Professional Documents
Culture Documents
__________________________________________
MC CH
Cun sch ny a ra mt khun kh, mt qui trnh v nhng cch tip cn v son tho i
vi vic thit k nghin cu nh tnh, nh lng, v theo cc phng php hn hp trong
cc ngnh khoa hc x hi v nhn vn. S quan tm n v vic s dng nghin cu nh
tnh gia tng, s xut hin ca nhng cch tip cn nghin cu theo cc phng php hn hp
v s s dng tip tc cc hnh thc truyn thng ca cc thit k nghin cu nh lng lm
cho vic so snh c o v ba cch tip cn iu tra trong cun sch ny tr thnh rt cn
thit. Vic so snh ny bt u bng s xem xt s b v nhng li khng nh tri thc cho c
ba cch tip cn iu tra, s xem xt li ti liu trong qu kh, v nhng suy ngm v tm
quan trng ca vic vit lch v nhng vn o l trong vic iu tra nghin cu hc thut.
K n, cun sch ny cp n nhng thnh phn ct yu ca qui trnh nghin cu: vit
phn gii thiu n nghin cu; pht biu mc ch ca cng trnh nghin cu; xc nh cc
cu hi nghin cu v cc gi thuyt; s dng l thuyt; nh ngha, n nh gii hn, v pht
biu ngha ca cng trnh nghin cu; v a ra cc phng php v cc th tc thu thp d
liu v phn tch d liu. Ti mi bc trong qui trnh nghin cu ny, ngi c c ging
gii chi tit v cc cch tip cn nh tnh, nh lng, v theo cc phng php hn hp.
Minh ha trang ba ca cun sch ny th hin mt biu tng v v tr, vn vt ca o
Pht hay o Hin-du (n gio) gi l mandala (hnh trn, bn trong c nhiu hnh v dng
hnh hc nh hnh trang ba). Vic to ra mt hnh trn biu tng v v tr ny, rt ging
vi vic to ra mt thit k nghin cu, i hi phi nhn vo bc tranh rng ln cng nh
phi ch ht sc k n chi titmt hnh trn biu tng v tr ny nu lm bng ct c
th mt nhiu ngy bi v phi sp xp chnh xc v tr ca cc mnh nh, m i khi l nhng
ht ct n l. Hnh trn biu tng v tr ny cng cho thy s lin h cht ch gia cc b
phn ca tng th, mt ln na th hin thit k nghin cu, trong mi thnh phn nh
hnh ton b cng trnh nghin cu.
KHN GI
Cun sch ny c son tho cho sinh vin trn i hc (hc thc s hay tin s) v cn b
ging dy i hc, nhng ngi tm kim s h tr trong vic son tho mt k hoch hay
n cho mt bi vit trn tp ch hay tp san hc thut, lun n tin s, hay lun vn thc s.
cp rng hn, cun sch ny c th c s dng mt cch hu ch lm sch tham kho
ln sch gio khoa cho cc kha hc trn i hc. tn dng c tt nht cc c im v
thit k nghin cu trong cun sch ny,ngi c cn phi c s am hiu cn bn v nghin
cu nh tnh v nh lng; tuy nhin, cc thut ng s c gii thch v cc chin lc
xut s c a ra cho nhng ngi cha c nhng hiu bit cn bn ni trn v cn c
tr gip cp nhp mn trong qui trnh thit k. Cun sch ny cng dnh cho mt nhm
khn gi rng hn trong cc ngnh khoa hc x hi v nhn vn. Nhng kin nhn xt ca
ngi c v cun sch ny trong ln xut bn th nht cho thy rng nhng ngi s dng
c nhn n t nhiu ngnh v nhiu lnh vc. Ti hy vng rng cc nh nghin cu trong
nhng lnh vc nh tip th, qun l, t php v hnh s, tm l hc, x hi hc, gio dc K12 (13 nm hc, t mu gio n lp 12 trc khi vo i hc), gio dc i hc v gio dc
sau bc trung hc c s, chm sc ngi bnh, cc khoa hc v sc khe hay y t, nghin cu
th, nghin cu v gia nh, v cc lnh vc khc s tm thy n bn ny hu ch.
John W. Creswell
NH DNG
Trong mi chng, ti chia s cc th d c rt ra t nhiu ngnh khc nhau. Cc th d
ny c trch ra t cc cun sch, cc bi vit trn tp ch hay tp san hc thut, cc n
lm lun n tin s v cc lun n tin s. Mc d chuyn mn chnh ca ti l trong lnh vc
gio dc, nhng nhng minh ha ca ti d nh bao gm cc ngnh khoa hc x hi v nhn
vn. Nhng minh ha ny phn nh cc vn v cng l x hi v nhng th d v cc cng
trnh nghin cu vi cc c nhn b y ra ngoi l trong x hi ca chng ta, cng nh nhng
mu v nhng tng th truyn thng c nghin cu bi cc nh nghin cu x hi. S bao
qut cng m rng sang ch ngha a nguyn v phng php lun trong nghin cu ngy
nay, v tho lun ny kt hp vo cc tng v trit hc thay th khc nhau, cc phng
thc iu tra khc nhau, v nhiu th tc.
Cun sch ny khng phi l mt cun sch gio khoa chi tit v phng php; thay vo ,
ti nu bt nhng c im thit yu ca thit k nghin cu. Phm vi trnh by v cc chin
lc iu tra trong nghin cu ch gii hn trong cc hnh thc c s dng thng xuyn
nht: cc cuc th nghim/thc nghim v cc cuc iu tra/kho st trong nghin cu nh
lng; cc nghin cu theo hin tng hc, dn tc hc, l thuyt c c s, nghin cu tnh
hung, v nghin cu tng thut trong nghin cu nh tnh; v thit k c tnh ng thi,
thit k theo trnh t, v thit k c tnh bin i trong nghin cu theo cc phng php hn
hp. Mc d cc sinh vin chun b n lm lun n tin s s tm thy cun sch ny hu
ch cho mnh, nhng nhng ti c lin quan n chin thut trnh by v thng lng vi
cc hi ng ph trch o to trn i hc v mt cng trnh nghin cu c gii quyt k
lng trong cc cun sch gio khoa khc.
Ph hp vi nhng qui c c chp nhn v vic vit ti liu nghin cu hc thut, ti
c gng loi b bt k t ng hay th d no chuyn ti nh hng phn bit gii tnh hay
sc tc. Cc th d c chn la cung cp mt lot y cc nh hng gii tnh v
vn ha. Ti cng khng thin v trong vic s dng cc tho lun nh tnh v nh lng
ca mnhngi c s tm thy rng i khi ti bt u bng cc th d nh tnh v i khi
ti bt u bng cc th d nh lng. Ngi c cn lu rng trong cc th d di hn,
c trch dn t cc ngun khc v trnh by trong cun sch ny, c tham kho n nhiu
tc phm hay cc bi bo khc. y, ti s ch dn chng tc phm m ti s dng lm th
d minh ha l ti liu tham kho, ch khng nu ra ton b danh sch cc ti liu tham kho
c bao hm trong mt th d c th.
Nh vi cun sch xut bn ln th nht, ti duy tr nhng nt c trng ci thin tnh
r rng, d c v tnh d hiu ca ti liu. Nhng nt c trng ny l nhng du chm trn
to v in m () nhn mnh cc im chnh, cc im nh s (1., 2. v.v) nhn mnh
cc bc trong mt qui trnh, cc on di hn vi nhng li ch thch cung cp cho ngi
c nhng tng nghin cu ct yu c a vo trong cc on , v nhng t ng
c nu bt (trong sch ny t ng c nn bt bng cch in nghing) gip cc nh
nghin cu pht trin vn t ng ca h v cc cch tip cn nghin cu nh lng, nh
tnh, v theo cc phng php hn hp. cui mi chng u c c cc bi tp trau di k
nng vit, vi cc bi tp ny ngi c c th thc hnh nhng nguyn tc hc trong
chng , ln danh sch cc bi c thm c ch gii, gm c nhng tham kho n cc
sch gio khoa hay bi vit khc m s mang li s hiu bit y hn v ni dung c
trnh by trong cun sch ny.
Trong ln xut bn th hai ca cun sch ny, nhng nt c trng mi c thm vo
p ng nhng pht trin trong nghin cu v phn hi ca ngi c:
John W. Creswell
John W. Creswell
LI CM N
_______________________
John W. Creswell
PHN I
______________________________________
Nhng iu Xem xt S b
Chng 1
Khun kh Thit k
Chng 2
Xem xt li Ti liu
Chng 3
Cc Chin lc Vit n Nghin cu v nhng iu cn Xem xt
v o l
Phn I s cp n vi iu xem xt s b cn thit trc khi thit
k mt n hay mt k hoch nghin cu. Nhng iu xem xt ny lin
quan n vic chn la mt cch tip cn hay mt khun kh cho ton b
thit k nghin cu (ngha l nh lng, nh tnh, hay theo cc phng
php hn hp), vic xem xt li ti liu trong qu kh hiu bit cng
trnh nghin cu c xut b sung hay m rng nghin cu c
trc nh th no, v s dngngay t ban ucch vit tt v cc
thng l thc hnh v o l.
John W. Creswell
PHN II
______________________________________
John W. Creswell
V Tc gi
_________________________________________
John W. Creswell
10
CHNG MT
________________________________________
KHUN KH THIT K
Trong hai thp nin va qua, cc cch tip cn nghin cu tng gp bi n mc cc
nh nghin cu iu tra (investigators) hay nhng ngi iu tra (inquirers) c tht nhiu
chn la. i vi nhng ngi thit k mt n hay k hoch, ti xut nn s dng
mt khun kh tng qut hng dn v mi kha cnh ca nghin cu, t vic nh gi
nhng t tng trit hc tng qut ng sau cuc iu tra n nhng th tc (procedure)
chi tit v thu thp d liu v phn tch. Vic s dng mt khun kh tng qut c
ting cng cho php cc nh nghin cu gn cht k hoch ca mnh vo nhng tng
c ging dy k cng trong ti liu v c cng nhn bi khn gi (bao gm khn,
thnh, c gi: audiences) (th d, cc hi ng ca khoa i hc), nhng ngi ny c
v ng h cc n nghin cu.
Hin c nhng khun kh no cho vic thit k mt n nghin cu? Mc d c
rt nhiu loi v tn gi khc nhau trong ti liu, nhng ti s tp trung vo ba loi: cch
tip cn nh lng, cch tip cn nh tnh, v cch tip cn theo cc phng php hn hp
(mixed methods approach). Cch tip cn th nht c sn cho cc nh khoa hc x hi
v nhn vn trong nhiu nm ri, cch tip cn th hai xut hin ch yu trong sut ba hay
bn thp nin va qua, v cch tip cn cui cng cn mi m v vn ang pht trin v c
hnh thc ln ni dung.
Chng ny gii thiu vi ngi c v ba cch tip cn nghin cu ni trn. Ti
cho rng hiu c cc cch tip cn ny, ngi xy dng n cn xem xt ba thnh
phn ca khun kh: nhng gi nh trit hc v nhng iu cu thnh li khng nh tri
thc (knowledge claims); nhng phng thc hay th tc tng qut ca nghin cu c
gi l cc chin lc iu tra (strategies of inquiry); v cc th tc chi tit v thu thp d
liu, phn tch, v vit lch, c gi l cc phng php (methods).
Cc cch tip cn nh tnh, nh lng, v cch tip cn theo cc phng php hn
hp trnh by mi trong nhng thnh phn ny mt cch khc nhau, v nhng khc bit ny
c xc nh v tho lun trong chng ny. K , nhng kch bn tiu biu kt hp ba
thnh phn ni trn c a ra, tip theo l nhng l do gii thch ti sao ngi ta chn cch
tip cn ny ch khng chn cch tip cn kia khi thit k mt cng trnh nghin cu. Bi
tho lun ny s khng phi l mt bi tho lun trit hc nghim tc v bn cht ca tri thc,
nhng bi tho lun ny s cung cp kin thc cn bn thc tin v mt s t tng trit hc
ng sau nghin cu.
John W. Creswell
11
Tnh hnh ngy ny l cch thc hnh nghin cu nm u trn chui bin thin
gia nh lng v nh tnh ch khng phi l nh lng so vi nh tnh (th d, ti
liu Newman & Benz, 1998). iu tt nht chng ta c th ni l cc nghin cu v
bn cht c khuynh hng c tnh nh lng hn hay nh tnh hn. Theo , v sau
trong chng ny ti s gii thiu nhng kch bn tiu biu v nghin cu nh tnh,
nh lng, v theo cc phng php hn hp.
Cui cng, cch thc hnh nghin cu (nh vit mt n) bao gm nhiu hn cc
gi nh trit hc rt nhiu. Nhng t tng trit hc phi c kt hp vi nhng
phng thc tng qut i vi nghin cu (cc chin lc) v c thc hin vi
nhng th tc chuyn bit (cc phng php). Nh th, cn mt khun kh kt hp
cc thnh phn v t tng trit hc, chin lc, v phng php thnh ba cch tip
cn (approaches) nghin cu.
Nhng tng ca Crotty (1998) thit lp c s cho khun kh ny. ng cho rng trong vic
thit k mt n nghin cu, chng ta xem xt n bn cu hi:
1. Khoa hc lun (epistemology) no l thuyt v tri thc gn cht vo quan im l
thuyt nh hng n cuc nghin cu (th d, ch ngha khch quan, ch ngha ch
quan v.v)?
2. Quan im l thuyt no quan im trit hc nm ng sau phng php lun
ang c cp (th d, ch ngha thc chng, ch ngha hu thc chng (ch ngha
thc chng mi (postpositivm)), ch ngha gii thch, l thuyt ph phn, v.v.)?
John W. Creswell
12
Cc Chin lc
iu tra
nh tnh
nh lng
Cc Phng php Hn hp
Chuyn thnh
thc tin
Cc Cu hi
Quan im (lng knh)
v l thuyt
Thu thp d liu
Phn tch d liu
Vit bi
Chng nhn gi tr
Hnh 1.1
Nhng Li Khng nh Tri thc, Cc Chin lc iu tra, v cc
Phng php Dn n cc Cch Tip cn Nghin cu v Qui trnh Thit k.
3. Phng php lun no chin lc hay k hoch hnh ng lin kt cc phng php
vi cc kt qu chi phi vic chn la v s dng cc phng php ca chng ta (th
d, nghin cu thc nghim, nghin cu iu tra, dn tc hc, v.v)?
4. Nhng phng php no cc k thut v cc th tc chng ta xut s dng (th
d, bn cu hi, phng vn, nhm trng tm (focus group) v.v)?
Bn cu hi ny cho thy cc cp quyt nh c lin h cht ch vi nhau i vo
qui trnh thit k nghin cu. Hn na, c nhng kha cnh nh hng n s chn la cch
tip cn nghin cu, i t nhng gi nh tng qut c a vo mt n n nhng quyt
nh thc t c a ra v cch thc thu thp v phn tch d liu.
Vi nhng tng ny trong u, ti hnh dung khi nim v (khi nim ha) m hnh
Crotty x l ba cu hi chnh yu i vi vic thit k nghin cu:
1. Nhng li khng nh tri thc no nh nghin cu a ra (bao gm quan im v l
thuyt)?
2. Cc chin lc iu tra no s nh hng n cc th tc?
3. Nhng phng php thu thp d liu v phn tch no s c s dng?
John W. Creswell
13
K tip, ti v mt biu , nh trnh by trong Hnh 1.1. Hnh ny th hin cch thc ba
thnh phn ca iu tra (ngha l nhng li khng nh tri thc, cc chin lc, v phng
php) kt hp hnh thnh nhng cch tip cn khc nhau i vi nghin cu. Nhng cch
tip cn ny li c chuyn thnh cc qui trnh trong vic thit k nghin cu. Nh th, cc
bc s b trong vic thit k mt n nghin cu l nh gi nhng li khng nh tri thc
c a vo cng trnh nghin cu, xem xt chin lc iu tra s c s dng, v xc nh
cc phng php chuyn bit. Bng cch s dng ba thnh phn ny, nh nghin cu lc
c th xc nh cch tip cn iu tra theo nh lng hoc nh tnh hoc theo cc phng
php hn hp.
Bng 1.1
Ch ngha Cu trc
S tt nh
Khuynh hng gii thch nhng hin
tng hoc cu trc phc tp bng
nhng nguyn l n gin.
Quan st v o lng da vo Thc
nghim
Xc minh l thuyt
Tuyn truyn Vn ng/Khuyn khch
s Tham gia ca Mi ngi
Mang tnh Chnh tr
Hng v vn trao quyn
Mang tnh cng tc
Hng v s thay i
S hiu bit
Nhiu ngha do ngi tham gia hnh
thnh nn.
S cu trc c tnh x hi v lch s
S to ra l thuyt
Ch ngha Thc dng
Kt qu ca hnh ng
Tp trung vo vn
C tnh a nguyn
Hng v thc tin th gii thc.
14
cu nh lng, nghin cu theo ch ngha thc chng/hu thc chng, khoa hc thc
nghim, v ch ngha hu thc chng. Thut ng cui cng, ch ngha hu thc chng,
cp n t tng vo thi gian sau ch ngha thc chng, thch thc khi nim truyn thng
v chn l tuyt i ca tri thc (Phillips & Burbules, 2000) v cng nhn rng chng ta
khng th thc chng v nhng li khng nh tri thc ca chng ta khi nghin cu v hnh
vi v hnh ng ca con ngi. Truyn thng hu thc chng xut pht t cc tc gi ca th
k th 19 nh Comte, Mill, Durkheim, Newton, v Locke (Smith, 1983), v gn y nht
truyn thng ny c din t r bi cc tc gi nh Phillips v Burbules (2000).
Ch ngha hu thc chng th hin trit l theo thuyt tt nh (thuyt quyt nh)
trong nguyn nhn c l quyt nh kt qu hay kt cc. Nh th, nhng vn c
nghin cu bi nhng ngi theo ch ngha hu thc chng phn nh yu cu xem xt nhng
nguyn nhn nh hng n cc kt cc, nh nhng vn c xem xt trong cc th
nghim. Ch ngha hu thc chng cng c khuynh hng gii thch cc hin tng phc tp
bng nhng nguyn l tng i n gin (reductionistic) theo ngha l c ch rt gn cc
tng thnh mt tp tng ri rt v ngn gn kim nh, nh cc bin s cu thnh cc
gi thuyt v cc cu hi nghin cu. Tri thc pht trin thng qua lng knh ca ngi theo
ch ngha hu thc chng da vo s quan st v s o lng cn thn hin thc khch quan
tn ti bn ngoi trn th gii. Nh th, vic xy dng nhng thc o bng s v
nhng quan st v vic nghin cu hnh vi ca c nhn tr thnh ti quan trng i vi mt
ngi theo ch ngha hu thc chng. Cui cng, c nhng quy lut hay l thuyt chi phi th
gii, v nhng quy lut hay l thuyt ny cn c kim nh hay xc minh v ci tin sao cho
chng ta c th hiu bit v th gii. Nh th, trong phng php khoa hc cch tip cn
nghin cu c nhng ngi theo ch ngha hu thc chng chp nhn mt c nhn bt u
vi mt l thuyt, thu thp d liu hoc ng h hoc bc b l thuyt ny, v k thc hin
nhng hiu chnh cn thit trc khi tin hnh cc kim nh b sung.
Khi c ti liu ca Phillips v Burbules (2000), ngi ta c th hiu c nhng gi
nh ch yu ca quan im ny, nh nhng gi nh sau y:
1. Tri thc l da vo s phng on (v i ngc vi vic theo nguyn tc c bn)
chn l tuyt i khng bao gi c th tm thy c. Nh th, bng chng c thit
lp trong nghin cu lun lun khng hon ho v c kh nng sai lm. Chnh v l
do ny m cc nh nghin cu khng chng minh cc gi thuyt v thay v th h ch
ra tnh trng khng t yu cu ca gi thuyt bc b.
2. Nghin cu l qu trnh a ra nhng li khng nh v sau ci tin hay t b mt
s trong cc li khng nh ny a ra nhng li khng nh khc c bin minh
mnh m hn. Th d, hu ht nghin cu theo nh lng khi u bng vic kim
nh mt l thuyt.
3. D liu, bng chng, v nhng xem xt hp l nh hnh tri thc. Trong thc tin, nh
nghin cu thu thp thng tin trn nhng cng c (instruments) da vo cc thc o
c hon chnh bi nhng ngi tham gia hay bi nhng quan st c nh nghin
cu ghi nhn.
4. Nghin cu tm cch xy dng nhng li pht biu xc thc ph hp, nhng li pht
biu c th dng gii thch tnh hnh ang c quan tm hay m t nhng mi
quan h nhn qu c quan tm. Trong cc nghin cu nh lng, cc nh nghin
cu a ra mi tng quan gia cc bin s v t ra tng quan ny di dng cc
cu hi hay cc gi thuyt.
John W. Creswell
15
5. Mang tnh khch quan l mt kha cnh thit yu ca vic iu tra thnh tho, v v l
do ny cc nh nghin cu phi xem xt k cc phng php v cc kt lun tm ra
s thin lch. Th d, cc chun mc v gi tr c chng nhn v tin cy l quan
trng trong nghin cu nh lng.
16
ca nhng ngi tham gia thng qua vic i kho st bi cnh ny v ch thn thu
thp thng tin. H cng a ra li gii thch v nhng iu h tm thy, mt li gii
thch c nh hnh bi nhng kinh nghim ring v qu trnh o to v ngh nghip
ca cc nh nghin cu.
3. Vic c bn to ra ngha lun lun mang tnh x hi, ny sinh u u t tng tc
vi cng ng con ngi. Qui trnh nghin cu theo cch tip cn nh tnh ch yu
theo php quy np, vi vic nh iu tra to ra ngha t d liu thu thp c hin
trng.
17
Ngh lun da trn chng tc nu ln nhng vn quan trng v vic kim sot v
to ra tri thc, c bit l tri thc v nhng ngi da mu v cc cng ng da mu
(Ladson Billing, 2000)
Quan im theo l thuyt ph phn cp n vic trao quyn cho con ngi vt
qua c nhng iu gii hn hay b buc do chng tc, giai cp, v gii tnh t ln
h (Fay, 1987).
John W. Creswell
18
John W. Creswell
19
Bng 1.2.
nh lng
nh tnh
Theo Cc Phng
php Hn hp
Tng thut
Hin tng hc
Dn tc hc
L thuyt c c s
Nghin cu tnh hung
Theo trnh t
Xy ra ng thi
C tnh bin i
Cc Chin lc iu tra
Nh nghin cu mang nhng gi nh v nhng li khng nh tri thc vo s chn la mt
thit k nghin cu. Ngoi ra, cn c nhng chin lc iu tra (hay nhng truyn thng v
iu tra, Creswell, 1998; hay cc phng php lun, Mertens, 1998) vn hnh cp ng
dng nhiu hn. Nhng chin lc iu tra ny a ra chiu hng c th cho cc th tc
trong thit k nghin cu. Ging nh nhng li khng nh tri thc, s lng chin lc iu
tra tng gp bi trong nhng nm ni trn v cng ngh my tnh thc y vic phn
tch d liu v kh nng phn tch nhng m hnh phc tp n mt trnh cao hn, v v
cc c nhn sp xp v m t c r rng nhng th tc mi tin hnh nghin cu
trong lnh vc khoa hc x hi. Cc chin lc iu tra ny gp phn to nn ton b cch
tip cn nghin cu ca chng ta. Cc chin lc iu tra quan trng c s dng trong
khoa hc x hi s c tho lun trong cc Chng 9, 10, v 11 ca cun sch ny. Thay v
trnh by tt c hay nhiu chin lc iu tra, cc chng ny ch tp trung vo nhng chin
lc c s dng thng xuyn trong khoa hc x hi. y, ti s gii thiu nhng chin
lc iu tra vn s c tho lun sau ny v c trch dn trong cc th d v nghin cu
khp cun sch ny. Bng 1.2 trnh by tng quan v cc chin lc iu tra ny.
John W. Creswell
20
John W. Creswell
21
Nghin cu theo hnh thc tng thut, mt hnh thc iu tra trong nh nghin
cu tm hiu cuc sng ca cc c nhn v yu cu mt hay nhiu hn mt c nhn
cung cp nhng cu chuyn v cuc sng ca h. K thng tin ny c nh
nghin cu thut li hay k chuyn li v a vo bng tng thut sp xp theo th t
thi gian xy ra (bng nin i tng thut). Cui cng, bng tng thut kt hp cc
quan im t cuc sng ca nhng ngi tham gia cuc nghin cu vi cc quan im
t cuc sng ca chnh nh nghin cu thnh mt bn tng thut cng tc (Clandinin
& Connelly, 2000).
Cc th tc theo trnh t, trong nh nghin cu tm cch b sung thm chi tit hay
m rng nhng kt qu tm thy ca mt phng php bng cch s dng mt phng
php khc. iu ny c th bao gm vic bt u bng phng php nh tnh nhm
cc mc ch kho st v tip theo sau bng phng php nh lng vi mt mu ln
sao cho nh nghin cu c th tng qut ha cc kt qu cho tng th. Mt cch khc l
cuc nghin cu c th bt u bng phng php nh lng trong cc l thuyt v
John W. Creswell
22
cc khi nim c kim nh, theo sau bng phng php nh tnh bao gm vic kho
st chi tit vi mt t trng hp hay mt t c nhn.
Bng 1.3
Cc Phng php
Nghin cu nh lng
Cc Phng php
Nghin cu nh tnh
Cc Phng php
Nghin cu theo Cc Phng
php Hn hp
c nh trc
23
trn mt bn danh mc kim tra (checklist) v hnh vi (th d, khi cc nh nghin cu quan
st mt cng nhn tin hnh s dng mt k nng phc tp). u kia ca ph bin thin
(continuum), c th bao gm vic n tham quan mt a im nghin cu v quan st hnh
vi ca cc c nhn m khng c nhng cu hi c nh trc hoc vic tin hnh mt cuc
phng vn trong c nhn c php ni cng khai, thnh tht v mt ti, m hu nh nh
nghin cu khng s dng cc cu hi c th. Vic chn la phng php ca nh nghin cu
ty thuc vo vic liu nh l nu r loi thng tin s c thu thp trc khi tin hnh cuc
nghin cu hay l cho php loi thng tin mi xut hin t nhng ngi tham gia vo n
nghin cu. Ngoi ra, loi d liu c th l thng tin bng s c thu thp trn thang o ca
cc cng c hay thng tin theo dng vn bn hn, ghi chp v tng thut ting ni ( kin pht
biu, quan im) ca nhng ngi tham gia. Trong mt s hnh thc thu thp d liu, c d
liu nh lng ln d liu nh tnh u c thu thp. D liu da trn cng c (instrument
data) c th c m rng bng nhng quan st m hay d liu tng iu tra (dn s) c th
c theo sau bi cc cuc phng vn kho st c chiu su.
John W. Creswell
24
Bng 1.4 Nhng Cch Tip cn nh lng, nh tnh v theo cc Phng php Hn hp
C Khuynh hng hay Tiu biu l
S dng cc gi nh
trit hc ny
S dng cc chin lc
iu tra ny
S dng cc phng
php (methods) ny
John W. Creswell
Xc nh v tr ca mnh.
Thu thp nhng ngha do nhng
ngi tham gia xy dng nn.
Tp trung vo mt khi nim duy
nht hay hin tng duy nht.
Mang nhng gi tr c tnh c nhn
ca mnh vo cuc nghin cu.
Nghin cu bi cnh hay mi
trng ca nhng ngi tham gia.
Chng thc tnh chnh xc ca
nhng kt qu tm thy.
a ra nhng li gii thch v d
liu s dng.
To ra mt chng trnh ngh s v
thay i hay ci cch.
Cng tc vi nhng ngi tham
gia.
Nhng li khng nh
tri thc theo ch ngha
hu thc chng.
Cc cuc iu tra/kho
st v cc cuc th
nghim.
25
Cc cu hi ng,
nhng phng php
c nh trc, d liu
bng s.
Kim nh hay xc
minh cc l thuyt hay
nhng li gii thch.
Xc nh nhng bin s
nghin cu.
Thit lp quan h gia
cc bin s trong cc
cu hi hay cc gi
thuyt.
S dng cc tiu chun
v gi tr c chng
nhn v tin cy.
Quan st v o lng
thng tin bng s.
S dng nhng phng
php khng thin lch.
p dng cc th tc
thng k.
C cu hi m ln cu hi ng, c
phng php c nh trc ln
phng php cho php loi thng
tin mi xut hin, v c d liu v
phn tch nh lng ln d liu v
phn tch nh tnh.
Thu thp c d liu nh lng ln
d liu nh tnh.
Xy dng c s l l bin minh cho
vic pha trn.
Hp nht d liu cc giai on
iu tra khc nhau.
Trnh by cc hnh trc quan v
cc th tc trong cuc nghin cu.
p dng cc thng l thc hnh
ca c nghin cu nh tnh ln
nghin cu nh lng.
Bin d
ch: Nguy
n Th
Xinh Xinh
Cui cng, cch tip cn theo cc phng php hn hp l cch tip cn trong nh
nghin cu c khuynh hng t nhng li khng nh tri thc trn nhng c s thc
dng (th d, hng n kt qu, tp trung vo vn , v theo thuyt a nguyn v
trit hc). Cch tip cn ny s dng cc chin lc iu tra bao gm vic thu thp d
liu hoc l ng thi hoc l theo trnh t hiu c tt nht vn c nghin
cu. Vic thu thp d liu cng i hi tp hp c thng tin bng s (th d, trn cc
cng c) cng nh thng tin bng vn bn (th d, trong cc cuc phng vn) th no
c c s d liu cui cng th hin c thng tin nh lng ln thng tin nh tnh.
nhn thy c ba thnh phn ny (nhng li khng nh tri thc, cc chin lc, v cc
phng php) kt hp nh th no trong thc tin, ti phc tho vi kch bn nghin cu
tiu biu nh c trnh by trong Hnh 1.2.
Cch Tip cn
Nghin cu
nh lng
Nhng Li Khng
nh Tri thc
Cc gi nh theo
ch ngha hu thc
chng
nh tnh
Cc gi nh theo
ch ngha cu trc
nh tnh
Cc gi nh c tnh
gii phng
Theo cc Phng Cc gi nh da
php Hn hp
trn ch ngha thc
dng
Chin lc
Cc Phng php
(Methods)
iu tra
Thit k da trn th o lng thi ,
nghim
nh gi hay xp
hng hnh vi
Thit k da trn Cc quan st ti hin
dn tc hc
trng
Thit k tng thut Phng vn m
Thit k theo cc Cc thc o ng,
phng php hn Cc quan st m,
hp
Hnh 1.2 Bn cch Kt hp Thay th khc nhau ca nhng Li Khng nh Tri thc, cc
Chin lc iu tra v cc Phng php.
