You are on page 1of 203

LI TA

__________________________________________
MC CH
Cun sch ny a ra mt khun kh, mt qui trnh v nhng cch tip cn v son tho i
vi vic thit k nghin cu nh tnh, nh lng, v theo cc phng php hn hp trong
cc ngnh khoa hc x hi v nhn vn. S quan tm n v vic s dng nghin cu nh
tnh gia tng, s xut hin ca nhng cch tip cn nghin cu theo cc phng php hn hp
v s s dng tip tc cc hnh thc truyn thng ca cc thit k nghin cu nh lng lm
cho vic so snh c o v ba cch tip cn iu tra trong cun sch ny tr thnh rt cn
thit. Vic so snh ny bt u bng s xem xt s b v nhng li khng nh tri thc cho c
ba cch tip cn iu tra, s xem xt li ti liu trong qu kh, v nhng suy ngm v tm
quan trng ca vic vit lch v nhng vn o l trong vic iu tra nghin cu hc thut.
K n, cun sch ny cp n nhng thnh phn ct yu ca qui trnh nghin cu: vit
phn gii thiu n nghin cu; pht biu mc ch ca cng trnh nghin cu; xc nh cc
cu hi nghin cu v cc gi thuyt; s dng l thuyt; nh ngha, n nh gii hn, v pht
biu ngha ca cng trnh nghin cu; v a ra cc phng php v cc th tc thu thp d
liu v phn tch d liu. Ti mi bc trong qui trnh nghin cu ny, ngi c c ging
gii chi tit v cc cch tip cn nh tnh, nh lng, v theo cc phng php hn hp.
Minh ha trang ba ca cun sch ny th hin mt biu tng v v tr, vn vt ca o
Pht hay o Hin-du (n gio) gi l mandala (hnh trn, bn trong c nhiu hnh v dng
hnh hc nh hnh trang ba). Vic to ra mt hnh trn biu tng v v tr ny, rt ging
vi vic to ra mt thit k nghin cu, i hi phi nhn vo bc tranh rng ln cng nh
phi ch ht sc k n chi titmt hnh trn biu tng v tr ny nu lm bng ct c
th mt nhiu ngy bi v phi sp xp chnh xc v tr ca cc mnh nh, m i khi l nhng
ht ct n l. Hnh trn biu tng v tr ny cng cho thy s lin h cht ch gia cc b
phn ca tng th, mt ln na th hin thit k nghin cu, trong mi thnh phn nh
hnh ton b cng trnh nghin cu.
KHN GI
Cun sch ny c son tho cho sinh vin trn i hc (hc thc s hay tin s) v cn b
ging dy i hc, nhng ngi tm kim s h tr trong vic son tho mt k hoch hay
n cho mt bi vit trn tp ch hay tp san hc thut, lun n tin s, hay lun vn thc s.
cp rng hn, cun sch ny c th c s dng mt cch hu ch lm sch tham kho
ln sch gio khoa cho cc kha hc trn i hc. tn dng c tt nht cc c im v
thit k nghin cu trong cun sch ny,ngi c cn phi c s am hiu cn bn v nghin
cu nh tnh v nh lng; tuy nhin, cc thut ng s c gii thch v cc chin lc
xut s c a ra cho nhng ngi cha c nhng hiu bit cn bn ni trn v cn c
tr gip cp nhp mn trong qui trnh thit k. Cun sch ny cng dnh cho mt nhm
khn gi rng hn trong cc ngnh khoa hc x hi v nhn vn. Nhng kin nhn xt ca
ngi c v cun sch ny trong ln xut bn th nht cho thy rng nhng ngi s dng
c nhn n t nhiu ngnh v nhiu lnh vc. Ti hy vng rng cc nh nghin cu trong
nhng lnh vc nh tip th, qun l, t php v hnh s, tm l hc, x hi hc, gio dc K12 (13 nm hc, t mu gio n lp 12 trc khi vo i hc), gio dc i hc v gio dc
sau bc trung hc c s, chm sc ngi bnh, cc khoa hc v sc khe hay y t, nghin cu
th, nghin cu v gia nh, v cc lnh vc khc s tm thy n bn ny hu ch.
John W. Creswell

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

NH DNG
Trong mi chng, ti chia s cc th d c rt ra t nhiu ngnh khc nhau. Cc th d
ny c trch ra t cc cun sch, cc bi vit trn tp ch hay tp san hc thut, cc n
lm lun n tin s v cc lun n tin s. Mc d chuyn mn chnh ca ti l trong lnh vc
gio dc, nhng nhng minh ha ca ti d nh bao gm cc ngnh khoa hc x hi v nhn
vn. Nhng minh ha ny phn nh cc vn v cng l x hi v nhng th d v cc cng
trnh nghin cu vi cc c nhn b y ra ngoi l trong x hi ca chng ta, cng nh nhng
mu v nhng tng th truyn thng c nghin cu bi cc nh nghin cu x hi. S bao
qut cng m rng sang ch ngha a nguyn v phng php lun trong nghin cu ngy
nay, v tho lun ny kt hp vo cc tng v trit hc thay th khc nhau, cc phng
thc iu tra khc nhau, v nhiu th tc.
Cun sch ny khng phi l mt cun sch gio khoa chi tit v phng php; thay vo ,
ti nu bt nhng c im thit yu ca thit k nghin cu. Phm vi trnh by v cc chin
lc iu tra trong nghin cu ch gii hn trong cc hnh thc c s dng thng xuyn
nht: cc cuc th nghim/thc nghim v cc cuc iu tra/kho st trong nghin cu nh
lng; cc nghin cu theo hin tng hc, dn tc hc, l thuyt c c s, nghin cu tnh
hung, v nghin cu tng thut trong nghin cu nh tnh; v thit k c tnh ng thi,
thit k theo trnh t, v thit k c tnh bin i trong nghin cu theo cc phng php hn
hp. Mc d cc sinh vin chun b n lm lun n tin s s tm thy cun sch ny hu
ch cho mnh, nhng nhng ti c lin quan n chin thut trnh by v thng lng vi
cc hi ng ph trch o to trn i hc v mt cng trnh nghin cu c gii quyt k
lng trong cc cun sch gio khoa khc.
Ph hp vi nhng qui c c chp nhn v vic vit ti liu nghin cu hc thut, ti
c gng loi b bt k t ng hay th d no chuyn ti nh hng phn bit gii tnh hay
sc tc. Cc th d c chn la cung cp mt lot y cc nh hng gii tnh v
vn ha. Ti cng khng thin v trong vic s dng cc tho lun nh tnh v nh lng
ca mnhngi c s tm thy rng i khi ti bt u bng cc th d nh tnh v i khi
ti bt u bng cc th d nh lng. Ngi c cn lu rng trong cc th d di hn,
c trch dn t cc ngun khc v trnh by trong cun sch ny, c tham kho n nhiu
tc phm hay cc bi bo khc. y, ti s ch dn chng tc phm m ti s dng lm th
d minh ha l ti liu tham kho, ch khng nu ra ton b danh sch cc ti liu tham kho
c bao hm trong mt th d c th.
Nh vi cun sch xut bn ln th nht, ti duy tr nhng nt c trng ci thin tnh
r rng, d c v tnh d hiu ca ti liu. Nhng nt c trng ny l nhng du chm trn
to v in m () nhn mnh cc im chnh, cc im nh s (1., 2. v.v) nhn mnh
cc bc trong mt qui trnh, cc on di hn vi nhng li ch thch cung cp cho ngi
c nhng tng nghin cu ct yu c a vo trong cc on , v nhng t ng
c nu bt (trong sch ny t ng c nn bt bng cch in nghing) gip cc nh
nghin cu pht trin vn t ng ca h v cc cch tip cn nghin cu nh lng, nh
tnh, v theo cc phng php hn hp. cui mi chng u c c cc bi tp trau di k
nng vit, vi cc bi tp ny ngi c c th thc hnh nhng nguyn tc hc trong
chng , ln danh sch cc bi c thm c ch gii, gm c nhng tham kho n cc
sch gio khoa hay bi vit khc m s mang li s hiu bit y hn v ni dung c
trnh by trong cun sch ny.
Trong ln xut bn th hai ca cun sch ny, nhng nt c trng mi c thm vo
p ng nhng pht trin trong nghin cu v phn hi ca ngi c:
John W. Creswell

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

Nghin cu theo cc phng php hn hp c thm vo cc cch tip cn nh lng


v nh tnh. Trong mi chng, ti u tho lun v qui trnh thit k mt n hay k
hoch nghin cu theo cc phng php hn hp ngoi vic trnh by hai cch tip cn kia
(nh lng v nh tnh).
Chng trnh by v vic vit lch, tm thy cui cun sch trong ln xut bn th nht,
c chuyn ln thnh chng th ba phn u cun sch ny. Qu thc, trc khi
vit mt n nghin cu, cc tc gi cn phi xt n nhng c im c bn ca vic
vit n.
Nhng vn v o l cng c a vo cun sch ny theo mt cch thc nghim tc
v ng k hn. Trong chng th ba, ti dnh ra trn mt phn trnh by cc vn
v o l c th ny sinh trong cc thit k nghin cu nh lng, nh tnh, v theo cc
phng php hn hp. Cc vn v o l phi c d kin mt cch tha ng vo
lc bt u d n nghin cu.
Nhiu sng kin mi xy ra trong nghin cu nh tnh k t khi ti l tc gi ca n bn
u tin ca cun sch ny. Chng v cc th tc nh tnh, Chng 10, phn nh nhiu t
duy mi v ti ny, bao gm nhng pht trin trong cc cch tip cn nghin cu c tnh
tuyn truyn vn ng, khuyn khch s tham gia ca mi ngi v c tnh gii phng m
hin tr thnh quan trng i vi hu ht iu tra nh tnh.
Tng t, nghin cu theo cc phng php hn hp m rng v cho thy c hiu qu vi
t cch l mt cch tip cn iu tra k t khi cun sch ny ca ti c xut bn ln u.
Chng c nhan Nghin cu Kt hp nh tnh v nh lng trong cun sch xut bn
ln th nht c gi mt cch thch hp l Cc Th tc trong Nghin cu theo cc Phng
php Hn hp trong cun sch xut bn ln th hai ny. Ti vit li ton b chng ny
phn nh t duy ni ln trong sut thp nin va qua.
Trong mi chng, ti u thm vo nhng ti liu tham kho cp nht trong phm vi
chng cng nh nhng ti liu tham kho mi cho phn bi c thm sao cho
ngi c c th kt hp mt s bi c c in vi cc tc phm mi.
Trong vic tho lun v cc cu hi nghin cu v cc gi thuyt, ti a ra nhiu th d
hn v lm r nhng iu ch dn v vic vit nhng dng cu hi nghin cu v gi thuyt
khc nhau. Nhng minh ha chuyn bit b sung c thm vo i vi cc cch tip cn
nghin cu nh tnh, nh lng, v theo cc phng php hn hp.
I CNG V CC CHNG TRONG SCH
Cun sch ny c chia thnh hai phn. Phn I gm c cc bc m cc nh nghin cu cn
phi xem xt trc khi h xy dng n hay k hoch nghin cu. Phn II tho lun v cc
bc thc s trong vic son tho mt n hay k hoch nghin cu. Sau y l tm tt
ngn gn v mi chng.

Phn I: Nhng iu cn Xem xt S b


Phn ny ca cun sch tho lun v vic chun b cho qui trnh thit k. Phn ny gm t
Chng 1 n ht Chng 3.
John W. Creswell

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

Chng 1: Khun kh Thit k


Trong chng ny, ti tho lun v tm quan trng ca vic c c mt khun kh thit
k nghin cu. Khun kh ny lin quan n vic kt hp nhng li khng nh c a ra
v nhng g to nn tri thc, mt chin lc iu tra, v nhng phng php chuyn bit. Ba
cch tip cn do s lin kt ny to ra: nh tnh, nh lng, v theo cc phng php hn
hp. Chng ny s gip nh nghin cu nhn din ba cch tip cn ny v chn cch tip
cn no s dng cho mt cng trnh nghin cu c th.
Chng 3: Cc Chin lc v Vit n Nghin cu v nhng iu cn
Xem xt v o l
Trc khi bt u qui trnh thit k n nghin cu, nh nghin cu cng cn xy dng mt
nhn thc v ton b cu trc vit n nghin cu v d kin nhng iu cn xem xt v
o l c th ny sinh trong sut nghin cu. Chng ny a ra cc cng cho cc n
nghin cu nh lng, nh tnh, v theo cc phng php hn hp. Chng ny cng xt
n cc vn o l thng ny sinh trong sut cc cng trnh nghin cu.
Phn II: Vic Thit k Nghin cu
Phn ny ca cun sch m t cc bc trong qui trnh nghin cu. Phn ny bao gm cc
chng cn li, t Chng 4 n ht Chng 11.
Chng 4: Phn Gii thiu
iu quan trng l gii thiu mt cch thch hp cng trnh nghin cu. iu ny i hi
phi xc nh vn nghin cu (vn kh khn hay vn ), trnh by vn ny trong
phm vi ti liu hin hu, ch ra nhng im khim khuyt trong ti liu, v nhm cng trnh
nghin cu vo mt nhm khn gi. Chng ny cung cp mt phng php c h thng
thit k mt phn gii thiu uyn bc i vi mt n nghin cu hay cng trnh nghin
cu.
Chng 5: Li Pht biu Mc ch Nghin cu
phn u ca cc n nghin cu, cc tc gi cp n mc ch ch yu hay ch ch ca
cng trnh nghin cu. on ny l li pht biu quan trng nht trong ton b n nghin
cu. Trong chng ny, ngi c s hc c cch thc vit li pht biu mc ch cho cc
cng trnh nghin cu nh lng, nh tnh, v theo cc phng php hn hp v s bit c
mt bn gc ( in vo) tht hu ch trong qui trnh vit n.
Chng 6: Cc Cu hi Nghin cu v cc Gi thuyt
Cc cu hi v cc gi thuyt c cp bi nh nghin cu dng thu hp v a vo
trng tm mc ch ca cng trnh nghin cu. Nh mt ct mc quan trng khc trong d n
nghin cu, tp hp cc cu hi nghin cu v cc gi thuyt cn c vit mt cch cn thn.
Trong chng ny, ngi c s hc c cch thc vit c cc cu hi nghin cu nh tnh
ln cc cu hi nghin cu nh lng v cc gi thuyt nh lng, cng nh cch thc s
dng c hai hnh thc trong vic vit cc cu hi v cc gi thuyt trong nghin cu theo cc
phng php hn hp. Trong chng ny c nhiu th d dng minh ha cc qui trnh ni
trn.
John W. Creswell

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

Chng 7: Vic S dng L thuyt trong Nghin cu


Cc l thuyt p ng nhng mc ch khc nhau trong ba hnh thc iu tra nh lng, nh
tnh, v theo cc phng php hn hp. Trong nghin cu nh lng, cc l thuyt cung cp
mt li gii thch xut cho mi quan h gia cc bin ang c nh iu tra kim nh.
Trong nghin cu nh tnh, cc l thuyt thng c dng lm mt lng knh (quan im)
cho vic iu tra hay cc l thuyt c to ra trong sut qu trnh nghin cu. Trong cc
nghin cu theo cc phng php hn hp, cc nh nghin cu s dng cc l thuyt theo
nhiu cch thc, bao gm nhng cch thc s dng gn vi cch tip cn nghin cu nh
lng v cch tip cn nghin cu nh tnh. Chng ny trnh by tng quan v vic l
thuyt c th c s dng nh th no trong ba cch tip cn nghin cu v dn chng cc
th d c th minh ha nhng cch s dng ny.
Chng 8: Cc nh ngha, nhng GiI hn c n nh, nhng iu Hn ch, v
ngha
Tt c cc nh nghin cu n nh nhng gii hn hay nhng ranh gii xung quanh nhng
iu m cng trnh nghin cu ca h s gii quyt. Nhng gii hn hay ranh gii ny nh
r nhng thut ng c s dng trong cng trnh nghin cu, hn ch nhng cch thc hnh
c s dng, v hng ngha ca nghin cu c xut nhm vo nhng nhm khn
gi khc nhau. Chng ny gip ngi c thit k mi phn trong cc phn trnh by ny
cho mt n hay k hoch nghin cu.
Chng 9: Cc Phng php nh lng
Cc phng php nh lng bao gm cc qui trnh thu thp d liu, phn tch d liu, gii
thch (din gii), v vit ra cc kt qu ca mt cng trnh nghin cu. Cc phng php
chuyn bit hin hu trong c nghin cu da trn cuc iu tra/kho st ln nghin cu da
trn cuc th nghim. Cc phng php chuyn bit ny lin quan n vic xc nh mu v
tng th, vic nu r chin lc iu tra, vic thu thp v phn tch d liu, vic trnh by cc
kt qu, a ra li gii thch v vit nghin cu theo cch thc ph hp vi mt cng trnh
nghin cu da trn cuc iu tra/kho st hay cuc th nghim. Trong chng ny, ngi
c s hc c cc th tc chuyn bit thit k cc phng php iu tra/kho st hay th
nghim.
Chng 10: Cc Th tc nh tnh
Nhng cch tip cn nh tnh i vi vic thu thp d liu, phn tch d liu, v vit bo co
nghin cu khc vi cc cch tip cn nh lng, truyn thng. Vic s dng phng php
ly mu c mc ch, vic thu thp d liu m, vic phn tch vn bn hay hnh nh, vic
trnh by thng tin bng hnh v bng, v vic gii thch c tnh c nhn cc kt qu tm thy,
tt c u th hin c im ca cc th tc nh tnh. Chng ny a ra cc bc trong vic
thit k cc th tc nh tnh, cng nh minh ha cc th tc ny bng cc th d trch t cc
nghin cu theo hin tng hc, l thuyt c c s, dn tc hc, nghin cu tnh hung, v
nghin cu tng thut.
Chng 11: Cc Th tc Nghin cu theo cc Phng php Hn hp.
Cc th tc nghin cu theo cc phng php hn hp s dng cc kha cnh ca c cc
phng php nh lng ln cc th tc nh tnh. Trong vic thit k cc th tc ny, cc
nh nghin cu cn phi truyn t ch ch ca nghin cu theo cc phng php hn hp
John W. Creswell

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

v nhng p dng ca nghin cu ny trong cc ngnh khoa hc x hi v nhn vn. K ,


cc th tc bao gm vic xc nh loi chin lc iu tra theo cc phng php hn hp, cc
cch tip cn v thu thp v phn tch d liu, vai tr ca nh nghin cu, v cu trc tng
qut hng dn nghin cu c xut. Chng ny s cung cp cho ngi c tng quan
v nghin cu theo cc phng php hn hp nh c thc hnh ngy nay v ch ra cc
bc c tin hnh trong vic thit k th tc theo cc phng php hn hp cho mt cng
trnh nghin cu c xut.
Thit k mt cng trnh nghin cu l mt qui trnh kh khn v tn nhiu thi gian. Cun
sch ny s khng nht thit lm cho qui trnh ny d dng hn, nhng cun sch ny hn l
cung cp nhng k nng chuyn bit hu ch trong qui trnh ny, cung cp kin thc v cc
bc c bao gm trong qui trnh ny, v mt bn hng dn thc hnh son tho v vit
nghin cu hc thut. Trc khi cc bc ca qui trnh ny bc l, ti khuyn ngh ngi xy
dng n nghin cu nn suy ngh k lng v cch tip cn nghin cu ca mnh, tin
hnh vic xem xt li ti liu v ti ca mnh, lp cng v cc ti a vo trong
thit k n, v bt u d kin cc vn o l tim tng c th ny sinh trong nghin cu
ca mnh. Phn I ca cun sch ny gii thiu v cc ti ny.

John W. Creswell

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

LI CM N
_______________________

Cun sch ny l ra khng th c vit ra nu khng c s khuyn khch v nhng


tng ca hng trm sinh vin trong kha hc Xy dng n trnh tin s m
ti ging dy ti i hc Nebraska-Lincoln trong nhiu nm. Cc cu sinh vin v
nhng ngi bin tp c bit ng gp rt quan trng vo vic pht trin cun
sch ny: Tin s Sharon Hudson, Tin s Leon Cantrell, ngi qu c Nette Nelson,
Tin s De Tonack, Tin s Ray Ostrander, v Diane Greenlee. K t khi xut bn
cun sch ny ln u, ti cng mang n cc sinh vin trong cc kha hc v cc
phng php nghin cu nhp mn do ti ging dy v mang n cc c nhn tham
gia trong cc cuc hi tho v cc phng php hn hp ca ti. Cc kha hc ny
l cc phng th nghim ca ti cho vic tm hiu cc tng, a vo nhng
tng mi, v chia s nhng kinh nghim ca ti vi t cch ti l mt tc gi v mt
nh nghin cu. Ngoi ra, ti rt bit n v nhng ngh su sc do nhng nh ph
bnh sau y a ra: Susan E. Dutch, i hc Tiu bang Westfield; Hollis Glaser, i
hc Nebraska; Steve Guerriero, Trng Antioch New England; Gladys Hildreth, i
hc Kentucky; Nancy Leech, i hc Tiu bang Colorado; Martha NonteroSieburth,
i hc Massachusetts, Boston; David Morgan, i hc Tiu bang Colorado; v
Kathleen Young, i hc New Mexico.
Ngoi ra, nu khng c s h tr v khuyn khch ca cc bng hu ca ti ti
Nh Xut bn Sage th l ra ti khng th xut bn cun sch ny. Nh Xut bn
Sage v hin l mt nh xut bn hng nht. Ti c bit chu n nhiu i vi
ngi bin tp v c vn, C. Deborah Laughton. Trong sut mt thp nin lm vic
vi Nh Xut bn Sage, C. Deborah lun lun mang n cho ti s hng dn c suy
ngh chn chn, cp mt chuyn nghip v thnh tho v thit k, v s khuyn khch
i vi ti vi t cch ti l mt tc gi v mt nh nghin cu.

John W. Creswell

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

PHN I
______________________________________

Nhng iu Xem xt S b
Chng 1
Khun kh Thit k
Chng 2
Xem xt li Ti liu
Chng 3
Cc Chin lc Vit n Nghin cu v nhng iu cn Xem xt
v o l
Phn I s cp n vi iu xem xt s b cn thit trc khi thit
k mt n hay mt k hoch nghin cu. Nhng iu xem xt ny lin
quan n vic chn la mt cch tip cn hay mt khun kh cho ton b
thit k nghin cu (ngha l nh lng, nh tnh, hay theo cc phng
php hn hp), vic xem xt li ti liu trong qu kh hiu bit cng
trnh nghin cu c xut b sung hay m rng nghin cu c
trc nh th no, v s dngngay t ban ucch vit tt v cc
thng l thc hnh v o l.

John W. Creswell

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

PHN II
______________________________________

Vic Thit k Nghin cu


Chng 4
Phn Gii thiu n Nghin cu (An Introduction)
Chng 5
Pht biu v Mc ch Nghin cu (The Purpose Statement)
Chng 6
Cc Cu hi Nghin cu v cc Gi thuyt (Research
Questions and Hypotheses)
Chng 7
Vic S dng L thuyt (The Use of Theory)
Chng 8
Cc nh ngha, cc Hn ch, v ngha (Definitons,
Limitations, and Significance)
Chng 9
Cc Phng php nh lng (Quantitative Methods)
Chng 10
Cc Th tc nh tnh (Qualitative Procedures)
Chng 11
Cc Th tc Trong Nghin cu theo cc Phng php
Hn hp(Mixed Methods Procedures)

Phn ny lin h ba cch tip cnnh lng, nh tnh, v theo


cc phng php hn hpvi cc bc trong qui trnh nghin cu. Mi
chng cp n mt bc ring bit trong qui trnh ny.

John W. Creswell

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

V Tc gi
_________________________________________

John W. Creswell l Gio s v Tm l hc Gio dc trong chng trnh trn i hc


(thc s v tin s) v cc Phng php nh tnh v nh lng trong Gio dc
(QQME) ti i hc Nebraska-Lincoln. ng chuyn v cc phng php nghin cu,
iu tra nh tnh, v cc thit k theo cc phng php hn hp, cng nh cc ng
dng v phng php hc trong gio dc, cc khoa hc x hi, v y t gia nh. John
W. Creswell l tc gi ca by cun sch v nhiu chng trong cc cun sch khc
cng nh nhiu bi vit trn cc tp ch hay tp san. Gn y, ng hon thnh mt
cun sch gio khoa gii thiu v cc phng php nghin cu cho Nh Xut bn
Merrill/Pearson Education. ng hin ang vit cc bi bo v cc chng sch v
nghin cu theo cc phng php hn hp v ang hon chnh mt cun sch v
nghin cu nh tnh ng dng cho Nh Xut bn Sage Publications. ng sng
Lincoln, Nebraska cng vi v. Hai con trng thnh ca h ang theo ui s
nghip trong ngnh tm l hc v khoa hc v thn kinh. John W. Creswell ang hc
lm th, ng tch cc tham gia tp aerobics nc, v lm vic vi t cch l mt nh t
vn quc gia v nh phng php hc nghin cu cho nhiu d n trong cc khoa hc
x hi v nhn vn.

John W. Creswell

10

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

CHNG MT
________________________________________

KHUN KH THIT K
Trong hai thp nin va qua, cc cch tip cn nghin cu tng gp bi n mc cc
nh nghin cu iu tra (investigators) hay nhng ngi iu tra (inquirers) c tht nhiu
chn la. i vi nhng ngi thit k mt n hay k hoch, ti xut nn s dng
mt khun kh tng qut hng dn v mi kha cnh ca nghin cu, t vic nh gi
nhng t tng trit hc tng qut ng sau cuc iu tra n nhng th tc (procedure)
chi tit v thu thp d liu v phn tch. Vic s dng mt khun kh tng qut c
ting cng cho php cc nh nghin cu gn cht k hoch ca mnh vo nhng tng
c ging dy k cng trong ti liu v c cng nhn bi khn gi (bao gm khn,
thnh, c gi: audiences) (th d, cc hi ng ca khoa i hc), nhng ngi ny c
v ng h cc n nghin cu.
Hin c nhng khun kh no cho vic thit k mt n nghin cu? Mc d c
rt nhiu loi v tn gi khc nhau trong ti liu, nhng ti s tp trung vo ba loi: cch
tip cn nh lng, cch tip cn nh tnh, v cch tip cn theo cc phng php hn hp
(mixed methods approach). Cch tip cn th nht c sn cho cc nh khoa hc x hi
v nhn vn trong nhiu nm ri, cch tip cn th hai xut hin ch yu trong sut ba hay
bn thp nin va qua, v cch tip cn cui cng cn mi m v vn ang pht trin v c
hnh thc ln ni dung.
Chng ny gii thiu vi ngi c v ba cch tip cn nghin cu ni trn. Ti
cho rng hiu c cc cch tip cn ny, ngi xy dng n cn xem xt ba thnh
phn ca khun kh: nhng gi nh trit hc v nhng iu cu thnh li khng nh tri
thc (knowledge claims); nhng phng thc hay th tc tng qut ca nghin cu c
gi l cc chin lc iu tra (strategies of inquiry); v cc th tc chi tit v thu thp d
liu, phn tch, v vit lch, c gi l cc phng php (methods).
Cc cch tip cn nh tnh, nh lng, v cch tip cn theo cc phng php hn
hp trnh by mi trong nhng thnh phn ny mt cch khc nhau, v nhng khc bit ny
c xc nh v tho lun trong chng ny. K , nhng kch bn tiu biu kt hp ba
thnh phn ni trn c a ra, tip theo l nhng l do gii thch ti sao ngi ta chn cch
tip cn ny ch khng chn cch tip cn kia khi thit k mt cng trnh nghin cu. Bi
tho lun ny s khng phi l mt bi tho lun trit hc nghim tc v bn cht ca tri thc,
nhng bi tho lun ny s cung cp kin thc cn bn thc tin v mt s t tng trit hc
ng sau nghin cu.

BA THNH PHN CA IU TRA


Trong n bn u tin ca cun sch ny, ti s dng hai cch tip cn (approaches)
l nh tnh v nh lng. Ti m t mi cch tip cn ny theo nhng gi nh trit hc
khc nhau v bn cht ca hin thc, khoa hc lun, cc gi tr, tu t hc ca nghin cu, v
phng php lun (Creswell, 1994). Nhiu pht trin trong thp nin va qua dn n vic
xem xt li quan im ni trn.

Nghin cu theo cc phng php hn hp (mixed methods research) c hu ht


mi ngi chp nhn v nh gi cao. Vic ch a vo cc cch tip cn nghin cu
nh lng v nh tnh s khng bao gm ht cc cch tip cn chnh ngy nay ang
c s dng trong cc khoa hc x hi v nhn vn.

John W. Creswell

11

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

Cc gi nh trit hc khc ngoi nhng gi nh c a ra nm 1994 c


tho lun rng ri trong ti liu lin quan. Ni bt nht, cc quan im c tnh ph phn,
cc quan im v tuyn truyn vn ng/khuyn khch s tham gia ca mi ngi
(advocacy/participatory perspecitves), v nhng t tng thc dng (th d, xem
Lincoln & Guba, 2000; Tashakkori & Teddlie, 1998) ang c tho lun rng ri.
Mc d nhng t tng trit hc vn cn gn nh n giu trong nghin cu (Slife &
Williams, 1995), nhng nhng t tng trit hc ny vn nh hng n cch thc hnh
nghin cu v cn c xc nh .

Tnh hnh ngy ny l cch thc hnh nghin cu nm u trn chui bin thin
gia nh lng v nh tnh ch khng phi l nh lng so vi nh tnh (th d, ti
liu Newman & Benz, 1998). iu tt nht chng ta c th ni l cc nghin cu v
bn cht c khuynh hng c tnh nh lng hn hay nh tnh hn. Theo , v sau
trong chng ny ti s gii thiu nhng kch bn tiu biu v nghin cu nh tnh,
nh lng, v theo cc phng php hn hp.

Cui cng, cch thc hnh nghin cu (nh vit mt n) bao gm nhiu hn cc
gi nh trit hc rt nhiu. Nhng t tng trit hc phi c kt hp vi nhng
phng thc tng qut i vi nghin cu (cc chin lc) v c thc hin vi
nhng th tc chuyn bit (cc phng php). Nh th, cn mt khun kh kt hp
cc thnh phn v t tng trit hc, chin lc, v phng php thnh ba cch tip
cn (approaches) nghin cu.

Nhng tng ca Crotty (1998) thit lp c s cho khun kh ny. ng cho rng trong vic
thit k mt n nghin cu, chng ta xem xt n bn cu hi:
1. Khoa hc lun (epistemology) no l thuyt v tri thc gn cht vo quan im l
thuyt nh hng n cuc nghin cu (th d, ch ngha khch quan, ch ngha ch
quan v.v)?
2. Quan im l thuyt no quan im trit hc nm ng sau phng php lun
ang c cp (th d, ch ngha thc chng, ch ngha hu thc chng (ch ngha
thc chng mi (postpositivm)), ch ngha gii thch, l thuyt ph phn, v.v.)?

John W. Creswell

12

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

Cc Thnh phn ca iu tra


Cc Li Khng nh Tri thc
Thay th khc nhau (Knowledge Claims)
Cch tip cn Nghin cu

Cc Chin lc
iu tra

Cc Qui trnh Thit k


Nghin cu

nh tnh
nh lng
Cc Phng php Hn hp

Chuyn thnh
thc tin

c hnh thnh khi nim


bi nh nghin cu
Cc phng php
(methods)

Cc Cu hi
Quan im (lng knh)
v l thuyt
Thu thp d liu
Phn tch d liu
Vit bi
Chng nhn gi tr

Hnh 1.1
Nhng Li Khng nh Tri thc, Cc Chin lc iu tra, v cc
Phng php Dn n cc Cch Tip cn Nghin cu v Qui trnh Thit k.

3. Phng php lun no chin lc hay k hoch hnh ng lin kt cc phng php
vi cc kt qu chi phi vic chn la v s dng cc phng php ca chng ta (th
d, nghin cu thc nghim, nghin cu iu tra, dn tc hc, v.v)?
4. Nhng phng php no cc k thut v cc th tc chng ta xut s dng (th
d, bn cu hi, phng vn, nhm trng tm (focus group) v.v)?
Bn cu hi ny cho thy cc cp quyt nh c lin h cht ch vi nhau i vo
qui trnh thit k nghin cu. Hn na, c nhng kha cnh nh hng n s chn la cch
tip cn nghin cu, i t nhng gi nh tng qut c a vo mt n n nhng quyt
nh thc t c a ra v cch thc thu thp v phn tch d liu.
Vi nhng tng ny trong u, ti hnh dung khi nim v (khi nim ha) m hnh
Crotty x l ba cu hi chnh yu i vi vic thit k nghin cu:
1. Nhng li khng nh tri thc no nh nghin cu a ra (bao gm quan im v l
thuyt)?
2. Cc chin lc iu tra no s nh hng n cc th tc?
3. Nhng phng php thu thp d liu v phn tch no s c s dng?

John W. Creswell

13

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

K tip, ti v mt biu , nh trnh by trong Hnh 1.1. Hnh ny th hin cch thc ba
thnh phn ca iu tra (ngha l nhng li khng nh tri thc, cc chin lc, v phng
php) kt hp hnh thnh nhng cch tip cn khc nhau i vi nghin cu. Nhng cch
tip cn ny li c chuyn thnh cc qui trnh trong vic thit k nghin cu. Nh th, cc
bc s b trong vic thit k mt n nghin cu l nh gi nhng li khng nh tri thc
c a vo cng trnh nghin cu, xem xt chin lc iu tra s c s dng, v xc nh
cc phng php chuyn bit. Bng cch s dng ba thnh phn ny, nh nghin cu lc
c th xc nh cch tip cn iu tra theo nh lng hoc nh tnh hoc theo cc phng
php hn hp.
Bng 1.1

Cc Quan im v Khng nh Tri thc Thay th khc nhau

Ch ngha Hu Thc chng

Ch ngha Cu trc

S tt nh
Khuynh hng gii thch nhng hin
tng hoc cu trc phc tp bng
nhng nguyn l n gin.
Quan st v o lng da vo Thc
nghim
Xc minh l thuyt
Tuyn truyn Vn ng/Khuyn khch
s Tham gia ca Mi ngi
Mang tnh Chnh tr
Hng v vn trao quyn
Mang tnh cng tc
Hng v s thay i

S hiu bit
Nhiu ngha do ngi tham gia hnh
thnh nn.
S cu trc c tnh x hi v lch s
S to ra l thuyt
Ch ngha Thc dng
Kt qu ca hnh ng
Tp trung vo vn
C tnh a nguyn
Hng v thc tin th gii thc.

Nhng li khng nh Tri thc Thay th Khc nhau


Pht biu li khng nh tri thc c ngha l cc nh nghin cu khi u mt n bng cc
gi nh nht nh v cch thc h s hc hi v nhng iu g h s hc hi trong sut cuc
nghin cu iu tra ca h. Nhng li khng nh tri thc ny c th gi l cc hc thuyt
(Lincoln & Guba, 2000; Mertens, 1998); cc gi nh trit hc, khoa hc lun, bn th hc
(Crotty, 1998); hay cc phng php lun v nghin cu c nhn thc rng ri (Neuman,
2000). V mt trit hc, cc nh nghin cu a ra li khng nh tri thc v vn tri thc
l g (bn th hc), lm sao chng ta bit c tri thc (khoa hc lun) cc gi tr no i vo
tri thc (ngnh trit hc v bn cht ca gi tr v loi gi tr), chng ta vit v tri thc nh th
no (tu t hc), v cc qui trnh nghin cu tri thc (phng php lun) (Creswell, 1994).
Bn trng phi t tng v li khng nh tri thc s c tho lun: ch ngha hu thc
chng, ch ngha cu trc (constructirism), quan im tuyn truyn vn ng/khuyn khch s
tham gia ca mi ngi, v ch ngha thc dng. Nhng yu t chnh ca mi quan im
c trnh by trong Bng 1.1. Trong nhng phn tho lun tip theo, ti s c gng th hin
nhng t tng trit hc khi qut ca cc lp trng ny thnh thc tin.

Nhng Li Khng nh Tri thc theo ch ngha Hu thc chng


Theo truyn thng, cc gi nh theo ch ngha hu thc chng chi phi nhng li
khng nh v nhng g bo m cho tri thc. Quan im ny i khi c gi l nghin cu
theo phng php khoa hc hay lm khoa hc. Quan im ny cng c gi l nghin
John W. Creswell

14

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

cu nh lng, nghin cu theo ch ngha thc chng/hu thc chng, khoa hc thc
nghim, v ch ngha hu thc chng. Thut ng cui cng, ch ngha hu thc chng,
cp n t tng vo thi gian sau ch ngha thc chng, thch thc khi nim truyn thng
v chn l tuyt i ca tri thc (Phillips & Burbules, 2000) v cng nhn rng chng ta
khng th thc chng v nhng li khng nh tri thc ca chng ta khi nghin cu v hnh
vi v hnh ng ca con ngi. Truyn thng hu thc chng xut pht t cc tc gi ca th
k th 19 nh Comte, Mill, Durkheim, Newton, v Locke (Smith, 1983), v gn y nht
truyn thng ny c din t r bi cc tc gi nh Phillips v Burbules (2000).
Ch ngha hu thc chng th hin trit l theo thuyt tt nh (thuyt quyt nh)
trong nguyn nhn c l quyt nh kt qu hay kt cc. Nh th, nhng vn c
nghin cu bi nhng ngi theo ch ngha hu thc chng phn nh yu cu xem xt nhng
nguyn nhn nh hng n cc kt cc, nh nhng vn c xem xt trong cc th
nghim. Ch ngha hu thc chng cng c khuynh hng gii thch cc hin tng phc tp
bng nhng nguyn l tng i n gin (reductionistic) theo ngha l c ch rt gn cc
tng thnh mt tp tng ri rt v ngn gn kim nh, nh cc bin s cu thnh cc
gi thuyt v cc cu hi nghin cu. Tri thc pht trin thng qua lng knh ca ngi theo
ch ngha hu thc chng da vo s quan st v s o lng cn thn hin thc khch quan
tn ti bn ngoi trn th gii. Nh th, vic xy dng nhng thc o bng s v
nhng quan st v vic nghin cu hnh vi ca c nhn tr thnh ti quan trng i vi mt
ngi theo ch ngha hu thc chng. Cui cng, c nhng quy lut hay l thuyt chi phi th
gii, v nhng quy lut hay l thuyt ny cn c kim nh hay xc minh v ci tin sao cho
chng ta c th hiu bit v th gii. Nh th, trong phng php khoa hc cch tip cn
nghin cu c nhng ngi theo ch ngha hu thc chng chp nhn mt c nhn bt u
vi mt l thuyt, thu thp d liu hoc ng h hoc bc b l thuyt ny, v k thc hin
nhng hiu chnh cn thit trc khi tin hnh cc kim nh b sung.
Khi c ti liu ca Phillips v Burbules (2000), ngi ta c th hiu c nhng gi
nh ch yu ca quan im ny, nh nhng gi nh sau y:
1. Tri thc l da vo s phng on (v i ngc vi vic theo nguyn tc c bn)
chn l tuyt i khng bao gi c th tm thy c. Nh th, bng chng c thit
lp trong nghin cu lun lun khng hon ho v c kh nng sai lm. Chnh v l
do ny m cc nh nghin cu khng chng minh cc gi thuyt v thay v th h ch
ra tnh trng khng t yu cu ca gi thuyt bc b.
2. Nghin cu l qu trnh a ra nhng li khng nh v sau ci tin hay t b mt
s trong cc li khng nh ny a ra nhng li khng nh khc c bin minh
mnh m hn. Th d, hu ht nghin cu theo nh lng khi u bng vic kim
nh mt l thuyt.
3. D liu, bng chng, v nhng xem xt hp l nh hnh tri thc. Trong thc tin, nh
nghin cu thu thp thng tin trn nhng cng c (instruments) da vo cc thc o
c hon chnh bi nhng ngi tham gia hay bi nhng quan st c nh nghin
cu ghi nhn.
4. Nghin cu tm cch xy dng nhng li pht biu xc thc ph hp, nhng li pht
biu c th dng gii thch tnh hnh ang c quan tm hay m t nhng mi
quan h nhn qu c quan tm. Trong cc nghin cu nh lng, cc nh nghin
cu a ra mi tng quan gia cc bin s v t ra tng quan ny di dng cc
cu hi hay cc gi thuyt.
John W. Creswell

15

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

5. Mang tnh khch quan l mt kha cnh thit yu ca vic iu tra thnh tho, v v l
do ny cc nh nghin cu phi xem xt k cc phng php v cc kt lun tm ra
s thin lch. Th d, cc chun mc v gi tr c chng nhn v tin cy l quan
trng trong nghin cu nh lng.

Nhng Li Khng nh Tri thc c Cu trc theo X hi


Nhng nh nghin cu khc khng nh tri thc thng qua mt qui trnh v lot gi nh thay
th khc. Ch ngha cu trc x hi (thng c kt hp vi ch ngha gii thch
(interpretivism); xem Mertens, 1998) l mt quan im nh th. Cc tng xut pht t
Mannheim v t nhng cng trnh nghin cu nh Cu trc X hi ca Hin thc ca Berger
(1967) v Luckmann v iu tra theo Ch ngha T nhin ca Lincoln & Guba (1985).
Nhng tc gi gn y hn tm lc quan im ny l Lincoln v Guba (2000), Schwandt
(3000), Neuman (2000), v Crotty (1998), ngoi nhng tc gi khc na. Cc gi nh
c xc nh trong cc cng trnh nghin cu ny cho rng cc c nhn c cng tm hiu v
th gii trong h sng v lm vic. H xy dng nhng ngha (meanings) c tnh ch
quan v cc kinh nghim ca h nhng ngha hng v nhng i tng hay nhng th
nht nh. Nhng ngha ny khc nhau v c nhiu, lm cho nh nghin cu phi tm kim
tnh phc tp ca cc quan im ch khng phi thu hp cc ngha vo mt t loi hay mt t
t tng. Th th mc tiu ca nghin cu l da cng nhiu cng tt vo cc quan im ca
nhng ngi tham gia v tnh hung ang c nghin cu. Cc cu hi tr nn rng v tng
qut sao cho nhng ngi tham gia c th xy dng ngha v mt tnh hung, mt ngha
thng c ti luyn trong cc cuc tho lun hay nhng s tng tc vi nhng ngi
khc. Vic t cu hi cng m, th cng tt, v nh nghin cu lng nghe cn thn nhng
iu ngi ta ni hay lm, trong mi trng i sng ca h. Thng th nhng ngha c
tnh ch quan ny c thng lng v mt x hi v lch s. Ni cch khc, nhng ngha
ny khng n thun c khc su vo cc c nhn, m c hnh thnh thng qua s tng
tc vi nhng ngi khc (do ta c ch ngha cu trc x hi) v thng qua cc chun mc
trong lch s v vn ha c hiu lc trong i sng ca cc c nhn. Nh th, cc nh nghin
cu theo ch ngha cu trc thng x l nhng qui trnh tng tc gia cc c nhn. H
cng tp trung vo nhng bi cnh chuyn bit trong ngi ta sng v lm vic hiu
c cc mi trng lch s v vn ha ca nhng ngi tham gia. Cc nh nghin cu cng
nhn rng qu trnh o to v ngh nghip ca h nh hng nhiu n cch gii thch ca
h, v h t bn thn ca mnh vo cuc nghin cu thng bo cho ngi khc bit li
gii thch ca h bt ngun t nhng kinh nghim v vn ha v lch s c nhn ca h ra sao.
Nh th, ch ca nh nghin cu l hiu ra c (hay gii thch) nhng ngha m nhng
ngi khc c v th gii. Thay v khi u bng mt l thuyt (nh trong ch ngha hu
thc chng), cc nh iu tra to ra hay xy dng theo php qui np mt l thuyt hay m
thc v ngha.
Th d, trong vic tho lun v ch ngha cu trc, Crotty (1998) xc nh c vi
gi nh:
1. Nhng ngha c xy dng bi con ngi khi h n lc hiu bit v i x vi th
gii m h ang gii thch. Cc nh nghin cu theo cch tip cn nh tnh c
khuynh hng s dng cc cu hi m (open-ended questions) sao cho nhng ngi
tham gia c th by t quan im ca mnh.
2. Con ngi n lc hiu bit v i x vi th gii ca mnh v hiu c th gii da
vo quan im lch s v x hi ca mnh chng ta u sinh ra trong mt th gii
ca ngha m nn vn ha ca chng ta ban tng cho chng ta. Theo , cc nh
nghin cu theo cch tip cn nh tnh tm cch hiu bit v bi cnh hay mi trng
John W. Creswell

16

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

ca nhng ngi tham gia thng qua vic i kho st bi cnh ny v ch thn thu
thp thng tin. H cng a ra li gii thch v nhng iu h tm thy, mt li gii
thch c nh hnh bi nhng kinh nghim ring v qu trnh o to v ngh nghip
ca cc nh nghin cu.
3. Vic c bn to ra ngha lun lun mang tnh x hi, ny sinh u u t tng tc
vi cng ng con ngi. Qui trnh nghin cu theo cch tip cn nh tnh ch yu
theo php quy np, vi vic nh iu tra to ra ngha t d liu thu thp c hin
trng.

Nhng Li Khng nh Tri thc theo Cch Tip cn Tuyn truyn


Vn ng/Khuyn khch s Tham gia ca Mi ngi
Mt nhm cc nh nghin cu khc khng nh tri thc thng qua cch tip cn tuyn truyn
vn ng/khuyn khch s tham gia ca mi ngi. Quan im ny pht sinh trong sut thp
nin 1980 v thp nin 1990 t mt s c nhn, nhng ngi ny cm nhn rng cc gi nh
theo ch ngha hu thc chng p t cc quy lut c cu (structural laws) v cc l thuyt
theo c cu khng thch hp vi nhng c nhn hay nhng nhm b y ra ngoi l (b ngn
chn khng cho c quyn lc v nh hng (marginalized)) hoc khng gii quyt tha ng
cc vn v cng bng x hi. V mt lch s, mt s tc gi theo cch tip cn tuyn
truyn vn ng/khuyn khch s tham gia ca mi ngi (hay c tnh gii phng con ngi)
s dng cc cng trnh nghin cu hay tc phm ca Marx, Adorno, Marcuse, Habermas,
v Freire (Neuman, 2000). Gn y hn, bit quan im ny chng ta c th c cc tc
phm ca Fay (1987), Heron v Reason (1997), v Kemmis v Wilkinson (1998). Ni chung,
cc nh nghin cu iu tra ny cm thy rng lp trng ca nhng ngi theo ch ngha
cu trc khng t c thnh cng hon ton trong vic ng h mt chng trnh hnh
ng (action agenda) gip nhng dn tc b y ra ngoi l. Nhng nh nghin cu ny tin
rng vic iu tra cn phi c lin kt cht ch vi hot ng chnh tr v chng trnh ngh
s v chnh tr. Nh th, nghin cu cn phi cha ng mt chng trnh hnh ng nhm
ci cch m c th thay i cuc sng ca nhng ngi tham gia, thay i cc nh ch hay
th ch m trong cc c nhn lm vic hoc sng, v thay i cuc sng ca nh nghin
cu. Hn na, nhng vn c th cn c gii quyt ni ln nhng vn x hi quan
trng tn ti vo mt thi k no , nhng vn nh s trao quyn, tnh trng bt bnh
ng, s p bc, s thng tr, s n p, s lm cho b xa lnh hay ght b. Nh nghin cu
theo cch tip cn tuyn truyn vn ng thng trc tin s dng mt trong nhng vn
ni trn lm im trng tm ca nghin cu. Nghin cu ny cng gi nh rng nh iu tra
s tin hnh trn tinh thn cng tc sao cho khng y nhng ngi tham gia ra ngoi l thm
na do hu qu ca cuc iu tra ny. Theo ngha ny, nhng ngi tham gia c th gip
thit k cc cu hi, thu thp d liu, phn tch thng tin, hay nhn c phn thng cho
vic tham gia vo cuc nghin cu. Ting ni ca nhng ngi tham gia tr thnh mt
ting ni thng nht nhm mc ch ci cch v thay i. S tuyn truyn vn ng ny c
th c ngha l mang li mt ting ni (quyn pht biu kin) cho nhng ngi tham gia
ny, nng cao thc ca h, hay a ra mt chng trnh ngh s v s thay i ci thin
cuc sng ca nhng ngi tham gia.
Trong phm vi nhng li khng nh tri thc ny l lp trng ca cc nhm v cc c
nhn trong x hi c th b y ra ngoi l hay b tc quyn lc hay tc quyn bu c. V
th cho nn, nhng quan im l thuyt c th c kt hp vi cc gi nh trit hc xy
dng nn bc tranh v cc vn ang c xem xt, vi nhng ngi s c nghin cu,
v vi nhng thay i cn c thc hin. Mt s trong nhng quan im l thuyt ny c
lit k sau y:
John W. Creswell

17

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

Quan im ng h quyn bnh ng ca ph n (Feminist perspectives) t vo trung


tm v a ra nhng tnh hnh a dng ca ph n gp vn rc ri v nhng th ch
to ra nhng tnh hnh . Nhng ti nghin cu c th bao gm cc vn chnh
sch lin quan n vic thc hin cng bng x hi cho ph n trong nhng bi cnh
c th hay s hiu bit v nhng tnh hnh bt cng hay tn c i vi ph n.

Ngh lun da trn chng tc nu ln nhng vn quan trng v vic kim sot v
to ra tri thc, c bit l tri thc v nhng ngi da mu v cc cng ng da mu
(Ladson Billing, 2000)

Quan im theo l thuyt ph phn cp n vic trao quyn cho con ngi vt
qua c nhng iu gii hn hay b buc do chng tc, giai cp, v gii tnh t ln
h (Fay, 1987).

Quan im theo l thuyt Queer (Ngi ng tnh Luyn i) t trng tm vo nhng


c nhn t gi bn thn mnh l ngi ng tnh luyn i n, ngi ng tnh luyn i
nam, ngi lng tnh, hay ngi c cm tng nh mnh thuc gii tnh khc v i
khi phi chuyn i gii tnh. Nghin cu c th t c tnh vt th ha hn, c th lin
quan nhiu hn n phng cch chnh tr v vn ha, v c th truyn t ting ni
(pht biu kin) v kinh nghim ca nhng c nhn b nn (Gamson, 2000)

iu tra v ngi tn tt x l ngha ca vic a vo cc trng hc v bao gm


nhng nh qun l, gio vin, v cc bc cha m c con b tn tt (Mertens, 1998).

y l nhng nhm v nhng ti a dng, v nhng tm tt ca ti y l nhng iu


khi qut khng y . iu hu ch l xem bn tm tt ca Kemmis v Wilkinson (1998)
v nhng c im chnh yu ca nhng hnh thc iu tra thng qua s tuyn truyn vn
ng hay khuyn khch s tham gia ca mi ngi:
1. Bin php khuyn khch s tham gia ca mi ngi c tnh trung hi (recursive) hay
theo php bin chng v tp trung vo vic mang li s thay i trong thc tin. Nh
th, vo lc kt thc cc nghin cu theo cch tip cn tuyn truyn vn ng/khuyn
khch s tham gia ca mi ngi, cc nh nghin cu a ra mt chng trnh hnh
ng nhm mc ch thay i.
2. Hnh thc iu tra ny tp trung vo vic gip cc c nhn t gii phng mnh khi
nhng iu gii hn c tm thy trong phng tin truyn thng i chng, trong
ngn ng, trong cc phng thc lm vic, v cc mi quan h v quyn lc trong
mi trng gio dc. Cc nghin cu theo cch tip cn tuyn truyn vn
ng/khuyn khch s tham gia ca mi ngi thng bt u vi mt vn quan
trng hay quan im v nhng vn kh khn trong x hi, nh s cn thit ca vic
trao quyn.
3. Hnh thc iu tra ny c tnh gii phng theo ngha l n gip cho con ngi c t
do thot khi nhng gii hn ca nhng cu trc khng hp l v bt cng hn ch s
t pht trin v quyn t quyt ca con ngi. Mc ch ca cc cng trnh nghin
cu theo cch tip cn tuyn truyn vn ng/khuyn khch s tham gia ca mi ngi
l to ra mt cuc tranh lun v tho lun chnh tr sao cho thay i c th xy ra.
4. Hnh thc iu tra ny c tnh thc t v cng tc bi v l cuc iu tra c hon tt
cng vi nhng ngi khc ch khng phi i vi hay v nhng ngi khc.
Trn tinh thn ny, cc tc gi theo cch tip cn tuyn truyn vn ng/khuyn khch
s tham gia ca mi ngi li cun nhng ngi tham gia vo cc cuc iu tra ca h
vi t cch l nhng cng tc vin tch cc.

John W. Creswell

18

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

Nhng Li Khng nh Tri thc theo Ch ngha Thc dng


Mt quan im khc v nhng li khng nh tri thc xut pht t nhng ngi theo ch
ngha thc dng. Ch ngha thc dng bt ngun t cng trnh ca Peirce, James, Mead, v
Dewey (Cherryholmes, 1992). Cc tc gi gn y bao gm Rorty (1990), Murphy (1990),
Patton (1990), v Cherryholmes (1992). C nhiu hnh thc ca ch ngha thc dng. i
vi phn ln hnh thc ca ch ngha thc dng, nhng li khng nh tri thc ny sinh do
nhng hnh ng, tnh hnh, v hu qu ch khng phi do nhng iu kin tin l (nh trong
ch ngha hu thc chng). y c s ch n nhng ng dng iu g c tc dng
v nhng gii php ca cc vn (Patton, 1990). Thay v cc phng php iu tra l quan
trng, th vn c xt n l quan trng nht, v cc nh nghin cu s dng mi cch
tip cn nghin cu hiu c vn (Xem Rossman & Wilson 1985). Vi t cch l mt
tr ct v trit hc i vi cc cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp,
Tashakkori v Teddlie (1998) v Patton (1990) truyn t tm quan trng ca vic tp trung
s ch vo vn nghin cu trong nghin cu thuc lnh vc khoa hc x hi v sau s
dng nhng cch tip cn theo thuyt a nguyn v trit hc rt ra tri thc v vn .
Theo Cherryholmes (1992), Murphy (1990), v nhng li gii thch ca ring ti v cc tc
gi ny, ch ngha thc dng cung cp mt c s cho nhng li khng nh tri thc sau y:
1. Ch ngha thc dng khng cam kt vi bt c mt h thng trit hc v hin thc
no. iu ny p dng cho nghin cu theo cc phng php hn hp theo ngha l
nh iu tra c chn mt cch t do t c cc gi nh nh lng ln cc gi nh
nh tnh khi h tham gia vo cuc nghin cu.
2. Cc nh nghin cu n l c quyn t do chn la. H c t do chn la cc
phng php, cc k thut, v cc qui trnh nghin cu p ng tt nht yu cu v
mc ch ca h.
3. Nhng ngi theo ch ngha thc dng khng nhn th gii nh l mt thc th thng
nht tuyt i. Theo cch thc tng t, cc nh nghin cu theo cc phng php
hn hp xem xt k nhiu phng cch thu thp v phn tch d liu ch khng phi
ch ng vi mt cch (th d, nh lng hay nh tnh)
4. Chn l l nhng g hu hiu vo lc ; chn l khng t trn c s tnh trng lng
th cht ch gia tr c v hin thc khch quan hon ton c lp vi tr c. Nh th,
trong nghin cu theo cc phng php hn hp, cc nh iu tra s dng d liu c
nh lng ln nh tnh bi v c hai loi d liu ny hu hiu trong vic mang li s
hiu bit tt nht v mt vn nghin cu.
5. Cc nh nghin cu theo ch ngha thc dng xem xt vn nghin cu ci g v
bng cch no da trn nhng kt qu d kin ca nghin cu h mun i n
u vi nghin cu . Cc nh nghin cu theo cc phng php hn hp cn xc
lp mc ch cho vic pha trn ca h, l mt c s hp l cho nhng l do ti
sao d liu nh lng v d liu nh tnh cn c pha trn ngay t u.
6. Nhng ngi theo ch ngha thc dng ng rng nghin cu lun lun xy ra trong
nhng bi cnh x hi, lch s, chnh tr, v cc bi cnh khc. Theo cch ny, cc
nghin cu theo cc phng php hn hp c th bao gm mt chiu hng hu hin
i hay tri vi cc nguyn tc hin i (postmodern turn), mt lng knh (quan im)
l thuyt phn nh cc mc ch v cng bng x hi v chnh tr.
7. Nhng ngi theo ch ngha thc dng tin tng (Cherryholmes, 1992) rng chng ta cn
chm dt vic nu ra nhng cu hi v hin thc v nhng qui lut ca t nhin. H
chc l n thun mun thay i ch (Rorty, 1983, trang xiv)

John W. Creswell

19

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

Nh th, i vi nh nghin cu theo cc phng php hn hp th ch ngha thc dng m


ra cnh ca i vo nhiu phng php, cc quan im v th gii khc nhau, cc gi nh
khc nhau, cng nh cc hnh thc khc nhau v thu thp d liu v phn tch d liu trong
nghin cu theo cc phng php hn hp.

Bng 1.2.

Cc Chin lc iu tra Thay th khc nhau

nh lng

nh tnh

Theo Cc Phng
php Hn hp

Cc thit k da trn th nghim


Cc thit k khng da trn th
nghim nh l cc cuc iu tra
(surveys)

Tng thut
Hin tng hc
Dn tc hc
L thuyt c c s
Nghin cu tnh hung

Theo trnh t
Xy ra ng thi
C tnh bin i

Cc Chin lc iu tra
Nh nghin cu mang nhng gi nh v nhng li khng nh tri thc vo s chn la mt
thit k nghin cu. Ngoi ra, cn c nhng chin lc iu tra (hay nhng truyn thng v
iu tra, Creswell, 1998; hay cc phng php lun, Mertens, 1998) vn hnh cp ng
dng nhiu hn. Nhng chin lc iu tra ny a ra chiu hng c th cho cc th tc
trong thit k nghin cu. Ging nh nhng li khng nh tri thc, s lng chin lc iu
tra tng gp bi trong nhng nm ni trn v cng ngh my tnh thc y vic phn
tch d liu v kh nng phn tch nhng m hnh phc tp n mt trnh cao hn, v v
cc c nhn sp xp v m t c r rng nhng th tc mi tin hnh nghin cu
trong lnh vc khoa hc x hi. Cc chin lc iu tra ny gp phn to nn ton b cch
tip cn nghin cu ca chng ta. Cc chin lc iu tra quan trng c s dng trong
khoa hc x hi s c tho lun trong cc Chng 9, 10, v 11 ca cun sch ny. Thay v
trnh by tt c hay nhiu chin lc iu tra, cc chng ny ch tp trung vo nhng chin
lc c s dng thng xuyn trong khoa hc x hi. y, ti s gii thiu nhng chin
lc iu tra vn s c tho lun sau ny v c trch dn trong cc th d v nghin cu
khp cun sch ny. Bng 1.2 trnh by tng quan v cc chin lc iu tra ny.

Cc Chin lc Gn lin vi Cc tip cn nh lng


Trong sut nhng thp nin cui th k th 19 v trong sut th k th 20, cc chin lc
iu tra gn lin vi nghin cu nh lng l nhng chin lc s dng quan im theo ch
ngha hu thc chng. Nhng chin lc ny bao gm nhng th nghim ch thc v nhng
th nghim km chnh xc v t m gi l gn nh-th nghim (quasi-experiments) v nhng
nghin cu v tng quan (Campbell & Stanley, 1963), v nhng th nghim mt i tng
chuyn bit (Cooper, Heron & Heward, 1987; Newman & McCormick, 1995). Gn y hn,
cc chin lc nh lng bao hm nhng th nghim phc tp vi nhiu bin s v nhiu s
x l (th d, cc thit k theo yu t, cc thit k theo s o lp li). Cc chin lc ny
cng bao gm cc m hnh cu trc rt chi tit m c a vo cc m thc nhn qu v nhn
dng v sc mnh tp th ca nhiu bin. Trong cun sch ny, chng ti s tp trung vo hai
chin lc iu tra: cc cuc th nghim v cc cuc iu tra (surveys).

Cc cuc th nghim bao gm nhng th nghim ch thc, vi vic ch nh theo cch


ngu nhin cc i tng cho cc iu kin x l, cng nh cc cuc th nghim c

John W. Creswell

20

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

gi l gn nh-th nghim s dng cc thit k khng sp xp theo ngu nhin


(Keppel, 1991). Gn nh-th nghim bao gm cc thit k mt i tng.

Cc cuc iu tra (surveys) bao gm cc nghin cu cho v nghin cu dc, s dng


bn cu hi hay nhng cuc phng vn c t chc c h thng thu thp d liu,
vi nh tng qut ha t mu sang tng th (Babbie, 1990).

Cc Chin lc Gn lin vi Cch Tip cn nh tnh


Trong nghin cu nh tnh, trong sut thp nin 1990, s lng v cc loi phng php
cng tr nn c th thy c r rng hn. C nhng cun sch tm lc nhiu loi khc
nhau (nh 19 chin lc do Wolcott, 2001 nh r) v cc th tc hon chnh hin c sn i
vi cc phng php iu tra nh tnh chuyn bit. Th d, Clandinin v Conelly (2000)
xy dng mt bc tranh v nhng g cc nh nghin cu theo phng php tng thut lm,
Moustakas (1994), tho lun v nhng nguyn tc trit hc v cc th tc ca phng php
hin tng hc, v Strauss, v Corbin (1990, 1998) gii thch v phn tch t m cc th tc
ca l thuyt c c s. Wolcott (1999) tm lc cc th tc v dn tc hc, v Stake
(1995) nh r cc qui trnh ca nghin cu theo hnh thc nghin cu tnh hung. Trong
cun sch ny, nhng phn minh ha s c rt ra t nhng chin lc sau y:

Dn tc hc, trong nh nghin cu tm hiu mt nhm theo vn ha cn nguyn


vn trong mi trng t nhin trong sut mt thi k ko di bng cch thu thp d
liu, ch yu l d liu da trn quan st (Creswell, 1998). Qui trnh nghin cu linh
hot v thng tin ha mt cch ph thuc vo bi cnh p ng nhng thc t
sng gp phi trong mi trng thc a (Le Compte & Schensul, 1999)

L thuyt c c s, trong nh nghin cu c gng rt ra mt l thuyt tng qut,


tru tng v mt qu trnh, hnh ng, hay s tng tc da trn c s cc quan
im ca nhng ngi tham gia vo cuc nghin cu. Qui trnh ny bao gm vic s
dng nhiu giai on thu thp d liu v vic tinh chnh v mi quan h qua li ca
cc loi thng tin (Strauss & Corbin, 1990, 1998). Hai c im ch yu ca thit k
ny l vic so snh lin tc d liu vi cc loi thng tin mi xut hin v vic ly
mu theo l thuyt cc nhm khc nhau ti a ha nhng im tng t v nhng
im khc bit ca thng tin.

Nghin cu tnh hung, trong nh nghin cu xem xt thu o mt chng trnh,


mt s kin, mt hot ng, mt qui trnh, hoc mt hay nhiu hn mt c nhn. Tnh
hung hay cc tnh hung c gii hn bi thi gian v hot ng, v cc nh nghin
cu thu thp thng tin chi tit bng cch s dng nhiu th tc thu thp d liu khc
nhau trong mt thi k di (Stake, 1995).

Nghin cu theo hin tng hc, trong nh nghin cu xc nh phn ct li ca


nhng kinh nghim ca con ngi lin quan n mt hin tng, nh c m t bi
nhng ngi tham gia vo cuc nghin cu. S hiu bit nhng kinh nghim sng
l c im quan trng ca hin tng hc vi t cch l mt hc thuyt trit hc cng
nh vi t cch l mt phng php. y, th tc bao gm vic nghin cu mt s
t i tng thng qua s cam kt tham gia ko di v rng ri xy dng nhng m
thc v nhng mi quan h ca ngha (Moustakas, 1994). Trong qui trnh ny, nh
nghin cu ng du ngoc tch bit nhng kinh nghim ring ca mnh nhm
hiu c nhng kinh nghim ca nhng ngi tham gia vo cuc nghin cu
(Nieswiadomy, 1993).

