Trưӡng đҥi hӑc khoa hӑc tӵ nhiên

Khoa môi trưӡng




ӎҨ 
 ƯӠ


ӵ Ӌ 
 ҫ   ҧ
 NӜI DUNG TRÌNH BÀY
ß CÁC YӂU
TӔ SӬC KHӒE
MÔI TRƯӠNGÄ
1. GiӞI 
CÁC YӂU
TӔ VI LƯӦNG
THIӊU VÀ SӬC KHӒE





M. NHӲNG CHӬNG
BӊNHTIӄM ҬN
. CÁC
VÀ BƯӞC ĐÁNH
MÔI TRƯӠNG ĐӎA GIÁ RӪI RO
CHҨT ĐӐC HӐC
5. SӴ
PHÓNG
XҤ
aÄa Đӏnh nghĩa
Sӭc khӓe môi trưӡng là mӝt lĩnh vӵc
quan trӑng bӣi vì chúng ta hiӇu rõ đưӧc
mӕi liên quan mұt thiӃt giӳa môi trưӡng
cӫa chúng ta và nguyên nhân cӫa các loҥi
bӋnh sӁ giúp chúng ta đưa ra các kӃ hoҥch
đӇ cҧi thiӋn sӭc khӓe cӫa chúng ta theo
hưӟng tӕt hơnÄ
j
ï
 
    

Sӭc khӓe chúng ta đang ngày càng chӏu

nhiӅu yӃu tӕ tӯ môi trưӡng
 1.2 CÁC KHÍA CҤNH NGHIÊN CӬU CӪA SӬC KHӒE
MÔI TRƯӠNG

X 'ác đӏnh các loҥi bӋnh tӯ môi trưӡng và sӵ tác đӝng cӫa môi
trưӡng đӃn sӭc khӓeÄ
X iӇu mӝt sӕ các vҩn đӅ đӏa chҩt liên quan đӃn sӭc khӓe môi
trưӡngÄ
X
àm quen vӟi các khái niӋm liӅu ҧnh hưӣng và liӅu ӭc chӃ
nhӳng chҩt vӃt và chҩt đӝc môi trưӡngÄ
X ác tác đӝng cӫa các nguyên tӕ phóng xҥ đӃn sӭc khӓe con
ngưӡi và các biӋn pháp phòng tránhÄ
X Thҧo luұn vӅ khí radon trong nhà, trưӡng hӑc và trong các công
trình xây dӵng
X Vҩn đӅ khí radon trong nhà, trưӡng hӑc và trong các công trình
xây dӵng
X iӇu biӃt các bưӟc trong quá trình lây nhiӉm cӫa các nguyên tӕ
và đӅ ra các biӋn pháp quҧn lý cũng như phòng tránh
 2. CÁC YӂU TӔ SӬC KHӒE MÔI TRƯӠNG

 
ưӡ !Ӄ"#Ӆ ӕ$%&'ӭ"ҥ'ӳ "

'ҫ(")ưӡư*&Ӈ+,-&Ӈ+"ҥ&Ӈ
#"ӫ&Ӈ.

 %/"U "0Ӈ#"ұӳ,Ӄ
"ӭơ !ҧ")
'ҥ# #ҩӅ (")ưӡҧ
ưӣӃ*ӭ,ӓ1/".

  Ӄ"ӕ ҧưӣӃ"ӹ $Ӌ ưӡҳ!Ӌư $

± ]Ӄ"ӕ 2.
± ]Ӄ"ӕ 3-ұ
 ßÄa YӃu tӕ Văn óa o

 f Ä

 Tӹ lӋ ngưӡi mҳc bӋnh có liên quan phong tөc cӫa các đӏa
phương và mӭc đӝ công nghiӋp hóa

