cao, gy, da mt ngm ngm en.
i mt rt thng minh, ming ci c duyn, c v hm hnh. ng ng rt mt hi
thuc lo, nc ku lc sc, ri th ra mt cch khoan khoi. y, nhiu ngi ht
thuc lo, k c Nht Linh, Khi Hng, Th L, Thch Lam, trong T M, Th L l
nghin c. Anh Hong o ngoan trai hn, khng thuc lo cng khng thuc l. Ln ln,
ti cng tp tnh ht. Phi th thc, thuc lo a n cho ngi ta mt th say sa,
khoi cm c bit.
Thot trng, anh H Trng Hiu c v cht phc, khng c g ni bt khin ngi ta ch
. Hin hu, khim tn, t ni v mnh, ai cng mn anh. Anh v anh Tam cng lm trong
s Ti chnh, c l v tnh tnh hp vi nhau, nn rt tm c. Nhn anh, khng ai ngh
y l mt nh th tro phng xut chng sau ny.
Khng phi l T M ch vit sau khi gp anh Tam. Trc anh c mt s bi th
ng trn cc bo, hay vi bi tp k. Nhng phi ni l Nht Linh c v anh rt nhiu
v s nn chuyn vo lm th tro phng, v ch c qua Phong Ha, Ngy Nay, ti hoa
ca anh mi c pht trin y v c c gi a chung. Tin y, xin ni l sau
ny, khi bt buc phi t kim tho ln n cng dn Nguyn Tng Tam v ti phn
ng, mt mt vn cn can m v lng tm khng nh rng khng c Nguyn
Tng Tam th khng c T M v chnh Nguyn Tng Tam to nn T M. Nhng,
ngc li, nu khng c T M cng tc v khuyn khch, th s nghip vn hc ca Nht
Linh chc cng khng thun l nh hi , v cng khng c T lc vn on sau ny.
C th v hon cnh, hai anh ln -Thy v Cm khng c duyn vi nghip vn chng.
Anh Thy t gio vin i sang t hc t ti, ri sau thi vo lm mt chc tham t
Bu Chnh s Bu in H Ni. Cn anh Cm th tt nghip trng Cao ng Canh
nng, v c b i lm tham t ti nhiu nng trng min Nam, Lo. Chn i co
giy ti s Ti chnh, anh Tam xin vo hc trng Y s ng dng- lc cha c trng
Y khoa i Hc- nhng chc s anh khng phi l eo ng nghe, tim thuc, v tm hn
ngh s khng n khp vi ci ngh kh khan khng cht thi v ny, anh li vi nhy sang
hc trng M Thut ng dng.
Nng M Thut c l hp vi anh hn, v anh c khiu v v. Trong trng, anh cng l
mt hc tr gii. Mt ln, cng m, ti i xem cuc trin lm hi ha ca nh trng t
chc. Thng thc mi loi tranh t trn la cho ti sn du, thy mc. Cuc trin lm
ny cng l mt bc nh du s pht trin ca nn hi ha Vit nam. Vn hc v m
thut cng chm n v trng thnh trong mt thi k, hon ton khng phi l ngu
nhin, m v x hi hi nhng iu kin cho s trng thnh y.
M ti v ti dng bc trc mt bc tranh truyn thn v bng bt ch, chn dung mt
b c gi.
- Tranh ca anh my v y, c bit v ai khng?- m ti ch vo bc tranh hi.
Ti nhn li, mi nhn ra l ngi trong tranh v chnh l b ni mnh. Ti thy v ging
thc v p thc. M ti li gt g tm tc:
-V ging qu! Tinh thn, tinh thn lm!
Con v, m khen hay, tng cng t nhin thi.
Hi y, nu anh Tam c theo ui ngh v, th tt c h tr nn mt T Ngc Vn, Nguyn
Phan Chnh hay Nguyn Gia Tr, mt ngh s ti hoa, nhng lc s khng cn nhn
vt Nguyn Tng Tam - Nht Linh, v khng c Phong Ha, T lc vn on. Ngi ta
c lc khng th khng tin s phn. Cng may, l tng chnh ca anh vn l vit vn.
Nm sau, cun Ngi quay t ra i. Mt tp truyn ngn, vi nhiu ti khc nhau.

Lc , ti c, thy thch th hn cun Nho Phong. Li vit gn gh, sng sa, t c
vn so rng tuch nh nhiu tc phm ng thi. c tnh vn chng l ra, l
lng nhn o, v tha, nhy cm trc nhng o le, mu thun ca con ngi. Khuynh
hng x hi trong vn chng Nht Linh chm n.
c Ngi quay t ti thch nht l my bi N L, S bc cha Knh. Chng nng phu
trong N l vn c my mu rung, nhng sau mt dn vo tay mt ch n in, cui
cng lm vo cnh t in phi thu rung cy cy. Ch cn chiu n, ng di
chn i nhn ln to nh ng ch m than y n ng ch, y ch ng ch. Nh s trong
S bc cha Knh ngu nhin tm thy mt s vng chn di gc cy, th, ba nm sau,
ngi ta thy ng ra ng c ngh vin thnh ph H Ni... s ng khng phi i tu.
Tuy c tin b, nhng tc phm ca Nguyn Tng Tam khng c ch bng nhng
ng vn kiu lng mn, tr tnh, khc than st mt nh bi Git L Th khc chng
ca b Tng Ph, hay cun tiu thuyt T Tm ca Song An Hong Ngc Phch. Ai
sng qua thi , cng nh rng my tc phm y khin cho bao ngi, t bit l
phi n a su a cm phi ri bao nhiu l nc mt. Ngay khi ti c Git L Th cng
khng khi thy mt cay cay. Mi ln thu sang em li ru lng than khc- cu vn ai on
ny c khi li vng bn tai ti vi ting khc chng bi t ca thiu ph tuyt vng. Sao
m bi ai n th?
Cn T Tm v m Thy, mt i ngi yu b tc l phong kin gia nh cm on
khng ly c nhau, cui cng u t vn cht. Cng ta nh bi kch Lng Sn B v
Chc Anh i Trung Hoa hay Romeo v Juliette ti u Chu. ng Ty khng nh
Rudyard Kipling ni- vn c th gp nhau, v d u, cng c tnh ngi.
Nhng ng vn ru r y, cng l, ra i trong lc m x hi ng rung ng sau v lit
s Phm Hng Thi hy sinh ti m Bch Nga, Qung Chu, nh ch s Phan Chu Tnnh qua
i, c Phan Bi Chu b bt v a ra to, cng nhng cuc biu tnh, bi cng khp
nc, nh du cho s tri dy ca dn chng Vit nam. Ni nim bi quan trong nhng
tc phm k trn tt nhin cng phn nh nhng mu thun c thc trong x hi, trong
nhng tng lp trung lu hay nhng tng lp mt lc, sa st, v mu thun gia quan
nim c h vi quan nim mi yu cu t do c nhn. Tnh trng y khng ring cho Vit
nam, m l chung cho nhiu dn tc trn th gii, khi nh hng ca nn vn minh Ty
Phng lan trn ti khp ni. Cng vi nhng s xm lc bng v trang tn tin, trn
cc nc Chu hi mt nn cng nghip dng trn khoa hc k thut mi em
li tng tr thc cng ngy cng ng d dng hp th nhng t tng quan nim mi
khc hn vi quan nim truyn thng phong kin da trn Khng gio, nht l ti Trung
quc, Vit nam hay Nht bn, i hn.
Song An Hong Ngc Phch, tc gi cun T Tm, cng tng nhn xt v nh hng ca
thay i x hi ti nn vn chng, m ng cho thi k ny l lc u- giao thi. Cng
mt thi k 1920-1940, ti Trung quc cng ny n ra mt nn vn hc mi, vit
bng li bch thoi sng sa, khc hn vi li vit c vn kh hiu v g b trc y.
Nhng nh vn c ting thi y nh Ba Kim -nh tiu thuyt - Mu thun- tiu thuyt v
tp vn -L Tn - nh t tng, hay To Ngu - tc gi kch Li V, cng u c nhng
tc phm ph phn nhng lc hu, c h ca x hi c v a ra nhng kin ci cch
x hi, mong a ti mt li sng rng ri, nhn o, t do hn.
Vi tnh cht dn tc c bit ca mi quc gia, nn vn ha c th khc nhau nhng
cng l chu nh hng ca tro lu tin ha chung ca nhn loi. Vn hc vn chu nh
hng su xa v trc tip ca nn vn ha Php, v c nn vn ha u Ty, nh c,
Anh, Nga, M. Mc du thc dn Php c nhi vo u c ngi Vit nhng t tng n
i Nos anctres, les Gaulois (T tin chng ta l ngi Gaulois) - yu nc Php, yu
nh nc bo h... nhng chng khng th khng ng thi nu ra khu hiu T do, bnh
ng, bc i dnh lin vi danh hiu Cng ha Php. Cng khng th khng mang li
nhng tn tui nh Voltaire, Jean Jacque Rousseau, Montesquieu, hay nhng nh vn
nh Lamartine, Victor Hugo, Balzac, Paul Verlaine, Beaudelaire, Romain Rolland,
Sartre,v.v... cng mt s tn ti cc nc khc nh Shakespeare, Byron, Goethe, Tolstoi,
Dostoieski v ngay c Maxims Gorki, Mark Twain...
Do , ngi ta khng ly lm l khi, trong nn vn hc Vit nam, xut hin cc
khuynh hng: bo th, hin thc, lng mn - k c th gi l hin thc x hi ch ngha
di nh hng ca ch ngha Mcxt. Trn mt kha cnh no , chnh ngi Php
gieo nhng mm mng chng ch ngi quc, v t do, dn ch, nhn quyn trong
dn chng ngi Vit.
Cu danh ngn ca Ruyard Kipling, mt tc gi ngi Anh ng l ng, Ty l Ty,
ng Ty khng bao gi gp nhau, thc ra ch l mt suy ngh qu c xa.
Lc y, ti ch l mt cu hc tr mi my tui, thch c tiu thuyt mi hng. Trc
ht, l nhng bn vn ca Tn Nguyn Khc Hiu, hy cn mang li vit so v cn
th s, ri nhng truyn kim hip kh hp dn. Ngoi ra, ti cn nh c c cun
Tuyt Hng L S dch ra ting Vit. Cun ny cng l mt tc phm st mt, chc l
tin bi ca nhng ng vn m nc mt. By gi ngh li, nhng ng vn y c nh
hng su xa n u cc thanh nin nam n thi - trong c c ti mt c gi
trung thnh. Nhiu ngi khng khi nhim nhng t tng y m, lng mn, c nhn,
trong mt thi k cn ti thc dn tc, u tranh hn. Tt c nhng lung quan nim
tri ngc trong x hi c nh hng su xa ti th h tr ni chung, v ti anh em
chng ti ni ring. Ai cng u phi suy ngh v tm mt con ng cho mnh. C ngi
th bung mnh tri theo chiu gi, c ngi hng hi hn, mun gp sc vo vic thay
i tnh trng sao cho tt p hn, l tng hn.
Chng ti t nhiu cng thuc vo hng ngi sau. V anh Tam l con ngi tiu biu
nht, c ch, l tng mnh m v i tin phong trong vic thc hin nguyn y. Ti
thng thy anh hay ngi vit hay suy ngh, nhiu khi ti na m. Thnh cng trong s
nghip vn chng hay x hi sau ny khng phi l ngu nhin, tuy lc , anh cha
tm thy r rt con ng i.
Nu l tin phong trong cng vic vn ho, th anh Tam li l tin phong trong vic ly
v, trc c anh C. Theo mun ca b ni v m, nm 20 tui anh phi ly v. C
du l con gi mt gia nh bun bn u ph Cu g, trng ra bn xe in H Ni H ng. Trong cun Hi k v gia nh Nguyn Tng, ch Th ti thut rt cn k
v m ci cng kh long trng ny. Ti l mt chng nhn lch s mi mi tui, hnh
din trong o on xanh, v mt th bi ng eo trc ngc ging nh mt quan ln,
ngi trong xe ko i n du. Ch r u ph, c du cui ph, qu gn. Thc l:
Thip ti Tng Giang u, qun ti Tng Giang v,
Tng t bt tng kin, ng m Tng Giang thy
Cu th ng ti nh mang mng, bn phng theo m i l:
Thip ti u Cu g, chng ti ui Cu g...
Nu c tng t th cng rt tin, ch cch nhau c nm pht i b. M mun tng kin
th ch cn i ngang qua ca hng cau l thy mt nhau ngay.
Cng v cch nhau qu gn, nn on xe n du khng i ng thng m li mua
ng, i riu ph mt vng qua B H ri mi quay v nh. m ci ng Nht Linh
tng lai c khc:
Ngi lu hay chng i vi ti khng quan trng. Ti ch quan tm n s c n c
bt: bng, mc, b cu... rt him hoi trong i. Ti hm y th c c ci linh nh
cc mn. Vic ly v cng c nh hng n tng lai anh Tam. Sn ngh bun cau trong
tay, ch Tam gip c chng cng ng gia nh, anh khng b tri buc vo nhng
cng vic kh khan. Ri, nh v s gip ca mt hi on, anh c iu kin
i du hc Php, mt iu anh mong c t lu
Theo nguyn ca anh, vic i Php khng phi l ch ly c bng cp ca Ty, kim
c vic tt, m quan trng nht l sang c mt phng tri mi vn minh, tin b,
m rng c tm con mt, hiu bit v th gii ngoi.
Trc khi i Php vo u nm 1927, anh b trng M Thut vo Si-gn ri i Nam
Vang. , anh lm ngh v phng (mn kch) cho rp ht kim thm mt s tin,
theo li ch ti k.
Giai on ny, gia nh dn ti mt cn nh gc ti Cu Rn, di ch Hm, i
din vi trng Yn Thnh, v c ng xe in chy qua. Mt ng ph v ca ng
c, no nhit, dn c phn ln l th thuyn ngho.
M ti v ch ti li m mt ca hng tp ho, bn cc th, t go n nc mm,
nn hng. Ti th i hc ti trng Hng Vi, mi hm phi i b my lt. Hm no
cng i qua my ph Ty, ph Thng s, khch sn Mtropole sang nht H Ni, vn
hoa Paul Bert vi bc tng tay thc dn ny. Vn hoa con Cc trng ng nghnh hn,
vi nhng con cc phun nc ngay trc ca nh bng ng dng. Thnh thong c th
gi, ti v my bn hc r sang b H Gm, ng trn cu Th Hc ngm ln nc xanh
nh ru. Hay quay sang ph Trng Tin, ph p nht thi , dn mi vo nhng t
knh by hng ca nh G-a (tc tng hp bch ho). Cui ph, nh Ht Ty - sau gi
l Nh ht Ln- thc ra khng s lm, nhng di mt chng ti, l to kin trc p

nht H Ni.
Ng t Trng Tin vi ph b H c th cho l mt gc hin i nht ca thnh ph hi
y. Bui ti nhng ngy ngh, l ni do gt tt yu ca thanh nin nam, n. Nu ch
nhn b mt, th thc l mt cnh thanh bnh, trai thanh gi lch v t l. Nhng i vi
nhng ngi bit suy ngh mt cht, th khng th khng nhn thy cnh nhng ng ty
b m ph phn, ngo mn, nhng tay cnh st eo di cui ngo ngh i tun, v cm
thy c ci g cng thng, nng n. Tuy cn l hc tr tiu hc, chng ti cng c cm
tng nh vy, v chc cn nhiu ngi na. S ngi thng n bt tri vong quc hn
chc l khng ng. Thc ra, ti cng khng r lm v hot ng ca anh Tam hi trc
khi i Php. C tc gi vit anh tng gia nhp Vit nam Quc Dn ng. iu ny
khng chnh xc v nm 1926 Vit nam quc dn ng cha thnh hnh, ch c Nam ng
Th X. Song c th anh gia nhp mt nhm b mt no, v trnh b khng b,
phi ri vo Nam. Nm 1926, mt s t chc nh Phc vit Tn Vit cch mnh ng,
hay Vit nam thanh nin cch mnh ng ch hi bt u hot ng.
Hot ng cch mnh cng hot ng vn ha u bt u mnh m hn, I c
im quan trng nht t 1925 tr i.
Trong lc , du hc Php l mt mc quan trng trong i anh Nguyn Tng Tam, c
nh hng su xa ti s nghip vn ho v chnh tr ca anh sau ny.
CHNG 3 - GIA NH CHNG TI TRONG THI K SI NG

1927-1931
L
Li mt m ci na. Ln ny ti c trang sc bng o gm v ngc eo khnh vng
(tt nhin l vng gi), cng ngi trn xe ko i n du, song khng cn i vng
queo na, v nh gi tn p Thi H, kh xa, trn con ng i H ng. Ngi em th
ba ci v ri, th hai ng anh ngh sao y?
Anh C u chu lc hu mi. Li mt cuc hn nhn do mi manh, khng c g gi l t
do luyn i c. Anh k li, i xem mt ch thong mt lt, cha trng thy r mt, ch
thy ngi cng trn trn, phc hu, th cng bng lng ri. Mt iu k cc l my ng
sau ny hng hi bnh vc t do luyn i li ton l ly v do gia nh xp t c. C l
v th h vn hng m tng mt cuc tnh lng mn thc s.
Hm , on xe kh di, riu ph kh lu, mi ti qu tra mi v ti nh. Trong k c
ti, ch C l mt ph n hin lnh, t ni. Chng i dy hc xa, ch ch sng loanh quanh
trong nh. Ti bit l m l ch sng trong chu ng, v nhng xung t c khi v nhng
so b rt nh mn, gia my th h.
Hn nm sau, v kh, ch t trn ba ngy sau khi sanh ra mt chu gi. Thiu m,
a b cng theo m lun ba thng sau . B m ch, theo li ch ti k, khc con
ri khc chu rt thm thit, khc ht nc mt, v ch l con mt.
Sau m tang ca thy ti, y li l hai m tang na. Tuy cn nh, nhng ti khng
khi cm thy ngm ngi. Ch C, nh l mt ci bng au thng vt qua rt nhanh
trong i sng gia nh.
Anh C cng mt lc, mt c ngi v v a con. Mt hm, ngu nhin trong mt
cun sch trn bn ca anh, gi trang u, ti c mt cu vit ting Php.
Me plonger dans ltude comme dans une mer doubli.
dch ngha
Trm mnh trong hc hnh nh trong mt b lng qun.
T , anh vi u hc hnh thi ly bng T Ti Ty. V c gng, anh thi , vi
nm sau anh vo lm trong s Bu chnh H Ni. i sng c sung tc hn. D th
no, cng cn qun i qu kh. Li nh mi manh, anh tc huyn. Anh i xem mt
ca hng sch. C gi tuy hi nh, thp nhng cng xinh xn d coi, hai ngi u bng
lng.
Ch C hai ny, ti thy c v vui tnh, hay ni hn ch C trc. V ln ny, anh C ti
gp may mn hn, gia nh con ci y n n ni ti khng nh ni tn ca mi
chu, tr my chu ln. Cuc hn nhn ny m mn v di lu. Vy th cn anh Hai ra
sao? Do , anh i vo Sign lm vic v kt hn . Ch Cm ngi cng thp nh
v hin lnh sau sanh mt chu gi.
Nhiu khi ti thy i ngi cho anh, nhng lc tr gii, i sang lnh hay nng. Lc cn
nh ng Gim, anh thng hay ln cn suyn, ho s s v tc th, chy c nc mt,
nc mi, mt c khi gay, khi trng bch. Lc , anh phi t mt th x g thuc
ht ly hi, dn dn mi h c cn. C lc anh phi t tim mt ng thuc, hay nh
anh Su (Vinh) tim h. V sau, anh li tr vo Nam, v kh hu m hn, cn bnh
gim bt.
Anh Cm hi khc chng ti ch cao ln hn mt cht, mt vung. Anh thuc hng
ngi d di, im m, khng ni nhiu. V anh hay xa nh, ti li cn qu nh, nn
anh em t tr truyn vi nhau. Nhng ti bit, anh cng thch vit, v c khiu v vit,
nh sau ny trong bo Ngy Nay ha nh. Hon cnh khin anh tr thnh mt nh
bo, nh vn... lm thi, trong mt thi gian ngn ngi m thi.
Con ngi c i sng quy c hn c trong gia nh, phi k anh Long (Hong o), t ra
di con mt ti. Mt chng trai khi ng, trng tro, hc gii, tnh cch bnh d. Cng
nh a s anh em, anh khng mng cng danh, li lc. T trng Lut ra, anh khng xin
lm quan nh mt s bn hc. Thi , nu mun mt chn tri huyn, tri ph, chc cng
khng kh g lm, ch cn quen thuc vi vi mnh kho trong quan trng. Trong anh
em chng ti, khng ai thch lm quan, v cng khng thch quan. Chng ti khng thch
quan liu, quyn qy, cng nh trc ph ch bit trc li, khng thch tnu nh phong
kin v nhng k cng tc vi bn thc dn.
Anh Long khng khi chu nh hng ca lung t tng i quc. Ti khng r anh c
gia nhp hay c lin h vi t chc cch mnh no, nhng chc chn l b ng cc
thc dn nghi ng nn b i i tn Nng, min Trung, lm tham t lc s. Mt
nm sau, anh li i v H Ni gi vic tham t to n. Bui ti hay ngy ngh, anh
thng hay c sch, nghin cu v x hi, chnh tr nhiu hn l v vn chng. Ngi
sng bnh thng nht v thm lng hn c trong gia nh, l ngi con gi duy nht ch Th. Truyn thng trng nam khinh n vn cn trong thi k ny. Trong lc gia nh
gp kh khn, ch khng c i hc na v v nh gip m trong vic bun bn. Phn
con gi thng thng l th, khng c g l, cng phi chu ng thi. Th no ri cng
i ly chng, sinh con ci. Ch cn c, m ng mi vic trong gia nh, gip
khng t cc anh em yn tm hc hnh, lm vic. t khi thy ch than phin hay gt
gng iu g. Nhng i vi cc anh em ln nh, bao gi ch cng chn thnh, quan tm,
d trong cnh hung gia nh kh khn, thiu thn. cn nh ph Gim, ti cng khng
nh r anh Su (Vinh) hc g hay lm g. Ch nh, mt hm, anh ng phng khch
di nh, ng nhi thuc lo vo iu, sa son ht mt hi th m ti trn gc
xung.
Ti v b ni ngi trong, lc u khng nghe r hai ngi ni g, nhng sau dn dn
thy m ti to ting hn:
- Lu nay khng bit my lm g? Nh ng tng bn m sao khng mang c mt
ng v?
C l v anh b trng ri cha lm vic g. So vi cc anh ln c th anh khng lm cho
m va lng lm. Hai m con ci c mt lc, ri khng bit ti sao c hai u khc. Ngc
nhin, chng ti chy ra ngoi.
- Con xin li m, con s i lm
Anh va ni va gt nc mt, trng cng ng thng. Chc anh ngh rng mnh cng
cha lm g gip m.
- , th, m cng tha li cho con. Nu mun i hc, th d thiu thn, c nh cng s
gip.
B ti ng bn cng phi ri nc mt. Lc , mi thy anh chm thuc lo ht.
Anh Su cao hn cc anh em, cng mt su v ngang, lng mi di, mt trng hao hao
ging nh Ty lai... p trai nht nh, m cng ti hoa nht nh - khng phi l ti nng
ca anh cao nht, m l v m nhc, th dc anh rt c khiu, nh qun vt gii, bng
bn cng gii, v chi c tng cng cao. Ngi thng minh, hc gii, mi anh em trong
gia nh Nguyn Tng c ngi ta khen l hc gii - nhng ch hc hai nm, anh
bng Thnh Chung. C ngi tng th nh sau:
Gi li mng bc Nguyn Tng Vinh.
ng bc thn ng bn hc sinh
Nm trc va n k tt nghip
Nm sau lin bc Chung Thnh.
Vn hay pbc m nh tin t,
Cng bi cng phu gng hc hnh.

iu l hn c, anh khng phi l go sut ngy c sch. Gn n ngy thi, ban ti,
anh t ci n Hoa K con trong mn trnh mui, hc n qu na m.
Anh Su vn l a su a cm, d rung ng trc au kh, bt cng ca i ngi, iu
ny nh hng ti vic sng tc ca anh v sau.
a su a cm, cng l tnh nt chung ca anh em, v vy mi thch vit vn, nhng
cng lc chng ti c nhng im chung na l hay suy ngh v a a nhng iu suy
ngh sang hnh ng... Nhng tnh nt chung ny s quyt nh tng lai ca chng ti.
Hi , v sinh sau mun, mi mi my tui, nn ti b coi l mt ch b khng hiu
g v cuc i, ngoi vic cp sch n trng. C l v trong nh thiu mt ngi cha,
nn chng c ai qun gio ti c, thnh th ti gn nh hon ton t ng t gic. May
m ti cng thuc vo hng tr ngoan, hc th cng kh, nht l v ting Php, cn c
gii thng danh d ton trng Hng Vi, ra nh Ht Ln lnh thng - mt chng sch
cao phi kh nhc lm mi vc c xung bc.
Khng r ti sao, qua vic c nhng tc phm thi y, ti cng thy nga tay, v vit
ba ra my truyn ngn khi cn 11 -12 tui. C nhin, t u rt ku, theo mt lc
nh Mt kip ngi v Bng chiu trn mt bin, nhng khng hon tt c v ht
vn v bn thi... phi qung bn tho vo mt ngn ko. Khng ng, mt hm my anh
li ngn ko, t m ly ra xem. Ai cng ci ln ci ln, ch c anh Long l gt g tm
tc. Sau , anh cho bit l anh tn thng nht mt on ti vit v i chi c u,
trong c cu:
- No, em xng-t vi quan no!
Xng-t dch m t ch Php sant sang, c ngha l mi ru, chc sc khe, mt ting
ngi ta hay dng, v ti hc mt t mt cun truyn no , v i c u, th khch
no cng c phong lm quan tut. Ch nh xng-t lc cn c ngha l nh t... c
ngha l b hi thm sc khe...
Sau 1925, l mt giai on rung ng mnh trong x hi Vit nam, v cng rung ng
n c tng lp hc sinh nh. Khng nn ngh l hc tr ch bit c sch, lm bi hay
cu. Nhng ting n v cc hi kn chng Php, v nhng truyn n b mt nh t
Hn Nc, in bng thch m chng ti truyn nhau c, nhng cuc bi cng, biu tnh,
ci tn Nam ng th x v.v... u t nhiu khi dy lng yu nc ca nhng tm hn
tr th.
V m st tn Bazin, mt ngi Php chuyn m phu i cc n in cao su v t Tn
Th Gii - Caledonia, Tahiti xa xm, lm giu trn m hi v mu ca bao nhiu dn Vit
cng kh, cng chn ng c Vit nam lc . Hnh ng ny tt nhin phi t mt t
chc b mt m ra. Hai ting hi kn thn mt rt c sc hp dn i vi nhng a tr.
V mt bu khng kh c bit hnh nh nng trn thnh ph H Ni. Mt hm, cng
i vi mt bn hc, trn b h Hon Kim, anh ch cho ti mt to nh hai tng b bn
kia, ti ph hng Trng. Trn ca, mt bng ln ghi tn Hanoi Htel - Khch sn Hni.
- Hiu n cm Ty m, c g l? ti hi.
Trng th cng chng khc g nhng tim cm khc. Anh bn nhn ti mt cch thn b,
ri gh vo tai ti:
- Ca... ca Vit nam Quc Dn ng !
Ti ngc nhin. Vit nam Quc Dn ng? y l c s lin lc ca mt t chc cch
mnh? Nhng sao li ngay gn bp Cnh st Hng Trng? Mt bp ln, nhiu cnh st,
mt thm ra vo. C l cng gn cnh st, ngi ta cng khng ch chng?
Sau , khng bao lu, Hanoi-Htel ng ca. Nm 1929, ti thi vo trng Bi tn chnh thc l Trung Hc Bo H. Ch c mi con ng ny thi, v nu khng thi
tt phi theo hc ti nhng trng t thc, nh Thng Long, Gia Long, va tn tin va
khng d thi ly c bng Thnh Chung. Cn trng Albert Sarraut - trng trung hc
cao cp, th rt kh xin vo, tin hc rt cao, thng ch c ngi Php hay mt s t gia
nh giu c c bit mi c con em vo hc. Trng Albert Sanaut l mt trng hn
hp c hc sinh trai v gi. Ngoi ra, thi cn c nhng trng ring cho n sinh nh
trng hng Bi hay trng Flix Faure gn Ct C.
Ni n Ct C, H Ni ai cng bit, y l mt ci i cao mi lm mt, l ch
cm c tam ti, biu hiu cho nn thng tr i Php. N khin cho ngi ta suy ngh ti
sao t nc mnh li khng thy c mt l c Vit nam no, m ton c ca Ty? Ct
C cn c ngi ta ch l v, ngay bn cnh, c bi bng gi l sn Mangin...
Ngi H Ni thch xem bng trn, thng thng ngi xem ng cht nch khi c
nhng trn ny la. Trong nhng khn gi tch cc y cng c ti. Gng nht l nhng
trn u gia mt i banh ngi Vit vi i ngi Php - thng l i ca nh binhrt gay go, v nhng ting reo h ca khn gi ngi Vit rt ng lm t c pha ngi
Php, bt k thua hay thng. y c phi l mt li tr th dn tc khng? Trng Bi
gm my to nh ba tng, qut vi mu vng, nm ngay bn cnh H Ty, v mt bn
l ng xe in chy ln Bi. T ng Quan Thnh i ln, mt bn l ph Ton Quyn,
vi ng sau l vn Bch th (tn gi hi y). Mt chi lnh canh sn mu tam ti ng
ngay cnh li vo vn. y c nhng li i rng, hai bn trng cy um tm. Gia
vn, trn mt g nh, c chung h, chung kh, v chim. Ch ny hp dn c mt
s du khch, cng l mt ni hn h tt ca nhng i nam n.
Nu r sang bn H Ty, th qua n Quan Thnh, s bc vo con ng lch s: ng
C Ng, nm gia hai mt h Trc Bch v h Ty. Con ng nn th ny khng r c
t bao gi, nhng hi n l mt ch do chi ca ngi H Ni, nht l v ma h
nng nc, l mt ni bi li. Chiu ti nhiu cnh bum pht ph trn mt nc mnh
mang mi ti rng cy Nghi Tm xa xa - mt cnh tng m m. Ngi thi vo trng
Bi rt ng, nhng nm ch chn ly 130 ngi. Hy vng mng manh, gia nh
khuyn khch th ti i thi xem sao, khng ng li may mn trng t ti vi s 28, nh
bi Php vn.
n tip ngy vo trng, nh may cho mt ci o di trng v mt o the mi.
Do , cha c mt mc qun o ty. Thnh ra, hc tr no cng sng snh nh nhng
ng nho, trng o mo nh ng c non.
Ngy khai trng, hc tr mi qua cng ln t tp sn trng, gia nhng gc bng v

gc su cao. Ngi u tin chng ti gp l mt ng gio s Php cao lnh khnh, ci
mt ci xe p khng tng xng vi thn hnh. Nhng ng ny xem c v thn thin,
mm ci trc nhng hc tr cn ng ngc. Sau ny mi bit tn l Foulon, gio vin
a d v lch s.
Mt ng khc mp hn, v mt nghim khc hn, ti bt chng ti xp hng v ng im
i vin hiu trng ti hun th. Chng ti nghe n ng Autigeon c ting l
nghim khc kh si, nn hi hp ng ch.
Mt lt, mt ngi mp, to ngang, mt trn t trong bc ra thm. Mi ngi u rm
rp b m. Hiu trng a mt gm gm ngang trn m hc tr mi ri ct ging
ni m m khng cht cm tnh, v k lut, v nhng iu phi tun th. Khng bit
nhng bn khc ngh ra sao, ch ring ti thy kh chu v c khng kh chung quanh
nng n kh th. Mt bu khng kh thc dn... ti ngh. Ti lin tng n nhng truyn
n, bo b mt v nhng ting n v cc hi kn chng Php. Trong u c ti, Autigeon,
tuy ch l mt ng c trng, nhng cng l mt nhn vt tiu biu ng ght. T ngy
y, i vi nh trng, t nhin ti khng c thin cm.
Cng nh my anh ln trc y, ti n tr nh mt ng c trong lng Bi. y,
thng thng c n c ti do ng bt c bng inh ba, ban m - v chnh ng li
l ngi coi c h ny. y, mt bn hc nm th ba c n tm ti v a mt t
truyn n k tn l thanh nin i quc r ti vo mt tiu t lc thnh lp ngay trong
trng. Ti t tn thnh. Anh hn s lin lc sau ny khi c cng vic cn lm. Nhng
sau, tnh hnh khn trng. Mt thm ch khp ni, v mi tip xc u phi tm
ngng. Khng bao lu sau, l cuc khng b ln i vi Vit nam Quc Dn ng. T ,
ti khng gp li ngi bn y, v nghe ni c my ngi lp trn b hc.
V thnh tch hc hnh, thc ra ti khng n ni km qu, nhng ti cng khng l mt
hc tr ngoan. Cng lp, ti nh c anh inh Gia Trinh, mt hc tr gii, vit bi ting
Vit cng rt hay. Thy gio dy ting Php ng Ch..., li trng nh mt ng nho
trong b o the di, v khn xp, eo knh trng: ng vn a ti v Php vn. Song mt
ln, khng hiu ti sao, ti li gi chng, mun chm chc mt cht. u bi lun ng
ra l vit bc th cho ng b xa.
Trong bi vit, ngoi hi thm ng b ra, ti thm cu chc thy c do cnh sng
Hng ni Ng tuyt vi rt thch th, v cu sau ny trong ti bt.
Thy khng phi lo cho cc con, v chng con khi ri thng vn do chi bn b h Hon
Kim, nhn ngi qua li, trong c nhng thiu n mc qun trong nh thy tinh...
(nguyn vn ting Php: des junes filles aux pantalons transtparents comme de verre)
n tn by gi ti cng khng hiu ti sao ti li tinh nghch v bt mng nh vy,
khng ngh n nh hng. Tc th, chm bi xong, ng gio mang bi ti ra c trong
lp nh mt gng xu, pht ti mt ngy, ch nht phi v trng n tp, v ph mt
cu trn bi Anh ln gan thc (vous avez du cran!). May m ng cng cn thng, cha
a ln ng gim th! Nhng bi , chc cng c nhiu ngi bn tn.
Chnh trong nhng ngy , anh Tam t Php tr v vi ci bng C nhn Vt l hc.
Mt ngh s m li i hc mn khoa hc chn ngt ny? ng l, anh nn hc khoa Vn
chng, nh Nguyn Mnh Tng chng hn. Nhng ngh cho cng, tt nghip mn g
th cng vy thi. Ti ngh im chnh l anh tt nghip ti i Hc x hi Php,
c nhn thy tn mt mt nn vn minh tin tin v dn ch, hiu thu th no l
t do, bnh ng, bc i - khu hiu m bn thc dn Php d khng mun, cng phi
a ra, ngay trong cc nc thuc a. Khu hiu ny thc l khi hi, i vi dn cc
nc b tr.
Qua s tip xc vi nn vn ho, ngh thut ca nc Php, vi b c nhy cm, anh
hc c nhiu kinh nghim v ny ra quyt tm lm th no ci cch x hi Vit
nam. Ngi du hc Php v khng phi l t, nhng c hoi bo ln v c quyt tm
hnh ng, cng khng bao nhiu. Khng phi ngu nhin m sau ny Nguyn Tng
Tam tr thnh Nht Linh.
ng Gim. Mt ngy thng 2 nm 1930. u xun, tri hi lnh. Bui ti, chn mi
gi. nh sng vng kh ca my ngn n in l m chiu trn ng ph vng tanh.
Bn kia ng, dy tng gch, ng sau l Vn Miu ti om om. B, m ti i ng.
Nh li, cn ngi trn gc c sch c anh Tam, anh Su v ti. Anh C i lm ca m
vng nh. Chung quanh im lng. Bng, t ngt, vng t xa n my ting n, xem ra
ln hn ting sng thng. Ting g y, mi ngi sng st. Sng? Bom, tc n? Trong
thi k bt thng ny, chng ti ngh ngay n mt cuc ni dy. Anh Tam chy ra pha
ca s, h m cnh ca nghe ngng. Vi ting n thm, lc c. Trong thm tm, chng
ti hy vng y s l mt cuc tn cng ln ca cch mnh, u kht vng cuc khi
ngha s a ti chm dt s thng tr hung tn ca thc dn, ginh c c lp t do
cho dn tc. Ting n hnh nh vng ti t trn, pha b sng. Nhng rt nhanh, im lng
li tr li. Chung quanh c ting x xo. C ngi chy ra ngoi ng quan st. Nhng
qua mi lm pht, thy ting n o khp ni. Ri n nhng ting qut tho
chung quanh, ting gt giy nng chnh chch t ph bn ti. Vi vng, chng ti ng
ca s li. Qua khe ca, thy mt tp lnh cao ln -chc l L dng (lgion - lnh nh
thu) chy rm rp vo ph, dng li, xem xt chung quanh, ri ct lnh cm li l gc
u v cui ng. Anh em chng ti ch mt thi gian, khng thy c ng tnh g khc,
li t mnh xung ging. Khng ai ni vi ai mt cu no, nhng u bit l sut m
trn trc khng ng c. C l ai cng cm thy tht vng su xa.
Bui sng sm, anh Thy mi v n nh. Anh ni l trn ng ph vng ngt, v va
mi gii nghim. May anh c tm cn cc nh Bu chnh cp cho, nn cng thun li
trn ng.
Hm sau, ni bit l my nh cch mnh nm tc n vo bp cnh st Hng u,
nh chim mt s v kh, nhng khng thnh cng, v hai, ba ngi b bt. Mc
du tht bi, nhng tm gng anh hng y vn lun lun in mi trong tr c anh em
chng ti. Ri sau, bit tin cuc khi ngha Yn Bi oanh lit b bn thc dn n p
mt cch tn bo, d man. Bao nhiu n t hnh, kh sai ln u nhng ngi Vit
bt khut. V bao nhiu biu tnh, bi cng khc ca th thuyn, nng dn cng b
n p. Bn quc thc dn vi s hp lc ca bn tay sai ngi Vit tn st, hnh
h nhng phn t i tin phong cho hnh phc ca dn tc, trong giai on tn khc
1929-1932.
Khng ai c th qun nhng iu trn, v cng khng c quyn qun. Nhng tm gng
qut cng v hy sinh cao c ca bao anh hng lit s nh hng mnh ti ton dn,
c bit ti lp tr giu lng nhit tnh, v kch thch tt c ng ln chng mi kh khn,
v dn, v nc.
Tinh thn ny khng nhng s phn nh trong cc cuc cch mnh sau ny, m cn s
phn nh v cc lnh vc vn ho, x hi. Nu khng c tinh thn ny, th ni ring, cng
s khng c Nht Linh, Phong Ha, T lc vn on. Khng c mt tm hn cao thng,
v tha, th s khng c nhng tc phm c gi tr chn chnh, v nu c chng qua l
cho ngi ta c sch mua vui mt vi trng canh m thi.
CHNG 4 - TRI CM GING - PHONG HA

1
1931. Suy ngh vi thng ri, ti ly mt quyt nh mo him: b hc v nh. Ti s ni
ra, m ti v cc anh ch s ph bnh ti tp v.s ngn cn. V c ai di m i b mt
trng hc tt nh vy, khng d thi vo. V nu t hc th c lm ni khng, bng T
Ti u phi l d ly, m ti lc ny mi ln nm th hai.
Khc hn vi d on ca ti, cc anh ti chng ai cho l vic ng bn, cn m ti sau
khi do d, cng bng lng:
- , th my v nh m hc ly. Nhng phi chm mi c!
B s ti v nh lu lng, nhng cng tin khiu hc hnh ca cc con.
Ti vc n xin thi hc, khng ng, mt ng gio ngi Php xa nay c ting l c, bt
hc tr phi ngi im nh phng trong khi ng ging lch s, v b ti ght nht, xem n
ca ti li t ra rt n cn, gi ti li:
- Anh c g kh khn? Anh l mt hc sinh gii, c tng lai m! ng nn b trng! ng ni.
- Tha ng, v gia nh ti phi dn v qu, nn rt tic khng i hc y c na- ti
vin c gii thch.
- ng tic thc. Sau ny, c dp tr li, ti s ni vi ng hiu trng.
Lc ny, ti khng thy ng ng ght nh trc. Th ra, ch nhn qua b ngoi, khng
th hiu c tnh cch ca con ngi.
S thc, c chnh l ti ght khng kh nh trng v cng v mun trnh g b, hy
c t do bay nhy , v bn tnh ti cng li.
Ngy , nh dnh dm c t vn ling, v cc anh ln gip mt phn, m ti gng

thc hin nguyn vng mt i ca mnh: c nh, c vn, c t mu rung. Tr li t
Cm Ging, b mua c my tha rung gn nh ga, ngay bn cnh ng xe la.
Cn nh chnh bng g, cht vch, kiu mi cao ro, c hin bn bn, mi lp tranh rt
dy. Tuy nh, nhng cng phng khch, bn th, phng ng. Chung quanh trng
nhng lung tc tin, hoa cc, cy o. Ngoi vn, bt u trng cy n qu chui, na
hay i.
Bn cnh, l hai cn nh ngang thp hn, lp tranh, l phng ng, bp. ng trc, trng
hng ro tre, ng sau, trng ra cnh ng thng tp n tn nhng lng xa. Cng vng
v c qunh, nu khng c mt nh lng ging v ngi trng tiu hc bn cnh, ban
ngy hc tr ra vo em li mt cht no nhit. Ni ny l ch tt nht tnh dng,
n tp bi v.
Mi ngy c my ln tu ln tu xung chy ngang qua cng nh. Tr con thng chy
ra cng ng xem, n tn lc con tu khut bng sau rng tre, ch li ln khi
trng bay ln tri. m n, khi ting ci tu cui cng v ting bnh xe rm rp rn
ng st mt dn xa ri, ch cn nghe thy mun ting cn trng r r chung quanh
tri -bao nhiu i cng vn th.
Thm ti v Tri Cm Ging, b m v ch ti u mng r v bt vng v. Ti mua
cc sch gio khoa t hc, k c ci ting Anh xa l. Bui chiu, hc xong, do chi
theo ng st, nghe gi thi vu vu qua ct giy thp, hay n ngi di bng cy a
mm si ngm ra ng rung. Nhng ngy gt hi tp np, ti cng theo mi ngi ra
rung. Lc ngh cng n cm np hnh m thm nng vi nhng ngi dn qu cht
phc. Ma lnh ti, ma phn gi bc tt ngang trn cc gc r ng kh, khng g d
chu bng chui vo rm m p.
m ba mi Tt, anh em H Ni v, quy qun trc my thng bnh chng, thc
sut m nu. Ti hm y, cc b, cc ch bn tp np v vic lm c, by bn l t
tin, hng nn sng chng ln vi mi thm ngt ca bt thy tin, ca hoa o cy
nh l vn.
Sng mng mt Tt n. Mi ngi trnh trng tp hp nh trn. B ti v m ti
ngi trn sp gii chiu cp , con chu mng tui, lnh phong bao. Ti n, r nhau
vo nh ng cu. Nm no cng m sng sc a, rt ng ngi trong ph n
nh. Nu khng nh sc a, th cng my c em h lm mt canh bt mit mi cho
ti khuya. Nhng th v nht i vi ti vn l mt mnh i th thn ti cc lng xm
chung quanh, nhng tp nh tranh m thm np sau ly tre xanh. Tri nng, ti i vo
nhng con ng t nh, m mt gia hai rng tre bn b ao vng ng. Thnh thong,
mt cn nh gch ln sau cy bi v mt, vi b nc bn cy cau thng vt y v Vit
nam. Vo bui tra im , ch nghe thy ling ru con vng ti hay vi ting ga go, ting
p nc ca vi c gi git o trn cu ao. i sng im lm v ngho nn, ai cng sng
nh vy khng bit bao nhiu i. V sau ny, ti bn ba nhiu ni, ti nhiu
ni th phn hoa, giu sang, no nhit trn th gii. Nhng lc no ti cng khng
qun nhng lng xm thn qu c hng. Ngay hy vng gin d l v sng mt cuc
i thanh bch trong lng xm Vit nam cng hnh nh khng bao gi thc hin c.
C phi l s phn khng?
Trong thi gian c th gi l m ny, bng nhin mt s bt hnh xy ra, mt tang tc
au thng m ti nay mi ln nh n ti cng vn ngm ngi kh ngui: l ci cht
ca b ti, ci cht lm cho ti xc ng su xa, rt lu mi v sau ny vn khng ngt.
T lc cn nh, ti lun lun ng tnh vi b ti, v b sng chu ng, ng cay hn ai
ht trong phn cui i, ngi con trai duy nht mt, tt c u do con du tn to
lm n. Bi kch m chng nng du khng mt gia nh no lc trnh ni. Nim an i
duy nht ca b l lng thng mn ca cc chu: v sng no b cng thp hng,
chm ngn n con trn bn th, ri ngi yn nim Pht vi chui trng ht en bng.
Khng bit ti nhng ngy cui cng ca i mnh, b ngh nhng g. Ti mong t y
lng l b tm c hnh phc trc khi nhm mt.
Chnh nhng xung t nghit ng trong gia nh chng ti gia my lp m chng nng
du, cng vi nhiu ni bt hnh ca ph n b tri buc trong l gio phong kin lc hu
trn x hi, l ti cho nhiu tc phm sau ny - th d nh cun on Tuyt ca
Nht Linh. Ring ti, lc , ti thy bn khon, khng hiu ti sao ngi ta khng sng
ho hp chung vi nhau c, m li kht khe vi nhau v nhng th qu nh nhoi khng
c mt gi tr g, v ganh t vi nhau v nhng ci v thc m ai cng kh kh m ly.
Anh em chng ti ng trc nhng cnh trng o le, bi t trong x hi v ngay trong
gia nh, t nhiu u c phn ng tm l su xa. V do , tnh cch phng khong,
nhy cm trc s vt dn dn thnh hnh. Quan nim v dn tc, v x hi, v vn ha
y quyt nh nhng hnh ng sau ny. Cuc i ca chng ti bc sang mt
giai on mi, vi s xut hin ca t bo Phong Ho b mi do Nguyn Tng Tam sng
lp.
Vng anh i trc, vng nng i sa
Cu ca dao ny quen thuc qu i vi ngi Vit ri, nn khng ai thc mc g. Nhng
nu suy ngh cho k, th n i biu cho mt quan nim phong kin h bi, y c danh
li c nhn. c lm quan, c n trn ngi chc, c khinh mit ph n...
Cho nn, khi anh Tam v nc, anh khng mng i kim cng vic lng cao, m chn
i dy hc trng t thc Thng Long. Cng nh anh Long t b c hi c th i
lm quan.
Mt thanh nin c tm hn, c ch kh cao thng, tt khng chy theo nhng th dc
vng tm thng nh lm quan, lm giu, vinh thn ph gia. T nh, chng ti khng a
nhng th , chng ti khng a quyn th.
Mt im chung na l my anh em u thch vit, v u c khiu v vit. Thm vo
, c hai ngi bn cng ch hng v cng c ti -anh T M v anh Khi Hng. Vi
nhm ngi nng ct ny, mt tp hp vn chng t c - v c l t c trn c th gii
na - hon ton c th ra mt t bo c gi tr v c c gi a thch.
Mc du lc c mt s bo, tp ch ra i, nhng ni chung, trnh cn thp v

cng l t, cha gy nh hng mnh. Phn nhiu, li vn vit v ni dung cha thot
c kiu cch so rng c, cha a ra c nhng kin, ch trng mi, to bo.
Mt khc, 1932 c hon cnh thun li hn cho s pht trin ca vn ngh. D sao, sau
cuc n p tn bo, x hi cng yn tnh hn. Bn thc dn cng cm thy cn phi ni
tay mt cht dp bt bt mn ca dn chng, cn khuyn khch th thao, ua xe p,
thi nga, hi ch, cng ca nhc, in nh.
Sau ny, c khi ngi ri, bn n l do ti sao cc anh b a y vo nghip vit vn,
vit bo trong khi hon ton c th kim c ngh khc danh li, th khng ai tr li
r rt c. Nh anh Khi Hng, c mt bn hi a ti sao vi gia cnh anh - ng thn
sinh l Tun Ph v bn v l Tng c- anh khng chy mt chn tri huyn no m
li lm ngh bo bp bnh, ngho kit ny, th anh ch ci ni:
- Cng chng hiu v sao c. Thch vit th vit!
T ch thch n ch thnh ngh nghip mt i, cng khng xa lm.
Nguyn vng mnh lit ci cch x hi cng vi ti hoa vit vn to nn nhm T lc
vn on.
Gia nm 1932, ti cn Cm Ging, thy anh Tam v anh Long c bn qua v vic ra
mt t bo, ly tn l Ting Ci. Phng theo t Le Rire (Ting Ci) v t bo tro phng
Le Canard enchain) (Con vt b buc) l my t rt c c gi hoan nghnh bn Php
H Ni chng ti cng tng c qua. Nhng bi chm bim khng nhng lm cho
ngi ta ci, m cn c ngha chm chc nhng th xu rm trong x hi. Nhng sau
t Ting Ci khng c cp giy php, v thc dn u mun cp cho mt ngi
tng du hc Php v. Theo chnh anh T M vit v sau ny Phm nhng ngi chn
chnh hc Php v u c t tng bi Php thc dn... n thc dn s t bo ci tung
tri s lm o ln c trt t ca ci x hi thi nt m chng n duy tr d cai tr.
Nhng anh Tam khng chu b tay. Vn li T M, anh Tam u c chu b tay. Anh xoay
v xoay rt c. By gi, nhn c t bo ca anh Phm Hu Ninh... anh Tam ngh...
nhng li cho mnh lm ch bt, ch cn mt cht tin thu bo. Ngi vit, bi v lc
cng sn sng.
S k ng may mn trong lch s vn hc, di s ch dn v t chc ca Nht Linh,
to nn mt nhm cy vit, mt vn n gn b vi nhau, tin ti mt tro lu vn ho
c o. Ngay trong nh c ba cy vit ri, cng vi T M l bn, li va ko thm
c mt ti nng na, l Khi Hng. Cuc i ca Khi Hng cng c th gi l k
l. Anh u T Ti ban Trit Hc - y rt him - nhng khng ra lm quan hay
cng chc g. Nh vn s lng mn tng lai quay ra i... bun, lm i l cho mt hng
du, chc mun giu to. Song c ngh s ca anh c l khng thch hp vi bun bn
qut quo nn thua l ri t Ninh Giang ln H Ni, Trn Khnh Gi (tn tht) vo
lm gio s trong trng t thc Thng Long. Ngay hi , anh vit cho t bo Duy
Tn nhng truyn vui hay x thuyt, cng vi my nh vn Lng Nhn Phng Tt c v
Tchya (ti chng yu ai?) i c Tun. Mt s bi na ng trn t Phong Ho (c)
v t Vn Hc tp ch ca anh em Dng B Trc. Nht Linh sau li vo dy trng

Thng Long. Hai ngi rt tm c, c ci nhn chung v x hi, v vn ngh, v c
chung hoi bo dng ngi bt ca mnh canh tn vn ngh cng vn ho t nc.
Nhm 5 ngi ny quyt tm sng to mt ng li mi, c v hnh thc ln ni dung,
m h tin chc l s thnh cng. H s b li vit so rng, nng n, hay o mo dy
i, dng mt li vn trong sng, bnh dn hn. H s chng li nhng th m h cho
l xu xa, rm i, hay lc hu, c h, h s dm ph phn c chnh sch quan liu, bt
cng, bng li vn chm bim sc bn can m. H s a mt bu khng kh mi m,
ti tn, lc quan vo trong ci ao t bo th truyn thng vn nng ln con ngi t
trc ti nay. H mun thay i, cch tn. Hc c ci m cc nhm khc thiu st -
l ci la.
Khng c ci la v mun vit, v ci cch x hi, v gip ch cho dn chng, th khng
c Phong Ho, Ngy Nay hay T lc vn on.
Mun ra c v duy tr mt tp ch, tt phi c s vn. M anh em lc ton ngho
x, lm g c tin? Ch ti k rng ban m anh Tam cm ci vit bi, li lo khng
bn c. Mt hm khng bit a hay thc, anh ngh nu bo th bt c nh va
i va rao bn sao cho k ht. M ti tr li mt cch thn nhin: Kh g m phi lo! Bn
khng ht th mang v cho anh y (tc ch Tam) gi cau cng tin.
Nhng, nh tri, s phn t Phong Ho cha n ni khn kh nh vy.
Vic u tin l phi qung co cho mi ngi bit . Theo ti liu, Phong Ho s 13
ngy 8-9-1932, c ng:
Mt cuc hon ci ln trong bo Phong Ho,
Mt s l trong l ng bo.
Mt ci mi.
n ngy th nm 22-9-1932
Bo Phong Ho s ra s mi.
Bn mt cch vui v v cc vn cn thit,
x hi, chnh tr, kinh t.
Ni r v hin tng trong nc.
C 15 tranh v, nhiu truyn vui.
Cn thit
Hot ng.
Vui v
...
Ai cn xem bo! Ai thch c bo!
Nn c Phong Ho!
Chc c nhiu ngi n ch ci s l ny xem ra th no.
V ng hn, ngy 22-9-1932, t Phong Ho b mi, s 14 ra mt c gi.
CHNG 5 - PHONG HO B MI RA I
ng nh nh vn N.V k li tr con m bo bn rong, va chy va la inh i, khp
c ph phng H Ni. Thin h t m xem, bo bn chy nh tm tui .
S bo u Phong Ha mi c a v Cm Ging. Ti cng t m c. Ti thy, trc
ht khc vi nhng t bo c, t Phong Ho l t u tin a ra tn ch r rng, t
ra nhm ch trng c mc ch, ng li ng hong, nh:
- Hng hi theo con ng mi, tm l tng mi.
- Khng chu khut phc thnh kin.
- Khng lm n l ai, khng xu phng mt quyn th no
- Ly thnh thc lm cn bn.
- Ly tro phng lm phng php
Ging nh mt tuyn ngn, th hin ch t lp, qut cng. Vi tn ch nh th, tt s
c c gi mn phc, nhng tt mnh s c nhng k th hn.
Mc t nh n nhn trang 2, c nhng bi chm bim nhng hin tng xu xa, xu
nnh, quyn th trong x hi, bnh vc cho cng l, cho nhng k thp c b hng, l
mc tr ct ca t bo. C nhng tn tc gi Nht Linh, Nh Linh (Khi Hng), v T Ly
(Hong o sau ny)... Ting ci y c ngha, khng ging nh nhng ting ci
th tc, v thc nhan nhn trn mt s bo thi . Ngoi ra, nhng mc truyn ngn,
tiu thuyt khng nhng a ra s thc, lt c nhng mu thun trong gia nh x
hi, gia ci mi v ci c, gia cng l v bt cng, t v nhng bi kch ca i ngi,
m bng mt li vn sng sa, tr tnh, d i su vo lng c gi. Mc du cn c nhng
ch non nt, thiu st, nhng ngi c qu thy mt ci g mi l, t ra nhng ngi
vit ny c lng chn thnh, tnh can m, c u c cao thng hn l vit ch
mua vui cho c gi hay sinh sng.
Ngay trong s u, nhm Phong Ho t ra c ch ch v rt t tin trong mun a
li mt lung sinh kh mi cho lng bo. Bi th sau y t ra c kh phch, khi ng
chm ti hai nhn vt lo thnh quyn uy. Mt l Nguyn Vn Vnh vi t Trung Bc Tn
Vn v ng dng tp ch, hai l Phm Qunh vi t Nam Phong... Hai ng Vnh v
Qunh qu thc c ti nhng ngi ta thy h qu o mo, c k i vi lp tr
phng khong hn. Ch trng chnh tr trc tr ca ng Vnh hay lp hin ca ng Qunh
cng ch l nhng bin php ci lng trong khun kh thc dn. Ngi ta cn ci g tr
trung, mnh bo hn.
Nc Nam c hai ngi ti.
Th nht x nh, th hai x Unh.
Mt x bo nng rung rinh,
Mt x lu u nh hnh c hng
Khng vn ling, chng rung nng.
Ch em d lun bn bun lm giu