John W. Creswell

21

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

Nghin cu theo hnh thc tng thut, mt hnh thc iu tra trong nh nghin
cu tm hiu cuc sng ca cc c nhn v yu cu mt hay nhiu hn mt c nhn
cung cp nhng cu chuyn v cuc sng ca h. K thng tin ny c nh
nghin cu thut li hay k chuyn li v a vo bng tng thut sp xp theo th t
thi gian xy ra (bng nin i tng thut). Cui cng, bng tng thut kt hp cc
quan im t cuc sng ca nhng ngi tham gia cuc nghin cu vi cc quan im
t cuc sng ca chnh nh nghin cu thnh mt bn tng thut cng tc (Clandinin
& Connelly, 2000).

Cc Chin lc Gn lin vi Cch Tip cn theo Cc Phng php Hn hp


Nhng chin lc bao gm vic thu thp v phn tch c hai dng d liu (nh tnh v nh
lng) trong mt nghin cu duy nht th t ni ting hn chin lc nh tnh hay chin lc
nh lng. Khi nim pha trn cc phng php (methods) khc nhau c l xut pht vo
nm 1959, khi Campbell v Fiske s dng nhiu phng php nghin cu gi tr ca cc
c im tm l. H khuyn khch nhng nh nghin cu khc s dng ma trn a phng
php ca h xem xt nhiu phng php thu thp d liu trong mt cuc nghin cu.
iu ny thc y nhng nh nghin cu khc s dng cc phng php hn hp, v
khng lu sau nhng cch tip cn gn lin vi cc phng php hin trng nh cc
quan st v cc cuc phng vn (d liu nh tnh) c kt hp vi cc cuc kho st
truyn thng (d liu nh lng) (S. D. Sieber, 1973). Cng nhn rng tt c phng php
u c nhng hn ch, cc nh nghin cu bit c rng nhng thin lch vn c trong bt
k phng php n l no u c th trung ha hay v hiu ha nhng thin lch ca cc
phng php khc. Php quy ra tam gic (Triangulating) cc ngun d liu mt phng
tin tm kim s hi t gia cc phng php nh tnh v nh lng c hnh thnh
(Jick, 1979). T khi nim nguyn thy v php quy ra tam gic (php tam gic c) xut
hin nhng l do b sung cho vic pha trn cc loi d liu khc nhau. Th d, cc kt qu t
phng php ny c th gip pht trin hay nh hng n phng php kia (Greene,
Caracelli & Graham, 1989). Mt cch khc l, mt phng php c th c lng ghp vo
mt phng php khc mang li s hiu bit thu o v cc cp phn tch hay cc n
v phn tch khc nhau (Tashakkori & Teddlie, 1998). Hoc cc phng php ni trn c th
p ng mc ch c tnh bin i v rng ln hn, l mc ch thay i v ng h cc
nhm b y ra ngoi l, nh ph n, cc dn tc hay chng tc thiu s, nhng thnh vin
ca cc cng ng ng tnh luyn i nam v n, nhng ngi tn tt, v nhng ngi ngho
(Merten, 2003).
Nhng l do gii thch cho vic pha trn cc phng php ni trn lm cho cc tc gi
t khp th gii xy dng nhng th tc cho cc chin lc iu tra theo cc phng php
hn hp v s dng nhiu thut ng gi tn, nh c tm thy trong ti liu, v d nh a
phng php, hi t, hp nht, kt hp (Creswell, 1994) v nh hnh cc th tc nghin cu
(Tashakkori & Teddlie, 2003).
c bit, ba chin lc tng qut v vi bin th trong phm vi cc chin lc tng
qut s c minh ha trong sch ny:

Cc th tc theo trnh t, trong nh nghin cu tm cch b sung thm chi tit hay
m rng nhng kt qu tm thy ca mt phng php bng cch s dng mt phng
php khc. iu ny c th bao gm vic bt u bng phng php nh tnh nhm
cc mc ch kho st v tip theo sau bng phng php nh lng vi mt mu ln
sao cho nh nghin cu c th tng qut ha cc kt qu cho tng th. Mt cch khc l
cuc nghin cu c th bt u bng phng php nh lng trong cc l thuyt v

John W. Creswell

22

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

cc khi nim c kim nh, theo sau bng phng php nh tnh bao gm vic kho
st chi tit vi mt t trng hp hay mt t c nhn.

Cc th tc xy ra ng thi, trong nh nghin cu tp trung d liu nh lng v


nh tnh cung cp mt phn tch ton din v vn nghin cu. Trong thit k
ny, nh iu tra thu thp c hai dng d liu cng mt lc trong sut cuc nghin cu
v k kt hp nhng thng tin ny vo vic gii thch cc kt qu chung. Ngoi ra,
trong thit k ny, nh nghin cu lng ghp mt dng d liu vo trong th tc thu
thp d liu ln hn khc phn tch nhng vn khc nhau hay nhng cp
khc nhau ca cc n v trong mt t chc.

Cc th tc c tnh bin i, trong nh nghin cu s dng mt quan im (lng


knh) l thuyt (xem Chng 7) lm quan im bao trm (c nh hng n mi th
v do quan trng) trong phm vi mt thit k cha ng c d liu nh lng ln
d liu nh tnh. Quan im l thuyt ny cung cp mt khun kh cho nhng ti
c quan tm, nhng phng php thu thp d liu, v nhng kt cc hay nhng
thay i c cuc nghin cu ny d kin. Trong phm vi quan im ny c th tn
ti mt phng php thu thp d liu m cn n phng php theo trnh t hay
phng php xy ra ng thi.

Bng 1.3

Cc Th tc nh lng, nh tnh, v theo Cc Phng php Hn hp

Cc Phng php
Nghin cu nh lng

Cc Phng php
Nghin cu nh tnh

Cc Phng php
Nghin cu theo Cc Phng
php Hn hp

c nh trc

Cc phng php da C phng php da trn loi


trn loi thng tin mi thng tin c nh trc ln
xut hin
phng php da trn loi
thng tin mi xut hin
Cc cu hi da trn Cc cu hi m
C cu hi m ln cu hi
cng c
ng
D liu da trn vic thc D liu phng vn,
Nhiu hnh thc d liu s
hin,
dng tt c kh nng
d liu da trn thi ,
d liu quan st, d Phn tch thng k v vn bn
d liu theo quan st, v
liu bng ti liu, v
d liu tng iu tra (dn s)
d liu nghe nhn
Phn tch thng k
Phn tch vn bn v
hnh nh

Cc Phng php Nghin cu (Research Methods)


Thnh phn quan trng th ba tham gia vo cch tip cn nghin cu l cc phng php
chuyn bit v thu thp d liu v phn tch d liu. Nh c trnh by trong Hnh 1.3, iu
hu ch l xem xt mt lot y cc kh nng v thu thp d liu trong bt c cuc nghin
cu no, v sp xp cc phng php ny theo mc tnh cht c nh trc
(predetermined) ca chng, vic s dng cch t cu hi ng (closed ended) hay m
(open ended) ca chng, v trng tm ca chng l phn tch d liu bng s hay l phn
tch d liu khng phi bng s. Cc phng php ny s c pht trin thm trong cc
Chng 9 n ht Chng 11 nh l nh lng, nh tnh, v theo cc phng php hn hp.
Cc nh nghin cu thu thp d liu trn mt cng c (instrument) hay mt bn trc
nghim (th d, mt b gm cc cu hi v quan im v lng t trng) hay tp hp thng tin
John W. Creswell

23

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

trn mt bn danh mc kim tra (checklist) v hnh vi (th d, khi cc nh nghin cu quan
st mt cng nhn tin hnh s dng mt k nng phc tp). u kia ca ph bin thin
(continuum), c th bao gm vic n tham quan mt a im nghin cu v quan st hnh
vi ca cc c nhn m khng c nhng cu hi c nh trc hoc vic tin hnh mt cuc
phng vn trong c nhn c php ni cng khai, thnh tht v mt ti, m hu nh nh
nghin cu khng s dng cc cu hi c th. Vic chn la phng php ca nh nghin cu
ty thuc vo vic liu nh l nu r loi thng tin s c thu thp trc khi tin hnh cuc
nghin cu hay l cho php loi thng tin mi xut hin t nhng ngi tham gia vo n
nghin cu. Ngoi ra, loi d liu c th l thng tin bng s c thu thp trn thang o ca
cc cng c hay thng tin theo dng vn bn hn, ghi chp v tng thut ting ni ( kin pht
biu, quan im) ca nhng ngi tham gia. Trong mt s hnh thc thu thp d liu, c d
liu nh lng ln d liu nh tnh u c thu thp. D liu da trn cng c (instrument
data) c th c m rng bng nhng quan st m hay d liu tng iu tra (dn s) c th
c theo sau bi cc cuc phng vn kho st c chiu su.

BA CCH TIP CN NGHIN CU


Nhng li khng nh tri thc, cc chin lc, v cc phng php ni trn, tt c gp phn
to nn mt cch tip cn nghin cu (research approach) c khuynh hng nh lng hn,
nh tnh hn, hay hn hp hn. Bng 1.4 a ra nhng im khc bit c th hu ch trong
vic chn la cch tip cn cho mt n nghin cu. Bng ny cng bao gm nhng thng
l thc hnh ca c ba cch tip cn nghin cu vn s c nhn mnh trong cc chng cn
li ca cun sch ny.

John W. Creswell

24

Bin dch: Nguyn Th Xinh Xinh

Bng 1.4 Nhng Cch Tip cn nh lng, nh tnh v theo cc Phng php Hn hp
C Khuynh hng hay Tiu biu l

S dng cc gi nh
trit hc ny

S dng cc chin lc
iu tra ny

S dng cc phng
php (methods) ny

S dng nhng thng


l thc hnh nghin
cu ny, vi t cch l
nh nghin cu

John W. Creswell

Cch Tip cn nh tnh

Cch Tip cn nh lng

Nhng li khng nh tri


thc theo ch ngha cu
trc/Tuyn truyn vn
ng/Khuyn khch s
tham gia ca mi ngi
Hin tng hc, l thuyt
c c s, dn tc hc,
nghin cu tnh hung, v
tng thut.
Cc cu hi m, nhng
phng php cho php
loi thng tin mi xut
hin, d liu bng vn bn
hay hnh nh.

Xc nh v tr ca mnh.
Thu thp nhng ngha do nhng
ngi tham gia xy dng nn.
Tp trung vo mt khi nim duy
nht hay hin tng duy nht.
Mang nhng gi tr c tnh c nhn
ca mnh vo cuc nghin cu.
Nghin cu bi cnh hay mi
trng ca nhng ngi tham gia.
Chng thc tnh chnh xc ca
nhng kt qu tm thy.
a ra nhng li gii thch v d
liu s dng.
To ra mt chng trnh ngh s v
thay i hay ci cch.
Cng tc vi nhng ngi tham
gia.

Nhng li khng nh
tri thc theo ch ngha
hu thc chng.

Cc cuc iu tra/kho
st v cc cuc th
nghim.

25

Cch Tip cn theo cc Phng php Hn hp

Nhng li khng nh tri thc theo


ch ngha thc dng.

Theo trnh t, xy ra ng thi v


c tnh bin i.

Cc cu hi ng,
nhng phng php
c nh trc, d liu
bng s.

Kim nh hay xc
minh cc l thuyt hay
nhng li gii thch.
Xc nh nhng bin s
nghin cu.
Thit lp quan h gia
cc bin s trong cc
cu hi hay cc gi
thuyt.
S dng cc tiu chun
v gi tr c chng
nhn v tin cy.
Quan st v o lng
thng tin bng s.
S dng nhng phng
php khng thin lch.
p dng cc th tc
thng k.

C cu hi m ln cu hi ng, c
phng php c nh trc ln
phng php cho php loi thng
tin mi xut hin, v c d liu v
phn tch nh lng ln d liu v
phn tch nh tnh.
Thu thp c d liu nh lng ln
d liu nh tnh.
Xy dng c s l l bin minh cho
vic pha trn.
Hp nht d liu cc giai on
iu tra khc nhau.
Trnh by cc hnh trc quan v
cc th tc trong cuc nghin cu.
p dng cc thng l thc hnh
ca c nghin cu nh tnh ln
nghin cu nh lng.

Bin d

ch: Nguy

n Th

Xinh Xinh

Cc nh ngha sau y c th gip lm r thm v ba cch tip cn nghin cu ny:

Th nht, cch tip cn nh lng l mt cch tip cn trong nh iu tra ch yu


s dng nhng li khng nh tri thc theo ch ngha hu thc chng pht trin tri
thc (ngha l suy ngh theo quan h nhn qu, thu gn thnh nhng bin s, nhng
gi thuyt v nhng cu hi c th, s dng vic o lng v vic quan st, v vic
kim nh cc l thuyt), p dng cc chin lc iu tra nh cc cuc th nghim v
cc cuc iu tra/kho st, v thu thp d liu trn cc cng c c nh trc m s
mang li s liu thng k.

Th hai, cch tip cn nh tnh l mt cch tip cn trong nh iu tra thng a


ra nhng li khng nh tri thc da ch yu vo cc quan im theo ch ngha cu
trc (ngha l nhiu ngha t kinh nghim c nhn, nhng ngha c cu trc theo
x hi v lch s, vi ch ch xy dng mt l thuyt hay m thc) hay cc quan
im tuyn truyn vn ng/khuyn khch s tham gia ca mi ngi (ngha l, c
tnh chnh tr, hng n vn , c tnh cng tc, hng n s thay i) hay c hai.
Cch tip cn nghin cu ny cng s dng cc chin lc iu tra nh cc nghin
cu tng thut, hin tng hc, dn tc hc, l thuyt c c s, v nghin cu tnh
hung. Nh nghin cu thu thp d liu da trn cu hi m, mi xut hin vi nh
ch yu l xy dng nhng ch t d liu.

Cui cng, cch tip cn theo cc phng php hn hp l cch tip cn trong nh
nghin cu c khuynh hng t nhng li khng nh tri thc trn nhng c s thc
dng (th d, hng n kt qu, tp trung vo vn , v theo thuyt a nguyn v
trit hc). Cch tip cn ny s dng cc chin lc iu tra bao gm vic thu thp d
liu hoc l ng thi hoc l theo trnh t hiu c tt nht vn c nghin
cu. Vic thu thp d liu cng i hi tp hp c thng tin bng s (th d, trn cc
cng c) cng nh thng tin bng vn bn (th d, trong cc cuc phng vn) th no
c c s d liu cui cng th hin c thng tin nh lng ln thng tin nh tnh.

nhn thy c ba thnh phn ny (nhng li khng nh tri thc, cc chin lc, v cc
phng php) kt hp nh th no trong thc tin, ti phc tho vi kch bn nghin cu
tiu biu nh c trnh by trong Hnh 1.2.
Cch Tip cn
Nghin cu
nh lng

Nhng Li Khng
nh Tri thc
Cc gi nh theo
ch ngha hu thc
chng
nh tnh
Cc gi nh theo
ch ngha cu trc
nh tnh
Cc gi nh c tnh
gii phng
Theo cc Phng Cc gi nh da
php Hn hp
trn ch ngha thc
dng

Chin lc
Cc Phng php
(Methods)
iu tra
Thit k da trn th o lng thi ,
nghim
nh gi hay xp
hng hnh vi
Thit k da trn Cc quan st ti hin
dn tc hc
trng
Thit k tng thut Phng vn m
Thit k theo cc Cc thc o ng,
phng php hn Cc quan st m,
hp

Hnh 1.2 Bn cch Kt hp Thay th khc nhau ca nhng Li Khng nh Tri thc, cc
Chin lc iu tra v cc Phng php.

26

Cch tip cn nh lng: nhng li khng nh tri thc theo ch ngha hu thc
chng, chin lc iu tra da trn th nghim, v cc thc o (tiu chun
nh gi) trc v sau kim nh v thi .

Trong kch bn ny, nh nghin cu kim nh mt l thuyt bng cch nu r cc gi


thuyt hp v thc hin vic thu thp d liu ng h hay bc b cc gi thuyt ny. Thit
k da trn th nghim c s dng, torng cc thi c nh gi c trc ln sau khi
tin hnh s x l da trn th nghim. D liu c thu thp trn mt cng c o lng thi
, v thng tin thu thp c phn tch bng cch s dng cc th tc thng k v vic
kim nh gi thuyt.

Cch tip cn nh tnh: nhng li khng nh tri thc theo ch ngha cu trc,
thit k da trn dn tc hc, v quan st hnh vi.

Trong trng hp ny, nh nghin cu c gng thit lp ngha ca mt hin tng t


cc quan im ca nhng ngi tham gia. iu ny c ngha l xc nh mt nhm cng
chung vn ha v nghin cu cch thc nhm ny pht trin cc m thc chung v hnh vi
theo thi gian (ngha l dn tc hc). Mt trong nhng thnh phn ch yu ca vic thu thp
d liu l quan st hnh vi ca nhng ngi tham gia cuc nghin cu bng vic tham gia vo
cc hot ng ca h.

Cch tip cn nh tnh: nhng li khng nh tri thc theo quan im khuyn
khch s tham gia ca mi ngi, thit k theo tng thut, phng vn m.

i vi nghin cu ny, nh iu tra c gng xem xt mt vn lin quan n s p


bc cc c nhn. nghin cu iu ny, cch tip cn c chn l thu thp cc cu chuyn
v s p bc c nhn bng cch s dng phng php tng thut. Cc c nhn c phng
vn trong mt khong thi gian kh lu xc nh xem chnh h b p bc nh th no.

Cch tip cn theo cc phng php hn hp: nhng li khng nh tri thc theo
ch ngha thc dng, thu thp c d liu nh lng ln d liu nh tnh theo
trnh t.

Nh nghin cu t vic iu tra trn c s gi nh rng vic thu thp cc loi d liu
khc nhau mang li s hiu bit tt nht v mt vn nghin cu. Nghin cu ny bt u
bng mt cuc iu tra/kho st rng tng qut ha cc kt qu cho mt tng th v, k ,
giai on th hai, tp trung vo cc cuc phng vn m, nh tnh v chi tit thu thp cc
quan im chi tit t nhng ngi tham gia.

CC TIU CH CHN LA MT CCH TIP CN


NGHIN CU
Vi ba cch tip cn nghin cu ni trn, nhng yu t no nh hng n vic chn la cch
tip cn ny ch khng chn cch tip cn kia thit k mt n nghin cu? Ba iu cn
xem xt c nh hng n quyt nh ny: vn nghin cu (research problem), nhng kinh
nghim c nhn ca nh nghin cu, v khn gi (khn thnh gi, c gi) m bo co ny s
c vit bo co cho h.

Tng hp gia Vn Nghin cu v Cch Tip cn Nghin cu


27

Mt s loi nht nh ca cc vn nghin cu x hi i hi cc cch tip cn nghin cu


chuyn bit. Mt vn nghin cu, nh s c tho lun trong Chng 4, l mt vn
hay mi quan tm cn phi c gii quyt (th d, liu kiu can thip ny c tc dng tt hn
kiu can thip kia hay khng). Th d, nu vn l xc nh cc yu t nh hng n mt
kt cc, s hu dng ca vic can thip, hay s hiu bit nhng yu t tin on tt nht v
cc kt cc, th cch tip cn nh lng l tt nht. Cch tip cn nh lng cng l cch
tip cn tt nht cho vic kim nh mt l thuyt hay cch gii thch. Mt khc, khi cn hiu
bit mt khi nim hay hin tng bi v hu nh ngi ta cha thc hin nghin cu no v
khi nim hay hin tng , th cch tip cn nh tnh xng ng c s dng. Nghin
cu nh tnh mang tnh kho st v hu ch khi nh nghin cu cha bit nhng bin s quan
trng xem xt. Cch tip cn thuc loi ny c th cn thit bi v ti cn mi m,
ti cha bao gi c x l vi mt mu hay nhm ngi nht nh, hay cc l thuyt hin
hu khng p dng c vi mu hay nhm c bit ang c nghin cu (Morse, 1991).
Thit k theo cc phng php hn hp hu ch trong vic nm bt nhng g tt nht
ca c hai cch tip cn nh lng v nh tnh. Th d, mt nh nghin cu c th mun c
hai, va tng qut ha cc kt qu c tm thy cho mt tng th va xy dng quan im
chi tit v ngha ca mt hin tng hay khi nim cho cc c nhn. Trong nghin cu ny,
trc ht nh iu tra kho st tng qut bit nhng bin no cn nghin cu v sau
nghin cu cc bin ny bng cch s dng mt mu ln cc c nhn. Hay mt cch khc l,
cc nh nghin cu c th trc tin kho st mt s ln c nhn, sau tin hnh tip vic
kho st vi mt t c nhn bit c cch n ni v kin pht biu c th ca h v
ti ang c nghin cu. Trong nhng tnh hung ny, li th ca vic thu thp c d liu
nh lng ng (close-ended) ln d liu nh tnh m (open-ended) t ra l c li hiu
c tt nht vn nghin cu.

Nhng Kinh nghim C nhn ca Nh Nghin cu


Nhng kinh nghim v qu trnh o to ca c nhn nh nghin cu cng tham gia vo kt
hp chn la ni trn. Mt c nhn c o to v k thut, khoa hc, vit lch, thng
k, v cc chng trnh thng k trn my tnh, vn cng quen thuc vi cc tp san c s
dng phng php nh lng trong th vin rt c th s chn thit k nh lng. Thay v
th, cch tip cn nh tnh kt hp hnh thc vit lch vn hoa, cc chng trnh phn tch
vn bn bng my tnh, v kinh nghim trong vic tin hnh cc cuc phng vn m v quan
st. Nh nghin cu s dng cch tip cn theo cc phng php hn hp cn phi quen
thuc vi nghin cu c nh lng ln nh tnh. Nh nghin cu ny cng cn c s hiu
bit v c s l l bin minh cho vic kt hp c hai dng d liu, sao cho hai dng d liu
ny c th c khp ni trong mt n. Cch tip cn theo cc phng php hn hp cng
i hi kin thc v cc thit k theo cc phng php hn hp khc nhau gip sp xp cc
th tc ca mt nghin cu.
Bi v cc nghin cu nh lng l mt phng thc nghin cu truyn thng, nn
nhng th tc v nhng qui tc c xy dng cn thn ang tn ti i vi nghin cu nh
lng. iu ny c ngha l cc nh nghin cu c th thoi mi hn vi nhng th tc rt c
h thng ca nghin cu nh lng. Ngoi ra, i vi mt s c nhn, c th khng c d
chu khi thch thc nhng cch tip cn c chp nhn gia mt tp th cn b ging dy
no bng vic s dng cc cch tip cn iu tra nh tnh v tuyn truyn vn
ng/khuyn khch s tham gia ca mi ngi. Mt khc, nhng cch tip cn nh tnh to
c hi i mi v lm vic nhiu hn trong phm vi cc khun kh thit k ca nh nghin
cu. Chng cho php vic vit lch vi vn phong vn hoa, sng to hn, mt hnh thc m
cc c nhn c th thch s dng. i vi nhng tc gi theo phng php tuyn truyn vn
ng/khuyn khch s tham gia ca mi ngi, th chc chn c ng c c nhn mnh thc
28

y theo ui nhng ti m c nhn tc gi quan tm cc vn lin quan n nhng


ngi b y ra ngoi l v mi quan tm v vic to ra mt x hi tt hn cho h v mi
ngi.
i vi nh nghin cu s dng cch tip cn theo cc phng php hn hp, n
nghin cu s mt nhiu thi gian hn bi v cn phi thu thp v phn tch c d liu nh
tnh ln d liu nh lng. Cch tip cn ny ph hp vi ngi no thch c cu trc ca
nghin cu nh lng ln tnh linh hot ca iu tra nh tnh.

Khn gi (Audience)
Cui cng, cc nh nghin cu nhy cm vi khn gi (ni chung khn, thnh gi v c gi)
m h bo co cng trnh nghin cu. Nhng nhm khn gi ny c th l cc v ch bt ca
cc tp ch, c gi ca cc tp ch, cc y ban ph trch nghin cu sinh sau i hc, nhng
ngi tham d hi ngh, v cc ng s trong lnh vc nghin cu. Sinh vin nn xem xt
nhng cch tip cn thng c nhng ngi c vn ca h ng h v s dng. Nhng kinh
nghim ca cc nhm khn gi ny vi cc nghin cu nh lng, nh tnh hay theo cc
phng php hn hp s nh hnh quyt nh c a ra v s chn la ni trn.

TM TT
Mt s xem xt s b trc khi thit k n nghin cu l xc nh khun kh cho cuc
nghin cu. Ba cch tip cn nghin cu c tho lun trong chng ny: nghin cu nh
lng, nghin cu nh tnh, v nghin cu theo cc phng php hn hp. Cc cch tip cn
ny bao gm nhng gi nh trit hc v nhng li khng nh tri thc, cc chin lc iu
tra, v cc phng php nghin cu c th. Khi trit hc, cc chin lc, v cc phng php
c kt hp, chng to ra nhng khun kh khc nhau tin hnh nghin cu. Vic chn
la cch tip cn no s dng da vo vn nghin cu, kinh nghim c nhn ca nh
nghin cu, v nhng nhm khn gi m ta c gng vit bo co trnh by cho h.

Bi tp Trau di K nng Vit


1. Hy xc nh mt vn nghin cu trong mt bi bo ng trong tp ch v tho
lun v vic cch tip cn no s tt nht nghin cu vn ny v ti sao.
2. Hy ly mt ti m Anh/Ch thch nghin cu, v, bng vic s dng bn kt
hp ca nhng li khng nh tri thc, cc chin lc iu tra, v cc phng
php trong Hnh 1.2, hy tho lun v vic ti ny c th c nghin cu nh
th no bng cch s dng mi trong cc kt hp ni trn.
3. Hy tm mt bi bo ng trong tp ch vit v nghin cu nh lng hoc nh
tnh hoc theo cc phng php hn hp. Xc nh nhng du hiu v l do ti
sao y l cch tip cn ny ch khng phi l nhng cch tip cn kia.

BI C THM
Cherryholmes, C. H. (1992). Ghi chp v ch ngha thc dng v ch ngha hin thc
khoa hc. Tp ch Nh nghin cu Gio dc, 14, Thng 8-9, 13-17.
29

Cherryholmes so snh s khc nhau gia ch ngha thc dng v nghin cu khoa hc
truyn thng. Nhng im mnh ca bi bo ny l c nhiu trch dn t cc tc gi v
ch ngha thc dng v vic lm r nhng phin bn khc nhau ca ch ngha thc dng.
Cherryholmes nu r lp trng ring ca ng bng cch ch ra rng ch ngha thc dng
c thc y bi cc kt qu d kin, vic min cng ni ln cu chuyn tht, v
tng cho rng c mt th gii bn ngoi c lp vi suy ngh ca chng ta.
Crotty, M. (1998). Nhng nn tng ca nghin cu x hi: ngha v quan im trong
qui trnh nghin cu. London: Nh Xut bn Sage.
Michael Crotty cung cp mt khun kh tht hu ch gn kt nhiu vn v khoa hc
lun, nhng quan im l thuyt, phng php lun, v nhng phng php trong nghin
cu x hi li vi nhau. ng thit lp tng quan gia bn thnh phn ca qui trnh
nghin cu v trnh by trong Bng 1 mt mu tiu biu nhng ti ca mi thnh phn.
Sau , ng chuyn sang tho lun v chn nh hng l thuyt khc nhau trong nghin
cu x hi, nh ch ngha hu hin i, thuyt nam n bnh quyn, iu tra ph phn,
thuyt gii thch, ch ngha cu trc, ch ngha thc chng.
Kemmis, S., & Wilkinson, M. (1998). Nghin cu hnh ng theo quan im khuyn
khch s tham gia ca mi ngi v nghin cu v thng l thc hnh. Trong B. Atweh,
S. Kemmis, & O. Weeks (Eds), Nghin cu Hnh ng trong thc hnh: Cc quan h i
tc nhm mc ch cng bng x hi trong gio dc (cc trang 21-26) New York: Nh
Xut bn Routledge.
Stephen Kemmis v Mervyn Wilkinson a ra mt bn tng quan tuyt vi v nghin cu
theo quan im khuyn khch s tham gia ca mi ngi. c bit, h ghi ra su c
im chnh ca phng php iu tra ny v sau tho lun v cch thc nghin cu
hnh ng c thc hnh cp c nhn, cp x hi, v c hai cp .
Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (2000). Nhng iu gy tranh ci, nhng mu thun, v
nhng im gp nhau mi ni ln v hc thuyt. Trong N. K. Denzin, Y. S. Lincoln, &
E. G. Guba (Eds.), Sch Hng dn v Nghin cu nh tnh (n bn th hai, cc trang
163-188). Thousand Oaks, Ca: Nh Xut bn Sage.
Yvonna Lincoln v Egon Guba a ra nhng nim tin c bn ca nm hc thuyt v
iu tra thay th khc nhau trong nghin cu khoa hc x hi. Nhng hc thuyt ny m
rng phn tch trc y c a ra trong n bn u tin ca cun Sch Hng dn ni
trn v bao gm ch ngha thc chng, ch ngha hu thc chng, l thuyt ph phn, ch
ngha cu trc, v cc hc thuyt v khuyn khch s tham gia ca mi ngi. Mi hc
thuyt trn c trnh by theo bn th hc (ngha l bn cht ca hin thc), khoa hc
lun (ngha l, bng cch no chng ta bit c nhng iu chng ta bit), v phng
php lun (ngha l qui trnh nghin cu). Hc thuyt v khuyn khch s tham gia ca
mi ngi b sung mt hc thuyt thay th khc vo nhng hc thuyt c a ra ban
u trong n bn th nht. Sau khi trnh by ngn gn nm cch tip cn ny, cc tc gi
i chiu chng xt theo by vn , nh bn cht ca tri thc v tri thc tch ly nh th
no.
Neuman, W. L. (2000). Cc phng php nghin cu x hi: Nhng cch tip cn nh
tnh v nh lng (n bn th t). Boston: Nh Xut bn Allyn and Bacon.
Lawrence Neuman cung cp mt cun sch gio khoa v cc phng php nghin cu
ton din nh mt cun sch gii thiu v nghin cu khoa hc x hi. Chng 4 c bit
30

hu ch trong vic hiu bit v ngha thay th khc nhau ca phng php lun c nhan
l Nhng ngha ca phng php lun. Trong chng ny, ng i chiu ba h
phng php khoa hc x hi theo ch ngha thc chng, khoa hc x hi c tnh gii
thch v khoa hc x hi c tnh ph phn xt theo tm cu hi (th d, iu g cu thnh
mt li gii thch hay mt l thuyt v hin thc x hi? Bng chng tt hay thng tin
da trn d liu trng ra sao?)
Phillips, D. C., Burbules, N. C. (2000). Ch ngha hu thc chng v nghin cu v gio
dc. Lanham, MD: Nh Xut bn Rowman & Littlefield.
D. C. Phillips v Nicholas Burbules tm tt nhng tng quan trng ca t duy theo ch
ngha hu thc chng. Qua hai chng c nhan l Ch ngha hu thc chng l g?
v Nhng cam kt v trit hc ca cc nh nghin cu theo ch ngha hu thc chng,
cc tc gi ny a ra nhng tng chnh v ch ngha hu thc chng, c bit l
nhng tng phn bit ch ngha hu thc chng vi ch ngha thc chng. Nhng
tng ny bao gm vic bit rng tri thc ca nhn loi da trn phng on ch khng
phi l khng th thch thc (khng th tranh ci, thay i hay nh bi), v bit rng s
bo m hay bin minh ca chng ta cho tri thc c th c rt li di nh sng ca
nhng cuc iu nghin thm.

31

CHNG HAI

Xem xt li Ti liu (Review of the Literature)


Ngoi vic chn la mt cch tip cn nh lng, nh tnh, hay theo cc phng php hn
hp, nh thit k n nghin cu cng cn phi bt u xem xt li ti liu nghin cu hc
thut. Vic xem xt li ti liu gip cc nh nghin cu hn ch c phm vi ca vic iu
tra ca h, v vic xem xt li ti liu truyn t n ngi c tm quan trng ca vic
nghin cu mt ti no .
Chng ny tip tc vic tho lun v nhng chn la s b cn c thc hin trc khi
lao vo n nghin cu. Chng ny bt u bng tho lun v vic chn la mt ti v
vit ti ny ra sao cho nh nghin cu c th suy ngm lin tc v ti ny. thi im
ny, cc nh nghin cu cng cn xem xt liu ti ny c th v cn phi c nghin cu
hay khng. K , tho lun chuyn sang qui trnh thc s ca vic xem xt li ti liu. Qui
trnh ny bt u bng vic cp n mc ch tng qut ca vic s dng ti liu trong mt
cng trnh nghin cu, k chuyn sang cc nguyn tc hu ch trong vic a ra mt bn
xem xt li ti liu trong cc cng trnh nghin cu nh tnh, nh lng, v theo cc phng
php hn hp.

XC NH TI
Trc khi xt n ti liu no s s dng trong mt d n nghin cu, u tin hy xc nh
ti nghin cu v suy ngm v vic liu c thc t v hu ch tin hnh cng trnh nghin
cu ny khng. Hy m t ti bng mt t t hoc mt cm t ngn. ti tr thnh
tng trung tm tm hiu hay khm ph trong mt cng trnh nghin cu.
C vi cch thc theo cc nh nghin cu thng c c s thu hiu no v
ti ca h khi h bt u nghin cu. Gi nh ca ti s l ti c chn bi nh
nghin cu ch khng phi bi mt ngi c vn hay mt thnh vin ca y ban. C vi
chin lc c th gip khi u qui trnh xc nh ti.
Mt cch l phc tho mt nhan ngn gn cho cng trnh nghin cu. Ti tht ngc
nhin v vic cc nh nghin cu sao m thng khng phc tho mt nhan sm trong cc
d n ca h. Theo quan im ca ti nhan lm vic (working title: nhan tha ng
cho mc ch tin hnh cng vic, nhng cha hon ho) tr thnh mt bng hiu ch ng
quan trng trong nghin cumt tng r rng v hin nhin tip tc iu chnh li
trng tm v thay i khi d n tin trin (hy xem Glesne v Peshkin, 1992). Ti tm thy
rng trong nghin cu ca ti, ti ny truyn t thng tin c s cho ti v cung cp mt
du hiu v nhng g ti ang nghin cu, cng nh mt du hiu thng c s dng trong
vic chuyn ti n nhng ngi khc nim ch yu v cng trnh nghin cu ca ti. Khi
cc sinh vic ln u tin trao cho ti bn s tho ca h v mt cng trnh nghin cu, ti
yu cu h cung cp cho ti mt nhan lm vic nu h cha c mt nhan c ghi ra
trn giy.
Nhan lm vic ny c vit nh th no? Hy c gng hon chnh cu sau y:
Cng trnh nghin cu ca ti l v . . . Cu tr li c th l Cng trnh nghin cu ca ti
l v tr em c nguy c trng trung hc nht cp (12 n 15 tui, ba lp 7, 8, 9) hay
Cng trnh nghin cu ca ti l v vic gip cc cn b ging dy i hc tr thnh cc nh
nghin cu gii hn. giai on ny trong qui trnh thit k nghin cu, hy din t cn
32

thn cu tr li cho cu hi ni trn sao cho mt hc gi khc c th d dng hiu thu ngha
ca d n nghin cu c cp. Mt nhc im ph bin ca cc nh nghin cu mi
vo ngh l h din t cng trnh nghin cu ca h bng mt ngn ng phc tp v uyn
bc. Quan im ny c th l do vic c cc bi bo c cng b m cc bi bo ny
c hiu nh li nhiu ln trc khi em in trn sch bo. Cc d n nghin cu tt v
ng n bt u bng nhng tng khng phc tp, thng thn, d c v d hiu.
Nhng nhan d hiu ny cng cn phi phn nh cc nguyn tc v cc nhan tt.
Wilkinson (1991) cung cp li khuyn hu ch i vi vic sng to mt nhan : hy din
t ngn gn v trnh lng ph t ng. Hy loi b nhng t ng nh l Mt Cch Tip cn
i vi hay Mt Cng trnh Nghin cu v. Hy s dng mt nhan n (single title)
hay mt nhan kp (double title). Mt th d v nhan kp l Mt Nghin cu Dn tc
hc: Hiu bit Cm nhn v Chin tranh ca mt Tr em. Ngoi nhng iu suy ngh ca
Wilkinson, hy xt n mt nhan khng di qu 12 ch, hy loi b hu ht cc mo t v
cc gii t (xin lu y ni n ting Anh), v nm chc rng nhan ny bao gm trng
tm hay ti ca cng trnh nghin cu.
Mt chin lc xy dng ti khc l t ra ti nh mt cu hi ngn gn. Cu
hi g cn phi c tr li trong cng trnh nghin cu xut? Nh nghin cu c th hi
X l no tt nht i vi s chn nn?, L ngi Rp trong x hi Hoa K ngy nay c
ngha g?, hay iu g a ngi ta n cc a im du lch vng Midwest ca Hoa
K?. Khi phc tho cc cu hi nh cc cu hi ny, hy tp trung vo ti then cht trong
cu hi ny nh l ct mc ch ng quan trng cho cng trnh nghin cu. Hy xt n
cch thc cu hi ny c th c m rng sau ny c tnh m t nhiu hn v cng trnh
nghin cu ca Anh/Ch (hy xem Chng 5 v li pht biu mc ch nghin cu v
Chng 6 v cc cu hi nghin cu v cc gi thuyt).

MT TI C TH NGHIN CU (A RESEARCHABLE TOPIC)


tch cc nng ti ny ln mt cng trnh nghin cu cn i hi suy ngh k liu ti
ny c th v cn phi c nghin cu hay khng. Mt ti c th c nghin cu nu
cc nh nghin cu c nhng ngi tham gia sn lng phc v trong cng trnh nghin cu
ny. Mt ti cng c th c nghin cu nu cc nh iu tra c cc ngun lc ti
nhng thi im then cht trong cng trnh nghin cu, chng hn nh cc ngun lc thu
thp d liu trong mt thi k ko di v cc ngun lc phn tch thng tin, nh l thng
qua cc chng trnh phn tch d liu hay phn tch vn bn.
Vn v cn phi th phc tp hn. Vi yu t c th i vo quyt nh ny. C l
yu t quan trng nht l liu ti ny c b sung vo khi lng tri thc nghin cu c sn
v ti ny hay khng. Bc u tin trong bt k d n nghin cu no l b th gi ng
k trong th vin xem xt s nghin cu v mt ti (hy xem sau trong chng ny
bit cc chin lc s dng hiu qu th vin v cc ngun lc th vin). Nh nghin cu
khng th nhn mnh qu mc vo im ny. Cc nh nghin cu mi vo ngh c th a
ra mt cng trnh nghin cu ln, hon chnh v mi phng din, nh l v s r rng ca
cc cu hi nghin cu, s ton din ca vic thu thp d liu, v s tinh vi ca php phn
tch thng k. Sau tt c iu , nh nghin cu c th nhn c s h tr rt t t cc hi
ng khoa hay cc nh lp k hoch hi ngh bi v cng trnh nghin cu ni trn khng
thm c bt c iu g mi vo khi lng nghin cu v ti. Hy nu cu hi, d
n nghin cu ny ng gp nh th no vo ti liu hc thut? Hy xt n cch thc cng
trnh nghin cu ny c th x l mt ti m cho n nay cha c xem xt, m rng s
33

tho lun bng cch kt hp vo nhng thnh phn mi, hay th hin li (hay lp li) mt
cng trnh nghin cu trong nhng tnh hnh mi hay vi nhng ngi tham gia mi.
Vn liu ti ang xt c cn phi c nghin cu hay khng cng lin quan
n vic liu c ngi no bn ngoi t chc hay nh ch trc tip hoc khu vc ca nh
nghin cu s quan tm n ti ny hay khng. Cho trc hai ti, mt ti c th
c quan tm cp vng v hn ch v ti kia c quan tm cp ton quc, th ti s
quyt nh chn ti sau bi v s hp dn ca ti ny i vi mt nhm khn gi rng
ri s gip ngi c nh gi cao gi tr ca cng trnh nghin cu ny. Cc nh bin tp tp
ch, cc thnh vin ca cc hi ng hay y ban, cc nh lp k hoch hi ngh v cc c quan
hay t chc cp tin u thch cng trnh nghin cu no s n vi mt nhm khn gi rng.
Cui cng, vn cn phi cng lin quan n cc mc tiu c nhn ca nh nghin cu.
Hy xt n thi gian cn hon thnh mt d n nghin cu, chnh sa d n, v ph bin
cc kt qu. Bt c nh nghin cu no cng nn xt n vic cng trnh nghin cu v lng
thi gian rt nhiu m nh nghin cu phi b vo cng trnh nghin cu s mang li li
ch nh th no cho mnh trong vic nng cao cc mc tiu v s nghip, d nhng mc tiu
ny lin quan n vic thc hin nhiu nghin cu hn, t c mt chc v trong tng lai,
hay tin n vic nhn c mt vn bng.
Trc khi bt u mt n hay cng trnh nghin cu, ta cn phi cn nhc cn thn
cc yu t ni trn v hi nhng ngi khc bit phn ng ca h i vi ti ang xt.
Hy c gng bit c phn ng ca cc bn ng s, nhng chuyn gia ni ting trong
lnh vc, cc nh c vn v hc thut v cc thnh vin hi ng hay y ban ca khoa.

MC CH CA VIC XEM XT LI TI LIU


Vic xem xt li ti liu trong mt cng trnh nghin cu hon thnh vi mc ch. Vic xem
xt li ti liu chia s vi ngi c cc kt qu ca nhng cng trnh nghin cu khc c lin
quan cht ch vi cng trnh nghin cu hin c bo co. Vic xem xt li ti liu thit lp
quan h gia mt cng trnh nghin cu vi cuc i thoi rng ln hn tip din trong ti
liu v mt ti, lp y cc khong trng v m rng cc cng trnh nghin cu trc .
(Cooper, 1984; Marshall v Rossman, 1999). Vic xem xt li ti liu cung cp mt khun
kh xc lp tm quan trng ca cng trnh nghin cu ang xt cng nh mt chun mc
so snh cc kt qu ca mt cng trnh nghin cu vi cc kt qu tm thy khc. Tt c
hay mt s trong cc l do ny c th l c s cho vic vit thm phn ti liu nghin cu hc
thut vo mt cng trnh nghin cu (hy xem Miller, 1991, bit mt bn lit k rng hn
cc mc ch ca vic s dng ti liu trong mt cng trnh nghin cu). Ngoi vn ti sao
s dng ti liu ni trn cn c vn vic s dng ti liu ny c th khc nhau nh th no
trong ba cch tip cn nghin cu nh tnh, nh lng, v theo cc phng php hn hp.

VIC XEM XT LI TI LIU TRONG NGHIN CU NH TNH,


NH LNG, V THEO CC PHNG PHP HN HP
Trong nghin cu nh tnh, cc nh iu tra s dng ti liu theo cch thc ph hp vi cc
gi nh v hc hi t ngi tham gia, v khng nh sn cc cu hi cn phi c tr li
trn quan im ca nh nghin cu. Mt trong nhng l do chnh tin hnh mt cng trnh
nghin cu nh tnh l nghin cu ny mang tnh thm d, kho st. iu ny c ngha rng
cha c g nhiu c vit ra v ti hay tng th ang c nghin cu, v nh nghin cu
tm cch lng nghe nhng ngi tham gia trong nghin cu v xy dng s hiu bit da trn
cc tng ca h.
34

Tuy nhin, vic s dng ti liu trong nghin cu nh tnh thay i ng k. Trong
cc cng trnh nghin cu nh tnh c nh hng v l thuyt nh nghin cu theo dn tc
hc hay nghin cu theo dn tc hc ph phn, ti liu v mt khi nim vn ha hay mt l
thuyt ph phn t ti liu c cc nh nghin cu gii thiu sm trong mt cng trnh
nghin cu nh l mt khun kh nh hng. Trong cc cng trnh nghin cu theo l
thuyt c c s, cc nghin cu tnh hung, v cc cng trnh nghin cu theo hin tng hc,
ti liu s phc v t hn trong vic chun b cho cng trnh nghin cu.
Vi cch tip cn da trn c s hc hi t nhng ngi tham gia trong nghin cu v
s thay i theo loi nghin cu nh tnh, chng ta nhn thy vi m hnh kt hp ti liu vo
mt cng trnh nghin cu nh tnh. Ti a ra ba v tr sp t. Phn xem xt li ti liu c
th c s dng mt hay tt c v tr ny trong cng trnh nghin cu. Nh Bng 2.1 cho
thy, Anh/Ch c th bao gm ti liu vo trong phn gii thiu cng trnh nghin cu. Trong
cch sp t ny, ti liu cung cp mt bi cnh hu ch cho vn kh khn hay vn
dn n s cn thit phi thc hin cng trnh nghin cu, chng hn nh ai vit v vn
ny, ai nghin cu vn ny, v ai ch ra tm quan trng ca vic nghin cu vn
ny. D nhin, vic ng khung vn nh th ny ph thuc vo cc cng trnh nghin
cu c sn. Ta c th tm thy cc th d minh ha v m hnh ny trong nhiu cng trnh
nghin cu nh tnh s dng cc chin lc iu tra khc nhau.
Hnh thc th hai l xem xt li ti liu trong mt phn ring bit, mt m hnh
thng c s dng trong nghin cu nh lng. Cch tip cn ny thng xut hin khi
khn gi gm c cc c nhn hay nhng ngi c c nh hng theo nh lng. Hn na,
trong cc cng trnh nghin cu nh tnh c nh hng v l thuyt, nh cc cng trnh
nghin cu theo dn tc hc, v theo l thuyt ph phn hoc cc cng trnh nghin cu vi
mc ch tuyn truyn vn ng hay khuyn khch s tham gia ca mi ngi, th nh iu tra
c th sp t tho lun v l thuyt v ti liu vo mt phn ring bit, thng vo phn u
ca cng trnh nghin cu. Th ba, nh nghin cu c th a ti liu lin quan vo phn
cui ca cng trnh nghin cu, ti liu c s dng so snh v i chiu vi cc kt
qu (hay cc ch hay cc phm tr) mi ni ln t cng trnh nghin cu ny. M hnh
ny c bit thng dng trong cc cng trnh nghin cu theo l thuyt c c s. Ti khuyn
ngh m hnh ny bi v m hnh ny s dng ti liu theo php qui np.
BNG 2.1

Vic S dng Ti liu trong mt Cng trnh Nghin cu nh tnh

Cc Th d v cc Loi
Nghin cu Thch hp

Vic S dng Ti liu

Cc Tiu ch

Ti liu c s dng
ng khung vn
nghin cu trong phn
gii thiu cng trnh
nghin cu.

Phi c mt s ti liu sn
c.

Thng c s dng trong


tt c cc cng trnh
nghin cu nh tnh, bt
k loi nghin cu.

Ti liu c trnh by
trong mt phn ring bit
nh l phn Xem xt li
ti liu.

Cch tip cn thng c th


chp nhn i vi mt
nhm khn gi quen
thuc nht vi cch tip
cn theo ch ngha thc
chng, truyn thng i
vi vic xem xt li ti
liu.

Cch tip cn ny c s
dng vi cc cng trnh
nghin cu no s dng
mt c s l thuyt v ti
liu mnh ngay t lc
u ca cng trnh
nghin cu, chng hn
nh cc nghin cu theo
dn tc hc, cc nghin

35

cu theo l thuyt ph
phn.
Ti liu c trnh by
Cch tip cn ny ph hp
Cch tip cn ny c s
cui cng trnh nghin
nht vi qui trnh theo
dng trong tt c cc loi
cu; ti liu tr thnh c
php qui np ca nghin
thit k nh tnh, nhng
s so snh v i chiu
cu nh tnh; ti liu
ph bin nht vi thit k
cc kt qu tm thy ca
khng hng dn hay
theo l thuyt c c s,
cng trnh nghin cu
nh hng cng trnh
ngi ta i chiu v
nh tnh hin ti.
nghin cu m tr thnh
so snh l thuyt ca
yu t tr gip mt khi
mnh vi cc l thuyt
xc nh c cc m
c tm thy trong ti
thc hay cc phm tr.
liu.
Mt khc, nghin cu nh lng bao gm mt lng ng k ti liu phn u ca
mt cng trnh nghin cu a ra phng hng cho cc cu hi nghin cu hay cc gi
thuyt. Trong vic lp k hoch mt cng trnh nghin cu nh lng, ti liu thng c
s dng phn u ca mt cng trnh nghin cu gii thiu mt vn hay m t chi tit
ti liu hin hu trong mt phn c u l ti liu lin quan hay xem xt li ti liu,
hay mt cm t tng t. Ngoi ra, ti liu c a vo phn cui ca mt cng trnh
nghin cu trong nh nghin cu so snh cc kt qu ca cng trnh nghin cu ca mnh
vi cc kt qu hin hu trong ti liu. Trong m hnh ny, nh nghin cu theo phng php
nh lng s dng ti liu theo php suy din nh l mt khun kh cho cc cu hi nghin
cu v cc gi thuyt.
Mt phn ring bit trnh by v vic xem xt li ti liu ng c cp mt cch
c bit, bi v y l mt hnh thc thng dng vit thm ti liu vo mt cng trnh
nghin cu. Phn xem xt li ti liu ny c th di mt s hnh thc khc nhau, v hu nh
cha c s ng thun v hnh thc no c a thch hn. Cooper (1984) cho rng phn
xem xt li ti liu c th mang tnh hp nht (integrative), vi vic cc nh nghin cu tm
tt cc ch tng qut trong ti liu. M hnh ny thng dng trong cc n lm lun n
tin s hay cc lun n tin s. Mt hnh thc th hai cng do Cooper xut l xem xt li v
l thuyt (theoretical review), trong nh nghin cu tp trung vo l thuyt hin c m lin
quan n vn ang c nghin cu. Hnh thc ny xut hin trong cc bi bo ng trn
tp san hay tp ch trong tc gi kt hp l thuyt ni trn vo trong phn gii thiu cng
trnh nghin cu. Hnh thc cui cng c Cooper xut l xem xt li v phng php
lun (methodological review), trong nh nghin cu tp trung vo cc phng php v cc
nh ngha. Nhng phn xem xt li ny c th cung cp khng ch mt bn tm tt v cc
cng trnh nghin cu c m cn mt bn ph bnh thc s v nhng im mnh v nhng
im yu ca cc phn trnh by v phng php. Mt s tc gi s dng hnh thc ny trong
cc lun n tin s v cc phn xem xt li ti liu lin quan trong cc bi bo ng trn
tp san.
Trong mt cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp, nh nghin cu s
dng cch tip cn nh tnh hoc nh lng i vi ti liu, ty thuc vo loi thit k theo
cc phng php hn hp ang c s dng. Trong mt thit k theo trnh t, ti liu c
trnh by trong mi giai on theo cch thc ph hp vi loi thit k ang c s dng
trong giai on . Th d, nu cng trnh nghin cu bt u bng giai on nh lng, th
nh iu tra rt c th bao gm mt phn xem xt li ti liu ng k gip thit lp c s l l
cho cc cu hi nghin cu v cc gi thuyt. Nu cng trnh nghin cu bt u bng giai
on nh tnh, th phn trnh by v ti liu t hn rt nhiu, v nh nghin cu c th a
phn trnh by ti liu vo cui ca cng trnh nghin cu nhiu hn l mt cch tip cn
theo php qui np i vi vic s dng ti liu. Nu nh nghin cu tin hnh mt cng trnh
36

nghin cu theo cch xy ra ng thi, vi trng s (tm quan trng) v s nhn mnh ngang
nhau i vi c d liu nh tnh ln d liu nh lng, th phn trnh by ti liu c th di
hnh thc nh tnh hoc nh lng. Cui cng, cch tip cn i vi vic s dng ti liu
trong mt d n nghin cu theo cc phng php hn hp s ph thuc vo loi chin lc
v trng s (tm quan trng) tng i c gn cho nghin cu nh tnh hay nghin cu
nh lng trong cng trnh nghin cu ny.
Nh th, nhng ngh ca ti i vi vic lp k hoch s dng ti liu trong mt cng
trnh nghin cu nh tnh, nh lng, hoc theo cc phng php hn hp l nh sau:
Trong mt cng trnh nghin cu nh tnh, hy s dng ti liu mt cch d sn phn
u ca k hoch chuyn ti mt thit k theo php qui np, tr khi loi chin lc nh
tnh i hi mt nh hng v ti liu quan trng ngay t lc khi u.
Hy xem xt v tr thch hp nht cho ti liu trong mt cng trnh nghin cu nh tnh v
da trn c s khn gi ca d n a ra quyt nh ny. Hy lun nh n ba cch
sp t v tr ti liu: t ti liu phn u ca cng trnh nghin cu ng khung
(frame) vn nghin cu, t ti liu trong mt phn ring bit, v s dung ti liu
cui ca mt cng trnh nghin cu so snh hay i chiu cc kt qu trong ti liu vi
cc kt qu tm thy ca cng trnh nghin cu hin ti.
Trong mt cng trnh nghin cu nh lng, hy s dng ti liu theo cch suy din nh
mt c s a ra cc cu hi nghin cu v cc gi thuyt.
Hy s dng ti liu gii thiu cng trnh nghin cu, m t ti liu lin quan trong mt
phn ring bit, hay so snh ti liu hin c vi cc kt qu tm thy trong mt k hoch
nghin cu nh lng.
Nu mt phn xem xt li ti liu ring bit c s dng, th hy xt liu phn xem xt
li ny s gm c cc tm tt mang tnh hp nht, cc xem xt li v l thuyt, hay cc
xem xt li v phng php lun. Mt cch lm tiu biu trong vic vit lun n tin s l
a ra mt phn xem xt li mang tnh hp nht.
Trong mt cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp, hy s dng ti liu theo
cch thc ph hp vi loi chin lc chnh v cch tip cnnh tnh hay nh
lngni tri nht trong thit k ny.

CC K THUT THIT K (DESIGN TECHNIQUES)


PHN XEM XT LI TI LIU
Bt k Anh/Ch vit phn v ti liu vo mt cng trnh nghin cu nh tnh, nh lng, hay
theo cc phng php hn hp, c mt s bc tht hu ch trong vic tin hnh xem xt li
ti liu.
CC BC TIN HNH VIC XEM XT LI TI LIU
Vic xem xt li ti liu cho mt n hay mt cng trnh nghin cu c ngha l tm ra
cc cng trnh nghin cu v mt ti u v tm tt cc cng trnh nghin cu ny.
Thng th nhng bn tm tt ny l tm tt cc cng trnh nghin cu (bi v Anh/Ch
ang tin hnh mt cng trnh nghin cu), nhng chng cng c th bao gm cc bi
vit v khi nim hay nhng mu tng cung cp khun kh cho vic suy ngh v cc
ti. Khng c mt cch duy nht ng tin hnh vic xem xt li ti liu, nhng
nhiu nh hc thut tin hnh theo mt kiu cch c h thng th hin, nh gi, v
37

tm tt ti liu.
Bc 1

Bt u bng vic xc nh nhng t ng then cht hu ch trong vic tm


ra v tr chnh xc ca ti liu trong mt th vin hc thut mt trng
hay vin i hc. Cc t ng then cht ny c th xut hin trong vic xc
nh mt ti, hoc cc t ng c th c c do nhng bi c s b
trong th vin.

Bc 2

Vi nhng t ng then cht ny trong u, tip theo l vo th vin v bt


u lc trong danh mc (catal) ca th vin tm cc b su tp th
vin nm gi (holdings) (ngha l cc tp ch hay tp san v cc cun
sch). Hu ht cc th vin ln u c cc c s d liu c my tnh
ha v cc b su tp th vin nm gi. Ti ngh ban u hy tp trung
vo cc tp ch hay tp san v sch lin quan n ti ang xt. Ti cng
ngh bt u lc tm trong cc c s d liu my tnh ha thng c
r sot li bi cc nh nghin cu v khoa hc x hi, chng hn nh
ERIC, PsycINFO, Sociofile, v the Social Science Citation Index (Th
mc Trch dn Khoa hc X hi) (cc c s d liu ny s c xem xt
li chi tit hn sau trong sch). Cc c s d liu ny c sn trc tuyn
bng cch s dng web site ca th vin, hay chng c th c sn trn CDROM trong th vin.

Bc 3

Ban u ti s c gng tm ra khong 50 bo co nghin cu trong cc bi


bo hay cc cun sch lin quan n nghin cu v ti ca ti. Ti s
dnh u tin cho vic tm kim cc bi bo ng trn tp ch hay tp san v
cc cun sch bi v d tm ra v nhn c chng. Ti s xc nh xem
cc bi bo v cc cun sch ny c c gi trong th vin hc thut ca
trng ti hay liu ti c cn phi t mang n bng vic mn sch bo
gia cc th vin hay c cn phi mua thng qua mt ca hiu sch hay
khng.

Bc 4

S dng tp hp ban u cc bi vit (bi bo hay chng sch) ny, k


ti s c nhanh cc bi vit ny v sao chp cc bi vit no quan trng
i vi ti ca ti. Trong qu trnh chn la, ti s xem k phn tm tt
v c lt bi bo hay chng sch. Trong sut qu trnh ny, ti s c
gng n gin l c c mt nhn thc v vic liu bi bo hay chng
sch ny s gp phn hu ch vo s hiu bit ca ti v ti liu nghin
cu hc thut hin c hay khng.

Bc 5

Khi ti xc nh c ti liu hu ch, ti bt u thit k bn ti liu


ca ti, y l mt bc tranh trc quan v ti liu nghin cu v ti ca
ti. C vi kh nng v bn ny (s c tho lun sau). Bc tranh
ny cung cp mt cng c t chc hu ch cho vic xc nh v tr (nh v)
cng trnh nghin cu ca ring ti trong phm vi khi lng ti liu rng
ln hn v ti.

38

Bc 6

ng thi vi vic ti t chc ti liu thnh bn ti liu ca ti, ti cng


bt u d tho cc bn tm tt v nhng bi vit quan trng nht. Cc
bn tm tt ny c kt hp thnh bn xem xt li ti liu cui cng m
ti vit cho n hay cng trnh nghin cu ca ti. Ngoi ra, ti bao gm
nhng li trnh by ti liu tham kho chnh xc i vi ti liu bng cch
s dng mt kiu cch thch hp, chng hn nh kiu cch vit trong sch
hng dn v kiu cch ca Hip hi Tm l hc Hoa K (Hip hi Tm
l hc Hoa K, 2001), th no ti c mt danh mc ti liu tham kho
y s dng cui n hay cng trnh nghin cu ca ti.

Bc 7

Sau khi tm tt ti liu, k n ti tp hp li xy dng phn xem xt li


ti liu, trong ti cu trc ti liu theo ch hay t chc ti liu phn
theo cc khi nim quan trng c cp trong cng trnh nghin cu.
Ti s kt thc phn xem xt li ti liu ca ti bng mt tm tt v cc
ch chnh c tm thy trong ti liu v ngh rng chng ta cn
nghin cu thm v ti ti a ra theo phng hng ca cng trnh
nghin cu xut ca ti.

pht trin da vo cc im then cht trong by bc ca qui trnh ny, trc tin
chng ta s xt n cc k thut hu ch trong vic tip cn ti liu mt cch nhanh chng
thng qua cc c s d liu.

Cc C s D liu My tnh ha (Computerized Databases)


Vic truy tm thng tin tr thnh bin gii pht trin khoa hc k tip i vi cc nh
nghin cu v khoa hc x hi v nhn vn. Bng cch s dng cc ng c tm kim (search
engines), cc nh nghin cu c th xc nh v tr ti liu trc tuyn cho vic xem xt li ti
liu. Hn na cc b su tp (tp ch v sch) ca th vin c th c qut mt cch nhanh
chng bng cch s dng h thng catal trc tuyn my tnh ha. Mt cuc iu tra/kho st
v cc th vin hc thut bo co rng 98% ca 119 th vin nghin cu hc thut c
cc bn ghi th mc (bibliographic records) v sch v tp ch trc tuyn cho vic truy cp
bng my tnh (Krol, 1993). Bng vic s dng Internet, cc b su tp trong catal ca cc
th vin khp nc M cng c sn, mt th d l h thng CARL (Colorado Association of
Research Libraries Hip hi cc Th vin Nghin cu Colorado) Colorado. H thng
ny cung cp loi vn bn trc tuyn, cc th mc v cc chng trnh ca trng kiu
mu, cc bi ph bnh sch trc tuyn, nhng d kin v khu vc thnh ph Denver, v mt
c s d liu v gio dc v mi trng (Krol, 1993).
Cc c s d liu hin c sn trong cc th vin to ra c hi cho cc nh nghin cu
tip cn hay truy cp mt cch nhanh chng hng ngn tp ch hay tp san, cc bi vit trong
cc hi ngh, v cc ti liu. Vi c s d liu hnh thnh b cng c v cc ngun lc cho
nh nghin cu khoa hc x hi ngy nay.
H thng ERIC (Educational Resources Information Center Trung tm Thng tin
Ngun lc v Gio dc) c sn trn CD-ROM v trc tuyn (hy xem www.accesseric.org).
C s d liu ny cho php truy cp n gn 1 triu bn tm tt v cc ti liu v cc bi bo
ng trn tp ch v nghin cu v thc hnh v gio dc. H thng ERIC gm c hai phn:
CIJE, (Current Index to Journals in Education Th mc Hin hnh v Tp ch v Gio dc,
39

1969 ) v RIE, (Resources in Education Cc Ngun lc v Gio dc) Trung tm Thng tin
Ngun lc v Gio dc, 1975 ). s dng tt nht h thng ERIC, iu quan trng l xc
nh cc b m t (descriptors) thch hp cho ti ang xt. Cc nh nghin cu c th
lc li mt t in v cc thut ng bng cch s dng ERIC Thesaurus (Trung tm Thng tin
Ngun lc v Gio dc, 1975). Tuy nhin, s lc li ngu nhin Thesaurus tm cc b m
t c th mt nhiu thi gian v khng hiu qu. Mt cch khc l Anh/Ch c th s dng
qui trnh sau y:
1. c nhanh qua mc lc ch c tm thy cui mi CIJE (Th mc Hin hnh v
Tp ch v Gio dc) v RIE (Cc Ngun lc v Gio dc) hoc chy chung trnh tm
kim trn my tnh ERIC (Trung tm Thng tin Ngun lc v Gio dc) bng cch s
dng cc t kha (keywords) c v gn ging vi ti ca Anh/Ch. Hy tm mt
cng trnh nghin cu cng tng t cng tt vi d n nghin cu ca Anh/Ch.
2. Khi Anh/Ch tm ra mt cng trnh nghin cu, hy xem xt cc b m t c s
dng cho bi vit . Hy chn cc b m t ch yu c s dng m t bi vit
(hy xem cc thut ng v b m t trong bn tm tt (bn trch yu)).
3. Hy s dng cc b m t ch yu ny trong vic chy chng trnh tm kim trn
my tnh ca Anh/Ch. Theo cch ny, Anh/Ch s dng cc b m t m nhng
ngi ERIC Clearinghouses (cc t chc thu thp v cung cp thng tin v mt ch
c th ca ERIC) s dng lp danh mc cc bi vit cho h thng ERIC.
iu ny ti a ha kh nng tm ra cc bi vit ph hp vi cng trnh nghin cu
c lp k hoch ca Anh/Ch.
Th mc Trnh dn Khoa hc X hi (Social Sciences Citation Index) (Vin Thng tin
Khoa hc, 1969 ) cng c sn trn CD-ROM v c gi nhiu th vin hc thut. Th
mc Trch dn Khoa hc X hi (SSCI) bao trm vo khong 5.700 tp ch tiu biu cho hu
nh mi ngnh trong khoa hc x hi. SSCI c th c s dng tm ra cc bi vit v cc
tc gi tin hnh nghin cu v mt ti. SSCI c bit hu ch trong vic tm ra cc
cng trnh nghin cu c tham kho mt cng trnh nghin cu quan trng. SSCI gip
Anh/Ch c th ln ra tt c cng trnh nghin cu, k t khi xut bn mt cng trnh nghin
cu then cht, m trch dn cng trnh then cht ny. Bng vic s dng h thng ny,
Anh/Ch c th xy dng mt danh sch theo th t thi gian v cc ti liu tham kho minh
chng cho s tin ha trong lch s ca mt tng hay mt nghin cu.
Mt c s d liu trn CD-ROM khc l C s d liu Quc t v cc bn
Tm tt Lun n Tin s (Dissertation Abstracts International) (University Microfilms, 1938
). C s ny c cha cc bn tm tt v cc lun n tin s c np ln bi gn 500 t chc
tham gia trn khp th gii. Trong vic xem xt li ti liu y cho mt lun n tin s, hy
xc nh tt c ti liu tham kho, bao gm c cc lun n tin s, trong cuc tm kim. Hy
tm mt t lun n tin s tt t nhng t chc c tn trng m x l mt ti cng gn
ging cng tt vi ti nghin cu ca Anh/Ch.
tm ra cc nghin cu trong x hi hc hoc v cc ti x l cc khi nim v x
hi hc, hy tm kim trong c s d liu Cc Tm tt v X hi hc (Sociological Abstracts)
(1953 ), c sn trn mt CD-ROM c tn l Sociofile. Cc Tm tt v X hi hc c sn t
Cc Tm tt v Khoa hc Cambridge (hy xem Web site ca n
http://infoshare1.princeton.edu:2003/databases/about/tips/html/sociofile.html). C s d liu
ny c cha cc bn tm tt ca cc bi vit trong hn 2.500 tp ch cng nh cc bi im
sch v cc bn tm tt v cc lun n tin s v sch. i vi cc cng trnh nghin cu v
tm l hc, hy xem xt PsycINFO (xem www.apa.org/psyinfo/about/), hng dn i vi
40

Cc Bn Tm tt v Tm l hc (Psychological Abstracts) (1927 ). C s d liu ny lp


th mc hn 850 tp ch di 16 phm tr hay loi thng tin khc nhau. C s d liu ny c
sn trong cc th vin hc thut di dng CD-ROM v c sn nh mt phin bn trn Web
site.
Tm li, ti xut nhng iu sau y:

Hy s dng cc ngun lc my tnh ha c sn trong th vin hc thut ca Anh/Ch,


nh l cc phin bn CD-ROM hay Web site truy cp ti liu v ti ca Anh/Ch

Hy truy cp nhiu c s d liu tin hnh vic xem xt li k hng v ti liu. Hy


lc li cc c s d liu ERIC, SSCI, PsycINFO, Sociofile, v Dissertation Abstracts
International (C s D liu Quc t v cc Bn Tm tt Lun n Tin s).