 ó sӵ khác nhau vӅ các căn bӋnh mҳc phҧi giӳa ngưӡi sӕng
ӣ thành thӏ và nông thôn

 =

Tӹ lӋ ung thư dҥ dày cao ӣ Nhұt Bҧn là hӑ ăn gҥo ӣ

dҥng bӝt có lүn mӝt sӕ chҩt gây ung thưÄ
 2.2 Nhân Tӕ Khí Hұ
oCimi  
Rӝt sӕ nhân tӕ khí hұu như nhiӋt đӝ, đӝ ҭm và lưӧng
mưa thì thUnh thoҧng cũng là nguyên nhân cӫa mӝt sӕ căn
bӋnhÄ ai căn bӋnh nәi trӝi có liên quan đӃn vҩn đӅ này
là bӋnh sán máng(schistosomiasis) và sӕt rét(malaria),
bênh tҧ(cholera) đưӧc tìm thҩy ӣ vùng nhiӋt đӟiÄ

°

Cá
h
 mҳ  h 
2.3 Mӝ Vài Nhân Tӕ Đ Chҩ Cӫ Sӭ Khӓe
Môi Tng

Sӵ phân bӕ ác chu Sӵ tұp trung

các nguyên trình sinh và phân tán
tӕ trong vӓ đӏa hóa cӫa các
trái đҩt nguyên tӕ do
các chu trình
tӵ nhiên và
nhân tҥo
 ãm

 


  m 


 ã ‰
ӕ 
ӕ    

 ã ‰
ӕ  ӫ
ӕ  ơ
 Ӈ  
S Phân Bӕ Cӫ Mӝ Sӕ Ng
n Tӕ Tng T
Nhin

Sӕ proton Nguyên tӕ % Trӑng lưӧng

8 Oxygen(O) 46Ä40
a4 Silicon(SI) ß8Äa
a luminum(l) 8Äß
ß6 Iron(Fe) Ä6
ß0 Calcium(Ca) 4Äa
aa Sodium(Na) ßÄ6
aß Ragnesium(Rg) ßÄ
a otassium(K) ßÄ0
S Phân Bӕ Cá Ng
n Tӕ T
ng Bình Tng
Cơ ThӇ
Nguyên Tӕ % trӑng lưӧng
Oxygen(O) 6Ä00
arbon() a8Ä00
ydrogen( ) a0Ä00
Nitrogen(N) Ä00
alcium(a) aÄ0
hoshorus() aÄ00
Sulfur(S) 0Äß
otassium(K) 0Äß0
Sodium(Na) 0Äa
ã

 


    
 
húng chӏu sӵ chi phӕi cӫa các chu trình sau:

 hu Trình Sinh Đӏa óa (Biological process)

 Sӵ hong óa Đá (Weathering)

 ãӵ "- $45$"
6

 Sӵ Bӗi Tө (
eaching)

 ãӵ $ҳ ӑ571'
*"
6
 Ch
Tình Sinh Đ Hó
oBigi  p ess
 hu trình sinh đӏa
hóa là sӵ di chuyӇn
các nguyên tӕ và
hӧp chҩt trong
thҥch quyӇn, thӫy
quyӇn, khí quyӇn,
sinh quyӇn qua các
dҥng tӗn tҥi khác
nhauÄ
 Thêm vào đó các
hoҥt đӝng tӵ nhiên
như núi lӫa cũng
đóng góp mӝt
lưӧng vұt chҩt hóa
hӑc vào môi trưӡng
tham gia vào chu
trình nàyÄ
 S Phng Hó Đá oeheing
à s há  hó hӑ à ұ   ұ iӋu đá à à quá ình h
u ng s hình hành đҩ. guӗn gӕ ұ iӋu  đҩ à đá gӕ
h à á mnh  nhӓ  đá đưӧ ұn huӇn bӣi á quá ình
ҳng đӑng bӣi s h  nưӟ  gió à băng.
 ã
  

± Bao gӗm các quá trình rӱa trôi, lҳng đӑng và tích lũy đã làm thay
đәi sӵ tұp trung cӫa các nguyên tӕ sau khi đưӧc giҧi phóngÄ
Trong quá trình rӱa trôi thì mӝt sӕ nguyên tӕ có thӇ di chuyӇn
vào nưӟc ngҫm, nӃu chúng có nӗng đӝ lӟn thì dӉ gây nguy hҥi
đӃn sӭc khӓe con ngưӡi và sinh vұtÄ
 ã 
   
