Professional Documents
Culture Documents
SUY NGH
ve T DUY
2013. Tc gi gi bn quyn.
MC LC
MC LC
1. M u ............................................................................................................................... 5
2. T duy l g? ..................................................................................................................... 7
3. Cc nghin cu v t duy .......................................................................................... 16
4. T duy v hnh ng .................................................................................................. 24
4.1. Hnh ng c nhn .......................................................................................................... 24
4.2. Mi quan h gia t duy v hnh ng .................................................................. 27
5. Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh
ng) khi cha c t duy .......................................................................................... 32
5.1. Nhu cu c nhn v hnh ng c nhn.................................................................. 32
5.1.1. Nhu cu c nhn ..................................................................................................... 32
5.1.2. Mi lin h gia nhu cu c nhn v hnh ng c nhn .................... 37
5.2. Xc cm c nhn trong chui nhu cuhnh ng............................................. 41
5.3. Thi quen t nguyn trong chui nhu cuhnh ng .................................... 51
6. T duy trong chui nhu cuhnh ng: t duy sng to hin c.............. 56
6.1. Nhng nhn xt chung v t duy hin c .............................................................. 57
6.2. T duy rt ch quan ........................................................................................................ 63
6.3. Phng php (t nhin) th v sai: cng c t duy th s, nng
sut, hiu qu thp, iu khin km......................................................................... 64
6.4. T duy cha c ch xng ng ......................................................................... 76
7. T duy sng to cn c: mt s nt phc tho ................................................... 83
8. xut hin nhu cu x hi i hi pht trin sng to hc v
phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) .................................... 90
8.1. Sng to nguyn nhn thnh cng chnh nu khng ni l duy nht
th k 21 ........................................................................................................................... 92
8.2. Phng php th v sai tin n nhng gii hn ........................................ 99
8.3. Nhu cu hc PPLSTVM tng....................................................................................105
9. Tng quan cc kt qu t c trong lnh vc phng php lun
sng to v i mi (PPLSTVM) ........................................................................ 107
10. TRIZ ng vin tim nng tr thnh t duy cn c ................................ 113
MC LC
10.1. Cc quy lut sng to phi tm chnh l cc quy lut pht trin................. 113
10.2. Sng to ca con ngi: kha cnh ch quan v kha cnh khch
quan ..................................................................................................................................... 114
10.3. C ch nh hng v t duy nh hng .......................................................... 118
10.4. Pht trin ca con ngi: nng lc c th hay/v cng c.......................... 120
10.5. Quan h gia ti nng v cng c............................................................................ 121
10.6. TRIZ: cc yu cu i vi PPLSTVM ................................................................... 123
10.7. Cc ngun thng tin v tri thc ca TRIZ ............................................................ 125
10.8. S khi TRIZ .............................................................................................................. 127
11. Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i
mi (PPLSTVM) Vit Nam ................................................................................132
11.1. Du nhp phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) vo
Vit Nam ............................................................................................................................ 132
11.2. Ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi
(PPLSTVM) Vit Nam: cc kch bn ................................................................ 133
11.3. Ph bin v pht trin PPLSTVM Vit Nam trc v t khi thnh
lp Trung tm Sng to Khoa hc-k thut (TSK) ........................................... 136
11.4. M rng TRIZ v dy TRIZ m rng cho ng o mi ngi................... 182
11.5. Mt s kt qu m rng TRIZ v dy TRIZ m rng cho ng o
mi ngi .......................................................................................................................... 189
12. Thay cho kt lun .......................................................................................................218
Ph lc 1: Genrikh Saulovich Altshuller tiu s v s nghip .....................251
Ph lc 2: Ti c hc thy Genrikh Saulovich Altshuller ............................255
Ph lc 3: In memory of Genrikh Saulovich Altshuller......................................271
Ph lc 4: Mt s thng tin v TRIZ, cc hi ngh v TRIZ, cc lp dy v
TRIZ trn th gii.......................................................................................................275
Ph lc 5: V cc biu tng v bi ht Sng to ca ............................................289
CC TI LIU THAM KHO CHNH V NN TM C THM, K C CC
CNG TRNH CA TC GI ......................................................................................293
M u
1. M u
Ting Vit c hai t suy ngh v t duy. Trong i t in ting Vit (Nguyn
Nh ch bin), B gio dc v o to, Trung tm ngn ng v vn ha Vit Nam,
Nh xut bn vn ha thng tin, 1999, hai t ni trn c gii thch nh sau:
Suy ngh: dng tr c tm hiu, nhn bit hoc gii quyt vn . V d: suy
ngh k trc khi vit; n ni thiu suy ngh; vn ng suy ngh; suy ngh mi
mi tm ra cch gii bi ton.
T duy: nhn thc bn cht v pht hin ra tnh quy lut ca s vt, bng
nhng hnh thc nh biu tng, khi nim, phn on, suy l. V d: kh nng t
duy; t duy tru tng.
Nu c cc bn dch t ting nc ngoi (v d ting Anh, ting Nga), cng
mt t ting Anh thinking hoc mt t ting Nga , cc dch gi dch
sang ting Vit lc l suy ngh, lc l t duy. Nh vy hai t suy ngh v t
duy ca ting Vit u nhm n cng mt i tng m mt t thinking ca
ting Anh, mt t ca ting Nga cp n. Trong ngha ny, t nay
v sau, ngi vit lc th dng t suy ngh, lc th dng t t duy v coi chng l
nhng t ng ngha cng ch v mt i tng.
Theo trit hc, c ba lnh vc loi ngi cn nhn thc v bin i tha mn
cc nhu cu tn ti v pht trin ca mnh l t nhin, x hi v t duy. S phn
loi ny cho thy, t duy l lnh vc ng ngang hng vi hai lnh vc t nhin v
x hi ch khng thuc t nhin hay x hi, mc d t duy lin h mt thit vi t
nhin v x hi.
Chng ta th tng tng nu loi ngi khng c t duy th sao? Lc , nn
vn minh nhn to rc r nh hin nay khng c v loi ngi cng ch l mt
trong cc loi ng vt hoang d yu t trn Tri t, bi v, loi ngi khng khe
nh loi voi, khng nhanh nh bo, khng bay v tinh mt nh chim, khng c cc
v kh sn bt hoc t v c bit nh nc c ca rn C th ni, t duy l s
khc bit, u th tuyt i ca loi ngi so vi loi vt. T duy ng vai tr
cc k quan trng, nu nh khng ni l quyt nh i vi qu trnh tin
ha v pht trin ca x hi loi ngi.
Trn y l ni v loi ngi ni chung, cn i vi nhng con ngi c th th
sao? Nhng ngi c t duy xut sc bt k lnh vc no nh khoa hc, k thut,
vn hc, ngh thut, chnh tr, qun s, ngoi giao, kinh t u c x hi nh
gi cao v c tn vinh vi nhiu hnh thc. Nhng ngi bnh thng, ai cng
M u
T duy l g?
t nhin v x hi; bn thn cc sch vit v t duy thng s si, phin din, thiu
tnh h thng, lgch, khoa hc v tnh ng dng thp.
Nhm gp phn khc phc nhng nhc im ni trn, quyn sch Suy ngh
v t duy c vit ra. Trn thc t, trong cc quyn sch bng ting Vit pht
hnh trc y ca ngi vit (xem cc quyn sch c s th t t [1] n [20]
trong mc Cc ti liu tham kho chnh v nn tm c thm, k cc cc cng trnh
ca tc gi cui quyn sch ny), ngi vit cng trnh by nhiu phn thuc
t duy v lin quan n t duy. Trong ng cnh nh vy, quyn sch Suy ngh v
t duy cn ng vai tr sch tng quan, hiu theo ngha, mt mt ngi vit s
nhc li nhng g cn thit trnh by trong cc quyn sch trc bo m
tnh nht qun, h thng ca quyn sch ny. Mt khc, nhng ch bn c c th
t c, ngi vit s ch ra cc phn nn c trong cc quyn sch trc.
Quyn sch Suy ngh v t duy trnh by cc kin thc khoa hc v t duy v
nhng ci lin quan da trn nhng hiu bit ca ngi vit nh c hc, t hc,
nghin cu, ging dy, tri nghim chnh mnh nhiu chc nm qua, v do vy,
khng trnh khi mang tnh ch quan nht nh. c xong quyn sch ny, k c
nhng phn ngi vit ngh c thm trong cc quyn sch trc y, bn c
c th nm c: T duy l g?; T duy v t duy sng to; C my loi t duy?; Loi
t duy ch con ngi mi c; Mi quan h gia t duy v hnh ng; Vai tr ca t
duy trong chui t nhu cu n hnh ng v ngc li; T duy v hnh ng hin
c; T duy v hnh ng cn c; Cc kt qu t c trong lnh vc phng php
lun sng to v i mi (PPLSTVM); Du nhp, ph bin v pht trin PPLSTVM
Vit Nam.
Ngi vit cho rng, nhng g trnh by trong quyn sch ny v nhng quyn
sch trc y ca ngi vit ch l nhng kin thc ti thiu gip bn c tm
hiu lnh vc t duy. Do vy, bn nn tm c thm c nhng quyn sch khc v t
duy lm giu tri thc ca mnh v c nhiu hnh ng tt, c dn dt bi t
duy ng vi xc cm thch hp ng hnh.
2. T duy l g?
T duy (suy ngh) l qu trnh phn nh tch cc hin thc, gn kt vi
T duy l g?
T duy l g?
T duy l g?
10
nh cn phi ra.
T duy l g?
11
T duy l g?
12
mi v tnh ch li.
Trc ht, ngi vit mun lu bn c: trong nh ngha khi nim sng
to, t hot ng c dng vi ngha rt rng mt cch c dng , ch khng
phi ngha hp hot ng ca con ngi.
Cm t bt k ci g cho thy kt qu (thnh phm) sng to cng nh chnh
hot ng sng to c th c bt k lnh vc no ca th gii vt cht v th gii
tinh thn, min l ci g c ng thi tnh mi v tnh ch li. Nu ci g
ch c hoc tnh mi, hoc tnh ch li th khng c coi l sng to.
Tnh mi l bt k s khc bit no ca i tng cho trc so vi i tng
tin thn ca n (i tng cng loi ra i trc v mt thi gian). Trong
trng hp ny, chng ta ni rng i tng cho trc c tnh mi. c c s
sng to, tnh mi phi em li ch li (to ra gi tr thng d), khng phi mi
m mi.
Tnh ch li i vi cng ng, x hi do tnh mi to ra c th rt a dng
nh tng nng sut, hiu qu; tit kim nng lng, nguyn vt liu; gim gi
thnh; c thm chc nng mi; s dng thun tin hn; thn thin hn vi mi
trng; to thm c cc xc cm, thm m tt y, cn c bit lu : tnh
ch li ch th hin ra khi i tng cho trc lm vic theo ng chc
nng v trong phm vi p dng ca n.
xc nh chc nng ca mt i tng no , bn c c th t cu hi:
i tng c to ra lm g?. V d, thuc khng sinh dng iu tr cc
bnh nhim khun; t vn ti dng vn chuyn hng ha t a im ny n
a im khc; bn chi v thuc nh rng dng lm v sinh rng ming. R
rng, cc ch li ca cc i tng ni trn ch thc s th hin ra khi chng lm
vic thc hin cc chc nng ca chng. Thuc khng sinh cn nm trn k
hiu thuc, thm ch cn trn tay bnh nhn c ngha l cha lm vic v tnh
ch li mi ch l tim nng. Cha k, chng cn phi lm vic trong phm vi p
dng ca chng th tnh ch li mi tr thnh hin thc.
T duy l g?
13
Khi nim phm vi p dng c xut x t lun im trit hc: Chn l lun
lun l c th. Lun im ny phn nh quy lut: mt khng nh (kt lun) l
ng (chn l) ch trong nhng iu kin, hon cnh c th ca cc yu t lin quan
(phm vi p dng). Khng c chn l tru tng, hiu theo ngha, bt chp iu
kin, hon cnh nh th no, lc no cng ng, u cng ng. Do vy, nu
mang mt khng nh (kt lun) ra dng ngoi phm vi p dng ca n, n khng
cn ng na, n c th sai.
V d, trong iu kin, hon cnh c th sau: em An c mi qu to, em n ht
mt qu. Hi cn li my qu to? Trong trng hp ny, kt lun 10 1 = 9 l
ng (chn l). Trong iu kin, hon cnh c th khc: trn cy c mi con chim
ang u, ngi th sn n sng bn cht mt con. Hi trn cy cn my con chim?
Kt lun 10 1 = 9 khng cn ng na.
Tng t nh vy, tnh ch li ca i tng cho trc c phm vi p dng ca
mnh m nu dng i tng cho trc ra ngoi phm vi p dng , li c th
bin thnh hi. V d, thuc khng sinh dng cho ngi ln li em dng cho tr
em c th gy ra nhng hu qu ng tic.
V mt nguyn tc, tt c cc i tng (hiu theo ngha rng nht) m con
ngi s dng, phi c cc bn hng dn i km. Trong cn ch r cc chc
nng, phm vi p dng ca chng (hoc ch ra cc trng hp khng c dng v
c hi thay v c li) v con ngi phi c gio dc lm theo cc bn hng
dn, khng dng sai chc nng v ra ngoi phm vi p dng. Trn thc t, nhiu s
c, tai nn (thm ch thm khc) , ang v s xy ra c lin quan n vic vi
phm yu cu va nu.
Trong nhiu trng hp, xc nh chnh xc ngay t u phm vi p dng ca
cc i tng khng phi l d. Tuy vy, ngi s dng cn lun c thc v phm
vi p dng d phng nhng hu qu xu c th xy ra, khi dng i tng cho
trc ra ngoi nhng iu kin, hon cnh quen thuc, truyn thng.
Mt trong nhng i hi ca s pht trin l cc thnh phm (hiu theo ngha
rng) s dng trn thc t, phi c tnh ch li ngy cng cao v phm vi p dng
ngy cng rng. p ng i hi , ngi sng to cn lun tm kim nhng
tng, nhng gii php mi.
nh gi i tng cho trc c phi l sng to hay khng, chng ta c
T duy l g?
14
Bc 2 :
Bc 3 :
Bc 4 :
Bc 5 :
T duy l g?
15
a ngi gii:
1) t khng bit cch t n mc ch n bit cch t n mc ch,
hoc
2) t khng bit cch ti u t n mc ch n bit cch ti u t
n mc ch trong mt s cch bit.
Ta c th coi hai cch ni Qu trnh suy ngh gii quyt vn v ra
quyt nh v T duy sng to l tng ng. Bi v, d ngi gii quyt
vn trng hp mt hay trng hp hai, u phi t mnh suy ngh i t
khng bit cch n bit cch, ngha l qu trnh suy ngh ny to ra tnh mi.
Tnh mi em li ch li l t c mc ch ca ngi gii ra. Theo nh
ngha khi nim sng to, y c ng thi tnh mi v tnh ch li, vy qu trnh
Cc nghin cu v t duy
16
3. Cc nghin cu v t duy
T duy l i tng phc tp, kh nghin cu v n nay, cc kt qu nghin
cu thu c t hn nhiu ln so vi cc lnh vc t nhin v x hi. n ni, c
nh nghin cu phi tht ln: Vng khng gian m loi ngi bit t nht l khong
cch gia hai l tai (b c ngi vit lm r ).
C nhiu khoa hc nghin cu t duy theo nhng cch tip cn v phng
php khc nhau nh trit hc, lgch hc hnh thc, sinh l hc cc hot ng thn
kinh cao cp, iu khin hc, tm l hc, sng to hc vi phn ng dng ca n l
phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM).
Trit hc nghin cu mi tng quan gia vt cht v t duy ( thc) cng
a b
thao tc t duy c thc hin. I.M. Setrenov cho rng, ngh l phn x phc tp
ca b no. i vo c th, bng cc th nghim I.P. Pavlov khng nh nguyn tc
phn x c iu kin thuc c s ca ton b hot ng ca b c. To ra v s
Cc nghin cu v t duy
17
ging v khc nhau gia cng vic ca my tnh v hot ng suy ngh ca con
ngi nh vic m hnh ha cc qu trnh bin i thng tin.
Tm l hc nghin cu t duy nh l hot ng nhn thc ca c nhn. Tm
Cc nghin cu v t duy
18
bit, trong nhng tnh hung cp bch, hnh ng ca h chnh l li gii bi ton
m bn thn h khng thc s suy xt g c.
2) T duy trc quanhnh nh: s quan st trc tip i tng khng dn
ngay n hnh ng m tr thnh nhng hnh nh ca i tng y trong c ca
ngi quan st v ngi quan st dng chng hnh dung trong c tnh hung
vn v nhng thay i ca n. Nh vy, cc i tng lc ny c nhn nhn
di cc gc khc nhau v to nn nhng t hp mi v cc i tng v v cc
tnh cht ca chng. Trong ngha ny, t duy trc quanhnh nh, trn thc t,
khng khc vi tr tng tng.
T duy trc quan hnh nh dng n gin ch yu xut hin la tui t 4
n 7. Mi lin h t duy vi cc hnh ng khng cn trc tip cht ch nh
trc. Lc ny, a b khng cn phi hnh ng (v d, khng cn phi dng tay
s, lt qua lt li i tng) m vn c nhng ngh trong u v i tng
di dng cc hnh nh.
T duy trc quanhnh nh so vi t duy trc quanhnh ng th phc tp,
khi qut v linh ng hn. Tuy nhin, t duy trc quanhnh nh khng c kh
nng phn nh cc qu trnh phc tp ca hin thc m nhng qu trnh khng
th th hin c di dng cc hnh nh trong u ngi suy ngh.
3) T duy t nglgch (t duy tru tng) l loi t duy, cc
ngh c th hin di dng cc t ngkhi nim v qu trnh suy ngh tun
theo lgch nht nh.
T duy t nglgch c chng minh l loi t duy xut hin mun nht
trong lch s tin ha, pht trin v l loi t duy duy nht ch con ngi mi c.
T ng l yu t thnh phn, s th hin c th ca ngn ng. Ngn ng l h
thng cc k hiu c bn cht vt l nht nh nh m thanh, ch vit. Ngn ng
c hai chc nng chnh trong hot ng ca con ngi: giao tip v phn
nh (th hin) cc ngh (nhn thc) ca con ngi. I.P. Pavlov xem ngn
ng nh l h thng tn hiu th hai so vi h thng tn hiu th nht l cc kch
thch c tht tc ng ln con ngi ni chung, cc gic quan ca con ngi ni
ring. Trong nhiu trng hp c th, h thng tn hiu th hai c tc dng tng
ng nh h thng tn hiu th nht, ng thi, h thng tn hiu th hai c
nhng u vit m h thng tn hiu th nht khng c. Ngn ng dng trong i
sng hng ngy, l hnh thc th hin cc ngh v phng tin giao tip ca mi
ngi, gi l ngn ng t nhin. Ngn ng nhn to (ngn ng chuyn
mn) l ngn ng dng i vi cc nhu cu hp nh ngn ng ca cc chuyn
Cc nghin cu v t duy
19
ngnh khoa hc. Ngn ng l phng tin ghi nhn v gn gi cc kin thc loi
ngi tch ly c v truyn t th h ny sang th h khc.
S tn ti v pht trin ca t duy tru tng c c l nh ngn ng. Tuy
vy, ngn ng v t duy khng ng nht. Mt khi xut hin, ngn ng ng vai tr
mt thc th tng i c lp, c cc quy lut pht trin ring, khng ging t
duy. Ngoi ra, ngn ng l h thng, cu trc vi cch t chc ni ti, m ngoi h
thng, cu trc ngi ta khng th hiu c bn cht v ngha ca t ng. V
ngn ng, bn c th c thm mc 6.4.3. Ngn ng, k hiu, hnh v trong quyn
sch [11].
T lgch thng c dng theo nhng ngha sau:
1) Cch suy lun (suy l), lp lun, l l, mc d cch c th ng, c th sai.
V d, anh y c lgch ca mnh; lgch ca k mnh; lgch n b; cch lp lun
thiu lgch; cc vn khai trin c lgch; l l tr con; l s cn.
2) Tnh hp l, cht ch, quy lut ni ti ca ci no . V d, lgch cc s vt,
lgch cc s kin.
3) Khoa hc v cc quy lut ca t duy v cc hnh thc ca n. V d, lgch
hc hnh thc; lgch hc bin chng.
T lgch trong cm t t duy t ng lgch cn hiu nh th no?
Nh chng ta bit phn trn, trc bn tui, t duy thng dng ca a b
l t duy trc quan hnh ng. Khong ba tui, a b c th ni, hiu nhng t
cn thit. a b bt u c t ng (ngn ng) v chuyn dn sang t duy t ng
lgch vi lgch c hiu l nhng l l thng dng trong i sng hng ngy,
bt chc t ngi ln. Loi lgch ny, ngi vit gi l lgch t nhin, c
hiu gn theo ngha th nht ca t lgch.
T khi n trng, c hc cc mn khoa hc nh ton, l , ha, sinh, s, a,
a b bit thm nhiu t ng mi. Nhng t ng ny khng cn thuc ngn ng
t nhin na m l cc thut ng, tn ca nhiu khi nim khoa hc chuyn mn.
Cc mn khoa hc ni trn trnh by cc kin thc phn nh lgch ca cc mn
khoa hc , ngi vit gi l lgch chuyn mn, c hiu gn theo ngha th
hai ca t lgch.
Tuy nhin, lgch theo ngha th ba (lgch khoa hc t duy) khng phi ai
cng c hc. Trong khi , ngoi lgch hc hnh thc, lgch hc bin chng cn
c lgch ca cc khoa hc mang tnh khi qut cao nh khoa hc h thng, thng
tin, iu khin u cn cho t duy. V thng tin, bn cn c thm mc 6.3. Qu
20
Cc nghin cu v t duy
trnh truyn v bin i thng tin trong quyn [11], v iu khin hc Chng 7:
iu khin hc: iu khin hnh ng v th gii bn trong con ngi sng to cng
trong quyn [11], v lgch hnh thc, bin chng v h thng, bn cn c ton b
quyn sch [12].