By gi ang xi xi nhau
Ngi cu lp hin, k cu trc quyn.
Tha cc ngi, thc vi tin.
Mun xem chin u, qung tin vo y
Ch riu Vnh v Qunh bn bun d lun c th hi qu ng, nhng chm bin cc ng
v quan nim chnh tr l ng. ng Vnh v sau qua i cn Phm Qunh ti 1933
th c triu vo lm Li b Thng Th cho triu nh Bo i, trong mt nhng lp
ngi mi, khng cn ai nhc ti na.
Trn bo Phong Ho, cn thm mc phng s, t thc v cc hin tng x hi ng ch
. Ti nh c thin H Ni ban m ca Vit Sinh (Thch lam) v Trng Khanh (mt bn
vit). Trng Khanh ghi c nhiu ti liu sng ng ca i sng nhng gii sng v
m... thuc phin, c bc, ma c, im... v Vit Sinh vit thnh vn lm cho
c gi thy c nhng b n, o le, au kh ca nhng hng ngi c bit y.
Nhng bi th chm bim ca T M li l mt c sc khc ca t bo, d i vo trong
cc tng lp ngi c, v c v Vit nam nht, so vi nhng truyn ngn, th mi phng
pht c mi v u Ty.
Nghe ni bo bn rt chy, rt c hoan nghnh, c nh bt lo, khng phi a bo
v cho ch Tam gi cau na. B ni chng ti c a ra an tng ti mnh t do mt
thy a l chn gn gc cy a mm xi, cch m con trai b khng xa lm. ng
cng tri nh ti, c th nhn thy cy a ln y. Ban m, v khuya, c th nhn thy
nhng con ma chi lp lo bn gc a. Khng bit trong c linh hn b ti hay thy
ti khng? V n by gi, hai nm m cn nm nguyn ch c khng?
My tang tc lin tip ti tri Cm Ging - a con gi th hai ca anh ch Tam v a
con gi ca anh ch Hai u bt hnh qua i, khin ti cm thy bun thng v hn.
Nht l n m, bng ti trm ln tt c cnh ng hiu qunh, trong nh ch cn
my ngi c n, cng thy c n.
Gia nh quyt nh dn ln H ni , v li ti cng cn ln sa son thi T Ti. Ln
ny, do cc anh gp tin, chng ti thu c mt cn nh hai tng, cao ro, rng ri,
c cng st c ng lt si hai bn trng hoa, cng na, i. y li rt gn nh bo Phong
Ha v cng mt ph Quan Thnh.
Cc anh C, Hai, Ba thnh gia tht c ri. Tt nhin phi n lt anh T (Long). Sau
mt thi gian mi manh, xem mt (li xem mt!) mt c gi nh con mt, ng b
mt, ch c hai m con vi nhau. D sao cng l dp hay i vi ti, v ngh h nm y,
hai gia nh hn nhau ra tm b Sm Sn, mt ni ngh mt c ting Thanh Ho.
Cng vi m, ch C, anh T v ch Th, n Thanh Ho ri chng ti ngi xe ti Sm
Sn. Con ng rng ri, hai bn trng nhng cy phi lao xanh rn, gi bin t xa thi
vo khin ngi ta cm thy khng kh ti mt khc hn vi thnh ph.
Nh gi c mt bit th gn b b, cn chng ti th thu mt cn nh hi xa mt cht.
m nm nghe ting sng m khng ngng ngoi kh, v gi thi vi vu qua ngn
cy phi lao. Sng sm, ra b b, ng sau rng cy, mt bin mnh mang hin ra, lp
lnh di nh mt tri. Ngoi xa, nhng cnh bum nu ca dn chi. Ti mt u bi
b, mt mm ni cao ng chn nhng ln sng bc x y nhau t xa vo b.
Ch ny do ngi Php khai thc, nhng bit th p ton l ca Php hay mt s t
ngi Vit giu c. Du khch a s mn phng hay thu ngay nhng nh lu dng trn
bi ct. Chiu hm , chng ti ra bi bin. c khng t nam n mc o tm chy
tung tng hay ng bi rn di nc. Ch Long tng lai l mt thiu n cao, hi gy,
trng tro. Mi u cn hi ngng ngng, t ni nhng khng bao lu sau, do khng kh
vui v chung quanh, tt c thnh ra nh quen thuc t lu. Chng ti chy trn bi
ct, ui theo nhng chm c ri bay theo gi, hay rnh bt nhng con d trng nh xu
mi khi nc bin rt ra li nh ln xe ct - mt cng vic khng bao gi ngng.
Bui sng, l lc dn chi ko li ln bt c. ng xa, nhn hnh tng nhng ngi ci
trn ging nh nhng bc tng ng vm v di nng sm. C l nhn vt Vi trong
mt truyn ca Khi Hng l do i tm b m nn - nhng i sng cc nhc, kham kh
thc ca ngi dn chi quanh nm vt ln vi sng gi c nhiu th ng t hn l mt
mi tnh lng mn min cng gia nhng lp ngi khc nhau. V i tm b Sm Sn
a li kt qu tt p, mt m ci vui ti. V c du l con mt, anh T bng lng
gi r, ti cn nh ph Hng Vi, x ca vi trng tiu hc c ti hc.
- Ch xem, u t bo vit th ny c c khng?
Anh Nguyn Kim Hon, lc y gi vic qun l trong ban tr s nh bo, a mt xp
giy hi ti. Mt iu t ngi bit, l anh rt thch lm bo, v thch c ring mt t ca
mnh. T ny, anh cng mt ngi bn cng tc, ni dung gm vn x hi, vn ho,
thng tin, kh nh, tm trang. Ti sn lng gip v trnh by, v vit mt bi tp k
- lc ti bt u vit trong bo Phong Ho. Tn t bo ti cn nh, v v sau, n
cng cht yu v thiu vn v cng thiu bi na.
Nhng sau, anh tr thnh anh r ti. Sau khi anh T kt hn, m ti tr v Cm
Ging. Hai v chng ch Nm v anh Su dn i, thu mt cn nh bn Yn Ph.
y l mt cn nh vung vn, nm di b , bn mt lch nc v nhn ra nh lng
Yn Ph, v qua nh lng ln mt nc H Ty rung rinh mi khi tri nng. Cnh h nn
th, thm vo , hoa o thng n r v ma xun trong lng Yn Ph, Cng khin
cho ngi ta qun mt phn no cnh ngho nn trong i sng.
T , chng ti kt duyn vi lng Yn Ph v H Ty cho ti mi mi my nm sau,
khi thi th chuyn ng kinh hong.
Ty H c danh s,
Nh th nh tranh (Huyn Kiu)
Mi nh tranh ny, ti nay cng vn khng m trong k c ti. V n lin h ti bao nhiu
k nim vui bun trong i sng gia nh, v ring trong i sng ca ti. Danh s k trn
l anh Su - Thch Lam. Khng bit t ngy no, anh ra ring, m anh ly v lc no
ti cng khng nh. Khng ging nhiu gia nh c truyn, anh em chng ti t khi ch
n vic ring ca mi ngi. Mt mi nh tranh ngay u lng Yn Ph, bn b H Ty,
t xung r vo con ng gch, qua nh lng l ti. Cn nh nh nn th, np ng

sau hng ro tre, c cng g ra vo. Nh ba gian, cng cao ro, sng sa. C thm rng
trng ra mt h. Ngi trn nhp chn tr, nhn xung mt h mnh mng, vi trc
mt l trng Bi, bn tri l con ng C Ng, nghe nc v nh vo b di chn,
th cm gic nh xa trn tc.
Ch Su l mt ngi n b hin hu, cht phc, rt nim n i vi cc bn vn chng
ca chng, thng hay n t hp ung tr hay c ph, c ngi n hc bi hay bi
thuyn. i sng ch Nm hay anh Su cng thanh m nh nhau, v lng rt t. Lng
to bo ch duy tr qun o ti thiu, ngy hai ba cm vi rau u, vi t tht c
dnh cho cc con nh. Ch c khi no xut bn mt cun sch, i sng mi c y
hn mt cht.
n y, tt c bn hi, th th cn rt li ngi em t thn phn ra sao? Ti cn nh
tui, li ng i hc, tt nhin l c thn ri. Khng c ch nht nh, c nhin l
phi nh du kch, nay nh nh ny, mai nh kia. Nhiu khi khng tin, th i tr. Mt
li sng thng thng cho hc sinh thi y, tuy c v km nn np v lng bng di con
mt ca mt s ngi. M ti c v d di hn:
- M v Cm Ging ri, con mun u cho tin hc l c.
B c v tin tng ti s khng h hng. Cn cc anh ti theo thi quen, chng ai
ng g.
Ti n vi mt s bn, xem ra ton l qy s c, t ching giang h - ngha l
my ni khc ti. Nm , thi bng T Ti phn th nht, ti trt v chui tuy
cuc b hi tai trc k thi. Nguyn nhn l khi khu th, gp ng gim kho hc ba,
bt ti c mt on truyn David Copperfield ca Dickens. Ti gn c c, cn ng ch
ngi ci. Sau ti mi hiu, v ng chng nghe hiu g ht vi ci ting Anh l tai ca ti.
Tt nhin l trt, v nh hc li. c tin ti trt, gp ti nh bo, anh Tam v vai ti
an i:
- Thng bi l s thng cho nh binh. Sang nm, ti tin chc ch s thnh cng!
Mt iu an i cho ti l, trong s anh em cng tr, khng ch c ti trt v chui,
m phn ln cng chung mt s phn. Mt chng tn l Nhung, trc ngy thi, chc mm
ln ny s bng Thnh Chung, s v qu vinh quy bi t v ci v ngay, nhng lc
treo bng li khng thy tn mnh, tuyt vng, v nh b c ba cm v nm l sut hai
ngy khng ni nng. Mt chng na, thi T Ti bn x phn th hai, cng b nh rt,
nhng vn thn nhin, ti n cng my bn xung ph Khm Thin gii su. Xin ni
r l trong bn khng c ti, v cn qu nh tui, cha t cch. Th l li phi cuc
mt nm na. Phi nhai li nhng bi c nht l ting Anh kh khan. Cng may, nm y,
ti bt u bc vo ngh vit bo, lm th, nn th gi cng d tri qua. Mt cch cht
vt, ti cng qua c phn th nht bng T Ti Ty, nh ng gio chm ting Anh d
di, cho mt im khng n ni qu thp. Nhng, phi i din vi phn th hai, lm
sao y? Theo kin ca cc bn, mun n chc, nn xin vo hc trong trng Trung
Hc Albert Sanaut. y l mt trng qy tc hn, nhng gia nh cng ng cho ti
vo hc, d tin hc ph hi cao. Mi thc dn ca trng ny tt s nng n, nhng

nh phi chu.
Nm trn mn Ca Bc v gn ph Ton Quyn trng ny trng cao ro, lch s hn
trng Bi nhiu. My to nh ba tng vy chung quanh mt sn rng ri si. Hc sinh
c ngi Php, nhng a s vn l ngi Vit. Lp Trit hc ca ti c mt im l l c
nm n sinh ngi Php, trng cng d coi, nn bun t. C ci l my c u c v
lnh nht, nu khng ni l khinh ngi. L nht l trong bn, mt c xinh p nht, i
mt xanh trong, m hng, thn hnh nh mt c o xi-n trn mn nh M do - m
chc cc chng trai trong lp u thm yu- li c v ho nh v d dng ni truyn
nht. iu ny c ngi lm chng: mt bn hc cng lp may mn sng n tn ngy
hm nay, anh Trn Trung Dung. Qu t nht nh l khng to lm, v chc con To
xoay vn, nn qua 60 nm sau, anh Trn v ti li gp nhau ti qun Cam, Hoa K, v
cng ung c ph ti nh mt bn gi Huntington Beach. Mi ngi mt cnh ng,
nhng ng no cng a ti qun Cam, v chc u cn nh ti c bn hc hoa khi
thu cn tr. Anh Trn Trung Dung nay ra ngi thin c, anh mt v an tng ti qun
Cam, min nam Califomia, Hoa K.
p li thi ca my c m, chng ti ch gi mt th im lng cao ngo. V chng ti
c cch tr th dn tc bng chim u th trong vic hc. Thnh tch ca cc c lc hu
kh xa. V trc kia, ti a c nhng sch trit hc, nn c ng gio s dy mn
Trit mn, nhng tc vn ca ti thng thng ng ch sa cha rt t v khuyn khch.
Vic ny gip cho ti rn luyn li suy ngh khoa hc v o su vo mi vn
Mt ng gio na, cng ng ghi nh i vi ti, l gio s L Thnh . ng L dy Vit
Vn, v ng hay theo di bo ch v vn chng thi . C mt ln, ng hi ti, khng
phi v bi hc, m l v tnh hnh t Phong Ho, v khuyn khch ti nn c gng vit
nhiu hn na. Ngi cao ln, b v, nhng ging ni ng li rt n tn.
Cui nm, d khng dc ht sc n tp cc bi v, nhng may mn ti cng c gii
nht trong lp v tng i d dng qua c phn th hai bng T Ti, trc v hn
hoan ca mi ngi.
CHNG 6 - TO BO PHONG HA: ANH KHI HNG, MY HA

S NGUYN GIA TR, TRN BNH LC, LEMUR
V
Vo cui nm 1932, ti n thm to bo Phong Ho.
To nh c th gi l lch s ny c v mt vn ho ln chnh tr, chng kin bao s
kin tng xy ra trong mi lm nm. 80, ph Quan Thnh, ngay gc ng Quan
Thnh v Hng Bn. C hng ro st, c cng ln ra vo. My cyy bng cao trng hai
bn ng, ma thu ti, l bng thng rng v bay vo trong sn. Con ng xe
in Bi chy ngang trc cng.
Mt to nh hai tng, c sn rng bao bc. gia, bc ln thm, l phng tr s v nh

in: Mun ln to son trn gc, thng r sang bn cnh, qua mt khm tre ng Ng
thn mu vng. Ch ny, mi ngi lc ri thng bc gh ngi chuyn tr, hay nh
bng bn.
ng sau c thang ln gc, bn tri l phng ca hai v chng Khi Hng, cn gia l
to son. Gian gia lm vic, gian bn l phng khch. Trong cng, cn c hai bung
nh ti liu, my mc cn thit.
Ti cha gp Khi Hng bao gi. Nn khi bc vo phng khch, mt ngi thp nh, da
mt ngm ngm en quay ra, ti ng ng khng bit c phi l anh khng. Khi c mt
anh gii thiu, chng ti bt tay nhau. Trong lc bt tay rt cht, khng hi ht nh mt
s bn khc, ti cm thy anh l ngi rt nhit tnh, d i vi mt ngi tr nh ti.
i mt anh lanh li, i mi hi tr xung, nhng ci ni rt c duyn, nhanh nhu. V
gy nh, mi li hi thm, nn c ngi ni anh nghin thuc phin, thc ra oan cho anh.
T lc u, thi anh rt chn thnh, coi ti nh ngi bn v cng l em t trong
nhm, khng h ln mt ngi ln. Thnh ra, ti cm thy d chu nh trong anh em
mt nh. Hm , Thch Lam c mt, Khi Hng nhanh nhu t pha c ph cho chng
ti ung. Th c ph en c, v rt nng. Truyn tr mt lc, my ngi gi bn c
tng ra. Khi Hng hi ti c thch nh c tng khng.
- C th xem, anh cho vi n mt vn i. - Thch Lam gi .
Khi Hng xem ra c v khinh ch, by c xong th va i nc va gt g truyn gu.
Nhng i nm nc ri mi bit mnh h, lm vo th yu, sau kh nhc lm mi g ho
c.
- Hu sinh kh y- anh ni.
Anh khng bit tuy cn t tui ti cng c qua cun qut trung b. Vn sau, chi vi
Thch Lam, anh li phi chu thua. Mt c im chung cho Khi Hng, Thch Lam hay
T M, Th L, nh Nguyn Tun thng a, l u c b ngc Omega c, c ngha l
lp kp nh chic ng h eo tay mng dnh. Song im ny chng phi l c quyn
ca cc anh, m nh V Trng Phng, V Hong Chng my anh khc cng vy. r
i sng ca h thi y ra sao.
V lun trong ta bo, nn Khi Hng c th coi nh Tng th k ta son. Thch Lam
cng thng xuyn v kim nhng bi phng s. Nht Linh x l cng vic chung
v xp t k hoch ni dung mi s. Cn Hong o v bn i lm nn bui ti hay ngy
ngh mi ti. Nhiu khi anh em phi lm vic ti khuya mi ra kp bo. Mt im m
Phong Ha ch trng nhiu l nhng tranh v, hot ha, khin cho t bo linh ng hn
v hp dn hn.
Lc u, ngi v chnh l Nht Linh - ta cn nh anh hc ti trng M Thut. Sau
, mi thm mt s ha s gip vic.
C ngi a ra y kin, lm mt s Xun c bit, vi ba mu, nhiu tranh v. Ngi v
tranh ba l ha s Trn Bnh Lc. Gp anh ln u, ti rt c cm tnh vi nh ha s thy
ln nhng vui tnh, hay ni a. Cn nh, tranh ba nm y v hai thiu n o di tht
tha, yu iu, ng bn gc mai hi hoa b vo lng. Thc tnh, bc tranh cha c trnh
ngh thut cao, nhng v mi m nn nhiu ngi thch. Di bc tranh, c bi th
cm ca Thch Lam, bi Ngy Xun hi hoa:
Ngy xun, ch em i hi hoa,
Rng mai, ng di gc mai gi...
Hoa mai trng xa trong xun ti,
Mt ch mt em xun my mi
Gi xun! du dng t o lay,
Gi xun! hoa mai tan tc bay!
Em tay nng gi ch vin cnh
B a hoa mai vi l xanh
Ngy xun cnh hoa m ht mc
Hi hoa, hoa ri vng mi tc
Tic hoa nn hi gi hoa y
Mt gi hoa xun nng chu tay
Ngi v tic xun bit cn ai?
Cn li trong vn xun vi mai.
Tranh v th u nhum v m m, du dng, tr tnh hp vi tm tnh ca nhng thanh
nin - hay khng thanh nin- cc thnh ph. S bo xun bn rt chy. Sau nhiu
bo cng ra s xun, c th, c tranh thiu n - thnh mt th mt cn truyn n tn
by gi, na th k sau.
Rt tic l v sau, Trn Bnh Lc mt qu sm. Nhng c my anh T Ngc Vn, Ct
Tng (tc Lemur - ting Php l bc tng) Nguyn Gia Tr gip vic.
T Ngc Vn, chuyn v tranh sn du, l mt trong nhng ha s ti nng nht. Anh
ngi cn b nh hn c Trn Bnh Lc, tnh tnh im m d thng.
Lemur l mt chng dong dng cao, nhanh nhn, vui v. Anh kht ting khng v ti ha
ca anh, m v anh ngh ra nhng mu kiu o tn thi cho ph n, gi l kiu o
Lemur. Hon cnh x hi thay i, tng i yn n. Nn cc th vui chi, th dc,
vn ngh c mi trng pht trin. Ti cc thnh ph, nht l ti H Ni ngn nm
vn vt t Thng Long, gii trung lu c nhng nhu cu ring. Ph n c nhiu dp
ph trng sc p, qun o kiu c- o cnh trng, qun lnh en li thi. Ti cc
ph hng Ngang, hng o, Trng Tin ti n tp np thanh nin i do ph.
Mnh i, c i b H,
Cng ta n kem ko da,
C i i mnh nh...
Cu Lu Thy Hnh Vn ny rt thnh hnh lc . Li cn c qun o lng ly hn khi
i xem ht, xem in nh
Thng n bt tri vong quc hn...
Chc nhiu ngi sng thi y bit kiu o Lemur l th no. l mt th qun,
o di Vit nam i kiu, phng theo li m. Ai xem qua phim S th cng r. Mi
th mi thc, nhng qu lai cng, rm r, nh c o qu cao, vai bng, eo lng qu

tht, li thm vin ng ten dim da, lm mt v p t nhin ca chic o di Vit
nam. Nn khng bao lu sau, n thnh ra c l hn c nhng kiu o c.
Mt ln, Lemur, Th L v ti, cng mt thiu n i chy hi cha Hng, vi mc ch
lm mt bi phng s. Lemur bn v v phc cnh ni rng, cn chng ti v ngm cnh
thin nhin, cha, ng. Khi ngi ngh cha ngoi, Th L t m hi c bn v ci kiu
o Lemur, th khng ng c bu mi mt cch tinh nghch:
- Nhng mu o y ? Th anh y c biu em, em cng khng mc.
Lemur ngi im, khng ni g. V chnh anh sau , cng gc cc kiu o anh v vo t.
Cn anh Nguyn Gia Tr th li khc hn. Thot mi gp, thc kh ngh y l mt ngh
s ti hoa. Tng anh rt c bit. Ti lin tng n Trng Phi. Ngi cng thp, tc
bm sm, lng my rm, b ru quai nn lm xm chung quanh i mi hi dy. i
mt anh cng khc ngi, mu xanh bic v long lanh nh mt mo. Nhag bit anh ri,
mi r bn tnh hin lng v khim tn ca anh. Anh t ni, cng t tranh chp hay k
g v mnh.
Lc trc anh v sn du, sau i sang chuyn v sn mi, v anh thnh cng vt
bc. Mt ln, ti n thm xng v ca anh chn Thy Kh. Xng v thc l ln
xn, v trt t. Nhng bc tranh, bnh phong v cha xong ba bi khp ni trn mt
bn, t, cc th bt, giy, cc th mu v vng, bc thc v rt nhiu v trng
vt lung tung. Nn nh, i sn mi, v trng l mt vt liu rt quan trng.
Hm y, chng ti gp mt c ngi mu, coi c v ng rung nhng cng mnh khnh,
yu iu... c l v th m nhng nhn vt trong tranh ca anh phn ln l nhng thiu
n bay bm tung tng, hay nhng nng tin ma trong my. Hnh tng L Tot u
tin do Nht Linh v, sau do Gia Tr sa i i cht. Cn X X v Bang Bnh th do
anh Gia Tr ngh kiu. Nhiu c gi lc thch v ch ci nhng ci ng nghch, u
tr, nh qu hay hng hch, quan dng. Nhng cng c ngi cho rng khng nn ch
diu qu ng, nhng th ng ngn, u tr khng phi l li nng dn bn thn m do
x hi, ch thc dn km hm trong tnh trng lc hu m ra. Bang Bnh qu thc
nn ch diu. thc nho bng nhng ci gi l nh qu, xt cho k, cng l nhn xt
thin lch ca nhng tng lp thnh th i vi nhng ngi thn qu.
T Phong Ho c hoan nghnh v tinh thn sng to, ci cch, v tin b, v ng thi
v gi tr vn chng cao, v nhng tc phm xut chng. Nhiu u im hp li, li l
mt tp hp ca nhiu tc gi ti hoa khin cho nhm ny tr thnh i biu cho c
mt tro lu vn ngh mi.
Nhng ngc li, cng c mt s ngi kh kh m ly qu kh nn bc dc, bt mn,
ngoi ra cn mt s ghen ght, ganh t. C ngi v ngc than thn i! Phong Ha suy
i! (T Phong Ho ph hoi phong ha). Ci cng t nhin thi.
Ni cho khch quan mt cht, Phong Ho v T lc vn on ra i vo mt thi im
c bit trong lch s Vit nam di thi thc dn. Nhng nm 1927 cho ti 1932, nhiu
cn gi bo a ti xo trn nng n trong x hi, m cao im l cuc khi ngha
ca Vit nam Quc Dn ng nm 1930 v nhng vn ng ca nng dn ti Ngh Tnh

do ng cng sn ng dng thc y. C hai pha u b thc dn Php n p tn c
vi bao nhiu bn n t hnh, kh sai chung thn v tri tp trung. Tnh th n nh tip
theo sau l n nh dng trn khng b, mt th n nh b mt.
Chnh bn thng tr ngi Php cng cm thy nh th, nn i sang dng sch lc an
dn xoa du bt mn v li ko dn chng sang nhng hot ng v hi. Chng a
vua Bo i v hi loan v reo rc nhng hy vng duy tn la gt vo nh vua tr ny
cng vi s dng hc gi Phm Qunh lm bung xung. Mt mt, chng h ho nhng
phong tro th thao hp dn nh thi ua xe p sut ng dng hay nhng cuc ua
qun vt vi Chim-Giao. Ngoi ra, cn phong tro n chi, mc qun o p, nhy m,
bu hoa khi. Phong tro qun o kiu Lemur cng bt ngun t . Li cn phong tro
ua i ngh mt, ln ni, i tm bin Sn, Sm Sn, Cap Saint Jacque... Nhng tim
nhy, chi c u, thm ch tim thuc phin, sng bc mc ra nhan nhn. Ti t ngn
nm vn vt, thanh nin ko nhau ti nhng ch tn tui nh Khm Thin, Ng T S,
Bch Mai v nhng ng hm gia thnh ph. Cc rp in nh cng cht nch ngi ho
hc xem nhng phim hip s, cao bi min Ty Hoa K hay nhng phim lng mn vi
nhng c o M, Php tuyt sc.
CHNG 7 - GP T M TH L D
Do , nh anh T M bn , khng r gn Cu Giy hay Lng. Mt hm, ngy
ngh, anh r cc anh em n thm nh anh. Cha bao gi, ti thy st rut nh th, v
anh p xe mt cch qu t tn, nh i do mt, lm cho mi ngi thng phi dng
li i.
- Anh p nhanh hn mt cht c c khng?- Gia Tr hi gt.
- Vic g m vi? - T M im nhin p - Sp ti ri. p nhanh qu, nh c hn
no trn ng m vp vo th cht...
Mi ngi u phi ci.
- Cn thn v y ny- Khi Hng xu xo, t v ng tnh.
Cui cng, ri cng ti ch. Mt cn nh nh, c k, nhng thong mt. Chung quanh
c t trng cy. Trong nh c n s. i sng nh th ngho, thanh m qu. S
lng thp, tin nhun bt cng khng c bao nhiu. Nhng anh thy l y : gia
nh m thm, th c nhiu ngi yu chung.
T M l mt nhn vt t bit. Trng b ngoi, khng ai ngh mt ng phn bnh thng
Sng vc i, ti vc v li c ti vit th chm bim nh th. V li, tnh tnh anh hin
lnh, khim tn, t ni.
Ba cm gia nh khim tn, ch c tht ln luc, lng heo, u rn chm tng. Thm
vo, mt ly bia Hommel hay ru Vn in. Sau cph en l ti mn thuc lo quc
hn quc tu. Nhn anh, thc gy nh con hc. V th, vn bit hiu T M ca anh
vn c ngi ta bn khon. Nghe ni, trc khi ly tn ny, anh cng ngh i ngh
li. T th c ri, nhng T g mi c ch?
- C T Xng ri, hay ta ly ch T M i li, ngi ta d nh - Khi Hng gi .
- T M ? Nghe khng n lm.
Thch Lam cho rng ch T M km b thanh nh. Ngi gy, mt xng xng, b ngc
lp, khng hp lm.
Nhng sau ri, anh Hiu cng chn tn T M, khin ngi c ch .
Tuy bn hc thi, ti cng thy nga tay, mun th vit. Mi u l my bi bn lun
ngn v hin tng x hi, v phng s ngn v i sng dn ngho, hoc v nhng ni
hi h, du lch. Ri, ti cng bc vo lng th mi.
Th mi xut hin chm hn i vi cc th vn khc. Trc 1930, l thin h ca th
th ng, hay th lc bt vi ni dung nht nho, khng lm ai rung ng. Nhng bi
th lng mn, tnh cm, nh Lamartine khc cho Graziella, hay Beaudelaire, Verlaine
r.
Ti i theo gi xu, a ti i y i ,
ging nh chic l kh... (tm dch t Php vn).
Hay th hay nhng qu thc y m qu, khng thch hp cho lm i vi nhng thanh
nin Vit ng sng cuc i n l di ch thc dn v cn bao nhiu nhng cng kh.
Nhng ti cc tng lp thnh th, trong hon cnh tng i yn n, nhng vn th lng
mn, than khc tm c th trng.
Xe chy ti ga Lng C, cu th no ca Phan Khi, thc ra n ng nghnh, v cha
l mi lm, ch mi thot khi quy lut c. Mt s nh th b ng Lut, lm theo li
tm ch mt cu - th Sonnet ca Php, d din t t tng, khng g b. Sau ny l
th dng nhiu nht cho th mi.
Ti gp Th L ln u tin cng to son, cng ng ngi nh c. Ngi khng cao,
mt hi vung, cng gy, ming ci rt c duyn. Tuy gy, nhng ci bt tay ca anh
rt cht, t ra anh rt nhit tnh. Ging nh Khi Hng, anh mc b u phc mu xm,
i m d, n ni nho nh, chm ri. V thn hnh gy m, v nc da xam xm, nn
nhiu ngi cho anh l nghin thuc phin - vic ny c thc, nhng lc anh cai
c.
Do vic gi my bi th n bo Phong Ho, Nht Linh hn anh n to bo. Gp my
anh Khi Hng, T Ly (Hong o) anh c c v v thi nhit thnh ca cc anh
em. V sau, Nht Linh nhit lit gii thiu Th L trong bi Nguyn Th L, mt nhn
vt mi trong lng th mi
Bi th u tin ng ch ca anh l Con ngi v vn trn bo s Tt. Cng trong s
, c bi Thin Thai ca anh, mt bi na, u l Cnh o Xun - ti lm, k tn
Trng Bch, v cn bi ca vi nh th khc.
Th L, c v ni dung v hnh thc u mang li mt lung gi mi cho lng th. Hi
, lm th cn c Phm Huy Thng, Bng B Ln, v vi thi s khc.
Chnh ti cng khng hiu ti sao li thch lm th mi.

ng ra th i vi ti, vn xui thch hp hn. Lc cn b ti tng vit truyn ngn,
v lc u, trn t Phong Ho, ti cng gp t bi vo mc T nh n nhn, mc Ht
u dn. C l lc c dch th -dch y c ngha l mt bnh dch - theo sau dch lm
bo, dch vit vn... v sau nhng ngy gay go, cng thng my nm va qua, u c
ngi ta, nht l thanh nin cc thnh th, lng mn ho. Ngi ta thch ngm trng
v my, t hoa v nc, tnh cm nam n trc y b tri buc, nay c d dng
a ln trn mt giy. Ngi ta, c bit gii p, bin thnh a su a cm. Cho nn
thi s cng ua nhau ra i.
Phan Khi, Th L, Lu Trng L... ri c Phm Huy Thng, sau mt ti nh hn, ng
thi l Tng Bch, Bng B Ln, Trn vn Kin- th hay nhng i th qu ngn ngi.
Ring i vi ti chng c ai c v, hay hng dn ti trong ngh vn th. C ngi ngh
rng, trong gia nh Nguyn Tng, chc l do Nht Linh du dt, ch bo cc em m
thnh ti. S thc khng ng nh vy.
Nht Linh l ngi i tin phong, c c sng to v dm lm, dm nu ra nhng kin
ci cch, ng thi li c c t chc. Nhng v t tng ci cch, v ng hng vn
ngh, theo ch ti bit, th cc anh em cng u c ngh chung. V li vit th hon
ton mi ngi c mt sc thi ring. C tnh ti lc khng thin v nhng th tnh
cm c nhn, cho nn th u t v cnh thin nhin. Bi u, ti nh mang mng ly
tn l Cnh o u xun ni v hoa l, cnh tri t trong lc i xun. Khng ng li
c mt s ngi . Ha s Ct Tng cho l trong c nhiu hnh tng p v do
, v sau anh v mt bc ha u xun.
Hu sinh kh u, mt ln ti to son, Khi Hng pht biu kin. Anh khng ng ti li
bit lm th mi... Cn Th L th lc no cng xu xo, mm ci rt c duyn, anh
khng s cnh tranh.
Vic hc hnh qu bn, nn sau ti ch sng tc thm my bi, trong c bi Nng
tra h, t v cnh ng lng qu di nh nng bui tra ma h. Ngy , bi ny rt
c ch , v t nh th no chuyn v ca tng t nhin. Phm Huy Thng c vit bi v
th t t nhin v dn dn, c c gi gi ti l tiu Leconte de Lisle mt nh th Php
xut chng.
Tic rng i sng tc th mi ca ti cng qu ngn ngi, phn v bn rn, phn v
ht hn th, u c trng rng, kh khan - khng ng nh li inh Hng vit: l mt
trong ba tiu qy - Huyn Kiu, inh Hng, Tng Bch tuy hc bc s nhng c c ngh
s khng km cc anh em. Tuy v sau, ti c vit vi truyn ngn v phng s, nhng
i sng tc vn ngh phi t on theo bin chuyn ca tnh th. V t u thp
nin 40 tr i, i sang vit bnh lun x hi, chnh tr, tuy trong thm tm ti vn
thch vit th vn. Trong cuc i ln ln v sng gi, l phn nui tic nht. C l
chnh v ti cht chn ngh y, mt ngh i hi qu nhiu th gi v qu vt cht...
Sau khi ra s Xun, my anh em, trong c Khi Hng, Nht Linh, Th L, ho s Lemur
-ngi v tranh trong s ny- ko nhau i do ph, ri r sang ng C Ng di hai
rng cy xanh qua n Quan Thnh, cha Trn Quc. Mt bn l h Trc Bch xinh xn,
mt bn l h Ty mnh mang.
T trn Yn Ph nhn xung, nhng ngi nh nh nm gia ln nc long lanh v
nhng vn hoa mu sc. Ma xun, trm hoa ua n. Vo su trong lng, vn no
cng trng o, mu hay hng ni ln trong mu xanh l cy. Ngoi ra, cn mu
cc, thc dc, hoa mai...
- y thc l mt o Nguyn- Th l ni.
- p thc. Nhiu hnh tng, nhiu mu sc, ging nh trong my bi th. - Lemur ch
vo my lung hoa bn ng, bo ti.
Chc l cht nh ti mt bi th, Khi Hng gi :
- Nhng tic l ch thy hoa, m khng thy ngi, cha , Ri, nh mun th kin thc
ca Lemur, anh c hai cu th, khi chng ti ngi ngh bn b h.
Trc sau no thy bng ngi.
Hoa o nm ngoi cn ci gi ng
- Ai vit ra cu th ny? - anh hi.
Ai cng u bit c ch c nh ha s ng l c bng ngi th tuyt, thm vo
tranh v, nhng anh chu khng bit ai l tc gi. C n th Kiu anh cng khng thuc.
Lc , trn H Ty phng lng, mt nc lp lnh di nh mt tri, ch c my chic
bum pht ph ngoi xa. Th L vn l ngi trm lng nht, ngi trng ra cnh thin
nhin trc mt. Nhng pht , c l l nhng pht m m, trong lng nh nhng nht
ca chng ti, v t phin no nht. Ti cn nh mang mng hai cu th ca anh:
Mt h nc phng nghim nh gin,
Mt ng hng a, khi to m.
Khng bit c phi bt ngun t lc ny khng?
S phn long ong ca vn ngh s thi y, mt phn v sut i phi i thu. Th L
cng kim nh ngoi thnh, v r hn v tnh hn. Cn nh, cn nh nh ca anh thu
ngay ng ci, x trc p Thi H v g ng a c ng xe in H Ni - H ng
ngang qua ca. Nh cng thong mt.
c cng n s. Phng ngoi, mt tm phn ln tip khch, mt bn lm vic,
my chic gh g.
Ngho, ngho thc. Cn ngho hn c nh T M. l ch ca hai danh s mt thi.
Th L v Song Kim, nh kch s c ting. Nh Thch Lam, nh ch Th ti cng ngho,
c khi cn ngho hn. Ring ti th cng quen vi cnh ngho, trong cuc i tr nay
y mai . Nhng ti vn thy i ngi v hon cnh thiu thn ca cc anh em. V, vi
V Trng Phng hay Nguyn Hng, tnh trng cng gn nh th v cn hn na. y l
cha k ti mt s nhc s, ha s ti nng nhng sut i sng trong cnh thiu thn.
C hiu bit nhng tnh trng thc t nh trn, th mi hiu c s c gng vt bc
ca vn ngh s thi , v nh gi chnh xc v tc phm v tc gi.
Khng phi l mt ngi p, nhng ch Song Kim c i mt to, rt nim n, ci m.
Tuy mt chn hi tht, nhng ch vn ng c nhiu vai trong nhiu v kch, v ng
rt gii. Chng ai r Th L - Song Kim chung sng t bao gi, v khng ai hi n. Cuc
tnh duyn trc sau k cng o le. D th no, khng c Song Kim th khng c ban
kch Th L, v cuc tnh duyn ca hai ngi th m cng i vo lch s vn ngh,
tuy kh trnh c d ngh ca nhng ngi kh tnh.
Mt hm, nhn tin, chng ti n thm Th L ri ko sang p Thi H n thm nh
anh V Ngc Phan, anh Phan c nh mi ti n cm tra. Ch Phan s lm mn c hp
tuyt diu tht chng ti.
Qua nhng bc gch, chng ti tro ln g ng a. Gi thi mnh trn nhng ngn cy,
x xo nh ting than th ca nhng vong hn chn di chn. Lch s nh sng li sau
hn th k qua. Chung quanh, ng rung gn xa vn im lng. Di chn, nhng mi
nh trong p Thi H thp thong gia rng cy, bn lch nc trng. Yn tnh, nh mt
ni n dt.
Qua cng g, vo mt sn nh, trng nhiu cy, c cau, bi, mt. Cn nh khng ln,
nhng ngn np, sch s. V Ngc Phan, ngi nh nhn, nho nh. Mi trng cng on
c l mt hc gi. y, anh vit bi ph bnh vn chng: Ci ai cng bit.
Nhng c mt iu m ti nay, ti vn khng qun: l mt mn c hp do ch lm,
vi l gng. Tri vi ti ngh, c rt mm, khng dai, v ngt v thm. V sau, khng bao
gi ti c nm mt mn c ngon nh th na. Cng khng c gp li anh ch Phan
na.
Trong lng th hi y, ti khng c quen anh Phm Huy Thng cng anh Lu Trng
L. Nhng trong k c b bn, ti khng th qun my ging nhc ti mt ngi bn
tr, bn th thn thit - anh Bng B Ln. V hon cnh khc nhau, chng ti khng
lin lc c. 40 nm sau, khi sang Hoa K ng c, mi c ngi cho bit anh vn
Sign. Song ng bun l anh b bnh nng phi nm lit trn ging. Anh c gi cho
ti hai bc th rt chn tnh, y cm xc. Hai ngi bn tr xa nay u bc. Cm
th anh, bt gic ti ngh n cu th ng t cnh tin bn gi trn con sng Dng
T:
Sng bc u quanh khch bc u
Thc l thng cm. Nhng sng y li l sng Thi Bnh Dng. Ri v sau, li nghe
tin anh mt. Mt ngi bn c tri, mt thi ti t nc ra i. Ti may mn vn cn
trn i, nhng bit bao nhiu ngi thn, bao nhiu ti hoa, xut chng m ti c
dp gp nay u vnh vin ra i. au thng ngy cng nng ln nhng ngi cn
sng.
Ngn nm bc mnh, mt i ti hoa...
Cu Kiu li vng bn tai.
My ngy ti gp anh ln cui cng l ga Kp, Bc Giang. Anh mi ti ln chi. Nh
anh cao ro, li c ca tim n trng ra ng ph ga.
Ph ny ngy phin ch ng c, c ngi Kinh, ngi Th, cc mu sc rc r
trn qun o nhng c gi dn tc thiu s. Anh Ln tht chng ti mc chu ph c
bit, di vng xui khng c, l ph x xu, n l ming. Nh anh c vn cam B H
gn . Vn rt rng, nm trn sn i. T xa thy vng ng c mt vng. i trong

cc vn cam, khng kh thong mt, m mi thm du ca cam. Ct my qu cam,
va n va nhn ra ng, ni xa xa. Mu cam rt p, nhng tic l hi chua, khng ngt
nh cam X oi.
Tr v nh, anh bo ti i ci nga. Ti va thch va run, lo gp mt con nga bt
kham th ry r. Ngi ta bt n mt con nga thp b hin lnh, c v d thng na.
Ti yn lng, nhy ln yn, b lng cng. Th n cng t tn bc i nhng m qu t
tn, thc th no n cng khng i nhanh. Ri n t r vo mt cng cha bn ng,
v ung dung ci xung gm c, mc ti mun dt cng hay thc chn, n vn ng l.
Cui cng, anh Ln phi n li n i, cu ti ra khi cnh b bi . Ti bn liu nhy
xung t, thot nn. T , ti khng dm ci nga na.
n by gi, nhng k nim m m trn vn cn phng pht trc mt ti, vi hnh
nh anh Bng B Ln ng di gc cam, su mi nm v trc.
CHNG 8 - THM CHA C BC NINH - T L C VN ON

M
Mt ngy trong nm 1933. Va n to son chi, Khi Hng hi ti.
- Tun ny anh c ri khng?
- C vic g, anh?- Ti hi li. K thc, lc no ti cng bn v cng ri c, v t hc mt
mnh.
- i l cha, Bc Ninh. - Anh ci.
L cha? Xa nay, Khi Hng u phi l mt Pht t nhit tm. V my anh em d nh
i thm phong cnh Bc Ninh v c bit l my ngi cha c c ting nh Bt Thp,
Pht Tch.
Hm , c Nht Linh, Khi Hng, Th L, Gia Tr v ti. rrc ht, chng ti p xe ha
n mt ga gn cha Bt rhp. y l mt ngi cha c, c thp cao c knh nhiu tng.
Ri thu mt chic thuyn rng, xui ging sng o ti min i Lim.
Cnh thc nn th. Chic thuyn lt nh trn mt nc chy m, gia hai cnh ng
du bin bit. Xa xa l nhng rng i ni thp. Chung quanh im vng, thnh thong mi
c mt chic thuyn nh chi vt li bn b. Cnh ng qu Vit nam sao m m m
th, hnh nh ng im hng th k.
Mi ngi ngi yn, ngm cnh. Khng c nc tr, nhng c nc vi rt hp v.
- Gi lc ny, c ai lm mt bi th t cnh sng nc th hay.- Anh Gia Tr ng ngi
mt u thuyn, h hoy phc nhng nt ch, ngh. Khng ai tc cnh lm th c.
Khi Hng bn c hai cu th ca L Bch:
C phm vin nh bch khng tn,
Duy kin Trng giang thin ti lu
- Nhng l th ng, m y u phi Trng Giang?- Nht Linh ni.
Th L ngm ngh mt lt, ri nh nh ni:

- Trc y, lu lm, ti c lm mt bi, xin c cc anh nghe, c khng?
Mi ngi hoan nghnh. Anh t tn ngm mt bi th tm cu, trong ti ch cn nh
bn cu sau cng:
Tri lng, n nghe cho v nc.
Nh nhung, ai tic cnh bum xa.
C hng u bit ta bun nh.
on ra cho hi khch qua.
Cha Pht Tch nm trn mt sn i. Mt ngi cha nc, tng ru ph. ng sau
cha, ri rc nhiu thp ln nh, chng t bao i nh s tu hnh ni vng lng
ny. ng trn i, di gc thng reo, nhn xung nhng xm lng nh b np sau ly
tre, cm gic lng lng nh ng lui v qu kh.
Ri cha Pht Tch, theo con ng nh, chng ti r sang cha Bch Mn gn i Lim...
Cng nm trn sn i, c ng rng dn vo, cha Bch Mn km b c knh, c
nhiu ca to nh ra vo, nhng m i m li cng khng mt trm.
Song, ngi cha ny v Khi Hng v chn lm ni chng trai tr Ngc gp
ch tiu Lan trong mi tnh ca cun tiu thuyt u tay. Lin tng n truyn ngy
xa, L Thnh Tn gp mt nng tin ti mt ngi cha no . Cu th c truyn
tng ti nay:
Gi thng a k tan nim tc,
Hn bum m tin ln s i.
V mi c cun tiu thuyt Hn bm m tin, hin i ho v lng mn ho cuc gp
g k trn. Truyn vit th hay thc. Nhng i vi ti, th cnh ng qu, sng ni, cha
chin c knh, v tt c nhng con ngi sng m thm trn mnh t qu hng
ny, bn gc thng reo vi vt - giang sn Vit nam yu mn mi thc gy xc ng su
xa trong tm khm ti nh mt phn ca linh hn t nc, cha c mt ngi bt no t
ni.
Hn bm m tin l cun tiu thuyt in ra u tin ca T lc vn on. Cng mt hoi
bo v vn ho v ci cch x hi, my anh t chc mt tp hp trn ch trng t
lc, c v tinh thn ln vt cht, khng li, khng khut tt. C ch hng cao thng,
li tp hp c nhng nhn ti xut chng, l nguyn nhn ti sao T lc vn on
thnh cng v gy c nh hng su xa trong x hi Vit nam.
Lc , cn l hc sinh mi mi by tui, ti phi chuyn ch v thi c. T lc vn on
gm su ngi tc Nht Linh, Khi Hng, Hong o, T M, Thch Lam, Th L - Anh
Gia Tr khng trong vn on, tuy gp nhiu v tranh v v kin. Sau ny cng ch
thm mt thnh vin l Xun Diu, cng thnh Tht tinh hay Tht hin.
Mt iu c bit trong Vn on l tt c u nh anh em mt nh, gn b v nng
ln nhau, khng h c xch mch, ganh t. Ti cha thy gia cc anh em c ci c, to
ting bao gi, cng khng c tranh chp v tin ti. Ti nng a dng ca nhm lm
tho mn mong mun ca phn ng c gi cc gii.
Di y k li my iu kinh nghim trong lm bo, lm vn: Mun c vui v, khoan

khoi th c nhng bi tro phng, hot ho sng ng Mun c truyn ngn, truyn di
xem th c y , v vit rt hp dn.
Mun thy ph bnh, kch nhng ci bt cng, xu xa, rm i th c nhiu mc chm
bim. C nhn vt nh Bang Bnh, Sa tin (Thng s Chatel)
Mc Bn l nc ng by t nhng khn kh ca dn ngho. Mi iu tm nim a
ra mt quan nim v cng bng x hi, o l lm ngi.
Ht u dn phi by nhng th cu th trong vn chng, nhng th k cc.
Chn vi on tiu biu:
Trong mt truyn ng trn Tiu Thuyt Th By, c on.
T lc gp Liu Dng (sic), Hng Phong cht thy tri tim mnh, tri tim t trc vn
cm lng, bt u chng khc mt a tr bp b li ni u tin.
P.H bnh: Th th tri tim y n sp sa v ko y.
Mt on na:
Nng cha b ting st ca tnh yu nh chy lng
P.H bnh: Vn ku nh st. Nng cha b cht chy.
Mt on vn ca nh l thuyt Trng Tu:
Khi mnh ym ri xung
Th ngi n b phi thay n bng ci coc x!
Mnh ym l ca thi i c. Ci coc x l ca thi i mi...
v sau .
Khi mnh ym ri xung,
th ngi dn b khng mc c n ln ngc na
P.H bnh: Cn chng ti, c ht dng ny, qung sch v m nhau ci.
T lc vn on c can m ch trch c gii thc dn: Ton Quyn, Thng c, c L
v gii triu nh: nh vua, Hong Trng Phu, Phm Qunh. Ph bnh nhng ch trng
tho hip vi nh nc Bo H. Tt nhin, nhng ch trch y khng th trc tip, r rng
di ch chuyn ch. Vy m Phong Ho, Ngy Nay nhiu ln b kim duyt, cnh
co, b treo gi... anh em my ln bt buc phi i ngh mt. Mt ln, Ngy Nay ra mt
s c bit. Tranh ba, anh Gia Tr v cnh mt tp lu lp xp, rch nt, ngoi ca, mt
ngi n b lam l, my a nh gy t, ng bng ng b l.
Di mt cu l (ti ch nh c mt cu) B cu m rc vo nm
Phng kim duyt rt nhanh kt ti ni xu chnh ph Bo h, bo phi nh bn ba thng
v nh truy cu Nht Linh ra to, nhng sau i ra cnh co nng.
Vn khng cha, my thng sau, ngi ta li bn tn v mt hot ha trn bo, v L
Tot t nh qu m mt con g mi a biu ng Sa tin (Thng s). G mi, dch ra
ting Php c ngha bng l k n. ng Thng s ny c ting l hiu sc. Song chc
cng khng mun lm to truyn, ng ta nh l i.
Cch chm bim, hi hc nhiu khi rt ti tnh. Nh ng Bi X.H. ch nhim t H Thanh
Ng bo, ti mt ni hi hp, b ngi ta cn li hi. ng cu sn v b coi r, bn ln
ting bng Php vn Je suis quelquun ( ni ta l mt ngi c tn tui y) Phong Hoa

khi nhc li truyn ny, bn nhi ting quelquun i sang Je suis King Kong (gn ng
m), King Kong l tn con kh t khng l trong mt phim nh ni ting m ai cng bit.
V vy T lc vn on gp kh d, cng kch, ch bai t mi pha, cng khng c g
l. Theo ch bn thn ti thy th Phong Ho, Ngy Nay c khi ch quan, lm ln, hay
chm chc hi qu ng, nhng khng c c , khng mun dm ai xung tranh ginh
ci g. Bn tnh cc anh em l v t, hin hu, ng thi cng kin quyt trong vic bnh
vc cng l, chng i bt cng, xu xa. Ti thy, nu khng c tm hn nh vy, th
khng c T lc vn on.
CHNG 9 - TRNG TRUNG HC ALBERT SARRAUT N

Ngy ngy p xe ti trng Albert Sarraut, cng phi i qua ph Ca Bc, chng kin
du vt n quc Php bn vo ca thnh. Ti khng khi thc mc, d c sng thn
cng v li l, lm sao trc y Francis Gamier hay Henri Rivire, hai v quan Php
vi 2-3 trm qun m c th thng c mt o qun hng my nghn ngi Vit?
Ti sao khng th nh li du kch, ta dn hay bao vy th qun gic chng chy cng
phi rt chy?
Ton qun C en chng la c Henri Rivire vo ch phc kch v dit c hn?
V ti sao c mt nc li khng mua ni t sng ng, hun luyn mt qun i c sc
chin u? Ti sao triu nh Hu li khng hc hi ti ngi Nht di thi Minh Tr, bit
canh tn t cng?
Cng vi vn chng, hi ha, nn m nhc mi cng bt u ny n.
Chng ti u a thch nhc Ty Phng, thch hn nhng m iu ci lng Nam K, v
nhng iu ca Hu nghe bun r nh ting khc mt nc ca Chim Thnh. Chng
ti u l nhc s ti t c. Mi ngi u chi n theo li mnh thch, khng cn ng
nt hay ng iu. m nhc Ty Phng lc rt thnh hnh vi Mozart, Schubert,
Schumann, Toselli hay iu valse ca Strauss.
Tay ngh nht li l Nht Linh, vi ci hc qun (clarinette) khng bit hc thi t bao
gi. Nhng xem ra cng kh thnh tho. Ngay n mi lm nm sau, khi phi lnh sang
Qung Chu, anh bc gh trc ca nh, chiu ti hp dn khng t ngi n ngi nghe.
Nhn dp, y, cng phi nhc ti anh nh o thi clarinette hay saxophone cn
gii hn anh Tam, cn c nhiu ngi hoan nghnh hn. Anh em anh o rt c khiu
v m nhc.
Khi Hng, Thch Lam, Hong o cng u chi mng--lin (mandoline) hay bng-gi
(banj). Cao hng ln, chng ti vc n ra ha vi nhau, vi nhng bi ht thnh hnh
hi y, nh Serenata, L Paloma, Cest Capri, bi Jai deux amous (ti c hai mi tnh,
qu ti v Pans), hay nhng bi ht ca Tino Rossi v.v... Chc chn l lc iu, hn lon
nhng ai cng gt g khen hay.
Nn m nhc bt u i mi vi anh Nguyn Xun Khot. By gi, ti ch cn nh
anh l mt ngi tm thc, hi gy hin lnh. Ti c xem tc phm u tin ca anh,
ph nhc Ty Phng vo nhng bi ht o. Ri sau , ny n nhiu ti nng xut
sc nh ng Th Phong, Vn Cao, L Thng Nhng bi ca nh Thin Thai, Con thuyn
khng bn, Bit ly, Qu nh ti, Git ma thu v.v... t ti mt mc cao. Bo Phong
Ho vn bn rt chy, nhng v th nguy c b nh bn cng gn. my ln b treo gi
tm thi ri, nu khng cha ng kim duyt tt s ra tay.
n lc thy cn ra mt t bo khc thay vo trong trng hp b treo gi lu hn.
T ny tt phi c mt v mt hin lnh hn, vi th ti v nhn s hi khc i cht.
Va ng lc , anh Hai Cm- v l do sc kho v H Ni ngh. V tuy ng bn
hc, ti cng b cc anh gi ti bn son cng vic. Mi ngi ng nn b bt phn
tro phng, chm bim, v chuyn v bnh lun x hi, phng s cng mt phn tiu
thuyt, th ca, tm ho hon. Da vo mt m thc nh t Match ca Php, c tranh
nh, bi vit ngn gn. Chc chn l tn km hn, nhng c th xem sao.
T ny c t tn l Ngy Nay. Ch nhim l anh Cm, ngoi Thch Lam v ti, cn
tm c my k gi tr gip nh Trng Lang, V Trng Phng. Cch lm vic thay i
theo nhu cu mi. Phi b li ngi bn giy vt c nn ra bi, i sang cch bc xung
ng, vo x hi, i phng vn, lm phng s cc ni.
Mun c tranh nh, phi t vc ly my nh i chp. Nh bo mua my nh, v c mt
b my ra nh, ri xp t mt phng ti ring di nh: Th l chng ti li kim c
ngh th nh na. Ti n, thng thng phi cm ci ti na m. Tuy vy, cng tt,
v nu lm vo tht nghip, th ra m ca tim chp nh cng kim n c.
V li, vc my nh i khp ni cng l mt th v. Thnh th, thn qu, tng ni, u c
vic l i. C nhng cnh vui nh hi h, nh m, ngi c cng ch n nhng bi
phng s v tth trng ngho kh ca dn qu, ca cc xm th thuyn. T tnh cht
gii tr, ni dung t bo chuyn sang tnh cht x hi.
Thc ra, t 1935-36 tr i, tnh hnh th gii c bin chuyn mnh vi nhng tro lu
chnh tr mi Php, Anh. S qut khi ca phong tro pht xt hay qun phit , c,
Nht cng lc vi s lan trn ca ch ngha quc t cng sn. Mt mt, x hi Vit nam
cng thay i, di nh hng ca tnh hnh th gii, ngi dn ch ti nhng vn
x hi, dn tc cp thit hn l nhng o le trong gia nh hay tnh yu nam n.
Ci g phi n n. Bo Phong Ho b nh bn, v my bi ng ti chnh ph Bo
h v vin Tng c Hong Trng Phu. Ln ny b treo gi su thng. Khng ai ngc
nhin nhiu.
Sau khng lu, Ngy Nay tranh nh cng tm nh, v vn in qu cao, li tr v li
thng. Anh Cm li tr v Sign. Cn ti, li bn thi T Ti phn th hai. My nh phi
tm gc mt x.
Xun Diu c dng dp mt thi s hn l Huy Cn. Mt chng trai tr, tc bm xm, mt
trn trn, n ni cng nh nh Cn Huy Cn th cng thp, nhng to ngang hn, v mt
hi th, thot trng khng c v g l nh th, cng khng c v hc tr.
Xun Diu c ngun cm xc khc vi Th L, anh i su vo th gii cm tnh, tnh yu
hn. Huy Cn c sc thi khc, nghing v xc cm trc thin nhin nhiu hn. Hai nh
th khc m ti gp, khng nh r l bao gi, nhng sau tr thnh bn thn, l
Huyn Kiu v inh Hng. Ti ch bit tn tht Huyn Kiu l Kiu. Anh chng lm th
ny c dng vc mt lc s, khc hn vi ct cch tin hc ca cc nh vn khc. Cao
ln, mt hng ho, hay ni to, nhng tnh tnh hin hu. Ngc li, inh Hng ng bn
cnh anh th trng nh mt cu b. Nh con, gy g, tc di ti gy, qun o xc
xch. Ngc kiu Omega, dng nh nghin, l c im ca nh vn thi i.
Trong cun t l hng c inh Hng c k li nhng bui t hp ti nh anh Thch
Lam, bn truyn vn chng, nh bi, ung tr. i khi c nhu, ung ru say
mm, ln c ra t m ng. i vi nhng anh ln hn nh Nht Linh, Khi Hng, Th
L, Thch Lam, th chng ti l ba tiu qy
Ngi trn thm nh, nhn ra mt h, th mt cc c ph, mt a ht da, vi chic ko
da cng gi hng. Tt c u ngho, nhng i khi trong ti c cht tin, th li
ti, thm a tht heo luc hay lng heo, giu cht na, thm c con g luc chm
mui chanh.
Ln m inh Hng ni l c bn ko nhau i Khm Thin, ti khng nh l ai khi xng.
Chc l Khi Hng, ngi c cht kinh nghim. i ht o hi t mt th vui
thanh nh i dn sang tc tn hn.
Khm Thin, mt xm n chi ln nht H Ni. Ngoi i c u ra, cn c nhiu tim
nhy, ty khch la chn. Thanh nin th thch i nhy hn, nhng nhy xong ko sang
ngh ngi bn nh c u cng rt tin, nu trong ti y mt cht. Mt s nh vn hi
y sng mt cch phng ng, nhng chng ti cng c th lit vo hng ng n c,
tuy khng phi l mu mc. Cc anh T M, Hong o, Nht Linh xem ra quy c hn
c.
CHNG 10 - I SNG Y KHOA - ON TUYT.

