Chng I

TM L HC X HI L MT KHOA HC

I. I TNG V NHIM V CA TM L HC X HI
1. Hin tng tm l x hi v tm l hc x hi
Khoa hc no cng bt u bng nhng s kin m ta c th quan st c.
V vy khi nghin cu tm l hc x hi (TLHXH) ta phi nghin cu v nhng
hin tng tm l x hi ca mt dn tc. Khi mun din t mt nt tm l c
trng no ca mt dn tc, ngi ta thng nhn cch ha dn tc y nh
mt con ngi. Chng ta ni: Ngi c kiu hnh, ngi M thc dng, ngi
Nht nhn ni, ngi Nga bc trc.v.v... Tt nhin khng phi l mt cch ni
cht ch v mt khoa hc. Bi v mt dn tc khng phi l mt con ngi, mi
ngi khng phi l mt in hnh cho tnh cch ca dn tc h. Ta dng phng
thc nhn cch ho khng nh s quan st tinh t nhn ra nt c trng c
tht trong tnh cch ca mt dn tc.
Trong cuc sng x hi, cc thnh vin trong nhm x hi lun quan h tc
ng qua li vi nhau thc hin nhng hot ng chung to iu kin cho s
tn ti v pht trin ca cc nhm. Trong mi trng x hi chung , h thng
c phn ng tm l ging nhau, p ng tc ng ca hon cnh sng.
Hin tng tm l x hi l s biu hin tm l thng nht ca cc thnh
vin trong mt nhm x hi no trc nhng tc ng ca hon cnh sng. N
nh hng, iu khin, iu chnh s hot ng cng nhau ca cc thnh vin
trong nhm x hi.
Nhng hin tng tm l x hi lc u ch biu hin mt vi ngi,
nhng qua mi quan h tc ng qua li gia cc thnh vin trong hot ng cng
nhau, nn t tm trng c nhn s dn dn ly lan thnh tm trng chung c nhm.
Chng hn nh cc em hc sinh lp 12 biu hin lo lng i vi k thi tt nghip
v la chn ngnh ngh trong tng lai, hn hn lm b con nng dn lo mt ma
... Trong cuc sng x hi thng ny sinh v tn ti nhiu loi hin tng tm l
x hi khc nhau nh: Tnh thng yu ca mi ngi i vi nhng ngi ngho
kh, tn tt khng ni nng ta, lng tin ca qun chng i vi s lnh o ca
ng trong s nghip xy dng x hi mi. Cc hin tng tm l x hi lun vn
ng theo quy lut tm l chung ca mi nhm x hi nht nh trong mt giai
on lch s no . Tm l x hi ny sinh do s hot ng v lao ng ca con
ngi c tnh cht x hi. Trong i sng con ngi phi quan h v hp tc vi
nhau mi sng v hot ng c. Quan h y l quan h con ngi, l quan h
tm l, l nh hng tm l qua li vi nhau, t ny sinh tm l chung ca
nhm ngi. S ny sinh v tn ti cc hin tng tm l x hi tr thnh ngun
gc ng lc thc y s ra i ca mt chuyn ngnh khoa hc tm l mi -
l Tm l hc x hi.

TLHXH l mt khoa hc nghin cu nhng vn nm trong bn cht ca

cc hin tng tm l x hi.
2. i tng, nhim v ca TLHXH
2.1. i tng ca tm l hc x hi
Mun xc nh i tng ca mt khoa hc cn xem xt khch th m n
nghin cu vch ra bn cht ca khch th y. Vn ny tng nh n gin,
song vic xc nh i tng nghin cu l mt vn phc tp v kh khn nht.
lun tn ti nhng quan im khc nhau gia cc nh tm l hc v cc
trng phi tm l hc.
C quan im cho rng i tng nghin cu ca TLHXH l nghin cu
cc hin tng tm l x hi c hnh thnh v pht trin trong cc nhm x hi.
Tuy nhin cc hin tng tm l x hi hnh thnh v pht trin nhiu loi, nhiu
dng. TLHXH nghin cu nhng hin tng tm l x hi chung nht, c tc dng
iu chnh hnh vi ca ton b cc c nhn tham gia hot ng tch cc v mc
ch hot ng ca nhm x hi.
Quan im khc li cho rng i tng nghin cu ca TLHXH l nghin
cu nhng hin tng tm l ca khi ngi ng o, ca tp th, ca cng
ng...
Xt v ngun gc th tt c cc hin tng tm l u c tnh cht x hi,
m tm l ca c nhn l hin tng do x hi quy nh. Thc t cho thy khng
c c nhn th khng c nhm, tp th v ngc li khng c c nhn no li sng
bn ngoi nhm tp th. Trong hot ng v giao tip tm l c nhn nh hng
ti tm l ca nhm, tp th v ngc li tm l ca nhm, tp th li nh hng
ti tm l ca c nhn.
Nh th T Hu c vit: Mt ngi u phi nhn gian.
Sng chng ch m la tn m thi
Tm li: TLHXH nghin cu nhng nt c trng trong tm l ca cc
nhm x hi, cc quy lut hnh thnh v pht trin cc hin tng tm l x hi
nh: nhu cu v li ch ca tp th, tnh cm ca cng ng, ch qun chng, tm
trng x hi, tnh cch dn tc, bu khng kh tm l trong cc nhm x hi.
2.2. Nhim v ca TLHXH
2.2.1. Nhim v nghin cu l lun
H thng ha cc vn l lun, xc nh cc khi nim, cc phm tr c
bn tin ti xy dng cun sch gio khoa hon chnh v Tm l hc x hi
Nghin cu cc quy lut hnh thnh cc hin tng tm l x hi.
K tha cc thnh tu nghin cu ca tm l hc nc ngoi v trn c s
nghin cu thc tin nc ta xy dng mt h thng cc phng php nghin cu
ring cho tm l hc x hi.
2.2.2. Nhim v nghin cu ng dng
Nghin cu tm l dn tc v bin i ca n trong tng giai on lch s.

Nghin cu cc kha cnh ca cng tc qun l x hi: T cng tc t chc

cn b n ng li, ch trng chnh sch, h thng php lut... n nhng yu
t tm l c trng ca ngi qun l lnh o.
Nghin cu tm l trong lnh vc sn xut, kinh doanh. Cc kha cnh tm
l trong quan h gia cung v cu, gia ngi bn v ngi mua, vn nng cao
nng sut lao ng, ci tin mu m hng ha...
Nghin cu cc vn ti phm, cc t nn x hi, vn nhim mi
trngQua xc nh u l nguyn nhn thuc v c nhn, u l nguyn
nhn thuc v pha qun l x hi (trc ht v ch yu l cc nguyn nhn tm
l) a ra hng gii quyt thch hp.
Ngoi ra, vn gia nh hin nay c ton th gii quan tm, cc kha
cnh tm l trong bu khng kh tm l gia nh, truyn thng, np sng vn ha
trong gia nh ang l nhng thc tin i hi tm l hc x hi nghin cu.
3. Mi quan h gia tm l hc x hi v h t tng x hi
Tm l hc x hi v h t tng x hi l hai hnh thi ca thc x hi
nn gia chng c ci chung v c ci ring. TLHXH v h t tng x hi u
phn nh thc ti x hi. Nhng h t tng x hi c hnh thnh mt cch t
gic do mt nhm ngi (cc nh t tng) trong x hi xy dng nn. N mang
tnh giai cp r rt v lun thay i theo tng hnh thi kinh t x hi. Cn hin
tng tm l x hi c hnh thnh bng con ng t pht hoc t gic trong
cuc sng x hi. N va mang tnh giai cp va mang yu t khng c tnh giai
cp. N va mang tnh c ng linh hot nhng va mang tnh bo th tr tr.
Gia tm l hc x hi v h t tng x hi c mi quan h tc ng qua li vi
nhau, TLHXH c nh hng trc tip hoc gin tip n s hnh thnh pht trin
ca h t tng x hi. ng thi, n l phng tin biu hin ca nhau trong hot
ng x hi. V vy, khi nghin cu hin tng tm l x hi th phi tnh n nh
hng ca h t tng ang thng tr trong x hi ng thi v nh hng ca
n i vi tr tu, tnh cm v ch ca qun chng.
II. S LC LCH S HNH THNH TM L HC X HI
Lch s ca TLHXH lin h cht ch vi lch s ca Tm l hc v Trit
hc, n c th chia lm 3 thi k:
1. Thi k tch ly tri thc TLHXH trong lnh vc trit hc (Th k V tcn
n gia th k XIX)
Khi ni v quan im ca cc nh trit hc Hy lp c i c nh hng ti
s ra i ca Tm l hc x hi, chng ta ch nhiu hn n quan im v x
hi v con ngi ca Platon v Aristote.
- Platon (427 - 374 tcn) trong cc lun thuyt v o c x hi v trong
phc tho v mt x hi l tng rt ch n cc quan h lin nhn cch. ng
cng ch ra s nh hng ca cc c nhn n s n nh ca nh nc. Trong cc

tc phm ca mnh, Platon quan tm n cc kiu loi nhn cch x hi. Theo
ng, trong x hi c ba kiu nhn cch c bn:
* Nhng ngi lun c gng lm va lng ngi khc (ngi hng ti xc
cm).
* Nhng ngi say sa theo ui quyn lc v s ni danh (ngi hng n
quyn lc).
* Nhng ngi lun c kht khao hiu bit (ngi hng n tri thc).
Ba kiu nhn cch trn phn nh ba yu t tm l ca con ngi: tnh cm,
ch v tr tu.
- Aristote ( 354 - 322 tcn) l mt ngi m ng v i ca khoa hc x
hi, ng nh gi cao yu t tnh cm. Theo ng c ba ng lc ca s lin kt con
ngi: tnh bn, s thch v ng nht. Trong tnh bn l ng c ca a s cc
nhm x hi. Aristote nh gi cao vai tr ca cc nhm x hi i vi con ngi.
ng cho rng, con ngi cn phi sng trong cc nhm x hi nh gia nh v nh
nc. Nhm x hi c bn nht i vi con ngi l gia nh. Quan im ny ca
ng vn cn rt ph hp vi x hi hin i ngy nay.
C th ni, mc d cc quan im ca cc nh trit hc Hy Lp cn kh xa
vi cc tri thc ca Tm l hc x hi hin i, nhng cc t tng ny c nh
hng khng nh n cc t tng ni chung v Tm l hc x hi ni ring
chu u sau ny
- Cng thi k ny c Hraclite, ng cho rng c th phn chia con ngi
thnh hai loi:
* Loi ngi bit hnh ng trn c s ca ngn ng v tr tu, bit iu
khin nhng nhu cu, c mun bn thn.
* Loi ngi ph thuc vo cc nhu cu i hi ca bn thn. Theo ng
loi ny chng khc my so vi cc sinh vt khc.
- Sau ny c Rutx, Hghen ... nhng t tng TLHXH c c trong trit
hc duy tm ln trit hc duy vt... Chng khng tch ri nhng hin tng tm l
c bn nht. V th phn bit u l kha cnh TLHXH thun ty l iu kh
khn trong thi k ny.
2. Thi k tm l hc m t (Gia th k XIX n u th k XX ).
Vo th k XIX c s phn chia cc hin tng tm l x hi: nhm, tp
th, m ng, s bt chc, s m th... ngi ta bt u tm kim phng thc
v cch tip cn cho vic nghin cu chng. Tuy nhin ch dng li mc so
snh nhng yu t, nhng s kin khc nhau m thi. Do vy m tm l hc x
hi giai on ny gi l TLH m t
Nm 1859 Steintal v Lacharute xut bn tp ch TLH dn tc v ngn
ng hc bng ting c. Cc ng l nhng ngi sng lp ra TLH dn tc.
W. Wundt (1832 - 1920) ngi c xem l sng lp ra tm l hc hin
i. Nm 1879, ng thnh lp phng thc nghim tm l hc u tin ti Lai xch
(c). y l s kin ht sc quan trng v c ngha i vi khoa hc tm l.

Vi s kin ny, tm l hc khng ch l mt khoa hc nghin cu c bn m cn

l mt khoa hc thc nghim. Nm 1900 Wundt xut bn tp u tin trong b
10 tp v TLH dn tc, trong ng s dng nhng phng php nghin cu
sn phm vn ha nh: ngn ng, ngh thut, thn thoi, phong tc,....Theo ng,
tm l hc x hi l mt phn ngnh cn thit ca tm l hc. ng cho rng,
khng th nghin cu con ngi nh mt c nhn n l, bit lp, m cn phi
nghin cu con ngi trong nhng mi quan h ca con ngi.
Cc ng chung mt im l TLH ng chm ti cc hin tng c bit bt
r trong thc dn tc ch khng phi trong thc c nhn. u th k XX cc
thuyt hnh vi, phn tm ra i, song chng ch dng li mc m t.
3. Thi k TLHXH vi t cch l khoa hc thc nghim (u TK XX
n nay)
Sau chin tranh th gii ln th nht, cng lnh do Mit a ra chu u v
Olpooc a ra M yu cu phi bin TLHXH thnh mt khoa hc thc nghim
nhanh chng c tn thng v pht trin M.
Trong giai on ny TLHXH da trn t tng ca cc thuyt TLH hnh vi,
TLH cu trc, TLH phn tm. c bit l thuyt hnh vi n ph hp vi vic xy
dng mt ngnh thc nghim. Nhm nh l i tng nghin cu ch yu.
TLHXH tr thnh mt khoa hc c lp c nh du bng s kin cun
sch gio khoa u tin v tm l hc x hi c xut bn vo nm 1908. l
cun Tm l hc x hi ca tc gi Edward A. Ross. Cun sch ca ng da trn
c s kt hp hai khoa hc: tm l hc v x hi hc. Ni dung chnh c cp
trong cun sch ny s bt chc c hnh thnh, pht trin v thc hin nh th
no. ng s dng hin tng bt chc gii thch s thay i t tng, thi
quen v quan im gia cc thnh vin trong cc nhm x hi.
Mt s kin quan trng na gp phn lm cho TLHXH tr thnh mt khoa
hc c lp, l s ra i cun sch c tn Nhp mn tm l hc x hi ca Mc
Daugal. Trong cun sch ny Mc Daugal l gii s ging nhau v hnh vi gia
c nhn trong nhm x hi thng qua s bt chc.
Vi hai cun sch gio khoa u tin nh du mt du son quan trng
trong lch s pht trin tm l hc x hi, ngnh khoa hc ny tr thnh mt khoa
hc c lp. T n nay TLHXH i c mt chng ng gn mt th k.
Ngy nay, vi s pht trin mnh m ca nn kinh t buc cc nh
TLHXH phi i mt vi nhng vn kinh t x hi nng bng. N kch thch
nhng nghin cu ng dng nhm gii quyt nhng vn c th ny sinh trong
thc tin m trc y TLHXH cha lm c. nc ta, TLHXH l mt ngnh
cn rt non tr, song trong thi gian gn y, ngnh khoa hc ny c nhng
bc pht trin quan trng. Vai tr ca Tm l hc x hi trong i sng x hi
ngy cng c khng nh.

III. CC PHNG PHP NGHIN CU TLHXH

1. Cc nguyn tc
1.1. Phi m bo tnh khch quan trong vic nghin cu cc hin
tng tm l x hi. N i hi phi xem xt nhng hin tng tm l vn c
trong hin thc vi y mi thnh phn, quan h v cc du hiu biu hin ca
chng. V th ngi nghin cu phi c thc trch nhim nghim tc, khng
c ty tin nho nn, thm bt t liu theo ch quan ca mnh, phi bit s
dng cc phng php nghin cu mt cch khoa hc.
1.2. Phi nghin cu hin tng trong cc mi lin h v quan h ca
chng. V tt c mi hin tng trong t nhin, trong x hi v trong tm l con
ngi u c lin quan v tc ng qua li ln nhau. Vi nguyn tc ny ngi
nghin cu s rt ra c cc quan h ph thuc nhn qu v cc quy lut nh
hng ln nhau gia cc thnh phn trong cu trc tm l x hi.
1.3. Phi nghin cu hin tng trong s pht trin ca chng. Hin
tng tm l x hi khng tn ti c nh m n thng xuyn bin i v cht.
Nghin cu hin tng tm l x hi trong qu trnh vn ng ca n s lm
phong ph thm ngun ti liu, tng thm tnh khch quan ca cc c liu gip ta
i vo bn cht ca hin tng v c th pht hin ra nhng quy lut ca chng.
1.4. Phi nghin cu hin tng trong mt chnh th trn vn. Mi s
vt hin tng u c mt cu trc nht nh phi nghin cu tng thnh phn
ring r ca hin tng ng thi nghin cu mi quan h tc ng qua li ca
chng trong cu trc trn vn.
2. Cc phng php nghin cu
2.1. Phng php quan st
y l phng php m ngi nghin cu s dng cc gic quan, ch yu
l th gic, thnh gic nhn bit s vt hin tng.
i tng quan st c th gm cc dng biu hin sau:
- Th hin qua ngn ng: cng , tc , mc din cm, c im
ngn t, ng php, cch pht m
- Th hin qua phi ngn ng: nt mt, hnh ng, c ch di chuyn, trng
thi ng im ca con ngi, khong cch gia ngi ny vi ngi khc, phng
hng vn ng, s va chm
* u im: Gip ngi nghin cu nm bt kp thi nhng thng tin, s
kin ny sinh trong mt thi gian ngn.
* Nhc im: Phng php ny lm cho ngi nghin cu d b nhm ln
s kin, mt nhiu thi gian, i khi b ng phi ch i i tng c nhng
hnh vi ph hp vi mc ch nghin cu. Bng phng php quan st ta mi ch
thy c nhng biu hin bn ngoi ca i tng v d b nh hng thi
ch quan ca nh nghin cu.
2.2. Phng php iu tra

Dng nm bt nhng phn ng tm l ca mt nhm ngi no i

vi nhng hin tng x hi hoc ang xy ra nhm pht hin nhng c im
tm l ca h.
Phng php ny c thc hin theo mt h thng cu hi t ra cho cc
thnh vin nhm iu tra tr li. C cc loi cu hi nh:
+ Cu hi ng: l cc cu hi a ra cc phng n tr li, i hi khch
th nghin cu phi chn mt hay mt s trong cc phng n tr li . Cu hi
ng c 2 loi: cu hi ng phn i v cu hi ng c nhiu phng n tr li.
Cu hi ng phn i l cu hi c 2 phng n tr li i lp nhau, khch
th c th chn mt trong hai phng n tr li. (V d: cc phng n tr li c
hay khng, ng hoc khng ng ). Cu hi ng c nhiu phng n tr
li c th theo cc thang nh gi. (V d: Tt, kh, trung bnh, km, kh tr li
)
+ Cu hi m: l dng cu hi khng a ra cc phng n tr li. Theo
yu cu ca cu hi, khch th tr li mt cch tng i t do theo quan im
ca mnh v vn c hi.
* u im: Nghin cu trn a bn rng, c th thu thp kin ca nhiu
ngi trong mt thi gian ngn.
* Nhc im: Ti liu thu c thin v s lng v vic tr li cu hi l
kin ring ca tng ngi nn n cha phn nh y tm l chung ca nhm.
Mt khc, cu tr li cn ph thuc vo trnh nhn thc, ni dung cu hi, tm
trng ca h lc tr li...nn tin cy c s sai lch ng k.
2.3. Phng php phng vn
L phng php tr chuyn trao i, hi p nhm nm bt kin mt s
ngi hay mt vi vn x hi no y.
Phng php ny din ra di hnh thc t do hoc son sn.
to ra c bu khng kh m m, thoi mi gia ngi hi v ngi
c hi, cn ch mt s yu cu sau: Cc cu hi a ra phi r rng, d hiu,
trnh a cu hi qu trc tip hoc qu chung chung. Cu hi phi ph hp vi
trnh hc vn, iu kin sng, vn ha ca ngi c hi. Cn trnh cc cu
hi v nhng vn t nh lin quan n ngi c hi (nh chuyn ring t,
vic kim tin )
* u im: Do gp trc tip nn ta c th va c nghe, va nhn thy
iu b, cm xc ca ngi tr li.
* Nhc im: Mt nhiu thi gian, thng tin thu c t
2.4. Phng php thc nghim
Thc nghim l phng php to ra cc tnh hung cn thit tc ng vo
i tng mt cch ch ng trong nhng iu kin c khng ch tm
hiu din bin tm l ca i tng.
Thc nghim c th c tin hnh di hai hnh thc: Thc nghim trong
t nhin v thc nghim trong phng th nghim.

* u im: C tnh khch quan cao v mi chun mc, quy trnh u c

xc nh c m bo tnh khoa hc.
* Nhc im: l thc nghim vi con ngi nn phc tp, khng d s
dng khi cha c c s l lun v hiu qu thc nghim cht ch r rng. Hn na
hin tng tm l x hi c tnh lch s x hi nn th nghim tin hnh hu
nh khng lp li c cng c tin cy.
2.5. Phng php to tnh hung th thch
Phng php ny thc cht l a con ngi vo cc quan h cng vic,
quan h x hi c thc h thc hin nhng nhim v c giao trong hon cnh
nht nh. Trong qu trnh hot ng, h s bc l cc phm cht o c, tr tu,
nng lc...mt cch chn thc, nh ngi qun l d on v nh gi tng
i chnh xc v nhn vin ca mnh. T phn cng lao ng mt cch hp l
nhm khi dy tim nng ca nhng ngi lao ng di quyn.
Tnh hung th thch c th l tnh hung thc, p dng phng php ny
trong tuyn chn v tip nhn nhn vin trc y v hin nay Nh nc c ch
tp s. Thc cht thi gian tp s l nhm mc ch a ngi lao ng vo
cng vic th thch. Trong thi gian th thch, ngi lao ng th hin nng
lc, phm cht tr tu trong cng vic ng vi trnh nhn thc, chuyn mn,
ngh nghip ca mnh. Vic to tnh hung th thch l mt phng php
nghin cu rt quan trng trong qun l nhm x hi, c bit i vi nhng nhn
vin mi. Tuy nhin, khi thc hin phng php ny cn kim tra chu o
nh gi ng nhng nng lc v phm cht m cng vic cn.
* u im: T chc nhanh chng, su sc v c lng chnh xc nhng
phn ng ca ngi c thc hin, n c tnh khch quan cao.
* Nhc im: Phng php ny kh phc tp v phi nm c din bin
tm l ca i phng, hon cnh sng ca h v nht l phi to tnh hung sao
cho hp l.
Trn y l mt s phng php nghin cu c bn, mi phng php
nghin cu khoa hc u c mt mnh, mt yu. Mun nghin cu bt c mt vn
no ca tm l x hi phi c s kt hp cc phng php, trong s c
phng php ng vai tr ch o, cc phng php khc ng vai tr h tr.

CU HI N TP
1. Th no l hin tng tm l x hi? Anh (ch) hy nu mt s hin tng tm
l x hi ang din ra trong x hi hin nay.
2. Nu mt s ni dung c bn ca cc thi k hnh thnh tm l hc x hi.
3. Nguyn tc nghin cu tm l hc x hi? Phn tch u im v nhc im
ca tng phng php nghin cu.

4. Nu mt s v d th hin s vn dng phng php to tnh hung th thch

trong nghin cu tm l x hi.

Chng II
CC HIN TNG TM L X HI
V QUY LUT HNH THNH

I. CC HIN TNG TM L X HI
1. Bu khng kh tm l x hi
1.1. Khi nim
L ton b cc trng thi tm l tng i n nh c trng cho mt tp
th, n nh hng rt mnh n cc quan h tm l v hiu qu hot ng ca tp
th .
Bu khng kh tm l (BKKTL) l ni ti khng gian trong trong
cha ng tm l chung ca tp th. Bu khng kh tm l gm ba mt sau:
Mt tm l: l hin tng tinh thn ca con ngi c th hin trong
hot ng v giao tip (nh nhn thc, tnh cm, ch )
Mt x hi: bu khng kh tm l ch c xut hin qua mi quan h gia
cc thnh vin trong nhm x hi.
Mt tm l x hi: BKKTL ni ln trng thi tm l chung ca cc thnh
vin trong nhm nh trng thi vui v, phn khi lc quan, phn n, cng thng
C nhiu loi bu khng kh tm l x hi, thng thng bu khng kh tm l
mang nhng c trng c bn ca nhm x hi.
VD: Bu khng kh l hi ca c nc ngy 30/4, bu khng kh c nc i
bu c Quc hi, bu khng kh hc tp cc trng hc trong nhng ngy thi
cui nm...
Bu khng kh tm l c vai tr rt quan trng i vi i sng x hi. N
c tc dng quy nh ton b cuc sng, hnh vi, quan h x hi ca mi ngi

trong nhm, n gp phn quy nh s ny sinh tnh tch cc thc hin nhng
nhim v ca tng thnh vin trong nhm x hi. N nh hng rt ln n t
tng tnh cm v hnh vi ca mi con ngi trong nhm x hi , n c bit
quan trng i vi nhng ngi lm vic trong cc lnh vc i hi s sng to v
ngh thut. T nhng kt qu nghin cu ta thy rng: hiu qu ca cng vic
trong tp th, nhn cch ca ngi qun l lnh o v bu khng kh tm l ca
nhm lun lun c mi quan h cht ch vi nhau.
Nu ta sng trong mt bu khng kh lnh mnh thn i trong tp th s to
ra tm trng phn khi vui v mi thnh vin, lm tng thm tnh tch cc ca h
trong cng vic thc hin cc nhim v c giao. Ngc li, nu sng trong bu
khng kh m m, mt t do, dn ch, mi ngi lnh nht vi nhau, cng thng,
xung t... s dn ti ri lon nhp tc lao ng lm cho sn phm km gi
tr v cht lng, khng kh u oi, bun chn, th bao trm...Trong tnh hung
th ngi lnh o cn phi tm hiu nguyn nhn no gy ra BKKTL tiu
cc gii quyt tn gc. Trnh li gii quyt ch quan duy ch, vi vng qui
chp, n pBi v cch gii quyt ch lm cho bu khng kh tm l thm
cng thng ch khng gii quyt c vn .
V vy, vic hnh thnh BKKTL tt p trong tp th khng ch l nhim v
bt buc m cn l nhim v phc tp i hi s c gng ca tt c cc thnh vin
trong tp th, trong vai tr hng u thuc v phong cch ca ngi lnh o.
1.2. Biu hin ca bu khng kh tm l
Bu khng kh tm l phn nh nhng iu kin qun l t chc v c s
vt cht trong hot ng cng nhau, trong thi ca con ngi vi nhau, nn n
c biu hin mt s im sau:
1.2.1. Bu khng kh tm l c biu hin thng qua cc mi quan h
gia cc c nhn trong nhm. BKKTL c hnh thnh t cc mi quan h tc
ng qua li gia con ngi vi con ngi, nhng n khng phi l tng th cc
phm cht c nhn ca tng thnh vin. Thc t chng minh nhng c nhn
tt c th ny sinh nhng quan h xu vi nhau v ngc li nhng ngi c
thiu st cha hn c quan h xu vi nhau. Trong tp th, nu quan h gia
cc thnh vin din ra mt cch thoi mi, mi ngi u c cm gic mnh khng
b gii hn bi mt iu g, mi hot ng ca con ngi c din ra mt cch t
do, k lut khng lm mi ngi nm np lo s khi thc hin nhim v th tp th
lun c bu khng kh tm l tch cc.
1.2.2. Bu khng kh tm l c biu hin thi ca mi ngi i
vi cng vic chung, vi bn b v vi ngi lnh o ca h. Thi i vi
cng vic chung, vi bn b v vi ngi lnh o c pht trin v cng c
trong qu trnh cc thnh vin lao ng cng nhau, n ph thuc rt nhiu vo tnh
cht v phong cch ca ngi lnh o, nu ngi lnh o hay cu gt, coi
thng ngi tha hnh, d nng li vi nhn vin, s to bu khng kh nng n,

lm gim hiu qu lao ng. V th ngi lnh o cn phi hiu bit su sc v

tp th ca mnh cng nh quan h gia cc thnh vin trong tp th vi nhau v
thi ca h i vi cng vic, i vi cuc sng. Mun xy dng bu khng
kh tm l tch cc th ngi lnh o phi tm hiu ty thuc vo trng thi ca
tng tnh hung m s dng nhng bin php khc phc nhng tn ti trong tp
th khng nn rp khun my mc. Bi v, cng mt tc ng tm l nhng c th
gy ra nhng phn ng khc nhau trong cng mt nhm.
1.2.3. Bu khng kh tm l c th hin s tha mn v cng vic
do mi ngi trong nhm m nhn. Trong tp th c bu khng kh tm l tt
th cc thnh vin thng cm thy hi lng tho mn vi cng vic mnh ph
trch, cc thnh vin lun ng vin on kt gip ln nhau hon thnh nhim
v ca tp th. V d: Trong tp th thng din ra cuc tho lun si ni v
nhng vn c lin quan ti s phn ca c nhn, ca tp th, c bit l i vi
vic nng cao hiu sut lao ng ca tp th. iu , biu hin s quan tm ln
nhau ca cc thnh vin trong tp th, m bo li ch ca ng nghip, biu hin
s gn b li ch ca c nhn vi li ch ca tp th. Trong tp th, mi thnh vin
c phn cng nhim v r rng, v tr ca tng ngi t b xo trn. Mi ngi
u nghim tc c trch nhim thc hin cng vic c giao vi kt qu cao,
iu ny phn nh tt mi quan h gia ngi lao ng vi cng vic, biu hin s
n nh v mt tnh cm vi vic lm, khng c s chp v, tm b...
Mun xy dng bu khng kh tm l tch cc trong tp th th cn phi t
chc lao ng c khoa hc. Phi ch ti cc yu t ng vin khch l, ng vin
tinh thn v vt cht i vi ngi lao ng trnh nhng xung t c th xy ra
trong tp th.
1.2.4. S tng ng tm l v s xung t tm l
S tng ng tm l: l s phi hp ti u nhng phm cht nhn cch
ca mi ngi trong hot ng chung. S tng ng s thun li cho vic nng
cao nng sut lao ng v tha mn s hi lng ca cc c nhn. C nhiu dng
tng ng tm l: tng ng v th cht, v c im tm sinh l, v mt tm l
x hi...
S xung t tm l: l s mu thun ca cc thnh vin c ng chm n
quyn li vt cht, n uy tn danh d v gi tr o c dn n s bt lc trong
trong vic kt hp ng b v s hiu bit ln nhau ca mt nhm hay cc c nhn
trong x hi. S xung t tm l l do c mu thun trong tp th gy ra, nhng
khng phi bt c mu thun no cng gi l xung t. C cc dng xung t sau:
Xung t gi: l mt k sinh s v mt k phn bc. K sinh s thng
chng i mnh, i khi giu mt, ni xu sau lng, nhn xt vng trm...
Xung t tng ng: c hai bn cng chng i ln nhau do c hai cng
xm phm quyn li ca nhau v c s hiu lm ng nhn ln nhau, khng ai chu
ai nn tm mi c hi gy nn xung t.