± Sӵ tích lũy trong đҩt là sӵ tăng lên cӫa các vұt liӋu trong đҩtÄ
± =  Sӵ tích lũy anxicacbornat đưӧc tìm thҩy ӣ tҫng B cӫa
mӝt sӕ loҥi đҩt do sӵ rӱa trôi tӯ tҫng Ä
 ã 
  
± Sӵ lҳng đӑng cӫa các vұt liӋu trên trái đҩt đã dүn đӃn ß vҩn đӅ
quan trӑng trong môi trưӡng: Đҫu tiên là kim loҥi nһng là nguyên
nhân cӫa cҩu trúc sinh hӑc khi chúng đưӧc lҳng đӑng lҥi trong
sông hӗ và đҥi dươngÄ ai là sӵ thiӃu hөt cӫa mӝt sӕ nguyên tӕ
vӃt cҫn thiӃt cho sӵ sӕng xuҩt hiӋn ӣ mӝt sӕ vùng bӣi vì các
nguyên tӕ không có nguӗn gӕc tӯ sӵ lҳng đӑng các trҫm tíchÄ
 Ä Cá Y
Tӕ Vi Lng & Sӭ Khӓe

 húng rҩt cҫn thiӃt cho sӵ sӕng, con ngưӡi thiӃu chúng rҩt dӉ
bӏ mҳc bӋnh do không đӫ nӝi tiӃt tӕ hoһc sӭc đӅ kháng kémÄ
Tuy nhiên vӟi nӗng đӝ cao chúng có thӇ gây đӝcÄ Đӝc tính cӫa
chúng tùy thuӝc vào liӅu lưӧng và thӡi gian chӏu tác đôngÄ

 Rӝt sӕ nguyên tӕ vi lưӧng như:

± Fluorine
± Iodine
± Zinc
± Selenium
± Iron

m 

  
 
    

u ‰ ӭ u    ‰ 
ә ӭ    ҩ ӝ
3.2 Cá h Sӱ Dөng Cá Ng
n Tӕ Vi Lng Ӣ
Cn Ngi
ác hoҥt đӝng sӕng cӫa con ngưӡi đã thҧi ra
ngoài mӝt lưӧng lӟn chҩt vӃt mà không kiӇm soát
đưӧcÄ húng là nhӳng nhân tӕ tìm tàng gây nên các căn
bӋnh như ung thư,«

 =

ӝt vùng cӫa nưӟc Nhұt, nơi có khai thác mӓ

kӁm, catmi, chì, thì nhӳng ngưӡi dân sӕng xung quanh
khu vӵc đó đã gһp phҧi các vҩn đӅ vӅ xươngÄ
 M. NHӲNG CHӬNG BӊNH TIӄM ҬN VÀ
MÔI TRƯӠNG ĐӎA CHҨT
ThӇ chҩt đưӧc xem
là mӝt trҥng thái cӫa cơ
thӇ sinh vұt đưӧc điӅu
chUnh bӣi môi trưӡng nӝi
chҩt và ngoҥi chҩt cӫa nó
Ä

 ¢uan sát qua nhiӅu năm

cho thҩy tҥi nhiӅu khu
vӵc và đӏa phương mӭc
đӝ bӋnh tұt, chӭng bӋnh
có khác nhau như:
± BӋnh Tim(heart diseade
)
± Ung Thư (cancer)
 M.1 BӋnh Tim ohe ise e

Sӵ khác nhau vӅ tU
lӋ tӱ vong do bӋnh
h ng ngưӡi sӱ goài ra tӹ lӋ cao
tim thưӡng thҩy liên
dөng nưӟc mӅm thì cӫa ion sun at trong
quan nhiӅu đӃn
có tӹ lӋ mҳc bӋnh nưӟc uӕng cũng
thành phҫn hóa hӑc
tim cao h n ngưӡi liên quan đӃn sӵ gia
cӫa nưӟc uӕng, đһc
sӱ dөng nưӟc cӭng tăng cӫa bӋnh tim
biӋt là đӝ cӭng cӫa
nưӟc uӕngÄ
 M.2 Ung Th o n e