Ngi vit mun lu bn c, khi ni rng nhn theo quan im tin ha,
pht trin, t duy trc quan hnh ng ri t duy trc quan hnh nh n t
duy t ng - lgch ln lt ra i. Nhn theo cuc i ca mt con ngi t lc
sinh ra n lc ln ln, ba loi t duy ni trn cng ln lt xut hin theo tui i.
iu ny khng c ngha loi t duy xut hin sau thay th loi t duy xut hin
trc v chng c lp vi nhau. Trn thc t, t mt tui nht nh, c ba loi
t duy ny cng tn ti, cng hot ng v tng tc b sung cho nhau trong mt
con ngi.
Tng rng rt mi nhng trn thc t, sng to hc ra i rt sm. Theo G.
Cc nghin cu v t duy
21
22
Cc nghin cu v t duy
Cc nghin cu v t duy
23
T duy v hnh ng
24
ny sang ngi khc nh sng to l do bm sinh, may mn, ngu hng, xut thn,
linh tnh, trc gic, gic quan th su, cn c mc phi thng m khng phi
ai cng lm c. Tm li, khng ch nhng ngi bnh thng m nhiu nh pht
minh, sng ch cng cho rng sng to khng th khoa hc ha c, do vy, khng
th dy v hc sng to mt cch i tr.
6) Mt l do na thuc v chnh khoa hc sng to v PPLSTVM. l, trong
lnh vc phc tp ny, nhiu trng phi nghin cu i theo nhng cch tip cn
khc nhau, tuy c nhng thnh cng c th trong vic dy v hc cc phng php
sng to nhng thiu nhng cng trnh khi qut chng c c tnh lgch v
thng nht cao thnh mt h thng kh hon chnh nh cc khoa hc truyn thng.
Do vy, nhng ngi ngoi o thng ch bit mt hay vi trng phi vi mt
s phng php sng to c th m khng bit v bc tranh tng th ca n nh l
mt khoa hc.
Ngi vit cn quay tr li vi sng to hc, c bit, vi phn ng dng ca
n l phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) khi cp n loi t
duy cn c trong cc mc tng ng sau ny (xem cc mc 7, 8, 9, 10 ca quyn
sch ny).
4. T duy v hnh ng
4.1.
Hnh ng c nhn
Hnh ng ca mt ngi, trong trng hp chung, l cc c ch, ng tc,
thao tc ca c th ngi c nhng ngi khc ghi nhn trc tip bng cc
gic quan. Nhng g ca ngi khng c nhng ngi khc ghi nhn bng cc
gic quan s coi l thuc v th gii bn trong ca ngi .
Nh vy, nhng c ch ca mt ngi nh nhy mt, nhn mt, ci, khc,,
cc ng tc nh c ng chn tay, ni, vit,, cc thao tc thc hin mt cng vic
no , cc hot ng c nhng ngi khc ghi nhn c bng cc gic quan
chnh l cc hnh ng ca ngi v c mt loi hnh ng c bit l khng
hnh ng g c. Cn nhu cu, xc cm, t duy (cc ngh), khng c nhng
ngi khc c th trc tip ghi nhn bng cc gic quan thuc v th gii bn trong
ca ngi .
Hnh ng ca mt ngi chnh l quyt nh cui cng ca th gii bn trong
ngi c thc hin, th hin trn thc t ra bn ngoi v c nhng ngi
khc cm nhn thng qua cc gic quan ca h. V d, bn nghe thy mt ngi ni:
Ti mua ci ny!, ri bn thy ngi tr tin cho ngi bn hng v xch mn
T duy v hnh ng
25
..............................................................................................................................................................................................
26
T duy v hnh ng
T duy v hnh ng
27
28
T duy v hnh ng
T duy v hnh ng
29
Khng phi ngu nhin, nh khoa hc thn kinh I.M. Setrenov cho rng: S
cng nhn ngh ca con ngi l nguyn nhn ca hnh ng, y l s di tr v
i nht.
Tm li, t duy (cc ngh) khng phi l ngun gc, ng lc, nguyn
nhn khi u ca hnh ng v phi cn c vo hnh ng vic lm ca
mt ngi, mi c th nh gi c ngi mt cch tin cy, chnh
xc nht.
C l v vy, khi xy dng lut php, nhiu nc trn th gii a ra cc bin
php trng pht v khen thng cn c theo hnh ng vic lm ca c nhn ch
khng cn c vo t duy (cc ngh) ca c nhn . Chng hn, trng pht hnh
ng vt n ch khng trng pht ngh vt n . Ngi ta cng nhn v
thc thi quyn t do t tng, t do ngn lun, t do bo ch, m thc cht l
quyn t do th hin cc ngh di cc hnh thc khc nhau: trong u, li ni,
ch vit. Cha k, t do ngh cn to iu kin cho nhiu tng sng to ra i.
Trong mc 1. M u ca quyn sch ny, ngi vit c nhn xt: Vit Nam,
t nm 1986, t t duy c dng khng t trn cc phng tin thng tin i
chng, trong cc cm t nh cn i mi t duy, c bit, t duy kinh t, cn thay
i t duy, cn t duy mi, cn t duy c lp, cn c t duy sng to, cn
khc phc t duy tr tr, cn khc phc t duy gio iu, ngi vit cho rng
cn phi tho lun thm y.
Cn c vo nhng g va trnh by trong mc ny, c th thy:
Nu hiu theo ngha en ca nhng cm t ni trn th chng c tc dng
rt t trn thc t, v c s pht trin hin thc th phi hnh ng, ch khng
dng t duy. i mi t duy m khng dn n i mi hnh ng th mi vic
vn nh c.
Nhng ngi a ra li ngh, ku gi ni trn c th quan nim lm tng
vic mt (xem Hnh 1), u tin i mi t duy ri s ngh, ku gi i mi
hnh ng. Tuy nhin, t nm 1986 n nay cng kh lu ri nhng ngi vit
khng thy trn cc phng tin thng tin i chng ni mt cch tp trung n
i mi hnh ng.
C l, nhng li ngh, ku gi ni trn c ng l i mi t duy, thay
i t duy, t duy mi, s t ng dn n nhng hnh ng mi tng ng,
to ra s pht trin. Do vy, ch cn tc ng ln t duy l . Rt tic, y li l
iu tri quy lut
30
T duy v hnh ng
nc ta, c nhng ngi tuy khng ni ra: T duy (cc ngh) l ngun gc,
ng lc, nguyn nhn trc tip ca hnh ng. Trong u (tr nh) ca ngi no
c cng nhiu ngh tt th ngi c cng nhiu hnh ng tt. Do vy, phi a
vo u ngi ta tht nhiu cc ngh tt, nhng xt v vic lm, h ang lm nh
th. Kt qu ca vic lm ny c th dn n cu chuyn di y, , cc ngh
tt khng dn n cc hnh ng tt:
Sn trng PTTH Thi Phin ( Nng) rp mt bng phng v hm
16/7/1995 tr thnh php nh xt x chnh mt hc sinh ca trng. l
V.N.M, hc sinh lp 11, do nh thy gio ca mnh ngay trong phng thi.
C mt ti phin ta, chng kin cnh M. ng trc vnh mng nga tr li
nhng cu hi ca hi ng xt x, chng ti v hng trm ngi khc qu i
ngc nhin trc nhng hiu bit ca b co.
Ci p vo mt anh khi bc vo trng, vo lp l g?
Tha, l cu chm ngn: Tin hc l, hu hc vn.
Anh hiu th no v cu nht t vi s, bn t vi s?
Tha, ti hiu l mt ch l thy m na ch cng l thy ca mnh.
Mt trong nhng truyn thng qu bu ca dn tc ta m mi ngi u bit, anh
c bit khng v c hiu khng?
Tha, l truyn thng tn s trng o. Ti hiu s tc l thy dy v o l
o l.
Gii! Th xa nay, ngi Vit Nam thng hay ni n mt mi quan h trong x
hi bng ba ch. Anh c bit khng?
Tha bit, l: qun s ph. Nc phi c vua. Cha m sinh ra hnh hi,
nhng khng c thy th chng nn ngi.
Rt gii! Ci g anh cng bit, th th ti sao anh li nh thy ca mnh?
Tha, em v
Ta tuyn pht V.N.M. 18 thng t giam. Cu hc tr c th c coi l thng
minh qua nhng cu i p trn l gii hnh vi bo lc ca mnh bng s v .
Ci v c din t trong co trng l: khi cu quay cp nhiu ln, gim th nhc
nh, th cu nh vo mt thy, ri sau dng gh phang tip. Lc nhiu thy, c
khc n can gin, cu da s t nh thy gio
T duy v hnh ng
31
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
32
5.1.1.
Nhu cu c nhn
kin, phng tin (hiu theo ngha rng, bao gm c kin thc, cng c)
v kt qu cn thit cho s tn ti v pht trin ca c nhn . Nhu cu c
nhn thuc v th gii bn trong ca c nhn.
C nhiu cch phn loi cc nhu cu c nhn. Ngi vit s dng cch phn loi
di y.
Theo P.V.Ximonov, cc nhu cu c bn (mang tnh nguyn t) ca c nhn c
th tp hp v phn thnh ba nhm:
1) Cc nhu cu sinh hc: n, ung, ng, gi thn nhit (v ngi l ng vt
mu nng), bo v khi nhng tc ng c hi ca mi trng (hiu theo ngha
rng, bao gm c nhng ngi xung quanh, t nhin, x hi), tit kim sc lc, duy
tr ni ging y l nhng nhu cu c nhn tn ti v pht trin nh mt c
th, mt ging loi sinh hc trong th gii t nhin.
2) Cc nhu cu x hi: nhu cu thuc v mt cng ng (nhm, tng lp) x
hi no v gi mt v tr nht nh (khng phi l thp nht v cha chc l cao
nht) trong cng ng . Nhu cu c nhng ngi xung quanh ch , quan tm,
knh trng v yu mn y l nhng nhu cu c nhn tn ti v pht trin
trong x hi.
Cc nhu cu x hi ca c nhn chia thnh hai loi: 1) Cc nhu cu cho mnh
m c nhn nhn bit nh cc quyn li ca mnh; 2) Cc nhu cu cho nhng
ngi khc, c c nhn nhn bit nh l ngha v. iu ny d hiu v, thuc
v v gi mt v tr nht nh trong mt cng ng x hi no (c c nhng
quyn li no ), c nhn phi c nhng ng gp cho cng ng. Tng t nh
vy, c c s quan tm, knh trng, yu mn t nhng ngi khc, c nhn
phi c nhng hnh ng tha mn nhu cu ca nhng ngi khc. Khng phi
ngu nhin, kinh nghim lch s ca nhn loi cho thy, ngi hnh phc nht l
ngi mang hnh phc cho nhiu ngi nht. Trong s thng nht, cc nhu cu
cho mnh lm ny sinh lng t trng, t ch trong t duy, phn xt, nh gi mt
cch c lp. Cc nhu cu cho nhng ngi khc lm cho con ngi tr nn nhn
hu, c kh nng ng cm v cng tc vi nhng ngi khc.
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
33
3) Cc nhu cu l tng (nhn thc): nhn thc (bit, hiu, gii thch, d
on v) th gii xung quanh (nhng ngi khc, t nhin, x hi) v chnh bn
thn mnh. Loi nhu cu ny th hin thnh nhu cu tr li cc cu hi c th ny
sinh trong u ca c nhn nh ai? ci g? ti sao? lm g? u? xy ra nh th
no? s xy ra chuyn g? Trong ngha ny, c ngi nh ngha: Con ngi l
ng vt t m nht th gii. y l cc nhu cu c nhn tn ti v pht trin
nh ng vt cp cao c kh nng t duy, lin quan n vic hnh thnh th gii
quan, nhn sinh quan.
Cc nhu cu l tng (nhn thc) ca c nhn i hi tr li cc cu hi lin
quan n th gii xung quanh, v tr ca c nhn trong , ngha v mc ch cuc
sng ca c nhn, bng cch k tha cc gi tr vn ha c, pht minh v sng
ch nhng ci m cc th h trc cha bit. Con ngi khng ch sng n thun
m lun trn tr sng lm g? cho ai? Nhn thc hin thc, con ngi hng ti
tm cc quy tc v cc quy lut hot ng m th gii xung quanh phi tun theo
di dng, c th l cc cu chuyn thn thoi, cc tc phm ngh thut, cc l
thuyt khoa hc. Trong , khoa hc c nh gi tin cy hn c trong vic nhn
thc, nh tnh khch quan v c kim tra bng thc tin. Cc cu chuyn thn
thoi, s tch, c tch lm tha mn nhu cu nhn thc khi cc kin thc c, c
chng minh bng thc tin, khng tha mn nhu cu nhn thc. Con ngi
khng chp nhn, khng chu ng c tnh trng bt nh, khng r rng, khng
hiu, khng on trc i vi th gii xung quanh (cc cu hi ny sinh trong u
cha c cu tr li). iu ny lm cho con ngi bi ri, bt lc, do d. c bit, i
vi nhng ngi s khai, cc cu chuyn thn thoi, c tch gip h tha mn
nhu cu nhn thc (c c cc cu tr li cho cc cu hi ny sinh trong u). V
d, chuyn S tch Hn vng phu l cu tr li cho cu hi V sao hn cho trc
li ging ngi m bng a con?. Cc cu chuyn thn thoi khng thay th, lm
tng kin thc m c tc dng an thn, lp nhng ch trng hiu bit trong u
con ngi. iu ny cng gp phn gii thch v sao nn m tn, d oan rt kh
khc phc. V d, cc thy bi lun c sn cc cu tr li cho cc cu hi ca cc
thn ch v nguyn nhn tht bi, ng tnh duyn, s phn ca h.
Ngoi cc nhu cu c bn, con ngi cn c nhu cu tha mn cc nhu cu, th
hin c th thnh cc nhu cu h tr cho cc nhu cu c bn: nhu cu c trang b
cc phng tin (hiu theo ngha rng, bao gm c cc kin thc, k nng, tay ngh,
k xo v cng c) c th t c mc ch tha mn nhu cu v nhu cu c
nhng hnh ng vt qua cc kh khn ( ch) gp trn con ng ti ch tha
mn cc nhu cu. Trong nhng trng hp nht nh, ch mnh c th lm c
34
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
35
nhiu nhu cu c nhn s c tha mn. Cho nn, khng phi ngu nhin cc c
nhn, cng ty, quc gia u c gng tr nn giu, thnh cng v mt kinh t.
Cc nhu cu ca con ngi u c th th hin thnh hai dng: cc nhu cu gi
gn v cc nhu cu pht trin. X hi loi ngi tri qua cc giai on lch s (thi
i) c th khc nhau. mi giai on, do s tng tc ca cc yu t nh lch s,
kinh t, vn ha hnh thnh nhng chun mc c th phn nh trong thc x
hi ca nhng con ngi thuc giai on . Cc nhu cu gi gn l nhng nhu cu
i hi phi t c s tha mn trong gii hn cc chun mc. Cc nhu cu pht
trin i hi s tha mn cao hn cc chun mc c, bi v con ngi, theo
Marx v Engels, c cc nhu cu v hn v c kh nng m rng nhng nhu cu 1.
Cc nhu cu pht trin thng dn n cc bi ton v ngi ta cha bit cch lm
sao tha mn cao hn nhng chun mc c.
Nhn y, ngi vit trch dn cu ni ca Bc H v nhu cu, thng 6 nm
1968 nhn dp lm v xut bn loi sch Ngi tt vic tt: My chc nm nay,
nhn dn ta phi tp trung sc lc nh gic cho nn v xy dng i sng, ta
cha lm c nhiu. Nhng nh thng gic M ri th nhng vic chnh ca cch
mng l lm th no gii quyt ngy cng tt hn nhng vn (nhu cu ngi
vit lm r): n, mc, , i li, hc hnh, phng v cha bnh Tm li l khng
ngng nng cao i sng vt cht v tinh thn ca nhn dn (Trch t Quyn 2 H
Ch Minh tuyn tp, Nh xut bn S Tht, H Ni, 1980, trang 488). y, ngi
vit mun nhn mnh cm t nhng vic chnh ca cch mng.
Cc nhu cu ca con ngi cn c th phn loi theo mc i hi tha mn.
C nhng nhu cu tha mn c th tt, khng tha mn c th cng khng sao.
V d nh nhu cu du hnh v tr ca c nhn no . C nhng nhu cu i hi
nht nh phi tha mn, nu khng, nh hng n vic tha mn cc nhu cu
khc, thm ch nh hng n s tn ti. V d nh nhu cu n, ung (C thc mi
vc c o, Mt ci bng i th chng c tai u ngn ng Anh). Cc nhu cu
c mc i hi tha mn cao (cc nhu cu cp bch) thng lm ny sinh cc
bi ton phi u tin gii trc. Tuy nhin, xc nh hoc t xc nh chnh xc nhu
cu cp bch ca con ngi c th, nhiu khi, l vn kh ngay c i vi chnh
con ngi c th . C nhng nhu cu n nh, ko di v mt thi gian, c khi c
i, c gi l nhng nhu cu ch o. V d, nhu cu thc hin mt cng vic di
hn no , nhu cu xy dng mt s nghip no
Trong cc nhu cu c nhn c cc nhu cu bm sinh, c chn lc t nhin gi
1
36
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
37
5.1.2.
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
38
Hnh 2:
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
39
Hnh 3:
Cc c nhn khc nhau c th c cc hnh ng khc nhau nhm tha mn cng loi
nhu cu
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
40
Ca nhan 1
, ... ,
Ca nhan 2
Ca nhan N
Hnh 4:
Hnh ng ging nhau c th xut pht t nhng nhu cu c nhn khc nhau
Ca nhan cu the
Cac nhu cau ca nhan khac nhau
Hanh ong cua ca nhan cu the
Hnh 5:
V d, hnh ng kim tin gip tha mn kh nhiu loi nhu cu. Hoc vic s
dng in thoi di ng i mi nht i vi nhiu ngi va tha mn nhu cu
tit kim sc lc, va tha mn nhu cu c , ch .
Tm li, qua nhng g trnh by mc 4.1. Hnh ng c nhn v mc
5.1.1. Nhu cu c nhn, chng ta thy:
Nhu cu (ch khng phi t duy) c nhn l ngun gc ca hnh
ng c nhn v c nhn hnh ng nhm tha mn nhu cu c nhn (xem
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
41
Hnh 6).
Hnh 6:
Mi lin h gia nhu cu c nhn v hnh ng c nhn hay l chui nhu cuhnh ng
5.2.
42
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
Hanh ong 1
Hanh ong 2
Thoa man nhu cau (li giai)
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
43
lai, s thc y vic lp li hnh ng (li gii) tha mn nhu cu. Nh vy,
xc cm m th hin s khng hi lng ca ch th i vi vic khng tha mn
nhu cu, cn xc cm dng s hi lng v nhu cu c tha mn.
Tr nh xc cm ng vai tr rt quan trng trong cuc sng ca mi ngi.
Cc xc cm lu gi trong tr nh l cc tn hiu hoc kch thch, thc y hoc km
hm, ngn cn cc hnh ng tng ng. Trong ngha nht nh, tr nh xc cm
thng mnh hn cc loi tr nh khc trong hot ng ca con ngi.
Xc cm gip thay i hnh ng c nhn theo hng cc i ha hnh ng
no lm tng tha mn nhu cu v cc tiu ha hnh ng no khng tha mn nhu
cu c nhn. V d, mt em hc sinh giao tip vi nhng hc sinh khc trong lp
nhm tha mn nhu cu c , ch , quan tm. i vi nhng ngi lm tha
mn cc nhu cu ca em nh bit chia s vui, bun, tn trng em, em rt mng khi
gp nhng ngi v c nhng hnh ng s ln gp nhau nhiu hn. Ngc
li, i vi nhng ngi khng lm em tha mn nhu cu, nh coi thng, chc
ph, bt nt em, em thy kh chu, ght v tm cch trnh mt. Thng thng, c
nhn c khuynh hng hnh ng cc i ha cc xc cm dng v cc tiu
ha cc xc cm m. R rng, cc xc cm dng lm c nhn cm thy hnh phc
hn cc xc cm m. y, dng khng c ngha l tt, m khng c ngha l
xu. Dng ch c ngha thc y hnh ng tng ng vi n v m, ngc li,
ngn cn hnh ng tng ng vi n, trong khi hnh ng tng ng vi xc cm
c th tt hoc xu. Do vy, xc cm dng c th thc y hnh ng tt hoc xu.
Tng t, xc cm m cng c th ngn cn hnh ng tt hoc xu.
Ngoi ra, thc t cho thy, thc y v ngn cn mang tnh tng i. Thc
y hnh ng ny cng c ngha ngn cn hnh ng ngc li hoc hnh ng
lin quan v ngn cn hnh ng kia cng c ngha thc y hnh ng ngc li
hoc lin quan. V d, mt ngi i xe c xc cm dng thc y hnh ng vt
n . iu ny cng c ngha chnh xc cm ngn cn hnh ng dng xe li.
Ngc li, mt ngi s b pht v vt n , xc cm m ny ngn chn hnh
ng vt n nhng thc y hnh ng dng xe li sau vch trng.
Ngoi ra cn c nhng xc cm trung tnh, hiu theo ngha, chng vn c c
nhn cm nhn nhng khng cho c nhn cm gic thch th do tha mn nhu cu
hoc khng thch th do khng tha mn nhu cu. Di y l mt s xc cm
dng, m v trung tnh:
1) Cc xc cm dng: khoi tr, sung sng, hoan lc, hn hoan, khm
phc, t ho, t hi lng, t tin, tin cy, knh trng, cm tnh, tnh dc, tnh yu, bit
44
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
n, lng tm thanh thn, s nh nhm tm hn, cm gic an ton, vui sng trn
au kh ngi khc, tha mn sau khi bo th
2) Cc xc cm m: khng hi lng, au kh, bun ti, chn nn, tht vng, lo
lng, s hi, tic r, thng hi, thng cm, t i, cu, gin, cm thy b s nhc,
khng cm tnh, ghen t, nghi ng, cm th, khng tin cy, cm thy kh x,
ngng, xu h, hi hn, lng tm cn rt, kinh tm
3) Cc xc cm trung tnh: dng dng, lnh m, th v gm c t m,
ngc nhin, sng st nu khng km theo s thch th hay khng thch th, s hi
lng hay khng hi lng.