26
Cch tip cn nh lng: nhng li khng nh tri thc theo ch ngha hu thc
chng, chin lc iu tra da trn th nghim, v cc thc o (tiu chun
nh gi) trc v sau kim nh v thi .
Cch tip cn nh tnh: nhng li khng nh tri thc theo ch ngha cu trc,
thit k da trn dn tc hc, v quan st hnh vi.
Cch tip cn nh tnh: nhng li khng nh tri thc theo quan im khuyn
khch s tham gia ca mi ngi, thit k theo tng thut, phng vn m.
Cch tip cn theo cc phng php hn hp: nhng li khng nh tri thc theo
ch ngha thc dng, thu thp c d liu nh lng ln d liu nh tnh theo
trnh t.
Nh nghin cu t vic iu tra trn c s gi nh rng vic thu thp cc loi d liu
khc nhau mang li s hiu bit tt nht v mt vn nghin cu. Nghin cu ny bt u
bng mt cuc iu tra/kho st rng tng qut ha cc kt qu cho mt tng th v, k ,
giai on th hai, tp trung vo cc cuc phng vn m, nh tnh v chi tit thu thp cc
quan im chi tit t nhng ngi tham gia.
Khn gi (Audience)
Cui cng, cc nh nghin cu nhy cm vi khn gi (ni chung khn, thnh gi v c gi)
m h bo co cng trnh nghin cu. Nhng nhm khn gi ny c th l cc v ch bt ca
cc tp ch, c gi ca cc tp ch, cc y ban ph trch nghin cu sinh sau i hc, nhng
ngi tham d hi ngh, v cc ng s trong lnh vc nghin cu. Sinh vin nn xem xt
nhng cch tip cn thng c nhng ngi c vn ca h ng h v s dng. Nhng kinh
nghim ca cc nhm khn gi ny vi cc nghin cu nh lng, nh tnh hay theo cc
phng php hn hp s nh hnh quyt nh c a ra v s chn la ni trn.
TM TT
Mt s xem xt s b trc khi thit k n nghin cu l xc nh khun kh cho cuc
nghin cu. Ba cch tip cn nghin cu c tho lun trong chng ny: nghin cu nh
lng, nghin cu nh tnh, v nghin cu theo cc phng php hn hp. Cc cch tip cn
ny bao gm nhng gi nh trit hc v nhng li khng nh tri thc, cc chin lc iu
tra, v cc phng php nghin cu c th. Khi trit hc, cc chin lc, v cc phng php
c kt hp, chng to ra nhng khun kh khc nhau tin hnh nghin cu. Vic chn
la cch tip cn no s dng da vo vn nghin cu, kinh nghim c nhn ca nh
nghin cu, v nhng nhm khn gi m ta c gng vit bo co trnh by cho h.
BI C THM
Cherryholmes, C. H. (1992). Ghi chp v ch ngha thc dng v ch ngha hin thc
khoa hc. Tp ch Nh nghin cu Gio dc, 14, Thng 8-9, 13-17.
29
Cherryholmes so snh s khc nhau gia ch ngha thc dng v nghin cu khoa hc
truyn thng. Nhng im mnh ca bi bo ny l c nhiu trch dn t cc tc gi v
ch ngha thc dng v vic lm r nhng phin bn khc nhau ca ch ngha thc dng.
Cherryholmes nu r lp trng ring ca ng bng cch ch ra rng ch ngha thc dng
c thc y bi cc kt qu d kin, vic min cng ni ln cu chuyn tht, v
tng cho rng c mt th gii bn ngoi c lp vi suy ngh ca chng ta.
Crotty, M. (1998). Nhng nn tng ca nghin cu x hi: ngha v quan im trong
qui trnh nghin cu. London: Nh Xut bn Sage.
Michael Crotty cung cp mt khun kh tht hu ch gn kt nhiu vn v khoa hc
lun, nhng quan im l thuyt, phng php lun, v nhng phng php trong nghin
cu x hi li vi nhau. ng thit lp tng quan gia bn thnh phn ca qui trnh
nghin cu v trnh by trong Bng 1 mt mu tiu biu nhng ti ca mi thnh phn.
Sau , ng chuyn sang tho lun v chn nh hng l thuyt khc nhau trong nghin
cu x hi, nh ch ngha hu hin i, thuyt nam n bnh quyn, iu tra ph phn,
thuyt gii thch, ch ngha cu trc, ch ngha thc chng.
Kemmis, S., & Wilkinson, M. (1998). Nghin cu hnh ng theo quan im khuyn
khch s tham gia ca mi ngi v nghin cu v thng l thc hnh. Trong B. Atweh,
S. Kemmis, & O. Weeks (Eds), Nghin cu Hnh ng trong thc hnh: Cc quan h i
tc nhm mc ch cng bng x hi trong gio dc (cc trang 21-26) New York: Nh
Xut bn Routledge.
Stephen Kemmis v Mervyn Wilkinson a ra mt bn tng quan tuyt vi v nghin cu
theo quan im khuyn khch s tham gia ca mi ngi. c bit, h ghi ra su c
im chnh ca phng php iu tra ny v sau tho lun v cch thc nghin cu
hnh ng c thc hnh cp c nhn, cp x hi, v c hai cp .
Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (2000). Nhng iu gy tranh ci, nhng mu thun, v
nhng im gp nhau mi ni ln v hc thuyt. Trong N. K. Denzin, Y. S. Lincoln, &
E. G. Guba (Eds.), Sch Hng dn v Nghin cu nh tnh (n bn th hai, cc trang
163-188). Thousand Oaks, Ca: Nh Xut bn Sage.
Yvonna Lincoln v Egon Guba a ra nhng nim tin c bn ca nm hc thuyt v
iu tra thay th khc nhau trong nghin cu khoa hc x hi. Nhng hc thuyt ny m
rng phn tch trc y c a ra trong n bn u tin ca cun Sch Hng dn ni
trn v bao gm ch ngha thc chng, ch ngha hu thc chng, l thuyt ph phn, ch
ngha cu trc, v cc hc thuyt v khuyn khch s tham gia ca mi ngi. Mi hc
thuyt trn c trnh by theo bn th hc (ngha l bn cht ca hin thc), khoa hc
lun (ngha l, bng cch no chng ta bit c nhng iu chng ta bit), v phng
php lun (ngha l qui trnh nghin cu). Hc thuyt v khuyn khch s tham gia ca
mi ngi b sung mt hc thuyt thay th khc vo nhng hc thuyt c a ra ban
u trong n bn th nht. Sau khi trnh by ngn gn nm cch tip cn ny, cc tc gi
i chiu chng xt theo by vn , nh bn cht ca tri thc v tri thc tch ly nh th
no.
Neuman, W. L. (2000). Cc phng php nghin cu x hi: Nhng cch tip cn nh
tnh v nh lng (n bn th t). Boston: Nh Xut bn Allyn and Bacon.
Lawrence Neuman cung cp mt cun sch gio khoa v cc phng php nghin cu
ton din nh mt cun sch gii thiu v nghin cu khoa hc x hi. Chng 4 c bit
30
hu ch trong vic hiu bit v ngha thay th khc nhau ca phng php lun c nhan
l Nhng ngha ca phng php lun. Trong chng ny, ng i chiu ba h
phng php khoa hc x hi theo ch ngha thc chng, khoa hc x hi c tnh gii
thch v khoa hc x hi c tnh ph phn xt theo tm cu hi (th d, iu g cu thnh
mt li gii thch hay mt l thuyt v hin thc x hi? Bng chng tt hay thng tin
da trn d liu trng ra sao?)
Phillips, D. C., Burbules, N. C. (2000). Ch ngha hu thc chng v nghin cu v gio
dc. Lanham, MD: Nh Xut bn Rowman & Littlefield.
D. C. Phillips v Nicholas Burbules tm tt nhng tng quan trng ca t duy theo ch
ngha hu thc chng. Qua hai chng c nhan l Ch ngha hu thc chng l g?
v Nhng cam kt v trit hc ca cc nh nghin cu theo ch ngha hu thc chng,
cc tc gi ny a ra nhng tng chnh v ch ngha hu thc chng, c bit l
nhng tng phn bit ch ngha hu thc chng vi ch ngha thc chng. Nhng
tng ny bao gm vic bit rng tri thc ca nhn loi da trn phng on ch khng
phi l khng th thch thc (khng th tranh ci, thay i hay nh bi), v bit rng s
bo m hay bin minh ca chng ta cho tri thc c th c rt li di nh sng ca
nhng cuc iu nghin thm.
31
CHNG HAI
XC NH TI
Trc khi xt n ti liu no s s dng trong mt d n nghin cu, u tin hy xc nh
ti nghin cu v suy ngm v vic liu c thc t v hu ch tin hnh cng trnh nghin
cu ny khng. Hy m t ti bng mt t t hoc mt cm t ngn. ti tr thnh
tng trung tm tm hiu hay khm ph trong mt cng trnh nghin cu.
C vi cch thc theo cc nh nghin cu thng c c s thu hiu no v
ti ca h khi h bt u nghin cu. Gi nh ca ti s l ti c chn bi nh
nghin cu ch khng phi bi mt ngi c vn hay mt thnh vin ca y ban. C vi
chin lc c th gip khi u qui trnh xc nh ti.
Mt cch l phc tho mt nhan ngn gn cho cng trnh nghin cu. Ti tht ngc
nhin v vic cc nh nghin cu sao m thng khng phc tho mt nhan sm trong cc
d n ca h. Theo quan im ca ti nhan lm vic (working title: nhan tha ng
cho mc ch tin hnh cng vic, nhng cha hon ho) tr thnh mt bng hiu ch ng
quan trng trong nghin cumt tng r rng v hin nhin tip tc iu chnh li
trng tm v thay i khi d n tin trin (hy xem Glesne v Peshkin, 1992). Ti tm thy
rng trong nghin cu ca ti, ti ny truyn t thng tin c s cho ti v cung cp mt
du hiu v nhng g ti ang nghin cu, cng nh mt du hiu thng c s dng trong
vic chuyn ti n nhng ngi khc nim ch yu v cng trnh nghin cu ca ti. Khi
cc sinh vic ln u tin trao cho ti bn s tho ca h v mt cng trnh nghin cu, ti
yu cu h cung cp cho ti mt nhan lm vic nu h cha c mt nhan c ghi ra
trn giy.
Nhan lm vic ny c vit nh th no? Hy c gng hon chnh cu sau y:
Cng trnh nghin cu ca ti l v . . . Cu tr li c th l Cng trnh nghin cu ca ti
l v tr em c nguy c trng trung hc nht cp (12 n 15 tui, ba lp 7, 8, 9) hay
Cng trnh nghin cu ca ti l v vic gip cc cn b ging dy i hc tr thnh cc nh
nghin cu gii hn. giai on ny trong qui trnh thit k nghin cu, hy din t cn
32
thn cu tr li cho cu hi ni trn sao cho mt hc gi khc c th d dng hiu thu ngha
ca d n nghin cu c cp. Mt nhc im ph bin ca cc nh nghin cu mi
vo ngh l h din t cng trnh nghin cu ca h bng mt ngn ng phc tp v uyn
bc. Quan im ny c th l do vic c cc bi bo c cng b m cc bi bo ny
c hiu nh li nhiu ln trc khi em in trn sch bo. Cc d n nghin cu tt v
ng n bt u bng nhng tng khng phc tp, thng thn, d c v d hiu.
Nhng nhan d hiu ny cng cn phi phn nh cc nguyn tc v cc nhan tt.
Wilkinson (1991) cung cp li khuyn hu ch i vi vic sng to mt nhan : hy din
t ngn gn v trnh lng ph t ng. Hy loi b nhng t ng nh l Mt Cch Tip cn
i vi hay Mt Cng trnh Nghin cu v. Hy s dng mt nhan n (single title)
hay mt nhan kp (double title). Mt th d v nhan kp l Mt Nghin cu Dn tc
hc: Hiu bit Cm nhn v Chin tranh ca mt Tr em. Ngoi nhng iu suy ngh ca
Wilkinson, hy xt n mt nhan khng di qu 12 ch, hy loi b hu ht cc mo t v
cc gii t (xin lu y ni n ting Anh), v nm chc rng nhan ny bao gm trng
tm hay ti ca cng trnh nghin cu.
Mt chin lc xy dng ti khc l t ra ti nh mt cu hi ngn gn. Cu
hi g cn phi c tr li trong cng trnh nghin cu xut? Nh nghin cu c th hi
X l no tt nht i vi s chn nn?, L ngi Rp trong x hi Hoa K ngy nay c
ngha g?, hay iu g a ngi ta n cc a im du lch vng Midwest ca Hoa
K?. Khi phc tho cc cu hi nh cc cu hi ny, hy tp trung vo ti then cht trong
cu hi ny nh l ct mc ch ng quan trng cho cng trnh nghin cu. Hy xt n
cch thc cu hi ny c th c m rng sau ny c tnh m t nhiu hn v cng trnh
nghin cu ca Anh/Ch (hy xem Chng 5 v li pht biu mc ch nghin cu v
Chng 6 v cc cu hi nghin cu v cc gi thuyt).
tho lun bng cch kt hp vo nhng thnh phn mi, hay th hin li (hay lp li) mt
cng trnh nghin cu trong nhng tnh hnh mi hay vi nhng ngi tham gia mi.
Vn liu ti ang xt c cn phi c nghin cu hay khng cng lin quan
n vic liu c ngi no bn ngoi t chc hay nh ch trc tip hoc khu vc ca nh
nghin cu s quan tm n ti ny hay khng. Cho trc hai ti, mt ti c th
c quan tm cp vng v hn ch v ti kia c quan tm cp ton quc, th ti s
quyt nh chn ti sau bi v s hp dn ca ti ny i vi mt nhm khn gi rng
ri s gip ngi c nh gi cao gi tr ca cng trnh nghin cu ny. Cc nh bin tp tp
ch, cc thnh vin ca cc hi ng hay y ban, cc nh lp k hoch hi ngh v cc c quan
hay t chc cp tin u thch cng trnh nghin cu no s n vi mt nhm khn gi rng.
Cui cng, vn cn phi cng lin quan n cc mc tiu c nhn ca nh nghin cu.
Hy xt n thi gian cn hon thnh mt d n nghin cu, chnh sa d n, v ph bin
cc kt qu. Bt c nh nghin cu no cng nn xt n vic cng trnh nghin cu v lng
thi gian rt nhiu m nh nghin cu phi b vo cng trnh nghin cu s mang li li
ch nh th no cho mnh trong vic nng cao cc mc tiu v s nghip, d nhng mc tiu
ny lin quan n vic thc hin nhiu nghin cu hn, t c mt chc v trong tng lai,
hay tin n vic nhn c mt vn bng.
Trc khi bt u mt n hay cng trnh nghin cu, ta cn phi cn nhc cn thn
cc yu t ni trn v hi nhng ngi khc bit phn ng ca h i vi ti ang xt.
Hy c gng bit c phn ng ca cc bn ng s, nhng chuyn gia ni ting trong
lnh vc, cc nh c vn v hc thut v cc thnh vin hi ng hay y ban ca khoa.
Tuy nhin, vic s dng ti liu trong nghin cu nh tnh thay i ng k. Trong
cc cng trnh nghin cu nh tnh c nh hng v l thuyt nh nghin cu theo dn tc
hc hay nghin cu theo dn tc hc ph phn, ti liu v mt khi nim vn ha hay mt l
thuyt ph phn t ti liu c cc nh nghin cu gii thiu sm trong mt cng trnh
nghin cu nh l mt khun kh nh hng. Trong cc cng trnh nghin cu theo l
thuyt c c s, cc nghin cu tnh hung, v cc cng trnh nghin cu theo hin tng hc,
ti liu s phc v t hn trong vic chun b cho cng trnh nghin cu.
Vi cch tip cn da trn c s hc hi t nhng ngi tham gia trong nghin cu v
s thay i theo loi nghin cu nh tnh, chng ta nhn thy vi m hnh kt hp ti liu vo
mt cng trnh nghin cu nh tnh. Ti a ra ba v tr sp t. Phn xem xt li ti liu c
th c s dng mt hay tt c v tr ny trong cng trnh nghin cu. Nh Bng 2.1 cho
thy, Anh/Ch c th bao gm ti liu vo trong phn gii thiu cng trnh nghin cu. Trong
cch sp t ny, ti liu cung cp mt bi cnh hu ch cho vn kh khn hay vn
dn n s cn thit phi thc hin cng trnh nghin cu, chng hn nh ai vit v vn
ny, ai nghin cu vn ny, v ai ch ra tm quan trng ca vic nghin cu vn
ny. D nhin, vic ng khung vn nh th ny ph thuc vo cc cng trnh nghin
cu c sn. Ta c th tm thy cc th d minh ha v m hnh ny trong nhiu cng trnh
nghin cu nh tnh s dng cc chin lc iu tra khc nhau.
Hnh thc th hai l xem xt li ti liu trong mt phn ring bit, mt m hnh
thng c s dng trong nghin cu nh lng. Cch tip cn ny thng xut hin khi
khn gi gm c cc c nhn hay nhng ngi c c nh hng theo nh lng. Hn na,
trong cc cng trnh nghin cu nh tnh c nh hng v l thuyt, nh cc cng trnh
nghin cu theo dn tc hc, v theo l thuyt ph phn hoc cc cng trnh nghin cu vi
mc ch tuyn truyn vn ng hay khuyn khch s tham gia ca mi ngi, th nh iu tra
c th sp t tho lun v l thuyt v ti liu vo mt phn ring bit, thng vo phn u
ca cng trnh nghin cu. Th ba, nh nghin cu c th a ti liu lin quan vo phn
cui ca cng trnh nghin cu, ti liu c s dng so snh v i chiu vi cc kt
qu (hay cc ch hay cc phm tr) mi ni ln t cng trnh nghin cu ny. M hnh
ny c bit thng dng trong cc cng trnh nghin cu theo l thuyt c c s. Ti khuyn
ngh m hnh ny bi v m hnh ny s dng ti liu theo php qui np.
BNG 2.1
Cc Th d v cc Loi
Nghin cu Thch hp
Cc Tiu ch
Ti liu c s dng
ng khung vn
nghin cu trong phn
gii thiu cng trnh
nghin cu.
Phi c mt s ti liu sn
c.
Ti liu c trnh by
trong mt phn ring bit
nh l phn Xem xt li
ti liu.
Cch tip cn ny c s
dng vi cc cng trnh
nghin cu no s dng
mt c s l thuyt v ti
liu mnh ngay t lc
u ca cng trnh
nghin cu, chng hn
nh cc nghin cu theo
dn tc hc, cc nghin
35
cu theo l thuyt ph
phn.
Ti liu c trnh by
Cch tip cn ny ph hp
Cch tip cn ny c s
cui cng trnh nghin
nht vi qui trnh theo
dng trong tt c cc loi
cu; ti liu tr thnh c
php qui np ca nghin
thit k nh tnh, nhng
s so snh v i chiu
cu nh tnh; ti liu
ph bin nht vi thit k
cc kt qu tm thy ca
khng hng dn hay
theo l thuyt c c s,
cng trnh nghin cu
nh hng cng trnh
ngi ta i chiu v
nh tnh hin ti.
nghin cu m tr thnh
so snh l thuyt ca
yu t tr gip mt khi
mnh vi cc l thuyt
xc nh c cc m
c tm thy trong ti
thc hay cc phm tr.
liu.
Mt khc, nghin cu nh lng bao gm mt lng ng k ti liu phn u ca
mt cng trnh nghin cu a ra phng hng cho cc cu hi nghin cu hay cc gi
thuyt. Trong vic lp k hoch mt cng trnh nghin cu nh lng, ti liu thng c
s dng phn u ca mt cng trnh nghin cu gii thiu mt vn hay m t chi tit
ti liu hin hu trong mt phn c u l ti liu lin quan hay xem xt li ti liu,
hay mt cm t tng t. Ngoi ra, ti liu c a vo phn cui ca mt cng trnh
nghin cu trong nh nghin cu so snh cc kt qu ca cng trnh nghin cu ca mnh
vi cc kt qu hin hu trong ti liu. Trong m hnh ny, nh nghin cu theo phng php
nh lng s dng ti liu theo php suy din nh l mt khun kh cho cc cu hi nghin
cu v cc gi thuyt.
Mt phn ring bit trnh by v vic xem xt li ti liu ng c cp mt cch
c bit, bi v y l mt hnh thc thng dng vit thm ti liu vo mt cng trnh
nghin cu. Phn xem xt li ti liu ny c th di mt s hnh thc khc nhau, v hu nh
cha c s ng thun v hnh thc no c a thch hn. Cooper (1984) cho rng phn
xem xt li ti liu c th mang tnh hp nht (integrative), vi vic cc nh nghin cu tm
tt cc ch tng qut trong ti liu. M hnh ny thng dng trong cc n lm lun n
tin s hay cc lun n tin s. Mt hnh thc th hai cng do Cooper xut l xem xt li v
l thuyt (theoretical review), trong nh nghin cu tp trung vo l thuyt hin c m lin
quan n vn ang c nghin cu. Hnh thc ny xut hin trong cc bi bo ng trn
tp san hay tp ch trong tc gi kt hp l thuyt ni trn vo trong phn gii thiu cng
trnh nghin cu. Hnh thc cui cng c Cooper xut l xem xt li v phng php
lun (methodological review), trong nh nghin cu tp trung vo cc phng php v cc
nh ngha. Nhng phn xem xt li ny c th cung cp khng ch mt bn tm tt v cc
cng trnh nghin cu c m cn mt bn ph bnh thc s v nhng im mnh v nhng
im yu ca cc phn trnh by v phng php. Mt s tc gi s dng hnh thc ny trong
cc lun n tin s v cc phn xem xt li ti liu lin quan trong cc bi bo ng trn
tp san.
Trong mt cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp, nh nghin cu s
dng cch tip cn nh tnh hoc nh lng i vi ti liu, ty thuc vo loi thit k theo
cc phng php hn hp ang c s dng. Trong mt thit k theo trnh t, ti liu c
trnh by trong mi giai on theo cch thc ph hp vi loi thit k ang c s dng
trong giai on . Th d, nu cng trnh nghin cu bt u bng giai on nh lng, th
nh iu tra rt c th bao gm mt phn xem xt li ti liu ng k gip thit lp c s l l
cho cc cu hi nghin cu v cc gi thuyt. Nu cng trnh nghin cu bt u bng giai
on nh tnh, th phn trnh by v ti liu t hn rt nhiu, v nh nghin cu c th a
phn trnh by ti liu vo cui ca cng trnh nghin cu nhiu hn l mt cch tip cn
theo php qui np i vi vic s dng ti liu. Nu nh nghin cu tin hnh mt cng trnh
36
nghin cu theo cch xy ra ng thi, vi trng s (tm quan trng) v s nhn mnh ngang
nhau i vi c d liu nh tnh ln d liu nh lng, th phn trnh by ti liu c th di
hnh thc nh tnh hoc nh lng. Cui cng, cch tip cn i vi vic s dng ti liu
trong mt d n nghin cu theo cc phng php hn hp s ph thuc vo loi chin lc
v trng s (tm quan trng) tng i c gn cho nghin cu nh tnh hay nghin cu
nh lng trong cng trnh nghin cu ny.
Nh th, nhng ngh ca ti i vi vic lp k hoch s dng ti liu trong mt cng
trnh nghin cu nh tnh, nh lng, hoc theo cc phng php hn hp l nh sau:
Trong mt cng trnh nghin cu nh tnh, hy s dng ti liu mt cch d sn phn
u ca k hoch chuyn ti mt thit k theo php qui np, tr khi loi chin lc nh
tnh i hi mt nh hng v ti liu quan trng ngay t lc khi u.
Hy xem xt v tr thch hp nht cho ti liu trong mt cng trnh nghin cu nh tnh v
da trn c s khn gi ca d n a ra quyt nh ny. Hy lun nh n ba cch
sp t v tr ti liu: t ti liu phn u ca cng trnh nghin cu ng khung
(frame) vn nghin cu, t ti liu trong mt phn ring bit, v s dung ti liu
cui ca mt cng trnh nghin cu so snh hay i chiu cc kt qu trong ti liu vi
cc kt qu tm thy ca cng trnh nghin cu hin ti.
Trong mt cng trnh nghin cu nh lng, hy s dng ti liu theo cch suy din nh
mt c s a ra cc cu hi nghin cu v cc gi thuyt.
Hy s dng ti liu gii thiu cng trnh nghin cu, m t ti liu lin quan trong mt
phn ring bit, hay so snh ti liu hin c vi cc kt qu tm thy trong mt k hoch
nghin cu nh lng.
Nu mt phn xem xt li ti liu ring bit c s dng, th hy xt liu phn xem xt
li ny s gm c cc tm tt mang tnh hp nht, cc xem xt li v l thuyt, hay cc
xem xt li v phng php lun. Mt cch lm tiu biu trong vic vit lun n tin s l
a ra mt phn xem xt li mang tnh hp nht.
Trong mt cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp, hy s dng ti liu theo
cch thc ph hp vi loi chin lc chnh v cch tip cnnh tnh hay nh
lngni tri nht trong thit k ny.
tm tt ti liu.
Bc 1
Bc 2
Bc 3
Bc 4
Bc 5
38
Bc 6
Bc 7
pht trin da vo cc im then cht trong by bc ca qui trnh ny, trc tin
chng ta s xt n cc k thut hu ch trong vic tip cn ti liu mt cch nhanh chng
thng qua cc c s d liu.
1969 ) v RIE, (Resources in Education Cc Ngun lc v Gio dc) Trung tm Thng tin
Ngun lc v Gio dc, 1975 ). s dng tt nht h thng ERIC, iu quan trng l xc
nh cc b m t (descriptors) thch hp cho ti ang xt. Cc nh nghin cu c th
lc li mt t in v cc thut ng bng cch s dng ERIC Thesaurus (Trung tm Thng tin
Ngun lc v Gio dc, 1975). Tuy nhin, s lc li ngu nhin Thesaurus tm cc b m
t c th mt nhiu thi gian v khng hiu qu. Mt cch khc l Anh/Ch c th s dng
qui trnh sau y:
1. c nhanh qua mc lc ch c tm thy cui mi CIJE (Th mc Hin hnh v
Tp ch v Gio dc) v RIE (Cc Ngun lc v Gio dc) hoc chy chung trnh tm
kim trn my tnh ERIC (Trung tm Thng tin Ngun lc v Gio dc) bng cch s
dng cc t kha (keywords) c v gn ging vi ti ca Anh/Ch. Hy tm mt
cng trnh nghin cu cng tng t cng tt vi d n nghin cu ca Anh/Ch.
2. Khi Anh/Ch tm ra mt cng trnh nghin cu, hy xem xt cc b m t c s
dng cho bi vit . Hy chn cc b m t ch yu c s dng m t bi vit
(hy xem cc thut ng v b m t trong bn tm tt (bn trch yu)).
3. Hy s dng cc b m t ch yu ny trong vic chy chng trnh tm kim trn
my tnh ca Anh/Ch. Theo cch ny, Anh/Ch s dng cc b m t m nhng
ngi ERIC Clearinghouses (cc t chc thu thp v cung cp thng tin v mt ch
c th ca ERIC) s dng lp danh mc cc bi vit cho h thng ERIC.
iu ny ti a ha kh nng tm ra cc bi vit ph hp vi cng trnh nghin cu
c lp k hoch ca Anh/Ch.
Th mc Trnh dn Khoa hc X hi (Social Sciences Citation Index) (Vin Thng tin
Khoa hc, 1969 ) cng c sn trn CD-ROM v c gi nhiu th vin hc thut. Th
mc Trch dn Khoa hc X hi (SSCI) bao trm vo khong 5.700 tp ch tiu biu cho hu
nh mi ngnh trong khoa hc x hi. SSCI c th c s dng tm ra cc bi vit v cc
tc gi tin hnh nghin cu v mt ti. SSCI c bit hu ch trong vic tm ra cc
cng trnh nghin cu c tham kho mt cng trnh nghin cu quan trng. SSCI gip
Anh/Ch c th ln ra tt c cng trnh nghin cu, k t khi xut bn mt cng trnh nghin
cu then cht, m trch dn cng trnh then cht ny. Bng vic s dng h thng ny,
Anh/Ch c th xy dng mt danh sch theo th t thi gian v cc ti liu tham kho minh
chng cho s tin ha trong lch s ca mt tng hay mt nghin cu.
Mt c s d liu trn CD-ROM khc l C s d liu Quc t v cc bn
Tm tt Lun n Tin s (Dissertation Abstracts International) (University Microfilms, 1938
). C s ny c cha cc bn tm tt v cc lun n tin s c np ln bi gn 500 t chc
tham gia trn khp th gii. Trong vic xem xt li ti liu y cho mt lun n tin s, hy
xc nh tt c ti liu tham kho, bao gm c cc lun n tin s, trong cuc tm kim. Hy
tm mt t lun n tin s tt t nhng t chc c tn trng m x l mt ti cng gn
ging cng tt vi ti nghin cu ca Anh/Ch.
tm ra cc nghin cu trong x hi hc hoc v cc ti x l cc khi nim v x
hi hc, hy tm kim trong c s d liu Cc Tm tt v X hi hc (Sociological Abstracts)
(1953 ), c sn trn mt CD-ROM c tn l Sociofile. Cc Tm tt v X hi hc c sn t
Cc Tm tt v Khoa hc Cambridge (hy xem Web site ca n
http://infoshare1.princeton.edu:2003/databases/about/tips/html/sociofile.html). C s d liu
ny c cha cc bn tm tt ca cc bi vit trong hn 2.500 tp ch cng nh cc bi im
sch v cc bn tm tt v cc lun n tin s v sch. i vi cc cng trnh nghin cu v
tm l hc, hy xem xt PsycINFO (xem www.apa.org/psyinfo/about/), hng dn i vi
40
43
S Cng bng v
Th tc trong Cc
T chc *
S Hnh thnh nhng
Nhn thc v S Cng bng
Kin thc
Schappe,
1996
Cc ng c
Tyler, 1994
Cc Tc ng ca
S Cng bng
Cc C cu
T chc
Schminke,
Ambrose, &
Masterson,
Lewis,
Cropanzano,
2000
S
Tn nhim
Konovsky &
Pugh,
1994
Cc Hnh vi lin
quan n Quyn
Cng dn Trong
T chc
Moorman, 1991
S H tr
v T chc
Moorman,
Blakely, &
Nichoff, 1998
Ting ni
Hunton. Hall & Price, 1998;
Lind Kanfer, & Earley, 1990;
Bies & Shapiro, 1998
Lch s qua
Lawson & Angle,
1998
Nhng S Gii
thch
Cc Kt qu
Goldman &
Taylor 2000
Bu khng kh
Naumann,&
Bennett, 2000
Nhng s
trut quyn
hay gt b
Gopinath &
Becker,
2000
S Lnh
o
Vic Di chuyn
a im
Daily, 1995
S Gi
C nh
Tin lng
Shaubroeck
May, & Brown,
1994
Wiesenfeld
Brockner,&
Thibauld,
2000
Vic a ra
Quyt nh c tnh
Chin lc
Kime & Mauborgne,
1998
Cn Nghin cu
S Cng bng v Th tc v
Nn Vn ha
Hnh 2.1
Bn Ti liu
44
45
Trong th d trn, ti bt u bng vic trnh by mt ti liu tham kho nm trong phn
chnh ca bi vit (in-text) ph hp vi hnh thc c qui nh trong sch hng dn v kiu
cch ca Hip hi Tm l hc Hoa K, Publication Manual of the American Psychological
Association (Sch Hng dn Xut bn ca Hip hi Tm l hc Hoa K (Hip hi Tm l
hc Hoa K, 2001)). K n, ti xem xt li mc ch ch yu ca cng trnh nghin cu.