Xung t phc tp: loi xung t ny c xut pht t nhiu l do v

nhiu ng c khc nhau. Thm ch hai bn b qua nguyn nhn chnh ca mi bt
ng m quay ra s v, ch trch xc phm ln nhau.
Xung t bng n: l sau mt thi gian hai bn ngm ngm chu ng nhau
v trong khong khc s bc bi t ti cc im v xung t bng n.
Nguyn nhn dn ti s xung t ca nhm:
Do tp th khng c t chc k lut hay k lut khng nghim do nng lc
cn b qun l yu.
Do iu kin lao ng kh khn, thiu hp l trong i ng (nh mc sng
thp, mc lng khng hp l, iu kin lm vic c hi, nhiu nguy him ... )
Do thiu hiu bit, thiu tng hp, ni xu ln nhau, xc phm danh d,
uy tn ca nhau trong tp th c tnh cch xu nh: kn ca, c c, th on, ch
k, mu m, tham lam,...
Do s khc bit v li ch, kin, quan im, nhu cu, cch ng x Mt
nguyn nhn quan trng khc thng dn n xung t ca nhm l s kht vng
v quyn lc ca cc c nhn. Khi trong tp th xut hin xung t ta phi tm hiu
nguyn nhn tm ra bin php khc phc xung t.
1.3. Ch tiu nh gi bu khng kh
- S tn nhim v tnh i hi cao ca cc thnh vin trong nhm.
- Ph bnh c thin ch.
- Mi ngi t do pht biu kin v nhng vn c lin quan n tp
th.
- Khng c p lc ca ngi lnh o i vi cc ngi b lnh o.
- Cc thnh vin trong tp th c s ng cm gip nhau khi gp kh
khn.
Da vo nhng tiu chun trn m ngi lnh o cn ch xy dng
BKKTL ca tp th mt cch hp l nhm thc y tnh tch cc hot ng ca
cc thnh vin trong tp th, nng cao hiu qu lao ng ca tp th.
1.4. Cc yu t nh hng ti bu khng kh tm l x hi
1.4.1. Phong cch lm vic ca ngi lnh o
Ngi lnh o bit cch t chc qun l, bit tn trng nhn cch, bit
khi dy tnh tch cc sng to ca cc thnh vin. Ngi lnh o khng nn l
mt ngi m lc no cng kh m m vi ngi cp di ca mnh m phi
vui ti, nim n, lch thip. Nu thy mt ngi ng khen th phi kp thi c
nhng li khen thch ng, khi trng pht th phi c s thn trng cao . Ngi
lnh o cn bit ni v bit nghe, phi hiu bit ngi di quyn, quan tm n
i sng ca h, ng vin h nhng lc cn thit, hi han v gia nh, l
phng php c hiu qu to bu khng kh tm l tt.
1.4.2. S ly lan tm l

Ngi lnh o c c hi hc s to bu khng kh thoi mi d chu, to

ra quan h thn mt, ci m vi mi ngi. Ngoi ra, cc nh nghin cu v
TLHXH cho thy: nu mt tp th ton nam gii hoc ton n gii, th hiu qu
lao ng thng khng cao so vi tp th c c nam v n.
1.4.3. iu kin lao ng
Mi trng lao ng phi c m bo v sinh, thm m nh: phi nh
sng, c trang tr ph hp vi iu kin lao ng, khng c nhiu ting n,
trang phc ca ngi lao ng phi ph hp vi loi lao ng. Ni lm vic khng
ngn np s lm cho ngi lao ng c thi quen cu th, d dn n cc tai nn
lao ng lm cho ngi lao ng khng an tm, iu s nh hng ti hiu qu
lao ng.
1.4.4. Li ch
Li ch vt cht c nh hng rt ln n bu khng kh tm l x hi. Khi
i sng x hi c nng cao s to ra bu khng kh phn khi m m, mi
ngi c trch nhim hn vi cng vic.
2. Tm trng x hi
2.1. Khi nim
L mt hin tng ph bin, thng ny sinh nh mt phn ng t nhin,
tt yu ca con ngi i vi nhng hin tng, nhng s kin, nhng bin ng
quan trng v ang xy ra trong hin thc c lin quan mt thit n s tho
mn hay khng tho mn nhng nhu cu vt cht hay tinh thn ca h.
Tm trng l mt trng thi cm xc ca c nhn hay tp th, n l mt hin
tng ph bin ny sinh c nhm ln v nhm nh, n xut hin trong tt c cc
lnh vc ca i sng x hi nh: hc tp, lao ng, vui chi, sinh hot... Tm
trng c nh hng n qu trnh sinh l ca con ngi: C th thc y hoc c
ch hot ng, lm nhiu lon cc qu trnh sinh l v c khi lm c nhn c hnh
vi bt pht ngoi mun, lm mo m nhn cch.
2.2. Cc loi tm trng x hi
Trong x hi c nhiu loi tm trng khc nhau nh: tm trng chnh tr,
tm trng ngh nghip, tm trng sinh hot...Tuy nhin, cn c vo cc tnh cht
ca tm trng x hi phn loi:
2.2.1. Tm trng x hi tch cc: l tm trng d chu, lc quan, phn
khi hn hoan, loi tm trng ny nh hng n thi ca mi ngi, n qu
trnh chuyn ha c th. Nh vy hot ng tm l cng c nng cao: con ngi
nhanh tr hn, tho vt hn, qu trnh xut hin mt mi trong lao ng ny sinh
chm, quan h gia ngi vi ngi ci m hn, mi ngi quan tm v mong
mun hp tc vi nhau.
2.2.2. Tm trng x hi tiu cc: l tm trng bi quan, y m, hong
lon, chn chng, bun bc Loi tm trng ny km hm hot ng ca con
ngi, gy mt tm l nng n trong tp th, trong x hi. Tm trng x hi tiu

cc lm cho tnh tch cc mi thnh vin b gim st, phn ng sinh l cng nh
tm l b ri lon, t duy ri rc, lun qun sinh ng tr, tnh nhy cm gim st,
lm vic chng mt mi.
Vic khc phc tm trng tiu cc c th bng cch gio dc thc v cc
gi tr, cc nh hng chun mc, bng vic nu gng nhng nhn t tch cc
trong i sng, bng vic gio dc thc v s cn thit phi t ti nhng mc
tiu c ngha quan trng ca tp th. Nhng vic lm ny s kch thch c
nhng rung cm tch cc mi con ngi lm cho tp th sng khoi tinh thn,
lm c th khe khon.
2.3. iu kin hnh thnh tm trng x hi
Tm trng n vi mi c nhn thng bt ng khng ch nh. V.I.Lnin
coi: Tm trng l ci g hu nh l m qung, v thc v khng lng trc
c Tm trng x hi c th c hnh thnh bng con ng t pht hoc t
gic.
Tm trng x hi chu s tc ng ca yu t khch quan v ch quan, n
c tn ti trong mt thi gian nht nh. N c ngun gc t hin thc x hi,
n va phn nh thc ti x hi, va phn nh nhu cu nguyn vng ca qun
chng. V vy mun hnh thnh tm trng x hi tch cc th cn phi tm hiu
nguyn vng ca qun chng, nm bt c nhng nhu cu ca h, qua xc
nh c tc ng ca cuc sng hin thc i vi h.
Vic hnh thnh tm trng x hi tch cc khng ch n thun bng yu t
tm l hay ch bng nhng li l thuyt sung, m cn phi tc ng vo tm trng
x hi bng nhng hnh ng c th thit thc nh:
- y mnh cng cuc xy dng kinh t, vn ho x hi ca t nc
- M rng s dn ch trong qun l v trong sinh hot x hi
- Tng cng s nghim minh ca php lut
- Quan tm n i sng ca qun chng nhn dn
Bn cnh c th thng qua cc phng tin thng tin i chng v cc
loi hnh ngh thut lm phong ph i sng tinh thn ca nhn dn, gip mi
ngi vn ti ci ng, ci p, c thc chng li nhng thi h tt xu, nhng
m mu ph hoi ca k th. Chng hn thng xuyn t chc cc bui vn ngh,
giao lu, chiu phimtrong cc trng hc, trong cng ng to ra tm trng
tch cc.
Tm trng x hi phn nh cc bin i quan trng bn trong hoc bn
ngoi ca cuc sng x hi. Nu trong x hi iu kin kinh t c ci thin, i
sng tinh thn c nng cao th tm trng ca mi ngi thng theo hng tch
cc. V th A.X.Macarenco nh s phm xut sc Nga coi vic hnh thnh tm
trng tch cc trong tp th lao ng l vic lm bt buc ca ngi qun l.
3. D lun x hi
3.1. Khi nim

D lun x hi (DLXH) l s phn on, nh gi v thi biu cm ca

cc thnh vin trong tp th v nhng s kin, bin c no trong ni b tp th
hoc trong x hi m h quan tm.
D lun x hi l mt hin tng tinh thn x hi phc tp n tn ti trong
tt c cc giai on lch s, n l mt trong nhng phng thc tn ti ca thc
x hi. D lun x hi d l phn on ca c nhn hay ca tp th nhng bao gi
n cng biu hin s tp trung ca: nhn thc, l tr v nhu cu nguyn vng ca
tp th. T xa xa ngi ta thy d lun x hi c sc mnh rt mnh lit, n
c sc mnh v hnh thm nhp vo cc lnh vc hot ng ca i sng x hi.
Ngi ta so snh DLXH nh l p lc ca kh quyn, con ngi c th cm
nhn n nhng khng th trc tip nhn thy n bng mt thng, n c tn ti
trong mi ng ngch ca i sng x hi.
* c im ca d lun x hi:
- D lun x hi mang tnh cht cng chng.
- D lun x hi c quan h cht ch vi quyn li ca c nhn v ca
nhm.
- D lun x hi cng d dng thay i.
* Cc loi d lun x hi:
DLXH xut hin nh l sn phm nhn thc nhng vn x hi cp bch
v i hi phi c gii quyt. DLXH c hnh thnh mt cch t pht hoc t
gic. DLXH c hai loi: D lun chnh thc v d lun khng chnh thc.
+ D lun chnh thc: l d lun c tn ti cng khai, c ngi lnh
o v tp th tha nhn, n c lan truyn bng con ng chnh thc.
+ D lun khng chnh thc: l nhng d lun khng cng khai, n c
lan truyn mt cch t pht.
Loi d lun ny c th ng hoc c th sai, nhng bn trong n thng
cha ng nhng yu t khng chnh xc, lm cho phn on mang tnh cht m
h v n c th l tin n.
Tin n l nhng thng tin khng chnh thc, c th n cha mt phn s
tht, t nhiu c cu trc li theo cc quy lut tm l, b lm mo m i trong
qu trnh truyn ming. N c lan truyn rt nhanh v thng gy ra hu qu
khng tt, tai hi nht l nhng thng tin mang tnh cht ph hoi.
Thc nghim cho thy cc c th trong khi truyn b cc tin n, vp phi
kh khn l lm sao nh c y cc yu t v c cu trc ca tin n. H
phi cu trc li, iu chnh li theo phng thc hiu v theo li ch ring ca h.
S chim hu ch quan gy ra s bin dng ca cc tin n.
Nu trong tp th c xut hin tin n th cng phn no cho bit tnh trng
ca tp th mt kha cnh no . V vy, ngi lnh o cn phi tm hiu k
v tin n (nh: ni dung tin n, mc ch v tnh cht, mc nh hng ca
tin n, ai l ngi a ra tin n...) c bin php gii quyt hp l (nn dng

bin php t nh ngn chn tin n, cung cp y thng tin cho qun chng
h c kh nng nhn nh phn xt vn cho ng n...)
D lun x hi d c vai tr quan trng nhng n cng ging con dao hai
li: n c th khuyn khch c v ci ng, ci mi v ln n ci bo th lc hu,
ci khng ph hp vi li ch ca x hi. Bn cnh , n cng cha ng v xi
gic ci xu ci lc hu. V vy, ta khng nn mc cho d lun x hi din ra
mt cch t pht m cn phi bit hng dn d lun x hi pht trin theo hng
tch cc.
3.2. Vai tr ca d lun x hi
b D lun x hi biu th thi ca a s ngi trong cng ng, l quan
im, cm xc, ch ca tp th n c sc mnh rt to ln v c vai tr quan trng
trong i sng x hi.
c 3.2.1. D lun x hi ng vai tr iu ha cc mi quan h v hnh vi x
hi. Khi trong x hi hay tp th xy ra nhng bin c ln ng chm ti li ch
ca cng ng th d lun x hi c hnh thnh mt cch nhanh chng v rng
ri, n c tc dng nh hng hnh vi v hot ng ca qun chng theo cc
chun mc o c x hi v cc gi tr x hi. Trn c s nh gi, phn xt cc
s kin hin tng DLXH nu ra cc chun mc hng dn nhng vic ta nn lm
v nhng vic ta nn trnh. N lm cho cc phong tc tp qun, truyn thng c
pht huy c tc dng v c nh hng tch cc ti cc thnh vin trong x hi.
3.2.2. D lun x hi c th kim ch hoc kch thch s pht trin cc qu
trnh tm l tch cc, hn ch nhng tiu cc trong quan h x hi, trong cc nhm
x hi. Vic lm xy nh tnh ngha; hi t thin ng h ngi ngho kh, c
n... l nhng d lun x hi hng vo lng nhn hu, nhn i ca con ngi
i vi ng loi.
3.2.3. D lun x hi cn c vai tr gio dc con ngi, n nh l mt
phng tin tc ng, iu khin iu chnh tm l ca cc thnh vin trong tp
th. D lun x hi c tc ng vo thc con ngi, chi phi thc c nhn c
nhng hnh vi, thi cho ph hp vi cc chun mc hnh vi x hi, ph hp
vi o l ca con ngi. N l cng c gio dc c sc thuyt phc mi ngi
trong x hi thc hin ch trng chnh sch ca ng v nh nc. D lun x
hi c tc dng gio dc nhiu khi cn mnh hn c bin php hnh chnh.
3.2.4. D lun x hi cn thc hin chc nng c vn cho cc t chc, cc
c quan c chc nng gii quyt cc vn c lin quan ti cng ng.
Tm li: D lun x hi c vai tr rt quan trng trong cc giai on pht
trin ca tp th. D lun x hi lnh mnh l sc mnh tinh thn duy tr s n
nh bn vng ca nhm x hi, n l yu t thc y s pht trin cc nhm x
hi theo cc nh hng c xy dng. S thnh cng hay mi rn nt ca tp
th cng thng bt u t d lun x hi.
3.3. Cc giai on hnh thnh d lun x hi
3.3.1. Cc yu t nh hng ti qu trnh hnh thnh d lun x hi

- D lun x hi ph thuc vo tnh cht ca cc s kin, hin tng xy ra

trong x hi. Nhng s kin hin tng lin quan n quyn li ca nhiu thnh
vin trong nhm th d lun x hi s c hnh thnh nhanh chng v mnh m
hn l khi n ch lin quan n quyn li ca s t ngi.
- Ph thuc vo tm th x hi. Nu qun chng c chun b tt v t
tng trc khi xy ra nhng s kin hin tng th c th iu khin c d
lun x hi.
- Ph thuc vo trnh hiu bit, h t tng s lng v cht lng ca
thng tin. Nhng yu t c th tc ng n khuynh hng, ni dung v chiu
su ca d lun x hi. Nu thng tin khng y r rng th lm cho phn on
mang tnh cht m h v c th ch l tin n ch cha chc l d lun x
hi.
- Ph thuc vo thi quen, np ngh, tm trng, ch, tnh cm ca cng
ng ngi. Nu trong cng ng x hi c tm trng tt tch cc th s nhn xt
nh gi v cc s kin, hin tng s khc khi trong x hi c tm trng tiu cc.
3.3.2. Cc giai on hnh thnh d lun x hi
- Giai on I: Xut hin nhng s kin, hin tng c nhiu ngi chng
kin v suy ngh v nhng s kin hin tng .
- Giai on II: C s trao i gia ngi ny v ngi khc v cc s kin
. Trong giai on ny c s chuyn t thc ca c nhn sang thc ca x
hi.
- Giai on III: kin ca nhiu ngi dn dn c thng nht li xung
quanh nhng vn c bn. Trn c s hnh thnh s phn xt, nh gi chung
tha mn i a s ngi trong cng ng.
- Giai on IV: T s phn xt nh gi chung i n s thng nht v
quan im, nhn thc v hnh ng hnh thnh nn d lun chung.
Qu trnh hnh thnh d lun x hi l sn phm ca giao tip x hi. Mun
nm c d lun x hi v s dng n nh l phng tin gio dc c sc thuyt
phc qun chng ta phi nm c qu trnh ny sinh hnh thnh ca n, bit iu
chnh theo hng c li cho s pht trin ca x hi.
4. Truyn thng
4.1. Khi nim
Truyn thng l nhng c tnh, tp qun, t tng v li sng c hnh
thnh trong i sng v c x hi cng nhn, n c truyn t th h ny sang
th h khc v c tc dng to ln i vi mi c nhn v ton x hi. L ti sn
tinh hoa ca th h trc chuyn giao cho th h sau.
Khi ni v truyn thng th c nhiu cch tip cn vi khi nim truyn
thng. Nhng di gc TLHXH coi truyn thng l nhng di sn tinh thn n
mang tnh lin tc v lun c k tha. Truyn thng lun gn lin vi s tn ti

v pht trin trong con ngi, n theo chiu hng ca tng lai. Mi ngi u
mang trong mnh nhng gi tr truyn thng cc mc khc nhau. Truyn
thng l do con ngi xy dng v pht trin, n l mt mt khng th thiu c
ca nn vn minh. N c coi l th keo kt dnh cc thnh vin vi nhau lm
cho tp th tr thnh mt chnh th on kt v thng nht. V vy m truyn
thng c sc mnh to ln trong i sng x hi. V d: truyn thng tn s trng
o, knh gi yu tr, l lnh m l rch...
Truyn thng c sc mnh to ln trong i sng x hi, bi l truyn thng
c cc c im c bn: tnh cht qun chng, tnh n nh bn vng, tnh k tha
v sng to, tnh tin b v d gy cm xc.
Cng vi c im c bn th truyn thng th hin vai tr duy tr trt t
cc quan h x hi, m bo s n nh mi hot ng v sinh hot ca cc thnh
vin trong nhm. Truyn thng gp phn xy dng nhng chun mc khun mu
hnh vi ng x trong cc quan h x hi n nh cho cc thnh vin trong nhm,
c bit l i vi th h tr. V d: s tn s trng o hay knh trn nhng
di...Truyn thng to ra s khc bit c o cn thit gia cc nhm x hi,
gia cc cng ng trong cuc sng sinh hot.
4.2. Cc loi hnh truyn thng
Truyn thng c tn ti di hai dng: Lch s vt th v lch s tinh
thn.
- Cn c vo ni dung ca truyn thng ta c: Truyn thng cch mng,
truyn thng dn tc, truyn thng lao ng, chin u, truyn thng th thao...
- Cn c vo ngha tch cc ca truyn thng ta c: Truyn thng tt p,
tin b ng thi cng c truyn thng xu, lc hu. iu ny cng d hiu bi l
cng vi s pht trin ca x hi, quan h kinh t, iu kin sng thay i V
th nn c th c truyn thng i vi x hi hin i s tr nn lc hu, khng
cn thch hp na
Ni n truyn thng l ni n phong tc tp qun, l hi mang bn sc
dn tc c truyn t i ny sang i khc. Nhng truyn thng bao gi cng
thay i chm hn lc hu hn so vi s thay i ca hnh thi kinh t x hi, v
th ta phi k tha truyn thng mt cch sng to c chn lc.
Phong tc tp qun: L mt mt biu hin ca truyn thng, l nhng
thi quen x hi mang cc c trng trong li sng ca mt cng ng ca dn
tc, c biu hin trong cch n mc, cch ng x, trong quan h x hi, trong l
tt hi h, trong c lao ng sn xut...Phong tc mang tnh cht cng ng, tnh
n nh v tnh truyn thng.
L hi: L b phn cu thnh phong tc ca mt dn tc. nc ta, theo
thng k cha y , trong mt nm cc vng trn t nc c hn 40 l hi
chnh. L: l mt h thng hnh ng c bit mang tnh cch iu, biu th
mt s trn trng, lng ngng m ca cng chng i vi i tng c c l.

Hi: l h thng nhng hnh thc vui chi, gii tr c tnh truyn thng ca dn
tc, ca a phng...
Tm li: Truyn thng, phong tc tp qun v l hi l cc yu t mang
m bn sc tm l dn tc, nhng khi khi phc li l hi, phong tc tp qun
cn ch chn la nhng ci tt p, chng khi phc nhng truyn thng bo
th lc hu khng ph hp vi x hi hin nay.
4.3. S hnh thnh v pht trin truyn thng
Truyn thng c tn ti v pht trin nh vo hot ng sng to ca con
ngi, ca tp th, ca cng ng dn tc. Bn cht ca truyn thng l s lp i,
lp li c tuyn chn, l s tch ly truyn b, s k tha v sng to nhng kinh
nghim lch s x hi ca cc th h ni tip nhau.
Truyn thng c chc nng thng bo thng tin, iu chnh v gio dc...
Nh cc chc nng m cc chun mc hnh vi hot ng v nguyn tc ca cc
mi quan h x hi, nhng kinh nghim sng v u tranh, nhng gi tr vn ho
tinh thn ca con ngi c lu truyn v pht trin. Lch s Vit Nam c 4000
nm dng nc v gi nc li cho th h tr mt kho tng truyn thng dn
tc, cch mng v cng phong ph v c o. N c th hin qua hng trm di
tch lch s vn ho; h thng cc nh bo tng, lng tm, n cha miu mo;
nhng pho sch t liu phong ph v qu gi, nhng kinh nghim trong lao ng
sn xut, chin u v sinh hot c lu truyn su rng trong nhn dn, truyn
thng dn tc c th hin cc c trng vn ha, vn hc ngh thut, li
sng... n cng bao hm nhng vn tm l dn tc v c th hin trong vn
hc dn gian, ca dao tc ng, dn ca, truyn tiu lm Vit Nam...
ng cha ta i ny qua i khc coi trng vic xy dng nhng truyn
thng tt p v chuyn giao n cho cc th h con chu mai sau. Do vy, vic
gio dc truyn thng cho th h tr l mt vn m x hi v cc nh gio dc
cn quan tm.
Con ng gio dc truyn thng cho th h tr: Nh trng, x hi v gia
nh cn gio dc cho th h tr truyn thng lao ng cn c, sng to, on kt,
thng yu m bc ln nhau, truyn thng hiu hc, tinh thn tn s trng o
bng cch t chc cho hc sinh tip xc cc nhn vt lch s, tham quan du lch
cc khu di tch lch s vn ho. Gio dc truyn thng thng qua h thng thng
tin i chng, qua cc loi hnh ngh thut, qua cc tc phm vn hc ngh thut...
Gio dc truyn thng cho th h tr cn phi bi dng v gio dc
nhng truyn thng tt p, tin b ca dn tc. Phi gip cho th h tr k tha
v pht trin nhng truyn thng mt cch sng to. Bn cnh vic gio dc
truyn thng tt p cho th h tr, cn phi gio dc cho th h tr c thi u
tranh xo b nhng truyn thng, phong tc tp qun xu, ng thi xy dng v
pht trin nhng truyn thng mi. Vic chng li nhng truyn thng, phong tc
lc hu ta khng nn s dng sc mnh quyn lc, khng nn dng bo lc p
o, m ch yu l phi bit tuyn truyn gio dc t t. Vic xo b nhng

truyn thng xu lc hu l mt cng vic rt kh khn, phc tp i hi phi

c tin hnh trong thi gian di, khng nn nng vi.
II. CC QUY LUT HNH THNH TM L X Hi
1. Quy lut k tha
Khi ni n tnh k tha, ngi ta thng ni tnh k tha sinh vt, tc l
truyn li nhng c im gii phu sinh l t i ny sanh i khc nh gien.
Bn cnh cn c tnh k tha x hi - lch s, tc l truyn t i ny sang i
khc nhng phng tin sinh hot vt cht, nn vn ha tinh thn. S k tha tm
l x hi l mt hin tng phc tp, chng khng pht trin theo quy lut di
truyn m theo quy lut x hi.
Tnh k tha x hi c hiu nh l s truyn t t th h ny sang th h
khc nhng gi tr vt cht (nh cng c lao ng, dng, cng trnh vn ha )
v nhng gi tr tinh thn (kinh nghim sn xut, truyn thng, phong tc tp
qun) S k tha tm l x hi ca ng cha ta khng phi di hnh thc c sn
m bng hot ng sng to ca mnh, th h sau k tha tm l, kinh nghim ca
th h trc c chn lc, ci bin, b sung vo nhng ci mi.
S k tha tm l cc la tui khc nhau khng ging nhau.
* Tui nhi ng: tip nhn mt cch v iu kin tm l ca ngi ln.
* Tui thiu nin: C thi ph phn ci c mc d cha hn cc em
a ra c l l xc ng bo v quan im ca mnh. Nn ta c th thy
hin tng l cc em c th ph nhn tt c mi th nh hng. Nhng mt khc
cc em li sao chp bt chc cch x s ca ngi ln m cc em cho l c uy
tn.
* Tui thanh nin: Nghe theo ngi ln, nhng ch tip thu ci g m chng
cho l tin b. Thanh nin mun t vch k hoch v ng i, xc nh cho bn
thn nhng quan im sng v c cch nh gi ring.
* Tui trng thnh: tui ny, phn nhiu l iu chnh li nhng iu
m bn thn mnh hnh thnh trong tui thanh nin. Vi nhng tiu chun hon
ho hn ngi ta ngm ngh ci di sn ca ng cha v b sung nhiu iu ng
ch .
* Tui gi: Ngi ta bt u suy ngh nhiu hn n vic gi gn nhng
iu m h k tha. Thi k ny h thng sinh ra bo th. H c thi quen
ng trn lp trng c k xt on mi th v i hi ngi khc phi phc
tng v iu kin nhng chun mc c trong sinh hot, trong suy ngh.
2. Quy lut ly lan
S lan truyn tm l l s nh hng qua li ca cm xc, ca tm trng t
ngi ny sang ngi kia. L s lan truyn cm xc khi con ngi tip thu trng
thi cm xc ca ngi khc. V d: s tip xc trc tip trong cu lc b, trn
ging ng, ngoi sn vn ng,... buc con ngi phi tri qua nhng xc ng

chung, tm trng chung. l hin tng vui ly, bun ly . Nim vui c
lan truyn th nim vui tng ln, cn ni bun c chia s th vi i.
S ly lan tm l c th din ra mt cch t t, c th din ra theo kiu
bng n. V d: mt thi trang lc u ch thy vi ngi mc, sau lan truyn
phm vi rng ln. S lan truyn din ra theo kiu bng n khi con ngi ri vo
tm trng cng thng cao v tinh thn, v xc cm. Trong trng hp thc
yu i h kh t ch c bn thn v b ri vo trng thi buc phi thc hin
mt cch my mc.
S ly lan tm l l do tnh x hi ca con ngi quy nh. Ngi ta thng
c tm l lm theo tp th, lm theo tm l chung ca nhiu ngi.V d: hin
tng hong lon ca m ng, cn bc trn sn nhy, c v vn ng vin trn
sn vn ng. Cc nh TLH Nht bn xc nhn rng: Mt ngi th c tm trng
bnh thng mi ca lm vic trung bnh c 100% khi lng cng vic nh
mc. Nu h mang mt tm trng cng thng no th ch lm c 80% nh
mc v sn phm lm ra b ph phm tng ln 5 ln. Tm trng ngi s lan
truyn sang 8 n 10 ngi cng nhn khc xung quanh, khin s ph phm ca
c kp th tng ln, nng sut lao ng gim i.
Nh gio dc A. X. Macarenc cho rng: Trong tp th lao ng bao gi
cng phi gi mt bu khng kh tm l phn khi lc quan, d chu. Trong tp th
phi c thnh vin vui nhn, ti hi hc, c s tng hp tm l. Mt nh s
phm ti nng khng c quyn c nt mt r, chn chng, cu gin khi lm
vic vi hc sinh, cho nn bit lm ch tm trng ca mnh. Trong thc t ta thy
tr em d b nhim nhng tc ng khch quan bn ngoi nht l nhng thi h tt
xu. ngn chn nhng thi h tt xu cn phi xy dng li sng tt p
cho mi ngi. Phi hnh thnh tr mt bn lnh chng li nhng g lai cng,
kch cm tri vi o l ca ngi Vit nam. Mun vy nh gio dc phi hiu
c tm l ca tui tr c hng pht trin ng n.
3. Quy lut bt chc
Bt chc l s ti to, lp li cc hnh ng, hnh vi, tm trng, cch suy
ngh ng x ca mt ngi hay ca mt nhm ngi no .
Bt chc l mt phng thc c trng nht tr em nhn thc thc t
v tnh hay bt chc l mt thuc tnh c bn ca nhn cch ang pht trin. Con
ngi khng ch bt chc hnh ng m cn bt chc c t duy v quan im
ca ngi khc na. Trong cuc sng bt chc thng c th hin trong cch
n mc, tr em bt chc ln nhau, bt chc ngi ln, ngi ln bt chc ln
nhau, x hi loi ngi bt chc gii t nhin. Trong s pht trin tm l con
ngi, ngi ta c bit ch n vai tr ca bt chc
Cc nh tm l hc, trit hc t sn cho rng bt chc c tnh cht v
thc, n l s sao chp mt cch my mc cc phn ng b ngoi ca nhng ngi
khc. Cn cc nh tm l hc X Vit cho rng s bt chc l mt thuc tnh c
ng, phc tp ca con ngi vi t cch l mt thc th ca x hi, n biu l

nhu cu ca a tr mun c quan h tch cc vi mi ngi. S bt chc din

bin qua nhiu giai on v pht trin t s sao chp m qung n s bt chc
c thc, c la chn v c ng c thc y. la tui khc nhau th s bt
chc cng khc nhau nh: Tui s sinh, hi nhi: tnh bt chc v cng t. Tui
vn tr: sao chp nguyn si nhng iu quan st c. Tui mu gio: bit ci
bin trong bt chc. Tui nhi ng: bt chc c thc, c chn lc. Tui thiu
nin: mang tnh la chn.
Hiu qu ca s bt chc cn ph thuc vo tm th ca ch th v nhm
ngi m h chu nh hng c uy tn mc no i vi h. Nh s bt
chc m con ngi c th tr nn t t, tt bng vi nhau hn. S chng kin
nhng hnh ng ho hip c th nh thc lng nhn i v tinh thn tng tr ln
nhau. Tuy nhin, mt ci g bt chc nhiu ln s tr thnh thi quen, nhng
thi quen xu rt kh sa. Ngi ln khuyn khch cc em bt chc nhng li
ni hay, c ch p, hnh ng ng v ngn chng bt chc nhng vic lm
khng hay, khng hp vi la tui ca mnh. Trong gio dc, ging gii thuyt
phc hc sinh bt chc iu hay l phi kh; su tm v biu dng nhng
gng sng hc sinh noi theo cng rt kh; t mnh lm nhng iu tt ng
nh mnh ni, mnh ngh hc sinh lm theo, iu ny v cng kh. Do nu
nh gio dc nu c gng sng cho hc sinh th li cng qu v ni cho ng
l yu cu nghim ngt i vi nh gio dc.
4. Qui lut tc ng qua li
S phn nh iu kin x hi lch s v s lnh hi nn vn minh ca nhn
loi c din ra thng qua vic tc ng qua li gia ngi vi ngi trong qu
trnh giao tip. Trong qu trnh tc ng ln nhau nhng cm xc ca ngi ny s
c lng du hoc tng cng ln do nhng cm ngh, rung ng v cch x s
ca ngi khc.Cc Mc ni: Con ngi t nhn thc v t nh gi mnh
trn c s nhn thc nhng ngi khc. S nh hng qua li ln nhau v tnh
cm trong qu trnh giao tip ca tp th hay ca nhm x hi to ra tm trng lc
quan phn khi hay nghi ng s st, tm trng chung nh hng mi thnh vin
trong tp th.
Mc nh hng ln nhau gia cc c nhn cn ph thuc vo nhiu
thuc tnh ca h: mt ngi cng c uy tn i vi nhng ngi khc bao nhiu
th nh hng ca ngi i vi ton nhm cng ln by nhiu. Ngc li,
mc nh hng ca tm l tp th i vi mt c nhn ty thuc vo uy tn ca
tp th di con mt ca c nhn y. Trong qu trnh tc ng qua li gia ngi
vi ngi trong giao tip nu ch xc nh ni dung ca n khng thi th cha ,
m iu c bn cn phi cp n phng thc tc ng ln nhau bng cch
thng bo, truyn tin, thuyt phc, m th v nu gng...Nh tc ng qua li m
mi hc sinh u thm nhun tm l ca tp th lp hc, nhm bn b. Cho nn,
mt hc sinh c gio dc tt khi b ri vo tp th cha tt, mt on kt cng
dn dn chu nh hng ca n. Ngc li, mt hc sinh cha tht ngoan khi gia
nhp tp th lp tt cng s c ci to dn dn.