N
Nht qy, nh ma, th ba hc tr thc khng ngoa. Nhng ng ra, hc tr bao gi cng
l nht. V c ai gp ma hay qu thc bao gi u? M hc tr li tr li cng qu hn
c. Ch c my tay tri nh vi nhau khng c ai dm ng, k c gia nh. Tha h m
ni truyn, truyn g cng c th c. Tha h i chi, i o ph, c m tri lnh, ngi
trm chn c sch, hay nh tam cc, nh bt, m c ting rao ma nng, lc tu x
(ch xanh), hay xi lp sng th tuyt. Nhng th qu ngon v hp vi ti tin
ca hc sinh.
Thnh thong, nu ai c v t xa hay bn gi ti thm, th mi ngi rt t gic b ra i,

khng cn nhc nh.
Mt nan ng trc mt ti, mt la chn kh khn. Sau khi T Ti phn th hai,
ti s tm vic lm hay ln hc i Hc? M nu i hc, th hc mn g?
Phi Cao ng bt thnh phu ph , nu ln hc c th s c ngh nghip vng vng v...
d ly v hn. Hc Lut, th ch cn ba nm, khng kh nhc lm, nhng ra lm ng tham
co giy hay nhy vo quan trng th khng thch hp vi c tnh ti. Vy ch cn con
ng hc Thuc, ra lm mt chn c t xem ra tt hn c. Nghe ni hc kh cht vt,
su by nm, m qu duy vt, khng nn th cht no c. Ti khng khi do d. Nhng
sau rt cng phi nhm mt a chn. Trit l thc dng cho ti bit trn i khng c
g l hon m. Ti chn ng, v ngh bc s v sau ny gip ti vt qua kh khn
bt ng -ng l cn cu cm, nh ngi ta thng ni.
Ai hc qua ti trng Cao ng H Ni cng cn nh nhng con ng rng khu ph
Ty, hai bn u trng cy um tm, nhng ma thi y hoa phng rng trn mt
t, v to nh chnh ca trng vi nh lu nguy nga gia, s nhng li mng
manh. L Universit lndochinoise na que la facade - trng i Hc ng dng ch c b
mt - ti nay ti vn cn nh cu ni .
Lp ti lc bt u c hn ba mi ngi - lp P.C.B (sinh l, ho hc, vt l), cc
hng ngi, cc ni Nam Bc, Lo, Mn. Nhng tic rng khng c mt phi p no.
Nhn i ngonh li, cng ch thy bng dng kiu dim ca mt bn hc - c J. O. ngi
Nam K- nhng li lp trn, khng th khng cm thy bun t.
C ton b ng dng mi c my lp sinh vin nh vy, nn chng ti cng t coi l
may mn qu ri. By nm sau, khi tt nghip ra, ch cn vn vn c mi my ngi
m thi. C bn b hc, c bn qua i. Trong s bn tt nghip, nay c bn
ngi sang sng Hoa K. Mt iu d nm m cng kh tng tng c li gp nhau
bn kia b Thi Bnh Dng, v mi ngi mt cnh ng ly k.
Thc ra u c nhng ngi sinh vin trng Thuc khng n ni qu vt cht v kh
ho nh ngi ta tng. H c cm tlnh, c xc ng, m nhiu khi cn su m hn
nhng ngi khc. V h phi ng trc nhiu cnh bnh tt, au kh, tuyt vng,
tang tc, chia ly - nhng cnh thng tm nht trong i ngi. Nhng cm th y n
su vo trong tim c. Cho nn, trong lch s cc nc, trong gii bc s ny n ra
nhiu nh vn xut chng, hay nhng nh cch mng kin cng, cng khng c g l
l.
Thi k ny, c th gi l nh cao ca T lc vn on vi nhiu tc phm phong ph
v a dng. Cun Na Chng Xun c th gi l sng tc tiu biu ca Khi Hng, v v
sau, vi Nhng Ngy Vui, Thot Ly, Gia nh... Khi Hng l ngi sng tc tiu thuyt
phong ph nht, c c gi, c bit phi n, yu chung.
Song, tc phm gy nh hng si ng nht, tiu biu cho quan nim x hi ca c
nhm, c l l cun on Tuyt ca Nht Linh. Trong cun Na Chng Xun, mu thun
mi ch c a ra v gii quyt na chng. n cun on Tuyt, th mi thc l on
tuyt. Nht Linh c u c quyt lit vi ci c hn Khi Hng. Bi kch trong cuc hn
nhn Loan-Thn l sn phm tt nhin ca u c . Nhiu ngi cng thy xung t
gia cc th h gia m chng nng du, l do quan nim qun thn ph t v tam tng
t c, mt quan nim bp nght quyn t do c sng, c pht trin ca con ngi,
v nht l i vi ph n, p buc h phi chu ng au kh trong mt khun kh c
h m c ngi cho l o l, lun thng bt kh di dch. on Tuyt bn thn l mt
bn tuyn ngn ly k, li thm mt mi tnh dang d lng mn vi mt nhn vt cch
mng nn c ngi ta ch hn. Mt nhn vt chnh trong Na Chng Xun -Lc- li
l mt quan huyn, nn c ngi khng a lm, mc du nhn vt Dng trong on
Tuyt hot ng c v ti t giang h hn l mt chin s cch mng thc s, nhng c
v hp thi hn.
Tt nhin, cng gp nhiu ngi cng kch, cho l ph hoi truyn thng, ph hoi tn ti
trt t. Nhng cng kch khng nhng n t nhng ngi gi nua, m cn c n
mt s ngi t cho l tin b nh Trng Tu, hay Nguyn Cng Hoan.
Ch c bit ca Nht Linh l nhy cm trc nhng bin chuyn ca thi i, v mun
a ra nhng kin v ci cch x hi. Nhng cng l ch yu ca cun on Tuyt,
v c lc phi un nn i sng cho thch hp vi lun t ra, trong truyn khng
trnh c nhng on km t nhin. Ngc li, nhng tc phm ca T lc vn on
li b soi xt di mt con mt khc bi nhng ngi Mc-xt. H gn nhn hiu lng
mn, y m tiu t sn, xa ri qun chng v a qun chng vo con ng xa lnh
u tranh. Ngi cng sn c ci nhn cc oan, ph nh tt c cc th vn chng
khng ng vi ng li u tranh giai cp nh h mun, nn ph nh gi tr nhn
bn, tin b v gi tr vn hc ca T lc vn on, nht l v sau ny, khi mt s trong
nhm gia nhp nhng ng phi quc gia.
Cc nh vn khng th thot ra khi khun cnh i sng thc t ca mnh. Phn ln
vn ngh s hi y u xut thn t nhng gia nh ngho hay trung lu. V nhiu ngi
bn thn ngho, hay rt ngho tng. Suy ngh v anh em chng ti v cc vn ngh s
khc, i sng c nh hng trc tip ti ni dung cc tc phm. Nu V Trng Phng
vit c nhng sch nh S , c th cng v anh ngho xc x, tip xc vi nhng
hng ngi di y x hi.
Ly th d na vi Thch Lam. T nh, hon cnh ngho, sa st ca gia nh gy n
tng su xa trong tm hn anh em, v chng ti cng thng tip xc vi cnh ngho
kh chung quanh. Trng thnh, Thch Lam cng sng mt i ngho tng kh khn,
v sn c lng nhy cm i vi nhng cnh ng ng thng trong x hi. Nu c g l
c sc trong tc phm ca anh, th phi ni l tm lng trc n i vi con ngi.
Nu , th s thy nhng nhn vt chnh trong tc phm ca Thch Lam rt t c nhng
c Thng, ng Tun, quan Huyn, hay ng Ngh, ng Tham y ry trong nhng tc
phm ca nhiu tc gi khc, ngay c trong T lc vn on. Mt tc phm ng qu l
ch c nhng cm th chn thnh, xu xa i vi nhng au thng, nhng bt hnh,
bt cng trong i sng. Tnh cht ny t hay nhiu, bng bc trong sng tc ca T lc
vn on, cho nn c c gi yu chung.
Ring ch ti thy, d mi ngi u c thiu st, cc anh em trong nhm u l nhng
ngi bn tnh hin hu, ho nh, giu lng thng ngi, khng tham danh tham li.
Ti cha thy bao gi to ting ci c, cng khng ai p t kin mnh ln ngi khc.
Tt c u mang hoi bo lm c mt ci g c ch cho ng bo, u ght nhng t
oan, bt cng trong x hi. Khi xy ra kin khc nhau v cng vic, th bn lun vi
nhau gii quyt. kin ca Nht Linh thng c ch hn c.
on nh Sng ra i cng v tm trng trn. Ai c Ngi Quay T ca Nht Linh
chc cng bit truyn Gic Mng T Lm trong t mt ni sng m tng. Vi tt
mun a ngi dn ra khi ch ti tm bn ly nc ng v chut, cc anh em a
ra kin trc ht hy gp sc, c ng cc gii gip xy dng nhng khu nh nh Sng
lm gng mu, bt u cho mt phong tro rng ln. Theo nh ca Nht Linh, y
khng ch l xy dng my cn nh, m l khi u phong tro ci cch, nng cao i
sng vt cht v tinh thn ca cc tng lp ngho kh... Phong tro c nhiu bn
hng ng, nh kin trc s Nguyn Cao Luyn, Hong Nh Tip, V nh Ho, Tn Tht
Bnh, Phm Vn Bnh (t Thi Bnh ln). Anh Hong o vit bi m t khu nh Sng
tng lai.
Chnh Hunh Tn Pht sau ny cng phi cng nhn l phng kin trc Luyn - Tip c a ra kiu nh nh Sng bn chc, r tin, vn minh hp v sinh... c d lun
ng tnh v bo ch gii thiu rng ri, gy nn ting vang ln trong nc v mt s
nc Chu Phi.
D kt qu thc t khng nhiu, dng c my khu nh bi Phc X, b sng H Ni,
ri sau phong tro tt dn, nhng cng l mt vic c ch. Ai cng bit l, mun gii
quyt vn ngho kh, th cn phi tr b ch thc dn v do ngi Vit t qun l t
nc. Phong tro nh Sng trn tnh cht, ch l mt vic trn ngn. Trong bui trnh
din ti nh Ht Ln thnh ph, ti v my bn c n d. Nhng khi mc kch tay Thng
s Bc K tin h hu ng, khnh khng bc ln ch ngi, ri tt c u ng nghim
nghe bi quc ca Php - La Marseillaise - th chng ti thy lm ging, bm nhau b
ra ngoi. Mi mai nht l bi La Marseillaise h ho bo v t quc - li tu ln cho nhng
k b thng tr nghe? Trong lc , nhng n sinh dim da bt u cm nhng r hoa
i ln lt bn cho cc quan khch Php, Vit, mong h bt t ca cho nhng dn
ngho... Ti cm thy khng phi l con ng chnh i.
Tuy vy, phong tro nh Sng cng nh du mt giai on mi, khng ton gi tr
bn thn, m chnh ch nhm Ngy Nay. T lc vn on t a ht thun tu vn
chng, bc vo hnh ng. Vi thi cc chuyn ng, t 1937 tr i, d mun hay
khng, cng vic sng tc, lm bo dn dn i xung. Mt giai on khc s bt u.
CHNG 11 - TRNG THUC - TNH TH CHUYN NG

T
Trong i ti, c l mt s lm ln trong nhiu lm ln khc, l vic vo hc y khoa. Ly
n lm mt ci cn cu cm hng tt, khng hn khng km. V ti cng nh mt s bn
hu khc, lc mi vo hc, rt t ngh n tnh cht cu nhn th hay l nhng cu
chm ngn ca Hippocrate.
Ch hc Y l mt ch tn nhn, nht l ca Php. Ai i mi ln hc nm th nht,
chn t chn ro cha bit g m sng no t 7 gi cng phi p xe ti bnh vin
kin tp. N i nh thng Ph Don th cn kh, nhng nu phi i n tn nh
thng Bch Mai th kh, nht l khi tri nng chang chang hay ma rt cng c ngi.
, cho ti mi hai gi tra mi ngh, ch th gi nut mt bt cm hay mt
bnh m, v ti mt gi phi vi v cuc i Vin gii phu tn vng Hm Long, gn
n Thy. Vin gii phu trng b ngoi khng c g khng b lm. Nhng bc vo
trong th ai cng phi mt ht hng th v cuc i.
Tng di l nh xc thnh ph, lnh lo, m u. Nhng tm di nm song song, trn
nm cc thy ngi v tha nhn, da trng bch, hay tm bm, xm xt, u tc r
ri hay lm chm, nm thng cng hay co qup cc hnh trng. C ngi mt cn
m trng trng nh mun nhn vo nhng k ra vo.
Cn tng trn l ni hc gii phu, mt mn hc c s. Nghe ging bi xong, sinh vin
khoc o di, ly ti dng c m ri bc vo gian phng gii phu rng ln. Cnh tng
y va khng b va hn n. V y xc khng thnh xc na, xc ngi thnh
ra nhng con vt k l. Xc tim thuc vo mch mu ri nn kh t nh mm, da
en xm li. Mt co rm. C vi ci xc cn nguyn mi mang ln, nhng phn nhiu
b ti m, ct xn, ch cn li xng s lng cng, nhng si gn lng thng, nhng
cnh chn cnh tay v trt t, nhng u lu tr tri. i! con ngi sao n ni th ny?
Trong lc cc bn chia nhau tng tp m x, th ti thy khng li. Mt cm gic l
lng bng nhi trong ngc. Ti trnh khng nhn vo hai l mt su trng, khng cn
con ngi na, nhng ti cm thy r rng l ngi cht ny nh ang mun ni truyn
g vi mnh. M y l ai? sng ra sao? v ti sao li nm cht kh y?
Nhng chung quanh, vn thy ting ci ni rn r, ting dao ko v tmh chm vi nhau
leng keng. Trong , ting ci lanh lnh ca c bn hc qu phi ni bt ln, lc loi
trong bu khng kh m u, trong mi hng hc ca thuc tr trng. Bn gi chiu, li
phi p vi v trng hc nghe ging, may m trng cng gn. Nhiu khi mi mt,
bun ng du c mt. By gi, cuc v n nh th tri ti, nm ln ra ging, khng
bun n ung g. Nhng ngy thng tri qua trong cc bnh vin -nhng phng bnh lm
phc xm xt, nhng ging st lnh lo, nhng ngi bnh gi tr nm ngi bun b,
mi thuc to ra khp phng... Nhng cnh u bun, tuyt vng... Nhng thi, ri cng
quen i, cng phi chu ng. Ngh cho cng, y cng l mt dp rn luyn con ngi
cho thch hp vi i sng phc tp, kh khn.
Trong khi sinh vin, c l sinh vin trng Thuc l mit mi hn c v hc hnh, v
cng t th gi quan tm n nhng vic khc. Nhng, ng trc tnh hnh khn
trng trn th gii v trong nc, ngi sinh vin hay ngi tr thc ni chung khng
khi b nh hng v bt buc phi suy ngh. Hot ng chnh tr si ni ti Vit nam
vi s thng th ca mt trn Bnh Dn Php a li mt cht ci tri ti ng dng.
Ti Nam K, t do bo ch, t do kt hi c cho php trong gii hn, ti min Bc v
Trung th rt t thay i. Mt s ng phi c php hot ng, ng cng sn ng
dng ngm ngm thc y mt ng dng i hi i hi ci cch v mt lao cng.
Song vic ny li gp s phn i ca phi T Trotzky, vn khng ch trng lin kt
vi giai cp t sn, v ch tin hnh ci m h gi l cch mnh v sn thng trc, bt
k dn tc c c lp hay khng v do ai thng tr.
Ti min Bc, khng cho php ng phi hot ng, nhng trn bo ch c th a ra
nhng kin yu cu ci cch nh nhng, i i tt hn vi ngi bn x, ci thin ch
lao cng. Vic ny dn n mt cuc nh cng ca th thuyn nh my dt Nam
nh. Tha c hi, trn t Ngy Nay, cng a ra mt s bi nghin cu v x hi, chnh
tr nh nhng.
Nhn trn th gii, khuynh hng pht xt vi Mussolini, v quc x ti c vi Hitler,
ln rt mnh, bt u uy hip ti s sinh tn ca ch dn ch Ty Phng. T
1937, sau khi chim ng Mn Chu trc s bt lc ca hi Quc Lin, quc Nht
tn cng thng vo lc a Trung Hoa v uy hip c vng ng Nam , ngay c n
nhng thuc i ca M (Phi Lut Tn), Hng Kng v ng dng. Nguy c chin tranh
ti gn. quc Php s i ti u? Khng ai bo ai, nhng u m h cm thy mt
vn hi mi s n vi t nc. Cuc cch mng dn tc s c c thnh cng. i vi
Nht bn, v cng l da vng mi tt, nn c ngi tng i h n gii phng cho mnh,
v ch trng nn da vo Nht nh ui ngi Php trc . Cng c nhng nhm,
chi mt trc s hng cng ca c Nht, tn ng mt ch trng c ti, lnh
o dn chng theo mun ca mnh. ng cng sn, th nht nh phi theo ng li
chng pht xt ca Tam Quc t, ca Lin X, ri sau ny theo con ng ng minh
vi cc nc dn ch t sn.
Cc ng phi quc gia lc , khng c mt ng no hot ng cng khai trong nc.
Cc ng vin Vit nam Quc Dn ng vn ch nm trong b mt, nhng bt u c
lin lc vi nhng phn t cch mng la vong Trung quc, Nht v Thi. Ti Trung
quc, Vit nam Quc Dn ng, Phc Quc ng minh hi ng c gng chnh n li
t chc trong trng hp kh khn. Nht qun tin xung min Hoa Nam, y l bc
sa son cho mt trn tuyn kt hp nhng nh i quc ti ngoi nc - Vit nam cch
mnh ng minh hi.
Nhng, trong hng ng ngi Vit ch trng gii phng dn tc ginh c lp, c
nhng chia r su xa v thc h, v sch lc v ng li hot ng, m tuyt i a
s ngi dn cha cm gic thy.
ngoi nc, t nm 1944, c mt tp hp cc anh em hi ngoi, vi s khi xng

ca my v nh Nguyn Hi Thn, H Hc Lm, V Hng Khanh, Nghim K T, mt s
nhn vt cc nhm khc, v ly tn l Vit nam c lp ng minh hi (tn ny sau
b ng cng sn s dng vit tt l Vit minh vo nm 1941).
Khng bao lu sau, trong , mt s ng vin cng sn tr hnh nh dn t chc sang
khuynh hng cng sn, nn s tp hp ny t gii tn. Tip theo, Vit nam Quc
Dn ng ti Cn Minh thnh lp Hi ngoi chp hnh y vin Hi, vi nhng ngi cm
u V Hng Khanh, Nghim K T, Chu B Phng, L Khang... Chu B Phng c
phi v quc ni hot ng.
V Vit nam quc dn ng cha gy li mt h thng ng cht ch trong nc, v
khng c n lc tuyn truyn nh hng ti qun chng, nn ng bo tuy vn mn
m danh ngha ca ng, song thy cn phi c t chc khc c ng dn chng ng
ln hnh ng. l nguyn do ca s ny n mt s ng phi b mt trong nc bt
u t 1938 tr i. Nhiu phn t tr thc v sinh vin, b thi thc bi lng yu nc, s
k tip nhau tham d vo nhng phong tro chng Php, hoc cng sn hoc khng cng
sn. C nhng bn cng ng, cng mt lp, ngay trong c mt nhm vn ngh, mt
vn on s tham gia vo nhng khuynh hng khc nhau, thm ch s tr thnh th
ch trong nhng ngy kh qun my nm sau.
CHNG 12 - NGY TT QU HNG - XEM MT.

C
Chuyn xe ho H Ni - Hi Dng dn dn chy chm li, qua con cu bc trn sng
Sen quen thuc, ri t t vo trong ga Cm Ging.
lu lm ti cha v qu. Nm nay phi v n tt. Vn ci nh ga nh, xm. Nhng
ngi gng gnh ln xung. Sau ga, con ng lt g gh, my hng qun lo to.
Ti bc trn con ng st thng tp i v chn tri, bn phi vn l cy a mm xi.
Ch b ni ti yn ngh gn . Chung quanh, nhng xm lng lu tre bao bc khng
khc g xa.
Bc vo trong cng nh, cy ci mc nhiu, um tm trong vn. C rng chui, c
my cy i, cn c cy na. Nhng lung tc tin bm xm, v thiu ngi ct xn. Cy
mt trc gian nh gch cng ln nhiu, qu dnh vo thn cy: Chn tng nhiu ru
phong hn trc. Mi ngi i mu. t ngi sng y, nn cm gic c v hiu qunh
c n gia cnh ng khng. Khng bit ti sao ti cm thy xa l, hnh nh c du
hiu bo trc s c g thay i i vi ci tri Cm Ging ny.
Ch c m ti ngi trn phn, trong bung khch. Hnh nh c iu g chu ng trong
i mt, trn khun mt nhiu nt rn ca b. Con ci trng thnh c, t,
lm nn, thnh cng, tuy phn nhiu vn ngho. Nhng ai ny u bn rn, v t khi v
thm nh. B ch cn hy vng vo my ngy Tt, gi. Ngay a con t l ti, hn hai
mi tui u, nhng vn lng bng, lm nhng ci g b cng chng bit. Trong lc ngi
n cm, ti cm thy mnh ch k, t khi ngh n m. V ti khng khi ci mt mnh,

ngh n nhng lc b mun dm v cho ti. No c ny xinh v hin hu lm, c khc
cng coi c, phc c v l con mt, nh c hai trm mu rung... K th hp dn
thc, nhng kh ni ti cha thy hng th trong vic ly v. Mt ln, cn nh, b m
thc dc qu, nh trung gian ca mt b bn, ti phi i xem mt mt c gi! n tn
nay, ti vn khng hiu ti sao mnh li i lm mt vic v thc nh vy, cho ti nay,
ti vn trch mnh. Vo mt cn nh ph hng Tre, ti c b ch c gi tip i kh
nim n, khin ti thy ngng ngp. Song v ngi ta bit mnh cng l nh bo, nn
cng c i p tri chy c nhng cu hi kh tr li. Hn huyn xong, ti b dn
xung nh ngang, v li phi i din vi c gi mt cch gng go. Tr truyn mt vi
cu nht gng, c c ngi ci mt xung. C ta khng p lm, nhng cng d thng,
rt c th l mt ngi v hin, nu chnh ti mun ci v...
Cm tra xong, ti vt qua ng st, qua con ng t quen thuc, i gia ng
rung cn tr gc r. Ni ny c bao nhiu k nim. Nhng a tr chy tung tng trn
b rung, hi nhng cnh hoa cc vng di, cng nhng hoa thi li mu xm l, ri
nh c g. Khi mt, cng ngi ngh trn r cy a, nhn ra con sng nh chy xui.
M b ti vn nm gn y, hng v ng Nam, nh m con trai b. Mt cuc i
tt trong c n, im vng, nh mt nh mnh. Trn g Phng, m thy t, my ngn
c may vn lay lt theo gi. Vn ngi cha c knh ru phong, con ng nh khng mt
bng ngi. Gi thi lnh qua nhng cnh tre xao xc, bn nhng nh tranh bun t. Ti
ngi bn cnh ngi m, m ngi cha m ti cha bao gi trng thy mt. Thi gian ng
li nh lui v d vng. Bao nhiu th h qua, sng trn ng rung hiu qunh,
nm xung mnh t ny? Ting thn tre ko kt khi chm vo nhau i khi ti nay
vn cn vng vng bn tai ti.
Hai hm sau, cnh tng trong nh rn rp hn ln. My ngi em h t trong ga ra chi.
Chuyn xe tra li a xung mt s anh em vn bo, hn trc nm nay cng v
y n Tt cho vui.
Ra ga n c c Khi Hng, Th L, Xun Diu, v hai bn ni kh, Huyn Kiu v inh
Hng. Trong nh c Nht Linh, v chng ch Th, Thch Lam v ti, mt anh ti. Mi
ngi chia nhau i tham quan vn nh, nhng ngi tr th chy ra ng, ngm cnh
ng qu, ri theo con i mi ti b con sng Sen. Gi hn mt cht, th ngi nhp
nc tr, vi mt v ko vng.
lu, khng c nhn li nh n trng mng xng chiu sng khp nh trong cnh
ba mi tt. Trn bn th, khi nn sng choang, mi hng ngy ngt ln vi mu hng
ca hoa o, lm tng thm khng kh m cng trong nh. Thm vo mt mm cm
c bt cng kh y , sut nm mi c n mt hai ln. n xong, my anh ln tui
ngi li nh bt, st pht ln nhau i ti pht giao tha. Bn tr chng ti xung
nh bp, gip nu bnh trng. Hai thng st y p bnh. Cng vic chng ti l thm
ci hay thm rm vo l duy tr la mnh. Tri rt, ngoi ma phn nh, gi bc
thi qua phn lip, nhng trong m p, la chiu vo mt ai cng hng. y l
nhng pht cui nm th v nht, va un bnh, va ngi cn ht da, bn mi truyn

ng Ty, kim c. Va n na m th bnh va chn ti. Mi thm bnh chn to ra
khp bung. Ai cng mong chng ti giao tha, cng xong s c n bnh. Cui
cng th gi cng ti. Mt trng pho n ln. Tt c u chy ln nh trn, lm l
trc bn th. Ri n chc tui b m. Ti cn nh anh Khi Hng, ngi nhiu tui
nht, thay mt cc bn nng cc ru hng - y c nhng th ruu ngt mu sc mng tui, ri n cc con, chu. Mt ngi u c mt phong bao nh... tiu
Tt, ban ngy chi nh o.
C giao tha c by ra, mn chnh l bnh trng chn ti, va ct ra cn bc khi, mu
xanh mn, dy mi tiu. ng i, ai cng ngn nghin, khng lm khch. Nhng phi
k ring v hai kin tng: Huyn Kiu v Xun Diu. Lc s Huyn Kiu thc l kinh
ngi nut ht ming ny ti ming khc di s c ng ca mi ngi. Sau rt, lc s
cng phi b cuc, u hng, ch cn thi s tip ln chin u, ot gii qun qun. Song,
thc ra, cng khng n bn chic bnh nh ngi ta k trong truyn thuyt.
Hm sau, mi ngi lc tc co bit tri Cm Ging ra v, tip ni cng vic hng ngy.
Ring ti, li tr v nh tr v trng hc.
Mt hm, chng ti p xe in i thm i bn Th L - Song Kim ngoi thnh. Th
L bt u t chc mt ban bu kch. V Song Kim l mt ph t c lc, kim mt
din vin chnh.
y, tp hp mt s ngi tr, nam c n c. Tt c u hng hi tp dt, bu khng
kh phn chn, vui v. H din kch, ngm th, n ht. Tuy kch ni, kch th lc cha
thnh hnh, nhng cc anh em u rt n lc, v tin tng rng s c thnh tch trong
mt lnh vc vn ngh mi.
Ti sao anh Th L li chn ngh lm kch? Ti cng khng r lm. C th v n lc
ngun th cn dn vi nhng bi nh cm truyn on Tuyt. Nng Th dn
dn lui xa... Sau tp My Vn Th, khng thy ra mt tp th no khc. V cng c th
l nh hng ca Song Kim, khng r ch ng kch t hi no.
Trc kia, trn sn khu, c qun chng thch nht l ht tung - nhng tung c theo
li kch Bc Kinh hay Qung ng, thng din trn sn khu rp Qung Lc. Thu nh,
ti thng tr mt nhn nhng ng tng u i m cm lng di, vai cm nhng l c
ng sc ma may, tay cm mt th roi gi v lm nga ci, trong trng kn inh i inh
tai nhc c. Nhng th tung c y v sau b gi chung mt tn l tung Qung Lc.
Ri xut hin kch ht ci lng, hnh nh lan t trong Nam ra nghe hay v d hiu hn
tung, c v tn thi hn, vi nhng tn tui nh Nm Chu, Phng H, i Lin. Nhng
d sao, cng vn c v tung... ci lng. Kch ni sinh sau mun, m phng theo
kch ni Ty Phng, vi nhng ti hin i, x hi, hay lch s. Ban kch Th L
a ngnh kch Vit nam vo mt giai on mi.
Ni v ngun th, th khng nhng Th L m khng lu, Lu Trng L, Xun Diu, Huy
Cn xem ra cng cn dn. Sau ny, cng thm c T Hanh, Nguyn Bnh, Ch Lan
Vin, H Dznh, V Hong Chng... Thi s Huyn Kiu sau khi i ly v - ti c hn hnh
c lm ph r- nghe nh tt cm hng.
Ch cn nh th inh Hng vit vi bi no nut. Thi th khng hp vi th vn th st
mt na, nhng nh th cng vn c gng st mt. iu trn cng c th p dng
n tro lu sng tc vn xui k c T lc vn on.
Sau cun on Tuyt, cun Lnh Lng ca Nht Linh cng gy ra nhiu lung d lun.
Ln ny l cu truyn ca mt thiu ph go b dn vt gia quan nim ph n u
tranh ly quyn sng t do v hnh phc cho mnh. Li c mt s ngi ln ting ch
trch -trong li c ng Trng Tu- l ph hoi lun thng o c. Nhng Nht Linh
c phe ph n v gii tr ng h. H chng i truyn thng phu quyn, hi ti sao
n ng go v li c th ti kt hn m n b li phi th tit v l. X hi vn tin
ln, v v sau n b go i ly chng thnh s thng.
Trong i Bn, hai nhn vt chnh vn l ti t giai nhn, ln ny Dng tuy l con mt
ng Tun, nhng tham gia vo hng ng cch mng dn tc, nn hai ngi bt buc
phi xa nhau. y, r rt t tng dn tc nh hng n tc gi. V v th, khng
ging nh cc nh vn khc, Nht Linh sn sng t tiu thuyt bc vo hnh ng.
Khc vi Nht Linh, Khi Hng chuyn tm vit v nhng mu thun x hi, v sng tc
nhiu hn vi nhng cun Gia nh, Thot ly, Bn khon v.v.. Ngoi ra cn vit kch th
Tc ly. Ch trng ca Khi Hng, Hong o vn l nhng tc gi c khuynh hng
ci cch x hi. H cng thm nhun quan nim dn tc v dn ch trong khi hp th
nhng gi tr tinh thn t x hi Ty Phng, v t lch s u tranh chng thc dn ca
cc bc tin bi. Cho nn, bc ng i v sau ca Nht Linh, Hong o, Khi Hng
v c ca Nguyn Gia Tr, ngi ta c th mng tng ngay t lc ny.
CHNG 13 - NHNG NGY M M TRC KHI GI BO

S
Sng nh tr th t do thc, nhng nhiu khi cng bun. Ngy ngh, lm lc khng bit
i u. Mun i chi, i xem in nh, nhng bn no cng bn, ngi th v vi v,
ngi th i du lch.
Mt chiu th by, n cm xong, khng cn ai li. May m va c mt ngi bn, anh
Thnh gh qua. Thy ti ngi mt mnh di nh, v vai hi ti:
Lm g m ngi th ra ? Sao hm nay li ngoan ngon th?
Thc ra, lc ti cng cha bit i u.
- Chng tnh i u c, ngi c sch thi! - ti p.
- Ti th by m ngi mt mnh ? Thnh t v i ngi, r ti - Hay l n nh tao chi
i. Ti nay, cng i xem chp bng. Mun i khng my?
Chng ti thng gi nhau bng my tao.

- Phim g?
- Phim ng T Cha Dt hay lm. - Thnh p.
ng T Cha Dt. Nghe cng hp dn. C bn nhc ho tu ca Schubert li thm ti
t duyn dng Martha Eggerth trong cu truyn bi ai. Thy ti ngn ngi, anh tip:
- Nh tao ch c my ngi, khng phin g u. Cng i cho vui.
Chng ti p xe v nh anh ph Ca Bc. Mt ngi nh xinh xn hai tng, c hng
ro st, c con ng lt si, hai bn trng hoa. Trong nh, c b m, em trai v em gi
Thnh. C nh rt nhit tnh. Em trai Thnh cn b, cn c em gi - c gii thiu tn
l Vn- mi mi su tui, i mt m to hi ng ngc, ming ci chm chm trn khun
mt trn trnh, ng cn l mt c hc tr Trung Hc ngy th. Chng ti ngi xe in
cho thoi mi, ci xe in c in t tn ca H Ni. Phim ng T Cha Dt thc l
cm ngi. Mi tnh trong trng gia ng gio dy m nhc v c hc nhc qy tc
phi t duyn v gia nh phong kin phn i. Trong au kh, nhc s sng tc ra
bn nhc bt h Ave Maria. Bt gic, ti nhn sang Vn, i mt tr th ca Vn long
lanh nc mt. Mt tun sau, ti c mi ti nh Thnh d bui mng sinh nht b m.
Xong tic, va nh co t, th Thnh gi li d khiu v gia nh. Mi tp tnh vo lng
nhy, ti nh xin kiu, nhng trc i mt khuyn khch ca Vn, ti thy khng th
khc t.
Ri, t , ti tr thnh mt thnh vin trong la tr y. Lc th i cho thuyn, i bi,
lc th p xe ra ngoi thnh ph ngm cnh ng qu, i ni. Mt ngy h, chng ti
cng ra Sm Sn tm b. Mc cc bn vy vng di nc, Vn ko ti chy trn bi ct,
ri theo dng phi lao di, c i mi cho ti ca sng M mnh mng, nc chy cun
cun. Nng rt c lng, chng ti ngi di gc thng, cng nhn nhng cnh bum
nu l lng ngoi khi.
Mt ln, ngi trn b c, nhn ra mt h rung rinh di nng, hai ngi khng ni g ht,
v cng khng thy cn ni g ht, khng tnh ton g ht, khng ngh v qu kh cng
nh v tng lai. y c phi l mt mi tnh duyn khng li, trong ci bui ban u
lu luyn y khng? Ch c mt ln, Vn ngc mt ln, nh mun ni ci g, nhng ri
li thi. i mt to v en gn, gn qu, trng r hng mi mt trn di v cong. Ti nh
bo t mt n hn nh trn trn c, Vn vn ngi yn. Lc ng dy ra v, sp ti nh,
Vn vi n vo trong tay ti mt chic khn tay trng, ri chy vt i.
Truyn n y ch c th, v v sau cng ch c th m thi. Hai ngi tip tc phi i
hc. Mi ngi mt hon cnh. Thi th bin chuyn khng ng. Ti bn qu nhiu vic.
Vn th cn b qu. C nhng th v hnh ngn cch. Bo nc tng phng.
Ti khng cn ri n chi nh Thnh na, khng bit Vn c gin khng? Ngu nhin,
c ln p xe, t nhin i ti con ph vng trng cy gn trng n trung. Ti t nhin
dng xe li, bng Vn cp sch cng my c bn hc ng bc trn h: Vn vn hn
nhin ci ni, ging ci ni quen thuc ngy no: Ti ch cn cch n vo ng sau
mt gc cy su, nhn Vn dn dn khut i.
Ngi ta thng d qun, nn vi nm sau, trong nhng ngy k l, gian nan, ngi ta
khng c c th gi th na, ngu nhin chng ti li gp nhau trong thong giy. i
mt Vn vn m to, nhng khng bit c nhn c ra ti khng, lc tc bm sm
khng ct, ru mc xm xom. Cn c th cao hn, ln hn, con gi hn, mt bu bnh
hn. Tuy khng ai ni nng g, nhng chc trong nh mt, c hai u nhn thy qu
kh.
Nhng, qu kh qua, th c cho n i qua. By gi khi la, lon lc. Vn, nay
u?
Ai tng l sinh vin hi y, tt cng nh ti mi nm mt ln, c i hi sinh vin, vi
mt bui din kch, my hm hi ch v c nm, on xe hoa riu trong thnh ph. Theo
quy nh, nhng hot ng y ch c mc ch mua vui, gii tr v gy qu cho Tng Hi
Sinh Vin. Bui din kch c th gi l long trng v hp dn, nhiu ngi mong i, nht
l nam thanh n t H Thnh v c t cc thnh ph khc ti. Ngi ta thch nhng kch
c in nh ng Qu Phi, ng Minh Hong, Ty Thi Phm Li,... sau hnh nh
cn c M Chu Trng Thy. Trong mt bu khng kh qy phi, nht nh phi c my
v tai to mt ln nh nc Bo h, v phi c nhng n sinh xinh xn i bn hoa.
Ca nhc mi cng bt u xut hin v c hoan nghnh. Khng nh r nm no, mt
bi ca lm thnh gi rung ng, l bi Con Thuyn Khng Bn ca ng Th Phong,
do mt thiu n ht. Ngi nghe ta nh cng ting ca tri vi chic thuyn c n trn
con sng Thng nc chy i ging.
ng Th Phong l mt k ti m nhc, cng vi Vn Cao, L Thng. Ti khng c
gp nhc s, nhng khi nghe tin nhc s cht yu v bnh, ti thy cm thng su xa,
cng nh trc s ra i ca V Trng Phng, Hn Mc T... nhiu ti nng xut chng
sm i v ngho, v yu, trong cuc sng kh khn.
Nhng bi ca nh Con Thuyn Khng bn, Thin Thai, Gtt Ma Thu, Bit Ly v.v...
nh du mt thi k phn thnh ca ca nhc Vit nam, vi m nhc Ty Phng thay
vo nhng iu khc dn gian c. S dung hp ca nn vn ha dn tc vi nhng nt
tinh hoa t th gii n gy thnh mt tro lu vn ha c bit c mt khng hai
trong lch s t nc.
iu ny chng t sc sng mnh lit ca vn ha, d ngay trong hon cnh c lit, b
km hm nh di ch thc dn thi . Mt nm no , khi bu li ban Chp Hnh
Tng Hi Sinh Vin, khng r ti sao ti v anh V Vn C... c anh em c vo. Thc
ra, ti cng lm g nhiu cho hi u? V ti cng khng r lm v nhim v, tn ch
ca Tng Hi. Nu ch c t chc din kch, ch phin mua vui th cng khng c gi
tr g nhiu. Nhng b c ra, th cng phi lm mt ci g .
Hp ban chp hnh phn cng, anh Th... trng Lut c bu lm ch tch, v l
gin d l sinh vin trng Lut ri ri hn trng Thuc nhiu v... mm mp hn. Th
d nh Phan Anh, Dng c Hin, nhng nhn vt hot ng chnh tr sau ny, u tt
nghip trng Lut ra c.
Anhem nh giao cho ti nhim v vn ho, lm t c san ca Hi: Song vit bng ting
Php, li b gii hn khng c ng n cc vn chnh tr, x hi nhy cm, mt
nhiu cng m nh hng s rt t, n ni g y? nn ti khng nhn li. Tuy th, my
anh em cng d nh ci cch cng vic ca hi, tng thm nhng iu c ch cho x hi.
nh hng ca thi cc cng phn nh vo ni dung cc hot ng ca sinh vin. Th d
nh c ln, ban chp hnh quyt nh b v kch Dng Qu Phi, son mt v kch ly
tn l Ngi thanh nin Vit nam qua lch s, trong c mn v hai b Trng, vua
Quang Trung, c v ngi thanh nin rt b li sng c nhn, y m hay lng mn hc
ch qut cng ca cc tin bi. Khng trc tip ni ln c, th mn lch s din
t mt cch gin tip, bn thc dn tuy bit nhng cng khng lm g c.
Trong cc ch phin, ngoi nhng gian by tr chi ra, th t chc thm nhng bui ni
truyn v thng thc y hc, v vn x hi, c khi mnh dn ni v thc dn tc.
Ngoi ra, cn anh em pht truyn n, i ra cc lng xm ngoi thnh ni truyn v
v sinh thng thc, khm bnh min ph, ph cp v php lut... Nhiu anh em rt hng
hi trong nhng vic cng ch, khc vi nhiu sinh vin khc ch mit mi v hc hnh,
thi c.
CHNG 14 - BC VO CON NG HOT NG CCH MNG

- I VIT DN CHNH - QUN NHT
D
D mun hay khng, bnh xe lch s cng phi chuyn ng v li cun con ngi vo
trong nhng cn gi lc khng ng. Thi th to anh hng cu ni ny ch c ngha l
hon cnh khch quan chi phi vn mnh con ngi.
Bt phong trn phi phong trn,
Cho thanh cao mi c phn thanh cao (Kiu)
Nhng nm 1938-39 l nhng nm quyt nh vn mnh ca nhiu ngi Vit, trong
c chng ti.
Th gii chin tranh bng n vi vic qun c quc x xm chim Tip Khc, ri Ba Lan.
Cng lc, qun Nga X cng tin vo Ba Lan, chim mt na pha ng nc ny. Dn
Ba Lan khn kh phi sng di hai trng tn bo. Dn Do Thi ti cc nc ny b tn
st, khng b d man. Cuc dit chng lm kinh hn c th gii. Hai nc Anh, Php
sau khi tho hip vi c c d dng xm lng Tip, Ba Lan, o, nay thy khng
th lui c na, buc lng ph tuyn chin vi c. Nhng qun c qu mnh, khng
bao lu sau chc thng phng tuyn Maginot, tin vo min ng Bc Php, uy hip
Paris v c nc Anh.
Pht xt thng li khng phi l iu tt. Nhng Anh, Php thua km c th a li c hi