à mӝt trong nhӳng căn bӋnh nguy hiӇm nhҩt hiӋn nayÄ
 ăn bӋnh này liên quan đӃn sӵ có mһt nӗng đӝ cao cao cӫa
mӝt sӕ chҩt vӃt như: các kim loҥi nһng, chҩt phóng xҥ«
 ViӋc tìm hiӇu mӕi liên quan giӳa bӋnh tim và ung thư vӟi
môi trưӡng đӏa chҩt giúp ta có thӇ dӵ đoán đưӧc các vùng
đҩt có nguy cơ nhiӉm bӋnh cao va biӋn pháp phòng tránhÄ
ã
 
  ưӧ/8"ҥӳ,#ӵ
!ӏ "Ӄӕ"#ұ&ҧ Ӈ $ҥ$ӟ4ư "U $Ӌ 
ӫ
ӭ"ư #/.ӝ")$ұ4/8"ӟӳ
,#ӵҫӫ ӕ"#"U $Ӌ "ҩ'ӫ!Ӌ"ư #/.
ư #ұӕ$1&ӳӕ"#ӟ"ư #/$"ӵ"Ӄ
 j6 ||
 

|
 

ӝ"%ӭ#Ӆ *ӵ ӕ "ư 5һ!Ӌ"$"ư
7ҥ 76"ҥ'-(1#
ưӟ
)ҵ!Ӌ
"ư ")
,#ӵ$%&"ӟ" ӝ
ӫưӟ!ҳ"ӗ"ӯ ӝ"$
ҥ һ!Ӌ".ơưӟ
ӕ!ҳ"ӗ"ӯ  1#
ә 59:;<:==")Ӌ2
"ә6
 =  |
 
|
  
 %ӭӣ >$1*#&ӕ ӭ
ӕ$%Ӌ ӳ"ư 7ҥ 7#һ"-ӫҩ".
%ӭ ư),Ӄ"$ұ)ҵӳ,#ӵ
"U $Ӌ "ư 
"0")
ҩ"$ưӧ, 
ҩ"
ӳơ.3ӕ$ưӧҩ"ӳơ ưӧ"-!ҵ?,ӕ
$ưӧҩ"")
ҩ",(*,
›   
   
 

ҳ ) ҫ !Ӈ )'+ "U $Ӌ "ӱ #
 #0  "ư  *ӵ
ӝ" !Ӄ+ "ӡ Ӈ @ҧ ) 7 ҳ )ҩ" ,  . %
ӭ ")
 #A  
!Ӄ" ӝ" *ӵ $% Ӌ "ә ӧ' ӳ
 "ư #   "  B ( ")ưӡ "ӵ % ,- ұ+ ҩ"
+ "ӵ #ұ" # 
ҥ" ӝ *ҧ @ҩ" ( Ӌ'C
ӕ $%
& $ӟ ҩ" ӳ "U $Ӌ !Ӌ B  "ư # ӝ" "  B
( ")ưӡ $ $
ҥ ҩ". U $Ӌ 
ҩ" ӫ ӭ !Ӌ $ ,Ӄ"
ӧ' #ӟ ҩ" һ ӣ '- ( ,( ҥ ӫ , #ӵ. U $Ӌ
"ҩ' ҩ" $ #A , #ӵ '- (. Dưӧ ư )ơ Ӆ
ӣ '- ( $ " ә E ")
 : B "ӕ+ ҩ" ")ӣ %
Ӆ # ưӧ $ӑ & $ӟ' ӕ
5. S phóng xҥ o i ii
Sӵ phóng xҥ là sӵ phân hӫy cӫa hҥt nhân (nuclear
decay), nghĩa là quá trình thay đәi cӫa hҥt nhân khi chúng
phát ra các tia phóng xҥÄ ó ba loҥi tia phóng xҥ chӫ yӃu
Į, ȕ, ȖÄ
 Rӝt đһc tính quan trӑng cӫa các đӗng vӏ phóng xҥ là thӡi
gian bán rã cӫa chúng (T, chu kǤ bán rã) là thӡi gian mà
mӝt nӱa sӕ hҥt bӏ phân rã hӃtÄ Tҩt cҧ các đӗng vӏ phóng xҥ
đӅu có chu kì bán rãÄ
 Khi các đӗng vӏ phát ra các tia phóng xҥ, các tia này sӁ
thâm nhұp vào cơ thӇÄ húng đưӧc cơ thӇ hҩp thu và tích
tө dҫn trong cơ thӇÄ
 ác tia phóng xҥ nay mang năng lưӧng nên khi đi vào
trong cơ thӇ chúng sӁ phá hӫy mô, làm đӝt biӃn gen dүn
đӃn bӋnh ung thư
 v
 