Tip theo, ti a ra thng tin v vic thu thp d liu. Ti kt thc bng vic trnh by
cc kt qu chnh ca cng trnh nghin cu v trnh by nhng ngha thc tin ca cc kt
qu ny.
Lm sao tm tt nhng bi nghin cu (studies) m khng phi l cng trnh nghin
cu trong tc gi t ra cu hi hay gi thuyt, thu thp d liu, v c gng tr li cu hi
hay chng minh gi thuyt (research studies) nh l bi tiu lun, bi quan im, bi nghin
cu v loi hnh hay h thng phn loi, v bi tng hp nghin cu trong qu kh? Khi tm
tt nhng nghin cu phi thc nghim (non-empirical studies) ny, nh nghin cu nn
cp n vn c gii quyt bi bi vit hay cun sch.
Xc nh ch trung tm ca nghin cu .
Trnh by cc kt lun chnh lin quan n ch ni trn.
cp n nhng yu im hay sai lm trong vic l gii, logic, sc mnh ca lp lun,
v v.v khi loi hnh xem xt li l xem xt li v phng php lun.
Hy xt th d sau y, th d ny minh ha vic a cc kha cnh ni trn vo phn
xem xt li ti liu.
Th d 2.2
Sudduth (1992) hon thnh mt lun n nh lng trong ngnh khoa hc chnh tr v
ti l vic s dng s thch nghi c tnh chin lc trong cc bnh vin nng thn. ng
xem xt li ti liu trong vi chng phn u ca nghin cu. Trong mt th d v vic
tm tt mt nghin cu n l a ra mt h thng phn loi, Sudduth tm tt vn , ch
, v h thng phn loi.
46
47
48
TM TT
Trc khi tm kim ti liu, hy xc nh ti ca Anh/Ch bng cch s dng cc chin
lc nh phc tho mt nhan ngn gn hay trnh by cu hi nghin cu ch yu s c
gii quyt. Ngoi ra, Anh/Ch hy cn nhc xem liu ti ny c th v cn c nghin
cu hay khng bng cch xem xt li xem c hay khng c kh nng tip cn nhng ngi
tham gia vo nghin cu v cc ngun lc v xem xt li liu ti ny s b sung thm tri
thc khoa hc x hi hay khng, c c nhng ngi khc quan tm hay khng, c ph hp
vi cc mc ch c nhn ca Anh/Ch hay khng.
Trong mt cng trnh nghin cu, cc nh nghin cu s dng ti liu nghin cu hc
thut trnh by cc kt qu ca cc cng trnh nghin cu tng t, nu ln quan h gia
cng trnh nghin cu hin ti vi cuc i thoi tip din trong ti liu, v cung cp mt
khun kh cho vic so snh cc kt qu ca mt cng trnh nghin cu vi cc cng trnh nghin
cu khc. i vi cc thit k nghin cu nh tnh, nh lng, v theo cc phng php hn
hp, ti liu p ng cc mc ch khc nhau. Trong nghin cu nh tnh, ti liu gip cung cp
chng c chng minh vn nghin cu, nhng ti liu khng hn ch hay g b cc quan
im ca nhng ngi tham gia vo nghin cu. Mt cch tip cn ph bin l a nhiu ti liu
hn vo phn cui ca cng trnh nghin cu nh tnh so vi vo phn u. Trong nghin cu
nh lng, ti liu khng nhng gip cung cp chng c chng minh vn nghin cu m
cn gi nhng cu hi nghin cu hay cc gi thuyt kh d cn phi gii quyt. Mt phn
xem xt li ti liu ring bit thng c tm thy trong cc cng trnh nghin cu nh lng.
Trong nghin cu theo cc phng php hn hp, vic s dng ti liu s ph thuc vo loi
chin lc iu tra v trng s hay tm quan trng c gn cho nghin cu nh tnh hay nghin
cu nh lng trong cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp ny.
Khi tin hnh vic xem xt li ti liu, hy xc nh nhng t ng then cht (t kha) cho
vic tm kim ti liu, k lc li cc ngun lc ca th vin, da vo cc c s d liu my tnh
ha trong th vin v i vi cc lnh vc nghin cu, chng hn nh ERIC, PsycINFO, Sociofile,
49
BI C THM
50
51
CHNG BA
CC CHIN LC VIT N NGHIN CU V
NHNG IU CN XEM XT V O C
Trc khi thit k mt n nghin cu, iu quan trng l xem xt vic phi vit n ny
nh th no. Mt trong nhng iu cn phi xem xt l nhng ch no s chuyn ti c
lp lun thuyt phc nht chng minh s cn thit v cht lng ca cuc nghin cu. y l
thi im thch hp nht chp nhn v thc hin cc l li vit m bo s c c mt
n (v d n nghin cu) c tnh nht qun v tht d c. y cng ng l lc d kin cc
vn v o c s xut hin r rt trong cuc nghin cu v kt hp cc l li hp o c
vo n nghin cu. Chng ny tp trung vo cc lp lun v cc ch c a vo mt
n, vic chn v s dng cc chin lc vit dnh cho qui trnh nghin cu, v vic d kin
cc vn v o c rt c th s pht sinh trong mt cuc nghin cu.
VIT N
Cc Lp lun Ch yu Cn a ra
Vic cn nhc cc ch s c a vo n l hu ch. Tt c cc ch cn c lin
kt vi nhau sao cho chng th hin c mt bc tranh mch lc v ton b d n c
xut. S rt hu ch nu c c mt bn cng v cc ch , nhng cc ch ny s
khc nhau ty thuc vo vic n c vit cho mt cuc nghin cu nh tnh, nh lng
hay theo cc phng php hn hp. Tuy nhin, nhn chung, c nhng lp lun ch yu cu
trc nn bt c n no. Maxwell (1996) a ra chn lp lun ch yu. y ti nu cc
lp lun ny ra di dng cc cu hi cn c gii p trong mt n nghin cu hc thut.
1. Chng ta cn g hiu r hn v ti ca Anh/Ch?
2. Nhng iu g chng ta bit rt t lin quan n ti ca Anh/Ch?
3. Anh/Ch xut nghin cu g?
4. Anh/Ch s nghin cu mi trng v nhng ngi no?
5. Anh/Ch d nh s dng nhng phng php no mang li d liu?
6. Anh/Ch s phn tch d liu ny bng cch no?
7. Anh/Ch s chng thc cc kt qu tm thy nh th no?
8. Nghin cu ca Anh/Ch s biu hin nhng vn v o c no?
9. Cc kt qu s khi chng t c g v tnh thc tin v gi tr ca nghin cu c
xut.
Khi no mi cu hi c gii p y trong mt phn ring bit th chn cu hi ni
trn cu thnh nn tng ca nghin cu tt, v chng c th to nn cu trc tng th cho mt
n. Vic bao gm phn chng thc cc kt qu tm thy, nhng xem xt v o c (mt
lt na s c cp cui Chng ny), s cn thit phi c cc kt qu s khi, v cc
bng chng ban u v ngha thc tin ca nghin cu c xut, s lm cho ngi c
ch n cc yu t ch yu thng b b st trong cc tho lun v nhng cng trnh nghin
cu c xut.
52
Th d 3.1
Khun mu n Nghin
cu trc/thuyt gii thch
cu
nh
tnh
theo
quan
im
thuyt
Gii thiu
Li pht biu v vn nghin cu (bao gm ti liu hin hu v vn nghin cu)
Mc ch ca cng trnh nghin cu
Cc cu hi nghin cu
Nhng gii hn c n nh (delimitations) v nhng iu hn ch (limitations)
Cc Th tc
Nhng c im ca nghin cu nh tnh (ty chn)
Chin lc nghin cu nh tnh
Vai tr ca nh nghin cu
Cc th tc thu thp d liu
Cc th tc phn tch d liu
Cc chin lc chng thc gi tr cc kt qu tm thy
Cu trc tng thut
Cc vn v o c d kin
ngha ca cng trnh nghin cu
Nhng kt qu tm thy s b qua nghin cu th im
Nhng kt cc k vng
Cc ph nh: cc cu hi phng vn, cc biu mu quan st, k hoch v thi gian, v ngn sch
xut.
Trong th d ny, tc gi ch bao gm hai phn chnh, l phn gii thiu v phn trnh
by cc th tc. Phn xem xt li ti liu c th c a vo, nhng mang tnh ty chn, v,
nh c tho lun trong Chng 2, ti liu c th c bao gm n mt mc nhiu hn
cui ca cng trnh nghin cu hay trong phn trnh by cc kt cc k vng. Khun mu
ny qu c bao gm mt phn c bit v vai tr ca nh nghin cu trong cng trnh nghin
cu. Nh Marshall v Rossman (1999) m t, phn ny s x l cc quyt nh v vic tip
cn c nhng ngi tham gia trong nghin cu v a im nghin cu cng nh thng
53
lng vic thm nhp a im nghin cu v/hoc nhng ngi tham gia trong nghin cu.
Phn ny cng cp n cc k nng to ra quan h tt gia bn thn vi nhng ngi khc
m nh nghin cu mang n cho d n nghin cu v s nhy cm ca nh nghin cu i
vi tnh c i c li hay n p cho nhng ngi tham gia trong cng trnh nghin cu.
Th d 3.2
Gii thiu
Li pht biu v vn nghin cu (bao gm ti liu hin hu v vn nghin cu)
Vn lin quan n quan im tuyn truyn vn ng/khuyn khch s tham gia ca mi
ngi
Mc ch ca cng trnh nghin cu
Cc cu hi nghin cu
Nhng gii hn c n nh (delimitations) v nhng iu hn ch (liminations)
Cc Th tc
Nhng c im ca nghin cu nh tnh (ty chn)
Chin lc nghin cu nh tnh
Vai tr ca nh nghin cu
Cc th tc thu thp d liu (bao gm nhng phng php c tnh cng tc c s dng vi
nhng ngi tham gia trong nghin cu)
Cc th tc ghi d liu
Cc th tc phn tch d liu
Cc chin lc chng thc gi tr cc kt qu tm thy
Cu trc tng thut
Cc vn v o c d kin
ngha ca cng trnh nghin cu
Nhng kt qu tm thy s b qua nghin cu th im
Nhng thay i k vng theo quan im tuyn truyn vn ng/khuyn khch s tham gia ca mi
ngi
Cc ph nh: cc cu hi phng vn, cc biu mu quan st, k hoch v thi gian, v ngn sch
xut.
54
Th d 3.3
Gii thiu
Li pht biu v vn nghin cu
Mc ch ca cng trnh nghin cu
Quan im l thuyt
Cc cu hi nghin cu v cc gi thuyt
nh ngha v cc thut ng
Nhng gii hn c n nh v nhng iu hn ch
Xem xt li ti liu
Cc phng php
Loi thit k nghin cu
Mu, tng th, v nhng ngi tham gia vo nghin cu
Cc cng c thu thp d liu, cc bin, v ti liu hay t liu
Cc th tc phn tch d liu
Cc vn v o c d kin trong cng trnh nghin cu
Cc nghin cu s b hay cc th nghim th im
ngha ca cng trnh nghin cu
Cc ph nh: Cc cng c, k hoch thi gian, v ngn sch xut
Th d 3.4
Gii thiu
Li pht biu v vn nghin cu
Mc ch ca cng trnh nghin cu (bao gm c li pht biu mc ch nghin cu nh tnh
ln li pht biu mc ch nghin cu nh lng v c s l l bin minh cho cch tip cn
theo cc phng php hn hp)
Cc cu hi nghin cu (bao gm c nh tnh ln nh lng)
Xem xt li ti liu (trnh by thnh mt phn ring bit, nu l nh lng
Cc th tc hay cc phng php
Nhng c im ca nghin cu theo cc phng php hn hp
Loi thit k theo cc phng php hn hp (bao gm cc quyt nh lin quan trong vic chn
la loi thit k ny)
M hnh trc quan v cc th tc ca thit k ny
Cc th tc thu thp d liu
Cc loi d liu
Chin lc ly mu
Cc th tc phn tch d liu v chng thc gi tr
Cu trc trnh by bo co nghin cu
Vai tr ca nh nghin cu
Cc vn v o c tim tng
55
gng nhiu hiu c ngha ca cc tng v phi theo di nhng thay i tinh t
trong ngha.
Hy xem xt t tng (thoughts) tng thut thuc cc loi khc nhau hng dn
ngi c nh th no. Khi nim ny c a ra bi Tarshis (1982), ng xut
ngi vit nn sp xp cc t tng hng dn ngi c. C bn loi t tng:
1. T tng bao trm hay ct li (Umbrella thoughts) l cc tng tng qut hay
ct li ngi ta ang c gng truyn t.
2. T tng ln (Big thoughts) l nhng tng hay hnh nh chuyn bit nm trong
phm vi ca nhng t tng bao trm v dng cng c, lm r, hay gii thch chi
tit cc t tng bao trm.
3. T tng nh (Little thoughts) l nhng tng hay hnh nh c chc nng chnh
l cng c cc t tng ln.
4. T tng gy ch hay quan tm (Attention or interest thoughts) l nhng tng
c mc ch lm cho ngi c theo ng ng li suy ngh, sp xp cc tng v
lm cho ngi c ch .
Ti cho rng cc nh nghin cu mi vo ngh vt ln nhiu nht vi cc t tng bao
trm v cc t tng gy ch . Mt bn tho c th bao gm qu nhiu tng bao
trm, vi ni dung khng chi tit chng minh cho nhng tng rng ln. Du hiu
r rng nht ca vn ny l s lin tc thay i cc tng, t tng ch yu ny n
tng ch yu khc trong mt bn tho. Thng th ta s thy nhng on ngn, ging nh
nhng on ngn ta c trn bo do cc phng vin vit. Suy ngh theo mt bi tng thut
chi tit chng minh cho cc tng bao trm c th gip gii quyt vn ni trn.
Goldberg (1986) khng nhng bn lun v sc mnh ca chi tit m cn minh ha sc mnh
ny bng cch s dng th d v bc tng tng nim Washington, D. C., ni ghi h
tnthm ch c tn mca 50.000 qun nhn Hoa K t trn trong cuc chin Vit Nam.
Vic thiu nhng t tng gy ch cng lm mt bi tng thut tt i trt ng
nh. Ngi c cn nhng du hiu ch ng hng dn h t tng ch yu ny
sang tng ch yu khc tip theo (cc Chng 5 v 6 trong sch ny tho lun v nhng
du hiu ch ng chnh trong nghin cu, nh l li pht biu v mc ch nghin cu v
cc cu hi nghin cu cng nh cc gi thuyt). Ngi c cn bit s sp xp ton b cc
tng thng qua cc on dn nhp. Trong phn tm tt, cn phi trnh by cho ngi c
bit nhng im quan trng nht h phi nh.
Hy dng s mch lc lm tng tnh d c ca bn tho. Trong vic trnh by cc
ti ca cun sch ny, ti gii thiu cc thnh phn trong qui trnh nghin cu th hin
mt tng th c h thng. Th d, vic nhc i nhc li cc bin trong nhan , li pht
biu v mc ch nghin cu, cc cu hi nghin cu, v mc xem xt li ti liu trong
d n nghin cu nh lng minh ha cho suy ngh ny. Cch tip cn ny lm cho cng
trnh nghin cu c mch lc. Hn na, vic nhn mnh mt th t khng thay i ca
cc bin bt c khi no cp n cc bin c lp v ph thuc trong cc nghin cu
nh lng cng cng c tng ni trn.
cp chi tit hn, s mch lc hnh thnh thng qua vic lin kt cc cu v cc on
trong bn tho. Zinsser (1983) cho rng mi cu trong bi vit phi l kt qu hp logic ca
cu ng trc n. Mt bi tp hu ch l bi tp mc-v-khuyt (hook-and-eye)
(Wilkinson, 1991) lin kt cc t tng t cu ny sang cu khc (hay on ny sang on
khc).
59
Th d 3.5
60
61
anh y khi cuc khng hong trong i sng ca nhng ngi tr hn, anh y vn b
lm cho xa lnh n mt chng mc no khi phong cch pht biu n gin, d
hiu (Bunge, 1985, trang 172).
Hy bt u nghin cu k ti liu vit tt s dng cc thit k nh tnh, nh lng v
theo cc phng php hn hp. Trong ti liu vit tt, mt khng tm ngng v tr c khng
bi ri trc mt on vn. Trong cun sch ny, ti c gng ly nhng th d v bi vn
xui tt t cc tp ch khoa hc x hi v nhn vn nh l American Journal of Sociology
(Tp ch x hi hc ca Hoa K), The American Cartographer (Tp ch Chuyn vin v Bn
Hoa K), Journal of Applied Psychology (Tp ch Tm l hc ng dng), Administrative
Science Quarterly (Tp ch Xut bn hng Qu v Khoa hc Qun tr), American Educational
Research Journal (Tp ch Nghin cu Gio dc Hoa K), Sociology of Education (X hi
hc v Gio dc) v Image: Journal of Nursing Scholarship (Hnh nh: Tp ch v Kin thc
Uyn bc v Ngnh Y t). Trong lnh vc nh tnh, ti liu tt dng minh ha vn xui r
rng v cc on vn chi tit. Nhng ngi ging dy nghin cu nh tnh ch nh tc phm
vn hc c in, nh l Moby Dick, The Scarlet Letter, v The Bonfire of the Vanities, lm bi
c trong cc kha hc nh tnh (Webb & Glesne, 1992). Cc tp ch hay tp san nh l
Qualitative Inquiry (iu tra nh tnh), Qualitative Research (Nghin cu nh tnh),
Symbolic Interaction (S Tng tc mang tnh Tng trng), Qualitative Family Research
(Nghin cu nh tnh v Gia nh), v Journal of Contemporary Ethnography, (Tp ch v
Dn tc hc ng thi) l nhng tp ch nghin cu hc thut tt nghin cu. Trong
nghin cu theo cc phng php hn hp, hy xem xt k cc tp ch bo co v cc cng
trnh nghin cu vi d liu nh tnh v nh lng kt hp, bao gm nhiu tp ch khoa hc
x hi, chng hn nh Field Methods (Cc Phng php ti Hin trng). Hy xem xt k
rt nhiu bi bo ng trn tp ch c dn ra trong Handbook of Mixed Methods in the
Social and Behavioral Sciences (Sch Hng dn v cc Phng php Hn hp trong cc
Khoa hc v X hi v Hnh vi) (Tashakkori & Teddlie, 2002)
CC VN V O L CN D KIN
Ngoi vic khi nim ha qui trnh vit n, cc nh nghin cu cn phi d kin cc
vn v o c c th ny sinh trong sut cc cuc nghin cu ca h. Nh cp
trc y, vic vit v nhng vn ny l thit yu khi a ra lp lun ng h mt nghin
cu v cng l mt ch quan trng trong khun mu cc n nghin cu.
Trong ti liu hin c, cc vn v o c ny sinh trong nhng tho lun v b qui tc
x s chuyn nghip dnh cho cc nh nghin cu v trong nhng bi bnh lun v nhng
tnh trng kh x v mt o c v cc gii php tim nng (Punch, 1998). Nhiu hip hi
ton quc ( Hoa K) cng b cc tiu chun hay tp hp cc qui tc v o c (qui ch
hnh ngh) trn web site cho cc nh chuyn mn trong cc lnh vc ca hip hi. Th d,
hy xem
The American Psychological Associations Ethical Principles of Psychologists and Cole
of Conduct (Cc Nguyn tc v o c ca Cc Nh Tm l hc v Tp hp cc Qui tc
X s ca Hip hi Tm l Hc Hoa K), c son tho nm 1992, c sn ti
www.apa.org/ethics/code.html.
The American Sociological Association Code of Ethics (Tp hp cc Qui tc v o c
ca Hip hi X hi hc Hoa K), c thng qua nm 1997 v c sn ti
www.asanet.org/members/ecoderev.html.
63
Quyn tham gia t nguyn v quyn rt lui bt c lc no, sao cho c nhn khng b p
buc phi tham gia vo nghin cu.
Nhng th tc khc trong sut qu trnh thu thp d liu lin quan n vic xin php cc c
nhn c thm quyn (th d, nhng ngi gc cng) cho vo nghin cu nhng ngi tham
gia ti cc a im nghin cu. iu ny thng i hi vic vit mt bc th xc nh
di thi gian, tc ng tim nng, v cc kt cc ca cuc nghin cu.
Cc nh nghin cu cn quan tm n cc a im nghin cu sao cho cc a im ny
khng b xo trn sau khi nghin cu. iu ny i hi cc nh iu tra, c bit trong cc
nghin cu nh tnh cn phi thc hin vic quan st hay phng vn ko di ti a im
nghin cu, phi hiu bit tc ng ca chng v hn ch ti a vic gy xo trn mi
trng vt cht ca a im. Th d, h c th sp xp thi gian n a im nghin cu
th no t xen vo dng hot ng bnh thng ca nhng ngi tham gia.
Trong cc nghin cu da trn th nghim, nh iu tra cn thu thp d liu th no tt
c mi ngi tham gia vo nghin cu, ch khng ch nhm th nghim, c hng li t
65
Sau khi phn tch, cn phi lu gi d liu trong mt thi k va phi (th d, Sieber,
1988, xut 5-10 nm). Sau , cc nh iu tra phi xa b d liu n khng ri vo
tay cc nh nghin cu khc, nhng ngi c th chim dng cho cc mc ch khc.
Trong vic gii thch d liu, nh nghin cu cn m t chnh xc v thng tin. Tnh
chnh xc ny c th i hi phng vn sau khi hon tt cng vic gia nh nghin cu
v nhng ngi tham gia trong nghin cu nh lng (Berg, 2001). Trong nghin cu
nh tnh, c th bao gm vic s dng mt hay nhiu hn mt chin lc (hy xem cc
chin lc chng thc gi tr trong Chng 10) kim tra tnh chnh xc ca d liu vi
nhng ngi tham gia hay gia cc ngun d liu khc nhau.
66
TM TT
iu hu ch l xt n cch thc vit mt n nghin cu trc khi tht s tin hnh
qu trnh ny. Hy xt n 9 lp lun a ra bi Maxwell (1996) bao gm vo n
nhng yu t then cht v sau s dng mt trong bn cng v ch c cung
cp (trong Chng ny) son tho mt n hon chnh v nghin cu nh tnh, nh
lng hay theo cc phng php hn hp.
Trong sut qu trnh vit n, hy bt u vit ra giy suy ngh k lng v cc
tng, hnh thnh thi quen vit trn c s u n, v s dng cc chin lc chng hn nh
s dng cc thut ng nht qun, cc cp khc nhau ca nhng t tng tng thut, v s
mch lc tng cng k nng vit. Vit cu vn th ch ng, s dng cc ng t th
hin hnh ng (strong verbs), v xem xt li cng nh hiu nh cng s gip ch thm.
Trc khi vit n, iu hu ch l xem xt cc vn v o c c th c d kin
v m t trong n. Cc vn ny lin quan n tt c cc giai on ca qu trnh nghin
cu. Vi s quan tm n nhng ngi tham gia vo nghin cu, a im nghin cu, v
ngi c tim nng, nh nghin cu c th thit k cc nghin cu cha ng nhng thng
l hp o c.
67
BI C THM
Maxwell, J. (1996). Thit k nghin cu nh tnh: cch tip cn c tnh tng tc,
Thousand Oaks, CA: Nh Xut bn Sage.
Joe Maxwell trnh by mt tng quan tht hay v qui trnh xy dng n nghin cu
nh tnh m, v nhiu phng din, c th p dng cho nghin cu nh lng v
nghin cu theo cc phng php hn hp. ng trnh by rng n l lp lun
hng dn mt cuc nghin cu v ng a ra mt v d trong m t chn bc cn
thit. Ngoi ra, ng cn trnh by v phn tch mt n nh tnh hon chnh nhm
minh ha mt m hnh hay c th p dng.
68
69
CHUNG BN
_______________________________________
ri xut hin trong ti liu trong vi nm. Vn nghin cu c th pht trin t cc cuc
tranh lun v chnh sch trong chnh ph hay gia nhng nh iu hnh cao cp nht. Cc
ngun gc ca vn nghin cu thng loi.
Ngoi s phc tp ni trn, phn gii thiu cn phi gnh vc vic khuyn khch
ngi c tip tc c thm na v bt u nhn thy c ngha trong cng trnh nghin
cu. Ch kha cnh ny khng thi cng lm cho phn gii thiu tht l kh vit. Phn gii
thiu cn lm cho ngi c quan tm n ti c cp, xc lp vn dn n cng
trnh nghin cu, t cng trnh nghin cu vo trong bi cnh rng hn ca ti liu hc thut,
v vn n mt nhm khn gi ring bit. Phi t c tt c iu ny trong mt phn sc
tch chng vi trang. Do nhng thng ip chng phi truyn t v ch hn ch dnh cho
chng, nn vit v hiu c nhng phn gii thiu l vic y thch .
Tht may mn l c mt khun mu hay cu trc vit phn gii thiu c tnh hc
thut trong khoa hc x hi tht hay. Trc khi gii thiu m hnh ny, cn phi phn bit
c nhng khc bit tinh t gia nhng phn gii thiu ca cc cng trnh nghin cu nh
tnh, nh lng, v theo cc phng php hn hp.
Mt Th d Minh ha
Trc khi xem xt li mi thnh phn ni trn, ti s trnh by mt th d minh ha. Th d
s dng y c trch t mt cng trnh nghin cu nh lng c cng b bi
Terenzini, Cabreca, Colbeck, Bjorklund, v Parente (2001), trong Tp ch Gio dc i hc
v c nhan l S a dng v Chng tc v Sc tc trong Lp hc ( xin php in li).
Theo sau mi on chnh trong cu trc ca phn gii thiu ny, ti s nu bt mt cch ngn
gn thnh phn ca phn gii thiu ang c cc tc gi cp.
K t o lut v Quyn Cng dn c thng qua nm 1964 v o lut v Gio
dc i hc c thng qua nm 1965, cc trng i hc v vin i hc ca Hoa
K c gng nhiu gia tng s a dng v chng tc v sc tc trong sinh vin v
thnh vin i ng ging dy ca h, v bin php nng nhng ngi thuc cc
nhm b thit thi do chng tc, sc tc v.v tr thnh chnh sch chn la t
c tnh khng ng nht [Cc tc gi pht biu iu thu ht s ch bng li
tng thut (mc cu tng thut: narrative hook)]. Tuy nhin, cc chnh sch
ny hin ang trung tm ca mt cuc tranh lun trn ton quc d di. Nn tng
php l hin hnh cho cc chnh sch v bin php nng nhng ngi thuc cc
nhm b thit thi da vo phn quyt ca ta n v v kin Regents of the University
of California V. Bakke (Cc Thnh vin Hi ng Qun tr trng i hc California
kin Bakke), trong Thm phn William Powell lp lun rng chng tc c th c
xem l mt trong nhng yu t lm c s cho cc quyt nh thu nhn sinh vin. Tuy
nhin, gn y hn, Ta phc thm ca Hoa K trong phin ta x lu ng th nm,
trong v kin nm 1996; Hopwood kin Bang Texas, tm thy rng lp lun ca
Powell l khng . Cc phn quyt ca ta n khng xem xt n cc chnh sch v
bin php nng nhng ngi thuc cc nhm b thit thi c i km bi
nhng cuc trng cu dn, vn bn lp php ca bang, v nhng bin php lin quan
cm on hay ct gim mnh vic thu nhn vo i hc hay thu mn nhy cm vi
chng tc California, Florida, Louisiana, Maine, Massachusetts, Michigan,
Mississipi, New Hampshire, Rhode Island, v Puerto Rico (Healy, 1998a, 1998b,
1999).
p li, cc nh gio dc v nhng ngi khc a ra nhng lp lun v gio dc
ng h bin php nng nhng ngi thuc cc nhm b thit thi, khng nh rng
mt n v hc tp a dng c hiu qu v mt gio dc hn mt n v hc tp ng
nht hn. Gim c Vin i hc Harvard, Neil Rudenstine, khng nh rng l do
c bn cho s a dng ca sinh vin trng i hc [l] gi tr v gio dc ca s a
dng [Rudenstine, 1999, trang 1). Lee Bollinger, ngi c chc v tng ng
vi Rudestine Vin i hc Michigan, khng nh, Mt lp hc m khng c i
din ng k t nhng thnh vin ca cc chng tc khc nhau to ra mt cuc tho
lun ngho nn, km ci hn (Schmidt, 1998, trang A32). Hai v gim c cc vin
i hc ny khng c n trong nim tin ca h. Hip hi cc Vin i hc Hoa K
cng b mt bn tuyn b c ch k ng h ca gim c ca 62 vin i hc c
hot ng nghin cu pht biu rng: Chng ti pht biu trc ht v trn ht vi t
cch cc nh gio dc. Chng ti tin rng sinh vin ca chng ti c hng li
ng k t mt nn gio dc din ra trong mt mi trng a dng (V Tm Quan
trng ca S a dng trong Sinh vin c Thu nhn vo i hc, Thi bo New
73
74
Ai kim sot qui trnh v k tc gim c iu hnh (Boeker, 1992, trang 400),
cc chnh sch lm tng s a dng ni trn ang trung tm ca mt cuc tranh lun d di
trn ton quc (trang 509).
Trong nghin cu khoa hc x hi ng dng, cc vn kh khn hay vn nn
(problems) ny sinh t nhng vn (issues), nhng s kh khn, v thng l thc hnh hin
ti. Th d, cc trng hc c th khng thi hnh nhng nguyn tc hng dn v a vn
ha, nhng yu cu ca i ng ging dy cc trng i hc n l h cn tham gia vo
cc hot ng pht trin chuyn mn trong cc khoa ca h, nhng sinh vin thiu s cn
c tip cn tt hn n cc i hc, hay mt cng ng cn hiu bit tt hn nhng ng
gp ca nhng ngi tin phong thuc n gii lc u ca cng ng. y u l nhng vn
nghin cu quan trng xng ng c nghin cu thm v chng t mt vn hay mi
quan tm trong thc tin cn c gii quyt. Mt vn nghin cu l vn tn ti trong
ti liu, trong l thuyt, hay trong thc tin, dn n s cn thit phi thc hin cng trnh
nghin cu. Vn nghin cu trong mt cng trnh nghin cu bt u tr nn r rng khi
nh nghin cu t cu hi s cn thit phi thc hin cng trnh nghin cu ny l g hay
Vn g nh hng n s cn thit phi thc hin cng trnh nghin cu ny?