him c cho nhng nc b thc dn thng tr. Ti Vit nam, mt s nhn vt c thc
dn tc mnh m, c ch qut cng, thy thi c n, thnh lp nhng t chc
cch mng lnh o phong tro. Nht Linh Nguyn Tng Tam l mt trong nhng
ngi i tin phong, cng vi Hong o, Nguyn Tng Long v mt s bn thn khc,
b mt bn tho vic t chc. Mt ngy cui nm, anh r ti ra ni truyn ngoi sn
nh bo, by t kin mun thnh lp mt ng vi mc ch u tranh cho c lp t
do ca dn tc, nh ui gic Php, ph b ch vua quan dng nn mt nc Vit
nam cng ho, tin ti dn giu nc mnh.
Thc ra, tuy cha ni ln trc y, nhng mi anh em u c sn tinh thn yu nc,
nay ch cn bc vo hnh ng trc tip v c th. Ti ng tn thnh v tham gia vo
cng vic, c hai u bit r rng s kh khn v nguy him. Cng lnh chnh tr nhn
mnh vo vic ton dn on kt ginh c lp, nhng khng cp nhiu n vn
t do dn ch, c l v chu nh hng ca sc mnh b mt ca cc nc pht xt v
Nht bn. V ng li u tranh, do li nhn hn ch, thiu chnh sch c th v cc
tng lp x hi v v vn quc t. Khuynh hng da vo Nht bn lc cng nh
hng ti ng li hnh ng ca ng, v cha trng r tng quan lc lng gia Trc
c--Nht v ng minh, cng cha nhn thy r bn cht ca khi Trc. Do trn, i
vit dn chnh v sau ch pht trin c trong giai tng tr thc, cng chc, gio vin,
v ti thnh ph, thiu s tham gia tch cc ca cc lp th thuyn nng dn. Cc anh
em u nhit tnh, hng hi, sn lng hy sinh, nhng phi cng nhn l thiu kinh nghim
v hot ng cch mng, v thiu hc hi nghin cu v hin tnh th gii, thiu hun
luyn cho ng vin. Anh em cm thy kh khn trong vic dy ng dn chng chun
b mt cuc ni dy, m khng mc vo ngi thiu st ca nhng cuc cch mng trc
y. Ti c giao vic pht trin t chc trong tng lp sinh vin i Hc. Chi b to
son gm c Hong o, Khi Hng, Nguyn Gia Tr v ti -T M. Th L, v khng
mun tham d hot ng chnh tr, nn khng gia nhp. Thch Lam cng vy
Ngoi i vit dn chnh ra, cng thi c t chc b mt c Phc Quc ng minh hi,
i vit Quc Dn ng, i vit Quc x, v i vit duy dn. i vit Quc Dn ng
vi ngi sng lp - Trng T Anh v ch thuyt Dn tc sinh tn, pht trin nhiu hn
c trong trng i Hc. Ti trng Thuc, c anh Nguyn S Dinh, bn cng lp v bn
thn vi ti - v my ngi hc lp di, anh Nguyn Tin H tc Phan Trm- sau ny
c do gi chc Tng th k Quc dn ng Vit nam, anh Nguyn Tn Hon, v ng
Vn Sung. Ngoi ra cn c anh Bi Dim. Nhng ngi ny v sau u ng vai tr
quan trng trong chnh trng Vit nam. Anh ng Vn Sung nay qua i. V phn
Vit nam quc dn ng, cc anh em quc ni bt u khi phc t chc b mt, v do
Chu B Phng, L Khang, ni li lin lc vi Hi ngoi b ngoi nc. Cc ng phi
quc gia tuy nhiu, nhng ni chung, v thiu tuyn truyn v cng lnh, ng li, qu
ch trng v b mt, nn nh hng ti qun chng khng rng. V cng cha kt hp
c thnh mt lc lng ln mnh vn dng thi c
Ni tm li, thi k 1938-39 nh du cho s xut hin nhng phong tro chng thc
dn Php c trong v ngoi nc, bo hiu cho mt thi k u tranh ln v gay go
sp ti trong khung cnh chin tranh th gii m rng n ton cu. Phong tro cch
mng ny khng nhng i vi ngi Php, m cn chng i vi nhng nhm ngi
Vit thn Php, nhng nhm ch trng tho hip vi mc ch duy tr ch thuc a,
v nhng ma m li cun dn Vit vo con ng phi chnh tr, hng lc, mit mi v
nhng hot ng th dc, vui chi, hay vn chng i try. Ngn la u tranh dn tc
t c nui dng m trong lng cc tng lp dn chng t Bc ch Nam.
Nhng chuyn ng trong x hi Vit nam v trn th gii cng c trc tip nh hng
n sinh hot vn ngh ni chung v ca nhm Ngy Nay -T lc vn on ni ring. S
khng cn l thi k tng i m m, lng mn su by nm va qua. Vai tr ca vn
ngh s dn dn phai nht trong nhng gi pht gay cn, hoang mang. Chnh trong hng
ng vn ngh s cng s xut hin s phn ho tt nhin khng th trnh c, T lc
vn on cng vy.
Cc th bin chuyn nhanh hn ngi ta tng.
Ti Trung quc, qun Nht chim min Hoa Nam, ri o Hi Nam ngay bn cnh
Vit nam, uy hip tnh Qung Ty. Qun i Trung Hoa v yu km, phi rt v gn bin
gii Vit Trung. Qun Php ng dng cm thy uy hip ti gn. Tng Gii Thch
rt v phi Ty, ng Trng Khnh. Cn Hng Qun Trung Hoa, sau cuc chy di
Vn L Trng Chinh, ti chim cn c Din An ti Thim Ty. Mt s ng vin ng
cng sn ng dng tng lnh sang vng ny hc tp, chun b tr v nc hot
ng.
1940. Qun Hitler tin vo th Php, Paris. Mt chnh ph b nhn vi thng ch Ptain
ng u c thnh lp. Ngay sau , phong tro khng chin Php ni ln, tng De
Gaulle thnh lp chnh ph lu vong Php ti Lun n. Mc du chnh ph Ptain tuyn
b vn c quyn qun ht i vi cc thuc a, nhiu ngi Php sng cc thuc a
cng b mt theo phe khng chin, mt s chy trn sang cc nc khc. C tin n qun
Nht bn sp nh vo ng dng. C mt phn ngi Vit cm thy c v, v tin rng
qun Php nht nh s bi. t nht, ch thng tr thc dn s sp . D ngi Nht nm
quyn, ta cng c h d v c thy bn da trng hung hng s phi ci u khm
nm trc ngi da vng. C ngi tin rng Nht bn tuy l qun phit, nhng c th
gip cho ta c lp: bao nhiu ch s Vit nam chng tng lnh sang Nht bn, v K
Ngoi Hu Cng chng vn cn ng Kinh?
D sao, ngi Vit cng phi chun b ng ph vi thi th. Mt bui ti, ti t trng
hc p thng ln to bo. Hong o, Khi Hng v mt bn na, anh Ph... ng ngi
nh bi. Khi Hng nhanh nhn ly bnh m v mt a tht mn trn bn, ri bo:
- i qu ri, tm n th ny cho sc m bn truyn.
Bnh v tht thng mua ngay mt hiu tp ho Khch x ca to bo, l ch chng
ti hay sang ngh ngi v ung bia sau gi lm vic.
Mi ngi thm mt cc bia, ri sang bung nh bn cnh.
Thay mt b ch huy, Hong o truyn t kin trn v cho bit tin c bit qun
Nht t t Qung Ty chia my ng tin v pha Lng Sn. Dn th x rt hoang
mang, nhiu ngi sa son lnh ra ngoi.
Phi t vn : ngay trc y Nht - Php va k vi nhau mt bn tho thun, sao
by gi li xung t? Hong o gii thch: C tho thun thc, nhng tng Nishihara
ti H Ni tun qua ch yu cu vic nh ch giao thng t Bc Vit ti Vn Nam, chn
ng tip t cho Tng Gii Thch.
Mi ngi suy on, qun Nht mt mt thng tho tho thun, mt mt gy p lc
bng qun s, bt buc ng cc H Ni phi tip nhn nhng iu kin nng n hn.
Nu xy ra chin tranh, tt c u phi chun b ng ph v khai thc tnh hnh.
Hm sau, c bit mt tin quan trng l mt ton qun ca Phc Quc Qun - thuc
Vit nam Phc Quc ng minh hi vn hot ng ti bin gii Trung Vit trc - cng
tin vo a phn Lng Sn. Chng ti rt phn khi, v y l mt ton qun ca
ngi Vit mnh. Nu m chim c Lng Sn- d vi s h tr ca qun Nht- cng s
gy c mt ting vang ln, li cun c s hng ng t nhiu ni trong tnh cnh
nao nng ca qun Php.
T lu, nay mi c mt c hi tt p nh vy. Ti li cht nh ti nhng ngy trng lit
i xa, phong tro Cn Vng Thm, Vit nam quc dn ng. Trc mt, cn bao
nhiu gian nan, nhng cng trn tr hy vng, v Php nay suy yu. Nhng s phi lm
g, m phi lm gp... Cc anh em c thng bo, ch lnh hnh ng.
Phn ln dn chng ti H Ni vn c thi ch , e ngi. Chin tranh s gy ra xo
lon, ri ro cho cuc sng. C ngi e qun Nht qu tn bo... Nghe ni c nhiu v tn
st ngi Trung quc ti Nam Kinh, ti Hng Kng. Hnh nh v quan Nht ci nga,
eo kim d bn hng v chm ngi nh nge thc ra rt khng b. Trnh c beo
li gp phi h. S phn nhng dn tc yu t trc bo lc thc ng thng..
Ngh li hi , dn tc Vit nam li gp cnh bi t, li thm mt kinh nghim au
thng. Hai quc cu kt vi nhau cu x ngi dn v ti. Ch hai hm sau, Nht
v Php li k kt mt tho hip na. Ln ny, Php bng lng chu qun Nht n
n tr ti ng dng v c t do vn chuyn -c ngha l trn thc t, Nht
chim ng t ny, vi iu kin l Php ton quyn qun l ni b- c ngha l s
vn n p mi s phn khng ca cc dn tc ng dng.
Sau , tc khc vic g phi n n. Nht rt ra khi Lng Sn, v nhng cho qun
Php bao vy, tn cng ri tiu dit ton Cch mng Phc Quc Qun. V thiu sng n,
my trm chin s khng chng c ni. Hai v lnh t l Trn Trung Lp, on Kim im
v mt s anh em b st hi. i a s b bt. S cn li chy thot khi vng vy, sang
Trung quc. l mt thm kch bi ai trong lch s chin u ca ngi Vit bt khut,
mt thm kch y nc mt v mu. Cho n tn nay, mi khi nh li on s , ti
khng khi ngm ngi, thng tic nhng ngi i trc. Bao nhiu ngi con u t ca
dn tc bt hnh ra i. L mt thanh nin cn c tm hn, khng th khng xc ng
mnh, khng th khng va ngm ngi va cm phn trc mi tn bo, mi bt cng.
Ngi thanh nin y ng trc nhng au kh, o le ca con ngi, ca nhn loi, khng
th khng suy ngh v nguyn nhn su xa, nhng quy lut trong lch trnh trin min
m nhn loi phi i, tm thy mt con ng hnh ng. Trong trng i hc v
ngoi x hi, nhiu ngi hoang mang. Anh em i vit dn chnh cng bi ri. Trong
mt bui hp ngn ngi ca chi b, kin b ch huy xung l: mi ngi hy tm
ngng hot ng trnh bt trc. Hi ti ch gc tr trong ng Chn Hng, gn
ga Hng C Ch ny cng gn ngay S Mt Thm H Ni. Tr i hc ra, ti trnh khng
gp my anh em sinh vin vo ng, cng khng n to bo na.
Nhng, nhanh hn chng ti on, tai ha n ngay. Mt hm, va n cm chiu
xong, th bng c ngi gi ti xung ng, ra ch vng, v bo tin l Php bt u
khng b. Ba anh Hong o, Khi Hng, Nguyn Gia Tr b bt. V anh Nht Linh,
th khng c tin tc g, cng khng bit u. Lc , ch bit tin c thm vi anh em b
bt. Mi ngi cn tm lnh i ni no kn o, ri s tm cch lin lc sau. Qua mt m
khng ng, sng sau ti khng n bnh vin tp s na -bnh vin Ph Don- m i
lin lc xem tnh th xc thc ra sao. Cng mng, l v mt s ln ng vin tr thc,
cng chc hay sinh vin vn cha vic g.
Bn mt v c ti khm xt ta bo, nhng khng c ti liu no v t chc b mt.
Bo tt nhin phi nh ch. Cng vic nh xut bn, nh in do anh Thch Lam iu hnh.
Anh khng dnh dp g ti cng vic chnh tr, nn cng khng lo ngi lm.
Da trn tin tc lm c, v phn on trn tnh th, chng ti cho rng tuy bn Php
trong tay c ti liu, nhng cng khng mun lm to truyn qu, khng c li khi qun
Nht va ti, nn ch bt my ngi xut u l din dp phong tro v ngn nga
ngi Vit nam tip xc vi Nht.
Tuy vy, tnh hnh vn cp bch. T lnh i ra ngoi thnh, tm tr nh mt ngi
bn, trong mt lng nh gn i T trn con ng i Vn in. Ngy ngy ch c vic
c tiu thuyt cng nh c tng vi ng c thn sinh anh bn. Khng thy c g l
sau mt thi gian, ti li tr v nh tr. Mt bui sng, ti n nh thng, b mi ngi
xm xt hi v sao mt tch my hm. C c y t hm hnh hi: Nghe ni, quan v nh
qu ci v, phi khng? Nghe ting gi quan, ng bun bc, ti cng phi bt ci,
c p:
- Quan mun ly v lm, nhng tic rng chng c ai mun ly c.
Mt bui ti sau, c ngi ln gc tr tm ti. Nhn r, mi bit l anh Dng c Hin.
Chng ti vui mng xit tay nhau. Hin, ngm ngm en, rt trng kin, cng cp, tnh
tnh thng thn, c bn hu mn. C hai u cha b kh d. Anh Tam vn mt tch.
Sau c tin bo l anh trn ra ngo nc, i Qung Chu. Hai chng ti ng tm
thi hy nm im, xem tnh th bin chuyn ra sao.
Tnh th hu nh tuyt vng. T chc gn nh tan r. Song chng ti cng vn c gng
gi nhng ng giy lin lc b mt. S kin ny dy cho chng ti mt bi hc ng
cay, v cng m mt cho nhng ngi ch trng mong vo ngoi bang, nht l vo mt
quc qun phit. Mt kinh nghim xng mu. i vi ti, y l k c thm tha u
tin, khng bao gi qun. Ti mang mng thy rng, mt s nghip ln khng th ch c
st sng v dn thn m c th lm thnh. Cch mng l c mt khoa hc, v cn hc
hi khng ngng nu khng mun tht bi.
Mt s bt ng na, sng hm sau, i ti ngay ca phng cp cu bnh vin Ph Don.
Theo tin ring, chng ti bit tnh hnh ca anh Long anh Khi Hng v anh Gia Tr, b
giam trong s Mt Thm. Cc anh b tra tn tn nhn, k c bng roi in. Tm cch lung
lc my tn mt thm ngi Vit, nhng khng nh hng ni my tay mt thm u s
Php cu cc anh em.
Ti va mc o khoc, n ca phng cu cp th thy hai ngi y t y mt xe cng
ti, trn nm mt ngi bnh khng trng r mt... Nhng mt im khin ti ch , l
i sau xe cng, c hai ngi n ng mc qun o thng i km st t nhn? Bt gic,
ti i theo xe vo trong phng. u tc bnh nhn ct ngn, lm chm. Ti bng rn
mnh. Bc s thng trc n khm. Ngi bnh quay mt li. Hai lung mt ngi
v ca ti chm nhau. L l ti cn t kim ch c, khng tht ln ting no, v
chnh l anh Gia Tr! D c thay i th no, ti cng nhn c ra anh, tc lm chm,
b ru quai nn. i mt trong v xanh nh mt mo ca anh nay l , mt mi nh
mt hn. Ti nn s xc ng ca mnh, c gi t nhin, gip bc s, xem nhng vt
thng do tra tn ca anh. B ngoi, nhng vt thng y khng su, nhng vt thng
do in thc ra nh hng su xa ti thn kinh v tinh thn ca k b hi. Mi khi b tra
tn, t nhn but rng khp mnh, u c au rc, mt chong ln mt cch gh s, r
ln mt cch th thm.
Cng may, hai tay h tng khng bit ti l ai, v cng khng ng vc g. Bc s bo ti
bng b. y l mt dp tt v cng, c th trao i bng m hiu. Rt mng l thy anh
tinh thn vn cn vng.
Ln sau, anh ti bng b, tha dp, anh t nhanh cho ti mt mnh giy mng. Nh ,
ngoi chng ti bit r tnh hnh cc anh em trong, v ngc li.
t lu sau, chng ti c tin mt s anh em, trong c Hong o, Khi Hng, Gia Tr
b gii i tp trung ti Ho Bnh, cng vi mt s ngi trong cc t chc khc. Mt
nhim v kh khn nng trn vai chng ti l vn ng cc anh em c chng
tha v.
Ti v anh N.L m nhim vic tip xc vi i din ca Nht bn H Ni. Vin Cng
s Nht ny ng ngay Vin Nghin cu quang tuyn phng x (radium) bn ph
Trng Thi. N.L bit ting Nht v quen thuc vi mt s ngi Nht trong . Ngi i
mt lc, th c a vo bn giy trong. Vin Cng s khong nm mi tui,
ru mp -nhiu ngi Nht ru li y- v cng nh nhiu ngi Nht, qun o u phc
nhng xc sch, li thi. B ngoi th hn ta cng chm ch nghe ni, nhng thnh thong
li ng ln, i ti mt ci lng chim treo bn ca s, ngm nhn hai con bch yn nhy
i nhy li. Sau rt, hn hn s nghin cu v tm cch gip cc ngi b bt.
Lc ra ngoi, N.L. v ti nhn nhau, nhch mp ci. n tng su sc nht ca chng
ti v bui gp mt c l l hai con chim trong lng. V kt lun khng ai ni ra, l
ch nn trng mong mnh m thi. Cu tinh Nht bn ming ni ln gip cc dn tc

b tr Chu, nhng mc nhin cho quc Php tiu dit khng b nhng ngi yu
nc Vit nam. l thc t.
Khi cn ni, mt bu khng kh lo bun trm ln gia nh. V my anh b bt, anh Tam
lu vong, bn ba ni hi ngoi, bit ngy no mi tr v? Anh em cn li, to bo,
u b mt thm theo ri gt gao.
Duy tr nh bo v nh xut bn, do anh Thch Lam gnh vc: anh Hon gip vic qun
tr. Thch Lam l mt nh vn giu tnh cm, nhng khng phi l mt nh kinh doanh
tho vt. Anh T M, Th L v ti c h tr phn no. Khng cn t bo na, th xut
bn sch c hay nhn in sch mi duy tr c s v ng lng ti thiu cho cc nhn
vin.
Lc ny, trn th gii, cuc i chin bc vo mt giai on gay go v tn khc, Anh,
Php, Lin X kt ng minh vi nhau chng li t th c, ng hung hng.
Qun c tin su vo ni a Lin X, uy hip thnh ph Stalingrad, v bao vy Mc
T Khoa, Leningrad. Qun Nht tin xung min ng Nam , ri tn cng Cng Trn
Chu, ti Hawaii, Hoa K, v do , M bt buc phi tuyn chin vi Nht. Khi la tung
tri lan n chung quanh Vit nam. Mnh vn ca ton nhn loi s ra sao? v ca
cc dn tc nh yu ng dng s ra sao? Qun Nht v qun ng minh c s xu
x nhau trn ngay ci t ny khng? My bay Hoa K chng bt u bay ln trn
bu tri H Ni?
Nhng trn ng ph H Ni, bn cnh my tn cnh st Php, v thnh thong dng
vi tn lnh Nht ngo ngh, ngi dn Vit vn phi lm n, sinh sng. Hng o, hng
Ngang vn cn tp np ngi i do va h, trn b h Gm, nhng c gi yu iu vn
on cho mi khch qua ng gh vo n kem.
Trong tm l hoang mang trc tnh th, ngi Vit nam s phn ng ra sao?
CHNG 15 - THCH LAM QUA I

M
Mi ln v sau, c dp r xung con ng gch a vo lng Yn Ph, l mi ln bng
dng ngi anh cao, gy trong b u Phc c, vi ci m d xm bn ma, t tn bc
chn li hin ra trc mt.
Nu so v thng minh v ti hoa th c l anh hn c mi ngi trong gia nh. Nhng
nu v sc khe th t ngy lm bo tr i, mi ngy mt st km. C ngi cho rng,
khc vi anh em, anh bc vo mt cuc sng lng mn, phng tng hn, ra ngoi
quy c thng tnh, cng ging nh mt s vn ngh s thi y. C th anh tip xc
vi nhiu tng lp, nht l tng lp di trong x hi. ng bun nht l anh mc
nghin thuc phin.
C l chnh v th m anh c nhng cm xc ring, v tc phm ca anh c mt phong
cch ring, bnh dn, gin d v y lng trc n, ng tnh vi nhng con ngi ngho
kh hn l nhng truyn ca Nht Linh, Khi Hng. Mai hay Lc trong Na Chng Xun
hay Loan, Dng trong on Tuyt, d sao cng l con ci nhng gia nh kh gi, hay
quan li. Nhng nhn vt ngi phu xe gi trong mt truyn ngn ca Thch Lam lm
cho ngi ta rung ng su xa, thm thi hn. V ngay trong phng s H Ni ban m
cng vit vi Trng Khanh, tnh trng chn thc ca nhng k bt hnh, sa ng, try
lc lm cho c gi thng cm v ng tnh di ngi bt y tnh cm. Ti cn nh
hai cu Kiu ly trong :
Liu b np bng cy tng,
Thuyn quyn cn i anh hng... lnh lng
i sng gia nh anh thc l thanh bch, anh vn gi c phm cch khng mng danh
mng li chung ca gia nh. Vi tm phn, my chic gh n s, mt bn lm vic l
tt c gia sn ca nh vn.
1941, gia nh, anh em tan tc. Ch c bn anh C l yn n mt cht, nhng li qu
ng con, cng vt v. Anh Hai vn lm ti nng trng Bolovens, bn Lo. i khi,
chng ti ln bit th H Ty mn ru gii su, v ring ti cng n mt bn
mt thm.
Bn ru thng xuyn nht l inh Hng, Huyn Kiu v ti. Nu trong ti c c t
tin, th mua t nhm ln theo. Song inh Hng lc no cng thy ngho kit xc x,
Huyn Kiu may mn thnh thong c gia nh tip t. Thnh son nht l khi no ch
Thch Lam tm c con c chm ti va nh ln, hay mt khc tht cy, thm vo c
bia, hay cht ru Vn in. Nu xong, my anh em ngi va nc ru va ngm th
ch trng ln, nhn nh trng xen qua l liu chiu xung mt nc. Tuy khng n
ni say ty ly nhng cng ngy ngt, mt inh Hng th ti xanh, m Huyn Kiu th
mt hn gc, cha ung cng phi chu pht ri. Thch Lam th khng dm ung
nhiu, m ti cng vy. Ti khng nh r lm, nhng theo ch ti k. Tt nm , tri
lnh, anh v ti Cm Ging l cn ngay mt ha l than hng si. C chn v nm
hn hoi m anh vn ku rt. Sau phi t mt ng ci ln gia nh, tri rm chung
quanh, mi ngi ngi nh bt i giao tha. Khi c nh ngi vo mm ung ru
mng nm mi, anh c v bun, lng l ngi nhn khi trm ta ln cao. l ci Tt
cui cng ca anh.
Nhng giy pht nh th cng khng ko di c bao lu. Cn bnh phi qui c
dn dn gm nt c th anh. Ti gic anh i khm bnh v chp li phi. Tm nh quang
tuyn X ca anh khin ti v ngi bn cng lp, anh . phi git mnh. Nhng thi
cha pht minh c thuc cha bnh lao c hiu qu. Mun a anh i Lt dng
bnh, nhng ng gio s khoa truyn nhim khng ng , s bnh tng kch. ng khuyn
nn tnh dng v cai nghin, ung thuc. Bt buc, ti phi thay anh trng nom vic
xut bn d cn ng i hc, v lun lun n thm anh. Ch Su li c mang a con
th ba. Mc du mi ngi trong gia nh tn lng sn sc, bnh tnh ca anh c nng
dn. Sang gia nm sau, c lc anh khng sc tr dy, ra ngi bn thm na. M
ti t qu ln cng ch Th gip sn sc hai a tr th. Tnh trng ngy cng xung.
Anh bt u tc th, thng thng phi ngi dy, da vo my chng gi. Mt hm

anh hi ti:
- Ti ht thuc li c c khng, ch! - Ti ch im lng gt u, ri quay mt i.
n mt ngy thng 7 nm 1942, hi th ca anh l dn, i mt hi l . M ti,
v con anh, anh C, ch Nm v ti u ng chung quanh ging. n gn tra, anh
vn tnh to nhng khng ni ra c ting na. Anh t bit sp i n tn cng con
ng mnh i. Ai ny u mun khc, nhng khng ai khc ra ting. Run tay, ti tim
mt ng thuc cng tm cui cng, th anh bng m to mt ra hiu cho mi ngi
anh ngi dy. M ti ngi ng sau anh ln. Nhng khng cn o tng g na. Thy
v khc, theo li ch ti thut anh cn sc ni anh cht u m khc. Nhng lc
, th thc, ti cng khng nghe thy g. Khng bao gi ti qun c Cnh tng lm
chung ca ngi anh rut thn yu ng thi cng l ngi anh trong s nghip vn bt.
Anh a mt l nhn mi ngi nh mun ni ln mt iu g trc khi t bit. Hnh
nh anh gi tn ti, ti nghe khng r. Bng anh nc ln mt ting, ln cn suyn ri hai
mt nhm li. Hi th cui cng ca nh vn Thch Lam dt. Anh ng v ng sau,
ri di s nng ca m v v, anh nm xung ging, hai chn dui thng. Ngi
anh thn yu vnh vin b cuc i khi mi ba mi ba tui. Trong nhng ting khc
th thm chung quanh, mun trnh nhn li anh, ti vi bc ra ngoi ca, mc hai ging
nc mt tun trn hai m. Cha bao gi ti khc nhiu nh hm y. Vi hm sau, chng
ti im lng i sau xe tang, a anh n ngha a Hp Thin, gn ng Mc, ni
chn ch C u tin v nhng ngi trong h. Mi ngi ra v, ti cn ngi lng bn
m anh rt lu, di rng cy m u, nhng ni thng cm v ci cht u tin trong
anh em by ngi, cng nh v bao xa cch, bit ly -lm sao c th khuy kho c.
Anh l nh vn giu tnh cm nht trong ging h Nguyn Tng, nhng lc no anh
cng c gng vt qua mi kh khn. Trong mt cun sch tng anh, nh vn L Vn
Trng c Tng anh Thch Lam, mt ngh lc phi thng trong mt thn th cm ci.
Ti tin chc rng Thch Lam c ngi i chp nhn v c mt v th xng ng
trong lch s vn hc Vit nam, sau mt cuc i qu ngn ngi v y thng cm.
Trong nhng ngy kh khn, tan r, ci cht ca Thch Lam li mt vt thng
khng g hn gn ni. Trong lo bun, ti ng ra lm gim c nh xut bn i Nay, li
va tip tc i hc nm th nm trng Thuc. Ngoi ra, cn phi lo vic trong ni b t
chc cha b ph v lin lc vi ngoi nc. Thi c i vi chng ti, khng phi l
nhim v quan trng nht.
Vi thi cc chuyn bin mnh m, phe c bt u suy thoi u Chu, qun Nht
gp nhiu kh khn ti Trung quc v chu. My bay M lun lun e da bu tri Vit
nam. Ngi Vit cm thy khng chng th chy s b cun vo trong mt lung thc l.
Nhng t sng kinh hong s n sm hn l ngi ta tng. Do bit ly, tang tc, thi
i hong kim ca nhm T lc vn on -Ngy Nay, v do thi th khc nn i
qua ri, khng bao gi tr li na. Cc nhm vn ngh khc cng dn dn suy i theo
thi gian.
CHNG 16 - TRC CN BO TP - GIAI PHM

1
1943, i sinh vin ca ti sp kt thc, nhng kt thc trong b thng, lo bun. Cc
bn hc ca ti mit mi ng ph thi c, ti cng min cng qu quan, thnh tch khng
my p . Cc bn u thng cm vi ti, gip cho ti thm can m bc ln con
ng chn.
Lp hc ca ti, t hn ba mi ngi nay ch cn mi my ngi. Mt t b hc. C
hai bn sm qua i, m l, c hai u v cht ui. Anh X. th ti H Ty, do t thuyn
bi nhy xung h bi, bt hnh chm xung di mt ca ngay ngi em rut. Anh rt
xu xo, vui tnh, v rt thch ni truyn vi ti. Ti cn nh ngy hm qua, lc bui sng
hm , sau khi c vt ln, anh nm trn bi c xanh, mt nga nh nhn ln trn
lrt, ngay trc cng n Quan Thnh. Ti ng lng bn anh, rt l, ngh ti nhng
ngi thn ca anh t min Trung ra. Ri, sau , tt c u lng l i sau quan ti, a
anh ti ni yn ngh cui cng.
Gn n tt nghip, li thm mt bn hc, anh Bu... p tu thy khng may, tu m.
T , khng bao gi ti gp li mt anh na, mt ngi bn thng thn, hin hu.
Trong thi k tm coi nh xut bn, chng ti cho in ra my cun sch mi. Cun Bch
Tuyt v by thng ln do T M son bng th, in mu rt p, l mt cun c gi tr
ngh thut.
Ngoi ra, mt s sch Hng cho tr em c. Cn c th ca H Dznh v V Hong
Chng:
Ti cn nh my cu th ca H Dznh:
Tri p nh tri mi trng gng,
Chn sim bng nng rn ven ng.
C6 ai bn ca ngi hong tc,
Cho chy lan thnh mt sui hng.
V ti cng xc ng trc hai cu ca V Hong Chng, trong mt bi bt c:
Ngoi ba mi tui duyn cn ht?
Mt vn c thua, ng cuc i.
Nhng cha bao gi ti hi anh vit hai cu c phi khc Thch Lam khng? V
Hong Chng, mt ngi cao, gy, nho nh trong b o di Vit nam, hm n gp
ti to bo. Anh a ti bn tho cun My v mun ti cho kin.
Sau , nh xut bn ng in ra cun y.
By gi, cng nh Thch Lam, Bng B Ln sau ny, v inh Hng, Th L, Xun Diu,
anh cng thua vn c ca anh trong nhng trng hp bi ai.
i! nhng bn vn th thng mn ca ti, nay u? Cng v kin ca anh, cng vi
cc anh Th L, Nguyn Tun, m chng ti thy nn cho ra i mt tuyn tp gm sng
tc ca nhng nh vn hi . Tp ny, nh nhiu ngi bit, t tn l Giai Phm, c

th, truyn ngn, bnh lun. Ti c vit mt tuyn ngn trong , u l Tha hng
miu t v cnh ng phc tp gia ci sng v ci cht ti mt bnh vin, v nh hng
ti tm t ca ngi sinh vin. V qu bn rn, bn ba v u c kh ho, chnh ti
cng qun bng mt. iu khng ng l hn bn mi nm sau, khi di dn sang Hoa
K, cn c nhiu bn ti cha hng quen bit, li nhc ti truyn , nhc ti trit l v
nhn sinh bng bc trong . Cc bn cng tic cho ti khng vit nhiu hn.
Nhiu anh em mun theo ui s nghip vn chng n cng. Song hon nh khng
cho php ngi yn, cng khng cn tm hn thnh thi sng tc na. V sau, nu c
vit, th li chuyn sang mt khc: vit bnh lun x hi, chnh tr, v nhim v, v chnh
ti, nhiu lc ngh li, cng thy tic.
Ngun th ca Th L c l gn cn. Anh quay sang ngh kch. Th L c ti a dng:
lm th, vit truyn, vit bo, lm kch. Vi s cng tc ca mt s ngh s tr, anh lp
ra ban kch Th L. Ban kch dn ti bn cnh m St, thu mt cn nh g nm gian
cao ro, trc sau u c t rng ri. Tr s ban kch li thnh ra ch tp hp ca nhiu
vn ngh s. c bit l sau khi qun M bt u phi my bay n oanh tc H Ni, li
cng nhiu ngi ko nhau xung trnh nn. C th p xe, hay i xe in, ri i b ti
m St. m ny rt di, c thuyn ch vo trong, gia hai rng cy v nhng mi nh
thp thong, rt nn th. Trnh bom y, li c xem cc kch s luyn tp. My v
kch ng xong nh Kinh Kha, hay Tc Ly -truyn nng tin xung trn gian- do Khi
Hng son th, sau ny din ti nh Ht Ln, rt c hoan nghnh.
Mi khi c bo ng, mi ngi u chy ra vn ngng nhn my bay ti. Mt cm gic
him c trong i l khi nm ng sau nh, gia nhng gc du tha, nga mt nhn
ln bu tri xanh ngt. Mt lc, ting vang m m, my chic oanh tc ln t t bay
ngang trn u, chung quanh nho ln nhng chic chin u c nh nhanh nh con ct.
Chng ti ai ny u nn th, nhng mi khi my bay tin ti thnh ph mi nghe ting
pho cao x ni ln, n n nh nhng bng hoa trng chung quanh my bay. Sau ,
l ting bom n m m trong thnh ph, mang n t thng cho ngi dn v ti,
nhng thng khng gy thit hi g nng cho qun Nht. Chin tranh, ly lon, nhng
ngi ta vn phi sng, vn phi lm n, yu ng. Bnh vin bun t thc, nht l v
m. Song li l ni xe mi tnh duyn ca nhiu i la. Khng ni u xa, ngay trong
lp hc chng ti, t ra cng c hai bn tm thy hnh phc. Mt l anh ., anh chng
ngi min Trung, trng tro p trai li hc gii, mt sinh vin mu mc. V mt l anh
C., chm ch, hc gii, st sng v cng vic chung. C hai u c ti nng, sau ny u
gi chc v cao trong ngnh y t ch khc l mt min Nam cng ho, mt mim Bc
cng sn, v ging nhau ch u c bn trm nm cng trong ngh. Anh . nay sng
Hoa K, nhng anh C. ra ngi thin c.
Cn cu truyn ca ti li khc. Ti khng phi l mt sinh vin mu mc, cng sng
mt cuc i hi khc. V cuc gp g gia ti v Lin cng hi c bit. Mt hm, ti
nh thng Ph Don, khi i theo gio s khm cc phng, ti bng ti gia m
sinh vin, mt c gi nh nhn, mt trn trnh vi i mt ngy th. Tuy cng mc o

khoc trng, nhng xem ra c ch hn mi lm tui. Lm g c sinh vin nh tui
nh vy? M xem ra, c rt t nhin, hnh nh quen thuc vi c mi ngi y.
Sau ti mi bit c l con mt gia nh Hoa Kiu, b l ngi Hoa, m ngi Vit. M c
mc bnh nm nh thng kh lu, c thnh ra mt ngi khch c bit. Vi tnh tnh
hn nhin cn tr con, mi ngi u coi c nh em gi nh, c bit sau khi b m t
trn. Ha ngi thn nht trong i c l b ngoi v m k tip nhau ra i, ng b li
xa, nn c hc tr trng trung Hc Trung Hoa thng chy vo nh thng chi, c
khi theo bc s i vo cc phng bnh. Rt t nhin, c l v tnh tnh ci m ging nhau,
chng ti thch ni truyn vi nhau, ri tr nn bn thn. Lin coi ti nh ngi anh ln
thng cm vi c trong tnh trng c n. Gia cnh au bun khin c c nhng tng
mi v vai tr bnh ng t lp ca ph n.
Vi t tng i quc, trong tui cn nh, c dn thn vo phong tro hc sinh Hoa kiu
chng Nht bn xm lc, v b qun Nht bt giam cng vi mt s thanh nin khc.
Trong hon cnh t ti c lit, li b tra vn nghim ngt, qua mt thi gian c mi c
th ra nh vn ng ca cc gii. Cng trong cnh ng, tm khuy kho, ti v
nhng bn hc ca c thng a c i nhng ni thng cnh, nh cha Hng, cha
Trm, Pht Tch. Khng r t lc no, tnh bn hay tnh anh em i thnh cm tnh
khng kht, mc du c nhng cch bit v bi cnh x hi. Chng ti cm thy khng
th ri xa nhau c na, tuy tng lai vn cn bt nh. Khng ni ra, nhng chng ti
ngm c hn s chung sng vi nhau mi mi.
Lin li l mt ngi cng tc c lc trong vic lm bo Bnh Minh, bo Ngy Nay b
mi sau ny, sau khi Nht bn o chnh qun Php, v vic thu lm tin tc cc ni v
thng dch ti liu cn thit. Trong lc , c vn sng r lp bng ngh dy hc. Nhng,
d c giu tng tng th no i na, c cng khng th bit trc vn mnh s li
cun mnh vo mt con ng k l khng ai ngh ti.
Cho ti v sau ny, ti nhng ngy nguy nan, nhng ngy lu vong y kh khn, trc
tr, chng ti bao gi cng vn l bn ng hnh cng chung ch hng, khuyn khch
ln nhau vt qua mi sng gi.
CHNG 17 - BT U NI G1
N
Nu Cho rng nhng ngy thng 8-1945 quyt inh mnh vn Vit nam trong na th
k sau, th cng nn nhn rng nhng ngy t 1940-1945 c nh hng rt ln. V
chnh trong thi k ny, khng nhng cc th ton cu thay i m x hi Vit nam
cng bin ho. Hai quc, Php v Nht vn cn , cn cu kt vi nhau, nhng
ni b hng ng u tranh cho c lp dn tc dn dn chia thnh hai phe khc nhau,
v i ch ln nhau. Mt tin trnh, m ngy nay xt li, khng th o ngc c.
Hi tng li nhng nm , nhiu thanh nin y nhit huyt nhng cha kh nng
nhn r s thc, b li cun vo trong ging thc l nh nhng chic l ri, m khng
bit s i ti u
My anh Hong o, Khi Hng, Gia Tr vn cn b tp trung ti V Bn, Ho Bnh. Theo
tin tc nhn c, anh Tam qua Hng Kng ri n Qung Chu. y, anh c mc
kch nhng cnh tn bo do Hong Qun Nht gy ra i vi dn chng. Anh hiu rng
Nht khng c thc tm gip cc nc Chu c lp, m ch li dng h ginh
thng li trong chin tranh v m rng phm vi quyn lc ca quc. Do , anh v
anh em quyt tm dng phng php quyt lit, thot khi s kim ch ca Nht bn v
tay sai. Anh em ri Qung Chu chy ti Liu Chu, tnh Qung Ty. Ch ny qun ca
Tng Gii Thch cn gi c. Tng ch huy y l Trng Pht Khu, t lnh chin
khu s bn, Trng c ch nh nm vic lin lc, tip xc vi nhng nh cch mng
Vit nam, vi s ph t ca tng Tiu Vn, ch nhim b chnh tr qun khu. Trng v
Tiu l hai nhn vt c nh hng mnh ti cc th ng dng.
Nhng, va sang ti , v t khu Nht chim n, anh b hoi nghi l phn t thn Nht,
nn b tng giam vo ngc. Liu Chu lc cng l ni tp trung ca nhiu ngi Vit
u tranh Vit nam. Thng 10 nm 1942, mt t chc kt hp ngi Vit ly tn l Vit
nam cch mnh ng minh hi c thnh lp, vi i din ca Vit nam quc dn ng,
Phc Quc, Vit nam c lp ng minh hi (Vit minh), v mt s khng ng phi.
Ch nhim lc u l Trng Bi Cng, v sau do Nguyn Hi Thn thay th. Anh Tam
lc ny ly tn l Nguyn Tng Dng (ng nh tn anh chng Dng trong truyn on
Tuyt, b giam vo mt hang gn Liu Chu...
Mt ngu nhin k l l trong hang y, cn mt ngi Vit b giam na, vi ci tn l
H Ch Minh.
ng minh hi c hai anh V Hng Khanh v Nghim K T n thm Nguyn Tng Tam
hiu r lai do. V sau Hi quyt nh yu cu tng Trng Pht Khu tr t do cho
anh Tam, v c ngi Vit cng b giam, H Ch Minh, v u l ngi Vit yu nc phi
la vong ti y. C hai u c a v hi qun, nhng khng ai r H Ch Minh tc l
Nguyn i Quc.
Trc y, Nguyn i Quc tng hot ng Qung ng di tn l L Thy, tr t
cho Borodine, c vn Lin X cho ng cng sn Trung quc trc v sau cng x Qung
Chu. Vo nm 1944 Vit nam cch mnh ng minh hi t k hoch hot ng trong
nc, phi cn b v vi mt s tin hot ng, H Ch Minh ch ng nhn nhim v,
lnh ngi v tin v nc, hot ng bin gii Cao Bng, tin ti lp cn c sau ny.
Cn Nguyn Tng Tam cng ri Liu Chu i Cn Minh, sau khi b T Lnh Qun khu 4
phi rt v gn bin gii Vit nam. Ti , anh bt u hp tc vi V Hng Khanh cng
Hi ngoi b Vit nam quc dn ng, cng lin lc vi trong nc. Mt hm, ti a im
lin lc b mt, mt anh em ngoi v a cho ti mt l th nh vit trn giy mng.
ng l ch ca Nht Linh, nhng ch vit ln tn nh t nh dnh vi nhau. Trong th
ch c my hng, anh vn c yn n kho mnh, bun bn lm n kh hn trc, ng
lo. Nhng th l ri, sau khi bit tch hn hai nm. Mi ngi trong gia nh, cc bn
hu u vui mng khi bit anh cn yn n. Lc y, li thm mt tin mng: cc anh Long,
Khi Hng, Gia Tr v mt s anh em khc c th v, nhng b qun thc. C l bn
Php thy khng nn qu h khc, cn phi ly lng gii tr thc ngi Vit. Tuy trng
gy yu v xanh xao, nhng cng cn u kho mnh. B ru rm ca anh Gia Tr
mc tua ta hn trc.
Ngh ngi mt thi gian, anh em li bt tay vo vic. Anh Khi Hng chuyn trng coi
nh xut bn, nh in. Cn anh Hong o v ti kim v vic lin lc trong, ngoi.
Mt s kin quan trng khin chng ti phn khi, l vic kt hp gia i vit dn
chnh ng v Vit nam quc dn ng. Ti Cn Minh, Nguyn Tng Tam tho thun
cng V Hng Khanh v vic ny. Hi ngoi b Vit nam quc dn ng ng . Anh
em ngoi u chp thun vic b danh xng i vit dn chnh, c ngha l ch dng
tn Vit nam quc dn ng.
Ch cn cn kin ca ng b trong nc. Quyt ngh c do mt anh em theo ng
H Giang qua bin gii, v ti H Ni giao cho chng ti. Trong mt bui hp gii hn,
ton th chng ti chp thun. T , khng cn danh xng i vit dn chnh na. V
sau, c nhiu sch ghi ch ti nm 45, c i din i vit dn chnh trong cc hi ngh
ng phi hay trong Chnh ph l khng ng s thc, c th v vic kt hp ny khng
tuyn b cng khai.
Cc anh em dn chnh tn thnh vic ny, mt phn cho rng Vit nam quc dn ng
c chnh danh v uy tn lnh o quc dn hn, mt phn ch trng i vi ng
minh, vi phe cc nc dn ch l chnh xc. Nht bn khng c thnh gip cng
cuc c lp ca Vit nam, v cng ng tht bi trn mt chin trng.
Trn thc t, ti quc ni, cc anh ph trch Vit nam quc dn ng nh Chu B Phng,
Nguyn Vn Chn, Nguyn Xun Tng cng ng thc hin vic hp nht. Mt b ch
huy c thnh lp. Song cc chi b di vn hot ng ring trong phm vi ca mnh.
Cng vic chung l a mt s cn b tr sang Trung quc hun luyn, thit lp my khu
b mt ti bin gii v ti Bc Giang, ng Triu, nhng cha thnh cn c v trang cng
c. Mt cng tc quan trng, l tuyn truyn, dy ng qun chng vn cha c thc
y mnh, trong khi Vit nam c lp ng minh hi (tc Vit minh) do ng cng sn
thnh lp bt u khai trin tuyn tuyn ch trung chng Php, chng Nht v t
cn c Cao Bng, Bc Cn. S kt hp gia i vit dn chnh v Vit nam quc dn
ng l mt bc u ng k, v Vit nam cch mnh ng minh hi ch c danh m
khng c thc, li thiu lnh o. Vn on kt gia cc lc lng quc gia t trc
ti nay vn l mt vn nan gii. Nm 1944, ng trc tnh th cp bch v nhng
hot ng ca Vit minh, cc anh em hi ngoi c tho ra mt vn kin ni v vic
thng nht gi v trong nc, va bo co va yu cu quc ni tch cc hnh
ng (nguyn vn ng sau).
Bn ny do cc v Nguyn Tng Tam, V Hng Khanh, Nghim K T, L ng A v mt
v na khng r l ai, k tn, do anh Tam chnh tay vit. V phn cng lnh thng nht
cc ng phi, bn vn a ra khu hiu mt ch ngha, mt ch buy, v i ngoi th

mun mt
- Mt ch ngha, ly Duy dn ch ngha ca Phan Bi Chu (i mi).
- Mt ch huy, mt t chc.
- Ngoi giao mun mt, ty tin li m ly tn ring, nh Vit nam quc dn ng hi
ngoi, i vit quc dn ng i vi dn chng trong nc.
- Mt l c, mt ng ca.
V hnh ng, ngh trong nc lp ngay ban Chp Hnh Trung ng, lp cc tnh ng
b, cc trm giao thng, t chc mt i cch mnh nh ngh v.v.
Bn vn ku gi Ngy gi khn cp! Mau ln mi kp i ph. Chin tranh th gii sp
ti hi quyt nh, s hng vong ca ni ging i vit ta l lc ny y.
Cu cui cng trong bc th, anh Tam vit: ngoi, trong cng ht sc ri c ngy
kia bt tay nhau t nc nh, trong ci khng kh tng bng ca ngy Quc Hi, ngy
u tin ca nc i vit c lp. Bc th ny k tn ngy 12 thng 1 nm 1945.
Khng phi l anh em trong nc khng ngh n vic kt hp thnh mt trn tuyn
chung. Nm 1944, mt mt trn ly tn l i vit Quc gia Lin minh gm c i din
Tn Vit nam quc dn ng, i vit quc x, i vit dn chnh, i vit quc dn ng
c thnh lp. Cn c trn tnh hnh c bit trong nc, Lin minh ny c khuynh
hng da vo th lc ca Nht nh s thng tr ca Php trc . Nhng lc
, mun li dng th lc ca ngoi quc, trc ht bn thn mnh phi c t chc cht
ch v c lc lng thch ng. Cc ng phi quc gia tuy nhiu, nhng lc lng khng
mnh, ch huy khng nht tr, thiu sch lc c th v quyt on khi thi c ti, nn
b l nhiu c hi him c, khin ng cng sn ng dng, vi Mt Trn Vit minh
thng nht hn, c h thng hn, nm c thi c. y l mt bi hc ng cay v
bi t khng bao gi c th qun. i vit Quc gia Lin minh li thiu tuyn truyn
mnh, khng nh hng su vo qun chng.
ng cng sn c nhiu th on tuyn truyn li ko qun chng. H cng hc c
mt s kinh nghim v hot ng ng v do Lin X, Tam Quc t, v Trung Cng
truyn cho. Nhng ngi quc gia hi y nh gi qu thp ng cng sn v thiu
bin php nh bt nh hng ca i phng. Trc dn chng h hi v d tin, Vit
minh tng ra khu hiu Chng Php, chng Nht c v quyt lit, hp dn, tung ra tin
c ng minh ng h, tin chim c by tnh min Ty Bc, tin nng dn i ni ln
khi ngha, dit bn cng ho c b tch tr la go... ng thi, li tung ra nhng li
vu co cc phi quc gia, i vit, ton l thn Nht, phn ng, khin dn chng c n
tng xu. Nhiu thanh nin, tr thc tham gia vo hng ng Vit minh. Xun Diu,
Huy cn... trong nhm Ngy Nay, T lc vn on, v ngay Dng c Hin tr thnh
mt lnh t ng Dn ch, mt ng bung sung trong Vit minh. Mt ng khc, trong
Vit minh, ng X Hi, cng do mt s tr thc, chuyn mn thnh lp.. Trong nhng
p tip xc b mt, ti cn nh nhng khun mt lnh o cc ng phi khc, c bit
l ca Vit nam quc dn ng v i vit quc dn ng lc cn hot ng ring.
Ln u tin, gp my anh em Vit Quc ti mt ngi nh nh trong lng Nghi Tm, nm

bn b v mt trng ra mt gc H Ty. Nghi Tm, mt ni quen thuc i vi thanh
nin nam n H Ni, hay ti bi li. Trong s anh em , mt ngi trc bn mi
tui, hi thp, mt trn, ru mp, i mt rt thng minh, n ni chm ri, mi trng
that nh mt ng thu khon, l anh Chu B Phng. Anh Phng trc tng lm
cho cng ty Ha xa Vn Nam, gi vic lin h gia trong v ngoi nc. Tnh tnh im
m, nhng bn lun rt mch lc, rt thc t.
Chng ti bn lun v vic cng tc v hp nht, v ng do anh Phng ph trch
cng tc t chc chung. T , trn thc t, anh Phng l nhn vt trng yu nht v
ni v trong Vit nam quc dn ng. Anh Hong o ch yu nm cng tc i ngoi
v tuyn truyn, v c uy tn cao trong x hi. Ti cng c may mn gp anh em i
vit quc dn ng, ng u l anh Trng T Anh, trong mt bui hp cp cao, ti mt
cn nh gn ph ch Hm. Anh l mt ngi c dng vc trung bnh, khun mt vung,
ngi rn chc, i mt y v cng ngh v t tn. Anh ni khng nhiu, nhng mi
cu u chc nch, c sc thuyt phc. Hai bn ng trn nguyn tc v vic cng tc,
nhng cha cp ti vic kt hp hn, v cn i kin ca c quc ngoi. Mt phi
on ngoi giao d b i Trung quc vo u nm 1945. Mt nhn vt i vit quc dn
ng rt tch cc lc , anh Nguyn Tin H, t Phan Trm, bn hc di ti mt lp,
chun b cm u phi on. V trong phi on, cn c anh Nguyn S Dinh, cng hc
mt lp vi ti.
Ngoi ra, cn c my anh Nguyn Tn Hon, ng Vn Sung, Phm Khi Hon tc Hy
Tng. Nguyn Tn Hon, ng Vn Sung u l sinh vin y khoa, cng lp vi Phan Trm.
CHNG 18 - TH CHIN TH HAI SP CHM DT

T
Tin qun ng minh i thng ti u Chu, pht xt b 1 dit, c quc x b dn vo
bn th, B Linh b Hng Qun bao vy, Nht bn mt Phi Lut Tn, v Okinawa b uy
hip mnh- a li mt tnh trng phc tp cha bit s kt cc ra sao.
Nu thi cc a li hy vng cho ngi Php ng dng, trc s bi trn chc chn
s ti ca qun Nht, th ngi Vit nam ng trc kh khn. Php nht nh s nm
vng quyn lc, khng cho hn lon xy ra. ng minh c mun can thip cho t do,
c lp ca cc nc ng dng cng kh v Php li l mt trong ng Mnh. Ngh cho
k, tnh hnh cng khng lc quan lm.
Cn ngi Nht cng ng trc cnh hu nh tuyt vng, va s ng minh tn cng
va lo qun Php tha c lt mt. Song h cn ngoan c, cha chu b tay, tip tc khng
c, vi hy vng l iu nh, gi li mt phn t ai chim c. Bt thnh lnh, sau
mt ti hu th ca tng Matsumoto gi cho vin Ton quyn Decoux, yu cu lc lng
Php phi chu s ch huy ca qun i Nht, ngay ti hm mng 9 thng 3 qun Nht
m cuc tn cng cp tc vo cc c s qun s ca Php khp ng dng.
Hm , ti ph hng B, H Ni. Gn na m bng nghe thy ting sng n vang,
hnh nh pha Ct C, ch tri lnh ph Ca Bc a ti, ri dn dn lan ra chung
quanh. Khng ai dm ra ngoi, ng ph vng ngt. Khng mt bng ngi. Nhng tt
c u cng on c s g xy ra. Gn sng, ting sng tt hn. T ca s trng
ra, u ng c my tn lnh Nht tut li l ng canh. Sau , h rt v tri. S
phn khng yu t ca Php b n p rt nhanh. Xem ra ngi Php cng khng di
g chng c kch lit v ch, ch thm thit hi nhiu, trong khi ch cn ch i mt thi
gian no thi l Nht tt s bi.
Mi cng vic lm n vn tip tc nh thng. Thnh ph rt nhanh tr li yn tnh, ch
c khc l trn ng ph ch thy bng lnh Nht, khng thy bng dng ca ngi Php
na. By gi, Nht bn trc tip thng tr, v tuyn b long trng trao tr c lp cho
Vit nam, Nht bn khng c tham vng g v ng dng. Chnh ph Bo i thc ra
khng c quyn hnh g, tr vic qun l ni b. D sao, y cng l mt c hi c mt
khng hai trong lch s, v nn h ca Php sp . t ra, tm thi cng thot c
mt ch gng cm. Dn chng h hi v nhng v reo h c lp, h c Php, lt
tng Paul Bert ti vn hoa, i tn ng ph, v mt s chnh tr phm c tha v.
Nhng nhng ngi c nhim v, cn phi nhn xa, trng rng hn, Cn phi tin on...
Thi th bt u c, nhng anh hng cng c th to thm thi th.
Mc tiu ca ngi Vit lc ny l tch sc lc lng khi qun Nht tht bi, tha c
nm ly chnh quyn trc khi ngi Php c th tr li. Trng mong vo Bo i khng
phi l mt phng thc tt, tuy rng cng l mt yu t quan trng nu triu nh Hu
nm c lc lng v tch cc chng Php. Trong lc thc y vic chnh n cc ng
b a phng min Bc v min Trung, theo ngh trc y ca anh em hi ngoi,
do cc anh em bn i vit quc dn ng t chc phi on ngoi giao, trong c anh
Nguyn Tin H, Phm Khi Hon, Nguyn S Dinh v..v. theo ng Lao Cai tin sang
Trung quc. Ti Cn Minh, cc anh em hp vi mt s anh em Vit nam quc dn
ng V Hng Khanh, Nguyn Tng Tam, Nghim K T, L Khang, thnh mt phi
on thng nht ca ngi Vit nam quc gia. Cc anh em cn c nhim v tho lun v
vic on kt, thng nht cc lc lng quc gia.
tranh th dn chng, li dng tnh th c bit, chng ti quyt nh tng cng vic
tuyn truyn cho cng cuc ginh c lp ca dn tc. Lc u, qua t Bnh Minh, ri sau
, cho ti bn t Ngy Nay, vi mc ch truyn b t tng i quc, dn ch v ci
cch x hi. Tt nhin, lc ny, khng th cng khai ng ti ngi Nht hay chnh
ph Hu. Cc anh em c ti lm gim c t bo, anh Khi Hng ph trch to son, anh
Nguyn Trng Trc, mt ng vin ng X hi Php, gi vic tr s. Ni dung t bo
khc trc ch thin v bnh lun chnh tr, x hi, vn ho, c tnh cht hng dn v
xy dng. Lc ny khng cn l lc lm th vn khc st mt, y tnh cm lng mn
na, m l lc nh thc, dy ng lng yu nc, ch u tranh ca mi tng lp.
Qun chng trong thi k chuyn tip ny, cng mong mun c nghe nhng ting ni
c tnh cht c v v ch ng.
Ch trng ca Ngy Nay b mi ph hp vi nhiu tng lp trong x hi. Nhng bi x
lun c tnh cht h ho, nhng phn tch v tnh hnh trong ngoi, hay phng s v
nhng vn si ni lm cho c gi cm thy mi l, nn c hoan nghnh. Ti cn
nh khi ra s u tin, ngay trn ba v tranh v thi s, phn trn v my ngi gi tay
hoan h c lp! c lp phn di li v nhng ngi cht i ngc ngoi vi u
i! i! bc l thc trng cay ng trc mt c gi. Bc tranh c nhiu ngi
tn thng. Vi s c gng v tinh thn lm vic ca cc anh em, bo bn rt chy, qa
s mong mun ca chng ti, in ra ti s k lc t trc ti nay-- hn mi ngn s mt
k.
Nhng ngy u nm 1945, mt nm trng i trong lch s nc ta v c th gii, s
thng kh ca dn ta di hai trng p bc v bc lt ln ti tt im, nhng li thm
ti ha mi: nn cht i khng khip min bc Vit nam. Ai tng sng nhng ngy
ti Bc Vit u chc khng bao gi qun cnh trng c mt khng hai y. Cnh ny
cng c nhiu ngi, nhiu sch tng thut ri.
Ti cn nh nh in nhng xc cht nm cng queo ti gm cu H Ni, ti b sng, gn
cc ch v trong nhng ng hm, hay ri rc trn ven nhng ng t ngoi thnh vo.
Cng khng qun c nhng xc sng gi, tr, ln, b, mt hm su tay chn ch
cn l my ng xng, nm di vo nhau ti va h hay i ln vn gn nhng gnh hng
n. Nhng ngi ng thng y nhiu khi liu mng cp git chic bnh hay n
trong tay ngi khc ri chy i, khng r c sc mnh g khin h cn lm ni vic y.
Ti phm trong v lm ngi cht i ti hng triu ny khng ai khc l bn Php, bn
Nht cng bch mua thu ht vi gi git ngi, go trong kho v cung cp xut khu,
v cn bn gian thng, mt s a ch cng tha c tch tr go bn ra vi gi ct
c. Cht i nhiu nht tt l nng dn, iu ny gii thch ti sao nng dn ni ln
ti nhiu ni tm ng sng.
Thm trng nn cht i cng lm cho nhiu ngi hiu rng khng gii tr c nn
ngoi quc thng tr th dn tc cn phi chu nhiu au thng. Lng cm phn trc
kh nn l mt nguyn do khin mun ngn ngi dn thn vo cch mng gii phng
dn tc, khng cn r l do ai lnh o.
CHNG 19 - QUAN H GIA CC NG PHI VIT NAM