adon mӝt kh phng xҥ tӵ nhiên không mu không mi không
vӏ, phân rã tӯ U- ßß tҥo ra U-ßß6, đưӧc ph t hiӋn vo năm a00Ä
 Tuy nӗng đӝ cӫa chung trong tӵ nhiên không cao, nhưng v radon
l chҩt kh nên cơ thӇ ht trӵc tiӃp qua phәi c nguy cơ bӏ bӋnh rҩt
caoÄ V n còn tăng cao hơn đӕi vӟi nhӳng ngưӡi hut thuӕcÄ
v
  è    
 

Trong nhiӅu năm gҫn đây

a40000 ngưӡi chӃt vì ung thư
phәiÄ út thuӕc là nguyên tӕ
quan trӑng cӫa ung thư phәi,
E ưӟc tính 7000 đӃn 0000
ngưӡi chӃt liên quan đӃn khí
radonÄ Và mӝt ưӟc tính khác tai
nҥn do điӅu này gҩp a0 lҫn các
hiӇm hӑa ô nhiӉm khác
Ä ác nguӗn xâm nhұp phóng xҥ chӫ yӃu
 v
      ! j 
 3- 7 Ӈ $% "ӯ ҩ" #   #
Ӆ #   'ҫ ,  ӫ
( .
 ưӟ ")
 һ" ҩ" "ҩ #
!% ")
.
   #ұ" $Ӌ @B 7ӵ+ ҷ ҥ ư (  ưӧ $ "ӯ  
ҩ" $Ӌ  ӗ ӕ ӭ ,- )7
.
v
vj"  }   #   j 
 '  ӏ ưӟ  #
ӫ ,- )7
# !ӏ" $ҥ.
 (  
  "Ӈ ưӧ ҧ "Ӌ !ҵ   ӳ
Ӆ ӱ *ә ӣ 
һ *ӱ 7ө &ҥ".
 ӳ 'ươ ' ' @ұ 7ӵ 'ҧ $ҳ' һ" Ӌ "ӕ
"( ơ.
3( & "B $  /+ "0 & ")ӑ 

ӳ ưӡ  ұ ưӧ "( "#Ӆ #ҩ Ӆ "0
" .
ӑ ưӡ һ' , ,2 ")
 #Ӌ  #Ӆ "0
")ҥ ,- )7
")
  ӫ ӑ+# ")
 Ӆ ")ưӡ
ӧ' ӑ 7ưӡ ư U / 8Ӆ ơ Ӄ " *ҧ ơ
$ *ӭ ,
ҿ ӫ ӑ.3  ӑ ưӡ 0 "ҩ ưӧ
"
 ҧ !ӭ ") # !Ӄ" )ҵ #ҩ Ӆ  "Ӈ ưӧ ҧ
"Ӌ+ӛ *ӧ    "Ӈ ưӧ ҧ !ӟ"
 6
ác Bưӟc Đánh Giá
ӫi
o Đӝc hҩt ӑc
 ұ 7ҥ "!Ӄ5F)771"G"
6ưӟ 
@  ӏ @1 $Ӌ "1
ӳ ҩ" $Ӌ һ !Ӌ"   'ҧ $
% B ӫ #ҩ Ӆ *ӭ ,ӓ1 ( ")ưӡ ,(.
"Ӈ  ӭ ӵ ӳ ҩ" B (Ӊ  
ưӡ
"ҧ !ӓ.
    $Ӆ 'ҧ ӭ57
*1<)1*'
*1**1**1"6
ө
- ӫ !ưӟ  $ ұ ) ӕ $% Ӌ ӳ $Ӆ $ưӧ ӫ
ҩ" ӝ # ӳ ҧ ưӣ !ҩ" $ӧ ӫ  Ӄ *ӭ ,ӓ1
( ")ưӡ. ӝ" #ҩ Ӆ $ $Ӆ 'ҧ ӭ ӣ ӭ "ҩ' ҩ"
"ưӡ ưӧ 
ҥ * "ӯ ӳ Ӈ !Ӄ" #Ӆ $Ӆ 'ҧ ӭ