Th t u tin i vi cc Ngun lc trong Ti liu (A Priority for Resources in the


Literature)
Ti xut cc nh nghin cu thit lp mt th t u tin trong vic tm kim ti liu. Cc
loi ti liu no c th c xem xt li, v theo th t u tin no? Hy xt nhng iu sau
y:
1. c bit nu Anh/Ch ang xem xt mt ti ln u tin v khng bit g v s
nghin cu c v ti ny, hy bt u bng nhng s tng hp rng v ti liu,
nh l nhng bn tng quan c tm thy trong cc bch khoa ton th (th d, Aikin,
1992; Keeves, 1988). Anh/Ch c th cng tm cc bn tm tt v ti liu v ti ca
Anh/Ch c trnh by trong cc bi vit trn tp ch hay cc b tm tt hay trch yu
(th d, Annual Review of Psychology (Tp ch Hng nm v Tm l hc), 1950 ).
2. K n, chuyn sang cc bi vit trn tp ch ng trn cc tp ch ton quc c tn
trng, c bit l nhng bi vit bo co v cc cng trnh nghin cu. Bng thut ng
nghin cu (research), ti mun ni rng tc gi hay cc tc gi t ra mt cu hi hay
gi thuyt, thu thp d liu, v c gng tr li cu hi hay chng minh gi thuyt
. Hy bt u vi cc cng trnh nghin cu gn y nht v ti ca Anh/Ch, ri
i li t t tr li theo thi gian. Trong cc bi vit trn tp ch ny, hy khai thc tip
cc ti liu tham kho cui mi bi vit ny c nhiu ngun hn xem xt.
3. Hy chuyn sang cc cun sch lin quan n ti ca Anh/Ch. Hy bt u vi
cc tp chuyn kho v nghin cu (research monographs) tm tt ti liu nghin cu
hc thut, sau xem xt n cc cun sch ton b vit v mt ti duy nht hay c
cc chng c vit bi cc tc gi khc nhau.
4. Tip theo vic tm kim ni trn, hy tm cc bi vit trong cc hi ngh mi din ra v
mt ti. Thng th cc bi vit trong hi ngh bo co nhng pht trin mi nht
trong nghin cu. Hy tm nhng hi ngh ton quc quan trng v cc bi vit c
pht ra ti cc hi ngh . Hu ht cc hi ngh quan trng u i hi hoc yu cu
cc tc gi np cc bi vit ca h a vo cc th mc c my tnh ha. Hy
tip xc vi cc tc gi ca cc cng trnh nghin cu. Hy tm cho ra h ti cc hi
ngh. Hy vit th hay in thoi cho h hi xem h c bit cc cng trnh nghin cu
lin quan n cng trnh nghin cu xut ca Anh/Ch v hi xem liu h c mt
cng c c th c s dng hay c sa i s dng trong cng trnh nghin cu
ca Anh/Ch hay khng.
41

5. Nu thi gian cho php, hy xem xt cc bn tm tt v cc lun n tin s trong C s


D liu Quc t v cc Bn Tm tt Lun n Tin s (University microfilms, 1938 ).
Cc lun n tin s c cht lng ht sc khc nhau, v ta cn phi chn lc trong vic
xem xt cc cng trnh nghin cu ny. Vic lc tm cc Bn Tm tt ni trn c th
tm ra mt hay hai lun n tin s ph hp. Mt khi Anh/Ch xc nh c cc lun
n ny, hy xin cc bn sao ca cc lun n ny thng qua vic mn gia cc th
vin hay thng qua Th vin Microfilm (Vi phim) ca i hc Michigan.
Ti t cc bi vit trn tp ch ng u trn danh sch bi v cc bi ny d tm ra v
sao li nht. Cc bi vit trn tp ch cng bo co s nghin cu v mt ti. Cc bn
lun n tin s c xp di cng trn danh sch bi v cc bn lun n ny khc nhau ng
k v cht lng v l ti liu kh tm ra v sao li nht.
Cc bi vit v cc cng trnh nghin cu trn Web site cng l nhng ti liu hu ch.
Vic tip cn hay truy cp d dng v kh nng thu nhn c ton b cc bi vit lm cho
ngun ti liu ny tht hp dn. Tuy nhin, cc nh bnh lun c th khng nh gi v
sng lc cc bi vit ny c c cht lng, v ta cn phi thn trng v vic liu cc bi
vit ny c th hin s nghin cu nghim tc, c suy ngh v c h thng s dng trong
phn xem xt li ti liu hay khng. Cc tp ch trc tuyn, vn ang tr nn ph bin hn,
thng bao gm cc bi vit c xem xt i vi cc tiu chun v cht lng, v cc nh
nghin cu c th kim tra xem tp ch ny c hay khng c mt ban duyt xt c chng
nhn m cng b cc tiu chun v cht lng c s dng trong vic chp nhn cho xut
bn cc bi vit.

Bn Ti liu v Nghin cu v mt ti (A Literature Map of the Research)


Mt trong nhng cng vic u tin i vi mt nh nghin cu lm vic vi mt ti mi
l t chc ti liu v ti ny. iu ny lm cho nh nghin cu hiu bit c cng trnh
nghin cu ca mnh v ti ny b sung thm, m rng, hay sao chp nh th no nghin
cu c ngi khc hon tt.
Mt cng c hu ch cho cng vic u tin ni trn l bn ti liu (a literature
map) v nghin cu v mt ti. Bn ny l mt bn tm tt trc quan v nghin cu
c nhng nh nghin cu khc tin hnh, v bn ny thng c trnh by trong mt
hnh minh ha. Cc bn ti liu c t chc theo nhng cch khc nhau. Mt cch l cu
trc theo h thng th bc, vi vic trnh by ti liu t trn xung, kt thc y vi cng
trnh nghin cu c xut m s m rng ti liu hin c. Mt cch khc c th tng t
vi mt lu (biu tin trnh), trong ngi c nhn bit c ti liu tri ra t tri
sang phi, vi cc cng trnh nghin cu xa nht v pha phi tin n cng trnh nghin cu
c xut, m nghin cu ny thm vo ti liu hin c. M hnh th ba c th gm c
cc vng trn, vi mi vng trn biu hin mt s lng ti liu v phn giao nhau ca cc
vng trn ny ch ra ni m cn c nghin cu trong tng lai. Ti thy nhng th d
v tt c cc kh nng ni trn ca bn ti liu c v bi sinh vin.
tng ch yu l nh nghin cu bt u xy dng mt bc tranh trc quan (hin
th) v nghin cu hin hu v mt ti. Bn ti liu trnh by tng quan v ti liu hin
hu. Bn ti liu s gip nhng ngi khc nh l hi ng hay y ban ph trch lun
n tin s hay lun vn thc s, nhm nhng ngi tham gia c tp hp ti mt hi ngh, hay
42

nhng nh bnh lun ca cc tp ch hnh dung ra c cng trnh nghin cu c xut


lin quan nh th no vi ti liu rng ln hn ang tn ti v ti ang xt.
minh ha bn ti liu v qui trnh lin quan trong vic to ra mt bn ti liu,
trc tin ti s cho thy mt bn ti liu hon chnh v sau tho lun v mt s nguyn
tc hng dn i vi vic thit k bn ny. Hy xem Hnh 2.1, hnh ny trnh by ti liu
c tm thy v ti s cng bng v th tc trong cc t chc (Janovec, 2001). Bn ti
liu ca Janovec minh ha thit k theo h thng th bc ca mt bn . C Janovec s
dng mt s nguyn tc v thit k bn ti liu tt.
C t ti, m c thc hin vic xem xt li ti liu v ti ny, vo mt hp trn
cng ca h thng th bc.
K n, c ly cc cng trnh nghin cu m c tm thy trong vic tm kim bng my
tnh ca c, xc nh v tr cc bn sao ca cc cng trnh nghin cu ny, v t chc cc
bn sao ny thnh ba tiu ti rng (ba tiu ti rng ny l s hnh thnh nhng nhn
thc v s cng bng, cc tc ng ca s cng bng, v s cng bng trong vic thay i
v t chc). i vi mt bn ti liu khc, nh nghin cu c th c nhiu hn hay t
hn bn phm tr chnh (bn loi ti liu chnh), ph thuc vo mc ti liu xut bn
v ti ang xt.

43

S Cng bng v
Th tc trong Cc
T chc *
S Hnh thnh nhng
Nhn thc v S Cng bng

Kin thc
Schappe,
1996

Cc ng c
Tyler, 1994

Cc Tc ng ca
S Cng bng

Cc C cu
T chc
Schminke,
Ambrose, &

Masterson,
Lewis,

Cropanzano,
2000

S
Tn nhim
Konovsky &
Pugh,
1994

Cc Hnh vi lin
quan n Quyn
Cng dn Trong
T chc
Moorman, 1991

S H tr
v T chc
Moorman,
Blakely, &
Nichoff, 1998

Ting ni
Hunton. Hall & Price, 1998;
Lind Kanfer, & Earley, 1990;
Bies & Shapiro, 1998

Lch s qua
Lawson & Angle,
1998

Nhng S Gii
thch

Cc Kt qu

Goldman &
Taylor 2000
Bu khng kh
Naumann,&
Bennett, 2000

S Cng bng trong Vic


Thay i v T chc

Nhng s
trut quyn
hay gt b
Gopinath &
Becker,
2000

S Lnh
o
Vic Di chuyn
a im
Daily, 1995

S Gi
C nh
Tin lng
Shaubroeck
May, & Brown,
1994

S i x khng Cng bng


Tepper, 2000; Kirkul, 2001
Daily & Kirk, 1992

Wiesenfeld
Brockner,&
Thibauld,
2000

Vic a ra
Quyt nh c tnh
Chin lc
Kime & Mauborgne,
1998

Cn Nghin cu
S Cng bng v Th tc v
Nn Vn ha

Hnh 2.1

Bn Ti liu

NGUN: Trch t Janovec (2001). In li theo s cho php ca Terese Janovec.

* Nhng mI quan tm ca ngI lm cng n s cng bng ca cc quyt nh


v qun l v n vic a ra quyt nh v qun l.
Trong mi hp (hnh ch nht hay hnh vung) c ghi tn m t, l t hay cm t m t
tnh cht ca cc cng trnh nghin cu trong hp (ngha lcc kt qu hay kt cc).
Trong mi hp c ghi li tham chiu n nhng on trch dn quan trng minh ha ni
dung ca mi hp . iu hu ch l s dng nhng li tham chiu ph bin v c tnh
minh ha cho ti ca hp , v trnh by ngn gn li tham chiu di mt hnh thc
thch hp theo sch hng dn cch vit i vi mt li tham chiu nm trong phn chnh
ca bi vit (in-text) (th d, Smith, xxxx).
Hy xt n vi cp cho bn ti liu. Ni cch khc, cc ti chnh (major topics)
dn n cc tiu ti (subtopics), v sau dn n cc tiu ti ph (sub-subtopics).

44

Mt s nhnh ca biu hay lu ny c pht trin nhiu hn cc nhnh khc.


su ny ph thuc vo s lng ti liu c sn v su ca vic xem xt k lng ti liu
ca nh nghin cu.
Sau khi t chc ti liu thnh mt biu , Janovec xem xt cc nhnh ca hnh ni trn
(Hnh 2.1) m cung cp im bt hay to cho cng trnh nghin cu xut ca c. C
t mt hp c tn l cn nghin cu (hay cng trnh nghin cu c xut) di
cng ca bn ti liu, c xc nh mt cch ngn gn tnh cht ca cng trnh nghin
cu c xut ny (s cng bng v th tc v nn vn ha), v c v cc ng thng
dn n ti liu qu kh m d n nghin cu ca c s m rng. C xut cng
trnh nghin cu ny da trn nhng tng do cc tc gi khc ngh trong cc phn
trnh by nghin cu trong tng lai ca cc cng trnh nghin cu ca h.

Tm tt cc Cng trnh Nghin cu


Khi xem xt li ni dung ca cc cng trnh nghin cu, cc nh nghin cu ghi chp thng
tin thit yu t cc cng trnh nghin cu ny s dng cho phn xem xt li ti liu. Trong
qui trnh ny, cc nh nghin cu cn phi xt n vic trch thng tin hay d liu g t mt
cng trnh nghin cu v tm tt a vo phn xem xt li ti liu lin quan. y l
thng tin quan trng khi xem xt li c l hng t, nu khng ni l hng trm, cng trnh
nghin cu. Mt bn tm tt tt, dng cho phn xem xt li ti liu, v mt bi bo nghin
cu c ng trn tp ch c th bao gm nhng im sau y:
Hy cp n vn ang c gii quyt.
Hy trnh by mc ch ch yu hay trng tm ca cng trnh nghin cu ny.
Hy trnh by ngn gn thng tin v mu, tng th, hay nhng ngi tham gia trong
nghin cu.
Hy xem xt li cc kt qu chnh yu lin quan n cng trnh nghin cu ny.
Ty thuc vo vic liu hnh thc xem xt li ti liu c phi l xem xt li v phng
php lun hay khng (Cooper, 1984), hy ch ra nhng sai lm v k thut v phng
php lun trong cng trnh nghin cu ny.
Khi xem xt mt bi bo v nghin cu xy dng mt bn tm tt, c nhng ch trong
cng trnh nghin cu tm cc thnh phn ni trn. Trong cc bi bo ng trn tp ch
c son tho tt, vn nghin cu v li pht biu mc ch nghin cu c tm thy v
c trnh by r rng trong phn gii thiu bi bo. Thng tin v mu, tng th, hay nhng
ngi tham gia trong nghin cu c tm thy khong gia ca bi bo, trong phn trnh
by phng php (hay th tc), v cc kt qu thng c bo co vo khong cui ca bi
bo. Trong cc phn trnh by cc kt qu, hy tm nhng on trong cc nh nghin cu
bo co thng tin tr li hay gii quyt mi cu hi nghin cu hay gi thuyt. i vi cc
cng trnh nghin cu di bng c cun sch, hy tm cng nhng im nh th. Hy xt th
d sau y.
Th d 2.1

Xem xt lI mt Cng trnh Nghin cu nh lng

45

Trong th d ny, ti s trnh by mt on tm tt nhng thnh phn chnh ca mt cng


trnh nghin cu nh lng (Creswell, Seagren, v Henry, 1979), rt ging vi on c th
xut hin trong phn xem xt li ti liu ca mt lun n tin s hay mt bi bo ng trn
tp ch. Trong on ny, ti chn cc thnh phn then cht s c tm tt.
Creswell, Seagren, v Henry (1979) kim nh m hnh Biglan, mt m hnh ba chiu
tp hp thnh nhm ba mi su lnh vc hc thut thnh cc lnh vc cng hay mm,
l thuyt hay ng dng, i sng hay khng phi i sng, nh mt yu t tin on
v nhng yu cu pht trin chuyn mn ca cc ch nhim khoa. Tm mi ch
nhim khoa ti bn i hc tiu bang v mt vin i hc ca mt tiu bang vng
Midwest ca Hoa K tham gia trong nghin cu ny. Cc kt qu cho thy rng
cc ch nhim khoa trong nhng lnh vc hc thut khc nhau c nhng yu cu pht
trin chuyn mn khc nhau. Da trn cc kt qu tm thy ny, cc tc gi khuyn
ngh rng nhng ngi xy dng cc chng trnh bi dng chuyn mn ti chc
(in-service programs) cn phi xt n nhng s khc nhau gia cc ngnh hc khi h
lp k hoch cho cc chng trnh .

Trong th d trn, ti bt u bng vic trnh by mt ti liu tham kho nm trong phn
chnh ca bi vit (in-text) ph hp vi hnh thc c qui nh trong sch hng dn v kiu
cch ca Hip hi Tm l hc Hoa K, Publication Manual of the American Psychological
Association (Sch Hng dn Xut bn ca Hip hi Tm l hc Hoa K (Hip hi Tm l
hc Hoa K, 2001)). K n, ti xem xt li mc ch ch yu ca cng trnh nghin cu.
Tip theo, ti a ra thng tin v vic thu thp d liu. Ti kt thc bng vic trnh by
cc kt qu chnh ca cng trnh nghin cu v trnh by nhng ngha thc tin ca cc kt
qu ny.
Lm sao tm tt nhng bi nghin cu (studies) m khng phi l cng trnh nghin
cu trong tc gi t ra cu hi hay gi thuyt, thu thp d liu, v c gng tr li cu hi
hay chng minh gi thuyt (research studies) nh l bi tiu lun, bi quan im, bi nghin
cu v loi hnh hay h thng phn loi, v bi tng hp nghin cu trong qu kh? Khi tm
tt nhng nghin cu phi thc nghim (non-empirical studies) ny, nh nghin cu nn
cp n vn c gii quyt bi bi vit hay cun sch.
Xc nh ch trung tm ca nghin cu .
Trnh by cc kt lun chnh lin quan n ch ni trn.
cp n nhng yu im hay sai lm trong vic l gii, logic, sc mnh ca lp lun,
v v.v khi loi hnh xem xt li l xem xt li v phng php lun.
Hy xt th d sau y, th d ny minh ha vic a cc kha cnh ni trn vo phn
xem xt li ti liu.
Th d 2.2

Xem xt li mt Nghin cu a ra mt H thng Phn loi

Sudduth (1992) hon thnh mt lun n nh lng trong ngnh khoa hc chnh tr v
ti l vic s dng s thch nghi c tnh chin lc trong cc bnh vin nng thn. ng
xem xt li ti liu trong vi chng phn u ca nghin cu. Trong mt th d v vic
tm tt mt nghin cu n l a ra mt h thng phn loi, Sudduth tm tt vn , ch
, v h thng phn loi.
46

Ginter, Duncan, Richardson v Swayne (1991) cng nhn tc ng ca mi trng bn


ngoi i vi kh nng thch nghi vi s thay i ca mt bnh vin. H ng h mt
qui trnh m h gi l php phn tch v mi trng, php phn tch ny cho php t
chc (bnh vin) quyt nh mt cch chin lc nhng p ng tt nht trc s thay
i xy ra trong mi trng. Tuy nhin, sau khi xem xt nhiu k thut c s dng
cho vic phn tch v mi trng, th c v rng cc nh nghin cu cha xy dng
mt h thng sp xp v khi nim ton din hay m hnh trn my tnh cung cp
mt php phn tch hon chnh v cc vn mi trng (Ginter v nhng ngi
khc, 1991). Kt qu l mt phn thit yu ca s thay i c tnh chin lc da
nng n vo mt qui trnh nh gi khng nh lng c v ty thuc vo s phn
on thiu khch quan. gip gim c bnh vin nh gi cn thn mi trng
bn ngoi, Ginter v nhng ngi khc (1991) xy dng mt h thng phn loi
c trnh by trong Hnh 2.1 (trang 44).

Cc Sch Hng dn v Kiu cch (Style Manuals)


Mt nguyn tc cn bn trong vic xem xt li ti liu l s dng mt kiu cch vit v iu
tham chiu hay ti liu tham kho ph hp v nht qun. Khi xc nh c mt iu tham
chiu hay ti liu tham kho hu ch cho phn xem xt li ti liu, hy cp y n
ngun ti liu bng cch s dng mt kiu cch vit thch hp. i vi cc n lm lun n
tin s, cc sinh vin trn i hc cn xin ch dn t cc thnh vin y ban hay hi ng ph
trch lun n, khoa, hay cc quan chc ca khoa hay ca i hc v sch hng dn kiu cch
thch hp s dng cho vic trch dn cc ti liu tham kho. Sch Hng dn v Xut bn
ca Hip hi Tm l hc Hoa K (ln xut bn th 5) (Hip hi Tm l hc Hoa K, 2001)
c s dng rng ri trong cc lnh vc gio dc v tm l hc. Sch hng dn ca i
hc Chicago (Sch Hng dn v Kiu cch) (A Manual of Style), 1982), Turabian (Turabian,
1973), v Campbell v Ballou (1977) cng c s dng rng ri trong cc ngnh khoa hc
x hi. Mt s tp ch thm ch xy dng ring cho mnh bin th ca cc kiu cch thng
dng. Ti xut nh nghin cu nn chp nhn v s dng mt cun sch hng dn v
kiu cch sm trong qu trnh lp k hoch v xc nh mt cun sch hng dn kiu cch
m c th chp nhn c i vi cc nhm khn gi ca bi vit ca Anh/Ch.
Nhng iu xem xt quan trng nht trong sch hng dn kiu cch bao gm vic s
dng cc on trch dn nm trong phn chnh ca bi vit (in-text citaitons), cc ti liu tham
kho nm cui phn chnh ca bi vit hay cun sch (end-of-text references), cc mc
(headings) hnh (figures) v bng (tables). Sau y l mt s ngh i vi vic vit ti liu
hc thut bng cch s dng sch hng dn v kiu cch:
Khi vit nhng iu trch dn nm trong phn chnh ca bi vit (in-text citations) hy
lun nh n hnh thc thch hp cho cc loi trch dn v ch k n nh dng hay
hnh thc sp xp nhiu iu trch dn cng mt lc.
Khi vit cc ti liu tham kho nm cui phn chnh ca bi vit hay cun sch (end-oftext references), hy lu xem liu sch hng dn v kiu cch c i hi phi sp xp
theo th t bng ch ci (a, b, c v.v) hay nh s cc ti liu tham kho ny hay khng.
Ngoi ra, hy kim tra cho nm chc rng i vi mi iu trch dn nm trong phn
chnh ca bi vit u tm ra c mt ti liu tham kho tng t nm cui phn chnh
ca bi vit.

47

Cc mc (headings) c sp xp th t trong mt bi vit v nghin cu hc thut


theo cc cp (levels). Trc ht, hy ch xem Anh/Ch s c bao nhiu cp mc
trong cng trnh nghin cu ca mnh. K , tham kho sch hng dn v kiu cch
bit nh dng thch hp cho mi cp mc m Anh/Ch s dng. Thng thng, cc
bo co nghin cu c t hai n bn cp mc
Nu cc ghi ch cui trang hay cui bi (footnotes) c s dng, hy tham kho sch
hng dn v kiu cch bit cch sp t v tr thch hp ca cc ghi ch ny. Cc ghi
ch cui trang hay cui bi c s dng t thng xuyn hn trong cc bi vit v
nghin cu hc thut ngy nay so vi cch y vi nm. Nu Anh/Ch a cc ghi ch ny
vo, hy ch liu chng c t cui trang hay cui bi vit.
Cc bng (tables) v cc hnh (figures) c hnh thc ring bit trong mi cun sch hng
dn kiu cch. Hy lu nhng kha cnh nh cc dng in m, cc nhan , v khong
cch trong cc th d c trnh by trong sch hng dn kiu cch.
Ni tm li, kha cnh quan trng nht ca vic s dng mt cun sch hng dn v kiu
cch l phi nht qun trong cch tip cn khp bn tho.

M HNH VIT PHN XEM XT LI TI LIU


Khi son tho phn xem xt li ti liu, tht kh quyt nh phi xem xt li bao nhiu ti liu.
gii quyt vn ny, ti xy dng mt m hnh cung cp cc tham s cho vic xem
xt li ti liu, c bit l v m hnh ny c th dng cho mt nghin cu nh lng hay theo
cc phng php hn hp m s dng mt phn trnh by tiu chun v xem xt li ti liu.
i vi mt nghin cu nh tnh, vic xem xt li ti liu c th xem xt k cc kha cnh v
hin tng ch yu c x l v phn chia hin tng ch yu ra thnh cc lnh vc theo
ti.
i vi phn xem xt li ti liu cho nghin cu nh lng hay theo cc phng php
hn hp, hy vit phn xem xt li ti liu m c cha cc thnh phn hay cc mc v ti liu
lin quan n cc bin c lp quan trng, cc bin ph thuc quan trng, v cc nghin cu
thit lp quan h gia bin c lp v bin ph thuc (trong Chng 4 s trnh by nhiu
thng tin hn v cc bin). Cch tip cn ny dng nh thch hp vi cc lun n tin s hay
vi vic khi nim ha ti liu s c a vo s dng trong mt bi bo ng trn tp ch.
Hy xt phn xem xt li ti liu (trong mt lun n tin s hay mt n nghin cu lm lun
n tin s) gm c nm thnh phn: gii thiu, ti 1 (v bin c lp), ti 2 (v bin ph
thuc), ti 3 (cc cng trnh nghin cu cp n c bin c lp ln bin ph thuc), v
tm tt. Sau y trnh by chi tit hn v mi thnh phn hay mi mc ni trn:
1. Gii thiu phn xem xt li ti liu bng cch trnh by cho ngi c v cc thnh
phn hay mc c bao gm trong phn xem xt li ti liu ny. on ny l li trnh
by v s t chc phn xem xt li ti liu.
2. ti xem xt li 1 (Review topic 1), ti ny x l ti liu nghin cu hc thut v
bin hay cc bin c lp. Vi vi bin c lp, hy xt n vic s dng cc tiu
mc hay tp trung vo ch mt bin quan trng nht. Hy nh l ch x l ti liu v
bin c lp; hy gi ring bit ti liu v bin ph thuc v ti liu v bin c lp
trong m hnh ny.

48

3. ti xem xt li 2, a vo ti liu nghin cu hc thut v bin hay cc bin ph


thuc. Vi nhiu bin ph thuc, hy vit cc tiu mc v mi bin hay tp trung vo
mt bin ph thuc quan trng, duy nht.
4. ti xem xt li 3, bao gm ti liu nghin cu hc thut thit lp quan h gia
(cc) bin c lp v (cc) bin ph thuc. y chng ta im quan trng nht
ca cng trnh nghin cu xut. Nh th, thnh phn hay mc ny phi tng i
ngn v cha ng cc cng trnh nghin cu ht sc gn ging vi cng trnh nghin
cu c xut xt v ti. C l cha c g c vit ra v ti ca cng trnh
nghin cu c xut. Hy xy dng mt thnh phn hay mt mc cng gn ging
cng tt vi ti ny, hoc xem xt li cc cng trnh nghin cu x l ti ny
cp tng qut hn.
5. Hy a ra mt tm tt v ni dung xem xt li ti liu m tm tt ny nu bt cc
cng trnh nghin cu quan trng nht, th hin cc ch quan trng trong ni dung
xem xt li ti liu, v gi ti sao chng ta cn nghin cu nhiu hn v ti ni
trn.
M hnh ny a vic xem xt ti liu vo trng tm, thit lp quan h cht ch gia ni dung
xem xt li ti liu vi cc bin trong cc cu hi nghin cu v cc gi thuyt, v thu hp
mt cch tha ng cng trnh nghin cu. N tr thnh mt khi im cho phn trnh by v
phng php.

TM TT
Trc khi tm kim ti liu, hy xc nh ti ca Anh/Ch bng cch s dng cc chin
lc nh phc tho mt nhan ngn gn hay trnh by cu hi nghin cu ch yu s c
gii quyt. Ngoi ra, Anh/Ch hy cn nhc xem liu ti ny c th v cn c nghin
cu hay khng bng cch xem xt li xem c hay khng c kh nng tip cn nhng ngi
tham gia vo nghin cu v cc ngun lc v xem xt li liu ti ny s b sung thm tri
thc khoa hc x hi hay khng, c c nhng ngi khc quan tm hay khng, c ph hp
vi cc mc ch c nhn ca Anh/Ch hay khng.
Trong mt cng trnh nghin cu, cc nh nghin cu s dng ti liu nghin cu hc
thut trnh by cc kt qu ca cc cng trnh nghin cu tng t, nu ln quan h gia
cng trnh nghin cu hin ti vi cuc i thoi tip din trong ti liu, v cung cp mt
khun kh cho vic so snh cc kt qu ca mt cng trnh nghin cu vi cc cng trnh nghin
cu khc. i vi cc thit k nghin cu nh tnh, nh lng, v theo cc phng php hn
hp, ti liu p ng cc mc ch khc nhau. Trong nghin cu nh tnh, ti liu gip cung cp
chng c chng minh vn nghin cu, nhng ti liu khng hn ch hay g b cc quan
im ca nhng ngi tham gia vo nghin cu. Mt cch tip cn ph bin l a nhiu ti liu
hn vo phn cui ca cng trnh nghin cu nh tnh so vi vo phn u. Trong nghin cu
nh lng, ti liu khng nhng gip cung cp chng c chng minh vn nghin cu m
cn gi nhng cu hi nghin cu hay cc gi thuyt kh d cn phi gii quyt. Mt phn
xem xt li ti liu ring bit thng c tm thy trong cc cng trnh nghin cu nh lng.
Trong nghin cu theo cc phng php hn hp, vic s dng ti liu s ph thuc vo loi
chin lc iu tra v trng s hay tm quan trng c gn cho nghin cu nh tnh hay nghin
cu nh lng trong cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp ny.
Khi tin hnh vic xem xt li ti liu, hy xc nh nhng t ng then cht (t kha) cho
vic tm kim ti liu, k lc li cc ngun lc ca th vin, da vo cc c s d liu my tnh
ha trong th vin v i vi cc lnh vc nghin cu, chng hn nh ERIC, PsycINFO, Sociofile,
49

v Th mc Trnh dn Khoa hc X hi (Social Science Citation Index). Sau , tm ra chnh xc


cc bi vit ng trn tp ch v cc cun sch, theo th t u tin l trc tin tm kim cc bi vit
ng trn tp ch ri sau tm kim cc cun sch. Hy xc nh nhng ti liu tham kho no s
ng gp vo phn xem xt li ti liu ca Anh/Ch. Hy tp hp cc cng trnh nghin cu ny
hnh thnh mt bn ti liu cho thy cc phm tr hay cc loi (categories) chnh ca cc cng
trnh nghin cu v xc nh v tr cng trnh nghin cu xut ca Anh/Ch trong phm vi cc
phm tr hay cc loi . Hy bt u vit cc tm tt v cc cng trnh nghin cu ni trn, ch
vit y nhng iu tham chiu hay ti liu tham kho ng theo nhng hng dn trong sch
hng dn v kiu cch (style manual) (th d, Hip hi Tm l hc Hoa K, 2001). Hy trch ra
nhng thng tin v nghin cu trong cc cng trnh nghin cu ni trn, bao gm vn nghin
cu, cc cu hi nghin cu, vic thu thp d liu v phn tch d liu, v cc kt qu cui cng.
Sau cng, hy xt n ton b cu trc cho vic t chc, sp xp cc nghin cu ny. Mt m hnh
l phn chia ton b phn xem xt li ti liu ra thnh cc thnh phn hay cc mc da vo cc bin
quan trng (cch tip cn nh lng) hay da vo cc ch ph quan trng ca hin tng ch
yu (cch tip cn nh tnh) m Anh/Ch ang nghin cu.

Cc Bi tp Trau di K nng Vit


1. Hy xy dng mt bn trc quan v ti liu lin quan n ti ca
Anh/Ch. Hy a cng trnh nghin cu c xut vo bn
ny, v v nhng ng thng ni t cng trnh nghin cu c
xut n cc phm tr hay cc loi (categories) khc ca cc cng trnh
nghin cu sao cho ngi c c th d dng thy c cng trnh
nghin cu c xut s m rng ti liu hin hu nh th no.
2. Hy t chc mt phn Xem xt li Ti liu cho mt cng trnh
nghin cu nh lng v hy lm theo m hnh n nh cc gii hn
ca ti liu th hin cc bin trong cng trnh nghin cu ny. Mt
cch khc, hy t chc phn xem xt li ti liu cho mt cng trnh
nghin cu nh tnh v bao gm phn ny vo trong phn gii thiu
cng trnh nghin cu nh l mt c s l l bin minh cho vn
nghin cu trong cng trnh nghin cu ny.
3. Hy xc nh s cp mc (heading levels) trong mt bi vit trn
tp ch cng b. Hy thc hin vic ny bng cch to ra mt phc
ha v cc cp mc ny qua vic s dng hnh thc thch hp trong
APA (ln xut bn th 5).
4. Hy chy chng trnh tm kim ERIC v mt ti bng cch xc
nh cc thut ng then cht hay t kha, kt hp chng, v s dng
Web site www.accesseric.org. Nh mt phn m rng ca bi tp ny,
hy chn mt trong cc kt qu tm kim m gn ging vi loi ti liu
ang c tm kim, hy ghi li cc b m t c s dng, v chy
li chng trnh tm kim ERIC thu nhn c ti liu quan trng
hn i vi vic xem xt li ti liu.

BI C THM

50

Locke, L. F., Spirduso, W. W., v Silverman, S. J. (2000). Cc n c hiu qu: bn


hng dn v lp k hoch lm lun n tin s v cng nhn cc n (xut bn ln th
4). Thousand Oaks, CA: Nh Xut bn Sage.
Lawrence Locke, Waneen Spirduso, v Stephen Silverman m t mi lm (15) bc
trong qui trnh xy dng phn xem xt li ti liu. Mi lm bc ny lin quan n
ba giai on: pht trin cc khi nim cung cp c s l l bin minh cho cng trnh
nghin cu, xy dng cc ti ph cho mi khi nim chnh, v thm nhng ti liu
tham kho hay on trch dn quan trng nht ng h mi ti ph. Cc bc ny
lin quan n cc giai on chng hn nh xc nh cc khi nim cung cp c s l
l bin minh cho cng trnh nghin cu, chn la cc ti ph cho mi khi nim
chnh, v thm cc ti liu tham kho hay on trch dn ng h mi ti ph. Cc
bc ny cng cung cp mt tng quan bng th v ti liu lin quan nh mt m
hnh hnh dung ra ti liu.
Merriam, S. B. (1998). Nhng ng dng ca nghin cu nh tnh v nghin cu tnh
hung vo gio dc. San Francisco: Nh Xut bn Jossey Bass.
Sharan Merriam cung cp mt tho lun rng ri v vic s dng ti liu trong cc cng
trnh nghin cu nh tnh. C xc nh cc bc trong vic xem xt li ti liu v t ra
cc tiu ch hu ch chn la ti liu tham kho. Cc tiu ch ny bao gm kim tra
xem tc gi c phi l mt ngi lo luyn v ti ang xt hay khng, cng trnh
nghin cu ny c cng b mi cch y bao lu, liu ngun lc ny c ph hp vi
ti nghin cu c xut hay khng, v cht lng ca ngun lc ny. Merriam
ngh thm rng vic xem xt li ti liu khng phi l mt qui trnh tuyn tnh ca vic c
ti liu, xc nh khun kh l thuyt, v sau vit ra li pht biu v vn nghin cu.
Thay vo , qui trnh ny c tnh tng tc cao gia cc bc ny.
Punch, K. F. (1998). Gii thiu v nghin cu x hi: cc cch tip cn nh lng v
nh tnh. London: Nh Xut bn Sage.
Keith Punch cung cp mt bn hng dn v nghin cu x hi m cng x l cc cch
tip cn nh lng v nh tnh. ng khi nim ha nhng khc bit then cht gia hai
cch tip cn ny theo vi cch. Khi vit phn xem xt li ti liu, Punch lu rng im
chnh yu cn phi tp trung vo trong ti liu khc nhau trong cc kiu nghin cu khc
nhau. Cc yu t m c nh hng n khi no tp trung vo ti liu s ph thuc vo
kiu nghin cu, chin lc nghin cu ton b, v vic cng trnh nghin cu ny s x
l cc hng nghin cu trong ti liu st sao n mc no.

51

CHNG BA
CC CHIN LC VIT N NGHIN CU V
NHNG IU CN XEM XT V O C
Trc khi thit k mt n nghin cu, iu quan trng l xem xt vic phi vit n ny
nh th no. Mt trong nhng iu cn phi xem xt l nhng ch no s chuyn ti c
lp lun thuyt phc nht chng minh s cn thit v cht lng ca cuc nghin cu. y l
thi im thch hp nht chp nhn v thc hin cc l li vit m bo s c c mt
n (v d n nghin cu) c tnh nht qun v tht d c. y cng ng l lc d kin cc
vn v o c s xut hin r rt trong cuc nghin cu v kt hp cc l li hp o c
vo n nghin cu. Chng ny tp trung vo cc lp lun v cc ch c a vo mt
n, vic chn v s dng cc chin lc vit dnh cho qui trnh nghin cu, v vic d kin
cc vn v o c rt c th s pht sinh trong mt cuc nghin cu.

VIT N
Cc Lp lun Ch yu Cn a ra
Vic cn nhc cc ch s c a vo n l hu ch. Tt c cc ch cn c lin
kt vi nhau sao cho chng th hin c mt bc tranh mch lc v ton b d n c
xut. S rt hu ch nu c c mt bn cng v cc ch , nhng cc ch ny s
khc nhau ty thuc vo vic n c vit cho mt cuc nghin cu nh tnh, nh lng
hay theo cc phng php hn hp. Tuy nhin, nhn chung, c nhng lp lun ch yu cu
trc nn bt c n no. Maxwell (1996) a ra chn lp lun ch yu. y ti nu cc
lp lun ny ra di dng cc cu hi cn c gii p trong mt n nghin cu hc thut.
1. Chng ta cn g hiu r hn v ti ca Anh/Ch?
2. Nhng iu g chng ta bit rt t lin quan n ti ca Anh/Ch?
3. Anh/Ch xut nghin cu g?
4. Anh/Ch s nghin cu mi trng v nhng ngi no?
5. Anh/Ch d nh s dng nhng phng php no mang li d liu?
6. Anh/Ch s phn tch d liu ny bng cch no?
7. Anh/Ch s chng thc cc kt qu tm thy nh th no?
8. Nghin cu ca Anh/Ch s biu hin nhng vn v o c no?
9. Cc kt qu s khi chng t c g v tnh thc tin v gi tr ca nghin cu c
xut.
Khi no mi cu hi c gii p y trong mt phn ring bit th chn cu hi ni
trn cu thnh nn tng ca nghin cu tt, v chng c th to nn cu trc tng th cho mt
n. Vic bao gm phn chng thc cc kt qu tm thy, nhng xem xt v o c (mt
lt na s c cp cui Chng ny), s cn thit phi c cc kt qu s khi, v cc
bng chng ban u v ngha thc tin ca nghin cu c xut, s lm cho ngi c
ch n cc yu t ch yu thng b b st trong cc tho lun v nhng cng trnh nghin
cu c xut.

52

Khun mu cho mt n Nghin cu nh tnh


(Format for a Qualitative Proposal)
Ngoi chn cu hi ni trn, vic khi nim ha mt cch chi tit hn cc ch c bao
gm trong n thng l hu ch. Kin thc v cc ch ny gip ch cho Anh/Ch vo
lc khi u xy dng n v qua Anh/Ch c th khi nim ha ton b qu trnh.
i vi mt n nghin cu nh tnh th khng c mt khun mu no c chp nhn
rng ri, mc du cc tc gi nh Berg (2001), Marshall v Rossman (1999), v Maxwell
(1996) c a ra cc khuyn ngh v cc ch trong n nh tnh. Mt c im c bn
chn hn l thit k ny ph hp vi nhng li khng nh tri thc theo quan im thuyt cu
trc/thuyt gii thch v theo quan im tuyn truyn vn ng/khuyn khch s tham gia ca
mi ngi nh c cp trong Chng 1. Vi nghin cu nh tnh hin c th hin
bng cc chin lc iu tra khc bit, n cng phi bao gm loi iu tra s c s dng
cng nh cc th tc chi tit v thu thp v phn tch d liu.
Cn c vo nhng im ni trn, ti xut hai m hnh thay th khc nhau. V d 3.1
bt ngun t quan im thuyt cu trc/thuyt gii thch trong khi V d 3.2 da nhiu hn
vo m hnh nghin cu nh tnh theo quan im tuyn truyn vn ng/khuyn khch s
tham gia ca mi ngi.

Th d 3.1

Khun mu n Nghin
cu trc/thuyt gii thch

cu

nh

tnh

theo

quan

im

thuyt

Gii thiu
Li pht biu v vn nghin cu (bao gm ti liu hin hu v vn nghin cu)
Mc ch ca cng trnh nghin cu
Cc cu hi nghin cu
Nhng gii hn c n nh (delimitations) v nhng iu hn ch (limitations)
Cc Th tc
Nhng c im ca nghin cu nh tnh (ty chn)
Chin lc nghin cu nh tnh
Vai tr ca nh nghin cu
Cc th tc thu thp d liu
Cc th tc phn tch d liu
Cc chin lc chng thc gi tr cc kt qu tm thy
Cu trc tng thut
Cc vn v o c d kin
ngha ca cng trnh nghin cu
Nhng kt qu tm thy s b qua nghin cu th im
Nhng kt cc k vng
Cc ph nh: cc cu hi phng vn, cc biu mu quan st, k hoch v thi gian, v ngn sch
xut.

Trong th d ny, tc gi ch bao gm hai phn chnh, l phn gii thiu v phn trnh
by cc th tc. Phn xem xt li ti liu c th c a vo, nhng mang tnh ty chn, v,
nh c tho lun trong Chng 2, ti liu c th c bao gm n mt mc nhiu hn
cui ca cng trnh nghin cu hay trong phn trnh by cc kt cc k vng. Khun mu
ny qu c bao gm mt phn c bit v vai tr ca nh nghin cu trong cng trnh nghin
cu. Nh Marshall v Rossman (1999) m t, phn ny s x l cc quyt nh v vic tip
cn c nhng ngi tham gia trong nghin cu v a im nghin cu cng nh thng
53

lng vic thm nhp a im nghin cu v/hoc nhng ngi tham gia trong nghin cu.
Phn ny cng cp n cc k nng to ra quan h tt gia bn thn vi nhng ngi khc
m nh nghin cu mang n cho d n nghin cu v s nhy cm ca nh nghin cu i
vi tnh c i c li hay n p cho nhng ngi tham gia trong cng trnh nghin cu.

Th d 3.2

Khun mu n Nghin cu nh tnh theo quan im tuyn truyn


vn ng/khuyn khch s tham gia ca mi ngi

Gii thiu
Li pht biu v vn nghin cu (bao gm ti liu hin hu v vn nghin cu)
Vn lin quan n quan im tuyn truyn vn ng/khuyn khch s tham gia ca mi
ngi
Mc ch ca cng trnh nghin cu
Cc cu hi nghin cu
Nhng gii hn c n nh (delimitations) v nhng iu hn ch (liminations)
Cc Th tc
Nhng c im ca nghin cu nh tnh (ty chn)
Chin lc nghin cu nh tnh
Vai tr ca nh nghin cu
Cc th tc thu thp d liu (bao gm nhng phng php c tnh cng tc c s dng vi
nhng ngi tham gia trong nghin cu)
Cc th tc ghi d liu
Cc th tc phn tch d liu
Cc chin lc chng thc gi tr cc kt qu tm thy
Cu trc tng thut
Cc vn v o c d kin
ngha ca cng trnh nghin cu
Nhng kt qu tm thy s b qua nghin cu th im
Nhng thay i k vng theo quan im tuyn truyn vn ng/khuyn khch s tham gia ca mi
ngi
Cc ph nh: cc cu hi phng vn, cc biu mu quan st, k hoch v thi gian, v ngn sch
xut.

Khun mu trn y tng t nh khun mu theo quan im thuyt cu trc/thuyt gii


thch ngoi tr nhng im sau y: 1/ nh iu tra nu r rng v c th vn lin quan n
quan im tuyn truyn vn ng/khuyn khch s tham gia ca mi ngi s c tm hiu
trong cng trnh nghin cu c xut (th d, s y ra ngoi l nhng ngi hay nhm
no , s trao quyn), 2/ nh iu tra a ra mt hnh thc mang tnh cng tc v thu thp d
liu, v 3/ nh iu tra cp n nhng thay i d kin m rt c th cng trnh nghin cu
s mang li.

Khun mu cho mt n Nghin cu nh lng


i vi mt nghin cu nh lng, khun mu theo ng cc mu mc c xc nh
mt cch d dng trong cc bi bo ng trn tp ch v trong cc cng trnh nghin cu.
Mu ny thng theo m hnh gm phn gii thiu, phn xem xt li ti liu, phn v cc
phng php, phn v cc kt qu, v phn tho lun. Trong vic lp k hoch cho mt
nghin cu nh lng v trong vic thit k mt n lm lun n tin s, hy xt khun mu
sau y phc tho k hoch ton b.

54

Th d 3.3

Khun mu n Nghin cu nh lng

Gii thiu
Li pht biu v vn nghin cu
Mc ch ca cng trnh nghin cu
Quan im l thuyt
Cc cu hi nghin cu v cc gi thuyt
nh ngha v cc thut ng
Nhng gii hn c n nh v nhng iu hn ch
Xem xt li ti liu
Cc phng php
Loi thit k nghin cu
Mu, tng th, v nhng ngi tham gia vo nghin cu
Cc cng c thu thp d liu, cc bin, v ti liu hay t liu
Cc th tc phn tch d liu
Cc vn v o c d kin trong cng trnh nghin cu
Cc nghin cu s b hay cc th nghim th im
ngha ca cng trnh nghin cu
Cc ph nh: Cc cng c, k hoch thi gian, v ngn sch xut

Th d 3.3 l khun mu thng thng cho mt nghin cu khoa hc x hi, mc d th t


ca cc phn (sections), c bit l trong phn chnh v gii thiu, c th thay i ty theo
tng cng trnh nghin cu (th d, hy xem Miller, 1991; Rudestam & Newton, 1992).
Khun mu ny l mt m hnh hu ch cho vic thit k cc phn trong mt k hoch lm
lun n tin s hay cho vic phc tho cc ch cho mt cng trnh nghin cu hc thut.

Khun mu n Nghin cu theo Cc Phng php Hn hp


Trong khun mu thit k nghin cu theo cc phng php hn hp, nh nghin cu kt
hp nhng cch tip cn c bao gm trong c khun mu nh lng ln khun mu nh
tnh (hy xem Creswell, 1999). Th d 3.4 sau y cho thy mt khun mu nh th.

Th d 3.4

Khun mu n Nghin cu theo Cc Phng php Hn hp

Gii thiu
Li pht biu v vn nghin cu
Mc ch ca cng trnh nghin cu (bao gm c li pht biu mc ch nghin cu nh tnh
ln li pht biu mc ch nghin cu nh lng v c s l l bin minh cho cch tip cn
theo cc phng php hn hp)
Cc cu hi nghin cu (bao gm c nh tnh ln nh lng)
Xem xt li ti liu (trnh by thnh mt phn ring bit, nu l nh lng
Cc th tc hay cc phng php
Nhng c im ca nghin cu theo cc phng php hn hp
Loi thit k theo cc phng php hn hp (bao gm cc quyt nh lin quan trong vic chn
la loi thit k ny)
M hnh trc quan v cc th tc ca thit k ny
Cc th tc thu thp d liu
Cc loi d liu
Chin lc ly mu
Cc th tc phn tch d liu v chng thc gi tr
Cu trc trnh by bo co nghin cu
Vai tr ca nh nghin cu
Cc vn v o c tim tng

55

ngha ca cng trnh nghin cu


Cc kt qu tm thy s b qua nghin cu th im
Cc kt cc k vng
Cc ph nh: cc cng c hay cc bin bn, i cng v cc chng trong cng trnh nghin cu,
v ngn sch xut.

Khun mu n nghin cu theo cc phng php hn hp trn y cho thy nh nghin


cu nu ra li pht biu mc ch nghin cu v cc cu hi nghin cu cho c thnh phn nh
lng ln thnh phn nh tnh. Ngoi ra, iu quan trng l nu r c s l l bin minh cho
cch tip cn theo cc phng php hn hp trong cng trnh nghin cu. Nh nghin cu cng
xc nh nhng thnh phn then cht ca thit k ny, chng hn nh loi nghin cu theo cc
phng php hn hp, mt bc tranh trc quan v cc th tc, v cc th tc thu thp d liu v
vic phn tch d liu nh tnh ln nh lng.

NHNG LI MCH NC V VIT LCH (WRITING TIPS)


Vit nh l Suy ngh
Ngoi khun mu tng qut ni trn, ngi xy dng n nghin cu cn phi xem xt
qui trnh vit lin quan trong nghin cu. Mt du hiu ca nhng ngi vit thiu kinh
nghim l h thch bn v nghin cu xut ca h hn l vit v n. Tt c nhng ngi
vit giu kinh nghim u bit rng vit l suy ngh v hnh thnh khi nim v mt ti.
Ti xut nhng iu sau y:
Vo thi gian u ca qui trnh nghin cu, hy vit cc tng ra hn l bn v chng.
Cc chuyn gia v vit lch coi vit l suy ngh (Bailey, 1984). Zinsser (1983) tho lun
v yu cu phi moi t ng, li din t t trong u v vit ra giy. Ngi c vn phn
ng tt hn khi h c bn in so vi khi h nghe v tho lun ti nghin cu vi mt
sinh vin hay ng nghip. Khi nh nghin cu din t cc tng ra giy, ngi c c
th hnh dung ra sn phm cui cng, tht s thy n trng ra sao, v bt u lm r cc
tng. Khi nim son tho cc tng ra giy cng c nhiu ngi vit giu kinh
nghim s dng.
Hy tin hnh son tho dn dn thng qua vi bn d tho ca mt bi vit hay vn kin
hn l c gng gt gia hay trau chut d tho u tin. iu hu ch l xem ngi ta suy
ngh bng cch vit ra giy nh th no. Zinsser (1983) nhn ra hai loi ngi vit: loi
th xy gch, vit mi on vn tht hon ho trc khi bt u vit on tip theo, v
loi ngi vit c x lng, khng trau chut d tho u tin (let-it-all-hang-out-onthe-first-draft), vit ton b d tho u tin m khng d tho ny trng cu th nh
th no hay c vit d n mc no. khong gia s l ngi no nh Peter
Elbow (Elbow, 1973), ngi xut nn i qua qui trnh lp i lp li, bao gm vic vit,
xem xt li, v vit li. Th d, ng dn chng bi tp ny: ch c 1 gi vit mt on
vn, hy vit 4 bn d tho (c 15 pht mt bn) thay v ch mt bn d tho (thng l
trong 15 pht cui cng) trong c mt gi. Hu ht cc nh nghin cu giu kinh nghim
vit bn d tho u tin mt cch cn thn nhng khng c gng t c mt bn d
tho trau chut; vic trau chut din ra tng i v cui qui trnh vit. Ti s dng
m hnh ba giai on ca Franklin (1986) trong thut vit ca ti:
1. Xy dng cngc th l mt cng bng li hay cu vn hoc mt bn
trc quan v tng.
56

2. Vit ra mt d tho, ri sau thay i v sp xp cc tng, i quanh khp tt c


cc on trong bn tho (manuscript)
3. Cui cng, bin tp (hiu nh) v trau chut tng cu.

Thi quen Vit lch


Thit lp k lut vit trn c s u n v lin tc. bn tho sang mt bn trong mt
thi gian di s dn n vic mt tp trung v thiu n lc. Vic thc s vit li din t ra
trang giy ch l mt phn ca qu trnh di hn, gm vic suy ngh, thu thp thng tin, v
xem xt li to ra bn tho.
Hy chn mt gi no trong ngy ph hp nht i vi Anh/Ch lm vic, sau p
dng k lut vit vo gi ny mi ngy. Hy chn mt ni khng c iu g lm cho
Anh/Ch xao lng. Boice (1990, cc trang 77-78) a ra nhng tng v vic hnh thnh
thi quen tt v vit lch nh sau:
Vi s tr gip ca nguyn tc u tin, hy lm cho vic vit lch tr thnh mt hot ng
hng ngy, bt k tm trng ra sao, bt k mc sn sng vit.
Nu Anh/Ch cm thy mnh khng c thi gian vit u n, th hy bt u bng vic
lp biu cc hot ng hng ngy ca mnh trong mt hoc hai tun theo cc khong
thi gian (blc) na gi.
Hy vit khi Anh/Ch khe, di do sc lc
Hy trnh vit trong nhng bui vui chi tha thch nh n ung, nhu nht say sa.
Hy vit mi ln mt t v u n.
Hy lp lch trnh v cc nhim v hay cng vic vit c th (writing tasks) sao cho
Anh/Ch c k hoch lm vic v cc n v vit (units of writing) r rt v c th kim
sot trong mi bui.
Hy gi cc biu hng ngy. Hy v biu cho t nht l ba yu t: (a) thi gian dng
vit , (b) s trang tng ng hon tt, v (c) t l phn trm ca nhim v theo k
hoch c hon thnh.
Hy lp k hoch vt xa hn cc mc tiu hng ngy.
Hy chia s bi vit ca Anh/Ch vi nhng bng hu c tnh cch xy dng v h tr
trc khi Anh/Ch cm thy sn sng cng b.
Hy c gng tin hnh hai hay ba cng trnh vit lch ng thi.
Ngoi nhng tng trn y, ta cn phi tha nhn rng vic vit lch tin trin chm
chp v ngi vit phi khi u hot ng vit lch mt cch chm ri v cn thn. Ging
nh vn ng vin chy ua vn vai, dui tay chn khi ng trc mt cuc ua, ngi
vit cn cc bi khi ng cho c u c ln cc ngn tay. Mt hot ng v vit lch chm
ri v thoi mi no , nh l vit mt bc th cho bn, mt hot ng ng no
57

(brainstorming) no trn my tnh, vic c mt tc phm hay no , hay vic nghin cu


mt bi th a thch u c th lm cho nhim v vit thc s ca Anh/Ch d dng hn. Ti
c gi nh li giai on khi ng (trang 42) ca John Steinbeck (1969), m Tp ch
Journal of a Novel: The East of Eden Letters m t chi tit. Steinbeck bt u mi ngy
vit lch ca mnh bng cch vit mt bc th cho ngi bin tp v l bn thn ca mnh,
Pascal Covici, trong mt cun s ghi chp ln do Covici cung cp.
Nhng bi tp khc c th chng t l hu ch. Carroll (1990) a nhng th d v bi tp
ci thin s kim sot ca ngi vit i vi nhng on vn m t v gy xc ng:
M t mt vt th qua cc b phn v kch thc ca n, m khng ni trc cho ngi
c bit tn gi ca vt th.
Vit mt cuc m thoi gia hai ngi v bt c ch gy n tng su sc hay hp
dn no.
Vit mt b nhng li hng dn i vi mt nhim v phc tp.
Chn mt ch v vit v ch ny theo ba cch khc nhau (Carroll, 1990, cc trang
113-116).
Bi tp sau cng trn dng nh thch hp vi cc nh nghin cu nh tnh, nhng ngi
phn tch d liu ca mnh tm nhiu m v ch (xem Chng 10 bit v phn tch
d liu nh tnh).
Ngoi ra, hy xt n nhng cng c vit v a im v mt vt cht h tr cho qui
trnh vit c k lut. Nhng cng c vit mt my tnh, mt tp giy mu vng, c k
hng, kh legal (8.5-14 inches), mt cy vit a thch, mt cy vit ch, thm ch c c ph v
Triscuits (Wolcott, 2001) mang li cho ngi vit cc phng n chn la v nhng phng
cch c thoi mi khi vit. Mi trng vt cht cho vic vit lch cng c th gip ch.
Annie Dillard, nh vit tiu thuyt ot gii Pulitzer, trnh nhng ni lm vic hp dn:
Ngi ta mun mt cn phng khng nhn ra cnh vt no c, sc tng tng c
th gp g k c trong bng ti. Khi ti trang b c cho nghin cu ny cch y
7 nm, ti y mt bn vit di vo st bc tng tr tri, do ti khng th thy
g t c hai ca s. C ln, cch y 15 nm, ti vit trong mt phng nh xy bng
gch blc x l (cinder-block) trn bi u xe. Cn phng ny trng xung mt mi
si-v-nha ng. Ci chi bng g thng nm di cy ny khng hon ton tt
bng cn phng nh xy bng gch blc x l ni trn, nhng cng p ng mc
ch vit lch. (Dillard, 1989, cc trang 26-27).

Tnh D c ca Bn tho (Readability of the Manuscript)


Trc khi bt u qui trnh vit mt n, hy xt n cch thc Anh/Ch s nng cao tnh
d c ca n ngi khc c th c c d v r rng. iu quan trng l s dng cc
thut ng nht qun, sp xp v bo trc cc tng, v hnh thnh s mch lc trong n.
Hy s dng cc thut ng nht qun sut t u n cui bn tho. S dng cng mt
thut ng mi khi cp n mt bin no trong mt nghin cu nh lng hay
cp n mt hin tng ch yu trong mt nghin cu nh tnh. C trnh s dng nhng
t ng ngha thay th cc thut ng ny, y l mt vn lm cho ngi c phi c
58

gng nhiu hiu c ngha ca cc tng v phi theo di nhng thay i tinh t
trong ngha.
Hy xem xt t tng (thoughts) tng thut thuc cc loi khc nhau hng dn
ngi c nh th no. Khi nim ny c a ra bi Tarshis (1982), ng xut
ngi vit nn sp xp cc t tng hng dn ngi c. C bn loi t tng:
1. T tng bao trm hay ct li (Umbrella thoughts) l cc tng tng qut hay
ct li ngi ta ang c gng truyn t.
2. T tng ln (Big thoughts) l nhng tng hay hnh nh chuyn bit nm trong
phm vi ca nhng t tng bao trm v dng cng c, lm r, hay gii thch chi
tit cc t tng bao trm.
3. T tng nh (Little thoughts) l nhng tng hay hnh nh c chc nng chnh
l cng c cc t tng ln.
4. T tng gy ch hay quan tm (Attention or interest thoughts) l nhng tng
c mc ch lm cho ngi c theo ng ng li suy ngh, sp xp cc tng v
lm cho ngi c ch .
Ti cho rng cc nh nghin cu mi vo ngh vt ln nhiu nht vi cc t tng bao
trm v cc t tng gy ch . Mt bn tho c th bao gm qu nhiu tng bao
trm, vi ni dung khng chi tit chng minh cho nhng tng rng ln. Du hiu
r rng nht ca vn ny l s lin tc thay i cc tng, t tng ch yu ny n
tng ch yu khc trong mt bn tho. Thng th ta s thy nhng on ngn, ging nh
nhng on ngn ta c trn bo do cc phng vin vit. Suy ngh theo mt bi tng thut
chi tit chng minh cho cc tng bao trm c th gip gii quyt vn ni trn.
Goldberg (1986) khng nhng bn lun v sc mnh ca chi tit m cn minh ha sc mnh
ny bng cch s dng th d v bc tng tng nim Washington, D. C., ni ghi h
tnthm ch c tn mca 50.000 qun nhn Hoa K t trn trong cuc chin Vit Nam.
Vic thiu nhng t tng gy ch cng lm mt bi tng thut tt i trt ng
nh. Ngi c cn nhng du hiu ch ng hng dn h t tng ch yu ny
sang tng ch yu khc tip theo (cc Chng 5 v 6 trong sch ny tho lun v nhng
du hiu ch ng chnh trong nghin cu, nh l li pht biu v mc ch nghin cu v
cc cu hi nghin cu cng nh cc gi thuyt). Ngi c cn bit s sp xp ton b cc
tng thng qua cc on dn nhp. Trong phn tm tt, cn phi trnh by cho ngi c
bit nhng im quan trng nht h phi nh.
Hy dng s mch lc lm tng tnh d c ca bn tho. Trong vic trnh by cc
ti ca cun sch ny, ti gii thiu cc thnh phn trong qui trnh nghin cu th hin
mt tng th c h thng. Th d, vic nhc i nhc li cc bin trong nhan , li pht
biu v mc ch nghin cu, cc cu hi nghin cu, v mc xem xt li ti liu trong
d n nghin cu nh lng minh ha cho suy ngh ny. Cch tip cn ny lm cho cng
trnh nghin cu c mch lc. Hn na, vic nhn mnh mt th t khng thay i ca
cc bin bt c khi no cp n cc bin c lp v ph thuc trong cc nghin cu
nh lng cng cng c tng ni trn.
cp chi tit hn, s mch lc hnh thnh thng qua vic lin kt cc cu v cc on
trong bn tho. Zinsser (1983) cho rng mi cu trong bi vit phi l kt qu hp logic ca
cu ng trc n. Mt bi tp hu ch l bi tp mc-v-khuyt (hook-and-eye)
(Wilkinson, 1991) lin kt cc t tng t cu ny sang cu khc (hay on ny sang on
khc).
59

on vn sau y, trch t d tho bi nghin cu ca mt sinh vin, cho thy s mch lc


mc cao. on vn ny nm phn gii thiu bn d tho ca mt d n nghin cu nh
tnh, v cc sinh vin c nguy c tht bi, lm lun n tin s. Trong on vn ny, ti mn
php v mc (hooks) v khuyt (eye) ni kt cc tng t cu ny sang cu
khc v t on ny sang on khc. Mc tiu ca bi tp mc-v-khuyt (Wilkinson,
1991) l lin kt cc t tng ch yu ca mi cu v mi on. Nu khng th d dng thc
hin s lin kt nh th, th on vn vit thiu mch lc v ngi vit cn phi b sung
nhng t, cm t, hay cu chuyn tip thit lp mt s lin kt r rng.