M
Mt hm, vo thng 6, ti ng ngi sa bi ti ta son th di a ln mt ngi

l mt. Anh ta bo c th ring ca mt ngi bn thn nh a n. Ri anh rt t ng
giy ra mt t giy mng. Di k tn mt ngi m ti cng khng ng n: Anh Dng
c Hin. hn mt nm, ti khng c nghe tin tc g v anh. Rt mng, ti vi hi:
- Anh Hin hin nay u? C th cho bit khng?
- a ch anh y u ti khng r lm. Ch bit anh y ln min Bc lu, nhng gn
y th v H ng. Anh c theo ng ngy gi v a im, nht nh s gp.
Mng v c tin tc ca bn trong ng ngy trc, nhng li e ngi v trong th ni anh
i din cho Vit minh bn lun v vic cng tc trong cng cuc chung.
Lc , anh Long vng mt, nn anh em c ti v anh Khi Hng i gp Dng c Hin.
Ch hn l mt ni cch H ng nm cy s. Chng ti p xe, gn n H ng
th r vo mt con ng nh, ly li, c khc phi vc c xe ln vai, li bn m i. Gn
n b sng Nhu, ti mt ta miu c, th thy mt ngi mc qun o nu ra ng
. Tuy qun o khc, nhng vn nhn ra c anh Hin, gy hn, mt en sm, nhng
hai hm rng li qu trng, chng cn phi l mt thm cng bit y l mt nng dn
gi hiu.
Chng ti ngi trn thm miu, nhn xung ging sng Nhu nh nc chy m m,
trng hao hao ging con sng Sen qu nh. Chung quanh vng khng c bng ngi,
ch c mt ngi ngi sau rniu, c l l mt tay sng h v. Sau vi li hn huyn, anh
cho bit l gia nhp vo Vit Minh, vi t cch lnh o ng Dn ch, v khuyn
chng ti cng cc anh em Dn chnh khc cng nn tham gia Vit minh, khng nn ng
lng khng na. Anh cm t Ngy Nay trong tay, ph bnh ch trng ca n khng trit
, khng cch mng theo ng li cng nng. Anh ni Vit minh nay pht trin
mnh, c cn c qun s, c ng minh ng h. Nh vy, ti bit anh cha r v vic
i vit dn chnh hp nht vi Vit nam quc dn ng, v cng ng v pha
ng minh. V nguyn tc b mt, chng ti ch nghe, khng gii thch g. C l v th m
anh tht vng, rn ging ni:
- Nu cc anh c lng khng nh th mi, th c ngy Nht s beng u cc anh, m nu
khng th cch mng s beng u cc anh!
l nguyn vn li ni. Chng ti hi ngc nhin, v li chnh do mt ng ch c a
ra. Ti v Khi Hng ch ci, a mt nhn nhau: tuyn truyn anh em c vo t chc
mnh m li dng cch e da th thc l h sch. V li ni t kiu, ch c mnh mi l
cch mng th thc l ch quan, v t ra rng anh cng khng bit g v hot ng ca
cc ng phi quc gia. Ti p li:
- Cch mng Vit nam th c nhiu con ng i, khng nht nh l phi tham gia
vo Vit minh. Song v vic hp tc, chng ti s v bn vi cc anh em ri s tr li
sau.
Kt cc, hn mt tun sau s gp li. Nhng sau , li nhn c th ca anh Hin, ni
l phi i ln min trn c vic cn v s lin lc sau. T , khng c tin tc ca anh
na, v my thng sau, khng ng li gp anh trong mt bui hp cc ng phi, m t
bn hu tr nn i ch. u cng l nh mnh. Chng ti cng mun hp tc v cng

cuc chung, gp sc vi nhau ui qun xm lng ra khi nc. Song, thc ra, hai
bn c th chn thnh cng tc vi nhau khng, li l mt vn kh gii.
Qua cuc gp g trn, c nhng iu, m nu lc phe quc gia phn tch v suy xt
k, th cng c th gip ch trong cng vic. Mt l, Vit minh khng bit r lm v hot
ng ca i vit Dn chnh v Vit nam quc dn ng, cng i vit quc dn ng,
iu ny chng t vic tuyn truyn ca ng phi quc gia khng c mnh. Hai l,
Vit minh ng sa son mt cuc hi ngh quan trng Tn Tro, Thi Nguyn, m
tnh bo ca Vit nam quc dn ng cha bit ti. Theo ch ti thy, v t chc ni b
cha c kin ton nn vic tnh bo i ch v i vi nhng nhm ngi Vit khc
cng cha c k hoch c th, li khng c mt sch lc ton din v mi mt ni,
ngoi, v nhiu khi phi ng ph, nc n chn mi nhy. y cng l mt kinh nghim
quan trng m ngi u tranh cn phi rt ra qua nhng tht hi ng cay. Tht bi
tuy khng phi l iu mnh mong mun, song ng s nht l tht bi m khng bit
sa i, m vn t cho mnh l thin h nht.
Mt l do khin cho cc ng phi quc gia khng nm c thi c ng lc, l tin rng
Nht bn cn sc chng c mt thi gian di na, nn khng cp tc chun b mt
cuc tng hnh ng hay mt cuc o chnh khi c hi ti.
Phi on ngoi giao t trong nc ra hp vi anh em hi ngoi ti Cn Minh v Trng
Khnh. Tt c ng trn nguyn tc thng nht t chc. Cn danh xng th trong ly
tn i vit quc dn ng, ngoi ly tn Vit nam quc dn ng. Song nguyn tc
y, theo ch ti thy, cha c thc hin trn thc t v ch c bit trong vng mt
s ngi cm u.
Chin tranh ti u Chu kt thc. Hitler v v t st. Ch cn li quc Nht c
qun tc chin, t b th ch. Nhng binh lnh Thin Hong hin khng cn c v uy
phong lm lm nh trc na.
Hi ngh Potsdam a ra cnh co, yu cu Nht bn u hng v iu kin, ng thi
cng c quyt ngh v vn c lp hay t tr ca cc nc b h, v phn cng
trong vic tip qun cc ni b Nht chim ng khi Nht u hng. Vin nh qun ng
minh s nhp Vit mang n hy vng cho ngi Vit, nu sau ny qun Trung Hoa
tin vo thay qun Php. D tht bi dn dp, qun Nht vn ngoan c khng c. Thng
7-1945, sau nhng trn nh khc lit, ton b ton qun t th o Okinawa trn
vong. Bom M nm xung nh ma ti cc thnh ph Nht, gm c ng Kinh, uy hip
n tnh mnh ca Nht Hong v n Chnh ph ng iu.
Ti Trung quc, ti ng Nam , qun Trung Hoa, qun Anh m cuc phn cng d di,
qun Lin X tn cng Mng C, trc tip uy hip n Mn Chu, bn doanh ca i qun
Quan ng tinh nhu ca Nht.
y thc l t b S ca nh Hng V b vy khn cng Ngu C ti Cai H trc khi nhy
xung sng Giang t vn.
Nhng bn qun phit Nht vn cha chu b sng. Th cht ch khng u hng, l mt
khu hiu lu truyn trong cc doanh tri Nht. ng iu c tuyt li h ho ca ng
minh, quyt tm ngc cng tan.
Hng triu ngi dn trn th gii, gm ngi Vit nam, hi hp i ch tnh hnh chuyn
ng. Nu Nht chu u hng, th s trnh c tai nn, nhng nu ngc li, th s c
mu, ph hoi khng khip ti Chu, v ngay ti ng dng. Tai ha gh gm s
ri xung u bao ngi dn v ti.
Vn mnh dn tc Vit nam s ra sao trong gi pht lch s quyt lit ny. V vn mnh
ca mi ngi cng s ra sao? l vn cp thit m ngi dn Vit, c bit l
nhng ng phi Vit nam lc , khng th khng i ph.
CHNG 20 - NHNG NGY THNG TM 1945
tin lm vic, ti dn nh ti ng Chu Long, ph Hu V, mt cn nh hai

tng, c cng bn, c sn ng sau. Ti trn gc, cn di nh l anh Nguyn Gia
Tr, v anh Phan Huy n. C ba ngi u khng t truyn, nhng thi, khi no c dp
s k sau.
ng trn gc, nhn qua bn kia ng, l trng hc Hu V, lc b qun Nht chim
ng. C th trng thy r rng lnh Nht ra vo trong trng, mt ton b binh, nhng
khng hiu nhim v ca chng l g. Mt anh lnh gc tr thng vc sng i li t cng
trng sang n ng chng ti . Trng anh ta cn tr mng, ch mi by, mi tm
tui, dng iu khng d dn nh nhng tn lnh khc.
Mt hm, Lin n nh, ln gc, nhn c mt ci n dng cm c, bn hc do vi bi
c in nh nhng, m hc sinh thng bit. Khng ng anh lnh Nht t di vy tay,
ti ci. Tuy ngn ng khng thng, nhng cng hiu anh mun ln chi. Chng ti mi
anh ta ln, anh gc sng mt bn, ri nh mt ca khc Nht bn. iu ca bun v v
mt trm ngm ca anh chc chn biu l tm tnh nh qu hng, xa ngi thn.
Chng ti cng ngi im lng nghe. Ngi lnh tr ny cng ch l mt trong trm ngn
thanh nin Nht b bn qun phit x y vo mt cuc chin xm lc. Thn cht lc
no cng sn sng i anh...
Mi lm bo v ng ph vi cng vic, ti cng t khi ti gia nh. Ch bit m ti
vn tri Cm Ging, v c ch Thch Lam cng my chu b v cng cho c qunh.
B v ng em, cu C ti, u hay i l cha, v c mun tu ti gia. Sau ny, hnh nh
ng cu ti i tu ngi cha rhin Thai, thuc Bc Ninh, m trong nhng ngy nng ro,
ng Cm Ging c th trng thy ngn i y. Anh c ti gi chc gim c nha
Bu Chnh H Ni, i sng vn nh thng khng c g thay i. Anh Hai vn lm
nng trng gn Si Gn. Ch Tam vn gi ngh bun cau kh, nui my a con n hc.
Ch Th dn n nh Thch Lam c v anh Hon cng vn lm ti ta bo. V thi

th, nn lm chng ti cng khng c lin lc vi hai anh T M, Th L.
Cui thng 7, anh Hong o bng nhin mc bnh thng hn, phi vo nm bnh vin,
trong lc thi cc ng chuyn bin mau chng. Gnh nng gia nh do ch Long cng
ng. Cng vic bo ch v chnh tr, v vng mt anh, cng gp nhiu kh khn, trch
nhim ln u ti v anh Khi Hng. Trc , Phan K Toi c triu nh Hu c
lm Khm Sai Bc Vit, cng vi Nguyn Vn Sm, lm Khm Sai Nam Vit. V min Bc
l ni hot ng chnh tr quan trng nht, nn Hu li mi thm ba nhn vt l Nguyn
Xun Ch, Nguyn Tng Long, ng Thi Mai hp thnh mt Hi ng C Vn, ng
thi li phong cho mt s ngi l thanh nin u t mong gip vo vic xy dng t
nc. L nht l ti cng c tn trong s u t y, ti nay ti vn cha hiu v c g v
sau, li i l y ban gim c chnh tr min Bc nm quyn lnh o thay vo vin
Khm Sai, gm c 5 ngi: Nguyn Xun Ch, Phan K Toi, Trn Vn Lai, Nguyn Tng
Long, ng Thi Mai. Song ng Thi Mai khng h ti d - ng c quan h mt thit
vi Vit minh, Trn Vn Lai bn v cng vic th trng H Ni, Phan K Toi c thi
lng khng, cn anh Nguyn Tng Long th li m nng. Bc s Ch tuy c c lm
ch tch, nhng khng nm c thc quyn.
Anh Hong o mc bnh lc l mt s ng tic, v nu cng tc c vi Nguyn
Xun Ch, v ly sc mnh ng phi quc gia lm hu thun, th c kh nng nm c
thc quyn, nm c i Bo an binh H Ni v cc tnh, v cuc o chnh ca Vit
minh s khng th thnh cng. Nhng ch l nu. Nhiu ci nu qu, by gi ngh li
th qu mun. Nu cc ng phi quc gia mnh hn, c chin lc v chin thut chnh
xc hn, nu bit mnh dn v kp thi hnh ng, nu khng li qu ng vo ng
Mtnh s ti gip mnh chng cng sn, nu...
Anh em c hp vi ln tho lun v tnh hnh. Song tic rng cha i ti mt quyt
nh r rt, ngoi vic gi mt s ngi cc ni v tp trung H Ni, phi ngi i
thuyt phc Bo an binh, v lin lc vi anh em Vn Nam.
Thi th bin chuyn nhanh hn l ngi ta tng.
u thng 8, 1945. Chng ti vn mit mi lm bo. T Ngy Nay vn bn rt chy, tuy
nhng tin tc dn dp khin mi ngi hoang mang.
Mt bui chiu, cng vic xong, ti ng ngi ung cph, bng thy Khi Hng t ngoi
vi v bc vo trong ta son:
- M nm bom nguyn t! - anh ni.
- Xung u? - ti vi hi
- Hiroshima... my mi vn ngi ra tro.
V nhng v kh tn tin nh phi c, ha tin V2, nghe n nhiu, nhng cha bao
gi nghe ti bom nguyn t. Ti khng khi rng mnh trc sc tn ph gh gm ca
n. Ai cng xn xao, hi hp i mt s kin g nghim trng s n. Nu Nht thua
th Vit nam s ra sao? i a s dn chng ch c c vng l T quc s c c lp,
dn tc s c t do, c mt chnh ph dn ch, mi ngi s xy dng mt quc gia
giu mnh, i sng s ti p hn. Nhng lm th no thc hin c vng y? Ngi

yn i qun ng minh ti tip thu, ri vn do chnh ph Bo i cm quyn? Hay l
ng phi no ln nm quyn lc lc ? V qun Php cn c th tr li khng?
Ngy nay, nhn li nhng gi pht y, ngi ta mi thy r nhng yu t su xa ca
nhng s vic xy ra sau . chnh l s i chi quyt lit gia nhng th lc
khc nhau trong ni b dn tc trong bi cnh quc t y ry nhng m ma t li ch
thc dn hay ch thng tr ca nhng th lc en ti.
Dn Vit nam ni chung, v ngi quc gia ni ring, khng ch trng ng mc n
nguy c ngi Php s tr li ng dng vi s h tr ca ng minh, cng nh ti
nguy c ngi Cng sn, di chiu bi gii phng dn tc, s mang nn chuyn chnh
v sn p t trn u ngi dn. Dn Nht cha hon hn th qu bom nguyn t th
hai ri xung Nagasaki. Qun i Lin x tin cng vo Mn Chu. Hm i M gn
ti b bin Nht, sa son b. quc Nht lm vo ng cng.
Ri, ngy 15 thng 8 nm 1945, Thin Hong Nht tuyn b u hng v iu kin. Qun
Nht ti khp cc ni u phi h kh gii. Th chin th hai chnh thc h mn. Nhng
chin tranh khc ti nhiu ni lc ny mi bt u.
Khng bit nn vui hay nn bun. Bt gic, ti nhn sang tri qun Nht bn cnh. Ton
tri im lng nh t. Sau , h lm l tang. Treo nhiu phn trng trn ca, trn
mt gc ph... Cn u l v hung hng ngo mn trc y? Nhng ng thng nht
l anh lnh Nht tr. Chiu hm y, anh li ln gc nghe nh n dng cm, rm rm
nc mt. Anh mn bt giy vit my ch Hn Ng bi ng su bi. Khng bit anh khc
cho thn phn mnh hay l cho nhng ngi thn b mnh di bom n. Anh cng
ch l nn nhn, mt con tt ca bn quc qun phit.
Nht u hng. Lch s Vit nam bc sang mt trang hon ton mi. Tt c cc
th lc trong cng nh ngoi, s chm trn vi nhau trn t nc ny. T cuc
i ca ti, ca gia nh, cng bc vo mt giai on khc hn, giai on u tranh
chnh tr, vt ln v lu vong, tang tc.
15 thng 8, 1945: Vi trang s mi lt, thi k lm bo, lm vn t 20 nm nay
coi nh l kt thc, vi s nh bn t nguyn trc thi th ca t Ngy Nay vo hm
sau.
CHNG 21 - NHNG GI PHT QUYT LIT

N
Ngy hm sau, 16 thng 8, 1945. Chn gi sng, ti p xe t nh n ta bo. Mi ngi
u c v phn khi, ng thi cng t ra thc mc v tng lai. Php chy, Nht u
hng. Vy th, cc th s i ti u?
Ln trn gc, hai anh Khi Hng v Nguyn Trng Trc ngi ta son, v mt bn
khon. Song Khi Hng cng ng dy, ly cc rt ru ngt mu hng -th ru nh
chuyn dng vo nhng ngy l tit - a cho ti v anh Trc: - Chng ta mng qun
Nht bi, phi u hng. By gi ta thc s c lp... anh nng cc. Chng ti
cng cn cc
- Nhng, chnh ph Trn Trng Kim t chc. Trc ni. Nht h kh gii, nhng Triu
nh Bo i, khng ai tin tng rng c th lnh o t nc trong nhng ngy gi
kh khn, bi ri ny.
V c ba u bt gic ngh n vic qun Php c th tr li cng vi qun ng minh
b ln ng dng nay mai.
Ai cng bit, Php l mt thnh vin trong khi ng minh, vi chnh ph lu vong De
Gaulle.
- Bn Vit minh gn y hot ng mnh- Trc tip.
Thc vy, khu hiu Chng Php, chng Nht, ginh c lp ca Vit minh c tung ra
nhiu ni, t ra rng h ch coi triu nh Hu l b nhn ca Php, ri ca Nht, v ch
c h mi c t cch ginh c lp cho dn tc m thi.
Khi Hng v ti a mt nhn nhau. Nguyn Trng Trc mt ngi thuc ng x hi
Php (S.F.I.O), anh khng phi khng theo ri tnh th. Anh lo ngi v mt Vit minh
khng phi l v cn c. V cu ni ny cng t ra anh khng am hiu v tnh hnh cc
ng phi khc.
Ti cm thy vic tuyn truyn ca cc ng phi quc gia trong qun chng thc l yu
km. Khng my nhng ai hiu r Vit nam quc dn ng, i vit quc dn ng hay
i vit dn chnh ng lm nhng vic g, ch trng ra sao m ch nghe thy n i
vit Quc gia Lin minh hp tc vi Nht. Khng t ngi, di s xuyn tc ca Vit
minh, cho l i vit ng ngha vi thn Nht, thn pht xt. Nh ti vic Vit minh triu
tp hi ngh Thi Nguyn vi k hoch lp mt y ban nhn dn cu quc, chng ti
cng st rut. Li hiu triu y mnh cng tc t hi ngoi gi v cha c hng ng
mnh m. Mt s thnh vin c ca cc ng phi quc gia nay hot ng trong Vit
minh, m i a s ngi dn khng hiu Vit minh l do ng cng sn chi phi, hay d
bit, cng cho l ngi cng sn cng thnh thc mun t do c lp. Vic tuyn truyn
Vit minh c chin khu trn by tnh Vit Bc cng mang tnh cht thn b li cng c
v hp dn, coi Vit minh l t chc duy nht c th cu nc.
Mi ti ti hm y mi c mt anh em trong ng n lin lc, do anh Chu B Phng
phi ti. V anh Hong o vn cn bnh, v chng ti l bit phi ra lm bo, nn ch
bit l cc anh em sp tp hp chun b hnh ng, v k hoch ch yu s l hp tc
vi Phan K Toi - Nguyn Xun Ch, tng cng chnh quyn hin hu. y l gi
pht nghim trng nht, gp bch nht trong thi vn nh ot s phn ca c mt dn
tc. Lc ny, tng gi, tng pht, cn phi c s quyt on kin cng v hp thi ca
nhng ngi cm u ca ng phi. Ch sai i, chm i mt vi gi cng lm mt c hi
lch s ngn nm mi c mt ln.
V lm mt c hi lch s , khin cho cc anh em quc gia lm vo mt cnh kh
khn, gian him v chng, ri a n tht bi, hy sinh, lu vong, a n ch c dn
tc ri vo ch chuyn ch, lm than cng sn, a n mt cuc khng chin m mu,

ko di, cng vi cnh ni da xo tht khng khip.
Trong hai ngy 17 v 18 k sau, nhng tin tc dn dp v hn lon trn ngp c nc
v ngay H Ni cng lm cho chng ti nng rut, n ngi khng yn. Trc ht l tin
mt cuc biu tnh ti Nh ht ln, nghe ni l do cc cng chc t chc chc mng
c lp v chng vic Php quay tr li, cng ng h mt bc thng ip ca vua Bo
i gi cho chnh ph cc nc ln trn th gii. Song trong cuc biu tnh ny, cn b
Vit minh xut hin vi c sao vng v h ho dn chng ng h.
vn ng qun chng cp chnh quyn ti H Ni ca Vit minh r rng. Mt
mt Vit minh cng cho ngi n vn ng khm sai Phan K Toi, v bc s Nguyn
Xun Ch, lc thay Phan K Toi vo qun tr cng vic Bc B Ph. ng thi,
h cng d c a s Bo An Binh theo li h. Di mt a s ngi dn lc , h
ch thy Vit minh l mt t chc cch mng c ting tm, c hot ng. Trong khi y,
cc ng phi quc gia cng c hp khn cp, vi i din ca i vit Quc gia Lin
minh, ca Vit nam quc dn ng v i vit quc dn ng (hai t chc ny kt
hp di danh ngha Mt Trn quc dn ng). Nhng kin phn vn, khng i ti c
mt quyt nh chung. Ngi th ch trng li dng qun i Nht nm quyn ngay.
Ngi th phn i v s nh vy s b ng minh nghi ng, khng tha nhn. Ngi th
tin rng Phan K Toi, Nguyn Xun Ch s nm vng c quyn lc v Vit minh khng
sc o chnh. C ngi lc quan, cho l d Vit minh c cp c quyn cng
khng thnh vn ln v lc lng khng c bao nhiu, nu h lm sai tri, ta s vn
ng nhn dn trut h i. V li qun Trng Hoa sp ti tip thu u hng ca Nht.
Mt s nh anh em th kin quyt ch trng hnh ng nm ngay ly chnh quyn
trc khi ngi cng sn ra tay, c chnh quyn, c qun i trong tay th khng s Vit
minh o chnh. Nu cng sn nm ly quyn lc th tt nhin s gp khng b v
tiu dit, tai ho v chng.
Ly danh ngha ca ng, anh Phan Trm c ti giao thip vi nhm Bo An Binh, nhng
Vit minh nhanh tay hn. Kt cc l cc ng phi quc gia khng c hnh ng cng
quyt v kp thi, l mt c hi ngn vng, ginh th gi cho Vit minh li dng
lng tin ca dn chng v thi th ng ca chnh ph Bo i, pht ng cuc biu
tnh v tun hnh ngy 19 thng 8 cp chnh quyn - s kin m h vn gi l Cch
mng thng tm. Vic pht ng cuc biu tnh ny mt cch nhanh chng v c hiu
qu, theo ch ti thy, thc l bt ng v ra ngoi d tnh ca chnh ph lc v ca
cc ng phi quc gia, cng nh ca qun i Nht bn.
Sng hm y, cha c kin g mi t cc anh em, ti vn theo l thng ti to bo
i tin tc, v li s bo Ngy Nay cui cng vn ng in. Anh Khi Hng ngi i
sn phng khch. Hai chng ti khng ni nng g, u cm thy nng n, m khng
bit v ci g. Anh lng l pha c ph, t cc c ph en nng trc mt ti:
- Anh c thm tin tc g khng?- Anh hi ti.
- Cng cha c tin tc g mi. - Ngng mt pht, ti tip- ! Chc anh cng bit, hm
qua biu tnh Nh ht Ty, c c sao vng...
chnh l iu m chng ti thc mc nht. Vit minh c hot ng cng khai y.
Mc ch h l g? Tuy bn khon nhng th thc, lc chng ti cng cha lo lng g
nhiu, vn ngh rng tnh th cha c bin i nhanh, chnh ph Trn Trng Kim vn s
nh mt ni cc gc ca, i qun ng minh ko ti mi s ng ng. Cc anh em
ngoi v lp chnh ph khc, do Trung quc quc dn ng h tr. V nh th, s ngn
cn c ma m tr li ca Php. Nhng, chnh trong lc ny, nhng ting n o trong
thnh ph t xa vng n tai chng ti. Khi Hng ng dy, m ca s, ting ng cng
ngy cng gn. Nhn xung ph Quan Thnh, thy nhiu ngi tp hp, qua mt ta
bo, dn v phi vn hoa hng u. C ngi cm c nh bng giy, c ngi h
khu hiu ng b c lp, o thc dn Php. Thnh thong c vi ngi i km, h
chia nhau r vo cc nh bn ng xua ngi ra ph tham d biu tnh. V vy, ngi
xung ng cng ngy cng ng, nam n, gi tr u c, v nu khng h hi i
biu tnh, cng kh m t chi khng d vo mt hot ng ng h c lp. Ln u
tin, chng ti thy ng ngi xung ng nh th, l sc mnh qun chng.
Lc , Khi Hng chc cng cng mt cm ngh vi ti: cuc biu tnh ng o, nhng
li l do Vit minh t chc, khng phi do cc ng phi bn mnh. ng bi ri, th
di cng, c hai ngi bc vo to bo, yu cu mi ngi tham gia. Cng c mt s
nhn vin tng di theo ra ph.
Hai ngi ch tr, hnh nh nh ln trn gc. Nu h ln thc th thc l kh ngh i
vi chng ti, khng bit nn x tr ra sao... Nhng may, khng hiu v sao khng c ai
ln gc. D sao, trong lc ny, chng ti cng cm thy c c. Nu Vit minh thng th,
nm c chnh quyn th s gy kh khn cho cc phi khc. Tuy cha hn l i ch,
theo quan nim ca chng ti, nhng li tuyn truyn ca Vit minh vu co chng ti l
thn Nht lm cho mt s dn chng c c cm.
Mi ti tra, mi c tin Vit minh tin chim Bc B Ph. Bc s Ch bt buc phi
trao quyn. Cn c tin khi on biu tnh ti bao vy Bo an binh ti ph ng Khnh,
th gp mt ton qun Nht n ng. Sau mt hi giao thip, qun Nht cho l vic ni b
ca ngi Vit, khng nh hng g ti v th ca h cng ti vic tr an ca thnh ph,
nn t ng m ng. Trong Bo an binh, sn c tay trong, nn u phc tng s
ch huy ca Vit minh. i din ca Quc dn ng phi i du thuyt qun Bo An
khng thuyt phc ni ai.
Th chnh tr cng th v trang u mt, cc ng phi quc gia lm vo mt bc
kh khn nghim trng, nh tm nm im i thi c, ng cng sn tung honh ti
th v cc tnh. Ch c mt s anh em c v trang, di s ch huy ca anh L Khang,
ko ln Vnh Yn, phi hp c vi anh nh o, thu phc c s Bo an binh
, ui c cn b Vit minh i v thnh lp chnh quyn, lm c s tin phong cho
Tam Chin Khu ca quc dn ng sau ny. Trong lc hn lon, trnh nguy him
c th xy ra, v xem tnh hnh ngoi thc s ra sao, ti v anh Khi Hng ly xe
p ra ngoi ph. Trn ng, vn cn rt nhng ngi i tun hnh v, c ngi tay
cn cm c . Ti mt lng pha i T, nh ngh chn nh ngi quen Khi Hng,
nhng sau li thy c ngi ra vo dm ng, khng n, nn chng ti li tr v thnh.
- u cng l Vit minh c...
Anh Khi Hng lc u, chp ming ni, trn con ng tr v.
Cnh tng rn rp trn ng ph, cha bao gi c mt s ngi ng o nh th
ra biu tnh, tun hnh, chnh ph ng triu phi nhng bc cho mt ng phi
chinh tr ln nm quyn, thc l mt s kin ln, hn hu trong lch s t nc.
Nhng thc cht s kin ny l g? C phi l mt cuc cch mng gii phng dn tc,
ginh c c lp trong tay hai quc Php - Nht, gi l cch mng thng tm nh
ng cng sn vn ln ting tuyn truyn t trc ti nay hay khng? ng trn khch
quan lch s, gt b li nhn ng phi thin kin m nhn xt, th ci gi l cch mng
thng 8 bt qu ch l mt cuc o chnh, v cuc o chnh ny a n mt ch
chuyn ch tai nn cho dn tc, mt thi k bi t hng na th k, ti nay cha kt
thc. khng phi l mt cuc cch mng ginh c c lp, v lc , Php b
chy, Nht u hng, chnh ph Bo i - Trn Trng Kim l c cu qun tr t nc,
dn tc Vit nam c lp thc s. Khng phi v Vit minh cp c quyn lc trong
tay Phan K Toi: Nguyn Xun Ch m Vit nam mi c c lp, ngi ta c th cho
rng Bo i - Trn Trng Kim vn l b nhn ca Php, ca Nht, nhng lc Nht u
hng, chnh ph c t do hnh ng, c qun i d nh trong tay. Ch v t cho mnh
l yu km nn mi khip m m nhng quyn lc cho Vit minh. Ngy nay, nhn tr
li thi k quyt nh y, cng sn Vit nam nhanh chn nm c chnh quyn, m
khng gp tr ngi ln, mt nguyn nhn quan trng chnh l ch thiu quyt tm,
thiu t chc v lc lng nht tr ca ngi Vit khng cng sn.
Xt trn lch s ca cc nc ng Nam vo thi k Nht u hng, th hu ht cc
nc y u ln lt ginh c c lp m khng ri vo cm kp cng sn. Nh ti
Nam Dng, lc u chng li vic qun Anh nng qun i Ho Lan tr li ti xm
chim - l lc lng dn tc, trong c nhiu thnh vin, do Sukarno ng u. Sau
, ng cng sn Nam Dng cng c lc lng v trang tham d chng Ho Lan, song
khng ng k, v cn quy ph hng ng dn tc nn tht bi. Qun Ho Lan cui cng
phi rt v mt chnh ph quc gia c thnh lp.
Cn phi khch quan rt kinh nghim v nhng bi hc lch s. Lc lng cc ng
phi quc gia Vit nam thiu t chc c h thng cht ch, thiu lnh o sng sut,
thiu v trang, tuyn truyn trong qun chng, thiu khu cn c, ti ngy quyt lit li
khng mnh dn cp ly thi c trm nm c mt, kt qu lm vo th b ng v nguy
nan. C anh em li ch trng khng nn xung t vi Vit minh, gy mu gia ngi
Vit vi nhau v ch, i cng sn ln cm quyn ri dn dn n s l chn tng, v tt
s b nhn dn lt . Mt ch trng qu l tng v qu tin ngi khc. V khng
nghin cu k cng v sch lc, chin thut, nn khng hiu g v cu chm ngn ca
cng sn tt c v chnh quyn - C chnh quyn l c tt c. n by gi, ngi cng
sn cng vn coi trng cu chm ngn y, bm cht chnh quyn l vn s 1 i vi

h.
Nu trc kia, cc ng phi quc gia bit cch hp tc vi chnh quyn Bo i, dng
mt chnh ph vng mnh, th khng nhng ngn nga c nn chuyn chnh ca cng
sn, m cn c th lnh o ton dn chng quc Php quay tr li.
Bt c mt chnh ph dn tc no lc cng c kh nng ch huy cuc khng chin,
cng nh nhiu nc khc trn th gii. Vic ng cng sn Vit nam ngy bin l
nh ui c hai quc Php - Nht, gii phng cho dn tc lc y, ch l mt th
tuyn truyn v cn c, m hoc dn chng. Da vo lp lun ngy bin ny, ng
cng sn c th li ko dn chng i theo con ng tai ha x hi ch ngha v
chuyn chnh v sn. Thc ra, lc ny, Php b Nht tc quyn ri, m Nht li
u hng.
Ngy 19 thng 8, 1945, ch xc l mt ngy ti quan trng i vi tng lai ca ton
dn Vit nam. Nhng ngy 54 hay 75 sau ny, trn thc cht, ch l kt qu v tip tc
ca vic ng cng sn ng dng cp chnh quyn trong ngy .
Tuyt i a s nhng ngi d vo cuc biu tnh u thc lng tin rng Vit minh l
mt mt trn i quc, tranh u cho c lp t do ca dn tc, v s ko ti Bc B Ph,
Bo An Binh (tri lnh kh xanh ti ng ng Khnh) cp quyn l ginh c c
lp t trong tay Nht, Php. Khng t ngi thc s hn hoan, phn khi.
Lc lng ca quc dn ng tp hp H Ni trong my ngy , v khng nhn
c mnh lnh v hnh ng nn lc tc rt v cc a phng. Chng ti cng ch
c tin trn bn xung, l trong tnh hnh c bit, c vn tin hnh vic bo nh
trc, i tnh th ng ng, s c ch th sau.
Khi Hng v ti tr li to bo lm vic. Cn c anh Nguyn Gia Tr, va m khi, thnh
thong cng ti bn lun v thi cc nnh hmh chung quanh vn yn tnh. Mt thng co
ca y ban cch mng nhn dn thnh ph h ho mi ngi ng h, tun theo mnh
lnh ca y ban, phng mi bn phn ng v ph hoi.
Tm tnh chng ti lc thc mu thun. V nay quyn lc trong tay mt ng
khc. Mc du, cha c cm gic l i ch hn, v li hai bn u cng mt mc ch
chng Php, ginh c lp, lc ny cha phi l lc quyt lit vi nhau... Nhng chng
ti li nh ti cu ni ca Dng c Hin, cnh co ng ch c ca anh:
Nu cc anh c lng khng nh th mi, th c ngy Nht s beng u cc anh, m nu
khng th cch mng s beng u cc anh!
Cnh co ca anh, chng ti khng cn nghe, nhng t xng mnh l cch mng c tn
r rng l bn cht ca ngi cng sn m Dng hc c, nhng ch hn mi nm
sau, di mt cng sn Vit nam, anh khng cn l cch mng na.
Vi ngy sau, li mt thng co na ca Vit minh, i ni cc ni u phc tng cch
mng c, ch c mt vi a phng mt s th ph ni ln lm lon. Mt vi i
phng y ch vo Vnh Yn, hay H Giang m lc lng v trang quc gia chim c
c.
Gi cc lc lng quc gia l th ph cng cha , cui cng thng co cn thm mt

cu chiu hi: mong nhng k i lm ng sm tnh ng v quay v vi t quc.
Cho nhng ng phi khc vi mnh l i lm ng v t cho mnh l t quc, t r rng
Vit minh c thi c tn th no ngay lc mi ln. Song nhng cu ni nh vy,
lm sao cc ng phi khc c th chp nhn c? V sau ny, mi cng r nhng ng
cng sn cm quyn no cng t ho mnh vi t quc, dn tc.
Cc ng phi quc gia rt vo b mt, vi mc ch l chnh n li hng ng, cng c
mt s chin khu, v i qun i Tnmg Hoa nhp Vit tip qun phn Bc Vit nam t
v tuyn 17 tr ln. Cc thnh phn lu vong ti hi ngoi cng lc tc tr v nc
hot ng.
Tha lc khng c ai chng i mnh, Vit minh ngay t vi hm sau t chc mt s
nhn vt, tr thc, sinh vin nh in vo Hu yu cu vua Bo i thoi v, nhng ch
cho mt chnh ph cch mng.
Nh vo ch khng ngi, ng cng sn thc hin c mc ch nm quyn trn
ton quc, tin ti thnh lp mt chnh ph lm thi.
Bc mn en ti r ln u dn tc, ln t nc Vit nam thn yu t . Nhng
pht tng bng, phn khi, y hy vng va qua bin thnh nhng gi pht au
thng vi chuyn ch, khng b, chin tranh trin min. l chuyn v sau.
Trong lc chuyn tip, Khi Hng, Gia Tr v ti ng nh bn t Ngy Nay v thay
vo , ra mt t bo hng ngy trung dung hn, lm c s cho cng vic tuyn truyn
sau ny. l t Vit nam Thi Bo do Nguyn Trng Trc lm ch nhim.
CHNG 22 - SNG NGM

A
Anh Khi Hng tr li to bo. Cn ti v nh ph H V. Sut m y, ti trn
trc khng ng. Tnh th kh lng c. Trong thnh ph, ton c sao vng. Cc anh
em rt vo b mt, tm mt lin lc. Hai hm sau, y ban cch mnh Nhn Dn thnh
ph H Ni ca Vit minh tuyn b thnh lp Vic u tin ca h l a ra mt s khu
hiu v c lp t do chng Php, bt cc nh trong H Ni u phi ging, dn biu ng
ng h cch mnh.
Khi Hng v ti tr li to son lm Vic. Anh em trong to bo cng ging mt s biu
ng trn u ng Quan Thnh v ng h c lp, t do chng Php. Khng kh ni
chung c v phn khi, v lc i a s khng ai ngh ti tnh cht cng sn ca Vit
minh.
Nhng chng ti phi giu ni lo u. Mt chnh quyn nh th, chng chy cng s lm
kh d cho mnh, mc du cha xy ra vic cng khai n p. D c mc tiu chung v
dn tc c lp, chng ti vn cm thy khc thng v t trc ti nay vit Minh, bi

bc cc ng phi quc gia, gn cho cc ng phi ny ci m thn Nht - vi ting
gi chung l i vit thn Nht, Nht bn lc l mt quc qun phtt xm lc,
chng vi ng minh.
Lm cho chng ti lo ngi l nim hy vng vo ch ng minh - c bit l Trung Hoa
- s gip cho phe quc gia. Qun Trung Hoa s tin vo Vit nam nay mai tc kh
gii Nht. Tha thng ti H Ni, Vit minh lin tc cp c chnh quyn hu ht
khp ni, m khng gp nhng s khng c ng k.
Ch c ti tnh H ng, v ch huy Bo An Binh l Qun Dng ngn chn c cuc
biu tnh ca Vit minh. Nhng sau , cn b Vit minh uy hip Tng c H ng
nhng v, thnh lp y ban cch mnh. Qun Dng b c lp trc tnh th, nh rt
lui khi tnh l nhng khng may b Vit minh cn tr v sau b tng giam v b x bn.
Ngi chin s kin cng ny t ra bt khut trc bo ngc.
Ngy 22 thng 8, anh L Khang cng mt s anh em Vit nam quc dn ng ln Vnh
Yn, hp sc vi anh nh o, tranh th c Bo An Binh ng h, ui c cn b
Vit minh ra khi tnh l lp nn chnh quyn qun s u tin, cng vi tnh l H Giang
- khu vc ln t Vnh Yn ln ti Lo Cai, sau ny gi l Tam Chin Khu ca quc
dn ng Vit nam. Trn thc t, c im Vnh Yn vn b c lp.
Ti H Ni, cng sn cng bt c Nguyn Th Nghip, Nguyn Ngc Sn, gn cho ti
phn ng v thn Nht, ri em th tiu, ng thi cng la bt mt s lnh t quc
gia khc, nhng khng t ti mc ch.
ng thi, trn mt bo c gii phng ca Vit minh, ng ln bi hiu triu on kt,
nhng li khuyn cc ng phi i lc ng hy mau quay v vi T Quc, r rng t ra
ch c Vit minh mi l i biu cho t quc, cho cch mnh, cn tt c nhng ng phi
quc gia, nhng ngi yu nc khng cng sn l i lc vo con ng phn bi!
Thi c tn ca cng sn Vit nam r rng. D mun on kt dn tc chng
Php, ginh c lp, cc ng phi quc gia nht nh khng th chp nhn c nhng
li l ngang ngc y.
Cm t bo trn tay, Khi Hng, Gia Tr v ti a mt nhn nhau, tc gin. Theo thi
quen, Khi Hng ht tay ln, gin d ni:
- Bn chng hunh hoang qu!
C ba u cm thy bi ri, v cha thy ch th trn xung nn i ph ra sao. Nhng
cng u bit rng nn kin nhn, i cc anh em hi ngoi v tp hp li, v ch
qun Trung Hoa ti tip qun, lc s c hnh ng chung. Bn lun mt hi, chng
ti thy phi nh bn t Ngy Nay, v trong tnh th Vit minh thng tr, khng th vit
nh mnh mun c. Song nh xut bn v nh in th vn duy tr, my chc nhn
vin cn gi c sinh k.
Cc anh em trong to tr s v nh in, tuy vy, vn t ra bnh tnh v vn lm vic nh
thng.
Tuy chnh ph Hu lc vn cn nguyn vn, v nghe ni c qun i Nht ng

ng h, nhng ng trc kh th Vit minh lp c y Ban cch mnh ti nhiu ni,
trc mt s thanh nin biu tnh ngay ti Hu i ph b Triu nh, trc cnh cc
triu thn b i gn ht, Bo i phi chp nhn thoi v.
Ngy 25 thng 8 nm 1945, Bo i trnh trng trao quc n, quc kim cho i biu
ca Vit minh l Trn Huy Liu v C Huy Cn. Hong Bo i tr thnh Cng dn
Vnh Thy. Th l kt thc ch qun ch ca hong triu nh Nguyn!
Khng cn mt tr lc ln no t Bc ch Nam, v trc nguy c qun ng minh s nhp
Vit, Vit minh ro rit v cp tc chun b thnh lp mt chnh ph lm thi, vi mc
ch cng c quyn lc, c quyn n ni i vi quc t v t ng minh d l Tu, M,
hay l Anh trc mt s ri. My hm sau, c tin n i qun Gii Phng t Vit Bc
v s tin vo thnh ph. Dn chng nhiu ngi hiu k mun nhn r nhng ton qun
cch mng tng nh du kch trn cc chin khu min rng ni, m mt v thn
b. M y c th gi l i qun u tin ca ngi Vit, mc du khng th gi l mnh.
Sng hm y, chng ti cng ra ph u Cu, th va gp mt ton qun t trn cu
Long Bin i xung. Ton ny chng nm chc ngi, mc qun phc vng, qun ngn,
khng oai phong lm nhng cng kh chnh t. Xem ra hnh qun lu nn ai ny u
gy en, trng c v rn ri. V kh n s vi sng trng v mt khu sng my nh.
Hi , c mt ton qun my chc tay sng khng phi l d dng.
Bo ch, truyn n h ho dn chng i d l tuyn th ca Chnh ph lm thi vo
ngy 2 thng 9, ti qung trng Ba nh. H Ch Minh - tc Nguyn i Quc, tuyn c
bn Tuyn ngn c lp.
Ai cng bit, bn tuyn ngn da trn bn tuyn ngn c lp ca Hoa K hai th k
trc y, vi nhng khu hiu c lp, bnh ng, t do, nhn mnh v quyn ca con
ngi. Vn l ch khi c tuyn ngn , H Ch Minh rp tm tiu dit tt c
mi phi i lp hay bt ng kin, tin ti mt ch v sn chuyn chnh theo
ng gio iu Mc L v ch th ca Stalin vi Tam Quc t, cng t tng Mao Trch
ng vch ra trong cun Lun ch ngha tn dn ch.
S thc, rt ng ngi i d bui l , v hoan h chnh ph mi. Trn c s v
trang ton quc v c s qun chng ng h, Vit minh tin c mt bc ln trc
khi phi ng ph vi qun ng minh tin vo v qun Php chc chn s quay tr li,
cng vi s e da ca cc phe quc gia lc nht nh s tri dy chng i.
Nhiu ngi quc gia tin tng vo ch Vit minh cng sn tt s khng th ng vng
c sau khi qun ng minh tin vo. Nim tin tng m mu vng ngoi ny
khin cho h khng c gng pht trin t chc v v trang bn thn, qun mt rng tuy
ngoi vin quan trng, nhng yu t quyt nh vn l lc lng ca mnh.
Hai na, ngi ta qun rng ng sau cng sn Vit nam c Lin X hng mnh, mt
trong nhng nc chin thng, v Trung Cng, m nh hng, lc lng tng trng
rt nhanh sau th chin.
Mt s cn b cng sn Vit nam tng c Trung Cng gip v hun luyn.
Tnh hnh chung my ngy , trn b mt, tm thi c v n nh. Nhng chng bao
lu, nhng t sng ngm s ni ln, y ton t nc vo mt cn bo tp cha tng
thy.
CHNG 23 - CHUYN NG U TIN
i sng dn chng sau ngy Vit minh cp chnh quyn khng c g thay i nhiu, v
khng c chin tranh hay hn lon, tr mt vi v xung t nh.
Gia nh chng ti vn ai nh ny. Anh C, Nguyn Tng Thy vn lm ti s Bu
chnh H Ni. Anh Hai, Nguyn Tng Cm, lm vic v ly v ti Si Gn. Anh Tam
bn Vn Nam, nghe tin ni sp v cng qun Hoa nhp Vit. Anh Long mt ni ngoi
thnh, ch Th vn ngi nh nh bn b H Ty.
Mi ngi u ch i qun ng minh ti tc kh gii qun Nht.
Thi h s ra sao? H s lm g v li bao lu? H c can thip vo ni b ca Vit
nam khng? Trc nhng cu hi y, mi phe phi u c d on v c vng ring
ca mnh. Ai cng hy vng rng ng minh s gi li ha, s tn trng nn c lp ca
cc dn tc b tr, v s gip chng ta thc hin c lp t do.
Ti min Bc, c v lc quan hn v qun Trung Hoa tuyn b khng c tham vng g v
lnh th c. Nhng, cng lc, h li l ng minh ca Php. H s c thi th no nu
qun Php li b ln ng dng? Qun Anh s vo min Nam. Anh v Php cng l
quc k cu, cng l ng minh. Vic qun Anh s h tr Php ti chim Vit nam
chc chn s xy ra.
C H Ni ng xn xao v tin t i biu ng minh u tin s nhy d xung. T
ny l t ngi M, i din cho ng minh. Tin ny t nhiu cng lm phn khi phe
quc gia, d c tin phao ra trc y l Vit minh c s tr gip ca Hoa K ti chin
khu.
Hai hm sau, ng ngi ti to son, di to tr s ln bo cho ti l c mt ngi
Php mun gp. iu ny hi ngc nhin i vi chng ti. Mt ngi Php n tm v l
g? Ngi ny trc hn 40 tui, t xng l thuc ng X hi Php, chi nhnh ng
dng. ng ni:
- Ti c mt bc th ca anh ng, ng Nguyn Tng Tam, t Cn Minh a v, do i
y Patterson nh chng ti chuyn cho ng.
Th ca anh Tam? Nhn vo my ch trn phong b, khng th lm c.
- i y mun gp ng ni truyn.
Ti cm n ng ta. Ni dung bc th i ni qun i Trung Hoa sp tin vo Bc Vit

v nhiu anh em s cng i v nc. Bn trong cn chun b n tip. V cn bn my
vic quan trng, anh Tam cn li Cn Minh mt thi gian, ri s v sau.
Ti mt to nh rng, hai tng ph hng Trng, mt trng ra h Hon Kim, ti gp
ng Patterson, mt ngi cn tr, ho nh, vui tnh, ni ting Php rt tho. Chng ti
ngi ni chuyn, trong khi di ng, c nhiu ton mang c , h khu hiu ng
i diu qua. Khng bit l tnh c, hay hu biu dng lc lng dn chng ng h
cho i biu ng minh xem. Patterson ni anh Tam vn khe mnh, v qun ng minh
s gip cho Vit nam c c lp, nhng nhim v ca ton ng ch l lin lc v
xp t vic thu kh gii ca Nht, cng xem tnh hnh chung ra sao. Nhng vic khc s
do qun Trung Hoa v qun Anh x l. Tm thi, ng minh cha c cng nhn chnh
ph no ng dng, k c chnh ph H Ch Minh.
Cui cng, ng a ti ra ca s, tr tay xung ng, mi mt cch thm trm bng
ting Php: Tout est rouge. (Ci g cng c). Chng ti nhn nhau. Khng cn ni nng
g. i ph vi tnh th, quc dn ng m cuc hi hp lm thi cp Trung ng. Do
tnh hnh c bit, ch c mt s ngi n hp, trong c anh Trng T Anh, Phan
Trm Nguyn Tin H, anh Chu B Phng, Nguyn Vn Chn (Chn en), Hong o,
Xun Tng v ti. Trong cuc hp, vic chnh l bn v vn c nn hp tc vi Vit
minh hay khng, v Tng B Vit minh c ng mun gp g tho lun v vic cng
tc chng Php ti xm lng. Lc do qun Anh gip , ton qun Php do Cdille ch
huy cng b ln Si Gn bt u hnh ng, vi ci gi l khi phc li trt t hn
ch mi hnh ng ca ngi Vit v chun b tc kh gii ca cc nhm t v.
Nguy c Php ti xm lng r rng. Mt thiu s anh em tn thnh on kt dn tc,
cng tc vi Vit minh chng Php trc , nhng a s e ngi nu hp tc th kt
qu ch c th l u hng hay s b tiu dit v th mnh qu yu. Cui cng, i ti mt
kt lun tm thi l trn mt gi lin lc vi Vit minh, tip tc hot ng b mt, ch
ng minh ti v cc anh em hi ngoi v s ra hot ng cng khai. Hi ngh khng
a ra mt chng trnh hnh ng c th v thc t, tng cng ni b hay gy nh
hng trong qun chng.
Lc , vn ni b, theo ch ti thy, rt quan trng song khng c ch , l
vic lm sao c mt cng lnh chnh tr thng nht. Mc du mt s ngi lnh o trong
Vit nam quc dn ng, i vit quc dn ng v i vit dn chnh ng hp
nht di danh xng Quc Dn ng, nhng iu ny khng c truyn t ti cc cp
ng vin. Cho nn, ng vin Vit nam quc dn ng a s vn tin vo ch ngha Tam
Dn ca Tn Dt Tin, ng vin i vit vo ch ngha Dn Tc sinh tn do anh Trng
T Anh xng, cn anh em i vit dn chnh th a s tin mt th dn ch x hi
khng c ti. Tuy vy, tt c u ng di mt ngn c quc gia, khng chp nhn
c ti cng sn. Nhng yu t tht bi ny mm, t ch thiu cng lnh chnh tr
thng nht hiu triu v t chc qun chng, li thiu chng trnh thc t ng
u vi Vit minh ng li dng chiu bi khng chin, thiu s kin quyt gia cng
lc lng ca mnh m qu li vo ngi ngoi, khng nhn r c bn cht ca cc

nc ng minh d sao cng v li ch bn thn ca h trc ht. Ring v cc ng vin
i vit dn chnh c, ti thy c mt iu ng bun l s cn hot ng Vit nam quc
dn ng rt t, mt phn nm im, mt phn chy sang vi Vit minh, c ngi
tham gia vo ni cc H Ch Minh.
V mt cng khai, t Ngy Nay nh bn, Hong o, ti v Khi Hng thng lng
ra mt t bo hng ngy. Ln ny c anh Nguyn Trng Trc lm gim c, Khi Hng
v ti ph trch bin son. Mc ch l duy tr mt c cu ngn lun ca mnh, nhng
di b mt trung dung, ch ng tin tc v h ho bo v c lp, t do.
Qun Anh ti Si Gn rt nhanh, nhng qun Trung Hoa ngay bn cnh li rt chm
chp... ngi ta khng hiu. Gia nhng tay qun phit Trung quc thng c nhiu m
mu qy k. Tng Gii Thch mun nhn c hi ny iu qun Vn Nam sang Vit nam
ri sau iu i ng Bc chng qun Trung Cng, qun i Nam Kinh tha c khng
ch Vn Nam. Song, nghe ni Long Vn lm phn, nn trc ht phi gii quyt Long
Vn. V th, mi ti gn thng 10, qun L Hn mi qua ng Lo Cai, H Giang nhp
Vit, ng thi qun ca Trng Pht Khu t T chin khu Qung Ty tin ti Lng
Sn.
Th thc, n tng ca ti i vi qun i Trung Hoa khng ly g lm tt p lm. Ngu
nhin, trn con ng Gambetta, ti gp mt o qun Hoa t ga Hng C tin ti. Tuy
cng kh ng, song khng kn khng trng, i ng km chnh t, km oai phong, qun
o xc xch. V kh mang theo ch c sng trng v t sng my. Khng c xe c gii
ln no. Ch c my xe Jeep ca my ng tng. Sau rt, l b phn cp dng vi gng
gnh, ni niu trng cng lum thum. Ngi Vit ng xem vi con mt hoi nghi. Song,
nhiu khi s lm nu ch nhn b ngoi. C nhng i qun nh du kch, tc chin rt
c. Nh ti my thng sau, khi c v chm trn vi qun Php ti H Ni, i qun Cnh
B lanh ln chim nhng v tr cn thit trn mi nh, sau gc cy, v uy hip qun
Php c xe thit gip tr lc phi rt lui c trt t.
Qun i Trung Hoa tin vo Vit nam vi nhim v l tip thu kh gii ca Nht, gi gn
trt t khng xy ra hn lon, nhng khng can thip trc tip vo ni b Vit nam.
H ng trc vn i x vi Chnh ph H Ch Minh nh mt thc th hin hu. Mc
du khng cng nhn n, h cng khng th gii tn n nu khng c hn lon xy ra
uy hip n trt t
Mt mt, vn ng dng tt nhin ph c nh hng ca Php, vn vn tuyn b l
c ch quyn. D trn b mt, Trung quc khng th khng tuyn b ng h nn c
lp, t tr ca cc thuc a c, nhng cng l ng minh, chc chn c Hip nh
ngm vi Php v vn mnh ng dng, tuy rng h khng mun Php ton quyn
thng tr nh trc kia. Nam Kinh tha bit chnh ph H Ch Minh thc cht l cng sn.
H Ch Minh, tc Nguyn i Quc l mt thnh vin trong Quc t cng sn, tng hot
ng ti Trng Quc nhiu ln. Nhng h cn n chnh ph sn c ny cung cp
lng thc v vt liu cn thit, ri mau chng rt v, a qun ln ng Bc.
Bi hc quan trng lc ny l cc ng phi quc gia ngi Vit khng thc r rt

v tnh cht phc tp ca tnh hnh quc ni v quc t, nn khng c mt i sch
hu hiu, v lm vo cnh b ng.
Cn cng nhn rng sch lc ca Vit minh t ra mm do v khn kho, dng mi
cch lch c con thuyn vt qua thc ghnh lin tip ti.
Ngy nay, ngh li nhng bi hc y vn cn thm tha. Mt chnh ng hay mt con
ngi, nu ch bit ch quan, t i, khng nghim khc vi mnh, khng bit t kim
tho, cng ch cho mi li ph bnh l ni xu mnh, th nht nh s lc hu v tht bi
mi mi.
CHNG 24 - NHNG NHN VT HI NGOI V NC: NGUYN

