Caùc Daïng Toaùn Lieân Quan Ñeán Khaûo Saùt Haøm Soá # Traàn Vaên Rung

DAÏNG TOAÙN THÖÔØNG GAËP LIEÂN QUAN ÑEÁN KHAÛO SAÙT CAÙC HAØM SOÁ
ax 2 + bx + c ax + b
HÖÕU TYÛ : y = (a.a' ≠ 0) VAØ y = (c ≠ 0)
a'x + b' cx + d

1/ Daïng 1: Tìm caùc ñieåm thuoäc ñoà thò coù toaï ñoä laø caùc soá nguyeân
Ví duï 1:
x2 − 3
Cho haøm soá y = coù ñoà thò (H). Tìm caùc ñieåm treân (H) coù toaï ñoä laø caùc soá nguyeân.
x−1
Giaûi :
x2 − 3 2
Böôùc 1: phaân tích y = = x+1−
x−1 x−1
Böôùc 2: (x;y) ∈(H) vôùi x, y ∈ Z
⎡x − 1 = 2 ⎡x = 3
⎢ x − 1 = −2 ⎢ x = −1
2
⇒ ∈ Z ⇒ x – 1 laø öôùc soá cuûa 2 ⇒⎢ ⇒⎢
x−1 ⎢x − 1 = 1 ⎢x = 2
⎢ ⎢
⎣ x − 1 = −1 ⎣x = 0
Vaäy treân (H) coù 4 ñieåm coù toaï ñoä laø caùc soá nguyeân: (3;3), (–1;1), (2;1), (0;3).
)Chuù yù:
ÔÛ ñaây chuùng ta chæ ñeà caäp ñeán moät lôùp caùc haøm soá sao cho khi phaân tích ôû böôùc 1 coù daïng
γ γ
y = αx + β + vaø y = α + trong ñoù α , β , γ laø caùc soá nguyeân.
a'x + b' cx + d
Daïng 2 : Caùc baøi toaùn lieân quan ñeán khoaûng caùch
Trong daïng naøy ta xeùt 2 daïng toaùn: Chöùng minh tích caùc khoaûng caùch töø moät ñieåm baát kì
treân ñoà thò haøm soá ñeán 2 tieäm caän laø moät haèng soá vaø tìm ñieåm treân ñoà thò haøm soá sao cho coù
toång khoaûng caùch töø ñoù ñeán 2 tieäm caän nhoû nhaát.
3x 2 + 2x + 1
Ví duï 2 : Cho haøm soá y = coù ñoà thò (H).
x+1
a) Chöùng minh raèng tích caùc khoaûng caùch töø moät ñieåm baát kyø thuoäc (H) ñeán 2
tieäm caän laø moät haèng soá.
b) Tìm ñieåm thuoäc (H) sao cho toång caùc khoaûng caùch töø ñieåm ñoù ñeán 2 tieäm
caän nhoû nhaát.
Giaûi :
a)
Böôùc 1: Xaùc ñònh phöông trình caùc ñöôøng tieäm caän.
Tieäm caän ñöùng ( Δ 1 ): x + 1 = 0 ; tieäm caän xieân ( Δ 2 ): y = 3x – 1
2
Böôùc 2: M(x0;y0) ∈(H) (x0 ≠ –1) ⇒ y = 3x 0 − 1 +
x0 + 1
d1 = d(M0, Δ 1 ) = x 0 + 1

2
3x 0 − 3x 0 + 1 − −1
3x 0 − y 0 − 1 x0 + 1 2
d2 = d ( M0 , Δ2 ) = = =
10 10 10 x 0 + 1

Dang toan khao sat http://www.ebook.edu.vn Trang 1

Caùc Daïng Toaùn Lieân Quan Ñeán Khaûo Saùt Haøm Soá # Traàn Vaên Rung

2
⇒ d 1 .d 2 = : const
10
b)
Böôùc 1: töông töï Böôùc 1 trong caâu a)
Böôùc 2: töông töï caâu a) ta coù
2 2
d1 + d 2 = x 0 + 1 + ≥24 (aùp duïng bñt Cauchy cho 2 soá)
10 x 0 + 1 10
2 2
Daáu “=” xaûy ra ⇔ x 0 + 1 = ⇔ x 0 = −1 ±
10 x 0 + 1 4
10
⎛ 2 3 2 4 ⎞
Vaäy treân (H) coù 2 ñieåm thoaû ñeà baøi laø ⎜ −1 ± ; − 4 ± ± 40 ⎟⎟
⎜ 4
10 4
10
⎝ ⎠
Ví duï 3 :
x+2
Cho haøm soá y = coù ñoà thò (H). Chöùng minh raèng tích khoaûng caùch töø moät
3x − 2
ñieåm baát kì thuoäc (H) ñeán 2 tieäm caän cuûa (H) laø moät haèng soá.
8
Ñaùp soá : d 1 .d 2 =
9
Daïng 3 : Caùc baøi toaùn lieân quan ñeán tieáp tuyeán
Trong daïng naøy ta xeùt 3 daïng toaùn thoâng qua 2 ví duï sau.
1
Ví duï 4 : Cho haøm soá y = x − coù ñoà thò (H). Chöùng minh raèng treân (H) coù voâ soá caëp
x+1
ñieåm maø tieáp tuyeán taïi caùc ñieåm ñoù song song vôùi nhau.
Giaûi :
Böôùc 1: Xaùc ñònh toaï ñoä giao ñieåm 2 tieäm caän I(–1;–1).
Böôùc 2: Laáy M(x;y) ∈(H) x ≠ –1, goïi M’ laø ñieåm ñoái xöùng vôùi M qua I ⇒ M’(–2–x;–2–y).
Khi ñoù ta coù :
1 1
f '(x M ) = 1 + =1+ = f '(x M' )
( x + 1) ( −2 − x + 1 )
2 2