Thng k cho thy cc xc cm m nhiu hn xc cm dng.
Tng t nh cc hin tng tm l khc, xc cm hnh thnh v pht trin
trong qu trnh tin ha thch nghi vi mi trng xung quanh v con ngi c
k tha mt s xc cm t nhng ng vt t tin. Trc ht, xc cm c chc
nng bo hiu. V d, cm gic i bo hiu cho ng vt phi i tm thc n kh
lu trc khi cc cht dinh dng trong c th cn kit. Bi v, ng vt khc vi
thc vt, phi di chuyn, vn ng. Ch cc cht dinh dng trong c th khng
cn, nh xe ht xng mi bit, di chuyn i tm thc n ng ngha vi ci cht
chc chn. Tnh hnh tng t cng xy ra vi vic hnh thnh cc cm gic mang
sc thi xc cm khc nh cm gic kht, mt mi, au n v c chn lc t
nhin gi li nhm tha mn nhu cu tn ti nh l ng vt.
Xc cm cn c chc nng thay i (iu khin) loi xc cm, do vy, thay i
loi hnh ng, c bit, trong nhng trng hp cn huy ng cc ngun d tr
ca c th tn ti. V d, cm gic mt mi bo hiu cho c th phi chun b
ngh ngi, hi phc sc lc trc khi cn cc nng lng c bp. Nhng nu ng
vo lc , ng vt ri vo tnh hung khn cp nh b e da tnh mng, cm gic
mt mi c thay th bng s s hi hoc ni gin. Chnh s thay i xc cm ny
lm con vt chuyn c sang trng thi s dng ti a cc ngun lc ca mnh
hoc chy trn, hoc lao vo cuc chin u mt mt, mt cn. Thm mt ln
na, chc nng ny c chn lc t nhin gi li nhm tha mn nhu cu tn ti
nh l ng vt.
Vi s pht trin x hi v t duy, con ngi hnh thnh nhng xc cm mi,
phc tp v cao cp hn, gi l nhng xc cm tr tu. V d, thc cng bng, danh
d, ngha v, tinh thn trch nhim, lng yu nc, tnh cm on kt, lng nhit
tnh lao ng, cm hng sng to, tnh yu i vi ci p, tnh cm cao thng,
mong mun chia s cc xc cm, lng v tha, ng cm, c hi hc, thc s hu,
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
45
46
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
no . V d, thm lm chng phai; thoang thong hoa nhi m li thm lu; thn
nhau lm th cn nhau au; gin ci, ti khc; ht khn dn n di; nim vui
nh ngi ta ci, nim vui ln ngi ta khc; t yu n ght, nhiu khi, ch mt
bc.
Cc xc cm c th u tranh vi nhau, xc cm no thng, xc cm s
thc y hoc ngn chn hnh ng tng ng.
Cc xc cm c th mu thun nhau, hiu theo ngha, xc cm ny c tha
mn th xc cm khc khng c tha mn. V d, b tin mua sch c, c c
nim vui tha mn nhu cu nhn thc nhng tic, v phi d sn trong n, mc.
Xc cm c th thay th nhau. V d, i vi nhiu ngi, nim vui trong
nghin cu khoa hc hon ton thay th c nim vui n chi, xi nhng xn,
hng hiu
Nhng ngi tng tri qua nhiu loi xc cm thng hiu nhng ngi
khc (v mt xc cm) d dng hn, ng cm hn, bao dung hn.
Xc cm thc y c nhn hnh ng theo cc quy lut xc cm, do vy, ty
trng hp c th, xc cm c th tt, c th xu. V d, tin ngi khc mnh c
th b la; yu tc l m; gin mt khn; yu nn tt, ght nn xu.
Xc cm khng ch thc y hoc ngn chn nhng hnh ng th hin ra
bn ngoi m cn c nh hng mnh m n nhng g thuc th gii bn trong
con ngi nh nhu cu, cc thi quen t nguyn, t duy. Cc nh hng ny c th
tt hoc xu. V d, s chn nn c th lm t duy b t lit. Ngc li, s hng th
li gip pht nhiu tng sng to bt ng. Do vy, y c nhn cn c s iu
khin cc xc cm ca mnh.
Thc t cho thy, khi ni v con ngi, phn ln mi ngi thng nhn mnh
v nh gi ch s thng minh IQ, cc nng lc tr tu, t duy sng to mc cao. Gn
y, cc nh chuyn mn mi ch nhiu hn n EQ (Emotional Quotient) v cho
rng chnh EQ (hay cn gi l tr tu xc cm) ng vai tr rt ng k, gip thnh
cng, mc d vai tr to ln ca xc cm c nhiu ngi ni ting cp
n t lu. minh ha, di y, ngi vit trch dn mt s cu ni v xc cm
(ngi vit in m nhng t din t xc cm trong cc cu ) bn c thy xc
cm thc y hnh ng tt rt quan trng v c nh gi cao nh th no.
- Leo Buscaglia: Nu khng c tnh yu thng, cuc sng ca bn xem nh
mt.
- D.H. Lawrence: Nu ci khng lm bn rung ng, nu n khng th v,
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
47
bn ng lm.
- Rollan: Phm cht qu gi nht trong cuc sng l tnh t m lun tr mi. N
khng b tha mn theo thng, nm v sng no n cng nh mi va sinh ra.
- Rollan: Tri tim l n by ca nhng g v i.
- Montaigne: iu c bn nht l tp cc thi quen thch v yu khoa hc.
Nu khc i, n gin, chng ta o to nhng con la cht y nhng iu sch v
kh hiu.
- .Y. Pixarep: Ai c ln yu khoa hc, ngi s yu khoa hc sut i v
khng khi no chia tay vi n mt cch t nguyn.
- Lebbok: tnh yu i vi mt khoa hc no thc y trong chng ta s
ham thch tt c cc khoa hc cn li.
- France: tm hn chng ta s thua km nhng ngi nguyn thy nu khng
lm cho cuc sng ca con chu mnh tt hn v yn lnh hn cuc sng ca chng
ta. t c mc ch, phi nm c hai iu b mt: cn bit yu v bit nhn
thc. Khoa hc v tnh yu sng to cuc sng.
- Galileo: Khng c g v i trn th gii ny c hon thnh m thiu lng
say m.
- Pascan: Khng say m, khng phn khi, khng lm c vic ln.
- I. Pavlov: Khng c tnh yu v lng say m thc s th khng c cng vic
no tri chy.
- Monden: Khng c kht vng th khng c thin ti.
- Ludwig: Hy ng tr nn giu v tr tu n bn tr nn ngho v tm
hn.
- Tc ng Trung Quc: Hng th l ngi thy tt nht.
- S. Simon: Mc lng cao nht tr cho ngi cm quyn l s tin yu ca x
hi.
- Nguyn Tri: Kh thc, kh binh, tn bt kh kh (c th b n, b vic binh
nhng ch tn th khng th b).
- Nhn v tn bt lp (Khng c ch tn khng ng i c).
- Tn vi quc chi bo (Tn l vt bu quc gia).
- G. imitrv: Bit phi lm g cha , cn phi c dng cm thc hin iu
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
48
na.
Hnh 8:
ng
ng
ng
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
49
gim n ti thiu ci hi ca vic khng tha mn nhu cu, thm ch, c nhn
khng hnh ng na.
Nh vy, xc cm c nhn dng nh nm gia nhu cu v hnh ng c
nhn (xem Hnh 8). u bn ny, xc cm c nhn c nh ot (hnh thnh v
lu gi) nh vic nhu cu tha mn hay khng tha mn. u bn kia n tc ng
(thc y hoc ngn chn) ln hnh ng (xem ng
v ng
).
, ng
(ng m t xc cm tc ng ln hnh
v ng
50
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
51
cc hnh ng .
5.3.
hnh ng c con ngi thc hin mt cch chnh xc, thun thc, thng
xuyn, n nh lu di mt cch bnh thng, t nhin, hiu theo ngha, chnh
ngi hnh ng dng nh khng thc s ch n nhng hnh ng ca mnh.
Thm ch, nu ngi khc hi: Ti sao anh (ch) hnh ng nh th?. C khi, chnh
ngi ngc nhin: Khng l phi hnh ng khc i hay sao?, thm ch, Ti va
hnh ng th y ?. Cc hnh ng t nhin c th do bm sinh. V d, ht th;
chp mt; b, nut sa.
Trong mc ny, ngi vit mun nhn mnh loi hnh ng t nhin khc,
hnh thnh do con ngi sng, hc tp, lm vic trong x hi, c thc y bi cc
thi quen t nguyn. Di y l mt s hnh ng loi :
Cc bui sng thc dy vo ng gi nht nh, v sinh c nhn, thu dn
chn mn, thay qun o i hc hoc i lm m chnh ngi hnh ng khng thc
s ch n nhng hnh ng ca mnh.
i xe ngoi ng, mc d c nhng tnh hung phc tp, ngi i xe vn
kho lo x l, vn chp hnh lut giao thng nhng chnh ngi i xe dng nh
khng thc s ch v cc hnh ng i xe ca mnh.
Ngi nh n dng cm, hai tay nh ma trn mt n, va nh va
ni chuyn vi ngi khc m khng sai mt li nh. Ngi nh n khng ch
nh n m hnh ng vn rt chun.
C nhng ngi, tuy khng giu nhng coi cng vic lm t thin nh l
sng. H lm mt cch t nguyn, khng khoe khoang, khng cn ai ng vin,
khen thng.
Trong phng s ca mnh, ng trn bo Thanh Nin 2/8/2005, nh Ph
k v cu b 15 tui, R Chm T lng Png Gol, x Ia Hrung, huyn Ia Grai, tnh Gia
Lai. R Chm T 6 ln dng cm lao xung sui Ia Grng chy xit cu sng 5
ngi. Ln u tin xy ra vo nm 2001, khi R Chm T mi 11 tui, cu
c bn mnh l H Ngc Cng. nh Ph vit: Trong mt cuc tr chuyn vi
ti, s kiu hnh v t ho hu nh khng xut l t g trn nt mt sm en, rn ri
ca cu b Jrai ny. Cu nhiu khi qun bng nhng chin tch ca mnh Ging ting
Kinh l l, R Chm T nhc kho chng ti: Cc anh ng hi T ngh g trc lc
nhy xung cu ngi. T khng ngh g c. Thy ngi gp nn th lm vy thi.
52
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
53
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
54
Chui t nhu cu n hnh ng v ngc li (chui nhu cuhnh ng) khi cha c t duy
ng
55
kin th bin thnh thi quen t nguyn. Sau khi c to ra, thi quen t nguyn
tn ti mang tnh c lp nht nh.
ng
(v m hn ng
Hnh 9:
Mi lin h nhu cu, xc cm, thi quen t nguyn v hnh ng c nhn hay l chui
nhu cuhnh ng khi cha c t duy
56
57
Hnh 10: Chui nhu cuhnh ng khi c t duy: t duy sng to hin c
6.1.
th chng ta s c Hnh 9, l chui nhu cuhnh ng khi cha c t duy dnh cho
ng vt. Bnh thng m ni, khi khng c vn th ngi ta khng dng t duy.
Tuy nhin, c nhng ngi khng dng t duy ngay c khi c vn . William
Drummond nhn xt: Ai khng suy ngh l ngi cung tn; ai khng th suy ngh l
k n; ai khng dm suy ngh l n l.
C th lm r hn cu ni trn: Ai c kh nng t hoc nhn cu hi suy
ngh m khng t hoc t chi cu hi khng suy ngh, y l ngi cung tn; ai
khng th t cu hi suy ngh, y l k n; ai khng dm t hoc nhn cu hi
(v s chng hn) suy ngh, y l n l.
Ngoi nhng loi ngi trn, cn c th c nhng loi ngi khc c t duy
nhng khng dng hoc t dng.
2) T duy xut hin nh l cng c mi ca con ngi dng gii
quyt vn
58
ng
ng
,
,
m t cc tc ng ca cc yu t khc ln t duy.
m t tc ng ca t duy ln cc yu t khc.
vn con ngi phi chin thng chnh mnh, lm ch chnh mnh. y l nhng
vn rt kh. Khng phi ngu nhin c cc cu ni nh: Chin thng vn qun
ngoi chin trng khng bng chin thng chnh bn thn mnh hoc Chin thng
v i nht l chin thng chnh bn thn mnh.
Cc vn thuc th gii bn ngoi con ngi c t duy gii quyt nh s
tng tc thng tin vi th gii bn ngoi (xem cc ng
). Cc vn
59
60
Khi c vn , nu mi ci vn nh c th vn vn cn . Do vy, vn ch
c th gii quyt c khi c nhng thay i. Nhng thay i ny l nhng php th.
S php th cng nhiu, cng a dng th xc sut c php th ng l li gii cng
ln. Cng vic chn lc t nhin lm nhim v o thi cc php th sai v gi li cc
php th ng (gii php ca vn ).
i vo c th, nhng thay i (nhng php th) c th l a ra cc hnh ng
khc nhau m nhng hnh ng no khng tha mn nhu cu s khng c lp
li, cn nhng hnh ng no tha mn nhu cu c gi li, hnh thnh nhng tp
tnh c li (xem chui nhu cuhnh ng khi cha c t duy trn Hnh 9). Nhng
php th cng c th l lm tng s lng cc c th c trong ging, loi nh tng
kh nng giao phi, sinh sn ca b, m l c nhng c th con thc hin cc
hnh ng sai b tiu dit th ging, loi vn tn ti. Nhng php th cn c th
l cc t bin, bin d di truyn to ra cc kh nng, ging, loi mi. V d:
T tin ca loi nga l mt loi th nh, chn c nm ngn, nhng ngn li
c vut nhn, gip ch cho n i d dng trn mt t g gh trong rng. Khi cc
rng cy tha tht dn, nhng ch cho cc tho nguyn, t tin ca nga bt buc
phi i ra nhng ch trng tri. , nu gp nguy th khng c ch n np: ch
cn cch thot nn l chy trn. Cc b phn c th ca t tin nga dn thay i:
chn di ra, ch cn li c mt ngn vi mng rt cng chy nhanh. Tng ng
vi chn di, c cng di ra gm c c. Rng nga cng bin i c th
nghin nt nhanh nhng th c cng mc trn tho nguyn. S pht trin cc nng
lc c th ca nga nh chn, c v hm rng tri qua thi gian nm mi triu
nm mi hon thnh v tr gi bng rt nhiu c th b chn lc t nhin o thi.
T duy k tha phng php t nhin th v sai, th hin ch nhng php
th by gi l cc ngh ( tng). T duy c th a ra rt nhiu cc tng khc
nhau t tm ra tng ng (li gii). T duy pht trin phng php t
nhin th v sai nh m ra kh nng c th nh gi tng l sai m khng nht
thit thc hin tng mi bit sai, do s tr gi s t hn v thi gian gii
bi ton ngn hn so vi nhng cch th v sai khc c trong t nhin.
Trong mc 6.3 thuc phn sau, ngi vit cn quay tr li phng php th v
sai m t duy dng.
4) T duy cn rt tr
Chui nhu cuhnh ng khi cha c t duy (xem Hnh 9) dng cho ng vt
m ng vt tn ti trn Tri t nhiu trm triu nm. iu ny c ngha chui
nhu cuhnh ng khi cha c t duy hot ng vi tin cy, n nh, tnh bn
61
vng cao. Trong khi , ngi thng minh gn vi ngi hin i mi xut hin
cch y 40.000 nm. T duy ca con ngi l t duy t nglgch th t ng xut
hin cch y khong 10.000 nm, vn t c cch y khong 5.000 nm, mm
mng ca lgch khoa hc mi c cch y 2.500 nm. Khoa hc thc s pht trin
mnh m t th k 17, nhiu khoa hc cn thit cho t duy mi xut hin trong th
k 20. T duy cn rt tr, do vy, mt mt, t duy cn cha c hiu r,
thun ha, mt khc, t duy c nhng tim nng ln cha c khai
thc.
5) T duy tc ng ln hnh ng rt yu
T duy nm ngoi trc nhu cuxc cmthi quen t nguyn. Nh chng ta
bit, t duy khng phi l ngun gc, nguyn nhn khi u, ng lc ca hnh
ng. Trong khi , xc cm , thi quen t nguyn mi tc ng mnh,
nhanh, trc tip, c th ln hnh ng, cn hn c nhu cu (mc d nhu cu l
ngun gc ca hnh ng). C th c nhng trng hp tng quan sau gia t
duy, xc cm , thi quen t nguyn v hnh ng (xem Hnh 12).
Trn hnh v, ng XC, TQ v m hn cc ng khc v cng chiu vi
ng H. iu ny din t xc cm v thi quen t nguyn c tc dng chc
chn trong vic thc y hoc ngn chn hnh ng tng ng.
ng TD th hin t duy ( ngh) ca c nhn. V d, trong u c nhn c
ngh cn thc hin mt hnh ng c th no tt (mi tn i t tri sang phi)
hoc mt hnh ng c th no khc xu (mi tn i t phi sang tri).
Trng hp a, c nhn c nh thc hin hnh ng tt, xc cm v thi
quen t nguyn cng chiu nn trn thc t hnh ng tt c thc hin. V d,
gp n , c nhn c ngh dng xe li, xc cm v thi quen t nguyn ca c
nhn ng hnh vi ngh , c nhn dng xe li.
Trng hp b, c nhn c nh thc hin hnh ng tt, xc cm v thi
quen t nguyn c chiu ngc li, v xc cm v thi quen t nguyn c tc dng
mnh, hnh ng xu theo xc cm v thi quen t nguyn c thc hin. V d,
gp n , c nhn c ngh dng xe li, nhng xc cm v thi quen t nguyn
ngn cn hnh ng theo ngh , c nhn phng xe vt n . Lc ny, vi
ngi hay vt n , ngh dng xe li ch l ngh thong qua.
62
nhng g va trnh by trn, cn hiu rng y khng phi l xut pht t chnh
t duy thun ty m l t duy c ng hnh bi xc cm hoc thi quen
t nguyn (xem Hnh 12a, d).
6) T duy tng tc vi cc yu t khc trong chui nhu cuhnh
ng
T duy l yu t mi v cn rt tr so vi cc yu t khc nh nhu cu, xc
63
cm, thi quen t nguyn, hnh ng trong chui nhu cuhnh ng. Chnh v vy,
cc yu t khc tc ng ln t duy mnh hn nhiu so vi t duy tc ng ngc
li ln cc yu t khc. Trn Hnh 10, iu ny th hin bng cc ng mi tn
,
c v lin tc cn cc ng ngc li
c v gch
gch. iu ny cho thy, t duy b nh hng rt nhiu bi nhu cu, xc cm, thi
quen t nguyn, l cc yu t mang tnh ch quan.
gii bi ton b nh hng bi chnh cc nhu cu, xc cm, thi quen t nguyn ch
quan ca chnh mnh v phn nh hin thc nghing v pha b tc ng bi cc yu
t . Khng phi ngu nhin trong dn gian c nhng cu minh ha ni trn:
ca ai ny xt, yu nn tt, ght nn xu, khi thng c u cng trn, khi ght b
hn cng mo, no ht ngon, gin ht khn. Hay Nguyn Du trong Truyn Kiu
vit: Cnh no cnh chng eo su; Ngi bun cnh c vui u bao gi.
Bn c th tng tng c hai t giy: mt mu trng, mt mu vng. Bn
cng bi ln hai t giy mt mu : t giy trng tr thnh t giy , cn t giy
vng tr thnh t giy mu da cam. R rng, t giy mu trng phn nh mu
64
65
Li giai
66
67
68
69
3) Phng php th v sai cng hon ton thch hp vit phn mm gii
loi bi ton c rt ln, nu bi ton c th m phng c trn my tnh v mi
php th sai trn my tnh tr gi khng ng k, trong khi tc th ca my tnh
rt cao.
4) Trong phng php th v sai c mt rt quan trng: ngoi cc php th
da trn kinh nghim c, cn c nhng php th mi trc y cha c. D
chng mang tnh ln xn, m mm, thiu nh hng, kh nng sai ln nhng li
cha mt xc sut nht nh tr thnh li gii. Vi ngha nh th, nhiu nh
nghin cu cho rng u im ln nht ca phng php th v sai: n chnh l c
ch ca s tin ha v pht trin trong c ba lnh vc t nhin, x hi v t duy cho
n thi gian gn y.
Phng php th v sai dng trong qu trnh gii bi ton l phng php t
nhin, ngoi vic hiu theo ngha: ngi ta dng n mt cch t nhin, khng ,
quan tm; cn c hiu theo ngha: phng php th v sai c sn trong t
nhin, trc khi con ngi xut hin trn Tri t. V d, cc sinh vt trong t
nhin, do s thay i hon cnh, mi trng sng (hiu theo ngha rng nht),
cng gp nhiu vn v chng gii quyt bng cch thay i cc tp tnh, hnh vi
hoc/v t bin v gien, tc l thc hin cc php th khc i so vi qu kh.
Chn lc t nhin (cng hiu theo ngha rng nht) o thi cc php th sai, gi
li cc php th ng l li gii v ch c nhng sinh vt gii quyt c cc vn
ca mnh mi sng st, tin ha v pht trin n nay. y l nhng sinh vt c kh
nng th rt ln, rt a dng, trong c loi ngi.