Khi thit k nhng on m u ca mt n, hy lun nh n nhng nguyn tc
hng dn sau y:
76
78
Th d 4.2
Bt chp s quan tm n hot ng chnh tr vi m (micropolitics) tng ln, tht ng ngc nhin
l c t nghin cu thc nghim n th tht s c tin hnh v ti ny, c bit l trn quan
im ca cp di. Nghin cu v chnh tr trong mi trng gio dc c bit him hoi: rt t
cng trnh nghin cu tp trung vo vic cc gio vin s dng quyn lc nh th no tng tc
mt cch chin lc vi cc v hiu trng ca trng v iu ny c ngha l g theo m t v
theo khi nim (Ball, 1987; Hoyle, 1986; Pratt, 1984). (Blase, 1989, trang 381).
Tm li, khi xc nh nhng khim khuyt trong ca ti liu trong qu kh, nhng ngi xy
dng n nghin cu c th lm nhng iu sau y:
Trch dn vi iu khim khuyt bin minh thm ch mnh hn cho cng trnh
nghin cu.
Tho lun v cch thc cng trnh nghin cu c xut s sa cha nhng khim
khuyt ny v cung cp s ng gp c o vo ti liu hc thut.
biu mc ch, y l mt thnh phn hng dn quan trng ca bt k cng trnh nghin cu
no, l trng tm trong chng tip theo.
TM TT
Chng ny a ra li khuyn v cch b cc v vit phn gii thiu ca mt cng trnh
nghin cu hc thut. Thnh phn u tin l xt n cch thc phn gii thiu kt hp cc
vn nghin cu gn vi nghin cu nh lng, nh tnh, hay theo cc phng php hn
hp. K , mt mu gii thiu gm nm thnh phn c ngh s dng lm m hnh hay
khun mu vit phn gii thiu. M hnh ny, gi l m hnh nhng s khim khuyt, da
vo u tin l vic xc nh vn nghin cu (v bao gm mt mc cu tng thut). K
n, m hnh ny bao gm vic xem xt li ti liu x l vn ni trn, ch ra mt, hay
nhiu hn mt, s khim khuyt trong ti liu qu kh v cho thy cng trnh nghin cu
c xut s sa cha nhng s khim khuyt ny nh th no. M hnh ny thng kt
thc bng vic xc nh mt, hay nhiu hn mt, nhm khn gi s hng li t cng trnh
nghin cu c xut v bng vic a ra mc ch hay ch ch chnh ca n. Trong
chng ny, tc gi cung cp nhng nguyn tc hng dn cho vic vit mi thnh phn trong
phn gii thiu ny ca mt cng trnh nghin cu.
BI C THM
Bem, D.J. (1987). Cch vit bi bo da vo thc nghim. Trong M. P. Zanna & J.M.
Darley (Eds), Hc gi ton din: Hng dn thc hnh cho nh khoa hc x hi mi vo
ngh (cc trang 171-201). New York: Nh Xut bn Random House.
Daryl Bem nhn mnh n tm quan trng ca li pht biu m u trong nghin cu
c cng b. ng cung cp mt danh sch cc qui tc da trn kinh nghim cho li pht
biu m u, nhn mnh s cn thit phi c li vit vn xui d hiu, r rng v phi c
mt cu trc dn ngi c tng bc n li pht biu vn nghin cu. ng cung cp
nhng th d v nhng li pht biu m u c tha ng ln khng tha ng. Ben i
hi nhng li pht biu m u d hiu i vi ngi khng chuyn mn, tuy th khng
c nhm chn i vi ngi c snh si v k thut.
80
Maxwell J. A. (1996). Thit k nghin cu nh tnh: Cch tip cn c tnh tng tc.
Thousand Oaks, CA: Nh Xut bn Sage.
Joe Maxwell suy ngh k v mc ch ca mt n cho mt lun vn theo cch tip cn
nh tnh. Mt trong nhng kha cnh c bn ca mt n l bin minh cho d n
nghin cu gip ngi c hiu c khng ch nhng iu Anh/Ch d nh thc hin
m cn ti sao. ng cp n tm quan trng ca s xc nh cc vn Anh/Ch d
nh gii quyt v ca vic ch ra ti sao chng l nhng vn quan trng cn nghin
cu. Trong mt th d v mt n lm lun vn, ng chia s nhng vn chnh c
cc tc gi gii quyt to ra mt lp lun hiu qu ng h cng trnh nghin cu.
Wilkinson, A. M. (1991) Sch hng dn ca nh khoa hc i vi vic vit cc ti liu v
lun vn. Englewood Cliffs, NJ: Nh Xut bn Prentice Hall.
Antoinette Wilkinson xc nh ba thnh phn ca phn gii thiu: ngun gc v pht biu
v vn kh khn v tho lun v bn cht ca vn , tho lun v thng tin c s
ca vn , v li pht biu v cu hi hay vn nghin cu (research question).
Cun sch ca n tc gi ny a ra nhiu th d v ba thnh phn ny cng vi tho lun
v cch vit v cu trc phn gii thiu. Ni dung nhn mnh n vic m bo rng phn
gii thiu dn n mt cch hp l v hin nhin li pht biu v vn nghin cu.
81
CHNG NM
_______________________________
PHT BIU MC CH
Trong khi phn gii thiu t trng tm vo vn dn n cng trnh nghin cu, th
phn pht biu mc ch (tuyn b mc ch) xc lp phng hng cho cuc nghin
cu. Tht ra, li pht biu mc ch l li pht biu quan trng nht trong ton b cng
trnh nghin cu. Li pht biu mc ch lm cho ngi c hng n ch ch chnh
ca cng trnh nghin cu, v tt c nhng kha cnh khc ca nghin cu nht thit xy
ra da theo ch ch chnh . Trong nhng bi bo, cc nh nghin cu vit thm li
pht biu mc ch vo phn gii thiu; trong cc lun vn v cc n lm lun vn (
cng lun vn), li pht biu mc ch thng c vit thnh mt phn tch bit. Li
pht biu mc ch cn c vit cng r v cng sc tch cng tt.
Ton b chng ny tp trung vo li pht biu mc ch, do tm quan trng ca li
pht biu mc ch trong mt cng trnh nghin cu. Ti bn v nhng l do ca vic
xy dng nhng li pht biu mc ch, a ra nhng nguyn tc chnh yu dng
trong vic thit k li pht biu mc ch, v cung cp cc th d minh ha cho nhng
m hnh tt.
TM QUAN TRNG V NGHA
CA LI PHT BIU MC CH
Theo Locke, Spirduso, v Silverman (2000), li pht biu mc ch ch ra ti sao bn mun thc
hin cng trnh nghin cu ny v bn d nh hon thnh nhng iu g (trang 9). Tht ng
tic, nhng cun sch vit v phng php v n khng ch my n li pht biu mc ch,
v cc tc gi vit v phng php thng a li pht biu mc ch vo nhng phn tho lun
v cc ti khc, nh nu r cc cu hi nghin cu hay cc gi thuyt. Th d, Wilkinson
(1991), cp n li pht biu mc ch trong ng cnh cu hi nghin cu v mc tiu nghin
cu. Cc tc gi khc trnh by li pht biu mc ch nh mt kha cnh ca vn nghin cu
(Castetter & Heislev, 1977). Vic xem xt k lng nhng ni dung tho lun ca hai tc gi ni
trn cho thy rng c hai tc gi u ni n li pht biu mc ch nh l tng ch o, rt
quan trng trong mt cng trnh nghin cu.
i vi tho lun y, ti s gi phn ngn ny l li pht biu mc ch (purpose
statement) bi v phn ngn ny truyn t (chuyn ti) ton b ch ch ca cng trnh nghin
cu c xut. Trong cc n, cc nh nghin cu cn phn bit r rng gia mc ch, vn
trong cng trnh nghin cu, v cc cu hi nghin cu. Mc ch a ra ch ch ca cng
trnh nghin cu ch khng phi l vn kh khn hay vn dn n s cn thit phi thc
hin cng trnh nghin cu (Xem Chng 4). Mc ch cng khng phi l cc cu hi nghin
cu nhng cu hi m vic thu thp d liu s c gng tr li s c tho lun trong Chng
6. Thay vo , mc ch thit lp cc mc tiu, ch ch, v tng chnh ca mt n hay
mt cng trnh nghin cu. tng ny da vo mt nhu cu (vn ) v c tinh chnh thnh
nhng cu hi c th (cc cu hi nghin cu).
Vi tm quan trng ca li pht biu mc ch nh th, iu hu ch l lm ni bt li
pht biu ny hn cc kha cnh khc ca n hay cng trnh nghin cu v trnh by li
pht biu ny nh l mt cu duy nht hay mt on duy nht m ngi c c th xc nh
c mt cch d dng. Mc d nhng li pht biu mc ch trong nghin cu nh tnh,
82
phng vn nh tnh. Nhng ngi phng vn (hay nhng ngi vit li pht biu mc
ch) vi phm qui lut khng chiu hng trong nghin cu nh tnh (McCracken,
1988, trang 21) qua vic s dng nhng t ng gi mt s nh hng theo chiu hng
no .
Hy a ra mt nh ngha tha ng ( lm c s tin hnh cng vic) tng qut v
hin tng hay tng ch yu. Ph hp vi thut s dng ngn ng trong nghin cu
nh tnh, nh ngha ny khng cng nhc v c nh, m c tnh thm d v pht trin dn
dn trong sut cuc nghin cu da trn thng tin t nhng ngi tham gia. Nh th, ngi
vit c th s dng li pht biu, Mt nh ngha tm thi vo lc ny ca ________ (hin
tng ch yu) l . . .. Cng cn lu l khng c ln ln nh ngha ny vi phn
nh ngha v cc thut ng chi tit c tm thy sau trong mt s n nghin cu
nh tnh. nh y l, vo mt giai on sm trong n hay cng trnh nghin cu,
truyn t n ngi c ngha tng qut ca hin tng ch yu sao cho h c th hiu
c tt hn thng tin s bc l trong cuc nghin cu.
Hy a vo nhng t ng biu hin chin lc iu tra s c s dng trong vic thu
thp d liu, phn tch, v biu hin qui trnh nghin cu, nh l liu cng trnh nghin
cu ny s s dng phng php dn tc hc, l thuyt c c s, nghin cu tnh hung,
hin tng hc, hay tng thut.
Hy cp n nhng ngi tham gia (participants) trong cng trnh nghin cu, nh l
liu nhng ngi tham gia c th l mt c nhn hay nhiu hn mt c nhn, mt nhm
ngi, hay ton b t chc.
Hy xc nh a im ca cuc nghin cu, nh nh , lp hc, t chc, chng trnh,
hay s kin. Hy m t a im ny chi tit sao cho ngi c s bit c chnh xc
cuc nghin cu s din ra u.
Mc d c s thay i ng k trong vic bao gm nhng im ni trn vo li pht
biu mc ch, nhng mt n ( cng) lm lun vn thc s hay lun n tin s tt cn
cp n tt c cc im ni trn.
h tr trong vic thit k mt li pht biu mc ch, ti bao gm y mt bn
gc (hay bn lm mu in vo ch trng) m hn l hu ch trong vic son tho mt li
pht biu mc ch hon chnh. Mt bn gc (script), nh c s dng trong cun sch
ny, cha ng nhng t ng v nhng tng chnh ca mt li pht biu mc ch v c
cha nhng ch trng cho nh nghin cu in vo nhng thng tin lin quan n n hay
cng trnh nghin cu. Bn gc ca mt li pht biu mc ch trong nghin cu nh tnh l
nh sau:
Mc ch ca nghin cu ___________________________ (chin lc iu tra, nh
dn tc hc, nghin cu tnh hung, hay loi khc) ny l ( l? s l?)
___________________________ (hiu bit c? m t? xy dng? khm ph?)
___________________________ (hin tng ch yu ang c nghin cu) ca (hay
i vi) ___________________________ (nhng ngi tham gia, nh c nhn, cc
nhm, t chc) ti ______________ (a im nghin cu). giai on ny trong
cuc nghin cu, ___________________ (hin tng ch yu ang c nghin cu)
s c nh ngha mt cch tng qut l ____________ (a ra mt nh ngha tng
qut).
84
Th d 5.3
Rhoads (1997) tin hnh mt cng trnh nghin cu theo dn tc hc ko di hai nm, kho
st cch thc c th ci thin bu khng kh trong khu i hc cho nhng ngi ng tnh
luyn i nam v ngi nam lng tnh ti mt vin i hc ln. Li pht biu mc ch ca
ng, c bao gm trong phn m u, nh sau:
Bi vit ny ng gp vo khi lng ti liu x l nhng nhu cu ca cc sinh vin ng
tnh luyn i nam v lng tnh bng cch xc nh vi lnh vc m trong s tin b c
th c thc hin trong vic ci thin bu khng kh trong khu i hc cho h. Bi vit
ny bt ngun t mt cng trnh nghin cu theo dn tc hc ko di hai nm v mt
nhm sinh vin c li sng khc bit bao gm nhng ngi ng tnh luyn i nam v
nhng ngi nam lng tnh mt vin I hc ln c nghin cu hc thut; trng tm
t vo n ng phn nh thc t l nhng ngi ph n ng tnh luyn i v lng tnh
to thnh mt nhm sinh vin c li sng khc bit khc vin i hc ang c nghin
cu. (Rhoads 1997, trang 276).
Th d 5.4
Richie v nhng ngi khc (1997) tin hnh mt nghin cu nh tnh xy dng l
thuyt v qu trnh pht trin s nghip ca 18 ph n M gc Phi da en v da trng rt
86
thnh t v ni ting Hoa K, lm vic trong nhng lnh vc ngh nghip khc nhau.
Trong on th hai ca cng trnh nghin cu ny, h trnh by li pht biu mc ch nh
sau:
Bi bo ny m t mt nghin cu nh tnh v qu trnh pht trin s nghip ca 18 ph
n M gc Phi da en v da trng Hoa K khp tm lnh vc ngh nghip. Mc ch
chung ca chng ti trong cng trnh nghin cu ny l kho st nhng nh hng c tnh
quyt nh n qu trnh pht trin s nghip ca cc ph n ny, c bit l nhng nh
hng lin quan n vic t c thnh cng trong ngh nghip chuyn mn ca h
(Richie v nhng ngi khc, 1997, trang 133).
Trong li pht biu ny, hin tng ch yu l qu trnh pht trin s nghip v
ngi c bit c rng hin tng ny s c nh ngha nh l nhng nh hng c tnh
quyt nh trong s thnh cng trong ngh nghip chuyn mn ca cc ph n ny. Trong
cng trnh nghin cu ny, thnh cng, mt t ng nh hng, dng xc nh mu cc
c nhn s c nghin cu ch khng phi gii hn cuc iu tra v hin tng ch yu.
Cc tc gi d nh kho st hin tng ny, v ngi c bit c nhng ngi tham gia
u l ph n, trong cc nhm ngh nghip khc nhau. L thuyt c c s nh l mt chin
lc iu tra c cp trong phn trch yu v sau trong phn tho lun v th tc.
LI PHT BIU MC CH TRONG NGHIN CU NH LNG
Nhng li pht biu mc ch trong nghin cu nh lng khc nhiu vi cc m hnh nh
tnh xt v ngn ng v trng tm t vo vic thit lp quan h hay vic so snh cc bin s
hoc nhng cu trc khi nim (construct). Mt bin s cp n mt c im hay thuc
tnh ca mt c nhn hay mt t chc m c th o lng c hay quan st c v khc
nhau cho tng ngi v tng t chc c nghin cu (Creswell, 2002). Mt bin s thng
s thay i trong hai hay hn hai loi hay trn mt chui bin thin cc im s. Cc nh
tm l hc thch s dng thut ng construct (cu trc khi nim) hn l variable (bin s)),
thut ng ny bao hm tng tru tng mnh hn l mt thut ng c nh ngha mt
cch c th. Tuy nhin, cc nh khoa hc x hi thng s dng thut ng bin s, v thut
ng ny s c s dng trong phn tho lun sau y. Cc bin s thng c o lng
trong cc cng trnh nghin cu bao gm gii tnh, tui tc, tnh trng kinh t x hi (SES), v
thi hay hnh vi nh ch ngha phn bit chng tc, s kim sot x hi, quyn lc chnh
tr, hay kh nng lnh o. C nhiu cun sch, ti liu cung cp nhng ni dung tho lun
chi tit v cc loi bin s ngi ta c th s dng v thang o ca cc bin s ny (th d,
Isaac & Michael, 1981; Keppel, 1991; Kerlinger, 1979; Thorndike, 1997). Cc bin s c
phn bit bng hai c im: th t theo thi gian v phng php o lng (hay quan st)
cc bin s ny.
Th t theo thi gian (temporal order) c ngha l mt bin s xy ra trc mt bin
s khc trong thi gian. Bi v vic sp xp theo th t thi gian ny, nn ngi ta ni rng
bin s ny nh hng n hay gy nn bin s kia, mc d pht biu chnh xc hn s ch
ra mi quan h nhn qu c th xy ra. Khi x l nhng nghin cu trong mi trng t
nhin hay con ngi, cc nh nghin cu khng th chng minh mt cch hon ton
nguyn nhn v kt qu (Rosenthal & Rosnow, 1991). Vic sp xp theo th t thi gian ny
lm cho cc nh nghin cu trong nhng cch tip cn nh lng suy ngh theo th t tri
sang phi (Punch, 1998) v sp xp th t cc bin (bin s) trong nhng li pht biu mc
ch, cc cu hi nghin cu, v cc m hnh trc quan (visual model) thnh nhng phn trnh
by tri-sang-phi, nguyn nhn v kt qu. Nh th,
87
88
Th d 5.5
Th d 5.6
DeGraw (1984) hon thnh lun n tin s trong lnh vc gio dc v ti v cc nh gio
dc lm vic ti cc tri ci to ngi thnh nin. Trong phn c mc l Pht biu v Vn
, ng a ra mc ch ca cng trnh nghin cu:
90
Th d 5.7
Booth-Kewley, Edwards, v Rosenfeld (1992) tin hnh mt cng trnh nghin cu so snh
tnh ng mong mun v x hi ca vic ng p mt phin bn my tnh ca mt bn cu
hi v thi v c tnh vi tnh ng mong mun ca vic hon tt mt phin bn bt-vgiy. H sao chp mt cng trnh nghin cu c hon tt i vi cc sinh vin i hc m
s dng mt bng kim k (inventory) gi l Balanced Inventory of Desirable
Responding (BIDR: Bng Kim k Cn bng v ng p ng Mong mun), gm c hai
thang o, qun l n tng hay xc cm (IM: impression management) v t nh lc hng
(SD: self-deception). Trong on cui cng ca phn gii thiu, h a ra mc ch ca cng
trnh nghin cu.
Chng ti thit k cng trnh nghin cu ny so snh nhng cu tr li ca cc tn binh
trong Hi qun trn cc thang o IM v SD, c thu thp trong ba iu kin vi giyv-bt, trn my tnh cho php d tm c tr ngc (backtracking), v trn my tnh khng
cho php d tm c tr ngc. Xp x mt na s tn binh ny tr li bn cu hi mt
cch v danh v mt na kia t xc nhn mnh. (Booth-Kewley v nhng ngi khc,
1992, trang 563)
Li pht biu ny cng th hin nhiu c tnh ca mt li pht biu mc ch tt. Li pht
biu ny c tch ra khi nhng tng khc trong phn gii thiu nh l mt on ring
bit. Li pht biu ny cp rng mt s so snh s c thc hin v xc nh
nhng ngi tham gia vo cuc th nghim (ngha l n v ca php phn tch). Xt v th
t ca cc bin, cc tc gi a ra cc bin, vi bin ph thuc ng trc ht, ngc vi
91
hiu r hn vn nghin cu bng vic quy t (hay qui ra tam gic) c nhng xu
hng chung bng s t nghin cu nh lng ln chi tit ca nghin cu nh tnh;
92
Th d 5.8
Hossler v Vesper (1993) nghin cu thi ca hc sinh v cha m i vi tin tit kim
ca cha m cho gio dc sau trung hc ca con ci. Trong cng trnh nghin cu 3 nm ny,
cc tc gi ny xc nh cc yu t gn mnh nht vi tin tit kim ca cha m v thu
thp d liu c nh lng ln nh tnh. Li pht biu mc ch ca h nh sau:
Trong mt n lc nhm lm r hn vic tit kim ca cha m, bi vit ny xem xt nhng
hnh vi tit kim ca cha m. Bng cch s dng d liu v hc sinh v cha m t mt
nghin cu dc s dng nhiu cuc kho st/iu tra trong thi k ba nm, hi qui lgictc
(logistic regression) c s dng xc nh cc yu t gn mnh nht vi tin tit
kim ca cha m cho gio dc sau trung hc ca con ci. Ngoi ra, nhng hiu bit thu
93
Th d 5.9
94
TM TT
Chng ny nhn mnh n tm quan trng ca li pht biu mc ch trong mt cng trnh
nghin cu hc thut. Li pht biu mc ch a ra tng ch yu trong mt nghin cu,
v nh th li pht biu ny l li pht biu quan trng nht trong mt n nghin cu hay
cng trnh nghin cu. Khi vit li pht biu mc ch nh tnh, nh nghin cu cn xc nh
mt hin tng ch yu duy nht v a ra mt nh ngha tm thi cho hin tng ny. Nh
nghin cu cng s dng nhng t ng ch hnh ng nh pht hin, xy dng, hay tm
hiu. Trong qui trnh ny, ngn ng khng nh hng c s dng, v nh iu tra cp
n chin lc iu tra, nhng ngi tham gia, v a im nghin cu ca cng trnh nghin
cu. Trong li pht biu mc ch nh lng, nh nghin cu cp n l thuyt c
kim nh cng nh cc bin v cc mi quan h ca cc bin ny hay s so snh chng.
iu quan trng l t bin c lp v tr th nht v bin ph thuc v tr th hai. Nh
nghin cu cp n chin lc iu tra cng nh nhng ngi tham gia v a im nghin
cu ca cuc iu tra. Trong mt s li pht biu mc ch, nh nghin cu cng nh ngha
cc bin then cht c s dng trong cng trnh nghin cu. Trong mt nghin cu theo cc
phng php hn hp, ngi ta cp n loi chin lc cng nh l l bin minh cho loi
chin lc ny, nh l liu d liu c thu thp ng thi hay theo trnh t. Hn na, nhiu
thnh phn ca c li pht biu mc ch nh tnh tt ln li pht biu mc ch nh lng
tt u c bao gm vo li pht biu mc ch trong nghin cu theo cc phng php hn
hp ny.
Bi tp Trau di K nng Vit
8. Bng cch s dng bn gc ca li pht biu mc ch nh tnh, hy vit li
pht biu mc ch bng cch in vo cc ch trng. Hy vit li pht biu ny
ngn thi, vit khng qu khong ba phn t trang nh my.
9. Bng cch s dng bn gc ca li pht biu mc ch nh lng, hy vit li
pht biu mc ch. Hy vit li pht biu ngn thi, khng di hn ba phn t
trang nh my.
10. Bng cch s dng bn gc ca li pht biu mc ch trong nghin cu theo
cc phng php hn hp, hy vit li pht biu mc ch. Hy nh bao gm l
l bin minh cho vic pha trn d liu nh lng v d liu nh tnh v kt hp
vo nhng thnh phn ca c li pht biu mc ch nh tnh tt ln li pht biu
mc ch nh lng tt.
BI C THM
Creswel, J. W. (2002). Nghin cu v Gio dc: lp k hoch, tin hnh, v nh gi
nghin cu nh lng v nh tnh. Upper Saddle River, N5: Nh Xut bn
Merrill/Pearson.
Phn ni dng chnh ca cun sch v cc phng php ny, ti dnh mt phn trong mt
chng cho ti vit li pht biu mc ch. Ni dung chnh ca cun sch ny bao gm
mt bn gc ( in vo) cho c li pht biu mc ch nh lng ln li pht biu
mc ch nh tnh. V vic xc nh cc loi bin nh lng, phn tho lun ny cung
cp mt khun kh khi nim c gi l h cc bin. Cun sch ny a ra vi th d
95
96
CHNG SU
_______________________________
CC CU HI NGHIN CU V CC GI THUYT
Cc nh iu tra nghin cu t nhng ct mc ch ng trong nghin cu ca h
a ngi c i qua k hoch ca mt nghin cu. Ct mc u tin l li pht biu
mc ch nghin cu, vn thit lp phng hng ch yu cho cng trnh nghin cu.
T li pht biu mc ch nghin cu tng qut, rng, nh nghin cu thu hp trng tm
vo nhng cu hi c th s c tr li hay nhng li tin on (ngha l, nhng gi
thuyt (gi thit)) s c kim nh. Chng ny cp n ct mc th hai cc cu
hi nghin cu, hoc cc gi thuyt trong mt n nghin cu. Tho lun bt u
bng vic a ra vi nguyn tc lin quan n vic thit k cc cu hi nghin cu nh
tnh; cc cu hi nghin cu nh lng, cc mc tiu v cc gi thuyt trong nghin
cu nh lng; v cui cng, cc cu hi trong nghin cu theo cc phng php hn
hp.
CC CU HI NGHIN CU NH TNH
Trong mt nghin cu nh tnh, cc nh iu tra nu ln nhng cu hi nghin cu, ch
khng phi cc mc tiu (ngha l nhng mc ch c th cho cuc nghin cu) hay cc gi
thuyt (ngha l nhng li tin on bao gm cc bin v cc kim nh thng k). Nhng
cu hi nghin cu ny c hai hnh thc: mt cu hi chnh yu v cc cu hi ph km theo.
Cu hi chnh yu l li din t v cu hi ang c xem xt trong cng trnh
nghin cu di hnh thc tng qut nht ca n. Nh iu tra t ra cu hi ny, ph hp
vi phng php lun mi ni (emerging methodology) ca nghin cu nh tnh, nh mt
vn tng qut sao cho khng hn ch vic iu tra. Ngi ta c th hi Cu hi rng nht
c th c hi trong mt cng trnh nghin cu l g? Cc nh nghin cu mi vo ngh
c o to v nghin cu nh lng c th vt ln vi cch tip cn ny bi v h quen vi
logic ngc li: xc nh nhng cu hi chuyn bit hay cc gi thuyt. Sau y l nhng
nguyn tc hng dn vit nhng cu hi nghin cu nh tnh tng qut.
Ti khuyn ngh rng nh nghin cu hi mt hay hai cu hi nghin cu chnh yu, v tip
theo nu ln khng qu nm n by cu hi nghin cu ph. Vi cu hi ph theo sau
mi cu hi chnh yu tng qut, v nhng cu hi ph thu hp trng tm ca cng trnh
nghin cu nhng m. Cch tip cn ny nm hon ton trong phm vi cc gii hn
c n nh bi Miles v Huberman (1994), nhng ngi xut rng cc nh nghin cu
khng vit tng cng nhiu hn mt t (12) cu hi nghin cu. Cc cu hi nghin cu
ny, n lt chng, tr thnh cc ti c kho st mt cch c th trong cc cuc
phng vn, quan st, v ti liu cng nh ti liu lu tr. Th d, cc cu hi ni trn c th
c s dng nh cc cu hi then cht m nh nghin cu s hi chnh mnh trong th tc
quan st hay trong sut cuc phng vn vi cu hi m.
Lin h cu hi nghin cu chnh yu vi chin lc iu tra nh tnh chuyn bit. Th
d, tnh c th ca cc cu hi nghin cu trong dn tc hc giai on ny ca thit k
khc vi tnh c th ca cc cu hi nghin cu trong cc chin lc nh tnh khc.
Trong nghin cu dn tc hc, Spradley (1980) a ra h thng phn loi cc cu hi
nghin cu dn tc hc bao gm cc cu hi tour ngn (mini-tour), kinh nghim, ngn ng
97
Th d 6.2
Padula v Miler (1999) tin hnh mt nghin cu nhiu tnh hung m t nhng kinh
nghim ca ph n, nhng ngi tr li trng, sau mt thi gian ri xa, trong chng trnh
hc tin s tm l hc ti mt vin i hc c nghin cu hc thut ln vng Trung Ty
nc M. Ch ch l chng minh bng ti liu nhng kinh nghim ca cc ph n ni trn,
vi nhng kinh nghim dng lm nhng yu t h tr cho nhng ngi ng h quyn
bnh ng ca ph n v cc nh nghin cu ng h quyn bnh ng ca ph n. Cc tc gi
ny nu ln ba cu hi nghin cu chnh yu hng dn vic iu tra.
(a) Nhng ngi ph n trong chng trnh hc tin s tm l hc m t quyt nh tr li
trng ca h nh th no? (b) Nhng ngui ph n trong chng trnh hc tin s tm
l hc m t nhng kinh nghim ghi danh li ( hc tin s) ca h nh th no? v (c)
Vic tr li trng lm nghin cu sinh tin s thay i cuc sng ca cc ph n
ny nh th no? (Padula & Miller, 1999, trang 328)
CC CU HI NGHIN CU NH LNG V
CC GI THUYT TRONG NGHIN CU NH LNG
Trong cc cng trnh nghin cu nh lng, cc nh iu tra s dng cc cu hi nghin cu v
cc gi thuyt nh hnh v tp trung mt cch chuyn bit mc ch ca cng trnh nghin
cu. Cc cu hi nghin cu l nhng li pht biu nghi vn hay nhng cu hi m nh iu tra
c gng tr li. Cc cu hi nghin cu c s dng thng xuyn trong nghin cu thuc
lnh vc khoa hc x hi v c bit l trong cc cng trnh nghin cu da vo cuc iu tra.
Mt khc, cc gi thuyt l nhng iu tin on m nh nghin cu a ra v nhng mi quan
h gia cc bin. Chng l nhng c lng bng s ca cc gi tr ca tng th da trn d
liu dc thu thp t cc mu ca tng th. Vic kim nh cc gi thuyt s dng cc th tc
thng k trong nh iu tra rt ra nhng kt lun v tng th t mu c nghin cu. Cc
gi thuyt thng c s dng trong cc cuc th nghim trong nh iu tra so snh cc
nhm vi nhau. Cc nh c vn thng khuyn ngh s dng cc gi thuyt trong mt d n
nghin cu chnh thc, th d lun n tin s hay lun vn thc s, nh mt phng cch trnh
by phng hng m nghin cu s theo. Mt khc, cc mc tiu nghin cu ch ra cc mc
ch (goals) hay cc mc tiu (objectives) i vi mt cng trnh nghin cu. Cc mc tiu
nghin cu c s dng khng thng xuyn trong nghin cu thuc lnh vc khoa hc x
hi. ng nh th, trng tm y s c t vo cc cu hi nghin cu v cc gi thuyt.