ҩ".4  ӳ ӝ "ҧ
$ұ $% & Ӄ
ưӥ Ӌ 7Ӌ # #ҳ һ".ӕ A+#Ӌ    $Ӆ
'ҧ ӭ "ưӡ 7ӵ #
#Ӌ 'B "- "ӕ ,%   7ӳ
$Ӌ " ưӧ "ӯ ӳ & * " # 
$ưӡ.
    "0 ")ҥ51@'
*)1**1**1"6ҩ Ӆ ӫ #Ӌ
   "0 ")ҥ $ ưӟ $ưӧ "ӡ +"ҫ *ӕ @ҩ" Ӌ #
ưӡ ӝ ӫ ҩ" ӝ.

( "ҧ *ӵ )ӫ )
5)*,)"1)F"
6 ß D / " "ӵ
Ӌ  ө "% *

ө "% E"% 
 ưӧ ҧ ưӣ ӫ ҩ" ӝ "ӟ ( ")ưӡ

ө "% H@1 @I" ưӧ $ҥ   & ")0 @ҧ ) Ӈ )/" ) ! ӑ
ҧ 

   *ӵ )ӫ )
"1
")ҥ "  ӫ ҩ" ӝ ")
 (
")ưӡ 
'I' / " ' " ")Ӈ   ,Ӄ 
ҥ  ӝ
ҵ ҧ "Ӈ Ӄ ӭ "ҩ' ҩ"   )ӫ )
./ " %
,Ӄ" ӧ'    *ӵ )ӫ )
#ӟ $ұ" ' '+@ ӝ+- ")+,
"Ӄ+# ,ӻ "ұ" Ӈ ư )   ,Ӄ 
ҥ  ӝ.ҧ ,Ӄ 
ҥ
   *ӵ )ӫ )
# &ҧ $8 *ӵ )ӫ )
ӓ ӓ 'ҧ  ӝ" Ӆ
"ҧ #ӳ ҳ ")
 #Ӌ      "( "Ӌ .
 ÿ$
è
 ӕ ӝ  "2 "ӱ #
 #   $
ҥ !Ӌ "ӯ ӝ" *ӕ #A  "Ӈ
$ 7
  % B ( ")ưӡ.  ӏ *ӵ  'ӕ !ӣ Ӄ
"ӕ ,- ұ # #2 + ")
 
ҥ" ӝ *ӕ ӫ 
 ưӡ 
"ҧ ) 
 ( ")ưӡ Ӆ ӧ' ҩ" B  ҥ # #ӟ
ӳ 
ҥ" ӝ ӫ ӑ "0 #Ӌ 7Ӊ ҳ   ӭ !Ӌ "ӯ (
")ưӡ *ӕ. 0 #ұ+ #Ӌ % #    ӳ "  ӝ
ӫ ( ")ưӡ Ӄ *ӭ ,ӓ1 
 ưӡ $ ӝ" Ӆ & ")ӑ.
 Ӆ   ưӧ Ӆ  ,
 ӑ & "B # % ӭ
# ư ) Ӄ ươ ")0    . )
     )ӫ )

ӫ #Ӌ ҧ &Ӄ" ӳ  ơ ҧ ưӣ Ӄ *ӭ ,ӓ1 (
")ưӡ ӗ : !ưӟ J " Ӌ+    B ")ҧ $ӡ   ӕ $%
Ӌ+    Ӌ ")ҥ+ ұ 7ҥ )ӫ )
.    )ӫ )
$
!ưӟ ҫ "% ҫ "Ӄ" ӫ #Ӌ &ҧ $- )ӫ )
. Ӌ ' " ")Ӈ
  ,Ӄ 
ҥ  ӝ Ӈ ҧ !ӟ"   #ҩ Ӆ *ӭ ,ӓ1 !ҳ"
ӗ "ӯ   ҩ" ӝ ")
 ( ")ưӡ.
ҧm ơn thҫy và các bҥn