Trong i sng thc t con ngi chu nhiu nh hng rt khc nhau.
Gia nhng lung tc ng nh vy, ngi ta s chn ly nhng tc ng no ph
hp vi vn tm l ca c nhn mnh, ph hp vi nhng yu cu pht trin ca
mnh cng nh vi nhng mc tiu v nhng nhim v ca cuc sng.

CU HI N TP
1. Bu khng kh tm l x hi l g? Phn tch vai tr, c trng v cc mt biu
hin ca bu khng kh tm l. Cho v d.
2. Khi trong tp th c mu thun th xut hin xung t hay cha. Ti sao?
Theo anh, ch th mu thun nh th no mi dn n s xung t? Cho v d
minh ho
3. Phn tch cc giai on hnh thnh d lun x hi. Theo anh ch ngn chn
tin n ta nn tc ng vo giai on no?. Ti sao? (Gii thch bng v d c th)
4. Truyn thng l g? Anh ch hy phn tch vai tr ca truyn thng i vi cng
tc gio dc th h tr trong x hi hin i ngy nay.
5. Nu cc quy lut hnh thnh tm l x hi. Vn dng nhng quy lut trong
vic gio dc nhn cch cho hc sinh ph thng
6. Tm hiu bu khng kh bng phng php Ph. Phtl (F. Fidler) theo mu sau:
1. Hu ngh
987654321
Th ch
2. Thun ha
987654321
Bt ha
3. Hi lng
987654321
Khng hi lng
4. Hp dn
987654321
Th
5. C hiu qu
987654321
V hiu qu
6. m cng
987654321
Lnh nht
7. Hp tc
987654321
Bt hp tc
8. ng h nhau
987654321
Khng tt vi nhau
9. Quan tm n nhau
987654321
Bun chn
10. Thnh cng
987654321
Tht bi
- Cch tin hnh: Cho hc sinh t nh gi v bu khng kh tm l theo nhm
(tp th) mnh, theo cc c im ghi trn. Hc sinh nh gi tng c im mc
no th khoanh trn vo con s ghi im s tng ng (9 bc)
- Cch tnh im v nh gi kt qu: cng im ca 10 c im li v nh
gi theo chun sau:
Tt nht
(l tng)
90 im
Trung bnh
50 im
Xu nht
10 im
Nu tin hnh nghin cu trn nhiu hc sinh ca nhm (tp th) th ly
trung bnh cng kt qu ca c nhm v nh gi theo chun trn.

Chng III
QUAN H X HI V QUAN H LIN NHN CCH

I. QUAN H X HI
Cc-Mc: Con ngi l tng ha cc mi quan h x hi. Cc mi quan
h quy nh bn cht x hi ca c nhn.
Nhn cch l sn phm ca mi quan h x hi ng thi l ngi sng to
v xy dng mi quan h . V vy, mun nghin cu TLHXH phi nghin cu
cc mi quan h x hi.
- Trong mi quan h c: quan h c nhn - c nhn, c nhn - nhng ngi
khc. Trong mi quan h c nhn ng vai tr ch th.
- Mi c nhn u c quan h vi ngi khc theo mt cch no vi b
m, anh ch em, bn b.
Nh vy, bt k c nhn no cng trong mt nhm x hi nht nh v c
v tr nht nh trong nhm.
1. Khi nim
Quan h x hi l quan h gia cc c nhn vi t cch i din cho nhm
x hi, do x hi quy nh mt cch khch quan v vai tr ca mi c nhn trong
nhm.
V d: Quan h gia: th trng - nhn vin, bc s - bnh nhn, thy gio hc sinh, ngi bn hng - khch hng, cha con
Vi t cch l thnh vin ca mt nhm, mt tp th, c nhn phi thc
hin cc vai tr do x hi quy nh. Cc vai tr c thc hin theo tng chc
nng m c nhn m nhim. Chng hn, mt ngi 13 tui c th c nhiu vai tr
khc nhau: l con, l anh, l em, l hc tr, l i vin, l lp trng Trong mi
quan h x hi, cc vai tr do x hi quy nh cc c nhn phi thc hin cc vai
tr theo chc nng ca mnh. V vy, vai tr x hi tr thnh vai tr ca c
nhn c th.
2. Qu trnh hnh thnh mi quan h
2.1. Qu trnh tham gia ca c nhn vo mi quan h x hi
Bn cht x hi ca con ngi c hiu con ngi nh mt thc th tn
ti vi nhng ngi khc. Con ngi khng th sng c lp, m phi da vo
ngi khc m sng, c ngha l hp tc vi nhng ngi khc c th tn ti
trong x hi.
V d: Ngi bun bn phi c ngi sn xut ra hng ha v ngi mua
hng. Mi ngi u cn ngi khc thc hin mc ch ca mnh.
2.2. S gn b ca c nhn trong mi quan h x hi
S gn b l s lin h v mt tnh cm ni lin hai c nhn vi nhm x
hi thng qua s tha nhn gi tr v tm quan trng ca ngi ny i vi ngi
kia hoc i vi nhm x hi. S gn b xut hin nh mt hnh vi tng tc

nhm thit lp mi quan h vi nhng ngi quan tm chm sc ti h. Chng hn

nh s gn b ca tr i vi m l nu ly o m, ci khc vi m... y l hnh
thc cu trc u tin ca mi quan h x hi gia a tr vi m ca n, l
quan h tnh cm.
2.3. X hi ha c nhn trong mi quan h x hi
X hi ha l mt qu trnh luyn tp v ha nhp ca cc c nhn vo x
hi. Con ngi v con vt mun tn ti phi c tha mn nhng nhu cu c bn
ca c th nh: n ung, khng kh, t v, tn ti ni ging....Hnh vi ca con
ngi v con vt khc nhau: con vt chu s chi phi ca c ch bm sinh, cn
hnh vi con ngi th c ch bm sinh khng iu chnh m phn ln c
iu chnh bng con ng luyn tp. Do qu trnh luyn tp v ha nhp l c
s ca x hi ha. Con ngi sinh ra c x hi ha thnh c nhn c nhn
cch. Qu trnh ny nh l s thch nghi ca con ngi t b n khi trng thnh.
Sng trong tp th, trong nhm x hi mi c nhn khng ch tip nhn nh hng
ca x hi mt cch th ng m c vai tr ch ng, c nhn phi tch cc tc
ng vo x hi ci to x hi theo mc ch pht trin ca c nhn. Nh vy,
x hi khng phi l tc ng mt chiu x hi tc ng n c nhn m cn c
nhn tc ng n x hi. Trong qu trnh tng tc gia c nhn v x hi th c
nhn dn dn thch nghi vi cc chun mc, nhng gi tr ca nhm x hi t
iu chnh bn thn mnh v ho nhp vo cc mi quan h x hi.
II. QUAN H LIN NHN CCH
1. Khi nim
Quan h lin nhn cch l quan h gia ngi vi ngi, gia c nhn vi
c nhn trn c s ca nhng cm tnh v s ng nht vi nhau mt mc
nht nh.
Quan h lin nhn cch gm c cc c im sau:
- Quan h lin nhn cch din ra trn c s quan h tnh cm trong nhm.
- Nhng ngi tham gia vo quan h lin nhn cch va thc hin vai tr
ca c nhn trong nhm v vai tr x hi ca nhm
- Trong quan h lin nhn cch cn c cc qu trnh hiu bit ln nhau, c
s tng tc vi nhau v s tc ng qua li vi nhau.
Nh vy, bn trong mi quan h x hi tn ti mi quan h lin nhn cch.
Nh tm l hc x hi, bc s tm thn ngi M gc Dgi Moreno dng
phng php o lng x hi hc o mc cm tnh hay khng cm tnh
trong mi quan h lin nhn cch. Nhng thnh vin trong nhm la chn nhau
theo cc tiu chun khc nhau da vo mc cm tnh vi nhau. Song phng
php o lng x hi hc ca Morenno cha y o mi quan h lin nhn
cch. Kt qu cho thy c nm v tr c m phng trn s nh sau:

* V tr ngi sao: c hu ht cc thnh vin yu mn tin tng, l

nhng ngi c sc hp dn rt mnh nh nam chm (nhng ngi ny thng
l th lnh)
* V tr yu mn: c nhiu ngi yu mn, gn gi, tuy nhin mc
cha cao
* V tr tha nhn: C c nhng ngi thch v khng thch mnh
* V tr lng qun: Hu nh khng c bn b nhc n tn
* V tr b ty chay: Khng ai mun kt bn... nu lnh o ri vo v tr
ny th rt nguy him v h l ngi c nhiu tnh xu khin mi ngi rt ngi
tip xc.
Trong nhm s ngi v tr mt v hai chim a s th l nhm mnh,
on kt. Nu s ngi v tr bn v nm chim a s th l nhm yu, lng
cng, lun mt on kt...
2. Nhng yu t tm l x hi ca quan h lin nhn cch
2.1. S gn gi
Mi quan h lin nhn cch thng din ra trn c s s gn gi v th
cht, a l, tm l, s thn thuc.
Nhng cng trnh iu tra v vic chn v chng ca Girard (1974)
chng minh rng: cc cuc hn nhn thng c kt hp gia nhng ngi c
cng mt ngun gc a l, khong cch a l cng gn nhau th cng d thit lp
mi quan h lin nhn cch (th nht c ly, th nh cng ). Mt s cng trnh
nghin cu cho thy khong cch a l cng gn th cng c nhiu mi quan h
lin nhn cch. Ngi gn n nhau c quan h lin nhn cch hn nhng ngi
xa nhau. S gn gi to iu kin cho mi quan h lin nhn cch bn cht hn v
thn thuc hn.
2.2. S ging nhau v khc nhau
S ging nhau tng i v quan im, v li ch, v s thch v cch giao
tip d hnh thnh mi quan h lin nhn cch. Cc c nhn c xu hng tm kim
nhng ngi ging mnh trong nhng ngi khc. Mt khc s b sung cho nhau
cng quan trng thit lp mi quan h lin nhn cch. i vi mt s ngi s
hp dn v ti v c ca h c th b sung cho nhng thiu st ca mnh l iu
kin thit lp mi quan h. Nh vy khng ch s ging nhau m cn s khc
nhau cng l iu kin pht trin mi quan h lin nhn cch.
2.3. S tng tc
Tng tc l s tc ng ln nhau ca cc c nhn nhm thc hin nhng
hot ng ng thi vi mc ch no ca nhm.
Hot ng tng tc c c im sau:
+ Nhng ngi tham gia hot ng cng khng gian, thi gian. Nh vy
m cc c nhn trc tip tc ng qua li ln nhau, trao i nhng thng tin, t
tng, tnh cm ln nhau
+ C mc ch v li ch chung cho mi thnh vin.

+ C t chc, c lnh o, c s phn cng gia thnh vin.

+ Trn c s hot ng ng thi hnh thnh mi quan h lin nhn cch.
Trong qu trnh thc hin hot ng chung cc thnh vin tc ng ln
nhau, trao i thng tin, t tng tnh cm, cng t chc vch k hoch hnh ng
chung. C hai loi tc ng c bn l: tc ng cnh tranh v tc ng hp
tc. Trong tc ng theo hng hp tc l biu hin theo hng tt, l quan
h gip ln nhau trong hnh ng.

2.4. Thn phn

Trong mi quan h lin nhn cch, c nhn nhn thc c mnh v c biu
tng v bn thn mnh, bit c v tr ca mnh trong mi quan h vi ngi
khc mt bi cnh nht nh c gi l thn phn.
2.4.1. c trng ca thn phn
- Xc nh mnh l ai, c v tr nh th no trong nhm x hi. l s t
nh gi v bn thn, l hnh nh v bn thn mnh thc hin ci mnh mun
t ti.
- S by t bn thn mnh ra bn ngoi nhm khng nh s khc bit ca
bn thn mnh vi ngi khc, nhm to ra hnh nh tt ca bn thn vi ngi
khc. S by t hnh nh bn thn thnh cng s to hnh nh tch cc ngi
khc. Khi hnh nh bn thn mnh khng n khp vi hnh nh bn thn mnh
c ngi khc th gy ra s cng thng trong mi quan h lin nhn cch.
2.4.2. S ph thuc ca bn thn vo x hi
- Thn phn c xc nh bi v tr c nhn trong h thng x hi nht
nh nh v t nc, chng tc, tn gio, ng phi, nhm tp th...n in m nt
ln cch sng, np ngh to nn hnh vi x hi ca c nhn. iu to nn nhng
thn phn in hnh. Chng hn khi nghin cu thn phn ca ngi da en cho
thy rng thn phn ca h khng ch gn lin vi s nh gi ca ngi da trng
m cn gn lin vi s nh gi khc nhau trong nhm nhng ngi da en. S
nh gi trong nhm tc ngi da en cao hn s nh gi ca ngi da trng v
ngi da en.
Nh vy, gi tr tng tc ca thn phn x hi cn ph thuc vo nhm x
hi nht nh vi nhng gi tr ni ti do nhm to ra.
- Thn phn cn ph thuc vo gii tnh v s nh gi thn phn ca ngi
n ng v n b ln tui c s khc bit. Chng hn ngi n ng ln tui
cng t tin, cng tha mn, cng c thm quyn v a v. i vi ngi ph n c
thc tiu cc hn v bn thn mnh, v h cho rng nhng nt hp dn v gii
tnh ca h b gim i. H cn t ra cam chu v phc tng hn trong mi tng
tc vi gia nh v x hi.
2.4.3. S thay i thn phn

Thn phn ca mi ngi khng c nh m c th thay i do s c gng

ca bn thn. C nhn c th t thay i thn phn ca mnh, t mnh tm ra con
ng tin thn cho hiu qu nht, nh vic chn ngh, chn trng hc, chn bn
trm nm... cng l con ng thay i thn phn. Nhng cng c nhng
ngi an phn, h khng mun thay i, thng yn tm vi s phn. Nhng
ngi thng ngho nn v mi quan h lin nhn cch v c thi bng
quan vi cuc i.
Thn phn ca c nhn c hnh thnh t tui th u sang tui trng
thnh. Cc nh TLHXH chng minh iu v thy rng thn phn c hnh
thnh theo nhng c ch nh: C ch ng nht ho; nh hng ca nhng qui
chiu x hi; cc qu trnh nh gi c nhn v s ng tc.
ng trc nhng tc ng ca x hi, thn phn l mt qu trnh ho nhp
ca c nhn vo mi quan h lin nhn cch. Mi c nhn t xc nh mnh l ai,
c hiu bit v bn thn mnh, l gii v n v trao i vi mi trng xung quanh
mnh.
III. QUAN H LIN NHN CCH TRONG X HI
TRNG

V TRONG NH

1. Quan h lin nhn cch trong x hi

1.1. Tnh bn trong quan h lin nhn cch
F.nghen vit: Tnh bn l tnh cm su sc nht, trong sch nht, l s hi
sinh tt c, s gn gi v giao tip v tinh thn. N khng phi ch l nim vui v
hnh phc, m cn l s th thch, mt trch nhim v ngha v nng n.
Tnh bn c th hin nhng im sau:
- Tnh bn l mt nhu cu tinh thn ca tui tr cng nh ca mi ngi,
tnh bn c nhng ngi cng gii v khc gii. Mi con ngi u c nhu cu
tnh cm giao tip vi nhau. Theo Balzac: mi tm hn cn hp th tnh cm ca
mt tm hn khc, bin n thnh tnh cm ca mnh tr li cho ngi ta phong
ph hn xa, khng c s trao i th tnh cm p y th n qun qui cht
mn. Trong nhng nhu cu th nhu cu v tnh bn l nhu cu hp dn ca tui
tr, nhu cu ny c t thu u th. Tr t 4 - 6 tui c nhu cu giao tip vi bn
cng tui, tr bt u chn bn v thng chn bn trong tp th hc tp, trong
nhm bn vui chi. Khi tui u thanh nin th yu cu v tnh bn phi l ngi
ha hp vi nhau v tnh tnh, l tng, quan im, tc l s ha hp vi nhau v
mt tm l hn l s gn gi khng gian
- Tnh bn l mt tnh cm cao thng. Tnh bn khng phi bng l tr m
trc ht l mt loi tnh cm c bit ca con ngi da trn c s kt thn t
nguyn, c s ng cm vi nhau, qu mn nhau m hai bn u cm thy c nhu
cu giao tip vi nhau v mt tinh thn. Tnh cm u tin xut hin con ngi
tr tui c gio dc chu o l tnh bn ch khng phi l tnh yu (J.J.Rutx).

Tnh bn ca tui tr da trn c s ca s thn tnh, thi chn thnh

qu mn ln nhau. H th l vi nhau nhng iu m ch h mi c th ni c.
Ngi bn chnh l ci ti th hai, h t nguyn n vi nhau cng chia s nhng
rung cm ca nhau, mi ngi u cm thy ngi kia l s cn thit i vi
mnh.
Nu c trng ca tnh yu l s chung thy th c trng ca tnh bn l
thi chn thnh. Tnh bn chn thnh l phi bit tn trng c tnh, hng th v
s thch ring ca nhau. C lng chn thnh th tnh bn lun lun c ci m,
khng c h ngn cch ng vc, gia h lun c s thng cm qu mn nhau,
khng tnh ton v li... A.L. Klulp vit: Hy chn bn cho k. Nu lng v li
n np di mt n ca tnh bn th n c th o h chn bn m thi.
1.2. Tnh yu trong quan h lin nhn cch ca nhng ngi khc gii
Tnh yu l s rung cm ca hai tri tim khc gii, l s ha hp gia hai
tm hn c nhu cu v s giao tip tinh thn cng nh tnh dc ln nhau.
Tnh yu nam n l vn mun thu m thi no ngi ta cng bn n.
C ngi cho rng: tnh yu l tn ngng ca loi ngi khng bao gi b hy
dit. C bao nhiu tri tim l c by nhiu cch yu ng, v vy vic khm ph
ra tnh yu lun lun l vn mi m v phong ph. Tnh yu l loi tnh cm
say m, chn thnh, mnh m, su sc, th mng, trong sng, tr tnh. c im
ca tnh yu l s hin dng cho nhau, ng thi cng l s chim gi i tng
c yu. Khi yu ai cng mun c chm sc ngi yu, mun c va lng
ngi yu v c bit mun c mnh xng ng hn so vi ngi yu. Mi
ngi u cm thy mnh phi hon thin hn v nhn cch.
Tnh yu l loi tnh cm p v phc tp nn n c tnh cht pha trn:
yu thng pha ln gin hn, vui v bun, hnh phc v au kh, lo u v t ho...
c gin hn sung sng bit bao nhiu. (Xun Diu). Hoc N.Ostropxki
vit:Ci cao qu nht l tnh yu, ci ch k nht cng l tnh yu.
Trong tnh cm ni chung v trong tnh yu i la ni ring u m
mu sc ch quan theo kiu Thng nhau cau su b ba. Ght nhau cau su b ra
lm mi
Mi tnh u ca nam n thanh nin c biu hin bng nhng cm xc
mi l. Khi yu con ngi bng thy mnh c nhng cm xc k l, cnh vt xung
quanh bng tr nn ng yu l thng. H yu tt c mi ngi, ngay c nhng
ngi trc kia h khng cm tnh, yu tt c cnh vt, cnh vt c nhum mu
sc xc cm ca tnh yu. Tnh yu ban u ca thanh thiu nin thng ln ln
vi tnh bn b. Bn cnh s u ym ngy th, nhng ci nhn tru mn, nhng
cu hi lp l, ngng ngng, lng tng, ting g ca rt r, hi hp. Tnh yu ban
u p , th mng nhng t khi thnh cng, nu c s gip ca nhng ngi
i trc, mi tnh ny s pht trin lnh mnh tr thnh hn nhn
1.3. Hn nhn v gia nh trong quan h lin nhn cch
1.3.1. Hn nhn

Hn nhn l mt hin tng php l, trong ngi n ng v n b

cam kt chung sng vi nhau v xy dng gia nh hnh phc.
Hn nhn cng l nhu cu tnh cm, sinh l, kinh t ca con ngi mt cch
lnh mnh. Hn nhn tin b l hn nhn xut pht t tnh yu chn chnh khng
b rng buc bi kinh t, bi nhng nh kin tn gio, ng cp, m h t nguyn
quyt nh hnh phc ca mnh. Sau khi kt hn, h cn bo v hnh phc ca
mnh bng lng tin cy ln nhau, i x t nh, bnh ng, c s quan tm n i
sng vt cht v tinh thn ca nhau. Trong , lng chung thy s gip cho gia
nh bn vng v pht trin.
Trong quan h v chng bao gi cng ny sinh s ghen tung. l s
nghi ng lng chung thy ca chng hoc v. Ghen tung to cho con ngi c
trng thi thn kinh cng thng, lo lng, bun b, au kh tc gin, lun c tm
trng mnh yu km v cm thy mnh mt mt mt ci g ...
1.3.2. Gia nh
L tp hp ngi cng sng chung thnh mt n v nh nht trong x hi
gn b vi nhau bng quan h hn nhn v dng mu huyt thng.
Gia nh gm c: V chng, Cha m, Con ci...
c trng ca gia nh
- Gia nh l mt nhm x hi nh nht c t hai ngi tr ln.
- Nhm gia nh bao gm nam n, c quan h gii tnh.
- Cc thnh vin trong gia nh c quan h huyt thng, rut tht vi nhau.
- Cc thnh vin trong gia nh c quan h kinh t vi nhau: Cha m nui
dy con ci, con ci phi c trch nhim phng dng cha m khi v gi v con
ci c k tha ti sn ca cha m li.
Gia nh l mt nhm nh vn ng lin tc, c s tc ng ln nhau gia
cc thnh vin to ra mi quan h lin nhn cch trn c s thng yu ln nhau.
Gia nh l ngi nh chung cho cc thnh vin c quan h rut tht cha ng
nhng nim vui v ni bun, nhng tht bi v thnh cng, nhng lo u v sung
sng, nhng cng vic v ngh ngi, nhng bc dc v th thi Gia nh l
mt x hi thu nh. Gia nh l ni giao thoa gia x hi v c nhn. C nhn tip
thu nn vn ho x hi thng qua gio dc gia nh, ng thi li a truyn thng
gia nh vo x hi. Trong nhng gia nh sng khng c hnh phc th thng
xy ra xung t gia nh, xung t gia cc th h sng chung trong gia nh.
2. Quan h lin nhn cch trong nh trng
2.1. Quan h lin nhn cch gia thy v tr
Gio vin v hc sinh tc ng qua li khng ch bng hot ng dy v
hc m cn bng nhn cch. Thng qua cc hot ng ca nh trng gia gio
vin v hc sinh c mi thin cm nht nh. Nu gio vin no c uy tn cao v
chuyn mn, v o c s c hc sinh c thin cm nhiu hn. Nhn cch ca

gio vin c nh hng rt ln n s pht trin tr tu, tnh cm, ch ca hc

sinh, c nhiu hc sinh ly tm gng thy, c gio ca mnh lm hnh mu l
tng cho cuc i mnh.
Mun xy dng quan h tt p gia thy - tr th gio vin phi bit kho
x s phm. Mt mt gio vin phi thng yu hc sinh mt cch chn thnh,
bit tn trng nhn cch hc sinh, tin tng vo kh nng sc lc ca cc em. Bi
v, gio vin gio dc hc sinh khng ch bng nhng hnh ng, m bng chnh
tnh thng yu chn tht i vi hc sinh, bng chnh nhng cm xc v s cao
thng ca mnh. Gio vin phi c cm xc trc nhng vui bun, nhng kh
khn ca hc sinh c s ng cm v gip cc em cc em tin b. Mt
khc, gio vin cng phi yu cu cao hc sinh. Cng tn trng hc sinh bao
nhiu th cng phi yu cu cao by nhiu. C ngha l gio vin phi tin tng
vo hc sinh, nhng cng phi lun kim tra hot ng ca hc sinh, phi nghim
khc i vi nhng hc sinh vi phm khuyt im. Yu cu cao khng c ngha l
xt nt, kh khn v h thp phm gi nhn cch ca hc sinh. Gio vin phi c
thi i x cng bng, c thi bnh tnh n ho, n cn i vi cc em v
phi thn trng khi nh gi, ph bnh hc sinh. Khng nn nh gi cc em qu
thp hoc qu cao, cng khng nn ph bnh trch mng cc em trc lp khi cha
nghin cu k nguyn nhn ca nhng hnh vi sai tri . Gio vin phi bit xy
dng tp th hc sinh thnh tp th on kt vng mnh. Tp th l mi trng
gio dc tt i vi cc em. Nu gio vin khng kho lo khi nh gi, ph bnh
hc sinh s lm cho cc em t i, bi quan chn nn v cm ght gio vin... lm
cho quan h thy - tr lun c s mu thun, hiu lm, ng nhn v nhau, nh
hng khng tt n hiu qu gio dc.
Tnh cm thy - tr l tnh cm cao thng p ca con ngi. Quan h
thy tr l nn tng xy dng nhng mi quan h lin nhn cch khc trong x
hi. Trong quan h thy - tr, gio vin phi hiu c nhu cu hng th, nhng
tnh cm su kn v nhng nguyn vng chnh ng ca hc sinh. ng thi, hc
sinh cng phi thng yu qu trng thy, c gio mt cch chn thnh, phi bit
thng cm vi nhng ci kh khn ca gio vin. Quan h thy - tr phi trong
sng khng v li.
2.2. Quan h lin nhn cch trong nhm bn
Trong trng, lp hc khng ch quan h vi thy, c gio v cn b nhn
vin trong nh trng, m cc em cn c quan h vi cc bn hc sinh ca lp
mnh v cc lp khc. Quan h gia hc sinh vi nhau trn c s mn phc,
hp nhau v c tnh, v s thch v gn nhau v a l, t cc em hnh thnh
nhm bn:
+ Nhm bn mang tnh tch cc trong lp s gp phn lm cho lp pht
trin v ng vin khch l nhau trong hc tp.
+ Nhm bn mang tnh tiu cc th lun tch ri khi tp th lp, c thi
chng i li tp th, gio vin v nh trng.

Trong tp th lp v trong nh trng c th ny sinh nhm bn hc sinh

phm ti lun tm cch gy ri lon trong trng: tr nghin ht, c bc, tp hp
thnh bng nhm trn lt, trm cp, ua xe, tm cch chng i li gio vin... S
xut hin nhm hc sinh phm ti trong nh trng do rt nhiu nguyn nhn. V
vy, nh trng v GV cn phi tm hiu k nhng nguyn nhn c bin
php gio dc thch hp.
2.3. Nguyn nhn dn ti tr phm ti trong nh trng
2.3.1. Do mi trng x hi
Do tr sng trong mi trng tiu cc y tr vo con ng cng buc
chng phi c hnh vi chng i li x hi. iu ny thng thy nhng a tr
khng c gia nh, cha m ly d nhau phi i vi ngi khc khng c chm
sc chu o ca ngi ln. Mc d, tr vn c i hc nhng chng cm thy
chn nn, tht vng khi gp nhng bn khc cng cnh ng chng s tp hp nhau
li thnh nhm tr em h.
Do hon cnh x hi tc ng khng ng u n c nhn, thm ch c th
tc ng i lp vi c nhn. iu ny l do x hi ang c s phn cc rt ln
gia ngi giu v ngi ngho; vic thc hin lut php khng nghim minh;
trong nh trng lm cho tr kh tip thu nhng chun mc x hi; gia nh c
thi nng ny, nh p hay c thi bao che hnh vi phm ti ca tr...
Do tr b mt ht tnh cm ca gia nh v lun b nh gi l thp km
trong trng,lp, trong gia nh... Chng thng c thi xa lnh thy, c gio,
nh trng, bn b cng lp. Nhng tr ny thng tm cch b p nhng thiu
ht bng cch t khng nh mnh trong nhm bn b, v nhm bn l ngun
ng vin an i duy nht v mt tnh cm i vi chng. Nn chng c th sn
sng hi sinh cho nhau bo v bn. Nu nhng tr khng nhanh chng rt ra
khi nhm bn th dn dn chng s thch nghi vi mi trng v s pht
sinh ti phm.
V vy, gio dc nhng tr em phm ti trong nh trng th nh trng
cn phi phi hp cng tc gio dc gia nh v ngoi x hi c nhng bin
php gio dc cng rn i vi chng v tm cch tch chng ra khi mi trng
pht sinh ti phm, hoc ci to mi trng theo hng tch cc. Mt khc, phi
lm cho tr thy c vai tr, v tr ca chng trong cc mi quan h x hi nht
nh, to c hi cho tr rn luyn v pht trin.
2.3.2. S sai lm ca gia nh
Gia nh khng thc hin y ngha v v trch nhim nui dng, gio
dc con ci theo tiu chun o c x hi. Nhng gia nh ny thng hay t
gi tr vt cht ln hng u v nh gi thp nhng gi tr vn ho tinh thn.
Gia nh tan v to nn s khng hong v tnh cm v nim tin tr. Cha
m thng dy bo con ci bng roi vt, la mng, chi ra... Trong gia nh cha,
m nghin ru, ma tu, c bc... to nn s xung t trin min trong gia nh,
lm cho tr mt ht ch da buc chng phi ri b gia nh theo nhm bn tiu
cc.

Gia nh c s bt ng v quan im, kin v phng php gio dc con

ci, to iu kin cho tr c hnh vi sai lch. trong nhng gia nh ny thng
c hin tng trng nh xui, kn thi ngc lm cho tr khng bit ai ng ai
sai v phi nghe theo ai...? Dn dn cha m mt ht uy quyn i vi con ci, con
ci khng nghe li cha m. Xung t i vi cha m ngy cng tng, tnh cm gia
nh tr nn lnh nht. l nguyn nhn lm cho tr tm n nhm bn tiu cc
trong nh trng hay khu ph.
Gia nh c li sng khng lnh mnh, v o c khng ch lm h hng
tr v o c m cn lm h hng v tinh thn v th xc ca tr. Bi v, khi tr
sng trong mi trng gia nh th tr s bt chc nhng hnh vi phm ti ca
cha m chng. S h hng v o c ca cha m s nh hng ti tnh cch ca
tr v tnh cch ca chng dn dn mu thun vi bn b cng lp, vi thy, c
gio. Cng ngy chng cng i lp vi tp th v tr d ri vo nhm bn tiu
cc gy ti phm. Do vy, nhng tr ny cn c s gip tn tnh ca gio
vin v cc bn b trong lp.
2.3.3. Do nh hng ca nhm nhng ngi bn phm ti
Nhm hc sinh tiu cc trong nh trng tp hp nhau li chi bi lu
lng, chng b nh hng ca nhng phim nh bo lc, vn ha phm i tru v
hnh vi ca cc bng nhm phm ti khc. Nhng tr c hon cnh gia nh bt
hnh thng d thng cm vi nhau v chng nhanh chng ho nhp thnh mt
nhm bn c cng chung cnh ng. Nhng tr ny thng c s gip ca
nhng ngi tiu cc v chng thng lm ng trc hnh vi sai tri ca h.
Chng thng c hnh vi chng i nhng d lun x hi mt cch quyt lit.
Khuynh hng hot ng ca nhm tr hc sinh phm ti l dng bo lc,
mang tnh cht cn quy. Chng lin kt vi nhau mt cch cht ch v thng
dng v lc e da, uy hip v thc hin hnh vi ti c nu nh ai chng li
chng. Nhng hnh vi bo lc mt s hc sinh cn quy nhm th hin ci ti
v ch ca chng trc ng bn v mi ngi. Nhng hc sinh phm ti thng
c nhng quan im v nh hng gi tr ging nhau. Cc thnh vin tham gia
vo nhm phi tun th theo nhng qui nh v tiu chun ca nhm. Khi cc
thnh vin khng thng nht kin vi nhau chng c th theo mt nh hng
khc v gi tr thc hin hnh vi ti phm. Chng thng c khuynh hng
phng i hnh vi ti phm ca mnh trc mt cc thnh vin khc. Chng
thng dng sc mnh ca c nhm thc hin ti phm. Nn mi hnh pht ca
nh trng khng lm chng s hi. V vy, nhng bin php ngn nga ti phm
trong nh trng thng gp rt nhiu kh khn.