Nhng nguyn tc hng dn i vi vic vit cc cu hi nghin cu nh lng tt
v cc gi thuyt tt trong nghin cu nh lng bao gm:
Vic s dng cc bin trong cc cu hi nghin cu hay cc gi thuyt thng c gii
hn trong ba cch tip cn cn bn. Nh nghin cu c th so snh cc nhm, i vi mt
bin c lp, xem tc ng ca bin c lp i vi mt bin ph thuc. Hay mt cch
khc l nh iu tra c th thit lp quan h gia mt hay nhiu hn mt bin c lp vi
mt bin ph thuc. Th ba, nh nghin cu c th m t nhng phn ng i vi bin
c lp, bin trung gian, hay bin ph thuc.
Hnh thc t m nht ca nghin cu nh lng l kt qu tt yu ca s kim nh mt
gi thuyt (hy xem Chng 7) v vic nu r chi tit cc cu hi nghin cu hay cc gi
thuyt c bao gm trong l thuyt .
Bin c lp v bin ph thuc phi c o lng ring bit. Th tc ny cng c logic
nguyn nhn v kt qu ca nghin cu nh lng.
khng b d tha, ch vit cc cu hi nghin cu hoc cc gi thuyt, ch khng vit
c hai, tr khi cc gi thuyt da vo cc cu hi nghin cu (nh s c tho lun di
y). Hy chn hnh thc ni trn da vo truyn thng, nhng khuyn ngh ca ngi c
vn hay hi ng khoa, hoc da trn vic liu nghin cu trong qu kh c ch ra li tin
on v cc kt cc.
Nu cc gi thuyt c s dng, th c hai hnh thc: gi thuyt khng (null hypothesis)
v gi thuyt thay th khc (alternative hypothesis). Gi thuyt khng th hin cch tip
cn truyn thng i vi vic vit gi thuyt. Gi thuyt khng a ra tin on rng
trong tng th chung, khng tn ti mi quan h hoc khng tn ti s khc bit gia cc
nhm, i vi mt bin no . Li din t l khng c s khc bit (hay mi quan h)
gia cc nhm ny. Th d sau y minh ha gi thuyt khng.
100
Th d 6.3
Gi thuyt khng
Hnh thc th hai ca gi thuyt, hnh thc ny thng dng trong cc bi bo, l gi thuyt
thay th khc. Nh iu tra a ra tin on v kt qu k vng cho tng th (population)
ca cng trnh nghin cu. Tin on ny thng xut pht t ti liu v nhng cng trnh
nghin cu trc v ti ang xt, m ti liu v nhng nghin cu gi kt qu
tim nng m nh nghin cu c th k vng. Th d, nh nghin cu c th tin on rng
im ca Nhm A s cao hn im ca Nhm B i vi bin ph thuc hay tin on
rng Nhm A s thay i nhiu hn Nhm B i vi kt cc. Cc th d ny minh ha
mt gi thuyt nh hng (directional hypothesis), bi v tin on k vng (th d, cao
hn, thay i nhiu hn) c a ra. Mt loi gi thuyt thay th khc c tnh khng nh
hng (nondirectional) tc l tin on c a ra, nhng hnh thc chnh xc ca
nhng s khc bit (th d, cao hn, thp hn, nhiu hn, km hn) khng c nu r bi
v nh nghin cu khng bit c th tin on g t ti liu trong qu kh. Nh th, nh iu
tra c th vit C s khc bit gia hai nhm. Th d sau y minh ha gi thuyt nh
hng.
Th d 6.4
Cc Gi thuyt nh hng
Mascarenhas (1989) nghin cu nhng khc bit gia cc loi quyn s hu (thuc s hu
nh nc, c c phn mua bn t do trong cng chng, t nhn) ca cc doanh nghip trong
ngnh cng nghip khoan du m ngoi bin. C th l nghin cu ny kho st nhng
khc bit nh s chi phi th trng ni a, s hin din trn quc t, s nh hng khch
hng. Cng trnh nghin cu ny l nghin cu ti hin trng c kim sot bng cch s
dng cc phng php gn nh-th nghim.
Gi thuyt 1: Cc doanh nghip c c phn mua bn t do trong cng chng s c t l tng
trng cao hn cc doanh nghip c c phn khng bn ra ngoi cng chng.
Gi thuyt 2: Cc doanh nghip c c phn mua bn t do trong cng chng s c phm vi
hot ng quc t rng hn cc doanh nghip nh nc v doanh nghip c c phn
khng bn ra ngoi cng chng.
Gi thuyt 3: Cc doanh nghip nh nc s c th phn trn th trng ni a ln hn
cc doanh nghip c c phn mua bn t do trong cng chng hay cc doanh nghip c c
phn khng bn ra ngoi cng chng.
Gi thuyt 4: Cc doanh nghip c c phn mua bn t do trong cng chng s c cc
dng sn phm rng hn cc doanh nghip nh nc v cc doanh nghip c c phn
khng bn ra ngoi cng chng.
Gi thuyt 5: Cc doanh nghip nh nc nhiu kh nng c cc doanh nghip nh nc
l khch hng hi ngoi hn.
101
Th d 6.5
Th d 6.6
M hnh v Cu hi M t v Gi thuyt
Hy xt mt m hnh cho vic vit cc cu hi nghin cu hoc cc gi thuyt da trn vic
vit cc cu hi m t c theo sau bi cc cu hi suy on (inferential questions) hay cc
gi thuyt. Cc cu hi hay cc gi thuyt ny bao gm c bin c lp ln bin ph thuc.
Trong m hnh ny, ngi vit nu r cc cu hi m t cho tng bin c lp v bin ph
thuc (v cc bin kim sot hay can thip quan trng) trong cng trnh nghin cu. Cc cu
hi suy on (hay cc gi thuyt) nu ln quan h gia cc bin hay so snh cc nhm theo
sau cc cu hi m t ny. Nh th, tp hp cui cng ca cc cu hi c th thm cc cu
hi suy on hay cc gi thuyt vo, trong cc bin c kim sot.
Th d 6.7
Cu hi M t cng vi Cu hi Suy on
Th d 6.8
105
Vic xem xt cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp ny cho thy rng
tc gi bao gm c cc cu hi nghin cu nh lng ln cc cu hi nghin cu nh tnh,
nu r cc cu hi ny phn bt u ca mi giai on trong cng trnh nghin cu ca b,
v s dng cc thnh phn tt cho vic vit c cc gi thuyt nh lng ln cc cu hi
nghin cu nh tnh.
TM TT
Cc cu hi nghin cu v cc gi thuyt thu hp ni dung li pht biu mc ch nghin cu
v tr thnh nhng ct mc chnh ch dng cho nhng ngi c cng trnh nghin cu.
Cc nh nghin cu nh tnh nu ln t nht l mt cu hi nghin cu chnh yu v vi cu
hi nghin cu ph. H bt u cc cu hi nghin cu nh tnh (vit bng ting Anh) vi
nhng ch nh how (lm sao, nh th no) hay what (ci g, no v.v.) (khi vit ting Vit
cng s dng nhng ch nh th trong cu hi nghin cu, nhng tt nhin l phi chng
v tr ph hp vi cu trc ting Vit). H s dng cc ng t ch vic kho st, thm d,
nh thm d, kho st hay m t. H nu ra nhng cu hi tng qut, rng cho php
nhng ngi tham gia gii thch nhng tng ca ngi tham gia. Ban u h cng tp
trung vo ch mt hin tng ch yu c quan tm. Cc cu hi c th cp n nhng
ngi tham gia v a im ca cuc nghin cu.
Cc nh nghin cu nh lng vit cc cu hi nghin cu hoc cc gi thuyt. Cc
cu hi nghin cu hay cc gi thuyt ny bao gm cc bin, m cc bin ny c m t,
c thit lp quan h, c phn thnh cc nhm so snh, v c o lng mt cch
ring r i vi cc bin c lp v cc bin ph thuc. Trong nhiu n nghin cu nh
lng, cc tc gi s dng cc cu hi nghin cu; tuy nhin, trong vic trnh by nghin cu
chnh thc hn, ngi ta s dng cc gi thuyt. Cc gi thuyt ny l nhng tin on v cc
kt cc ca cc kt qu, v cc gi thuyt ny c th c vit di hnh thc gi thuyt thay
th khc, nu r nhng kt qu chnh xc c k vng (hu nh, cao hn hay thp hn th g
). Cc gi thuyt ny cng c th c pht biu di hnh thc gi thuyt khng, ch ra
rng khng c s khc bit hay khng c mi quan h gia cc nhm, i vi mt bin ph
thuc. Thng th trong cc cu hi nghin cu v cc gi thuyt, nh nghin cu vit (cc)
bin c lp trc tin, theo sau bi (cc) bin ph thuc. Mt m hnh sp xp th t tt
c cc cu hi nghin cu trong mt n nghin cu nh lng l bt u bng cc cu hi
m t, tip theo sau bi cc cu hi suy on thit lp quan h gia cc bin hay so snh cc
nhm.
Cc cu hi nghin cu trong nghin cu theo cc phng php hn hp cn phi
cp c cc thnh phn nh tnh ln cc thnh phn nh lng trong mt cng trnh nghin
cu. Trong mt n nghin cu, tht kh bit c th, rnh mch v cc cu hi nghin cu
ca giai on th hai khi cc cu hi ny s da vo, hay b sung thm chi tit cho, cc cu
hi nghin cu ca giai on th nht. Thng thng, khi c cc cu hi nh tnh ln cc cu
hi nh lng u c a ra trong mt cng trnh nghin cu, th cch sp xp tun t cc
cu hi ny trong cng trnh nghin cu cho thy th t u tin ca chng trong cng trnh
nghin cu. Ngoi ra trng s gn cho giai on nh tnh v giai on nh lng s qui nh
th t ca cc cu hi nghin cu ny. Cui cng, mt m hnh c tm thy trong cc
cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp lin quan n vic vit cc cu hi
nghin cu nh l phn gii thiu cho mi giai on trong cng trnh nghin cu ch khng
phi trnh by ton b cc cu hi nghin cu ngay t u cng trnh nghin cu.
Cc Bi tp Trau di K nng Vit
106
108
CHNG BY
______________________________
109
trong nhng phn nh ca thi gian, khng gian, hay s ngi. Th d nh l thuyt ca
Goffman v cng vic b mt gii thch cch thc ngi ta tham gia vo nhng nghi thc
trong sut nhng cuc tng tc mt i mt. Cc l thuyt cp trung gian lin kt cc cp vi
m v v m. y l nhng l thuyt v cc t chc, cc phong tro x hi, hay cc cng
ng, nh l thuyt ca Collin v quyn kim sot trong cc t chc. Cc l thuyt cp v m
gii thch nhng tng gp ln hn, nh cc th ch hay nh ch x hi, cc h thng vn ha
v ton th x hi. Th d l thuyt cp v m ca Lenski v s phn chia giai cp trong x
hi, gii thch s lng thng d mt x hi sn xut ra gia tng theo s pht trin ca x hi
nh th no.
Cc l thuyt c tm thy trong cc ngnh thuc lnh vc khoa hc x hi nh
ngnh tm l hc, x hi hc, nhn loi hc, gio dc, v kinh t hc, cng nh trong nhiu
lnh vc ph. bit cc l thuyt ny u v c v cc l thuyt ny, i hi phi tm
kim trong cc c s d liu (th d, Psychological Abstracts (Nhng Bn Tm tt v Tm l
hc), Sociological Abstracts (Nhng Bn Tm tt v X hi hc)) hay xem xt li nhng
hng dn i vi ti liu v cc l thuyt (th d, hy xem Webb, Beals, & White, 1986).
Hnh thc ca cc L thuyt
Cc nh nghin cu pht biu cc l thuyt ca h theo vi cch, chng hn nh mt chui
cc gi thuyt, nhng li pht biu hp logic (hp lun l) nu . . . th, hay cc m hnh trc
quan. Th nht, mt s nh nghin cu trnh by l thuyt di hnh thc cc gi thuyt lin
kt vi nhau. Th d, Hopkins (1964) truyn t l thuyt ca mnh v cc qui trnh nh
hng nh l mt chui gm 15 gi thuyt (c thay i mt t trnh tnh trng s dng
ton i t ch nam gii). i vi bt k thnh vin no ca mt nhm nh, mt s gi thuyt
nh sau:
1. Cp bc ca c y cng cao, th tnh cht trung tm ca c y cng cao.
2. Tnh cht trung tm ca ng y cng cao, th kh nng c th nhn thy c ca ng y cng
cao.
3. Cp bc ca c y cng cao, th kh nng c th nhn thy c ca c y cng cao.
4. Tnh cht trung tm ca ng y cng cao, th s tun th ca ng y cng cao.
5. Cp bc ca c y cng cao, th s tun th ca c y cng cao.
6. Kh nng c th nhn thy c ca ng y cng cao, th s tun th ca ng y cng cao.
7. S tun th ca c y cng cao, th kh nng c th nhn thy c ca c y cng cao
(trang 51).
111
+
1
Y
+
_
X
Bin Ph thuc
Cc Bin c lp
Hnh 7.1
Hnh thc th hai l pht biu mt l thuyt nh l mt chui nhng li pht biu
nu . . . th gii thch ti sao ngi ta k vng cc bin c lp nh hng n hay gy nn
cc bin ph thuc. th d, Homans (1950) gii thch mt l thuyt v s tng tc nh sau:
Nu tn sut ca s tng tc gia hai ngi hay nhiu hn hai ngi gia tng, th mc
h thch nhau s gia tng v ngc li . . . nhng ngi cm nhn tnh cm thch nhau s
by t nhng tnh cm bng nhng hot ng ngoi nhng hot ng ca h thng bn
ngoi, v nhng hot ng ny c th tng cng thm nhng tnh cm thch nhau.
Nhng ngi tng tc vi nhau cng thng xuyn, th c hnh ng ca h ln tnh cm
ca h c khuynh hng tr nn cng ging nhau v mt s phng din (cc trang 112,
118, 120).
Th ba, tc gi c th trnh by mt l thuyt di hnh thc m hnh trc quan. Tht
l hu ch khi th hin cc bin thnh mt hnh v trc quan. Blalock (1969, 1985, 1991) c
v vic lp m hnh nhn qu v trnh by li cc l thuyt bng li thnh cc m hnh nhn
qu sao cho ngi c c th hnh dung ra nhng lin kt ca cc bin vi nhau. Hai th d
n gin ha c trnh by y. Nh Hnh 7.1 cho thy, ba bin c lp nh hng n
mt bin ph thuc duy nht, qua trung gian l nh hng ca hai bin can thip. Vic thit
lp mt th nh Hnh 7.1 ny cho thy chui quan h nhn qu kh d gia cc bin, dn
n vic lp m hnh v phn tch con ng i (path analytic modelling) v nhng phn tch
cao cp hn s dng nhiu thc o v cc bin nh uc tm thy trong vic lp m hnh
phng trnh cu trc (xem Kline, 1998). mc gii thiu, Duncan (1985) a ra nhng
ngh hu ch v h thng k hiu xy dng nhng th nhn qu, trc quan ny:
112
X1
Xa
Xb
Nhm
Kim sot ()
Y1
Nhm
Th nghim (+)
+
X2
Hnh 7.2 Hai Nhm Chu nhng X l khc nhau i vi X1 c So snh xt
Theo Y1, vi X2 c kim sot.
113
Ph thuc
c lp
Ngoi sinh
Ni sinh
(+/-)
Cc Bin Nhn
khu hc
Khi lng Cng vic
(phi nghin cu)
(-)
Thnh qu Nghin cu
Hc thut
. Nhng Bi Trnh by
(phi nghin cu)
(-)
(+)
(+)
V tr B nhim trn
Con ng Bin ch
Chnh thc
. Nhng Bi Trnh by
(+)
(+)
. Cc Bi bo c Chng
(+)
(+)
S Cng tc
(+)
(+)
nhn
Cc Ngun lc
(+)
(+)
S T Cm nhn l
Nh Nghin cu
H tr t
Bn ng nghip
(+)
(+)
nhn
(nghin cu)
. Cc Bi bo c Chng
(+)
o to Nghin cu
Trc
. Cc Bi bo trn Tp san
(khng c chng nhn)
(+)
i hc Trung tm cc
Khoa hc v Sc khe
(nghin cu)
. Cc Khon Tr cp ca Lin
bang
( cp tin)
. Cc Khon Tr cp khng
H tr t
Ch tch Khoa
Loi V tr B nhim
(Chc Gio s so vi
Tp th Cn b Ging dy)
(+)
. Cc Hp ng
(+/-)
Hnh 7.4
115
thu thp nhng s im trn cc cng c ny xc nhn hay khng xc nhn l thuyt ni
trn.
Bng 7.1
Cch Xp t V tr
Nhng im li
Nhng im Bt li
Cch tip cn suy din ny i vi nghin cu theo cch tip cn nh lng c nhng
ngha i vi vic xp t v tr ca mt l thuyt trong mt cng trnh nghin cu nh
lng (Xem Bng 7.1). Mt hng dn tng qut l gii thiu l thuyt sm trong k
hoch hay cng trnh nghin cu. iu ny c ngha l nh nghin cu trnh by l thuyt
trong phn gii thiu, trong phn xem xt li ti liu, ngay sau cc gi thuyt hoc cc cu hi
nghin cu (nh l c s l l cho nhng lin kt gia cc bin), hay trong mt phn ring
bit ca cng trnh nghin cu. Mi cch xp t v tr ni trn c nhng im li v nhng
im bt li.
Ti thch vit l thuyt thnh mt phn ring bit hn, sao cho ngi c c th nhn
ra c mt cch r rng l thuyt tch ra khi cc thnh phn khc ca qui trnh nghin cu.
Mt on ring bit nh th mang li mt s gii thch v phn tch y v phn l thuyt,
116
Th d 7.1
Crutchfield (1986) vit mt lun n tin s vi nhan Trung tm Kim sot, Lng Tin cy
gia Con ngi vi nhau, v Nng sut Nghin cu Hc thut. iu tra v cc nh gio dc
trong ngh chm sc bnh nhn, ch ch ca b l xc nh xem trung tm kim sot v lng
tin cy gia con ngi vi nhau c nh hng n mc ti liu xut bn ca tp th cn b
ging dy hay khng. Lun n tin s ca b a vo trong chng gii thiu mt phn ring
117
119
Hnh 7.5
121
nhng tng hay khi nim lin kt vi nhau hay nhng phn c lin kt vi ton th.
W. L. Neuman (1991) cung cp thng tin b sung v cc l thuyt m thc:
L thuyt m thc khng nhn mnh n cch l gii suy din hp logic. Ging nh l
thuyt nhn qu, l thuyt m thc cha ng mt tp hp c lin kt vi nhau ca cc
khi nim v cc mi quan h, nhng khng i hi nhng li pht biu quan h nhn qu.
Thay vo , l thuyt m thc s dng php n d hoc nhng s tng ng th no
mi quan h l hp l. Cc l thuyt m thc l cc h thng tng nu r c tnh.
Cc khi nim v cc mi quan h trong cc l thuyt m thc hnh thnh mt h thng
ng, cng c ln nhau. Cc l thuyt ny nu r mt chui tun t cc giai on hay cc
phn lin kt vi ton th (trang 38).
Cui cng, mt s cng trnh nghin cu nh tnh khng s dng bt k l thuyt r rng
no. Tuy nhin, ta c th a ra l l bin minh rng khng mt cng trnh nghin cu nh
tnh no bt u t quan st thun ty v rng c cu khi nim c sn trc bao gm l
thuyt v phng php to ra im khi u cho tt c quan st (Schwandt, 1993). Tuy th,
ngi ta nhn thy c nhng cng trnh nghin cu nh tnh khng c nh hng l thuyt
r rng, chng hn nh trong hin tng hc, trong cc nh iu tra c gng xy dng
phn ct li ca kinh nghim t nhng ngi tham gia (th d, hy xem Riemen, 1986).
Trong cc cng trnh nghin cu ny, nh iu tra hnh thnh s m t chi tit, phong ph v
mt hin tng ch yu.
Li khuyn ca ti v vic s dng l thuyt trong n nghin cu nh tnh nh sau:
Hy quyt nh xem liu s s dng l thuyt trong n nghin cu nh tnh hay khng.
Nu l thuyt s c s dng, th hy xc nh l thuyt s c s dng nh th no
trong cng trnh nghin cu, chng hn nh l li gii thch trc, l im kt thc, hay l
mt lng knh tuyn truyn vn ng.
Hy xp t v tr l thuyt trong n theo cch thc ph hp vi vic s dng l thuyt
.
Xp t V tr ca L thuyt hay M thc trong Nghin cu nh tnh
Vic l thuyt c s dng nh th no nh hng n vic xp t v tr ca l thuyt trong
mt cng trnh nghin cu nh tnh. Trong nhng cng trnh nghin cu vi ch v vn
ha hay mt lng knh l thuyt, l thuyt xut hin cc on m u ca cng trnh nghin
cu. Ph hp vi thit k mi ni ca iu tra nh tnh, l thuyt c th xut hin phn u
v c sa i hay iu chnh da trn cc quan im ca ngi tham gia vo nghin cu.
Ngay c trong thit k nh tnh hng v l thuyt nht, chng hn nh dn tc hc ph
phn, Lather (1986) cng ni r c im ca vic s dng l thuyt:
Vic xy dng l thuyt c c s da trn thc nghim i hi phi c mi quan h c qua
c li gia d liu v l thuyt. D liu phi c php to ra nhng li xc nhn theo
cch thc bin chng cho php vic s dng nhng khun kh l thuyt tin nghim,
nhng li ngn khng cho mt khun kh l thuyt c bit no tr thnh bnh cha
m d liu phi c rt vo (trang 267).
Th d 7.2
Nh th, m hnh ni trn khng c kim nh trong cng trnh nghin cu nh tnh ny
nh ngi ta c th tm thy trong mt d n nghin cu nh lng, m c sa i trong
cng trnh nghin cu ny. Vo lc kt thc cng trnh nghin cu ny, cc tc gi ci tin
m hnh Tinto v a ra s b sung sa i ca h m m t tnh trng bn r v nhng
chc nng ca tnh sc tc. Ngc vi cch tip cn ny, trong cc cng trnh nghin cu
nh tnh vi im kt thc l mt l thuyt (th d, l thuyt c c s), mt m thc, hay mt
iu khi qut, th l thuyt xut hin vo cui cng trnh nghin cu. L thuyt ny c th
c trnh by nh mt th logic, mt s trnh by trc quan v cc mi quan h gia cc
khi nim.
Th d 7.3
Bng cch s dng mt c s d liu ton quc v 33 cuc phng vn vi cc ch tch khoa
(trng khoa) v hc thut, chng ti (Creswell & Brown, 1992) xy dng mt l thuyt
c c s thit lp tng quan gia cc bin (hay cc phm tr) v nh hng ca chc gio s
i vi thnh qu nghin cu hc thut ca tp th cn b ging dy. Phn l thuyt i vo
bi vit ny nh l phn cui, cc tc gi trnh by mt m hnh trc quan v l thuyt
c xy dng theo php qui np t cc phm tr v thng tin do nhng ngi c phng
vn cung cp. Ngoi ra cc tc gi cng a ra cc gi thuyt nh hng vn l kt qu hp
logic ca m hnh ny. Hn na, trong phn trnh by v m hnh ny v cc gi thuyt, cc
tc gi so snh cc kt qu ca h vi cc kt qu c tm ra t nhng cng trnh nghin
cu khc v nhng iu suy on v l thuyt khc trong ti liu. Th d, cc tc gi trnh
by nh sau:
Li xc nhn ny v nhng li xc nhn ph ca n th hin bng chng bt thng, thm
ch tri ngc, vi nhng iu k vng ca chng ta. Tri ngc vi li xc nhn 2.1,
chng ta k vng rng cc giai on ca s nghip s tng t nhau khng phi v loi
vn m v dy (lot) cc vn . Thay v th, chng ti tm thy rng cc vn i
vi tp th cn b ging dy sau khi c vo bin ch gio s chnh thc bao trm hu
nh tt c vn kh khn kh d trn danh sch. Ti sao nhng nhu cu ca nhm ny
li nhiu v rng ln hn? Ti liu v nng sut nghin cu gi rng thnh qu nghin
cu ca ngi ta khng st gim theo vic c cho vo bin ch gio s chnh thc
(Holley 1997). C l cc mc tiu v s nghip dn tri ca tp th cn b ging dy sau
khi c vo bin ch gio s chnh thc m rng cc kh nng ca cc loi vn .
Trong bt k trng hp no, li xc nhn ph ny tp trung ch vo nhm v s nghip
cha c nghin cu y , m Furniss (1981) nhc nh chng ta, cn phi c xem
xt chi tit hn (trang 58).
Nh th d ny cho thy, chng ta xy dng mt m hnh trc quan thit lp tng quan
gia cc bin, tm ra m hnh ny theo php qui np t nhng kin nhn xt ca ngi
cung cp thng tin, v t m hnh ny cui cng trnh nghin cu, nhng li xc
123
124
ring) ca nhng ngi tham gia b nhim HIV/AIDS trong mi trng x hi ca nhng
ngi tham gia ny. Trc tin, cc tc gi ny tin hnh 75 cuc phng vn theo cch tip
cn dn tc hc vi cu hi m xc nh cc ch v ngn ng (trang 31), chng hn
nh s li, quyn s hu, v s chp nhn hay khng chp nhn. H cng thu thp d liu
t 40 cuc phng vn c cu trc bn phn x l nhng c im nhn khu hc, l li lm
vic hng ngy, vic s dng ma ty, kin thc v nhng ri ro ca HIV/AIDS, v nhng c
im hnh vi x hi v tnh dc v ma ty. T d liu nh tnh ny, cc tc gi ni trn s
dng nhng khi nim v nhng cu hi ci tin cc cu hi thm tip theo, bao gm vic
thit k mt cng c sau can thip (postintervention), nh lng. Cc tc gi ni trn ngh
rng nhng cch tip cn v trao quyn trong vic nh gi c th hu ch, vi vic cc nh
nghin cu lng nghe ting ni ( kin pht biu) ca ngi tht v hnh ng ph hp vi
nhng g m nhng ngi tham gia vo chng trnh ni.
Thit k trong cng trnh nghin cu ny mang li tnh u vit cho cc kha cnh hng v
hnh ng v da trn gi tr ca cc truyn thng iu tra khc nhau (Greene v Caracelli,
1997, trang 24) trong mt cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp. Cc tc gi
ny s dng mt lng knh (quan im) l thuyt cho vic cu trc li ngn ng v li i
thoi ca nhng ngi tham gia, v cc tc gi ny a ra tm quan trng ca vic trao
quyn trong nghin cu.
TM TT
Cc nh nghin cu s dng l thuyt trong cng trnh nghin cu nh lng cung cp
mt li gii thch hay tin on v mi quan h gia cc bin trong cng trnh nghin cu. L
thuyt gii thch v vic cc bin quan h vi nhau nh th no v ti sao quan h, c tc dng
nh mt cu ni gia cc bin. L thuyt c th c phm vi rng hoc hp, v cc nh nghin
cu trnh by cc l thuyt ca mnh theo vi cch, chng hn nh mt chui cc gi thuyt,
nhng li pht biu theo logic nu . . . th, hay cc m hnh trc quan. Bng vic s dng
cc l thuyt theo cc suy din, cc nh iu tra a ra cc l thuyt vo lc u ca cng
trnh nghin cu, trong phn xem xt li ti liu. H cng bao gm cc l thuyt vi cc gi
thuyt hay cu hi nghin cu hoc t cc l thuyt trong mt phn tch bit. Mt bn gc
in vo c th gip thit k phn l thuyt cho mt n nghin cu.
Trong nghin cu nh tnh, cc nh iu tra s dng l thuyt nh mt li gii thch
rng rt ging trong nghin cu nh lng, chng hn nh trong nghin cu theo dn tc
hc. L thuyt cng c th l mt lng knh hay quan im l thuyt nu ln nhng cu hi
lin quan n gii tnh, giai cp, hay chng tc, hay mt kt hp no . L thuyt cng xut
hin nh mt quan im kt thc ca mt cng trnh nghin cu nh tnh, l mt l thuyt
c to ra, mt m thc, hay mt iu khi qut xut hin theo php qui np t vic thu thp
d liu v phn tch d liu. Th d, cc nh l thuyt c c s to ra mt l thuyt da trn
c s cc quan im ca nhng ngi tham gia v t l thuyt ny cui nh l phn kt
lun ca cc cng trnh nghin cu ca h. Mt s cng trnh nghin cu nh tnh khng a
vo mt l thuyt r rng v cc cng trnh nghin cu ny th hin nghin cu m t v mt
hin tng ch yu.
Cc nh nghin cu theo cc phng php hn hp s dng l thuyt hoc theo cch
suy din (nh trong nghin cu nh lng) hoc theo php qui np (nh trong nghin cu
nh tnh). Cc tc gi cng bt u xc nh vic s dng cc lng knh l thuyt hay cc
quan im l thuyt (th d, lin quan n gii tnh, li sng, chng tc/tnh sc tc, v giai
cp) trong cc cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp ca h. Mt thit k c
tnh bin i c tnh gii phng kt hp quan im ny vo, v nhng pht trin gn y
127
BI C THM
Flinders, D.J. v Mills, G. E. (Eds.) (1993). L thuyt v cc khi nim trong nghin cu
nh tnh: Cc quan im t hin trng. New York: Nh Xut bn Teachers College,
Teachers College, i hc Columbia.
David Flinders v Geoffrey Mills bin tp mt cun sch v cc quan im t hin
trng l thuyt ang hot ng (theory at work) nh c m t bi cc nh
nghin cu nh tnh khc nhau. Cc chng trong cun sch ni trn minh ha tnh trng
khng c s ng thun my v vic nh ngha l thuyt v liu l thuyt l iu xu hay
iu tt. Hn na, l thuyt hot ng nhiu cp trong nghin cu, nh l cc l
thuyt chnh thc, cc l thuyt v khoa hc lun, cc l thuyt v phng php lun, v
cc siu l thuyt (metatheories). Vi s a dng ny, iu tt nht l quan st l thuyt
c tht ang hot ng trong cc nghin cu nh tnh, v cun sch ny minh ha thc
tin t s ph bnh c tnh ch trch, ca c nhn, chnh thc, v thuc ngnh gio dc.
Mertens, D. M. (1998). Cc phng php nghin cu trong gio dc v tm l hc: kt
hp s a dng vi cc cch tip cn nh lng v nh tnh. Thousand Oaks, Ca: Nh
Xut bn Sage.