Th d 3.5

Mt on vn Mu Minh ha K thut Mc-v-Khuyt (Hook-and-Eye)

H ngi cui phng hc khng phi bi v h mun vy m bi v y l ni


dnh cho h. Cc ro cn v hnh ang tn ti trong hu ht cc lp hc phn chia
phng hc v tch bit cc hc sinh ny. Ngi u phng hc l cc hc sinh
gii, nhng ngi ch i vi t th sn sng gi tay ngay khi c lp c yu cu
pht biu. U oi nh nhng con cn trng khng l b vng vo ci by gio dc,
cc hc sinh to con v nhng ngi theo h chim v tr trung tm ca lp hc.
Nhng hc sinh km t tin v km chc chn v v tr ca mnh trong lp hc th ngi
cui lp v ngi quanh ra ca tp th hc sinh.
Cc hc sinh ngi vng ngoi ny to thnh mt nhm hc sinh m v nhiu l
do ang khng thnh cng trong h thng gio dc cng lp ca M. H lun
lun l mt b phn ca ton th hc sinh. Trong qu kh h c gi l ngi b
thit thi, ngi km thnh t, ngi chm pht trin v tr tu, ngi khn kh,
ngi tt li pha sau v hng lot danh hiu khc (Cuban, 1989, Presseisen, 1988).
Ngy nay, h c gi l nhng hc sinh c nguy c tht bi. Din mo ca h ang
thay i v nhng khu vc thnh th s lng hc sinh ny ang gia tng
(H d ki
1985)

60

Trong tm nm va qua, c mt khi lng nghin cu nhiu cha tng thy


v yu cu phi t s u vit trong gio dc v hc sinh c nguy c tht bi. Vo
nm 1983, chnh ph ph bin mt ti liu c nhan Mt Quc gia C Nguy c
Tht bi trong xc nh cc vn bn trong h thng gio dc M v ku gi
thc hin ci cch quan trng. Phn ln ci cch trc y tp trung vo nhng
kha hc c cng cao hn v cc tiu chun cao hn v thnh tch hc tp ca
hc sinh. (Barber, 1987). Trong khi tp trung ch n s u vit, r rng l
nhng nhu cu ca hc sinh ngoi l ni trn khng c p ng. Ngi ta
khng quan tm bao nhiu n vn cn nhng iu g m bo rng tt c hc
sinh u c c hi ngang nhau trong mt nn gio dc cht lng cao. (Hamilton,
1987; Toch, 1984). Khi n lc kin quyt nhm t c s u vit trong gio dc
tng ln, th nhu cu ca hc sinh c nguy c tht bi r rng hn.
Phn ln cc cng trnh nghin cu trc y tp trung vo vic xc nh cc
c im ca hc sinh c nguy c tht bi (OERI, 1987; Barber & McClellan,
1987; Hahn, 1987; Rumberger, 1987), trong khi nhng cng trnh nghin cu
khc trong lnh vc nghin cu gio dc yu cu phi ci cch v xy dng
cc chng trnh dnh cho cc hc sinh c nguy c tht bi (Mann, 1987;
Presseisen, 1988; Whelege, 1988; Whelege & Lipman, 1988; Stocklinski, 1991; v
Levin, 1991). Nhng cuc iu tra v nghin cu v ti ny bao gm cc
chuyn gia trong lnh vc gio dc, kinh doanh v cng nghip cng nh nhiu c
quan chnh ph.
Mc du c tin trin tt trong vic xc nh nhng c im ca cc hc
sinh c nguy c tht bi v vic xy dng cc chng trnh p ng c cc nhu
cu ca h, nhng bn cht ca vn c nguy c tht bi ny tip tc gy kh
khn cho h thng trng hc ca M. Mt s nh gio dc hc cm thy rng
chng ta khng cn phi nghin cu thm na (DeBlois, 1989; Hann, 1987). Mt
s ngi khc li yu cu phi c mt mng li cht ch hn gia cc doanh
nghip v cc c s gio dc (DeBlois, 1989; Mann, 1987; Whelege, 1988). Li
cn mt s ngi khc i hi sp xp li ton b h thng gio dc ca M
(OERI, 1987; Gainer, 1987; Levin, 1988; McCune, 1988).
Sau khi cc chuyn gia thc hin tt c cng trnh nghin cu v iu tra ni trn,
chng ta vn cn c nhng hc sinh bm cht vo l ca nn gio dc. im c o ca
nghin cu ny l s chuyn trng tm t nguyn nhn v chng trnh ging dy sang tp
trung vo hc sinh ngoi l ny. y l lc t cu hi vi cc hc sinh ny v lng nghe
cu tr li ca h. Hng nghin cu thm ny chc hn b sung hiu bit vo nghin cu
c sn v dn n nhng lnh vc ci cch thm na. Nhng ngi b hc gia chng
v nhng hc sinh c kh nng b hc gia chng s c phng vn tht k lng nhm
pht hin liu c hay khng c nhng yu t chung bn trong mi trng hc ng cng
lp c th gy tr ngi cho qu trnh hc tp ca h. Thng tin ny chc hn hu ch i
vi c nh nghin cu, ngi s tip tc tm kim nhng phng php gio dc mi ln
gio vin, ngi lm vic vi cc hc sinh ny hng ngy

61

Th Ch ng hay B ng (Voice), Th ca ng t (Tense), v


Phn D tha (Fat)
Sau khi lm vic vi cc t tng ( tng) tng qut v cc on trong mt bi vit, ti
chuyn sang cp vit cc cu v t. Theo cch din t ca Franklin (1986), ta hin ang
lm vic cp trau chut ca vic vit lch, mt cng on c gii quyt v cui qui
trnh vit. Ta c th tm thy rt nhiu cun sch v thut vit, trnh by nhng qui tc v
nguyn tc cn phi tun theo lin quan n cch thnh lp hay cu trc cu tt v cch chn
la t. Th d, Wolcott (2001) bn v vic hon chnh cc k nng bin tp (hiu nh)
xa b nhng t khng cn thit, gch b th b ng (passive voice) thay th bng th ch
ng, gim bt cc t hn nh (qualifiers), xa b cc cm t c s dng qu nhiu, v ct
gim nhng on trch dn qu mc, gim bt vic s dng ch in nghing v nhng dn gii
trong du ngoc n qu mc. Nhng kin b sung sau y v th ch ng, th ca ng
t, v phn d tha c th tng cng hiu qu v tip thm sinh lc cho bi vit nghin
cu hc thut.
Hy s dng th ch ng cng nhiu cng tt trong bi vit nghin cu hc thut. Theo
Ross-Larson (1982), Khi ch ng thc hin hnh ng, th th l ch ng. Khi hnh
ng c thc hin i vi ch ng, th th l b ng (trang 29). Ngoi ra, mt du
hiu ca cu trc b ng (b ng cch) l s bin th no ca mt tr ng t, chng
hn nh was. Cc th d bao gm will be, have been, v is being. Ngi vit c
th dng cu trc b ng khi ngi thc hin hnh ng c th c loi ra khi cu mt
cch hp logic v khi i tng tip nhn hnh ng li l ch ng ca phn cn li trong
on ang xt (Ross-Larson, 1982).
Hy s dng cc ng t th hin hnh ng (strong verbs) v cc th ca ng t thch
hp vi on vn trong cng trnh nghin cu. Cc ng t khng th hin hnh ng
(lazy verbs) l cc ng t thiu s hnh ng (th d is hay was) hay cc ng t
c dng nh tnh t hay trng t.
Mt thng l l s dng th qu kh xem xt li ti liu v bo co cc kt qu ca mt
nghin cu. Th tng lai s thch hp tt c thi im khc trong cc n v cc k
hoch nghin cu. i vi cc nghin cu hon tt, hy s dng th hin ti tng
thm sc mnh cho mt nghin cu, c bit l trong phn gii thiu.
D kin s bin tp v sa li cc bn d tho (drafts) ca mt bn tho (manuscript),
ct xn nhng t ng tha, l phn d tha, khi bn vn xui. i vi hu ht
ngi vit, vic vit nhiu bn d tho cho mt bn tho l cch lm thng thng. Qui
trnh ny thng gm c vic vit, xem xt li, v bin tp. Trong qui trnh bin tp, hy
ct xn khi cc cu nhng t ng tha, chng hn cc t b ngha chng cht, cc gii t
qu mc cn thit, v cc cu trc the . . . of (th d, the study of), lm tng s di
dng khng cn thit cho mt cng trnh nghin cu (Ross-Larson, 1982). Th d sau y
do Bunge (1985) nu ra lm ti nh n s din t t nht khng cn thit i vo phong
cch vit:
Ngy nay bn c th hu nh nhn thy nhng ngi thng minh u tranh lm
sng li cu phc tp trc mt bn. Mt ngi bn ca ti l nh qun l i hc
thnh thong phi ni mt cu phc tp, v anh y s vng vo mt trong nhng iu
gy ri rm m m u l I would hope that we would be able (Ti hy vng rng
chng ti s c th...) Anh y khng bao gi ni chuyn theo cch khi ti gp anh
y ln u tin. Th m ngay c tui ca anh y by gi, ngay c vi s cch xa ca
62

anh y khi cuc khng hong trong i sng ca nhng ngi tr hn, anh y vn b
lm cho xa lnh n mt chng mc no khi phong cch pht biu n gin, d
hiu (Bunge, 1985, trang 172).
Hy bt u nghin cu k ti liu vit tt s dng cc thit k nh tnh, nh lng v
theo cc phng php hn hp. Trong ti liu vit tt, mt khng tm ngng v tr c khng
bi ri trc mt on vn. Trong cun sch ny, ti c gng ly nhng th d v bi vn
xui tt t cc tp ch khoa hc x hi v nhn vn nh l American Journal of Sociology
(Tp ch x hi hc ca Hoa K), The American Cartographer (Tp ch Chuyn vin v Bn
Hoa K), Journal of Applied Psychology (Tp ch Tm l hc ng dng), Administrative
Science Quarterly (Tp ch Xut bn hng Qu v Khoa hc Qun tr), American Educational
Research Journal (Tp ch Nghin cu Gio dc Hoa K), Sociology of Education (X hi
hc v Gio dc) v Image: Journal of Nursing Scholarship (Hnh nh: Tp ch v Kin thc
Uyn bc v Ngnh Y t). Trong lnh vc nh tnh, ti liu tt dng minh ha vn xui r
rng v cc on vn chi tit. Nhng ngi ging dy nghin cu nh tnh ch nh tc phm
vn hc c in, nh l Moby Dick, The Scarlet Letter, v The Bonfire of the Vanities, lm bi
c trong cc kha hc nh tnh (Webb & Glesne, 1992). Cc tp ch hay tp san nh l
Qualitative Inquiry (iu tra nh tnh), Qualitative Research (Nghin cu nh tnh),
Symbolic Interaction (S Tng tc mang tnh Tng trng), Qualitative Family Research
(Nghin cu nh tnh v Gia nh), v Journal of Contemporary Ethnography, (Tp ch v
Dn tc hc ng thi) l nhng tp ch nghin cu hc thut tt nghin cu. Trong
nghin cu theo cc phng php hn hp, hy xem xt k cc tp ch bo co v cc cng
trnh nghin cu vi d liu nh tnh v nh lng kt hp, bao gm nhiu tp ch khoa hc
x hi, chng hn nh Field Methods (Cc Phng php ti Hin trng). Hy xem xt k
rt nhiu bi bo ng trn tp ch c dn ra trong Handbook of Mixed Methods in the
Social and Behavioral Sciences (Sch Hng dn v cc Phng php Hn hp trong cc
Khoa hc v X hi v Hnh vi) (Tashakkori & Teddlie, 2002)
CC VN V O L CN D KIN
Ngoi vic khi nim ha qui trnh vit n, cc nh nghin cu cn phi d kin cc
vn v o c c th ny sinh trong sut cc cuc nghin cu ca h. Nh cp
trc y, vic vit v nhng vn ny l thit yu khi a ra lp lun ng h mt nghin
cu v cng l mt ch quan trng trong khun mu cc n nghin cu.
Trong ti liu hin c, cc vn v o c ny sinh trong nhng tho lun v b qui tc
x s chuyn nghip dnh cho cc nh nghin cu v trong nhng bi bnh lun v nhng
tnh trng kh x v mt o c v cc gii php tim nng (Punch, 1998). Nhiu hip hi
ton quc ( Hoa K) cng b cc tiu chun hay tp hp cc qui tc v o c (qui ch
hnh ngh) trn web site cho cc nh chuyn mn trong cc lnh vc ca hip hi. Th d,
hy xem
The American Psychological Associations Ethical Principles of Psychologists and Cole
of Conduct (Cc Nguyn tc v o c ca Cc Nh Tm l hc v Tp hp cc Qui tc
X s ca Hip hi Tm l Hc Hoa K), c son tho nm 1992, c sn ti
www.apa.org/ethics/code.html.
The American Sociological Association Code of Ethics (Tp hp cc Qui tc v o c
ca Hip hi X hi hc Hoa K), c thng qua nm 1997 v c sn ti
www.asanet.org/members/ecoderev.html.
63

The American Anthropological Associations Code of Ethics (Tp hp cc Qui tc v o


c ca Hip hi Nhn Loi hc Hoa K), c thng qua v thng 6-1998, c sn ti
www.aaanet.org/committees/ethics/ethcode.htm.
The American Educational Research Association Ethical Standards (Cc Tiu chun v
o c ca Hip hi Nghin cu Gio dc Hoa K), c cp nht vo thng 11-2001,
c sn ti www.aera.net/about/policy/-vti-cnf/ethics.htm.
The American Nurses Association Code of Ethics for Nurses Provisions (Tp hp cc
Qui tc o c i vi Y t ca Hip hi Y t Hoa K - Cc iu khon, c chp
thun vo thng 6-2001, v c sn ti www.ana.org/ethic/chcode.htm.
Ngoi nhng tp hp qui tc thc hnh hp o c ny, cc tc gi trnh by chi tit cc
tnh trng kh x v mt o c i vi cc nh iu tra (th d, hy xem Berg, 2001; Punch,
1998; v Sieber, 1998). Cc vn ny lin quan n nghin cu nh tnh, nh lng v theo
cc phng php hn hp. Ngoi ra, ngi vit n cn d kin v nu r cc vn ny
trong k hoch nghin cu ca mnh. Trong cc chng tip theo, Phn II, ti s cp n
cc vn v o c trong nhiu giai on ca qui trnh nghin cu. Bng vic bo trc
thi im ny, ti hy vng khuyn khch ngi vit n ch ng sp xp cc vn ni trn
vo cc phn trong n. Mc d tho lun ny s khng cp ton din tt c vn v o
c, nhng n gii quyt nhng vn chnh. Cc vn ny ny sinh ch yu trong vic nu
r vn nghin cu (Chng 4), trong vic xc nh li pht biu v mc ch v cc cu hi
nghin cu (cc Chng 5 v 6), v vic thu thp, phn tch, v vit bo co v cc kt qu rt
ra t d liu (cc Chng 1, 10, v 11).

Cc Vn v o c trong Li Pht biu v Vn Nghin cu


Khi vit phn gii thiu ca mt nghin cu, nh nghin cu xc nh mt vn quan
trng cn nghin cu v trnh by c s l l bin minh cho tm quan trng ca vn .
Trong sut qu trnh xc nh vn nghin cu ni trn, iu quan trng l xc nh mt vn
m s em li li ch cho cc c nhn c nghin cu. tng ct li ca nghin cu
theo quan im hnh ng/khuyn khch s tham gia ca mi ngi l nh iu tra s khng
y ra ngoi l thm hay tc quyn nhiu hn nhng ngi tham gia vo trong nghin cu.
phng iu ny, nhng ngi xy dng n nghin cu c th tin hnh mt d n th
im thit lp s tn nhim v s tn trng ln nhau vi nhng ngi tham gia vo nghin
cu, sao cho cc nh iu tra c th pht hin c bt k tng trng y ra ngoi l no trc
khi xy dng n nghin cu v khi u cuc nghin cu.

Cc Vn v o c trong Li Pht biu v Mc ch Nghin cu v trong cc


Cu hi Nghin cu
Trong vic hnh thnh li pht biu v mc ch hay ch ch chnh ca nghin cu v cc
cu hi nghin cu cho mt cng trnh nghin cu, nhng ngi xy dng n cn phi
chuyn ti mc ch ca nghin cu m s c trnh by cho nhng ngi tham gia vo
nghin cu. S la di xy ra khi nhng ngi tham gia vo nghin cu hiu mt mc ch
no cho mt nghin cu, nhng nh nghin cu li c mt mc ch khc trong u.
Cc nh nghin cu cng cn trnh by r s bo tr i vi cng trnh nghin cu ca h.
Th d, trong vic son tho th gi km gii thiu mt nghin cu da trn cuc iu
tra/kho st, s bo tr s l mt yu t quan trng trong vic thit lp s tn nhim v tnh
ng tin cho mt cng c iu tra/kho st bng th tn.
64

Cc Vn v o c trong vic Thu thp D liu


Khi cc nh nghin cu d kin v vic thu thp d liu, h phi tn trng nhng ngi
tham gia vo nghin cu v cc a im nghin cu. Nhiu vn v o c ny sinh trong
sut giai on ny ca cuc nghin cu.
ng lm cho nhng ngi tham gia trong nghin cu b nguy c, v hy tn trng nhng
nhm dn d b tn thng. Cc nh nghin cu cn phi trnh cc k hoch nghin cu
ca mnh ln Hi ng Xt duyt v Th ch (IRB) trong khu i hc xt duyt. Cc y
ban IRB hin hu trong cc khu i hc do cc qui nh ca lin bang bo v ngi dn
khi chu nhng s vi phm nhn quyn. i vi nh nghin cu, qui trnh IRB i hi
nh gi kh nng xy ra ri ro, nh l thit hi v vt cht, tm l, x hi, kinh t hay
php l (Sieber, 1998) i vi nhng ngi tham gia trong mt nghin cu. Ngoi ra, nh
nghin cu cn phi xt n nhng yu cu c bit ca nhng nhm dn d b tn thng,
nh l ngi v thnh nin di 19 tui, nhng ngi tham gia thiu nng v tr tu, cc
nn nhn, nhng ngi suy nhc thn kinh, ph n mang thai, ngi b t, v nhng
ngi b AIDS. Cc nh iu tra np n nghin cu, trong c trnh by cc th tc
thu thp d liu v thng tin v nhng ngi tham gia vo nghin cu, ln y ban IRB
trong khu i hc, cc hi ng c th duyt xt mc nghin cu c xut lm
cho cc c nhn phi chu ri ro. Ngoi n ny, nh nghin cu cn phi son tho mt
mu giy ng thun cho nghin cu nhng ngi tham gia k vo trc khi h tham gia
vo cuc nghin cu. Mu ny tha nhn cc quyn ca ngi tham gia c bo v trong
sut qu trnh thu thp d liu. Mu giy ng thun ny bao gm cc yu t sau y
(Creswell, 2002):
-

Quyn tham gia t nguyn v quyn rt lui bt c lc no, sao cho c nhn khng b p
buc phi tham gia vo nghin cu.

Mc ch ca cng trnh nghin cu, cho cc c nhn hiu bn cht ca nghin cu


ny v tc ng c th xy ra i vi h.

Cc th tc ca cng trnh nghin cu, cho cc c nhn c th k vng mt cch hp


l nhng iu cn d kin trong nghin cu ny.

Quyn nu cu hi, nhn bn sao cc kt qu, v i t hay chuyn ring t ca h


c tn trng.

Nhng li ch ca cng trnh nghin cu m c nhn s nhn c.

Ch k ca c ngi tham gia ln nh nghin cu ng v cc iu khon ni trn.

Nhng th tc khc trong sut qu trnh thu thp d liu lin quan n vic xin php cc c
nhn c thm quyn (th d, nhng ngi gc cng) cho vo nghin cu nhng ngi tham
gia ti cc a im nghin cu. iu ny thng i hi vic vit mt bc th xc nh
di thi gian, tc ng tim nng, v cc kt cc ca cuc nghin cu.
Cc nh nghin cu cn quan tm n cc a im nghin cu sao cho cc a im ny
khng b xo trn sau khi nghin cu. iu ny i hi cc nh iu tra, c bit trong cc
nghin cu nh tnh cn phi thc hin vic quan st hay phng vn ko di ti a im
nghin cu, phi hiu bit tc ng ca chng v hn ch ti a vic gy xo trn mi
trng vt cht ca a im. Th d, h c th sp xp thi gian n a im nghin cu
th no t xen vo dng hot ng bnh thng ca nhng ngi tham gia.
Trong cc nghin cu da trn th nghim, nh iu tra cn thu thp d liu th no tt
c mi ngi tham gia vo nghin cu, ch khng ch nhm th nghim, c hng li t
65

nhng php x l. Vn ny c th i hi vic a ra mt s php x l cho tt c cc


nhm hay sp xp vic x l sao cho cui cng tt c cc nhm u nhn c php x l
c li.
Cn phi xt n nhng cch thc trao i qua li gia nh nghin cu v nhng ngi
tham gia. Trong mt s tnh hung nghin cu, quyn hn c th b lm dng d dng v
nhng ngi tham gia c th b p buc phi tham gia vo d n nghin cu. Nh nghin
cu c th lm gim cc vn ny bng vic cho php cc c nhn tham gia trn tinh thn
cng tc vo qu trnh thit k nghin cu v son tho cc cu hi nghin cu, trc khi
thc hin vic thu thp d liu, cng nh tch cc tm cch t c s h tr ca h trong
sut tt c cc giai on nghin cu.
Nh nghin cu cng cn d kin kh nng thng tin c hi b tit l trong sut qui trnh
thu thp d liu. Th d, mt sinh vin c th tho lun v s i x ti t ca cha m hay
nhng t nhn c th ni v mt cuc vt ngc. Trong nhng tnh hung ny, theo qui
tc o c, cc nh nghin cu phi bo v b mt ring t ca nhng ngi tham gia v
phi truyn t cho tt c c nhn tham gia vo cuc nghin cu bit v s bo v ny.

Cc Vn v o c trong vic Phn tch v Gii thch D liu


Khi nh nghin cu phn tch v gii thch d liu c nh lng ln nh tnh, c nhng
vn ni ln i hi phi c cc quyt nh tt v mt o c. Trong vic d kin mt
cng trnh nghin cu, hy xt n nhng iu sau y:

Cch thc cuc nghin cu s bo v tnh trng gi b mt danh tnh ca cc c nhn, cc


vai tr, cc bin c trong d n. Th d, trong nghin cu iu tra/kho st, cc nh iu
tra tch danh tnh khi cc cu tr li trong qui trnh ghi v m ha. Trong nghin cu
nh tnh, cc nh iu tra s dng b danh hay bit hiu cho c nhn v ni chn che
giu nhn dng.

Sau khi phn tch, cn phi lu gi d liu trong mt thi k va phi (th d, Sieber,
1988, xut 5-10 nm). Sau , cc nh iu tra phi xa b d liu n khng ri vo
tay cc nh nghin cu khc, nhng ngi c th chim dng cho cc mc ch khc.

Vic ai c quyn s hu d liu khi thu thp v phn tch cng c th l mt vn


chia r cc nhm nghin cu v gy chia r gia cc c nhn. n nghin cu c th
cp n vn quyn s hu ny v tho lun cch thc gii quyt, nh l thng qua vic
xy dng s hiu bit r rng gia nh nghin cu, nhng ngi tham gia, v c th c cc
c vn trong khoa. Berg (2001) xut s dng nhng tha thun c nhn xc nh
quyn s hu d liu nghin cu. Phn m rng ca tng ny l phng vic chia s
d liu vi cc c nhn khng tham gia vo d n.

Trong vic gii thch d liu, nh nghin cu cn m t chnh xc v thng tin. Tnh
chnh xc ny c th i hi phng vn sau khi hon tt cng vic gia nh nghin cu
v nhng ngi tham gia trong nghin cu nh lng (Berg, 2001). Trong nghin cu
nh tnh, c th bao gm vic s dng mt hay nhiu hn mt chin lc (hy xem cc
chin lc chng thc gi tr trong Chng 10) kim tra tnh chnh xc ca d liu vi
nhng ngi tham gia hay gia cc ngun d liu khc nhau.

Cc Vn v o c trong vic Vit v Ph bin Cng trnh Nghin cu

66

Cc vn v o c khng ngng li vic thu thp v phn tch d liu; m chng cn


m rng sang vic tht s vit ra v ph bin bo co nghin cu cui cng. Th d:
Hy tho lun v cch thc cng trnh nghin cu s khng s dng ngn ng hay nhng
t ng thin lch bt li cho mt s ngi do gii tnh, nh hng v tnh dc, nhm
chng tc hay sc tc, tnh trng khuyt tt, hay tui tc. Sch Hng dn Xut bn ca
Hip hi Tm l hc Hoa K (xut bn ln th 5) (Hip hi Tm l hc Hoa K, 2001)
ngh ba nguyn tc hng dn. Mt l, hy trnh by ngn ng khng thin lch vi mt
mc r rng, c th thch hp (th d, thay v ni, hnh vi ca khch hng ny theo
kiu nam gii, hy ni, hnh vi ca khch hng ny l ______ [nu r]). Hai l, hy s
dng ngn ng nhy bn vi cc danh hiu hay tn m t (th d, thay v vit 400 ngi
gc Ty Ban Nha v cc nc ni ting Ty Ban Nha, th hy ch ra 400 ngi Mhic,
Ty Ban Nha, v Puerto Rica). Ba l, hy tha nhn nhng ngi tham gia vo nghin
cu (th d, thay v i tng nghin cu, hy dng thut ng nhng ngi tham gia
vo nghin cu, v thay v n bc s hy s dng t ng bc s hay thy thuc).
Cc vn v o c khc trong vic vit bi nghin cu s lin quan n kh nng xy
ra vic bng bt, bp mo, ba t cc kt qu tm thy p ng yu cu ca nh nghin
cu hay mt nhm khn gi. Nhng cch lm gian ln ny khng c chp nhn trong
cc cng ng nghin cu chuyn nghip v chng cu thnh hnh vi sai tri (Neuman,
2000). n nghin cu c th trnh by lp trng tch cc ca nh nghin cu khng
tin hnh nhng cch lm gian ln ni trn.
Trong vic lp k hoch cho mt nghin cu, iu quan trng l d kin nhng tc ng
ca vic tin hnh cuc nghin cu i vi cc nhm khn gi nht nh v khng s dng
sai cc kt qu nhm c li cho nhm ny hoc nhm kia.
Cui cng, iu quan trng l ph bin cc chi tit ca cuc nghin cu vi thit k
nghin cu chn sao cho ngi c c th t xc nh tnh ng tin ca cng trnh
nghin cu (Neuman, 2000). Vic xem trng cc th tc chi tit ca nghin cu nh
lng, nh tnh, v theo cc phng php hn hp s c nhn mnh trong cc chng
tip theo.

TM TT
iu hu ch l xt n cch thc vit mt n nghin cu trc khi tht s tin hnh
qu trnh ny. Hy xt n 9 lp lun a ra bi Maxwell (1996) bao gm vo n
nhng yu t then cht v sau s dng mt trong bn cng v ch c cung
cp (trong Chng ny) son tho mt n hon chnh v nghin cu nh tnh, nh
lng hay theo cc phng php hn hp.
Trong sut qu trnh vit n, hy bt u vit ra giy suy ngh k lng v cc
tng, hnh thnh thi quen vit trn c s u n, v s dng cc chin lc chng hn nh
s dng cc thut ng nht qun, cc cp khc nhau ca nhng t tng tng thut, v s
mch lc tng cng k nng vit. Vit cu vn th ch ng, s dng cc ng t th
hin hnh ng (strong verbs), v xem xt li cng nh hiu nh cng s gip ch thm.
Trc khi vit n, iu hu ch l xem xt cc vn v o c c th c d kin
v m t trong n. Cc vn ny lin quan n tt c cc giai on ca qu trnh nghin
cu. Vi s quan tm n nhng ngi tham gia vo nghin cu, a im nghin cu, v
ngi c tim nng, nh nghin cu c th thit k cc nghin cu cha ng nhng thng
l hp o c.
67

Cc Bi tp Trau di K nng Vit


5. Xy dng mt cng theo ch cho mt n nghin cu nh
lng, nh tnh, hay theo cc phng php hn hp. Hy a vo
cng cc ch chnh trong cc th d c trnh by trong
chng ny.
6. Chn mt bi vit trn tp ch bo co v mt cuc nghin cu nh
tnh, nh lng, hay theo cc phng php hn hp. Xem xt phn
gii thiu ca bi vit, v, bng cch s dng phng php mc-vkhuyt c minh ha trong chng ny, hy xc nh cc thiu st
trong lung tng t cu ny sang cu khc, t on ny sang on
khc.
7. Xem xt mt trong nhng tnh hung kh x v o c sau y m
mt nh nghin cu c th gp phi. M t cc cch thc Anh/Ch c
th d kin c vn v ch ng gii quyt vn trong n
nghin cu ca mnh.
a. Mt t nhn m Anh/Ch ang phng vn ni vi Anh/Ch rng
c kh nng c mt cuc vt ngc ti nh t vo m .
Anh/Ch lm g?
b. Mt nh nghin cu trong nhm ca Anh/Ch sao chp cc cu
vn t mt nghin cu khc v a chng vo bn bo co
chnh thc bng vn bn cho d n ca Anh/Ch. Anh/Ch lm
g?
c. Mt sinh vin ang thu thp d liu cho d n ca c t nhiu
c nhn m c phng vn cc gia nh trong thnh ph ca
Anh/Ch. Sau cuc phng vn th t, c ta ni vi Anh/Ch l
n ca c cha c Hi ng Duyt xt v Th ch chp
thun. Anh/Ch lm g?

BI C THM
Maxwell, J. (1996). Thit k nghin cu nh tnh: cch tip cn c tnh tng tc,
Thousand Oaks, CA: Nh Xut bn Sage.
Joe Maxwell trnh by mt tng quan tht hay v qui trnh xy dng n nghin cu
nh tnh m, v nhiu phng din, c th p dng cho nghin cu nh lng v
nghin cu theo cc phng php hn hp. ng trnh by rng n l lp lun
hng dn mt cuc nghin cu v ng a ra mt v d trong m t chn bc cn
thit. Ngoi ra, ng cn trnh by v phn tch mt n nh tnh hon chnh nhm
minh ha mt m hnh hay c th p dng.
68

Sieber, J. E. (1998). Lp k hoch nghin cu c trch nhim v mt o c. Trong L.


Bickman & D. J. Rog (Eds), Sch hng dn v cc phng php nghin cu ng dng
v x hi (cc trang 127-156). Thousand Oaks, CA: Nh Xut bn Sage.
Joan Sieber tho lun v tm quan trng ca vic lp k hoch lin quan n cc vn v
o c nh l mt phn khng th thiu trong qui trnh thit k nghin cu. Trong
chng ny, b trnh by mt bo co ton din v nhiu ch lin quan n cc vn
v o c, chng hn nh cc Hi ng Duyt xt v Th ch, s ng thun c c s, s
ring t, s tin cy, v s nc danh, cng nh cc yu t v ri ro nghin cu v cc nhm
dn d b tn thng. Phm vi xem xt ca b rt rng v b a ra nhiu khuyn ngh v
cc chin lc.
Wolcott, H. E. (2001). Vit bo co nghin cu nh tnh (xut bn ln th hai).
Thousand Oaks, CA: Nh Xut bn Sage.
Harry Wolcott, mt nh dn tc hc v gio dc, bin son mt quyn sch hng dn
k nng tuyt vi, cp n nhiu kha cnh ca qui trnh vit trong nghin cu nh
tnh. Quyn sch ny kho st cc k thut hu ch trong vic khi u qui trnh vit; vic
xy dng cc chi tit; vic lin kt vi ti liu hin c, l thuyt, v phng php; vic lm
cho bi vit sc tch, cht ch bng cch chnh sa v hiu nh; vic hon tt qui trnh
vit bng cch ch n cc kha cnh nh l nhan v cc ph nh. i vi tt c
ngi vit khao kht thnh cng, y l mt quyn sch thit yu cho vic vit nghin
cu, bt k l nghin cu nh tnh, nh lng, hay theo cc phng php hn hp.

69

CHUNG BN
_______________________________________

PHN GII THIU


Sau khi hon tt phn khun kh thit k v phn duyt xt li s b ti liu, v sau
khi cn nhc vic vit lch v nhng vn o l, nh xy dng n chuyn sang vic
thit k tht s mt cuc nghin cu. Qui trnh bt u bng vic sp xp cc tng,
trc tin l thit k mt phn gii thiu (hay dn nhp) ca mt n nghin cu.
Chng ny tho lun v b cc v cch vit ca phn gii thiu c tnh nghin cu hc
thut ca mt n nh tnh, nh lng v theo cc phng php hn hp (mixed
methods). Chng ny xem xt nhng khc bit trong vic vit phn gii thiu cho ba
loi n khc nhau ny. Sau , cung cp mt m hnh lm vic v mt phn gii
thiu hay, trong chng ny s trnh by mt phn gii thiu hon chnh c trch t
mt cng trnh nghin cu c cng b. Sau , m hnh ni trn c phn tch,
tng phn mt, bng cch s dng mt khun kh vit phn gii thiu hay. Khun
kh ny da trn nm thnh phn ch yu c tm thy trong tt c phn gii thiu, bt
k cch tip cn nghin cu. Khun kh ny gm c vic xc lp vn dn n cuc
nghin cu, xem xt li ti liu v vn ny, xc nh nhng khim khuyt trong ti liu
v vn ny, nhc n mt nhm khn gi v lu n ngha ca vn ny i vi
nhm khn gi , v xc nh mc ch ca cuc nghin cu c xut. Bi v cch
tip cn ny da vo nhng vic pht biu nhng khim khuyt ca ti liu trong qu
kh, nn s c gi l m hnh nhng khim khuyt (deficiencies model) trong khoa hc
x hi cho phn gii thiu.

TM QUAN TRNG CA PHN GII THIU


Phn gii thiu l on u tin trong mt bi bo, mt lun n, hay cng trnh nghin cu
hc thut. Phn gii thiu chun b cho ton b cng trnh nghin cu. Nh Wilkinson
(1991) cp:
Phn gii thiu l phn ca bi vit cung cp cho ngi c thng tin c s i vi
cuc nghin cu c tng trnh trong bi vit ny. Mc ch ca phn gii thiu l
thit lp khun kh cho cuc nghin cu, th no ngi c c th hiu cuc
nghin cu ny lin quan n cuc nghin cu khc nh th no (trang 96).
Chun b cho cng trnh nghin cu, phn gii thiu xc lp vn hay mi quan tm
dn n cuc nghin cu bng cch truyn t thng tin v mt vn nghin cu (research
problem). Bi v phn gii thiu l on u tin trong mt cng trnh hay n nghin cu,
nn phi cn thn c bit trong vic vit phn gii thiu. Tht ng tic l qu nhiu tc gi
ca cc cng trnh nghin cu khng xc nh r rng vn nghin cu, cho ngi c
phi t quyt nh tm quan trng ca vn vn thc y cng trnh nghin cu. Hn na,
vn nghin cu thng b ln ln vi cc cu hi nghin cu (research questions) l
nhng cu hi m nh iu tra mun c tr li hiu c hay gii thch c vn
nghin cu.
Mt vn nghin cu c th bt ngun t nhiu ngun gc tim tng. Vn nghin
cu c th bt ngun t mt kinh nghim ca nh nghin cu trong cuc sng hay ni lm
vic c nhn ca nh nghin cu. Vn nghin cu c th n t mt cuc tranh lun rng
70

ri xut hin trong ti liu trong vi nm. Vn nghin cu c th pht trin t cc cuc
tranh lun v chnh sch trong chnh ph hay gia nhng nh iu hnh cao cp nht. Cc
ngun gc ca vn nghin cu thng loi.
Ngoi s phc tp ni trn, phn gii thiu cn phi gnh vc vic khuyn khch
ngi c tip tc c thm na v bt u nhn thy c ngha trong cng trnh nghin
cu. Ch kha cnh ny khng thi cng lm cho phn gii thiu tht l kh vit. Phn gii
thiu cn lm cho ngi c quan tm n ti c cp, xc lp vn dn n cng
trnh nghin cu, t cng trnh nghin cu vo trong bi cnh rng hn ca ti liu hc thut,
v vn n mt nhm khn gi ring bit. Phi t c tt c iu ny trong mt phn sc
tch chng vi trang. Do nhng thng ip chng phi truyn t v ch hn ch dnh cho
chng, nn vit v hiu c nhng phn gii thiu l vic y thch .
Tht may mn l c mt khun mu hay cu trc vit phn gii thiu c tnh hc
thut trong khoa hc x hi tht hay. Trc khi gii thiu m hnh ny, cn phi phn bit
c nhng khc bit tinh t gia nhng phn gii thiu ca cc cng trnh nghin cu nh
tnh, nh lng, v theo cc phng php hn hp.

NHNG PHN GII THIU CA CC CNG TRNH


NGHIN CU NH TNH, NH LNG
V THEO CC PHNG PHP HN HP
Vic xem xt li tng qut tt c nhng phn gii thiu cho thy rng chng u theo mt m
thc tng t: cc tc gi thng bo vn , v h l gii ti sao vn cn c nghin
cu. Bi v cc vn khc nhau i vi cc cng trnh nghin cu nh tnh, nh lng, v
theo cc phng php hn hp (nh tho lun trong chng 1), nn loi vn c trnh
by trong phn gii thiu s khc nhau, ph thuc vo cch tip cn nghin cu. Trong mt
n nh tnh, tc gi s m t mt vn nghin cu m c th hiu c tt nht bng
cch xem xt k mt khi nim hay mt hin tng. Ti cho rng nghin cu nh tnh l
kho st v cc nh nghin cu s dng nghin cu nh tnh tm hiu mt ti khi cc
bin s v c s l thuyt u cha bit. Th d, Morse (1991) ni rng:
Nhng c im ca mt vn nghin cu nh tnh l (a) khi nim cha c
pht trin do vic ht sc thiu l thuyt v nghin cu trc ; (b) c nim rng
l thuyt c sn c th khng chnh xc, khng ph hp, khng ng hay b thin
lch; (c) c s cn thit phi kho st v m t cc hin tng v xy dng l thuyt;
hay (d) bn cht ca hin tng ny khng th ph hp vi cc thc o nh lng
(trang 120).
Th d, vn khu th pht trin ba bi (vn ) cn c kho st bi v vn
ny cha c xem xt trong mt s khu vc nht nh ca bang. Mt th d khc l, tr em
trong cc lp tiu hc c nhng ni lo u gy tr ngi cho vic hc (vn ), v phng cch
tt nht kho st vn ny l i n cc trng hc v gp g trc tip vi cc gio vin
v hc sinh. Mt s nh nghin cu nh tnh c mt lng knh l thuyt thng qua vn
s c xem xt (th d, bt bnh ng v tin lng gia ph n v n ng hay quan im
cho rng cc ti x thuc chng tc no hay da mu s c hnh vi theo cch c bit no
trn cc xa l). Thomas (1993) gi rng cc nh nghin cu theo phi ph phn bt u
t gi thuyt rng ton b i sng vn ha trong tnh trng cng thng lin tc gia s
kim sot v s chng i (trang 9). nh hng l thuyt ny nh hnh cu trc ca mt
phn gii thiu. Trong phn gii thiu ca mt cng trnh nghin cu, th d Beisel (1990)
xut xem xt l thuyt v hot ng chnh tr da trn giai cp gii thch nh th no v s
71

thiu thnh cng ca chin dch chng t nn x hi mt trong ba thnh ph ca M. Nh


th, trong mt s cng trnh nghin cu nh tnh, cch tip cn trong phn gii thiu c th t
c tnh quy np hn trong khi vn da vo quan im ca nhng ngi tham gia ging nh
hu ht cng trnh nghin cu nh tnh. Ngoi ra, nhng phn gii thiu trong cch tip cn
nh tnh c th bt u bng mt li pht biu c nhn v nhng kinh nghim t tc gi, nh
nhng phn gii thiu c tm thy trong cc cng trnh nghin cu theo ch ngha hin
tng hc (Moustakas, 1994). Nhng phn gii thiu cng c th c vit da trn quan
im ch quan theo li t thut (ngi th nht) ca c nhn trong nh nghin cu t mnh
vo bi tng thut.
Trong nhng phn gii thiu ca nghin cu nh lng, ngi ta nhn thy s bin
thin t hn. Trong mt n nh lng, vn c x l tt nht bng vic hiu c
nhng yu t hay nhng bin s no nh hng n kt cc. Th d, phn ng trc nhng
s ct gim cng nhn (mt vn i vi tt c ngi lm cng), mt nh iu tra c th tm
cch pht hin nhng yu t no nh hng n cc doanh nghip tinh gin bin ch. Mt
nh nghin cu khc c th cn hiu bit v t l ly hn cao trong cc cp v chng kt hn
(vn ) v xem xt liu cc vn ti chnh c gp phn lm tng mc ly hn khng. Trong
c hai tnh hung ny, vn nghin cu l mt vn m trong vic hiu bit cc yu t
gii thch hay c lin quan n kt cc gip cc nh iu tra hiu bit c v gii thch c
tt nht vn ny. Ngoi ra, trong phn gii thiu theo nh lng, cc nh nghin cu i khi
a ra mt l thuyt kim nh, v h s kt hp vic xem xt li ti liu ng k xc nh
cc cu hi nghin cu cn phi c tr li. Vic vit phn gii thiu theo nh lng c th
trn quan im khng ngi (ng t khng ngi, ch t l it trong ting Anh) v th qu kh
mang li tnh khch quan cho ngn ng ca nghin cu.
Cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp c th s dng cch tip cn
nh lng hoc cch tip cn nh tnh (hoc mt kt hp no ca c hai) i vi vic vit
phn gii thiu. Th d, mt vn nghin cu theo cc phng php hn hp c th l mt
vn trong cn phi va hiu bit mi quan h gia cc bin s trong mt tnh hung va
kho st ti ny su hn. Mt n theo cc phng php hn hp c th ban u tm
cch gii thch mi quan h gia hnh vi ht thuc v s chn nn trong thiu nin, sau
kho st nhng quan im tht chi tit ca cc thiu nin v th hin nhng m thc khc
nhau v hnh vi ht thuc v s chn nn. Vi giai on u theo nh lng ca n ny,
phn gii thiu c th bao gm s tho lun v mt l thuyt tin on mi quan h ni trn.

M HNH CHO PHN GII THIU


Nhng khc bit ni trn gia cc cch tip cn khc nhau l nh, v nhng khc bit ny ch yu
lin quan n cc loi vn khc nhau gn vi cc cng trnh nghin cu theo nh tnh, nh
lng, v cc phng php hn hp. Hn l hu ch khi minh ha mt cch tip cn i vi vic
thit k v vit phn gii thiu ca mt cng trnh nghin cu.
M hnh nhng khim khuyt (deficiencies model) l mt khun mu tng qut vit
phn gii thiu tt cho mt n hay cng trnh nghin cu. M hnh ny l mt cch tip
cn thng thng c s dng trong khoa hc x hi, v mt khi cu trc ca m hnh ny
c gii thch sng t, ngi c s tm thy s hin din ca m hnh ny r rng trong
nhiu cng trnh nghin cu hc thut. M hnh ny gm c nm thnh phn:
1. Vn nghin cu.
2. Nhng cng trnh nghin cu x l vn ny.
72

3. Nhng khim khuyt trong cc cng trnh nghin cu ni trn.


4. Tm quan trng ca cng trnh nghin cu ny i vi nhm khn gi, v
5. Pht biu v mc ch.

Mt Th d Minh ha
Trc khi xem xt li mi thnh phn ni trn, ti s trnh by mt th d minh ha. Th d
s dng y c trch t mt cng trnh nghin cu nh lng c cng b bi
Terenzini, Cabreca, Colbeck, Bjorklund, v Parente (2001), trong Tp ch Gio dc i hc
v c nhan l S a dng v Chng tc v Sc tc trong Lp hc ( xin php in li).
Theo sau mi on chnh trong cu trc ca phn gii thiu ny, ti s nu bt mt cch ngn
gn thnh phn ca phn gii thiu ang c cc tc gi cp.
K t o lut v Quyn Cng dn c thng qua nm 1964 v o lut v Gio
dc i hc c thng qua nm 1965, cc trng i hc v vin i hc ca Hoa
K c gng nhiu gia tng s a dng v chng tc v sc tc trong sinh vin v
thnh vin i ng ging dy ca h, v bin php nng nhng ngi thuc cc
nhm b thit thi do chng tc, sc tc v.v tr thnh chnh sch chn la t
c tnh khng ng nht [Cc tc gi pht biu iu thu ht s ch bng li
tng thut (mc cu tng thut: narrative hook)]. Tuy nhin, cc chnh sch
ny hin ang trung tm ca mt cuc tranh lun trn ton quc d di. Nn tng
php l hin hnh cho cc chnh sch v bin php nng nhng ngi thuc cc
nhm b thit thi da vo phn quyt ca ta n v v kin Regents of the University
of California V. Bakke (Cc Thnh vin Hi ng Qun tr trng i hc California
kin Bakke), trong Thm phn William Powell lp lun rng chng tc c th c
xem l mt trong nhng yu t lm c s cho cc quyt nh thu nhn sinh vin. Tuy
nhin, gn y hn, Ta phc thm ca Hoa K trong phin ta x lu ng th nm,
trong v kin nm 1996; Hopwood kin Bang Texas, tm thy rng lp lun ca
Powell l khng . Cc phn quyt ca ta n khng xem xt n cc chnh sch v
bin php nng nhng ngi thuc cc nhm b thit thi c i km bi
nhng cuc trng cu dn, vn bn lp php ca bang, v nhng bin php lin quan
cm on hay ct gim mnh vic thu nhn vo i hc hay thu mn nhy cm vi
chng tc California, Florida, Louisiana, Maine, Massachusetts, Michigan,
Mississipi, New Hampshire, Rhode Island, v Puerto Rico (Healy, 1998a, 1998b,
1999).
p li, cc nh gio dc v nhng ngi khc a ra nhng lp lun v gio dc
ng h bin php nng nhng ngi thuc cc nhm b thit thi, khng nh rng
mt n v hc tp a dng c hiu qu v mt gio dc hn mt n v hc tp ng
nht hn. Gim c Vin i hc Harvard, Neil Rudenstine, khng nh rng l do
c bn cho s a dng ca sinh vin trng i hc [l] gi tr v gio dc ca s a
dng [Rudenstine, 1999, trang 1). Lee Bollinger, ngi c chc v tng ng
vi Rudestine Vin i hc Michigan, khng nh, Mt lp hc m khng c i
din ng k t nhng thnh vin ca cc chng tc khc nhau to ra mt cuc tho
lun ngho nn, km ci hn (Schmidt, 1998, trang A32). Hai v gim c cc vin
i hc ny khng c n trong nim tin ca h. Hip hi cc Vin i hc Hoa K
cng b mt bn tuyn b c ch k ng h ca gim c ca 62 vin i hc c
hot ng nghin cu pht biu rng: Chng ti pht biu trc ht v trn ht vi t
cch cc nh gio dc. Chng ti tin rng sinh vin ca chng ti c hng li
ng k t mt nn gio dc din ra trong mt mi trng a dng (V Tm Quan
trng ca S a dng trong Sinh vin c Thu nhn vo i hc, Thi bo New
73

York, ngy 24 thng T, nm 1997, trang A27). [Cc Tc gi Xc nh Vn


Nghin cu].
Cc cng trnh nghin cu v tc ng ca s a dng i vi cc kt qu v gio dc
sinh vin c khuynh hng tip cn nhng phng cch sinh vin gip mt vi s a
dng theo mt trong ba cch sau y.
Mt nhm nh cc cng trnh nghin cu x l nhng s tip xc ca sinh vin vi
s a dng ch yu nh l mt hm s ca hn hp chng tc/sc tc hay gii tnh
theo t l hay tnh bng s ca cc sinh vin trong khu i hc (th d, Chang, 1996,
1999a; Kanter, 1977; Sax, 1996) . . . . Tp hp cc cng trnh nghin cu th hai ln
hn nhiu so vi nhm th nht. Tp hp th hai ny, coi mt mc t ca s a dng
v c cu l iu ng nhin v th hin thnh hot ng vic gip mt ca sinh vin
vi s a dng bng cch s dng tn sut hay tnh cht ca nhng tng tc c ghi
nhn ca h vi nhng ngi ng mn khc bit vi h v chng tc/sc tc . . . . Mt
tp hp cc cng trnh nghin cu th ba xem xt nhng n lc c t chc chu o
v th ch v theo chng trnh mt cch kin quyt nhm gip sinh vin cam kt vi
s a dng v chng tc/sc tc v/hoc gii tnh di hnh thc c tng ln con
ngi.
Nhng cch tip cn khc nhau ny c s dng xem xt nhng tc ng ca
s a dng i vi dy rng cc kt qu v gio dc sinh vin. Bng chng hu nh
u nht qun trong vic ch ra rng cc sinh vin trong mt cng ng a dng v
chng tc/sc tc hay gii tnh, hoc tham gia vo mt hot ng lin quan n s a
dng, gt hi c mt dy rng cc li ch tch cc v gio dc . . . . [Cc tc gi
cp n nhng cng trnh nghin cu x l vn ni trn].
Ch c tng i t cng trnh nghin cu (th d, Chang, 1996, 1999a; Sax, 1996)
xem xt mt cch c th liu thnh phn chng tc/sc tc hay gii tnh ca sinh vin
mt khu i hc, trong mt chuyn khoa v hc thut, hay trong mt lp hc (ngha
l s a dng v c cu) c mang li nhng li ch v gio dc c khng nh
hay khng . . . . Tuy nhin, liu mc a dng v chng tc ca mt khu i hc
hay mt lp hc c nh hng trc tip n cc kt qu hc tp hay khng vn cn l
mt cu hi ng. [Nhng khim khuyt trong cc cng trnh nghin cu c
ghi nhn].
S khan him thng tin v cc li ch v gio dc ca s a dng v c cu mt khu
i hc hay trong cc lp hc ca i hc tht l ng tic, bi v y l loi bng chng
m cc ta n c v s i hi phi c nu sau ny cc ta n phi ng h cc chnh sch
thu nhn sinh vin nhy cm vi chng tc. [Tm quan trng ca cng trnh nghin
cu i vi nhm khn gi c cp].
Cng trnh nghin cu ny c gng gp phn vo c s kin thc ni trn bng cch
kho st nh hng ca s a dng v c cu trong lp hc i vi vic pht trin cc
k nng v hc thut v tr tu ca sinh vin . . . . Cng trnh nghin cu ny xem xt
c tc ng trc tip ca s a dng trong lp hc i vi cc kt qu v hc thut/tr
tu ln vic liu c tc ng no ca s a dng trong lp hc c th c gim nh
bi mc s dng nhng phng php ging dy c tnh cng tc v tch cc trong
kha hc. [Mc ch ca cng trnh nghin cu c xc nh.] (cc trang 510512, in li vi s cho php ca Tp ch i hc).

74

Vn Nghin cu (Research Problem) trong Cng trnh Nghin cu


Khi cc nh nghin cu bt u cc cng trnh nghin cu ca h, h khi u vi mt on,
hay nhiu hn mt on, truyn t cc vn nghin cu c th. H cng trnh by, trong cu
u tin, thng tin lm cho ngi c quan tm. Trong nhng cu tip theo cu u tin, cc
tc gi xc nh mt vn nghin cu (vn y l vn kh khn hay vn nn (problem)
hoc vn (issue)) r rt cn phi gii quyt.
Trong bi bo ca Terenzini v nhng ngi khc (2001), cu u tin hon thnh c
hai mc tiu: khu gi mi quan tm n cng trnh nghin cu v truyn t mt vn
nghin cu. Cu ny c tc ng g? Cu ny c cm d mt ngi c tip tc c? Cu
ny c c din t mt trnh th no mt nhm c gi rng c th hiu c hay
khng? Nhng cu hi ny tht quan trng i vi cc cu m u c gi l cc mc cu
tng thut (narrative hooks), mt thut ng c rt ra t ngh thut sng tc ca ngi
Anh, thu ht hay mc cht (hook) ngi c vo cng trnh nghin cu. bit cch
vit nhng mc cu tng thut hay, hy nghin cu nhng cu m u trong cc tp ch
hng u trong nhng lnh vc nghin cu khc nhau. Thng th cc phng vin cung cp
nhng th d tt trong cc cu hng u ca nht bo v cc bi vit trn tp ch. Sau y l
mt t th d v cc cu hng u t cc tp ch khoa hc x hi.

Agnes, ngi ni ting v phng php lun dn tc hc v l ngi c cm tng


nh mnh thuc gii tnh khc, thay i nhn dng ca c gn ba nm trc khi
thc hin phu thut chuyn i gii tnh. (Cahill, 1989, trang 281).

Ai kim sot qui trnh v k tc gim c iu hnh (Boeker, 1992, trang 400),

C mt s lng ln ti liu nghin cu v ng v trn bn (mt bi bo tm


lc gn y l Buttenfield 1985), v s khi qut ha cc ng v trn bn
(McMaster 1987). (Carstensen, 1989, trang 181)

C ba th d ny u trnh by thng tin m nhiu ngi c d dng hiu c. Hai th d


u nhng phn gii thiu trong cc cng trnh nghin cu nh tnh chng minh cch
thc c th to ra s quan tm ca ngi c bng cch s dng vic dn chng mt ngi
tham gia ring l v bng cch t ra mt cu hi. Th d th ba, mt cng trnh nghin cu
nh lng da trn th nghim, cho thy ta c th bt u nh th no vi mt quan im
theo ti liu. C ba th d ny minh ha rt tt cch thc cu hng u c th c vit sao
cho ngi c khng b dn vo mt m suy ngh ri rm y chi tit, m c h mt cch
nh nhng vo ti.
Ti s dng php n d v mt tc gi h mt ci thng phuy xung ging. Mt tc
gi mi vo ngh y ci thng phuy (ngi c) lao xung su ca ci ging (bi vit).
Ngi c ch thy ti liu khng quen thuc. Tc gi giu kinh nghim h ci thng phuy
(mt ln na, y l ngi c) chm chm, cho php ngi c lm quen dn dn mt cch
thoi mi vi cng trnh nghin cu. Vic h chm chm ci thng phuy ny bt u bng
mt mc cu tng thut (a narrative hook) khi qut ngi c hiu c ti (v c
th lin h n ti).
Sau cu u tin ny, iu quan trng l xc nh r rng cho ngi c vn (issue)
hay vn kh khn (problem) dn n s cn thit phi thc hin nghin cu ny. Terenzini
v nhng ngi khc (2001) tho lun v mt vn kh khn r rt: s u tranh gia tng
s a dng v chng tc v sc tc cc khu vin, trng i hc ca Hoa K. H lu rng
75

cc chnh sch lm tng s a dng ni trn ang trung tm ca mt cuc tranh lun d di
trn ton quc (trang 509).
Trong nghin cu khoa hc x hi ng dng, cc vn kh khn hay vn nn
(problems) ny sinh t nhng vn (issues), nhng s kh khn, v thng l thc hnh hin
ti. Th d, cc trng hc c th khng thi hnh nhng nguyn tc hng dn v a vn
ha, nhng yu cu ca i ng ging dy cc trng i hc n l h cn tham gia vo
cc hot ng pht trin chuyn mn trong cc khoa ca h, nhng sinh vin thiu s cn
c tip cn tt hn n cc i hc, hay mt cng ng cn hiu bit tt hn nhng ng
gp ca nhng ngi tin phong thuc n gii lc u ca cng ng. y u l nhng vn
nghin cu quan trng xng ng c nghin cu thm v chng t mt vn hay mi
quan tm trong thc tin cn c gii quyt. Mt vn nghin cu l vn tn ti trong
ti liu, trong l thuyt, hay trong thc tin, dn n s cn thit phi thc hin cng trnh
nghin cu. Vn nghin cu trong mt cng trnh nghin cu bt u tr nn r rng khi
nh nghin cu t cu hi s cn thit phi thc hin cng trnh nghin cu ny l g hay
Vn g nh hng n s cn thit phi thc hin cng trnh nghin cu ny?
Khi thit k nhng on m u ca mt n, hy lun nh n nhng nguyn tc
hng dn sau y:

Hy vit cu m u m s kch thch s quan tm ca ngi c cng nh truyn t


mt vn m mt nhm khn gi rng c th lin h n vn ny.

Nh mt nguyn tc tng qut, hy c trnh s dng nhng on trch dn, c bit l


nhng on trch dn di, trong cu hng u (lead sentence). Nhng on trch dn em
li nhiu kh nng cho vic gii thch v nh th to ra phn bt u khng r rng. Tuy
nhin, nh tht hin nhin trong mt s cng trnh nghin cu nh tnh, nhng on trch
dn c th to ra s quan tm ca ngi c.

Hy trnh xa khi nhng cu din t c dng thnh ng hay nhng cm t so mn


(th d Phng php ging bi vn cn l mt sacred cow (th bt kh xm
phm) trong hu ht cc ging vin i hc)

Hy xt n thng tin bng s to tc ng (th d, Mi nm, c lng 5 triu


ngi M c mt thnh vin thn thuc nht trong gia nh b t vong)

Hy xc nh r vn nghin cu (ngha l tnh trng lng nan, vn ) dn n


cng trnh nghin cu. Cc nh nghin cu c th t hi, C mt cu (hay nhng
cu) rnh mnh no m trong ti truyn t c vn nghin cu hay khng?

Hy ch ra ti sao vn ang xt l quan trng bng cch dn ra nhng iu tham


kho bin minh cho s cn thit phi nghin cu vn ny.

Hy m bo rng vn nghin cu c trnh by theo cch thc ph hp vi cch


tip cn nghin cu trong cng trnh nghin cu. (th d, c tnh kho st trong nghin
cu nh tnh, xem xt cc mi quan h hay cc yu t tin on trong nghin cu
nh lng, v cch ny hay cch kia trong nghin cu theo cc phng php hn
hp).

76

Xem xt li cc Cng trnh Nghin cu Gii quyt Vn ang xt


Sau khi xc lp vn nghin cu trong nhng on m u, tip theo Terenzini v nhng
ngi khc (2001) bin minh cho tm quan trng ca vn nghin cu ca h bng cch
xem xt li cc cng trnh nghin cu xem xt vn ny. H tho lun v ba tp hp
cc cng trnh nghin cu, trang 150) gn nh th l h c mt bn ti liu (nh tho
lun trong Chng 2) trc mt h v h ch n gin trnh by nhng loi chnh ca cc cng
trnh nghin cu v tc ng ca s a dng ca sinh vin i vi cc kt qu v gio dc. iu
hu ch l lu trong th d ni trn, h khng xem xt li tng cng trnh nghin cu tch
bit; thay vo , h a ra nhng nhm ln hn ca cc cng trnh nghin cu, sao cho
im ny ca bi vit, h c th trnh by bc tranh rng ln hn v ti liu c. Chnh trong
phn xem xt li ti liu, vn thng tip theo sau phn gii thiu trong mt cng trnh
nghin cu nh lng (i khi trong nghin cu nh tnh v trong nghin cu theo cc phng
php hn hp), ta tm thy phn xem xt li y chi tit v cc cng trnh nghin cu.
Mc ch ca vic xem xt li cc cng trnh nghin cu gii quyt vn ang xt
l l gii tm quan trng ca cng trnh nghin cu c xut v to ra nhng s khc
bit gia cc cng trnh nghin cu trong qu kh v cng trnh nghin cu c xut.
Thnh phn ny c th c gi l t vn nghin cu ny vo trong cuc i thoi tip
din trong ti liu. Cc nh nghin cu khng mun tin hnh mt nghin cu m sao chp
mt cch chnh xc nhng g mt ngi no khc nghin cu. Nhng cng trnh nghin
cu mi cn phi b sung thm vo ti liu c hay m rng hay kim nh li nhng g
ngi khc xem xt. Marshall v Rossman (1999) ni v vic t mt cng trnh nghin
cu vo trong truyn thng iu tra v bi cnh cc cng trnh nghin cu lin quan (trang
43). Kh nng trnh by cng trnh nghin cu theo phng cch ny phn bit ngi mi
vo ngh vi nhng nh nghin cu giu kinh nghim hn. Nh nghin cu k cu hiu bit
nhng g c vit v mt ti hay mt vn nht nh trong lnh vc lin quan. Kin
thc ny n t nhng nm kinh nghim theo di s pht trin ca cc vn v ti liu km
theo ca chng.
Cu hi thng hnh thnh dn v loi ti liu no cn xem xt li. Li khuyn tt
nht ca ti l xem xt li cc cng trnh nghin cu trong cc tc gi a ra nhng cu
hi nghin cu v bo co d liu tr li nhng cu hi . Cc cng trnh nghin cu ny
c th l nghin cu nh lng, nghin cu nh tnh, hay nghin cu theo cc phng php
hn hp. im quan trng l ti liu trong qu kh ni trn cung cp cc cng trnh nghin cu
v vn nghin cu c x l trong n ny. Mt cu hi khc l Ti lm g by gi?
Khng c nghin cu no c tin hnh v ti ca ti. D nhin, trong mt s cng
trnh nghin cu c gii thch hp hay trong cc n mi, c tnh kho st th khng tn ti
ti liu chng minh bng ti liu cho vn nghin cu. phn cng li pht biu ni
trn, ti thng xut rng nh iu tra hy ngh v ti liu nh mt hnh tam gic xoay
ngc. Nm nh ca hnh tam gic xoay ngc l cng trnh nghin cu hc thut ang
c xut. Nu ta m rng vic xem xt li ti liu n y ca hnh tam gic ny, th ta c
th tm thy ti liu, mc d ti liu ny c th ch lin quan gin tip n cng trnh nghin cu
sp xy ra. Ti liu da trn c s rng ny c xem xt li hnh thnh ra vn trong
phm vi ti liu.
xem xt li ti liu lin quan n vn nghin cu vit phn gii thiu ca mt
n, hy xt nhng tng sau y:

cp n ti liu bng cch tm lc cc nhm cng trnh nghin cu (khng ging


vic t trng tm vo cc cng trnh nghin cu ring l trong phn xem xt li hp
nht trong Chng 2), ch khng phi cc cng trnh nghin cu ring l. Ch ch l
77

xc lp cc lnh vc nghin cu rng vo giai on ny trong cng trnh nghin cu


c xut.

khng nhn mnh n cc cng trnh nghin cu ring l, hy t ghi ch v ti


liu tham kho trong bi cui mt on hay cui mt im tm tt v vi cng
trnh nghin cu.

Xem xt li cc cng trnh nghin cu s dng cch tip cn nh lng, nh tnh,


hay theo cc phng php hn hp.

Tm nhng ti liu mi y tm lc (nh ti liu c cng b trong mi nm


va qua) tr khi mt cng trnh nghin cu c hn tn ti m c nhng ngi
khc trch dn rng ri.

Nhng khim khuyt ca Ti liu trong Qu kh


Sau khi a ra vn v xem xt li ti liu v vn ny, th nh nghin cu xc nh nhng
khim khuyt (thiu st) c tm thy trong ti liu ny. Nh th, y ti s dng m hnh
nhng khim khuyt lm khun mu vit phn gii thiu ca mt cng trnh nghin cu.
Bn cht ca nhng khim khuyt ny thay i ty theo cng trnh nghin cu. Ti liu trong
qu kh c th khim khuyt bi v cc tc gi cha nghin cu cc bin c th. Cc tc gi
c th cha kho st ti ny vi mt nhm, mt mu hay mt tng th no . Ti liu c
th cn phi bao gm vic nghin cu sao chp li hay lp li xem xem c t c cng
nhng kt qu nh trc vi nhng mu mi, ngi mi hay a im mi c s dng cho
cuc nghin cu. Trong bt c cng trnh nghin cu no, cc tc gi c th cp n mt,
hay nhiu hn mt, khim khuyt nh th. Khi cc tc gi cng cp n nhng khim
khuyt ny tiu biu l trong phn nhng ngh cho vic nghin cu trong tng lai
cui cc cng trnh nghin cu th phn trnh by nhng khim khuyt ca ti liu trong qu
kh ny c th bao gm s tham kho n cc cng trnh nghin cu ni trn nh l s bin
minh thm cho cng trnh nghin cu c xut.
Ngoi vic cp n nhng khim khuyt, cc tc gi ca n nghin cu cn phi
cho bit cng trnh nghin cu theo k hoch ca h s sa cha hay gii quyt nhng khim
khuyt ny nh th no. Th d, do cc cng trnh nghin cu trong qu kh b st mt bin
quan trng, nn cng trnh nghin cu c xut s a bin ny vo v phn tch tc ng
ca bin ny. Bi v cc cng trnh nghin cu trong qu kh b qua vic xem xt Ngi
M da nh l mt nhm vn ha, nn cng trnh nghin cu c xut s bao gm h
nh nhng ngi tham gia vo n.
Trong hai th d di y, cc tc gi ch ra nhng khong trng hay nhng iu thiu
st ca ti liu. Hy ch vic h s dng nhng cm t chnh yu ch ra iu thiu st:
nhng iu cn phi xem xt k hay kho st, hu nh khng c nghin cu thc nghim
v rt t cng trnh nghin cu.
Th d 4.1

Nhng Khim khuyt trong Ti liu Nhng iu cn Kho st

V l do ny, ngha ca chin tranh v ha bnh c cc nh khoa hc x hi kho st rng


ri (Cooper, 1965; Alvik, 1968; Rosell, 1968; Svancarova & Svancarova, 1967-68; Haavedsrud,
1970). Tuy nhin, iu cn cn phi kho st l nhng cu chin binh ca cc cuc chin tranh
va qua phn ng nh th no trc cnh tng ht sc m nt ca cuc chin tranh mi (Ziller,
1990, cc trang 85-86).