Suy ra tieáp tuyeán cuûa (H) taïi M vaø M’ song song vôùi nhau.
Ta suy ra treân (H) coù voâ soá caëp ñieåm nhö vaäy.
x+3
Ví duï 5 : Cho haøm soá y = coù ñoà thò (H). Tieáp tuyeán cuûa (H) taïi ñieåm M baát kyø caét 2
x+1
tieäm caän cuûa (H) taïi P, Q.
a) Chöùng minh M laø trung ñieåm cuûa PQ.
b) Goïi I laø giao ñieåm 2 tieäm caän. Chöùng minh ΔIPQ coù dieän tích khoâng ñoåi.
Giaûi :
a)
x+3 2
Böôùc 1: Phaân tích y = =1+
x+1 x+1
Böôùc 2: Phöông trình caùc ñöôøng tieäm caän ( Δ 1):x + 1 = 0; ( Δ 2):y – 1 = 0
2
Böôùc 3: M(x0;y0) ∈(H) ⇒ y 0 = 1 + (x0 ≠ –1)
x0 + 1

Dang toan khao sat http://www.ebook.edu.vn Trang 2

Caùc Daïng Toaùn Lieân Quan Ñeán Khaûo Saùt Haøm Soá # Traàn Vaên Rung

−2 2
Phöông trình tieáp tuyeán cuûa (H) taïi M: (d): y = ( x − x0 ) + 1 +
( x 0 + 1) x0 + 1
2

Goïi P = d I Δ 1 ⇒ xP = –1
Q = d I Δ 2 ⇒ xQ = 2x0 + 1 (giaûi phöông trình hñgñ cuûa d vaø Δ 2 )
⇒ xP + xQ = 2x0 = 2xM . Do P, Q, M thaúng haøng (cuøng thuoäc d) neân ta keát luaän M laø trung
ñieåm cuûa PQ.
b)
1
Goïi giao ñieåm 2 tieäm caän laø I ⇒ I(–1;1). Ta coù S ΔIPQ = IP.IQ
2
x02 + 6x0 + 5 4
IP = y P − y I = −1 = IQ = xQ − xI = 2x 0 + 1 + 1 = 2 x0 + 1
( x 0 + 1) x0 + 1
2

⇒ S ΔIPQ = 4 : const.
x2 − x − 2
Ví duï 6 : Cho haøm soá y = coù ñoà thò (H). Tieáp tuyeán cuûa (H) taïi ñieåm M baát kyø
x+2
caét 2 tieäm caän cuûa (H) taïi P, Q.
a) Chöùng minh M laø trung ñieåm cuûa PQ.
b) Goïi I laø giao ñieåm 2 tieäm caän. Chöùng minh ΔIPQ coù dieän tích khoâng ñoåi.
Giaûi :
a) Töông töï caâu a) trong ví duï 5
b) Ta coù I(–2;–5) laø giao ñieåm cuûa 2 tieäm caän ( Δ 1 ):x + 2 = 0 ; ( Δ 2 ): y = x – 3
Goïi P, Q laàn löôït laø giao ñieåm cuûa tieáp tuyeán cuûa (H) taïi M vôùi tieäm caän ñöùng vaø tieäm caän
1
xieân. Ta coù S ΔIPQ = IP.QK
2
−5x 02 − 12x 0 − 4 8
Trong ñoù IP = y P − y I = +5 =
( x0 + 2 ) x0 + 2
2