HI THN, V HNG KHANH CNG KHAI CHNG VIT MINH
N
Nhng ngy u thng mi nm 1945, mt s kin c bit lm ngi H Ni ch .
Ti mt to nh gc ng Quan Thnh v ph hng Bn, x ca ta bo Ngy Nay trc
y mt ci loa ln ngy no cng ra r ln ting h ho c lp t do dn ch, ch trch
chnh sch c tn ca chnh ph H Ch Minh. N hp dn c mt s c khi rt ng
ng trn h nghe, a s l cng chc, tr thc, gii trung lu hay nhng k hiu k.
To nh li c nhng v binh mc qun o mu en, trong c c n binh l mt.
l tr s ca Vit nam cch mnh ng minh hi - gi tt l Vit cch - mt t chc
do ngi Vit lu vong thnh lp ti Qung Ty, nay tr v nc hot ng, sau khi
bn ba ni hi ngoi nhiu nm tri.
Vit cch lc thnh lp, bao gm rt nhiu ng phi v nhn s, trong c c H Ch
Minh. Nhng sau , H Ch Minh mang mt s cn b v tin, lnh s mng ca Hi
v nc hot ng. H v ng cng sn hot ng ring r, lp ra Vit nam c
lp ng minh hi (gi tt Vit minh) -thc ra ci tn ny sn c t trc.
Ch tch Vit cch l c Nguyn Hi Thn, vi mt s cn b nh T Nguyn Hi, B Xun
Lut, li c Nhng Tng, Nguyn Triu Lut gia nhp gp sc. V mt qun s, c o
qun V Kim Thnh, nhng ng min Qung Yn v Hi Ninh.
Ngoi ra, cc anh em Phc Quc cng gia nhp Vit cch. Trn danh ngha, Vit nam
quc dn ng cng l mt thnh vin ca Vit cch, song trn thc t quc dn ng l
mt phi ln mnh nht, vn c hot ng ring ca mlnh. Trong mt bui hp ni b,
ln u tin ti c gp c Nguyn Hi Thn, mt nh cch mng lo thnh lu vong
hi ngoi gn 40 nm, tng lm gio vin ti trng v b Hong Ph Qung Chu,
mt trng o to ra nhiu nhn vt cch mng Trung quc. C gi, mt eo
knh, trng dng mt th bit l mt ngi tng tri, chu nhiu phong sng. L mt
hu sinh trong s cc anh em Vit Quc, Phc Quc, v c i vit Quc x, ti c quan
st nh lnh o c ting ny. Trong khi bn lun vn thi cuc, th thc ti cm thy
bi ri, v hi tht vng, v c ni ting kh nghe hiu v chm chp, v khng c

nghe c a ra nhng nhn xt hay phn tch su sc hay ra mt ng li hnh ng
c k hoch hng dn mi ngi.
Lc , chng ti cn nht l c hiu r thm v tnh th quc t lin quan ti Vit
nam, v mt sch lc i ni, i ngoi sao cho thch ng vi hon cnh kh khn ca
phe quc gia ng trc s e da ln lao ca c hai phe Vit minh v Php. Tuy c
khng phi l mt chin lc gia gii, nhng c c lp trng vng v kh tit trong vic
ph bnh nhng sai lm ca cng sn.
Trong lc ny, ti to bo, t nhin mt hm c mt v khch khng ng: Xun Diu.
lu khng gp, trng anh ta gi hn trc, nhng b tc vn cn bng bnh.
- Sao hm nay rng n nh tm vy?- Ti va ci va hi.
- Cc anh mi l rng ch! - Xun Diu tr li, va nhn vo bn bi bo maquette - Lm
bo th phi hc cc anh thi!
Truyn tr bng qu mt lt, Xun Diu co t. Chng ti hi qua v Huy Cn, th anh
lc u bo Huy Cn bn nhiu cng tc qu tuy ch gi chc B trng khng c b.
Khng bit Xun Diu c mc ch g khc khng. Song mt tun sau, mt s ngi cm
u bn Vit minh c mi anh em bn ny n d tic tr on kt cng mt s nhn
vt tr thc trong x hi. Tic ny, v c vic bn cn i xa nn ti khng n c,
nghe ni, my v bn Vit minh t rt ly lm tic, trong c c V Nguyn Gip.
Cc anh em quc dn ng t mt tr s trng Tiu Hc Hu V -trc l mt
ni ng binh ca Nht- cch nh chng ti mt ng hp. Thc l tin hot ng.
Tuy c tr s nhng ch c cc ng vin Vit nam quc dn ng (k c chng ti
gia nhp) ra vo, vi my anh Trung ng nh Chu B Phng, Nguyn Vn Chn,
Nguyn Xun Tng, Phm Vn H, Hong o v ti. Trong trng, ba chc anh em
lm vic, v c mt ton v s mang sng trng cng sng ngn. Ton v s ny cn
bo v c to bo, nht l v sau ny, t bo Vit nam Thi Bo b o chnh thnh
t Vit nam, c quan ngn lun ca Vit nam quc dn ng.
Ti ch ny, cn phi ni r my im. Tuy trn tng lp Trung ng, i din ba ng
VQ, i vit quc dn ng v i vit dn chnh ng ti quc ni ly danh xng
chung l quc dn ng, nhng cc anh em i vit quc dn ng t anh Trng T
Anh tr i vn cha ra cng khai H Ni, v rt t khi ti tr s Hu V. Nu cn hp
chung th tm a im khc b mt hn.
T bo Vit nam cng ly danh ngha l c quan ca Vit nam quc dn ng. Cc ng
b a phng cng ly danh ngha Vit Quc, song trong sinh hot, cc thnh phn vn
ly danh xng ring.
Gia thng mi nm 46, anh V Hng Khanh cng mt s cn b mi tr v ti H Ni.
S d chm tr l v khi ti Lo Cai, anh em b qun Trung Hoa, nhn mt s vng hi l
ca Vit minh, lm kh d, b tr ngi ti mt thng. Vic v ti H Ni ca nhm cn b
hi ngoi lm tng s phn khi v lng tin tng ca anh em trong nc. Trn ng
v, anh em ginh c t trong tay Vit minh my a im lm cn c nh Lo
Cai, Yn Bi, Vit Tr, t c s cho Tam Chin Khu sau ny t Vnh Yn ln ti H
Giang, di s h tr ca qun i Trung Hoa.
Ngy , hai anh Tam v Nghim K T vn cha v c. Ti tr s, t mt ba tic
nh n mng anh V v cc anh em mi. c nghe ni ti anh V lu, by gi
mi c gp, V Hng Khanh, tc Gio Gin, mt chin hu cnh lit s Nguyn Thi
Hc, phi lnh ra ngoi nc ng mi lm nm. Mi lm nm gian trun, vt ln,
tng b t ti ngay ti Vn Nam, nhng vn kin tr chin u v duy tr c ng b
hi ngoi, khng c ngh lc phi thng th khng lm ni. Do anh Chu B Phng gii
thiu, chng ti xit cht tay nhau. Ngi anh khng cao, nhng thn hnh chc nch, i
mt hi nh song y v rn gii, t ra l mt ngi tng tri nhiu. Ti cm thy anh
l mt ngi gan d, bnh tnh. Hai hng anh em tr ngoi v, mc qun phc gn gh,
eo sng tay, diu qua trc mt chng ti. Ri ng thanh ht bi ng ca trc bn
th T Quc nn hng nghi ngt. Ti cm thy xc ng, nhng ng thi li lo u v
lc lng cn qu nh yu, k c H Ni v nhng a phng ra hot ng cng
khai.
Mi ngi mi anh V pht biu kin. Ti i anh phun chu nh ngc, ni ra nhng
iu cao siu, nhng anh ch ni rt ngn gn my iu chung chung. V sau, chng ti
cng r rng v l lun v nghin cu cc vn sch lc, anh cng khng i su lm,
ngoi phm vi ca ch ngha Tam Dn. Phi cng nhn y l s thiu st chung ca cc
phi quc gia. Do s anh em pht trin, Vit Quc ly thm Khu Ng X bn b h Trc
Bch lm ch tr ng v hun luyn cho cn b.
Vic ra cng khai ca ng ti H Ni v nhiu tnh i hi tng cng cng tc tuyn
truyn. Ngoi vic truyn thanh v ri truyn n ra, cn phi c mt t bo ph bin
cng lnh chnh tr v ng li ca ng, cng mi tin tc v hot ng cc ni. ng
trc nhu cu, sau khi bn lun vi anh Hong o, ti v Khi Hng lin thc hnh ngay
mt hnh ng rt cch mng: i ngay t Vit nam Thi Bo sang t Vit nam, c quan
ngn lun ca Vit nam quc dn ng m khng bo trc cho ng ch nhim l Nguyn
Trng Trc bit, v s nu Trc phn i s ko di thi gi.
bo m cho t bo pht hnh u n, chng ti thc hnh vic qun ch to bo
v nh in, bng cch t v binh gc cng, khng ai c ra ngoi nu khng c giy
php. Thc l mt t bo cch mng u tin ca phe quc gia, li c binh gc.
L tt nhin anh Trc khng ngh nghim trng, v i bi thng thit hi, do s vn
anh b ra, nhng tt c u bit khng ngh ly l, v trong tay anh cn s tin chc
ngn ca nh i l t bo trc y.
Trung ng t ti lm ch nhim kim ch bt t bo, v nhim v gi vng ng li
u tranh: bo v c lp, t do, dn ch, lin kt vi cc nc dn ch, ph bnh chnh
sch sai lm ca chnh ph, Vit nam theo con ng cng sn nht nh s b c lp v
c nguy c quc Php tr li thng tr.
ng nhin, tri vi quy nh ca Vit minh, chng ti ra bo khng cn xin php ai
c... D hai bn c u khu kch lit, chnh ph HCM cng khng th ra lnh cm, v v
ch. H bn dng mt phng php bt lch s v nh mn l chuyn tch thu bo ca

nhng a tr bn bo. V c nhiu ngi hiu k nn bo Vit nam cng kh chy, nn
lun lun xy ra xung t gia tr bn bo vi cnh st hay nhng tay khng b.
Thc l mt cnh him c trong i lm bo ca chng ti. Lm bo Vit nam, qu l
mt cuc u chi rt gng hng ngy. Lun lun phi tm ra nhng vn gay go, phi
cng kch nhng lun iu xuyn tc ca t C Gii Phng hay t c lp.
To bo hu nh tr thnh mt thnh tr. V n ung th mi nhn vin u phi n li
cch mng, ton l rau vi cht t tht c, u ph... tr cng nhn nh in c th t do
n ung do ngi nh mang ti.
C iu d kht khe nh vy hu ht u t ra nguyn li lm vic. Ch c mt ngi
tha c nhy qua hng ro chy i.
V gn nh b giam lng y, chng bao lu ai ny u tc, ru ria u mc di ra gn
nh Robinson Crusoe trong tiu thuyt. C ln v n nh, ngi nh khng nhn c
ra l ai, v gi ngay th hi tc n ct tc, co mt cho n sng sa mt cht. V t ng
qu, nn ti ln ra ging lm mt gic no mi ti tra mi dy.
Trng anh Khi Hng gy nhom, by gi li cng gy, i m hp li, nhng anh c ti
chu ng, vit lch v sa bi in m no cng ti rt khuya. Thnh thong, chng ti
tm ngng vi ting, lm cc cph en c v mt vn c tng. Chng ti lm bo
khn trng nh vy, trong mt hon cnh khng b bt n c bit ca thnh ph H
Ni thi by gi. c mt s anh em phi quc gia b bt cc, hay t nhin mt tch.
Thnh thong li nghe c ting sng n xa. Nhng chc bn Vit minh cng chu cm
gic khng b khng km, v qun Trung Hoa ko n nhiu, chia nhau chim cc v
tr ch cht. ng thi, hot ng ca phe quc gia cng cng ngy cng ni ln b mt.
Vit minh tuy mun tr kh ngay nhng cha th lm c.
CHNG 25 - GIA NH
C
Cng vic bn rn v gay cn khin cho chng ti khng cn th gi ngh ti gia nh.
Lin vn i dy hc trng Trung Hoa. Gia nh anh ch C vn sng bnh yn. Ch Tam
vn bun cau. Ch Su (Thch Lam) th v tri Cm Ging cng vi m chng, nhng
sau, thy khng n, m ti phi lnh vo mt ngi cha , chng ti cng khng r l
u.
C khi ngi ngh ti tnh th mi ngi trong gia nh, ti cm thy lo ngi. V th no
Vit minh cng s lm kh d, mc du ch l n b, con tr. Nht l ti cc a phng,
c nhng tn lu manh hay cc oan, ci g chng cng c th h th c. M ti v
cc ch sng trong s hi, phi n np, trn trnh, nay y mai , tuy rng hon ton
khng c lin quan g n cng vic ca chng ti.
L nhng ngi thanh nin yu nc, chng ti ch ngh ti lm sao cho dn tc c c

lp, ngi dn c sinh sng trong t do v gp sc vo vic t tay mnh xy dng mt
t nc ho bnh, giu mnh. Ti khng ng c rng, va mi thot khi ch quc
Php, Nht li ri vo ngay cnh cng l ng bo m thnh i ch vi nhau.
a s dn chng hi khng c hiu bit su sc v ch ngha cng sn, h ch bit
nay c mt chnh ph cng ho trong c lp v chnh ph tuyn b chng Php
bo v c lp, khng theo chnh ph ny th theo ai? Nhiu nh tr thc tham d vo
chnh ph H Ch Minh cng ngh nh vy, h khng phi l i theo ch ngha Mc, L.
C ngi tn thnh chng t bn bc lt, gii phng cng nng, tin ti mt x hi bnh
ng. Ngi ta cha hiu thu g v ci gi l chuyn chnh v sn, cng cha hiu thu
th no l dn ch thc s. Cho nn, i a s dn chng ng h Vit minh v cho cc
phe quc gia l mun tranh ginh quyn v, cng l t nhin. Hung h, nm chnh quyn
trong tay, Vit minh vn dng b my tuyn truyn ch no cng vu co phe quc gia l
thn Nht, phn ng, ph hoi an ninh, theo gt ngoi quc... Vic hot ng ca cc
ng phi quc gia trong tnh hnh nguy him kh khn nh th kh m pht trin thun
li. Qun Trung Hoa ch ng mt s ni cn thit, v s gip ca h cng ch c
hn.
Nhng vin tng Trung Hoa, theo lnh ca Nam Kinh, ng ra h ho cc phe phi Vit
nam on kt hp tc thnh lp mt chnh quyn thng nht, c danh ngha i
ni cng nh i quc t v to nn mt hon cnh n nh c li cho nhim v tip qun
ca h. H ch c th che ch cho phe quc gia khi b Vit minh thng tay n p, nhng,
nu nh mt s ngi mong mun khng thc t lm - mong h dp c chnh quyn
Vit minh v a phe quc gia ln cm quyn th khng ng vi ch trng ca h v
cng l mt li mong mi qu li vo ngoi bang.
Ngi ng ra dn xp l tng Tiu Vn, ch nhim b chnh tr ca qun on T
Chin Khu do Trng Pht Khu lm t lnh. ng ny l mt nhn vt quen thuc vi
cc nh cch mng ngi Vit hi ngoi, v tng tham d vo lm c vn cho Vit
nam Cch Mng ng minh hi ngay lc bt u thnh lp ti Liu Chu. K c t Nguyn
Hi Thn, Trng Bi Cng cho ti V Hng Khanh, Nghim K T, Nguyn Tng Tam,
v H Ch Minh.
D mun hay khng, cc lnh t ngi Vit cng phi tham d nhng cuc m phn.
Theo ch th, trn t Vit nam cng nhn mnh ti s cn thit ca s on kt tt c cc
ng phi nht tr chng Php, bo v c lp. ng trn lp trng on kt khng
chin. V lc , qun Php vi s gip ca qun Anh, chim ng hu ht nhng
thnh ph quan trng ti min Nam v cng tin vo min Nam Trung k. Nhng
nhm v trang, gm c ca Vit minh hay nhng phi quc gia, u phi rt lui v hu
phng.
Khng phi l phe quc gia khng ch ti vn nu chu ngi tho lun hp tc vi
Vit minh, th s c li cho cng sn, gip cho chnh ph H Ch Minh c danh ngha chnh
thc hn. Nhng mt l lc lng ca mnh so vi Vit minh cn qu yu km, qun i
qu t v v kh thiu thn, t chc cc a phng cn ri rc, khng phi l lc ra

mt quyt lit c, hai l p lc ca qun i Trung Hoa rt mnh, nn mi ngi ng
cn m phn vi Vit minh t thin ch on kt dn tc trc quc dn, v tranh
th mt thi gian ho hon tng cng ni b nht l tng cng lc lng v trang,
vi mc ch c th chng c vi Vit minh mt khi qun Tng rt lui...
C nhng ngi ngh rng lc phe quc gia phi chng i Vit minh n cng v mnh
c lc lng v c qun Tng ng h, iu ch l mong mi ch quan v khng
thc t. V li, qun dn ti min Nam s thc ng khng chin v hy sinh, nu khng
tn thnh on kt dn tc tt nhin s b quc dn ch trch hay hoi nghi, v cc anh
em cc a phng tt s b Vit minh ly c khng b mnh. Mt iu thiu st r
rt trong sch lc quc dn ng hi l khng ch ti y mnh phong tro t
ng chng Php ti min Nam. Ti y c nhiu nhm dn qun khng chi s ch huy
ca Vit minh, trong Tam S on, do mt ng vin Vit nam quc dn ng Nguyn Ho Hip ch huy, l mt lc lng ng k, v i chi trong nhiu trn i
qun Php. Nhng nhm khng chin , v thiu lnh o ng mc v thiu cng tc
trong hnh ng, nn suy yu dn gia sc p ca Php v ca cng sn. ng thi,
khng c cc nh lnh o ti min Bc gip ti thiu v ng li chnh tr,
sch lc cn thit i vi thi cc phc tp. Nu c ng li, sch lc ng n
kt hp thnh mt khi mnh -mnh hn lc lng quc gia ti ngoi Bc, v s qun i
theo ti liu hi , c th t ti 20.000-30.000 ngi- th c Vit minh ln Php
khng honh hnh c nh hi y.
Nhng cuc m phn tay ba bt u. Nhng i biu ch yu bn phe quc gia l
Nguyn Hi Thn, V Hng Khanh, Nguyn Tng Long, Chu B Phng. Khng c anh
em i vit tham gia, v theo nguyn tc ch c anh em Vit nam quc dn ng mi
hot ng b ni m thi.
Ti c c lm mt i biu trong hi ngh lin tch cc ng phi, gm c i din ca
Tng b Vit minh (ngi cng sn), ng Dn ch (Dng c Hin, V nh Ho,
c Dc..). Vit nam Cch Mng ng minh hi (Nguyn Hi Thn, T Quang Hi, B
Xun Lut) Vit nam quc dn ng (V Hng Khanh, Nguyn Tng Long, Chu B
Phng, Nguyn Tng Bch) -lc anh Tam v anh Nghim K T cha v ti H Ni
- i din trung lp c Hunh Thc Khng, Phan Anh. Tr H Ch Minh ra, nhng i din
thng gp l Phm Vn ng, Trn Vn Giu, V Nguyn Gip...
u thng 11 nm 1945, ngi ta bng thy mt thng co trn mt bo, nghe cng
git gn: ng cng sn ng dng t gii tn, li thm mt u nh na l Hi
nghin cu ch ngha Mc c thnh lp. Nhng ci tr ny khng lng gt c ai ti
trong nc cng nh trn quc t. c tin, chng ti ch nhn nhau, mm ci, Hm sau,
mt bi bnh lun, tro phng v mt bc tranh khi hi xut hin trn t Vit nam.
Tt nhin, phe bn kia cng khng chu km. Trn t c lp, mt bc tranh h ha v
my ngi nh con ng ng sau mt anh lnh Trung Hoa, vi ci tt: Cch mng chn
chnh!
Cuc u khu trn mt bo cng ngy cng kch lit trong lc cc cuc m phn vn
ko di. Bo Vit nam kt n Vit minh l pht xt vi hnh nh thp t quc x chng
ln ngi sao vng.
Nhng, cc cuc m phn cng c nhng pht c bit. Mt l nhng pht tranh lun
gay cn v hai, nhng ba tic thnh son.
D nhng ba tic khng nhng c n ngon, m cn c hn huyn vi nhng tng
t Trung Quc. Tiu Vn kh ngi hi thp v mp, i mt kh tinh nhanh v ni truyn
rt hng hn -mc du chng ti khng nghe hiu ting Tu. Cn tng Dip, vin ph
t lnh ca o qun 52 hay 53 g , th im m, t ni hn.
Mt ln, theo li quen hun th mt vin tng ng dy din thuyt. ng c nhc i
nhc li (c ngi lm thng dch vin) mi lm cch mng rt kh khn, gian kh, phi
mu mi thnh cng ging nh n b con phi au n, phi mu mi sinh ra
c. iu ny qu so, chng ti tng nghe nhiu, nn ng ni th c ni, chng ti
vn khng qun gp n lia la, tuy hi bt lch s song nhn chung quanh hu ht ai
cng lm nh mnh.
i din Vit minh - ti khng nh l ai, thng pht biu h ho on kt di s lnh
o ca chnh ph khng chin v ph bnh c nhng ngi gy tr ngi cho s on kt.
Mt ln, v hi nng mt trc nhng li khiu khch , ti ni thng l nu mun on
kt thc th trc ht Vit minh phi nh ch mi s khng b, n p ti cc a phng,
v ph bnh chnh sch chia r min Nam a ti ch qun Php xm chim mau
chng.
Rt cc, cui thng 11, hai bn ng cho ra mt bn tuyn co chung vi nhan Tinh
Thnh on Kt, i ni cc ng phi, cc tng lp nhn dn u chn thnh on
kt hp tc gi vng c lp t do vi s bo tr ca ng minh.
Bn tuyn co ny c ng ln tt c cc bo hi . Xin th thc, y trnh Hn
vn ca ti rt km, nn vt c cng khng hiu ngha hai ch tinh thnh l th no?
Anh Gia Tr bnh phm:
- on kt th l tt, nhng sao li phi tinh thnh sao khng ni nm na l tinh thn
on kt cho c v Vit nam v d hiu hn?
Phi cng nhn l H Ch Minh ni truyn gin d v d hiu, gn gh hn. Cn Nguyn
Hi Thn th dng nhiu danh t ch Hn, nghe l tai v kh hiu.
Trn thc t, cc phe phi c thc lng tinh thnh hay khng, tt nhin khng do mt
bn tuyn co m thnh. S thc, y ch l mt k hon binh. Nu on kt chn chnh
thc hin, th s ngn cn c qun Php tin thm v s trnh c ni chin sau ny,
trnh c bao nhiu hy sinh au kh cho dn tc. Bo tt c u l gi ming, trong
bng u mt b dao gm th cng khng ng. C rt nhiu ngi thnh thc tin rng
phi on kt chn thnh cu nc, v cng tin rng c th on kt vi nhau, d c
ch trng khc nhau. Vn then cht y l c nhng ngi ch trng c tn, c
ti, khng th dung th nhng ai thch thc quyn lc ca h. Bn Vit minh, h va
m phn va t chc nhng tun l vng va sa son cho mt cuc tng tuyn c.
Ai cng bit, ly danh ngha m quyn cho cuc khng chin thn thnh, chnh ph
thu lm c mt s vng v tin kh ln. Mt phn s vng , nghe ni dng
hi l bn tng Tnmg Hoa, cu ni tay... Do , mi c ci gi l tinh thnh on kt ra
i.
Cn mt vic na, t chc tng tuyn c vi mc ch hp php ho, chnh thc ho
chnh quyn vi b mt dn ch, t do. Thc ra, nm c quyn trong tay, kim sot
c gn ton b dn chng, ng c vin do Vit minh tuyn la chu o, th cuc
tng tuyn c cng ch l mt tr xp t trc by hng.
V vy, cc phe quc gia u ph nhn tng tuyn c mt chiu, cho l khng c gi tr,
c bit l trong khng kh khng b, nhng phe phi i lp th ch l phn dn ch m
thi. Trn mt bo, chng ti tuyn b khng chp nhn kt qu ca cuc tuyn c v
h ho dn chng ty chay.
Do s phn i nhiu mt, H Ch Minh phi nhng b, v tuyn b hon ngy tuyn c
cho n thng ging nm 1946. m phn v i chi, l c im ca mt thi k
ging co gia hai phi di s bo tr ca qun i Trung Hoa.
CHNG 26 - NGUYN TNG TAM, NGHIM K T V TI H

NI
A
Anh Tam v nc hi mun, l v cn mc my vic, trong c v Ba Vin.
Ai cng nghe qua v Ba Vin lm phn v sau b Vit nam quc dn ng thi hnh
bn n t hnh.
Ba Vin vn l mt thiu y trong qun i Php. Hi qun Nht o chnh thng 3-1945,
Vin mang mt ton qun chy sang Vn Nam, tr ng Mng T trn ng xe la Cn
Minh - Lo Cai. Mun tng thm lc lng qun s, anh Tam thuyt phc Ba Vin mang
qun v vi Vit nam quc dn ng. Vin tnh nguyn hp tc v a ton binh s ca
mnh, c kh gii do nh chc trch Vn Nam tr li, cc anh em Hi Ngoi B Cn
Minh v H Giang tin rng Vin thc lng, mun quy nhp nn ng thng lng
vi nh chc trch cho php ton qun tr v H Giang.
Nhng Ba Vin theo mt lnh ca Php rp tm li dng c hi lm phn. Nh mi
ngi u bit, qun ca Vin t nhin vy bt nhng anh em, cn b ng vin ,
ri n b i cng sn vo thnh. Nhng anh em y sau u b cng sn git. Anh Tam
ri khi H Giang trc khi xy ra vic bin lon, ri v ti H Ni. Cn anh Nghim
K T v ti ch xc vo ngy no, ti khng nh r. Th l hu ht cc nhn vt quan
trng ti hi ngoi tr v qu hng. gn 5 nm ri, ti mi gp li anh Tam, c
nh u vui mng, tt nhin ngi vui nht l ch Tam cng cc con v b m. Trong
my nm va qua, anh qu tri nhiu gian trun trn c khi bn tay ngi Nht
ti Qung Chu, nhng lc n Liu Chu li b qun Trung Hoa tng giam vo ngc v
nghi l gin ip ca Nht - ng thi vi Nguyn i Quc - sau nh my nh cch mng

lu vong giao thip mi c th ra, v i Vn Nam. Chng Dng trong on Tuyt ny
thnh mt chin s thc th bn ba ni hi ngoi. Chng ti mong c ngi anh trong
ng v ch dn hnh ng trong lc kh khn.
Trng anh cng khng khc trc my, hi gy v en hn, nhng rn gii, bt v th
sinh nho nh trc kia. iu m anh khc trc kia l bit quay sang da vo ng
minh v kt hp vi Vit nam quc dn ng.
Lc , chng ti ng trc hai vn trng yu: Mt l vn ch ngha v cng
nnh chnh tr chung cho ton quc dn ng, hai l vn ng li v chng trnh
hnh ng trong cc th hin nay. Theo ch ti bit, trong ban Trung ng, cha c mt
ln no tho lun v quyt nh cho trit v nhng vn trn. C th cc th qu
gay go v nguy him khng cho php lm nh vy, song chnh v th m trong hot
ng, ng thiu k hoch c th cu nguy, c bit v phng din cng c v pht
tnn hng ng, tng cng tnh chin u v k lut khng th thiu cho mt t chc
cch mng trong nguy c b tiu dit.
a s thnh vin Vit nam quc dn ng vn tin tng ch ngha Tam Dn, nhng
khng c hun luyn g v mt ny, nht l i vi nhng ngi mi vo. Ch ngha
dn tc sinh tn cng vn trong phm vi nhng anh em i vit, cha thy Trung ng
ph bin l thuyt ny trong ton ng. Trn thc t, my phi trong quc dn ng
c ng thun trn c s c lp, t do, khng cng sn v mt nn kinh t t hu.
Trc tnh hnh Trung ng c y thc ban tuyn hun chng ti son tho mt cng
lnh chnh tr chung, do ti, Khi Hng ph trch, anh Hong o gp . Bn s tho y
c Trung ng chp thun v a ra ton th ng vin gp kin, v ng trn
mt bo Vit nam, ng thi cng in thnh vn bn pht cho ng b cc ni.
Bn cng lnh ny l mt sn phm dung ha gia cc ch thuyt, vi ch im l dn
tc dn ch, b nhng ch trung c ti v bn cnh phn on kt ton dn, ginh
c lp hon ton, ch trng ton dn bnh ng, c quyn t do, bao gm quyn
tuyn c quc hi, chnh ph, t do kinh t, nhng cng ch trng bo m quyn li tt
yu ca cng nng. Trn tnh cht, n p dng nhng nguyn l ca nn dn ch Ty
Phng kt hp vi sc thi dn tc Vit.
Song, thc ra lc khng c thi gi v iu kin m mt cuc tho lun rng
ri. Nhng nguyn tc dn tc dn ch hnh thnh t lc y, v tr ngoi l, hu ht
cc t chc quc gia u c cng lnh trong phm tr dn tc v dn ch (cho ti tn
nay, cui th k -tc gi ghi nhn) Cn trn sch lc trc mt, mi ngi kin c
khc nhau, ch yu trong vic c nn hp tc vi Vit minh hay khng?
Theo ch ti bit, trong ni b Trung ng, khng thy ai cng khai phn i vic hp
tc, on kt chng Php ti xm lng, bo v c lp. Trong mt bui hp thng 11,
trong c c cc anh Trung T Anh, V Hng Khanh, Nguyn Tng Tam, Nguyn Tin
H, Chu B Phng, ti, anh Xun Tng... c bn v vic ny, v v kin ca c Nguyn
Hi Thn ngh nn hp tc. Cng nh thut trn, di p lc ca cc tng Trung
Hoa, p lc ca d lun dn chng mun thy cc phi on kt, v nguy c b n p

trong khi cha lc lng t v, ai cng thy cn phi hon binh. Khi tm thi ha
hon c ri, to c c hi cho cc a phng hot ng.
Ci hi cho cng cuc l s hp tc s mang mt b mt tt p hn cho H Ch Minh,
lung lc quc dn v quc t. Cn nhc hai phi, hi ngh cui cng cng ng on
kt hp tc, nhng cn thn trng, vn dng c hi tng cng lc lng ri sau ty
c ng bin. Theo ti liu cc ni bo co v, tnh hnh phe quc gia c th tm tt nh
sau:
1. Phe quc dn ng ni chung, gm Vit nam quc dn ng, v i vit quc dn
ng. Phe i vit dn chnh khng cn tn ti na, v st nhp hon ton vo Vit
nam quc dn ng. Vit nam quc dn ng v i vit quc dn ng tuy c nh
ly danh ngha chung l quc dn ng, v ti nhiu ni, hai bn hot ng hn hp
chung vi nhau, nhng ti nhng ni khc v ngay trong nhng ni hnh ng chung
vn c hot ng ring r hay b phn ring r. Ring v nhng ngi nguyn l i vit
dn chnh chng ti th khng c thnh kin hay phn bit i i no, coi i vit hay
Vit nam cng ch l mt.
Vo thi k thng 11, sau khi Nguyn Tng Tam v Nghim K T v ti H Ni, mt
cuc hi ngh khong i c m ti mt a im gn h By Mu (khng phi l
n Nh Hu) v c ra mt ban lnh o Trung ng. Cuc c ny do cc anh
Trng T Anh, V Hng Khanh v Nguyn Tng Tam ch ta. Theo ch ti nh, th tuy
l khong i nhng v tnh th khn trng, nn cn b ti hp chng hn 30 ngi,
trong c mt s cn b cc tnh. Trong s 12 y vin Trung ng hm y, ti c
anh em c, v sau , c giao nhim v b trng b Tuyn Truyn. Ban thng
v gm c Trng T Anh (ch tch) V Hng Khanh, Nguyn Tng Tam, Nguyn Tin
H, Chu B Phng, Nguyn Tng Long, Phm Khi Hon.
ng k, mt l c sao trng, v ng ca Vit nam minh chu tri ng cng c xc
nhn trong hi ngh. Tuy vy mt iu gy ra mu thun l, trn mt cng khai, vn
dng danh xng Vit nam quc dn ng, v c nhiu a phng vn dng danh t ny,
m khng dng danh t QD ng. iu ny t ra v mt t chc, quyt ngh t trn cha
c thi hnh trit , song trong thi k , kh trnh c s hn n. Vic lin lc
vi cc tnh cng rt kh khn, lin lc i min Nam li cng tha tht. Mt s ng b
min trung c thnh lp trong iu kin gian nan.
2. Phe Vit nam Cch Mng ng minh hi: phe ny do c Nguyn Hi Thn ng u,
gm c mt s ngi trc y Trung quc v, a s l anh em Phc Quc ng minh
hi, c c s ti vng Lng sn. Ngoi ra cn nhm V Kim Thnh v V An Quc ng
ti min Hn Gai, Tin Yn, Mng Ci.
Vit nam cch mng ng minh hi hot ng ti H Ni, cn c mt s ng vin. i
vit Quc x cng tc.
Ni chung, lc lng Vit nam cch mng ng minh hi khng nhiu v cng thiu lc
lng v trang mnh, v thiu nh hng rng trong dn chng.
3- i vit duy dn ng - vi ngi sng lp v lnh t l L ng A - cn c tn l

Nguyn Hu Thanh - c thnh lp nm 1942 l thuyt chnh tr l ch ngha duy dn,
duy dn ng v sau pht trin trong nc, hot ng b mt. i vit duy dn l mt
trong nhng chnh ng Vit nam hi ngoi hi hp vi nhau nm 1943 v ng
on kt hp tc
4- Tn Vit nam quc dn ng v i vit Quc gia Lin minh thnh lp vo nm 1944,
v thi cc bin chuyn mnh, mt phn v nhiu thnh vin b Vit minh khng b,
nn hu nh tan r hay ngng hot ng, mt s thnh vin tham gia vo hng ng
Vit cch hay quc dn ng.
5. Ti min Nam, hot ng c lp vi Vit minh, mt Mt Trn on Kt Quc gia,
kt hp nhng lc lng Cao i Ha Ho, Vit nam quc dn ng, Phc Quc... c v
trang, v chim c mt s vng ng bng sng Cu Long, trong khi qun Php chim
c Sign v nhng tnh l. Trong nhng lc lng dn qun khng chin, ng k
nht l Tam S on do Nguyn Ho Hip, mt ng vin Vit nam quc dn ng
ch huy. Tam S on b p gia hai th lc Php v Cng Sn, nn tuy c gng khai
trin du kch chin, nhng cng khng pht trin c mnh.
C mt iu ng ch l, trong mt Trn Quc gia ny, li c nhng phn t T
Quc t (trotzkistes) tham gia hp tc v tuy l mt h phi cng sn, h li l t ch
ca cng sn Tam. T Thu Thu b Vit minh bt c v th tiu... T chc T
lc lng khng c my, li khng c v trang. Ti H Ni, ch c mt s nh ngi hnh
ng trong b mt, nhng c lin lc vi chng ti.
u thng 12 nm 1946, Trung ng quc dn ng, c Nguyn Hi Thn v mt s
nhn s v ng phi, qua mt cuc hi ngh, nhn thy cn phi xc tin mt trn tuyn
quc gia mi tng cng nh hng v hiu triu dn chng chng Php, chng c
ti.
Chng ti a ra ngh thnh lp mt t chc ly tn Mt Trn quc gia Thng Nht,
i chi vi Mt Trn Vit minh, c tnh cht rng ri hn, v Vit cch lc trn thc
t ch l mt on th, v ci danh xng y khng cn thch hp vi thi th.
Mt Trn quc gia Thng Nht Vit nam ra i. Trong ni b, vn c Nguyn Hi Thn
lm ch tch, ph ch tch l V Hng Khanh v Nguyn Tng Tam. Vic thnh lp Mt
Trn Quc gia c ng trn bo Vit nam. Mc du vic ny khng thc y c cng
vic nhiu, nhng n c nh hng tng trng. y l Mt Trn Quc gia Thng Nht
u tin trong lch s Vit nam.
Vi danh xng ny, Nghim K T c c lm y vin Ngoi giao, chuyn trch vic
giao thip vi cc tng Trung Hoa trong vic mong h gip thit thc v cung cp v
kh cho mnh.
Anh T l mt ngi vc trung bnh, dng dp c v chng chc, ni ting quan thoi rt
lu lot, v xem ra cng mm mp hn anh V. Tuy nhin, i vi ng v, v l lun,
k hoch, hay hnh ng c th, khng thy anh a ra nhng kin thit thc. C ln
chnh anh chp ming ni vi ti, khi trao i kin v vic hp tc vi Vit minh v i
sch ca mnh:
- Cng phi hp tc thi. Nhng chng ta khng c ton bn k hoch m hnh ng...
- Vy kin anh th no, sao khng a ra?- Ti hi.
- Kh, kh lm. - Anh lc u, ri im lng, khin ti hi tht vng.
Hp tc vi Vit minh ch l mt chin thut. Nhng trong, v sau khi hp tc ton ng
cn lm th no? Qun Php ti, hay qun Tu rt, th ngay by gi cn phi chun b
nhng g? Lm th no xoay chuyn cc th b ng ca mnh? Tt c nhng vn
phc tp v khn thit ny u khng c a ra tho lun v i ti mt chng
trnh r rng.
Trung ng quc dn ng lc qu ch trng ti nhng cng vic m phn. Hung
h, chnh trong Trung ng li khng c nht tr. Cng tc tuyn hun ca ti nhiu
khi gp kh khn v thiu ti liu chuyn xung ng vin cc ni.
ng v khng c kin ton, li thiu kinh ph. Ch trng mong vo ng vin v vo
mt s nh Mnh thng Qun, lm sao cung cp ni cho mi vic, c bit l vic mua
v kh ti thiu. Cc anh em H Ni ch c sng ngn v mt s tiu lin (kiu Thompson
ca M), v ti cc chin khu, th thiu sng my. Sng ci v n cng thiu thn.
Khng trng r nguy c s xy ra khi qun Trung Hoa rt, l nguyn nhn s tr tay
khng kp ngay na nm sau.
CHNG 27 - M PHN GAY GO THO THUN V MT
lu khng v cn nh ph Chu Long. Ln ny, bc 1n thang gc, ngi bp c

vn cn y, l v vui mng thy ti v. Ti t khi v nh, nhng Lin vn thng ti,
dn dp c, qun o. Di nh, hai anh bn l Phan Huy n v Nguyn Gia Tr vn
cn .
Lin bo, c khi anh Tam cng n y ngh, v ngay bn cnh tr s quc dn ng.
Chiu hm y, ti c hng mt ba cm ngon ming, tuy n s, khc hn vi nhng
mn ti to bo.
C tht g luc v lp xng. Do ng m phn tinh thnh on kt nn tnh th cng
tm yn, ra ngoi ng khng s b bt cc.
Anh n v anh Gia Tr u c v c ri, nhng truyn gia nh ca cc anh y ti cng
khng bit r, v qu bn ti bi. Ti cn nh, hnh nh ti c nh anh bp ct h tc, v
qu di, cn ru th cng nhn dp ri co cho n nhn nhi mt cht.
Sng hm sau, cng vi anh Chu B Phng, ti ti Bc b ph bn v my vn
quan trng. Tr s quc dn ng c hai chic xe hi, chng ti ngi mt chic xe Ford
mu en chy kh m. Nn nh lc ngi xe nh l mt iu him c. Ngi trn xe,
nhn qua cc ng ph, thy c v vng im hn trc, nhng cc ca hng u vn m
ti hng Ngang, hng o. Qua vn hoa Paul Bert c, (ti khng nh lc y i tn
l g) r vo cng ln Bc b ph -tc ph Thng S c. X ca, vn c nh khch sn

Metropole sau i tn l khch sn Thng Nht - Xe chng ti va vo n trong cng
th trong c mt chic xe chy ra. Ngi ngi trn vy tay, nhn khng r l Phm Vn
ng hay V Nguyn Gip. T ca bn, ln gc, vo mt phng khch rng, gia by
mt bn ln. H Ch Minh t mt phng bn ra tip, vn mc mt b o kaki vng theo
li Trung Sn c ng, thi rt im m. Cng vi ng, c mt cn b na, ti khng
nh tn.
Ln tho lun ny ch c hai vn : mt l xp t cho mt cuc hp rng, tho lun v
thnh lp Chnh ph Lin hip, hai l tho mt bn thng co chung, cho c cc t chc
a phng ca hai bn, v thc thi vic nh ch cng kch ln nhau v hnh ng cng
nh v ngn lun, cng thnh lp nhng y ban hn hp ca c hai bn duy tr trt
t.
Vn th hai c gii quyt rt nhanh nhng thc ra v sau c thc hin hay khng
li l mt truyn khc. Cn vn th nht th li qu phc tp v kh gii: nguyn tc
on kt chung, thnh phn trong chnh ph Lin hip, vn quc hi, quc k v quc
ca, vn thng nht qun i. Nhim v ca chng ti hm y ch l c kt chi tit
cn tho lun sau ny, khng phi l v cch gii quyt, nn sau cng kt thc bng mt
ngh v chng trnh ngh s.
Nhng cuc hi hp din ra sau a ti tha thun chnh l thnh lp mt chnh ph
khng chin lm thi t quyt tm tinh thnh on kt, hiu triu quc dn nht tr
khng Php, v c v tinh thn ng bo ng chin u ti Nam b.
Cuc tng tuyn c c hon ti u thng Ging nm 1946. Do tnh th c bit, phe
quc gia khng thi gian chun b ng c ti ton quc, nn Vit minh ngh
ginh 70 gh trong Quc Hi cho phe quc gia, trong 50 gh cho quc dn ng v
20 gh cho Vit cch. Nhn thy cha lc lng v iu kin cn tr cuc tuyn
c, phe quc gia chp nhn gii php ny.
Vic l c v quc ca khng th tha thun c. V nu chp nhn c sao vng v
bi Tin Qun Ca th cng nh u hng ri, m Vit minh khng thy c l do g thay
i l c v bi ca sn c.
Gay cn nht vn l vic thng nht qun i. Vit minh nht nh i qun i phe quc
gia phi st nhp vo V Quc qun.
Bn ny th i ly tn Quc Dn qun. Song d ly tn g i na, th trn thc t, s
lng qun i ca quc dn ng v ca Vit cch rt nh v yu so vi Vit minh c
c chnh ph trong tay, nu st nhp th chng bao lu s tiu vong.
Tuy u bit vic on kt ch l trn b mt, nhng mt chnh ph khng chin lm thi
c thnh lp. y l chnh ph lin hip u tin, vo u thng 1-1940 chnh ph
lm thi ny s t chc khi quc hi hp, lc mt Chnh Ph Lin hip chnh thc s
c ra i.
Vn c v quc ca s giao cho Quc Hi quyt nh. Vic thng nht qun i th s
do mt hi ngh lin tch ca ng phi gii quyt sau. Tn nhiu th gi nht l vic phn
chia cc gh b trng.
Tuy ti khng d nhiu v nhng bui ci c y, song c ln, mt i biu Vit minh
phn nn thng thng:
- Cc anh c t m li c i nhiu, v l!
- Nhng v l hay khng, nu ai i c th c i ch.
Cui cng, danh sch cc v trong Chnh Ph Lm Thi gm c nhng nhn vt chnh nh
sau (v lu qu m thiu ti liu tham kho, ti ch nh c mt s nhn vt)
cng khng khc vi Chnh Ph chnh thc sau ny my.
Ch Tch: H Ch Minh
Ph Ch Tch: Nguyn Hi Thn
C vn ti cao: Vnh Thy
B trng b Ni V: Hunh Thc Khng
B trng b Ngoi Giao: Nguyn Tng Tam
B trng b Ti Chnh: L Vn Hin
B trng b Quc Phng: Phan Anh
B trng b Kinh T: Nguyn Tng Long
B trng b T Php: V Trng Khnh
B trng b Thanh nin: Dng c Hin
Quc Phng y vin hi Ch Tch: V Nguyn Gip
Quc Phng y vin Ph Ch Tch: V Hng Khanh.
Trn nguyn tc, nhng b quan trng chia u cho cc phe v nhng nhn vt khng
ng phi.
Ti c c vo tiu ban d tho bn Tuyn Ngn ca Chnh Ph Lin hip lm thi.
Khng ng, trong bui hp ti nh Khai Tr Tin c, ti li gp li anh Dng c Hin.
hn na nm ri, hai ngi li gp nhau trong mt trng hp k l, khng th ng
ti.
Trng anh khng c g khc trc, ch bt en i mt cht. Anh rt t ni, khng bit c
phi v s c mt ca ti hay khng? Hai ngi bn, ng ch thn thit my nm trc
y, nay tr thnh i ch, tr thnh phi e d, gi ming vi nhau. Ti sao cng
mt ch hng m thnh ra th ny? Chc anh cn nh ti nhng ngy chy trnh bn
Php, ngy anh ti thm ti mt trn ci gc tr ng Chn Hng, ngy ngi trn b sng
Nhu anh khuyn ti v Khi Hng gia nhp Vit minh, nu lng khng th cch mng s
beng u cc anh!. Qu nhin hiu nghim. By gi anh thuc phi cm quyn, sc
mnh v phe anh...
Chc anh khng tin g nhiu v ci on kt trong mt chnh ph... Tuy vy, mi ngi
cng c gng bn ci, cho ti khi bn tuyn ngn ra i, v c cng b trn ton
quc.
V chnh ph lm thi ny ch l qu , nn khng c tuyn truyn rm beng, dn chng

cng t ch . Nhng vic ny phn no cng a ti ha hon. Trong u nm, ti mt
s tnh nh Hi Dng, Hi Phng, Qung Yn, Bc Ninh, Lng Sn, Nam nh, Pht Dim,
Thanh Ho v khu t Tha Thin ti Qung Nam, Ph Yn... tip tc thnh lp ng b
Vit nam quc dn ng. Ti Tam Khu, tc t Vnh Yn ti Lo Cai, cc c c sn c
cng c cng c v tng cng, mc du vn b phong to.
CHNG 28 - QUC HI V CHNH PH LIN HIP KHNG

CHIN
T
Thi k hai thng u nm 1946 rt phc tp vi s i chi ca nhiu th lc. Phe quc
gia lc ging nh mt con thuyn chnh vnh gia sng thc rp rnh, m hai bn li
l vch cheo leo. Ch da quc t duy nht l Trung quc, nhng qun i Tng
khng c mun dp hn cng sn Vit minh -m d c mun cng gp nhiu tr ngi,
nht l v pha Lin X. ng thi, vic cp thit cho h l nguy c qun Mao Trch ng
ng trn ln khp ni, Tng khng mun sa ly ti Vit nam, th cho Php ch
ng cng sn Vit nam! M s kh gii h gip theo ch ti bit, th bt qu l vi trm
khu sng ca Nht hay ca Php c, nhiu cy khng dng c v thiu n dc...
ng ph th no khi qun Hoa rt? Phe Vit minh tuy nm chnh quyn, c s lnh Bo
An, mt s lnh kh , c v kh di do hn, v ng m binh rit hun luyn,
nhng hy cn non nt, thiu v kh hng ln. Theo li ca my lnh t cng sn hi ,
h rt lo lng v b kp gia ba lc lng: qun Hoa, phe quc gia, v qun Php ng
e da b ln min Bc. Sch lc ca H Ch Minh tt phi l tm ho hon trnh
xung t vi qun Tu, i h rt v nc ri tha c Php cha chim vng, s dc lc
lng tiu dit i qun nh yu ca ngi quc gia. Sch lc ny r rng, rt nguy
him.
V cng rt r rng, phe quc gia ch c mt con ng thot khi dit vong, l cp
tc tng gia qun i v m rng, cng c chin khu, li dng mu thun trong quc t
duy tr v pht trin, lnh o dn chng chin u. Phi kin quyt hnh ng bng
mi cch, trong mt chng trnh chung cho mi on th.
C l mt phn cn hy vng vic kt hp cn ko di c, mt phn cho rng trc s
e da ca qun xm lng Php, Vit minh cha dm quyt lit v cn e lng dn phn
i, nn a s cc ngi cm u phe quc gia vn cn bn rn v vic tham gia Quc
Hi c thnh phn Hi ng B trng. Trung ng khng phi cn b cao cp ti cc
a phng lnh o vic ng. Mt khc, mt s thnh phn trong ng bt ng
kin, c nhng hnh ng ring r, nh hng ti vic dc sc vo gy dng lc lng
chung. Cn c t phn t mi tham gia ng v thi cc x y, thiu ch v thiu k
lut
Tt c nhng thiu st trn khin phe quc gia cha xy dng c lc lng mnh
thng nht, c sc chin u ng u vi nhng ngy gay go v sau. D c nhng
nh ph, ch trch, cuc tuyn c vn c c hnh vo u thng 1-1946. V c sa son
trc, ch nh ng c vin, v li ko ngi i bu theo li xua g, li cng c kn
c trng nn t l i bu cng kh quan.
Ngy hp Nh ht ln thnh ph, vo cui thng 2-46 ti c n xem tnh hnh nh
mt k gi, ch khng nh mt i biu, v rt lui rt nhanh. Trong bng ti ngh, chng
qua cng l mt mn kch ng tr thng nht, song mt anh ti.
Quc hi k y ph chun danh sch chnh ph Lin hip khng chin, biu quyt
gi li c sao vng lm quc k v bi Tin qun ca lm quc ca.
Thnh phn ca chnh ph ny ai cng u bit, ch xin nhc li sau y tham kho:
Ch Tch chnh ph: H Ch Minh
Ph Ch Tch chnh ph: Nguyn Hi Thn
C vn chnh ph: Vnh Thy
B trng Ni V: Hunh Thc Khng (trung lp)
Quc Phng: Phan Anh (trung lp)
Ngoi Giao: Nguyn Tng Tam (quc dn ng)
Ti Chnh: L Vn Hin (cng sn)
inh T: Chu B Phng (quc dn ng)
Gio dc: ng Thi Mai (cng sn)
T Php: V nh Ho (Dn Ch ng)
Canh nng: B Xun Lut (Vit cch)
Cng chnh: Trn ng Khoa (Dn Ch ng)
Y t: Trng nh Tri (Vit cch)
y ban khng chin, ch tch: V Nguyn Gip (cng sn)
Ph ch tch: V Hng Khanh (quc dn ng)
Sau , chnh ph Lin hip ra mt quc dn trn bao ln gc nh Ht Ln. H Ch
Minh tuyn b vi cu v vic thnh lp v cng lnh ca chnh ph, sau ti lt ng
Nguyn Hi Thn din thuyt. Nhng c l v ngoi lu qu, nn ng ni rt kh nghe
v m nhiu ch Hn, khin ngi ta tht vng.
Chnh ph ny khi ra i lp tc phi ng u vi nhng kh khn gh gm, i ni
cng nh i ngoi.
Lc , vi mt tha hip ngm, Trung quc i tha thun vi Php, s rt i bt u
ngy 28-2-46, Php c mt s nhng b cho Trung quc v cc t gii, ngc li Trung
quc ng qun Php s thay th mnh ti Bc Vit. thu xp n tha vic ny, trnh
chin tranh xy ra. Trung quc ng thnh phn ca chnh ph Lin hip ny, v
khuyn Php-Vit hai bn nn tho ra mt bn hip nh v quan h gia hai nc.
Quan im ca Php lc l ch cho Vit nam l mt quc gia t do trong khun kh
Lin hip Php. Mc du mun tha hip, H Ch Minh cng khng th chp nhn quan
im y v b nhiu phe, k c trong ni b ng cng sn, chng i cho l u hng,

phn bi dn tc v s b quc dn ni ln chng i.
Cuc tho lun v th ging co rt lu v khng dm a ra cng khai. Trng im ch
Php nhn nhn Vit nam l c lp hay ch l t do, c quyn th no v mt qun s
v ngoi giao, qun Php s ng ti y bao lu mi rt, v Nam K c t tr hay khng?
Hc ba nht vn l tranh chp v qun i. Ai cng hiu mt quc gia ch c th c mt
qun i thng nht, nu khng s hn lon, v lc mun nh Php, cn thng nht
ch huy qun i mi phi. Nhng v trang li l vn sinh t khng cn v trang th
ch ngy mai l s phi i chu Dim Vng thi, trong mt ch v php v thin,
git ngi nh ngo.
Vit minh, cn c vo nguyn tc thng nht trong chnh ph lin hip, i tt c cc v
trang u phi st nhp vo V Quc Qun, b danh ngha Quc Dn Qun v eo du
hiu c sao vng. iu ny, khng mt cn b no trong phi quc gia c th chp
nhn c. Nhn trn lch s, nhng cuc lin hp Quc-cng u kt thc bng s u
hng ca mt bn no , hay l chin tranh trng k.
Vit nam cng khng th thot ra khi quy lut ny. Rt cc chng chy cng s i ti
bn ln nhau thi. Sau chin tranh chng ngoi xm, bi kch chung cho Vit nam v cc
nc cng sn khc l ni chin, tn st ln nhau. Kt qu tt nhin ca cc chnh sch
chuyn chnh cc oan ca ng cng sn - cng nh ti Trung Cng, Bc Hn, Cuba.
Khng bao gi c th on kt, ho gii chn chnh vi ngi cng sn, tr phi h khng
c v kh trong tay, l bi hc kinh nghim lch s.
V anh Chu B Phng c c lm b trng b Kinh T thay anh Hong o, Trung
ng li iu ng ti v bn tr s Tng B, gi nhim v b t chc ca ng. Nhim
v b tuyn truyn giao cho anh Khi Hng gi.
l vo hi thng 2 nm 46. Mi c na nm qua i, m c bao nhiu thay i.
Chnh ph H Ch Minh, Bo i thoi v, cc anh em hi ngoi v. Qun Trung Hoa ti
tip qun. ng v quc dn ng pht trin, mt s ni c ng b, c v trang. Vit
minh khng b tn ngc. Qun Php xm chim min nam, v nay lm le ln min
Bc. Dn chng hoang mang. Nhiu ni vn cn nn i rt li.
Cha bao gi, cha bao gi chng ti - trc y my nm ch l th sinh, nh vn nh
bo nho nh - ng trc mt tnh th phc tp, khn trng v nguy nan nh vy.
Trc mt ton l nhng k ch gian him, tn c kh lng, m trong trc y
c nhng bn cng chin u cho dn tc. Mt iu khng ng li nghe ni rt nhiu v
nhng chin s lu vong hi ngoi, inh ninh l c lc lng mnh v c ti kinh lun
ci th gii phng v xy dng t nc, song s thc khng c nh th. Phi
knh phc tinh thn hy sinh, chu ng ca cc v , song v mt hot ng th li km
nhm cng sn.
t qu nhiu hy vng vo qun Trung Hoa, song hy vng nhiu th tht vng cng
nhiu. Bo l qun Trung Hoa khng gip c g cho phi quc gia th cng khng ng,
khng c qun Hoa ym tr th khng th xy dng c mt s ng b v khu cn
c. Trung quc c mc tiu v li ch ca nc h. Khng c ai lm c cho mnh si c,

m phi t mnh kim go, kim tht trc . y cng l mt bi hc kinh nghim lch
s qu cay ng.
Hm , tri cn lnh. Ti n to bo ln cui. L bng vn rng trn sn v trn h
ng. Bi tre ng Ng vn cn ng ti mt bn sn.
Ly t giy m ri, cng anh Khi Hng co bit. n nay, hnh nh nh vn gy nh vn
cn nh trc mt ti, Qua my thng lm vic ngy m, cng thng trong u tranh
anh li gy thm, thm my nt rn trn trn. Cng nh ti, anh b li cun vo mt cn
bo tp khng bit bao gi mi ngng.
Nhng anh vn lc quan, i mt anh vn sng, vn hay pha tr.
Con ngi nhiu khi cng k l. Mt nh tr thc hin t bin thnh mt chin s kin
cng, bt khut, chng quc, chng c ti.
i vi ti mt ngi tr nht trong cc anh em, Khi Hng nh l mt ngi anh ln.
Ch vi s hin din ca anh vi tinh thn chu ng ca anh, cng l mt s c v v
hnh cho ti. V t Vit nam l thnh qu ln ca s c gng ca anh cng cc anh em
cng s.
Thc tnh, ti khng mun ri to nh ny, ni m ti lm bo, vit vn, lm vic
chung mi ba nm di. c bit bao vui bun, thnh cng v tht bi y. D sao,
nhng t bo Phong Ho, Ngy Nay, T lc Vn on, phong tro nh Sng, i vit dn
chnh, v by gi, 1946, t Vit nam cng i vo lch s. V gi tr ca to nh ny
cng v l mt ni tp hp him c c v vn ho ln chnh tr ca bao nhiu anh ti
t nc. Trong c mt s ngi d mun d khng, trc v sau ngi ngy bin
chuyn kinh thin ng a, cng tham gia vo s nghip chung ca t nc trong
khi mt thi i c bin i, mt thi i mi bt u.
Cng anh Vng Cc o, mt anh em trong nhm cnh v lc , chng ti sang tr s
Hu V, rt gn y. Anh Vng Cc o, thn hnh c bit cao ln, da ngm ngm
en, trc y trong Bo An Binh, mt ngi rt thng thn, trung hu. Trong lc ni
truyn, anh t v rt tin tng, tuy anh bit ng gp nhiu kh khn. Nhng ti cng
khng mun ni cho anh bit tnh hnh thc ra cn kh khn hn anh tng nhiu, v
bao mi e da ng trn u phe quc gia.
CHNG 29 - TI B T CHC VIT NAM QUC DN NG - T