78

Th d 4.2

NhngKhim khuyt trong Ti liu t Cng trnh nghin cu

Bt chp s quan tm n hot ng chnh tr vi m (micropolitics) tng ln, tht ng ngc nhin
l c t nghin cu thc nghim n th tht s c tin hnh v ti ny, c bit l trn quan
im ca cp di. Nghin cu v chnh tr trong mi trng gio dc c bit him hoi: rt t
cng trnh nghin cu tp trung vo vic cc gio vin s dng quyn lc nh th no tng tc
mt cch chin lc vi cc v hiu trng ca trng v iu ny c ngha l g theo m t v
theo khi nim (Ball, 1987; Hoyle, 1986; Pratt, 1984). (Blase, 1989, trang 381).

Tm li, khi xc nh nhng khim khuyt trong ca ti liu trong qu kh, nhng ngi xy
dng n nghin cu c th lm nhng iu sau y:

Trch dn vi iu khim khuyt bin minh thm ch mnh hn cho cng trnh
nghin cu.

Xc nh mt cch c th nhng khim khuyt ca cc cng trnh nghin cu khc (th


d, nhng sai lm v phng php lun, nhng bin s b b qua).

Vit v nhng lnh vc b cc cng trnh nghin cu trong qu kh b qua, bao gm


cc ti, cc x l thng k c bit, nhng ngha ng k, v v.v.

Tho lun v cch thc cng trnh nghin cu c xut s sa cha nhng khim
khuyt ny v cung cp s ng gp c o vo ti liu hc thut.

Nhng khim khuyt ny c th c vit bng cch s dng mt chui cc on ngn xc


nh ba hay bn im thiu st ca nghin cu trong qu kh hay tp trung vo mt im
thiu st chnh, nh c minh ha trong phn gii thiu ca Terenzini v nhng ngi khc
(2001).

Tm Quan trng ca Cng trnh Nghin cu i vi mt Nhm Khn gi


Tt c tc gi gii u c ngh n mt nhm khn gi trong u. Terenzini v nhng ngi
khc (2001) kt thc phn gii thiu ca h bng cch cp n vic cc ta n c th s
dng thng tin t cng trnh nghin cu ca h nh th no i hi cc trng, vin i
hc ng h cc chnh sch thu nhn sinh vin nhy cm vi chng tc (trang 512). Ngoi
ra, cc tc gi ny c th cp n tm quan trng ca cng trnh nghin cu ca h i
vi cc vn phng ph trch thu nhn sinh vin v i vi nhng sinh vin tm cch c
thu nhn vo i hc cng nh cc y ban xem xt n xin nhp hc.
Lun im y l cc tc gi cn phi xc nh cc nhm khn gi s c kh nng
hng li t cng trnh nghin cu v vn nghin cu ang xt. Cng nhiu nhm khn
gi c th c cp, th tm quan trng ca cng trnh nghin cu cng ln v ngi c s
cng nhn thy cng trnh nghin cu ny c p dng rng. Nhng nhm khn gi ny s
khc nhau ty tng n, v h c th bao gm nhng nhm khn gi a dng gm nhng
nh lp chnh sch, cc t chc, cc nh nghin cu khc, v cc c nhn trong cc t chc
lm vic hay lao ng. Vic vn n khn gi trong phn gii thiu c th c hon tt
bng vic cp ngn gn n khn gi (nh cc ta n trong cng trnh nghin cu ca
Terenzini v nhng ngi khc [2001]) hay trnh by chi tit thng tin v vi nhm khn gi.
Cui cng, nhng phn gii thiu hay ca cc cng trnh nghin cu kt thc vi li
pht biu v mc ch hay ch ch ca cng trnh nghin cu. Terenzini v nhng ngi khc
(2001) kt thc phn gii thiu ca h theo cch ny, v h truyn t rng h d nh xem
xt nh hng ca s a dng v c cu i vi k nng ca sinh vin trong lp hc. Li pht
79

biu mc ch, y l mt thnh phn hng dn quan trng ca bt k cng trnh nghin cu
no, l trng tm trong chng tip theo.

TM TT
Chng ny a ra li khuyn v cch b cc v vit phn gii thiu ca mt cng trnh
nghin cu hc thut. Thnh phn u tin l xt n cch thc phn gii thiu kt hp cc
vn nghin cu gn vi nghin cu nh lng, nh tnh, hay theo cc phng php hn
hp. K , mt mu gii thiu gm nm thnh phn c ngh s dng lm m hnh hay
khun mu vit phn gii thiu. M hnh ny, gi l m hnh nhng s khim khuyt, da
vo u tin l vic xc nh vn nghin cu (v bao gm mt mc cu tng thut). K
n, m hnh ny bao gm vic xem xt li ti liu x l vn ni trn, ch ra mt, hay
nhiu hn mt, s khim khuyt trong ti liu qu kh v cho thy cng trnh nghin cu
c xut s sa cha nhng s khim khuyt ny nh th no. M hnh ny thng kt
thc bng vic xc nh mt, hay nhiu hn mt, nhm khn gi s hng li t cng trnh
nghin cu c xut v bng vic a ra mc ch hay ch ch chnh ca n. Trong
chng ny, tc gi cung cp nhng nguyn tc hng dn cho vic vit mi thnh phn trong
phn gii thiu ny ca mt cng trnh nghin cu.

Bi tp Trau di K nng Vit


1. Hy son mt s th d v cc mc cu tng thut (narrative hooks) cho phn
gii thiu ca mt cng trnh nghin cu v chia s nhng th d ny vi cc ng
s xc nh xem cc mc cu tng thut ny c trnh by vn m ngi
c c th lin h hay khng.
2. Hy vit phn gii thiu cho mt cng trnh nghin cu c xut. Hy a
vo nhng on trnh by vn trong cng trnh nghin cu ny, ti liu lin
quan v vn ny, nhng s khim khuyt trong ti liu, v nhm khn gi s
tm thy cng trnh nghin cu ny hp dn.
3. Hy tm mt s cng trnh nghin cu c cng b trong cc tp ch nghin cu
hc thut trong mt lnh vc nghin cu. Hy xem xt li nhng phn gii thiu
ca cc cng trnh nghin cu ny v tm ra cu hay nhng cu trong cc tc
gi pht biu vn nghin cu trong cc cng trnh nghin cu ca h.

BI C THM
Bem, D.J. (1987). Cch vit bi bo da vo thc nghim. Trong M. P. Zanna & J.M.
Darley (Eds), Hc gi ton din: Hng dn thc hnh cho nh khoa hc x hi mi vo
ngh (cc trang 171-201). New York: Nh Xut bn Random House.
Daryl Bem nhn mnh n tm quan trng ca li pht biu m u trong nghin cu
c cng b. ng cung cp mt danh sch cc qui tc da trn kinh nghim cho li pht
biu m u, nhn mnh s cn thit phi c li vit vn xui d hiu, r rng v phi c
mt cu trc dn ngi c tng bc n li pht biu vn nghin cu. ng cung cp
nhng th d v nhng li pht biu m u c tha ng ln khng tha ng. Ben i
hi nhng li pht biu m u d hiu i vi ngi khng chuyn mn, tuy th khng
c nhm chn i vi ngi c snh si v k thut.
80

Maxwell J. A. (1996). Thit k nghin cu nh tnh: Cch tip cn c tnh tng tc.
Thousand Oaks, CA: Nh Xut bn Sage.
Joe Maxwell suy ngh k v mc ch ca mt n cho mt lun vn theo cch tip cn
nh tnh. Mt trong nhng kha cnh c bn ca mt n l bin minh cho d n
nghin cu gip ngi c hiu c khng ch nhng iu Anh/Ch d nh thc hin
m cn ti sao. ng cp n tm quan trng ca s xc nh cc vn Anh/Ch d
nh gii quyt v ca vic ch ra ti sao chng l nhng vn quan trng cn nghin
cu. Trong mt th d v mt n lm lun vn, ng chia s nhng vn chnh c
cc tc gi gii quyt to ra mt lp lun hiu qu ng h cng trnh nghin cu.
Wilkinson, A. M. (1991) Sch hng dn ca nh khoa hc i vi vic vit cc ti liu v
lun vn. Englewood Cliffs, NJ: Nh Xut bn Prentice Hall.
Antoinette Wilkinson xc nh ba thnh phn ca phn gii thiu: ngun gc v pht biu
v vn kh khn v tho lun v bn cht ca vn , tho lun v thng tin c s
ca vn , v li pht biu v cu hi hay vn nghin cu (research question).
Cun sch ca n tc gi ny a ra nhiu th d v ba thnh phn ny cng vi tho lun
v cch vit v cu trc phn gii thiu. Ni dung nhn mnh n vic m bo rng phn
gii thiu dn n mt cch hp l v hin nhin li pht biu v vn nghin cu.

81

CHNG NM
_______________________________
PHT BIU MC CH
Trong khi phn gii thiu t trng tm vo vn dn n cng trnh nghin cu, th
phn pht biu mc ch (tuyn b mc ch) xc lp phng hng cho cuc nghin
cu. Tht ra, li pht biu mc ch l li pht biu quan trng nht trong ton b cng
trnh nghin cu. Li pht biu mc ch lm cho ngi c hng n ch ch chnh
ca cng trnh nghin cu, v tt c nhng kha cnh khc ca nghin cu nht thit xy
ra da theo ch ch chnh . Trong nhng bi bo, cc nh nghin cu vit thm li
pht biu mc ch vo phn gii thiu; trong cc lun vn v cc n lm lun vn (
cng lun vn), li pht biu mc ch thng c vit thnh mt phn tch bit. Li
pht biu mc ch cn c vit cng r v cng sc tch cng tt.
Ton b chng ny tp trung vo li pht biu mc ch, do tm quan trng ca li
pht biu mc ch trong mt cng trnh nghin cu. Ti bn v nhng l do ca vic
xy dng nhng li pht biu mc ch, a ra nhng nguyn tc chnh yu dng
trong vic thit k li pht biu mc ch, v cung cp cc th d minh ha cho nhng
m hnh tt.
TM QUAN TRNG V NGHA
CA LI PHT BIU MC CH
Theo Locke, Spirduso, v Silverman (2000), li pht biu mc ch ch ra ti sao bn mun thc
hin cng trnh nghin cu ny v bn d nh hon thnh nhng iu g (trang 9). Tht ng
tic, nhng cun sch vit v phng php v n khng ch my n li pht biu mc ch,
v cc tc gi vit v phng php thng a li pht biu mc ch vo nhng phn tho lun
v cc ti khc, nh nu r cc cu hi nghin cu hay cc gi thuyt. Th d, Wilkinson
(1991), cp n li pht biu mc ch trong ng cnh cu hi nghin cu v mc tiu nghin
cu. Cc tc gi khc trnh by li pht biu mc ch nh mt kha cnh ca vn nghin cu
(Castetter & Heislev, 1977). Vic xem xt k lng nhng ni dung tho lun ca hai tc gi ni
trn cho thy rng c hai tc gi u ni n li pht biu mc ch nh l tng ch o, rt
quan trng trong mt cng trnh nghin cu.
i vi tho lun y, ti s gi phn ngn ny l li pht biu mc ch (purpose
statement) bi v phn ngn ny truyn t (chuyn ti) ton b ch ch ca cng trnh nghin
cu c xut. Trong cc n, cc nh nghin cu cn phn bit r rng gia mc ch, vn
trong cng trnh nghin cu, v cc cu hi nghin cu. Mc ch a ra ch ch ca cng
trnh nghin cu ch khng phi l vn kh khn hay vn dn n s cn thit phi thc
hin cng trnh nghin cu (Xem Chng 4). Mc ch cng khng phi l cc cu hi nghin
cu nhng cu hi m vic thu thp d liu s c gng tr li s c tho lun trong Chng
6. Thay vo , mc ch thit lp cc mc tiu, ch ch, v tng chnh ca mt n hay
mt cng trnh nghin cu. tng ny da vo mt nhu cu (vn ) v c tinh chnh thnh
nhng cu hi c th (cc cu hi nghin cu).
Vi tm quan trng ca li pht biu mc ch nh th, iu hu ch l lm ni bt li
pht biu ny hn cc kha cnh khc ca n hay cng trnh nghin cu v trnh by li
pht biu ny nh l mt cu duy nht hay mt on duy nht m ngi c c th xc nh
c mt cch d dng. Mc d nhng li pht biu mc ch trong nghin cu nh tnh,
82

nh lng, v theo cc phng php hn hp u c chung nhng ch tng t, nhng


mi li pht biu mc ch ni trn s c xc nh di y v c minh ha bng nhng
on bn gc (scripts) nhm xy dng mt li pht biu mc ch tht hon chnh m c
th kim sot c cho mt n hay mt cng trnh nghin cu.
LI PHT BIU MC CH TRONG NGHIN CU NH TNH
Mt li pht biu mc ch trong nghin cu nh tnh cha ng tt c thnh phn quan
trng ca nghin cu nh tnh, s dng nhng t ng v nghin cu c rt ra t ngn ng
ca cuc iu tra (Schwandt, 2001), v s dng nhng th tc ca mt thit k mi ni ln
da trn kinh nghim ca cc c nhn trong mt mi trng t nhin. Nh th, ngi ta c
th xt n mt s c im thit k cn bn cho vic vit li pht biu mc ch ny:
S dng nhng t ng nh mc ch, ch ch, hay mc tiu bo hiu s quan
tm c bit n li pht biu ny nh l tng ch o rt quan trng trong cng trnh
nghin cu. Hy lm ni bt li pht biu ny nh l mt cu tch bit hay mt on tch
bit v s dng ngn ng ca nghin cu bng cch dng nhng t ng nh Mc ch
(hay ch ch hay mc tiu) ca cng trnh nghin cu ny l ( l) (s l). . . Cc nh
nghin cu (khi vit bng ting Anh) thng s dng ng t th hin ti hay qu kh
trong cc bi bo v lun vn hay lun n, v ng t th tng lai trong cc n bi v
trong cc n cc nh nghin cu ang trnh by k hoch cho mt cng trnh nghin
cu.
Tp trung vo mt hin tng (hay khi nim hay tng) duy nht. Thu hp cng trnh
nghin cu thnh mt tng s c thm d, kho st hay tm hiu. S tp trung ny
c ngha l mc ch khng truyn t vic thit lp quan h gia hai hay nhiu hn hai
bin s hoc vic so snh hai hay nhiu hn hai nhm, nh thng c tm thy trong
nghin cu nh lng. Thay vo , a ra mt hin tng duy nht nghin cu, tha
nhn rng nghin cu ny c th pht trin dn thnh vic kho st cc mi quan h hay
nhng so snh gia cc tng. Trong s nhng vic kho st lin quan ny, chng ta
khng th d kin c vic kho st no ngay t lc bt u mt cng trnh nghin cu
nh tnh. Th d, mt n c th bt u bng vic kho st cc vai tr ca ch tch
trong vic nng cao s pht trin ca i ng ging dy (Creswell & Brown, 1992). Cc
cng trnh nghin cu nh tnh khc c th bt u bng cch kho st c trng nhn
dng ca gio vin v s y ra ngoi l hay khng xt n c trng nhn dng ny cho
mt gio vin trong trng ca c (Hubert & Whelan) hay kho st ngha ca vn ha
bng chy trong mt nghin cu v cng vic v phong cch ni chuyn ca nhng
ngi lm cng sn vn ng (Trujillo, 1992). Cc th d ny u minh ha cho s tp
trung vo mt tng duy nht.
Hy s dng nhng ng t ch hnh ng truyn t qu trnh hc hi s xy ra nh
th no. Cc ng t ch hnh ng v cc cm t nh m t, hiu c, xy dng,
xem xt ngha ca, hay khm ph, gi cho cuc iu tra c m v truyn t
mt thit k mi ni (emerging design).
Mt thit k mi ni cng c nng cao bi ngn ng khng nh hng ch khng phi
bi cc kt cc c nh trc. Hy s dng nhng t ng v nhng cm t trung tnh,
nh kho st nhng kinh nghim ca cc c nhn ch khng phi nhng kinh nghim
thnh cng ca cc c nhn. Nhng t ng v cm t khc c th gy rc ri bao gm
hu ch, tch cc, v mang li thng tin hu ch l tt c cc t ng cho thy
mt kt cc c th xy ra hoc c th khng xy ra. McCracken (1988) cp n s cn
thit phi cho ngi tr li phng vn m t kinh nghim ca ngi y, trong cc cuc
83

phng vn nh tnh. Nhng ngi phng vn (hay nhng ngi vit li pht biu mc
ch) vi phm qui lut khng chiu hng trong nghin cu nh tnh (McCracken,
1988, trang 21) qua vic s dng nhng t ng gi mt s nh hng theo chiu hng
no .
Hy a ra mt nh ngha tha ng ( lm c s tin hnh cng vic) tng qut v
hin tng hay tng ch yu. Ph hp vi thut s dng ngn ng trong nghin cu
nh tnh, nh ngha ny khng cng nhc v c nh, m c tnh thm d v pht trin dn
dn trong sut cuc nghin cu da trn thng tin t nhng ngi tham gia. Nh th, ngi
vit c th s dng li pht biu, Mt nh ngha tm thi vo lc ny ca ________ (hin
tng ch yu) l . . .. Cng cn lu l khng c ln ln nh ngha ny vi phn
nh ngha v cc thut ng chi tit c tm thy sau trong mt s n nghin cu
nh tnh. nh y l, vo mt giai on sm trong n hay cng trnh nghin cu,
truyn t n ngi c ngha tng qut ca hin tng ch yu sao cho h c th hiu
c tt hn thng tin s bc l trong cuc nghin cu.
Hy a vo nhng t ng biu hin chin lc iu tra s c s dng trong vic thu
thp d liu, phn tch, v biu hin qui trnh nghin cu, nh l liu cng trnh nghin
cu ny s s dng phng php dn tc hc, l thuyt c c s, nghin cu tnh hung,
hin tng hc, hay tng thut.
Hy cp n nhng ngi tham gia (participants) trong cng trnh nghin cu, nh l
liu nhng ngi tham gia c th l mt c nhn hay nhiu hn mt c nhn, mt nhm
ngi, hay ton b t chc.
Hy xc nh a im ca cuc nghin cu, nh nh , lp hc, t chc, chng trnh,
hay s kin. Hy m t a im ny chi tit sao cho ngi c s bit c chnh xc
cuc nghin cu s din ra u.
Mc d c s thay i ng k trong vic bao gm nhng im ni trn vo li pht
biu mc ch, nhng mt n ( cng) lm lun vn thc s hay lun n tin s tt cn
cp n tt c cc im ni trn.
h tr trong vic thit k mt li pht biu mc ch, ti bao gm y mt bn
gc (hay bn lm mu in vo ch trng) m hn l hu ch trong vic son tho mt li
pht biu mc ch hon chnh. Mt bn gc (script), nh c s dng trong cun sch
ny, cha ng nhng t ng v nhng tng chnh ca mt li pht biu mc ch v c
cha nhng ch trng cho nh nghin cu in vo nhng thng tin lin quan n n hay
cng trnh nghin cu. Bn gc ca mt li pht biu mc ch trong nghin cu nh tnh l
nh sau:
Mc ch ca nghin cu ___________________________ (chin lc iu tra, nh
dn tc hc, nghin cu tnh hung, hay loi khc) ny l ( l? s l?)
___________________________ (hiu bit c? m t? xy dng? khm ph?)
___________________________ (hin tng ch yu ang c nghin cu) ca (hay
i vi) ___________________________ (nhng ngi tham gia, nh c nhn, cc
nhm, t chc) ti ______________ (a im nghin cu). giai on ny trong
cuc nghin cu, ___________________ (hin tng ch yu ang c nghin cu)
s c nh ngha mt cch tng qut l ____________ (a ra mt nh ngha tng
qut).

84

Nhng th d sau y c th khng minh ha mt cch hon ho tt c cc thnh phn


ca bn gc ny, nhng nhng th d ny l nhng m hnh y nghin cu cng nh
bt chc v pht huy.

Th d 5.1 Li Pht biu Mc ch trong mt Nghin cu nh tnh theo Hin tng hc


Lauterbach (1993) nghin cu v nm (5) ph n b mt con cn s sinh trong
trng hp c thai mun v nhng k c v kinh nghim ca h v s mt mt ny. Li pht
biu mc ch ca b nh sau:
Cuc iu tra theo phng php hin tng hc, nh mt phn ca vic pht hin ra
ngha, din t r rng nhng iu ct li ca ngha trong nhng kinh nghim sng
ca cc b m khi nhng a con s sinh m h ao c b t vong. Bng cch s dng
lng knh ca quan im nam n bnh quyn, trng tm c t vo nhng k c v
kinh nghim sng qua ca cc b m. Quan im ny to thun li cho vic ph v
c s im lng xung quanh nhng kinh nghim ca cc b m; quan im ny h tr
trong vic din t r rng v nhn mnh thm nhng k c ca cc b m v cc cu
chuyn v mt mt ca h. Cc phng php iu tra bao gm s xem xt k lng theo
hin tng hc v d liu c moi hi bng s iu tra lin quan n s tn ti v
kinh nghim ca con ngi v nhng kinh nghim ca cc b m, v s iu tra v hin
tng ni trn trong ngh thut sng to (Lauterbach, 1993, trang 134).

Ti tm thy li pht biu mc ch ca Lauterbach trong phn m u ca bi bo


c nhan Mc ch ca Nghin cu. Nh th, nhan ny ku gi s ch vo li pht
biu ny. Nhng kinh nghim sng ca cc b m s l hin tng ch yu, v tc gi s
dng t ng ch hnh ng m t tho lun v ngha (mt t trung tnh) ca nhng
kinh nghim ny. Tc gi nh ngha r thm nhng kinh nghim g s c xem xt khi b xc
nh nhng k c v nhng kinh nghim sng qua. Trong ton b on ny, r rng l
Lauterback s s dng chin lc v hin tng hc. Ngoi ra, on ny cng truyn t rng
nhng ngi tham gia s l cc b m, nhng sau trong bi bo, ngi c s bit c rng
tc gi phng vn mt mu thch hp gm nm b m, mi ngi u tri qua tnh trng a
con ca mnh b t vong trong thi gian sinh n ti nh mnh.

Th d 5.2 Li Pht biu Mc ch trong mt Nghin cu Tnh hung


Kos (1991) tin hnh mt nghin cu nhiu tnh hung v nhng nhn thc v cc hc sinh
trung hc c s thiu kh nng c (hiu c ni dung) lin quan n nhng yu t ngn
cn cc hc sinh ny tin b trong vic pht trin kh nng c ca h. Li pht biu mc
ch ca b c vit nh sau:
Mc ch ca cng trnh nghin cu ny l kho st nhng yu t v cm xc, v x hi,
v v gio dc c th gp phn vo vic pht trin tnh trng thiu kh nng c ca bn
hc sinh tui thiu nin. Cng trnh nghin cu ny cng tm kim li gii thch v l
do ti sao nhng tnh trng thiu kh nng c ca hc sinh tn ti dai dng bt chp
nhiu nm ging dy. y khng phI l mt nghin cu can thip v, mc d mt s hc
sinh c th ci thin kh nng c ca cc em, nhng vic ci thin kh nng c
khng phi l trng tm ca cng trnh nghin cu ny (Kos, 1991, cc trang 876-877).
85

Hy ch li ph nhn ca Kos, l cng trnh nghin cu ny khng phi l mt


cng trnh nghin cu nh lng, o lng ln ca nhng thay i v kh nng c trong
hc sinh. Thay vo , Kos t mt cch r rng nghin cu ny vo trong cch tip cn
nh tnh bng cch s dng nhng t ng nh kho st. B tp trung ch vo hin
tng ch yu l cc yu t v a ra mt nh ngha tm thi v hin tng ny bng
cch cp n nhng th d, nh v xc cm, v x hi, v v gio dc. B a li pht
biu ny vo di mc gi l Mc ch ca Cng trnh Nghin cu thu ht s ch
vo li pht biu ny, v b cp n nhng ngi tham gia, l nhng ngi tham gia
vo cng trnh nghin cu ny. Trong phn trch yu v phng php lun, ngi c tm
thy rng nghin cu ny s dng chin lc iu tra ca nghin cu theo phng php
nghin cu tnh hung v rng nghin cu ny xy ra trong mt lp hc.

Th d 5.3

Li Pht biu Mc ch trong mt Cng trnh Nghin cu theo


Dn tc hc

Rhoads (1997) tin hnh mt cng trnh nghin cu theo dn tc hc ko di hai nm, kho
st cch thc c th ci thin bu khng kh trong khu i hc cho nhng ngi ng tnh
luyn i nam v ngi nam lng tnh ti mt vin i hc ln. Li pht biu mc ch ca
ng, c bao gm trong phn m u, nh sau:
Bi vit ny ng gp vo khi lng ti liu x l nhng nhu cu ca cc sinh vin ng
tnh luyn i nam v lng tnh bng cch xc nh vi lnh vc m trong s tin b c
th c thc hin trong vic ci thin bu khng kh trong khu i hc cho h. Bi vit
ny bt ngun t mt cng trnh nghin cu theo dn tc hc ko di hai nm v mt
nhm sinh vin c li sng khc bit bao gm nhng ngi ng tnh luyn i nam v
nhng ngi nam lng tnh mt vin I hc ln c nghin cu hc thut; trng tm
t vo n ng phn nh thc t l nhng ngi ph n ng tnh luyn i v lng tnh
to thnh mt nhm sinh vin c li sng khc bit khc vin i hc ang c nghin
cu. (Rhoads 1997, trang 276).

Vi ch ch l ci thin khu i hc, cng trnh nghin cu nh lng ny thuc vo


loi nghin cu theo phng php tuyn truyn vn ng nh c cp trong Chng 1.
Ngoi ra, nhng cu ny nm phn bt u ca bi vit bo hiu cho ngi c v mc
ch ca cng trnh nghin cu ny. Nhng nhu cu ca cc sinh vin ny tr thnh hin
tng ch yu c nghin cu, v tc gi tm cch xc nh nhng lnh vc c th ci
thin bu khng kh cho nhng nam sinh vin ng tnh luyn i hay lng tnh. Tc gi
cng cp rng chin lc iu tra s theo phng php dn tc hc v cng trnh nghin
cu ny s lin quan n nam gii (nhng ngi tham gia) ti mt vin i hc ln (a im
nghin cu). Vo lc ny, tc gi khng cung cp thng tin b sung v tnh cht chnh xc
ca cc nhu cu ny hay mt nh ngha tha ng bt u bi bo. Tuy nhin, tc gi
qu c cp n c trng nhn dng v thm d mt ngha tm thi cho thut ng
trong phn tip theo ca cng trnh nghin cu ny.

Th d 5.4

Li Pht biu Mc ch trong mt Cng trnh Nghin cu theo


L thuyt c C s

Richie v nhng ngi khc (1997) tin hnh mt nghin cu nh tnh xy dng l
thuyt v qu trnh pht trin s nghip ca 18 ph n M gc Phi da en v da trng rt
86

thnh t v ni ting Hoa K, lm vic trong nhng lnh vc ngh nghip khc nhau.
Trong on th hai ca cng trnh nghin cu ny, h trnh by li pht biu mc ch nh
sau:
Bi bo ny m t mt nghin cu nh tnh v qu trnh pht trin s nghip ca 18 ph
n M gc Phi da en v da trng Hoa K khp tm lnh vc ngh nghip. Mc ch
chung ca chng ti trong cng trnh nghin cu ny l kho st nhng nh hng c tnh
quyt nh n qu trnh pht trin s nghip ca cc ph n ny, c bit l nhng nh
hng lin quan n vic t c thnh cng trong ngh nghip chuyn mn ca h
(Richie v nhng ngi khc, 1997, trang 133).

Trong li pht biu ny, hin tng ch yu l qu trnh pht trin s nghip v
ngi c bit c rng hin tng ny s c nh ngha nh l nhng nh hng c tnh
quyt nh trong s thnh cng trong ngh nghip chuyn mn ca cc ph n ny. Trong
cng trnh nghin cu ny, thnh cng, mt t ng nh hng, dng xc nh mu cc
c nhn s c nghin cu ch khng phi gii hn cuc iu tra v hin tng ch yu.
Cc tc gi d nh kho st hin tng ny, v ngi c bit c nhng ngi tham gia
u l ph n, trong cc nhm ngh nghip khc nhau. L thuyt c c s nh l mt chin
lc iu tra c cp trong phn trch yu v sau trong phn tho lun v th tc.
LI PHT BIU MC CH TRONG NGHIN CU NH LNG
Nhng li pht biu mc ch trong nghin cu nh lng khc nhiu vi cc m hnh nh
tnh xt v ngn ng v trng tm t vo vic thit lp quan h hay vic so snh cc bin s
hoc nhng cu trc khi nim (construct). Mt bin s cp n mt c im hay thuc
tnh ca mt c nhn hay mt t chc m c th o lng c hay quan st c v khc
nhau cho tng ngi v tng t chc c nghin cu (Creswell, 2002). Mt bin s thng
s thay i trong hai hay hn hai loi hay trn mt chui bin thin cc im s. Cc nh
tm l hc thch s dng thut ng construct (cu trc khi nim) hn l variable (bin s)),
thut ng ny bao hm tng tru tng mnh hn l mt thut ng c nh ngha mt
cch c th. Tuy nhin, cc nh khoa hc x hi thng s dng thut ng bin s, v thut
ng ny s c s dng trong phn tho lun sau y. Cc bin s thng c o lng
trong cc cng trnh nghin cu bao gm gii tnh, tui tc, tnh trng kinh t x hi (SES), v
thi hay hnh vi nh ch ngha phn bit chng tc, s kim sot x hi, quyn lc chnh
tr, hay kh nng lnh o. C nhiu cun sch, ti liu cung cp nhng ni dung tho lun
chi tit v cc loi bin s ngi ta c th s dng v thang o ca cc bin s ny (th d,
Isaac & Michael, 1981; Keppel, 1991; Kerlinger, 1979; Thorndike, 1997). Cc bin s c
phn bit bng hai c im: th t theo thi gian v phng php o lng (hay quan st)
cc bin s ny.
Th t theo thi gian (temporal order) c ngha l mt bin s xy ra trc mt bin
s khc trong thi gian. Bi v vic sp xp theo th t thi gian ny, nn ngi ta ni rng
bin s ny nh hng n hay gy nn bin s kia, mc d pht biu chnh xc hn s ch
ra mi quan h nhn qu c th xy ra. Khi x l nhng nghin cu trong mi trng t
nhin hay con ngi, cc nh nghin cu khng th chng minh mt cch hon ton
nguyn nhn v kt qu (Rosenthal & Rosnow, 1991). Vic sp xp theo th t thi gian ny
lm cho cc nh nghin cu trong nhng cch tip cn nh lng suy ngh theo th t tri
sang phi (Punch, 1998) v sp xp th t cc bin (bin s) trong nhng li pht biu mc
ch, cc cu hi nghin cu, v cc m hnh trc quan (visual model) thnh nhng phn trnh
by tri-sang-phi, nguyn nhn v kt qu. Nh th,
87

Cc bin c lp l cc bin (c l) gy nn, c nh hng n, hay tc ng n cc kt


cc (hay kt qu). Cc bin s c lp ny cn c gi l cc bin x l (treatment),
bin c thao tc hay c iu khin (manipulated), bin xy ra trc, hoc bin tin
on.
Cc bin ph thuc l nhng bin ph thuc vo cc bin c lp; cc bin ph thuc l
cc kt cc hay cc kt qu ca nh hng ca cc bin c lp. Cc tn gi khc ca
bin ph thuc l bin tiu ch, bin kt cc, v bin kt qu.
Cc bin can thip hay trung gian (intervening or mediating variables) ng gia
bin c lp v bin ph thuc; v cc bin ny lm trung gian em li hay nh hng n
tc ng ca bin c lp i vi bin ph thuc. Th d, nu sinh vin t kt qu tt
trong mt bi kim tra v cc phng php nghin cu (bin ph thuc), kt qu ny c
th do (a) vic chun b nghin cu, hc hi ca h (bin c lp) v/hoc (b) vic t chc
cc tng nghin cu thnh mt khun kh ca h (bin can thip) nh hng n
im ca h i vi bi kim tra. Bin trung gian, t chc ca nghin cu ng gia
bin c lp v bin ph thuc.
Hai loi bin khc l cc bin kim sot (control variables) v cc bin gy ln ln hay cn
tr (confounding variables). Cc bin kim sot ng vai tr tch cc trong cc cng trnh
nghin cu nh lng. Cc bin ny l mt loi c bit ca bin c lp, m c o
lng trong mt nghin cu bi v cc bin ny c kh nng nh hng n bin ph
thuc. Cc nh nghin cu s dng cc th tc thng k (th d phn tch ng phng
sai (tch sai)) kim sot cc bin ny. Cc bin ny c th l cc bin v c nhn hay v
nhn khu hc m cn phi c kim sot th no c th xc nh c nh hng
thc s ca bin c lp i vi bin ph thuc. Mt loi bin khc, l bin gy ln
ln (hoc gi to) (confounding (or spurious) variable), khng tht s c o lng hay
quan st trong cng trnh nghin cu. Bin gy ln ln hin hu, nhng nh hng ca
bin ny khng th c pht hin mt cch trc tip trong cng trnh nghin cu. Cc
nh nghin cu bnh lun v nh hng ca cc bin gy ln ln, sau khi hon tt cng
trnh nghin cu, bi v cc bin ny c th c tc dng gii thch mi quan h gia
bin c lp v bin ph thuc, nhng cc bin ny khng c nh gi hay khng
th nh gi c mt cch d dng.
V th, vic thit k li pht biu mc ch trong nghin cu nh lng (li pht biu mc
ch nh lng) bt u bng cch xc nh nhng bin c xut cho cng trnh nghin
cu (c lp, can thip (trung gian), ph thuc, kim sot), v mt m hnh trc quan (visual
model) xc nh mt cch r rng chui tun t cc bin ny, v xc nh v tr cng nh
nu r vic cc bin ny s c o lng hay quan st nh th no. Cui cng, ch ch ca
vic s dng cc bin ny theo cch nh lng s l thit lp quan h gia cc bin (nh ta
thng tm thy trong cuc kho st/iu tra) hoc so snh cc mu hay cc nhm xt theo kt
cc hay kt qu (nh thng tm thy trong cc cuc th nghim).
Hiu bit trn y gip chng ta trong vic thit k li pht biu mc ch nh lng.
Nhng thnh phn chnh ca mt li pht biu mc ch nh lng tt gm c mt on
ngn cha ng nhng im sau y:
Nhng t ng bo hiu ch ch chnh ca cng trnh nghin cu, nh mc ch, ch
ch, hay mc tiu. Hy bt u bng cu Mc ch (hay mc tiu hay ch ch) ca
cng trnh nghin cu ny l ( l) (s l) . . . .

88

S xc nh l thuyt, m hnh, hay khun kh khi nim kim nh trong n hay


cng trnh nghin cu. thi im ny ngi ta khng cn m t chi tit; trong Chng
7, ti xut mt phn Quan im L thuyt ring bit cho mc ch ny. cp n
l thuyt trong li pht biu mc ch nhn mnh n tm quan trng ca l thuyt
v bo hiu vic s dng l thuyt vo cng trnh nghin cu.
S xc nh bin c lp v bin ph thuc, cng nh bt k bin trung gian hay bin
kim sot no c s dng trong cng trnh nghin cu.
Nhng t ng lin kt bin c lp v bin ph thuc ch ra rng cc bin ny ang
c lin h vi nhau. Hy s dng nhng cm t mi quan h gia hai hay nhiu hn
hai bin hay s so snh gia hai hay nhiu hn hai nhm. Hu ht cc cng trnh nghin
cu nh lng ri vo mt trong hai phng n chn la ni trn i vi vic lin kt cc
bin trong li pht biu mc ch. Mt kt hp ca vic so snh v vic thit lp quan h
cng c th tn ti, th d nh, mt th nghim hai yu t trong nh nghin cu c hai
hay nhiu hn hai nhm x l cng nh mt bin lin tc nh l bin c lp trong cng
trnh nghin cu. Mc d ngi ta thng tm thy nhng nghin cu v so snh hai nhm
hay nhiu hn hai nhm trong cc th nghim, nhng cng c th so snh cc nhm trong
mt nghin cu s dng cc cuc kho st/iu tra.
V tr hay vic sp xp th t ca cc bin t tri sang phi trong li pht biu mc ch,
bt u vi bin c lp, c theo sau bi bin ph thuc. Hy t cc bin can thip
vo gia bin c lp v bin ph thuc. Cc nh nghin cu cng t cc bin kim sot
vo gia bin c lp v bin ph thuc. Mt cch khc l cc bin kim sot c th c
t ngay sau bin ph thuc, trong mt cm t nh vi . . . (cc bin kim sot) c
kim sot. Trong cc th nghim, bin c lp s lun lun l bin c thao tc hay
c iu khin.
cp n loi chin lc iu tra chuyn bit c s dng trong cng trnh nghin cu.
Bng cch kt hp thng tin ny vo, nh nghin cu s d kin ni dung tho lun v cc
phng php v lm cho ngi c c th lin kt (trong tr c) mi quan h ca cc bin
vi cch tip cn iu tra.
cp n nhng ngi tham gia (hay n v ca php phn tch) vo cng trnh nghin
cu v cp n a im nghin cu cho cng trnh nghin cu.
Mt nh ngha tng qut cho mi bin ch yu trong cng trnh nghin cu, nht l s
dng nhng nh ngha tn ti t lu. Trong nghin cu nh lng, cc nh iu tra s
dng nhng nh ngha c chp nhn v khng thay i cho cc bin s. Nhng
nh ngha c a vo y c nh cung cp mt nh ngha tng qut v cc bin
gip ngi c hiu r nht li pht biu mc ch. Cc nh ngha ny khng thay th
cc nh ngha hot ng, chnh xc v chi tit (cc chi tit v cch thc cc bin s c
o lng) c tm thy sau ny trong phn nh ngha cc Thut ng trong cc n
(xem Chng 8).
Da trn nhng im ni trn, mt bn gc ca li pht biu mc ch nh lng c th
bao gm nhng tng sau y:
Mc ch nghin cu _______________ (th nghim? kho st/iu tra) ny l ( l? s
l) kim nh l thuyt v ___________________ m l thuyt ny ________________
(so snh? thit lp quan h?) gia _______________ (bin c lp) v ______________
(bin ph thuc), vi __________________ (cc bin kim sot) c kim sot, i vi
89

_________________ (nhng ngi tham gia) ti __________________ (a im nghin


cu). Bin (hay cc bin) c lp ______________________ s c nh ngha mt
cch tng qut l __________________ (cung cp nh ngha tng qut). Bin (hay cc
bin) ph thuc s c nh ngha mt cch tng qut l _____________________ (cung
cp nh ngha tng qut), v bin kim sot v (cc) bin can thip, _______________
(xc nh bin kim sot v bin can thip) s c kim sot theo phng php thng k
trong nghin cu ny.
Cc th d sau y minh ha nhiu trong cc thnh phn trong bn gc. Hai cng trnh
nghin cu u l cc cuc kho st/iu tra; cng trnh nghin cu cui l mt th
nghim.

Th d 5.5

Li Pht biu Mc ch trong mt Cng trnh Nghin cu da trn cuc


iu tra Cng b

Kalof (2000) tin hnh mt cng trnh nghin cu dc hai nm v 54 ph n i hc v


thi v kinh nghim ca h v s p bc lin quan n gii tnh. Nhng ph n ny tr
li trong hai cuc iu tra ging ht nhau bng cch gi th qua bu in c thc hin cch
nhau hai nm. Tc gi kt hp li pht biu mc ch, c gii thiu trong phn m u, vi
cc cu hi nghin cu.
Cng trnh nghin cu ny l mt n lc nhm cung cp thm chi tit v lm r mi lin
kt gia thi i vi vai tr ca gii tnh ca ph n v kinh nghim v vic tr thnh
nn nhn ca s p bc lin quan n gii tnh. Ti s dng d liu trong hai nm t 54
ph n i hc tr li nhng cu hi sau y: (1) Thi ca ph n c nh hng n
kh nng d b tn cng bi s p bc lin quan n gii tnh trong thi k hai nm hay
khng? (2) Thi c thay i sau khi tri qua kinh nghim tr thnh nn nhn ca s p
bc lin quan n gii tnh hay khng? (3) Vic tr thnh nn nhn trc c lm
gim hay lm tng nguy c tr thnh nn nhn sau hay khng? (Kalof, 2000, trang 48)

Mc d Kalof khng cp n l thuyt m b tm cch kim nh, nhng b xc


nh c bin c lp (thi i vi vai tr ca gii tnh) ln bin ph thuc (vic tr thnh
nn nhn ca s p bc lin quan n gii tnh). B xc nh v tr cc bin ny t bin c
lp n bin ph thuc. B cng tho lun v vic lin kt ch khng phi vic thit lp
quan h gia cc bin ny xc lp lin h gia chng. on ni trn cng xc nh nhng
ngi tham gia (ph n) v a im nghin cu (mi trng i hc). V sau, trong phn v
phng php, b cp rng nghin cu ny l mt cuc iu tra bng cch gi th qua
bu in. Mc d b khng nh ngha cc bin chnh, nhng b cung cp cc thc o
chuyn bit cho cc bin ny trong cc cu hi nghin cu.

Th d 5.6

Li Pht biu Mc ch trong mt Nghin cu da trn cuc iu tra lm


Lun n Tin s

DeGraw (1984) hon thnh lun n tin s trong lnh vc gio dc v ti v cc nh gio
dc lm vic ti cc tri ci to ngi thnh nin. Trong phn c mc l Pht biu v Vn
, ng a ra mc ch ca cng trnh nghin cu:
90

Mc ch ca cng trnh nghin cu ny l xem xt mi quan h gia nhng c im c


nhn v ng c thc y chp nhn cng vic ca cc nh gio dc c giy chng
nhn, nhng ngi ging dy ti cc tri ci to ngi thnh nin ca bang chn lc Hoa
K. Nhng c im c nhn c phn chia thnh thng tin c s v ngi tr li
trong cuc iu tra (ngha l thng tin v t chc, trnh gio dc, cc chng trnh o
to trc , v.v) v thng tin v nhng suy ngh ca ngi tr li phng vn v vic thay
i vic lm. Vic xem xt thng tin c s tht l quan trng i vi cng trnh nghin
cu ny bi v ngi ta hy vng rng, qua vic xem xt ny, c th xc nh c nhng
c im v nhng yu t gp phn to ra nhng khc bit ng k v tnh di ng v
ng c thc y. Phn th hai ca cng trnh nghin cu ny yu cu nhng ngi tr
li xc nh nhng yu t thc y no h quan tm. ng c thc y chp nhn cng
vic c nh ngha bng su yu t tng qut c xc nh trong bn cu hi ca
nghin cu v cc thnh phn ca cng vic gio dc (EWCS) (Miskel & Hellen, 1973).
Su yu t ny l: tim nng cho s thch v pht trin ca c nhn; kh nng cnh
tranh; tnh ng mong mun v phn thng ca s thnh cng; kh nng chu ng p
lc ca cng vic; an ninh cn trng; v mc sn lng tm kim phn thng bt chp tnh
trng khng chc chn so vi vic trnh n (DeGraw, 1984, cc trang 4,5).

Li pht biu ny bao gm vi thnh phn ca mt li pht biu mc ch tt. Li


pht biu ny c trnh by trong mt phn ring bit, trong t ng mi quan h c
s dng, cc thut ng c nh ngha, v tng th c cp. Hn na, t th t ca cc
bin trong li pht biu ny, ngi ta c th xc nh c r rng bin c lp v bin ph
thuc.

Th d 5.7

Li Pht biu Mc ch trong mt Cng trnh Nghin cu da trn Th


nghim

Booth-Kewley, Edwards, v Rosenfeld (1992) tin hnh mt cng trnh nghin cu so snh
tnh ng mong mun v x hi ca vic ng p mt phin bn my tnh ca mt bn cu
hi v thi v c tnh vi tnh ng mong mun ca vic hon tt mt phin bn bt-vgiy. H sao chp mt cng trnh nghin cu c hon tt i vi cc sinh vin i hc m
s dng mt bng kim k (inventory) gi l Balanced Inventory of Desirable
Responding (BIDR: Bng Kim k Cn bng v ng p ng Mong mun), gm c hai
thang o, qun l n tng hay xc cm (IM: impression management) v t nh lc hng
(SD: self-deception). Trong on cui cng ca phn gii thiu, h a ra mc ch ca cng
trnh nghin cu.
Chng ti thit k cng trnh nghin cu ny so snh nhng cu tr li ca cc tn binh
trong Hi qun trn cc thang o IM v SD, c thu thp trong ba iu kin vi giyv-bt, trn my tnh cho php d tm c tr ngc (backtracking), v trn my tnh khng
cho php d tm c tr ngc. Xp x mt na s tn binh ny tr li bn cu hi mt
cch v danh v mt na kia t xc nhn mnh. (Booth-Kewley v nhng ngi khc,
1992, trang 563)

Li pht biu ny cng th hin nhiu c tnh ca mt li pht biu mc ch tt. Li pht
biu ny c tch ra khi nhng tng khc trong phn gii thiu nh l mt on ring
bit. Li pht biu ny cp rng mt s so snh s c thc hin v xc nh
nhng ngi tham gia vo cuc th nghim (ngha l n v ca php phn tch). Xt v th
t ca cc bin, cc tc gi a ra cc bin, vi bin ph thuc ng trc ht, ngc vi
91

ngh ca ti (tuy th, cc nhm c xc nh r rng). Mc d c s l thuyt khng


c cp, nhng nhng on trc li pht biu mc ch xem xt li nhng kt qu
ca l thuyt trc . Cc tc gi cng khng ni cho chng ta bit v chin lc iu tra,
nhng cc on khc, c bit cc on lin quan n cc th tc, c tho lun v cng trnh
nghin cu ny nh l mt th nghim.
LI PHT BIU MC CH
TRONG NGHIN CU THEO CC PHNG PHP HN HP
Mt n hay cng trnh nghin cu theo cch tip cn cc phng php hn hp cn truyn
t cc li pht biu mc ch c nh lng ln nh tnh. Nhng li pht biu ny cn phi
c xc nh sm trong cng trnh nghin cu phn gii thiu, v chng cung cp mt ct
mc ch ng quan trng cho ngi c hiu bit c phn nh lng v phn nh tnh
ca cng trnh nghin cu. Mt s nguyn tc hng dn c th ch dn cch sp xp v trnh
by li pht biu mc ch trong nghin cu theo cc phng php hn hp:
Hy bt u vi nhng t ng bo hiu, nh Mc ch ca hay Ch ch ca.
Hy ch ra loi thit k theo cc phng php hn hp, nh theo trnh t, xy ra ng thi,
hay c tnh bin i.
Hy tho lun v l l bin minh cho vic kt hp c d liu nh lng ln d liu nh
tnh vo trong nghin cu c xut. L l ny c th l
-

hiu r hn vn nghin cu bng vic quy t (hay qui ra tam gic) c nhng xu
hng chung bng s t nghin cu nh lng ln chi tit ca nghin cu nh tnh;

kho st (thm d) cc quan im ca nhng ngi tham gia vi nh s dng cc


quan im ny xy dng v kim nh mt cng c vi mt mu ly t tng th.

thu nhn c cc kt qu nh lng, theo thng k t mt mu v sau tin


hnh tip vi mt t c nhn kim tra hay kho st cc kt qu su thm.

truyn t tt nht nhng nhu cu ca mt nhm b y ra ngoi l hay cc c nhn


b y ra ngoi l.

Hy bao gm nhng c im ca mt li pht biu mc ch nh tnh tt, nh tp trung


vo mt hin tng duy nht, s dng nhng t ng ch hnh ng v ngn ng khng c
tnh nh hng, cp n chin lc iu tra, v xc nh nhng ngi tham gia cng
nh a im nghin cu.
Hy bao gm nhng c im ca mt li pht biu mc ch nh lng tt, nh xc nh
mt l thuyt v cc bin, thit lp quan h gia cc bin hay so snh cc nhm xt theo
cc bin, t cc bin ny theo th t t bin c lp sang bin ph thuc (tri sang phi),
cp n chin lc iu tra, v nu r nhng ngi tham gia v a im nghin cu
ca cng trnh nghin cu.
Hy xt n vic b sung thm thng tin v vic thu thp cc loi chuyn bit ca c d
liu nh lng ln d liu nh tnh.

92

Da vo nhng thnh phn ni trn, ba bn gc ca li pht biu mc ch trong nghin


cu theo cc phng php hn hp nh sau. Hai bn gc u p dng cho nghin cu theo
trnh t, v bn gc th ba p dng cho nghin cu theo cch xy ra ng thi.
Mc ch ca cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp theo trnh t, hai giai
on ny s l kho st (thm d) cc quan im ca nhng ngi tham gia vi nh s
dng cc quan im ny xy dng v kim nh mt cng c vi mt mu ly t tng
th. Giai on th nht s l s kho st (s thm d) nh tnh v _______________
(hin tng ch yu) bng cch thu thp _________________ (d liu) t
_________________ (nhng ngi tham gia) ti ______________ (a im nghin cu).
Nhng ch t d liu nh tnh ny k s c xy dng thnh mt cng c sao cho
______________ (l thuyt, cc cu hi nghin cu, hay cc gi thuyt) c th c kim
nh, m _______________ (thit lp quan h, so snh) gia ______________ (bin c
lp) vi _________________ (bin ph thuc) i vi ________________ (mu ca tng
th) ti ___________________ (a im nghin cu).
Mc ch ca cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp theo trnh t, hai giai
on ny s l thu nhn c cc kt qu nh lng, theo thng k t mt mu v sau
tin hnh tip vi mt t c nhn kim tra hay kho st cc kt qu su thm. Trong
giai on u, cc cu hi nghin cu nh lng hay cc gi thuyt s x l
________________ (mi quan h hay s so snh) gia ________________ (bin c lp)
v _______________ (bin ph thuc) vi ________________ (nhng ngi tham gia)
ti ______________ (a im nghin cu). Trong giai on th hai, cc cuc phng vn
hay nhng quan st nh tnh s c s dng kim tra ______________ (cc kt qu
nh lng) quan trng bng cch kho st cc kha cnh ca _______________ (hin
tng ch yu) vi ______________ (mt t ngi tham gia) ti ___________________
(a im nghin cu).
Mc ch ca cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp xy ra ng thi ny
l hiu r hn vn nghin cu bng cch quy t c d liu nh lng (cc xu
hng chung bng s) ln d liu nh tnh (cc quan im chi tit). Trong cng trnh
nghin cu ny, _____________ (cc cng c nh lng) s c s dng o lng
mi quan h gia _______________ (bin c lp) v ______________ (bin ph thuc).
ng thi, ___________ (hin tng ch yu) s c kho st bng cch s dng
_________________ (cc cuc phng vn hay nhng quan st nh tnh) vi
_______________ (nhng ngi tham gia) ti _________________ (a im nghin
cu).

Th d 5.8

Li Pht biu Mc ch trong Nghin cu theo cc Phng php Hn hp,


Chin lc iu tra Hi t.

Hossler v Vesper (1993) nghin cu thi ca hc sinh v cha m i vi tin tit kim
ca cha m cho gio dc sau trung hc ca con ci. Trong cng trnh nghin cu 3 nm ny,
cc tc gi ny xc nh cc yu t gn mnh nht vi tin tit kim ca cha m v thu
thp d liu c nh lng ln nh tnh. Li pht biu mc ch ca h nh sau:
Trong mt n lc nhm lm r hn vic tit kim ca cha m, bi vit ny xem xt nhng
hnh vi tit kim ca cha m. Bng cch s dng d liu v hc sinh v cha m t mt
nghin cu dc s dng nhiu cuc kho st/iu tra trong thi k ba nm, hi qui lgictc
(logistic regression) c s dng xc nh cc yu t gn mnh nht vi tin tit
kim ca cha m cho gio dc sau trung hc ca con ci. Ngoi ra, nhng hiu bit thu
93

o nhn c t cc cuc phng vn mt mu ph nh cc hc sinh v cc bc cha m,


nhng ngi ny c phng vn nm ln trong sut thi k ba nm ni trn, c s
dng nghin cu thm tin tit kim ca cha m. (Hossler & Vesper, 1993, trang 141).

Phn ny c trnh by di mc Mc ch, v ch ra rng c d liu nh lng


(ngha l cc cuc iu tra) ln d liu nh tnh (ngha l cc cuc phng vn) c bao
gm trong cng trnh nghin cu ny. C hai hnh thc d liu c thu thp trong sut
thi k ba nm, v cc tc gi c th xc nh cng trnh nghin cu ca h l thit k theo
php tam gic c hay hi t. Mc d c s l l bin minh cho cng trnh nghin cu ny
khng c a vo on ny, nhng c trnh by r sau , trong ni dung tho lun v
cc phng php v Cc Cuc iu tra v cc Cuc Phng vn. y chng ta tm thy
rng cc cuc phng vn cng c s dng kho st y chi tit hn cc bin ang
c iu tra v quy ra tam gic cc kt qu tm thy bng cch s dng d liu nh lng
ln nh tnh. (Hossler & Vesper, 1993, trang 146)

Th d 5.9

Li Pht biu Mc ch trong Nghin cu theo cc Phng php Hn hp,


Chin lc iu tra theo Trnh t.

Ansorge, Creswell, Swidler, v Gutmann (2001) nghin cu vic s dng cc my tnh


xch tay nh (laptop: my tnh lng) iBook khng dy trong ba kha hc v cc phng
php gio dc ca gio vin. Nhng my tnh xch tay nh ny lm cho sinh vin c th lm
vic ti bn hc ca h v s dng mt my tnh xch tay nh ng nhp trc tip vo cc
Web sites theo khuyn ngh ca cc ging vin. Li pht biu mc ch nh sau:
Mc ch ca cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp, theo trnh t ny l
trc ht kho st v to ra nhng ti v vic s dng cc my tnh xch tay nh iBook
ca sinh vin trong ba lp hc v cc phng php gio dc ca gio vin bng cch s
dng nhng quan st ti hin trng v nhng cuc phng vn mt i mt. K , da trn
cc ti ny, giai on th hai l xy dng mt cng c v iu tra sinh vin v vic s
dng my tnh xch tay nh trn nhiu phng din. L l bin minh cho vic s dng c
d liu nh tnh ln d liu nh lng l mt cuc iu tra hu ch v kinh nghim ca
sinh vin ch c th c xy dng tt nht sau khi tin hnh vic kho st s b v vic
s dng my tnh xch tay nh ca sinh vin.

Trong th d ny, li pht biu mc ch bt u bng nhng t ng bo hiu mc ch ca.


K , li pht biu ny cp n loi ca thit k theo cc phng php hn hp v cha
ng nhng thnh phn cn bn ca c giai on nh tnh ban u ln giai on nh lng
tip theo sau. Li pht biu ny bao gm thng tin v vic thu thp c d liu nh tnh ln d
liu nh lng v kt thc bng c s l l bin minh cho vic kt hp c hai hnh thc d
liu ni trn vo mt thit k theo trnh t.

94

TM TT
Chng ny nhn mnh n tm quan trng ca li pht biu mc ch trong mt cng trnh
nghin cu hc thut. Li pht biu mc ch a ra tng ch yu trong mt nghin cu,
v nh th li pht biu ny l li pht biu quan trng nht trong mt n nghin cu hay
cng trnh nghin cu. Khi vit li pht biu mc ch nh tnh, nh nghin cu cn xc nh
mt hin tng ch yu duy nht v a ra mt nh ngha tm thi cho hin tng ny. Nh
nghin cu cng s dng nhng t ng ch hnh ng nh pht hin, xy dng, hay tm
hiu. Trong qui trnh ny, ngn ng khng nh hng c s dng, v nh iu tra cp
n chin lc iu tra, nhng ngi tham gia, v a im nghin cu ca cng trnh nghin
cu. Trong li pht biu mc ch nh lng, nh nghin cu cp n l thuyt c
kim nh cng nh cc bin v cc mi quan h ca cc bin ny hay s so snh chng.
iu quan trng l t bin c lp v tr th nht v bin ph thuc v tr th hai. Nh
nghin cu cp n chin lc iu tra cng nh nhng ngi tham gia v a im nghin
cu ca cuc iu tra. Trong mt s li pht biu mc ch, nh nghin cu cng nh ngha
cc bin then cht c s dng trong cng trnh nghin cu. Trong mt nghin cu theo cc
phng php hn hp, ngi ta cp n loi chin lc cng nh l l bin minh cho loi
chin lc ny, nh l liu d liu c thu thp ng thi hay theo trnh t. Hn na, nhiu
thnh phn ca c li pht biu mc ch nh tnh tt ln li pht biu mc ch nh lng
tt u c bao gm vo li pht biu mc ch trong nghin cu theo cc phng php hn
hp ny.
Bi tp Trau di K nng Vit
8. Bng cch s dng bn gc ca li pht biu mc ch nh tnh, hy vit li
pht biu mc ch bng cch in vo cc ch trng. Hy vit li pht biu ny
ngn thi, vit khng qu khong ba phn t trang nh my.
9. Bng cch s dng bn gc ca li pht biu mc ch nh lng, hy vit li
pht biu mc ch. Hy vit li pht biu ngn thi, khng di hn ba phn t
trang nh my.
10. Bng cch s dng bn gc ca li pht biu mc ch trong nghin cu theo
cc phng php hn hp, hy vit li pht biu mc ch. Hy nh bao gm l
l bin minh cho vic pha trn d liu nh lng v d liu nh tnh v kt hp
vo nhng thnh phn ca c li pht biu mc ch nh tnh tt ln li pht biu
mc ch nh lng tt.
BI C THM
Creswel, J. W. (2002). Nghin cu v Gio dc: lp k hoch, tin hnh, v nh gi
nghin cu nh lng v nh tnh. Upper Saddle River, N5: Nh Xut bn
Merrill/Pearson.
Phn ni dng chnh ca cun sch v cc phng php ny, ti dnh mt phn trong mt
chng cho ti vit li pht biu mc ch. Ni dung chnh ca cun sch ny bao gm
mt bn gc ( in vo) cho c li pht biu mc ch nh lng ln li pht biu
mc ch nh tnh. V vic xc nh cc loi bin nh lng, phn tho lun ny cung
cp mt khun kh khi nim c gi l h cc bin. Cun sch ny a ra vi th d
95

v c li pht biu mc ch nh lng ln li pht biu mc ch nh tnh t ti liu v


gio dc.
Marshall, C., & Rossman, G.B. (1999). Thit k nghin cu nh tnh (n bn th ba).
Thousand Oaks, CA: Nh Xut bn Sage.
Catherine Marshall v Gretchen Rossman thu ht s ch vo ch ch ca cng trnh
nghin cu, l mc ch ca nghin cu ny. Phn ny thng c gn cht vo
phn tho lun v ti, v c cp trong mt hay hai cu. Phn ny cho ngi c
bit nhng kt qu ca cuc nghin cu c kh nng hon thnh nhng iu g. Cc tc
gi m t c trng ca cc mc ch l thm d hay kho st, gii thch, m t, v gii
phng. H cng cp rng li pht biu mc ch bao gm n v ca php phn tch
(th d cc c nhn, cc cp, cc nhm).
Wilkinson, A. M. (1991). Cm nang ca nh khoa hc hng dn cch vit cc ti liu,
bi bo v lun vn. Englewood Cliffs, N5: Nh Xut bn Prentice Hall
Antoinett Wilkinson gi li pht biu mc ch l mc tiu trc mt ca cng trnh
nghin cu. B trnh by rng mc ch ca mc tiu l tr li cu hi nghin cu. Hn
na, mc tiu ca nghin cu cn c trnh by phn gii thiu cng trnh nghin
cu, mc d mc tiu c th c pht biu mt cch ngm n nh l ch ca nghin
cu, bi vit hay phng php. Khi c pht biu r rng, mc tiu c tm thy
cui lp lun trong phn gii thiu; mc tiu cng c th c tm thy gn on u
hay on gia, ty thuc vo b cc ca phn m u.

96

CHNG SU
_______________________________

CC CU HI NGHIN CU V CC GI THUYT
Cc nh iu tra nghin cu t nhng ct mc ch ng trong nghin cu ca h
a ngi c i qua k hoch ca mt nghin cu. Ct mc u tin l li pht biu
mc ch nghin cu, vn thit lp phng hng ch yu cho cng trnh nghin cu.
T li pht biu mc ch nghin cu tng qut, rng, nh nghin cu thu hp trng tm
vo nhng cu hi c th s c tr li hay nhng li tin on (ngha l, nhng gi
thuyt (gi thit)) s c kim nh. Chng ny cp n ct mc th hai cc cu
hi nghin cu, hoc cc gi thuyt trong mt n nghin cu. Tho lun bt u
bng vic a ra vi nguyn tc lin quan n vic thit k cc cu hi nghin cu nh
tnh; cc cu hi nghin cu nh lng, cc mc tiu v cc gi thuyt trong nghin
cu nh lng; v cui cng, cc cu hi trong nghin cu theo cc phng php hn
hp.