Trong sut cun sch gio khoa v cc phng php nghin cu ny, Donna Mertens a
ra s hp nht hc thuyt c tnh gii phng (emancipatory paradigm) ca nghin
cu. Phn tng quan ngn gn ca b v hc thuyt hay quan im l thuyt ny tht
tuyt vi. Theo Mertens, hc thuyt c tnh gii phng ny gn tm quan trng ch yu
vo i sng ca cc c nhn v ang b y ra ngoi l. Hc thuyt ny phn tch s
khng cng bng da trn gii tnh, chng tc/tnh sc tc, hay tnh trng tn tt, v hc
128
129
CHNG TM
CC NH NGHA, NHNG IU HN CH
V NGHA CA NGHIN CU
Vic s dng l thuyt thc t l n nh gii hn phm vi ca cng trnh nghin cu
nu cc nh nghin cu s dng l thuyt ngay t lc u, v l thuyt ko cc tham
s (thng s) n xung quanh li gii thch nu cc nh nghin cu s dng l thuyt
vo lc cui. Nh nghin cu cn phi n nh gii hn ca n nghin cu sao cho
ngi c hiu c cc tham s ca n. Bn ti truyn t cc tham s ny
trong mt n nghin cu: cc nh ngha (definitions), cc gii hn c n nh
(delimitations), nhng iu hn ch (limitations), v ngha (significance) ca cng
trnh nghin cu. Vi nhng ranh gii ny, nh iu tra lm r cc thut ng c s
dng, thu hp phm vi ca mt cng trnh nghin cu, gi nhng im yu tim
tng, v xc nh tm quan trng ca mt d n nghin cu i vi cc khn gi khc
nhau. Trong nhiu n nghin cu lm lun vn thc s v lun n tin s, cc sinh
vin bao gm cc thnh phn ny vo mt phn tch bit r rt ca n nghin cu.
Trong cc bi bo trn cc tp san, cc nh ngha thng c cha ng trong cc
phn gii thiu ca cng trnh nghin cu. Cc nh nghin cu vit cc bi bo trn
tp san c th a cc gii hn c n nh v nhng iu hn ch vo cc phn
trnh by phng php v a ni dung tho lun v ngha vo phn gii thiu. Mc
d cc thnh phn ny c th khng cn thit trong tt c cng trnh nghin cu, c
th thay i trong cch xp t v tr theo cu trc, v c th khng c trnh by
trong cc phn ring bit, nhng iu quan trng l xem xt nhng quyt nh thit
yu cho vic thit k cc thnh phn ny a vo cng trnh nghin cu.
NH NGHA V CC THUT NG
Cc nh nghin cu nh ngha cc thut ng sao cho ngi c c th hiu c ngha chnh
xc ca cc thut ng. Trong Chng 5, cc bn gc ca li pht biu mc ch nghin cu
c bao gm mt nh ngha ngn gn v cc bin quan trng hay cc hin tng ch yu.
By gi, cc nh ngha c th c trnh by chi tit hn trong mt phn ring bit ca n
nghin cu.
Nhng Thut ng cn nh ngha
nh ngha nhng thut ng m cc c nhn ngoi lnh vc nghin cu khng th hiu c
v vt ra ngoi ngn ng thng thng (Locke v nhng ngi khc, 2000). R rng l, liu
c nn nh ngha mt thut ng no hay khng l vn v phn on. Mt nguyn tc
da theo kinh nghim l nn nh ngha mt thut ng nu c kh nng xy ra vic ngi c
s khng hiu ngha ca thut ng ny. Chng ta cng nh ngha cc thut ng khi chng
xut hin ln u tin, sao cho mt ngi c khng c v din gii trc hot ng ca
n nghin cu vi mt tp hp nh ngha ri sau pht hin ra rng tc gi ang s dng
mt tp hp nh ngha khc ch khng nh mnh ngh. Nh Wilkinson (1991) nhn
xt, cc nh khoa hc nh ngha mt cch r rng cc thut ng m vi cc thut ng ny
c th suy ngh mt cch r rng v nghin cu ca h v truyn t nhng kt qu tm thy
v cc tng ca h mt cch chun xc. (trang 22). Vic nh ngha cc thut ng cng
130
lm tng thm tnh chnh xc cho mt cng trnh nghin cu khoa hc, nh Firestone (1987)
pht biu:
T ng trong ngn ng hng ngy c rt nhiu ngha. Ging nh nhng k hiu khc,
sc mnh ca t ng bt ngun t s kt hp ca ngha trong mt ng cnh c th . . .
Ngn ng khoa hc b ngoi l ci b tnh nhiu ngha ny khi cc t ng nhm c
c tnh chnh xc. y l l do ti sao cc thut ng thng thng c nh r
nhng ngha chuyn mn, k thut nhm cc mc ch khoa hc (trang 17)
Do yu cu v tnh chnh xc ny, nn ta tm thy cc thut ng c trnh by sm
trong phn gii thiu ca cc bi bo. Trong cc n lm lun vn thc s v lun n tin s,
cc thut ng thng c nh ngha trong mt phn c bit ca cng trnh nghin cu. C
s l l bin minh cho iu ny l trong nghin cu chnh thc, sinh vin phi chnh xc trong
cch thc h s dng ngn ng v thut ng. Yu cu phi da cc tng trn c s nhng
nh ngha chnh thc v ng tin cy to nn k nng chuyn mn tt.
nh ngha cc thut ng khi cc thut ng ny c a vo s dng ln u tin
trong tt c cc phn ca k hoch nghin cu. nh ngha cc thut ng m ngi c
khng hiu, nh c tm thy trong nhng phn sau y:
Nhan ca cng trnh nghin cu.
Li pht biu mc ch nghin cu.
Cc cu hi nghin cu, cc gi thuyt hay cc mc tiu.
Xem xt li ti liu.
C s l thuyt ca cng trnh nghin cu.
Phn trnh by cc phng php.
Nhng thut ng c bit cn c nh ngha xut hin trong cc cng trnh nghin
cu nh tnh, nh lng v theo cc phng php hn hp.
Trong cc cng trnh nghin cu nh tnh, do thit k theo phng php lun pht
trin dn dn, c tnh qui np, cc nh iu tra c th nh ngha t thut ng trong n
nghin cu. Thay vo , trong cng trnh nghin cu cui cng, h nh ngha cc thut ng
ny sinh trong sut qu trnh thu thp d liu. Trong mt k hoch nghin cu nh tnh,
tc gi c th a ra cc nh ngha tm thi hay thm d (tentative). Th d, trong mt
nghin cu tnh hung nh tnh, cc ch (hay cc quan im hay cc kha cnh) mi ni
ln (mi c bit n) thng qua vic phn tch d liu. Trong phn trnh by th tc, tc
gi nh ngha cc thut ng khi cc thut ng ny mi ni ln trong cc cng trnh nghin
cu. Nh th, cch tip cn ny l tr hon vic nh ngha cc thut ng cho n khi chng
xut hin trong cng trnh nghin cu. iu ny lm cho cc nh nghin cu kh bao gm
vo trong n nghin cu cc nh ngha tin nghim (a priori definitions) trong cc cng
trnh nghin cu nh tnh. V l do ny, cc n nghin cu nh tnh thng khng bao
gm cc phn ring bit v nh ngha cc thut ng, thay vo cc tc gi a ra cc
nh ngha nh tnh tm thi m h s dng trc khi h i vo mi trng thc a thu
thp thng tin.
131
Th d 8.2.
GII HN C N NH V IU HN CH
i vi mt cng trnh nghin cu cn c thm hai tham s thit lp cc ranh gii, cc ngoi
l, nhng iu d dt, nhng iu hn ch vn c trong mi cng trnh nghin cu: l cc
gii hn c n nh (deliminations) v cc iu hn ch (limitations) (Castetter v Heisler,
1977). Nhng tham s ny c tm thy trong cc n nghin cu nh tnh, nh lng v
theo cc phng php hn hp.
Hy s dng nhng gii hn c n nh trc thu hp phm vi ca mt cng trnh
nghin cu. Th d, phm vi c th tp trung vo nhng bin c th hay mt hin tng
ch yu, c gii hn trong phm vi nhng ngi tham gia hay cc a im c th, r
rng, hay c thu hp trong mt loi thit k nghin cu (th d, nghin cu theo dn tc
hc hay da trn th nghim).
134
135
TM TT
Cc nh nghin cu s dng nhng nh ngha, nhng gii hn c n nh v nhng iu
hn ch, cng nh nhng li pht biu v ngha t cc ranh gii i vi k hoch nghin
cu ca h. Cc nh nghin cu cn phi nh ngha cc thut ng cho bit ngha chnh
xc v r rng ca nhng t ng c s dng trong n nghin cu. Cc nh ngha ny
cn phi xut hin khi t ng c a vo s dng ln u tin; nn hnh thnh cc nh
ngha ny bng cch s dng nhng nh ngha c chp nhn trong ti liu; nn trnh
136
BI C THM
137
chun ch khng thay th cc t ng ngha cho cc thut ng. Khi tp hp thng tin
thng qua cc chng trnh phng vn, cc bn cu hi, v vic phn tch cc vn bn,
ngn ng tr thnh mt cng c o lng trc tip v cc thut ng phi c p dng
mt cch ng nht v nht qun.
139
CHNG CHN
Thit k ca mt phn trnh by phng php iu tra/kho st (a survey method) tun theo
mt nh dng chun. Nhiu th d ca nh dng ny xut hin trong cc tp san nghin cu
hc thut, v nhng th d ny cung cp cc m hnh hu ch v chin lc iu tra (stratery
of inquiry) ny. Nhng phn sau y ca chng ny trnh by chi tit cc thnh phn tiu
biu. Trong vic chun b thit k cc thnh phn ny a vo n, hy xt n nhng
cu hi trn danh mc kim tra c trnh by trong Bng 9.1 nh mt hng dn tng qut.
Thit k iu tra/Kho st
Trong mt n hay k hoch nghin cu, mt trong nhng thnh phn hay b phn u tin
ca phn trnh by phng php c th gii thiu cho ngi c v mc ch c bn v c s
l l bin minh cho nghin cu da trn cuc iu tra/kho st. Hy bt u tho lun bng
cch xem xt li mc ch ca cuc iu tra/kho st v c s l l bin minh cho vic chn
la cuc iu tra/kho st lm thit k trong nghin cu c xut. Tho lun ny c th
Xc nh mc ch ca nghin cu da trn cuc iu tra/kho st. Mc ch ny l khi
qut ha t mt mu ra mt tng th th no nh nghin cu c th a ra nhng iu
suy lun hay nhng kt lun v mt s c im, thi , hay hnh vi ca tng th ny
(Babbie, 199). Cung cp mt on trch dn v mc ch ny t mt trong nhng cun sch
gio khoa hay bn vn v phng php iu tra/kho st c xc nh trong chng ny.
Ch ra ti sao cuc iu tra/kho st l loi th tc thu thp d liu c a thch hn cho
cng trnh nghin cu ny. Trong c s l l ny, hy xt n nhng li im ca cc
thit k da trn cuc iu tra/kho st, nh s tit kim ca thit k ny v s hon tt
nhanh vic thu thp d liu. Tho lun li im ca vic nhn din cc thuc tnh ca mt
tng th ln t mt nhm nh cc c nhn (Babbie, 1990; Fowler, 1988).
Ch ra liu cuc iu tra/kho st s l cho (cross-sectional), vi d liu c thu thp
vo mt thi im hay cuc iu tra/kho st s l dc (longitudinal), vi d liu c thu
thp theo thi gian.
Nu r hnh thc thu thp d liu. Fink (1995) xc nh bn loi: cc bn cu hi t thc
hin (t in cu tr li vo); cc cuc phng vn; vic xem xt li h s c cu trc
thu thp thng tin v ti chnh, y t, hay hc ng; v nhng s quan st c cu trc.
Vic thu thp d liu cng c th bao gm vic to ra mt cuc iu tra/kho st da trn
Web hay Internet v thc hin cuc iu tra/kho st ny trc tuyn (Nesbary, 2000). Bt
k hnh thc thu thp d liu, hy cung cp c s l l bin minh cho th tc thu thp d
liu c chn bng cch s dng nhng lp lun da trn nhng im mnh v nhng
im yu, cc chi ph, kh nng c sn d liu, v s thun tin.
Bng 9.1
________
________
________
________
________
________
141
________
________
________
________
________
________
________
(a) _____
(b) _____
(c) _____
(d) _____
(e) _____
(f) _____
trn c s no?
Th tc ly mu cc c nhn ny s l th tc g (th d, ngu nhin, khng phi
ngu nhin)?
Cng c no s c s dng trong cuc iu tra/kho st ny? Ai xy dng
cng c ny?
Nhng lnh vc ni dung no c gii quyt trong cuc iu tra/kho st ny?
Cc thang o?
Th tc no s c s dng th nghim th im hay th nghim ti hin
trng iu tra/kho st ny?
Gii hn thi gian cho vic thc hin cuc iu tra/kho st ny l bao nhiu?
Cc bin trong cng trnh nghin cu ny l g?
Cc bin ny cung cp ghi ch hng dn tham kho (cross-reference) cc cu
hi nghin cu v cc mc (items) trong cuc iu tra/kho st nh th no?
Nhng bc c th no s c thc hin trong php phn tch d liu
phn tch nhng bn tr li?
kim tra thin lch trong vic tr li?
tin hnh mt php phn tch m t?
tch rI v xp gn cc mc vo cc thang o?
kim tra tin cy ca cc thang o?
tin hnh php thng k suy lun tr li cc cu hi nghin cu?
Tng th v Mu
Nhng c im ca tng th (population) v th tc ly mu phi c nu r rng. Cc nh
phng php lun vit nhng bi tho lun tuyt vi v logic nn tng ca l thuyt ly
mu (th d, Babbie, 1990, 2001). y, tho lun ny s tp trung vo nhng kha cnh
thit yu ca tng th v mu cn m t trong mt k hoch nghin cu.
Hy xc nh tng th (population) trong mt cng trnh nghin cu. Hy trnh by qui
m ca tng th ny na, nu c th xc nh c qui m, v phng cch xc nh cc
c nhn trong tng th ny. Cc cu hi v kh nng tip cn ny sinh y, v nh
nghin cu c th cp n kh nng c sn nhng khung ly mu danh sch tn v
a ch nhng ngi nhn th hay danh sch c cng b v nhng ngi tr li
(respondents) tim nng trong tng th ny.
Hy xc nh liu thit k ly mu cho tng th ny l mt khu (mt giai on)
(singlestage) hay nhiu khu (nhiu giai on) (multistage) (nhiu khu c gi l kt
chm (clustering)). Th tc ly mu chm (cluster sampling) l l tng khi khng th,
hay khng c kh nng thc hnh, thu thp mt danh sch nhng phn t (elements) hp
thnh tng th (Babbie, 2001). Th tc ly mu mt khu l th tc m trong nh
nghin cu tip cn c cc tn gi hay danh tnh trong tng th v c th ly mu
nhng ngi (hay cc phn t khc) mt cch trc tip. Trong th tc ly mu chm,
nhiu khu, nh nghin cu trc tin ly mu cc nhm hay cc t chc (hay cc chm),
thu nhn danh tnh ca c nhn trong cc nhm hay cc chm, v k ly mu trong
phm vi cc chm ny.
Xc nh qui trnh chn la i vi cc c nhn. Ti xut chn la mt mu ngu
nhin trong mi c nhn trong tng th u c mt xc sut c chn la ngang nhau
(mt mu theo h thng hay da trn xc sut). Mu t c mong mun hn l mu phi
xc sut (hay mu thun tin), trong nhng ngi tr li (respondents) c chn la
142
S Trang b Cng c
Nh mt phn ca vic thu thp d liu k lng v cn thn, ngi xy dng n nghin
cu cng cung cp thng tin chi tit v cng c iu tra/kho st thc s s c s dng
trong cng trnh nghin cu c xut. Hy xt n nhng iu sau y:
Hy nu r tn ca cng c iu tra/kho st c s dng thu thp d liu trong cng
trnh nghin cu. Hy tho lun xem c phi cng c ny l mt cng c c thit k
cho cng trnh nghin cu ny, mt cng c c sa i, hay mt cng c cn y nguyn
do mt ngi no khc xy dng nn. Nu l mt cng c c sa i, th hy cho
bit ngi xy dng cng c cp php thch hp s dng cng c hay cha.
Trong mt s d n iu tra/kho st, nh nghin cu lp rp mt cng c t cc b phn
c ly t vi cng c khc. Mt ln na, cn phi nhn c s cho php s dng bt
c b phn no ca cc cng c khc ni trn.
Khi s dng mt cng c hin hu, hy m t gi tr c chng thc (established
validity) v tin cy ca cc s im nhn c t vic s dng cng c ny trong qu
kh. iu ny c ngha l bo co cc n lc ca cc tc gi nhm chng thc gi tr (
gi tr) (validity) l liu ngi ta c th rt ra c nhng kt lun c ngha v hu
ch t cc s im trn cc cng c ny hay khng. Ba hnh thc truyn thng ca gi tr
cn tm kim l gi tr v ni dung (content validity) (ngha l, cc mc (items) c o
lng ni dung chng d nh o lng khng?), gi tr tin on hay gi tr ng thi
(gi tr trng hp) (predictive or concurrent validity) (ngha l, cc s im c tin on
mt thc o tiu ch khng? Cc kt qu c tng quan vi cc kt qu khc khng?), v
gi tr v cu trc khi nim (gi tr v khi nim) (construct validity) (ngha l, cc mc
143
(items) c o lng cc cu trc khi nim (constructs) hay cc khi nim (concepts) c
tnh cht gi thuyt khng?). Trong nhng cng trnh nghin cu gn y hn, gi tr v
cu trc khi nim cn bao gm vic liu cc s im c p ng mt mc ch hu ch v
c cc kt qu tch cc khi c s dng hay khng (Humbley v Zumbo, 1996). Ngoi
ra, hy tho lun v vic liu cc s im c c t vic s dng cng c ny trong qu
kh c chng t tin cy (reliability) hay khng. Hy tm kim xem cc tc gi c bo
co cc thc o v tnh nht qun bn trong hay khng (ngha l, nhng cu tr li ca
cc mc c nht qun gia cc cu trc khi nim hay khng?) v nhng tng quan gia
kim nh v ti kim nh (ngha l, cc s im c n nh theo thi gian khi cng c
c p dng ln th hai?). Ngoi ra, xc nh xem liu c s nht qun trong vic
thc hin kim nh v vic cho im hay khng (ngha l, c phi cc sai s c gy
ra bi s bt cn trong vic thc hin kim nh hay vic cho im?) (Borg, Gall, v Gall,
1993). Khi ta sa i mt cng c hay kt hp cc cng c s dng trong mt cng
trnh nghin cu, th gi tr v tin cy nguyn thy c th khng cn ng i vi cng
c mi, v iu tr nn quan trng l chng thc li gi tr v tin cy trong sut qu
trnh phn tch d liu trong cng trnh nghin cu iu tra/kho st.
Hy bao gm cc mc v mu (sample items) t cng c sao cho ngi c c th thy
c cc mc thc s c s dng. Trong mt bn ph nh ca n nghin cu, hy
nh km cc mc v mu t cng c hay ton b cng c c s dng.
Hy cho bit nhng phn ni dung quan trng trong cng c, nh l th gi km gii
thch (Dillman, 1978, cung cp mt danh sch cc mc a vo cc th gi km gii
thch, danh sch ny tht hu ch), cc mc (th d, cc mc v c im nhn khu hc,
v thi , cc mc v hnh vi, cc mc v d kin), v nhng iu ch dn kt thc.
Ngoi ra, hy cp n loi thang o c s dng o lng cc mc trn cng c,
chng hn nh thang o lin tc (th d, ng mnh m n bt ng mnh m) v
thang o phn hng hay phn loi (th d, c/khng, xp hng tm quan trng t cao nht
n thp nht).
Hy tho lun cc k hoch th nghim th im hoc th nghim ti hin trng iu
tra/kho st v cung cp c s l l bin minh cho cc k hoch ny. S th nghim ny
l quan trng chng thc gi tr v ni dung ca mt cng c v ci thin cc cu
hi, nh dng, v cc thang o. Hy ch ra s ngi s th nghim cng c ny v cho
bit cc k hoch kt hp nhng kin nhn xt ca h vo cc bn sa i li cng c
cui cng.
i vi mt cuc iu tra/kho st bng cch gi th qua bu in, hy xc nh cc bc
thc hin cuc iu tra/kho st v cc bc gii quyt tip theo m bo t l tr li
(t l hi p) cao. Salant v Dillman (1994) xut mt qui trnh thc hin gm bn giai
on. Th u tin gi i l mt th bo trc ngn gn gi n tt c thnh vin ca
mu, v th th hai gi i l bn iu tra/kho st bng th thc s, c phn pht vo
khong mt tun l sau th bo trc. Th th ba gi i gm c mt bu thip theo di
tip c gi n tt c thnh vin ca mu, bn n tm ngy sau khi gi bn cu hi ban
u. Th th t gi i gm c mt th gi km gii thch tn v a ch c nhn, vi
ch k tay cui th, bn cu hi, v mt phong b gi tr li c a ch v dn tem
sn. Th ny c gi n tt c nhng ngi khng tr li. Cc nh nghin cu gi th
th t ny i sau ln gi th th hai ba tun l. Nh th, tnh tng cng, nh nghin cu
iu tra/kho st kt thc thi k thc hin bn tun sau khi khi u (vi iu kin cc
th phn hi (returns) p ng cc mc tiu ca d n nghin cu).
144
Tn Bin
Cu hi Nghin cu
Cu hi nghin cu m t #1:
Thnh vin ca tp th cn
b ging dy lm ra c
bao nhiu ti liu cng b
trc khi nhn uc hc v
tin s?
Cu hi nghin cu m t #3:
Thnh vin ca tp th cn
b ging dy nhn c
bao nhiu khon tr cp
trong ba nm va qua?
Hy xem cc Cu hi 16, 17
v 18: cc khon tr cp t
cc qu ti tr, cc khon tr
cp ca lin bang, cc khon
tr cp ca tiu bang.
Cu hi nghin cu m t #5:
Thnh vin ca tp th cn
b ging dy c c vo
bin ch gio s chnh thc
khng?
Hy xem Cu hi 19: c
c vo bin ch gio s
chnh
thc
khng
(C/khng).
Bc 2
Bc 3
Bc 4
Bc 5
Th d 9.1
Danh mc Kim
Th tc Th nghim
________
________
________
________
________
________
________
________
________
________
________
________
________
tra
cc
Cu
hi
cho
vic
Thit
mt
Hy m t qui trnh chn la nhng ngi tham gia, nh l ngu nhin hay khng ngu
nhin (th d, c chn da trn s thun tin). Nhng ngi tham gia c h c chn
la bng phng php chn la ngu nhin hay phng php ly mu ngu nhin. Vi
phng php chn la ngu nhin hay ly mu ngu nhin, mi c nhn c xc sut c
chn bng nhau t tng th, bo m rng mu ny s tiu biu cho tng th (Keppel,
1991). Tuy nhin, trong nhiu th nghim, ch c mu thun tin (convenience sample) l
c th thc hin bi v nh iu tra c th s dng cc nhm c hnh thnh mt cch t
nhin (th d, mt lp hc, mt t chc, hay mt n v gia nh) hay nhng ngi tnh
nguyn lm nhng ngi tham gia vo cng trnh nghin cu.
Mu thun tin cng lm cho vic ch nh mt cch ngu nhin cc c nhn vo cc nhm
tr nn kh khn, m vic ch nh mt cch ngu nhin ny l nt c trng ca mt cuc
th nghim ch thc. Nu vic ch nh mt cch ngu nhin c thc hin, th hy tho
lun v vic d n s bao gm vic ch nh mt cch ngu nhin cc c nhn vo cc nhm
tip nhn s x l hay nhm chu x l (treament group). iu ny c ngha l trong i
ng nhng ngi tham gia vo cng trnh nghin cu, c nhn #1 i vo nhm 1, c nhn #2
vo nhm 2, v tip tc nh th, sao cho khng c thin lch c h thng trong vic ch nh
cc c nhn. Th tc ny loi b c kh nng xy ra nhng khc bit c h thng gia
nhng ngi tham gia v mi trng ca cuc th nghim m c th nh hng n cc kt
cc, do bt c khc bit no trong cc kt cc u c th qui cho l do php x l th
nghim (Keppel, 1991).
Hy xc nh nhng bin php kim sot khc trong thit k da trn th nghim m s
kim sot mt cch c h thng cc bin c th nh hng n kt cc. Mt cch tip cn
l la chn tng xng (match) cc c nhn tham gia xt theo mt nt c trng hay mt
c im nht nh hnh thnh nhng tp hp c la tng xng. Sau , ch nh
mt c nhn t mi tp hp c la tng xng (matched set) vo mi nhm. Th d,
cc s im trong mt cuc kim nh trc (kim nh s b) c th c thu nhn. K
cc c nhn c th c ch nh vo cc nhm, vi mi nhm c cng s lng c
nhn t s im cao, trung bnh, v thp trong cuc kim nh trc ni trn, nh tt c
cc nhm khc. Mt cch khc l, cc tiu ch la cho tng xng (matching) c th l
cc mc v kh nng hay cc bin nhn khu hc. Tuy nhin, mt nh nghin cu c
th quyt nh khng la cho tng xng cc c nhn tham gia bi v vic ny tn km v
mt thi gian (Salkind, 1990), v dn n nhng nhm khng th so snh c nu c
nhng c nhn tham gia ri b cuc th nghim (Rosenthal v Rosnow, 1991). Cc
phng php khc a c ch kim sot vo trong cc cuc th nghim lin quan n
vic s dng cc bin hip bin (covariates) (th d, cc s im trong kim nh trc) v
vic kim sot theo thng k, vic chn cc mu thun nht, hay vic sp xp nhng ngi
tham gia hnh thnh nhng tiu nhm hay nhng phn loi v phn tch tc ng ca
mi tiu nhm i vi kt cc (Creswell, 2002).
Qui m hiu qu (effect size), l nhng khc bit k vng trong cc gi tr trung
bnh gia nhm kim sot v nhm th nghim c th hin thnh s n v lch
chun.
Cc nh nghin cu n nh cc gi tr cho ba yu t ny (th d, alpha = 0,05,
nng lc = 0,08, v qui m hiu qu = 0,05) v c th xem trong mt bng lit k
tm qui m cn thit cho mi nhm (xem Cohen, 1977; Lipsey, 1990). Theo
cch ny, cc cuc th nghim c lp k hoch th no qui m ca mi nhm
tip nhn s x l (nhm chu x l) to ra nhy ln nht, do tc ng i
vi kt cc thc s l do s vn dng th nghim hay s x l trong cng trnh
nghin cu.
Cc Bin
Hy xc nh bin hay cc bin ph thuc trong cuc th nghim. Bin ph thuc l bin
p ng hay bin tiu ch m coi nh l c gy ra bi, hay chu nh hng ca, cc iu
kin x l c lp (v bt c bin c lp no khc). Rosenthal v Rosnow (1991) a
ra ba thc o cc kt cc ca mu th nghim u tin trong cc cuc th nghim: chiu
ca thay i quan st c, s lng ca thay i ny, v s d dng trong vic ngi
tham gia thay i (th d, i tng (ngi tham gia) iu chnh li c c p ng
ng nh trong thit k mt i tng duy nht.
150
Cc Th tc Th nghim
Nh nghin cu cng cn phi xc nh cc th tc thit k da trn th nghim c th. Tho
lun ny bao gm vic cho bit loi th nghim tng qut, vic dn chng cc l do chn la
thit k ny, v vic a ra mt m hnh trc quan gip ngi c hiu c cc th tc
ny.
Hy xc nh loi thit k da trn th nghim s c s dng trong cng trnh nghin
cu c xut. Cc loi c sn v th nghim l thit k tin-th nghim (preexperimental designs), th nghim ch thc, gn nh-th nghim, v thit k mt i
tng duy nht. Vi cc thit k tin-th nghim, nh nghin cu xem xt, nghin cu mt
nhm n l v a ra mt s can thip trong sut cuc th nghim. Thit k ny khng c
nhm kim sot so snh vi nhm th nghim. Trong gn nh-th nghim (ta th
nghim) nh iu tra s dng nhm kim sot v nhm th nghim nhng khng ch nh
mt cch ngu nhin nhng ngi tham gia vo cc nhm (th d, cc nhm ny c th l
cc nhm cn y nguyn c sn cho nh nghin cu). Trong th nghim ch thc, nh iu
tra ch nh mt cch ngu nhin nhng ngi tham gia vo cc nhm tip nhn s x l.
Thit k mt i tng duy nht hay thit k N bng 1 bao gm vic quan st hnh vi ca
mt c nhn duy nht (hay mt s t c nhn) theo thi gian.
Hy xc nh nhng g c so snh trong cuc th nghim. Trong nhiu th nghim, nhng
th nghim thuc loi c gi l cc thit k gia cc i tng (between-subject designs),
nh iu tra so snh hai nhm hay nhiu hn hai nhm (Keppel, 1991; Rosenthal v
Rosnow, 1991). Th d, th nghim c thit k theo yu t hay thit k dng tha s
(factorial design), mt bin th ca thit k gia cc i tng, bao gm vic thit yu l s
dng hai, hay nhiu hn hai, bin x l xem xt nhng tc ng c lp v ng thi ca
cc bin x l ny i vi mi kt cc (Vogt, 1999). Thit k nghin cu v hnh vi c
s dng rng ri ny kho st khng nhng cc tc ng ca mi php x l mt cch tch
bit, m cn cc tc ng ca cc bin c s dng kt hp, bng cch mang li mt
cch nhn a chiu phi by nhiu thng tin v y ngha (Keppel, 1991). Trong cc th
nghim khc, nh nghin cu ch nghin cu mt nhm trong mt thit k c gi l thit
k trong phm vi mt nhm (a within-group design). Th d, trong thit k theo cc s o
lp i lp li (repeated measures design), nhng ngi tham gia c ch nh tip nhn cc
php x l khc nhau cc thi im khc nhau trong sut cuc th nghim. Mt th d
khc v thit k trong phm vi mt nhm l mt cng trnh nghin cu v hnh vi ca mt
c nhn duy nht theo thi gian, trong nh th nghim va cung cp mt php x l va
km li khng cung cp php x l ny, nhng thi im khc nhau trong cuc th
nghim, xc nh tc ng ca php x l ny.
Cung cp mt th hay mt hnh v minh ha thit k nghin cu c bit s c s
dng. Trong th hay hnh v ny, cn s dng mt h thng k hiu chun. Ti
151
K hiu R cho bit vic ch nh ngu nhin (ch nh ngu nhin cc c nhn vo cc
nhm).
S tch bit hai hng (dng) song song bng mt ng gch cch khong nm ngang
( ) ch ra rng cc nhm so snh khng ngang bng (hay c lm cho
ngang bng) bng vic ch nh ngu nhin. Vic khng c ng gch cch khong
nm ngang gia cc hng song song ca cc nhm th hin vic ch nh ngu nhin
cc c nhn vo cc nhm tip nhn x l.