QK = d(Q, Δ 1 ) = xQ − x I = 2 x0 + 2 (K laø hình chieáu vuoâng goùc cuûa

Q treân Δ 1)
⇒ S Δ IPQ = 8 : const
Daïng 4 : Caùc baøi toaùn veà giao ñieåm cuûa (H) vôùi ñöôøng thaúng
x 2 − 3x
Ví duï 7 : Cho haøm soá y = coù ñoà thò (H) vaø ñöôøng thaúng (d) : y = –x + m.
x−1
a) Chöùng toû (d) luoân caét (H) taïi 2 ñieåm phaân bieät M, N. Giaû söû (d) caét 2 tieäm caän cuûa
(H) taïi P, Q. Chöùng minh MN vaø PQ coù cuøng trung ñieåm.
b) Tìm m ñeå ñoaïn MN ngaén nhaát.
Giaûi :
a)
Böôùc 1: Xeùt phöông trình hñgñ cuûa (d) vaø (H):
x 2 − 3x
= −x + m ( x ≠ 1) (1)
x−1
⎧⎪g ( x ) = 2x 2 − ( 4 + m ) x + m = 0 (2)
⇔⎨
⎪⎩ x ≠ 1
Ta coù 2.g(1) = – 4 < 0 ⇒ (1) luoân coù 2 nghieäm phaân bieät khaùc 1
Dang toan khao sat http://www.ebook.edu.vn Trang 3
Caùc Daïng Toaùn Lieân Quan Ñeán Khaûo Saùt Haøm Soá # Traàn Vaên Rung

⇒ (d) luoân caét (H) taïi 2 ñieåm phaân bieät M, N vôùi xM, xN laø nghieäm cuûa phöông trình (2)
m+4
⇒ xM + x N = (theo ñònh lyù Viet)
2
Böôùc 2: Phöông trình caùc ñöôøng tieäm caän ( Δ 1 ):x = 1; ( Δ 2 ): y = x – 2
Goïi P = d I Δ 1 ⇒ xP = 1
m+2
Q = d I Δ 2 ⇒ xQ = (giaûi phöông trình hñgñ cuûa d vaø Δ 2 )
2
m+4
⇒ x P + xQ = = xM + x N , maø M, N, P, Q thaúng haøng (cuøng thuoäc ñöôøng thaúng d)
2
⇒ MN vaø PQ coù cuøng trung ñieåm.
b)
Böôùc 1: Ta coù yM – yN = – (xM – xN) (M, N thuoäc (d): y = – x + m )

Böôùc 2: MN2 = 2(xM – xN)2 = 2((xM + xN)2 – 4xMxN) =

2
(
1 2
m + 16 ≥ 8 )
MN ngaén nhaát ⇔ m = 0
ax 2 + bx + c
Daïng 5 : Tìm Tham Soá Ñeå Haøm Soá y = ( a.a' ≠ 0 ) Coù Hai Cöïc Trò Coù Giaù
a'x + b'
Trò Traùi Daáu :
Daïng toaùn naøy thöôøng chæ coù trong 2 loaïi haøm soá maø hoïc sinh ñöôïc hoïc trong chöông
trình laø haøm soá baäc 3 vaø haøm phaân thöùc treân. Caùch giaûi coù theå duøng chung cho caû hai loaïi
haøm soá theo 2 böôùc sau:
- Böôùc 1: Ñieàu kieän ñeå y’=0 coù 2 nghieäm phaân bieät x1 vaø x2.
- Böôùc 2: Ñieàu kieän ñeå y1.y2 < 0.
Tuy nhieân döïa vaøo ñaëc tröng cuûa ñoà thò haøm phaân thöùc treân ta coù theå ñöa ra caùch giaûi
ñôn giaûn hôn nhö sau:
ax 2 + bx + c
Haøm soá y = ( a.a' ≠ 0 ) coù hai cöïc trò coù giaù trò traùi daáu khi vaø chæ khi
a'x + b'
phöông trình ax2 + bx + c = 0 voâ nghieäm.
Cô sôû cuûa phöông phaùp naøy nhö sau:
+ Khi ñoà thò haøm soá khoâng coù ñieåm cöïc trò thì ñoà thò haøm soá luoân caét truïc Ox taïi hai
ñieåm phaân bieät (hai nhaùnh).
+ Ngöôïc laïi khi ñoà thò coù hai cöïc trò thì ñoà thò coù theå coù giao ñieåm vôùi Ox hoaëc khoâng.
Trong tröôøng hôïp khoâng coù giao ñieåm thì hai ñieåm cöïc trò cuûa ñoà thò naèm ôû 2 phía truïc Ox
⇒ giaù trò cöïc trò traùi daáu.
Ví duï 8 :
x 2 + mx − 2m − 3
Cho haøm soá y = (m laø tham soá). Tìm m ñeå haøm soá coù 2 cöïc trò coù
x+2
giaù trò traùi daáu.
Giaûi :
Haøm soá coù 2 cöïc trò coù giaù trò traùi daáu khi vaø chæ khi phöông trình: x2 + mx – 2m – 3 = 0
voâ nghieäm ⇔ –6 < m < –2
Ta cuõng tìm ñöôïc keát quaû treân khi giaûi baèng phöông phaùp goàm 2 böôùc neâu ôû treân.

Dang toan khao sat http://www.ebook.edu.vn Trang 4