CC CU HI NGHIN CU NH TNH
Trong mt nghin cu nh tnh, cc nh iu tra nu ln nhng cu hi nghin cu, ch
khng phi cc mc tiu (ngha l nhng mc ch c th cho cuc nghin cu) hay cc gi
thuyt (ngha l nhng li tin on bao gm cc bin v cc kim nh thng k). Nhng
cu hi nghin cu ny c hai hnh thc: mt cu hi chnh yu v cc cu hi ph km theo.
Cu hi chnh yu l li din t v cu hi ang c xem xt trong cng trnh
nghin cu di hnh thc tng qut nht ca n. Nh iu tra t ra cu hi ny, ph hp
vi phng php lun mi ni (emerging methodology) ca nghin cu nh tnh, nh mt
vn tng qut sao cho khng hn ch vic iu tra. Ngi ta c th hi Cu hi rng nht
c th c hi trong mt cng trnh nghin cu l g? Cc nh nghin cu mi vo ngh
c o to v nghin cu nh lng c th vt ln vi cch tip cn ny bi v h quen vi
logic ngc li: xc nh nhng cu hi chuyn bit hay cc gi thuyt. Sau y l nhng
nguyn tc hng dn vit nhng cu hi nghin cu nh tnh tng qut.
Ti khuyn ngh rng nh nghin cu hi mt hay hai cu hi nghin cu chnh yu, v tip
theo nu ln khng qu nm n by cu hi nghin cu ph. Vi cu hi ph theo sau
mi cu hi chnh yu tng qut, v nhng cu hi ph thu hp trng tm ca cng trnh
nghin cu nhng m. Cch tip cn ny nm hon ton trong phm vi cc gii hn
c n nh bi Miles v Huberman (1994), nhng ngi xut rng cc nh nghin cu
khng vit tng cng nhiu hn mt t (12) cu hi nghin cu. Cc cu hi nghin cu
ny, n lt chng, tr thnh cc ti c kho st mt cch c th trong cc cuc
phng vn, quan st, v ti liu cng nh ti liu lu tr. Th d, cc cu hi ni trn c th
c s dng nh cc cu hi then cht m nh nghin cu s hi chnh mnh trong th tc
quan st hay trong sut cuc phng vn vi cu hi m.
Lin h cu hi nghin cu chnh yu vi chin lc iu tra nh tnh chuyn bit. Th
d, tnh c th ca cc cu hi nghin cu trong dn tc hc giai on ny ca thit k
khc vi tnh c th ca cc cu hi nghin cu trong cc chin lc nh tnh khc.
Trong nghin cu dn tc hc, Spradley (1980) a ra h thng phn loi cc cu hi
nghin cu dn tc hc bao gm cc cu hi tour ngn (mini-tour), kinh nghim, ngn ng
97

bn x, tng phn, xc minh. Tng t, trong dn tc hc ph phn, cc cu hi nghin


cu c th da vo mt s ti liu hin hu. Cc cu hi nghin cu ny tr thnh nhng
iu hng dn lm vic ch khng phi nhng chn l s c chng minh (Thomas,
1993, trang 35). Mt cch khc l trong hin tng hc, cc cu hi nghin cu ny c
th c trnh by mt cch tng qut m khng cp c th n ti liu hin hu hay h
thng phn loi cc cu hi. Th d nh cu hi nghin cu Mt ngi m sng vi a
con cn tui v thnh nin ang cht dn v bnh ung th s nh th no? (Nieswiadomy,
1993, trang 151). Trong l thuyt c s, cc cu hi nghin cu ny c th lin quan n
cc th tc trong vic phn tch d liu nh s m ha m (open coding) (Nhng loi
mi ni ln t nhng tng tc gia nhng ngi chm sc bnh nhn v cc bnh nhn
l nhng loi no?) hay s m ha hng trc (Vic chm sc bnh nhn lin quan nh
th no n nhng hnh ng ca cc y t?).
Trong cc cu hi nghin cu nh tnh, hy t cu hi vi nhng ch ci g, no hay
nh th no, ra sao, bng cch no truyn t mt thit k mi ni v m (khi vit
bng ting Anh, hy bt u cc cu hi nghin cu nh tnh bng nhng ch what hay
how). Ch ti sao gi nguyn nhn v kt qu, mt cch tip cn ph hp vi
nghin cu nh lng.
Hy tp trung vo mt hin tng hay mt khi nim duy nht.
Hy s dng nhng ng t ch s thm d kho st m nhng ng t ny truyn t
ngn ng ca thit k mi ni ca nghin cu. Cc ng t ny ni cho ngi c bit
rng cng trnh nghin cu ny s
-

khm ph (th d, l thuyt c c s)

Tm cch hiu c (th d, dn tc hc)

Kho st qui trnh (th d, nghin cu tnh hung)

M t nhng kinh nghim (th d, hin tng hc)

Tng thut cc cu chuyn (th d, nghin cu tng thut)

Hy s dng ngn ng khng c tnh nh hng. Hy xa b nhng t ng gi hay


a n kt lun y l mt nghin cu nh lng, hy xa b nhng t ng c s nh
hng theo chiu hng no nh c nh hng i vi, nh hng n, tc ng
n, xc nh hay quyt nh, gy nn, v thit lp quan h.
Hy k vng cc cu hi nghin cu nh tnh s pht trin dn v thay i trong sut qu
trnh nghin cu theo cch thc ph hp vi cc gi nh v mt thit k mi ni. Thng
th trong cc nghin cu nh tnh, cc cu hi c xem xt li v c thit lp li
thng xuyn (nh trong nghin cu theo l thuyt c c s). Cch tip cn ny c th
gy rc ri cho nhng c nhn quen vi cc thit k nh lng, trong cc cu hi
nghin cu vn khng thay i trong sut cuc nghin cu.
Hy s dng nhng cu hi m m khng cp n ti liu hay l thuyt tr khi c
ch ra khc i bi chin lc iu tra nh tnh.
Trong cu hi nghin cu nh tnh, hy nu r nhng ngi tham gia v a im nghin
cu ca cng trnh nghin cu nu thng tin ny cha c trnh by d tha trong li
pht biu mc ch nghin cu.
98

Sau y l nhng th d v cc cu hi nghin cu nh tnh, s dng vi loi chin


lc.

Th d 6.1 Cu hi Nghin cu nh tnh Chnh yu t mt Nghin cu theo Dn tc hc.


Finders (1996) s dng cc th tc dn tc hc chng minh bng ti liu vic c cc
tp ch thanh thiu nin ca cc thiu n hc lp by ngi M gc Chu u thuc tng lp
trung lu. Bng cch xem xt vic c cc tp ch thanh thiu nin (cc tp ch), nh nghin
cu c th kho st vic cc thiu n ny cm nhn v xy dng cc vai tr v mi quan h x
hi ca cc em nh th no khi cc em vo trng trung hc nht cp (trng gm ba lp
7, 8, 9 cho hc sinh t 12 n 15 tui). B nu ln mt cu hi nghin cu chnh yu
hng dn trong cng trnh nghin cu ca b:
Cc thiu n trong nhng nm u ca la tui thiu nin c ti liu nm ngoi lnh vc
vn hc gi tng (nh tiu thuyt, truyn) nh th no? How do early adolescent
females read literature that falls outside the realm of fiction?) (Finders, 1996, trang 72)

Cu hi nghin cu chnh yu ny s dng cm t nh th no. (Cu hi nghin


cu chnh yu ny bt u vi t how (nh th no, ra sao) khi vit bng ting Anh); cu
hi ny s dng mt ng t m, l t c; cu hi nghin cu ny tp trung vo
mt khi nim duy nht, l ti liu hay cc tp ch thanh thiu nin; v cu hi nghin
cu ny cp n nhng ngui tham gia vo cng trnh nghin cu, l thiu n trong
nhng nm u la tui thiu nin. Hy ch cch thc tc gi vit rt kho mt cu hi
nghin cu duy nht, sc tch cn c tr li trong cng trnh nghin cu ny.

Th d 6.2

Cc Cu hi Nghin cu Chnh yu t mt Nghin cu Tnh hung

Padula v Miler (1999) tin hnh mt nghin cu nhiu tnh hung m t nhng kinh
nghim ca ph n, nhng ngi tr li trng, sau mt thi gian ri xa, trong chng trnh
hc tin s tm l hc ti mt vin i hc c nghin cu hc thut ln vng Trung Ty
nc M. Ch ch l chng minh bng ti liu nhng kinh nghim ca cc ph n ni trn,
vi nhng kinh nghim dng lm nhng yu t h tr cho nhng ngi ng h quyn
bnh ng ca ph n v cc nh nghin cu ng h quyn bnh ng ca ph n. Cc tc gi
ny nu ln ba cu hi nghin cu chnh yu hng dn vic iu tra.
(a) Nhng ngi ph n trong chng trnh hc tin s tm l hc m t quyt nh tr li
trng ca h nh th no? (b) Nhng ngui ph n trong chng trnh hc tin s tm
l hc m t nhng kinh nghim ghi danh li ( hc tin s) ca h nh th no? v (c)
Vic tr li trng lm nghin cu sinh tin s thay i cuc sng ca cc ph n
ny nh th no? (Padula & Miller, 1999, trang 328)

Ba cu hi nghin cu chnh yu ny u s dng cm t nh th no hi (trong


cu hi vit bng ting Anh, c ba cu ny u bt u bng ch how (nh th no, ra
sao)). Cc cu hi ny u bao gm ng t m nh m t, v tp trung vo ba kha
cnh ca kinh nghim v vic hc tin s vic tr li trng, vic ghi danh li, v vic thay
i. Cc cu hi nghin cu ny cng cp n nhng ngi tham gia l ph n trong mt
chng trnh hc tin s duy nht vin i hc c nghin cu hc thut vng Trung Ty
nc M.
99

CC CU HI NGHIN CU NH LNG V
CC GI THUYT TRONG NGHIN CU NH LNG
Trong cc cng trnh nghin cu nh lng, cc nh iu tra s dng cc cu hi nghin cu v
cc gi thuyt nh hnh v tp trung mt cch chuyn bit mc ch ca cng trnh nghin
cu. Cc cu hi nghin cu l nhng li pht biu nghi vn hay nhng cu hi m nh iu tra
c gng tr li. Cc cu hi nghin cu c s dng thng xuyn trong nghin cu thuc
lnh vc khoa hc x hi v c bit l trong cc cng trnh nghin cu da vo cuc iu tra.
Mt khc, cc gi thuyt l nhng iu tin on m nh nghin cu a ra v nhng mi quan
h gia cc bin. Chng l nhng c lng bng s ca cc gi tr ca tng th da trn d
liu dc thu thp t cc mu ca tng th. Vic kim nh cc gi thuyt s dng cc th tc
thng k trong nh iu tra rt ra nhng kt lun v tng th t mu c nghin cu. Cc
gi thuyt thng c s dng trong cc cuc th nghim trong nh iu tra so snh cc
nhm vi nhau. Cc nh c vn thng khuyn ngh s dng cc gi thuyt trong mt d n
nghin cu chnh thc, th d lun n tin s hay lun vn thc s, nh mt phng cch trnh
by phng hng m nghin cu s theo. Mt khc, cc mc tiu nghin cu ch ra cc mc
ch (goals) hay cc mc tiu (objectives) i vi mt cng trnh nghin cu. Cc mc tiu
nghin cu c s dng khng thng xuyn trong nghin cu thuc lnh vc khoa hc x
hi. ng nh th, trng tm y s c t vo cc cu hi nghin cu v cc gi thuyt.
Nhng nguyn tc hng dn i vi vic vit cc cu hi nghin cu nh lng tt
v cc gi thuyt tt trong nghin cu nh lng bao gm:
Vic s dng cc bin trong cc cu hi nghin cu hay cc gi thuyt thng c gii
hn trong ba cch tip cn cn bn. Nh nghin cu c th so snh cc nhm, i vi mt
bin c lp, xem tc ng ca bin c lp i vi mt bin ph thuc. Hay mt cch
khc l nh iu tra c th thit lp quan h gia mt hay nhiu hn mt bin c lp vi
mt bin ph thuc. Th ba, nh nghin cu c th m t nhng phn ng i vi bin
c lp, bin trung gian, hay bin ph thuc.
Hnh thc t m nht ca nghin cu nh lng l kt qu tt yu ca s kim nh mt
gi thuyt (hy xem Chng 7) v vic nu r chi tit cc cu hi nghin cu hay cc gi
thuyt c bao gm trong l thuyt .
Bin c lp v bin ph thuc phi c o lng ring bit. Th tc ny cng c logic
nguyn nhn v kt qu ca nghin cu nh lng.
khng b d tha, ch vit cc cu hi nghin cu hoc cc gi thuyt, ch khng vit
c hai, tr khi cc gi thuyt da vo cc cu hi nghin cu (nh s c tho lun di
y). Hy chn hnh thc ni trn da vo truyn thng, nhng khuyn ngh ca ngi c
vn hay hi ng khoa, hoc da trn vic liu nghin cu trong qu kh c ch ra li tin
on v cc kt cc.
Nu cc gi thuyt c s dng, th c hai hnh thc: gi thuyt khng (null hypothesis)
v gi thuyt thay th khc (alternative hypothesis). Gi thuyt khng th hin cch tip
cn truyn thng i vi vic vit gi thuyt. Gi thuyt khng a ra tin on rng
trong tng th chung, khng tn ti mi quan h hoc khng tn ti s khc bit gia cc
nhm, i vi mt bin no . Li din t l khng c s khc bit (hay mi quan h)
gia cc nhm ny. Th d sau y minh ha gi thuyt khng.

100

Th d 6.3

Gi thuyt khng

Mt nh iu tra c th xem xt ba loi bin php lm cho tr con b bnh t k mnh m


hn: nhng li nhc nh bng ming, phn thng, v khng p dng bin php lm mnh
m hn. Sau nh iu tra thu thp cc s o v hnh vi nh gi tng tc x hi ca
nhng tr ny vi anh ch em rut ca chng. Gi thuyt khng c th nh sau:
Khng c s khc bit ng k gia nhng tc ng ca li nhc nh bng ming, phn
thng, v vic khng p dng bin php lm mnh m hn xt theo s tng tc x hi
ca cc tr em b bnh t k vi anh ch em rut ca chng.

Hnh thc th hai ca gi thuyt, hnh thc ny thng dng trong cc bi bo, l gi thuyt
thay th khc. Nh iu tra a ra tin on v kt qu k vng cho tng th (population)
ca cng trnh nghin cu. Tin on ny thng xut pht t ti liu v nhng cng trnh
nghin cu trc v ti ang xt, m ti liu v nhng nghin cu gi kt qu
tim nng m nh nghin cu c th k vng. Th d, nh nghin cu c th tin on rng
im ca Nhm A s cao hn im ca Nhm B i vi bin ph thuc hay tin on
rng Nhm A s thay i nhiu hn Nhm B i vi kt cc. Cc th d ny minh ha
mt gi thuyt nh hng (directional hypothesis), bi v tin on k vng (th d, cao
hn, thay i nhiu hn) c a ra. Mt loi gi thuyt thay th khc c tnh khng nh
hng (nondirectional) tc l tin on c a ra, nhng hnh thc chnh xc ca
nhng s khc bit (th d, cao hn, thp hn, nhiu hn, km hn) khng c nu r bi
v nh nghin cu khng bit c th tin on g t ti liu trong qu kh. Nh th, nh iu
tra c th vit C s khc bit gia hai nhm. Th d sau y minh ha gi thuyt nh
hng.

Th d 6.4

Cc Gi thuyt nh hng

Mascarenhas (1989) nghin cu nhng khc bit gia cc loi quyn s hu (thuc s hu
nh nc, c c phn mua bn t do trong cng chng, t nhn) ca cc doanh nghip trong
ngnh cng nghip khoan du m ngoi bin. C th l nghin cu ny kho st nhng
khc bit nh s chi phi th trng ni a, s hin din trn quc t, s nh hng khch
hng. Cng trnh nghin cu ny l nghin cu ti hin trng c kim sot bng cch s
dng cc phng php gn nh-th nghim.
Gi thuyt 1: Cc doanh nghip c c phn mua bn t do trong cng chng s c t l tng
trng cao hn cc doanh nghip c c phn khng bn ra ngoi cng chng.
Gi thuyt 2: Cc doanh nghip c c phn mua bn t do trong cng chng s c phm vi
hot ng quc t rng hn cc doanh nghip nh nc v doanh nghip c c phn
khng bn ra ngoi cng chng.
Gi thuyt 3: Cc doanh nghip nh nc s c th phn trn th trng ni a ln hn
cc doanh nghip c c phn mua bn t do trong cng chng hay cc doanh nghip c c
phn khng bn ra ngoi cng chng.
Gi thuyt 4: Cc doanh nghip c c phn mua bn t do trong cng chng s c cc
dng sn phm rng hn cc doanh nghip nh nc v cc doanh nghip c c phn
khng bn ra ngoi cng chng.
Gi thuyt 5: Cc doanh nghip nh nc nhiu kh nng c cc doanh nghip nh nc
l khch hng hi ngoi hn.
101

Gi thuyt 6: Cc doanh nghip nh nc s c mc n nh ca c s khch hng cao


hn cc doanh nghip c c phn khng bn ra cng chng.
Gi thuyt 7: Trong nhng bi cnh km r rt, cc doanh nghip c c phn mua bn t
do trong cng chng s s dng cng ngh tin tin hn cc doanh nghip nh nc v
doanh nghip c c phn khng bn ra cng chng (Mascarenhas, 1989, cc trang 585588).

Th d 6.5

Gi thuyt Khng nh hng cng vi Gi thuyt nh hng

i khi cc gi thuyt nh hng c to ra xem xt mi quan h gia cc bin ch


khng phi so snh cc nhm. Th d, Moore (2000) nghin cu ngha ca c trng
nhn dng v gii tnh i vi ph n Rp v Do Thi theo tn gio v khng theo tn gio
(th tc) trong x hi Ixraen. Trong mt mu xc sut ton quc ca ph n Rp v Do
thi, tc gi xc nh ba gi thuyt cho cng trnh nghin cu. Gi thuyt th nht l gi
thuyt khng nh hng v hai gi thuyt sau l gi thuyt nh hng.
Gi thuyt 1: c trng nhn dng v gii tnh ca ph n Rp v Do Thi theo tn
gio v khng theo tn gio c quan h vi cc tn ti trt t v chnh tr x hi khc nhau
phn nh nhng h thng gi tr khc nhau m h chp nhn.
Gi thuyt 2: Nhng ngi ph n theo tn gio c c trng nhn dng v gii tnh khng
bnh thng km tch cc v mt chnh tr x hi hn nhng ngi ph n khng theo tn
gio c c trng nhn dng v gii tnh khng bnh thng.
Gi thuyt 3: Nhng mi quan h gia c trng nhn dng v gii tnh, s m o, v
nhng hot ng x hi trong ph n Rp yu hn so vi trong ph n Do Thi.

Tr khi cng trnh nghin cu c s dng cc bin nhn khu hc lm hm tin on


(predictors), hy s dng cc bin phi nhn khu hc (ngha l o lng thi hay hnh
vi) ch khng phi nhng c im nhn khu hc ca c nhn lm cc bin c lp. Bi
v cc cng trnh nghin cu nh lng c gng chng thc mt l thuyt, nn cc bin
nhn khu hc (th d tui, mc thu nhp, trnh gio dc, v v.v.) thng i vo cc m
hnh ny nh l bin can thip hay bin kim sot ch khng phi l cc bin c lp
chnh yu.
Hy s dng cng mt m thc b tr t, trong cc cu hi hay cc gi thuyt, lm cho
ngi c c th d dng xc nh c cc bin chnh yu. iu ny yu cu phi lp li
cc cm t then cht v sp xp v tr cc bin bt u vi bin c lp v chm dt vi cc
bin ph thuc (nh cng c tho lun trong Chng 5 v nhng li pht biu mc
ch nghin cu tt). Sau y l th d v vic b tr t vi cc bin c lp c trnh by
u tin trong cm t:

Th d 6.6

Vic S dng ng chun Ngn ng trong cc Gi thuyt

1. Khng c mi quan h gia vic s dng cc dch v h tr ph vi s kin tr trong


hc tp i vi cc n sinh vin i hc phi truyn thng (non-traditional).
102

2. Khng c mi quan h gia cc h thng h tr gia nh vi s kin tr trong hc tp


i vi cc n sinh vin I hc rt ln tui phi truyn thng.
3. Khng c mi quan h gia cc dch v h tr ph vi cc h thng h tr gia nh i
vi n sinh vin i hc phi truyn thng.

M hnh v Cu hi M t v Gi thuyt
Hy xt mt m hnh cho vic vit cc cu hi nghin cu hoc cc gi thuyt da trn vic
vit cc cu hi m t c theo sau bi cc cu hi suy on (inferential questions) hay cc
gi thuyt. Cc cu hi hay cc gi thuyt ny bao gm c bin c lp ln bin ph thuc.
Trong m hnh ny, ngi vit nu r cc cu hi m t cho tng bin c lp v bin ph
thuc (v cc bin kim sot hay can thip quan trng) trong cng trnh nghin cu. Cc cu
hi suy on (hay cc gi thuyt) nu ln quan h gia cc bin hay so snh cc nhm theo
sau cc cu hi m t ny. Nh th, tp hp cui cng ca cc cu hi c th thm cc cu
hi suy on hay cc gi thuyt vo, trong cc bin c kim sot.

Th d 6.7

Cu hi M t cng vi Cu hi Suy on

minh ha cch tip cn ni trn, gi nh rng mt nh nghin cu mun xem xt mi


quan h gia cc k nng t duy ph phn (phn tch v nh gi cn thn mt tt v mt xu)
(y l bin c lp c o trn mt cng c) vi thnh tch hc tp ca hc sinh (y l
bin ph thuc c o bng im s) trong cc lp hc khoa hc i vi cc hc sinh lp
tm ti mt khu vc trng hc (thuc quyn qun l ca hi ng gio dc a phng)
thnh ph ln. Hn na, nh nghin cu ny gi trong vng kim sot cc tc ng can thip
ca cc im s trc trong cc lp hc khoa hc v s thnh t v gio dc ca cc bc
cha m ca cc em hc sinh. Da theo m hnh c xut trn y, cc cu hi nghin cu
c th c vit nh sau:
Cc Cu hi M t
1. Cc hc sinh c xp hng nh th no v k nng t duy ph phn? (y l cu hi
m t tp trung vo bin c lp)
2. Cc mc thnh tch hc tp (hay cc im s) ca hc sinh trong cc lp hc khoa hc
l bao nhiu? (y l cu hi m t tp trung vo bin ph thuc)
3. Cc im s trc ca hc sinh trong cc lp hc khoa hc l bao nhiu? (y l
cu hi m t tp trung vo bin kim sot l cc im s trc )
4. Mc thnh t v gio dc ca cc bc cha m ca hc sinh lp tm l mc no? (y
l mt cu hi m t tp trung vo mt bin kim sot khc, l mc thnh t v
gio dc ca cc bc cha m)
Cc Cu hi Suy on
5. Kh nng t duy ph phn c quan h vi thnh tch hc tp ca hc sinh hay khng?
(y l cu hi suy on lin quan n bin c lp v bin ph thuc)
6. Kh nng t duy ph phn c quan h vi thnh tch hc tp ca hc sinh hay khng,
trong iu kin kim sot tc ng ca cc im s v khoa hc trc v mc
103

thnh t v gio dc ca cc bc cha m ca cc hc sinh lp tm? (y l mt cu


hi suy on lin quan n bin c lp v bin ph thuc, trong iu kin kim sot
cc tc ng ca hai bin kim sot)

Th d trn y minh ha cch thc sp xp tt c cc cu hi nghin cu thnh cc


bin m t v cc bin suy on. Trong mt th d khc, nh nghin cu c th mun so snh
cc nhm vi nhau, v ngn ng c th thay i th hin s so snh ny trong cc cu hi
suy on. Trong cc cng trnh nghin cu khc, nhiu bin c lp v nhiu bin ph thuc
hn c th hin din trong m hnh ang c kim nh, v s dn n mt danh sch di
hn cc cu hi m t v cc cu hi suy on. Ti xut s dng m hnh m t-suy on
ni trn.
Th d trn y cng minh ha vic s dng cc bin m t cng nh nu ln
quan h. Th d ny nu r cc bin c lp v tr u tin trong cc cu hi, bin ph thuc
v tr th hai, v cc bin kim sot v tr th ba. Th d ny s dng cc c im nhn
khu hc lm bin kim sot ch khng phi lm cc bin chnh yu trong cc cu hi, v
ngi c cn gi nh rng cc cu hi trong th d ny l kt qu t nhin ca m hnh l
thuyt.
CC CU HI NGHIN CU V CC GI THUYT
TRONG NGHIN CU THEO CC PHNG PHP HN HP
Nghin cu theo cc phng php hn hp bc l nhng thch thc trong vic vit cc cu
hi nghin cu (hay cc gi thuyt) bi v c qu t ti liu gii quyt bc thit k nghin
cu ny (Creswell, 1999). Cc tc gi thch a ra nhng li pht biu mc ch nghin cu
hn l nu r cc cu hi nghin cu ca h. Nh th, r rng l chng ta thiu cc m hnh
lm c s cho cc nguyn tc hng dn i vi vic vit thm cc cu hi nghin cu vo
cc cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp. Tuy nhin, vic xem xt mt s
cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp, c th xc nh mt s c im m c
th hng dn vic thit k cc cu hi nghin cu.
Cc cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp cn phi c c cc cu hi
nghin cu nh tnh ln cc cu hi nghin cu nh lng (hay cc gi thuyt) c bao
gm vo cng trnh nghin cu thu hp v tp trung ni dung li pht biu mc ch
nghin cu.
Cc cu hi nghin cu v cc gi thuyt trong nghin cu theo cc phng php hn hp
cn kt hp cc thnh phn ca cc cu hi nghin cu v cc gi thuyt tt c
cp trong nhng cch tip cn nh lng v nh tnh.
Trong mt d n nghin cu theo trnh t, hai giai on, trong giai on th hai b
sung thm nhiu chi tit cho giai on th nht, th tht kh nu r cc cu hi nghin cu
ca giai on th hai trong n hay k hoch. Sau khi d n nghin cu c hon tt,
nh nghin cu c th trnh by cc cu hi nghin cu ca c hai giai on trong bo co
cui cng. Trong mt d n nghin cu mt giai on, c th xc nh cc cu hi nh
tnh v nh lng trong n bi v tp hp cc cu hi ny khng ph thuc vo tp hp
cc cu hi kia.
Chng ta nn ch n th t ca cc cu hi nghin cu v cc gi thuyt. Trong mt
d n nghin cu hai giai on, th t ny s gm c cc cu hi nghin cu ca giai on
104

th nht ng trc, theo sau bi cc cu hi nghin cu ca giai on th hai, sao cho


ngi c thy c cc cu hi ni trn theo th t m chng s c x l trong nghin
cu c xut. Trong chin lc iu tra mt giai on, cc cu hi c th c sp
xp th t da theo phng php c coi trng nht trong thit k.
Mt s thay i thng thy trong cc cng trnh nghin cu theo cc phng php hn
hp l a ra cc cu hi nghin cu vo lc bt u ca mi giai on nghin cu. Th
d, gi nh rng nghin cu bt u bng giai on nh lng. Nh iu tra c th a
ra cc gi thuyt. Sau trong nghin cu, khi giai on nh tnh bt u c gii
quyt, th cc cu hi nghin cu nh tnh xut hin.

Th d 6.8

Cc Gi thuyt v cc Cu hi Nghin cu trong mt Cng trnh Nghin cu


theo cc Phng php Hn hp

Houtz (1995) cung cp th d v mt cng trnh nghin cu hai giai on vi cc gi thuyt v


cc cu hi nghin cu c trnh by trong nhng phn gii thiu mi giai on. Cng trnh
nghin cu ca b iu tra nhng s khc bit gia cc chin lc ging dy ca trng cp
hai (middle school: 1 14 tui) (phi truyn thng) v trng trung hc nht cp (junior
high: 12 15 tui; ba lp 7, 8, 9) (truyn thng) i vi cc hc sinh lp by v lp tm v
thi ca hc sinh i vi mn khoa hc cng nh thnh tch hc tp mn khoa hc ca cc
em. Trong cng trnh nghin cu hai giai on ny, giai on th nht lin quan n vic
nh gi cc thi trc v sau kim nh v thnh tch hc tp bng cch s dng cc thang
o v im trong k thi. K , tip theo sau cc kt qu nh lng, Houtz tin hnh cc
cuc phng vn vi cc gio vin dy mn khoa hc, hiu trng ca trng, v cc nh t
vn. Giai on th hai ny gip gii thch nhng im khc bit v nhng im tng ng
v hai cch tip cn ging dy, thu nhn c trong giai on th nht.
Vi cng trnh nghin cu nh lng giai on th nht, Houtz cp n cc gi
thuyt hng dn nghin cu ca b:
Gi thuyt c a ra l khng c s khc bit ng k gia cc hc sinh trng cp
hai (middle school) v cc hc sinh trng trung hc nht cp (junior high) v thi
ca cc em i vi khoa hc cng nh l mt mn hc trng. Mt gi thuyt cng
c a ra l khng c s khc bit ng k gia cc hc sinh trng cp hai v cc
hc sinh trng trung hc nht cp v thnh tch hc tp mn khoa hc (Houtz, 1995,
trang 630)
Nhng gi thuyt ny xut hin phn bt u ca cng trnh nghin cu nh l phn
gii thiu giai on nghin cu nh lng ca cng trnh nghin cu. Trc khi bt u giai
on nghin cu nh tnh, Houtz nu ln cc cu hi kho st cc kt qu nh lng. Tp
trung vo cc kt qu kim nh thnh tch hc tp, Houtz phng vn cc gio vin mn
khoa hc, hiu trng, v cc nh t vn i hc v hi h ba cu hi.
Nhng khc bit g hin ang tn ti gia chin lc ging dy ca trng cp hai v
chin lc ging dy ca trng trung hc nht cp ti trng ny trong thi k chuyn
tip? Thi k chuyn tip ny v ang tc ng nh th no n thi i vi mn
khoa hc v thnh tch hc tp mn khoa hc ca cc hc sinh ca Anh/Ch? Cc gio
vin cm nhn nh th no v qu trnh thay i ny? (Houtz, 1995, trang 649)

105

Vic xem xt cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp ny cho thy rng
tc gi bao gm c cc cu hi nghin cu nh lng ln cc cu hi nghin cu nh tnh,
nu r cc cu hi ny phn bt u ca mi giai on trong cng trnh nghin cu ca b,
v s dng cc thnh phn tt cho vic vit c cc gi thuyt nh lng ln cc cu hi
nghin cu nh tnh.
TM TT
Cc cu hi nghin cu v cc gi thuyt thu hp ni dung li pht biu mc ch nghin cu
v tr thnh nhng ct mc chnh ch dng cho nhng ngi c cng trnh nghin cu.
Cc nh nghin cu nh tnh nu ln t nht l mt cu hi nghin cu chnh yu v vi cu
hi nghin cu ph. H bt u cc cu hi nghin cu nh tnh (vit bng ting Anh) vi
nhng ch nh how (lm sao, nh th no) hay what (ci g, no v.v.) (khi vit ting Vit
cng s dng nhng ch nh th trong cu hi nghin cu, nhng tt nhin l phi chng
v tr ph hp vi cu trc ting Vit). H s dng cc ng t ch vic kho st, thm d,
nh thm d, kho st hay m t. H nu ra nhng cu hi tng qut, rng cho php
nhng ngi tham gia gii thch nhng tng ca ngi tham gia. Ban u h cng tp
trung vo ch mt hin tng ch yu c quan tm. Cc cu hi c th cp n nhng
ngi tham gia v a im ca cuc nghin cu.
Cc nh nghin cu nh lng vit cc cu hi nghin cu hoc cc gi thuyt. Cc
cu hi nghin cu hay cc gi thuyt ny bao gm cc bin, m cc bin ny c m t,
c thit lp quan h, c phn thnh cc nhm so snh, v c o lng mt cch
ring r i vi cc bin c lp v cc bin ph thuc. Trong nhiu n nghin cu nh
lng, cc tc gi s dng cc cu hi nghin cu; tuy nhin, trong vic trnh by nghin cu
chnh thc hn, ngi ta s dng cc gi thuyt. Cc gi thuyt ny l nhng tin on v cc
kt cc ca cc kt qu, v cc gi thuyt ny c th c vit di hnh thc gi thuyt thay
th khc, nu r nhng kt qu chnh xc c k vng (hu nh, cao hn hay thp hn th g
). Cc gi thuyt ny cng c th c pht biu di hnh thc gi thuyt khng, ch ra
rng khng c s khc bit hay khng c mi quan h gia cc nhm, i vi mt bin ph
thuc. Thng th trong cc cu hi nghin cu v cc gi thuyt, nh nghin cu vit (cc)
bin c lp trc tin, theo sau bi (cc) bin ph thuc. Mt m hnh sp xp th t tt
c cc cu hi nghin cu trong mt n nghin cu nh lng l bt u bng cc cu hi
m t, tip theo sau bi cc cu hi suy on thit lp quan h gia cc bin hay so snh cc
nhm.
Cc cu hi nghin cu trong nghin cu theo cc phng php hn hp cn phi
cp c cc thnh phn nh tnh ln cc thnh phn nh lng trong mt cng trnh nghin
cu. Trong mt n nghin cu, tht kh bit c th, rnh mch v cc cu hi nghin cu
ca giai on th hai khi cc cu hi ny s da vo, hay b sung thm chi tit cho, cc cu
hi nghin cu ca giai on th nht. Thng thng, khi c cc cu hi nh tnh ln cc cu
hi nh lng u c a ra trong mt cng trnh nghin cu, th cch sp xp tun t cc
cu hi ny trong cng trnh nghin cu cho thy th t u tin ca chng trong cng trnh
nghin cu. Ngoi ra trng s gn cho giai on nh tnh v giai on nh lng s qui nh
th t ca cc cu hi nghin cu ny. Cui cng, mt m hnh c tm thy trong cc
cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp lin quan n vic vit cc cu hi
nghin cu nh l phn gii thiu cho mi giai on trong cng trnh nghin cu ch khng
phi trnh by ton b cc cu hi nghin cu ngay t u cng trnh nghin cu.
Cc Bi tp Trau di K nng Vit
106

11. i vi mt cng trnh nghin cu nh tnh, hy vit mt hay hai cu hi nghin


cu chnh yu, theo sau bi nm n by cu hi ph.
12. i vi mt cng trnh nghin cu nh lng, hy vit hai tp hp cc cu hi
nghin cu. Tp hp th nht phi l cc cu hi m t v bin c lp v bin
ph thuc trong cng trnh nghin cu. Tp hp th hai phi a ra nhng cu
hi thit lp quan h (hay so snh) gia (cc) bin c lp vi (cc) bin ph
thuc. Cch vit ny l theo m hnh kt hp cc cu hi m t v cc cu hi suy
on, c trnh by trong chng ny.
13. Hy vit cc cu hi nghin cu cho mt d n nghin cu theo cc phng php
hn hp theo trnh t, hai giai on. Hy bao gm cc thnh phn ca cc cu hi
tt trong c cc cu hi nh tnh ln cc cu hi nh lng.
14. Hy tr li vi d tho lm vic v nhan ca cng trnh nghin cu ca
Anh/Ch. Hy son tho li nhan cho cng trnh nghin cu ca Anh/Ch
th hin cch tip cn nghin cu nh tnh hay nh lng. vit mt nhan
nghin cu nh tnh, hy xt n nhng ngh trong Chng 2 v m bo a
hin tng ch yu vo. Hy s dng vn phong nh l mt cu hi. vit mt
nhan nghin cu nh lng, hy bao gm (cc) bin c lp v (cc) bin ph
thuc chnh v tch bit cc bin ny bng lin t v. Hy sp xp th t cc
bin t bin c lp n bin ph thuc sao cho ph hp vi li pht biu mc
ch nghin cu v cc cu hi nghin cu/cc gi thuyt.
BI C THM
Creswel, J. W. (1999). Nghin cu theo cc phng php hn hp: Gii thiu v p
dng. Trong G. J. Cizek (Ed.), Sch Hng dn v Chnh sch Gio dc (cc trang 455472). San Diego: Nh Xut bn Hc thut.
Trong chng ny, ti tho lun v chn bc trong vic tin hnh mt cng trnh nghin
cu theo cc phng php hn hp. Cc bc ny nh sau:
1. xc nh xem c cn mt cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp
nghin cu vn hay khng;
2. xem xt liu mt cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp c kh thi hay
khng;
3. vit c cu hi nghin cu nh tnh ln cu hi nghin cu nh lng;
4. xem xt li v quyt nh v cc loi phng php thu thp d liu;
5. nh gi tm quan trng tng i ca mi phng php v chin lc thc hin i
vi mi phng php;
6. trnh by mt m hnh trc quan;
7. xc nh cch thc d liu s c phn tch;
8. nh gi v cc tiu ch nh gi cng trnh nghin cu;
107

9. xy dng mt k hoch cho cng trnh nghin cu.


Trong vic vit cc cu hi nghin cu, ti xut xy dng c cu hi nh tnh ln cu
hi nh lng, v pht biu, trong phm vi cc cu hi ny, loi chin lc iu tra nh
tnh c s dng.
Morse, J. M. (1994). Thit k nghin cu nh tnh c cp kinh ph. Trong N. K.
Denzin & Y. S. Lincoln (Eds), Sch Hng dn nghin cu nh tnh (cc trang 220-235).
Thousand Oaks, CA: Nh Xut bn Sage.
Janice Morse, mt nh nghin cu ngh y t, xc nh v m t nhng vn v thit k
quan trng bao gm trong vic lp k hoch ca mt d n nghin cu nh tnh. Janice
Morse so snh vi chin lc iu tra v a ra chi tit loi cu hi nghin cu c s
dng trong mi chin lc. i vi cc chin lc iu tra theo hin tng hc v dn tc
hc, nghin cu i hi cc cu hi v ngha v cc cu hi m t. i vi chin lc
iu tra theo l thuyt c c s, cc cu hi cn cp n cc cu hi v qui trnh,
trong phng php lun dn tc hc v php phn tch ngn ng, cc cu hi lin quan
n s tng tc bng li ni v s i thoi. B ch ra rng cch din t cu hi nghin
cu xc nh trng tm v phm vi ca cng trnh nghin cu.
Tuckman, B. W. (1999). Tin hnh nghin cu gio dc (n bn th 5). Fort Worth,
TX: Nh Xut bn i hc Brace.
Bruce Tuckman cung cp trn mt chng v vic xy dng gi thuyt. ng xc nh
ngun gc ca cc gi thuyt trong cc quan im l thuyt suy din v trong nhng quan
st suy din. ng cn nh ngha v minh ha c gi thuyt thay th khc v gi thuyt
khng v a ngi c i qua th tc kim nh gi thuyt.

108

CHNG BY

______________________________

VIC S DNG L THUYT TRONG NGHIN CU


Trong nghin cu nh lng, cc gi thuyt v cc cu hi nghin cu thng da trn
nhng l thuyt m nh nghin cu tm cch kim nh. Trong nghin cu nh tnh,
vic s dng l thuyt (the use of theory) thay i nhiu hn rt nhiu. Nh th, cun
sch ny gii thiu v vic s dng l thuyt vo thi im ny trong qui trnh thit k
nghin cu, bi v l thuyt cung cp li gii thch cho cc bin trong cc cu hi
nghin cu v cc gi thuyt, trong nghin cu nh lng. Ngc li, trong mt lun
n tin s v nghin cu nh lng, mt phn trn vn ca n nghin cu c th
c dnh cho vic gii thch t m l thuyt cho cng trnh nghin cu. Mt cch khc
l, trong mt cng trnh nghin cu nh tnh, nh iu tra c th to ra mt l thuyt
trong sut qu trnh nghin cu v t l thuyt ny cui ca d n, nh trong nghin
cu theo l thuyt c c s. Trong cc cng trnh nghin cu nh tnh khc, l thuyt
xut hin ngay t u v cung cp mt lng knh nh hnh nhng iu c xem xt v
nhng cu hi nghin cu c nu ln, nh trong nghin cu theo dn tc hc hay
trong nghin cu theo phng php tuyn truyn vn ng. Trong nghin cu theo cc
phng php hn hp, cc nh nghin cu c th va kim nh cc l thuyt va to ra
cc l thuyt. Hn na, nghin cu theo cc phng php hn hp c th cha ng
mt lng knh l thuyt, nh mt trng tm c t vo cc vn v ng h quyn
bnh ng nam n, cc vn v chng tc hay giai cp, vn hng dn ton b nghin
cu.
Chng ny bt u bng cch tp trung vo vic s dng l thuyt trong cng
trnh nghin cu nh lng. Chng ny xem xt li nh ngha v mt l thuyt, vic
xp t v tr ca l thuyt trong mt cng trnh nghin cu nh lng, v nhng hnh
thc thay th khc nhau m mt l thuyt c th c trong mt k hoch nghin cu
c vit ra bng vn bn. K , cc th tc trong vic xc nh mt l thuyt c
trnh by, theo sau l mt bn gc in vo ca phn quan im l thuyt trong
mt n nghin cu nh lng. Sau , chng ny chuyn sang tho lun v vic
s dng l thuyt trong mt cng trnh nghin cu nh tnh. Cc nh iu tra theo cch
tip cn nh tnh s dng nhng thut ng khc, nh l cc l thuyt, cc m thc, v
nhng iu khi qut theo trng phi t nhin, m t nhng iu hiu bit c xy
dng nn trong cc cng trnh nghin cu ca h. i lc nhng iu hiu bit ny xy
ra vo lc u ca mt cng trnh nghin cu; nhng lc khc, nhng iu hiu bit ny
xut hin vo lc cui. Cc th d minh ha nhng gii php thay th khc nhau c sn
cho cc nh nghin cu theo cch tip cn nh tnh s dng. Cui cng, chng ny
chuyn sang tho lun v vic s dng cc l thuyt trong nghin cu theo cc phng
php hn hp v vic s dng l thuyt trong mt loi chin lc iu tra chin lc
c tnh bin i mi nI ln gn y trong cc ti liu.

109

VIC S DNG L THUYT TRONG NGHIN CU NH LNG


nh ngha v mt l thuyt
Trong nghin cu nh lng, tn ti mt s tin l trong lch s xem mt l thuyt nh l
mt li tin on khoa hc hay mt li gii thch khoa hc (hy xem G. Thomas, 1997,
bit nhng cch thc khc nhau ca vic khi nim ha cc l thuyt v cc l thuyt c th
hn ch suy ngh nh th no). Th d, nh ngha v mt l thuyt, nh nh ngha ca
Kerlinger (1979), ngy nay vn cn c gi tr. Mt l thuyt l mt tp hp cc cu trc khi
nim (constructs) (hay cn gi l cc bin) c tng quan vi nhau, cc nh ngha, v nhng
li xc nhn hay li tuyn b (propositions) m trnh by mt quan im c h thng v cc
hin tng bng cch nu r nhng mi quan h gia cc bin, vi mc ch l gii thch cc
hin tng t nhin (trang 64).
Trong nh ngha ny, mt l thuyt l mt tp hp cc cu trc khi nim (hay cc
bin) c tng quan vi nhau c xy dng thnh nhng li xc nhn, hay cc gi thuyt,
vn nu r quan h gia cc bin (thng l theo ln hay chiu hng). Quan im c h
thng c th l mt lp lun, ni dung tho lun, hay c s l l, v quan im c h thng
ny gip gii thch (hay tin on) cc hin tng xy ra trn th gii. Labovitz v Hagedorn
(1971) thm vo nh ngha ny tng v mt c s l l v l thuyt (theoretical rationale),
m h nh ngha l nu r bng cch no v ti sao cc bin v nhng li pht biu v quan
h c tng quan vi nhau (trang 17). Ti sao mt bin c lp, X, nh hng hay tc ng
n mt bin ph thuc, Y? L thuyt s a ra li gii thch cho k vng hay tin on ny.
Nh th, tho lun v l thuyt nh ni trn s xut hin trong mt phn ca n nghin cu
c mc l c s l thuyt, c s l l v l thuyt, hoc quan im l thuyt. Ti thch thut
ng quan im l thuyt hn bi v thut ng ny c s dng ph bin nh mt phn bt
buc ca mt n nghin cu khi ngi ta np n xin trnh by mt ti liu nghin cu ti
hi ngh Hip hi Nghin cu Gio dc Hoa K.
Php n d v cu vng c th gip hnh dung ra mt l thuyt hot ng nh th no.
Gi nh rng cu vng l cu ni gia bin (hay cu trc khi nim) c lp v bin ph
thuc trong mt cng trnh nghin cu. Nh th, cu vng ny rng buc cc bin vi nhau
v cung cp li gii thch bao trm v vic bng cch no v ti sao ngi ta c th k vng
bin c lp gii thch hay tin on bin ph thuc.
Cc l thuyt hnh thnh khi cc nh nghin cu kim nh mt li tin on nhiu
ln. Hy nh li rng cc nh iu tra kt hp cc bin c lp, trung gian, v ph thuc, da
trn nhng hnh thc thc o khc nhau, thnh cc gi thuyt hay cc cu hi nghin cu. Cc
gi thuyt hay cc cu hi nghin cu ny cung cp thng tin v loi quan h (tng quan)
(ng bin, nghch bin, hay cha bit) v ln ca quan h (th d cao hay thp). Gi thuyt
c th c vit nh th ny: S tp trung quyn lc vo cc nh lnh o cng nhiu, th s
tc quyn lc ca nhng ngi thuc h cng nhiu. Khi cc nh nghin cu kim nh cc
gi thuyt, nh gi thuyt ni trn, lp i lp li nhiu ln, trong nhng mi trng khc nhau
v vi nhng tng th (populations) khc nhau (th d, cc Hng o sinh, nh nh thuc
Gio hi Xctlen, Cu lc b Rotary, v mt nhm hc sinh trung hc), mt l thuyt mi ni
ln v ai t tn cho l thuyt ny (th d, l thuyt v vic gn iu g cho ai). Nh th, l
thuyt hnh thnh nh l li gii thch cho tri thc tin tin trong cc lnh vc c th (G.
Thomas, 1997).
Mt kha cnh khc ca cc l thuyt l chng khc nhau v b rng ca phm vi bao
trm ca chng. Neuman (2000) xem xt li cc l thuyt ba cp : cp vi m, cp trung
gian (meso), v cp v m. Cc l thuyt cp vi m cung cp nhng li gii thch gii hn
110

trong nhng phn nh ca thi gian, khng gian, hay s ngi. Th d nh l thuyt ca
Goffman v cng vic b mt gii thch cch thc ngi ta tham gia vo nhng nghi thc
trong sut nhng cuc tng tc mt i mt. Cc l thuyt cp trung gian lin kt cc cp vi
m v v m. y l nhng l thuyt v cc t chc, cc phong tro x hi, hay cc cng
ng, nh l thuyt ca Collin v quyn kim sot trong cc t chc. Cc l thuyt cp v m
gii thch nhng tng gp ln hn, nh cc th ch hay nh ch x hi, cc h thng vn ha
v ton th x hi. Th d l thuyt cp v m ca Lenski v s phn chia giai cp trong x
hi, gii thch s lng thng d mt x hi sn xut ra gia tng theo s pht trin ca x hi
nh th no.
Cc l thuyt c tm thy trong cc ngnh thuc lnh vc khoa hc x hi nh
ngnh tm l hc, x hi hc, nhn loi hc, gio dc, v kinh t hc, cng nh trong nhiu
lnh vc ph. bit cc l thuyt ny u v c v cc l thuyt ny, i hi phi tm
kim trong cc c s d liu (th d, Psychological Abstracts (Nhng Bn Tm tt v Tm l
hc), Sociological Abstracts (Nhng Bn Tm tt v X hi hc)) hay xem xt li nhng
hng dn i vi ti liu v cc l thuyt (th d, hy xem Webb, Beals, & White, 1986).
Hnh thc ca cc L thuyt
Cc nh nghin cu pht biu cc l thuyt ca h theo vi cch, chng hn nh mt chui
cc gi thuyt, nhng li pht biu hp logic (hp lun l) nu . . . th, hay cc m hnh trc
quan. Th nht, mt s nh nghin cu trnh by l thuyt di hnh thc cc gi thuyt lin
kt vi nhau. Th d, Hopkins (1964) truyn t l thuyt ca mnh v cc qui trnh nh
hng nh l mt chui gm 15 gi thuyt (c thay i mt t trnh tnh trng s dng
ton i t ch nam gii). i vi bt k thnh vin no ca mt nhm nh, mt s gi thuyt
nh sau:
1. Cp bc ca c y cng cao, th tnh cht trung tm ca c y cng cao.
2. Tnh cht trung tm ca ng y cng cao, th kh nng c th nhn thy c ca ng y cng
cao.
3. Cp bc ca c y cng cao, th kh nng c th nhn thy c ca c y cng cao.
4. Tnh cht trung tm ca ng y cng cao, th s tun th ca ng y cng cao.
5. Cp bc ca c y cng cao, th s tun th ca c y cng cao.
6. Kh nng c th nhn thy c ca ng y cng cao, th s tun th ca ng y cng cao.
7. S tun th ca c y cng cao, th kh nng c th nhn thy c ca c y cng cao
(trang 51).

111

+
1

Y
+

_
X

Bin Ph thuc

Cc Bin Can thip


3

Cc Bin c lp
Hnh 7.1

Ba Bin c lp nh hng n mt Bin Ph thuc Duy nht, qua


nh hng Trung gian ca hai Bin Can thip.

Hnh thc th hai l pht biu mt l thuyt nh l mt chui nhng li pht biu
nu . . . th gii thch ti sao ngi ta k vng cc bin c lp nh hng n hay gy nn
cc bin ph thuc. th d, Homans (1950) gii thch mt l thuyt v s tng tc nh sau:
Nu tn sut ca s tng tc gia hai ngi hay nhiu hn hai ngi gia tng, th mc
h thch nhau s gia tng v ngc li . . . nhng ngi cm nhn tnh cm thch nhau s
by t nhng tnh cm bng nhng hot ng ngoi nhng hot ng ca h thng bn
ngoi, v nhng hot ng ny c th tng cng thm nhng tnh cm thch nhau.
Nhng ngi tng tc vi nhau cng thng xuyn, th c hnh ng ca h ln tnh cm
ca h c khuynh hng tr nn cng ging nhau v mt s phng din (cc trang 112,
118, 120).
Th ba, tc gi c th trnh by mt l thuyt di hnh thc m hnh trc quan. Tht
l hu ch khi th hin cc bin thnh mt hnh v trc quan. Blalock (1969, 1985, 1991) c
v vic lp m hnh nhn qu v trnh by li cc l thuyt bng li thnh cc m hnh nhn
qu sao cho ngi c c th hnh dung ra nhng lin kt ca cc bin vi nhau. Hai th d
n gin ha c trnh by y. Nh Hnh 7.1 cho thy, ba bin c lp nh hng n
mt bin ph thuc duy nht, qua trung gian l nh hng ca hai bin can thip. Vic thit
lp mt th nh Hnh 7.1 ny cho thy chui quan h nhn qu kh d gia cc bin, dn
n vic lp m hnh v phn tch con ng i (path analytic modelling) v nhng phn tch
cao cp hn s dng nhiu thc o v cc bin nh uc tm thy trong vic lp m hnh
phng trnh cu trc (xem Kline, 1998). mc gii thiu, Duncan (1985) a ra nhng
ngh hu ch v h thng k hiu xy dng nhng th nhn qu, trc quan ny:

112

X1
Xa
Xb

Nhm
Kim sot ()

Y1

Nhm
Th nghim (+)

+
X2
Hnh 7.2 Hai Nhm Chu nhng X l khc nhau i vi X1 c So snh xt
Theo Y1, vi X2 c kim sot.

Hy t cc bin ph thuc v pha bn phi trn th v cc bin c lp v pha tri.


Hy s dng cc mi tn mt chiu, i t mi bin quyt nh n mi bin ph thuc vo
bin quyt nh ny.
Hy ch ra sc mnh ca mi quan h gia cc bin bng cch ghi vo nhng du ch
kh nng tc ng qua li trn cc con ng i (cc ng mi tn ni trn). Hy s
dng cc du ch kh nng tc ng dng hay m m cc du ny khng nh hay suy
on cc mi quan h.
Hy s dng nhng ng c mi tn hai u cho thy cc mi quan h cha c
phn tch gia cc bin khng ph thuc vo cc mi quan h khc trong m hnh ny.
Mc d nhng th v quan h nhn qu phc tp hn c th c xy dng vi h
thng k hiu b sung, nhng m hnh c trnh by y m t mt m hnh cn bn v
mt s bin c gii hn, nh thng tm thy trong cng trnh nghin cu da trn cuc iu
tra.
Mt bin th ca ch ny l c hai bin c lp, trong mt bin so snh nhm th
nghim vi nhm kim sot v bin th hai ch n gin o lng mt thuc tnh hay mt c
im. Nh Hnh 7.2 cho thy, hai nhm i vi bin X1 ( l Xa v Xb) c so snh, cng
vi bin X2 (mt bin kim sot) khi hai bin ny nh hng n Y1, mt bin ph thuc.
Thit k ny l mt thit k th nghim gia cc nhm. y p dng cng nhng qui tc v
h thng k hiu tho lun trn.

113

Ph thuc

c lp
Ngoi sinh

Ni sinh
(+/-)

Cc Bin Nhn
khu hc
Khi lng Cng vic
(phi nghin cu)

(-)

Thnh qu Nghin cu
Hc thut
. Nhng Bi Trnh by
(phi nghin cu)

(-)

Cc Tiu chun Bin ch


Chnh thc ca T chc

Sc p buc phi Tin hnh


Nghin cu

(+)

(+)

V tr B nhim trn
Con ng Bin ch
Chnh thc

. Nhng Bi Trnh by
(+)

(+)

. Cc Bi bo c Chng

(+)
(+)

S Cng tc

(+)

(+)

nhn
Cc Ngun lc

(+)

(+)

S T Cm nhn l
Nh Nghin cu
H tr t
Bn ng nghip

(+)

(+)

nhn
(nghin cu)

. Cc Bi bo c Chng

(+)

o to Nghin cu
Trc

. Cc Bi bo trn Tp san
(khng c chng nhn)

(+)
i hc Trung tm cc
Khoa hc v Sc khe

(nghin cu)

(phi nghin cu)


. Cc chng trong Sch
. Cc Cun Sch
. Cc Khon Tr cp ca Lin
bang
( c ph duyt)

. Cc Khon Tr cp ca Lin
bang
( cp tin)

. Cc Khon Tr cp khng
H tr t
Ch tch Khoa

Loi V tr B nhim
(Chc Gio s so vi
Tp th Cn b Ging dy)

(+)

phi ca Lin bang

. Cc Hp ng

(+/-)

Hnh 7.3. M hnh Trc quan v Thnh qu Nghin cu Hc thut ca Tp th Cn b Ging dy

Ngun: Trch t P. W. Jungnickel (1990), Nhng Yu t Tng quan ti Ni Lm vic v Thnh qu


Nghin cu Hc thut ca cc Thnh vin Tp th Cn b Ging dy Lm sng Dc khoa, n
nghin cu khng cng b, i hc Nebraska Lincoln. S dng vi s cho php chnh thc.
Hai m hnh trc quan ny ch c nh gii thiu nhng kh nng ni kt cc bin
c lp v ph thuc xy dng cc l thuyt. Nhng thit k phc tp hn s dng nhiu
bin c lp v nhiu bin ph thuc trong cc m hnh v quan h nhn qu rt chi tit
114

(Blalock, 1969, 1985). Th d, Jungnickel (1990), trong mt n lm lun n tin s v nng


sut nghin cu trong tp th cn b ging dy ti cc trng dc, trnh by mt m hnh
trc quan phc tp nh Hnh 7.3 cho thy. Jungnickel nu cu hi nhng yu t no nh
hng n thnh qu nghin cu hc thut ca mt thnh vin trong tp th cn b ging dy.
Sau khi xc nh cc yu t ny trong ti liu, ng phng theo mt khun kh l thuyt
c tm thy trong nghin cu v ngh chm sc bnh nhn (Megel, Langslon, & Creswell,
1988). ng xy dng mt m hnh trc quan m t mi quan h gia cc yu t ny. M
hnh ny tun theo cc qui tc xy dng m hnh trc quan c gii thiu trc y. ng
lit k cc bin c lp v pha tri tn cng, cc bin can thip gia, v cc bin ph thuc
v pha phi. Chiu hng ca nh hng i t tri sang phi, v ng s dng cc du ch kh
nng tc ng + v ch ra chiu hng theo gi thuyt.
Nh Nghin cu Kim nh hay Xc minh mt L thuyt

Nh Nghin cu Kim nh cc Gi thuyt


hay cc Cu hi Nghin cu t L thuyt ni trn

Nh Nghin cu nh ngha cc Bin v a cc Bin


vo Hot ng, cc Bin ny c rt ra t L thuyt ni trn

Nh Nghin cu o lng hay Quan st cc Bin


bng cch s dng mt Cng c Thu nhn nhng S im

Hnh 7.4

Cch Tip cn Suy din thng c S dng trong


Nghin cu nh lng

Xp t V tr cc L thuyt trong Nghin cu nh lng


Trong cc cng trnh nghin cu nh lng, ngi ta s dng l thuyt mt cch suy din v
t l thuyt vo phn u ca k hoch cho mt nghin cu. Vi mc tiu l kim nh hay
xc minh mt l thuyt ch khng phi xy dng l thuyt, nh nghin cu a ra mt l
thuyt, thu thp d liu kim nh l thuyt ny, v suy ngh cn thn v vic xc nhn hay
vic khng xc nhn l thuyt ny qua cc kt qu nhn c. L thuyt ni trn tr thnh
mt khun kh cho ton b nghin cu, mt m hnh t chc cho cc cu hi nghin cu hoc
cc gi thuyt v cho th tc thu thp d liu. M hnh suy din v t duy c s dng
trong mt cng trnh nghin cu nh lng c trnh by trong Hnh 7.4. Nh nghin cu
kim nh hay xc minh mt l thuyt bng cch xem xt cc gi thuyt hoc cc cu hi
nghin cu c rt ra t l thuyt ny. Cc gi thuyt hoc cc cu hi nghin cu c cha
nhng bin (hay nhng cu trc khi nim) m nh nghin cu cn phi nh ngha. Hay mt
cch khc l, nh nghin cu c th tm thy mt nh ngha chp nhn c trong ti liu
c. T y, nh iu tra ch nh mt cng c s dng trong vic o lng hay quan st
thi v hnh vi ca nhng ngi tham gia vo cng trnh nghin cu. K , nh iu tra

115

thu thp nhng s im trn cc cng c ny xc nhn hay khng xc nhn l thuyt ni
trn.
Bng 7.1

Cc Phng n Chn la cho vic Xp t V tr L thuyt trong mt


Cng trnh Nghin cu nh lng

Cch Xp t V tr

Nhng im li

Nhng im Bt li

Trong phn gii thiu

Cch tip cn thng c Ngi c kh cch ly v


tm thy trong cc bi vit
tch bit c s l thuyt
trn tp san v s quen
khi nhng thnh phn
thuc vi ngi c.
khc ca qui trnh nghin
cu.
Cch xp t ny truyn t
mt cch tip cn suy
din.

Trong phn xem xt li ti Cc l thuyt c tm thy Ngi c kh thy c l


liu
trong ti liu, v vic a
thuyt ny ring bit, tch
cc l thuyt vo phn
ri khi ni dung xem xt
xem xt li ti liu l mt
li ti liu v mt hc
phn m rng hp l hay
thut.
mt phn ca ti liu.
sau cc gi thuyt hoc Tho lun v l thuyt ny Tc gi c th bao gm c
cc cu hi nghin cu
l mt phn m rng hp
s l l v l thuyt sau
l ca cc gi thuyt hoc
cc gi thuyt v cu hi
cc cu hi nghin cu
nghin cu, v b qun
bi v tho lun ny gii
phn tho lun m rng
thch cc bin quan h
v ngun gc v vic s
vi nhau nh th no v
dng l thuyt.
ti sao quan h.
Trong mt phn ring bit

Cch tip cn ny tch bit Tho lun v l thuyt ng


mt cch r rng l
tch bit khi cc thnh
thuyt khi cc thnh
phn khc ca qui trnh
phn khc ca qui trnh
nghin cu v, ng nh
nghin cu, v lm cho
th, mt ngi c c th
ngi c c th xc nh
khng lin kt c mt
c tt hn v hiu
cch d dng l thuyt
c c s l thuyt ca
vi cc thnh phn khc
cng trnh nghin cu
ca qui trnh nghin cu.

Cch tip cn suy din ny i vi nghin cu theo cch tip cn nh lng c nhng
ngha i vi vic xp t v tr ca mt l thuyt trong mt cng trnh nghin cu nh
lng (Xem Bng 7.1). Mt hng dn tng qut l gii thiu l thuyt sm trong k
hoch hay cng trnh nghin cu. iu ny c ngha l nh nghin cu trnh by l thuyt
trong phn gii thiu, trong phn xem xt li ti liu, ngay sau cc gi thuyt hoc cc cu hi
nghin cu (nh l c s l l cho nhng lin kt gia cc bin), hay trong mt phn ring
bit ca cng trnh nghin cu. Mi cch xp t v tr ni trn c nhng im li v nhng
im bt li.
Ti thch vit l thuyt thnh mt phn ring bit hn, sao cho ngi c c th nhn
ra c mt cch r rng l thuyt tch ra khi cc thnh phn khc ca qui trnh nghin cu.
Mt on ring bit nh th mang li mt s gii thch v phn tch y v phn l thuyt,
116

vic s dng l thuyt, v l thuyt ny lin quan nh th no n cng trnh nghin cu m


tc gi ang xut.
M hnh Vit Quan im L thuyt nh lng
Bng cch s dng cc tng ni trn, m hnh vit phn quan im l thuyt nh lng
c trnh by sau y. Gi nh rng nhim v l xc nh mt l thuyt gii thch mi quan
h gia bin c lp v bin ph thuc. Th tc sau y c th c s dng:
1. Hy xem ti liu trn c s ngnh hc thut tm mt l thuyt. Nu n v phn
tch i vi cc bin l cc c nhn, th hy tm trong ti liu v tm l hc; nghin
cu cc nhm hay cc t chc, hy tm trong ti liu x hi hc. Nu d n nghin
cu xem xt cc c nhn v cc nhm, th hy xt n ti liu tm l hc x hi. D
nghin l cc l thuyt rt ra t cc l thuyt trong ngnh khc cng c th hu ch
(th d, nghin cu mt vn kinh t, th l thuyt c th c tm thy trong kinh
t hc).
2. Cng phi xem xt cc cng trnh nghin cu trc m c x l ti ang xt hay
mt ti lin quan cht ch n ti ang xt. Nhng l thuyt no c cc
tc gi khc s dng? Hy gii hn s lng l thuyt v c gng xc nh mt l
thuyt bao trm (one overarching theory) gii thch cho gi thuyt ch yu hay cu
hi nghin cu ch yu trong cng trnh nghin cu.
3. Nh c cp trc y, hy nu ln mt cu hi cu vng (rainbow question)
lm cu ni bc qua cc bin c lp v ph thuc: Ti sao (cc) bin c lp nh
hng n cc bin ph thuc?
4. Vit ra phn l thuyt. Hy theo cc cu hng u ny: L thuyt m ti s s dng
l _____________ (tn ca l thuyt). L thuyt ny c xy dng bi
______________ (xc nh ngun gc hay ngun ti liu ca l thuyt ny), v l
thuyt ny c s dng nghin cu ____________ (xc nh cc ti m
ta tm thy l thuyt ny c p dng). L thuyt ny ch ra rng ________ (xc
nh nhng li xc nhn hay cc gi thuyt trong l thuyt ny). Khi c p dng
vo cng trnh nghin cu ca ti, l thuyt ny cho rng ti s k vng (cc) bin c
lp ca mnh __________ (trnh by (cc) bin c lp) nh hng n hay gii thch
cho (cc) bin ph thuc __________ (trnh by (cc) bin ph thuc) bi v
____________ (a ra c s l l da trn logic ca l thuyt ny).
Nh th, nhng ti c bao gm trong phn tho lun v l thuyt nh lng l
l thuyt s c s dng, cc gi thuyt ch yu hay nhng li xc nhn ch yu ca l
thuyt ny, thng tin v vic s dng l thuyt ny trong qu kh v ng dng ca l thuyt
ny, v nhng li pht biu th hin vic l thuyt ny lin quan n cng trnh nghin cu
xut nh th no. M hnh ny c minh ha trong th d ca Crutchfield (1986) di y.