Kh nng th ln v a dng ca loi ngi, ngoi nhng cch nh cc sinh vt
khc: bin d, nhiu con, thay i hnh vi cn da trn t duy sng to, sng
ch ra v s dng cc cng c lao ng ngy cng nhiu, cng a dng, cng hon
thin. C l, do tim nng th rt ln v a dng, do nhu cu phi th hin tim
nng ra, con ngi ni ring v loi ngi ni chung yu t do, chn ght nhng
g lp i, lp li v n iu. Ni cch khc, bn cht con ngi kt qu tin ha
ca t nhin l sng to. M.M. Prixvin c nhn xt rt su sc: Nu qu trnh lao
ng c t do, n s kt thc bng sng to. A.N. Tlxti ku gi: Trong con
ngi vn c nhng ngun sng to v tn, nu khc i th khng thnh ngi.
Cn gii phng v khi thng chng. Masatoshi Yoshimura cn gay gt hn: Vic
khng s dng c kho bu c trong mi ngi s sng to, d do v tnh khng
bit, dng dng hay c tnh giu ct, khng ch l s lng ph: l t phn bi chnh
mnh. A. Toynbee cng c kin tng t: To iu kin thun li cho tim nng
sng to l vn sng cn ca mi x hi.
70
71
72
73
74
75
76
77
78
trong lnh vc t nhin, x hi. T y, chng ta chuyn sang nghch l tip theo.
Con ngi l ng vt lao ng bng cc cng c (hiu theo ngha rng nht)
do chnh con ngi ch to ra. Chng thng xuyn c hon thin, ci tin, i
mi to nn khuynh hng pht trin: cng c ra i sau c nng sut, hiu qu,
tin cy, tnh iu khin cao hn ci trc. Ni cch khc, cc cng c lao ng ca
con ngi cng ngy, cng tr nn hin i. V d, nu nh trc y ngi ta xc
t bng xng th nay bng my xc vi nng sut cao hn nhiu ln. bo tin cho
mt ngi no , c thi ngi ta phi lc cc p xe n tn ni th nay dng
in thoi nhanh hn nhiu. Thay v phi dng nhng con dao kim loi cng knh,
nay cc bc s c tia laser cho php thc hin cc cuc gii phu i hi chnh
xc cc k cao. Ngy xa, l gii lm khi ngi ta tnh c mt php tnh trong
mt giy th nay c nhng my tnh cho php thc hin nhiu t php tnh mt
giy
Nhn loi vi cc cng c do mnh to ra khng ch iu khin dng chy ca
nhng dng sng, cc qu trnh bin i mc nguyn t, ht nhn, cc chuyn
bay v tr m cn iu khin c vic to ra cc ging loi mi. Nhng cng c ny
u c th dy, hc cch ch to v s dng chng truyn cho nhng ngi
khc.
Trong khi nhng iu k trn l bnh thng i vi hai lnh vc t nhin v x
hi th trong lnh vc t duy, cng c c c nhng tng sng to vn cn
trong giai on tri cho th no th dng th y v cng khng bit hnh hi ca
cng c ra sao v t duy l i tng khng nhn thy. Nhiu ngi cn cho
rng t duy sng to l i tng khng iu khin c.
G.S. Altshuller nhn xt v nghch l ny nh sau: tng v iu khin mt
ci g hin nay cha iu khin c vn c tip nhn mt cch bnh thng.
Chng ta s tm ra phng tin iu khin n, chng ta s iu khin n. Nhng
tng v vic iu khin qu trnh sng to, nh l quy tc, lun gp s chng i
quyt lit.
Ni cch khc, cng c hin nay dng trong lnh vc t duy sng to cn rt th
cng m mm, th s theo kiu th v sai: c ngh i, lm i, thua keo ny, by keo
khc cho n bao gi thnh cng th thi vi nng sut, hiu qu, tin cy, tnh
79
Ci t th ch nhiu >< Ci r ch t
Mt loi my tnh hot ng rt ph phm v cha dng ht kh nng ca
chng, mc d c mt lot u im vt tri so vi my tnh hin i nht hin
nay:
o Khng cn lp cng ty thit k, ch to v sn xut m vn c my tnh
dng.
o Ph bin n mc, ai cng c v c rt sm ngay t khi bt u cuc i.
o Rt nh, khong hn kilgram v lun lun i theo ch thnh ra khng s
qun u .
o C kh nng tng hnh nn ngi ch tha h s dng my tnh mt cch
thoi mi m khng ai bit, k c nhng ni cm s dng my tnh thng
thng.
o Lun c giu kn ni m khng ai c th t nhp ly trm c.
o Phn cng l tng n mc ngi ch khng phi bn tm v vic ln
i.
o Bo mt cc tt, cc tin tc ch c nc ngi khc.
o T ng np nng lng lm vic, khng ph thuc vo my pht in, in
li, pin, c-quy
o Thi gian hot ng trung bnh 60 70 nm m khng phi bo tr, sa
cha, thay th.
o S dng gii quyt cc loi vn mi ni, mi lc, thng xuyn hn
bt k loi my tnh no khc.
o C kh nng pht cc tng sng to m lnh vc tr tu nhn to khng
bit bao gi mi c th bn gt.
o Chnh n gip ch to ra cc loi my tnh khc ni ring v tt c cc cng
80
dng t
81
82
83
nht qun.
K.K. Platonov, G.G. Golubev: Ngy nay, tr nn c cng nhn mt cch
rng ri, nhim v ca bt k vic dy hc no: khng ch dy nhng kin thc nht
nh m trc ht dy t duy.
Likhtenberg: Khi mt ngi c hc cch suy ngh nh th no ch khng
phi suy ngh ci g, mi s hiu lm s bin mt.
C. Darwin: Giai on pht trin cao nht trong vn ha o c l khi chng
ta nhn ra rng chng ta cn phi iu khin cc suy ngh ca chnh mnh.
A. Einstein: Mt kiu t duy mi l cn thit nu nhn loi mun tn ti v
chuyn sang mc pht trin cao hn.
hin c c thc hin bng cng c t nhin phng php th v sai. Chnh v
vy, t nay v sau, khi ngi vit cp n t duy hin c th cng ng rng
cp n phng php th v sai v ngc li.
T duy hin c c nhng u im, ng thi c khng t cc nhc im.
Chng ta mong mun c c loi t duy, mt mt, khc phc c cc nhc
im ni trn, mt khc, khai thc, pht huy ti a cc tim nng ca t duy. y
chnh l loi t duy cn c. Trong mc ny, ngi vit th phc tho mt s chc
nng, tnh cht ca t duy cn c.
Hnh 14 di y m t t duy cn c v s c gii thch c th hn trong
trnh by tip theo.
Nu so snh Hnh 14 vi Hnh 10 th chng ta thy m hnh t duy cn c khc
m hnh t duy hin c nhng im sau:
t duy c nhn c ng khung m hn thnh t duy cn c.
Cc ng xut pht t t duy, c th, cc ng
khng
84
85
i vo c th, ng
lm vi yu t xc cm, ng
lm vi yu t
nh ni trn gip
cng c v m.
86
Hnh 15: Hnh ng bin tng sng to thnh hin thc nh t duy cn c
87
88
k nng ch khng phi t duy sng to theo phng php t nhin th v sai lc
hu.
Lin quan n nhng iu va ni, ngi vit nh li, ti Hi ngh quc t ln
th by v t duy (The 7
89
90 xut hin nhu cu x hi i hi pht trin sng to hc v phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM)
khng phi s lng hc v, hc hm, danh hiu ca h. Nhng con s loi khng
phn nh hiu qu lm vic ca tng lp tr thc v khng quyt nh tc pht
trin. Tiu ch thc s phn nh sc mnh, s giu c v tinh thn ca mt t
nc l s lng cc nhn cch sng to m x hi to ra. Ni chnh xc hn, s
pht trin t l thun vi t s cc nhn cch sng to trn dn s quc gia. Lch s
pht trin nhn loi cho thy mi quan h qua li: t s ni trn cao gip x hi
pht trin nhanh v ngc li. ng thi, mt x hi vi cc quyn con ngi c
thc thi to iu kin thun li tng t s ni trn v ngc li.
Tm li, cn y mnh cng vic khoa hc ha lnh vc t duy sng to; xy
dng v pht trin PPLSTVM khc phc cc nhc im ca phng php th v
sai theo hng khng cn c cc php th sai; gio dc ton dn v sng to hc v
PPLSTVM; to mi trng thun li, c cc bin php khuyn khch hiu qu i
vi sng to v i mi. G.S.Altshulller ni v iu ny nh sau: Sng to c th v
cn phi khoa hc ha. Khoa hc sng to s l khoa hc chnh xc, c th dy v hc
c mi ngi bnh thng (k c cc b ni tr) c th sng to mt cch khoa
hc, c phng php.
Cng vic khoa hc ha lnh vc t duy sng to l rt cn thit. Trong tt c
cc loi kin thc nh kin thc kinh nghim (ca c nhn, tp th, dn gian), kin
thc tn gio, kin thc ngh thut, kin thc khoa hc th lch s pht trin ca x
hi loi ngi chng minh rng, kin thc khoa hc l loi kin thc chnh xc,
tin cy v t hiu qu ng dng cao nht nh khoa hc pht hin ra cc quy lut
khch quan v ly thc tin lm tiu chun ca chn l.
xut hin nhu cu x hi i hi pht trin sng to hc v phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM)
91
Tuy nhin, nguyn nhn quan trng nht lm cc khoa hc ni chung, sng to
hc ni ring b qun lng, cng nh c nh li v pht trin l c hay khng c
nhu cu x hi i hi pht trin cc khoa hc , ch khng phi do cc mun,
thch ch quan ca cc nh khoa hc. Engels tng vit: Nu nh ngi ta khng
nh rng k thut ph thuc mc ln vo khoa hc th khoa hc cn ph thuc
mc ln hn nhiu vo k thut v nhng i hi ca n. Nu nh trong x hi
xut hin i hi k thut th i hi thc y khoa hc tin nhanh hn nhiu so
vi hng chc trng i hc.
Cc x hi, nhm tha mn cc nhu cu ngy cng tng, thng pht trin theo
kiu nh sau: nu ngun d tr t nhin c sn cn nhiu th ngi ta dng ngay
chng tha mn cc nhu cu, cho n khi chng tr nn cn. Lc mi xut
hin nhu cu x hi v k thut (nhn to) mi b tr, thay th cho cc ngun
d tr t nhin. n lt mnh, nhu cu x hi v k thut thc y cc khoa hc
tng ng pht trin. V d, khi t canh tc cn nhiu, nng nghip pht trin theo
kiu qung canh. Khi t canh tc cn, nng nghip phi chuyn sang pht trin
theo hng thm canh, i hi phi c nhiu loi k thut mi. Chnh cc i hi k
thut ny thc y cc ngnh khoa hc nng nghip v lin quan n nng nghip
pht trin. Tng t, vo u nhng nm 1970, ngi ta tnh c rng, qun l
kinh t mt t nc nh Lin X hoc M, hng nm cn phi lm khong 1016
php tnh s hc. Nu dng s lng b cho k thut, bng cch huy ng nhiu
ngi lm tnh bng tay th cn 10 t ngi, ngha l hn gp ba ln dn s Tri t
lc . iu ny gii thch v sao my tnh in t (k thut) phi c sng ch ra
v x hi bt buc phi pht trin cc khoa hc tng ng nh l thuyt thng tin,
iu khin hc, l thuyt h thng, ton ng dng, vt l bn dn
Vo lc sng to hc ra i v hn 15 th k tip theo sau , loi ngi hon
ton tha mn vi nhng kt qu t duy sng to ca mnh v tc pht trin
chm nn s lng cc bi ton t, cha k, phn ln chng l loi bi ton c
khng qu ln vn c th chp nhn gii chng bng phng php th v sai.
Trong khi , cc ngun d tr nh cc ti nguyn thin nhin, nhn lc v thi
gian vn cn di do. Bi ton ny sinh, khng ngi ny th ngi khc trong nhn
loi gii, hoc nhiu ngi cng gii, hoc nhiu th h gii bi ton theo kiu chy
tip sc. Cui cng, bi ton vn gii c m khng nh hng g ln n qu
trnh pht trin ca nhn loi, v cn c mt im c bit na trong sng to.
l, khi nhn loi c vn , khng nht thit tt c mi ngi trong nhn loi phi
cng suy ngh gii quyt vn . Ch cn nhng ai gii quyt c vn , kt
qu sng to ca mt ngi hoc nhm ngi, sm hay mun u tr thnh hng
92 xut hin nhu cu x hi i hi pht trin sng to hc v phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM)
ha trao i chung v sau l ti sn chung ca ton nhn loi. Ngi Vit Nam
chng ta, khng c ai l tc gi ca xe p, xe gn my, t, my bay, n neon, t
lnh, my tnh in t, in thoi di ng vy m chng ta vn c dng, vn c
th sn xut hoc hp tc sn xut tha mn cc nhu cu ca mnh.
Tuy nhin, trc ht cc nc pht trin, c nhng thay i ln t sau
chin tranh th gii ln th hai. Nhng thay i ny lm xut hin nhu cu x
hi i hi pht trin sng to hc v PPLSTVM. Nhu cu x hi y th hin
trn ba mt:
Nhu cu ca x hi i vi sng to ngy cng tng bi v cc ngun lc khc
dng pht trin dn tr nn lc hu hoc cn kit.
Phng php th v sai dng sng to n nhng gii hn khng th
vt qua, cho nn, x hi c nhu cu xy dng v s dng cc phng php mi
khc phc cc nhc im ca phng php th v sai v gip sng to nhanh
hn, hiu qu hn.
Cng ngy cng c nhiu cng ty, t chc p dng PPLSTVM thng qua vic
t chc cc lp hun luyn sng to (creativity training) cho cc nhn vin ca
mnh.
Di y, ngi vit s trnh by ba mt ni trn ca nhu cu x hi i vi
vic pht trin sng to hc v PPLSTVM. Ba mt ny khng ng c lp m lin
quan cht ch vi nhau.
8.1.
ny, con ngi gp hoc ra cc bi ton cn gii. Tuy nhu cu c nhiu loi,
nhng do c im ca kinh t th trng: nhiu sn phm, dch v c th mua
c bng tin, xut hin nhu cu tng i vn nng: nhu cu c nhiu tin (tr
nn giu, thnh cng v kinh t).
Theo Lester Thurow, cc nghin cu pht trin kinh t th k 19 v 20 cho
thy: mi c nhn, cng ty hoc quc gia u tr nn giu nu c mt hoc kt
hp vi trong s bn nguyn nhn sau:
1) C ti nguyn thin nhin nhiu hn nhng ngi xung quanh.
2) Sinh ra giu (c tha k ti sn ln t i trc), c vn tnh theo u
ngi ln hn nhng ngi xung quanh.
xut hin nhu cu x hi i hi pht trin sng to hc v phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM)
93
94 xut hin nhu cu x hi i hi pht trin sng to hc v phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM)
nhng ngi xung quanh ni ln thnh nguyn nhn quan trng nht v dn tr
thnh nguyn nhn duy nht thnh cng v kinh t.
th k 19 v 20, lc lng lao ng tt hn nhng ngi xung quanh c
hiu l lc lng lao ng c o to bi bn, c cc k nng ngh nghip tt
hn nhng ngi khc. quy m quc gia, pht trin ngun nhn lc (human
resource development) c c lc lng lao ng tt hn cc quc gia khc l
mt trong cc nhim v chnh ca h thng gio dc-o to.
Ngi ta gi nhm cc nc giu nht th gii l Cu lc b cc nc giu
nht th gii. T nm 1870 n nhng nm 1990, ba nc giu v ti nguyn
thin nhin l Argentina, Chile v New Zealand b loi ra khi Cu lc b. Cng
trong sut hn mt trm nm , duy nht Nht Bn vi t cch quc gia cng
nghip c gia nhp Cu lc b chnh bng con ng pht trin ngun nhn lc
thng qua gio dc-o to. i vi ba nguyn nhn khc: ti nguyn thin nhin,
vn tnh theo u ngi, cng ngh, Nht Bn u c xut pht im thua km cc
nc pht trin khc.
Vic ch pht trin ngun nhn lc cn c tnh truyn thng v trit l c ca
Nht dy rng:
ng ch km l ng ch t mc ton c di.
ng ch gii l ng ch bit trng la.
ng ch thng minh: bit lm cho t mu m.
ng ch sng sut: bit chm sc ngi lm.
M. Morishima trong quyn sch Ti sao Nht Bn thnh cng? Cng ngh
phng Ty v tnh cch Nht Bn (Nh xut bn khoa hc x hi. H Ni. 1991)
cho bit, chnh ph Nht Bn bt tay vo vic to dng mt h thng trng hc
hin i cng vi vic ban hnh bakusei (Lut gio dc) vo nm 1872, tc l ch
hai nm sau khi Anh thc hin Lut gio dc v 7 nm sau khi M xa b ch n
l. lm iu ny, ngi ta chia t nc thnh khong 50.000 khu vc trng
hc ph thng, trn c s l mi khu vc m nhn 600 ngi v p dng ch
hc tp bt buc trn ton quc, thng qua vic xy dng mt trng hc ti
mi khu vc. Hn th, nhng trng hc ny c tiu chun ha v khng phn
bit v tr x hi, l lch hay gii tnh ca ngi hc. Nm 1873 mi ch 28% tng s
dn c tui n trng i hc, nm 1882, con s ny l 50%, nm 1895 l
67% v nm 1904 t 98%.
th k 21, lc lng lao ng tt hn nhng ngi xung quanh c hiu
xut hin nhu cu x hi i hi pht trin sng to hc v phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM)
95
T duy sng to
Creative Thinking
Kh nng lnh o
Leadership
Hc cch hc
Learning to Learn
Thng thuyt
Negotiation
96 xut hin nhu cu x hi i hi pht trin sng to hc v phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM)
10
11
Gii quyt vn
Problem Solving
12
T trng
Self-Esteem
13
Lm vic ng i
Teamwork
xut hin nhu cu x hi i hi pht trin sng to hc v phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM)
97
98 xut hin nhu cu x hi i hi pht trin sng to hc v phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM)
ng cn th cng khai thc t ai. thi i cng nghip, mi ngi lao ng
dng tay iu khin cc my mc. Cn chnh cc my mc hot ng bng nng
lng ngoi c bp, gip tng sc mnh v ni di i tay ca con ngi. thi i
thng tin, tng t, my tnh, cc mng li thng tin gip tng sc mnh, ni di
cc b phn thu, pht thng tin trn c th ngi nh cc gic quan, ting ni, ch
vit, hnh v v mt s hot ng lgch ca b no.
nhng nc pht trin, ngi ta bt u ni v thi i sng to
(hay tri thc) cng cc cng c s dng trong thi i (cch to khi
nim Conceptor; cng ngh pht tng Idea Engineering u l
nhng cng c thuc PPLSTVM) nh l thi i hu thng tin t cui
nhng nm 1980, u nhng nm 1990.
J. Kao c lit k tm nguyn nhn tr li cu hi Ti sao thi i tip theo
thi i thng tin l thi i sng to (tri thc)?
1) V chnh cng ngh thng tin mun chng ta i tip n thi i sng to.
2) V y l thi i tri thc. Trong cc lnh vc cn tri thc, chnh sng to lm
tng gi tr thng d ca tri thc, lm cho tri thc em li nhiu ch li hn.
3) V cc cng ty cng ngy cng thy trch nhim phi nhanh chng ti sng
ch chnh mnh pht trin.
4) V nhiu ngi lm vic hm nay thy h c quyn lm cc cng vic sng
to v nhng ngi ti thng thay i ch lm vic hn bao gi ht.
5) V lnh vc thit k chim v tr ng u mi.
6) V c s thay i quan h trn th trng: khch hng by gi l ng (b)
ch i hi, so snh, khng cn l khch hng trung thnh nh xa. ng (b) ch
mi ch c mt cu hi: Cc ngi s lm g cho ta ngy mai? Ch c sng to mi
tr li c cu hi ny.
7) V cnh tranh ton cu i hi mi nc phi huy ng cc tng, ti nng
v cc t chc sng to. Cng ty no coi thng iu ny s nh mt nhng cch
xem xt quan trng v chin lc.
8) V qun l ang thay i vai tr t kim sot sang gii phng sc sng to.
y chnh l t duy qun l mi.
Tm li, thi i tip sau thi i thng tin l thi i sng to, c tnh t
nhng nm 1990 nhng nc pht trin. Trong thi i sng to, rt cn nhng
con ngi lm vic bng ci u, c trang b bi cc cng c ca PPLSTVM.
xut hin nhu cu x hi i hi pht trin sng to hc v phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM)
99
qua:
1) Cch mng khoa hck thut (cng ngh) m khoa hc tr thnh lc lng
sn xut trc tip.
2) Con ngi c nhiu quyn t do, dn ch hn trc.
3) Kinh t th trng v cc quan h trao i khc dn tr thnh ton cu.
Cc khuynh hng ln ny (cng vi nhng khuynh hng khc khng k ra
y) to ra, mt mt, nhng kh nng, iu kin, c hi mi, mt khc, nhng thch
thc mi i vi s pht trin x hi ca tng quc gia ni ring, loi ngi ni
chung.
Cuc Cch mng khoa hck thut gip gii quyt tt hn cc vn ang c
v lm tc pht trin ngy cng tr nn nhanh hn.
V d, theo Lester Thurow, cc vn v s dng cc ti nguyn thin nhin
mt cch ti u c nhiu tin b. Nu khi Th trng chung Chu u (nay l
Lin minh Chu u EU) nm 1975 phi nhp khu 20 triu tn lng thc th ch
yu, nh cch mng xanh (cc khoa hc nng nghip, sinh hc), nm 1990 xut
khu 20 triu tn lng thc. Tng t, nm 1960, M s dng 125 triu tn thp,
n u nhng nm 1990, khi kinh t M gp nm 1960 khong hai ln ri,
nh cch mng khoa hc-cng ngh vt liu, M s dng thp t hn trc nhiu:
85 triu tn.