CU HI N TP

1. Th no l mi quan h x hi? Qu trnh hnh thnh quan h x hi c din

ra nh th no? Cho v d minh ho.
2. Th no l quan h lin nhn cch. Phn tch cc yu t tm l x hi ca quan
h lin nhn cch.
3. Nu mt s quan h lin nhn cch in hnh trong x hi v trong nh trng.
Phn tch mt s nguyn nhn dn ti nhm tr hc sinh c hnh vi phm ti
trong nh trng.

Chng IV
NHM V TP TH TRONG HOT NG CA NH
TRNG

I. NHM
1. Khi nim chung
1.1. Nhm l g?
X hi khng phi ch bao gm nhng c nhn ring l xp cnh nhau,
khng c lin h vi nhau. Trong qu trnh sng v hot ng ca con ngi lun
tc ng qua li vi nhau, chnh s tc ng qua li ny lm ny sinh cc nhm x
hi. Sng trong x hi phi c s tc ng qua li vi x hi. S tc ng ca x
hi n c nhn khng nh hng trc tip m n c thng qua nhm x hi.
Nhm ng vai tr quan trng, l c quan chuyn tip x hi tc ng n c
nhn v ngc li c nhn tc ng n x hi. Vy nhm l g?

Nhm l mt cng ng ngi thng nht vi nhau trn c s mt hay mt

s du hiu chung, gia h c quan h tng tc v nh hng ln nhau trong qu
trnh thc hin hot ng chung.
Ta cn phn bit nhm vi mt m ng hay mt tp hp ngi (v d:
nhng ngi bn tu xe, ni xy ra tai nn...)
1.2. Phn loi nhm
Nhm c phn loi theo nhng tiu ch khc nhau, phng php phn
loi nhm ph bin hn c l phn loi da vo nhng c im c bn ca nhm.
1.2.1. Theo s lng ngi tham gia
+ Nhm ln: L nhng cng ng ngi ng o, thng nht vi nhau
trn mt s du hiu chung. Trong , cc thnh vin ch quan h gin tip, ch
khng quan h trc tip vi nhau. V d: Nhm ngh nghip, nhm giai cp, dn
tc, tng lp x hi...
+ Nhm nh: L nhm c s lng ngi tng i t, lin h vi nhau
trong mt hot ng chung v c s tc ng tng h trc tip gia cc thnh
vin. V d: mt t hc sinh, mt i cng nhn, mt i bng ,...
1.2.2. Theo ngun gc hnh thnh
+ Nhm c l: L do s quy c ca cc nh nghin cu, cc thnh vin
trong nhm ny khng c s tip xc, ch c quan h gin tip do c chung du
hiu no .
V d: Nhng ngi m ch trn t Vit, nhng ngi lao ng chn tay,...
+ Nhm thc: L nhm ngi tn ti thc trong x hi, c s tip xc ca
thnh vin. V d: gia nh, lp hc, nhm trn lt...
1.2.3. Theo trnh pht trin
+ Nhm c trnh pht trin thp. V d: Nhm tr lang thang, cc cng
ty kinh doanh b ph sn, bng, phng
+ Nhm c trnh pht trin cao. V d: Tp th lao ng XHCN, lp hc
tin tin, tiu on anh hng...
1.2.4. Theo quy ch x hi
+ Nhm chnh thc: c hnh thnh do quy nh ca cp cao hn, trong
vai tr ca c nhn v cc mi quan h c quy nh cht ch bng vn bn.
V d: tp th gio vin trong trng, chi on thanh nin, ban gim kho cuc
thi...
+ Nhm khng chnh thc: Hnh thnh da trn mi quan h thun ty v
tnh cm, khng c quy nh no v vn bn.
1.2.5. Theo thi gian tn ti
+ Nhm tn ti lu di: lng x, trng hc
+ Nhm tn ti thi gian ngn: nhm i ngh mt
+ Nhm tn ti theo chu k: bi dng chuyn mn vo dp h ca gio
vin

S tng hp v phn loi nhm

2. Nhm nh
2.1. Khi nim
Nhm nh l mt tp hp ngi nht nh, cng lin kt vi nhau trong
hot ng chung, cc thnh vin c quan h trc tip vi nhau.
Nhm nh l hnh thc tn ti c bit ca mi quan h ngi - ngi trong
cc sng x hi. Nhm nh l ni din ra qu trnh x hi ha c nhn, l qu
trnh tc ng ca x hi n c nhn gip c nhn thch ng vi i hi ca x
hi. ng thi n m bo s cn bng bnh yn trong tm l ca con ngi.
2.2. Phn loi nhm nh
C rt nhiu cch phn loi nhm nh.
- Nh nghin cu M S.Kuli chia nhm nh thnh hai loi sau:
+ Nhm c s: Quan h gia cc thnh vin mang tnh trc tip nh quan
h gia nh, bn b, hng xm...
+ Nhm th cp: Quan h gia cc thnh vin mang tnh gin tip nh cc
on th, nh vn ha, cu lc b...
- Robert v Tilman phn thnh hai loi sau:
+ Nhm bt buc: S tham gia ca cc thnh vin khng ph thuc vo
nguyn vng ca h nh gia nh, tc ngi...
+ Nhm t do: Cc thnh vin tham gia vo nhm theo nguyn vng nh:
cu lc b th thao, nhm bn b...
- E.Mayo (M) chia nhm nh thnh hai loi:
+ Nhm chnh thc: Nhm c nh nc, x hi tha nhn c tnh cht
php l trong quan h gia cc thnh vin vi nhau, vi lnh o c qui nh r
rng, c c cu cht ch. Hot ng chung c ngha x hi r rng.
+ Nhm khng chnh thc: c hnh thnh mt cch t pht, vai tr v v
tr ca cc thnh vin khng c xc nh cht ch, quan h gia cc thnh vin
da trn tnh cm, s thch hng th...V d: nhm thch i du lch, xem phim,
chi tennis...
- Nh nghin cu M G.Haimen phn thnh hai loi:
+ Nhm thnh vin: Cc thnh vin trong nhm c quan h vi nhau tun
theo nhng chun mc qui ch bt buc, c quyn li v trch nhim r rng nh
t chc ASEAN.
+ Nhm hi vin: Cc thnh vin tp hp theo nhng du hiu hoc quan
h x hi no nhng khng bt buc. V d : Hi cu chin binh, hi t thin...
2. 3. Cu trc ca nhm nh
A.V.Petropxki xc nh nhm nh c cu to bi ba lp, mi lp c
trng bng nhng nguyn l nht nh, t hnh thnh cc quan h gia cc
thnh vin trong nhm.

- Lp th nht: Cc thnh vin c quan h trc tip vi nhau trn c s c

thin cm hay c cm vi nhau, mi ch l quan h b ngoi gia cc thnh
vin.
- Lp th hai: Quan h gia cc thnh vin mang tnh gin tip, c s thng
nht v nh hng gi tr chung th hin s ha hp trong quan h thng qua tnh
cht ca hot ng chung.
- Lp th ba: Quan h gia cc thnh vin tip tc c pht trin trn c
s tip nhn nhng mc ch chung trong hot ng ca nhm.
S hnh thnh ca nhm ph thuc vo s cng b ca nhm theo yu cu
ca t chc x hi, s tham gia ca c nhn vo vic gii quyt nhng nhim v
ca nhm.
II. TP TH
1. Khi nim v tp th
Tp th l mt nhm c t chc cht ch, hot ng theo mc ch nht
nh, phc v cho li ch x hi, v s tin b ca x hi.
Mt tp th bao gi cng l nhm, nhng khng phi tt c cc nhm u
l tp th. C hai loi tp th:
+ Tp th c s: l cc thnh vin quan h trc tip vi nhau v c s giao
lu tnh cm trc tip. V d nh lp hc, t hc sinh...
+ Tp th c bn: gm nhiu tp th c s. V d: Trng gm c nhiu
lp...
Tp th c 3 chc nng: chc nng nghip v, chc nng x hi chnh tr v chc
nng gio dc.
Thng qua vic thc hin cc chc nng ca tp th m tp th m bo
hiu sut lao ng, thc hin cc nhim v gio dc thnh vin ca mnh
2. Cc giai on pht trin ca tp th
2.1. Giai on tp th mi hnh thnh
Tp th mi hnh thnh nn mi ngi trong tp th mi bit nhau, thm
ch cha bit ht nhau. H cn gi nhiu ci ring, cha c s phi hp ng b
trong cng vic chung, h ang dn lm quen vi nhau. Ngi lnh o cng cha
bit ht cp di ca mnh. Quan h gia cc thnh vin mi ch l quan h b
ngoi vi nhau.
Mi cng vic u xut pht t ngi lnh o, nn i hi ngi lnh o
cn xy dng h thng t chc k lut cht ch. Cn t ra yu cu c th r rng
cho cc thnh vin v kim tra cht ch vic thc hin cc yu cu . giai on
ny m bo c nhng iu kin tm l thun li cho s thc hin thnh
cng ton b nhng nhim v ca hot ng tp th th ngi lnh o cn phi
cng quyt bit s dng mt cch hp l cc bin php hnh chnh. Ngi lnh
o cn bit t ra rn trong phong cch qun l ca mnh khi iu hnh cc hot
ng ca tp th..
2.2. Giai on cu trc ha tp th

Trong giai on ny mi thnh vin trong tp th cha tht s on kt nht

tr vi nhau, cha c s thng nht v cha t gic trong hot ng chung ca tp
th. Do nhng yu cu cao ca ngi lnh o nn trong tp th c s phn ha
i ng thnh nhng nhm khc nhau nh:
+ Nhm tch cc ch ng: gm nhng ngi c thc nht lin kt vi
nhau thnh i ng cn b. H sn sng ng h mi yu cu ca ngi lnh o,
tch cc thc hin n v i hi ngi khc cng thc hin nhim v ca tp th.
+ Nhm th ng lnh mnh: H sn sng thc hin mi yu cu nhim v
ca tp th ra, nhng khng xut sng kin m lun tm th th ng ch
i
+ Nhm th ng tiu cc: Thng dng dng vi li ch ca tp th, t
thi th vi mc tiu v nhim v ca tp th. H thng c tm th lng
trnh nhim v ca tp th
+ Nhm tiu cc chng i: Thng tm cch chng i cc yu cu ca
ngi lnh o v i ng ct cn, ch ng tm cch li ko cc thnh vin khc
tham gia vo i ng chng i.
Trong giai on ny tp th c s phn ho thnh nhiu nhm khc nhau,
nn nhm nng ct ng vai tr quan trng trong vic hnh thnh d lun x hi
ca tp th, trong vic ng h nhng hot ng ca ngi lnh o, thc y tp
th pht trin. Ngi lnh o phi bit da vo i ng ct cn, ng h nhng
yu cu ca h v to iu kin thun li cho nhm th ng lnh mnh chuyn
thnh nhm tch cc ch ng. ng thi phi c thi u tranh mnh m lm
cho nhm tiu cc c s chuyn ho t tm trng i lp sang chiu hng ho
ng. Ngi lnh o cn phi tm hiu c im tm l ca mi thnh vin xem
h thuc nhm no tm cch i x thch hp. Trong trng hp ny, ngi
lnh o cn t r phong cch dn ch i vi thnh vin ca nhm tch cc, tin
hnh cng bc vi mi ngi trong nhm chng i v va dn ch va cng
bc vi mi ngi trong nhm trung gian khi cn thit. Cn s dng phng php
gio dc mm do, linh hot nhng cng quyt nu cn c th dng bin php
cng ch, gip tp th chuyn ha sang giai on pht trin mi.
2.3. Giai on tp th vng mnh
Tp th c pht trin ti mc hon thin, mi thnh vin u ng
cm vi nhau, cng hp lc tin hng thc thi cc hot ng cng nhau, bit
sng vui v chan ha vi nhau v khng cn c nhn no chng i. Quan h gia
cc thnh vin gim bt s cch bit gia cc nhm vi nhau, c s u tranh
gp cho nhau v c yu cu i hi cao nhau. Mi ngi c mi quan h
hp tc, tng h thc s, nn to c bu khng kh tm l thoi mi. Cc thnh
vin thc c vai tr trch nhim ca mnh trong tp th. H lun c s
on kt nht tr cao, lun ch ng, t gic tch cc trong mi hot ng chung
ca tp th. T xy dng k hoch hot ng chung v t t chc hot ng

thc hin k hoch m khng cn mnh lnh hay mt bin php cng ch no c.
Cc thnh vin c nhng yu cu cao vi nhau v i vi ngi lnh o.
y l giai on tp th pht trin ti mc cao nn n ch chp nhn v
ng h nhng quyt nh ng n v nhng ngi lnh o c o c, c ti
nng. Do vy, ngi lnh o phi lun hon thin nhn cch ca mnh. C ngha
l ngi lnh o c o c, c nng lc, c trnh , c sng kin, c kinh
nghim lnh o, va phi c yu cu cao, va phi kho lo trong cch i x vi
mi ngi. ng thi ngi lnh o phi thng xuyn bit to lp v gi vng
c bu khng kh tm l tch cc, nng ng, sng to trong tp th. Vic lnh
o tp th lc ny va d dng nhng cng va kh khn, nn ngi lnh o cn
thc hin y vai tr c vn ca mnh lnh o a tp th i ln.
Tm li: S pht trin ca tp th tri qua nhiu giai on vi mc pht
trin khc nhau. V vy, trong cng tc gio dc, ngi gio vin phi nm bt
c tnh hnh c im lp mnh ph trch a ra ni dung v bin php gio
dc thch hp n tng c nhn hay tp th hc sinh.
3. Tp th trong nh trng
3.1. c im ca tp th gio vin
- Tp th gio vin l lc lng tr ct, thc hin nhim v o to v gio
dc hc sinh c y kh nng p ng c nhng yu cu i hi cao ca
x hi.
- Tp th gio vin bao gm cc gio vin cng dy mt cp hc c trnh
o to ngang nhau, c chia thnh nhiu t: t t nhin; t x hi v t b mn
chung.
- Tp th gio vin c nh trng giao nhim v r rng, nhng nhim
v c gio vin qun trit v chuyn thnh nhim v c th ca tng gio
vin trong cng tc dy hc v gio dc.
- Mi tp th gio vin u c h thng chun mc v chuyn mn, v quan
h r rng. Tp th lun to iu kin cho mi gio vin th hin ti nng v c
ca mnh trong hot ng s phm.
- Tp th gio vin thng c s thng nht cao v mc ch, ngha ca
hot ng chung m mnh m nhn. C s phn cng cng vic ph hp vi
nng lc mi ngi. Nh vy m mc ch chung ca tp th v ca tng c nhn
c thc hin mt cch c hiu qu.
- Tp th gio vin lun hiu hc sinh vi thi nghim tc, thn trng v
c nim tin vo chiu hng pht trin nhn cch ca hc sinh cn t ti trong
tng lai. ng thi gio vin cng phi t hiu mnh, phi nghim khc vi
chnh mnh, khng nn d di bung th mnh trong hot ng o to v gio
dc.
Nh c nhng c trn m tp th gio vin c bu khng kh s phm lnh
mnh, vng chc, n gip cho gio vin c nim tin vo cuc sng, c thi
chan ho ci m vi nhau v c nhu cu cng hin phc v th h tr.
Tp th gio vin c 3 chc nng c bn:

+ Chc nng nghip v dy hc, gio dc, t bi dng v chuyn mn.

+ Chc nng x hi chnh tr nh tham gia hot ng x hi chnh tr
trong nh trng, a phng ni trng ng.
+ Chc nng gio dc cc thnh vin trong tp th gio vin v tp th hc
sinh.
3.2. c im tp th hc sinh
3.2.1. c im
- Tp th hc sinh c nhim v tin hnh hot ng hc v cc hot ng
khc lnh hi nn vn ho x hi ca dn tc ca nhn loi, nhm pht trin tr
tu v hnh thnh nhn cch ca mnh.
- Mi hot ng ca tp th t hot ng hc tp, vui chi, lao ng u
phi tun theo k lut nghim ngt, c t chc cht ch v mang tnh gio dc cao.
- Cc thnh vin trong tp th c cng chung la tui, trnh hc vn, c
im tm sinh l vn kinh nghim sng... Do vy m hot ng ca tp th hc
sinh c t chc mt cch c h thng, c ni dung thit thc v c hiu qu.
3.2.2. Gio dc hc sinh trong tp th
Nhng nghin cu s phm khng nh: con ng ng n nht
hnh thnh nhn cch ph hp vi mc ch gio dc l gio dc thng qua tp
th. Mt tp th pht trin trnh cao s l mi trng l phng tin gio dc
tt nht tc ng n cc thnh vin. Nhn cch tt p ca hc sinh khng th
hnh thnh v pht trin ngoi tp th. Bi v, trong tp th th thc bn ng ca
a tr c nng ln v n thc c vai tr trch nhim ca mnh trong tp
th.
Cng vi s pht trin ca tp th hc sinh, tnh tch cc v s t gio dc
ca tp th v ca tng thnh vin cng c tng ln. Bu khng kh tm l, d
lun, tm trng, truyn thng... ca tp th hc sinh c nh hng n s t thc,
t nh gi v s t gio dc ca mi thnh vin. Thng qua hot ng giao tip
gia cc thnh vin trong tp th th nhn cch ca hc sinh c hnh thnh v
pht trin.
Tp th gio vin v tp th hc sinh c mi quan h vi nhau, quan h
gia tp th hc sinh v tp th gio vin l quan h tc ng qua li hai chiu:
gio vin tc ng n tp th hc sinh, ng thi tp th hc sinh li tc ng tr
li tp th gio vin gio vin t iu chnh hon thin mnh. Trong mi quan
h th ngi gio vin ch nhim lp ng vai tr c bit quan trng xy
dng v pht trin tp th hc sinh thnh tp th vng mnh.
Quan h gia tp th gio vin v tp th hc sinh c th t ti cc hiu
qu sau: gio vin bit xut yu cu ng n v theo ui yu cu n cng.
Gio vin phi giao nhim v cho tp th hc sinh v c hc sinh tip nhn.
Phi hiu c cc tp th hc sinh trong nh trng v xc nh c tp th no
thc s l phng tin gio dc hc sinh. Xy dng mng li tch cc trong tp
th hc sinh. Gip hc sinh c c mc tiu ng n v t chc hot ng theo
mc tiu .

Quan h gia tp th gio vin v tp th hc sinh c biu hin s sau:

Trong quan h gia gio vin vi tp th lp hc, phong cch quan h thy
gio vi lp hc tht quan trng. Ty thuc phong cch ca gio vin m cc em
c cch ng x ph hp, hot ng ca lp c iu chnh. Khi tp th hc sinh
cha c s thng nht, n nh th gio vin cha th thc hin c nguyn tc
gio dc trong tp th v thng qua tp th (v khng phi bt c tp hp tr em
no cng l tp th). Ngi gio vin phi xy dng mt tp th on kt, dn dt
sao cho cc nhm thng nht v hp tc vi nhau. Xy dng tm trng thoi mi
trong tp th, t nh, lch s tn trng ln nhau, trch gy t tng ganh ght,
k ln nhau. l phng thc hiu nghim trnh xung t tm l trong tp
th hc sinh.

CU HI N TP
1. Trnh by khi nim v s phn loi nhm?
2. Th no l tp th? Trnh by cc giai on pht trin ca tp th.
3. Nu nhng c im ca tp th hc sinh v tp th gio vin. Phn tch mi
quan h gia tp th gio vin v tp th hc sinh trong nh trng.
4. Phn bit gia nhm v tp th. Cho v d minh ha.
5. Hy xc nh xem cc nhm no di y c gi l tp th? Ti sao?
- Mt lp hc nh trng ph thng.
- Mt nhm tr em trn ng ph.
- Cc gio vin ca mt trng hc.
- Mt nhm hc sinh i trng cy xanh vo ngy ch nht.
- Cc gio vin cc trng tham gia chm thi tuyn sinh.

CHNG V
NHNG VN CHUNG V GIAO TIP S PHM

I. KHI QUT CHUNG V GIAO TIP X HI

1. Khi nim
1.1 Giao tip l g?
Giao tip l hnh thc c trng cho mi quan h con ngi vi con ngi
m qua ny sinh s tip xc tm l v c biu hin, cc qu trnh thng tin,
hiu bit rung cm, nh hng tc ng qua li ln nhau.
Giao tip l mt hin tng c th ca con ngi, ngha l ch ring con
ngi mi c giao tip thc s khi s dng phng tin ngn ng (ni, vit, hnh
nh ngh thut...) v c thc hin ch trong x hi loi ngi. Giao tip c
th hin s trao i thng tin, s hiu bit ln nhau, s rung cm v nh hng
ln nhau.
Khi c s tip xc gia mt ngi vi mt ngi khc, hoc vi mt nhm
ngi khc:V d nh tp th lp hc sinh, i sn xut th ngi ta thng bo
cho nhau nhng thng tin. Ni dung thng bo c th l cc hin tng trong i
sng sinh hot (gi c, mt, hay nhng vn thi s trong nc, quc t, hoc
nhng tri thc mi trong lnh vc khoa hc k thut hay ngh nghip nht nh.
Qua tip xc con ngi nhn thc c v ngi khc: T hnh dng, iu b, nt
mt b ngoi n thc ng c, tm trng, xc cm. tnh cch, nng lc, trnh
tri thc v cc gi tr h, ng thi qua nhn xt nh gi ca h v mnh ngi
ta hiu thm c v bn thn. Do tc ng ca li nhn xt, ca s biu cm ca
ngi ang giao tip m gy ra nhng rung cm khc nhau ch th tip xc nh
qua li khen lm ta vui, hay bun, xu h v b ch bai hoc b kch ng bi li
ni thm him ca ngi giao tip vi mnh. Trong qu trnh giao tip, s hiu
bit ln nhau cng tr nn su sc v mi ngi cng nh gi li nhng tri thc
kinh nghim ca mnh v c th dn ti s thay i thi i vi nhau, vi s
vt hin tng c bn lun v c th dn ti s mn phc hay mu thun vi
nhau. R rng l giao tip biu hin nh hng v tc ng qua li ln nhau rt

mnh m, gy nn nhng bin i v hng th, thi , tnh cm v cc biu hin

khc ca xu hng nhn cch.
Trong tm l hc, giao tip cn c coi nh mt loi hot ng. Hot
ng ny din ra trong mi quan h ngi - ngi nhm mc ch thit lp s hiu
bit ln nhau v lm thay i mi quan h ln nhau, nhm tc ng n tri thc
tnh cm v ton b nhn cch. l s tc ng trc tip ngi - ngi din ra
trong mi quan h gia ch th vi ch th tip xc. Phng php v ni dung
giao tip ph thuc vo v tr ca con ngi trong quan h sn xut, vo tng lp
hay nhm x hi ca ngi . Giao tip c iu chnh vi cc yu t c lin
quan n sn xut, bun bn, cc nhu cu x hi v do tpqun ca tng a
phng. tng dn tc, do cc chun mc o c v.vTc ng c cu Nhp gia
tu tc l v th .
1.2. Chc nng ca giao tip
- Chc nng thng tin hai chiu gia hai ngi hay hai nhm ngi.
- Chc nng t chc, iu khin phi hp hnh ng ca mt nhm ngi
trong hot ng cng nhau.
- Chc nng gio dc v pht trin nhn cch. Con ngi khng th sng c
lp, tch khi gia nh, ngi thn, bn b v cng ng ngi. Phm vi giao tip
ca con ngi ngy cng c m rng: T tip xc vi m n anh ch em trong
gia nh. Nh vy, cng vi hot ng ca mi c nhn th giao tip gip con
ngi lnh hi c cc chun mc o c x hi, nm c cc kinh nghim x
hi lch s v tr thnh nhn cch ngha l nn ngi .
Ngoi ra theo m hnh ca Jacobsen sau khi nghin cu v giao tip
ra mt m hnh chc nng cho mi s giao tip bao gm 6 thnh t, gi l l 6
chc nng trong giao tip.
+ Chc nng nhn thc :
Chc nng ny yu cu ngi ni phi r rng, mch lc. y l chc nng
thng tin r rng.
+ Chc nng cm xc: Chc nng ny yu cu ngi giao tip phi to ra
c nhng cm xc tt p cho ngi i thoi. S tip xc kh khan thiu tnh
cm, nhng li cc lc, s n mc cu th khng thc hin c chc nng cm
xc trong giao tip.
+ Chc nmg duy tr s tip xc : Ngi giao tip gii khng bao gi c
pht rng trong giao tip, ngha l nhng pht m hai bn cm thy ht chuyn
ni, lng tng khng bit lm g. V d: Hai bn u khng bit ni g na, khch
ch n cm cha chn, khch phi i m chng bit lm g.
+ Chc nng th mng: l chc nng to ra nhng cch ni th v. S
dng li ni mang cht th, c sc tng tng cao, to ra m cm ngi nghe.
+ Chc nng siu ng: l chc nng la chn cc t, cc cu, cc
ni t, hiu nhiu, ni nh nhng hiu su sc..
+ Chc nng qui chiu: L chc nng ni trng vo cc c im tm l ca
ngi nghe, nh trng vo ci m ngi nghe ang thy cn, ang mong i. y
l ngh thut ni chuyn, ngh thut vn ng, ngh thut qung co.

1.3. Vai tr ca giao tip trong i sng c nhn v x hi

- Giao tip l iu kin tn ti ca x hi loi ngi. Khng c giao tip
khng c tn ti x hi. Giao tip l c ch bn trong ca s tn ti v pht trin
ca x hi, n c trng cho tm l ngi.
- Thng qua giao tip c nhn gia nhp cc mi quan h x hi vi cc c
nhn khc trong cc nhm x hi v quan h vi ton x xi.
- Qua giao tip con ngi tip thu nn vn ha x hi v bin thnh ci
ring ca mnh, ng thi c nhn ng gp vo s pht trin nn vn ho x hi.
- Qua giao tip con ngi nm bt c cc chun mc o c ca x hi,
cc gi tr x hi ca ngi khc, ca bn thn trn c s t iu chnh, iu
khin bn thn theo cc chun mc x hi.
Qua ta thy giao tip c vai tr rt quan trng trong i sng ca c
nhn, ca x hi. Trong hot ng s phm khng th khng c s giao tip gia
thy v tr, v giao tip l iu kin, phng tin xy dng mi quan h thy tr. Trong qu trnh giao tip c s trao i thng tin gip con ngi hiu bit ln
nhau, nhng s hiu bit ln nhau ca con ngi chu nh hng ca n tng tri
gic ban u; ca nh hnh x hi v chu nh hng ca hiu ng nh ho quang.
1.4. Cc hnh thc giao tip
- Cn c vo phng tin giao tip ta c: Giao tip bng vt cht; giao tip
bng ngn ng; giao tip bng tn hiu phi ngn ng.
- Cn c vo tnh cht v qui cch giao tip ta c: Giao tip chnh thc v
giao tip khng chnh thc.
- Cn c vo s lng v thnh phn tham gia vo qu trnh giao tip ta c:
Giao tip gia c nhn vi c nhn (giao tip lin nhn cch). Giao tip gia c
nhn vi nhm. Giao tip gia nhm vi nhm.
- Cn c vo khong cch giao tip ta c: Giao tip trc tip v giao tip gin tip.
Tu theo mc ch, ni dung v i tng giao tip m ta c th s dng
loi giao tip no cho ph hp nhm em li hiu qu cao nht..
2. Ngn ng trong giao tip
2.1. Vai tr ca ngn ng trong giao tip
- Khi mt ngi ny giao tip vi ngi khc u phi s dng ngn ng
(ni ra thnh li hay vit ra thnh ch) truyn t, trao i kin, t tng tnh
cm cho nhau. Nhng ngi cm khng ni c (ngay c trng hp h khng
th vit thnh ch) th h din t ngh, tnh cm ca h bng c ch, nt mt v
c ch ca hai bn tay... l phng tin giao tip c thng nht cho nhng
ngi cm trong mt nc h s dng trong qu trnh giao tip.
- a tr mt, hai tui cha c th giao tip bng ngn ng hoc ngi ln
m vn ngn ng ngho nn th nhiu khi t ra lng tng, v khng tm ra c
ng t ng cn thit din t iu mnh mun ni. iu lm hn ch cht
lng v hiu qu ca mi ln giao tip. Nhng ngi c vn ngn ng phong ph
th rt thun li trong giao tip, h din t d dng v chnh xc nhng iu h
mun ni v h c th din t vn mt cch hp dn vi tnh thuyt phc cao.