CHC BIU TNH I CHNH PH KHNG PHP B
T
Tr s Tng B Vit nam quc dn ng t ti trng tiu hc Hu V, va trc y
cng l mt tri binh ca Nht. Cng nh cc trng hc khc H Ni, trng c sn
rt rng, trng nhiu cy bng. Mi ln nhn thy cy bng, l bng rng trn sn, ti
khng khi nh li qung i hc sinh th u v hn nhin. Tuy ni l b t chc, nhng
cng ch c mt phng ln ngoi v mt gian nh trong hp b mt. H s cc a

phng cng rt t v lc a s phi t lc cnh sinh, c khi phi trn trnh khng c
ch tr nht nh. Anh em giao thng cng him, cn lm mi phi dng n... Lin lc
khng nhng kh khn m nguy him. Ch c mt s a phng phi ngi ln xin
kin, trong c ngi n ri sau khng v c na, hay l mt lin lc vi a
phng mnh. Ngay ti H Ni, lc lng ng cng rt tha tht. Ch c mt s t ng
vin Vit nam quc dn ng c trc kia nay li bt lin lc.
Phn ln anh em i vit dn chnh c cng nm im, khng Cng tc vi quc dn ng,
mt s i vi Vit minh. Bn vi anh Nguyn Tng Long, anh cng lc u.
Tnh hnh ni v xem ra khng lc quan. Trung ng Vit nam quc dn ng quyt nh
t chc biu tnh cc ni dy ng qun chng. Khu hiu c a ra l Chnh ph
phi khng chin thc s, Chng vic qun Php b ln min Bc, on kt ton dn,
nh ch khng b
Ti H Ni, cuc biu tnh thu ht c 2 ngn ngi diu qua Bc B Ph, b h Hon
Kim, khng c nh mun v ngi dn cn s Vit minh khng b. Theo tin my
ni cc a phng, th gp rt nhiu tr ngi do Vit minh ph hoi, ngn tr, nn
khng thnh cng my. Bn Vit minh c on Thanh nin Cu Quc, li cun c nhiu
hc sinh, sinh vin tch cc. Bn vi Trung ng ri, cng vi my anh em tr nh anh
Trn Vn Tuyn, Phan Kch Nam v.v.. t min Trung ra, ti son tho ra bn cng lnh
v ni quy ca mt on thanh nin, vi mc ch u tranh cho dn tc, thc hin hon
ton c lp, tin ti xy dng mt t quc giu mnh. Phn i u tranh giai cp v
ch ngha cng sn quc t
on Thanh nin ny ly tn l Quc gia Thanh nin on. Ti lm on trng, hai ph
on trng l Trn Vn Tuyn, Phan Kch Nam, v sau khi ti ri H Ni, li thm mt
ph on trng l anh Mai Ngc Liu (hin nay anh Liu v mt s anh em Quc gia
Thanh nin on c sang sng ti Hoa k). Sau t lu, ti bn nhiu vic ti Trung
ng, anh Tuyn bn vic Chnh vn phng b Ngoi Giao vi anh Tam, nn vic on
thc t do anh Phan Kch Nam (Phan Xun Thin), ngi Qung Nam m nhim. Nam
l mt cn b rt st sng v c ti t chc. Ly danh ngha phe quc gia hiu triu,
thanh nin n tham d cng ng. Bui l khai mc kho u tin Ng X, ti c n
ni truyn, v sau gi mc ng li cch mng Vit nam, theo ng ch trng dn
tc dn ch v on kt khng chin.
Khng ng, ngi tham gia on thanh nin ny cng kh ng, cc giai tng, v gm
c mt s n thanh nin. H u hng hi, st sng, tuy thiu kinh nghim v khng
hiu bit nhiu v chnh tr. a s u phn i Vit minh, song cng c mt s tn thnh
mi phi u nn hp tc chng Php trc . H khng a qun Trung Hoa, song
h li mong Hoa qun trc tip gip phe quc gia chng li vi Vit minh. Tnh th
phc tp v gay go lc , chng ti cha th ni ht cho cc anh em bit r. V chnh
chng ti cng cha bit s bin chuyn ra sao. Vy i vi thanh nin, lc ny trc ht
cn hun luyn rit v chnh tr cng nh v qun s ti thiu, c th ng ph vi mi
thay i. Nh vy, sau ny cc on vin quc gia Thanh nin on ng gp nhiu

vo cng vic, v khi ln chin khu cng thnh nhng chin s thc s khng km g
cc anh em ng vin.
Ngoi on Thanh nin Quc gia, ti cng vi mt s anh em t chc mt on t v b
mt, bo v cho rrung ng v nhng c quan trng yu. Ngy , c th ni chng
ti hot ng trong vng khng b, lc no nguy him cng c th xy ra. Trong thnh
ph H Ni v nhiu ni khc, thng thng xy ra nhng v bt cc hay m st, a s
i vi nhng cn b trung cp. Ra khi tr s l phi i hai, ba ngi mt tp, c sng
cng tt. Bui ti, nht lut khng c ra ngoi, tr c vic cn thit.
Cc anh em khng ai t ra s hi, phn ln rt bnh tnh nh khng c g nguy him.
Nhng d sao, cng vn trong mt v th i ch, lun lun khn trng. Mi ngi
u ngh ti ngy qun Tu s rt lui, nhng khng ai cng khai ni ra.
iu k l l, sau khi t nc c lp, mi e da hng ngy khng phi t ngi
ngoi quc ti, khng phi t qun Hoa, v h s rt i, khng phi t ngi Php, v h
cha ti, m d c ti th cng ch l mt trng chin u, sng hay cht no c quan
h g. M li chnh ngay t ngi mnh, cng mt dn tc. Chng ti lm cch mng
chng thc dn, ch khng phi chng li ngi Vit nam. Chng ti hon ton thc
lng mun hp tc vi tt c cc phe ngi Vit khc trong mc ch chung. K c ngi
cng sn. Bi kch ca thi y l chnh quyn khng may ri vo tay ng cng sn
Vit nam, c thm nhun bi l thuyt Mc-L-Stalin, giai cp u tranh v chuyn
chnh v sn. Ginh c lp ch l mt bc thc hin l thuyt . H khng th chia
quyn vi cc phi khc, v ci gi l on kt ca h ch l bt mi ngi u phi phc
tng. D trn b mt, c a ra nhng khu hiu c lp, t do, dn ch, bnh ng, ct
li chnh sch ca h vn l thun ta th sng, nghch ta th cht. Tuy vy, mt mt, cng
phi cng nhn l ng cng sn Vit nam c u tranh chng thc dn Php, v h hiu
rng Vit nam khng c lp th khng thc hin c mc ch. l ch ch trng
ca h khc vi nhm T, nhm ny cho rng giai cp v sn vn c th u tranh
di bt c k thng tr no, dn tc hay ngoi bang. V nhm T i ngc li vi ch
trng ca h, v T li l nhm c kh nng ot quyn lnh o ca giai cp th
thuyn nht, nn my lnh t nh T Thu Thu b cng sn th tiu ngay trong nhng
ngy u. Cng nh Nguyn Th Nghip, Nguyn Ngc Sn... hay Phm Qunh, Ng
nh Khi thnh nn nhn sm nht ca cng sn. Mt phn ng bo tin tng rng
Chnh ph H Ch Minh thc s khng chin, nn cho l ngi ng phi quc gia nhy
ra quy ri, v quyn li a v, li da vo th lc qun ngoi quc. Dn chng rt d tin
nhng ngi b bt, b th tiu l phn ng, cng ho c b, l Vit gian. Phi cng
nhn th on tuyn truyn v vu co ca ngi cng sn rt c mnh li. Trnh hiu
bit ca qun chng cha nhn ra, nht l gii thanh nin bng bt. Thm vo ,
vic tuyn truyn ca phe quc gia ch gii hn vo nhng giai tng tr thc, trung lu,
m khng i vo su c nhng gii th thuyn, dn ngho, nng dn ngho kh.
Nhng hot ng ca phe quc gia khng li cun c nhiu qun chng cng v nhng
l trn. Ngay ti Tam Khu, tc l t Vnh Yn cho ti Lo Cai, l ni lc lng quc
dn ng t tp ng nht, mnh nht, cng c nhiu vn rt ng lo ngi. Nhn vo
nhng ti liu anh Phng li, v quan st trn bn Bc K, th vic p ngay vo
mt ti l nhng c im ca quc dn ng ging nh my c lao nh gia i dng
Vit minh. Tr khu Lo Cai - Bo H chim c mt mnh a bn - kh rng nhng
ton rng ni - tt c u ch l my th x tnh l c n. Mi ch ch c vi trm anh
em, v s sng trng mi ni cng khng qu mt trm khu. Khng cn phi hc qua
qun s cng hiu rng y l mt iu ti k trong cch b tr trn tuyn. Vit minh lc
no cng c th ti quy nhiu, li cn vic tip t lng thc, n dc, ly u ra?
Ngay ti H Ni, vic duy tr sinh hot tt yu ca ban Trung ng v cc tr s cng
ng gp kh khn. Anh Chn, ph trch v ti chnh, cho bit rng ngun thu nhp
nay ch cn trng vo vic m quyn, v vi c s kinh doanh cng khng thun li lm.
Chinh Ph Lin hip Khng Chin thnh lp. Nhng nguy c hn on khng v th m
gim i, nguy c ngy cng gn.
CHNG 30 - NG SNG D MNG HIP NGH TRUNG- PHP

P
Phe Vit minh v phe quc gia tuy hp tc trong mt Chnh Ph Lin hip, nhng ch
l ng sng d mng. Mng ca Vit minh l mong cho cc ng tng Trung Hoa sm
rt i h rnh tay x tr nhng k i ch lm gai trc mt. Cn mng ca phe quc
gia l lm sao c c nhiu qun v sng, m rng c chin khu, c th t v sau
ny. Mt s qun chng tin tng tinh thnh on kt khng chin, song gic mng
trn u l b mt cng khai i vi hai bn. C th v nh mt cuc chy ua, v hin
nhin phe quc gia chm chn v lp v.
V phn ngi Php th mong t chn ln t Bc ri ng vng , i qun Tu i
khi ri mun lm g cng khng mun. Ti min Nam, h dng mt chnh quyn b
nhn, hi ng T Vn Nam K. D tm ca Php vn l nut li ng dng trn vn,
di mt hnh thc t tr no . DArgenlieu l mt tay cng rn, hn mong cho hai phe
ngi Vit tn st ln nhau.
Mt ngy h tun thng Hai, ti v anh Xun Tng, anh Chn ng ngi trong phng
hp. Hai anh Khanh v T ngi xe ngoi v, vi chy vo trong. Nt mt hai anh t v
gin d, lo u r rt.
- Th no, cc anh?
Xun Tng chm ri hi, anh lc no cng chm ri v lc hp cng phi c mt ng iu

thuc lo trc mt. Anh khng phi l mt ngi ni bt ln, nhng rt thc t v chu
kh lm nhng vic kh khan nh tng v, kinh t.
Nghim K T khng ni g. V Hng Khanh dn ging ni:
- T qu! khng ng h t n th!
- Ai?
Mi ngi u hi. V hm nay, hai anh c nhim v tm b T Lnh Hoa giao thip v
s gip ha.
- My tng Tu, ch cn ai.
Anh T tip li, gii thch:
- Hm nay gp tng Dip, ph t lnh, v c Dip cho bit Trng Khnh cng Pans
tho thun vi nhau nay mai qun Php b ln min Bc thay vo qun Hoa.
Cng nghe tin n lu, nhng by gi h mi cho mnh bit, qu vi. M cha thy c
g c th trong vic gip phe quc gia. Ngay vic cho bit tin ng ph cng khng
lm. Lc y, V c t khng ngh v phn ut:
- i vi ngi Vit chng ti, vic cho php bn thc dn thua trn b i nay li tr
li thng tr, l khng ng vi iu ng minh ha. Chng ti khng th chp nhn.
- Vic ny khng phi do chng ti, m do c ng minh quyt nh.- Dip p Chng
ti ch tha hnh lnh trn.
Dng mt giy, ng tip
- Chng ti rt ng tnh cc ng, nhng ch c th lm trong phm vi no m thi.
Nhng li ni i bi, tuy V v Nghim tng quen bit Dip bn Tu. Nhng quen
thuc v tnh ngha cch mng u so c vi nhng th khc m phe quc gia lm g
c cung ng.
H c ha hn s cp cho 1000 khu sng, nhng rt cc, thc t theo ch nhn
c, ch c hai trm khu sng trng c, m phn ln hoen r, khng dng c.
Vy m, anh Chn ni, mnh cng tn km khng t.
My hm sau, tng Tiu Vn mi i din ca Vit Quc v Vit cch n ni chuyn,
chnh thc thng co l ngy 28 thng 2, hai chnh ph Trung-Php k kt mt hip
c: qun Trung Hoa rt v nc, nhng cho qun Php vo tip thay. Ngc li, bn
Php nhng b mt s quyn li kinh t v trao tr li cc t gii ng chim cho Trung
quc.
n nay, ti cn nh b mt trn trnh, bnh bao, c lm ra nhit tnh ca Tiu Vn. ng
ni:
- Cc ng thy, chng ti lm ht sc mnh gip cho Vit nam. Cc ng c mt
chnh ph on kt..
Tiu trm ngm mt lt ri tip:
- Ti ngh, cc ng nn ch xp t cng vic tng lai, v vn dng c s on kt
y trc ngi Php.
Cui cng, Tiu ni nh:
- Chng ti ch c th lm n th, gip cc ng. o qun n tip qun vic u

hng ca qun Nht khng c quyn can thip vo ni b cc nc.
Chng ti cng ch bit nghe m thi. Mi ngi u tin tng qu ng vo i qun
tip qun, vo Trung quc quc dn ng. Nhng ngh li cho cng, khng nn trch ai
c v ch nn t trch mnh trc. khng bit gy dng lc lng ca mnh trc thi
c, li c c li thiu tinh thn t lp t cng, th d c ngi gip th no i na cng
s i n tht bi thi.
Bi hc ny thm tha cho n tn ngy nay, khi cm bt vit on lch s bi t na th
k trc kia. Qun Tng sp rt i. Qun Php sp ti. Mi e da ca Vit minh cng
ngy cng cm thy nng n, tuy lin hip. Nhng ngy u thng 2 nm 1946 i
hi mt s quyt nh cp tc v chnh xc phe quc gia, xoay i cc th, thot
khi b ng. Cn phi c nhng hnh ng cch mng phi thng. Nu do d, lng
khng, th tt s b lung sng thi cc li cun v s tri rt hay chm m. Tnh th tuy
phc tp, nhng xt cho cng, ch c hai con ng: chin hay ho, ty chn mt.
ng theo lp trng cch mng chng Php, th khi Php ti xm lng, ngi Vit nam
phi ton th ng ln khng chin n cng. Lc , nu c ngi quc gia, cng sn
hp tc nht tr dp b mi th on chia r khng b, hiu triu ton dn, th d v kh
th s km qun Php, nhng c nc mt lng, li c s ng h tinh thn ca th gii,
th cha chc Php thng ni.
Nu ngi quc gia bn thn chng li ch trng tha hip ca cng sn, can m ng
ra h ho kin quyt khng chin, th rt c th c dn chng hng ng, gy nn
phong tro ln, chuyn b ng sang ch ng, trnh c th b dn vo gc tng.
Hai ch trng trn khng c bn n k cng trong bui hp Trung ng quc dn
ng v bui hp cng vi ban lnh o Vit cch. a s cc anh em, nht l my ngi
trong chnh ph, u ng ch trng vo nhng iu kin c mang ra iu nh gia
H Ch Minh v Sainteny, i din ca D Argenlieu.
S thiu st ca mt ng li hnh ng qu quyt v kp thi lc ca phe quc gia
to c hi cho Vit minh nm ly, chn con ng tho hip vi Php, tm cch hon
binh, hy vng vn duy tr c quyn t tr ni b v thanh ton phe i ch khi qun
Tu rt i.
Trn thc t, binh lc ca Php lc y qu mnh, kh c lc lng no ngn chn c
chng b. H Ch Minh mun trnh mt s ng chm rt c th a ti s tan r ca
Vit minh. l nguyn nhn ti sao H Ch Minh vi v tip nhn nhng iu kin do
Sainteny a ra, v ch trong mt tun sau, mt Hip nh s b c k kt vi Php,
ngy 6-3-1946. Hip nh s b ny rt quan trng v l hip c u tin gia Vit nam
v Php, theo Php cng nhn Chnh Ph Lin hip Vit nam l mt thc th c chnh
quyn t tr trong khun kh Lin hip Php... vi mt t ch m danh l t do ch khng
phi l c lp nh ton dn mong mun, Hip c c iu khon qun Php c ng
trn min Bc trong mt thi hn l nm nm.
K kt Hip nh ny thc ra l mt hnh ng rt mo him. Khng c g bo m rng

qun Php khng s mn c ny c khc dp hn qun lc Vit nam v t li nn
thng tr c nh Nam B: Trc sau, cng vn s l chin tranh m thi. Mt khc, vic
k kt khng khi gp s phn i ca dn chng, v b kt ti l u hng.
H Ch Minh khn kho li ko c V Hng Khanh cng k tn vo Hip nh y
chng t mi phe phi u ng : Vic ny gy ra tranh lun kch lit trong ni
b cc ng phi quc gia. (Lc , Nguyn Tng Tam gi th xin t chc B trng
B Ngoi Giao cho H Ch Minh ngy 5- 3-46 v khng c mt ti H Ni. Bn sao bc
th in trong sch ny. Tuy vy, theo tr nh khng r rng ca tc gi, Nguyn Tng
Tam sau c th c Hi ng Chnh Ph lu nhim mt thi gian).
Thiu st quan trng trong vic k kt l my i din trong chnh ph ca Vit Quc v
Vit cch khng thn trng trong mt s kin quan trng nh vy, v khng
ly kin ca Trung ng trc khi anh V k. V Hng Khanh cng khng bn k
vi cc anh em, khi thy a s b trng trong chnh ph ng k kt. Vic ny chng
t phe quc gia thiu kinh nghim v thiu thn trng trong nhng vic c quan h trng
i ca t nc.
Phn ng ca mt s anh em trong Vit Quc thc l kch lit trong, va triu tp hi
ngh Trung ng cp thi, th ngoi c ting n o. Ti vi chy ra. T ca ln bc vo
hai chc anh em, gi c tr c, h ln:
Phn i hip nh u hng, phn i qun Php b!.
Vi y vin Trung ng va gii thch l Trung ng ng hp hi ng bn, th hai
ngi xua ngay tay: Hi ng g? Hi ng chut!...
Cha bao gi ti thy ng vin qun chng m li cng kch Trung ng nh vy. Nhng
ring ti, ti li ng vi cc anh em. V ngay trong hi ngh Trung ng, a s y vin
cng ngh nh vy. Song, chnh i din ca mnh cng k tn vo ri m!
Mc du vy, ngay ti hm y, my anh em trong Trung ng, cng vi ti, cng quyt
nh pht ng v t chc mt cuc biu tnh, gm nhng ng vin cc khu, on vin
Quc gia Thanh nin on, kt hp vi qun chng chng i hip nh. Cn nh hm
y, ti ngi trong phng giy b T Chc, ct t mt s ng vin v on vin tham
gia biu tnh, v lun lun nghe tin tc truyn v. Ton biu tnh gm my trm ngi
vn nh tin v Bc B Ph, nhng khi i gn ti s Cnh St Hng u th Vit minh
cho cnh st dn ngang trn ph, ngn chn v i gii tn.
Do m biu tnh khng nghe li, rt nhanh xy ra x xt, xung t. Nm ngi b bt,
trong c ba on vin Quc gia Thanh nin on, v my on vin hng hi i u
v bin lun kch lit vi cnh st. Biu tnh b gii tn do bo lc. Sau , to n H Ni
a my ngi b bt ra x v ti quy ri tr an v xung t vi cnh st. Nhn danh
on trng, ti c cho ra mt bn tuyn co bnh vc hnh ng ca anh em v yu
cu tr t do ngay. Song ta n Vit minh vn c tnh kt n anh em mi ngi my
thng t.
Cng v s thiu nht tr trong ni b, nn phong tro chng i khng lan rng c.
Ngay trong chnh ph, kin cng xung t ln nhau. Mt ln, ti nh Phan Anh, mt s
chng ti t phn i hip ngh, nhng Phan Anh cho rng chnh ph quyt nh th
mi ngi cn phi theo quyt ngh chung.
Triu chng phn bit trong ci gi l Tinh thn on kt r rng. Cng lc, vin cnh
i qun thit gip Leclercq b nay mai khng th khng m nh u c mi ngi...
ai cng phi tm mt li i...
Nhng, ring i phe quc gia, li i s nh th no?
Qun Tng bt u rt, qun Php b ln Hi Phng ri sau tin ti H Ni. Nhiu
v ng nh xy ra gia qun Php v qun Tu. qun ch ln n tr ti tn
th qu l mt tht sch ln, mt uy hip ln lao. Ngi dn vn h ln nhng khu
hiu c lp, nhng trnh sao c lo u khi thy lnh Php vi v kh hin i, ngang
nhin dm trn ng ph. Mt bui ti, chnh ti phi rt sang mt bn va ng,
trnh mt xe thit gip khng l, chy m m trn ph. Ti Php thng t rng h
khng ch c n tr m thi, v h mi chnh l ch nhn ng ca t ny.
Nhng cy mnh th thng khinh ch. Qun Php gp s thch khng ng ca
o qun 53 thuc h phi Nam Kinh. Ton qun ny t rt thin chin i qun Nht.
Trong mt cuc ng bt ng ti gia H Ni, ch c v kh nh, nhng ton qun ny
mau l chim nhng nc nh v np sau gc cy ln, gi v th c l, khin xe bc
st Php cng phi ngng li, v ri rt lui v s b bao vy.
Cc th n lc quyt lit. Vit Quc cng Vit cch hp hi ngh lin tch. Theo d
on tnh th, sau khi qun Tng rt ht, qun Php s tin cng v chim c H Ni.
nh th ta s phi la chn: mt l hp tc hn vi Vit minh chng Php, hai l rt
lui v nhng khu cn c hnh ng ring r, v nh vy kh nng ln nht l Vit
minh s tn cng trong khi Php cha t vng chn. Tnh th gian nan by ngay trc
mt. Hp tc hn vi Vit minh th khng th c, h i phi thng hp qun i di
s ch huy duy nht ca b Quc Phng. Nh th, s qun quc gia phi st nhp vo
bin ch V Quc Qun, s hon ton b khng ch, thm ch b gii tn dn dn. Vit
Quc, Vit cch cng s thnh ra nhng ng b nhn.
Nhng nu tch ra khi chnh ph, th lp tc s b tn cng vi ti chng i chnh ph,
v cc khu b a phng tt b khng b ngay.
Hi ngh lin tch cha t ti mt quyt nh thc t no. Trn thc t, bn Vit cch
khng a ra mt k hoch hp tc c th. V sau , ng Nguyn Hi Thn rt v bin
gii lc no cng khng bo trc cho anh em Vit Quc bit. Khng lu sau, i qun
V Kim Thnh cng b cn c rt v Qung Ty, Trung Hoa, sau vi trn xung t nh
vi Vit minh.
n lc chng ti phi nh ot ly vn mnh ca mnh. Tnh trng lc ny cng
ging nh bn Trung quc, nhng o ngc li: qun quc dn ng chim 9/10 t
ai, c 8 triu qun (nhng a s hp), Cng qun ca Mao Trch ng chim mt
vng hp ti Ty Bc v ch c mt triu qun, song c tinh thn chin u vng,

c rn luyn trong chin tranh du kch.
Binh lc Vit Quc lc ny tp trung ti Tam Chin Khu, gm cc tnh l Vnh Yn, th
x Vit Tr, Ph th, Yn By, v mt phn tnh Lo Kai. Gi l chin khu, nhng s thc
ch chim ng c my th x c lp, ngoi th x, nng thn vn thuc quyn kim
sot ca chnh quyn Vit minh. Mi ni u c ng b Vit Quc, v trang gm c s
Bo An Binh c cn li v mt s anh em c sng tiu lin nh hay sng lc, con s tay
sng mi ni trn di nm, su chc ngi. Ti min Lo Kai v ln cn H Giang,
cn c mt ton qun ngi Th do anh Triu Quc lc ch huy.
Vi mt s lng nh vy, v hn hp v ngun nhn s, ti chnh, thu m thu vo rt
t, khng th so snh vi lc lng Vit minh. H c th huy ng binh lc cc tnh chung
quanh n vy khn rt d dng.
Binh lc Vit Quc, thc ra v hun luyn qun s cng rt thiu st, ch bit gic n l
bn tr, khng bit ch ng tin ra ngoi chim lnh a bn, tuyn truyn v thu phc
nhn tm. Cng khng c hc hi v chin thut du kch - chin thut ca k yu i
k mnh, khng bit dng ng kch ty, hay khi cn, phi b mt ni c nh vn
chuyn linh hot hn.
C mt ln, anh em Yn By ch ng mang qun tin chim Ngha L, mt thung
lng tr ph. Nhng sau, thiu tip vin, nn li rt v tnh l v b bao vy.
Tm li, lc lng v trang tha tht v b ng, li phm vo iu ti k ca binh php,
l hon ton c lp vi nhau, lc cn n kh tip vin. n lc phi thay i hn
chin lc v b tr li cc n v. Nhng cn tha nhn l hnh ng qu mun v qu
chm t trc thi cc, hm vo cnh nc n chn mi nhy, a ti hu qu nghim
trng sau
Thng 3-1946, trong khi anh Tam dn u mt phi on, cng V Nguyn Gip ti
lt m phn v iu kin c th ca Vit nam trong khi Lin hip Php, th mt hi
ngh Trung ng ca Vit Quc li hp sut mt ngy ti mt cn phng nh Ng X.
Bui hp ny, ti cn nh c mt cc anh V Hng Khanh, Chu B Phng, anh Long,
Chn, Xun Tng, Nghim K T, L Ninh v ti. y cn ni r rng v b phn i
vit, theo quyt nh chung, lui vo bng ti hot ng, nn khng c mt cc anh Trng
T Anh, Phan Trm, Phm Khi Hon. Cng nn ni thm l t , ti khng cn gp li
anh Trng T Anh na, v mi ti gn hai nm sau, mi gp li mt anh Phm ti quc
ngoi.
Quyt nh ch yu ca hi ngh l cng c v tng cng cc khu cn c. ng thi vn
duy tr s hin din trong chnh ph mua thi gian v bo h cc a phng trit
thoi dn. Khu mt (Mng Ci, Qung Yn, Hi Dng) v khu hai (Bc Ninh, Bc Giang,
Lng Sn) v trang ca ng khng ng k.Vy th cn tp trung vo khu Tam.
Hi ngh quyt ngh thnh lp mt b ch huy mi - Tam Khu Ch Huy B- chnh
n ton din t chc trong khu v chun b di c Trung ng ln . Cng vi vi cn
b Trung ng, ti c c ln Vnh Yn gip iu chnh vic ng b trn khu.
Cng vi vic thit tic long trng tin a cc tng t Trung quc, chng ti cng sa
son ln ng. Trong nhng ting n o chc ru, t ga, cm n, ca nhng nhn vt
mi pha tng cng ng kch trn sn khu lch s Vit nam - v c th gii, ti ngi
yn, trong lng ngm ngi v chu nng lo u v lng lai.
Trong mt ngy ma ri thng 5, ti ln xe hi vi vi v s. H ni - Vnh Yn tuy gn,
nhng lm sao lt qua c nhng chng gc ca Vit minh~ Chng ti bn mn my
b qun o nh binh vng xanh ca qun Trung Hoa, nghim nhin nh tng s ca ng
Tng. Nh vy, trn dc ng mi s rt thun li. Hai bn ng, tnh hnh vn yn
tnh nh cha h xy ra mt s g. Vn nhng lng xm m m, nhng cng gch xen
vo ly tre xanh, nhng dn qu ci mnh trn rung la sp chn. Thnh thong lm mi
c vi dn binh, t v vc khu sng trng canh gc. Vit nam ng l c c cuc
sng yn bnh v no m, song vn cha thc hin, vn c khi la. Ti sao?
Gn n tnh l Phc Yn. Trc mt l mt chi gc, mt cy tre bc ngang chn ng.
Mt tay vc sng ng bn ng ng nhn vo chic xe i ti. My tng t gi hiu
ny trong bng cng hi lo. Nhng anh li xe rt bnh tnh, bp ci i m chn. Thm
hai ba dn qun eo sng chy ra nhm, xem dng b h mun xt hi nhng cn ngn
ngi thy trn xe ton s quan Trung Hoa. Ti ngi trang nghim, d tnh i ph vi mt
cuc i thoi gay go, th mt v s xung ngay xe, ni mt trng ting Tu, khng ai
hiu l anh ni g. Ri im nhin t mnh ht ln cy tre chn ng, ra hiu cho xe tin
ln, trc con mt ng ngc ca my v dn qun, khng c mt phn ng no.
Th ri xe li nghin nhin bon i. Chng ti khng khi ci thm v khm phc ti
ng tr ca mnh, chng km g nhng din vin chnh thc. V cn iu l hn na l,
v sau ny ti vn thng mc b qun o mu lc y cho ti khi ra i xa.
Ti khng khi i cht hi hp khi n gn tnh l Vnh Yn. V y l khu cn c u
tin ca quc dn ng, ng thi cng c qun Vit minh bao vy, chn ng. Nhng
khng thy c g xy ra.
Chin khu... ngy trc chng ti tng tng l y th mng. Chiu nay, trn chin
khu, trong rng chiu... cu ht trong bn nhc ca Vn Cao li vng bn tai. Nhng
chin khu ny chng th mng cht no c. y ch l mt th x nh ng bng yn
tnh, c nhng ph hp vng hai bn trng cy.
V cng rt c v ho bnh nu khng c nhng binh s i m sao trng, vnh xanh
ng gc trn ng vo tnh l.
Chng ti trc ht gh vo nh anh nh o, nm bn cnh mt con ng mt
m. Ngh ngi, n nh ri ti tr s Tam Khu, t ti dinh Cng s c, trn mt ngn
i thp... Mt ngi nh kh to, c nhiu cy bao bc.
Ch ch ny, chng ti mi c cm gic u tin l sng trn t ca mnh, c cm gic
c lp thc s tuy ch vn vn c mi cy s vung.
Th s thng trm. t ny nguyn l ca Vit nam, sau ri vo tay Php gn mt th
k, ri mt nm trc, b Nht chim, nhng ch my thng sau, ngi Vit ot c
li. Gp anh L Ninh, ngi ph trch lc . Sau ba cm rau thanh m vi cc anh
em, chng ti i do trong th x xem tnh hnh. Song khng th ra cch xa ngoi th trn
c.
- Anh xem, ta c cch no pht trin ra ngoi thm hay khng? Ti hi anh Ninh, khi
dng li di mt gc cy ln u tnh.
- Kh lm.- Anh lc u.- Qun Tu rt i, by gi mun gi vng cng cht vt ri.
Ngi, tin, v kh u thiu. n dc cng cn dn. Qun ch khng cn nh, ch
cn vy ri bn ta vo l cht mn, nu c nh th ny mi. May c my s quan
Nht o ng gip hun luyn anh em v tc chin v tnh bo, nn my ln sau cng
cn c th y lui ch th.
c ci, tinh thn cc anh em thanh nin vn hng hi, mc du i sng kham kh v
tng lai y bt trc. Mi ngi u chu ng, rt t nghe thy ta thn. K lut rt tt,
t khi c li xm phm vo dn chng. V a s nhng ngi tham d hng ng cn tin
tng vo l tng chin u ca mnh. V nhng ngi cm u cng cng mt l tng,
mt ch . Khng phi v lm quan, lm tng, nn trn di ni chung vn cng chu
gian kh vi nhau. Ni th, khng phi l khng c mt s phn t thiu ch, thiu k
lut ln ln trong hng ng.
Tnh hnh cc cn c Vit Tr, Ph Th, Yn Bi cng tng t. My c im c c, ch
c th lin lc bng con ng xe ho duy nht. ng b b Vit minh kim sot. Ai
cng cn nh, ngy , nhng chuyn xe ho chy ch bng t ci, khng c than
dng, c l l ph k lc chy chm nht trn th gii.
Trc trin vng b dit tng cm v u ui kh tip ng c vi nhau, ti v anh Ninh
bn bc nhiu ln, cm thy kh gii. V cha tm ra c mt phng n thc t no.
Mt phng n sai lm c th a ti tai nn. Vi tnh th phc tp lc cn phi c
mt k hoch can m da trn s nh gi chnh xc mi s kin cc mt, li phi c
lnh o sng sut v kin quyt. Nhng thc ra, thi cc chuyn bin rn rp, nn d
c mun, cng khng c sc g xoay chuyn ni nguy vn ca phe quc gia...
Anh Ninh v ti tr v H Ni bo co vi Trung ng, trong khi qun Trung Hoa lc
tc rt khi Vit nam bng hai ng chnh, ng thy t Hi phng v ng b t
Lng sn v Qung Ty.
n lc phi quyt on, phi c hnh ng cp tc.
CHNG 31 - TAM KHU CH HUY B

H
H Ni, u thng 6, 1946.
Cnh tay t kt thc. Qun Tng rt. Qun Php vn ngang nhin tun tiu trn
cc ng ph. Vit minh cha m tn cng trc tip vo cc c cu Vit Quc hay Vit
cch, vn cn duy tr b mt Lin hip ca Chnh Ph. Nhng bt u tn cng vo
nhng ni xa xi nh Yn bi, Bo H, v phong to nhng tr s phe quc gia ti cc
tnh, bt buc anh em phi t rt lui. Cc ng, b ti min Trung hay min Nam u b
khng b v lui vo b mt. Lin lc vi Trung ng dn dn tha tht.
Bn Vit cch th rt v bin gii Qung Ty. Anh i ng anh, ti i ng ti v
chc tuyt vng trc tnh th, rt v Trung quc i thi c. Cc ng phi khc
cng nh nm im, mt s anh em b bt, nn khng cn c th hot ng g na. Ton
qun V Kim Thnh cng b cuc. Mt bu khng kh c bit, nng n bao trm ln
c th . Nhng ngy , mi anh em mun ra ngoi tr s u phi phng, khng
bao gi i mt mnh. Chng ti c ra ph v cng vic, u phi ngi xe hi. Tnh trng
ny khng th ko di.
Hi Ngh Trung ng lm thi hp kn, quyt nh con ng i cho ton ng. y l
mt bui hp rt quan trng, c quan h ti vn mng ca ton th ng vin v n
cc th Vit nam. Mt s y vin c kin vn nn li trong Chnh Ph, thi th
thay i ra sao s c i sch thch hp. Nhng i a s ch trng rt ln chin khu,
bo v thc lc v trnh b tiu dit tt c ban u no ca ng. Thc ra, lc khng
cn con ng no khc.
Hi ngh ng c ti v anh Ninh ln trc chun b v chnh n li Tam Khu.
Thnh lp b Ch Huy tam Khu thc hin, ti c c gi nhim v ch nhim
ch huy B. Sau , v anh L Ninh mc bnh, phi v H Ni chy cha. Anh V Hng
Khanh, theo kin ca Trung ng, b mt ri H Ni ln Vnh Yn tng cng ban
lnh o. Anh Nguyn Tng Tam lc cn bn vic ngoi giao. Vic trong chnh ph
do anh Chu B Phng v anh Nghim K T ng ph. Anh Hong o m nhim lin
lc vi cc ng phi khc, t chc kt hp b mt. S phn lit trong khi Tinh thnh
on ktJ, ca ngi Vit khng th trnh khi, ch na nm sau khi mi bt u. Ch
mt thi gian rt ngn, ni chin bng n. Trch nhim v ai trc lch s?
Nhng tt c, u phi i trn con ng nh mnh. m lao th phi theo lao...
Trn tr s Tam Khu, Vnh Yn, u thng 6 nm 1946. Sau khi i thm a th Vnh
Yn mt ln na, v thm cc anh em Bo An Binh c, chng ti nhn thy ch ny l
ng bng, li gn H Ni, khng th gi lu c. Tt nht l tm mt ni no thch hp,
c th tin thoi, v tp trung lc lng, m rng a bn.
Mt bui sng, anh V v ti cng vi anh em c v trang, ngi xe hi ln Vit Tr. Ni
ny cch Vnh Yn khng xa, nhng v tr, giao thng tin li hn, li c th vn dng
khu i ni him tr nu cn. Vit Tr nm ngay mt ng ba sng Hng v sng L.
Trn ng ci, hai bn ton l ng rung thng tp, khng gp mt s tr ngi no.
Ti Bch Hc, xung xe, chng ti ng trn b , nhn cnh sng nc mnh mang.
ng sau l nhng ay i lin tip, cy c xanh rn, khng khi cm thy giang sn t
quc ti p v ng yu bit bao: Qua mt cu st gy, xung ph qua bn ph Vit
Tr. y c vi dy ph nh nh thp, song bun bn c v phn thnh hn Vnh Yn.
Thi lon, u cng m v tiu iu, song di bn cng c nhiu thuyn b. Ti
Vit Tr c khu ng b, ch nhim lc l anh Bo Ng., vi mt s cn b rt tch
cc. Chng ti tm ng bn doanh cng dinh Cng s c, mt to nh hai tng, c
sn rng trng nhiu cy ln v trng ra mt sng Hng nc l l chy xui... Nu

sng y th cng nn th, c sng, c i ni, rung t m m. Gn , trn mt
ngn i cao hn, l tri binh, vi vi chc binh s. Khi ti n thm, chuyn tr rt ci
m, cc anh em u c tinh thn, nhng lc , ai cng lo u v tng lai. Mc du vy,
trong lc nguy kch, khng c ai o ng. Mt trung s ngi Nht lm c vn, ngy ngy
hun luyn qun s, mt ngi t ni, nhng rt gan d, tic rng sau hy sinh trong
mt nhim v c bit. Ngoi ra, cn c mt tri hun luyn thanh nin, a s trong
l anh em Quc gia Thanh nin on t H Ni ln. V v trang v ti chnh, Vit Tr hn
Vnh Yn nhiu. Nhng chng ti cm thy vn ch l mt c o, phm vi th lc khng
ra ngoi th x hai cy s. Gn nht, l c im Ph Th, vi mt s anh em khng nhiu,
rt c nguy c b Vit minh dt im d dng.
Ti v anh V hp cng my anh em ph trch. Ai cng thy l c ngi yn th ny mi
th ch l i b tiu dit hay phong to nght th, khoanh tay u hng. Chng ti ng
mt k hoch l b Vnh Yn, tp trung lc lng ln khu Vit Tr v Ph Th , lp
mt phng tuyn vng chc hn, m rng a bn v tng cng v trang.
K hoch nghe th p . nh in v H Ni thnh th Trung ng, nhng Trung ng
do d khng quyt nh, v l khng mun b mt cn c c sn. Nhng ngi Vnh yn
cng chng i kin ny, s phi b nh ca, b gia quyn. C trn tr mi khng c
quyt nh r rng, trong khi qun Hoa rt i ht. Vit minh nm ngay ly thi c, m
cuc tn cng t nhin vo ton tuyn t Vnh Yn cho ti Yn Bi. t u tin cha
mnh lm, c th v mc ch gy p lc buc Vit Quc phi chp nhn thng nht di
ch huy ca chng.
ng thi, h cng tn cng vo cc tr s Vit Quc khp ni, tr H Ni, khin mt
s anh em phi rt v b mt, mt s ti Nh Khu - tc Bc Ninh, Bc Giang phi chy
sang Trung quc theo ng Lng Sn, ri ti Qung Ty tr ng.
Cuc ni chin trn min Bc Vit nam bng n, a n s tht bi ca phe quc gia
v s ph sn ca ci gi l Chnh Ph Lin hip Khng Chin.
K thc, nu so snh vi nhng cuc chin tranh sau ny trn t nc ta, th v quy
m, v v kh u l th s lc hu. Nhng trn ngha, trn tnh cht th cuc chin ny
rt c bit, rt su rng, nh hng cho mi ti nay.
l v nhng ngi lnh o i bn u tng l t thi k gii phng dn tc, chng
quc Php m ra, mc du chnh kin khc nhau. Hai l v nhng ngi ch huy qun
s i bn khng phi l nh qun s nh ngh, chnh quy, m ton l qun s cch
mng ti t. Th ba, l v, tuy quy m nh, th s, nhng nh hng rt su xa. C th
ni l, s tht bi ca phe quc gia nm 1946 khin cho ng cng sn Vit nam t
c nn tng thng tr trn ton quc. Nhng s kin 54, 75 bt qu ch l kt qu xa
ca nm 46 m thi.
Nht tht tc thnh thin c hn -ch l mt bc m thnh hn ngn thu... Ngi quc
gia Vit nam b l c hi ngn vng nhng nm trc 1945 v 1946, cho nn phi
m hn mi ti na th k sau.
T t ti nay, ti khng sao ng c li bc vo mt cuc chin tranh, m li l nh

nhau gia ngi Vit, trong lc ng l phi nh nhau vi thc dn Php. Mc ch chnh
ca ti hay cc anh em thanh nin tham gia u tranh l chng Php. Nhng thi cc
a y n ch b tc, thnh kin, mu thun ti ch khng th khng gii quyt
bng v lc, bng khng ch c u hng m thi.
L nh bo nh vn v bc s, ti khng am hiu v qun s nhng trc y ti c
nghin cu v nhng sch lc cch mng, c mt s tc phm v chin tranh cch
mng, trong c ni v chin thut du kch. Cuc chin chng qun Nht ti Trung
quc, v ca Hng qun chng qun Quc Dn ng, cho ngi ta thy nhng kinh
nghim qun s c th gip cho k yu vn dng. Chng ti khng dm i ti bin php
quyt lit b cn c c lp, mang qun i hnh ng mt cch linh hot, ng thi cng
tuyn truyn pht ng dn chng. Anh V xem ra ch hiu bit v chin thut trn a
chin. Nhm Bo An Binh ng nhin khng ch ng, ch bit ch n l nh. Hon
ton b ng.
T m sng, chng ti b ting sng n ti bn kia sng, dy ph Bch Hc, nh thc
dy. Ting ng gn gi v rn r ca c hai bn. Mi ngi u trn tnh mt cch khng
ng. Trn tuyn cn ngoi , v nghe ting sng, qun ch cng khng nhiu lm.
Theo bo co v, i khi c mt i i Vit minh chia lm hai mi nh vo Bch Hc.
Cn bn Vit Tr ny, ch c my ting sng l t.
Chng ti bn ng vin cc thanh nin ra tip ng mt trn, v dn chng lm vic tip
t cm nc, vic cu thng. Xem ra tinh thn mi ngi cn hng hi, c quyt tm
bo v th trn. Hai bn cm c cho ti gn tra, ting sng ngt dn.
Bui sng, nhn c my in bo co cp Vnh Yn, Ph Th v Yn Bi. Chng ti
phn tch tnh hnh chung, cho rng y l lot tn cng cnh co v thm d thc h
ca Vit minh, lm hu thun cho yu cu bt Vit Quc hon ton tn theo chnh
ph. Nhn xung bn th trn Vit Tr, mt anh em ch huy a cu hi:
- Tha cc anh, sao chng ch tn cng vo bn Bch Hc m thi? C mc ch g?
Anh V cho rng Vit minh cha iu ng binh lc nh vo c hai mt. Nhn k
vo bn Bch Hc, ti thy c mt ngn i nm gn ph, st vi ng i Vnh Yn.
- C th h c chim Bch Hc, ng thi ct t lin lc ca ta vi Vnh Yn, khin
ta khng tip ng c ln nhau.- Ti ni - c lp dn cc c m ca ta ri tp
trung lc lng dit thy r. Chng ti ngh trc tin ti Ph Th, ta ch
chim c mt phn ca th x.
Chng ti nh in v H Ni bo co v khng nghi vic t nhin tn cng, ph
hoi on kt ca Vit minh, mt mt ngh Trung ng cp tc gi thm ngi v
sng ln cu vin.
Bui tra, ting sng li ni ln. Ti, anh V cng my anh em ngi thuyn qua sng
Hng quan st tnh hnh mt trn. Ra khi u ph Bch Hc l ti b i vng
quanh, ng trc l rung t v xa hn mt cht, my lng xm nh. Qun ch np
ng sau cc m t rung bn ln , cn qun phng th th np sau b bn
tr li. Nhng vn c nhiu ch qua li trng tri, qun phng th khng bit o ho
giao thng trnh n, nn c hai ngi b thng. Chng ti i qua phi ci rp
mnh, trn u ting n bay vt vt k cng kh s. Nhng h va v nh Tri Pht ph
h, v thc ra qun ch c bn vt ln tri c nn cha st m g. Mt anh em bo ti:
Bn nh th ny, nu l Nht th n s ci nga ung dung va i va ci...
Qu tht, hai bn u khng c kinh nghim chin trng. Qun phng th ch bit nm
b sau b bn ra mt cch my mc, cn qun tn cng th li nm trn rung
trng khng, nhng m t khng che thn, nn b thng nhiu hn m tin c
rt t.
Chng ti nm mt gc qung cong, quan st a hlnh, nhn thy tuy ch khng
tin c my nhng c nh th ny th cng nguy cho ta, v ta s ht n. Cn phi
thay i cch nh tch cc hn v phi tit kim n. Ngay lc , c l v khng thy
n thua g nn h mang t u n mt khu i bc 75, t bn gc rung ri bn rt
ln . i bc! K cng ng gm. V trong i ti cha bao gi trc din vi mt i
bc sp n vo ch mnh np. Tuy vy, lc chng ti vn bnh tnh mt cch khng
ng, cng khng thy tri tim p mnh. Ti ra hiu cho my anh em nm lui xung v
np mnh st vo b . V l, ngi bn lm n ra sao m n c trnh ch chng ti,
nu khng ri vo trc th cng ri lp p vo my ci ao pha sau , nc bn ln
tung to.
n ngng. Hay l ht n? Hoc ng iu chnh Tha lc ch ng mt mi, khng
ch , thy c mt lng gn cng khng xa qun ch lm, ti bn vi anh ch huy
xut k bt phi mt ton qun nh ln vo lng , ri nh thc vo cnh sn ch,
tt ch phi hoang mang.
T b , chng ti thy r rng anh em tin vo lng m khng b pht hin, ri t
nhin t ven lng va bn ra, va reo h tr uy. ch b tn cng bt ng, li thy
mt ton ngi t ngt xng n, nn ht hong, vi b chy v ng sau, b li khu
i bc khng kp mang i. Mt tay pho th chy khng kp, gi tay xin hng.
Qun ta ko c sng v, cng vi vi khu sng trng v mt t chin tranh u tin.
Kt cc, khng ng trn u ta thng v vang vi rt t thit hi. Ch tic khu i bc
ht n. Nhng thng li c v tinh thn mi ngi. Cng chng t rng cn
phi c chin thut linh hot, li dng mi c hi, khng th b ng, mi mong chuyn
sang th c li.
Nhng tnh hnh vn cha yn. Hm sau, qun ch tn cng v chim c ngn i
ngoi Bch Hc, mt cao im quan trng. Ri ngay hm sau, h ko n ng gp
bi. Ln ny, khn kho hn, h chia lm my mi nh dn vo b sng, khin qun
phng th vn khng nhiu, phi chia lm my mt chng gi. Cc anh em thanh
nin, trong Quc gia Thanh nin on ng vai tr nng ct, ai c sng u phi ra
mt trn gip sc. Tnh th cp bch.
T H Ni, Trung ng nh in ln bo phi c th v s c mt on i biu hn hp
ca Chnh Ph ln iu nh. Nhng qun ch vn tn cng rt gp. n t dn, ti
cho th khu i lin m chnh ti iu nh mua c t tay qun Hoa. t trn

mt , bn s vo mt ch t hp ca ch. Qu nhin l li hi, qun Vit minh khng
chu ng ni, phi rt ra xa. Nhng, phin ni, n li c hn, bn khng lu ht.
Bui chiu, hp ban ch huy khn cp. Mun trnh tht bi, cn phi ch ng, tp trung
lc lng nh mnh vo mt im. Nu c ngi mi ni chng gi tng ch th tt nhin
s b dit. Sau khi bn lun k cng, chng ti ng k hoch b Vnh Yn, ko qun
t ln Vit Tr tp hp thnh lc lng ln. ng thi, cng cc anh em Ph
Th lui v Vit Tr, v c lp v lc lrng qu t. Nh vy, vi mt tp hp tng i
mnh, rt c th y lui Vit minh v pht trin ra ngoi.
Ngy 1 thng 6-46, ly danh ngha Trung ng v B Ch Huy Tam Khu, anh V v
ti h lnh cho ng b Vnh Yn ko qun ln Vit Tr vo na m. ng thi y s
phi hai tiu i d b cui cng nh t Vit Tr ra tip ng v ngn qun ch t trn
cao im xung chn ng. Hai tiu i ny do vin Trung S Nht ch huy. Nhng, k
hoch tt p nhiu khi kh thc hin. Sut m hm y, chng ti ngi i tin tc. Hai
tiu i Vit Tr xut pht, gn sng c mt lot ting sng n. Nhng khng thy
bng dng ca binh s Vnh Yn, m hai tiu i sau khi ng vi Vit minh chc
tan r bt ng. V vin Trung s Nht cng mt tch.
Truy cu nguyn nhn tht bi, ch yu l do cc cp ch huy Vnh Yn khng nht tr
nn khng chp hnh mnh lnh, sau li bin lun l b qun Vit minh ngn cn khng
tin ra ngoi c. B phn Vnh Yn ny sau khng lu phi ra hng Vit minh...
p lc ca ch cng ngy cng mnh, qun phng th bt buc phi b Bch Hc, rt
qua sng v pha bn Vit Tr. n t b bn kia sng vo vo bay sang bn ny.
Ting n xit qua l cnh ngay trc tr s, ln vi cnh l rng l t xung t. Qun
ch vt qua sng ch l vn thi gian. Tnh th qun bch v cng nghim trng,
chng ti lm vo nguy c b vy hm rt mau chng. V qua tnh bo, cc lnh t Vit
minh chc bit b ch huy khu v my nhn vt trng yu ca Vit Quc ang Vit
Tr. Ch cn gii quyt Vit Tr l Trung ng Vit Quc khng cn hu thun mnh na,
chc chn s tan ri.
CHNG 32 - TRNG CHINH 250 L CA VIT QUC