Th d 9.2
O1
O2
Nhm A
Nhm B
O
O
152
X1
Nhm B
X2
Nhm B
O
O
OOOOXOOOO
153
Thit k ny l s sa i thit k Chui Thi gian Gin on, Nhm n trong hai nhm
c nhn tham gia, khng c ch nh mt cch ngu nhin, c quan st theo thi gian.
Php x l ch c thc hin cho mt trong hai nhm (ngha l Nhm A).
Nhm A
Nhm B
Th d 9.4.
OOOOXOOOO
OOOOOOOOO
Nhm B
O
O
Nhm B
O
O
Nhm B
Nhm C
Nhm D
O
O
O
O
154
Th d 9.5.
Php x l B
C s A
XXXXXX
OOOOOOOOOOOOOOOO
Th tc (Procedure)
Nh nghin cu cn phi m t tht chi tit v th tc tin hnh cuc th nghim. Ngi c
phi bit c thit k c s dng, cc quan st, php x l, v k hoch thi gian hay gii
hn thi gian ca cc hot ng.
Hy tho lun v mt cch tip cn tng bc i vi th tc trong cuc th nghim. Th
d, Borg v Gall (1989, trang 679) pht tho su bc thng c s dng trong th
tc ca thit k nhm kim sot kim nh trc-kim nh sau vi vic la cho tng
xng cc c nhn tham gia vo cc nhm:
1. Thc hin vic o lng, bng cch s dng cc thc o, v bin ph thuc, hay mt
bin c tng quan cht ch vi bin ph thuc, i vi nhng ngi tham gia vo
nghin cu.
2. Ch nh nhng ngi tham gia vo cc cp tng xng trn c s cc s im ca h
trn cc thc o c m t trong Bc 1.
3. Ch nh mt cch ngu nhin mt thnh vin ca mi cp ni trn vo nhm th
nghim v thnh vin kia vo nhm kim sot.
4. a nhm th nghim ra tip nhn php x l th nghim v khng thc hin php x
l no hoc thc hin mt php x l khc cho nhm kim sot.
5. Thc hin vic o lng cc bin ph thuc i vi nhm th nghim v nhm kim
sot bng cch s dng cc thc o.
6. So snh kt qu t c ca nhm th nghim v nhm kim sot trong kim nh
sau hay cc kim nh sau bng cch s dng cc kim nh v ngha thng k.
nghin cu s dng cc kim nh t hay php phn tch n bin v phng sai (univariate
analysis of variance (ANOVA)), php phn tch ng phng sai (hip phng sai)
(ANCOVA), hay php phn tch a bin v phng sai (MANOVA nhiu thc o ph
thuc). Trong cc thit k theo yu t hay dng tha s (factorial designs), c s tng tc
ln cc tc ng chnh ca ANOVA c s dng. Khi d liu trong kim nh trc v
kim nh sau cho thy c lch ng k so vi phn phi chun, th hy s dng cc
kim nh thng k phi tham s (nonparametric).
i vi cc thit k nghin cu mt i tng duy nht, hy s dng cc th ng
thng cho cc quan st c s v cc quan st trong khi php x l c thc hin, vi
honh (trc honh) biu th cc n v thi gian v tung (trc tung) biu th hnh vi
mc tiu. Mi im d liu c v mt cch ring bit trn th, v cc im d liu
ny c ni vi nhau bng nhng ng thng (th d, hy xem S. B. Neuman v
McCormick, 1995). Thnh thong, cc kim nh v ngha thng k, chng hn nh cc
kim nh t, c s dng so snh trung bnh gp chung (pooled mean) ca cc giai
on c s v x l, mc d cc th tc nh th c th vi phm gi nh v cc thc o
c lp (Borg v Gall, 1989).
157
158
TM TT
Chng ny xc nh nhng thnh phn thit yu trong vic thit k mt th tc v phng
php cho mt cng trnh nghin cu da trn cuc iu tra/kho st hay da trn cuc th
nghim. Phc tho cc bc cho mt cng trnh nghin cu da trn cuc iu tra/kho st
bt u vi vic tho lun v mc ch ca cuc iu tra/kho st. Cc bc tip theo s l
xc nh tng th v mu cho cng trnh nghin cu, cc cng c iu tra/kho st s c s
dng, mi quan h gia cc bin, cc cu hi nghin cu v cc mc c th trong cuc iu
tra/kho st, v cc bc s c thc hin trong vic phn tch d liu c c t cuc iu
tra/kho st ny. Trong thit k ca mt cuc th nghim, nh nghin cu xc nh nhng
ngi tham gia vo cng trnh nghin cu, cc bin ( l cc iu kin x l v cc bin v
kt cc), v cc cng c c s dng cho kim nh trc v kim nh sau v cc ti liu s
c s dng trong cc php x l. Thit k ny cng bao gm loi th nghim chuyn bit,
chng hn nh mt thit k tin th nghim, gn nh-th nghim (ta th nghim), th nghim
ch thc, hay thit k mt i tng duy nht. K n, mt hnh v c th minh ha thit k
ny bng cch s dng h thng k hiu thch hp. Tip theo l nhng li nhn xt v nhng
mi e da tim tng i vi gi tr bn trong v bn ngoi (v c th c gi tr thng k v
gi tr v cu trc khi nim) lin quan n cuc th nghim v lin quan n php phn tch
thng k c s dng kim nh cc gi thuyt v cc cu hi nghin cu.
BI C THM
Babbie, E. (2001). Cc phng php nghin cu da trn cuc iu tra/kho st. Ln
Xut bn th 9). Belmont, CA: Nh Xut bn Wadsworth.
Earl Babbie cung cp mt cun sch gio khoa chi tit v ton din v mi kha cnh ca
thit k nghin cu da trn cuc iu tra/kho st. ng xem xt li cc loi thit k
nghin cu, logic ca phng php ly mu, v cc th d v cc thit k nghin cu. ng
cng tho lun v vic hnh thnh khi nim v mt cng c kho st/iu tra v cc thang
o ca cng c ny. Sau , ng cung cp nhng tng hu ch v vic p dng bn cu
hi v x l cc kt qu. ng cng bao gm mt phn tho lun v phn tch d liu, c
tp trung vo vic xy dng cc bng v hiu c cc bng v vic vit mt bo co
159
iu tra/kho st. Cun sch ny l mt cun sch y chi tit, c nhiu thng tin hu
ch, v v mt chuyn mn th hng n sinh vin trnh trung v cao cp v nghin
cu da trn cuc iu tra/kho st.
Campbell, D. T., v Stanley, J. C. (1963). Cc thit k nghin cu da trn th nghim
v gn nh-th nghim. Trong N. L. Gage (Ed.), Sch hng dn nghin cu v vic
ging dy (t trang 1 n trang 76). Chicago: Nh Xut bn Rand-McNalley.
Chng ny trong cun Sch Hng dn ca Gage l phn trnh by c in v cc thit
k nghin cu da trn th nghim. Campbell v Stanley thit k mt h thng k hiu
cho cc th nghim c s dng ngy nay; h cng a ra cc loi thit k da trn th
nghim, bt u vi cc yu t gy nguy hi cho gi tr (validity) bn trong v bn ngoi,
k n l cc loi thit k tin th nghim, cc th nghim ch thc, cc thit k gn-nh
th nghim, v cc thit k tng quan v hu suy (sau khi s kin xy ra: expost-factor) .
Chng ny trnh by mt phn tm tt hon ho v cc loi thit k, cc mi e da i
vi gi tr do cc loi thit k ny gy ra, v cc th tc thng k kim nh cc thit k
ny. y l mt chng thit yu i vi cc sinh vin bt u hc v cc cng trnh
nghin cu da trn th nghim.
Fink, A. (1995). Sch Hng dn v iu tra/Kho st (Tp 1). Thousand Oaks, CA:
Nh Xut bn Sage.
y l tp u tin ca b sch gm chn tp c gi l The Survey Kit (Trn b v
iu tra/Kho st) do Arlene Fink bin tp. Nh l phn gii thiu cho c chn tp, Fink
tho lun v tt c kha cnh ca nghin cu da trn iu tra/kho st, bao gm vic nu
cc cu hi nh th no, vic tin hnh cc cuc iu tra/kho st nh th no, lm sao
tin hnh cc cuc phng vn qua in thoi, ly mu bng cch no, o lng gi tr
(validity) v tin cy bng cch no. Phn ln ni dung tho lun hng n nh nghin
cu da trn cuc iu tra/kho st mi vo ngh, v nhiu th d cng nh minh ha
tuyt vi lm cho b sch ny tr thnh mt trn b hu ch hc hi nhng kha cnh
c bn ca nghin cu da trn iu tra/kho st.
Fowler, F. J. (2002). Cc phng php nghin cu da trn iu tra/kho st (Ln Xut
bn th 3). Thousand Oaks, CA: Nh Xut bn Sage.
Floyd Fowler cung cp mt cun sch gio khao hu ch v cc quyt nh vn tham gia
vo vic thit k mt d n nghin cu da trn iu tra/kho st. ng cp n vic s
dng cc th tc ly mu thay th khc nhau, nhng phng cch lm gim t l khng tr
li (t l khng hi p), vic thu thp d liu, thit k cc cu hi tt, vic s dng cc k
thut phng vn c hiu qu, vic chun b bo co iu tra/kho st phn tch, v cc
vn v o l trong cc thit k nghin cu da trn iu tra/kho st.
Keppel, G. (1991). Thit k v phn tch: Cm nang ca nh nghin cu (Ln Xut bn
th 3). Englewood Cliffs, N5: Nh Xut bn Prentice-Hall.
Geoffrey Keppel cung cp mt ni dung tho lun ton din, chi tit v vic thit k cc
th nghim, t cc nguyn tc thit k n vic phn tch thng k d liu th nghim.
Nhn chung, cun sch ny dnh cho sinh vin hc mn thng k trnh trung n cao
cp, nhng ngi c gng hiu bit v vic thit k v vic phn tch thng k cc th
nghim. Chng dn nhp trnh by phn tng quan mang li nhiu thng tin b ch v
cc thnh phn trong thit k ca cc th nghim.
160
161
CHNG MI
CC TH TC NH TNH
Cc th tc nghin cu nh tnh trong tnh trng tng phn r rt vi cc phng php
nghin cu nh lng. iu tra nh tnh (qualitative inquiry) s dng nhng li khng nh
tri thc khc, cc chin lc iu tra khc, cc phng php thu thp v phn tch d liu
khc. Mc d cc qui trnh tng t nhau, nhng cc th tc nh tnh da vo d liu vn
bn v hnh nh, c cc bc c o trong phn tch d liu, v s dng cc chin lc iu
tra a dng.
Thc ra, cc chin lc iu tra c chn trong mt d n nghin cu nh tnh s c
nh hng su sc n cc th tc nh tnh. Cc th tc nh tnh ny, ngay c trong phm vi
cc chin lc iu tra chn, vn hon ton khng ng nht. Xem xt k nhng nt c
trng chnh ca cc th tc nh tnh cho thy cc quan im i t t tng hu hin i
(Denzin v Lincoln, 2000), n cc quan im v thc h (Lather, 1991), n cc quan im
v trit hc (Schwandt, 2000), n nhng nguyn tc hng dn v th tc nh tnh c h
thng (Creswell, 1998; Strauss v Corbin, 1998). Tt c cc quan im thi ua ginh v tr
trung tm c tp trung ch trong m hnh v iu tra ang bc l r rng hn ny, c
gi l nghin cu nh tnh.
Chng ny s c gng t n mt quan im trung dng m nhiu ngi c th ng ,
cung cp nhng th tc tng qut, v s dng nhiu th d minh ha nhng s thay i,
khc nhau v chin lc iu tra. Tho lun ny s dng nhng tng c a ra bi
nhiu tc gi vit v thit k n nghin cu nh tnh (th d, hy xem Berg, 2001; Marshall
v Rossman, 1999; Maxwell, 1996; Rossman v Rallis, 1998). Nhng ch trong phn trnh
by cc th tc ca mt n nghin cu nh tnh l cc c im ca nghin cu nh tnh,
chin lc nghin cu, vai tr ca nh nghin cu, cc bc trong vic thu thp v phn tch
d liu, cc chin lc m bo hay chng thc gi tr (strategies for validity), tnh chnh xc
ca cc kt qu c tm thy, v cu trc tng thut. Bng 10.1 trnh by mt danh sch
kim tra v cc cu hi i vi vic thit k cc th tc nghin cu nh tnh.
162
Bng 10.1
________
________
________
________
________
________
________
________
________
________
________
________
________
________
________
________
Nghin cu nh tnh s dng nhiu phng php c tnh tng tc v c tnh nhn
o ch ngha. Cc phng php thu thp d liu ang ngy mt nhiu hn, v cc
phng php ny ngy cng i hi s tham gia tch cc ca nhng ngi tham gia
vo nghin cu v s nhy cm i vi nhng ngi tham gia vo nghin cu. Cc
nh nghin cu theo phng php nh tnh trng i s tham gia vo vic thu thp d
liu ca nhng ngi tham gia vo nghin cu ca h v tm cch xy dng mi quan
h thng cm v mt thit cng nh s tn nhim vi cc c nhn trong cng trnh
nghin cu. Cc nh nghin cu ny khng lm xo trn a im nghin cu nhiu
hn mc cn thit. Ngoi ra, cc phng php thu thp d liu trn thc t, theo
truyn thng da vo nhng quan st m, nhng cuc phng vn m v ti liu bng
vn bn, by gi bao gm mt dy rng cc ti liu di nhiu dng, nh m thanh
hay ting, th in t, tp lu (scrapbooks), v nhng dng mi xut hin khc (hy
xem phn trnh by v thu thp d liu sau trong chng ny). D liu c thu
thp bao gm d liu vn bn (hay bng li) v d liu hnh nh (images) hay hnh v
(picture).
Nghin cu nh tnh v c bn mang tnh gii thch hay din gii (interpretive). iu
ny c ngha l nh nghin cu a ra s gii thch (s din gii) v d liu. Vic gii
thch ny bao gm vic xy dng mt s m t v mt c nhn hay mi trng, vic
phn tch d liu tm hay hnh thnh cc ch hoc cc phm tr, v vic cui
cng a ra li gii thch hay rt ra nhng kt lun v ngha ca d liu theo quan
im c nhn hay theo l thuyt, vic pht biu v cc bi hc hc c, v vic
cung cp thm nhng cu hi s c nu ln (Wolcott, 1994). Nghin cu nh tnh
v c bn mang tnh gii thch cng c ngha l nh nghin cu lc d liu thng qua
164
Nh nghin cu theo phng php nh tnh nhn cc hin tng mt cch bao qut.
iu ny gii thch ti sao cc cng trnh nghin cu nh tnh c v nh l nhng
cch nhn ton cnh, tng qut ch khng phi l nhng php phn tch vi m. Bi
tng thut cng phc tp, cng c tnh tng tc, v cng bao hm nhiu iu, th
cng trnh nghin cu nh tnh cng tt. Cc m hnh trc quan v nhiu kha cnh
ca mt qui trnh hay mt hin tng ch yu h tr trong vic thit lp bc tranh bao
qut ny (th d, xem Creswell v Brown, 1992).
Nh nghin cu theo phng php nh tnh suy ngm mt cch c h thng v vic
mnh l ai trong hot ng iu tra ny v nhy cm vi tiu s ca c nhn mnh v
cch thc tiu s ca c nhn mnh nh hnh cng trnh nghin cu. S t vn ny v
s tha nhn cc thin lch, cc gi tr, v cc mi quan tm (hay reflexivity (tnh
phn x)) tiu biu cho nghin cu nh tnh ngy nay. Ci ti c nhn tr nn khng
th tch ri khi ci ti ca nh nghin cu. N cng th hin tnh trung thc v s
m ca i vi nghin cu, tha nhn rng tt c vic iu tra u cht y cc gi tr
(Merten, 2003). V mt th tc, nhng li pht biu v s suy ngm c nhn xut
hin trong phn vai tr ca nh nghin cu (hy xem tho lun v ti ny sau,
trong chng ny) hay trong phn kt (hy xem Asmussen v Creswell, 1995), hay n
su vo khp n nghin cu hay cng trnh nghin cu.
Nh nghin cu theo phng php nh tnh s dng l lun phc tp c nhiu kha
cnh khc nhau, c tnh lp i lp li, v c tnh ng thi. Mc d l lun ch yu l
theo php qui np, nhng c qu trnh qui np ln qu trnh suy din u c hiu lc.
Qu trnh t duy cng c tnh lp i lp li, vi chu k lui v ti t vic thu thp v
phn tch d liu n vic hnh thnh li vn v tr lui. Thm vo iu ny l cc
hot ng ng thi thu thp, phn tch, v vit ra d liu.
Nh nghin cu theo phng php nh tnh chp nhn v s dng mt hay nhiu hn
mt chin lc iu tra hng dn cho cc th tc trong cng trnh nghin cu nh
tnh. i vi cc nh nghin cu mi vo ngh, ch cn s dng mt chin lc iu
tra v xem trong cc cun sch vit v th tc gn y tm li hng dn v cch
thc thit k mt n nghin cu v tin hnh cc th tc ca chin lc .
CC CHIN LC IU TRA
Ngoi nhng c im tng qut ni trn l nhng chin lc iu tra chuyn bit hn. Cc
chin lc ny tuy tp trung vo vic thu thp d liu, phn tch d liu, v vit lch, nhng
cc chin lc ny bt ngun t cc ngnh hc thut v din ra lin tc trong sut qui trnh
nghin cu (th d, cc loi vn nghin cu, cc vn v o l quan trng) (Creswell,
1981). Nhiu chin lc iu tra hin hu, chng hn nh 28 cch tip cn iu tra c
nhn din bi Tesch (1990), 19 loi iu tra trong cy Wolcott (Wolcotts tree) (2001), v 5
truyn thng v iu tra do Creswell (1998) a ra. Nh tho lun trong Chng 1, by
gi ti xut rng cc nh nghin cu theo phng php nh tnh chn trong s nm kh
nng, bao gm tng thut, hin tng hc, dn tc hc, nghin cu tnh hung, v l thuyt
c c s. Ti khng c c s chnh thc v ng tin cy no cho nm kh nng ny, nhng
ti thc s thy cc kh nng ny c s dng thng xuyn hin nay, v chng th hin
mt trng tm bao gm t hp n rng. Th d, cc nh nghin cu c th nghin cu v cc
c nhn (theo tng thut, theo hin tng hc); tm hiu cc qu trnh, cc hot ng, v cc
165
s kin (theo nghin cu tnh hung, theo l thuyt c c s); hay hc hi v hnh vi xut
pht t cng mt nn vn ha khi qut ca cc c nhn hay cc nhm (theo dn tc hc).
Trong vic vit th tc cho mt n nghin cu nh tnh, cc cng vic lit k di
y c xut:
Hy xc nh chin lc iu tra chuyn bit s c s dng.
Hy cung cp mt s thng tin c s v chin lc ni trn, chng hn nh ngun gc
ngnh hc thut ca chin lc ny, cc ng dng v mt nh ngha ngn gn ca chin
lc ny (hy xem Chng 1 bit v nm chin lc iu tra ti minh ha).
Hy tho lun ti sao chin lc ni trn l mt chin lc iu tra thch hp s dng
trong nghin cu c xut.
Hy xc nh cch thc vic s dng chin lc ni trn s nh hnh cc loi cu hi
c nu ln (hy xem Morse, 1994, v cc cu hi lin quan n cc chin lc iu tra),
hnh thc thu thp d liu, cc bc trong phn tch d liu, v bi tng thut cui cng.
VAI TR CA NH NGHIN CU
Nh cp trong phn lit k cc c im ca nghin cu nh tnh, nghin cu nh tnh l
nghin cu c tnh gii thch (din gii) vi vic nh iu tra thng tham gia vo s tri
nghim xuyn sut vi n lc cao v c duy tr lu di vi nhng ngi tham gia vo nghin
cu. iu ny a mt lot cc vn c tnh chin lc, o l v c nhn vo qui trnh
nghin cu nh tnh (Locke v nhng ngi khc, 2000). Vi nhng mi quan tm ny trong
u, cc nh iu tra xc nh mt cch r rng cc thin lch, cc gi tr (nguyn tc v nim
tin), v nhng mi quan tm c nhn ca h v ti nghin cu v qui trnh nghin cu ca
h. Vic thm nhp c mt a im nghin cu v cc vn v o l c th ny sinh
cng l nhng thnh phn trong vai tr ca nh nghin cu.
Hy a vo nhng li trnh by v cc kinh nghim qu kh m cung cp d liu c s,
thng qua khn gi c th hiu c r hn v ti, mi trng, hay nhng ngi
tham gia.
Hy bnh lun v nhng quan h gia nh nghin cu vi nhng ngi tham gia v bnh
lun v cc a im nghin cu. Nghin cu sn sau (Glesne v Peshkin, 1992) lin
quan n vic nghin cu t chc, hay bn b, hay mi trng lm vic trc tip ca chnh
nh nghin cu. Vic nghin cu ny thng dn n nhng s tha hip trong kh nng
tit l thng tin ca nh nghin cu v thng gy ra nhng vn kh khn v nng lc
hay quyn hn. Mc d vic thu thp d liu c th thun tin v d dng, nhng cc vn
v bo co d liu b thin lch, khng y , hay theo tha hip l cc vn c
nhiu ngi bit n. Nu vic nghin cu sn sau l cn thit, th hy s dng nhiu
chin lc v chng thc gi tr (strategies of validity) (nh s c tho lun sau) lm
cho ngi c tin tng vo tnh chnh xc ca cc kt qu c tm thy.
Hy ch ra cc bc c tin hnh xin c php ca Hi ng Duyt xt v Th ch
(Institutional Review Board) (xem Chng 1) bo v cc quyn ca nhng ngi tham
gia l con ngi. Hy nh km, nh mt bn ph nh, th chp thun t Hi ng
Duyt xt v Th ch v tho lun v qu trnh lin quan trong vic xin c s cho php.
166
Cc kt qu s c bo co nh th no?
im nghin cu. Trong cc bn ghi chp ti hin trng ny, nh nghin cu ghi li,
theo mt cch thc phi cu trc hay bn cu trc (bng vic s dng mt s cu hi c
sn trc m nh nghin cu mun bit), cc hot ng ti a im nghin cu. Nh
quan st nh tnh cng c th ng cc vai tr khc nhau, t vai tr mt ngi khng
phi l ngi tham gia trong nghin cu (non-participant) n vai tr mt ngi tham
gia trong nghin cu hon ton (complete participant).
2. Cc cuc phng vn (interviews): Trong cc cuc phng vn, nh nghin cu tin
hnh phng vn mt i mt vi nhng ngi tham gia, phng vn nhng ngi tham
gia bng in thoi, hay tham gia vo cc cuc phng vn nhm trng tm (focus
group), vi su n tm ngi c phng vn trong mi nhm. Nhng cuc phng
vn ny bao gm cc cu hi phi cu trc v thng l m, cc cu hi ny ch c s
lng t v c ch ch moi hi nhng cch nhn v nhng quan im ca nhng
ngi tham gia trong nghin cu.
3. Ti liu bng vn bn (documents): Trong sut qui trnh nghin cu, nh iu tra nh
tnh c th thu thp cc ti liu bng vn bn. Cc ti liu ny c th l cc ti liu
cng khai (th d bo ch, cc bin bn bui hp, cc bo co chnh thc) hay cc ti
liu ring (th d, cc loi nht k ca c nhn, th t, th in t).
4. Ti liu nghe nhn (m thanh v hnh nh) (audio and visual material). D liu ny
c th di hnh thc cc nh chp, cc vt th ngh thut, cc bng video, hay bt k
dng m thanh no.
Trong tho lun v cc hnh thc thu thp d liu, hy trnh by c th v cc loi hnh
(types) v bao gm cc lp lun lin quan n nhng im mnh v nhng im yu ca
mi loi hnh, nh c tho lun trong Bng 10.2.
Hy bao gm nhng loi hnh thu thp d liu vt qu nhng s quan st thng thng
v cc cuc phng vn thng thng. Nhng hnh thc khc thng ny lm cho ngi
c quan tm n n nghin cu v c th nm bt nhng thng tin hu ch m nhng
s quan st v cc cuc phng vn c th b qua. Th d, hy xem xt bng tm tt v cc
loi d liu trong Bng 10.3, bng tm tt ny c th dng m rng tr tng tng v
cc kh nng thu thp d liu, chng hn nh thu thp cc m thanh hay v, hoc s dng
cc mc c p moi hi nhng kin nhn xt trong sut mt cuc phng vn.
Bng 10.2
Cc LoI hnh Thu thp D liu nh tnh, cc Phng n Chn la, nhng u im, v nhng
Hn ch
Cc Phng n Chn la
trong Phm vi Loi hnh
Nhng u im ca Loi
hnh ny
Nhng Hn ch ca Loi
hnh ny
Nh nghin cu c c
kinh nghim trc tip vi
nhng ngI tham gia
trong cuc nghin cu.
Nh nghn cu c th ghi
chp thng tin khi thng
tin c bc l.
Nhng kha cnh bt
thng c th c ch
trong sut qu trnh quan
st
Hu ch trong vic thm
d, tm hiu cc ti m
nhng ngi tham gia
Ngi ta c th cho l
nh nghin cu xm
phm.
Thng tin ring t c
th c quan st m nh
nghin cu khng th bo
co.
Nh nghin cu c th
khng c cc k nng
tham d v quan st tt.
Mt s ngi tham gia
nht nh (th d, tr em)
c th biu hin nhng
vn kh khn c bit
168
trong vic to ra c
mi quan h mt thit.
Phng vn
Hu ch khi khng th
quan st nhng ngi
tham gia mt cch trc
tip.
Nhng ngi tham gia c
th cung cp thng tin
trong qu kh.
Cho php nh nghin
cu kin sot phng
hng hI thng tin
C th l thng tin c
bo v, khng c sn
tip cn cng khai hay
ring t.
i hi nh nghin cu
tm ra thng tin trong
nhng ni kh tm.
i hi vic sao chp lI
(transcribing) hay vic
qut quang (optically
scanning) nhp vo
my tnh.
Ti liu c th khng
hon chnh.
Ti liu (bng vn bn)
c th khng thc hay
chnh xc.
C th l mt phng
php kn o v thu thp
d liu.
To ra c hi cho nhng
ngi tham gia chia x
mt cch trc tip hin
thc ca h.
C tnh sng to theo
ngha l n thu ht s
ch bng th gic.
C th kh din gii.
C th l khng th tip
cn c mt cch cng
khai hay ring t.
S hin din ca mt
ngi quan st (th d,
ngi th nhip nh) c
th gy cn tr v nh
hng n s tr li.
Cc bc nh
Ti liu nghe nhn
Bng video
(Audiovisual materials)
Cc vt th hay tc
phm ngh thut.
Phn mm my tnh.
Phim nh
GHI CH: Bng ny bao gm mt s ni dung hay tng ly t Merriam (1998), Bogdan v Biklen (1992), v
Creswell (2002).
169
Trc khi i vo hin trng, cc nh nghin cu theo phng php nh tnh lp k hoch v
phng php ghi d liu ca mnh. n nghin cu cn xc nh nh nghin cu s ghi d
liu v cc th tc ghi d liu.
Hy s dng mt bn nghi thc quan st hay bin bn quan st (observational protocol)
ghi d liu quan st c. Cc nh nghin cu thng tin hnh nhiu s quan st
trong sut tin trnh ca mt cng trnh nghin cu nh tnh v s dng mt bn nghi
thc hay mt biu mu ghi thng tin. Bn nghi thc quan st ny c th l mt trang n
l vi mt ng phn chia nm khong gia trang ny tch bit cc ghi chp m t
(decriptive notes) (nhng m t v nhng ngi tham gia, vic dng li cuc i thoi, m
t v mi trng vt cht, tng trnh v nhng s kin c bit, hay nhng hot ng c
th) khi cc ghi chp c tnh suy ngm (reflective notes) (nhng suy ngh c nhn ca
nh nghin cu, nh l s suy on, nhng cm nhn, nhng vn , nhng tng,
nhng linh cm, nhng n tng, v nhng nh kin) (Boglan v Biklen, 1992, trang
121). Ngoi ra, trn bn nghi thc hay biu mu ny cng c th vit thng tin nhn khu
hc v thi gian, ni chn, v ngy, thng hoc nm ca mi trng thc a, ni vic
quan st xy ra.
Hy s dng mt bn nghi thc hay bin bn phng vn (interview protocol) ghi thng
tin trong sut cuc phng vn nh tnh. Bn nghi thc hay bin bn phng vn ny bao
gm nhng thnh phn sau y: mt u , nhng iu ch dn cho ngi phng vn
(nhng li pht biu m u), cc cu hi nghin cu then cht, nhng thm d theo sau
cc cu hi nghin cu then cht, cc thng ip chuyn tip i vi ngi phng vn,
ch trng ghi nhng li bnh lun ca ngi phng vn, v ch trng nh nghin
cu ghi nhng iu ghi chp c tnh suy ngm.
Cc nh nghin cu ghi thng tin t cc cuc phng vn bng cch s dng cc bn ghi
chp vit tay, ghi bng m thanh, ghi bng video. Trong sut cuc phng vn, nh nghin
cu cn phi thc hin vic ghi chp trong trng hp thit b ghi b hng. Vic lp k
hoch trc liu s s dng mt ngi sao chp li (ngi va nghe va nh my) hay
khng l iu quan trng.
Vic ghi cc ti liu bng vn bn v cc ti liu nhn (th gic) c th da vo cu trc
ghi chp ca nh nghin cu. Thng thng, cc bn ghi chp phn nh thng tin v ti
liu bng vn bn v ti liu di dng khc cng nh nhng tng ch yu trong cc
ti liu. i vi ti liu bng vn bn, iu hu ch l lu liu thng tin th hin t liu
hay d liu s cp (primary material) (ngha l thng tin trc tip t nhng ngi hay tnh
hnh c nghin cu) hoc t liu hay d liu th cp (secondary material) (ngha l
nhng bn bo co hay tng trnh gin tip v nhng ngi hay tnh hnh cho nhng
ngi khc vit ra).
BNG 10.3
Thu thp nhng li ghi chp theo quan st bng cch tin hnh vic quan st vi t cch l mt
ngi tham gia trong nghin cu.
Thu thp nhng li ghi chp theo quan st bng cch tin hnh vic quan st vi t cch l mt
nh quan st.
Tin hnh mt cuc phng vn m, phi cu trc (an unstructured, open ended interview) v ghi
chp ni dung cuc phng vn.
Tin hnh mt cuc phng vn m, phi cu trc, ghi bng m thanh ni dung cuc phng vn,
170
v sao chp li (transcribe) ni dung cuc phng vn (t bng m thanh thnh vn bn).
Gi mt s nht k (a journal) trong sut cng trnh nghin cu.
Sp xp cho mt ngi tham gia gi mt s nht k trong sut cng trnh nghin cu.