Trong thc t c nhng ngi vit rt hay nhng li ni rt d: ni chm chp, ni

l nh, kh khan khng lu lot.
- C nhng ngh nghip m s giao tip i hi phi c trnh pht trin
ngn ng cao (vit v ni u gii, c bit l ni). Chng hn: ngh dy hc;
ngh lut s; ngh qung co; ngh pht thanh vin... C nhng loi hot ng
vic s dng ngn ng nh l mt nng lc ngh nghip v c o to cn thn
nh: Gio vin dy hc; lut s bo cha cho k phm ti; pht thanh vin c tin;
hng dn vin du lch; din vin in nh v sn khu...
- Trong giao tip, ngn ng khng ch biu t ngh, tnh cm ca con
ngi m n cn th hin trnh hc vn, trnh vn ho v gi tr nhn cch
ca con ngi. Nhng ta cng khng nn ch cn c vo ngn ng ca ngi
vi vng nhn nh v nh gi nhn cch ca h mt cch sai lch, m cn
phi cn c vo vic lm thc ca h ch khng phi s ng kch, nh la,
nh lc hng. Bi v, trong qu trnh giao tip v mt l do no , thm ch v
mt thi quen con ngi khng ni ng s tht nh h ngh, cm xc hay c
nh nh th ny nhng li ni v vit khc i c th gim nh i hay cng iu
ln, thm ch ni ngc hon ton...ngha l h ni di. Nh vy, ngn ng
khng ch l phng tin, phng php truyn t thng tin, din t, biu l
trung thc thng thn nhng iu con ngi hiu bit, suy ngh v cm xc, m
cn l phng tin v phng php con ngi che giu, xuyn tc s tht, nh
lc hng i tng trong giao tip.
2.2. Nhng c im v phong cch ngn ng ca c nhn trong giao
tip
2.2.1. c im v ngn ng ca c nhn
Ngn ng ca c nhn thng mang nhng c im sau:
- Tnh ci m: L s th hin mnh m v nhu cu giao tip. Ngi c c
im ny thng hay tip xc trao i tm t tnh cm vi nhng ngi khc v
h c i sng ni tm rt phong ph.
- Tnh kn o: Thng t bc l tm t tnh cm vi nhng ngi khc do
h khng c nhu cu giao tip hoc khng quen tip xc vi nhiu ngi.
- Tnh ni nhiu: l nhng ngi khng t ch, kim ch c hot ng
ngn ng, h ni nhiu v khng c s la chn cn thit, h t hoc khng nghe
c li ni ca i tng giao tip vi mnh v khng xem ngi khc
mun g v c thi nh th no...
- Tnh hng bin: L nhng ngi c s thng nht gia ngh v li ni,
mc ch giao tip c th hin mt cch r rng, sinh ng giu hnh nh v y
sc thuyt phc trong li ni.V d trong nhiu sch bo ngi ta hay dn li ni
ngn ng hng bin ca nh cch mng Bungari imitrp t bo cha cho
mnh c hiu qu trc to n hay li ni hng bin y sc thuyt phc ca ch
tch Phien Catstr (Cu Ba )
2.2.2. Phong cch ngn ng trong giao tip
Ngn ng th hin i sng ni tm ca con ngi cho nn gia nhn cch
v phong cch ngn ng c mi quan h rt cht ch vi nhau. Qua ngn ng ca

mi ngi, gip ta c th phn on c ngi lm ngh g? thuc tng lp

no, giai cp no trong x hi, tnh cch ca ngi nh th no v c hng th
v ci g?....
Da vo cch pht m, tc ni, s ko di cu, s dng ngh thut, thut
ng, thnh ng, ting lng,s nhm ln khi ni, hay nhng sai phm v ng php
v..vngi ta phn ra mt s phong cch ngn ng sau:
- Phong cch sinh hot: Ngn ng chn tht trong vic s dng t.
- Phong cch vn ngh: Ngn ng c dng mt cch bng by, trau chut
mang tnh vn ngh.
- Phong cch khoa hc: Ngn ng mang tnh lgic cht ch, r rng v
chnh xc.
- Phong cch cng tc: Ngn ng c s dng theo cc qui cch c
th ch ha theo mu nht nh cho tng loi cng tc.
3. Mt s qui tc trong giao tip x hi
3.1. Phi quan tm, th hin tnh cm gia ngi vi ngi trong cuc
sng
Quan tm n ngi khc l iu khng th thiu c trong bt c mi
quan h no. S quan tm ti nhau gip ngi ta trnh c cm gic b b ri
gia cuc i. C quan tm ti nhau mi cng nhau chia s ngt bi, vt qua
nhng kh khn ca cuc sng i thng. Nh ta thng hay ni: Nim vui
c chia s s tng ln gp i. Ni bun c chia s s vi i mt na
3.2. Bit tn trng ngi khc trong giao tip
Trong giao tip ch c tn trng mnh l sa vo ch ngha v k v khng
th c nhng quan h tt p vi nhng ngi xung quanh. a v, quyn th,
chc tc, sc p, sc mnh, ti nng...cng khng cho php ai t mnh ln trn
ngi khc. Trong quan h x hi, trong kinh doanh... chng ai mun mnh b h
thp. Mt s ph phn khng kho lo, thiu t nh s lm ngi khc cm thy b
xc phm. Trong bt c vn quan trng no, nu ta bit tn trng kin ca
nhau th kt qu s tt p hn. Vic chuyn ha t ch ngha v k sang tn trng
ngi khc l ngun gc ca mi c x tt.V d:Trong mt cuc hp bn v vn
kinh doanh, gim c ngh mi ngi cho kin. C mt v ng ln pht
biu v vn t chc nhn s. ti khng cp trc tip n vn kinh
doanh, nhng gim c vn khng ngt ngang v i ngi pht biu xong.
Sau , gim c ni: Vn ca anh a ra rt hay, chng ti s ghi nhn pht
trin tip, mc d khng trc tip nhng n gi cho ta vic sp xp li t chc
cng tc kinh doanh c tt hn. Xin cm n anh.
3.3. Lun bit khng nh con ngi, tm u im ngi khc
Mt chuyn gia tm l ni: Ci vn qu nht ca ta l nng lc khu gi
c lng hng hi ca mi ngi. Ch c khuyn khch v khen ngi mi lm
pht sinh v gia tng nhng ti nng qu nht ca ngi ta m thi. Ti bit chc
c ngi s ni: Phi! Ai l g ci thuyt mt ngt cht rui! Nnh ht cho ngi ta
ln my xanh ch g! Nhng ng i! Ngi thng minh h khng cn cu u!

y li khen tng phi khc vi li nnh ht. Li khen phi xut pht t y lng,
t thm tm m ra, hon ton khng v li. Nh Tm l hc Emerson ni: ng
tic li cm n v khuyn khch! Nhng li ni , t lu sau ta c th qun,
nhng nhng ngi c ta khen tng s hoan h v lun nhc nh ti. V d:
Hc sinh A ch hc bnh thng.Ln u tin em c im 7, C gio ngh
c lp v tay khen bn v bn c tin b.
3.4. Qui tc nh v
l qui tc nh v l phi bit t v tr ca mnh vo v tr ca ngi
khc suy ngh, thng cm khi ng x, c bit l khi cn gp kin vi
ngi khc. Ngi Vit Nam c cu: Trch ngi hy ngh n ta. Nu ta khim
tn nhn trc rng ta cng chng hon ton g ri mi trch ngi khc, th ngi
khng thy kh chu lm.
Tm s ca mt ngi cha: Thng nhc n cp tin mua ko, ti gin lm:
Nm xung, hai roi. Ti nh nh, bt cht nh li chuyn nm xa cng trc
tui n, ti tng n cp tin ca cha ti. Pht hin, ngi ni: Tht xu h! Nay
trm vi ng, mai vi chc... rit con s l tn trm chuyn nghip! Ni xong
ngi khc. Ti khc theo v ha: Tha ba, con s khng bao gi ti phm. Gi
trc mt con, ti bung roi, lp li li dy ca cha ti. Thng nhc o khc v
cng ni y cu ni ngy xa ti ni vi cha, khng sai mt ch.
3.5. Dng li ni t nh
Ni c gii l ni thng, ni v vo mt. V d:Ti khng cho; ti khng
c; anh ni sai. Cn ni tnh thi l ni t nh, c tnh cm, lm cho ngi nghe c
th tip thu thoi mi ni dung ca bn thng ip. V d: Ti e rng s nh gi
nh th cha tho ng; Ni dung tt, ch tic l thi hi gay gt; C hy vng
em s .Con ngi ta ai cng c lng t i. Trong giao tip, khng ai mun mnh b
chm t i hay cm thy ngng ngng. V d: Anh kim tin khng bng ng A
bn cnh...
Phm Cao Tng c nu v phn tch li ni chm t i ngi khc nh cu
ni sau: Ti rt ght nhng b nh mng tay nh mu. Ti nghip, c nhng
bn tay bp mng ang c giu nhng mng tay sn nhng khng kp. Ngi
tht ra cu ni trn nhn thy, nn vi cha: Ti u c ni n my b!
Nhng mun! Nht ngn k xut, t m nan truy (Mt li ni ra, bn con
nga ui theo cng khng kp.) Trong giao tip, tuyt i khng nn ni ma mai
hay chm chc ngi khc, lm chm t i v tn thng n h. Trong mi
ngi, t i nn gi v l tnh cm ca con ngi c phm cch. ng nn ni
a chm chc, nht l nhng ngi qu nhy cm. Ngi Php ni: Ma mai hay
tt vo mt ng A, b B c g khc nhau khng? im khc bit duy nht l tt th
ku, nhng thng li khng au bng.V vy, hy chn vi thi ma mai trong
m. Ch giu mt ngi m hay k cm th ng b m hoc cm.
Trong giao tip hng ngy, kiu ni trit l cng thng xuyn xy ra. Li
ni n gin nhng c tc dng tch cc, lm gim s kh chu cho ngi i

din. Ngi Vit Nam thng hay ni: Ca i thay ngi; Mt mt ngi hn
mi mt ca...
3.6. Giao tip cn c l, c tnh
L v tnh l hai mt cn c quan tm trong giao tip, ng x. Chng ta
ng bao gi qun mt iu l: Ngi thua t ai chp nhn h thua v h c li
cTri li, h m ra on hn ngi thng v c khi h c tm tr th. Ngi qun
t xem s thng bi l chuyn thng tnh. K tiu nhn xem thng l vinh, bi l
nhc. Thng thng ngi thng th hn hoan vui thch, cn ngi bi th bun
bc, kh s.V d: Sau khi chin thng qun Minh, vua L Li cho ngi sang
gin ho, c tng vng b cho ngi tng Vng hi sinh, gy ho kh tr li
gia hai nc, nhm to iu kin xy dng t nc.
Chnh v vy m khi tranh chp bt c vic g, ta x theo l th cng phi
ngh n tnh. ng bao gi i x cn tu ro mng vi nhau, ngay c khi l
k th. i vi k th, chng ta thng nhng cng nn cha cho h mt li thot
danh d, ng lm nhc h. Khng c tiu nhn v o c vi nhng ngi
sng cng nh ngi cht. ng b ta vn dy: On th nn m ch khng nn kt.
i x qun t vi k ch, m li thot cho k th c th cm ho n chm
dt hn th.
3.7. m bo ch tn trong giao tip
Trong giao tip, vic gi li ha l iu rt quan trng. N ni ln s tn
trng ngi c ha, cng nh gi khng xy ra tn tht no cho ngi c
ha. Sng phng l yu t to ra ch tn. Khi giao c vi nhau ri, d c thay
i iu kin th no chng ta vn phi tn trng nhng li giao c trc y.
Ngi Trung Hoa thnh cng trong kinh doanh nhiu nc trn th gii v h
lun gi ch tn.
3.8. Cch ni hin ngn v ni hm ngn
Theo Paul Grice ni mt cch hin ngn l Ni iu g , ni mt cch
hm ngn l Lm cho ai ngh ti iu g .
Hin ngn l li ni c ngha biu hin trc tip ra ngoi, cn hm ngn l
li ni c ngha n bn trong, i hi ngi nghe phi c gng hiu, gii m
.V d:
- phng hp A ni: Nng qu. B: , nng nh la .Cu ca A l hin
ngn, khng c hm ngn .
- nh ca B, A ni: Nng qu. B: C chai bia y. Cu ca A va l hin
ngn (tri nng) va l hm ngn (Cho ung g)
Nh vy n ngha, n ph thuc r rng vo bi cnh hay tnh hung,
i hi mt s gii m c bit, v ngoi m ngn ng cn c m tm l x hi.
Tm li: Trong x hi hin i, s giao tip, tip xc, trao i bng li ni
c ch hnh ng... l v cng quan trng. Giao tip gp phn to nn mi quan h
tt p trong cuc sng x hi hng ngy, trong kinh doanh. Mt li ni hay, mt
c ch p c th gy ra n tng tt, to ra s tin cy hp tc. ng thi cng ch
v mt li ni c th ph v mi quan h, lm mt lng ngi khc, lm tn

thng n s bn vng ca mt t chc. C th ni giao tip l mt cng c sc

bn quan h, lm kinh t, to ra hnh phc gia nh

II. KHI QUT CHUNG V GIAO TIP S PHM

1. Khi nim
Giao tip s phm l giao tip c tnh cht ngh nghip gia gio vin v
hc sinh trong qu trnh dy hc v gio dc, nhm to ra s tip xc tm l, xy
dng bu khng kh tm l thun li cng cc qu trnh tm l khc to ra kt
qu ti u trong quan h thy - tr, trong ni b tp th hc sinh v trong hot
ng dy cng nh hot ng hc.
Mc ch ca giao tip s phm l truyn t v lnh hi nn vn ha x
hi ca nhn loi ca dn tc cho th h tr, nhng qu trnh truyn t v lnh
hi ch c din ra trong mi quan h giao tip gia thy v tr. Trong qu
trnh tip xc gia thy v tr nhm mc ch thng bo thng tin v t chc hot
ng nhn thc ca hc sinh. V vy, gio vin cn phi suy ngh v tnh cht ca
thng tin ln hnh thc biu t thng tin. Mi hot ng giao tip bng cch ny
hay cch khc u c tc dng gio dc i vi hc sinh. Do vy, gio vin khng
ch dy cho hc sinh bit cch giao tip, m cn phi dy cho hc sinh c ngh
thut giao tip na. Trong , s gng mu ca gio vin l rt quan trng cho
s thnh cng trong dy hc v gio dc. S tip xc gia thy v tr va mang
tnh cht ch nh va mang tnh cht t do, c hai cch giao tip ny u c
nhng c im tm l i vi cc nhm hc sinh khc nhau, c im tm l ca
giao tip ph thuc vo chnh ngi gio vin v k nng ca h. Trong qu trnh
giao tip th trng thi tm l ca c thy v tr c thay i, s bin i trng
thi tm l ca hc sinh thng d nhn thy, nhng t ngi li ch n s
bin i song song ngi gio vin.
Tm li: Giao tip s phm l iu kin m bo cho hot ng s phm
t hiu qu cao. N l loi giao tip c tnh cht ngh nghip ca gio vin v
hc sinh trong lp v ngoi gi ln lp. N l mt thnh phn c bn ca hot
ng s phm, khng c giao tip gia thy v tr th khng th t c mc
ch gio dc.
2. c trng c bn ca giao tip s phm
* c trng 1: Trong giao tip s phm, ngi gio vin lun phi c s
thng nht gia li ni v vic lm. Khng bao gi c mu thun xy ra trong
hnh vi ng x. Ngi gio vin khng ch giao tip vi hc sinh thng qua ni
dung bi ging, tri thc khoa hc, m cn l tm gng mu mc v nhn cch
cho hc sinh noi theo. V th, nhn cch ca gio vin c nh hng rt ln ti
nhn cch ca hc sinh. Khng nn ni vi hc sinh rng: Cc em hy lm theo
li ti ni! Ch ng lm theo iu ti lm..
* c trng 2: Trong giao tip s phm gio vin cn phi dng bin php
gio dc tnh cm thuyt phc vn ng i vi hc sinh, ch khng nn dng
bin php nh p tr dp hc sinh. iu 15 b lut ph cp gio dc tiu hc c
ghi: Gio vin phi thc hin y trch nhim ging dy, gio dc v qun l

trng lp, gng mu trong mi hot ng nh trng, trong sng x hi.

Nghim cm nhng hnh vi xm phm thn th v danh d ca hc sinh.
Trong giao tip s phm gio vin phi bit kho x s phm, phi lun
quan tm gn gi hiu bit tm l ca hc sinh, d on trc c nhng
phn ng c th xy ra hc sinh c bin php gio dc thch hp, ng thi
bit gi ng mc khi gii quyt cc tnh hung. A.X.Macarenc cho rng: S
kho lo i x v s phm l s biu hin chn thnh ca lng nhn o chn
chnh, nhng khng phi ca con ngi ni chung m ca nh gio dc lnh
ngh.
* c trng 3: Trong giao tip s phm phi c s tn trng ca nh
nc v x hi i vi gio vin. Vi truyn thng tn s trng o ca nhn dn
ta nay cng c nh nc qui nh bng lut. iu 14 ca b lut gio dc: Nh
nc c chnh sch v to iu kin x hi qu trng nh gio, tn trng ngh
dy hc, bo m cc iu kin vt cht v tinh thn nh gio thc hin nhim
v ca mnh. iu 76: Cm ngi hc c hnh vi v l, xc phm nhn phm
danh d, xm phm thn th nh gio, cn b cng nhn vin nh trng.
Tm li: giao tip s phm t hiu qu th cn to ra BKKTL giao
tip tch cc gia gio vin v hc sinh. Trong , gio vin thc s l ch th c
thc chc t xy dng mi quan h ny. Trong giao tip, hc sinh thng hay
s gio vin, s cng thng tm l ny l hng ro tm l ngm ngm c hnh
thnh trong qu trnh hc tp. Mun xa b hng ro tm l ny th hon ton ph
thuc vo thi v hnh vi ng x ca gio vin. Giao tip s phm hp l c
ngha l bit to ra nhng cm xc, tnh cm tch cc thy v tr. Bn cnh
gia nh v x hi cn phi gio dc cc em c thi knh trng cc thy c
gio.
3. Cc hnh thc giao tip s phm
3.1. Giao tip trong nh trng
3.1.1. Mc ch giao tip: L truyn th tri thc khoa hc dc qui nh
trong chng trnh k hoch sch gio khoa trong tng bc hc, cp hc khc nhau
kch thch s pht trin tr tu, pht trin t duy sng to hc sinh. Tng bc
hnh thnh hc sinh phng php hc v t hc trn lp v nh.
3.1.2. i tng giao tip: Ch yu l cc em hc sinh vi nhng c
im tm sinh l khc nhau trong cc thi k la tui khc nhau. Khi giao tip vi
cc em hc sinh, gio vin cn c thi t nh, tn trng nhn cch ca hc sinh,
nh nhng vi cc em nhng vn i hi cao, nghim khc nhng phi khoan
dung nhn i.
3.1.3. Ni dung giao tip: Ch yu l nhng tri thc khoa hc v t nhin
x hi v con ngi. Gio vin phi c phng php trnh by gi m, ging gii,
chng minh, nu vn ... vi ngh thut truyn cm hp dn nhng vn m bo
yu cu mc ch ca bi ging v kch thch t duy tch cc sng to ca hc
sinh.
3.1.4. Phng tin giao tip: c th hin qua cc phng tin ch yu
sau:

- Ngn ng ni phi m bo vn phong khoa hc, d hiu, c bit cc

khi nim mi, ng php, pht m phi chun.
- Ngn ng vit trn bng theo mt dn bi, trnh t lgic ca bi, cc mc,
theo qui nh. Nhng khi nim, cng thc tiu ..cn c chng minh,
ging gii khc chit qua cch trnh by bng hp l
- Phong cch, t th nh c ng hong t tin. Y phc gn gng, sch s
trang nh, lch thip theo qui nh ca nh nc i vin chc, khng khu gi s
ch khng ch nh hc sinh.
3.1.5 iu kin giao tip: Giao tip s phm c din ra trong iu kin
c bit c trng lp, bn gh, phn bng... theo nhng qui cch ph hp vi c
im tm sinh l ca hc sinh. Trng lp phi m bo iu kin v sinh thm
m.Khng gian v thi gian, quan h thy tr m bo cho hc sinh mt cm gic
an ton, t tin, thoi mi, ch thc.
3.2. Giao tip ngoi nh trng
3.2.1. Mc ch giao tip: Truyn t v lnh hi vn kinh nghim x hi,
cung cch hnh vi ng x trong cc mi quan h x hi, c bit cc sinh hot
trong nhm x hi nh: gia nh, lng xm, ph phng, ng nghip...
3.2.2. i tng giao tip: Gm tt c cc thnh vin trong cc nhm x
hi v nhng hc sinh ( gn nh, cng khu ph...) khi tip xc vi gio vin. S
tip xc gia gio vin v hc sinh khi giao tip ngoi trng c tc dng lm
gng cho hc sinh noi theo. Mt khc cn khch l cc bc ph huynh dy bo
con ci noi gng theo cc mu hnh vi .
3.2.3. Ni dung giao tip: Ni dung ch yu l h thng cc thao tc hnh
vi ng x, t th tc phong trong t chc sinh hot ca c nhn v cc nhm x
hi (cng ng).
3.2.4. Phng tin giao tip: Ch yu l ngn ng ni v vit, trong
nhng phng tin phi ngn ng chim u th. Tt c cc phng tin giao tip
c gio vin s dng tu theo hon cnh, i tng, iu kin, ni dung v
mc ch giao tip.
3.2.5. iu kin giao tip: Giao tip s phm ngoi nh trng c din
ra trong iu kin sinh hot bnh thng, n rt linh hot v mang tnh n gin
t nhin i thng, khng b g b theo khun mu.
Tm li: Giao tip s phm trong v ngoi trng th hin li sng vn
ho, kt tinh truyn thng ca dn tc, k tha c chn lc nn vn minh ca
nhn loi, trong thy tr l tm gng sng trong cc giai on pht trin ca
x hi.

III CC GIAI ON TRONG QU TRNH GIAO TIP S PHM

1. M u qu trnh giao tip s phm
- Giai on ny cn gi l giai on nh hng ban u, khi mi tip xc
ln u th cc gic quan ca c ch th v i tng giao tip u hot ng tch
cc tip nhn thng tin t pha bn kia. Chc nng c bn ca giai on ny l
nhn thc, trong nhn thc cm tnh l ht nhn ca giai on ny. Khi ch th

v i tng giao tip cha quen bit nhau th nhng thng tin cm tnh b ngoi
nh: dng ngi nt mt, nh mt, trang phc... l rt cn thit i khi mang tnh
p t. Trong giai on ny trc gic ng vai tr quan trng. y cn gi l
trc- cm gic, ngha l sau khi nhn, nghe, s, m hoc nm ngi mt vt g ,
tip xc vi ngi l bit ngay tt, xu, lnh, d hoc c mt d bo quan trng
cuc giao tip din bin theo chiu hng no. Trc gic c hnh thnh bng
vn kinh nghim ngh nghip lu nm ca gio vin khi tip xc vi hc sinh. V
d: Mt gio vin c kinh nghim khi gp hai em hc sinh ang nh ln, chi th
th mt em ci u bit li, cn em kia th mt vn tnh b nh khng c chuyn g
xy ra. Gio vin ngh rng em th hai cn phi phi hp vi gia nh gio dc.
Mc ch ca giai on ny phi to ra c s thin cm v tin yu ca
hc sinh i vi gio vin. Mun vy t y phc, n nh mt n ci (hin du) v
cch i ng, t th, phong cch cn nh c, ng hong, t tin to cm gic an
ton cho hc sinh, to ni cc em mt s gn gi, nhng knh trng thy c gio.
- Giai on ny thng din ra khi gio vin bt u tip xc lp hc mi,
tr mi vi vai tr v tr mi. Nn giai on ny gio vin cn to ra n tng ban
u tht tt, n l yu t quan trng c tc dng ch o v nh hng qu trnh
giao tip gia thy v tr. Mc ch ca giai on ny l to ra s thin cm, s tin
yu ca hc sinh i vi gio vin. Nn mi biu hin t pha gio vin phi to
cm gic an ton cho hc sinh, cc em thy gn gi nhng vn knh trng thy, c
gio.
- to ra n tng ban u tt th gio vin cn phi chun b chu o cho
bui gp mt u tin. Chun b v ni dung nh s ni g, ni nh th no khi tip
xc vi hc sinh? Trang phc ra sao, hnh vi c ch nh th no...? Trong ln tip
xc u tin vi hc sinh th gio vin ch cn gii thiu vi nt v bn thn (nn
ni ngn gn, r rng) lm quen vi hc sinh. Sau s gii thiu chng trnh
mn hc vi s tit l bao nhiu, mi tun hc bao nhiu tit, c my ln kim tra,
thi vo thi gian no. Phng php dy v hc mn ra sao...? Nu l gio vin
ch nhim th ni dung giao tip ln u phong ph v phc tp hn.
Gio vin cn ch rng mi thi quen ng x vi gio vin sinh s c
hnh thnh ngay t bui u tip xc. Nu gio vin qu cng rn s lm cho hc
sinh s hi hoc tm cch chng i li gio vin. Cn nu gio vin qu d di
hay lng tng thiu t tin khi tip xc vi lp s b hc sinh xem thng, thiu tn
trng. Tuy nhin, n tng ban u cng ch l n tng ban u, cn thnh cng
trong giao tip s phm l c mt qu trnh tip xc lu di gia gio vin v hc
sinh trong sut nm hc, thm ch 3, 4 nm (nu thy c lm ch nhim sut 3
nm THPT).
2. Din bin ca qu trnh giao tip s phm
Tt c ni dung, mc ch giao tip c thc hin giai on ny v n
cng quyt nh s thnh cng hay tht bi ca qu trnh giao tip s phm.
Trong giai on ny, bn cht ch thc ca thy v tr c biu hin mt cch
sinh ng v chn thc nht. Chng hn: Cng l s yu thng hc sinh nhng

mi gio vin c c tnh khc nhau li th hin tnh thng v lng nhn i mi
ngi li khc nhau. Chng hn: C gio vin rt t nh nhng li yu cu cao; c
gio vin th li p bn, g thc rn e; c gio vin li ngi im lng sau
gp tng em mc khuyt im nhc nh... y l giai on thu ht s ch
ca hc sinh vo bi ging, nn gio vin cn phi chun b k ni dung bi
ging, bit cch s dng phng php, phng tin dy hc sao cho ph hp vi
c im tm sinh l ca hc sinh. thu ht s ch ca hc sinh vo bi ging
gio vin cn ch mt s vn sau:
+ Cc tit hc nht thit phi ging bi mi, cn trnh by bi ging theo
h thng lgic cht ch, c trng tm trng im, cn khi qut ni dung bi
mc cn thit gip hc sinh d nh, d hiu, d vn dng.
+ Ngn ng ca gio vin khi ging bi phi r rng c ng iu biu cm,
nhp va phi c nhiu thng tin c tc dng kch thch s ng no ca hc
sinh. Ngn ng ca gio vin c km theo hnh vi c ch, nh mt n ci, t th
tc phong, cch trnh by bng... sao cho hp l vi iu kin hon cnh tnh
hung.
+ Gio vin phi ln lp v kt thc bi ging ng gi v cn phi thc
hin y cc bc ca bi ln lp theo mt trnh t khoa hc nghip v s
phm.
+ Cn phi gii p mt cch r rng, d hiu nhng thc mc, nhng cu
hi ca hc sinh c lin quan ti bi ging. Nu cha chun b kp th hn cc em
gi hc sau (Gio vin cn tr li hc sinh mt cch kho lo gi c uy
tn ca mnh vi hc sinh), trnh tr li mt cch ty tin, sai lch.
+ Trong gi ging cn to ra bu khng kh tm l thoi mi trn c s
hiu bit ln nhau lm cho hc sinh tin tng vo gio vin, cc em ch nghe
ging, ghi chp v c th hiu bi ngay trn lp em li kt qu dy hc cao.
3. Kt thc qu trnh giao tip
- Khi kt thc qu trnh giao tip s phm th c gio vin v hc sinh u
nhn thc c rng: mc ch, ni dung, nhim v giao tip c thc hin.
C hai u thc c im dng ti .
- Khi kt thc qu trnh giao tip gio vin cn phi c nhng tn hiu ring
kt thc (xa bng, xem ng h, xp sch v, gio n vo cp...), khng to
ra s ht hng t ngt khi ni dung bi cn ang dang d hoc dng li khi mc
ch, yu cu giao tip cha c thc hin.C th dng giao tip, nhng li
s lu luyn cc em hc sinh, bit to cho cc em tm th ch i gi tip theo
c gii p. Hoc nu vn hc sinh v nh suy ngh, khi dy hng th
hc tp b mn ca cc em. Nh tm l hc ngi M Luchin bng kt qu
nghin cu ca mnh nhn xt: khi tri gic ngi quen th thng tin cui cng
li c ngha hn c. n tng cui cng ca mt tit ging, mt bui ging bi,
mt cuc gp g, cng li nhng k nim p cho hc sinh. Hy kt thc qu
trnh giao tip s phm, m hc sinh mong mun gp li thy c c v s mu
mc nhn cch, chiu su v nng lc chuyn mn, s bn lnh v tr tu. .

Tm li: S phn chia cc giai on giao tip trn ch mang tnh cht
tng i, cc giai on ca qu trnh giao tip khng tn ti c lp m chng c
quan h mt thit vi nhau, giai on trc s l c s cho giai on sau. Trong
mi giai on cn phi c mt s k nng giao tip nht nh.V vy, mun giao
tip t kt qu th vic hiu mc ch, ni dung phng tin giao tip vn cha ,
m cn cn phi c c k nng k xo v nhng th thut giao tip na.

CU HI N TP
1. Phn tch vai tr ca ngn ng trong qu trnh giao tip.
2. Phn tch ni dung ngha ca cc qui tc giao tip x hi. Cho v d minh ho.
3. Su tm nhng cu tc ng, ca dao, thnh ng ni v ngoi hnh trong giao tip;
cch ni nng; thi v tc phong; kinh nghim ca con ngi trong qu trnh
giao tip.
4. thnh cng trong qu trnh giao tip s phm th ngi gio vin cn ch
nhng ni dung g mi giai on ca qu trnh giao tip.
5. Ly mt tnh hung giao tip s phm c thc m anh(ch) bit c y cc
biu hin c bn ca cc giai on giao tip trong qu trnh giao tip.

BI TP THC HNH
Bi 1: Gio vin ln u tin n tip xc vi lp. n gi vo lp nhng hc
sinh trong lp cn n o, mt trt t, em th ng, em th ngi trn bn, c em cn
cha vo lp...Trong 5 cch ng x sau anh (ch) s vn dng cch no? Ti sao?
a. Gio vin vo lp khng quan tm n hin trng ca lp, i ln bc
ging v gii thiu mnh .
b. Gio vin vo lp ng trc mt c lp (gia hai ba hng gh) im lng,
nt mt nghim trang, khi no c lp ng ln gio vin mi ti ci, cho c
lp v ni: Mi cc em ngi xung.
c. Gio vin vo lp ngi cng vi hc sinh, ch cho hc sinh vo mi
ng dy mi i ln bc ging, nt mt vui ti, mi cc em ng dy, cho cc
em ri mi cc em ngi xung.
d. Gio vin khng vo lp ngay m ch cho cc em ngoi vo ht v
ngi vo v tr ca mnh, lp tr li yn tnh, ri mi bc vo lp .
e. Gio vin vo lp c nguyn hin trng, i ln bc ging, mt nhn
xung lp v ra hiu cho hc sinh ngi xung
Bi 2: Trong gi hc, c mt hc sinh khng ch nghe ging, m ang lm vic
ring (c truyn, v tranh...). Nm cch ng x sau anh (ch) s chn cch no?
Ti sao?

a. Gio vin theo di hc sinh , c ging bi bnh thng, i n lc em

hc sinh tht ch vo vic ring ca mnh, gio vin t t i xung ch hc
sinh, thu sn phm v nhc nh hc sinh ht bui hc li gp thy (c).
b. Bt qu tang em lm vic ring cng tang vt, cho im 1 v ph bnh
trc lp .
c. Nhc tn hc sinh lm vic ring trc lp chm dt ngay hin tng
.
d. Bt qu tang em lm vic ring cng vi tang vt, ph bnh trc lp.
e Thy em hc sinh lm vic ring, gio vin nhc nh c lp ch vo bi
ging nhng mt hng vo em hc sinh .
Bi 3: Nm cch dng bi ging di y anh (ch) s chn cch no? Ti sao?
a. Dnh thi gian hp l dng bi ging
b. Theo ng cc bc cng c dn d trc khi ra chi.
c. Gy n tng mnh m cho hc sinh trc khi dng bi ging.
d. Dng bi khi nghe hiu lnh ht gi.
e. Dng t ngt v bi di, kh

CHNG VI
NGUYN TC V PHONG CCH GIAO TIP S PHM

I. CC NGUYN TC GIAO TIP S PHM

Trong qu trnh giao tip s phm nht thit phi c nhng quan im t
tng ch o, nh hng cho hnh vi, hnh ng tip xc ca gio vin v hc
sinh nhm m bo kt qu cao cho qu trnh giao tip s phm. l nhng
nguyn tc v yu cu ng x, n ch o ton b qu trnh giao tip mi c
nhn trong nhng hon cnh khc nhau. Nhng vic vn dng cc nguyn tc
giao tip s phm cn ph thuc vo i tng, mc ch v nhim v, tnh
hung giao tip na.
1. Nhn cch mu mc trong GTSP (tnh m phm trong giao tip)
Giao tip s phm l s tip xc gia gio vin v hc sinh, nn ngi
gio vin cn phi gng mu trc hc sinh v mi mt v hnh vi, c ch, t
th tc phong, trang phc, li ni... nhn cch mu mc ca gio vin c biu
hin c th nh sau:

+ Biu hin s mu mc v trang phc, hnh vi c ch, li ni... tt c

nhng biu hin phi thng nht vi nhau. Ni nng phi r rng mch lc,
khc chit, c ch phi ng hong, nh c, t tin..., khng th ni mt ng
lm mt no.
+ Thi v nhng biu hin ca thi phi ph hp vi cc phn ng
hnh vi (k c hnh vi ngn ng). V d nh: Khi trch pht hc sinh th ging
ni phi dt khot, nh mt phi nghim ngh, c ch phi r rng.Cn mun
khen ngi hc sinh th li ni, hnh vi phi nh nhng hoc si ni, nh mt vui
ti, nt mt rng r...
+ Khi s dng ngn ng th ch cch chn t, dng t... phi phong ph,
ph hp vi tnh hung, ni dung v i tng giao tip.Trong nhng trng hp
kh x cn khoan dung v trung hu.
Trong giao tip s phm cn c s thng nht gia li ni v hnh ng.
S t nh, lch thip ca gio vin l mt nhn t quan trng cho s thnh cng
ca qu trnh dy hc. Nu c s mu thun trong li ni v vic lm ca gio
vin th s nh hng rt ln n s hnh thnh v pht trin nhn cch ca hc
sinh. Gio vin c nhn cch mu mc th s to ra uy tn i vi hc sinh, m
bo s thnh cng trong giao tip s phm.
2. Tn trng nhn cch i tng trong giao tip
Trong giao tip s phm cn tn trng nhn cch ca hc sinh, phi coi
i tng giao tip nh l mt con ngi, mt ch th vi y cc quyn c
hc tp, vui chi, lao ng... ph hp vi nhng c trng tm l ring. Phi to
iu kin thun li cho hc sinh bc l nhng nt tnh cch, nhu cu, nguyn
vng ca hc sinh. Gio vin khng nn p t hc sinh theo mnh mt cch
my mc, duy ch, m phi gy c n tng ban u tt p i vi hc sinh.
Phi bit t v tr ca mnh vo v tr ca hc sinh to ra s thng cm hiu
bit v tn trng ln nhau. Gio vin khng nn lm iu g cho ngi khc m
chnh iu ta khng thch. Tn trng nhn cch i tng giao tip c biu
hin rt a dng phong ph trong cc tnh hung giao tip s phm khc nhau. N
thng c biu hin thi hnh vi c ch, iu b, ngn ng v trang phc
ca gio vin.
+ Tn trng nhn cch i tng giao tip l gio vin phi bit cch ni
v bit cch lng nghe kin ca hc sinh, d l ng hay sai th cng khng
nn ct ngang hay ngonh mt i ch khc t v kh chu... lm cho i tng
giao tip s hi m khng tip tc cuc i thoi, khng dm by t ht nguyn
vng ca mnh. Khi nghe hc sinh trnh by, thng th cc em kh ni, kh din
t kin ca mnh, gio vin phi gi nh nhng, c th biu l thi khch
l, ng vin cc em ni ht nhng suy ngh, mong mun ca mnh.
+ Tn trng nhn cch i tng trong giao tip c th hin trong li
ni ca gio vin phi chn tht, mc mc, n ho, ci m, t ging iu, cch
pht m, vic s dng t sao cho m bo tnh vn ho. Bt k trong trng hp
no cng khng c xc phm n danh d, lm tn thng ti phm gi nhn

cch ca hc sinh (khng nn dng nhng li l th tc x v mng nhic hc

sinh) nht l trc lp hay ch ng ngi.
+ Tn trng nhn cch i tng trong giao tip c th hin trang
phc ca gio vin: trang phc ca gio vin cn c s hi ho, cn i ph hp
vi hnh vi c ch, iu b, li ni ca gio vin theo kiu: Gp nhau nhn qun
o. Tin nhau nhn tm hn. Trang phc gn gng, sch s ng kiu cch l th
hin s tn trng hc sinh. Cn qun o li thi, khng sch s l biu hin s
thiu tn trng cc em.
+ Tn trng nhn cch i tng trong giao tip c th hin l gio vin
phi bit khch l nhng u im ca hc sinh, bit lng nghe v bit km ch khi
cn thit. Khng nn t thi tc gin hay t ra kiu cng t ph, lun cho mnh
l hn ngi v c thi coi thng ngi khc, khng nn ni gin p bn
gh, cau my nhn trn, nghin rng hay c nhng li l nng n th l trc hc
sinh. Hnh vi, c ch iu b ca gio vin phi lun gi trng thi cn bng, c
nhp iu khoan dung, cn trnh nhng hnh vi, c ch bt pht, nng vi . V d:
Gio vin khng nn x bi ca hc sinh trc lp...
Tn trng nhn cch i tng trong giao tip s phm chnh l tn trng
mnh v ngh nghip ca mnh, c nhn dy: Mun nhn ca ngi ta ci g,
th hy cho ngi ta ci . Trong qu trnh giao tip s phm nu khng thc
hin tt nguyn tc ny s dn n s hiu lm ln nhau, gy khng kh cng
thng mi ngi lun mu thun, bc tc thnh kin vi nhau v tm mi cch
chng i ln nhau.
3. Nguyn tc c thin ch trong giao tip.
Trong giao tip s phm cn to ra nhng tnh cm tt p gia thy v tr
hai bn c s hiu bit ln nhau v d thng cm cho nhau. C thin ch trong
giao tip l gia ch th v i tng phi lun ngh tt v nhau v to iu kin
thun li cho ngi mnh giao tip. Gio vin phi tin tng i tng giao
tip, lun ng vin khch l tinh thn ca cc em. Trong hc tp, gio vin
khng ngh rng hc sinh ca mnh hc km, o c ti hay hc sinh c bit...,
cho d hc sinh c km tht i chng na v o c c vn th gio vin cng
nn ngh rng l nhng nt tnh cch cha c hon thin, n ch biu hin
trong thi gian ngn v nht nh nhng hc sinh s tr thnh nhng ngi tt
v mi mt vi s gip ca gio vin. A.V Xukhmlinxki khuyn rng:
Cn phi tin tng con ngi, v l ci tha thit nht i vi con ngi. Cn
gn gi n chng li s nghi ng lnh nht...
Trong qu trnh giao tip, s hiu bit ln nhau l mt qu trnh y mu
thun: mu thun gia nhng iu nh ni ra vi ci ni ra mt cch c
thc hay v thc; mu thun gia li ni v hnh vi c ch... hiu bit mt con
ngi khng phi d. Bi v, con ngi l mt nhn cch khng lp li, con
ngi rt c th vi i sng tm l rt a dng phong ph v cng rt phc tp,
nhng khi tip xc con ngi khng th bc l tt c nhng nt c trng tm l
ring v ta cng ch c th hiu c mt phn no m thi. V vy, ci c bn

nht m bo s thnh cng trong giao tip s phm l phi ngh tt v i

tng giao tip, khng nn c nh kin hay ganh t vi nhng thnh tch ca
ngi khc, ng thi khng nn ch ci, ch giu trc tht bi ca i tng
giao tip. C nh vy mi to ra khng kh tt p trong giao tip v ta cng c
th d rng hiu v i tng ca mnh.
Nhng biu hin ca s thin ch trong giao tip s phm:
Thin ch ca gio vin biu hin thi , trch nhim i vi hot ng
dy hc. Nhim v ca gio vin l truyn t tri thc cho hc sinh, lm th no
hc sinh hiu bi... vi thin ca mnh, gio vin phi su tm cc ti liu,
chun b gio n k cng, mi li ni ca gio vin trc hc sinh u phi c
chun b, gt ra tht chu o gip cc em hiu bi, lm cho hc sinh thy phn
khi, t tin hn. Chnh iu cng ng vin khch l cc thy, c gio mun
em ht ti nng sc lc ca mnh phc v cho hc sinh.
+ Thin ch ca gio vin cn th hin s nhn xt nh gi cc em khi
lm bi, s cng bng khi cho im... Nu gio vin nhn xt nh gi ng s
ng vin, khch l cc em hc gii vn ln, nhng em hc km cn c gng
nhiu hn na. S khng cng bng ca gio vin v tnh lm cho cc em hc
gii ch quan, t cao t i, nhng em hc km c im kh c ngh nh th l
c khng cn phi c gng...iu chnh l hi cc em. Trong nh gi, i
vi nhng hc sinh v hon cnh c bit c nhiu c gng nhng kt qu vn
ch gn t yu cu th gio vin cn s dng phng php tm ng nim tin
i vi cc em s c hiu qu tt.V d ng cht lng bi kim tra, em hc sinh
A ch t 4,5im, thy cho 5 im, cui gi yu cu em li gp ring, ch cho
em thy ch sai v kin thc, hoc ch lm trong bi - mc d vy, thy tin rng
ln sau em s t im 5 (na im, l nim tin ca thy vo s phn u ca ca
em hc sinh A ln kim tra sau ). Bi v, khi cc em c gio vin tin tng
giao vic cho cc em th phn ln cc em u t c kt qu khi ph lng
tin ca thy, c gio i vi mnh.
+ Thin ch trong giao tip s phm cn th hin ch khi giao vic ca
lp; trong vic phn x nhng vn hc sinh nh lm trng ti; trong li ni
ca gio vin nh khng nn la mng, qut nt hc sinh, m li ni ca gio vin
d l ph bnh hay trch pht trc lp, mi ph huynh n trng kt hp
gio dc, pht lao ng, trc nht...u cn phi c thin ch v mong mun h
s thay i. Nhng li ni thiu thin ch ca gio vin i vi hc sinh l th
hin s bt lc ca gio vin trong qu trnh giao tip s phm. V vy, khi c
iu g nghi ng th nn ni thng ch ng trong lng, n s l mt gnh
nng rt nguy him.
Trong qu trnh giao tip th c ch th v i tng khng bao gi nn
ngh mnh giao tip v li ch ca c nhn, cng khng nn v li ch ca bn thn
m gy thit hi n uy tn ca i tng giao tip, ca tp th. Phi bit t li
ch ca hc sinh ln trn ht theo khu hiu: Tt c v hc sinh thn yu.
khng ch l khu hiu m cn l nguyn tc ng x ca gio vin i vi hc
sinh.

4. Nguyn tc ng cm trong giao tip

- S ng cm trong giao tip s phm l gio vin phi bit t v tr ca
mnh vo v tr ca i tng giao tip khi tip xc, khi gii quyt cc tnh hung
s phm c s thng cm v hiu bit ln nhau. C nh vy th gio vin mi
thc s sng trong nim vui ni bun ca hc sinh. Nh c s ng cm m gio
vin mi c hnh vi ng x ph hp vi nhu cu, nguyn vng mong mun ca
cc em v s em li hiu qu gio dc cao.
- to ra s ng cm trong giao tip s phm th gio vin cn phi c
s quan tm gn gi tm hiu c im tm l ca hc sinh, qua hiu c
iu kin hon cnh gia nh ca tng em c th cng rung cm vi hc sinh,
to ra cm gic an ton ni hc sinh. Khi tip xc vi hc sinh, gio vin khng
nn gy khng kh cng thng trong tm tr hc sinh qua mi ln giao tip. Phi
lun to cho hc sinh nhng nim vui mi, c nhu cu mun c tip xc vi
gio vin.ng cm l c s hnh thnh mi hnh vi ng x nhn hu, khoan
dung lng theo kiu: Thng ngi nh th thng thn. Ngi gio vin
khng c s ng cm vi hc sinh thng gii quyt cng vic theo nguyn tc
cng nhc.V d: Hc sinh ngh hc mt bui l ph bnh gp ; bi kim tra km
cho im km, khng cn tm hiu nguyn nhn, iu kin hon cnh gia nh,
bn thn hc sinh ra sao... Gio vin hy nh li tui th hc tp ca mnh
ng cm vi cc em, b p li nhng thit thi, thiu ht do hon cnh gia nh
kh khn khng th no p ng cho cc em c.Trong giao tip s phm
khng t trng hp nh vy. Bi th Trong lp ca tc gi Ph Vn Trn sau
y ni v ni dung ny:
1 Sao khng chu hc bi ?
2 Tha c nh du ..ht
3 Ngi xung ngay im mt
Li hc ch ham chi
Phi th u c i.
Lng ang ma gip ht
Sng ch xong bui hc
Tra ra ng bt cua

u phi em ham chi

u v em li hc
Khi c nh i kht
Em kh lm tr ngoan
ngh thnh nc mt
Ri
Ri
Ut
- mt bn

Tm li: Giao tip s phm l mt h thng phc tp v l qu trnh sng

to gii quyt cc nhim v gio dc, hc tp, mun t c mc ch trong
qu trnh giao tip th ngi gio vin cn thc hin tt cc nguyn tc c bn
trn. Nhng nguyn tc ny nhm hon thin nhn cch ca ngi gio vin,
nhng chnh nhng nguyn tc ny gp phn xy dng pht trin nhn cch cho
hc sinh.
* Mt s th thut kho lo trong i x s phm th hin tnh thng nht
ca cc nguyn tc giao tip s phm:
- Gio vin phi lun quan tm n hc sinh trong hc tp v trong sinh
hot.
- Bit mm ci chn tht, thn thin khi tip xc vi cc em hc sinh.
Ging ni th hin thi thin cm, hin du, n ho ngay c nhng khi tc gin
nht.
- Bit cch ng vin khch l mi ngi cng quan tm n hc sinh.
- Bit gi ln nhng suy ngh ca hc sinh, gip cc em ni ln c
nhng iu cc em mun ni hay cm thy kh ni, gip cc em vt qua c
nhng kh khn ca i thng hc tp tt hn.
- Phi lm cho hc sinh hiu c nhng mt mnh, mt hn ch v tr tu,
v tnh cm, th cht ca mnh c hng hc tp v phn u vn ln.
- Cn c li khen thnh tht, khi bt u cu chuyn vi hc sinh c bit
to cm gic an ton, nim vui mi, ngh lc mi cho hc sinh sau mi ln tip
xc vi thy c gio
II. PHONG CCH GIAO TIP S PHM
1. Khi nim chung
Phong cch giao tip s phm l ton b h thng phng php, th thut
tip nhn, phn ng hnh vi tng i n nh, bn vng ca gio vin trong qu
trnh tip xc nhm truyn t v lnh hi nhng tri thc khoa hc, nhng k
nng k xo, vn kinh nghim sng xy dng v pht trin nhn cch ton
din ca hc sinh.
- Phong cch giao tip gm ba du hiu c bn sau:
+ L h thng nhng phng php th thut tip nhn v phn ng ca
con ngi trong qu trnh giao tip. N c th hin trong hnh vi, c ch, nt
mt, iu b, li ni... ca con ngi, n tng i n nh trong nhng iu kin
hon cnh khc nhau.
+ L h thng nhng phng php th thut ca hnh vi mang tnh cht
ring ca tng c nhn do hon cnh hay do c tnh ca h thn kinh mi
ngi qui nh.
+ L h thng phng tin giao tip c hiu qu gip c nhn thch ng
vi nhng thay i ca mi trng (nht l mi trng x hi). chnh l s
mm do linh hot hay l s t nh, thng minh ca mi ngi trong cch i
nhn x th nhng tnh hung khc nhau.
- Phong cch giao tip gm hai phn:

+ Phn n nh: qui nh s khc bit gia cc c nhn trong qu trnh

giao tip, qua m cc ch th giao tip c th hiu c i tng ca mnh
c nhng phn ng p li cho thch hp.V d c ngi khi tri gic thin v
phn tch nhng chi tit vn vt, cc thnh phn b phn. cc s vt hin tng,
nhng cng c ngi thin v tri gic ton th, trn vn. C ngi ni rt nhanh
khi ging bi v vn ng iu ny trong giao tip vi bn b.C em hc sinh khi
tr li thy c gio bao gi cng run run s st lc ban u, sau t giy mi n
nh c r rng mch lc. C thy c khi ging bi, c ngi a i li trn bc
ging ni vung tay, nhng c ngi ch ng mt ch th mi ni c r rng,
mch lc, hng hn. Nhng ngc li c gio vin khi ging bi thch ngi gh
th ni nng lu lot hn lc ng.
Phn n nh ny mt phn do cu to c th. Cc chc nng hot ng
ca n.Dng i, ng, c ch iu b gp phn ng k to thnh phong cch ca
con ngi. mc d vy, vai tr x hi c ngha ln lao trong vic to ra phong
cch. Trc ht ni n s phn cng lao ng x hi, x hi cng pht trin, s
lng ngh nghip nhiu ln, i hi nhng nt c trng tm l i vi mi
ngh phc tp hn xa rt nhiu. Lm thay i nhng thao tc hnh vi ngi lao
ng to ra phong cch mi. Phong cch ca con ngi trong thi k i mi c
nhp iu nhanh hi h, khn trng hn thi bao cp .
Mt kha cnh x hi khc qui nh phong cch ca con ngi, chnh l s
thay i cc quan h x hi. Thay i cc quan h x hi buc con ngi phi c
phong cch ng x ph hp. V d trong thc t qua c c gio xin thi vic
v ng lng qu t i khng sng, chuyn ngh i bun bn quan h ngi
i bun bn l khch hng, l ch hng khc vi ngi gio vin vi hc sinh,
buc c gio phi thay i phong cch ng x ca mnh. Nh vy quan h x hi
dy con ngi phi thch ng
+ Phn linh hot: Gip c nhn c th thch ng vi s thay i ca mi
trng sng thay i. Phong cch giao tip ca con ngi thay i theo la tui;
theo cc mi quan h khc nhau; theo ngh nghip; do sc kho, s bin ng
ca i sng tnh cm... Phn linh hot c ng ca phong cch giao tip l do
mi c nhn t to lp,tp nhim c trong cuc sng v hot ng ca mi
ngi , c bit trong cc mi quan h x hi gia ngi vi ngi. Nh c c
im ny, cng tc gio dc ca chng ta mi pht huy c th mnh ca mnh
bng cch xy dng cho hc sinh nhng thi quen hnh vi ng x. T i ng
ni nng, s dng iu b lch s, c vn ho trong giao tip vi con ngi
2. Cc loi phong cch giao tip s phm
2.1. Phong cch giao tip dn ch
- Dn ch trong giao tip s phm l gio vin phi bit tn trng nhn
cch ca hc sinh, phi hiu c nhng c tm l c nhn, vn kinh nghim
sng, trnh nhn thc, nhu cu ng c, hng th, mc tch cc nhn thc
ca hc sinh. Nh , gio vin mi d on ng, chnh xc cc mc phn
ng, hot ng ca hc sinh trong v sau qu trnh giao tip.

- Dn ch trong giao tip cn th hin ch gio vin phi lun quan tm

gn gi cc em, gip cc em gii quyt nhng vng mc trong hc tp cng nh
trong sinh hot, bit lng nghe kin, nguyn vng ca hc sinh v lun tin
tng cc em. Nhng nguyn vng chnh ng ca cc em phi c gio vin
p ng kp thi hoc c li gii thch r rng. T , gio vin s to ra c
nim tin, s knh trng ca hc sinh i vi mnh, nhm xy dng tt mi quan
h gia gio vin v hc sinh, to ra bu khng kh tm l thn mt, gn gi,
thng yu gia mi ngi vi nhau, nhm em li hiu qu cao trong hot ng
s phm.
- Trong giao tip s phm gio vin s dng phong cch dn ch to s
kch thch tnh t gic, tch cc, c lp sng to hc sinh gip cc em say m
vi cng vic, lun c nhu cu hc hi, ham hiu bit...Lm cho cc em thc
c vai tr, v tr ca mnh trong hc tp cng nh cc hot ng khc trong cc
nhm bn b. Gip cc em c thc gio dc ln nhau v t gio dc, t rn
luyn mnh tng bc pht trin v hon thin nhn cch theo yu cu khch
quan ca x hi.
- Dn ch trong giao tip vi hc sinh khng c ngha l nung chiu, th
mc hc sinh qu mc, cao vai tr ca c nhn hoc tho mn nhng i hi
khng xut pht t li ch chung ca tp th. Dn ch trong quan h thy v tr
nhng khng lm mt i ranh gii gia thy v tr theo kiu C m mt la,
cng dn ch th cng phi th hin truyn thng Tn s trng o. Dn ch
trong giao tip vi hc sinh l gio vin bit tn trng hc sinh, ng thi cng
phi c nhng yu cu cao hc sinh v mi mt, phi lm cho hc sinh c thi
tn trng i vi gio vin. i vi gio vin phong cch dn ch trong giao
tip l th hin tm gng sng cho hc sinh noi theo.
2.2. Phong cch c on
Phong cch c on trong giao tip biu hin l gio vin thng xem
nh nhng c im ring v nhn thc, c tnh, nhu cu, ng c hng th ca
hc sinh v thng thc hin cng vic theo nguyn tc cng nhc m t ch
n kh nng ca hc sinh. V vy khi tip xc vi hc sinh, nht l khi giao vic
cho cc em, gio vin thng c nhng i hi xa l m hc sinh kh c th
thc hin c trong hot ng.
V d: Mt gio vin ch nhim cht vn hc sinh ca mnh trc lp:
- Anh khng bit xu h ? Anh l lp trng m chnh anh cng ni
chuyn trong gi hc.Vai tr gng mu ca anh u nu th th lm sao m
anh nhc nh cc bn c.
- Tha c em khng thch lm lp trng. C hy c bn khc, em khng
xng ng - em lp trng t i tr li. C gio ngc nhin. Khng ng mnh li
nhn c s phn ng nh vy
- c thi, c ni - Anh khng phi thch ti. Nu anh khng cn
gng mu na, chnh ti s chn mt ngi khc xng ng hn anh .
(Thay lp trng - Thc hnh gio dc )

Gio vin c phong cch c on trong giao tip thng c cch nh gi

v hnh vi ng x n phng mt chiu theo ch quan ca bn thn gio vin.
Chng hn: Trong lp nu hc sinh no tch cc hot ng ni bt trc lp th
thng c gio vin coi l bng bnh hoc l mun chi tri. Cn hc sinh
no nht nht, th ng mt cht th li cho em l chy li, bing nhc.
Trong qu trnh nh gi hc sinh th gio vin thng cho l hc sinh by gi va
km ci, dt nt li va v l hn trc y...
Khi s dng phong cch c on trong giao tip s lm mt i quyn t do
ca con ngi, kim ch s sng to, s suy ngh c lp ca con ngi lm cho x
hi khng pht trin v con ngi bt hnh hn l hnh phc. Trong giao tip nu
gio vin s dng phong cch c on th s hnh thnh hc sinh tm th chng
i ngm, trc mt gio vin th cc em t ra ngoan ngon, l php hoc c v
th , lnh m, min cng khng quan tm, c nhng em th chng i ra
mt...Nhng gio vin c phong cch ny thng b hc sinh nh gi l ngi kh
khan, vng v, thiu t nh, cng nhc, ch l nhng ngi ca cng vic...
Tuy nhin, phong cch c on cng c tc dng nht nh i vi nhng
cng vic i hi phi gii quyt trong thi gian ngn, cp bch c tnh cht l hi,
phong tro... Nhng ngi c phong cch c on thng l nhng ngi trung
thc, thng thn, nng ny, nhiu khi vng v thiu t nh trong tip xc vi ngi
khc gii...
2.3. Phong cch t do
Phong cch t do trong giao tip s phm s pht huy c tnh t gic,
tch cc trong hot ng nhn thc. Kch thch t duy c lp sng to ca cc em,
lm cho hc sinh cm thy thoi mi v n c xy dng trn nn tng l tn
trng nhn cch hc sinh. Khi s dng phong cch ny i hi hc sinh phi c
trnh nhn thc cao, c tinh thn t gic v c thc trch nhim cao i vi
cng vic c giao.
Phong cch ny th hin s linh hot, mm do i khi pha ln s kho x
s phm. Cng c nhng trng hp biu hin nh l giao tip ngu nhin nh
thi hnh vi c ch, iu b ng x ca gio vin i vi hc sinh d dng thay
i trong nhng tnh hung hon cnh giao tip khc nhau. Phong cch ny s d
dng thay i mc ch, ni dung thm ch thay i c i tng giao tip. Chng
hn gio vin ang ni chuyn vi hc sinh A, khi gp hc sinh B li quay sang
ni chuyn m qun hc sinh A...
Trong giao tip s phm khi s dng phong cch giao tip ny gio vin
phi rt thn trng v cn phi suy ngh k v hu qu ca n. Bi v c nhiu
trng hp, gio vin khng lm ch c cm xc ca mnh thng t ra d di
vi hc sinh, i khi thiu s ng n...T s ny sinh t tng t do qu
trn, trong tp th c s ln xn do k lut lng lo khng nghim. Quan h thy tr b coi nh, hc sinh c hnh vi ng x v l, coi thng nhn cch ca thy, c
gio theo kiu C m mt la, cch ni nng x giao, n iu nhm chn...
Tm li: Ba loi phong cch giao tip s phm ni trn u c u nhc
im nht nh. Do , trong hot ng s phm gio vin cn phi c s kt hp

linh hot c ba loi phong cch trn sao cho ph hp vi tng tnh hung c th
nhm em li hiu qu cao trong qu trnh giao tip s phm.

CU HI N TP
1. Phn tch ni dung v vai tr ca nguyn tc giao tip s phm. Cho v d minh
ho cho mi nguyn tc giao tip s phm
2. Theo anh (ch) th nguyn tc no thng hay gp nht trong qu trnh giao tip
s phm nh trng ph thng? Anh (chi) hy k mt tnh hung th h hin
nguyn tc hay cch x x ca gio vin vi phm nguyn tc
3. Hy chn mt kiu phong cch ph hp vi c tnh ca mnh. Nu u, nhc
im ca phong cch
4. Phong cch giao tip l h thng cc phng php c ngi gio vin s
dng tc ng n hc sinh. C ba kiu phong cch.Quan trng l gio vin
phi bit s dng uyn chuyn, linh hot ng lc, ng ch mt trong nhng
kiu phong cch trn gii quyt nhng cng vic khc nhau trong ging dy.
Ti s dng linh hot cc kiu phong cch trong ging dy l mt ngh thut cao
nht ca ngi gio vin
Hy ly mt v d ( c th l phn din ) minh ho cho ngh thut trn.

BI TP THC HNH
1. Trong mt lp hc
Trong lp hc mt tnh pha nam, c gio ni ging Bc ang ging bi.
C mt hc sinh khng nghe ging m ni chuyn ring trong lp.
C gio: Hng cho c bit c ang ging n phn no ?
Hc sinh Hng : D tha c. Em khng bit . (c nhi ging c gio )
C gio nhn Hng mt lc, khng phn ng g, sau c ni tip: Em c bit, em
ni chuyn trong lc c ging bi l nh hng n bn bn cnh v em cng
khng tip thu c bi hay khng?
Hc sinh Hng ci u im lng .
C gio quay ra ni vi c lp: C bit ging ni ca c kh nghe, nn c
mong cc em ch theo di bi, ch no cha hiu th bo c ging li. C
khuyn cc em ng bt chc ging ca c. Ngi ta c cu: Chi cha khng
bng pha ting cc em . C gio cho Hng ngi xung v tip tcging

bi.T tr i Hng cng nh tt c cc bn trong lp khng ai cn nhi ging

ca c na.
Cch x x ca c gio trn th hin nguyn tc no trong giao tip s
phm? Hy gii thch nguyn nhn anh ( ch ) chn nguyn tc

2. Li ph ca c gio ch nhim
Hc sinh An thng minh nhng ham chi, li t chu hc bi, nn kt qu
thi hc ki I em ch t trung bnh. C gio ch nhim nhn xt vo s lin lc
ca em nh sau: Thng minh, nhng khng chm hc. Nu chm ch hn em s
t kt qu tt trong hc k cui Kt qu l em An hc tp chm ch hn v
t kt qu kh trong hc k hai v c nm.
Li ph ca c gio ch nhim trong s lin lc v em An th hin
nguyn tc giao tip s phm no ? Ti sao anh (ch) li chn ngyn tc ?
3. Khng dm n nh c v khng c qa
Nhn ngy 20 - 11 ngy nh gio Vit Nam, c mt hc sinh mun n
thm c gio. Em n trc cng nh c, nhng khng dm vo v khng c
qu. Trong khi cc bn khc ang chuyn tr ru rt trong nh c gio. C gio
nhn thy chy ra ngoi mi em hc sinh vo nh, ri c gio phn tch cho
tt c cc em hiu : Con ngi sng vi nhau phi tht lng, sng bng tnh cm,
cn qu cp ch l ci tng trng m thi.Cc em nhn c cm ng v cng nhau
chc mng c gio
Cch x s ca c gio th hin nguyn tc no trong giao tip s
phm? Ti sao anh (ch) li chn nguyn tc ? Anh (ch) hy k li mt tnh
hung s phm khc cng th hin nguyn tc .
4. Chuyn xy ra trong mt gi Vn
C gio gi em Linh ln tr bi c . Em linh ch c c gn na bi .
C gio hi: Em c th c tip c na hay khng?
Hc sinh Linh: Tha c, em qun, c nhc cho em mt ch !
C gio gi cho em Linh nhng Linh vn khng th c bi tip c. C gio
ni: Em c th v ch, hm sau c s hi li bi.
Cch x x trn ca gio vin th hin nguyn tc no trong giao tip s
phm? cn c vo biu hin no anh (ch) li chn nguyn tc ?
5. Mt s li tm s cu hc sinh
Hc sinh A: C gio lun nhc nh em l n mc p nh cc bn khc.
Nhng nh em ngho, khng c tin mua qun o mi, em phi i n cp
c o mi v b bt. Tht xu h v ti nhc, em khng n lp na

Hc sinh B: Mt hm em n lp mun. Thy gio bo em l: Nu nh cu

khng th n lp ng gi th ng n na, ch t lm mt thnh tch ca lp m
thi v em nghe theo li thy gio.
Hc sinh C: Em khng th tr li c cu hi ca c, ch c vy thi. C
gio mng em l ngu, l ngu th hc vn c ngu, phi khng no ?
Th l em thi hc lun.
Hc sinh D: M em thng b bnh lun v em rt lo cho sc kho ca m.
Mt bui hc, c gio ni vi em l bnh hon. Sau , em khng n
lp na
Qua nhng tnh hung trn, anh (ch) hy nhn xt xem ngn ng ca gio
vin vi phm vo nguyn tc giao tip s phm no ? Nu l gio vin th
anh (ch) s ni vi hc sinh nh th no khng vi phm vo nhng nguyn tc
giao tip s phm .
6. ng x khi tr i hc mun
Mt HS i hc mun 10 pht ang ng trc ca lp mun xin c vo
lp.
a. Gio vin vn ging bi v a mt ra hiu cho hc sinh vo lp.
b. Gio vin ging bi say sa khng n em hc sinh n mun.
c. Gio vin ngng ging bi v mi em hc sinh vo lp.
d. Em HS ng trc ca lp xin Thy (c) cho vo lp. Thy (c) cho
vo.
e. Mc d em hc sinh xin php vo lp, nhng Thy (c) khng cho
vo.
Hy xc nh cc cch x l ca gio vin trong tnh hung trn thuc loi
phong cch giao tip s phm no? Ti sao anh (ch) li xp vo phong cch ?
7. Chuyn xy ra lp hc sau nhng ngy ngh Tt
a. Thy thy gio m s im ra, c lp 12A nhao nhao: Tha thy ng,
ng kim tra . Ngy Tt n nhiu bnh chng, tht m qu nn chng em qun
ht sch c ri !. Thy Nh mt mng: Hc ra hc, chi ra chi. Ch nh
hn mt tun ngh Tt cc em khng dnh ra mt ngy hc c ? Ti vn
kim tra, ai khng hc s b im km. ng ai trng ch ti s nng nh.
b. lp 12B bn cnh va cho c gio xong, c lp cng ngh c gio
khng kim tra, c Nga cho c lp ngh lun tit y. C tr chc Tt nhau, k
chuyn du Xun tht l vui v. Cui cng c dn c lp chun b bi tit sau cho
tt c th hc bnh thng.
c. Ch cho nhng yu cu vui v ca lp 12C lng xung c Ho mi nh
nhng: Thi gian tri qua khng th no ly li c. ng b ph thi gian cc
em ! Nu cc em cha hc k bi, c s cho cc em 10 pht n li sau c
mi kim tra, ri chng ta s hc bi mi, tit sau, c s kim ra c hai bi. Nhng
nh l ln sau, ti khng gii quyt nh th ny na u. Cc em phi hon thnh
cng vic bi c trc khi n lp.

Hy xc nh cc cch x l ca gio vin trong nhng tnh hung trn th

hin phong cch giao tip s phm no? Ti sao anh (ch) li xp vo phong cch
? nh gi s tc ng ca gio vin ti hc sinh qua cc cch x s trn.