Cn v tc pht trin, theo Alvin Toffler:
Nu 50.000 nm sau cng ca lch s nhn loi c chia thnh qung i vi
62 nm mt th c chng 800 qung i nh th. Trong 800 qung i th 650
qung trong hang ng.
Ch c 70 qung i sau cng mi c ch vit, ch c 6 qung i sau cng mi
c ch in. Ch trong 2 qung i sau cng mi c ng c in. Hu ht hng ha
chng ta dng hng ngy hin nay c pht trin trong qung i th 800 ny.
Nhp iu tin trnh nhn loi trong lch s c ghi li nhanh hn t nht
100.000 ln nhp iu tin trnh trc khi c loi ngi. Trong thi k c,
nhng sng ch v i mi cn 50.000 nm hon thnh th khi kt thc thi i
ch cn 1000 nm. Khi c vn minh nh c, thi gian ch cn 1 th k. Tc
100 xut hin nhu cu x hi i hi pht trin sng to hc v phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM)
thay i gia tng trong sut 5000 nm qua, ng ch nht trong 300 nm cui
cng. Tc thay i gia tng n mc tr tng tng ca chng ta khng th theo
kp.
Tc pht trin nhanh cn c th minh ha bng bng sau y ca V.A.
Lisitrkin, xem Hnh 18.
I TNG
NM THC HIN
NM SN XUT
THI GIAN A
SNG CH
SNG CH
SN PHM
VO SN XUT
Si nhn to
1655
1885
230
Chp nh
1727
1839
112
My u tin
1680
1780
100
Xi mng
1756
1844
88
DDT
1874
1939
65
in nh
1832
1895
63
ng c in
1829
1886
57
in thoi
1820
1876
56
Si capron
1899
1939
40
Radio
1867
1902
35
n in t
1884
1915
31
1868
1895
27
Diesel
1878
1897
19
My bay
1897
1911
14
T.V.
1922
1934
12
Transistor
1948
1953
Nylon
1935
1939
Pin mt tri
1953
1955
Maser
1954
1955
Hnh 18: Bng phn nh khuynh hng rt ngn thi gian t nghin cu n sn xut
xut hin nhu cu x hi i hi pht trin sng to hc v phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM)
101
thc ln khi chng v nhng qu trnh lin quan vt ra ngoi nhng gii hn nht
nh. y, ngi vit nhn mnh mt s thch thc sau:
1) Tc thay i tng
Hnh 19: Do tc thay i tng, s lng cc bi ton tng v thi gian cho php gii chng
rt ngn li
102 xut hin nhu cu x hi i hi pht trin sng to hc v phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM)
2) Tnh cnh tranh tng
Hnh 20: Do cnh tranh tng, s lng cc bi ton tng ln v lm ny sinh cc bi ton mi
t
Hnh 21: Do tnh phc tp tng, khng ch s lng cc bi ton tng, xut hin nhiu loi bi
ton mi m mc kh ca bi ton cng tng
xut hin nhu cu x hi i hi pht trin sng to hc v phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM)
103
Hnh 22: Do tnh a dng tng, s lng cc bi ton tng v xut hin nhiu loi bi ton mi
104 xut hin nhu cu x hi i hi pht trin sng to hc v phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM)
V phng php ph bin gii quyt vn l phng php th v sai,
i ph vi cc h qu ca cc thch thc, nhn loi phi lm tng s lng v
chng mc no , cht lng cc php th ca mnh bng cch s dng cc ngun
d tr v tri thc, nhn lc, t chc v t nhin c sn. C th, o to ngy cng
nhiu nhng ngi tham gia gii quyt vn nh cc nh khoa hc, k thut,
qun l, lnh o; thnh lp ngy cng nhiu cc phng th nghim, trung tm, vin
nghin cu; tng tc ca my tnh in t, thit lp cc mng li thng tin rng
ri; khai thc ngy cng nhiu cc ti nguyn thin nhin. Mt khc, dn ch ha,
phi tp trung ha, cng khai, minh bch ha, chuyn giao quyn t ch xung cc
cp di cng gp phn lm tng s lng ngi tham gia gii bi ton, do vy,
cng lm tng s lng cc php th tng xc sut c nhiu li gii v rt ngn
thi gian gii bi ton.
Thc t cho thy, cch pht trin theo kiu dng s lng rt ln cc php th,
thay v phi c c kh nng gii quyt vn v ra quyt nh mt cch tin cy,
hiu qu, khng tr gi, dn tin ti nhng gii hn khng vt qua c. V d,
theo nh bc hc Php Pierre Auger, nu tnh t thi im loi ngi bit dng la
n nay, tng s cc nh bc hc l 100 th hn 90 ngi trong s hin ang
sng v lm vic trong thi i chng ta. Nu t l tng dn s l 3% th chng ta c
bng n dn s, c ngha l c 23 nm dn s s tng gp i. Trong khi , s
lng cc nh chuyn mn v khoa hc, k thut c 10 n 15 nm tng gp i, c
nhng ngnh ch cn 7 n 8 nm. Tip tc gi ny th khong na cui th k
21, ton b dn s Tri t s l cc nh bc hc. y l iu v l. Mt khc, cc ti
nguyn khng ti to c ngy cng cn kit, cc trng thi cn bng v sinh thi,
kh hu, mi trng (hiu theo ngha rng nht) b e da nghim trng. Cousteau
ni mt cch hnh nh rng: Trc kia t nhin e da loi ngi, cn by gi loi
ngi e da li t nhin. Mt khi t nhin khng cn, loi ngi chc s khng
cn
Nh chng ta bit cc mc 6.3. Phng php (t nhin) th v sai: cng c
t duy th s, nng sut, hiu qu thp, iu khin km v 6.4. T duy cha c ch
xng ng, phng php th v sai c s dng ph bin trong gii quyt vn
v ra quyt nh, c rt nhiu nhc im. Khi s lng cc bi ton cn gii
trn con ng pht trin x hi, trong , cc bi ton c rt ln chim t trng
ngy cng tng, cc ngun d tr dng tr gi cho cc php th v sai ngy cng
cn kit, thi gian trung bnh cho php gii mt bi ton ngy cng rt ngn li mt
cch ng k (nu khng gii kp s c thm ha), cc nhc im ca phng
php th v sai, cc nghch l trong lnh vc t duy sng to tr nn khng th
xut hin nhu cu x hi i hi pht trin sng to hc v phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM)
105
106 xut hin nhu cu x hi i hi pht trin sng to hc v phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM)
Loai au t
Chng trnh huan luyen phat huy tnh sang tao cua nhan vien
Chng trnh
quan ly chat lng
toan dien
Nghien cu
va phat trien
0%
100%
200%
300%
107
ha Nht Bn.
Trong khong t nm 1938 n nm 1945, M, hai nh khoa hc l Walter A.
Shewhart v W. Edwards Deming nghin cu, cng b v th nghim nhng ci m
sau ny gi l qun l cht lng ton din (Total Quality Management TQM). Trong
khi cc doanh nghip M cha my ho hng vi qun l cht lng ton din th cc
doanh nghip Nht tip nhn n mt cch y , n nh v bn vng. Gio s
Deming vo nhng nm 1947, 1950, 1951, 1952, 1955 v 1956 c mi sang Nht dy
qun l cht lng ton din cng nhiu chuyn gia M khc na, trong phi k
n tin s J.M. Juran. Kt qu, ch khong mi nm sau , cht lng hng ha
Nht Bn vn ln hng th gii, thm ch, mt s mt hng ca Nht nh ra tiu
chun cht lng cho c th gii. Lc ny, nhiu doanh nghip M b Nht cnh tranh
gay gt mi bit l do v tm cch p dng qun l cht lng ton din, k c vic
mi cc chuyn gia Nht sang chia s kinh nghim.
Cu chuyn trn cho thy, ngi Nht khng phi l tc gi ca qun l cht
lng ton din nhng ngi Nht thc hin i mi hon ton trc ngi M, do
vy nhng ch li ca qun l cht lng ton din n trc so vi chnh qu hng
ca tc gi l nc M. ri, t bo Nc M ngy nay (USA Today) phi ngm
ngi kt lun: Cc trit l qun tr ca Deming l ng lc ng ng sau php l thn
k ca kinh t Nht Bn (Demings management philosophies are the driving force
behind Japans economic miracle).
n y, bn c c th tng tng tip, nu hiu qu u t cho TQM l
100 % gip t c thnh cng nh vy th hiu qu u t cho chng trnh
hun luyn pht huy tnh sng to ca nhn vin ln n 300 %, s thnh cng cn
c th ln n nhng no.
Nhu cu x hi hc PPLSTVM tng cng gip thc y vic pht trin sng to
hc v PPLSTVM.
108
109
110
111
112
nm 1970.
Su chic m t duy (Six Thinking Hats) cng do E. De Bono a ra vo nm
1985.
S xng c (Fishbone Diagram) c nh nghin cu ngi Nht K.
sng ch ra.
Phng php t duy nh hng ( ) ca
) ca V.X.
Shubin, ngi Nga, a ra nm 1972.
Phng php cc ma trn tm kim bc mi (
113
Creativity Methods).
Cch tip cn khng truyn thng th hin y nht trong L thuyt gii
cc bi ton sng ch (vit tt theo ting Nga v chuyn sang k t latinh l TRIZ)
vi tc gi l G.S. Altshuller. Nu nh cc tc gi khc trong lnh vc PPLSTVM
a ra mt hoc vi phng php th G.S. Altshuller xy dng hn mt l thuyt.
Trong mc sau, chng ta cng nhau tm hiu nhng tng c bn ca TRIZ.
114
115
Chu quan
Khach quan
Hnh 25: Kha cnh ch quan v kha cnh khch quan trong sng to ca con ngi
116
g khc hn l phi b tay li, lc sang tri, lc sang phi v thay i s nhiu ln
Ngi nghin cu theo cch tip cn truyn thng khng ch n kha cnh
khch quan m ch tp trung vo ngi li xe (kha cnh ch quan) theo kiu
mt khng ri anh ta mt giy (xem Hnh 24). Nh nghin cu xem nhng hot
ng t duy tm l ca ngi li xe l iu quyt nh li c xe t B n C,
thm ch, lm ln gia bn cht v hin tng (thch si nng cho tht u khun
mt ca mnh, cn to iu kin h tha mn cc s thch ring).
Khi qut ha ln, ta c th coi trong sng to ca con ngi c hai kha cnh:
ch quan v khch quan. Trong , nhng quy lut pht trin khch quan ca s
vt l gc, tng t nh con ng i vi ngi li xe: anh phi i theo ti, nu
khng anh s khng n ch, thm ch b tai nn. V d, trn on ng thng AB,
ngi li xe nu ht nh v lng sang pha bn ny li nh v lng sang pha bn
kia th khng ch lc ng, xe c th ln xung rung. on BC quanh co, un
khc, ln dc, xung o, nu ngi li xe gi tay li thng th xe m xung vc.
Phi chng phng php th v sai (xem mc 6.3. Phng php (t nhin) th v
sai: cng c t duy th s, nng sut, hiu qu thp, iu khin km) c nhiu php
th sai m mm vi nhng tr gi, tai nn ca ngi gii trc khi i n li
gii ng ca bi ton l do ngi gii khng nhn thy con ng quy lut pht
trin khch quan.
G.S. Altshuller cho rng cc nh nghin cu sng to hc phi u tin
i tm nhng quy lut pht trin khch quan (nhng con ng) v
ngi sng to tt l ngi sau khi nm cc quy lut ni trn bit iu
khin t duy v hnh ng i theo chng, tng t nh ngi li xe thy
r ng v a xe i ng ng. V iu ny, L-nin tng nhc nh:
Bin chng ca s vt (khch quan ngi vit nhn mnh) to lp bin chng ca
tng (ch quan ngi vit nhn mnh), ch khng phi ngc li.
Nu nhn theo gc cc hin tng, quy lut tm l ni ring, cc hin
tng, quy lut thuc th gii bn trong con ngi ni chung mt cch nh tnh,
c th ni, mi ngi u ging nhau. Mi ngi u c nhng nhu cu c nhn,
xc cm, cc thi quen, tr nh, tnh lin tng, linh tnh, tr tng tng, tnh tm
l, cng s dng ngn ng suy ngh
Tuy nhin, khi hc mt mn hc hoc mt chuyn mn, nghip v no , vt
l chng hn, kt qu hc tp ca mi ngi khng ging nhau. Vy nhng ngi
hc tt mn vt l v lm vic tt trong lnh vc vt l c th khc nhng ngi
khng hc tt mn vt l nhng im no?
117
118
gii bn trong cho ph hp vi cc khi nim, kin thc, quy lut pht
trin h thng (quy lut sng to v i mi), c th, yu cu ca lnh vc
sng to v i mi.
Lin quan n cc quy lut pht trin h thng, cu tr li trn c ngha, ngi
phi iu khin c cc nhu cu c nhn, xc cm, thi quen (k c khc phc
tnh tm l), cch s dng ngn ng, k hiu, hnh v, tnh lin tng, tr tng
tng, suy ngh v hnh ng cho tng hp vi cc quy lut pht trin h thng.
Cng vic ny cn c tin hnh mt cch c thc cao.
Li giai
C che nh hng
119
ax2 bx c 0
(1)
x d x e 0
t rt ra nghim x 1 d v x 2 e .
(2)
120
Van e
(Bai toan)
Li giai
C che nh hng
thi k ny, phng php thng dng bin phng trnh (1) thnh
phng trnh (2) l phng php th v sai mang tnh cht m mm, ph thuc rt
nhiu vo t cht ca ngi gii v cc con s a, b, c c th. i n li gii, s
lng cc php th sai c th rt ln.
Sau khi c c ch nh hng, ngi gii bng t duy nh hng ch cn
thc hin mt php th l chc chn dn n li gii. Php th l:
b2 4ac
x1
b
b
; x2
2a
2a
121
Thc t pht trin ca con ngi cho thy, nhng thnh tu t c qua cc
thi i, ch yu, l nh con ngi sng ch ra v lm vic bng cc cng c ngy
cng hon thin hn trc ch khng phi do nng lc c th (tm-sinh l) ca con
ngi cao hn trc. Nu loi ngi ng trc s la chn: nng cao nng lc c
th hoc ch to cng c, loi ngi chn cch th hai c c s pht trin
rng ri v nhanh chng. V d, gii quyt vn i nhanh, loi ngi khng i
theo hng nghin cu c th ra cc phng php luyn tp nng cao nng
lc c th nhm t mc ch i nhanh (nu c, ch dnh cho mt s rt t ngi l
cc vn ng vin th thao). Loi ngi sng ch ra cc cng c l cc loi xe m bt
k ngi bnh thng no cng c th s dng i nhanh. Tng t nh vy,
nhn xa, loi ngi khng i theo hng nghin cu mt v xy dng cc phng
php luyn tp mt lm tng nng lc ca mt m ch to ra cng c l ng
nhm. Lc ny, mi ngi bnh thng ch cn a ng nhm ln mt l lp tc
nhn rt xa.
C vi im cn c bit lu i vi vic loi ngi nghin cu v pht trin
cng c. Th nht, nguyn l hot ng ca cng c ch yu v thng c xy
dng da trn cc quy lut khch quan c lp vi c th ca con ngi. V d,
nguyn l hot ng ca ng nhm da trn cc quy lut v quang hnh hc,
nguyn l hot ng ca cc ng c nhit da trn cc quy lut nhit ng lc
hc. Th hai, ch n giai on chun b a cng c ra p dng i tr, cc nh
thit k mi tnh n nhng c im c th ca con ngi s dng cng c.
T nhng g trnh by trn, cch tip cn ca TRIZ: xy dng PPLSTVM da
trn cc quy lut pht trin khch quan c lp vi c th con ngi, r rng ph
hp vi cch xy dng cng c ca loi ngi hn l nhng cch tip cn truyn
thng. Ni nh vy, khng c ngha cc quy lut tm sinh l b b qua. Tri li, cc
quy lut tm sinh l quan trng ch, gip cc nh nghin cu thit k, xy dng
PPLSTVM thn thin vi ngi s dng, hiu theo ngha, ph hp vi nhng c
th ca tm sinh l con ngi. Mt khc, cc quy lut tm sinh l cn gip ngi
s dng PPLSTVM bit c s tm sinh l ca t duy c th iu khin t duy
ca mnh pht cc tng sng to v i mi hng theo cc quy lut khch quan
v s pht trin s vt, ch khng phi pht cc tng b chi phi bi cc yu t
tm sinh l ch quan.
122
xut sc hn hn nhng ngi khc. thi k cha c cng c hoc nhng lnh
vc khng c php dng cng c nh mt s mn th thao (chy, bi,
bng), ht, ma, ti nng chnh l nhng nng lc c th mc cao. Nhng
ti nng kiu ny c c l nh bm sinh hoc nh luyn tp mt cch c bit
cng phu m khng phi ai cng c th theo n cng c. Theo G.S. Altshuller, s
xut hin ca cng c v vic loi ngi chn pht trin cng c l con ng pht
trin x hi ch khng phi pht trin cc nng lc c th, lm thay i cch hiu
v ti nng ni trn.
Chng ta th tng tng thi k lch s cha c cng c l ci com-pa,
ngi ta t chc cuc thi v vng trn bng tay khng, xem ai v vng trn trn
nht. Kh nng v vng trn bng tay khng nhng ngi khc nhau l khc
nhau: ngi v vng trn nh qu trng, ngi v mo xo, ngi khng ni kn
c hai u nt v li vi nhau Lc , ai v vng trn trn nht c nh gi
l c ti nng (nng lc c th) cao nht. Sau khi com-pa (cng c) c sng ch
ra, bt k ngi bnh thng no, tri qua hun luyn v luyn tp m ai cng c
th tip thu c, u v vng trn trn nht mt cch d dng. Ni cch khc,
cng c gip san bng ti nng c, gip tt c nhng ngi bnh thng c th
lm c cng vic, trc ch c nhng ngi ti nng mi lm c.
C cng c ri, xut hin khi nim ti nng c th mi. Chng hn, khi c
com-pa, ngi ta m cuc thi xem ai trong mt pht v c nhiu vng trn nht.
Kh nng dng com-pa v vng trn nhanh nhng ngi khc nhau th khc
nhau. Ngi v nhiu vng trn nht trong thi gian mt pht, thi k lch s
mi, c nh gi c ti nng nht. Bn c c th on ra, ngi cha chc
phi l ngi v vng trn bng tay khng trn nht thi k lch s c. Nh vy,
cng c khng ch san bng ti nng (v trn), thay i ni dung ti nng c th (v
trn thnh v nhanh) m cn o thi v lm i ngi ti nng: ngi v vng trn
bng tay khng trn nht khng cn c x hi nh gi cao, thm ch, c khi tht
nghip thi k lch s mi vi nhng ngi khc c coi l ti nng. y, rt
cn loi kh nng s dng cc cng c mi mt cch thnh tho nht c
th c.
Khi cha c cng c, cc b phn trn c th ngi phi thc hin cc chc
nng sau: 1) To ra nng lng; 2) Truyn dn nng lng i khp cc b phn
c th hot ng; 3) Cc chc nng lm vic nh chn i, tay nm bt, cc gic
quan tip nhn thng tin; 4) iu khin c th; 5) Sng to.
Nhng cng c th cng u tin nh hn , ci gy nh du con ngi bt
123
u chuyn giao chc nng lm vic cho cng c. Chic my u tin thc hin cc
chc nng 1, 2, 3, s dng nng lng ngoi c th, c b phn truyn ng v b
phn lm vic ca mnh, nh du bt u giai on c kh ha. Lc ny, con ngi
cn gi li chc nng iu khin (k c iu khin cng c) v sng to. Sang giai
on t ng ha, con ngi dn chuyn giao phn chc nng iu khin cng c
cho chnh cng c.
Cc cng c ni trn khng ch gip khai thc tt hn, thay i, khuch i cc
nng lc ca c th m cn to ra nhng nng lc mi. V d, nng lc c th
khng lm cho con ngi bay c nhng my bay (cng c) li lm cho con ngi
bay cao, bay xa, bay nhanh hn bt c loi chim no.
PPSLTVM l h thng cc cng c dnh cho chc nng th nm: sng to,
chnh xc hn, t duy sng to. Nhng cng c ny ging nhng cng c c v
cc mt sau: c xy dng da trn cc quy lut khch quan; c th dy v hc
cch s dng cho ng o mi ngi; em li cc ch li ln cho ngi s dng.
Khi ni em li cc ch li ln cho ngi s dng PPLSTVM, bn c khng nn
ngh rng, nh PPLSTVM, ngi s dng s tr thnh Edison, Newton, Einstein.
ng hn, bn nn quan nim th ny, trc y i b nn tc t c l
4 km/gi. Nay nh cng c l ci xe p, mnh i nhanh hn trc, v d,
10 km/gi. Nu mnh luyn tp s dng xe p tt hn, mnh s i nhanh hn na.
Tuy vy, khng nn o tng rng vi cch s dng xe p ngy cng tt, bn s
t c vn tc ca my bay. Ngoi ra, t c nhng sng to mc cao, kiu
nh gii Nobel, ngoi PPLSTVM v kh nng c nhn s dng tt PPLSTVM, cn
cn cc iu kin ca mi trng m khng phi ai cng c. V d, bn c cng c l
xe ua vi kh nng chy n tc trn 200 km/gi nhng nu mi trng ca
bn l ng t c nhiu g, voi th bn khng th no t c vn tc cho
php. Trong khi , cng vi xe ua nh vy, ngi khc mi trng khc (xa l
hon ho) c th t c tc ti a mt cch d dng.