C
Cng nh nhiu ngi, trc kia ti c nghe ni v cuc Trng Chinh 25.000 l ca
Hng Qun Trung quc nm 1934 t Giang Ty ti Thim Ty, do cp Chu-Mao lch s
cm u (Chu c, tng t lnh v Mao Trch ng, ch tch ng cng sn) Trong na
nm tri, di b qun Tng ui rit, trn b my bay bn ph, mt o qun t 300
ngn ngi khi n vng Din An ch cn c gn 30 ngn, nhng bo tn c lc lng

nng ct chng c lu di i Quc dn ng. Ng u, hn mi nm sau, mt cuc
trng chinh li ti din, nhng ti Vit nam, tuy quy m v thi gian nh ngn hn
nhiu. V o ngc li, ln ny l qun Quc Dn ng Vit nam phi rt chy di p
lc ca qun Vit minh. L trnh ch c t Vit Tr n Yn Bi. Kt cc: chng ti cng
rt ti mc ch, nhng vi thit hi khng nhiu, tuy cng kh gian trun, sau mt
cuc trng chinh mi hm. Quyt nh b Vit Tr rt ln Ph Th c th gi l
can m v cn thit bo tn binh lc ca Vit Quc, trnh b tiu dit hay b vy
qun, c lp. My ton qun Vit Tr, Ph Th hp c vi i binh Yn Bi c th thnh
mt lc lng kh quan. Sau mt cuc tranh lun kch lit nhng rt l tr, anh V ti v
i a s cn b ng rt lui, lp phng tuyn khc.
Cng c ngi khng ng , cho rng qu mo him, v nn i phi on Trung ng
n s hay. Nhng bit bao gi phi on mi ti? Nu i lu s cn n dc v s
khng cn ng chy na. Theo tin trinh st, pha bn ny sng cha c qun Vit minh
tp hp ng v trn ng i Ph Th cng ch c mt t dn qun, t v, khng kh
t vi. Ti cm thy trch nhim nng ln hai vai, v khng nhng quyt nh ny c
quan h n my trm ngi y, m cn c nh hng ti cc th chung. V, rt lui
bao g cng rt nguy him, rt d b tn cng bt ng, b phc kch khng c li trnh.
Nhng, nu khng c quyt nh can m, khng c mo him th khng c cch thot,
khng th cu vn nguy c. Trc sau ri cng b dit. n m, tr mt s t binh s
chn hu, tt c mi anh em v gia quyn u c ch th chun b ln ng mt cch
khn trung. Ch c mang nhng ty thn cn thit, ci g nng, vng u phi
b li. Thc ra, mi chin s lm g c nhiu hn l my b qun o c. Mt iu l l tr
vi ting khc ca ph n, ai ny xem ra u trn tnh. Cng c mt s thanh nin t v
lo u, tht vng v khng ng tht bi li n nhanh, song h cng hiu r tnh th kh
khn, sau khi nhng anh em trn gii thch.
T m sng hm sau, mi ngi t tp ti u ng ln ln Ph Th, chun b chnh
n hng ng xut pht th bng nhin, nhiu ting reo h ng xa vng ti. Ti
git mnh, ngh nu Vit minh nh t pha ny xung th nguy to, khng cn li tu
thot na. Nhng sau c anh em i d ng chy v bo co, mi bit l ton anh em
Ph Th rt xung, chm trn, xut na chong nhau to... May v tri hi sng,
nhn ra c du hiu m sao trng. C hai ton u khng c v g l qun tn cng.
V li, gn y anh em Ph Th b p lc mnh ca Vit minh, cng sa son rt
i. V my in bo hng, nn khng th lin lc vi nhau c. S kin bt ng ny
khin chng ti va lo va mng. Mng v tt c hi hp an ton, ch tn tht rt t.
Lo l v d nh tm chim Ph Th lm phng tuyn thnh khng tng.
Cc anh em Ph Th cng hoang mang, v chnh i bn doanh Vit Tr cng khng gi
c, vy th nay i v u? Lc ny cn phi bnh tnh, v phi hnh ng cng quyt,
cp tc. Nu khng, th kt cc khng th lng c, ri vo tay ch, s mnh nh th
no khng cn phi on. iu kin mi c li l thm c mt s tay sng, khng
nhiu nhng i ph vi tnh th trc mt, ph v vng vy, tr phi ch iu

ng c thm vin binh ti.
- Cn phi quyt nh gp- Ti hi ring anh V - anh th no?
Anh cng ng suy ngh ro rit. Trch nhim ca mt ngi lnh o thc l nng n.
Nhng lc ny khng th do d. Anh nhn ti, hi li:
- Anh ngh sao V y, trng trch c hai ngi, thay mt cho Trung ng, cn phi
nht tr, mi em li ch cho tt c mi ngi.
- Theo k hoch nh, nhng rt thng ln Yn Bi- ti p.
Anh V im lng, ch gt u. Thc ra khng cn con ng no khc. V hy vng l Yn
Bi cn ng vng. Ngi trn mt m t bn ng, chng ti triu tp my anh em
ch huy. Nhn vo a hnh qun, con ng tin nht l theo cng l i Tuyn Quang,
ri r tri sang Yn Bi. c 70-80 cy s, nu i nhanh ch 2 ngy l ti. Nhng vi
mt i ng hn tp nh th ny, kh m vn ng nhanh chng c. y l khng k
gp qun ch cn tr, v th cng cn i gp.
Mt ton qun do anh M. tng ch huy dn u lm tin phong m ng. gia l anh
em cn b, sau l gia quyn v ton on hu. Mt on ngi hn hp c c n b tr
em. Lc u, chng ti tin ra mt cch ng hong khng gp ngn cn g, cho n lc
gn tra, i qua mt lng cnh ng. Bng nhin, ting sng n ln onh onh, nghe
nh t hai bn bn vo, nhng cha r ch xc t u. Mi ngi phi rt ra hai bn,
np ng sau nhng mi nh tranh.
ng quan st tnh hnh, ting sng vn tip tc, nhng khng rn rp lm. Thnh thong
mi c my vin n lc bay vo qua nhng cy du. Mt anh em t trc. chy v bo
l qun ch np trn ngn i bn cnh ng bn xung. Chng ti on khng
phi l qun chnh quy, m ch l s quy nhiu ca mt s dn qun l t. Qu nhin,
sau khi phi mt tiu i i tt nh ngang ln sn i th chng bao lu ting sng
im.
Bui tra, chng ti n gn n Hng Vng. Ni ny phong cnh thc l nn th.
Nhng ngn ni nh, nhng i ch xanh mt, nhng mnh rung nh thp cao chung
quanh con ng da chy song song vi con ng st a ln mn Bc. Cnh tng
trung du qu hng Vit nam p bit bao, nhiu mu dng hn so vi min ng bng.
Trong giy pht, tm hn ngh s li tr li vi ti, qun mt c mnh ng trong mt
ton qun tht bi... Nhng cng ch trong giy pht, li phi tr v vi thc ti.
Mt iu may l khng thy c b i ch truy kch. C l v h bit tin chm nn khi
sang chim Vit Tr th tri mun, v cng c th binh lc h khng nhiu. Tr gp
mt vi ton l t quy nhiu dc ng, cng c th gi l bnh an v s. Gn ti, ti
mt lng ln bn cnh tng, ra lnh tm ngh, v chia nhau tm ch ng. Dn lng y
cng rt tt, khng t v s st sau khi nghe chng ti gii thch l s cam oan khng
lm phin nhiu. Nh ca y a s cng rng ri, sch s. Tuy chng ti mang lng
kh (hng Nht) ra n, nhng cng c mt s gia nh mang khoai, bp ng nng tng
anh em n thm v nht nh khng ly tin. Phi ni, k lut t ng anh em lc ny
rt tt. Ti thy, khi i xem my ni tm tr, quan h vi dn chng rt l thoi mi, m

thun.
Sng hm sau, khng ng, khi gn ti ch r sang ng i Ph Th, th ng trc mt
chic xe hi chy ti, lp tc b ton anh em i u vy ly, cha sng vo. Chic xe ny
cng l mi xe mt bn cm c sao vng. Chng ti chy ti, mi bit y l xe ca
phi on hn hp ln iu nh. t nhin, b ton ngi k l ny vy cht, chc
nhng ngi trong xe cng ht hn... Ngi u trong xe bc ra l mt ngi mc qun
phc, i m Vit minh, i din cho Vit minh, chnh l tng Hong Vn Thi, v
ngi th hai bc xung l khng ai xa l, chnh l anh Nguyn Tng Long, i din
cho Vit Quc. Mt ngi na thuc phi trung lp, ti khng nh r tn.
Tng Hong b mt s anh em ch mt, cht vn v vic Vit minh ph hoi on kt,
chim ot Ph Th, Vit Tr. Hong c v s hi, mt ti mt, nhn chng ti cu cu.
Nhng d sao, anh ta cng l mt s thn, c nhim v iu nh, nn chng ti bo cc
anh em lui sang mt bn. Ti trch Hong ln chm qu, v phi on ch l mt v kch
vng v. V nu thc mun nh ch xung t, Vit minh ch cn nh mt in bo ln
cho qun mnh l s ho bnh ngay. Giao Hong cho ngi gi, chng ti ni truyn ring
vi anh Long. Trng anh gy i i cht, nhng vn rt bnh tnh, cng ngh nh cha
h xy ra s g. Anh cho bit ti H Ni, qun Trung Hoa ch cn li mt s i din. Qun
Php cng ngy cng t v ngang ngc. V cha n lc gi tay khp ni nn Vit minh
cha tn cng ln vo ta, nhng nu ta khng chu a qun i vo bin ch chnh ph
th nht nh s ph lit. Ti Trung ng, hin nay ch cn li cc anh Tam, Chu B
Phng, Nghim K T... V sau , anh Tam cng phi lnh sang Trung quc.
Tng lai trc mt l: c im Vnh Yn nht nh s mt nay mai. Ch c cch cng c
cn c t Yn Bi n Lo Cai, tm vin tr t Trung quc. Cc ng b chnh phi lui v
b mt, tm cch bo tn lc lng, ch c hi.
on ngi li tip tc ln ng. Hong b buc phi i trc dn u, qun Vit
minh khi cn tr. Cn chic xe hi sau b vt mt bn ng.
Chiu n, cm tri ngh mt lng ven ng. Dn chng y khng t v s hi. C
nhn vin trong y ban x cng ra tip n v xp t ch nm chu o cho tt c my
trm ngi. Hai ngy ng mt mi, c ng lng trn phn g v ung bt nc vi,
cha bao gi ti thy sung sng v th v nh th qun bng mnh ng trong cnh
ng nguy him, ty thi c th b trng n hay b bt bt c lc no. Qun Vit minh
ty thi na m p n nh p, on ngi ny rt d tan tc, song l l lc ti
khng h ngh n. Cn c th gi mua mt con heo lm tht, bi dng cho mi ngi
ng i meo v mt mi, v bui tra ai cng ch c mt khc cm nm v mt gi
lng kh lt lng. c ngh ngi v thm bt cm nng, cng vi tht heo hay lng
heo, s mt mi v th xc gim bt, v tinh thn cng thy phn chn hn.
Ci gi bng my ca ch nh cho mn tuy cng, nhng chng ti vn ng c rt
ngon. n na m, mt cn rt li, nhng vn phi c gng chi dy i tun cc ni,
xem canh gc v ng tnh ra sao... Nh tri, vn yn tnh, khng thy ting sng no
n, ch nghe ting ch sa u y v ting gi rt ro trong rng tre.
Sng sm t m, chng ti dy nghin cu thm v li i. Mt Ph Th ri, nu i thng
theo con ng ci ln Tuyn Quang ri mi r sang Yn Bi, th tt nhin s gp nguy
him, v s gp nhng ch c n tr qun ch. V li l trnh qu di. Nhn trn a ,
ti thy c mt con ng tt nh ln Yn Bi, sau khi ti ng ba oan Hng v Tuyn
Quang. Hi ngi y, h cho bit l c con ng , gn hn nhng kh i hn.
Chng ti quyt nh b ng ln, i ng nh. y l mt quyt nh ng, song trn
ng i cng gp nhng s bt ng... Cng ging nh cuc Vn L Trng Chinh ca
Hng Qun trc y, Mao Trch ng c quyt vt b cc th nng n, b ng ln
d i m i sang nhng ng tt treo leo, nh m trnh c s sn ui ca qun
Tng Gii Thch, t ti mc ch: Din An...
Sau khi cho ngi i trc thm d tnh hnh, khng thy bng dng qun ch, chng
ti r sang bn tri ri vo mt con ng nh hn. y vn cn thuc a phn Ph Th.
Con ng gp ghnh quanh co gia nhng cnh ng, lng xm c ly tre bao bc rt
nn th. Ti n, n mt lng kh ln, c tn l lng Yn K.
Khng th qun cnh tng khi bc vo con ng chnh gia lng. Hai bn ng, dn
qu sp hng mang uc soi cho chng ti i, khng khc g nhng cnh Phi Chu m
trc y c xem trong phim nh. Nhng thc s h mun gip chng ti hay l c
g khc, th cho ti nay vn cha r. Ngi lng cui cng dn tt c on ngi l
lng ny ti nh lng, mt ci nh kh rng, cao ro, chng t y l mt lng tr ph.
nh c hai tng, trc sau c t rng, trng my cy to. Nhng v tr gia qung
trng, ba bn u c th b tin cng d dng, l iu m v thiu cnh gic, chng
ti khng phng cn mt, canh gc s si. Ba cm ti cng c tht th. Dn
lng li cn gip hp xi. Ct t canh gc hai ngi trong phi on ho gii, chng ti
qua mt m yn tnh, khng c g ng ch . T m sng, li tr dy tp np sa son
ln ng. Chng ti chia xi nm v l, c thm c bnh gi anh em mua ca dn lng
chia c cho hai vin i biu ng n rt ngon lnh th... bng onh onh, hai ting
sng n ngoi x tan bu khng kh yn lng, lm mi ngi git mnh ng pht dy.
Tin ti, sng n lin tip, t hai bn nh n bn vo nh ma, khng r c bao nhiu
qun ch, nhng mi ngi hong ht, tranh nhau np vo nhng gc nh an ton, c
nhng ngi x y nhau hn lon, mc k li h ht ca ban ch huy. Thc ra lc ti
cng kh hong, bn nng np ngay vo mt gc tng trnh n, nhng cng rt
nhanh ly li c bnh tnh, d sao mt ngi ch huy cng khng c quyn hong s.
n t pha x trc nh bn ti, vi anh em rt gan d, cm sng chy ngay ra sn
nh np sau nhng gc cy bn tr li, hay ng sau mt con nga ch hnh l b
n nm ti mt gc sn.
Nhn r tnh hnh ri, chng ti phi mt tiu i dn ra trc mt nh cn tr ch,
v mt ton r sang sau bo h mi ngi rt lui ra khi lng. Nhng trong lc ri
lon, n vn ti tp xa ngang u, chng ti li bt buc phi nm st mt t bn
cnh sn nh. nh ny dng trn nhiu cc g ln, chc trnh nc lt. Lc ny, vi
anh em bt hnh b trng n. Ch cch ti khng xa, mi thc, mt vin n lc
xa vo trng u mt anh em v s. Ti ch kp thy ngi anh co rt my ci ri nm
, dui thng chn, tay ri khu tiu lin. Rt nhanh, mt ngi bn b n cnh, ly
tay vut mt cho anh, ri cn rm rm nc mt, ly ngay cy tiu lin, lnh sang mt
bn ri cha sng, bn lia la vo pha ch. Lc , di p lc ca sng bn ta, n ch
bt, ti pht tay lm hiu cho mi ngi cn li cp tc ri khi ch trng, rt v ng
sau. Nhng phi li vi ngi cht v nhng hnh l nng. Cn hai thnh vin phi
on iu nh th, nhn lc ri lon, tha c cao chy xa bay. H chc phi cm t
Thng ban phc lnh. Rt khi sau nh, th gp anh Long ng t chc mi
ng rt ra ng ci. Chng ti v mt s anh em thnh tp o hu. Nhim v ny
khng phi d dng, v phi qua mt cnh ng bn ly vi nhng b rung trn nh
m. Nhiu ngi ng oanh och trong rt tc ci. Qui c nht l khng xa, c my
tay dn qun Vit minh ngi np trn cy cao bn tin ng, nhng may chng trng
ai ht. Phi vt v lm, ton th mi yn n ra n ng ln. Tuy qun o y bn lm,
nhng cng may chng ti cha xy da rt mu. Xem ra, ton phc kch ny khng ng,
cng khng phi la qun chnh quy, nu khng, h ch cn ui bn ng sau l lm
phin ri. Ngh li, qun Vit minh cng thiu kinh nghim. Nu h nh p vo na m
th chc on qun trit thoi s hn lon hn nhiu. Hoc nu h t chc nhng tiu t
quy ri nhiu hn na dc ng... Thot nn, chng ti ch cn cm u bc nhanh,
qua i g v ng ng, bui chiu tin vo a phn tnh Yn Bi. Tm ng trong mt
rng na cao cht vt, bn cnh c con sui chy rc rch. Va mt, va kht, may cn
cm nm v la vi nc si mt ngt khin trong ngi cm thy d chu, tinh thn tr
li.
Ri li i vo nhng ni cao hn, nhng rng cy rm v t t, trn mt t ph y
c kh. Ri nhng rng lau di, nhn thung lng nh vi nhng mnh rung xp thang
bn sn i. Lng xm tha tht, nm p di chn hay lng chng ni. Dn c cng
l t, thnh thong mt vi bng o chm. bt u bc vo khung cnh mn ngc.
Do b tn cng bt ng, tip theo l gp rt hnh qun, hng ng hi ri lon. Li va
mt va i, c mt s b thng, bnh st rt, li thm ph n, gi lo. Nn hng ng
ko di hng cy s, mc du c nhng anh em tr gip h. Bng thuc li cng thiu
thn, nn mt s b thng nh cng nhim trng, lu khi may m khng c ai qu
nng. Nhng, mt ln, ng i trn ng, bng thy mt thanh nin ngi xp l
ng, khng bc ln c na. Dng li mi bit l mt anh em trong Quc gia
Thanh nin on, b thng tay v trng n nh lng. Li thm ln cn st rt nng,
c ngi run ln cm cp. Chc l nhim trng, c mt t thuc th li b qun ng
sau. Trng thy ti, cha kp hi han g thm th anh m ming, xin cho ngay mt
pht sng vo u b au n v khng lm lin ly ti cc anh em khc. Ti v
cc anh em phi khuyn nh mi, ri cho ngi cng anh i, tm thuc cho anh ung.
Tnh cnh khin ai cng phi bi ngi. Li cn mt tiu i trng, b thng mt, anh
em cng phi thay nhau du i. Theo bo co, c mt vi ngi khng theo ni dn

d tt v sau, ri n ti khng cn thy mt na, khng c cch g tm c. S phn
nhng ngi ra sao... nhng trong lc rt chy khng th ch i lu. Cuc rt lui no
cng khng trnh c tn tht, trnh c bi kch. i ng vn cn gn nh ton vn,
l may mn lm ri.
i gp. Bui ti, ti mt thung lng nh, tt c u mt nhoi. S b phc kch. chng
ti khng dm vo tr ti cc lng gn y, v quyt nh ngh ngoi tri. Thm d a
hnh ri, mi ngi ng lng trn mt sn i kn o v kh ro, di c con sui
nc trong v ngt. Lng thc ch cn vn vn c lng kh v t go sng, phn ln
phi b li ti Yn K. May m tri khng lnh v khng ma, nn nm trn b c
cng thy d chu.
Tuy lrn vo cnh mn tri chiu t, song tinh thn mi ngi ni chuyn vn hng hi
v lc quan, chu ng. C n nhng v t ti nh chng ti cng khng km. Gii o i
ma nh binh n c, my anh em ngi truyn tr rt lu, nh khi i picnic cha Hng
hay cha Bch Mn. Nhng vc chnh phi l kim im li mi thiu st, s h phrn,
khng phng b trc tn cng t ngt ca mt s ch khng ng.
Anh Long vn cn c th gi vit v cuc hnh trnh ny trong cun bt k ca anh.
Rt tic l v sau cun mt. Ngy nay, chnh ti li lm cng vic anh b d, t
ra cng cho ngi i sau bit r v nhng ngy c bit ca lch s.
Mc du tnh th nguy him, ti vn ng c mt gic kh ngon. Sng hm sau tr dy,
xung di sui ra mt vi nc mt lnh.
Li i, khng bao lu n ch c lng mc. Chng ti va nh ngh chn mua go thi
cm, bng thy ng trc nhiu ting xn xao. C l v qu i, qun c k lut, mt
s binh s khng i lnh trn, t tin vo nh dn chng ly cm, khoai n. i vic vi
phm k lut ny, b ch huy cp thi ra lnh ngn nga, tuy c s chng i ca vi
ngi, ly c l khng c lng thc lm sao c th nh nhau c. Chng ti t chc
ngay mua go, khoai thi cm cho cc anh em binh s n trc, b ch huy i n
cui cng mi n. Tuy th, vn cn thm thm, trn ng i, mt vi ngi khng nhn
c thnh thong phi vc trm go sng nhai ngu nghin. Gn v chiu, bc vo mt
cnh rng na gia rng ni m u. Nhng cy na cao vt, thng tp, chn gim ln nn
l kh xo xc c cm gic nh vo mt th gii khc hn.
c chng cn hai mi cy s th ti Yn Bi, nu by gi r ra ng ci th e khng
kp v ti v nguy him. ng lc tin thoi lng nan, may gp mt ngi dn ch
ng n mt lng nh np sau rng.
c ci dn chng y khng bit g v s xung t gia hai phi, v cng thy on
ngi k quc ny khng n ni hung c qu, nn cng n tip ci m. Chc cng c
ngi ngh chng ti l mt ti phn ng nhng cng khng dm ng chm lm g.
Chung quanh lng ny khng thy ng tnh g ng ch , theo ch d bit th ti vng
Yn Bi c ting sng n nhng Quc Dn ng vn cn chim th x. y l chng ngh
cui cng, chng ti t thm trm gc, c ch phi ct c ph n ng canh.
Sng m vn che ph nhng ngn ni m u chung quanh. Xa lm c ting thc nc

m . Nu khng phi l ng trong cnh chin tranh th khng khc g ng trn
i Chapa hay gn ng Tam Thanh.
m nay vn yn n, ng c. Bui sng tr dy, n mt ba cm no, nai nt gn gh
bt u chng cui cng ca cuc Trng Chinh. Mi ngi trong lng y hy vng,
chc chn s vo c Yn Bi. Gn tra, th chuyn vo con ng ci rng ri, hai bn
ng l i cao nhng khng gic lm. Trn i, c mc c, vi t cy ci l th. Khng
bit s may ri ra sao ng vng tanh, thnh thong lm mi c mt vi nng dn ng
bn ng nhn vo on ngi ny mt cch kinh ngc.
t nhin, n mt ch ng quo, ng trc hin ra mt cnh ng nh, th bng n
ra nhiu ting sng onh. i tin phong vp phi qun ch, v ng np hai
bn ng bn tr li. Chng ti dng ngay ti ch quan st, v cng rt c sang
hai sn i, th bng tc bp tc bp, my ting sng trng n rt gn, ngay trn
nh i ch chng ti ng. Ri thm ting n vo vo ngay trn u, si vo vy c
sn i, rt gn, khin chng ti phi nhanh chn tm nhng m t st cnh ng
np. May m cha c ai bi thng.
Tuy t ngt, nhng khng hong ht, my anh em nh thn nhn ln nh i. Sng
bn ra t mt nh chi dng trn ni, thp thong c bng ngi khng nhiu sau my
tng . Trong lc ton tin phong rn rp bn ln, chng ti cho mt tiu i thin chin
tro ln sn i, ln sang ng sau nh thc ln. Rt kinh nghim t vic b nh p
ti lng Yn K, ln ny khng vi v rt chy m vic phn kch c t chc mt cch
tch cc.
Qun ich y rt c th l i qun gi ngoi vi Yn Bi. Sau khi b tn cng hai
mt, h phi rt lui. ng thi, v pha xa hn li ni ln ting sng rn r, y chc l
anh em trong th x nh ra tip ng, gii nguy. Mt lt sau, trn mt ng khng
cn n bay. Tha c, c on ngi c lnh cp tc chy nc rt ln ng trc.
Khng bao lu, ti gn thit l, trng thy ci cu st a vo ga th x. Gn , ting
sng vn rn r n.
Gia lc , ton on hu dn ti hai dn qun Vit minh b bt trn i. Hai anh ny
trng cn tr mng, ch 17, 18 tui, ni ting bn a rt kh nghe. Cht vn h, c
bit rng ch lc qun Vit minh cn b bn kia sng Hng, bn ny lc lng t, nhng
c th phong to con ng vo Yn Bi. Cn nht l phi vt qua c cu st trn
ng thit l a vo th x. Sau khi tc kh gii ri th hai ngi ny, chng ti quyt
nh b ng ci trng tri, r sang bn ng st, np sau b ng trnh n.
y l gi pht quyt nh, quan trng nht ca cuc trng chinh. Nu b cn tr ti
bn ny cu th s lm vo cnh kt vo gia hai lung n ca ch m khng ni n
np.
n cch cu ch na cy s, trng thy r rng dy ph bn kia. y l mt
cnh ng rng, bn ny l cng l v ng st, bn kia l con sng Hng nc chy
rt gp v xui, bn kia sng, my dy i thp ko di. Hin nhin, qun ch bn
pht hin chng ti, nn n bt u bay vo vo trn ng st cn tr. Nhng

nh con ng st kh cao nn khng trng ai. Ch c khi qua mt vi ch trng l phi
np mnh li qua. ng trc, tiu i tin phong tin n chn cu. Nhng khng th
xng ln c v trn cu rt trng, nguy him. M ng sau, ni ln ting sng ch
quy nhiu. Thc l nguy kch!
Chng ti nhn nhau. Trong khi nguy cp li thng sinh ra diu k. Thay v phn tn lc
lng bn tr, chng ti cho tp trung ho lc, c my khu sng my cn li, bn
rit vo my v tr gn nht ca ch. Qu nhin, chu khng ni, ton qun ch phi
rt khi b sng, lui xung ng rung bn ch thin ba bi. V th, p lc trn cu
gim bt trng thy, cng nh v ha lc trong ph bn ra, phi hp. Thn tc li dng
c hi, ton tin phong xng ln cu v qua cu rt nhanh, hi hp vi anh em bn y
trong ting hoan h rm r. Th l, di s ym tr ca hai ton qun, ln sng ngi
thc mng chy thc ln cu.
Thc l h va. Thot mt nn ln. Nhng trong lc ny, cng c cnh hn lon, x y
nhau, bt chp k lut quy nh l phi nhng cho thng binh, ph n qua trc.
Tuy vy, khng nh hng g nhiu v cu cng ngn. Ch c vic mt anh em b thng
mt do ngi cng cng b x y n ni t xung rung nc bn cnh ng st,
trng rt ng thng. Nhng cng khng sao v c ngi cu ngay v a qua cu bnh
yn.
Cui cng vi nhm on hu, ti chy qua cu, tin vo dy ph nh. Ai cng th di,
nh nhm, nh trt c bao nhiu nguy him, trt c gnh nng trn vai trong nhng
ngy rt chy c mt khng hai.
Tr mt vi anh em hy sinh, mt s nh tht lc, cn th u yn n t ti mc ch:
Yn Bi. t ra, y cn c th chng gi mt thi gian tm cch cng c chin khu.
Cuc Trng chinh 250 l ca qun Quc Dn ng Vit nam c th gi l kt thc
mt cch thun li khng ng. My anh em ch huy Yn Bi ng i sn. Mi ngi
tay bt mt mng, va vui v, va ngm ngi, chun b i ph vi nhng th thch
mi. Nhng trc mt, cn sng trng thy nhau, l mt iu k diu. Chc trong
nhng ngi cn li, khng ai qun c nhng ngy va tri qua v cuc hi s him
c ti u cu th x Yn Bi. Cng nh To Tho trong truyn Tam Quc ngy xa, thua
chy ph ru n ch no yn n mt t l v u kinh ngc ti sao ch ny khng c
qun ch mai phc, my anh em trong bn ti ng u th x, ngonh nhn li con
ng di song song va chy qua, cng nhn nhau, bng ngh: ti sao Vit minh bit r
rng con ng rt lui ca Vit Quc, m trong c mt tun, khng tp trung c mt
s qun truy kch hay chn ng vo Yn Bi?
M chnh ngay tng Hong Vn Thi tng l thng khch bt c d ca chng ti,
cng c n cho lng v xi nm nh Yn K, ti sao khng ngh ti vic y. n
by gi, ti cng cha hiu ti sao!
Cng may, v th, mnh mi cn sng n by gi.
CHNG 33 - T YN BI - N LO CAI
H
Hi s ti u cu Yn Bi khin tt c u phn chn. Lc lng hp li ny cng kh
quan, c th ng ph vi nguy c trc mt. Anh em y cng mng rng c my anh
trong Trung ng ln cm u, chia s gnh nng vi h, v s c k hoch chu ton
hn.
y ch l mt th trn mn ngc, nm gia mt cnh ng, chung quanh ni rng bao
bc, khc hn vi Ph Th, Vit Tr. Ni xanh, cao chc ln my, rng m u rm rp.
Con sng Hng quanh co, chy gp. B bn kia c con ng i Ngha L. V tr chin
lc tt, nhng c lp. Nu ni i lin vi nhng khu Bo H, Tuyn Quang, Ngha L th
s l mt ni tin thoi c, khi p dng mt chin thut linh hot hn, vi tinh thn du
kch. Nhng tic rng lc , khng c ai c bn lnh thc hin.
Yn Bi... mt th trn lch s, anh hng, bi trng vi cuc khi ngha oanh lit ca Vit
nam Quc Dn ng. Trc y ch na nm, khng bao gi ng ti chng ti li dn mt
ton qun Vit Quc n ng y. Nhng ch th ln ny khng phi l ngi Php,
m chnh li l ngi Vit.
Bi kch ca thi i... do qua my dy ph nm dc theo b sng, nhng ca hng tha
tht, nhiu nh ng ca im lm v chin s, ti li trm ngm ngh ti qu kh, ti tha
cn th, trong au thng ca dn tc. Nhn xung bn sng, thuyn b cng t. C l
ch c mt ni vui nht l nh ga khi c chuyn xe ln xung. V t chuyn nn hnh
khch ng nght, ton nhng ngi gnh gng bun bn. C ngi tro c ln nc xe
ngi vt vo, c th ni, y l chuyn xe la ph k lc chy chm th gii, v n ch,
si st mt cch ng thng. V c nhng x th qui c lun lun xa vo cc ch trng,
nn i li trong thnh ph cng phi rt thn trng. M bn ny khng lc lng
qua sng nh ui. Tuy vy, chin s du bt dn dn.
C l v cn phi i ph vi Php, Vit minh cha dm lm mnh qu ti H Ni, nhng
bt u khng b, vy khn cc ng b Vit Quc a phng.
Li dng tnh hnh, chng ti t chc mt cuc hi ngh ca Tam Khu, gm c Yn

Bi, Bo H, Lo kai v H Giang - ch tr c Vnh Yn, bn v vic cng c cc cn
c a. D hi ngh c i din ng, chnh, qun ca cc khu . Hi ngh ny c bit
ch l hi ngh ln u tin ca Quc Dn ng, hp trong mt chin khu ca mnh.
Phng hi ngh c trang tr nghim trang v gin d. Sau khi bo co v tnh hnh
chung, v trnh by r rng nhng kh khn trc mt, anh em cc khu u tho lun
nhit lit. Trn thc t lc lng cc ni u t i, nn ti chnh cng nguy ngp.
Vic Vnh Yn, Vit Tr v Ph Th mt lm cho mi ngi bi ri, nhng ni chung
tinh thn cc anh em vn cn vng, ng c gng gi vng nhng a phng cn li
v tm cch tuyn truyn trong qun chng, c thm hu thun. Sau mt ngy tho
lun, hi ngh quyt nh t B Ch Huy Tam Khu ti Lo Cai ch o ton khu, ri
trng Lc Qun Trn Quc Tun ln trn , ng thi tng cng tin tuyn, li
mt s binh s, cn b cng sng n Yn Bi, ng ph vi s tn cng ca qun
ch. K hoch c th gm c m rng a bn chim c ti Lo Cai - Sapa v mt phn
H Giang, ti Yn Bi, gng sc nh ra ngoi, lin tip vi Bo H v Ngha L.
Mt bui sng sau, chng ti p mt chuyn xe ho c bit, cng mt ton cn b,
binh s v sinh vin s quan ln Lo Cai. Mt chuyn xe v trang, chun b rt cn thn,
phng b tn cng trn ng.
T Yn Bi n Lo Cai, hnh trnh 150 cy s. Nhng chuyn xe ny ch, mt c
mt ngy. N vn chm, li phi leo ni, v khng c than, phi dng ci un cho
nc si. Tuy vy, chnh cng v th m chng ti c th gi ngm thng phong cnh
nn th dc ng. y thc l cnh mn ngc, ton ni cao rng rm hoang vu.
ng xa l rng ni Phan-si-pan cao ngt tri. Con sng Hng cun cun chy, bt nc
ni ln trng xa trn mt ghnh. Thnh thong c nhng bn lng con con nm trn
lng chng ni, i khi thy bng vy thu ca my c gi dn tc thiu s, nhng con
nga th len li trn ng ni treo leo. C lc chuyn xe mt mi, phi ngh li gia
rng ly nc, ly ci chng ti ra ngi ngh bn b sui ngm bng nng xuyn qua
cc ngn cy.
Thc ging nh mt cuc du lch, hn l mt cuc hnh qun. Anh Hong o cng nhn
c hi, vit my ch trong bt k, ghi chp cuc du lch c mt khng hai trn th gii
ny.
Gia tra, bnh an ti ga Bo H. Mt dy ph nh nm gia rng ni, l mt ng t
ng quan trng. y ch c mt ton qun nh n tr, tnh hnh cn yn n. i
sng m m ca c dn ch c mi ngy my ln b ting ci tu quy ph. Nhng gn
n Lo Cai, tnh hnh c phn gay go hn. C ngi bo ch my hm trc, mt ton
Vit minh t nhin nh chim mt nh ga nh ch cch Lo Cai mi cy s. Chng
ti d tnh phi chm trn vi mt cuc ng trn ng, nhng rt cc khng xy ra
s g. Chuyn tu qua ga mt cch thun l, khng ai cn tr hay phc kch. C l
Vit minh khng bit trn chuyn xe hm nay c qun s v yu nhn Quc Dn ng,
hay h s bng s vi. D sao, y cng l du hiu khu vc ny khng m m lm...
Gn ti, mi ngi xn xao, vui mng. trng thy nhng nc nh thp thong trong
cy, trn mt thung lng bng phng hn: Lo Cai. on xe t t tin vo sn ga. Mt
s ng ngi ng n sn, vy tay t xa.
Mt cnh tng no nhit, cc anh em ra n ng o, vi c sao trng, biu ng
cho mng. Tuy i ng mt nhc, nhng tt c u thy phn khi. C th gi y li
l mt cuc hi s th hai, mang thm lc lng tng cng phng th, d khng
nhiu.
Sau khi xp t ch tr ng ca mi ngi, chng ti c a ti tr s Tnh chnh ph,
tc l dinh Cng s c. L thc! Sao mnh vn c duyn vi my tay Cng s c v c
phi tip qun dinh th ca chng? y mi chnh l thay bc i ngi. Nhng ri s
ng c bao lu Dinh Cng s c trn sn i, nhiu cy ci bao vy mt m. V th
x ny nh nm trong lng cho, ma nc nng gh gm, cng vi nhng lung gi Lo
thi nh qut la vo mt. Lo Cai gip gii vi H Khu bn Vn Nam, cch mt con
sng Nan Ti (Nam Kh) nh, trn c cu thng ng st. My dy ph lp xp, tiu
iu. Nhng qua mt con sng, th ti khu Cc Lu, mt khu bun bn nh, thnh vng
hn, cng l nh s hin din ca mt sng bc. Lo Cai sng c v thu thu ca
sng bc v cc phin ch... Mt ln, bui ti, anh Long v ti vo sng bc xem tnh
hnh. n sng choang, khch tp np n o, cc ging ngi, cc th ting, ng
st pht nhau, nh khng c chin s g c. C sng bc, tt nhin c nhiu th b bi,
nh hng khng tt ti dn chng. Nhng bit lm sao?
Ngh ngi mt hm, phi bt u vo cng vic. y, c Tnh ng b, tnh chnh
ph v mt qun khu nh cc tnh khc. a bn cng ch gm mt vng khng rng
lm. Tt c cng khng ti mt trm tay sng, nhng ngoi c ton qun ca anh Triu
Quc lc - ngi Th- c th tip ng.
iu chnh li t chc a phng, B Ch Huy tnu tp mt hi ngh cn b, c v
tinh thn u tranh ca mi anh em, nhng ng thi cng trnh by r tnh th phc
tp v kh khn. Mt mt, cng t chc mt cuc tp hp v biu tnh ca dn chng,
c chc vin, hc sinh v dn ph tham d. Ti i din cho Trung ng ni truyn vi
dn chng. Cng c c qut kn trng, biu ng... song qun chng khng ng o
lm.
Nhng, thi cc bin chuyn qu nhanh.
Qun Trung Hoa rt ht. Qun Php n binh bt ng. Vit cch rt khi min duyn
hi v Qung Ty. Quc Dn ng lm vo cnh c lp cha tng c. Vit Tr, Ph Th
mt. Vnh Yn nh trng u ng.
Bng mt hm, mt anh em a in bo t H Ni ln.
- Cc anh xem. Tin gp.
Ti a bc in cho anh V v anh Long. C ba chm ch c nhng hng ch:
Tr s Trung ng, ta bo, v my tr s khc b bng b. Mt s anh em b thng
v b bt- Anh Ba ri H Ni.
Lin ngay sau , li c in bo:
Vnh Yn b nh rit... Khu b Bc Ninh pbi rt theo ng Lng Sn... cc ni u

lui vo b mt.
Chng ti nhn nhau. Vit minh bt u tng hnh ng. Ti H Ni, th tt hot ng
ca Trung ng Vit Quc s b t lit. B phn Bc Ninh - p cu, mt khu b quan
trng, khng r c th an ton rt ti bin gii khng? Cc th nghim trng. Nu Vnh
Yn mt, v Yn Bi b c lp th ri a phng duy nht cn li s l khu Bo H-Lo
Cai. Vi lc lng mong manh hin nay, c th chng gi c bao lu. Cn tm ngay
c bin php cu vn tnh th.
tng cng hot ng ngoi vn, tranh th Trung quc v ng minh gip cho
phi quc gia Vit nam, chng ti ng phi anh Long ln ngay Cn Minh hp tc
vi anh Tam. Lc ny, Bo i cng sang bn Trung Hoa. V ng xe ho t H Khu
n Mng T b bc ht trong thi k chin tranh, nn ton anh Long phi i bng
ng b ti Mng T, ri t p xe i Cn Minh. ng i khng nhng mt nhc
m cn nguy him v thng b th ph quy nhiu.
Thc t ngoi giao lc ny cng khng c hy vng a n k tch. V lc lng ngi
Vit Quc gia qu t, qu yu, li thiu hu thun qun chng. Lnh o thiu sch lc
ng ng, ch ng v c vin kin. Trong hng ng cc t chc quc gia thiu on
kt, k lut thng nht. Nhiu anh em giu lng i quc, mun hin thn cho c lp t
do ca dn tc, nhng rt cc cng lm vo cnh b tc, thm ch hy sinh nhng khng
a ti kt qu tt p. Nu c nh th ny mi, th s i ti u, thc l r rng. Tht
bi, hy sinh, tan ri, trch nhim chnh ng nhin do nhng ngi cm u phi chu,
tuy nhin chnh mi anh em t cp trn xung cp i u l c tinh thn hy sinh, u
chu ng nhiu gian kh. Trong bao m lin, trn to nh gc i ny, ti khng
chp c mt, suy ngh v mt li ra trong cc th trc mt, v xa hn na, v con
ng tng lai ca t nc. Vit nam cn phi i con ng no? Theo ch trng th
no mi t ti t do v hnh phc chn chnh. Mun cng c, m rng chin khu. Nhng
kh lng tm ra ngi, ra sng, ra tin? Tr v hp tc vi Vit minh cng chng qun
Php xm lng? Nhng kt cc s ch l b tiu dit hay u hng, on kt chng gic
khng th thc hin c d nghe rt hay trn l thuyt.
T mt nm nay, do d, b ng, t mn l li lm ch mng...
Ri li n tin Vnh Yn b tn cng rn rp. Chng bao lu, th qun v vin phi ra
hng v chu np vo bin ch ca Vit minh. My ngi ch huy b bt giam.
Tnh hnh Yn Bi li tr nn nguy ngp hn bao gi ht. Chng ti phi iu ng mt
s binh s xung tr gip, c gi tin n trng yu ny. Nhng ngay lc y, chung quanh
Lo Cai cng bng ln ting sng. T bn H Giang, ton binh ca Triu Quc Lc b
tn cng, cng phi rt chy v vng Bo H. Cha thy c vin tr t ngoi vo. u
u cng co cp.
B ch huy v cc anh em hi hp, cui cng quyt nh khng ch i na, phi ti v
mt s cn b sang Vn Nam cu vin, xem c th trng mong g v nhng tay qun
phit Nhng ng thi, mt mc ch khng cng khai ra l tm hiu cc ng b
ca Vit Quc hi ngoi vn nht, t chc li lm ch ng sau ny v i tlm mt

con ng khc mong thot khi b tc.
Vi mt tm tnh phc tp, ti sa son ra i. Lc , cn hy vng phn no v tng lai
khu cn c nh ny, cng hy vng c t qun, t sng a v cm c mt thi gian,
c hi. Nhng vn chnh khng phi l binh vi sng, m ra ngo, cn c th gng
tm mt con ng hnh ng khc, gy ra mt cc din khc trong cng tc trng
tm phi l chng Php, ch khng phi l chng Vit minh. V ti ngh, nu mnh khng
chng qun xm lc, th khng sao li cun c qun chng, khng gy c th lc
mnh.
Cn phi tm ra mt ch trng thch hp vi nguyn vng v kh nng ca i a s
dn chng. Nhng, trong u c chng ti, tng lai vn cn m mt. y l mt con
ng cheo leo gia hai th lc mnh, rt mong manh.
Song vi lng bng bt ca tui tr, ngi ta thng khng suy ngh nhiu, thng dm
dn thn vo mo him. Ti ngh, nhiu lm l vi thng, mt nm, tnh hnh s c bin
i, lc hy tnh sau. Nu lc , ti on trc c l s phi phiu bt nc ngoi
hng my chc nm, th c l cn do d hn na.
Li ngh n nhng bc tin bi lu lc t ngi t u th k, c bao nhiu ngi
khng tr v vi qu hng. Mnh vn, nhiu khi cng ng cay, bt cng: nhng ngi
c tm huyt, c ti nng li thng chu y a nht, cn nhng k ti cm o gi,
tham danh v l li vn sng ng hong, hng th. Gi tr con ngi chnh l ch
bit dn thn, bit hy sinh, d c tht bi.
Hnh nh hiu thu tm l trn, khuyn khch chng ti, anh em lm mt ba tic
a tin. Thc n rt gin d nhng cng mn, v ng thi cng tht i my
gio quan ngi Nht ti trng Lc Qun. V ti ngh, my ngi Nht ny cng l lu
vong y v c lng gip mnh, nh h m cng vic hun luyn c kt qu tt p.
Mt ba cm khng thnh son, nhng chc chn l phong ph nht i vi h t khi gia
nhp hng ng Quc Dn ng. Anh V, mi anh em bn rn nng cc ru trng chc
blnh an ln ng. Cc s quan Nht cng t rt ho hng, ung rt hng. V lu lc,
sng cht khng bit lc no, v rt c th b ng minh bt, em ra x...
Gia ba tic, mt s quan - tn l Hng - gio v trng - t ng ng ra ma kim,
ri g chn ht mt bi tm bit bng ting Nht. Ting ht, chng ti khng nghe hiu,
nhng ging ht bi thng, t bit rn r ca ting Nht khin chng ti rung cm. Ch
c nhng ngi trong cnh gian trun, ly bit mi nghe thu c ging ht y. Ba ngi
Nht va ht theo dp g va rm rm nc mt. Trong thm tm, ti cng mong mun
cho h sm c tr v vi t quc, vi gia nh, sng c cuc i thng dn, qun
t nhng ngy ti li qua.
Th ri, mt bui sng cui thng 7 nm 1946, chng ti tt c tm ngi, ri b dinh
Cng s c Lo Cai, xung n u cu sang H Khu. Mt ci cu st khng di, trn
sng Nam Kh. ng u cu, nhn li giang sn, ni rng bt ngt, sng Hng cun
cun, dy ni Hong Lin sng sng xa xa. t nc rng mnh mang nh th, nhng
sao nay li khng mt ch dung thn yn lnh. Gt b nhng ngh bi quan, chia tay vi
cc anh em ra tin, chng ti bc thng qua cu, sang t H Khu.
y l ch m ti t chn u tin ln t Trung Hoa.
Cng l mt th trn nh nm trong mt thung lng, hai bn l ni rng, gia con sng
Nam Kh chy gp. Con ng st lch mnh gia ging sng v vch .
C giy gii thiu chng ti vo dinh c Bin (vin chc trn th) lm giy t nhp
cnh. Ri, do mt anh em ngy trc c lm vic trong qun i Trung Hoa dn ng,
chng ti men theo nn ng st, dc sng, tin ln, m u cho mt cuc hnh trnh
c bit gian nan nhng cng y th v: i b t H Khu ln Mng T, cch nhau 170
cy s.
n y chm dt qung i ngn ngi cha y hai thng ca ti chin khu ba...
Nhng l mt qung i khi rt ho hng, khi rt nn th, mt qung i y hy vng
v y tht vng. Khng ai ng c l t mt nh bo, mt bc s, thi cuc x y
ti nghim nhin ng vai mt ngi ch huy c vn ln v trong mt chin khu, ri li
dn mt cuc trng chinh n mc ch. Nhng nay li bt u mt cuc hnh trnh
gian trun v si ni khc, cuc hnh trnh ny s gn nh v tn.
V mc nhng li lm nghim trng trong cng cuc a ti tht bi, chng ti khng
khi thy bi ngi v hn. T lc tham gia cch mnh tm nm trc y vi tm lng
chn thnh, v t, khng tham vng, khng mng danh li, bao nhiu anh em nay mi
ngi mt s phn. Nhng chng ti khng c php bi quan. Hoi bo khng thay i
l i tm chn l, gng tm mt con ng hnh phc cho c dn tc, trong c chnh
mnh. Khng c g c th lay chuyn c nim ny, mc du thn vn mnh vn khng
ngng theo ri chng ti v s a ti nhng b bn khng ai ng ti.
Ci cu st Lo Cai, sng Hng, ni rng qu hng, dn dn mt ht tn chn tri,
khi ti tm dng bc, quay u li...
Tm bit, c hng!
----------------------- Ht-----------------------Ngun:http://isach.info/story.php?story=viet_nam_mot_the_ky_qua__nguyen_tuong_
bach&chapter=036
Gii Thiu Tc Gi
Bc s Nguyn Tng Bch (1916-2013)
FOUNTAIN VALLEY, California (NV) - C Nguyn Tng Bch, ngi con t ca gia nh
Nguyn Tng y ti nng v vn hc xut bn hai t bo Phong Ha v Ngy Nay
cng thnh lp T Lc Vn on t thp nin 1930 ca th k trc, va qua i ti bnh
vin Fountain Valley, Nam California, vo lc 2 gi 15 pht chiu ngy 11/5/2013, hng
th 97 tui. Tin t gia nh cho hay c mt v tui qu cao, thi gian gn y ngy cng
yu dn, v thanh thn ra i hm nay.
C Nguyn Tng Bch. (Hnh: Gia nh cung cp)
C Nguyn Tng Bch sinh nm 1916 ti huyn Cm Ging, tnh Hi Dng, t mt

gia nh gc lng Cm Ph, ph in Bn, tnh Qung Nam di ra sinh sng ti min
Bc t hai i trc. Tr ngi anh c Nguyn Tng Thy l cng chc khng dnh lu
n vn ngh v chnh tr, cc ngi em em cn li: Nguyn Tng Cm, Nht Linh Nguyn Tng Tam, T Ly, Hong o - Nguyn Tng Long, Nguyn Th Th, Thch
Lam - Nguyn Tng Ln, v ngi em t, Vin Sn - Nguyn Tng Bch, u l
nhng ngi tham d vo vn chng.
T thi tr, Nguyn Tng Bch vit bo, lm th, vit truyn ngn ng trn hai t
bo Phong Ha v Ngy Nay.
Tng theo hc trng Bi, trng Albert Saurraut, i hc Y Khoa H Ni, tt nghip
bc s nm 1944.
Nm 1939, c tham gia ng i Vit Dn Chnh cng Nguyn Tng Tam, Nguyn Gia
Tr, Khi Hng, Nguyn Tng Long, v.v... Nm 1942 Thch Lam qua i, Nguyn
Tng Bch ph trch nh xut bn i Nay.
Nm 1943 i Vit Dn Chnh hp nht vi Vit Nam Quc Dn ng.
Nm 1945 VNQD kt hp vi i Vit Quc Dn ng di danh ngha chung Quc
Dn ng.
Thng Ba nm 1945, sau khi Nht o chnh Php, c lm gim c t Ngy Nay b
mi vi s cng tc ca Khi Hng, Hong o, h ho c lp, dn ch.
Thng Nm nm 1945 Vit Minh cp chnh quyn, c cng vi Vit Nam Cch Mnh
ng Minh Hi, Vit Nam Quc Dn ng ra hot ng cng khai. ng gi chc y vin
trung ng, ph trch t Vit Nam chng i chnh sch ca ng Cng Sn, ri ph
trch cng tc tuyn truyn, cng tc t chc ng.

C sng lp Quc Gia Thanh Nin on, gi chc nhim on trng.
Thng Nm, 1946, tnh th cp bch c ln Tam Chin Khu (gm t Vnh Yn ti Lao
Kay), ph trch ch huy b cng vi V Hng Khanh. Thng Su, 1946, Vit Minh tng
cng v trang cng kch, Thng By phi rt ln Yn Bi, Lao Kay. Thng Tm, 1946
c sang Trung Quc hot ng ngoi vin v lin lc vi cc t chc ngi Vit hi
ngoi.
Cui nm 1946 c lp gia nh vi b Ha Bo Lin ti Cn Minh.
Nm 1947, c t Vn Nam sang Hng Kng. Quc Dn ng khng tn thnh gii php
Bo i vi nhng iu kin Php a ra v ch trng tip tc hot ng b mt.
Thng Tm, 1948, Hong o t nhin mt trn xe la t Hng Kng v Qung Chu.
Tnh th Trung Quc bin chuyn. Mt s anh em tr v quc ni. V khng mun tr v
khu Php, c cng mt s anh em li Trung Quc. T nm 1950 c hnh ngh bc s
ti Pht Sn, Qung ng, cho ti khi v hu.
Nm 1988 c di dn sang Hoa K, nh c ti Nam California.
hi ngoi c tip tc hot ng cho t do, dn ch v nhn quyn ti Vit Nam, gp
sc vo s on kt v t chc mt s phong tro lin minh v mt trn. C l mt
trong nhng sng lp vin, v sau gi chc c vn ca Mng Li Nhn Quyn Vit
Nam v l tc gi cun tiu thuyt Trn Sng Hng Cun Cun v tp hi k Vit Nam
Mt Th K Qua phn I (1998) v phn II (2001), 40 Nm Sng Trung Quc. C vit
nhiu bi bnh lun v bt k cho mt s bo hi ngoi, di bt hiu Vin Sn.
C Nguyn Tng Bch qua i, nh nh du l ngi cui cng ca mt thi i vn
hc rc r nht ca Vit Nam trong th k 20, v cng l thi i ca hot ng
chnh tr cch mng phc tp a Vit Nam vo nhiu ng r, m nh hng n ngy
nay vn cha chm dt.
(Ngun Ngi Vit)
Ngun: http://www.dutule.com/D_1-2_2-94_4-5246/bac-si-nguyen-tuong-bach-quadoi.html
Tng hp: Nam Phong

Ngy 11/8/4893 Gip Ng (4/9/2014)

Viet Nam Mot The Ky Qua

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Viet Nam Mot The Ky Qua

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Vit Nam, Mt Th K Qua

Nguyn Tng Bch

1 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch

THAY LI NI U - CUN 1: 1916-1946

2 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch

MY LI NG CNG BN C - CUN 1: 1916-1946

c. Ch c mt ngn c, mt cnh hoa, mt rng tre, mt chuyn tu, hay mt ln gi

5 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch

LI GII THIU CA NGUYN S T - CUN 1: 1916-1946

Thy Cm Tam Long Vinh Bch Th

9 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch

10 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch

Th gii ca ti khi mi l c chy i l cn nh nm gian rng ri di mt mt a b

12 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch

Hi , ti li c quen vi nhng th mi l m t ngi khc c bit, l mi ru

13 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch

CHNG 2 - T THNG LONG

14 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch

Chic tu Phi Phng gh vo bn Tn . Chng ti - m, ch ti v ti n mt lng

Nm sau, cun Ngi quay t ra i. Mt tp truyn ngn, vi nhiu ti khc nhau.

19 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch

20 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch

l Nh ht Ln- thc ra khng s lm, nhng di mt chng ti, l to kin trc p

CHNG 3 - GIA NH CHNG TI TRONG THI K SI NG

21 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch

Cng bi cng phu gng hc hnh.

Ngy khai trng, hc tr mi qua cng ln t tp sn trng, gia nhng gc bng v

CHNG 4 - TRI CM GING - PHONG HA

28 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch

Ngy , nh dnh dm c t vn ling, v cc anh ln gip mt phn, m ti gng

30 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch

Mc du lc c mt s bo, tp ch ra i, nhng ni chung, trnh cn thp v

v t Vn Hc tp ch ca anh em Dng B Trc. Nht Linh sau li vo dy trng

32 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch

33 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch

Ch em d lun bn bun lm giu

t xung r vo con ng gch, qua nh lng l ti. Cn nh nh nn th, np ng

vo hc, d tin hc ph hi cao. Mi thc dn ca trng ny tt s nng n, nhng

CHNG 6 - TO BO PHONG HA: ANH KHI HNG, MY HA

37 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch

Mt to nh hai tng, c sn rng bao bc. gia, bc ln thm, l phng tr s v nh

th mi thc, nhng qu lai cng, rm r, nh c o qu cao, vai bng, eo lng qu

ca Vit nam Quc Dn ng nm 1930 v nhng vn ng ca nng dn ti Ngh Tnh

Chnh ti cng khng hiu ti sao li thch lm th mi.

gn . Vn rt rng, nm trn sn i. T xa thy vng ng c mt vng. i trong

CHNG 8 - THM CHA C BC NINH - T L C VN ON

46 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch

Th L ngm ngh mt lt, ri nh nh ni:

Di y k li my iu kinh nghim trong lm bo, lm vn: Mun c vui v, khoan

ting bng Php vn Je suis quelquun ( ni ta l mt ngi c tn tui y) Phong Hoa

CHNG 9 - TRNG TRUNG HC ALBERT SARRAUT N

49 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch

50 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch

CHNG 10 - I SNG Y KHOA - ON TUYT.

Thnh thong, nu ai c v t xa hay bn gi ti thm, th mi ngi rt t gic b ra i,

53 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch

54 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch

CHNG 11 - TRNG THUC - TNH TH CHUYN NG

55 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch

56 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch

ngoi nc, t nm 1944, c mt tp hp cc anh em hi ngoi, vi s khi xng

CHNG 12 - NGY TT QU HNG - XEM MT.

57 Vit Nam, Mt Th K Qua - Nguyn Tng Bch