CHNG VII
K NNG GIAO TIP S PHM

I. KHI NIM
K nng giao tip s phm l kh nng nhn thc nhanh chng nhng biu
hin bn ngoi v nhng din bin tm l bn trong ca hc sinh v bn thn gio

vin. ng thi bit s dng hp l cc phng tin giao tip (ngn ng v tn

hiu phi ngn ng), bit cch t chc, iu khin qu trnh giao tip nhm t
c mc ch gio dc.
K nng giao tip s phm thc cht l s phi hp phc tp gia nhng chun
mc hnh vi x hi (con ngi, ngh nghip) nhng li rt c nhn ca cc thao
tc, c ch, iu b vi s vn ng ca c mt, nh mt, n ci cng vi ngn
ng ca gio vin. S phi hp hi ho, hp l gia cc vn ng u mang mt
ni dung tm l nht nh ph hp vi mc ch gio dc.
II. CC NHM K NNG GIAO TIP
1. K nng nh hng giao tip
K nng nh hng l kh nng da vo s biu l bn ngoi nh sc thi,
biu cm, ng iu, thanh iu ca ngn ng, c ch, iu b, ng tc... m phn
on chnh xc nhng trng thi tm l bn trong ca ch th giao tip v i
tng giao tip.
Nhm k nng ny c chia thnh hai k nng sau:
- K nng c trn nt mt, c ch, hnh vi, li ni.
- K nng chuyn t s tri gic bn ngoi vo nhn bit bn cht bn trong
ca nhn cch.
1.1. K nng c trn nt mt, c ch, hnh vi, li ni
Qua qu trnh quan st nhng biu hin bn ngoi nh: nt mt, c ch ng
iu, biu cm ca li ni m gio vin c th pht hin chnh xc v y thi
, trng thi tm l bn trong ca hc sinh. Chng hn: Khi s hi th mt ngi
ta tr nn ti nht, hnh ng b g b. Khi tc gin mt bng... Ngn ng v
ng iu ca ngn ng cng th hin tnh cch, tr tu, tnh cm ch ca con
ngi, qua ta cng c th bit c ngi c tnh ch ng hay th ng,
ngi l chn tht hay gi di... n u in du trong ging ni v nhp iu ca
li ni. V d: Khi xc ng th ging ni hn hn, li ni ngt qung. Khi vui v
ting ni trong tro, nhp ni nhanh. Khi bun ging trm v nhp chm, khi ra
lnh th ging cng quyt sc gn... Nhng ng tc din cm khng ch biu
hin cc c mt, m n cn biu hin ton b cc c bp khc trong c th nh
ta thng mm mi, nm tay khi tc gin...hoc khi ni v nh mt thng th
hin nhng cm xc ni tm ca con ngi. V d: Khi u t nh mt m m xa
vng cho thy ngi ang ngh ngi mng lung v chuyn g . Ngi bn
ang ni chuyn m c nh mt nh vy th khng nghe nhng g bn ang ni.
Khi nghi ng: lng my nhn ln, nh mt nhn hi nghing xung cu mi.
Ngi c nh mt ny mun Bn hy gii thch vic ny r rng cho ti. Mt
cng c truyn cm na l n ci Kh nng biu cm ca n cng rt phc
tp.Vic tri gic nhng biu hin bn ngoi l cn thit, song iu quan trng hn
l bit da vo nhn xt, nh gi v phn on ng ni tm ca i tng
giao tip. Ngha l bit chuyn t s tri gic bn ngoi nhn bit c bn cht
bn trong ca nhn cch.

1.2. K nng chuyn t s tri gic bn ngoi vo nhn bit bn cht bn

trong ca nhn cch
S biu hin cc trng thi tm l ca con ngi qua ngn ng v iu b
rt phc tp: Cng mt trng thi xc cm li c th c bc l ra bn ngoi bng
ngn ng, iu b khc nhau. Ngc li, s biu hin bn ngoi nh nhau nhng
h li c tm trng khc nhau. V d: Ngi gio vin phi bit km ch tm trng
ca mnh to ra khng kh vui v trong gi ln lp. Nhng chin s tnh bo
trong mt s hon cnh no khng c php biu l tnh cm thc ra bn
ngoi...
Thc cht k nng nh hng giao tip l s phc tho chn dung tm l
ca c nhn hay tp th hc sinh v ph huynh hc sinh m ngi gio vin phi
tip xc thc hin mc ch gio dc. Vic phc tho chn dung tm l v i
tng giao tip cng ng, cng chnh xc th hot ng giao tip cng t hiu
qu cao.
Nhm k nng nh hng giao tip gm hai bc sau:
1.2.1. nh hng trc khi tip xc.
- y l thi quen cn thit trc khi tip xc vi bt k i tng giao tip
no. K.. Usinxki ni: Mun gio dc con ngi v mi mt, th phi hiu con
ngi v mi phng din. Trc khi tip xc vi HS th GV cn c thng tin v
hc sinh (nh tn hc sinh, lp, kt qu hc tp, o c, hon cnh gia nh
...)
- nh hng trc khi giao tip l xy dng m hnh gi nh v i tng
giao tip. Trn c s gio vin d on phng n ng x khc nhau, lng
trc c nhng phn ng c th c ca i tng giao tip c cch ng x
thch hp. V vy, gio vin cn c thi thin cm, t tin, lun to cm gic an
ton cho hc sinh, cc em bc l trung thc nhng c im tm l ca mnh.
1.2.2. nh hng trong qu trnh giao tip
- nh hng l s thnh lp cc thao tc tr tu, t duy, vn sng kinh
nghim c nhn mt cch linh hot, mm do... ch th giao tip, ng thi biu
hin ra bn ngoi phn ng hnh vi, iu b, cch ni nng ph hp vi thay i
v thi hnh vi c ch, ni dung ngn ng m hc sinh phn ng trong qu trnh
giao tip.
- nh hng trc khi giao tip mi ch xy dng c m hnh gi nh
v hc sinh . Cn nh hng trong qu trnh giao tip l xy dng m hnh ch
thc v i tng giao tip. Nn khi tip xc vi hc sinh c th xy ra tnh
hung: m hnh tm l gi nh trng khp hoc ch sai mt s nt so vi i
tng thc; hoc cng c th khng ging vi i tng thc. Chnh s gp g
trc tip l thc tin kim nghim s ng sai ca m hnh gi nh. T , gio
vin s nhanh chng iu chnh c chn dung tm l chnh xc hn v i
tng giao tip.
2. K nng nh v

K nng nh v l k nng bit xc nh v tr ca mnh trong qu trnh

giao tip, bit t v tr ca mnh vo v tr ca i tng c th thng cm v
hiu bit ln nhau, bit to ra iu kin, khng kh thoi mi, ci m i tng
ch ng giao tip vi mnh.
Mt iu quan trng hiu bit ln nhau trong qu trnh giao tip l s
ng cm gia ch th v i tng giao tip. K nng m bo s ng cm
l k nng nh v. Gio vin phi bit to iu kin i tng ch ng giao
tip vi mnh. Bit xc nh ng thi gian v khng gian giao tip. Trong qu
trnh m xc nh c mc ch, ni dung giao tip v ni ln mc thn tnh
gia ch th v i tng giao tip. Bit chn thi im m u v kt thc mt
cch hp l l iu c ngha quan trng trong qu trnh giao tip. Mun t k
nng trn, ngi gio vin phi rn luyn nhiu trong hot ng ngh nghip, phi
tip xc nhiu ln vi i tng giao tip mi c th c c chn dung tm l
ng v hc sinh ca mnh.
3. K nng iu khin qu trnh giao tip s phm
K nng iu khin qu trnh giao tip l kh nng bit thu ht i tng,
tm ra ti giao tip, duy tr n, xc nh c nguyn vng, hng th ca i
tng, bit lm ch trng thi xc cm ca bn thn v bit s dng hp l cc
phng tin giao tip.
3.1. K nng iu khin i tng giao tip
L gio vin bit thu ht i tng bng cch tm ra c ti giao tip
hp l v bit cch duy tr n. Ty i tng v tnh hung giao tip c th m ta
cn bit ni g, lm g khi bt u giao tip. Bit thc y hoc km hm tc
giao tip. Bit to ra nhng xc cm tch cc cho i tng giao tip. Tm hiu
nhu cu, hng th ca i tng v hng ni dung giao tip theo nhu cu hng
th .
3.2. K nng iu khin bn thn ch th giao tip
Ch th giao tip phi bit lm ch trng thi xc cm ca bn thn, bit t
kim ch, che giu c tm trng khi cn thit, bit iu khin, iu chnh cc
din bin tm l ca mnh v cc phng php tin hnh giao tip sao cho ph hp
vi i tng v hon cnh c th. Nh trit hc Hylp c i tng khuyn con
ngi rng: Hy t bit mnh. Bit t ch, kim ch hnh vi, cm xc v tnh
cm ca mnh chnh l nhn thc c gii hn v hnh vi phn ng ca bn thn
mnh.
3.3. K nng s dng phng tin giao tip
Phng tin giao tip c trng cho con ngi l ngn ng. Nu ni dung
ca li ni tc ng vo thc th ng iu ca li ni s tc ng mnh m n
tnh cm ca con ngi. V vy, vic la chn t ng mt cch c vn ha, c gio
dc trong giao tip l mt iu rt quan trng. Ng iu ca t ng cng nh
hng ti qu trnh giao tip, thm ch c th lm tng hay gim tnh su sc ca
t . Nn ta phi bit chn t cho t v bit biu hin ng iu, nhp iu vi

ging ni du dng, nghim trang, mnh lnh hay phn n... cho ph hp vi
nhng tnh hung giao tip nht nh.
Xukhmlinxki vit: "T l s tc ng mnh m nht n tri tim...mt
t thng minh v hin ha to ra nim vui, mt t ngu xun hay tn c, khng suy
ngh, khng lch s em li iu tai ha.T c th git cht hoc lm sng li
hay gieo trng li s cha tin tng, c v hoc lm gim sc mnh tinh thn."
Trong giao tip vic ly ging khng ch ni hay, ht hay m trc ht l
din t mt cch chnh xc nhng ngh v tnh cm ca mnh. Trong giao
tip ngi ta c th dng ng iu khc nhau cho cng mt cu ni thch hp
vi i tng v tnh hung . V d: Gio vin c th ni cu Cho em bng
ging ni kh khan lnh lng hoc c th bng ging ni vui v ci m...Tr em
rt nhy cm vi cc sc thi ngn ng ca ngi ln v qua sc thi ngn ng
m tr bit c thi ca ngi ln i vi chng ra sao.
T th tc phong, iu b, c ch, nt mt, nh mt, n cicng l
phng tin biu cm trong qu trnh giao tip, n b sung, h tr cho phng tin
biu cm bng ngn ng lm cho qu trnh giao tip din ra nhanh chng, d dng
v t hiu qu cao. Trong qu trnh giao tip cn phi t rn luyn cch ni, cch
vit l nhim v quan trng v cng l c trng ca qu trnh rn luyn nghip
v ca sinh vin s phm.
Tm li: Vic rn luyn cc k nng giao tip s phm khng tch ri vi
vic rn luyn cc phm cht nhn cch v ton b nhn cch ni chung. c bit
trong hot ng s phm th nhn cch mu mc ca ngi gio vin l phng
tin giao tip khi qut nht, c th sinh ng nht v c sc thuyt phc nht. N
l yu t quan trng m bo cho qu trnh giao tip s phm t hiu qu cao.

CU HI N TP
1. Trong cc nhm k nng giao tip s phm, theo anh (ch) th nhm k nng
no chim u th trong qu trnh dy hc? Nhm k nng no chim u th trong
cng tc ch nhim lp?
2. Hin nay trong nh trng ph thng, Anh (ch) thy gio vin b hn ch nht
nhm k nng giao tip s phm no? Lm th no khc phc c hiu qu.

BI TP THC HNH
Bi 1. Hy m t (vit mt chn dung) v mt hc sinh m anh (ch) thch hay
khng thch gy cho anh (ch) mt n tng kh qun. Khi m t cn ch n
cc c im sau: Cu to c th; hon cnh sng ca gia nh; nt tnh cch c
bn ca hc sinh ; qu trnh hc tp, a ra nhn xt chung.

Bi 2. Hy xc nh nhng du hiu di y, nhng du hiu no cung cp nhiu

thng tin nht; nhng du hiu no cung cp mt s thng tin v nhng du hiu
no khng c thng tin trong qu trnh giao tip vi hc sinh.
Khun mt
C
Dng ngi
Nt mt
nh mt
Qun o
Mi, ming
Tai
Hm rng
Gii tnh
Kiu tc
La tui
trang sc
T th
Bi 3. Em Minh l hc sinh lp 7, thng b nghi ng l c tnh tt mt (n cp
vt). th xem Minh c tnh hay khng? Mt ln GV c tnh qun chic
bt my trong ngn ko bn ca GV, khi c lp ra v, Minh v sau cng (c
gio ngm bo cho lp trng theo di). Qu nhin! Minh c nhn trc, nhn
sau khng thy ai ri i ln bc v ko ngn bn cm ly chic bt my . Khng
kp xem Minh phn ng nh th no, lp trng p vo, qut ngay: n cp!
a ngay ci bt my y!
Minh lng tng. Mnh cm cy bt ny a cho c gio b qun!
Lp trng ni: Gi b trung thc h?
L gio vin ch nhim anh (ch) c nhn xt g v em Minh?
Bi 4. Rn luyn k nng iu chnh, iu khin bn thn.
a. Anh (ch) hy tp cho mnh thi quen l khi no nng gin hy ht vo
tht su, th ra nh nhng... lm nh vy t nht 5 ln, ly tay vut ngc lm du
i cn bc tc. Sau ni nh nhng nhng g mun ni.
b. Hy tp cho mnh thi quen, khng nn nhn xt v ngi khc mt iu
g (d ch l phn on...) khi cha thng tin v h.
Bi 5. Rn luyn k nng s dng cc phng tin giao tip bng cch chn
nhng cu ni, cch ni din t cc ni dung sau y:
- nh hng cho hc sinh v mn hc v phng php hc mn mnh s
dy.
- Ngn cm hc sinh khng c gi tp v ra quay cp.
- Khch l hc sinh khi lm bi trn lp.
- Ph bin k hoch lao ng trong bui lao ng.
- Ph bin lch trnh i tham quan di tch lch s cho lp.
- Hng dn thc hin ni quy hc sinh u nm hc.
- Ph bin ni dung sinh hot lp.

MT S BI TP KHC
Bi 1. mt lp cui THPT c mt i bn theo d lun ca tp th lp th dng
nh h yu nhau. C H l gio vin dy mn S ca lp t ra rt quan tm
n s kin ny. C thm bo s c dp no s cho i Romeo - Juliet ny bit
th no l th tnh cm lng nhng ca h. Dp y n. Mt hm, c bt gp i
bn cng xem phim rp. Hm sau, c gi bn n ln hi bi. Trc nhng cu

hi lin tc v dn dp ca c nhng cu tr li dn tr nn ri rc v tt hn. C

h lnh cho c gi ng sang mt bn ri gi tip cu con trai ln bng. Cu con
trai cm thy ut c, mt bng v phn no hiu c ca c gio nn cu
tr li lp bp...Lc by gi c mi ko di ging, mit th: Ti gp anh ch
sng i do ph, chc l cn cha . Hm nay, ti to iu kin cho anh ch
snh vai nhau tip tc cu chuyn y.
Hy phn tch hnh ng ca c H. Th hnh dung nhng hu qu c th
xy ra sau s kin ny. Nu gp trng hp tng t, bn s gii quyt th no?
Bi 2. Trng vo hc ging ln nhng hc sinh vn cn thi quen cha tt l c
ng lang thang cc cnh ca s v cc bc cu thang. Thy bng c gio
Nhung bc n u bc cp cc em chy vt ln thng bo vi cho nhau: Nhung
ln. Nhung ln!
C gio Nhung nghe r nhng vn im tnh bc vo lp v nh nhng
ni: Mt s em va chy t di cu thang ln cn mt lm phi khng? Thi
ngi ngh th mt t cho li sc ri c tp trung nghe c ging bi mi. Hm nay
bi hi kh. Tit hc din ra tt p.
Cui bui hc y, c tit sinh hot lp. C gio tranh th nhc: Nghe
trng, cc em nn vo lp ngay ch thy, c vo. ng n khi thy gio vin
ln mi chy vi vo gi nhau th khng c trt t. Khi vi nh th th d c
kiu xng h bo nhau ngn ct khng thch hp. V d nh u gi sng nay
ng l phi thng bo C gio Nhung ln nhng v vi qu c em gi l
Nhung ln. C dng mt lt, song trong trng hp ny nu cn phi dng hai
ting trong s bn ting th nn chn ting no, cc em?
- C ln. C ln! C lp ng thanh ni to.
- ng cc em chn hai ting va gn, va lch s. Em no sng nay
chn vi, cha ng th rt kinh nghim nh.
Cc em nhn nhau ci, cm ng. T hin tng nh th khng din ra
na.
Hy phn tch cch x tr ca c gio Nhung. Trong tnh hung tng t,
c th c nhng cch x tr no?
Bi 3. Mng l mt c gio tr p, c trnh chuyn mn vng nhng hc sinh
t qu mn c v ght lun mn ton do c dy, bi v c c cch tr bi kh k
quc. Khi tr bi kim tra, bao gi c cng gi nhng hc sinh kh c im cao
vi nhng bit danh y vinh d: Nguyn Long Hi, cy ton xut sc, im 10!
V Bch Hp, cn s y ti nng, cnh tay phi ca ti, im 10!
Sau c bu mi, ging y mit th vi nhng hc sinh trung bnh v
km: No nh trung bnh ch ngha Nguyn Huy Thng, bi ca anh c kh hn
y, 6 im.
- D mi chuyn gia chn ngng V Th Kim ln nhn gy !
Sau nhng gi tr bi nh th, khng kh trong lp bao gi cng lng
xung, gi hc tr thnh mt hnh pht nng n i vi c lp.

Hy phn tch thi ca gio vin v cch nhn xt tr bi. Anh (ch) th
hnh dung din bin tm l ca hc sinh trong tit hc trn ca c gio v nhng
hu qu c th xy ra.
Bi 4. ang ngi trong phng ngh gio vin, chng ti bng thy Thy - Mt c
gio tr mi ra trng chy vi vo v khc nc n. Chc l nhng git nc
mt c nn t trong gi hc. Mi ngi xm vo hi han.Thy tr li qua ting
nc v nc mt: Em, em cha bao gi gp phi mt hc sinh hn lo nh vy...
Ch cho c bnh tnh li, anh in - mt gio vin c tui mi hi: Th
chuyn g xy ra vi c?
Chuyn xy ra nh sau: khi lp 7A lm bi kim tra. C Thy trng thy
Tuyn nhn bi ca bn. Thy rt bc, khi thu bi c mng Tuyn khng bit t
trng v tuyn b s hy bi. Ni xong c x vn bi ca Tuyn trc c lp.
Tuyn phn ng mt cch quyt lit, em ng ln nhch mp ci, nh nc
bt v bc ra ca.
Sau khi trn tnh li v suy ngh n li khuyn ca ng nghip. Thy
xin li em Tuyn v vic x bi kim tra trc lp 7A v trong lng c bng dy
ln mt tnh cm kh t khi Tuyn mt mi bng, p ng xin li c gio v cc
bn v nhng hnh ng ca mnh.
Phn tch v nhn xt nhng hnh ng trc v sau tnh hung m c gio
Thy gp. Nu l gio vin gp phi trng hp trn bn s gii quyt th no?
Bi 5. Gi tr bi tp lm vn hm y lp 10B tht cng thng. C gio Hon
cm tp bi ca hc sinh nng ny gi ht bi ny n bi khc.
- Th ny th hc th no c. Em Nga ng ln! Ti sao em li vit tm
tt bi? Thng cho c bit: Ti sao em khng ch ghi li ph.
C th, ht bi n n bi kia, bi no cng phm li. C khi tn ring li
khng vit hoa, khi th xung dng khng vit tht vo. Cui cng c Hon chn
tay ln tp bi ni: Khng bit do cp II cc em hc hnh th no? Ai dy cc
em? Dy vn g m ch ch n lm th no hc sinh hiu i vi li bi
vn c my phn. Qua cc bi vit ca cc em ti thy cc em khng c dy v
cc quy tc ng php thng thng nht, c gio, thy gio no dy cc em trc
y m v trch nhim, m km th!
C lp im lng nh t. Bng nhin nhiu ting r rm lan ra c lp. C Hon
thy vy ni to: Trt t, cp hai cc em khng c rn luyn v trt t k lut
trong gi hc ?
- Tha c c . Pha cui lp c ting rt r vang ln.
C Hon quay pht li v i xung cui lp. Thng, em va ni g? Em
phn i c phi khng?
Thng lng tng ng dy, mt ti i, m hi lm tm trn mt. Tha c,
c khng nn ni xu cc thy, c gio c ca chng em. Thy, c gio chng em
khng c li.

C Hon bng dng mt, c chm ch nhn Thng mt lc ri chm ri

i ln bng. C lp ci mt nhn xung bn. Mt thong im lng tri qua, c Hon
th di: Thi cc em m v ra c gip cc em n li nhng iu c bn.
Hm y, c lp ra v, c gio lng nng tru vi bao ngh chng cht. Mt
cuc t u tranh, dn vt ko di n na m. C khng nh c thi sai
lm ca mnh v quyt nh ngy mai s xin li cc em. T c mi yn gic
cho ti sng.
Hy phn tch v mt s phm vic lm ca c gio Hon i vi HS.
Bi 6. Mc Th Bch l mt c hc tr b nh rt khim tn v hay ngng ngng.
Em hc kh. Bch rt thch lm chi t cc mu g hoc nn bng t st. Bch
thng mang nhng chi t lm n trng cho cc em lp di. Mt ln thy
Bnh bt gp Bch ang h hoy nn mt con g trng trong gi hc. Thy nhc
Bch ch ln bng nhng mt lc sau thy li thy em giu gim ngi nn tip.
Cui cng thy Bnh nh phi yu cu:
- Bch! Em ang lm g y? Em hy a cho ti vt em ang nghch,
nhanh ln!
Bch lng tng b ln bn bc tng ang nn d - mt k s ang ci rp
trn mnh nga. Thy Bnh ni tip: Em phi nh rng, n lp hc ch khng
phi nghch. By gi ti mi r v sao em chng bao gi ch ln bng. Va
ni thy va nm bc tng ra ngoi ca s.
S vic li ti din trong gi ton ca thy Thi, khi thy Thi pht hin ra
cng l lc Bch hon thnh xong bc tng, ang t ln bn ngm ngha. Thy
nng bc tng ln lng bn tay ri hi: T tay em nn y ?
- Tha thy vng . Bch lng tng tr li, mt lic ra ngoi ca s.
- Em c i bn tay kho lo v mt tm hn nhy cm y. Nhng ti sao
em li nn tng trong gi hc? T by gi em ha vi thy l khng lm vic
ring trong gi hc na nh. Mt ngh s chn chnh s khng bao gi lm nh
vy u.
Hy phn tch cch x s i vi hc sinh ca hai thy gio trn, qua
nh gi kh nng iu khin i tng giao tip ca hai thy gio. Trc nhng
tnh hung tng t anh(ch) s x s nh th no?
Bi 7. Nhiu gio vin dy lp 6C than phin rng do ny lp n v cc em mi
ngh ra mt tr chi mi: vit vo nhng mu giy ri nm cho nhau. Trong gi
Ng php ca gio vin ch nhim, sau khi gi mt hc sinh ln bng thy gio
thy Vi ang li hi vit g vo mt mnh giy v nm cho bn ngi dy bn
cnh. My bn tay gi ra chn ng bay ca vin giy.
Em ang lm g th Vi? Thy gio hi, mt nhn thng c hc tr ang
lung cung. Em ra khi ch nht t giy mang ln y cho ti.
Vi nng n ri ch ngi nht mnh giy, bi ri v nt trong tay. Em khng
bit nn mang ln cho thy gio hay vt i.
Em c mang ln y. Ti s khng c nhng iu b mt ca em u.
Vi mang mu giy t trn bn gio vin.

By gi, cc em ct ht sch i. Ti s p ng nguyn vng ca cc em.

Thy gio ni tip: Chng ta s vit tt c nhng iu b mt vo giy v nm cho
nhau, nu gi ny cha ht, ta s vit c trong gi ra chi, thm ch c nhng tit
sau na.
Vi ng ln: Tha thy chng c g b mt u c. Thy c c ri dy chng
em hc.
Thy gio m mu giy c nhm: Lan i, c i xem phim khng, t i
ca nh ht nn nh. Sau thy vit ln bng v gi cc em khc nhn xt v li
chnh t, cch t cu. Thy gi tip nhiu em khc ln t cu v nhn xt. C lp
li chuyn sang hc Ng php t lc no chng r.
1. Thy ch nhim s dng phng php g ngn chn tr chi ca
hc sinh trong lp? nh gi nhng bin php ca thy.
2. K nng iu khin i tng giao tip (hc sinh Vi v tp th lp)
ng vai tr quan trng nh th no trong gi hc?
3. Nu gp tnh hung trn, bn c th c nhng cch gii quyt no khc?

BI C THM
VNG! TI C LI
Ti dy mn a l v ch nhim lp 10A. Cng phi xin ni ngay vi cc
bn rng: ti l mt gio vin b tt t nh, mt chn b hng phi lp chn gi.
Ngay t hi cn hc ph thng, b m ti hng ti i ngh s phm v nhn
nh ch cn dng ci ming nui thn. Ti ging dy ht lng v xem ra
cng khng c hc sinh yu mn.
Mt hm, gi o c, ti dy bi Tnh chn tht. ng ra gia lp, ti
hi:
- Cc em cho thy bit, ngc li vi tnh chn tht l g? Hai hc sinh ngi
cui lp nhanh nhu ng thanh: - Chn gi ! My c cu gii gii m nhau ci
ph ln.
Ti gm ln nh con h b thng: Ai! Ai va ni...h? v n tm c mt
hc tr ngi bn cui xc cu ta ng dy. Ti nghin rng, v ht my cun v
trn bn x nh rot mt ci v vt o qua ca s xung t, ri tp tnh bc ln
bc. Khng bit mnh ang lm g na, ti b ra khi lp. C lp lng lng ng
ln ra v, b li mnh ti ng nh tri trng gia hnh lang.
Ba hm sau c gi, ti ln lp, nhng ka c lp vng teo. Ti ly xe p
dt ra khi cng trng ln xe, p chm chm v nh, lng ngn ngang trm mi,
c, thi gan xem thng no hn, lo! Bng c ngi p xe theo, t tay ln
vai ti, ming ci hnh hch, i mt nh tt nheo nheo trong cp knh trng.
- Gm nh a l t duy g m trm t mc tng vy.
Ti nhn ngang, nhn ra Huy, gio vin dy vn cng trng, bn thn ca
ti. Ti cha kp ni g th Huy lu ru: - Bun ci qu, gi vn hm nay mnh

dy bi on thuyn nh c. Mnh c xong bi th v hi: Bi th ny ca

tc gi no, cc em? cui lp mt hc sinh ni ngay: Ca nh th Huy...
Cn . Cu ta ko di ch Huy v nhn ging vo ch Cn. Mnh cht hiu. C
lp ph ln ci. Cu bit khng, suy ngh nhanh ri mnh cng ph ln ci.
Mnh ci rt lu. C lp u ci vui v hn nhin theo. Hc tr chng n l th
. Qu ma khng c, ch c nht hc tr. M phi khen cu hc tr phn ng
rt nhanh nhy, hm hnh v thng minh na. N mun tru chc mnh, ci vui
ci khuyt tt ca mnh. Mnh khng cho l hn lo. V mnh, con mnh nh
vn c gi mnh l: B cn i! Sau ting ci di, mnh ni: Nu v cn m ti
tr thnh nh th ni ting nh Huy Cn th hay bit my! Khng kh lp hc vui
v ho hng. Mnh bt u phn tch ng vn hay ca nh th Huy Cn nh th
y. Mnh t cm thy y l mt gi ging thnh cng. C lp im phng phc...
Huy t ngt quay sang ti hi: Cu mt ? Ti nh trng lng: Ci
mn a l ca mnh... Bt gic, ti thy vang ln trong lng mt li ni: Vng!
Ti c li. Cc em lp 10A, ti c li! Thy c li. bn tai ti, Huy vn hn
nhin hi dn: Hm nay cu kh hay sao y? Ti p xe vt ln v r tri.
Tai ti i...
MT LI CHO BIT BAO SUY NGH
Nhn bui dn tip on gio sinh s phm v thc tp ti trng, anh ph
trch nhc nh cc em hc sinh v thc thi i vi thy c gio, anh ni:
Gn y trng ta c hin tng l nhiu hc sinh khi gp thy, c gio khng
cho...
Nghe vy di lp rm ran nhng li bn tn.
- Cc thy, c gio ni th ch nhiu khi mnh cho cc thy, c c tr li
u. Nh c Loan, thy Tho, thy Sng... ln sau t gp t cng chng thm
cho.
- Th th khc vi c Thu, c Kim Anh, chng t cho c bao gi c cng
ti ci p li c cho cc em v c thng hi han thm. Hng bo.
- Chng b cho thy Th, gp hc sinh thng quay mt i v nh khng
nhn thy, th m a no khng nhn thy, c gi l cht. Hm sau n lp thy
sa cho rt c mt - Hoa p.
Mt em hc sinh nam t ny n gi lng nghe bng ln ting: Cc bn bit
khng, thy Hiu trng rt cao th nh. Hm bn con trai chng t gp thy
hnh lang, my a l nh cho trong ming. Thng Tun khng cho, n c lm
thy... Th m thy li vui v cho trc: Thy cho cc em. Tun hm nay c
iu g khng bng lng vi thy phi khng?- Tun git tht mnh lng tng - D
khng . Em cho thy !
T hm khng khi no cu Tun l i khi gp thy na.
KHNG TH QU TAM BA BN
Hm nay bn no trc nht? Gn trng truy bi ri m sao khng ai qut
lp? Cha ai lau bng? - Ting ci H lp trng hi nh qut.