Mt khc, PPLSTVM cng c nhng c th ring so vi cc loi cng c
truyn thng, i hi phi tnh n trong qu trnh nghin cu, xy dng, dy v
hc s dng PPLSTVM. Chng hn, PPLSTVM l h thng cc cng c dnh cho
t duy sng to m t duy sng to li l i tng khng nhn thy nh tay, chn,
mt
124
1) i tm cc quy lut sng to, trc ht l i tm cc quy lut pht trin khch
quan ca s vt. Trong khi cc thng tin v cc loi pht trin m nhn loi tm ra
cng ngy cng nhiu, vi thi gian, cc quy lut pht trin s cn c pht hin
thm. Do vy, cc nh nghin cu khng nn ngh rng ch cn tm chng mt ln l
xong.
2) Cc quy lut pht trin khch quan gip xy dng c ch nh hng trong
t duy sng to, m thc cht, l c ch phn nh tnh nh hng ca s chn lc
t nhin v x hi.
3) C ch nh hng ch mi xc nh c hng chung, ngi gii cn suy
ngh v hnh ng c s pht trin. Ngi gii bi ton cn cn phi xc nh
nhng ch n c th cho tng giai on pht trin v c kh nng, phng tin
khc phc cc kh khn gp trn ng i n nhng ch . Ni cch khc,
ngi gii cn phi tm ra hoc xy dng nhng con ng c th, tng t nh
nhng con ng c m t trn Hnh 25. y, ngi gii cn c nhng cng c
cn thit v PPLSTVM phi l nhng cng c .
4) Bi ton c cc mc kh khc nhau, do vy, PPLSTVM phi gm h thng
cc cng c khc nhau cho ph hp vi tng mc. Nu nh phng php th v sai
c sn thch hp gii cc bi ton c mc kh mt, n hon ton khng thch hp
gii bi ton c mc kh nm. Ngc li, phng php thch hp gii bi ton c
mc kh nm cng khng thch hp gii bi ton c mc kh mt. iu ny
cng tng t nh khng ai dng i bc bn chim s c. Do vy, ngi nghin
cu cng nh ngi hc PPLSTVM khng nn quan nim rng s tm ra mt
phng php vn nng gip gii quyt tt tt c cc vn vi cc mc kh khc
nhau v ch cn mt phng php l dng c i, mi ni, mi lc. Vin
thuc cha bch bnh v s khng bao gi tm ra m ch c chuyn bnh g th
ung thuc . Tuy nhin, trong mt s trng hp c th, mt loi thuc c th
cha c vi th bnh.
5) H thng cc cng c ni trn cn c xy dng, mt mt, bng cch c th
ha cc quy lut pht trin khch quan. Mt khc, chng phi da trn v phn nh
c nhng kinh nghim qu bu ca nhiu th h cc nh sng to ch khng ch
ca nhng ngi v ch cui cng.
6) c sng to mc cao, ngi gii cn c kin thc rng. Do vy, TRIZ cn
phi xy dng c s tri thc, c bit, nhng tri thc ca cc khoa hc c bn
ngi gii bi ton c th s dng chng mt cch thun tin, d dng.
7) Qu trnh thc hin gii bi ton gm nhiu giai on. Mi giai on c
125
126
Ly thuyet he thong
S tien hoa va
phat trien cua cac
he sinh hoc
Ly thuyet ra quyet nh
T
R
I
Z
2) Php bin chng duy vt cn cung cp nhng kin thc chung nht v nhn
thc lun v phng php lun, gip ngi nghin cu nh hng ng khi phi
x l khi lng ln cc thng tin c th v s pht trin.
Cng nhm mc ch xy dng PPLSTVM c phm vi p dng rng v i ph
vi cc thch thc, b mn khoa hc nghin cu cc i tng phc tp, mang tnh
khi qut cao l l thuyt h thng, tr thnh mt trong nhng khoa hc c s ca
TRIZ.
PPLSTVM, nhn theo gc ny, l h thng cc cng c gip iu khin tin
cy qu trnh bin i thng tin thnh tri thc, tri thc bit thnh tri thc mi
to ra s pht trin trong tng lai. Nhn theo gc khc, PPLSTVM l h
thng cc cng c gip ngi gii, gii quyt vn v ra cc quyt nh ng. iu
ny gii thch v sao iu khin hc, l thuyt thng tin, l thuyt ra quyt nh v
cc phng php d bo u c s dng trong qu trnh xy dng TRIZ.
Nh bit cc phn trc, vic xy dng PPLSTVM, c bit giai on
thit k v s dng, ngi ta cn phi tnh n cc yu t ch quan ca ngi gii
bi ton. Ni cch khc, tm l hc sng to cng l mt trong nhng ngun kin
thc ca TRIZ.
Nhng sng to mc cao l nhng sng to s dng nhiu cc hiu ng khoa
127
cng c thuc loi hon chnh nht trong lnh vc sng to v i mi. S khi
128
129
TRIZ
Cac quy luat phat trien cua
cac he thong
Cac chuan
Phan tch
Vepol
Chng trnh co
tnh ke hoach,
logch
Bao am thong
tin, kien thc,
cong cu
A
R
I
Z
130
131
132
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
mu thun, a h pht trin theo cc quy lut pht trin h thng. TRIZ
l ng vin tim nng ca t duy cn c.
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
133
134
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
135
thit b, my mc, ha cht, nguyn vt liu, nng lng, thm ch, khng cn mi
ngi hc phi c mt my tnh. Cha k, PPLSTVM khng c cht thi gy
nhim mi trng. Ngi i hc mang my tnh (b c) ca mnh n lp hc. Dy
v hc PPLSTVM l np phn mm tin tin nht v t duy sng to vo my tnh
(b c) c sn, c cha m cho khng mt tin mua.
Cn ch li th sao? ch li v cng ln. Ngi hc, v nguyn tc, ch hc y
chng trnh PPLSTVM mt ln v dng n sut cuc i gii quyt tt cc
vn ca mnh v gp phn gii quyt tt cc vn ca cng ng, x hi.
Rt tic, kch bn l tng ny khng xy ra.
Kch bn 3
Mt s trong chng ti c nh ph bin v pht trin PPLSTVM Vit Nam
khng ch i hn c na, quyt nh tm gp cc v qun l, lnh o lin quan
ch ng trnh by PPLSTVM l g v ngh c gip .
Sau nhiu ln gp, sau khi gp c nhiu v, cui cng, cc v qun l, lnh o
c trch nhim b thuyt phc v ra quyt nh u t ph bin v pht trin
PPLSTVM cp nh nc. Phn tip theo s i theo kch bn 2, ch c khc,
thi im ra quyt nh ng h khng phi l nm 1975 m mun hn.
Rt tic kch bn ny khng xy ra, mc d ti v anh Dng Xun Bo
gp nhiu v qun l, lnh o chnh quyn, khoa hc-cng ngh, gio dc-o to
a phng cng nh trung ng.
Kch bn 4
Nu nh chi ph u t cho ph bin, pht trin PPLSTVM t th ti sao chng
ti khng t lc cnh sinh: t u t, t trang tri v mt ti chnh m khng c
nhn kinh ph ca nh nc. Trong khi, l cc vin chc nh nc, lng chng ti
ch thuc loi ba cc ba ng. Nu lm c nh vy th bng vic lm chng minh
c nhng iu sau:
Qu tht chi ph u t cho ph bin, pht trin PPLSTVM rt t.
Nhiu ngi thuc mi thnh phn kinh t, x hi i hc chng t mn hc
ny cn cho x hi, suy rng ra, cho t nc, cho dn tc.
PPLSTVM mang li nhiu ch li cho ngi hc, cho cng ng, x hi th
hin qua cc thu hoch m cc hc vin phn nh li.
136
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
137
138
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
139
140
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
141
142
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
143
144
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
145
146
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
147
148
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
149
150
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
151
152
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
153
154
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
155
156
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
157
158
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
159
160
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
161
162
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
163
164
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
165
166
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
167
168
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
169
170
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
171
172
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
173
174
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
175
176
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
177
178
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
179
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
180
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
181
Singapore, 01 06.6.1997.
21. Ln u tin TSK pht biu v kin ngh chnh thc vi Th tng, cc Ph
th tng, nhiu b trng, th trng cc b v s cn thit u t v pht
trin khoa hc sng to, PPLSTVM mc v m l ti bui Th tng Chnh
ph Phan Vn Khi gp mt cc doanh nghip cc tnh pha Nam, t chc ti
hi trng Thng Nht TP.HCM, 2 3.2.1998. (xem thm bo Gio dc v
Thi i s 18, ra ngy 03.3.1998).
22. V lnh o cao nht n thm v lm vic vi TSK ngy 13.3.1998 l GS, vin
s ng Hu, y vin Trung ng ng, Trng ban khoa gio trung ng
(xem thm Tp ch cng tc khoa gio s 5.1998).
23. Ban lin lc cu hc vin, hc vin PPLSTVM c thnh lp thng 10.1998
v hot ng vi s cng tc ca TSK thng xuyn cho n nay.
24. Ngy truyn thng hng nm ca cc cu hc vin v hc vin PPLSTVM
c chn l ngy ch nht u tin sau ngy Nh gio Vit Nam (20.11). n
nay, cc cuc hp mt nhn Ngy truyn thng c t chc thng
xuyn hng nm, k t nm 1998.
25. Kha hc PPLSTVM u tin dnh cho cc cn b lnh o, chuyn vin
chuyn trch cp b Vit Nam l B khoa hc, cng ngh v mi trng, H
Ni, 04 - 14.1.1999
26. Bn tin hng qu vi tn gi Bo tng TSK (BTSK) vi s ng gp tin, bi
ca cc thy v cc cu hc vin, hc vin ca TSK, ra s u tin ngy
31.3.1999. Cc bn c th c tt c cc s BTSK trn website ca TSK.
27. Sinh hot chuyn do TSK phi hp vi Ban lin lc t chc bui u tin
vo sng ch nht 23.5.1999. Mi ngi nghe v tho lun bo co ca anh
Dng Ngc Thch, ch tch hi ng qun tr Cng ty chi Ngc Thch,
cu hc vin PPLSTVM kha 27 v ng dng PPLSTVM vo thc tin.
28. Cc thng tin ca TSK ln u tin a ln Internet vo cui nm 1999. Di
y l a ch cc website ca TSK:
http://www.hcmus.edu.vn/CSTC/home-v.htm (Ting Vit)
http://www.hcmus.edu.vn/CSTC/home-e.htm (Ting Anh)
29. Ln u tin bi ht tp th ca cc hc vin PPLSTVM (Sng to ca) c
tt c mi ngi tham gia bui Hp mt truyn thng PPLSTVM ln th 3, t
chc ngy 28.11.2000, nhit tnh luyn tp dng trong cc bui sinh hot
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
182
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
183
quyn c c hi sng to, quyn pht trin cc nng lc lin quan sng to.
Mi ngi phi thnh tho cng vic sng to.
G.S. Altshuller
Hnh phc c nh ngha khc nhau theo nhng gc nhn khc nhau. Nhn
di gc sng to v i mi, mt ngi, nu nh cc nhu cu c nhn chnh
ng khng c tha mn, chc khng th ni rng mnh hnh phc. tha mn
cc nhu cu c nhn chnh ng ca mnh, ni chung, ngi phi gii quyt tt
cc vn c th gp phi hoc t ra trong sut cuc i. Ni cch khc, ngi
phi suy ngh, hnh ng thc hin sng to v i mi trong sut cuc i ca
mnh.
Trong ngha ny, ngh sng to v i mi l ngh chung ca tt c mi
ngi v mi ngi khng thay i ngh ny trong sut cuc i ca mnh, khng
nh nhng ngh chuyn mn khc, c o to hin nay. y cng l ngh lu
i nht ca nhn loi v c cng c lao ng lc hu nht: phng php th v sai.
Nu nh trc y, phng php th v sai c th chp nhn dng t hnh
phc, ngy nay, phng php th v sai khng cn chp nhn c na v gi phi
tr qu ln.
Mi ngi bnh thng c tim nng sng to rt ln, cng c ngha tim nng
hnh phc rt ln, nhng tim nng tr thnh hin thc cn c thm cc iu
kin khc, trong s , cn c h thng cc cng c thch hp khai thc. iu ny
cng tng t nh m du l tim nng nhng thiu cc cng c thch hp, ngi
ta cng khng s dng c tim nng . PPLSTVM thay th phng php th
v sai chnh l h thng cc cng c lm cng vic khai thc, pht trin cc nng lc
vn c trong mi ngi thc hin sng to v i mi, gip thc thi quyn v
hnh phc ca mi ngi. Sau khi c PPLSTVM, giai on tip theo l hun luyn
mi ngi s dng PPLSTVM thnh tho th cc ch li ca PPLSTVM mi thc
s th hin ra, ni cch khc, mi t n hnh phc vi gi tr thp nht c th c.
Nu nh cuc i ca mi ngi l chui cc vn cn gii quyt, chui cc
quyt nh cn phi ra v con ngi, vn , quyt nh u rt a dng th
PPLSTVM h thng cng c cn trang b cho tt c mi ngi phi c phm vi p
dng rt rng ph hp vi s a dng .
Khi u, khi xy dng TRIZ, G.S. Altshuller, trc ht, nhm n cc k s, l
nhng ngi thc hin cc sng ch k thut. ng mun gip h nhn c nhiu
patent. Sau ny, trong cc bi pht biu, bi bo, sch ca mnh, G.S. Altshuller
khng t ln nhn mnh kh nng v s cn thit phi m rng phm vi p dng
184
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
185
186
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
187
188
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
189
TRIZ m rng phi tm kim, su tm, chn lc, bin tp, bin th ha, thch nghi
ha, s ha, chuyn sang hnh v mt khi lng rt ln thng tin ly t cc
lnh vc khc nhau m vn bo m trung thnh vi cc lun im ca TRIZ.
Cc v d, minh ha v bi tp gn gi vi cuc sng, cng vic hng ngy, a
dng v lnh vc gip ngi hc, mt mt, d tip thu v luyn tp p dng trn lp
cc lun im ca TRIZ. Mt khc, ngi hc thy c phm vi p dng rt rng
ca TRIZ v th gii qu tht tuy rt a dng nhng l chnh th thng nht. T ,
ngi hc t tin p dng nhng g hc c vo thc t, khng ch mi khi gp vn
, mi lc cn ra quyt nh m cn mi ln nhn thng tin t bn ngoi bin
n thnh tri thc trong u mnh. C nh vy, v lu di, vic s dng PPLSTVM
tr thnh tc phong (thi quen) hng ngy v ngi hc c thm c nhiu nim
vui i thng.
Mt s khi nim c bn
1.2.
1.3.
190
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
2.1.
2.2.
2.3.
2.4.
2.5.
2.6.
3.2.
M hnh bin i thng tin thnh tri thc ca qu trnh suy ngh gii quyt
vn v ra quyt nh
3.3.
3.4.
Tnh tm l
3.5.
3.6.
3.7.
3.8.
Tnh h thng
3.9.
3.10. Vai tr v cc ch li ca thng tin patent trong vic xy dng phng php
lun sng to
Chng 4 : Cc th thut (nguyn tc) sng to c bn (16 tit)
4.1.
4.2.
4.3.
4.4.
4.5.
4.6.
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
4.7.
191
5.2.
5.3.
5.4.
5.5.
6.2.
Cuc i ca h thng
6.3.
6.4.
8.2.
8.3.
8.4.
8.5.
8.6.
9.2.
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
192
9.3.
9.4.
9.5.
9.6.
9.7.
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
193
sng tinh thn phong ph. l ln u tin em c bit v Phng php lun
sng to khi m em tr li m c th hon thnh mi vic hiu qu l nh lp hc
y. i vi m, cch p dng bi hc khng ln ti tm sng to sng ch nhng m
vn dng bi hc vo cuc sng thit thc ca mnh. Ngoi ra, i vi cng vic
kinh doanh d khng ln nhng cng i hi m phi ra nhiu quyt nh, m em
bo cm thy t tin hn sau khi hc Phng php lun sng to v gi y m
bit cch tip cn v gii quyt vn mt cch su st v hiu qu.
T nhng kt qu ca mn hc em thy c t cuc sng ca m em, em
quyt nh ng k theo hc Phng php lun sng to.
T.B.N (bc s, Bnh vin iu dng phc hi chc nng bu in II):
Em v ang lm vic ti mt bnh vin, thi gian cng kh dy. Ngnh y
ca chng em mun pht trin chuyn mn khng th khng ni n cng tc
nghin cu khoa hc v sng to; gn gi hn, c th hn l cc ti nghin cu
khoa hc ca cc cp. Bn thn em t trc n nay gn nh cha c mt ti
no cho ra hn. Chnh v th em lun cm thy nng n trong cng tc ny.
Cng phng lm vic vi em trc y c mt nhn vin rt say m cng tc
nghin cu khoa hc, ti no ca bn y cng bo v thnh cng, thm ch cn
tham gia mt s ti trn mng ca mt s nc M, c, Thi Lan, u c cc
nc nh gi cao v mi sang cc nc y tip tc hp tc v nng cp ti
Tht l tuyt vi. Em xem bn y nh l mt thn tng trong cng tc nghin cu
v sng to. Em hi sao m bn y gii th. Bn y khuyn em mt cu rt n gin:
Bc Nguyt i, bc i hc phng php lun sng to i, hay lm, n gip bc trong
cng tc ny nhiu lm. Mnh hc i, hc li 2, 3 ln ri ; sau ngy tham d lp hc
mnh nh mt ngi khc vy. thy mi vic u thun li hn. Chng trnh dy
hay lm, gip ch cho mnh nhiu lm. Li khuyn tht hp dn! Phi chi bn ni
sm hn th tt bit my. Th l em xin gim c cho 5 bn tham gia lp hc, trong
c em nhng cui cng ch c 3 chng em i hc thi (BS. Thanh, BS. Nhung v
em).
.H.P (doanh nhn):
Khi nhn tin nhn ca con ti ang hc ti Singapore qua in thoi: Ba, m
nn hc lp phng php lun sng to (PPLST) do Trng i hc khoa hc t
nhin t chc dy, ti suy ngh ti sao con mnh li khuyn mnh nn i hc lp ny
nh? T trc n gi, n c bao gi bo mnh hc ny n u. Ti cng chng hi
li n m c n Trng tham kho chng trnh, suy ngh v ng k hc (cn ti
sao con ti bit, ti cng chng hi n lun).
194
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Sau khi hon thnh nhp mn v kt thc, qu tht ti thy hi tic v mnh
nhp mn ny hi chm v cng tic rng: sao mn PPLST li t nghe ni n, t
c ph bin Bi l y l mt mn hc theo ti th mi ngi u phi hc v
cng d hc (v khng phi i hi trnh cao g c) trang b sut c cuc i
cho mnh nhm gii quyt chui cc vn v chui cc quyt nh cn phi ra.
Tt nhin, t ra th cng trnh c nhng sai st khng ng phi sai st i vi
nhng ngi d nh ti.
Lp hc th mn kha nhng n lun ng li trong ti. PPLST ngha l n
lm ti c ci g lun ngh ngi v n, c ci g bt ti phi sp xp li cho
ngn np, c ci g nhn mt s vic cng phi suy ngh, nghe mt cu chuyn,
c mt bi bo cng phi ngh ngi Ti sao? v tt nhin cng t mnh tr li.
chnh l ci mi, cng chnh l ci ti bc u c thu hoch v tin rng trong
tng lai, ti s gt hi c bi c PPLST.
N.T.H (sinh vin Trng i hc khoa hc t nhin):
Trc khi hc PPLST, s sng to l g, n nm u th em chng h hay
bit. Ch bit rng c nh cho c nhiu, nh cho c lu v c mau l lm
c mi vic, l ti gii. Mt suy ngh m n by gi em mi bit l sai lm. Cn
trc , y nh l mt phng php lm vic, gii quyt vn ca em.
Khi kt thc bui hc PPLST u tin, em hnh phc, vui sng nh th mt
ngi ang chy kht i trn sa mc c bt gp dng sui mt trong vy. Khng
ng s sng to t trc n gi mnh c tng l s diu k bm sinh th nay n
li gn gi, thn thin n th. Th ra ai cng c th sng to c c v mi ngi
u cha ng mt ngun tng cc k phong ph v v tn m khng h hay
bit.
Nu cc thy hi cc hc vin l sau kha hc PPLST, cc hc vin cm nhn
thy mn hc nh th no th em s khng ngn ngi m tr li ngay rng: Mt
mn hc tuyt vi!. Bi l mn hc PPLST cho em mt cm xc ngi nht.
Cha bao gi em li c hc mt mn hc m em cm thy: t tin, lc quan, yu
i v yu cuc sng n th.
Tr li cho cu hi Em thu c nhng g mi v ch li? th em ni rng:
Mi n 99%, cn ch li th khng sao k ht. Hu nh cc mc no trong cun
sch vng u l mi i vi em. Tuy c ci khng mi v ni dung, chng hn nh
ba quy lut ca php bin chng, nhng n li mi v hnh thc tip cn, th hin
v p dng. Cn v tnh ch li, mc d khng phi ni dung no hc c em u
vn dng c ht c (nhiu khi n kh vn dng qu!) nhng i vi mt s mc
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
195
196
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
197
198
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
199
200
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
201
202
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
203
204
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
205
206
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
207
208
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
209
210
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
211
212
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
2.
3.
i hc kinh t TpHCM.
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
4.
213
5.
i hc s phm TpHCM.
6.
i hc lut TpHCM.
7.
i hc y dc TpHCM.
8.
9.
i hc m bn cng TpHCM.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
214
29.
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
30.
31.
32.
33.
34.
35.
Phn vin Vin khoa hc Vit Nam (nay l Trung tm khoa hc t nhin
v cng ngh quc gia) ti TpHCM.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
Ban khoa gio v Ban tuyn hun Thnh y (nay l Ban t tng vn ha
Thnh y), TpHCM.
44.
45.
Bu in TpHCM.
46.
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
47.
215
48.
49.
50.
51.
52.
53.
Nh vn ha lao ng TpHCM.
54.
55.
56.
on thanh nin cng sn, B khoa hc, cng ngh v mi trng, H Ni.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71.
216
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
72.
73.
74.
Trung tm khai thc cng, Cm cng hng khng sn bay min Nam,
TpHCM.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.