Th d 7.1

Phn trnh by L thuyt nh lng

Crutchfield (1986) vit mt lun n tin s vi nhan Trung tm Kim sot, Lng Tin cy
gia Con ngi vi nhau, v Nng sut Nghin cu Hc thut. iu tra v cc nh gio dc
trong ngh chm sc bnh nhn, ch ch ca b l xc nh xem trung tm kim sot v lng
tin cy gia con ngi vi nhau c nh hng n mc ti liu xut bn ca tp th cn b
ging dy hay khng. Lun n tin s ca b a vo trong chng gii thiu mt phn ring
117

bit vi mc l Quan im l thuyt. Phn ny c trnh by sau y, bao gm nhng


im nh sau:
L thuyt b d nh s dng
Cc gi thuyt ch yu ca l thuyt ny
Thng tin v ai s dng l thuyt ny v kh nng ng dng l thuyt ny
S iu chnh cho thch hp (s thch nghi) l thuyt ny vi cc bin trong cng trnh
nghin cu ca b bng cch s dng logic (lun l) nu . . . th.
Sau y l phn quan im l thuyt trong cng trnh nghin cu ca b, c sao chp
ton b. Ti ch thm vo li ch thch (c in m) nh du nhng on then cht.
Quan im L thuyt
Trong vic hnh thnh mt quan im l thuyt cho vic nghin cu nng sut nghin cu
hc thut ca tp th cn b ging dy, l thuyt hc hi x hi (social learning theory)
cung cp mt mu u tin. Khi nim v hnh vi ny c gng t c s tng hp tht
cn i tm l hc v nhn thc vi nhng nguyn tc v s sa i hnh vi (Bower v
Hilgard, 1981). V c bn, khun kh l thuyt thng nht ny tip cn vic gii thch v
hnh vi con ngi theo s tng tc (c qua c li) lin tc gia nhng yu t quyt nh
v nhn thc, hnh vi, v mi trng (Bandura, 1997, trang vii). (Tc gi xc nh l
thuyt cho cng trnh nghin cu ny)
Mc d l thuyt hc hi x hi chp nhn vic p dng nhng nhn t tng cng
chng hn nh nhng nguyn tc nh hnh, nhng l thuyt hc hi x hi c khuynh
hng nhn thy vai tr ca phn thng va l chuyn ti thng tin v s p ng ti u,
va l cung cp ng c khuyn khch cho mt hnh ng nh trc no v phn
thng d kin. Ngoi ra, cc nguyn tc v hc hi ca l thuyt ny nhn mnh c bit
n vai tr quan trng ca qu trnh tri nghim thng qua hnh ng ca ngi khc (xc
ng ly, vui ly v.v), qu trnh c tnh tng trng, v qu trnh t iu chnh (Bandura,
1971).
L thuyt hc hi x hi khng nhng x l vic hc hi, m cn tm cch m t cch
thc mt tp hp cc nng lc c nhn v x hi (ci c gi l nhn cch) c th pht
trin dn t cc iu kin x hi m trong qu trnh hc hi xy ra. L thuyt ny cng
cp n nhng k thut nh gi nhn cch (Michel, 1968), v vic sa i hnh vi
trong cc mi trng gio dc v iu tr (Bandura, 1977; Bower v Hilgard, 1981; Rotter,
1954). (Tc gi m t l thuyt hc hi x hi).
Hn na, cc nguyn tc ca l thuyt hc hi x hi c p dng vo mt dy
rng hnh vi x hi, nh l kh nng cnh tranh, tnh nng n, cc vai tr ca gii tnh, xu
hng lch lc, v hnh vi bnh hon, phi l (Bandura v Walters, 1963; Bandura, 1977;
Michel, 1986; Miller v Dollard, 1941; Roter, 1954; Staats, 1975). (Tc gi m t vic
s dng l thuyt ny).
Gii thch l thuyt hc hi x hi, Rotter (1954) ch ra rng c bn loi bin cn
c xt n: hnh vi, nhng s k vng, s tng cng (reinforcement), v, tnh trng
tm l. Mt cng thc tng qut v hnh vi c xut, cng thc ny pht biu:
tim nng mt hnh vi xy ra trong bt c tnh trng tm l c th no l mt hm s ca
s k vng rng hnh vi ny s dn n s tng cng c th trong tnh trng v ca
gi tr ca s tng cng . (Rotter, 1975, trang 57).
118

S k vng trong cng thc ni trn cp n mc c cm nhn v s chc


chn (hay xc sut) rng nhn chung mi quan h nhn qu tn ti gia hnh vi v phn
thng. Cu trc khi nim (bin) ny v s k vng khi qut c nh ngha l v tr
hay trung tm kim sot (locus of control) bn trong khi mt c nhn tin rng nhng s
tng cng l mt hm s ca hnh vi c th, hay l trung tm kim sot bn ngoi khi cc
tc ng c qui cho l do may mn, s phn, hay mt iu c sc mnh no khc.
Nhng nhn thc v cc mi quan h nhn qu khng cn phi l cc quan im c tnh
tuyt i, m ng ra c khuynh hng thay i v mc dc theo mt chui bin thin
lin tc, ph thuc vo nhng kinh nghim c trc v nhng im phc tp ca
tnh trng (Rotter, 1966). (Tc gi gii thch v cc bin trong l thuyt ny).
Trong vic p dng l thuyt hc hi x hi vo cng trnh nghin cu v nng sut
nghin cu hc thut ny, bn loi bin do Rotter (1954) nhn din s c nh ngha
theo cch sau y:
1. Nng sut nghin cu hc thut l hnh vi hay hot ng c mong mun.
2. Trung tm kim sot l s k vng khi qut rng nhng phn thng ph thuc hay
khng ph thuc vo nhng hnh vi c th.
3. Nhng s tng cng l nhng phn thng t cng trnh nghin cu hc thut v gi
tr gn vi nhng phn thng ny.
4. nh ch gio dc l tnh trng tm l vn cung cp nhiu trong s cc phn thng
cho nng sut nghin cu hc thut.
Vi nhng bin c th ny, cng thc v hnh vi c thit lp bi Rotter (1975) s
c iu chnh thch hp v vit ra nh sau: tim nng hnh vi nghin cu hc thut xy
ra trong phm vi mt nh ch gio dc l mt hm s ca s k vng rng hnh ng ny
s dn n nhng phn thng c th v ca gi tr m thnh vin ca tp th cn b ging
dy gn cho cc phn thng ny. Ngoi ra, s tng tc gia lng tin cy ln nhau ca
con ngi vi trung tm kim sot phi c xem xt lin quan n s k vng t c
cc phn thng thng qua hnh vi nh c Rotter (1967) xut trong nhng li pht
biu tip theo. Cui cng, nhng c im nht nh, chng hn nh s chun b v gio
dc, nin i, hc bng nghin cu sau tin s, bin ch chnh thc, hay vic lm ton thi
gian so vi bn thi gian u c th gn lin vi nng sut nghin cu hc thut ca tp
th cn b ging dy ngnh chm sc bnh nhn (y t, iu dng) theo cch thc tng
t nh cch thc c nhn thy trong cc ngnh khc. (Tc gi p dng cc khi nim
vo cng trnh nghin cu ca mnh).
Li pht biu sau y th hin logic (lun l) lm c s cho vic thit k v tin hnh
cng trnh nghin cu ny. Nu tp th cn b ging dy tin tng rng: (a) nhng n lc
v nhng hnh ng ca h trong vic to ra nhng cng trnh nghin cu hc thut s
dn n nhng phn thng (trung tm kim sot), (b) h c th trng cy nhng ngi
khc s theo ui n cng hon tt nhng li ha ca nhng ngi ny (lng tin cy
ln nhau gia con ngi), (c) cc phn thng cho hot ng nghin cu hc thut l xng
ng (cc gi tr ca phn thng), v (d) cc phn thng ny c sn trong ngnh ca h
hay nh ch, t chc ca h (mi trng nh ch), th h s t c cc mc nng sut
nghin cu hc thut cao (cc trang 12-16). (Tc gi kt lun vi logic (lun l) nu . .
. th thit lp quan h gia cc bin c lp vi cc bin ph thuc).

119

VIC S DNG L THUYT TRONG NGHIN CU NH TNH


S Thay i trong vic S dng L thuyt trong Nghin cu nh tnh
Cc nh iu tra nh tnh s dng l thuyt trong cc cng trnh nghin cu ca h theo vi
cch. H s dng l thuyt nh mt li gii thch rng, rt ging vic s dng l thuyt trong
nghin cu nh lng. L thuyt ny cung cp li gii thch cho hnh vi v thi , v l
thuyt ny c th hon chnh vi cc bin, cc cu trc khi nim, v cc gi thuyt. Th d,
cc nh dn tc hc s dng cc ch v vn ha hay cc kha cnh ca vn ha (Wolcott,
1999, trang 113) nghin cu trong cc d n nh tnh ca h. Cc ch ny c th l
nhng ch nh quyn kim sot x hi, ngn ng, s n nh v s thay i, hoc t chc
x hi, chng hn nh quan h h hng hay gia nh (hy xem phn tho lun nm 1999 ca
Wolcott v phn ni dung chnh ca cc cun sch cp n cc ti vn ha trong nhn
loi hc). Cc ch trong bi cnh ny cung cp mt lot hnh thnh sn cc gi thuyt
s c kim nh t ti liu. Mc d cc nh nghin cu c th khng cp n cc ch
ny nh l cc l thuyt, nhng cc ch ny cung cp nhng li gii thch rng m cc nh
nhn loi hc s dng nghin cu hnh vi v thi xut pht t cng mt nn vn ha
ca con ngi.
Mt cch khc l cc nh nghin cu nh tnh ngy cng s dng mt lng knh hay
quan im l thuyt hng dn nghin cu ca h v nu ln nhng cu hi v gii tnh,
giai cp, v chng tc (hay mt kt hp no ca cc yu t ny) m h thch x l. Chng
ta c th d dng a ra l l bin minh rng nghin cu nh tnh ca thp nin 1980 tri
qua s chuyn i nhm m rng phm vi iu tra ca nghin cu nh tnh bao gm cc
lng knh l thuyt ny. y l nhng l thuyt c cp trc y trong cun sch
ny, nm trong Chng 1. Nhng l thuyt c cp ny cung cp mt lng knh hay
quan im (thm ch l mt l thuyt) hng dn cc nh nghin cu v cc vn g l
quan trng xem xt (th d, vic y ra ngoi l, s trao quyn) v nhng ngi cn c
nghin cu (th d, ph n, ngi v gia c, cc nhm thiu s). Nhng l thuyt ni trn
cng ch ra vic nh nghin cu xc nh v tr ca mnh nh th no trong cng trnh nghin
cu nh tnh (th d hon ton trung thc hay thin lch do nhng bi cnh c nhn, vn ha,
lch s) v vic cn phi vit cc bo co bng vn bn cui cng nh th no (th d, khng
y ra ngoi l cc c nhn thm na, bng cch cng tc vi nhng ngi tham gia trong
cng trnh nghin cu). Trong cc cng trnh nghin cu dn tc hc c tnh ph phn, cc
nh nghin cu bt u bng mt l thuyt nu r c im cng trnh nghin cu ca h. L
thuyt lin quan n quan h nhn qu ny c th l l thuyt v s gii phng hay s p bc
(J. Thomas, 1993). Rossman v Rallis (1998) th hin, trong vi li, s nhn thc v l
thuyt nh l nhng quan im hu hin i v ph phn trong iu tra nh tnh:
Khi th k th hai mi dn dn n hi kt thc, khoa hc x hi truyn thng l mc
tiu b xem xt k lng v cng kch ngy cng tng v nhng ngi tn thnh cc quan
im hu hin i v ph phn thch thc cc gi nh theo ch ngha khch quan v cc
chun mc truyn thng i vi vic tin hnh nghin cu. Bn khi nim c quan h vi
nhau sau y l quan trng nht trong vic cng kch ni trn: (a) Nghin cu lin quan
mt cch c bn n cc vn v quyn lc; (b) Bo co nghin cu l khng minh
bch, m ni cho ng ra l bo co nghin cu c vit ra bi mt c nhn c chng
tc, c gii tnh, c giai cp v c nh hng chnh tr; (c) chng tc, giai cp, v gii
tnh l ct t i vi vic hiu c kinh nghim; v (d) nghin cu truyn thng, c tnh
cch lch s ngn khng cho cc thnh vin ca cc nhm b p bc v b y ra ngoi
l nu kin ca mnh (trang 66).
120

Nhng iu Khi qut, hay cc L thuyt c So snh vi nhng


Kinh nghim Qu kh v Ti liu

Nh Nghin cu Tm Cc M thc Tng qut, nhng iu Khi qut,


hay cc L thuyt t cc Ch hay cc Phm tr

Nh Nghin cu Phn tch D liu Hnh thnh cc Ch


hay cc Phm tr (categories)

Nh Nghin cu Hi nhng Cu hi M i vi nhng Ngi tham gia hay


Ghi chp nhng Li Ghi ch ti Hin trng

Nh Nghin cu Thu thp Thng tin


(th d, cc cuc phng vn, cc quan st)

Hnh 7.5

Logic theo php Qui np ca Nghin cu trong mt Cng trnh


Nghin cu nh tnh

Khc vi nh hng v l thuyt ny l cc cng trnh nghin cu nh tnh trong l


thuyt (hay li gii thch tng qut khc no ) tr thnh im kt thc i vi mt cng trnh
nghin cu. l mt qui trnh theo php qui np ca vic xy dng t d liu n cc ch
tng qut n m hnh khi qut hay l thuyt (hy xem Punch, 1998). Logic ca cc tip cn
qui np ny c trnh by trong Hnh 7.5. Nh nghin cu bt u bng vic thu thp thng
tin chi tit t nhng ngi tham gia v sp xp thng tin ny thnh cc phm tr (categories)
hay cc ch . Cc ch hay cc phm tr ny c xy dng thnh nhng m thc tng
qut, nhng l thuyt, hay nhng iu khi qut m sau c em so snh vi cc kinh
nghim c nhn hay vi ti liu hin hu v ti ni trn.
Vic xy dng cc ch v cc phm tr thnh nhng m thc, nhng l thuyt hay
nhng iu khi qut cho thy mt cch gin tip im kt thc khc nhau cho cc cng trnh
nghin cu nh tnh. Th d, trong nghin cu theo phng php nghin cu tnh hung,
Stake (1995) cp n li khng nh (assertion) nh l mt iu khi qut mang tnh cht
xc nhn tm tt ca nh nghin cu v nhng li gii thch v nhng li tuyn b v s
tht hay iu g m c thm vo nhng kinh nghim c nhn ring ca nh nghin
cu, c gi l nhng iu khi qut theo ch ngha t nhin (trong 86). Mt th d khc
l, l thuyt c c s cung cp mt im kt thc khc. Cc nh iu tra hy vng khm ph ra
mt l thuyt m l thuyt ny da trn c s thng tin nhn c t nhng ngi tham gia
(Strauss v Corbin, 1998). Lincoln v Guba (1985) cp n cc l thuyt m thc
(pattern theories) nh l mt li gii thch hnh thnh trong sut nghin cu theo ch ngha
t nhin hay nh tnh. Thay v hnh thc suy din c tm thy trong cc cng trnh nghin
cu nh lng, cc l thuyt m thc ny hay nhng li pht biu khi qut ny th hin

121

nhng tng hay khi nim lin kt vi nhau hay nhng phn c lin kt vi ton th.
W. L. Neuman (1991) cung cp thng tin b sung v cc l thuyt m thc:
L thuyt m thc khng nhn mnh n cch l gii suy din hp logic. Ging nh l
thuyt nhn qu, l thuyt m thc cha ng mt tp hp c lin kt vi nhau ca cc
khi nim v cc mi quan h, nhng khng i hi nhng li pht biu quan h nhn qu.
Thay vo , l thuyt m thc s dng php n d hoc nhng s tng ng th no
mi quan h l hp l. Cc l thuyt m thc l cc h thng tng nu r c tnh.
Cc khi nim v cc mi quan h trong cc l thuyt m thc hnh thnh mt h thng
ng, cng c ln nhau. Cc l thuyt ny nu r mt chui tun t cc giai on hay cc
phn lin kt vi ton th (trang 38).
Cui cng, mt s cng trnh nghin cu nh tnh khng s dng bt k l thuyt r rng
no. Tuy nhin, ta c th a ra l l bin minh rng khng mt cng trnh nghin cu nh
tnh no bt u t quan st thun ty v rng c cu khi nim c sn trc bao gm l
thuyt v phng php to ra im khi u cho tt c quan st (Schwandt, 1993). Tuy th,
ngi ta nhn thy c nhng cng trnh nghin cu nh tnh khng c nh hng l thuyt
r rng, chng hn nh trong hin tng hc, trong cc nh iu tra c gng xy dng
phn ct li ca kinh nghim t nhng ngi tham gia (th d, hy xem Riemen, 1986).
Trong cc cng trnh nghin cu ny, nh iu tra hnh thnh s m t chi tit, phong ph v
mt hin tng ch yu.
Li khuyn ca ti v vic s dng l thuyt trong n nghin cu nh tnh nh sau:
Hy quyt nh xem liu s s dng l thuyt trong n nghin cu nh tnh hay khng.
Nu l thuyt s c s dng, th hy xc nh l thuyt s c s dng nh th no
trong cng trnh nghin cu, chng hn nh l li gii thch trc, l im kt thc, hay l
mt lng knh tuyn truyn vn ng.
Hy xp t v tr l thuyt trong n theo cch thc ph hp vi vic s dng l thuyt
.
Xp t V tr ca L thuyt hay M thc trong Nghin cu nh tnh
Vic l thuyt c s dng nh th no nh hng n vic xp t v tr ca l thuyt trong
mt cng trnh nghin cu nh tnh. Trong nhng cng trnh nghin cu vi ch v vn
ha hay mt lng knh l thuyt, l thuyt xut hin cc on m u ca cng trnh nghin
cu. Ph hp vi thit k mi ni ca iu tra nh tnh, l thuyt c th xut hin phn u
v c sa i hay iu chnh da trn cc quan im ca ngi tham gia vo nghin cu.
Ngay c trong thit k nh tnh hng v l thuyt nht, chng hn nh dn tc hc ph
phn, Lather (1986) cng ni r c im ca vic s dng l thuyt:
Vic xy dng l thuyt c c s da trn thc nghim i hi phi c mi quan h c qua
c li gia d liu v l thuyt. D liu phi c php to ra nhng li xc nhn theo
cch thc bin chng cho php vic s dng nhng khun kh l thuyt tin nghim,
nhng li ngn khng cho mt khun kh l thuyt c bit no tr thnh bnh cha
m d liu phi c rt vo (trang 267).

Th d 7.2

Th d v Vic S dng L thuyt Sm trong mt Cng trnh Nghin cu nh


tnh.
122

Murguia, Padilla, v Pavel (1991) nghin cu s ha nhp ca 24 sinh vin ngi M da


v ngi M gc Ty Ban Nha v cc nc ni ting Ty Ban Nha vo h thng x hi ca mt
khu i hc. Cc tc gi ny ham hiu bit v vic tnh sc tc nh hng nh th no n
s ha nhp x hi, v h bt u bng cch lin h nhng kinh nghim ca nhng ngi tham
gia vo nghin cu vi mt m hnh l thuyt, l m hnh Tinto v ha nhp x hi. H cm
nhn rng m hnh ny c khi nim ha mt cch khng y v, hu qu l, ch c
hiu v o lng mt cch khng chnh xc (trang 433).

Nh th, m hnh ni trn khng c kim nh trong cng trnh nghin cu nh tnh ny
nh ngi ta c th tm thy trong mt d n nghin cu nh lng, m c sa i trong
cng trnh nghin cu ny. Vo lc kt thc cng trnh nghin cu ny, cc tc gi ci tin
m hnh Tinto v a ra s b sung sa i ca h m m t tnh trng bn r v nhng
chc nng ca tnh sc tc. Ngc vi cch tip cn ny, trong cc cng trnh nghin cu
nh tnh vi im kt thc l mt l thuyt (th d, l thuyt c c s), mt m thc, hay mt
iu khi qut, th l thuyt xut hin vo cui cng trnh nghin cu. L thuyt ny c th
c trnh by nh mt th logic, mt s trnh by trc quan v cc mi quan h gia cc
khi nim.

Th d 7.3

Mt L thuyt vo lc Kt thc Cng trnh Nghin cu nh tnh

Bng cch s dng mt c s d liu ton quc v 33 cuc phng vn vi cc ch tch khoa
(trng khoa) v hc thut, chng ti (Creswell & Brown, 1992) xy dng mt l thuyt
c c s thit lp tng quan gia cc bin (hay cc phm tr) v nh hng ca chc gio s
i vi thnh qu nghin cu hc thut ca tp th cn b ging dy. Phn l thuyt i vo
bi vit ny nh l phn cui, cc tc gi trnh by mt m hnh trc quan v l thuyt
c xy dng theo php qui np t cc phm tr v thng tin do nhng ngi c phng
vn cung cp. Ngoi ra cc tc gi cng a ra cc gi thuyt nh hng vn l kt qu hp
logic ca m hnh ny. Hn na, trong phn trnh by v m hnh ny v cc gi thuyt, cc
tc gi so snh cc kt qu ca h vi cc kt qu c tm ra t nhng cng trnh nghin
cu khc v nhng iu suy on v l thuyt khc trong ti liu. Th d, cc tc gi trnh
by nh sau:
Li xc nhn ny v nhng li xc nhn ph ca n th hin bng chng bt thng, thm
ch tri ngc, vi nhng iu k vng ca chng ta. Tri ngc vi li xc nhn 2.1,
chng ta k vng rng cc giai on ca s nghip s tng t nhau khng phi v loi
vn m v dy (lot) cc vn . Thay v th, chng ti tm thy rng cc vn i
vi tp th cn b ging dy sau khi c vo bin ch gio s chnh thc bao trm hu
nh tt c vn kh khn kh d trn danh sch. Ti sao nhng nhu cu ca nhm ny
li nhiu v rng ln hn? Ti liu v nng sut nghin cu gi rng thnh qu nghin
cu ca ngi ta khng st gim theo vic c cho vo bin ch gio s chnh thc
(Holley 1997). C l cc mc tiu v s nghip dn tri ca tp th cn b ging dy sau
khi c vo bin ch gio s chnh thc m rng cc kh nng ca cc loi vn .
Trong bt k trng hp no, li xc nhn ph ny tp trung ch vo nhm v s nghip
cha c nghin cu y , m Furniss (1981) nhc nh chng ta, cn phi c xem
xt chi tit hn (trang 58).

Nh th d ny cho thy, chng ta xy dng mt m hnh trc quan thit lp tng quan
gia cc bin, tm ra m hnh ny theo php qui np t nhng kin nhn xt ca ngi
cung cp thng tin, v t m hnh ny cui cng trnh nghin cu, nhng li xc
123

nhn chnh yu trong m hnh ny c th c i chiu vi cc l thuyt hin hu v ti liu


ch ra s tng phn.
VIC S DNG L THUYT TRONG NGHIN CU
THEO CC PHNG PHP HN HP
Cc cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp c th bao gm l thuyt theo cch
suy din trong vic kim nh v xc minh l thuyt, hay theo php qui np nh trong l
thuyt mi ni hay m thc. Trong c hai trng hp, vic s dng l thuyt c th c
hng dn bi s nhn mnh vo cch tip cn nh lng hay cch tip cn nh tnh trong
nghin cu theo cc phng php hn hp. Mt cch khc suy ngh v l thuyt trong
nghin cu theo cc phng php hn hp l vic s dng mt lng knh l thuyt hay quan
im l thuyt hng dn cng trnh nghin cu. y chng ta c thng tin hn ch v
cc th tc lin quan trong vic s dng mt lng knh l thuyt nghin cu v gii tnh,
chng tc/tnh sc tc/tnh trng tn tt, nh hng v tnh dc, v cc c s khc ca s a
dng (Mertens, 2003). Tuy nhin, mt s tc gi bt u vic tho lun v ni dung ni
trn.
Cc tc gi u tin l Greene v Caracelli (1997), nhng ngi cp n vic s
dng mt thit k c tnh bin inh mt hnh thc khc bit ca nghin cu theo cc
phng php hn hp. Thit k ny mang li tnh u vit cho nghin cu hng n hnh
ng, da trn gi tr, chng hn nh trong nhng cch tip cn v nghin cu theo bin php
khuyn khch s tham gia ca mi ngi v v vic trao quyn. Trong thit k ny, cc tc
gi ni trn ngh vic pha trn nhng cam kt v gi tr ca cc truyn thng khc nhau
trong nghin cu (th d, tnh khng b thin lch t nghin cu nh lng v tnh b thin
lch nng n t nghin cu nh tnh), vic s dng cc phng php khc nhau, v vic t
trng tm vo cc gii php hnh ng trong nghin cu. Tht ng tic, h khng nu r
nhng th tc lin quan trong vic kt hp quan im l thuyt ny vo thc tin nghin cu.
Nhiu thng tin hn v cc th tc ni trn xut hin trong mt chng c vit bi
cc tc gi Creswell, Plano Chark, Gutman, v Hanson (2003). Cc tc gi ny nhn din
vic s dng cc quan im l thuyt nh cc quan im v gii tnh, theo thuyt nam n
bnh quyn; cc quan im v vn ha/chng tc/sc tc, cc quan im v li sng, cc quan
im ph phn, v cc quan im v giai cp v a v x hi. Theo cch nhn ca Creswell
v nhng ngi khc, cc quan im ny th hin mt trong nhng quyt nh quan trng
phi c a ra trong vic chn la cc chin lc theo cc phng php hn hp. Cc tc
gi ny xy dng thm nhng m hnh trc quan v cc chin lc ny, i vi c cch tip
cn theo phng php hn hp theo trnh t, ln cch tip cn theo phng php hn hp xy
ra ng thi, v h ch ra mt s im mnh v im yu (th d, n hp dn i vi nhng
ngi no quan tm n s thay i bt chp vic c t tho lun v cc th tc (xem thm
Chng 11 ca cun sch ny)).

124

Hp 7.1. Cc Cu hi c tnh bin i c tnh gii phng cho cc nh nghin cu


theo cc phng php hn hp trong sut qui trnh nghin cu.
nh ngha Vn v Lc tm Ti liu
Anh/Ch lc tm k lng ti liu tm nhng mi quan tm ca nhng nhm
khc nhau v nhng vn v phn bit i x v p bc hay cha?
C phi nh ngha ca vn ny pht sinh t cng ng c quan tm hay
khng?
C phi cch tip cn theo cc phng php hn hp ca Anh/Ch pht sinh t vic b
thi gian qu bu vi cc cng ng ny hay khng? (ngha l xy dng lng tin? s
dng mt khun kh l thuyt thch hp khc ngoi m hnh thiu ht? xy dng
nhng cu hi cn bng xc nh v ph nh? xy dng cc cu hi dn n cc
cu tr li c tnh bin i, nh cc cu hi tp trung vo quyn lc v cc quan h v
quyn hn trong cc nh ch/th ch v cc cng ng?).
Xc nh Thit k Nghin cu
Thit k nghin cu ca Anh/Ch c t chi vic x l i vi bt k nhm no v c
tn trng nhng iu cn nhc v o c ca nhng ngi tham gia hay khng?
Xc nh cc Ngun D liu v Chn la nhng Ngi Tham gia vo Cng trnh
Nghin cu
Nhng ngi tham gia vo cng trnh nghin cu c thuc cc nhm gn vi s phn
bit i x v s p bc hay khng?
Nhng ngi tham gia vo cng trnh nghin cu c c gi tn hay m t thch hp
hay khng?
C vic cng nhn v s a dng trong tng th mc tiu hay khng?
C th lm nhng iu g ci thin kh nng bao gm ca mu gia tng xc sut
cc nhm b y ra ngoi l theo truyn thng c i din mt cch tha ng v
chun xc?
Xc nh hay Xy dng cc Cng c v cc Phng php Thu thp D liu
C phi qui trnh thu thp d liu v cc kt cc ca vic thu thp d liu s em li
li ch cho cng ng ang c nghin cu?
C phi cc kt qu c tm thy trong nghin cu ny s ng tin cy i vi cng
ng ?
Vic truyn thng, giao tip vi cng ng s hiu qu hay khng?
C phi vic thu thp d liu ny s m ra nhng con ng rng cho vic tham gia
vo qu trnh thay i x hi?
Phn tch, Gii thch, v Bo co cng nh S dng cc Kt qu.
C phi cc kt qu ny s nu ln nhng gi thuyt mi?
125

C phi nghin cu ny s xem xt cc nhm ph (ngha l phn tch a cp) phn


tch tc ng khc nhau i vi cc nhm khc nhau?
C phi cc kt qu ny s gip hiu c v lm sng t cc mi quan h v quyn
lc?
C phi cc kt qu ny s to d dng cho thay i x hi?
NGUN: Phng theo D. M. Mertens (2003), Cch Phng php Hn hp v Quan im
Chnh tr ca Nghin cu v Con ngi: Quan im c tnh Bin i c tnh Gii
phng, trong A. Tashakkori v C. Teddlie (Eds.), Sch Hng dn v cc Phng php
Hn hp trong cc Khoa hc v X hI v Hnh vi. Trch dn c Sa i, vi s cho
php ca cc tc gi.
Mertens (2003) tip tc vic tho lun ni trn. Nh c phc tho trong Hp 7.1, b
tn thnh tm quan trng ca mt lng knh l thuyt trong nghin cu theo cc phng php
hn hp. Trong vic trnh by t m mt hc thuyt c tnh bin i/c tnh gii phng v
nhng th tc c th, b nhn mnh n vai tr ca gi tr trong vic nghin cu cc vn v
ng h nam n bnh ng, sc tc/chng tc, v tnh trng tn tt. L thuyt c tnh bin
i l mt thut ng bao qut cho nghin cu c tnh gii phng, chng phn bit i x, c
tnh khuyn khch s tham gia, nghin cu Freirian, nghin cu theo thuyt nam n bnh
quyn, chng tc/sc tc, i vi cc c nhn b tn tt, v i vi tt c cc nhm b y ra
ngoi l.
Mertens xc nh nh hng c th c ca nhng l thuyt c tnh bin i ny i vi
nghin cu theo cc phng php hn hp. Nhng nh hng ny lin quan n vic kt hp
phng php lun c tnh bin i c tnh gii phng vo tt c giai on ca qui trnh nghin
cu. c ht tt c cc cu hi trong Hp 7.1, ta thc c tm quan trng ca vic nghin
cu cc vn v s phn bit i x (k th) v s p bc v tm quan trng ca vic cng
nhn s a dng trong nhng ngi tham gia vo cng trnh nghin cu. Nhng cu hi ny
cng x l vic i x vi cc c nhn mt cch tn trng thng qua vic tp hp v truyn t
v vic thu thp d liu v thng qua vic bo co cc kt qu dn n nhng thay i trong cc
qu trnh x hi v cc mi quan h x hi.
Trong vic s dng l thuyt trong mt n nghin cu theo cc phng php hn
hp:
Hy quyt nh xem liu l thuyt s c s dng hay khng.
Hy xc nh vic s dng l thuyt ph hp vi cch tip cn nh lng hay cch tip
cn nh tnh.
Nu l thuyt c s dng nh trong mt chin lc iu tra c tnh bin i, hy nh
r chin lc ny v tho lun v cc im trong cng trnh nghin cu c xut m
trong nhng tng c tnh gii phng s c s dng.
Th d 7.4

Mt Cng trnh Nghin cu theo cc Phng php Hn hp c tnh


Bin i c tnh Gii phng.

Hopson, Lucas, v Peterson (2000) nghin cu cc vn trong mt cng ng b nhim


HIV/AIDS ch yu l ngi M gc Chu Phi th. Ph hp vi khun kh c tnh bin
i c tnh gii phng, cc tc gi ny xem xt ngn ng (cch din t c tnh cht
126

ring) ca nhng ngi tham gia b nhim HIV/AIDS trong mi trng x hi ca nhng
ngi tham gia ny. Trc tin, cc tc gi ny tin hnh 75 cuc phng vn theo cch tip
cn dn tc hc vi cu hi m xc nh cc ch v ngn ng (trang 31), chng hn
nh s li, quyn s hu, v s chp nhn hay khng chp nhn. H cng thu thp d liu
t 40 cuc phng vn c cu trc bn phn x l nhng c im nhn khu hc, l li lm
vic hng ngy, vic s dng ma ty, kin thc v nhng ri ro ca HIV/AIDS, v nhng c
im hnh vi x hi v tnh dc v ma ty. T d liu nh tnh ny, cc tc gi ni trn s
dng nhng khi nim v nhng cu hi ci tin cc cu hi thm tip theo, bao gm vic
thit k mt cng c sau can thip (postintervention), nh lng. Cc tc gi ni trn ngh
rng nhng cch tip cn v trao quyn trong vic nh gi c th hu ch, vi vic cc nh
nghin cu lng nghe ting ni ( kin pht biu) ca ngi tht v hnh ng ph hp vi
nhng g m nhng ngi tham gia vo chng trnh ni.
Thit k trong cng trnh nghin cu ny mang li tnh u vit cho cc kha cnh hng v
hnh ng v da trn gi tr ca cc truyn thng iu tra khc nhau (Greene v Caracelli,
1997, trang 24) trong mt cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp. Cc tc gi
ny s dng mt lng knh (quan im) l thuyt cho vic cu trc li ngn ng v li i
thoi ca nhng ngi tham gia, v cc tc gi ny a ra tm quan trng ca vic trao
quyn trong nghin cu.

TM TT
Cc nh nghin cu s dng l thuyt trong cng trnh nghin cu nh lng cung cp
mt li gii thch hay tin on v mi quan h gia cc bin trong cng trnh nghin cu. L
thuyt gii thch v vic cc bin quan h vi nhau nh th no v ti sao quan h, c tc dng
nh mt cu ni gia cc bin. L thuyt c th c phm vi rng hoc hp, v cc nh nghin
cu trnh by cc l thuyt ca mnh theo vi cch, chng hn nh mt chui cc gi thuyt,
nhng li pht biu theo logic nu . . . th, hay cc m hnh trc quan. Bng vic s dng
cc l thuyt theo cc suy din, cc nh iu tra a ra cc l thuyt vo lc u ca cng
trnh nghin cu, trong phn xem xt li ti liu. H cng bao gm cc l thuyt vi cc gi
thuyt hay cu hi nghin cu hoc t cc l thuyt trong mt phn tch bit. Mt bn gc
in vo c th gip thit k phn l thuyt cho mt n nghin cu.
Trong nghin cu nh tnh, cc nh iu tra s dng l thuyt nh mt li gii thch
rng rt ging trong nghin cu nh lng, chng hn nh trong nghin cu theo dn tc
hc. L thuyt cng c th l mt lng knh hay quan im l thuyt nu ln nhng cu hi
lin quan n gii tnh, giai cp, hay chng tc, hay mt kt hp no . L thuyt cng xut
hin nh mt quan im kt thc ca mt cng trnh nghin cu nh tnh, l mt l thuyt
c to ra, mt m thc, hay mt iu khi qut xut hin theo php qui np t vic thu thp
d liu v phn tch d liu. Th d, cc nh l thuyt c c s to ra mt l thuyt da trn
c s cc quan im ca nhng ngi tham gia v t l thuyt ny cui nh l phn kt
lun ca cc cng trnh nghin cu ca h. Mt s cng trnh nghin cu nh tnh khng a
vo mt l thuyt r rng v cc cng trnh nghin cu ny th hin nghin cu m t v mt
hin tng ch yu.
Cc nh nghin cu theo cc phng php hn hp s dng l thuyt hoc theo cch
suy din (nh trong nghin cu nh lng) hoc theo php qui np (nh trong nghin cu
nh tnh). Cc tc gi cng bt u xc nh vic s dng cc lng knh l thuyt hay cc
quan im l thuyt (th d, lin quan n gii tnh, li sng, chng tc/tnh sc tc, v giai
cp) trong cc cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp ca h. Mt thit k c
tnh bin i c tnh gii phng kt hp quan im ny vo, v nhng pht trin gn y
127

xc nh nhng th tc kt hp quan im ny vo tt c cc giai on ca qui trnh nghin


cu.
Cc Bi tp Trau di K nng Vit
15. Hy vit mt phn quan im l thuyt cho k hoch nghin cu ca
Anh/Ch, theo st bn gc ( in vo) cho phn tho lun v l thuyt nh
lng c trnh by trong chng ny.
16. i vi n nghin cu nh lng Anh/Ch ang lp k hoch hy v mt
m hnh trc quan v cc bin trong l thuyt bng cch s dng cc th tc
i vi thit k theo m hnh nhn qu c a ra trong chng ny.
17. Hy tm cc bi vit trn tp san nghin cu nh lng m (a) s dng mt
l thuyt tin nghim (a priori) c sa i trong sut qui trnh nghin cu,
(b) to ra hay xy dng mt l thuyt vo cui cng trnh nghin cu, v (c)
th hin nghin cu m t m khng s dng mt m hnh l thuyt r rng.
18. Hy tm mt cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp m s
dng mt lng knh (quan im) l thuyt, nh quan im bnh ng nam n,
sc tc/chng tc hay giai cp. Hy xc nh mt cch c th trong bi vit
cch thc lng knh l thuyt ny nh hnh cc bc c thc hin trong
qui trnh nghin cu bng cch s dng Hp 7.1 lm mt bn hng dn.

BI C THM
Flinders, D.J. v Mills, G. E. (Eds.) (1993). L thuyt v cc khi nim trong nghin cu
nh tnh: Cc quan im t hin trng. New York: Nh Xut bn Teachers College,
Teachers College, i hc Columbia.
David Flinders v Geoffrey Mills bin tp mt cun sch v cc quan im t hin
trng l thuyt ang hot ng (theory at work) nh c m t bi cc nh
nghin cu nh tnh khc nhau. Cc chng trong cun sch ni trn minh ha tnh trng
khng c s ng thun my v vic nh ngha l thuyt v liu l thuyt l iu xu hay
iu tt. Hn na, l thuyt hot ng nhiu cp trong nghin cu, nh l cc l
thuyt chnh thc, cc l thuyt v khoa hc lun, cc l thuyt v phng php lun, v
cc siu l thuyt (metatheories). Vi s a dng ny, iu tt nht l quan st l thuyt
c tht ang hot ng trong cc nghin cu nh tnh, v cun sch ny minh ha thc
tin t s ph bnh c tnh ch trch, ca c nhn, chnh thc, v thuc ngnh gio dc.
Mertens, D. M. (1998). Cc phng php nghin cu trong gio dc v tm l hc: kt
hp s a dng vi cc cch tip cn nh lng v nh tnh. Thousand Oaks, Ca: Nh
Xut bn Sage.
Trong sut cun sch gio khoa v cc phng php nghin cu ny, Donna Mertens a
ra s hp nht hc thuyt c tnh gii phng (emancipatory paradigm) ca nghin
cu. Phn tng quan ngn gn ca b v hc thuyt hay quan im l thuyt ny tht
tuyt vi. Theo Mertens, hc thuyt c tnh gii phng ny gn tm quan trng ch yu
vo i sng ca cc c nhn v ang b y ra ngoi l. Hc thuyt ny phn tch s
khng cng bng da trn gii tnh, chng tc/tnh sc tc, hay tnh trng tn tt, v hc
128

thuyt ny lin kt vi hnh ng x hi. Hc thuyt ny s dng mt l thuyt c tnh


gii phng l mt tp hp nhng iu c tin tng v nhng cch thc mt
chng trnh hot ng hay ti sao mt vn xy ra. Hc thuyt ny cng lin h l
thuyt vi cc cu hi c nu ra v nhng khuyn ngh v hnh ng cn thc hin.
Thomas, G. (1997). Vic s dng l thuyt l g? Havard Educational Review, 67(1) , cc
trang 75-104.
Gary Thomas trnh by mt bi ph bnh c l v vic s dng l thuyt trong iu tra v
gio dc. ng ghi li cc nh ngha khc nhau v l thuyt v vch ra bn cch s dng
tng qut l thuyt: nh l t tng v ngh, nh l cc gi thuyt cht ch hn hay lng
lo hn, nh l li gii thch thm vo kin thc trong cc lnh vc khc nhau, v nh
l nhng li pht biu trong khoa hc c din t mt cch chnh thc. Sau khi ghi
nhn nhng cch s dng l thuyt nh trn, ng chp nhn lun thuyt rng l thuyt
khng nht thit cu trc v hn ch t tng. Thay vo , nhng tng cn phi
trong tnh trng thay i lin tc, v cn phi hot ng theo cch c bit, ty c ng
bin (ad-hocery) nh Toffler m t c trng.

129

CHNG TM

CC NH NGHA, NHNG IU HN CH
V NGHA CA NGHIN CU
Vic s dng l thuyt thc t l n nh gii hn phm vi ca cng trnh nghin cu
nu cc nh nghin cu s dng l thuyt ngay t lc u, v l thuyt ko cc tham
s (thng s) n xung quanh li gii thch nu cc nh nghin cu s dng l thuyt
vo lc cui. Nh nghin cu cn phi n nh gii hn ca n nghin cu sao cho
ngi c hiu c cc tham s ca n. Bn ti truyn t cc tham s ny
trong mt n nghin cu: cc nh ngha (definitions), cc gii hn c n nh
(delimitations), nhng iu hn ch (limitations), v ngha (significance) ca cng
trnh nghin cu. Vi nhng ranh gii ny, nh iu tra lm r cc thut ng c s
dng, thu hp phm vi ca mt cng trnh nghin cu, gi nhng im yu tim
tng, v xc nh tm quan trng ca mt d n nghin cu i vi cc khn gi khc
nhau. Trong nhiu n nghin cu lm lun vn thc s v lun n tin s, cc sinh
vin bao gm cc thnh phn ny vo mt phn tch bit r rt ca n nghin cu.
Trong cc bi bo trn cc tp san, cc nh ngha thng c cha ng trong cc
phn gii thiu ca cng trnh nghin cu. Cc nh nghin cu vit cc bi bo trn
tp san c th a cc gii hn c n nh v nhng iu hn ch vo cc phn
trnh by phng php v a ni dung tho lun v ngha vo phn gii thiu. Mc
d cc thnh phn ny c th khng cn thit trong tt c cng trnh nghin cu, c
th thay i trong cch xp t v tr theo cu trc, v c th khng c trnh by
trong cc phn ring bit, nhng iu quan trng l xem xt nhng quyt nh thit
yu cho vic thit k cc thnh phn ny a vo cng trnh nghin cu.

NH NGHA V CC THUT NG
Cc nh nghin cu nh ngha cc thut ng sao cho ngi c c th hiu c ngha chnh
xc ca cc thut ng. Trong Chng 5, cc bn gc ca li pht biu mc ch nghin cu
c bao gm mt nh ngha ngn gn v cc bin quan trng hay cc hin tng ch yu.
By gi, cc nh ngha c th c trnh by chi tit hn trong mt phn ring bit ca n
nghin cu.
Nhng Thut ng cn nh ngha
nh ngha nhng thut ng m cc c nhn ngoi lnh vc nghin cu khng th hiu c
v vt ra ngoi ngn ng thng thng (Locke v nhng ngi khc, 2000). R rng l, liu
c nn nh ngha mt thut ng no hay khng l vn v phn on. Mt nguyn tc
da theo kinh nghim l nn nh ngha mt thut ng nu c kh nng xy ra vic ngi c
s khng hiu ngha ca thut ng ny. Chng ta cng nh ngha cc thut ng khi chng
xut hin ln u tin, sao cho mt ngi c khng c v din gii trc hot ng ca
n nghin cu vi mt tp hp nh ngha ri sau pht hin ra rng tc gi ang s dng
mt tp hp nh ngha khc ch khng nh mnh ngh. Nh Wilkinson (1991) nhn
xt, cc nh khoa hc nh ngha mt cch r rng cc thut ng m vi cc thut ng ny
c th suy ngh mt cch r rng v nghin cu ca h v truyn t nhng kt qu tm thy
v cc tng ca h mt cch chun xc. (trang 22). Vic nh ngha cc thut ng cng
130

lm tng thm tnh chnh xc cho mt cng trnh nghin cu khoa hc, nh Firestone (1987)
pht biu:
T ng trong ngn ng hng ngy c rt nhiu ngha. Ging nh nhng k hiu khc,
sc mnh ca t ng bt ngun t s kt hp ca ngha trong mt ng cnh c th . . .
Ngn ng khoa hc b ngoi l ci b tnh nhiu ngha ny khi cc t ng nhm c
c tnh chnh xc. y l l do ti sao cc thut ng thng thng c nh r
nhng ngha chuyn mn, k thut nhm cc mc ch khoa hc (trang 17)
Do yu cu v tnh chnh xc ny, nn ta tm thy cc thut ng c trnh by sm
trong phn gii thiu ca cc bi bo. Trong cc n lm lun vn thc s v lun n tin s,
cc thut ng thng c nh ngha trong mt phn c bit ca cng trnh nghin cu. C
s l l bin minh cho iu ny l trong nghin cu chnh thc, sinh vin phi chnh xc trong
cch thc h s dng ngn ng v thut ng. Yu cu phi da cc tng trn c s nhng
nh ngha chnh thc v ng tin cy to nn k nng chuyn mn tt.
nh ngha cc thut ng khi cc thut ng ny c a vo s dng ln u tin
trong tt c cc phn ca k hoch nghin cu. nh ngha cc thut ng m ngi c
khng hiu, nh c tm thy trong nhng phn sau y:
Nhan ca cng trnh nghin cu.
Li pht biu mc ch nghin cu.
Cc cu hi nghin cu, cc gi thuyt hay cc mc tiu.
Xem xt li ti liu.
C s l thuyt ca cng trnh nghin cu.
Phn trnh by cc phng php.
Nhng thut ng c bit cn c nh ngha xut hin trong cc cng trnh nghin
cu nh tnh, nh lng v theo cc phng php hn hp.
Trong cc cng trnh nghin cu nh tnh, do thit k theo phng php lun pht
trin dn dn, c tnh qui np, cc nh iu tra c th nh ngha t thut ng trong n
nghin cu. Thay vo , trong cng trnh nghin cu cui cng, h nh ngha cc thut ng
ny sinh trong sut qu trnh thu thp d liu. Trong mt k hoch nghin cu nh tnh,
tc gi c th a ra cc nh ngha tm thi hay thm d (tentative). Th d, trong mt
nghin cu tnh hung nh tnh, cc ch (hay cc quan im hay cc kha cnh) mi ni
ln (mi c bit n) thng qua vic phn tch d liu. Trong phn trnh by th tc, tc
gi nh ngha cc thut ng khi cc thut ng ny mi ni ln trong cc cng trnh nghin
cu. Nh th, cch tip cn ny l tr hon vic nh ngha cc thut ng cho n khi chng
xut hin trong cng trnh nghin cu. iu ny lm cho cc nh nghin cu kh bao gm
vo trong n nghin cu cc nh ngha tin nghim (a priori definitions) trong cc cng
trnh nghin cu nh tnh. V l do ny, cc n nghin cu nh tnh thng khng bao
gm cc phn ring bit v nh ngha cc thut ng, thay vo cc tc gi a ra cc
nh ngha nh tnh tm thi m h s dng trc khi h i vo mi trng thc a thu
thp thng tin.

131

Mt khc, cc cng trnh nghin cu nh lng hot ng vi mc nhiu hn


trong h phng php m hnh suy din v cc mc tiu nghin cu c nh v c n nh
bao gm cc nh ngha rng ri phn u ca n nghin cu. Cc nh iu tra xp t
cc nh ngha rng ri ny vo phn ring bit trong cc n nghin cu v nh ngha mt
cch chnh xc cc thut ng. Cc nh nghin cu c gng nh ngha mt cch ton din tt
c cc thut ng lin quan ngay phn u ca cc cng trnh nghin cu v s dng cc nh
ngha c chp nhn tm thy trong ti liu.
Trong cc cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp, cch tip cn i vi
cc nh ngha ca thut ng c th l a vo mt phn ring bit nu cng trnh nghin cu
bt u bng vic thu thp d liu nh lng. Nu cng trnh nghin cu bt u bng vic
thu thp d liu nh tnh, th cc thut ng s xut hin trong sut nghin cu v s c
nh ngha phn trnh by nhng iu tm ra hay nhng kt qu ca cng trnh nghin cu
cui cng. Nu vic thu thp d liu c nh lng ln nh tnh xy ra ng thi, th u tin
c dnh cho cch tip cn nghin cu nh lng hay nh tnh s chi phi vic liu cc nh
nghin cu s dng cch tip cn nh lng hay nh tnh i vi cc nh ngha. Tt c cc
cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp u c s dng nhng thut ng c th
khng quen thuc i vi ngi c. Th d v cch xp t cc nh ngha trong cng trnh
nghin cu theo cc phng php hn hp l bao gm nh ngha vo phn tho lun v th
tc nghin cu (xem Chng 11). Ngoi ra, hy lm r cc thut ng lin quan n loi chin
lc nghin cu theo cc phng php hn hp c s dng trong cng trnh nghin cu,
nh l xy ra ng thi hay theo trnh t, v tn gi r rng ca chin lc (th d, m hnh
tam gic c xy ra ng thi, nh s c tho lun trong Chng 11).
Tuy khng mt cch tip cn no chi phi cch thc ngi ta nh ngha cc thut ng
trong mt cng trnh nghn cu, nhng c mt s ngh sau y da vo nhng xut
c tm thy trong Locke v nhng ngi khc (2000):
Hy nh ngha mt thut ng khi thut ng ny xut hin ln u tin trong n nghin
cu. Th d, trong phn gii thiu cng trnh nghin cu, mt thut ng c th cn nh
ngha gip ngi c hiu c vn nghin cu v cc cu hi nghin cu hay cc
gi thuyt trong cng trnh nghin cu.
Hy vit cc nh ngha cp hot ng c th hay ng dng. Cc nh ngha hot
ng (operational definitions) c vit ra bng ngn ng c th ch khng phi l tru
tng hay da trn khi nim. Bi v phn nh ngha trong mt lun n tin s to c hi
cho tc gi trnh by c th, rnh mch v cc thut ng c s dng trong cng trnh
nghin cu ca mnh, nn ngi ta a thch cc nh ngha hot ng hn, c bit l
trong cc n lm lun n tin s.
ng nh ngha cc thut ng bng ngn ng thng thng hng ngy; thay vo , hy s
dng ngn ng c chp nhn, c sn trong ti liu nghin cu. Theo cch ny, cc thut
ng da trn c s ti liu v khng phi c sng ch ra (Locke v nhng ngi khc,
2000). C th l nh ngha chnh xc v mt thut ng khng c sn trong ti liu v s cn
phi s dng cc nh ngha c to ra t ngn ng thng thng hng ngy. Trong trng
hp ny, hy a ra mt nh ngha v s dng nh ngha ny mt cch nht qun trong sut
k hoch v cng trnh nghin cu (Wilkinson, 1991).
Cc nh nghin cu c th nh ngha cc thut ng vi nhng ch ch khc nhau. Mt
nh ngha c th m t mt t ng trong ngn ng thng thng (th d t chc). Mt
nh ngha cng c th c ghp i vi mt iu kin hn ch, chng hn nh Chng
trnh ging dy s c gii hn trong nhng hot ng hu hc ng no m Sch
132

Hng dn ca Khu vc Trng hc lit k l c chp thun i vi hc sinh trung


hc. (Locke v nhng ngi khc, 2000, trang 124). nh ngha c th thit lp mt tiu
ch s c s dng trong cng trnh nghin cu, nh l im s trung bnh cao c ngha
l GPA (im s Trung bnh) tch ly l 3,7 hoc cao hn, trn thang o 4 im. Mt
nh ngha cng c th gii thch r mt thut ng v mt hot ng lin quan n vic s
dng thut ng ny trong cng trnh nghin cu, chng hn nh S tng cng s cp
n th tc a mt danh sch tt c cc hi vin ca cu lc b vo trong t bo ca
trng, cung cp th ra vo hi trng cho cc hi vin, v lit k danh v hi vin cu lc
b trn cc hc b ca trng. (Locke v nhng ngi khc, 2000, trang 124).
Mc d khng c mt nh dng duy nht no cho vic nh ngha cc thut ng, nhng c
mt cch tip cn l hnh thnh mt phn ring bit (gi l nh ngha v cc Thut
ng) v nu r cc thut ng v cc nh ngha ca thut ng bng cch in m hay lm
ni bt bng cch t sng mi thut ng. Theo cch ny, t ng c nh cho mt ngha
khng thay i (Locke v nhng ngi khc, 2000). Thng thng, phn ring bit nh
ngha v cc Thut ng ny khng di hn hai hay ba trang.
Hai th d di y minh ha nhng cu trc khc nhau cho vic nh ngha cc thut
ng trong mt cng trnh nghin cu.
Th d 8.1

Cc Thut ng c nh ngha trong mt Lun n Tin s theo cc Phng


php Hn hp.

Th d th nht minh ha nh ngha di v cc thut ng c trnh by trong mt cng trnh


nghin cu theo cc phng php hn hp. nh ngha ny c t trong mt phn ring
bit ca Chng 1, chng ny gii thiu v cng trnh nghin cu. VanHorn Grassmeyer
(1998) nghin cu v vic 119 nh chuyn mn mi v vn ca sinh vin ti cc trng,
vin i hc tham gia nh th no vo s suy tng, hoc l mt cch c nhn hoc theo cch
cng tc. B va tin hnh cuc iu tra v cc nh chuyn mn mi ny va tin hnh cc
cuc phng vn c chiu su vi h. Bi v b nghin cu s suy tng c nhn v c tnh
cng tc gia cc nh chuyn mn v vn ca sinh vin, nn b a ra nhng nh ngha
chi tit v cc thut ng ny trong phn u ca cng trnh nghin cu. Ti xin minh ha hai
trong s cc thut ng ca b di y. Hy lu cch thc b a ra nhng nh ngha ca
b vi s tham kho nhng ngha c cc tc gi khc hnh thnh trong ti liu.
Suy tng C nhn (Individual Reflection)
Schon (1983) dnh trn mt cun sch vit v nhng khi nim ng gi l t
duy c tnh suy tng, s suy tng-trong-hnh ng, v thc hnh suy tng; cun
sch ny c vit sau khi ng cng vI Argyris vit ton b mt cun sch mt
thp nin trc (Argyris & Schon, 1978) gii thiu v nhng khi nim ni trn.
V th cho nn, mt nh ngha sc tch v cch gii thch ca nh nghin cu ny v
suy tng c nhn vn nh gi ng iu m trc y c xc nh mt cch
thch hp nht nh l mt hnh ng theo trc gic, tht l kh t c. Tuy nhin,
nhng c im ni bt nht ca s suy tng c nhn i vi nhng mc ch ca
cng trnh nghin cu ny l ba c im sau y: a) mt ngh thut ca thc hnh
(Schon, 1983), b) ngi ta thc hnh mt cch cng khai nhng g ngi ta bit theo
trc gic ra sao, v c) mt nh chuyn mn nng cao vic thc hnh nh th no thng
qua s ngh lun chn chn trong tr c.
Nh Chuyn mn v nhng Vn ca Sinh vin (Student Affairs Professional)
133

Mt nh chuyn mn c m t theo nhiu cch. Mt cch m t xc nh


nh chuyn mn l mt c nhn th hin mt mc cao v kh nng phn on c
lp, da trn mt khi lng ln tng, quan im, thng tin, chun mc, tp qun
[v c nhn ny () tham gia vo] vic hiu bit v chuyn mn (Baskett v Marsick,
1992, trang 3). Mt nh chuyn mn v nhng vn ca sinh vin th hin nhng
phm cht nh th trong vic phc v sinh vin mi trng i hc, trong bt c
chc nng no trong s cc chc nng h tr cho s thnh cng v hc thut v v
chng trnh ging dy chung.

Th d 8.2.

Cc Thut ng c nh ngha trong mt Phn trnh by cc Bin c lp


ca mt Lun n Tin s theo cch Tip cn nh lng.

Th d th hai ny minh ha mt hnh thc rt ngn ca vic vit cc nh ngha cho mt


cng trnh nghin cu. Hn na, nh ngha th nht minh ha mt nh ngha hot ng c
th ca mt thut ng then cht trong cng trnh nghin cu, v nh ngha th hai l nh
ngha v th tc ca mt thut ng then cht. Vernon (1992) nghin cu vic ly hn ca
th h gia tc ng n mi quan h ca ng b ni, ngoi vi cc chu ni, ngoi ca h
nh th no (Vernon, 1992). Cc nh ngha sau y c a vo phn trnh by cc bin
c lp.
Quan h H hng vi Chu
Quan h h hng i vi chu cp n vic ng b l ng b ngoi hay ng b
ni. Nghin cu trc y (th d, Cherlin v Furstenberg, 1986) gi rng ng b
ngoi c khuynh hng gn gi hn vi cc chu ngoi ca h.
Gii tnh ca ng B
Vic liu ng b (grandparent) l b (grandmother) hay ng (grandfather) c
pht hin l mt yu t trong mi quan h ng b/chu (ngha l b ni v b ngoi c
khuynh hng gn gi vi chu nhiu hn ng ni v ng ngoi, iu ny c cho l
lin quan n vai tr gn gi gia quyn ca ph n trong gia nh (th d, Hagestad,
1988). (Vernon, 1992, cc trang 35-36).

GII HN C N NH V IU HN CH
i vi mt cng trnh nghin cu cn c thm hai tham s thit lp cc ranh gii, cc ngoi
l, nhng iu d dt, nhng iu hn ch vn c trong mi cng trnh nghin cu: l cc
gii hn c n nh (deliminations) v cc iu hn ch (limitations) (Castetter v Heisler,
1977). Nhng tham s ny c tm thy trong cc n nghin cu nh tnh, nh lng v
theo cc phng php hn hp.
Hy s dng nhng gii hn c n nh trc thu hp phm vi ca mt cng trnh
nghin cu. Th d, phm vi c th tp trung vo nhng bin c th hay mt hin tng
ch yu, c gii hn trong phm vi nhng ngi tham gia hay cc a im c th, r
rng, hay c thu hp trong mt loi thit k nghin cu (th d, nghin cu theo dn tc
hc hay da trn th nghim).
134

Hy a ra nhng iu hn ch xc nh nhng im yu tim tng ca cng trnh


nghin cu. giai on lm n, thng kh xc nh nhng im yu trong cng trnh
nghin cu trc khi bt u nghin cu. Tuy nhin, nhng ngi c vn thch sinh vin
d on nhng im yu tim tng trong cc cng trnh nghin cu ca mnh, v sinh vin
c th xc nh nhng iu hn ch lin quan n cc phng php thu thp d liu v
phn tch d liu trong nghin cu. Th d, tt c th tc thng k u c nhng hn ch;
cc chin lc nghin cu cng c nhng hn ch, chng hn nh cc cng trnh nghin
cu da trn cuc iu tra hay theo l thuyt c c s. Trong nhng tho lun gii thiu
v cc chin lc ny, cc tc gi thng cp n c nhng im mnh ln nhng im
yu ca chng (th d, hy xem Creswell, 2002).
Trong cc bi bo trn tp san, cc nh nghin cu kt hp nhng gii hn
c n nh vo phn phng php hay th tc, v h vit nhng iu hn ch vo
phn cui cng ca cng trnh nghin cu ca h. Trong n nghin cu, cc tc gi
c th a cc gii hn c n nh v nhng iu hn ch vo mt phn ring bit;
h cng c th tch chng thnh hai phn nh, mt trnh by nhng gii hn c n
nh v phn nh kia trnh by nhng iu hn ch. Cc y ban hay hi ng chm
lun n tin s v lun vn thc s i hi bao gm cc phn ni trn vo n nghin
cu vi mc khc nhau.
Th d 8.3.

Mt Gii hn c n nh v mt iu Hn ch trong n Nghin cu lm


Lun n Tin s.

Sau y l mt th d c ly t mt n nghin cu lm lun n tin s v ngnh y t


(Runes, 1991), v th d ny minh ha nhng on din t gii hn c n nh v iu hn
ch. Trong on th nht gii hn c n nh Kunes xut cch thc b d nh thu
hp phm vi cng trnh nghin cu ca b. Trong on th hai iu hn ch - b ch ra mt
im yu tim tng trong thit k ca cng trnh nghin cu ca b. C hai im ny c
bao gm trong phn Gii thiu ca n nghin cu.
Gii hn c n nh
Ban u, cng trnh nghin cu ny s t gii hn trong vic phng vn v quan st y
t iu hnh v bnh tm thn mt bnh vin tm thn t nhn vng Midwest ca
Hoa K.
iu Hn ch
Th tc ly mu c mc ch ny lm gim tnh khi qut ca cc kt qu tm thy.
Cng trnh nghin cu ny s khng th khi qut ha cho tt c cc lnh vc ca
ngnh y t.
iu Hn ch
Trong cng trnh nghin cu nh tnh ny, cc kt qu tm thy c th ph thuc vo
nhng cch gii thch khc. (Kunes, 1991, cc trang 21-22)

NGHA CA CNG TRNH NGHN CU C XUT

135

Trong cc bn lun n tin s, cc tc gi thng bao gm mt phn ring bit trnh by


ngha (significance) ca cng trnh nghin cu i vi cc nhm khn gi chn lc. Bng
cch bao gm phn ny vo, tc gi to ra mt c s l l bin minh cho vic tin hnh cng
trnh nghin cu v mt li pht biu v l do ti sao cc kt qu ca cng trnh nghin cu s
quan trng. Phn ny khai trin rng nhng nhn nh m u v khn gi trong on trnh
by v khn gi phn gii thiu (ngha l li pht biu v vn ), trong tc gi cp
mt cch ngn gn n tm quan trng ca vn i vi cc nhm khn gi. Ngc li,
phn ngha ca cng trnh nghin cu trnh by rt chi tit v tm quan trng v nhng
ngha hay nh hng kh d ca mt cng trnh nghin cu i vi cc nh nghin cu, cc
nh thc hnh hay hnh ngh, v cc nh lp chnh sch. Trong vic thit k phn ngha ca
cng trnh nghin cu, ta c th bao gm:
Ba hay bn cch m theo cng trnh nghin cu b sung thm cho nghin cu hc thut
v ti liu trong lnh vc ang xt.
Ba hay bn cch m theo cng trnh nghin cu gip ci thin s thc hnh hay hnh
ngh.
Ba hay bn l do gii thch ti sao cng trnh nghin cu s ci thin chnh sch.
Trong th d sau y, tc gi trnh by ngha ca cng trnh nghin cu trong cc
on m u ca mt bi bo trn tp san. Cng trnh nghin cu ny, ca Mascarenhas
(1989), xem xt quyn s hu ca cc doanh nghip cng nghip. Tc gi xc nh mt cch
r rng cc nh lp chnh sch, cc thnh vin ca t chc, v cc nh nghin cu l khn gi
ca cng trnh nghin cu ny.
Th d 8.4.

ngha ca Cng trnh Nghin cu c Trnh by trong Phn Gii thiu ca


mt Cng trnh Nghin cu nh lng

Mt cng trnh nghn cu v quyn s hu ca mt t chc v lnh vc hot ng ca t chc


ny, c nh ngha y l cc th trng phc v, phm vi sn phm, nh hng khch
hng v cng ngh p dng (Abell v Hammond, 1979; Abell, 1980; Perry v Rainey, 1988),
tht l quan trng v vi l do. Mt l, vic hiu bit cc mi quan h gia quyn s hu v
cc kha cnh ca lnh vc hot ng c th gip bc l logic nn tng ca cc hot ng ca
t chc v c th gip cc thnh vin ca t chc nh gi cc chin lc . . . Hai l, quyt
nh c bn m tt c x hi phi i mt lin quan n loi nh ch cn khuyn khch v
thc hin i vi vic tin hnh hot ng . . . . Kin thc v kt qu hay tc ng i vi
lnh vc hot ng ca t chc ca cc loi quyn s hu khc nhau ca t chc c th dng
lm u vo cho quyt nh . . . . Ba l, cc nh nghin cu thng nghin cu cc t chc
th hin mt hay hai loi quyn s hu, nhng cc kt qu tm thy ca h c th c
khi qut ha qu mc mt cch ngm n cho tt c t chc (Mascarenhas, 1989, trang 582).

TM TT
Cc nh nghin cu s dng nhng nh ngha, nhng gii hn c n nh v nhng iu
hn ch, cng nh nhng li pht biu v ngha t cc ranh gii i vi k hoch nghin
cu ca h. Cc nh nghin cu cn phi nh ngha cc thut ng cho bit ngha chnh
xc v r rng ca nhng t ng c s dng trong n nghin cu. Cc nh ngha ny
cn phi xut hin khi t ng c a vo s dng ln u tin; nn hnh thnh cc nh
ngha ny bng cch s dng nhng nh ngha c chp nhn trong ti liu; nn trnh
136

by cc nh ngha ny cp hot ng, chi tit; nn nu r cc nh ngha ny, chng hn


nh bng cch nu bt trong mt phn ring bit ca n nghin cu. Trong nghin cu
nh tnh, nh iu tra a ra nhng nh ngha tm thi cho php cc nh ngha mi ni
ln t nhng ngi tham gia vo cng trnh nghin cu. Ngoi ra, cc thut ng ny t v
thng c nh ngha trong sut cng trnh nghin cu c xut. Trong nghin cu
nh lng, cc nh iu tra nh ngha nhiu thut ng trong cc cng trnh nghin cu ca
h sao cho nh nghin cu v ngi c c cng mt nh ngha chung v nht qun. Trong
nghin cu theo cc phng php hn hp, cc thut ng c th c nu r theo cch tip
cn ph hp vi nghin cu nh tnh hoc nghin cu nh lng, tuy nhin, iu tra theo
cc phng php hn hp by ra nhng thut ng ring ca mnh v cc chin lc, v nhng
thut ng ny cn c xc nh to thun li cho ngi c khng quen thuc vi hnh
thc nghin cu ny.
Chuyn sang cc gii hn c n nh (deliminations) v iu hn ch (limitations),
cc gii hn c n nh cp n cch thc cng trnh nghin cu s c thu hp v phm
vi, trong khi nhng iu hn ch xc nh nhng im yu tim tng ca cng trnh nghin cu.
Cch xp t v tr ca chng thay i, t vic tch bch thnh nhng phn ring bit (nh trong
mt n nghin cu) n vic kt hp chng vo trong cc phn trnh by phng php v
tho lun (nh trong mt bi bo trn tp san).
Cui cng, ngha ca cng trnh nghin cu cn phi trnh by tm quan trng ca
cng trnh nghin cu i vi cc nhm khn gi chn lc. Hy xt n vic vit nhng li
pht biu v tm quan trng ca cng trnh nghin cu i vi cc nh nghin cu, cc nh
thc hnh hay hnh ngh, v cc nh lp chnh sch.