Thng Minh ng ln: Theo th t th l bn t, nhng bn thng Quang

b pht trc nht l v th by chng n khng git gi lau bng.
Thng Quang ln ting: Bn t phn cng c th ri, a no qut lp,
a no ly nc ra tay, a no git gi lau. Ci Hng khng git gi lau th
mnh n phi trc nht li. Ti nh ra ri, ci Hng b hng xe dc ng, n dt
b nn by gi cha ti. K, cho n b pht tun na. n o mt lc ri mi a
chy mt ni, a chi, a n bi, vic trc nht c b vy.
Trng ht gi truy bi vang ln. Chng ti a vo lp, lp cha qut, ci
Hng cng cha ti. C gio ch nhim n lp. C hi nhn mt: Ch cn 10
pht na l vo lp sao cc em vn cha trc nht? C lp ngi im, c hi ci
H, n p: Bn bn Minh . Thng Minh tha: Bn bn Quang , thng Quang
ng bt dy: Phin bn Hng .
ra vy. C ni kh ri ci xung thi bi trn mt bn gio vin, ci
cp xung v i ra ngoi. Rt nhanh thy c quay li tay c cm ci chi v tay
kia xch x nc. C ni nhanh: Tt c cc em i ra ngoi. Ri c ni thm
Khn trng ko trng vo lp by gi. C ry nc ln nn lp v qut rt vi.
Chng ti nhn nhau. Ci H vi chy ti: C em qut . My a chng ti
cng chy ti: a lau bn, a i mn chi qut lp bn cnh qut cho
nhanh. C gio khng ni g bi v khi y va qut xong th trng vo tit hc.
Sut c tun chng ti nm np lo c xc cho mt trn nhng vn khng
thy c ni g. Mi ti gi sinh hot th by, khi nhn xt cc hot ng trong
tun, khng thy c ni n vic y, ci H mi ng ln nhn khuyt im, ci
Hng cng nhn li, c mi ni rt nh: C cng l thnh vin ca lp, cc em
khng lm th c lm, ta bnh ng m. C lp ci mt xung... ti lic thy mt
c rm rm t.
V hm nay, sau 8 nm tri, ti hc xong cp 2, cp 3 v cao ng s
phm, v cng tc cng mt trng vi c, chuyn nh lp li. Sng hm ,
chng ti ti trng, tt c vo vn phng ch ti gi ln lp. Ch vn th ngh
con m nn khng c nc ung v khng ai qut vn phng. Bi bm y, mi
ngi ly mt mnh giy lau ch mnh ngi v tranh lun phim Mt gia nh
Thng Hi rt say sa. Trng vo tit 1, mi ngi ln lp gn ht, li my
mnh giy lt ch ngi. Vn phng cn li ba ngi: c ch nhim c, ti v mt
thy gio tr. C nh nhng bo: Hai em ra h i.V c cm ci chi qut vn
phng. Mt ti bng: C em lm . C ch ln bn: Em ra h m chn
i ko c khch th ngng lm.Thy gio tr cng vi vng i ly ci m in
cm mt m nc.
Ti bng thau chn i m thy xu h v cng. Khi l hc tr ca c, bi
hc y ti tng nh, vy m n nay lm thy, bi hc o c i thng
nh th m ti khng hiu !
Ti t nh, c l khng th Qu tam ba bn.
NI V LM

C Nga l mt gio vin dy gii, c hc sinh yu mn. lp c ging

cho cc em v tm lng yu thng, s nng em nh, knh trng ngi gi c,
an i gip nhng ngi khng may... Nhng my hm nay, lc u ch c hai
hc sinh th thm bn tn, sau lan ra c lp lm cho c lp nhn c vi thi
khng c cm phc.
Th ra hm n, Hng ngh hc, n nh c nh c ging li bi nhng va
n cng, Hng nghe trong nh vng ra:
1 B im i! Git ln no cng bn nh th m c ci...
2 M git k nhng tay m yu...
3 C nh mi mt vic m cng khng xong. R kh tht!
Cha nghe ht cu, Hng vi vng quay v nh vi s ng ngng, sng st
trc s vic xy ra. Hai hm sau, nhm bn thn ca Hng bit tng tn
chuyn v n tai c. Kt qu l c hc k hai, Hng l nn nhn trong gi
hc ca c.
C GIO TI
Tri sang xun. cc ch, quy tim ni ph trung tm thy xut
hin nhng mt hng ca tt c truyn, lm cho lng ngi n nc vi nim vui
v ni lo an xen nhau Ti i hc v, tn b qua ph nh mi ngy, ngang qua
qun bnh xo ni ting, bt cht lng bng khung ray rt khi nh v mt k
nim khng qun ca thi cn hc cp 2. Ngy no ti cng i ngang qun bnh
xo ny, nhng u c nh g. Ch nhng ngy cn Tt, ci k nim nh i kia
mi mn man tr v, qun qut v eo bm trong tm hn ti. Ti cm ng v
mt ngha c cao p ca mt ngi, ri rm rm nc mt. Xu h v cm
ng, ch v k nim y, mt k nim cn in m hnh bng ca c gio ch
nhim, v in m hnh nh ca mt a bnh xo.
.Ti l hc sinh lp 9c, hc gii, ngoan, thy c thng mn, bn b
khm phc, ch ti ci l nh qu ngho. M ti phi sut ngy ngoi ch vi
hai thng rau. Ba a em ti cn nh cng sut ngy lang thang ni ph phng,
ng hm bn bo, v s Ti mun ngh hc t lu, t khi cn c rch c tang
hc lp 6, nhng m ti ng vin ti phi hc, hc v hc, hc n ni n chn
sau ny thay b nui n em. V vy ti khng dm hc kiu c tang c rch
nh trc na, m n lc ht mnh, chuyn ch sing nng vi c m tr thnh
mt gio s ni ting sau ny. Ti c gng hc, vt kh, v ngh thng m v
ti lm vui lng m bng nhng kt qu tuyt vi, vt bc. Ti t ho v
mnh lm.
Ngy y khng bit ma qu no xm nhp vo ti, khin cho ti phi
thm thung mt ba bnh xo no n tho thch, khi ti i ngang qua ci qun
bn ph to mi hng thm lng, y cm d. Ti thm d s, li khi bng ang
lp kp, sng i chng c g lt d cho i, nn c b my ci bnh xo m nh
sut my gi lin. Ri chuyn ng tri xy ra. Kng bo gi ra chi. Ti ngi
chn ch, ch cho cc bn ra khi lp trc, ti mi thng thng ng dy i sau.

Ngang qua ch ngi ca bn Ho, ti nht l cy bt my mi keng m

bn y b li trn bn. Cho bt tht nhanh vo ti qun, ti ra khi lp. T trc
ban khng ai nhn thy. Ti i nhanh vo nh v sinh ng ca cn thn, nht cy
bt vo lng qun trc bng, chnh trang li y phc, ri ung dung tr ra. Sau khi
tan trng, ti gh ch tri thy ngay cy vit c mt chu bnh xo cng
bng ht thm. Ti t v v lng tm mnh: nh Ho giu c, c mt cy bt
cng chng sao, d sc sm li mi cy vit khc m! Lng tm ti c an
i.
Kng vo lp. Ho ng dy tha vi c ch nhim rng hn b mt cy
vit. C lp nhao nhao tm kim. Khng thy vit u. nh lc hng - Ti,
Lp trng mnh dn ng dy ngh c Minh - tn c gio ch nhim - cho
khm xt tt c cc hc bn, cp tp. C khng ng , v cho rng nh vy mt
p, v c ch yu cu t gic. Nhng c lp nht l trc ban, quyt lit xin
c m cuc khm xt. Cui cng, c Minh phi nhng b. C lp ko nhau ra
ng ngoi hnh lang, ch cn li hai bn trong t trc ban vo lp lm nhim v
lc sot tm kim cy bt ca bn Ho. Kt qu d nhin l khng tm thy vt b
mt. Bn Ho tha vi c: Tha c nu mt th thi. em mua cy khc. ng
tm na mt th gi lm !. Nghe vy ti mng thm trong bng. Khng ng t
trc ban khng khng xin cho khm xt mi ngi . Ban u c khng chp nhn,
v cho rng khng t nh, c th xc phm n nhng bn tht th trong sch.
Ti li mng nh mi thot cht. Mng cha c 3 giy, ti phi hong kinh
khi c lp ng thanh nht tr yu cu c cho m rng cuc khm xt ra ton
thn. Nam khm nam, n khm n. Cc bn u mun t ra mnh l vng tht
khng s la, ch c vng rm l ti cht ing c xc ln hn khi cui cng
c gt u ng thun. May thay c nghim trang ni:
- Khng mt em no c quyn r rm vo em no ht. Ch c mi mnh c
lm ci chuyn chng ng ny thi!.
Ti va ni may thay l hi vng c Minh s khng khm xt ngi ti,
hoc ch khm qua loa ly l. Bi c rt thng v tin ti .
C ng mt bn ca vo lp n tng hc sinh bc vo. Cuc khm xt
tin hnh rt k lng ch khng nh ti tng. Ti run ry ch n phin mnh.
Ti nh tm c lng trnh, vo nh v sinh chng hn, nhng li s gy nghi ng
thm. Sau cng phi trn tnh li, lm b thn nhin bc qua ca i m tim
p lon x. C Minh mm ci nhn ti, hai bn tay m cuc khm xt khng
khoan nhng. Ti nn th, lnh tot ton thn. Bn tay phi ca c s n
trc bng ti v dng li khong 3 giy ng h. Ba giy di hn 3 nm.
Ti bng hong, ng yn m chn tay rng ri, cng c li. C a mt
nhn thng vo mt ti. nh mt ca c y ni tht vng v kinh ngc. Ti mun
bt khc v n th ngay tc khc. Nhng cht thy c ci, mt n ci tht
hin hu t bi nh n ci ca pht b quan m cha. Ri c v vo vai ti mt
ci tht mnh, ni to ln nh mun cho cc bn cng lp nghe c :
- Khng c g! Em c quyn vo lp ngi. Mi em khc l i !

Ti ngi vo ch, thn th nhn c khm xt, cc bn cn li mt cch s

si cho xong chuyn. Kt qu d nhin cy vit vn khng c tm thy. N
ang nm trong lng qun, pha trc bng, sau lp o trng ca ti.
Tan hc, c Minh gi ti li, ni tht nh: Em li vi pht vi c.
Trng lp im lng, ch cn li c Minh vi ti ngi trong vn phng ban gim
hiu. C xo tay tnh b ni: a cy vit cho c, ng s. Ti run ry rt cy
vit ra khi lng qun, trao cho c. C hi nh: Sao em li di dt nh vy ? Em
lm c tht vng v cng !
Ti bt khc tc ti. V ti th tht ht vi c v nhng ci bnh xo
qui c y cm d. C xoa u ti, t thng cm. on c m ti xch ly ra
my t bc, trao cho ti, buc ti phi nhn v ha khng bao gi c ti phm.
Ti khc vi c nh khc vi m mnh, khc rng rc khi trong tay ang nng
niu t giy bc, tin m hi ca chnh c tng ti. C ci ni : -Cht na v , em
phi gh vo qun n mt trn bnh xo cho thm, nghe cha? Xem nh l
qu tt ca c cho em vy .Hm sau ngy hc cui nm m lch, c lp vui v
mng khi hay tin bn Ho tm li c cy vit. Hi ra mi hay: Ti hm qua,
c gio ch nhim ch thn mang n tn nh giao tr cho kh ch. C Minh
gii thch mt bn lp khc nht c cy vit trong gi ra chi ngoi sn, ri
em np li cho vn phng ban gim hiu !. Mi vic kt thc n gin, ch cn
lo bn tn xn xao vui v v ba lin hoan lp mng xun mi. Ring ti, ti nh
sut i. Nh mi li khuyn ca c: i cho sch, rch cho thm.
Ti khng bao gi lm mt thng n cp na t ci hm m ti vo qun
bnh xo n mt trn no n cng bng bng tin c gio ch nhim cho ti. Ti
n mt chu bnh xo thm, rt thm v nng hi nc mt n nn, cm ng
ca chnh mnh ri xung chn a.
SAI LM NG TIC
gn ba nm tri qua k t ngy ti phm sai lm ng tic y. Gi y
khi tr thnh mt sinh vin s phm ti vn khng th no ngui i cm gic
day dt, hi hn v c xu h na mi khi nh v c.
Ti vn l mt hc sinh chuyn Vn t u cp II. Ln cp III, thi vo
trng nng khiu ca tnh, t p m c c tn trong i tuyn hc sinh gii
theo ng nguyn ca gia nh. Hm y, ph trch mn lch s lp ti l mt c
gio tr mi ra trng. S nhit tnh v tm huyt vi ngh ca c truyn vo
ti nim say m b mn vn phi dnh kh nhiu thi gian hc thuc lng
ny. Thi gian u, ti chm ch cy cuc bt k khi no rnh ri. Ch no
khng hiu ti lp tc nh c gii p cho tho ng mi thi. C l v th m c
n ti, nhn xt v sa cha cho ti tng bi kim tra mt. Cui hc k ,
ti chnh thc c tn trong i tuyn hc sinh gii chun b cho mt k thi quan
trng sp ti.
Nu c gi c tinh thn nh lc u th c l by gi ti khng phi
n hn. Th nhng, ti khng chin thng c chnh mnh trc nhng li
mi gi hp dn ca bn b: Hm th i n khao mi, hm th ko nhau i xem

ca nhc min ph, hm th t chc i chi xa hn chc cy s, trm ngn l do

xao nhng vic hc hnh. Hu qu ca nhng cuc vui l hai m mt lc
no cng nng tru i u hng hng ng bi v c chng cht ln mi.
V ri k kim tra cht lng i tuyn trc khi xung trn cng ti. C
gio ra cho bn ti mt tng hp phi vn dng kh nhiu kin thc mi gii
quyt c. Ti hoa mt trc nhng dng ch lnh lng v khng ng ti vic
gp hc th ny. Nhng l bn xung quanh c mi mit vit nh chy ua
vi khong thi gian 120 pht ang tri i nhanh hn mc bnh thng. Cn ti,
lng tng nh g mc tc v chng bit phi bt u t u. Ngc ln pha bc
ging, thy c ang chm ch chm bi, khng n o g na, ti nh nhng li
cun v trong ngn bn ra v c nh nut tng ch. Nhng v khng hc bi
cng vi vic phi c trong mt t th ln lt nn ti vit khng n nhp g v
dng nh b nhng kin thc trong cun v kia thi min n mc khng ri ra
c. Ti u bit mi hnh ng ca ti t ny ti gi u khng lt qua c
mt c. Tim ti nh ngng p khi cun v b rt khi ngn bn v mt mnh
giy t ngay trc mt: Em khng cn lm bi na. Cui gi li gp c.
Cm gic xu h xen ln s hi nhanh chng xm chim ton b tm tr
ti. Nc mt ua nhau ri xung m nng hi v mn cht. Tai ti nghe lng
bng khi nghe ting trng ht gi im. Mi ngi np bi ra v, ch cn mnh
ti i din vi c trong lp hc. Ti vn cn nh, nh r lm nh mt nghim
ngh ca c khi c ni vi ti : Em lm c rt tht vng! Nu em khng
trong i tuyn th l mt iu d chp nhn. Nhng em li l mt thnh vin
i din cho lp v ton trng tham d mt k thi quan trng nh th m em
khng trung thc th c c th tin c em na khng? Nu c lp bit chuyn th
cc bn ngh g v em?
n lc ny ti mi nhn ra rng mnh mc mt sai lm nghim trng. Sai
lm lm mi c m d nh trong ti by lu nay sp ht. V xu h vi
c v bn b, v khng t tin nn ti ch ng rt lu trong k thi chn hc
sinh gii mn lch s nm y. Ti khng dm nhn thng vo mt c mi lc c
ging bi nh trc kia v gi li trong mnh ni day dt khn ngui. C i! Liu
c c tha th cho a hc tr di dt ny khng?
Ngi ta vn bo thi gian s lm lnh mi vt thng. Nhng vi ti vt
thng tinh thn ny s theo ti mi nh mt bi hc su sc v lng trung thc
trc khi ti c ng trn bc ging nh c gio dy s ca ti ngy no
HY THA LI CHO C EM NH
Tri li dn chuyn sang ng, nhng tia nng ban mai yu t khng
sc ph tan ln sng mng, tng cn gi u ma nh nh thi cng lm ngi
ta lnh but. Vy l hai nm tri qua ri mau tht, hai nm, mt qung thi
gian khng lm ti qun i nhng k nim m mt ln ng v gi lnh nh
th ny l ti li nh.
Hi , ti cha chng chc, ra dng mt c gio nh by gi. Ti kh
kh, ngy ng cng vi dng ngi nh b nn bn hc tr qu qui lp 9 chng

bit s l g. Mi ln ng lp ti u lm mi cch ra oai. V chuyn g n

n cng s n. Ma ng nm y, lp 9A ca ti va n nhn ci lnh mun
th ca ng v, va n mt cu hc tr mi t tnh khc chuyn n. v mt
cu ta lc no cng dng dng, nghnh nghnh nh bt cn ai c. trong lp ch
mnh cu ta lm li, chng chi vi ai. Cu ta c thi quen lc no cng cho tay
vo ti qun trng rt ng ngo.
Hm , cng tit tri lnh lnh nh th ny, lnh, ci lnh t u len li
vo trong da tht, vo trong xng lm ti khng chu ni mc d mc hai, ba
lp o. Ti kim tra bi u gi, cy vit trn tay khng bit v tnh hay c r
ng tn cu hc tr mi n. Mt tay cm tp, tay kia thn nhin cho vo ti
qun. Ti nng bng c mt v khng th chu ni:C yu cu em c thi
nghim tc!
Cu ta nhn c lp v nhn ti bi ri.Tha c th em rt nghim tc y m!
C bit tri rt lnh, nhng c yu cu em rt tay ra.Cnh tay tri ng
y trong ti, nhng ch c du hiu s ri khi ch c. Em ngp ngng:Tha
c..em khng th..em xin c!
V mt em thay i mt cch t ngt, khng cn dng dng lnh gi na
m nh van ln tha thit. Nhng lng v tha ca ti lc ny nhng ch cho
tnh ho thng. Hoc em rt tay ra, hoc em hy bc ra khi lp!
Em bi ri phn vn kh x, cnh tay tri rt ra khi ti qun. Ti cha
c hng giy pht sung sng ca ngi chin thng cht cht lng. C
lp ci ln, nhao nhao nh v ch. Ti sng s v khng tin vo mt mnh
na. Em khng c bn tay, hay ni ng hn bn tay tri ca em b ct st ch
cn li ci tay. Em ng ngc au n, i mt thong tht ngn ngn nc v t
chy ra khi lp, chy mit, khng quay u nhn li.
Th ri t hm ti khng cn gp li em na. Em ln trnh ti, ln
trnh tt c mi ngi nh em tng ln trnh khi cng m ri xa qu hng x
x n y, ch v ca a xt ch k ca ngi n b vi m em m hu qu nng
n em phi gnh chu khi gi tay ngn ca a-xt ang tt thng vo mt ngi m.
V ti, ti v tnh khi li ni au, s mt mt, ti nhc m em vi chn.
Cho n tn by gi, hai nm ri nhng ti vn cn nh nh in i mt
ng ngc n ti nghip ca em, ti sao ti li v tm n nh vy ch. Hy tha li
cho c, em nh!
V SAO MT N SINH LP 9 T ST?
Chuyn au lng xy ra trng THCS Ng s Lim, th x Bc giang (
tnh Bc giang), mt ngi trng ang c s GD T Bc giang ngh vi
b GD - T cng nhn l trng chun quc gia nm 2003. Vo hi 10 gi sng
ngy 17 - 3-2003, em Trn thanh Thu, 15 tui, hc sinh lp 9A1 ca trng
THCS Ng s Lin c pht hin cht lu ngy ti cng Bn trn sng
Thng, cch th x Bc giang 2 km v pha h ngun. Em Thu c xc nhn
l mt tch t 4 hm trc, ti 13-3-2003, sau mt li nh trng, b gio
vin b mn yu cu lm bn kim im v mi ba m ln trng trao i. Trong

bui lm vic vi phng vin bo tin phong, ng Nguyn nh Tin , hiu

trng trng THCS Ng s Lin cho bit, s vic bt u t tit a l ca lp
9A1 ngy 12-3. C Nguyn Th Lan, gio vin a l ghi tn mt s hc sinh
ni chuyn ring trong lp vo s ghi u bi ca lp. Ngi ph trch s ghi u
bi l em Trn Thanh Thu, mt thnh vin trong ban cn s lp, nhiu nm lin
l hc sinh gii. Ht tit hc, trong gi ra chi, khi cc bn thc mc: Sao my
ghi tn tao vo s u bi ? Thu tr li: Ti b y bt tao ghi th tao phi
ghi!. Lc c gio Nguyn Th Lan v tnh ng sau lng Thu nghe thy, c
gio cho rng Thu v l, xc xc v lp tc bt hc sinh lp 9A1 b gi
chi, vo lp hp kim im Thu.
Theo phn nh ca mt s hc sinh lp 9A1, c gio Lan git s ghi
u bi trn tay em Thu, gi c lp vo, bt lp trng lp bin bn v vic
Thu gi c gio l b y, vit i vit li vi ln ni dung em Trn Thanh Thu
v l vi gio vin. C gio Lan yu cu Thu ng trc lp. Em Thu
ng ln xin li c gio nhiu ln nhng c vn xung li tay em ln ng trc
lp v tuyn b: T nay em Thu khng c vo lp hc tit a l. Khng
c thi cui nm mn a l!. Em Thu v nh vit bin bn kim im c ch
k ca cha m .
Qu hong s trc s vic, s cha m bit s bun v la mng. Ngy hm
sau, Thu t k vo bn kim im v np cho c Lan. S vic Thu gi mo
ch k cha m b c Lan bo cho ch nhim lp 9A1 bit, yu cu ba m em Thu
phi n trng gp trc tip c Lan vo sng th su 14 - 3. Ngay trong ti th
nm 13 - 3, Trn Thanh Thu b nh ra i. Xc em c tm thy sau bn
ngy, gia nh em Thu cho bit , gim nh php y sng 17 - 3 cho thy, em
Thu cht vo khong 3 - 4 ting sau ba cm chiu ngy 13 - 3, tc l khong 2
- 3 ting sau khi b nh i. Em Thu cht do ngt nc, khng c du hiu b
nh p, dng v lc hay b xm phm thn th.
Sng 19 - 3, gia nh em Trn Thanh Thu bt ng nhn c mt l th
tuyt mnh do chnh em Thu vit gi qua ng bu in, du bu cc Bc
giang t ngy 14 -3. C kh nng Thu b th m 13 - 3, trc khi t t.
Trong th, c hc tr 15 tui thanh minh v nhng hiu lm ca c gio v th
l: Con l li vi c gio,con xin li nhiu ln, con tng c y ch do,
khng truy cu con na, nhng hm sau c li np bin bn ln BGH v mi gia
nh n.Con suy ngh t hm th t n gi D ba m c gii quyt n
tho vic ny th tng lai ca con cng khng cn g na Ba m nui con
n hc 9 nm ri nhng by gi, ch v mt vic ny m con khng c thi, con
cn phn u lm g na c g con c sng vi ba m ba m chng kin
s trng thnh ca con.
T mt li rt nh trn lp, vic mt n sinh di dt tm n ci cht nh
mt li thot trong danh d bo ng tnh trng cng thng trong mi quan h
nh trng gia nh vi n sinh tui dy th. Khi c th cng nh tm l ang
trong giai on chuyn bin t mt a tr tr thnh ngi ln, suy ngh cha
chn chn, bt c mt s vic no cng tc ng n tm hn cc em. Bt c li

lo s no cng c th y cc em n tm l tiu cc, nht l khi cc em cha tm

c ch da, cha c mt ngi bn tm giao trong gia nh, ngi quen, bn
b.
Mt li nh nh vic hc sinh l ming gi c gio sau lng c l b y
c nn x pht bng mt bin php nghim khc v nh hng n th din ca
n sinh nh bt ln bng, bu trc lp, do s ui hc, ui thi nh vy? Tr
li cu hi ny, ng Nguyn nh Tin, hiu trng trng THCS Ng S Lin
cho rng: Vic gio vin b mn phi hp cng gio vin ch nhim gio dc
nhn cch, cn nghim khc l ph hp!. Khi c hi, ti sao ngay sau khi em
Thu mt tch, c gia nh bo co nhng sut 4 ngy, cho n khi pht hin
xc em Thu, nh trng khng h trnh bo cng an hoc nh s gip t cc
c quan chc nng? ng Tin tr li: Em Thu b nh i vo bui ti, lc l
thi gian gia nh ang qun l, gia nh c trch nhim i trnh bo!
QU 20-11
l nm 1978 ca th k trc. Chng ti i lm. D l cn b ging
dy nhng ngy hai xut cm nh bp th u li vi ci d dy tr trung co bp
kho nh cao su. i trin min, i quay qut, i khng th t. Bui chiu, va
lm bm ting Nga, va ng xung sn k tc x xem c ai cm tha i n cm
cha chy theo. C ting g ca rt r. Ti m ca bc ra. Em! Va th, va
t mt bc l chui to tng ln hnh lang, em ni t qung: Nhn ngy
.hin chng20/11em tng thy. Ni ri, em tm tm ci v chy vi
xung cu thang. Ti m bc qu nng n 4kg vo trong phng trong mt nhn
ngc nhin ca 5 thy gio tr cng . Ti thnh tho xon tho nhng chic dy
lt tre cn ti v ra, ri gi tay ln tri ht to : Tri i! Sn! Nhng c sn ln
ra, nu ti, mp mp. ng l sn t i pha ct. Thm lm y! Ti va nut
c mt ci va cm mt c sn ln, phi phi. Ch! V mng lm y. Bng anh
Hng ci xung: Ci ny mi quan trng!. Anh nht ln mt chic phong b b
bng lng bn tay, chy thng ra ca s. Ti chy theo git li. Anh king chn
gi cao ln va ci va ni: My luc sn ngay i tao mi tr cho. Nhng ri
anh cng a tr ti. Ti lung cung g mi ci phong b gp cu k, ri li ht
ln: Tri i! Th!. Nt ch em u n, dng ch ng v thanh tao, lu lot.
Ch hc tr gii Trng Phan :
Cng nh tng thy hoa,
S thy khng c l.
Ni th hn thy c,
Xin tng thy sn thi!
Bi th ngn gn p , nh mt li ni a but ming, nh mt nt
thc lng nn nt. Vn khoa m! Cu no cng thy. Tr Ngh m !
G MT BN THUA
ang dy tit hc, ti thy mt bc ph huynh mt bng bng dt con
i vo ca lp 9B. Ti vi ra ca xem bc cn g.

- Ti hi c, ti sao c li ui con ti ra khi lp? Ch v n m b bui

lao ng, c khng n thm n th thi li cn lm chuyn. Chng ti cn bn i
lm khng c th gi m hi mt t l mi ph huynh. Ti s bo co vic ny vi
ban gim hiu. Nu ban gim hiu khng gii quyt ti s phn nh ln S Gio
dc v cch c x ca gio vin vi hc sinh.
Ti cha kp nh thn th may qu, c hiu trng c mt. C vi vng ni:
- y cht! Hm nay l ngy khai ging Bc i! Ngy tt ca Thy tr
chng ti, c vic g bc vo vn phng cng trao i ko dng c nm th bun
cho Thy tr ti qu. Mi bc vo vn phng ung nc.
Cng l lc trng ht tit 1, ti vo vn phng thy c hiu trng ang
hi hc sinh:
3 Em b m c lu khng? Em b bnh g?
4 Tha c em b m c mt ngy, em au bng .
- Th th c cng mng cho em v em ch m c mt ngy v bnh li khng
trm trng nn hm nay trng em rt kho mnh. C cng bun cng em l em
m ng vo ci ngy lp em lao ng. Nhng C cng thng bo cho Dng bit
lp em lao ng 4 bui ch khng phi 1 bui u nh.Em bit ni qui ca
trng ta qui nh nu ngh hc hoc ngh lao ng th chnh ba m vit giy xin
php. Nu ba m bn n mc khng th vit giy xin php c th em cng
phi nh mt bn ra xin php h. Nh th gio vin ch nhim mi bit m i
thm em hoc min lao ng cho em. Em hy nhn xem, quang cnh trng ta
hm nay so vi hm h c khc nhiu khng? Hng cy xanh tt, tng vi trng
xo. Nu ai cng ngh nh em th hm nay em n trung c c nh th ny
khng? mt iu na, c thng bo em bit: Cui nm hc xt duyt hc sinh
lu ban v ln lp, chnh c gio ch nhim ca em tha thit bo v kin cho
em c ln lp v em ln lm ri. Vy em cm n c gio ch nhim ca
em cha?
Ti cng thng cm vi bc l con mnh ra ai cng thng cng qu.
Chu Dng l con bc nhng chu li l hc sinh ca chng ti. Nu chu h, bc
au lng mi phn th chng ti cng au lng khng km. Do , mi s vic
hc sinh v phn nh bc hy bnh tnh tin tng gio vin. Hm nay c gio
khng yu cu em Dng mi gia nh, th bc u c bit ngoi bui m ra chu
cn b thm nhiu bui khc, l ra chu chi bi h hng, bc li trch nh
trng khng bo. Bc hy kt hp cht ch vi gio vin gio dc con em
ngy mt tt hn. Ti tm s nh vy bc c kin g khng?
Nghe nhng li phn tch c tnh, c l, ph huynh em Dng nhn ra
li ca con mnh v ni:Ti ch bit cm n cc thy c gio, tm lng ca c
gio ch nhim ti xin c cm n. Con hy xin li v cm n c gio i!
Ph huynh vui v ra v. Hc sinh vo lp. C Hiu trng n tn ni vi
ti: Cu cng nn rt kinh nghim, ngy thng khng c ui hc sinh,
ngy khai ging cng khng c ui, nu hc sinh vi phm phi vit giy mi
ph huynh.Ti thm cm n c Hiu trng g cho ti mt bn thua trng
thy. y l bi hc cho ti v cng tc ch nhim lp.

TI LIU THAM KHO

1. A.G.Cvalip (1967), TLHXH, Nxb Gio dc, H Ni.

2. Cc qui tc trong giao tip (1996), Nxb Thanh nin, H Ni.
3. Th Chu (2004), Tnh hung TLHLT v TLHSP, NXB Gio dc H Ni.
4. V Dng (Cb)(2000), TLHXH, NXB Khoa hc x hi H Ni.
5. H Ngc Hi, V Dng (Cb)(1996), Cc phng php ca TLHXH, NXB Khoa
hc x hi.
6. Ng Cng Hon (Cb)(1992), Luyn giao tip s phm, Nxb Gio dc, H Ni.
7. Bi Vn Hu, Mng Tun, Nguyn Ngc Bch (1995), TLHXH, B gio
dc v o to, H Ni.
8. Bi vn Hu (Cb)(2003), Tm l hc x hi, Nxb i hc Quc gia H ni.
9. Nguyn Vn L (1997), Giao tip s phm, Nxb Gio dc, H Ni.
10. Long (Cb)(1991), TLHXH - Nhng lnh vc ng dng. NXB Khoa hc x
hi - H Ni.
11. Trn Tun L (1994), Tm l hc giao tip, i hc M bn cng TP. H Ch
Minh.
12. S thng minh trong ng x s phm (1998), Nxb Thanh nin, H Ni.
13. Trn Trng Thu (Cb)(1998), Bi tp thc hnh tm l hc, Nxb Gio dc,
HN.

MC LC
Chng I. Tm l hc x hi l mt khoa hc.
I. i tng v nhim v ca tm l hc x hi
1. Hin tng tm l x hi v tm l hc x hi
2. i tng, nhim v ca tm l hc x hi
3. Mi quan h gia tm l hc x hi v h t tng x hi
II. S lc lch s hnh thnh tm l hc x hi
1. Thi k tch ly tri thc Tm l hc x hi trong lnh vc trit hc
2. Thi k tm l hc m t
3. Thi k TLHXH vi t cch l khoa hc thc nghim
III.Cc phng php nghin cu tm l hc x hi
1. Cc nguyn tc
2. Cc phng php nghin cu
Chng II. Cc hin tng tm l x hi v quy lut hnh thnh
I. Cc hin tng tm l x hi
1. Bu khng kh tm l x hi
2. Tm trng x hi
3. D lun x hi
4. Truyn thng
II. Cc quy lut hnh thnh tm l x hi
1. Quy lut k tha
2. Quy lut ly lan
3. Quy lut bt chc
4. Qui lut tc ng qua li
Chng III. Quan h x hi v quan h lin nhn cch
I. Quan h x hi
1. Khi nim
2. Qu trnh hnh thnh mi quan h
II. Quan h lin nhn cch
1. Khi nim
2. Nhng yu t tm l x hi ca quan h lin nhn cch
III. Quan h lin nhn cch trong x hi v trong nh trng
1. Quan h lin nhn cch trong x hi
2. Quan h lin nhn cch trong nh trng
Chng IV. Nhm v tp th trong hot ng ca nh trng
I. Nhm
1. Khi nim chung
2. Nhm nh
II. Tp th
1. Khi nim v tp th
2. Cc giai on pht trin ca tp th
3. Tp th trong nh trng

Trang
1
1
1
1
2
3
3
4
4
5
5
5
8
8
8
11
12
14
16
16
17
18
18
20
20
20
20
21
21
22
23
23
26
29
29
29
30
31
31
32
33

Chng V. Nhng vn chung v giao tip s phm

I. Khi quat chung v giao tip x hi
1. Khi nim giao tip
2. Ngn ng trong giao tip
3. Mt s qui tc trong giao tip x hi
II. Khi quat chung v giao tip s phm
1. Khi nim
2. c trng c bn ca giao tip s phm
3. Cc hnh thc giao tip s phm
III. Cc giai on trong qu trnh giao tip s phm
1. M u qu trnh giao tip s phm
2. Din bin ca qu trnh giao tip s phm
3. Kt thc qu trnh giao tip
Chng VI. Nguyn tc v phong cch giao tip s phm
I. Cc nguyn tc giao tip s phm
1. Nhn cch mu mc trong GTSP
2. Tn trng nhn cch i tng trong giao tip
3. Nguyn tc c thin ch trong giao tip
4. Nguyn tc ng cm trong giao tip
II. Phong cch giao tip s phm
1. Khi nim chung
2. Cc loi phong cch giao tip s phm

BI TP THC HNH
Chng VII. K nng giao tip s phm
I. Khi nim
1. K nng nh hng giao tip
2. K nng nh v
3. K nng iu khin qu trnh giao tip s phm

MT S BI TP KHC
BI C THM

35
35
35
37
39
41
41
41
42
43
43
44
45
47
47
47
47
48
49
51
51
52
54
57
57
57
58
59
61
64