Cng ty lin doanh xut n hng khng VN/CX "Vietnam Air Caterers",
TpHCM.
85.
86.
87.
Cng Si Gn.
88.
89.
90.
Cng ty Mitsui Vina (Plastic & Chemical Corp., Ltd.) (VIPLACO), Khu cng
nghip G Du, Long Thnh, ng Nai.
91.
92.
93.
Trung tm hun luyn bay ca Hng hng khng quc gia Vit Nam.
94.
Cng ty COMECO.
95.
Du nhp, ph bin v pht trin phng php lun sng to v i mi (PPLSTVM) Vit Nam
96.
97.
98.
99.
217
218
219
220
Center for the Development of Creative Thinking (COCD, Antwerp, Belgium) founded by
Pros Vanosmael and Roger De Bruyn from the University of Antwerp.
Center for Research in Applied Creativity (Ontario, Canada) is an academic unit within
MacMaster University conducting applied research and services to organizations,
founded by Min Basadur.
Center for Research on Creativity and Innovation (University of Colorado at Colorado
Springs) is a center within the College of Business. (www.uccs.edu/~creative)
Center for Scientific and Technical Creativity (CSTC) an academic unit of the
University of Hochiminh City, Vietnam, offers on a regular basis courses on the
Methodology of Creativity.
Center for Studies in Creativity (Buffalo, New York, established 1967) an academic unit
of the State University of New York offers an undergraduate minor and a M.Sc. degree
as well as supports the Creative Studies Collection at Butler Library.
(www.buffalostate.edu/~creatcnt/)
Creative Education Foundation (Buffalo, New York, established 1954 by Alex Osborn)
offers an Annual Creative Problem Solving Institute and publishes the Journal of
Creative Behavior. (www.cef-cpsi.org)
Creative Problem Solving Group Buffalo (Buffalo, New York, established 1984) offers
a variety of services, conducts research and development on CPS. CPS-B also publishes
an occasional Communiqu. (www.cpsb.com)
Creativity and Innovation Center Europe (Brussels, Belgium, established 1992)
collaborates with CPS-B.
European Association for Creativity and Innovation (Enschede, The Netherlands) hosts
international conferences and encourages networking. (www.eaci.net)
Innovation Network (Denver, Colorado) provides a network of people who have
professional experience in innovation and creativity. They provide a referral service,
host conferences, and provide professional services. (http://www.thinksmart.com)
National Collegiate Inventors and Innovators Alliance (Amherst Massachusetts), an
organization that offers occasional conferences for those in higher education.
National Inventive Thinking Association provides information on creativity applied to
invention and organizes an annual conference in cooperation with the US Patent and
Trademark Office. (www.newhorizons.org/ofc_nita)
Torrance Center for Creative Studies (Athens, Georgia) is a center within the
Department of Educational Psychology at the University of Georgia. It offers advanced
graduate work, numerous programs and conferences.
(www.coe.uga.edu/edpsych/docs1/ gifted/ docs1/torrance.html)
221
222
223
224
Tin s khoa hc Phan Dng, gim c Trung tm Sng to Khoa hck thut
thuc Trng i hc khoa hc t nhin, i hc quc gia Tp. HCM c mi dy
mt kha 30 gi v Phng php lun sng to cho cc quan chc gio dc thuc
B Gio dc Malaysia. Di y l cc kin trao i ca chng ti vi tin s khoa
hc Phan Dng
* Xin tin s cho bit Phng php lun sng to l g?
TS. Phan Dng (TS. PD): B c ca chng ta ch lm vic mt cch thc s
tch cc khi cn gii quyt mt vn no m cha bit li gii. Cch suy ngh
gii quyt vn thng l theo phng php th v sai, da trn cc kinh nghim
tri qua, cch suy ngh nh vy c rt nhiu nhc im. Hin nay, cc nh
nghin cu tm ra nhng phng php mi, gip suy ngh gii quyt vn
nhanh hn, tt hn. H thng cc phng php ny cng cc k nng t duy tng
ng c gi l Phng php lun sng to. Thc ra, Phng php lun sng
to ch l phn ng dng ca mt b mn khoa hc rng hn, mi hnh thnh v
pht trin trong thi gian gn dy. l Khoa hc sng to (Creatology)
* Xut x chuyn i Malaysia ca tin s
TS.PD: Hi ngh quc t v gio dc v ngun nhn lc t chc Thi Lan c
mi ti tham d v trnh by bo co dn (keynote paper) v khoa hc sng to.
Sau bo co, tin s Ibrahim Ahmad Bajunid, gim c Trng qun l gio dc
quc gia (National Institute of Educational Management) ca Malaysia c gp ti v
mi qua bn , trc mt dy 30 gi v v lu di gip hun luyn cn b ging
dy mn hc sng to cho Malaysia.
* Ci g trong bn bo co ca tin s gy s ch cc bn Malaysia mi?
TS. PD: Ti khng ngh cc bn Malaysia mi v s hp dn ca bo co trnh
by Thi Lan. H cp nht thng tin v s pht trin cc b mn khoa hc mi
din ra trn th gii. Do vy, theo ti, cc bn Malaysia c sn trong u d nh
xy dng v pht trin b mn khoa hc sng to. Vic gp ti Thi Lan ch l mt
c hi v h s dng c hi .
* Xin tin s cho bit vi nt v lp hc c t chc Malaysia?
TS. PD: Lp hc c t chc ti Genting Highlands (mt khu ngh mt ni
ting, tng t nh Lt ca ta). Hc vin gm 33 ngi l cc quan chc thuc
225
226
Najib Razak1, B trng B Gio dc lin bang Malaysia.
Gn nh trng vi cc trn bng gii Tiger Cup, c mt ngi Vit Nam lng
l ly taxi ra sn bay i Singapore dy phng php lun sng to v i mi
(Creativity and Innovation Methodologies). Ngi l tin s khoa hc Phan
Dng, gim c Trung tm Sng to Khoa hc-k thut, Trng i hc khoa hc t
nhin, i hc quc gia TpHCM. Di y l cuc tr chuyn gia TTCN v TSKH
Phan Dng.
* Tha gio s, thanh nin th i xut khu lao ng, cn ng i Singapore xut khu
tri thc. Vy l ng t i hay ngi ta mi? V ai theo hc ng?
- Cui thng 3/2002, ng T.H. San, gim c Hc vin cng ngh thit k
(Design Technology Institute DTI) c gi cho ti mt l th lm quen. ng cho
1
227
228
229
Dr Phan Dung
(Mt trc)
TRIZ TRAINER:
Phan Dung(Ph.D., Sc.D.) was trained personally by Mr G. S. Atshuller, founder of TRIZ, at
the Public Institute of Inventive Creativity in Baku, Soviet Union(now CIS). He graduated
from the Institute with a diploma of number 32 in 1973. In 1977, with the encouragement of
Mr Atshuller and his experience in TRIZ, he created and taught the first TRIZ course under
the title Creativity Methodologies (CM) in Vietnam. In 1991, he founded the Center for
Scientific and Technical Creativity (CSTC) in the College of Natural Sciences, Vietnam
National University-HoChiMinh City. He is currently the founder-director of this center. He is
a world renowned researcher in the field of creativity and innovation and has published
extensively in books and journals in this area. Phan Dung was awarded the Award for
Successes in Research and Application of Science and Technologies by HoChiMinh City
Committee on Science and Technologies in 1993. He has also been invited to deliver
keynote speeches at well-known TRIZ Conferences such as TrizCon2001(The Third Annual
Atshuller Institute for TRIZ Studies Conference) where he shared the stage with Professor
Don Clausing of MIT.
Phan Dung has extensive experience in conducting the Basic and Intermediate Creativity
Methodologies (CM) courses (each course consisting of 60 hours). Till date, he has
conducted this course for more then 9,000 participants from very different backgrounds and
age group in different countries. These participants include high school and university
students, engineers, teachers, scientists, managers, lawyers, physicians, artists, sport
trainers, etc, with age ranging from 15 to 72 and education level ranging from year 9 to Ph.D.
(Mt sau)
Mu Giy chng nhn hon thnh kha hc do DTI thit k,
tin s khoa hc Phan Dng k cp cho cc hc vin
230
231
232
233
TRIZCON2000
Technical Innovation
Center
TRIZCON2000 Registration
TRIZCON2000 Hotel Information
Ideation International
Paul MacCready
Dean Kamen
AeroEnvironment
Ford Motor
Responsible Management
AeroVironment
Deka Research
234
TRIZCON2001
TRIZCON2001 Conference Agenda
Program & Abstracts
TRIZCON2001 Registration
TRIZCON2001 Hotel Information
Don Clausing
Don Clausing joined the M.I.T.
faculty in 1986 after working in
industry for three decades. He created
a new course, Total Quality
Development, which integrated basic
concurrent engineering, Taguchi
methods, QFD, Pugh concept
selection, technology readiness,
reusability, and effective management in a comprehensive
development process to achieve lower manufacturing cost,
higher quality, and shorter development times than are
currently standard in the United States. He has written
many papers and articles, given many seminars and
workshops on these subjects, and consulted with major
companies to improve their product development.
He also served from 1986 to 1989 on the M.I.T.
Commission on Industrial Productivity which analyzed
shortcomings in manufacturing industries in the United
States and recommended needed improvements, which
appeared as the book Made in America.
Phan Dung
Phan Dung was trained personally by
Mr. G.S. Altshuller at the Public
Institute of Inventive Creativity in
Baku. He graduated from the Institute
with a diploma of number 32 in 1973.
In 1977, with encouragement from
Mr. Altshuller and the experiences
based on his use of TRIZ, Phan Dung
created and taught the first TRIZ course under the title
Creativity Methodologies (CM) in Vietnam. In April
1991, after many successful courses for students and large
public audiences, the administration of Hochiminh City
University permitted him to establish the Center for
Scientific and Technical Creativity (CSTC) on condition
that the Center should function as a self-supporting
enterprise.
Dr. Phan has taught more than 7,000 participants of basic
and intermediate CM courses (each course consists of 60
hours), not including those who attended only shorter
workshops. His trainees included high school and
university students, workers, engineers, teachers, scientists,
managers, lawyers, physicians, pharmacists, artists, sport
trainers and so forth from all economic and social sectors.
Their ages range from 15 to 72, education level from year
9 to Ph.D.
More than 50 newspaper articles about the CSTCs
activities and successes of past participants were published
in Vietnam. Phan Dung was the recipient of the Award for
Successes in Research and Application of Sciences and
Technologies from Ho Chi Minh City Committee on
Sciences and Technologies in 1993.
235
236
237
238
Ngun vn ln nht
L Khc Hn
239
240
241
242
Ngi vit (th nht t phi sang) ang trao i vi GS.VS. ng Hu, trng ban khoa gio
Trung ng ng (th hai t phi sang) ti Trung tm sng to khoa hc k thut (TSK)
243
244
245
246
247
248
(4)
249
quyn sch tng quan v t duy. Mun c kin thc tng i y v sng to
hc v PPLSTVM bn nn c b sch Sng to v i mi gm mi quyn
(xem cc quyn sch t [10] n [19] trong mc Cc ti liu tham kho chnh v
nn tm c thm, k c cc cng trnh ca tc gi cui sch ny). Tt hn na,
bn nn tham d cc kha hc PPLSTVM ti Trung tm Sng to Khoa hck
thut (TSK). Di y l cc a ch cn thit:
Trung tm Sng to Khoa hck thut (TSK), Trng i hc khoa hc t
nhin, i hc quc gia Tp. H Ch Minh.
Phng 31, lu 3, nh B,
227 Nguyn Vn C, Q.5, TpHCM
in thoi: (84.8) 38 301 743
Fax: (84.8) 38 350 096
Email: tsk@hcmus.edu.vn
Website: http://cstc.vn
Cui cng, chng ti mun ni thm v chi ph hc PPLSTVM. Gi hc ph cho
mt ngi, mt ngy i hc TRIZ ti cc nc pht trin trung bnh l 500 USD
(xem Ph lc 4). TSK o to c hn 22.000 ngi, mi ngi hc mt kha
trong 7,5 ngy. Tnh ra, nu hc nc ngoi, ngi Vit Nam phi tr
82.500.000 USD tin hc ph, cha k tin v my bay kh hi, tin n, tin th
hc Vit Nam vi gi hc ph ch bng khong mt phn trm gi th gii v tr
bng tin Vit Nam ch khng phi ngoi t. Hc Vit Nam bng ting m nn
ai cng hc c, khng cn phi gii ting Anh.
PH LC 1
251
252
PH LC 1
vin cng cng v sng to sng ch (Public Institute of Inventive Creativity). Thy
trc tip ging dy hai kha ti Trng ni trn: kha 1971-1973 v 1973-1975.
Sau , do bt ng quan im v khng chu c s quan liu ca cc quan chc
Hip hi, Thy chm dt s cng tc vi h. T , Thy ch yu truyn b TRIZ
thng qua cc kha do chnh Thy m, do cc ni mi v qua cc cun sch Thy
hoc Thy cng cc hc tr vit. n nhng nm 80, hng trm thnh ph Lin
X c cc Trng, Trung tm, Cu lc b hoc nhm ging dy TRIZ. Hip hi
TRIZ (TRIZ Association) c thnh lp nm 1989 v Tp ch TRIZ (Journal of
TRIZ) bng ting Nga ra i nm 1990. Phong tro TRIZ (TRIZ movement) hnh
thnh v pht trin lc u bn trong Lin X, sau lan ra cc nc x hi ch
ngha khc (TRIZ bt u dy Vit Nam t nm 1977) v phng Ty.
M du nhp TRIZ t nm 1991. H nhanh chng nhn thy y l Cng ngh
mi mang tnh cch mng c a vo nc M (TRIZ is a revolutionary new
technology being introduced in the United States) v tin rng iu ny s lm tng v
th cnh tranh ca nc M trong nn kinh t ton cu da trn kin thc ang xut
hin (in the belief that it will enhance our country's competitive position in the
emerging knowledge - based global economy). Kt qu, ch cha y 10 nm h i
hc TRIZ, li ko cc chuyn gia TRIZ ca Lin X, dch cc sch TRIZ t ting Nga
sang ting Anh, t xut bn tp ch TRIZ ring (TRIZ - Journal) t thng 11 nm
1996, thnh lp TRIZ Institute ( California), Altshuller Institute (
Massachussets), TRIZ University Hin nay kh nhiu cc cng ty ni ting s
dng TRIZ gii quyt cc vn ca mnh nh: 3M, General Motors, Ford, BMW,
Mobil Oil, Amoco Oil, Kodak, Motorola, Procter & Gamble, Intel, Siemens, Texas
Instruments, U.S. Air Force, NASA TRIZ cn c a vo cc trng i hc
M nh: Florida Atlantic University, Wayne State University, University of
Michigan, University of Connecticut, Massachussets Institute of Technology (MIT),
North Carolina State University, California Institute of Technology's Industrial
Relations Center, Nhiu nc khc nh Anh, c, Thy in, Ty Ban Nha, Israel,
Phn Lan, H Lan, Mexico, c, Php (du nhp TRIZ t nm 1996), Nht Bn (du
nhp TRIZ t nm 1997), Hn Quc cng ngy cng quan tm TRIZ nhiu hn. Cc
bn c iu kin vo Internet, c th s dng a ch cc trang web c c
nhiu thng tin hn v TRIZ trn th gii.
T nm 1986, mc d sc khe st gim r rt, cha k n nm 1991, tnh
hnh trt t, an ninh Baku (min Nam Lin X) tr nn ln xn, Thy v gia nh
phi chuyn nhiu ngn cy s ln thnh ph Petrozavodsk thuc nc Cng ha
t tr Karelia (min Bc Lin X). Thy Altshuller vn tip tc lm vic. Thy khng
PH LC 1
253
PH LC 2
255
Ph lc 2: Ti c hc thy
Genrikh Saulovich Altshuller
Phan Dng
Cho n by gi v c sau ny, chc ti vn
ngh rng ti n vi TRIZ mt cch tt yu v
c hc Thy Genrikh Saulovich Altshuller
mt cch v cng may mn.
Tt yu hiu theo ngha, nu ti khng n
vi TRIZ nh xy ra vo nm 1971 th nht
nh s c ln ti bt gp TRIZ v i theo TRIZ
sut cuc i cn li ca mnh.
Ti nh hi nh, khi mnh lm iu g sai
(mc d ng c l tt hoc t ra t ti cho nh
vy), thng b ngi ln mng: Sao di th,
lm ci g cng phi ngh trc ch. Th tht,
ti thuc loi hay t i. Tuy khng ni ra mm
256
PH LC 2
Trong cc mn hc, u tin ti chn mn ton t kim tra xem mnh ngh
nh th no khi gii cc bi tp. Nhiu ln, sau khi gii xong mt bi ton, ti hi
tng li cc bc ngh ca mnh, c gng l gii mt cch lgch qu trnh suy
ngh, k c nhng bi ton m li gii bt ra tht bt ng, tng chng nh s may
mn gip . Khng phi tt c cc bi ton ti u l gii c mt cch lgch
nhng ln no thnh cng th thy rt phn khi. Bng cch t rt kinh nghim, ti
thy suy ngh ca mnh kh ln i cht, t thy t tin hn v yu thch gii bi
tp (khng ch ring mn ton) hn.
Nm 1967, ti c c i hc ngnh vt l thc nghim Lin X. Sau nm d
b hc ting Nga, ti vo hc ti i hc tng hp quc gia Azerbaigian, thnh ph
Baku. Ting Nga, cc hiu sch v cc th vin to thm iu kin cho ti i tm
cu tr li cho nhng cu hi lu nay vn c m nh mnh. C thi gian rnh ri, ti
i do cc hiu sch tm mua, vo cc th vin tm c cc ti liu ni v hoc lin
quan n t duy. Hiu bit ca ti tng ln r rt. Mt s ci c c ti p dng
cho suy ngh ca mnh v thy kt qu kh quan. Tuy nhin ti vn mun bit nhiu
hn na, c th v thit thc hn na.
Ti cho rng, thi quen tm kim cc sch v t duy sng to c chc chn
gip ti, trc sau g cng n vi TRIZ. V trong ci tt yu xy ra ci ngu
nhin may mn, khng g thay th c.
Nm 1971, ti ang hc nm th 4. Mt ln, thy dy mn L thuyt cht rn
n mun. Ti tranh th ngi tn dc vi my bn sinh vin Lin X ngi cnh.
Mi lm pht tri qua m thy vn cha n. Ti li em cc cu hi vn
thng trc trong u ra trao i. Anh Anrei cho ti bit Hip hi cc nh sng
ch v hp l ha Lin X va thnh lp Trng i hc sng to sng ch (Public
Institute of Inventive Creativity), dy cc phng php t duy sng to. Chnh anh
y ang theo hc thm v thy rt th v. Ging nh ngi kht gp nc
ung, ti lin nh Anrei sau bui hc Trng i hc tng hp dn ti theo xin
hc.
Chng ti i sm, n cho Thy v sau vi cu gii thiu ca Anrei, ti vi
vng x mt trng di nhng g chun b trc. Chng l ti c nhiu ci lo:
trng khai ging c mt thi gian m by gi mnh mi n, l ch ri
th sao, l mn ny khng cho ngi nc ngoi hc th sao, l Tm li l
nhng ni lo khng c nhn vo hc. Thy lng nghe chm ch khng ngt li v
chng d Thy ch ni ngn gn lm tiu tan lun nhng cu ti d nh s tr li
Thy, nu Thy hi. Thy ni: Nu anh yu thch t duy sng to, xin mi, anh c
PH LC 2
257
PH LC 2
258
4. L thuyt h thng.
5. L thuyt thng tin.
6. iu khin hc.
7. L thuyt ra quyt nh.
8. Patent hc.
9. Cc phng php d bo.
10. Lch s pht trin khoa hc k thut.
PH LC 2
259
260
PH LC 2
PH LC 2
261
262
PH LC 2
PH LC 2
263
anh bit tnh hnh v gii thiu vi anh v thnh tu hin nay cng nh cc vn
ca TRIZ. Ti thng bo ngay y cc a ch ca mt s ngi Leningrad.
Tip theo, Thy lit k tn, h, a ch, s in thoi ca ba ngi:
V.M. Petrov(*), E. Zlotina(), V.V. Mitrofanov() v dn: Anh ni vi h rng ti gii
thiu anh gp h v hm nay ti s vit cho Zlotina bo trc iu . Thy vit
thm: Hm nay ti s gi theo ng bu in cho anh cc quyn sch 'Sng to
nh l khoa hc chnh xc', 'Nhng i cnh cho Ikar' v vn bn mi 'ARIZ-82B'. Ti
cng s vit cho nhng ngi Leningrad h cung cp thm cho anh cc ti liu
khc. V tp ch 'K thut v khoa hc'() th no ri? Anh kp t cho nm 1983
cha? K c cc s ca nhng nm trc? Anh nht nh phi c cc s t 1 n 9
nm 1981, t 3 n 5 v s 8 nm 1982.
Thy li nhc li li ngh ca hn 10 nm trc, c tnh n thch ca ti
khi lm lun n tt nghip Baku: Ti rt mun trong thi gian Lin X ln ny,
anh lm ci g lin quan n Ch dn s dng cc hiu ng vt l trong sng to
sng ch. Nu cn, tp ch ni trn s ng cc kt qu nghin cu ca anh. Cng c
th l cc cng trnh v tm l hc Chc mng anh nhn dp nm mi v chc anh
sc khe cng mi iu may mn Leningrad.
u thng 10 nm 1983, ti xung Baku vi mc ch thm li trng c, cc
thy c, bn hc v c bit gia nh Thy Altshuller. Ti lun nh n chuyn i
ny nh mt chuyn i cc k cm ng, th v v chc khng th lp li c ln
th hai v nhiu l do m cc bn c th on ra. Bn thn ti, sau 10 nm lm vic,
p dng TRIZ, lp gia nh, c con, va chm vi thc t, vi i, so vi hi sinh vin
gi dn hn nhiu. Gp Thy, C ln ny, cc cu chuyn trao i trong sut
ngy hm y i vo chiu su hn, cp c n nhng ti thuc loi t nh
theo quan nim ca thi k . Ti bit c nhiu hn v nhng thng trm ca
cuc i Thy cng nh nhng d bo ca Thy v TRIZ. Ti cng trnh by nhng
vic lm c Vit Nam v cc tng pht trin TRIZ ca mnh. Thy t ra
ht sc ng h, gp nhiu kin, kinh nghim qu bu ca chnh ngi tng tri
qua. Ch no khng ng vi ti, Thy ch ni: C th nh vy v anh r hn ti
V.M. Petrov u nhng nm 1990 di c sang Israel. Hin nay l ch tch Hip hi TRIZ - Israel
(Association TRIZ - Israel).