Qut bng my qut quang cc bi m t trn bo ch.
Thu thp th t c nhn t nhng ngi tham gia.
Phn tch nhng ti liu cng khai (th d, nhng bn ghi nh chnh thc, cc bin bn, cc h
s, ti liu lu tr)
Xem xt, nghin cu cc cun t truyn v cc tiu s.
Sp xp cho mt ngi tham gia trong nghin cu vit t truyn ca ngi y.
Vit cun t truyn ca ring bn (ca nh nghin cu).
Sp xp cho nhng ngi tham gia trong nghin cu chp nh hay ghi bng video (ngha l
moi hi nh).
Xem xt bng chng v du vt vt cht (th d, nhng du chn trn tuyt).
Ghi bng video mt tnh hung x hi hay mt c nhn/mt nhm.
Nghin cu cc bc nh hay cc bng video.
Thu thp m thanh (th d, m thanh trong m nhc, ting ci ca mt a tr, ting ci xe
hi).
Thu thp th in t hay cc thng bo in t.
Xem xt nhng vt s hu v nghi l moi hi quan im trong sut cuc phng vn.
Thu thp mi, v, hay cm gic thng qua vic chm nh.
GHI CH: Phng theo Creswell (1998) v Creswell (2002).
171
Bc 2
Bc 3
Bt u vic phn tch chi tit bng mt qui trnh m ha (coding process).
S m ha (Coding) l mt qui trnh t chc ti liu thnh nhng khc
(chunks) trc khi em li ngha cho nhng khc . (Rossman v
Rallis, 1998, trang 171). S m ha bao gm vic ly d liu vn bn hay
cc hnh nh, phn khc cc cu (hay cc on) hay cc hnh nh thnh
cc phm tr (categories), v dng mt thut ng t tn cho cc phm
tr , thng l mt thut ng da trn ngn ng thc t ca nhng
ngi tham gia (c gi l thut ng trong thc th sng (in vivo term)).
Cc m hot ng
Cc m chin lc
Cc m v mi quan h v cu trc x hi
Cc chng trnh m ha c ch nh trc.
Mt iu lu thm v s m ha: qui trnh m ha c th c nng cao bng vic s dng
cc chng trnh phn mm nh tnh trn my tnh. Cc chng trnh ny hin c sn rng
ri s dng (hy xem www.sagepub.com i vi cc sn phm phn mm), v cc chng
trnh ny hu ch khi c s d liu nh tnh ln (th d, hn 500 trang c sao chp li)
v khi nh nghin cu mun nhanh chng tm ra v tr ca nhng iu trch dn hu ch v
nhiu quan im v mt phm tr hay mt ch . Nh vi bt k chng trnh phn mm
no, cc chng trnh phn mm nh tnh i hi thi gian v k nng hc hi v s dng
mt cch hu hiu, mc d cc cun sch hc cc chng trnh ny ang c sn rng ri
(th d, Weitzman v Miles, 1995).
Bc 4
Bc 5
Bc cui cng trong phn tch d liu lin quan n vic a ra s gii
thch (din gii) v d liu hoc ngha ca d liu. Nhng bi hc
hc c l nhng bi hc g th hin iu ct li ca tng ny
(Lincoln v Guba, 1985). Cc bi hc ny c th l s gii thch c nhn
ca nh nghin cu, c din t theo s hiu bit c nhn m nh iu
tra em vo cng trnh nghin cu t vn ha, lch s, v nhng kinh
nghim ca ring mnh. Bi hc cng c th l mt ngha c rt ra t
vic so snh cc kt qu tm thy vi thng tin c thu thp t ti liu
hay cc l thuyt hin cn tn ti. Theo cch ny, cc tc gi cho rng cc
kt qu tm thy xc nhn thng tin trong qu kh l ng hoc khc vi
thng tin trong qu kh. Bi hc cng c th xut nhng cu hi mi
cn c hi l nhng cu hi c nu ln bi d liu v php phn
tch d liu m nh iu tra khng thy trc c sm hn trong cng
trnh nghin cu ca mnh. Wolcott (1994) ni rng mt cch thc m cc
nh dn tc hc c th kt thc mt cng trnh nghin cu l hi nhng
cu hi mi. Cch tip cn t cu hi cng c s dng trong nhng
cch tip cn theo phng thc tuyn truyn vn ng v khuyn khch s
tham gia ca mi ngi trong nghin cu nh tnh. Hn na, khi cc nh
nghin cu theo phng php nh tnh s dng mt lng knh (quan
im) l thuyt, th h c th hnh thnh nhng li gii thch i hi cc
chng trnh hnh ng t c ci cch v thay i. Nh th, s gii
thch d liu trong nghin cu nh tnh c th di nhiu hnh thc, c
iu chnh cho thch ng vi cc loi thit k nghin cu khc nhau, v c
tnh linh hot chuyn ti ngha c nhn, ngha da trn nghin cu,
v ngha v hnh ng.
177
Th d 10.1
Cc Th tc Nghin cu nh tnh
178
Vai tr ca Nh Nghin cu
c bit trong nghin cu nh tnh, vi tr ca nh nghin cu nh l cng c ch yu cho vic
thu thp d liu i hi phi tin hnh vic xc nh cc gi tr c c nhn nh nghin cu
chp nhn, cc gi nh, v cc thin lch ngay t ban u ca cng trnh nghin cu. S ng
gp ca nh iu tra vo mi trng nghin cu c th l hu ch v tch cc ch khng phi l
phng hi (Locke v nhng ngi khc, 1987). Nhng nhn thc ca ti v gio dc i hc
v chc v hiu trng trng i hc c nh hnh bi nhng kinh nghim c nhn ca
ti. T thng Tm nm 1980 n thng Nm nm 1990, ti phc v nh mt ngi qun l i
hc ti mt khu i hc t nhn c t 500 n 5.000 sinh vin. Gn y hn (1987-1990), ti l
179
180
Nhng iu Cn nhc v o l
Hu ht cc tc gi tho lun v thit k nghin cu nh tnh u cp n tm quan trng
ca nhng iu cn nhc v o l (Locke v nhng ngi khc, 1982; Marshall v Rossman,
1989; Merriam, 1988; Spradley, 1980). Trc ht v trn ht, nh nghin cu c ngha v phi
tn trng cc quyn, cc nhu cu, cc gi tr v nhng mong mun ca (nhng) ngi cung cp
thng tin (ngi tham gia trong nghin cu). Trong mt chng mc no , nghin cu theo
dn tc hc lun lun mang tnh gy tr ngi. Vic quan st trong vai tr ngi tham gia xm
phm n cuc sng ca ngi cung cp thng tin (Spradley, 1980) v thng tin nhy cm
thng b tit l. iu ny c quan tm c bit trong cng trnh nghin cu ny, ni m
chc v v t chc (trng i hc) ca ngi cung cp thng tin rt d c ch . Nhng
bin php bo v an ton sau y s c s dng bo v cc quyn ca ngi cung cp
thng tin: 1) nhng mc ch nghin cu s c din t bng ming v bng vn bn r rng
sao cho ngi cung cp thng tin hiu r mc ch nghin cu ny (bao gm phn m t v vic
d liu s c s dng nh th no), 2) nh nghin cu s nhn c s cho php bng vn
bn t ngi cung cp thng tin tin hnh cng trnh nghin cu nh din t r rng
trn, 3) mt mu n v min tr lin quan n nghin cu s c np ln Institutional Review
Board (IRB: Hi ng Duyt xt v Th ch) (Cc Ph nh B1 v B2), 4) ngi cung cp thng
tin s c thng bo v tt c cng c v hot ng thu thp d liu, 5) ngi cung cp thng
tin s c nh nghin cu cung cp nhng bn sao chp li ng tng li v nhng li gii
thch bng vn bn cng nh cc bo co, 6) cc quyn, li ch v mong mun ca ngi cung
cp thng tin s c xem xt trc tin khi a ra nhng chn la v vic bo co d liu, v
7) quyt nh cui cng v tnh trng nc danh (giu tn) ca ngi cung cp thng tin s ty
thuc hon ton vo ngi cung cp thng tin. (Tc gi x l cc vn v o l v cp
n s duyt xt ca IRB).
Ghi ch v dch thut: (bi-monthly: c ngha l hai ln mt thng hoc hai thng mt ln, y c l l hai ln
mt thng v thi gian thu thp d liu ch c 4 thng).
181
182
TM TT
nhy cm. Phn tho lun v thu thp d liu cn phi bao gm phng php ly mu c mc
ch v cc hnh thc ca d liu s c thu thp (ngha l nhng s quan st (i tng
nghin cu), cc cuc phng vn, cc ti liu (t liu) bng vn bn, v ti liu nghe nhn).
Ngoi ra, iu hu ch l ch ra nhng loi bin bn hay bn nghi thc ghi d liu (data
recording protocols) s c s dng. Vic phn tch d liu l mt qui trnh tip din trong
sut cuc nghin cu. Phn tch d liu bao gm vic phn tch thng tin t nhng ngi
tham gia, v cc nh nghin cu thng s dng cc buc phn tch c tm thy trong
phm vi mt chin lc iu tra chuyn bit. Cc bc c c tnh chung hn bao gm vic
t chc v chun b sn sng d liu cho vic phn tch, vic c ht ngay t u tt c thng
tin, vic m ha d liu, vic xy dng t cc m ni trn s m t v s phn tch lin quan
n ch , v vic trnh by cc kt qu tm thy di hnh thc cc bng, biu, th, v
hnh. Cc bc c c tnh chung ny cng bao gm vic gii thch (din gii) d liu di
nh sng ca nhng bi hc rt ra c, vic so snh cc kt qu tm thy vi ti liu trong
qu kh v l thuyt hin hu, vic nu ln nhng cu hi mi, v/hoc a ra chng trnh
hnh ng nhm ci cch. n nghin cu cng cn c mt phn trnh by v cc kt cc
k vng i vi cng trnh nghin cu. Cui cng, mt bc quan trng b sung trong vic
lp k hoch mt n l cp n cc chin lc s c s dng chng thc tnh chnh
xc ca cc kt qu tm thy.
184
BI C THM
Bogdan, R. C., v Biklen, S. K. (1992). Nghin cu nh tnh cho gio dc: Gii thiu v
l thuyt v cc phng php. Boston: Nh Xut bn Allyn and Bacon.
Robert Bogdan v Sari Biklen cung cp cc chng sch trnh by v vic thu thp d
liu nh tnh, vic phn tch d liu, v vic vit ra cc kt qu. Chng v thu thp
d liu trnh by chi tit cc th tc lin quan trong vic su tp cc bn ghi chp ti
hin trng: cc loi, ni dung v nh dng ca chng. Trong mt chng khc, cc
tc gi ny xut cc k thut b cc hu ch trong vic vit nghin cu. Th d v
cc k thut ny l vic s dng nhng on trch dn, vic pha trn phn tch v
nhng th d, nhng li gii thch, v vic s dng nhiu phng php trnh by.
Marshall, C., v Rossman, G. B. (1999). Thit k nghin cu nh tnh (ln xut bn th
ba). Thousand Oaks, CA: Nh Xut bn Sage.
Catherine Marshall v Gretchen Rossman gii thiu cc th tc cho mt n nghin
cu nh tnh. Ngoi vic cp n cc vn lin quan n vic chn mu, cc tc
gi ny nu r vai tr ca nh nghin cu, bao gm vic thm nhp a im nghin
cu, quan h c qua c li, tiu s c nhn, v nhng nguyn tc v o l. Vi
chng b sung xem xt li cc phng php c s cp (ban u) ln th cp v thu
thp d liu, cng nh a ra cc th tc chung trong vic phn tch d liu nh tnh.
Cun sch ny l mt cun sch gii thiu tuyt vi v nghin cu nh tnh cng nh
v vic son tho n nghin cu.
Tesch, R. (1990). Nghin cu nh tnh: Cc loi php phn tch v cc cng c phn
mm. New York: Nh Xut bn Falmer.
Reneta Tesch bin son mt cun sch gio khoa v phn tch d liu nh tnh m
bao trm cc ti rng nh l cc loi thit k nghin cu nh tnh, k thut m ha
d liu, vn bn, v cc chng trnh phn mm my tnh c sn s dng cho vic
phn tch vn bn. Chng sch ca b v Cc Loi Nghin cu nh tnh, hon
chnh vi mt phn tng quan bng th v 20 loi thit k nh tnh, trnh by bn
phm tr v thit k nh tnh l nhng c im ca ngn ng (cch din t),
vic khm ph nhng tnh u n hay hp qui tc, kh nng lnh hi ngha ca vn
bn/hnh ng, v s suy ngm. y l mt h thng phn loi rt chi tit v c th
lnh hi c. Chng sch ca b v Cc H thng T chc v Lm sao Xy
dng cc H thng ny cung cp mt phng php m ha nhng bn sao chp li.
B cng a ra phn tho lun hu ch v cc chng trnh phn mm nh tnh cho
vic phn tch d liu vn bn.
185
CHNG MI MT
_______________________________
186
Bng 11.1
CC THNH PHN CA CC TH TC
TRONG NGHIN CU THEO CC PHNG PHP HN HP
(COMPONENTS OF MIXED METHODS PROCEDURES)
Mt danh mc kim tra (checklist) v cc cu hi cc nh nghin cu t hi mnh khi h
thit k mt cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp c trnh by trong Bng
11.1. Cc thnh phn ny i hi phi nu ln bn cht ca nghin cu theo cc phng php
hn hp v loi chin lc c xut cho cng trnh nghin cu. Chng cng bao gm s
cn thit phi c mt m hnh trc quan v cch tip cn ny, cc th tc chuyn bit v thu
thp d liu v phn tch d liu, vai tr ca nh nghin cu, v cu trc trnh by bn bo
co cui cng v cng trnh nghin cu. Tip theo sau phn tho lun v mi thnh phn ny,
chng ti s trnh by mt th d v phn trnh by th tc trch t mt cng trnh nghin cu
theo cc phng php hn hp p dng cc tng c a ra.
187
BN CHT CA NGHIN CU
THEO CC PHNG PHP HN HP
Bi v, vi t cch l mt cch tip cn nghin cu khc bit, nghin cu theo cc phng
php hn hp tng i mi m trong cc ngnh khoa hc x hi v nhn vn, cho nn trong
mt n nghin cu, vic truyn t mt nh ngha c bn v ni dung m t v cch tip
cn nghin cu ny tht l hu ch. Phn ny c th bao gm nhng iu sau y:
Hy m t ngn gn lch s pht trin ca cch tip cn nghin cu ny. Vi ngun ti
liu xc nh qu trnh pht trin ca cch tip cn ny trong tm l hc v trong ma trn
a c im-a phng php ca Campbell v Fiske (1959) n s quan tm i vi vic
lm hi t (lm tng ng) v qui ra tam gic cc ngun d liu nh tnh v nh lng
khc nhau (Jick, 1979) v tip n s m rng cc l do v cc th tc cho vic hn hp
cc phng php nh tnh v nh lng (xem Creswell, 2002; Tashakkori & Teddlie,
1998).
Hy nh ngha nghin cu theo cc phng php hn hp bng cch kt hp nh ngha
Chng 1 vo, nh ngha ny tp trung vo vic thu thp v phn tch c d liu nh tnh
ln d liu nh lng trong mt nghin cu n l. Hy nu bt l do ti sao cc nh
nghin cu s dng thit k theo cc phng php hn hp (th d m rng mt s
hiu bit t phng php ny sang phng php kia, lm hi t hay xc nhn cc kt
qu tm thy t nhng ngun d liu khc nhau. Cng cn lu rng vic hn hp c
th xy ra trong phm vi mt nghin cu hay gia vi nghin cu trong mt chng trnh
iu tra. Cng nhn rng nhiu thut ng khc nhau c dng gi cch tip cn ny,
nh l hp nht (integrating), tng hp (synthesis), cc phng php nh lng v nh
tnh (quantitative and qualitative methods), a phng php (multimethod), v h a
phng php (multimethodology), tuy nhin cc tc phm gn y li s dng thut ng
cc phng php hn hp (mixed methods) (Tashakkori & Teddlie, 2003).
Hy tho lun ngn gn v s quan tm ngy cng tng n nghin cu theo cc phng
php hn hp nh c th hin trong cc cun sch, cc bi bo ng trn tp ch, cc
ngnh khoa hc khc nhau, v cc d n nghin cu c ti tr.
trng cn phi c xem xt (Greene & Caracelli, 1997; Tashakkori & Teddlie, 1998). Mt
ma trn, nh c trnh by trong Hnh 11.1, minh ha bn quyt nh dng chn mt
chin lc iu tra theo cc phng php hn hp (xem Creswell v cc tc gi khc, 2003):
1. Trnh t thc hin vic thu thp d liu nh tnh v nh lng trong nghin cu c
xut l g?
2. Vic thu thp v phn tch d liu nh tnh v nh lng s c sp xp theo th t
u tin no?
3. Cc kt qu v d liu nh lng v nh tnh s c hp nht giai on no trong
d n nghin cu?
4. C phi mt quan im l thuyt tng qut (th d nh gii tnh, chng tc/dn tc, li
sng, giai cp) s c s dng trong nghin cu ny?
S thc hin
u tin
S hp nht
Khng c Trnh t
ng thi
Ngang nhau
giai on
thu thp d liu
Quan im l thuyt
R rng
Theo Trnh t nh tnh trc tin
giai on
phn tch d liu
nh tnh
giai on
gii thch d liu
Ngm n
nh lng
Vi kt hp
no
Hnh 11.1
NGUN:
189
u tin
Yu t th hai c dng chn la mt chin lc l liu u tin cao hn hay tm quan
trng ln hn c dnh cho phng php nh lng hay phng php nh tnh, c bit l
vic s dng d liu v php phn tch nh lng. S u tin c th ngang bng, hay c th
lch v pha d liu nh tnh hoc d liu nh lng. S u tin i vi loi d liu ny hay
loi d liu kia ty thuc vo cc mi quan tm ca nh nghin cu, khn gi ca cng trnh
nghin cu (th d nh hi ng khoa, hip hi ngh nghip), v nhng g nh iu tra c
gng nhn mnh trong cng trnh nghin cu. Theo thc tin, s u tin din ra trong mt
cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp thng qua cc chin lc nh liu thng
tin nh lng hay nh tnh c nhn mnh trc tin trong nghin cu ny, mc x l
loi d liu ny hay loi d liu kia, v vic s dng mt l thuyt nh l khun kh quy np
hay suy din cho nghin cu ny. Trong n bn u tin ca cun sch ny, cc thut ng c
u th v km u th c s dng din t th t u tin. Vic c mt hnh thc
thu thp v phn tch d liu ch yu v mt hnh thc th yu l rt ph hp vi cc cng
trnh nghin cu do sinh vin trn i hc m nhn.
S Hp nht
S hp nht hai loi d liu nh lng v nh tnh c th xy ra vi giai on trong qui
trnh nghin cu: thu thp d liu, phn tch, gii thch d liu, hay mt kt hp no ca
cc v tr (places) trong qui trnh nghin cu. Hp nht c ngha l nh nghin cu pha trn
hay hn hp d liu, chng hn nh, trong vic thu thp d liu, vic hn hp ny c th
bao gm vic kt hp cc cu hi m trong mt cuc kho st vi cc cu hi ng trong
cuc kho st ny. Vic hn hp giai on phn tch v gii thch d liu c th bao gm
vic bin i cc ch hay cc m nh tnh thnh cc con s nh lng v so snh thng
tin vi cc kt qu nh lng trong phn gii thch ca mt cng trnh nghin cu. V
tr trong qui trnh nghin cu thc hin s hp nht dng nh lin quan n vic liu s
din ra cc giai on (trnh t) hay mt giai on duy nht (ng thi) trong vic thu thp d
liu.
190
NH
LNG
Thu thp
D liu
NH LNG
Phn tch
D liu
NH LNG
nh tnh
Thu thp
D liu
nh tnh
Phn tch
D liu
nh tnh
Gii thch
Ton b
Phn tch
NH TNH
Thu thp
D liu
NH TNH
Phn tch
D liu
NH TNH
nh lng
Thu thp
D liu
nh lng
Phn tch
D liu
nh lng
Gii thch
Ton b
Phn tch
NH TNH
nh lng
NH LNG
nh tnh
Hnh 11.2.
Mt quan im l thuyt
Yu t cui cng phi xt n l liu mt quan im l thuyt bao qut hn c hng dn ton
b thit k hay khng. Quan im l thuyt ny c th l mt quan im t cc ngnh khoa hc
x hi hay t mt lng knh tuyn truyn vn ng/khuyn khch s tham gia ca mi ngi (th
d nh gii tnh, chng tc, giai cp). Mc d tt c cc thit k u c cc l thuyt ngm n
(hy xem Chng 7), nhng cc nh nghin cu theo cc phng php hn hp c th lm cho
l thuyt tr nn r rng nh l mt khun kh hng dn cho cng trnh nghin cu. Khun
kh ny s c hiu lc bt k s thc hin, s u tin, v cc c im v hp nht d liu ca
chin lc iu tra.
NH LNG
NH TNH
So snh cc Kt qu
t D liu
nh lng
NH LNG
NH TNH
NH LNG + NH TNH
Tm nhn, S Tuyn truyn vn ng, H t tng,
Khun kh Khi nim
NH TNH
Tm nhn, S Tuyn truyn
vn ng, H t tng,
Khun kh Khi nim
192
Ch vit hoa ch ra s nhn mnh hay u tin i vi d liu nh tnh hay nh lng v
vic phn tch nh tnh hay nh lng trong nghin cu.
Quan (l) v Qual (t) ln lt l ch vit tt ca nh lng v nh tnh v h
s dng s lng ch ci bng nhau ch ra s bnh ng gia cc dng d liu.
Bn di mi hnh l cc th tc chuyn bit v thu thp, phn tch, v gii thch d liu
gip ngi c bit c cc th tc chuyn bit hn c s dng.
Cc hnh hp lm ni bt vic thu thp d liu nh lng v nh tnh.
mt mc ch khi chn cch tip cn ny: nhm xc nh phn phi ca mt hin tng trong
phm vi mt tng th chn. Cui cng, chin lc kho st theo trnh t thng c a
ra tho lun nh mt m hnh c s dng khi nh nghin cu xy dng v th nghim mt
cng c (th d, xem Creswell, 1999).
Chin lc kho st theo trnh t ny c nhiu u im ging nh ca m hnh gii thch
theo trnh t. Cch tip cn hai giai on lm cho vic thc hin chin lc ny d dng hn
v vic m t v bo co cng khng phc tp. Chin lc ny tht l hu ch cho mt nh
nghin cu khng nhng mun kho st t m mt hin tng m cn mun khai trin rng
cc kt qu nh tnh tm thy. M hnh ny c bit c ch khi nh nghin cu ang xy
dng mt cng c mi. Ngoi ra, m hnh ny c th lm cho mt cng trnh nghin cu ch
yu l nh tnh tr nn d c chp nhn hn i vi mt nh c vn, mt hi ng, hay
cng ng nghin cu theo phng php nh lng c th cha quen vi truyn thng iu
tra theo ch ngha t nhin. Cng nh vi cch tip cn gii thch theo trnh t, m hnh kho
st theo trnh t i hi mt khong thi gian di ng k hon tt c hai giai on thu thp
d liu, y c th l mt tr ngi i vi mt s tnh hung nghin cu. Hn na, nh
nghin cu c th nhn thy kh trin khai t vic phn tch nh tnh sang vic thu thp d
liu nh lng tip theo sau .
hng dn cc phng php. Tng t, cch thc chuyn t vic phn tch ca giai on th
nht sang vic thu thp d liu ca giai on th hai cng c th khng r rng.
195
CU TRC TRNH BY BO CO
198
Cu trc ca bn bo co, cng ging nh php phn tch d liu, ty theo loi chin lc
c chn cho cng trnh nghin cu xut. Bi v cc cng trnh nghin cu theo cc
phng php hn hp c th khng quen thuc i vi cc nhm khn gi, nn tht l hu ch
khi a ra ch dn v vic bn bo co cui cng s c cu trc hay b cc nh th no.
i vi mt cng trnh nghin cu theo trnh t, cc nh nghin cu p dng cc phng
php hn hp thng sp xp bo co v cc th tc theo th t trc tin l vic thu thp
d liu nh lng v vic phn tch d liu nh lng ri theo sau l vic thu thp v
vic phn tch d liu nh tnh. K n, trong cc kt lun hay trong giai on gii thch
ca cng trnh nghin cu, nh nghin cu bnh lun v cch thc cc kt qu nh tnh
tm thy gip gii thch chi tit hay m rng cc kt qu nh lng. Mt cch khc l
vic thu thp v vic phn tch d liu nh tnh c th c trnh by trc v theo sau l
vic thu thp v vic phn tch d liu nh lng. Trong c hai cu trc ni trn, thng
thng tc gi s trnh by d n thnh hai giai on khc nhau r rt, vi cc mc
ring bit cho mi giai on.
Trong mt cng trnh nghin cu ng thi, vic thu thp d liu nh lng v nh tnh
c th c trnh by trong cc phn tch bit, nhng vic phn tch v gii thch s kt
hp hai hnh thc d liu ny li c gng t c s hi t gia cc kt qu nh
lng v nh tnh. Cu trc trnh by bo co ca loi nghin cu theo cc phng php
hn hp ny khng phn bit r rt gia hai giai on nh lng v nh tnh.
Trong mt cng trnh nghin cu c tnh bin i, cu trc trnh by bo co thng bao
gm vic a ra vn v tuyn truyn vn ng phn u ca cng trnh nghin cu v
sau s dng cu trc theo trnh t hoc cu trc ng thi ni trn nh l mt phng
tin sp xp ni dung ca cng trnh nghin cu. cui ca cng trnh nghin cu,
trong mt phn tch bit, nh nghin cu c th a ra mt chng trnh thay i hay ci
cch hnh thnh nh mt kt qu ca cuc nghin cu ny.
199
vi mt s trng hc c th, s dng cc phng php nghin cu tnh hung/nh tnh hiu
c r hn cc ng lc ca s tn ty ca gio vin (Kushman, 1992, trang 13).
D liu thc t c thu thp t 182 thnh phn tham gia l hc sinh, sinh vin v bc
cha m qua cc cuc iu tra/kho st trong mt thi k 4 nm v t 56 hc sinh, sinh vin v
bc cha m ca h trong cc cuc phng vn. Qua li pht biu mc ch nghin cu ni
trn, chng ta c th nhn thy rng cc tc gi thu thp d liu mt cch ng thi, nh
200
TM TT
Khi thit k cc th tc cho mt cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp, hy
bt u bng vic truyn t bn cht ca nghin cu theo cc phng php hn hp. iu
ny bao gm vic m t lch s pht trin, a ra mt nh ngha, v cp n cc ng dng
ca nghin cu theo cc phng php hn hp trong nhiu lnh vc nghin cu. Sau , xc
nh r v s dng bn tiu ch chn mt chin lc theo cc phng php hn hp ph
hp. Ch r chin lc thc hin vic thu thp d liu (ng thi hay theo trnh t). Cng
xc nh r s u tin hay tm quan trng c dnh cho phng php nh lng hay nh
tnh trong cng trnh nghin cu, chng hn nh c tm quan trng ngang nhau, hay d liu
nh lng hoc d liu nh tnh c u tin. cp n giai on nghin cu (th d nh
thu thp, phn tch, gii thch d liu) trong vic hp nht cc phng php s din ra.
Cui cng, hy xc nh xem c mt khun kh hay mt lng knh l thuyt s hng dn
cng trnh nghin cu hay khng, chng hn nh mt l thuyt t cc ngnh khoa hc x hi
hay mt lng knh t mt quan im tuyn truyn vn ng (th d nh thuyt nam n bnh
quyn, quan im chng tc). Bn yu t ni trn h tr trong vic chn la chin lc s
dng.
Su chin lc c sp xp theo hng liu d liu c thu thp theo trnh t (gii thch
v kho st), ng thi (tam gic c v lng ghp), hay vi mt lng knh c tnh bin i
(theo trnh t hay ng thi). Mi m hnh u c nhng im mnh v nhng im yu,
mc du cch tip cn theo trnh t d thc hin nht. Vic chn la chin lc cng c th
c th hin bng mt hnh minh ha trong n nghin cu. Sau , c th lin h cc th
tc chuyn bit vi hnh minh ha ny gip ngi c hiu c dng hot ng trong mt
d n. Nhng th tc ny s bao gm cc loi d liu nh lng v nh tnh c thu thp
cng nh cc th tc phn tch d liu. Thng thng, vic phn tch d liu bao gm vic
bin i d liu, tm hiu cc im nm ngoi v xem xt nhiu cp . Cc th tc chng
thc gi tr cng cn c m t mt cch r rng. Bo co cui cng bng vn bn v mt
cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp, do c th cha quen thuc i vi cc
nhm khn gi, cng c th c m t trong n nghin cu. Mi loi trong ba loi chin
201
BI C THM
Creswell. J. W. (1999). Nghin cu theo phng php hn hp: Gii thiu v ng dng.
Trong G. J. Cizek (Ed.). Sch hng dn v chnh sch gio dc (cc trang 455-472).
San Diego: Nh Xut bn Hc thut.
Trong chng ny, ti trnh by mt tng quan v cc tho lun v nghin cu theo cc
phng php hn hp. Phn tng quan bao gm xem xt li cc thut ng dng din
t loi nghin cu ny, m t ngn gn lch s pht trin ca nghin cu theo cc phng
php hn hp, v a ra chn bc trong vic thit k mt cng trnh nghin cu. Nhm
tr gip cho vic thit k mt n nghin cu theo cc phng php hn hp, ti trnh
by phin bn ban u ca khun mu thit k n c gii thiu trong Chng 3
ca cun sch ny. Ti cng a vo chng ny mt th d v mt cng trnh nghin
cu theo cc phng php hn hp v minh ha vic cc tc gi tham gia vo cc bc
trong nghin cu theo cc phng php hn hp nh th no.
Greene, J. C., Caracelli, V. J., & Graham, W. F. (1989). Hng n mt khun kh
khi nim cho cc thit k nh gi theo phng php hn hp. Phn tch Chnh sch
v nh gi v Gio dc, 11(3), 255-274.
Jennifer Greene v cc ng nghip thc hin mt cng trnh nghin cu v 57 nghin cu
nh gi theo cc phng php hn hp c bo co t nm 1980 n 1988. T phn
tch ny, h xy dng c nm mc ch khc nhau ca cc phng php hn hp v
by c im thit k. H tm thy mc ch ca cc nghin cu theo cc phng php
hn hp da trn c s tm kim s hi t (php tam gic c), kho st nhiu kha cnh
khc nhau ca mt hin tng (s b tr), s dng cc phng php theo trnh t (s pht
trin), pht hin cc nghch l v cc quan im mi (s khi xng), v m rng tm
mc v phm vi ca mt d n (s m rng). H cng tm thy rng cc nghin cu khc
202
203