E. Zlotina u nhng nm 1990 di c sang Israel. Mt ngy 8.12.1998 v bnh ung th.
V.V. Mitrofanov lc l hiu trng i hc nhn dn sng to khoa hc - k thut Leningrad v
hin nay l Ch tch on ch tch Hip hi TRIZ quc t c tr s ng ti Saint Petersburg.
Tp ch "K thut v khoa hc" c thnh lp t nm 1894, ra hng thng, xut bn ti Mascva,
chuyn v khoa hc, k thut v sn xut. Thi k chnh quyn x vit, tp ch trc thuc Hi ng
lin bang cc hip hi khoa hc - k thut.
*
PH LC 2
264
trong chuyn . Thy tng ti thm cc ti liu v TRIZ v nhng vn lin quan
gm cc tp ch, sch, cc cng trnh nghin cu mi dng nh my.
Thy tin ti ra bn xe but, thy lng Thy bt u cng xung, dng i khng
cn nhanh nhn nh trc, ti thy thng Thy v hn v mong Thy lun mnh
khe, sng lu, tht lu.
Khc hn vi lc i, ch c chic ti du lch nh, ti bay v li Leningrad vi
hnh l, ngoi tiu chun min cc 20 kg cn phi np tin cc qu ti cng
khong chng k na, gm phn ln l qu tng ca cc thy, c, bn hc c ca
c hai Trng. Ring s ti liu Thy Altshuller cho ti cng phi hn 10 kg.
Nh Thy v cc ng
nghip TRIZ ti lun c
nhanh chng cp nht vi
nhng bc pht trin, nhng
nghin cu mi v TRIZ (gm c
nhng ci sau ny mi cng b
chnh thc di dng cc bi
bo hay sch). Ln gi cc th
Thy vit, ti gp li nhng
dng thng xuyn c trong cc
th ca Thy nh: Hy bo cho
ti bit ti liu ny ti liu kia
anh c cha ti gi cho
anh. Hoc l: Bu kin ti gi
cho anh hm nay gm nhng ti
liu sau.
C ln, khi ang Lin X
ln th ba lm lun n tin s
khoa hc, ti pht hin ra hai
quyn sch(*) trong bu kin
Thy gi. y l hai quyn cc
PH LC 2
265
266
PH LC 2
PH LC 2
267
268
PH LC 2
PH LC 2
269
Khng dng mc tng, Thy l ngi hnh ng, ngi thc hin
a tng vo cuc sng, tin ti i mi hon ton (full innovation) bng
chnh nhng lun im gii quyt vn do mnh tm ra nh h phi thay i t
nht, phi tin ti h l tng (t mnh ch khng lp h mi ngay), phi tn
dng cc ngun d tr c sn trong h, c bit cc ngun d tr khng mt tin,
phi tm v gii quyt mu thun ct li l nhng mu thun vt l, lun hng
n kt qu l tng cui cng gii hn nhng cng rt linh ng, khng cu
ton
270
PH LC 2
tnh yu nhn loi n tng ngi mt. Thy thng ni, i : Sng to c th v
cn phi khoa hc ha. Khoa hc sng to s l khoa hc chnh xc, c th dy v hc
c mi ngi bnh thng (k c cc b ni tr) c th sng to mt cch khoa
hc, c phng php. Nhng ngi bit Thy u khm phc sc lm vic ca
Thy. C ngi cho rng, Thy lm vic tng ng vi mt vin nghin cu.
Nhng sch v sng to v cc truyn khoa hc vin tng in ca Thy ch l
phn ni ca tng bng cng vic Thy lm. hnh dung sc lm vic ca Thy,
di y xin n c mt vic khng ln: Thy c v vit th. T nm 1974 n
1986, Thy cng tc vi bo S tht thiu nhi m chuyn mc Sng ch? Tht
phc tp! Tht n gin! nhm a TRIZ n vi th h tr. Sau nhng s u
tin pht hnh, Thy nhn c khong vi trm th phn hi. V sau, s lng
th tng dn v t mc 6 n 8 ngn l th gi n Thy cho mi s bo ra. Ring
s th Thy c lin quan n mt cng vic ny thi khong 220.000. lnh
o phong tro TRIZ, Thy phi vit t nht 20 l th mi ngy cho cc hc tr ca
mnh nhng thnh ph khc. Tnh cm ln, c l, cn gip Thy vt qua mi cn
ph mt cch bnh tnh v nhng ni au ring. Cha Thy mt, m Thy t t khi
Thy b giam trong tri t kh sai. Sau ny, nm 1985 con trai duy nht ca Thy,
Evghnhi (m chng ti thng gi thn mt l Ginhia, km ti khong 10 tui)
cht mt cch oan ung do sai st ca bnh vin khi m rut tha, li cho v
chng Thy a chu ni gi Yuna mi sinh.
Ngoi ra thnh cng, cn phi k n nhng may mn ca Thy nh Thy c
c Valentina Nhikolaevna, ngi v chung thy, ngi bn cng l tng s
chia, gip Thy v nhng ngi bn, nhng ngi hc tr, nhng ngi ng h
Thy Nhng may mn thuc v i thng, nhng khng phi ai cng c c.
Khng thy my lm nn. Mi chng ta u c v bit n nhng ngi thy
(hiu theo ngha rng) gip mnh nn ngi. Ti c nhiu thy, c nh th. Tuy
nhin, cng bng m ni, Thy Altshuller li trong ti nhng du n su m
nht. Ti may mn c hc Thy.
Cc bn c th hi: y l c hc cn hc c th sao? Ti xin tr li:
Ti ch mi hc c mt phn rt nh ca Thy Atlshuller. Nh nhng m ln i
vi ti v ci hc c t Thy thay i cuc i ti mt cch cn bn so vi khi
ti cha c may mn hc Thy
C Valentina Nhikolaevna Zhuravliova v Thy Altshuller t trn cng ti thnh ph Petrozavodsk, Lin
bang Nga ngy 12/3/2004, th 71 tui.
Sau khi Thy Altshuller mt nm 1998, C dnh ton b thi gian cn li ca cuc i mnh cho vic thu thp,
h thng ha li v xut bn cc t liu, ti liu v tc phm ca Thy Altshuller.
PH LC 3
271
PH LC 3
272
theory gives me theoretical hints to solve problems. Thank you Dr. Altshuller.
Hidemi Kitaguchi, Toshiba Techno Center, Inc., Japan
Altshuller had the capability to see the future. He began to develop the
methodology that he later named TRIZ, in 1940s. In 1980s TRIZ already existed,
and existed Altshuller school. But Altshuller already knew that this is not enough.
He already had begun to develop the Life Strategy of the Creative Person.
The capability to foresee the future. And not only skills to foresee, but also the
capability to fight for the future. That Altshuller showed and taught to us.
Kalevi Rantanen, TRIS OY, Finland
I never have met G.S. Altshuller, but his books changed my life. The effect of the
first Althuller's book that I read was like if anybody suddenly switched on light in
dark room and I could clear see the things which were hidden in darkness. Since
this moment my life was connected with TRIZ.
Gregory Frenklach, Israel
He dedicated his life to a cause that dramatically raised - and continues to raise
- the level of society. He initiated, and carried through, a revolution. He
accomplished this task with all the odds against him, at every turn in his career. In
this respect, he is the ultimate example of the "creative personality" that he studied
and introduced in his writings.
Genrich Altshuller has been "drawn up again" - forever to flower and decorate
the landscape of the present and of the future - in each of us, and in our children.
He resides in our minds, in our experiences, in our capabilities, and most
importantly, he will continue to reside in our hearts. May he have a safe journey.
James Kowalick, Renaissance Leadership Institute, the TRIZ University, USA
Dr. Altshuller was a giant. We are fortunate to have had such a leader among
us. Like a precious few others, he taught us that we need to do more with less. The
central theme of a "contradiction" being the answer rather than a cue to engage in
"trades" The discipline of a lifetime of bringing ideas to others is something that
speaks to what is best in mankind, a prayer for the future.
Dr. James Edward Charles, McMunigal, USA
PH LC 3
273
PH LC 3
274
for anything in return. He never said, "Give me." He always said, "Take this."
PH LC 4
275
BMW
Ingersoll-Rand
Kodak
General Dynamics
TRW
Mc Donnell Douglas
EDS
Allied Signal
3M
Motorola
Mobil Oil
Amoco Oil
Ford
U.S. ARDEC
General Motors
U.S.P.S
BioFutures
Siemens
United Technologies
Intel
Delcor Interactives
Texas Instruments
276
PH LC 4
PH LC 4
277
278
PH LC 4
PH LC 4
279
280
PH LC 4
PH LC 4
281
282
PH LC 4
PH LC 4
283
284
PH LC 4
PH LC 4
285
286
PH LC 4
PH LC 4
287
PH LC 4
288
simplest problems that arise in mass production generally turn out to be difficult to solve.
This is because there are certain limitations; it is necessary to remove a disadvantage
practically without changing anything in the production process. That is, it is necessary to
apply to the full extent the TRIZ approach according to which everything remains as it was,
but the disadvantage is removed.
I am certainly grateful to the management of Samsung Advanced Institute of Technology.
This is not only a natural feeling of gratitude for the award, but the expression of respect
for the far-seeing and forethoughtful people who discerned the possibility of getting high
profits by using TRIZ and provided for the efficient work of TRIZ specialists.
It is quite natural that such the appreciation of my work is the merit of our entire group
working for Samsung Advanced Institute of Technology. First of all I would like to thank
the TRIZ specialist from Sankt-Petersburg Vasily Leniashin, who has been my workfellow
for some years. I confirm with great pleasure his active participation in solving many of
the problems and I am grateful to him for efficient cooperation. In addition to problem
solving we actively work on perfecting the TRIZ methodology in order to tie it up to the
full extent to the process of solving real production problems (see our article published in
your journal http://www.trizjournal. com/archives/2002/01/f/index.htm).
I also think it appropriate to recognize the great personal contribution of Nikolay
Khomenko who was the first to start teaching TRIZ to Korean specialists and who
continues this work today. It is necessary to make mention of Dmitry Kucheryavy, why
developed and confirmed this first success by practical consulting work for LG. I also
express my gratitude to other TRIZ specialists who successfully work today here, in
Suwon. They are, first of all, Peter Chuksin and Alexander Skuratovich from Minsk, Valery
Chernyak from Sankt-Petersburg and many other Russian and Korean specialists working
mainly for LG and SAMSUNG. This is just owing to their work that the atmosphere of
cooperation in the development of TRIZ methodology was created here and the Korean
Group of TRIZ study was formed with the professor of Korean Polytechnic University
Young-Il Kim at its head. The group unites over 120 representatives of production
companies, research institutes and universities from different regions of Korea.
Picture: Nikolay Shpakovsky receiving the award:
(from
, May 2002)
PH LC 5
289
290
PH LC 5
PH LC 5
291
Th hai
Th ba
Th t
ngn la soi sng qung ng trc mt tng trng cho vic phi
thy, phi tng tng c mn hnh tng lai. Trong c :
ng to ra cc vn cho tng lai, bi quyt nh ca ngy hm
nay vi phm yu cu li gii tt i vi khng gian h thng
(systems space).
Th nm
PH LC 5
292
293
294
[16] Phan Dng. Cc quy lut pht trin h thng (cc quy lut sng to v i mi) (quyn
by ca b sch Sng to v i mi). Trung tm Sng to KHKT (TSK). TpHCM.
2009. Nh xut bn Tr, TpHCM, 2010. Nh xut bn i hc quc gia TpHCM, 2012.
[17] Phan Dng. H thng cc chun dng gii cc bi ton sng ch (quyn tm ca b
sch Sng to v i mi). Trung tm Sng to KHKT (TSK). TpHCM. 2011. Nh
xut bn i hc quc gia TpHCM, 2012.
[18] Phan Dng. Algrit gii cc bi ton sng ch (ARIZ) (quyn chn ca b sch Sng
to v i mi). Trung tm Sng to KHKT (TSK). TpHCM. 2011. Nh xut bn i
hc quc gia TpHCM, 2012.
[19] Phan Dng. Phng php lun sng to v i mi: Nhng iu mun ni thm
(quyn mi ca b sch Sng to v i mi). Trung tm Sng to KHKT (TSK).
TpHCM. 2011. Nh xut bn i hc quc gia TpHCM, 2012.
[20] Phan Dng. c tht nhiu hnh ng tt trong x hi. Trung tm Sng to KHKT
(TSK). TpHCM. 2012.
TING ANH:
Aguayo R. Dr. Deming: The American Who Taught the Japanese About Quality. Fireside.
Simon and Schuster. 1991.
Al-Hawamdeh S., Hart T.L. Information and Knowledge Society. McGraw-Hill. 2002.
Altshuller G.S. Creativity as an Exact Science: The Theory of the Solution of Inventive
Problems (translated by Anthony Williams). Gordon & Breach Science Publishers.
1984.
Altshuller G.S. And Suddenly the Inventor Appeared : TRIZ, the Theory of Inventive Problem
Solving (translated by Lev Shulyak). Technical Innovation Center. 1996.
Altshuller G.S. 40 Principles: TRIZ Keys to Technical Innovation (translated and edited by
Lev Shulyak and Steven Rodman). Technical Innovation Center. 1998.
Altshuller G.S. The Innovation Algorithm: TRIZ, the Theory of Inventive Problem Solving
(translated by Lev Shulyak and Steven Rodman). Technical Innovation Center. 1998.
Amidon D.M. Innovation Strategy for the Knowledge Economy: The Ken Awakening.
Butterworth Heinemann. 1997.
Bean R., Radford R. The Business of Innovation: Managing the Corporate Imagination for
Maximum Results. AMACOM. 2002.
Bransford J.D., Stein B.S. The Ideal Problem Solver. New York: W.H. Freeman. 1993.
Buzan T. Use Your Head. BBC Books. 1996.
Carnegie D. How to Win Friends and Influence People. CEDAR. 1995.
Carnegie D. How to Stop Worrying and Start Living. CEDAR. 1984.
Carr C. The Competitive Power of Constant Creativity: Making All Day, Every Day Creativity
295
296
Isaksen S.G. (Ed.) Facilitative Leadership: Making a Difference with Creative Problem
Solving. Kendall/Hunt Publishing Company. 2000.
Ishikawa K. What is Total Quality Control? The Japanese Way. Prentice Hall. 1985.
Janszen F. The Age of Innovation: Making Business Creativity a Competence, not a
Coincidence. Financial Times Prentice Hall. 2000.
Kao J. Jamming: The Art and Discipline of Business Creativity. HarperBusiness. 1996.
Kelley T., Littman T. The Art of Innovation. HarperCollinsBusiness. 2001.
Kepner C.H., Tregoe B.B. The Rational Manager. 2nd ed., Kepner-Tregoe, Inc. Princeton, NJ.
1976.
Kuhn R.L. Creativity and Strategy in Mid-Sized Firms. Prentice Hall. 1989.
Lumsdaine E., Lumsdaine M. Creative Problem Solving: Thinking Skills for a Changing
World. McGraw-Hill. 1995.
Murakami T. Creativity and the Next Generation of Japanese Style Management. Journal:
Creativity and Innovation Management, V. 3, N 4, 211-220, UK. 1994.
Natarajan G., Shekhar S. Knowledge Management: Enabling Business Growth. McGraw-Hill.
2001.
Orloff M.A. Inventive Thinking Through TRIZ: A Practical Guide. Springer. 2003.
Osborn A.F. Applied Imagination: Principles and Procedures of Creative Problem Solving.
Charles Scribners Sons. 1953.
Peters T. The Tom Peters Seminar: Crazy Times Call for Crazy Organizations. Vintage Books.
A Division of Random House, Inc., New York. 1994.
Pearson G. Strategic Thinking. Prentice Hall. 1990.
Phan Dung. Introducing Creativity Methodologies into Vietnam (invited article). Creativity
and Innovation Management, V. 3, No 4, 240-242, UK. 1994.
Phan Dung. TRIZ: Inventive Creativity Based on The Laws of Systems Development (invited
article). Creativity and Innovation Management, V. 4, No. 1, 19-30, UK. 1995
Phan Dung. Systems Inertia in Creativity and Innovation. Lecture presented at the Fifth
European Conference on Creativity and Innovation, Vaals, the Netherlands, April 28 May 2, 1996. In the Conference Proceedings: "Creativity and Innovation: Impact", 143150, 1997.
Phan Dung. Creatology: A Science for the 21st Century. Keynote paper presented at the
International Symposium and Seminar: "Education: The Foundation for Human
Resource and Quality of Life Development", Chiang Mai, Thailand, August 26-30, 1996.
Phan Dung. The Renewal in Creative Thinking Process for Problem Solving and Decision
297
Phan Dung. Are Methodologies of Creativity Really Useful for You as a Teacher of Creativity
(invited article). In Morris I. Stein (ed.) Creativitys Global Correspondents 2002,
New York, USA, 211 218.
Polya G. How to Solve It? Anchor Book.1945
Rantanen K. Domb. E. Simplified TRIZ: New Problem-Solving, Applications for Engineers and
Manufacturing Professionals. CRC Press LLC. 2002.
Ray M., Myers R. Creativity in Business. Doubleday & Company, Inc. 1986.
Rickards T. Innovation and Creativity: Woods, Trees and Pathways. R&D Management. V. 21,
No. 2, 97-108. UK. 1991.
Salamatov Y. TRIZ: The Right Solution at The Right Time. Edited by Valeri Souchkov.
Insytec. The Netherlands. 1999
298
Seemann R.A. Patent Smart: A Complete Guide to Developing, Protecting, and Selling Your
Invention. Prentice Hall. 1987.
Tanner D. Total Creativity in Business and Industry: Road Map to Building a More Innovative
Organization. APT&T. 1997.
Terninko J., Zusman A., Zlotin B. Step-By-Step TRIZ: Creating Innovative Solution Concepts.
Responsible Management Inc. USA. 1996.
Terninko J., Zusman A., Zlotin B. Systematic Innovation: An Introduction to TRIZ (Theory of
Inventive Problem Solving). St. Lucie Press. USA. 1998.
Thurow L.C. Human Resource Development as an Aspect of Strategic Competition. MIT Club
of Singapore. 1992.
Thurow L.C. Building Wealth: The New Rules for Individuals, Companies, and Nations in a
Knowledge-Based Economy. HarperBusiness. 1999.
Toffler A. The Third Wave. New York. Bantam. 1980.
TRIZ Research Report. GOAL/QPC. USA. 1996.
VanGundy A.B. Idea Power: Techniques and Resources to Unleash the Creativity in Your
Organization. Amacom. 1992.
World Intellectual Property Organization (WIPO). General Information. Geneva. 1990.
Yihong F. From Integrative Worldview to Holistic Education: Theory and Practice.
Southwest Jiaotong University Press. 2004.
Zwicky F. Discovery, Invention, Research, Thought: The Morphological Approach. New York.
1969.
TING NGA:
.., . ,
Cd1-xMnxTe 0<x<0,5. ,
, . 16, . 6-13, 1984.
.., .
Cd1-xMnxTe.
, . 18, . 10, . 1859 1861, 1984. Bi bo ny c
Vin Vt l Hoa K (American Institute of Physics) dch sang ting Anh v ng li
M di nhan : Selectively Excited Luminescence and Resonance Raman Scattering of
Light in Semiconducting Cd1-xMnxTe.
.., . Cd1-xMnxTe
. , . 27, . 4, . 1216-1219, 1985.
Bi bo ny c Vin Vt l Hoa K (American Institute of Physics) dch sang ting
299
300
.. . . . 1979.
.., .. . . . 1980.
.. . . . 1984.
.., .., .. .
. . 1985.
.. . : . . 1986.
.. .., .., .. :
. . . 1989.
.., .. :
. . . 1994.
.. . "". . 1988.
.. : . " ". 1987.
.. .. . "". . 1988.
.. .. . "". . 1990.
.. .. . "". .
1991.
. : . "
". . 1987.
. . " ", , 1976.
. . "". . 1986.
.., .., , InS
,
, , , ,
1973.
( ,
. . ). "". . 1983.
.. , , . "". . 1987.
.. . "". . 1998.
. . " ". . 1987.
.. . "". 1988.
.., .. (, ,
). "". . 1979.
301
K . .. ..
. " ". . 1985.
.. . "". . 1976.
o .. . "".
. 1984.
.. . "". . 1972.
.. . "". . 1978.
( .. ).
"". . 1986.
( ..
). " ". 1986.
.., .. . " ". 1977.
.. . "". . 1967.
.. . "". .
1967.
.. . "
". . 1975.
.. . "".. 1989.
.. . "". . 1990.
.. . "". . 1989.
: . ..
. . . 1987.
: . .. .
. . 1988.
: . ..
. . . 1989.
: . .. .
. . 1991.
: . ..
. . . 1991.
, (
),
302
, , 24 26 1972.
. InS.
. . . 1973.
. .
. . . 1973.
. Cd1xMnxTe.
. .
. 1985.
.
Cd1-xMnxTe. , 4, . 2/ 11/, . 7 11,
1989.
. A2B6
. .
. . 1989.
... : , , , . "".
. 1987.