Cc Bi tp Trau di K nng Vit


19. Hy vit phn nh ngha cho k hoch nghin cu ca Anh/Ch. Hy s
dng cng nhiu cng tt cc nh ngha c cung cp bi cc tc gi trong
ti liu
20. Hy xc nh cng trnh nghin cu ca Anh/Ch s c gii hn phm vi
nh th no. Hy vit ba hay bn trong s cc l do ny, bao gm vic
Anh/Ch s n nh gii hn phm vi tp trung vo mt vn c th, gii
hn trong cc bin nht nh hoc cc hin tng ch yu, v trong mt tp
hp c bit nhng ngi tham gia vo cng trnh nghin cu.
21. Hy xc nh nhng iu hn ch tim tng ca cng trnh nghin cu ca
Anh/Ch. Hy t trng tm ca cc iu hn ch ny vo nhng im yu
v phng php lun vn c trong tt c cc thit k nghin cu.
22. Hy vit v ngha ca cng trnh nghin cu ca Anh/Ch. Hy xc nh
vic cc nhm khn gi khc nhau s hng li t cng trnh nghin cu ny
nh th no. Hy bao gm nhng li bnh lun v ngha i vi cc nh
nghin cu khc, cc nh thc hnh, v i vi cc nh lp chnh sch.

BI C THM

137

Locke, L. F. Spirduso, W. W., v Silverman, S. J. (2000). Cc n Nghin cu c hiu


qu: Hng dn vic lp k hoch cc lun n tin s v cc n c tr cp (n bn th
t). Thousand Oaks, CA: Nh Xut bn Sage.
Laurence Locke, Waneen Spirduso, v Stephen Silverman tho lun v tm quan trng,
trong mt n lm lun n tin s, ca vic s dng cc t ng r rng v chnh xc m
c nh ngha v ngha khng thay i. Cc tc gi ny bnh lun v cch thc cc t ng
trong nghin cu thng da vo mt ngn ng h thng ca ngnh hay lnh vc chuyn
mn ch khng phi da vo mt ngn ng thng thng ca vn t hng ngy. D cc
nh nghin cu s dng cc t ng trong ngn ng thng thng hay trong ngn ng h
thng, th cc t ng u cn phi c mt ngha duy nht i vi cc nh nghin cu v
i vi ngi c. Cc t ng phi cp n mt i tng hay khi nim m thi v
cn phi c s dng mt cch nht qun trong mt n nghin cu. Vn kh khn
i vi cc nh nghin cu thiu kinh nghim ny sinh khi h m rng ngn ng sang mt
lnh vc mi ca d n ca h. Locke, Spirduso, v Silverman khuyn ngh rng mt
n nn c mt phn dnh cho cc nh ngha chnh xc s c s dng trong cng trnh
nghin cu xut.
Punch, K. F. (2000). Xy dng cc n nghin cu hiu qu. London: Nh Xut bn
Sage.
Keithe Punch tho lun v nhng iu hn ch, nhng giI hn c n nh, v ngha
ca cng trnh nghin cu nh mt phn ca n nghin cu bng vn bn. ng m t
nhng iu hn ch nh l cc iu kin hn ch hay nhng im yu c tnh hn ch, vn
hin din khng th trnh khi trong thit k ca mt cng trnh nghin cu. ng lu
rng cc nh nghin cu nn ghi nhn cc iu hn ch ni trn trong n nghin cu m
khng xem thng tm quan trng ca cng vic ny. ng m t ngha ca mt cng
trnh nghin cu l s bin minh cho nghin cu ny, tm quan trng, hay ng gp ca
nghin cu ny. Cc lp lun c a ra bin minh cho ngha ca cng trnh nghin
cu cn cp n s ng gp ca cng trnh nghin cu ny vo kin thc, vo nhng
xem xt v chnh sch, v cho nhng nh thc hnh chuyn mn.
Rossman, G. B., v Rallis, S. F. (1981). Hc hi ti hin trng: Gii thiu v nghin cu
nh tnh. Thousand Oaks, CA: Nh Xut bn Sage.
Gretchen Rossman v Sharon Rallis tho lun v tm quan trng ca vic xc nh ngha
ca mt cng trnh nghin cu khi lp k hoch nghin cu. H lu rng cc n
chnh thc thng bao gm mt phn ring bit trong nh nghin cu nh tnh ch ra
ngha tim nng ca cng trnh nghin cu. H khuyn ngh nn bao gm vi phm vi
trong phn ny: nghin cu hc thut v ti liu, cc vn chnh sch x hi tr i tr li,
nhng quan ngi v thc hnh, v s quan tm ca nhng ngi tham gia. Hn na, nu
n nghin cu no c gi n c quan hay t chc cp tin, th tc gi nn bao gm
nhng li pht biu v s ph hp ca d n ny vi nhng yu cu v th t u tin ca
c quan hay t chc .
Wilkinson, A. M. (1991). Sch hng dn ca cc nh khoa hc v vit ti liu khoa hc
v lun n tin s, Englewood Cliffs, N5: Nh Xut bn Prentice Hall.
Antoinette Wilkinson dnh trn mt chng trnh by vic s dng thut ng khoa hc.
B xut rng cc nh khoa hc x hi phi ly mt t ng cha c thch ng t t
vng tng qut v kho lo to ra mt nh ngha n nh gii hn cho ngha chnh xc
theo nh ca nh nghin cu. B xut cc nh khoa hc x hi s dng ngn ng
138

chun ch khng thay th cc t ng ngha cho cc thut ng. Khi tp hp thng tin
thng qua cc chng trnh phng vn, cc bn cu hi, v vic phn tch cc vn bn,
ngn ng tr thnh mt cng c o lng trc tip v cc thut ng phi c p dng
mt cch ng nht v nht qun.

139

CHNG CHN

CC PHNG PHP NH LNG


i vi nhiu ngi vit n nghin cu, trong tt c cc phn c tho lun t u n
gi, phn v phng php l phn c th, chuyn bit nht ca mt n nghin cu.
Chng ny trnh by cc bc thit yu trong vic thit k mt phng php nh lng
(quantitative method) cho mt n nghin cu hay cng trnh nghin cu, vi trng tm c
bit c t vo cc phng thc iu tra (modes of inquiry) da trn cuc iu tra/kho st
v da trn cuc th nghim (thc nghim). Nhng phng thc ny th hin nhng li
khng nh tri thc khc nhau, nh tho lun trong Chng 1. Th d, thuyt quyt nh
gi rng vic xem xt cc mi quan h gia cc bin l iu ht sc quan trng tr li cc
cu hi nghin cu v cc gi thuyt thng qua cc cuc iu tra/kho st (surveys) v cc
cuc th nghim (thc nghim) (experiments). Vic ct gim xung cn mt tp hp rt t cc
bin, c kim sot cht ch thng qua thit k hay phn tch thng k, cung cp cc thc
o hay cc quan st cho vic kim nh mt l thuyt. D liu khch quan c thu nhn t
nhng thc o v nhng quan st da trn kinh nghim thc tin. Gi tr (validity) v tin
cy ca nhng s im trn cc cng c, cc tiu chun b sung cho vic a ra nhng li
khng nh tri thc, dn n nhng cch gii thch (din gii) c ngha v d liu.
Trong vic lin h cc gi nh ny v cc th tc thc hin chng, tho lun ny khng
x l mt cch hon ton cc phng php nghin cu nh lng. Tht tuyt vi, c nhiu
cun sch gio khoa chi tit cung cp thng tin v nghin cu iu tra/kho st (th d, xem
Babbie, 1990, 2001; Fink, 1995; Salant v Dillman, 1994). i vi nhng th tc th nghim
(thc nghim), mt s cun sch truyn thng (th d, D. T. Campbell v Stanley, 1963; Cook
v Campbell, 1979), cng nh mt s cun sch gio khoa mi hn, m rng nhng
tng c trnh by y (th d, hy xem Bausell, 1994; Boruch, 1998; Keppel, 1991;
Lipsey, 1990; Reichardt v Mark, 1998). Trong chng ny, trng tm s c t vo cc
thnh phn thit yu ca mt phn trnh by phng php trong mt n cho mt cuc iu
tra/kho st (a survey) v mt cuc th nghim (thc nghim) (an experiment).

NH NGHA CC CUC IU TRA/KHO ST


V CC CUC TH NGHIM (THC NGHIM)
Mt thit k da trn cuc iu tra/kho st (survey design) a ra s m t nh lng hay
bng s v cc xu hng, cc thi , hay cc quan im ca mt tng th (population) bng
cch nghin cu mt mu (sample) ca tng th . T cc kt qu ca mu, nh nghin cu
khi qut ha hay a ra nhng li khng nh v tng th. Trong mt cuc th nghim (thc
nghim) (an experiment), nh iu tra c th cng xc nh mt mu v khi qut ha cho mt
tng th; tuy nhin, ch ch c bn ca mt cuc th nghim l kim tra tc ng ca mt
php x l (a treament) (hay mt yu t can thip) i vi kt cc, trong iu kin kim sot
tt c yu t khc c th nh hng n kt cc . Mt hnh thc kim sot l, cc nh
nghin cu ch nh hay b tr cc c nhn mt cch ngu nhin vo cc nhm. Khi nhm ny
tip nhn mt php x l cn nhm kia th khng, nh lm th nghim c th tch ri xem
liu c phi chnh php x l ny, ch khng phi nhng c im ca cc c nhn trong
nhm (hay cc yu t khc) nh hng n kt cc.
CC THNH PHN CA MT K HOCH THEO PHNG PHP IU TRA/KHO
ST (A SURVEY METHOD PLAN)
140

Thit k ca mt phn trnh by phng php iu tra/kho st (a survey method) tun theo
mt nh dng chun. Nhiu th d ca nh dng ny xut hin trong cc tp san nghin cu
hc thut, v nhng th d ny cung cp cc m hnh hu ch v chin lc iu tra (stratery
of inquiry) ny. Nhng phn sau y ca chng ny trnh by chi tit cc thnh phn tiu
biu. Trong vic chun b thit k cc thnh phn ny a vo n, hy xt n nhng
cu hi trn danh mc kim tra c trnh by trong Bng 9.1 nh mt hng dn tng qut.

Thit k iu tra/Kho st
Trong mt n hay k hoch nghin cu, mt trong nhng thnh phn hay b phn u tin
ca phn trnh by phng php c th gii thiu cho ngi c v mc ch c bn v c s
l l bin minh cho nghin cu da trn cuc iu tra/kho st. Hy bt u tho lun bng
cch xem xt li mc ch ca cuc iu tra/kho st v c s l l bin minh cho vic chn
la cuc iu tra/kho st lm thit k trong nghin cu c xut. Tho lun ny c th
Xc nh mc ch ca nghin cu da trn cuc iu tra/kho st. Mc ch ny l khi
qut ha t mt mu ra mt tng th th no nh nghin cu c th a ra nhng iu
suy lun hay nhng kt lun v mt s c im, thi , hay hnh vi ca tng th ny
(Babbie, 199). Cung cp mt on trch dn v mc ch ny t mt trong nhng cun sch
gio khoa hay bn vn v phng php iu tra/kho st c xc nh trong chng ny.
Ch ra ti sao cuc iu tra/kho st l loi th tc thu thp d liu c a thch hn cho
cng trnh nghin cu ny. Trong c s l l ny, hy xt n nhng li im ca cc
thit k da trn cuc iu tra/kho st, nh s tit kim ca thit k ny v s hon tt
nhanh vic thu thp d liu. Tho lun li im ca vic nhn din cc thuc tnh ca mt
tng th ln t mt nhm nh cc c nhn (Babbie, 1990; Fowler, 1988).
Ch ra liu cuc iu tra/kho st s l cho (cross-sectional), vi d liu c thu thp
vo mt thi im hay cuc iu tra/kho st s l dc (longitudinal), vi d liu c thu
thp theo thi gian.
Nu r hnh thc thu thp d liu. Fink (1995) xc nh bn loi: cc bn cu hi t thc
hin (t in cu tr li vo); cc cuc phng vn; vic xem xt li h s c cu trc
thu thp thng tin v ti chnh, y t, hay hc ng; v nhng s quan st c cu trc.
Vic thu thp d liu cng c th bao gm vic to ra mt cuc iu tra/kho st da trn
Web hay Internet v thc hin cuc iu tra/kho st ny trc tuyn (Nesbary, 2000). Bt
k hnh thc thu thp d liu, hy cung cp c s l l bin minh cho th tc thu thp d
liu c chn bng cch s dng nhng lp lun da trn nhng im mnh v nhng
im yu, cc chi ph, kh nng c sn d liu, v s thun tin.
Bng 9.1

Bn Danh mc Kim tra (Checklist) v cc Cu hi cho vic Thit k mt


Phng php iu tra/Kho st

________
________
________

Anh/Ch c pht biu mc ch ca thit k iu tra/kho st khng?


Anh/Ch c cp n cc l do chn la thit k ny khng?
Anh/Ch c xc nh tnh cht ca cuc iu tra/kho st ny (cho so vi dc)
khng?
Anh/Ch c cp n tng th v qui m (c) ca tng th khng?
Tng th s c phn tng hay khng? Nu s c phn tng, th phn nh th
no?
S c bao nhiu ngi trong mu? Anh/Ch chn qui m (c) mu ny da

________
________
________

141

________
________
________
________
________
________
________

(a) _____
(b) _____
(c) _____
(d) _____
(e) _____
(f) _____

trn c s no?
Th tc ly mu cc c nhn ny s l th tc g (th d, ngu nhin, khng phi
ngu nhin)?
Cng c no s c s dng trong cuc iu tra/kho st ny? Ai xy dng
cng c ny?
Nhng lnh vc ni dung no c gii quyt trong cuc iu tra/kho st ny?
Cc thang o?
Th tc no s c s dng th nghim th im hay th nghim ti hin
trng iu tra/kho st ny?
Gii hn thi gian cho vic thc hin cuc iu tra/kho st ny l bao nhiu?
Cc bin trong cng trnh nghin cu ny l g?
Cc bin ny cung cp ghi ch hng dn tham kho (cross-reference) cc cu
hi nghin cu v cc mc (items) trong cuc iu tra/kho st nh th no?
Nhng bc c th no s c thc hin trong php phn tch d liu
phn tch nhng bn tr li?
kim tra thin lch trong vic tr li?
tin hnh mt php phn tch m t?
tch rI v xp gn cc mc vo cc thang o?
kim tra tin cy ca cc thang o?
tin hnh php thng k suy lun tr li cc cu hi nghin cu?

Tng th v Mu
Nhng c im ca tng th (population) v th tc ly mu phi c nu r rng. Cc nh
phng php lun vit nhng bi tho lun tuyt vi v logic nn tng ca l thuyt ly
mu (th d, Babbie, 1990, 2001). y, tho lun ny s tp trung vo nhng kha cnh
thit yu ca tng th v mu cn m t trong mt k hoch nghin cu.
Hy xc nh tng th (population) trong mt cng trnh nghin cu. Hy trnh by qui
m ca tng th ny na, nu c th xc nh c qui m, v phng cch xc nh cc
c nhn trong tng th ny. Cc cu hi v kh nng tip cn ny sinh y, v nh
nghin cu c th cp n kh nng c sn nhng khung ly mu danh sch tn v
a ch nhng ngi nhn th hay danh sch c cng b v nhng ngi tr li
(respondents) tim nng trong tng th ny.
Hy xc nh liu thit k ly mu cho tng th ny l mt khu (mt giai on)
(singlestage) hay nhiu khu (nhiu giai on) (multistage) (nhiu khu c gi l kt
chm (clustering)). Th tc ly mu chm (cluster sampling) l l tng khi khng th,
hay khng c kh nng thc hnh, thu thp mt danh sch nhng phn t (elements) hp
thnh tng th (Babbie, 2001). Th tc ly mu mt khu l th tc m trong nh
nghin cu tip cn c cc tn gi hay danh tnh trong tng th v c th ly mu
nhng ngi (hay cc phn t khc) mt cch trc tip. Trong th tc ly mu chm,
nhiu khu, nh nghin cu trc tin ly mu cc nhm hay cc t chc (hay cc chm),
thu nhn danh tnh ca c nhn trong cc nhm hay cc chm, v k ly mu trong
phm vi cc chm ny.
Xc nh qui trnh chn la i vi cc c nhn. Ti xut chn la mt mu ngu
nhin trong mi c nhn trong tng th u c mt xc sut c chn la ngang nhau
(mt mu theo h thng hay da trn xc sut). Mu t c mong mun hn l mu phi
xc sut (hay mu thun tin), trong nhng ngi tr li (respondents) c chn la
142

trn s thun tin v kh nng sn c ca h (Babbie, 1990). Vi s ngu nhin ha, mt


mu tiu biu t mt tng th cung cp kh nng khi qut ha ra tng th.
Hy xc nh liu cng trnh nghin cu c bao gm s phn tng (stratification) ca tng
th hay khng trc khi chn mu. S phn tng c ngha rng nhng c im ring bit
ca cc c nhn (th d, c n gii ln nam gii) c i din trong mu v mu ny th
hin t l ch thc ca cc c nhn c nhng c im nht nh ca tng th (Fowler
1988). Khi chn ngi mt cch ngu nhin t mt tng th, nhng c im ni trn c
th hin din hoc c th khng hin din trong mu theo cng nhng t l nh trong tng
th; cn s phn tng m bo nhng c im ny c i din vi cng t l nh trong
tng th. Ngoi ra, cng xc nh nhng c im c s dng trong vic phn tng
tng th (th d, gii tnh, cc mc thu nhp, trnh gio dc). Trong phm vi mi tng
(stratum) hy xc nh xem liu mu c cha cc c nhn c c im ang xt vi cng
t l nh c im ny xut hin trong ton b tng th hay khng (Babbie, 1990; Miller,
1991).
Hy tho lun v cc th tc chn mu t cc danh sch c sn. Phng php nghim
ngt nht chn mu l chn cc c nhn bng cch s dng bng s ngu nhin, mt
bng c sn trong nhiu cun sch gio khoa v thng k nhp mn (th d, Gravetter v
Wallnau, 2000).
Hy cho thy s ngi trong mu v nhng phng php c s dng tnh con s ny.
Trong nghin cu da trn cuc iu tra/kho st, ti xut nn s dng mt cng thc
v qui m mu c sn trong nhiu sch gio khoa v iu tra/kho st (th d, Babbie,
1990; Fowler, 1988).

S Trang b Cng c
Nh mt phn ca vic thu thp d liu k lng v cn thn, ngi xy dng n nghin
cu cng cung cp thng tin chi tit v cng c iu tra/kho st thc s s c s dng
trong cng trnh nghin cu c xut. Hy xt n nhng iu sau y:
Hy nu r tn ca cng c iu tra/kho st c s dng thu thp d liu trong cng
trnh nghin cu. Hy tho lun xem c phi cng c ny l mt cng c c thit k
cho cng trnh nghin cu ny, mt cng c c sa i, hay mt cng c cn y nguyn
do mt ngi no khc xy dng nn. Nu l mt cng c c sa i, th hy cho
bit ngi xy dng cng c cp php thch hp s dng cng c hay cha.
Trong mt s d n iu tra/kho st, nh nghin cu lp rp mt cng c t cc b phn
c ly t vi cng c khc. Mt ln na, cn phi nhn c s cho php s dng bt
c b phn no ca cc cng c khc ni trn.
Khi s dng mt cng c hin hu, hy m t gi tr c chng thc (established
validity) v tin cy ca cc s im nhn c t vic s dng cng c ny trong qu
kh. iu ny c ngha l bo co cc n lc ca cc tc gi nhm chng thc gi tr (
gi tr) (validity) l liu ngi ta c th rt ra c nhng kt lun c ngha v hu
ch t cc s im trn cc cng c ny hay khng. Ba hnh thc truyn thng ca gi tr
cn tm kim l gi tr v ni dung (content validity) (ngha l, cc mc (items) c o
lng ni dung chng d nh o lng khng?), gi tr tin on hay gi tr ng thi
(gi tr trng hp) (predictive or concurrent validity) (ngha l, cc s im c tin on
mt thc o tiu ch khng? Cc kt qu c tng quan vi cc kt qu khc khng?), v
gi tr v cu trc khi nim (gi tr v khi nim) (construct validity) (ngha l, cc mc
143

(items) c o lng cc cu trc khi nim (constructs) hay cc khi nim (concepts) c
tnh cht gi thuyt khng?). Trong nhng cng trnh nghin cu gn y hn, gi tr v
cu trc khi nim cn bao gm vic liu cc s im c p ng mt mc ch hu ch v
c cc kt qu tch cc khi c s dng hay khng (Humbley v Zumbo, 1996). Ngoi
ra, hy tho lun v vic liu cc s im c c t vic s dng cng c ny trong qu
kh c chng t tin cy (reliability) hay khng. Hy tm kim xem cc tc gi c bo
co cc thc o v tnh nht qun bn trong hay khng (ngha l, nhng cu tr li ca
cc mc c nht qun gia cc cu trc khi nim hay khng?) v nhng tng quan gia
kim nh v ti kim nh (ngha l, cc s im c n nh theo thi gian khi cng c
c p dng ln th hai?). Ngoi ra, xc nh xem liu c s nht qun trong vic
thc hin kim nh v vic cho im hay khng (ngha l, c phi cc sai s c gy
ra bi s bt cn trong vic thc hin kim nh hay vic cho im?) (Borg, Gall, v Gall,
1993). Khi ta sa i mt cng c hay kt hp cc cng c s dng trong mt cng
trnh nghin cu, th gi tr v tin cy nguyn thy c th khng cn ng i vi cng
c mi, v iu tr nn quan trng l chng thc li gi tr v tin cy trong sut qu
trnh phn tch d liu trong cng trnh nghin cu iu tra/kho st.
Hy bao gm cc mc v mu (sample items) t cng c sao cho ngi c c th thy
c cc mc thc s c s dng. Trong mt bn ph nh ca n nghin cu, hy
nh km cc mc v mu t cng c hay ton b cng c c s dng.
Hy cho bit nhng phn ni dung quan trng trong cng c, nh l th gi km gii
thch (Dillman, 1978, cung cp mt danh sch cc mc a vo cc th gi km gii
thch, danh sch ny tht hu ch), cc mc (th d, cc mc v c im nhn khu hc,
v thi , cc mc v hnh vi, cc mc v d kin), v nhng iu ch dn kt thc.
Ngoi ra, hy cp n loi thang o c s dng o lng cc mc trn cng c,
chng hn nh thang o lin tc (th d, ng mnh m n bt ng mnh m) v
thang o phn hng hay phn loi (th d, c/khng, xp hng tm quan trng t cao nht
n thp nht).
Hy tho lun cc k hoch th nghim th im hoc th nghim ti hin trng iu
tra/kho st v cung cp c s l l bin minh cho cc k hoch ny. S th nghim ny
l quan trng chng thc gi tr v ni dung ca mt cng c v ci thin cc cu
hi, nh dng, v cc thang o. Hy ch ra s ngi s th nghim cng c ny v cho
bit cc k hoch kt hp nhng kin nhn xt ca h vo cc bn sa i li cng c
cui cng.
i vi mt cuc iu tra/kho st bng cch gi th qua bu in, hy xc nh cc bc
thc hin cuc iu tra/kho st v cc bc gii quyt tip theo m bo t l tr li
(t l hi p) cao. Salant v Dillman (1994) xut mt qui trnh thc hin gm bn giai
on. Th u tin gi i l mt th bo trc ngn gn gi n tt c thnh vin ca
mu, v th th hai gi i l bn iu tra/kho st bng th thc s, c phn pht vo
khong mt tun l sau th bo trc. Th th ba gi i gm c mt bu thip theo di
tip c gi n tt c thnh vin ca mu, bn n tm ngy sau khi gi bn cu hi ban
u. Th th t gi i gm c mt th gi km gii thch tn v a ch c nhn, vi
ch k tay cui th, bn cu hi, v mt phong b gi tr li c a ch v dn tem
sn. Th ny c gi n tt c nhng ngi khng tr li. Cc nh nghin cu gi th
th t ny i sau ln gi th th hai ba tun l. Nh th, tnh tng cng, nh nghin cu
iu tra/kho st kt thc thi k thc hin bn tun sau khi khi u (vi iu kin cc
th phn hi (returns) p ng cc mc tiu ca d n nghin cu).

144

Cc Bin trong Cng trnh Nghin cu


Mc d ngi c n nghin cu bit v cc bin (variables) cc phn trc y ca
n, nhng iu hu ch trong phn trnh by phng php l nu ln quan h gia cc bin vi
cc cu hi c th trn cng c. giai on ny trong k hoch nghin cu, mt k thut c
th p dng l nu ln quan h gia cc bin, cc cu hi nghin cu, v cc mc (items) trn
cng c iu tra/kho st sao cho ngi c c th d dng xc nh cch thc nh nghin cu
s s dng cc mc trong bn cu hi. Hy c k hoch bao gm mt bng v mt phn tho
lun m cung cp ghi ch hng dn tham kho (cross-reference) gia cc bin, cc cu hi
nghin cu hay cc gi thuyt v cc mc (items) iu tra/kho st c th. Th tc ny c
bit hu ch trong cc lun n tin s, trong cc nh iu tra kim nh nhng m hnh qui
m ln. Bng 9-2 minh ha mt bng nh th bng cch s dng d liu c tnh cht gi
thuyt.
Bng 9.2

Cc Bin, cc Cu hi Nghin cu, v cc Mc (Items) trn


Cng c iu tra/Kho st

Tn Bin

Cu hi Nghin cu

Mc trn Cng c iu tra/


Kho st (Item on Survey)

Bin c lp #1: Nhng ti


liu cng b trc y.

Cu hi nghin cu m t #1:
Thnh vin ca tp th cn
b ging dy lm ra c
bao nhiu ti liu cng b
trc khi nhn uc hc v
tin s?

Hy xem cc Cu hi 11, 12,


13, 14 v 15; nhng s m
ti liu cng b trc khi
nhn hc v tin s, i vi
cc bi bo trn tp san, cc
cun sch, cc bi vit trong
cc hi ngh, cc chng
trong sch.

Bin ph thuc #1: Cc


khon tr cp c cp
tin.

Cu hi nghin cu m t #3:
Thnh vin ca tp th cn
b ging dy nhn c
bao nhiu khon tr cp
trong ba nm va qua?

Hy xem cc Cu hi 16, 17
v 18: cc khon tr cp t
cc qu ti tr, cc khon tr
cp ca lin bang, cc khon
tr cp ca tiu bang.

Bin kim sot #1: Tnh


trng bin ch gio s chnh
thc.

Cu hi nghin cu m t #5:
Thnh vin ca tp th cn
b ging dy c c vo
bin ch gio s chnh thc
khng?

Hy xem Cu hi 19: c
c vo bin ch gio s
chnh
thc
khng
(C/khng).

Phn tch D liu


Trong n nghin cu, hy trnh by thng tin v cc bc c bao gm trong vic phn
tch d liu. Ti xut trnh by cc bc ny di hnh thc mt chui cc bc, nh sau
y:
Bc 1

Hy trnh by thng tin v s thnh vin trong mu gi th phn hi


v khng gi th phn hi i vi cuc iu tra/kho st. Mt bng
vi cc con s v cc t l phn trm m t nhng ngi tr li (ngi
hi p) v nhng ngi khng tr li (ngi khng hi p) l mt
cng c hu ch trnh by thng tin ny
145

Bc 2

Hy tho lun v phng php s c s dng xc nh thin lch


lin quan n vic tr li (thin lch hi p) (response bias). Thin
lch lin quan n vic tr li l tc ng ca nhng vic khng tr li
i vi cc c lng ca cuc iu tra/kho st. Thin lch c ngha
l gi m nhng ngi khng tr li tr li, th nhng cu tr li ca
h l ra thay i ng k cc kt qu chung ca cuc iu tra/kho
st. Hy cp n cc th tc c s dng kim tra tm thin
lch lin quan n vic tr li, nh php phn tch sng (wave analysis)
hay php phn tch ngi tr li/ngi khng tr li. Trong php phn
tch sng, nh nghin cu xem xt nhng th phn hi i vi nhng
mc chn lc tng tun mt xc nh xem nhng cu tr li trung
bnh c thay i khng (Leslie, 1972). Da trn cc gi nh rng
nhng ngi gi th phn hi i vi cc cuc iu tra/kho st trong
cc tun l cui cng ca thi k tr li th hu nh l ngi khng tr
li. Nu nhng cu tr li bt u thay i, th c kh nng tn ti thin
lch lin quan n vic tr li. Mt cch kim tra khc i vi thin
lch lin quan n vic tr li l tip xc bng in thoi vi mt t
ngi khng tr li v xc nh xem cc cu tr li ca h qua cuc tip
xc ny c khc ng k vi cc cu tr li ca nhng ngi tr li hay
khng. y l cc kim tra ngi tr li ngi khng tr li i vi
thin lch lin quan n vic tr li.

Bc 3

Hy tho lun v mt k hoch a ra php phn tch c tnh m t v d


liu i vi tt c cc bin c lp v cc bin ph thuc trong cng trnh
nghin cu. Phn tch ny phi ch ra cc gi tr trung bnh, cc lch
chun, v min hay khong bin thin ca cc s im cho cc bin ny.

Bc 4

Nu n nghin cu c cha mt cng c vi cc thang o hay mt k


hoch xy dng cc thang o (kt hp cc mc vo cc thang o), hy
xc nh th tc thng k (ngha l, php phn tch yu t (php phn
tch nhn t)) hon thnh vic ny. Ngoi ra, hy cp n nhng
phng thc kim tra tin cy i vi tnh nht qun bn trong ca
cc thang o ny (ngha l tr thng k alpha Cronbach).

Bc 5

Hy xc nh php thng k v chng trnh my tnh v thng k


kim nh cc cu hi nghin cu chnh hay cc gi thuyt trong cng
trnh nghin cu c xut. Hy cung cp c s l l bin minh cho
vic chn la kim nh thng k v hy cp n nhng gi nh gn
lin vi tr thng k. Hy da s chn la ny trn c s bn cht ca
cu hi nghin cu (th d, ph bin nht l thit lp quan h gia cc
bin hay so snh cc nhm), s lng bin c lp v bin ph thuc v
s lng cc bin hip bin (covariates) (th d, hy xem Newton,
1992). Cng lu rng phng php o lng cc bin (nh l lin tc
hay phn loi, phn hng) v loi phn phi ca cc s im (phn phi
chun hay khng chun) nh hng n vic chn la kim nh thng
k (Creswell, 2002).

Th d 9.1

Phn trnh by Phng php iu tra/Kho st

Di y l mt th d v phn trnh by phng php iu tra/kho st minh ha nhiu bc


c cp trn y. on trch dn ny ( xin c php s dng), ly t mt bi bo trn
tp san, bo co mt cng trnh nghin cu v cc yu t nh hng n s gim st dn s
146

lng sinh vin ti mt trng i hc v khoa hc nhn vn qui m nh (Bean v Creswell,


1980, cc trang 321-322).
H Phng php
a im ca cng trnh nghin cu ny l mt trng i hc v khoa hc nhn vn, thuc tn gio,
dy chung sinh vin nam v n ti thnh ph Midwest Hoa K vi dn s l 175.000 ngi (Cc
tc gi xc nh a im nghin cu v tng th).

Trong nm trc y, t l b hc na chng l 25%. Cc t l b hc na chng c


khuynh hng cao nht trong sinh vin nm th nht v sinh vin nm th hai, v th
n lc c thc hin n vi cng nhiu sinh vin nm th nht v sinh vin
nm th hai cng tt bng cch phn pht bn cu hi thng qua cc lp hc. Nghin
cu v s st gim dn s lng sinh vin ch ra rng nam gii v n gii b hc i
hc na chng v nhiu l do khc nhau (Bean, 1978, trn bo ch; Spady, 1971). V
th, ch c ph n c phn tch trong cng trnh nghin cu ny.
Trong sut thng T nm 1979, 169 ph n gi tr li cc bn cu hi. Mt mu thun
nht gm 135 ph n, nhng ngi ny l cng dn Hoa K 25 tui hay tr hn, cha lp gia nh,
lm vic ton thi gian, v ngi da trng, c chn cho phn tch ny loi tr mt s bin
gy ln ln hay cn tr (Kerlinger, 1973).
Trong s cc ph n ny, 71 ngi l sinh vin nm th nht, 55 ngi l sinh vin nm th
hai, v 9 ngi l sinh vin nm th ba. Trong s cc sinh vin ny, 95% nm trong tui 18
n 21. Mu ny b thin lch v hng cc sinh vin c kh nng cao hn nh c ch ra bi
cc s im trong cuc kim tra trc khi cho vo i hc ca Hoa K (Cc tc gi trnh by
thng tin c tnh m t v mu).
D liu c thu thp bng cch s dng bn cu hi gm c 116 mc. a s cc mc ny
l cc mc ging Likert (Likert-like items), da trn mt thang o, i t mt mc rt nh n
mt mc rt ln. Cc cu hi khc hi v thng tin v d kin, nh cc s im trong cuc
kim tra ca i hc Hoa K, im xp hng trung hc, v trnh gio dc ca cha m. Tt c
thng tin c s dng trong phn tch ny c rt ra t d liu trn bn cu hi. Bn cu hi
ny c xy dng v th nghim ti ba t chc khc trc khi em s dng ti i hc. [Cc
tc gi tho lun v cng c].
Gi tr ng thi (trng hp) v hi t (D. T. Campbell v Fiske, 1959) ca cc thc o ny
c chng thc thng qua php phn tch yu t (nhn t), v c tm thy l t mt mc
tha ng. tin cy ca cc yu t c chng thc thng qua h s alpha. Cc cu trc khi
nim (constructs) c th hin bng 25 thc o nhiu mc (items) c kt hp trn c s
phn tch yu t (nhn t) to ra cc ch s v 27 thc o l cc ch bo v mc n l. (Gi
tr v tin cy c cp).
Php hi qui bi v php phn tch ng i (qu o) (Heise, 1969; Kerlinger v Pedhazur,
1973) c s dng phn tch d liu)
Trong m hnh nhn qu . . . , nh ri b hc ng c hi qui theo tt c cc bin
ng trc n trong chui tun t nhn qu. K , cc bin can thip c quan h ng k vi
nh ri b hc ng c hi qui theo cc bin v t chc, cc bin v c nhn, cc bin v mi
trng, v cc bin v bi cnh, qu trnh o to. (Cc bc phn tch d liu c trnh by).

CC THNH PHN CA MT K HOCH


147

THEO PHNG PHP TH NGHIM (THC NGHIM)


(AN EXPERIMENTAL METHOD PLAN)
Phn tho lun v phng php th nghim (thc nghim) theo mt hnh thc chun: nhng ngi
tham gia, ti liu, cc th tc, v cc thc o. Bn ch ny nhn chung l . Trong phn ny
ca chng chn ny, ti xem xt li cc thnh phn ni trn cng nh thng tin v thit k da
trn th nghim v thng tin v php phn tch thng k. Nh vi phn trnh by cc cuc iu
tra/kho st, ch ch y l nu bt nhng ch then cht phi c cp trong mt n
theo phng php th nghim. Hng dn chung v cc ch ny c tm thy bng cch tr
li cc cu hi trn danh mc kim tra c trnh by trong Bng 9.3.
Bng 9.3

Danh mc Kim
Th tc Th nghim

________

Nhng ngi tham gia (participants) vo cng trnh nghin cu ny l ai?


Nhng ngi tham gia ny thuc v nhng tng th no?
Nhng ngi tham gia c chn nh th no? C phi phng php chn
la ngu nhin c s dng?
Nhng ngi tham gia s c ch nh (b tr) mt cch ngu nhin nh th
no? C phi h s c lm cho tng xng? Bng cch no?
C bao nhiu ngi tham gia s trong nhm th nghm (experimental group) v
trong nhm kim sot (control group)?
Bin ph thuc hay cc bin ph thuc trong cng trnh nghin cu ny l g?
(Cc) bin ny s c o lng bng cch no? (Cc) bin ny s c o
lng bao nhiu ln?
iu kin hay cc iu kin x l l g? iu kin x l c a vo hot ng
ra sao?
C phi cc bin s hip bin (ng bin thin) (covaried) trong th nghim ny?
Cc bin ny s c o lng bng cch no?
Thit k nghin cu da trn th nghim no s c s dng? M hnh trc
quan ca thit k ny trng ra sao?
Cng c hay cc cng c no s c s dng o lng kt cc (kt qu)
trong cng trnh nghin cu ny? Ti sao cng c ny c chn? Ai xy
dng cng c ny? Cng c ny c gi tr c chng thc v tin cy
c chng thc hay khng? xin php s dng cng c ny hay cha?
Cc bc trong th tc ny l g (th d, vic ch nh (b tr) ngu nhin nhng
ngi tham gia vo cc nhm, vic thu thp thng tin v nhn khu hc, vic
thc hin kim nh trc (pretest), vic thc hin (cc) php x l, vic thc
hin kim nh sau (posttest).
Nhng mi e da tim tng i vi gi tr bn trong v bn ngoi (internal and
external validity) ca thit k da trn th nghim ny v th tc th nghim ny
l g? Nhng mi e da s c gii quyt nh th no?
C phi th nghim th im ca th nghim ny s c tin hnh?
Phng php thng k no s c s dng phn tch d liu ny (th d, c
tnh m t v c tnh suy lun)?

________
________
________
________

________
________
________
________

________

________

________
________

tra

cc

Cu

hi

cho

vic

Thit

mt

Nhng Ngi Tham gia (Participants) [Trc y c Gi l cc


i tng (Subjects)]
Ngi c cn bit v vic chn la, vic b tr hay ch nh, v s lng ngi tham gia,
nhng ngi ny s tham gia vo cuc th nghim. Hy xt n nhng ngh sau y khi
vit phn trnh by phng php cho mt cuc th nghim:
148

Hy m t qui trnh chn la nhng ngi tham gia, nh l ngu nhin hay khng ngu
nhin (th d, c chn da trn s thun tin). Nhng ngi tham gia c h c chn
la bng phng php chn la ngu nhin hay phng php ly mu ngu nhin. Vi
phng php chn la ngu nhin hay ly mu ngu nhin, mi c nhn c xc sut c
chn bng nhau t tng th, bo m rng mu ny s tiu biu cho tng th (Keppel,
1991). Tuy nhin, trong nhiu th nghim, ch c mu thun tin (convenience sample) l
c th thc hin bi v nh iu tra c th s dng cc nhm c hnh thnh mt cch t
nhin (th d, mt lp hc, mt t chc, hay mt n v gia nh) hay nhng ngi tnh
nguyn lm nhng ngi tham gia vo cng trnh nghin cu.

Mu thun tin cng lm cho vic ch nh mt cch ngu nhin cc c nhn vo cc nhm
tr nn kh khn, m vic ch nh mt cch ngu nhin ny l nt c trng ca mt cuc
th nghim ch thc. Nu vic ch nh mt cch ngu nhin c thc hin, th hy tho
lun v vic d n s bao gm vic ch nh mt cch ngu nhin cc c nhn vo cc nhm
tip nhn s x l hay nhm chu x l (treament group). iu ny c ngha l trong i
ng nhng ngi tham gia vo cng trnh nghin cu, c nhn #1 i vo nhm 1, c nhn #2
vo nhm 2, v tip tc nh th, sao cho khng c thin lch c h thng trong vic ch nh
cc c nhn. Th tc ny loi b c kh nng xy ra nhng khc bit c h thng gia
nhng ngi tham gia v mi trng ca cuc th nghim m c th nh hng n cc kt
cc, do bt c khc bit no trong cc kt cc u c th qui cho l do php x l th
nghim (Keppel, 1991).

Hy xc nh nhng bin php kim sot khc trong thit k da trn th nghim m s
kim sot mt cch c h thng cc bin c th nh hng n kt cc. Mt cch tip cn
l la chn tng xng (match) cc c nhn tham gia xt theo mt nt c trng hay mt
c im nht nh hnh thnh nhng tp hp c la tng xng. Sau , ch nh
mt c nhn t mi tp hp c la tng xng (matched set) vo mi nhm. Th d,
cc s im trong mt cuc kim nh trc (kim nh s b) c th c thu nhn. K
cc c nhn c th c ch nh vo cc nhm, vi mi nhm c cng s lng c
nhn t s im cao, trung bnh, v thp trong cuc kim nh trc ni trn, nh tt c
cc nhm khc. Mt cch khc l, cc tiu ch la cho tng xng (matching) c th l
cc mc v kh nng hay cc bin nhn khu hc. Tuy nhin, mt nh nghin cu c
th quyt nh khng la cho tng xng cc c nhn tham gia bi v vic ny tn km v
mt thi gian (Salkind, 1990), v dn n nhng nhm khng th so snh c nu c
nhng c nhn tham gia ri b cuc th nghim (Rosenthal v Rosnow, 1991). Cc
phng php khc a c ch kim sot vo trong cc cuc th nghim lin quan n
vic s dng cc bin hip bin (covariates) (th d, cc s im trong kim nh trc) v
vic kim sot theo thng k, vic chn cc mu thun nht, hay vic sp xp nhng ngi
tham gia hnh thnh nhng tiu nhm hay nhng phn loi v phn tch tc ng ca
mi tiu nhm i vi kt cc (Creswell, 2002).

Hy trnh by cho ngi c bit v s ngi tham gia trong mi nhm v cc th tc c


h thng xc nh qui m hay c ca mi nhm. i vi nghin cu da trn th
nghim, cc nh iu tra s dng php phn tch nng lc (power analysis) (Lipsey, 1990)
xc nh qui m mu hay c mu thch hp cho cc nhm.
S tnh ton ny bao gm
-

Vic xem xt mc ngha thng k cho cuc th nghim, hay alpha.

Mc nng lc c mong mun trong cng trnh nghin cu thng c th


hin nh l cao, trung bnh, hay thp i vi kim nh thng k v gi thuyt
khng, vi d liu mu, khi gi thuyt khng thc ra l sai.
149

Qui m hiu qu (effect size), l nhng khc bit k vng trong cc gi tr trung
bnh gia nhm kim sot v nhm th nghim c th hin thnh s n v lch
chun.
Cc nh nghin cu n nh cc gi tr cho ba yu t ny (th d, alpha = 0,05,
nng lc = 0,08, v qui m hiu qu = 0,05) v c th xem trong mt bng lit k
tm qui m cn thit cho mi nhm (xem Cohen, 1977; Lipsey, 1990). Theo
cch ny, cc cuc th nghim c lp k hoch th no qui m ca mi nhm
tip nhn s x l (nhm chu x l) to ra nhy ln nht, do tc ng i
vi kt cc thc s l do s vn dng th nghim hay s x l trong cng trnh
nghin cu.

Cc Bin

Hy xc nh r rng cc bin c lp trong cuc th nghim (hy nh li ni dung tho


lun v cc bin trong Chng 5). Phi c mt bin c lp l bin x l (treatment
variable). Mt nhm hay nhiu hn mt nhm tip nhn s vn dng th nghim
(experimental manipulation), hay php x l (treatment), t nh nghin cu. Cc bin c
lp khc c th n gin l cc bin c o lng trong khng c s x l hay vn
dng th nghim no xy ra (th d, cc thi hay cc c im c nhn ca nhng ngi
tham gia). Ngoi ra, cn c cc bin c lp khc c th c kim sot theo thng k
trong cuc th nghim, nh cc c im nhn khu hc (th d, gii tnh hay tui tc).
Phn trnh by phng php phi lit k v xc nh r rng tt c cc bin c lp trong
mt cuc th nghim.

Hy xc nh bin hay cc bin ph thuc trong cuc th nghim. Bin ph thuc l bin
p ng hay bin tiu ch m coi nh l c gy ra bi, hay chu nh hng ca, cc iu
kin x l c lp (v bt c bin c lp no khc). Rosenthal v Rosnow (1991) a
ra ba thc o cc kt cc ca mu th nghim u tin trong cc cuc th nghim: chiu
ca thay i quan st c, s lng ca thay i ny, v s d dng trong vic ngi
tham gia thay i (th d, i tng (ngi tham gia) iu chnh li c c p ng
ng nh trong thit k mt i tng duy nht.

S Trang b Cng c v Ti liu


Trong sut mt cuc th nghim, ngi ta tin hnh nhng quan st hay thu nhn cc s o
bng vic s dng cc cng c giai on kim nh trc hay kim nh sau (hoc c hai)
ca cc th tc th nghim. Nh vi vic chn la mi cng c, mt k hoch nghin cu
ng n i hi phi c s tho lun k lng v cng c hay cc cng c vic xy dng
cc cng c ny, cc mc ca chng, cc thang o ca chng, v cc bo co v tin cy v
gi tr (validity) ca cc s im trong nhng s dng trong qu kh. Nh nghin cu cng
nn bo co v cc ti liu (materials) c s dng cho vic x l th nghim trong cng
trnh nghin cu (th d, chng trnh c bit hay cc hot ng c th c dnh cho nhm
th nghim).
Hy m t cng c hay cc cng c m nhng ngi tham gia hon tt trong cuc th
nghim, thng thng c hon tt trc khi th nghim bt u v vo lc kt thc th
nghim. Hy ch ra gi tr v tin cy c chng thc ca cc s im trn cc cng
c, nhng c nhn xy dng cc cng c ny, v bt c s cho php no cn phi c
s dng chng.

150

Hy tho lun k lng v cc ti liu c s dng cho vic x l th nghim. Th d,


mt nhm c th tham gia vo mt k hoch hc hi c bit vi s h tr ca my tnh,
k hoch ny c s dng bi mt gio vin trong lp hc. K hoch ny c th bao
gm nhng bi pht thm, nhng bi hc, v nhng hng dn bng vn bn c bit
gip sinh vin trong nhm th nghim ny hc hi cch thc nghin cu mt ch hay
mn hc bng cch s dng my tnh. Mt th nghim th im v cc ti liu ny cng
c th c tho lun, cng nh bt k s o to, hun luyn no i hi cc c nhn
phi c p dng c cc ti liu ny theo cch thc chun mc. Ch ch ca th
nghim th im ny l nhm bo m rng ti liu ni trn c th c p dng, m
khng c bin thin, cho nhm tip nhn s x l.

Cc Th tc Th nghim
Nh nghin cu cng cn phi xc nh cc th tc thit k da trn th nghim c th. Tho
lun ny bao gm vic cho bit loi th nghim tng qut, vic dn chng cc l do chn la
thit k ny, v vic a ra mt m hnh trc quan gip ngi c hiu c cc th tc
ny.
Hy xc nh loi thit k da trn th nghim s c s dng trong cng trnh nghin
cu c xut. Cc loi c sn v th nghim l thit k tin-th nghim (preexperimental designs), th nghim ch thc, gn nh-th nghim, v thit k mt i
tng duy nht. Vi cc thit k tin-th nghim, nh nghin cu xem xt, nghin cu mt
nhm n l v a ra mt s can thip trong sut cuc th nghim. Thit k ny khng c
nhm kim sot so snh vi nhm th nghim. Trong gn nh-th nghim (ta th
nghim) nh iu tra s dng nhm kim sot v nhm th nghim nhng khng ch nh
mt cch ngu nhin nhng ngi tham gia vo cc nhm (th d, cc nhm ny c th l
cc nhm cn y nguyn c sn cho nh nghin cu). Trong th nghim ch thc, nh iu
tra ch nh mt cch ngu nhin nhng ngi tham gia vo cc nhm tip nhn s x l.
Thit k mt i tng duy nht hay thit k N bng 1 bao gm vic quan st hnh vi ca
mt c nhn duy nht (hay mt s t c nhn) theo thi gian.
Hy xc nh nhng g c so snh trong cuc th nghim. Trong nhiu th nghim, nhng
th nghim thuc loi c gi l cc thit k gia cc i tng (between-subject designs),
nh iu tra so snh hai nhm hay nhiu hn hai nhm (Keppel, 1991; Rosenthal v
Rosnow, 1991). Th d, th nghim c thit k theo yu t hay thit k dng tha s
(factorial design), mt bin th ca thit k gia cc i tng, bao gm vic thit yu l s
dng hai, hay nhiu hn hai, bin x l xem xt nhng tc ng c lp v ng thi ca
cc bin x l ny i vi mi kt cc (Vogt, 1999). Thit k nghin cu v hnh vi c
s dng rng ri ny kho st khng nhng cc tc ng ca mi php x l mt cch tch
bit, m cn cc tc ng ca cc bin c s dng kt hp, bng cch mang li mt
cch nhn a chiu phi by nhiu thng tin v y ngha (Keppel, 1991). Trong cc th
nghim khc, nh nghin cu ch nghin cu mt nhm trong mt thit k c gi l thit
k trong phm vi mt nhm (a within-group design). Th d, trong thit k theo cc s o
lp i lp li (repeated measures design), nhng ngi tham gia c ch nh tip nhn cc
php x l khc nhau cc thi im khc nhau trong sut cuc th nghim. Mt th d
khc v thit k trong phm vi mt nhm l mt cng trnh nghin cu v hnh vi ca mt
c nhn duy nht theo thi gian, trong nh th nghim va cung cp mt php x l va
km li khng cung cp php x l ny, nhng thi im khc nhau trong cuc th
nghim, xc nh tc ng ca php x l ny.
Cung cp mt th hay mt hnh v minh ha thit k nghin cu c bit s c s
dng. Trong th hay hnh v ny, cn s dng mt h thng k hiu chun. Ti
151

xut s dng mt h thng k hiu kinh in, y l cc k hiu do Campbell v Stanley


(1963, trang 6) cung cp. H thng k hiu ny nh sau:
-

X biu hin vic mt nhm tip cn mt bin th nghim hay mt s kin, cc tc


ng ca n s c o lng.

O biu hin mt quan st hay o lng c ghi nhn trn mt cng c.

Cc ch X v cc ch O trn mt hng (dng) cho trc c p dng cho cng


nhng ngi c th. Cc ch X v O trn cng mt ct, hay c xp t theo ng
thng ng (theo chiu dc) so vi nhau, l c tnh ng thi.

Chiu t tri sang phi ch ra th t theo thi gian ca cc th tc trong cuc th


nghim (i khi c ch ra bng mt mi tn).

K hiu R cho bit vic ch nh ngu nhin (ch nh ngu nhin cc c nhn vo cc
nhm).

S tch bit hai hng (dng) song song bng mt ng gch cch khong nm ngang
( ) ch ra rng cc nhm so snh khng ngang bng (hay c lm cho
ngang bng) bng vic ch nh ngu nhin. Vic khng c ng gch cch khong
nm ngang gia cc hng song song ca cc nhm th hin vic ch nh ngu nhin
cc c nhn vo cc nhm tip nhn x l.

Trong cc th d sau y, h thng khi nim ni trn c s dng minh ha cc


thit k tin-th nghim, gn nh-th nghim, th nghim ch thc, v mt i tng duy
nht.

Th d 9.2

Cc Thit k Tin-Th nghim

Nghin cu Tnh hung Mt ln Duy nht


Thit k ny bao gm vic mt nhm tip nhn mt php x l, tip theo l thc hin vic o
lng.
Nhm A

Thit k Kim nh Trc-Kim nh Sau Mt Nhm


(One-Group Pretest-Posttest Design)
Thit k no bao gm vic o lng kim nh trc, tip theo sau l thc hin php x l v
kim nh sau i vi mt nhm duy nht.
Nhm A

O1

O2

So snh Nhm Tnh hay Ch Kim nh Sau


Vi cc Nhm Khng Tng ng
(Static Group Comparison or Posttest-Only with Nonequivalent Group)
Cc nh th nghim s dng thit k ny sau khi thc hin mt php x l. Sau khi hon tt
php x l, nh nghin cu chn mt nhm so snh v tin hnh kim nh sau cho c (cc)
nhm th nghim ln (cc) nhm so snh

Nhm A
Nhm B

O
O
152

Thit k Ch Kim nh sau Vi cc Nhm Khng Tng ng,


Php X l khc
(Alternative Treatment Posttest-Only With Nonequivalent Groups Design)
Thit k ny s dng cng mt th tc nh S So snh Nhm Tnh, ngoi tr vic nhm so
snh khng tng ng tip nhn php x l khc
Nhm A

X1

Nhm B

X2

Th d 9.3. Cc Thit k Gn nh-Th nghim


Thit k Nhm Kim sot Khng Tng ng
(Kim nh trc v Kim nh sau)
(Nonequivalent (Pretest and Posttest) Control-Group Design)
Trong thit k ny, y l cch tip cn ph bin vi cc th nghim gn nh l th nghim,
nhm th nghim A v nhm kim sot B c chn m khng theo vic ch nh ngu nhin.
C hai nhm u c thc hin kim nh trc v kim nh sau. Ch c nhm th nghim
tip nhn php x l
Nhm A

Nhm B

O
O

Thit k Chui Thi gian Gin on cho Nhm n


(Single-Group Interrupted Time-Series Design)
Trong thit k ny, nh nghin cu ghi chp cc s o cho mt nhm n l c trc v sau
khi thc hin php x l.
Nhm A

OOOOXOOOO

Thit k chui Thi gian Gin on vi Nhm Kim sot


(Control-Group Interrupted Time-Series Design)

153

Thit k ny l s sa i thit k Chui Thi gian Gin on, Nhm n trong hai nhm
c nhn tham gia, khng c ch nh mt cch ngu nhin, c quan st theo thi gian.
Php x l ch c thc hin cho mt trong hai nhm (ngha l Nhm A).
Nhm A
Nhm B

Th d 9.4.

OOOOXOOOO
OOOOOOOOO

Cc Thit k Th nghim ch thc

Thit k Nhm Kim sot Kim nh trc-Kim nh sau


(Pretest-Posttest Control-Group Design)
L mt thit k c in, truyn thng, th tc ny bao gm vic ch nh ngu nhin nhng
ngi tham gia vo hai nhm. C hai nhm u c thc hin kim nh trc v kim nh
sau, nhng php x l ch c cung cp cho nhm th nghim, l Nhm A.
Nhm A

Nhm B

O
O

Thit k Nhm Kim sot Ch Kim nh sau


(Posttest-Only Control-Group Design)
Thit k ny kim sot bt k tc ng gy ln ln hay cn tr no ca mt kim nh trc
v l mt thit k th nghim thng dng. Nhng ngi tham gia c ch nh mt cch
ngu nhin vo cc nhm, php x l ch c cung cp cho nhm th nghim, v c hai
nhm c o lng trong kim nh sau.
Nhm A

Nhm B

O
O

Thit k Bn Nhm Solomon (Solomon Four-Group Design)


L mt trng hp c bit ca mt thit k theo yu t hay dng tha s 2 x 2, th tc ny
bao gm vic ch nh ngu nhin nhng ngi tham gia vo bn nhm. Cc kim nh trc
v cc php x l c thay i i vi bn nhm ny. Tt c cc nhm u nhn c kim
nh sau.
Nhm A

Nhm B

Nhm C

Nhm D

O
O

O
O

154

Th d 9.5.

Cc Thit k Mt i tng Duy nht

Thit k Mt i tng Duy nht A-B-A (A-B-A Single-Subject Design)


Thit k ny bao gm nhiu quan st v mt c nhn duy nht. Hnh vi mc tiu ca mt c
nhn duy nht c xc lp theo thi gian v c gi l hnh vi c s. Mt khi c s ny
c xc lp, th nh nghin cu p dng php s l. Cc quan st tip tc theo thi gian sau
khi php x l c ngng p dng.
C s A

Php x l B

C s A

XXXXXX
OOOOOOOOOOOOOOOO

NHNG MI E DA I VI GI TR (THREATS TO VALIDITY)


C vi mi e a i vi gi tr (validity) m s lm ny sinh nhng vn tim tng v kh
nng ca nh th nghim kt lun rng s can thip tc ng n kt cc. Cc nh nghin cu
da trn th nghim cn nhn din nhng mi e da i vi gi tr bn trong ca cuc th
nghim v nu ln quan h gia cc mi e da ny vi loi thit k c xut cho cng
trnh nghin cu. Cc mi e da i vi gi tr bn trong (Internal validity threats) l cc
th tc th nghim, cc php x l, hay nhng kinh nghim ca nhng ngi tham gia m e
da kh nng ca nh nghin cu rt ra nhng kt lun ng t d liu trong mt cuc th
nghim. Nhng mi e da ny bao gm vic s dng cc th tc khng thch hp (th d,
thay i cng c trong cuc th nghim) hoc nhng kha cnh hay nhng vn kh khn
trong vic p dng cc php x l (th d, tn ti tc ng khuch tn khi cc thnh vin ca
nhm th nghim v nhm kim sot ni chuyn vi nhau). Cc mi e da cng c th ny
sinh t cc c im ca nhng ngi tham gia (th d, nhng ngi tham gia trng thnh
trong sut mt cuc th nghim v thay i cc quan im ca h hay tr nn khn ngoan hn
v giu kinh nghim hn).
Nh nghin cu da trn th nghim cng phi nhn din nhng mi e da tim tng
i vi gi tr bn ngoi. Cc mi e da i vi gi tr bn ngoi (External validity threats)
ny sinh khi cc nh th nghim rt ra nhng kt lun khng ng, t d liu mu, cho nhng
ngi khc, nhng mi trng khc v nhng tnh hung trong qu kh hay trong tng lai.
Th d, mt mi e da i vi gi tr bn ngoi ny sinh khi nh nghin cu khi qut ha,
vt qu cc nhm trong cuc th nghim ca mnh, ra cho cc nhm chng tc hay x hi
khc khng c nghin cu.
Cc mi e da khc c th c cp trong phn trnh by phng php nghin cu
l cc mi e da i vi gi tr kt lun thng k (statistical conclusion validity). Cc mi
e da i vi kt lun thng k ny sinh khi cc nh th nghim rt ra nhng kt lun khng
chnh xc t d liu bi v nng lc thng k khng hay c s vi phm cc gi nh thng
k. Cc mi e da i vi gi tr v cu trc khi nim hay gi tr v khi nim (contruct
155

valididy) xy ra khi cc nh iu tra s dng cc nh ngha v cc thc o khng ph hp


v cc bin.
vit cc mi e da ny vo trong mt n nghin cu, cng nh cc mi e da
i vi gi tr bn trong v gi tr bn ngoi, chng ta cn phi trc tin xc nh cc mi e
da ny bng cch tham kho cc sch gio khoa v cc phng php nghin cu nh Cook
v Campbell (1979) hay nhng bi tho lun nh c tm thy trong Reichardt v Mark
(1998). Nhiu cun sch v cc phng php nghin cu nhn din v tho lun v cc mi
e da ny (th d, Creswell, 2002; Tuckman, 1999).

Th tc (Procedure)
Nh nghin cu cn phi m t tht chi tit v th tc tin hnh cuc th nghim. Ngi c
phi bit c thit k c s dng, cc quan st, php x l, v k hoch thi gian hay gii
hn thi gian ca cc hot ng.
Hy tho lun v mt cch tip cn tng bc i vi th tc trong cuc th nghim. Th
d, Borg v Gall (1989, trang 679) pht tho su bc thng c s dng trong th
tc ca thit k nhm kim sot kim nh trc-kim nh sau vi vic la cho tng
xng cc c nhn tham gia vo cc nhm:
1. Thc hin vic o lng, bng cch s dng cc thc o, v bin ph thuc, hay mt
bin c tng quan cht ch vi bin ph thuc, i vi nhng ngi tham gia vo
nghin cu.
2. Ch nh nhng ngi tham gia vo cc cp tng xng trn c s cc s im ca h
trn cc thc o c m t trong Bc 1.
3. Ch nh mt cch ngu nhin mt thnh vin ca mi cp ni trn vo nhm th
nghim v thnh vin kia vo nhm kim sot.
4. a nhm th nghim ra tip nhn php x l th nghim v khng thc hin php x
l no hoc thc hin mt php x l khc cho nhm kim sot.
5. Thc hin vic o lng cc bin ph thuc i vi nhm th nghim v nhm kim
sot bng cch s dng cc thc o.
6. So snh kt qu t c ca nhm th nghim v nhm kim sot trong kim nh
sau hay cc kim nh sau bng cch s dng cc kim nh v ngha thng k.

Phn tch Thng k


Hy trnh by cho ngi c bit v cc loi phn tch thng k s c s dng trong sut
cuc th nghim.
Hy bo co v s liu thng k m t c tnh ton cho cc quan st v cc s o giai
on kim nh trc v kim nh sau ca cc thit k th nghim. Cc s liu thng k
m t ny l s trung bnh, lch chun, v min (khong).
Ch ra cc kim nh thng k suy lun c s dng xem xt cc gi thuyt trong cng
trnh nghin cu. i vi cc thit k da trn th nghim vi (cc nhm) thng tin phn
loi hay phn hng v bin c lp v thng tin lin tc v bin ph thuc, th cc nh
156

nghin cu s dng cc kim nh t hay php phn tch n bin v phng sai (univariate
analysis of variance (ANOVA)), php phn tch ng phng sai (hip phng sai)
(ANCOVA), hay php phn tch a bin v phng sai (MANOVA nhiu thc o ph
thuc). Trong cc thit k theo yu t hay dng tha s (factorial designs), c s tng tc
ln cc tc ng chnh ca ANOVA c s dng. Khi d liu trong kim nh trc v
kim nh sau cho thy c lch ng k so vi phn phi chun, th hy s dng cc
kim nh thng k phi tham s (nonparametric).
i vi cc thit k nghin cu mt i tng duy nht, hy s dng cc th ng
thng cho cc quan st c s v cc quan st trong khi php x l c thc hin, vi
honh (trc honh) biu th cc n v thi gian v tung (trc tung) biu th hnh vi
mc tiu. Mi im d liu c v mt cch ring bit trn th, v cc im d liu
ny c ni vi nhau bng nhng ng thng (th d, hy xem S. B. Neuman v
McCormick, 1995). Thnh thong, cc kim nh v ngha thng k, chng hn nh cc
kim nh t, c s dng so snh trung bnh gp chung (pooled mean) ca cc giai
on c s v x l, mc d cc th tc nh th c th vi phm gi nh v cc thc o
c lp (Borg v Gall, 1989).

Th d 9.6. Phn Trnh by Phng php Th nghim


Sau y l mt on chn lc ( xin php s dng) t mt cng trnh nghin cu gn nhth nghim ca Enns v Hackett (1990) chng t nhiu trong s cc thnh phn trong mt
thit k da trn th nghim. Cng trnh nghin cu ca h gii quyt vn tng qut v
vic lm cho tng xng cc li ch ca khch hng v nh c vn dc theo nhng kha cnh
v thi i vi gi thuyt nam n bnh quyn. Cc tc gi ny a ra gi thuyt rng
nhng ngi tham gia trong nghin cu m ng h phong tro i quyn bnh ng cho ph
n s d lnh hi hn i vi nh c vn ng h phong tro i quyn bnh ng cho ph n
theo phi cp tin so vi nhng ngi tham gia trong nghin cu m khng ng h phong tro
i quyn bnh ng cho ph n, v rng nhng ngi tham gia trong nghin cu m khng
ng h phong tro i quyn bnh ng cho ph n s d lnh hi hn i vi nh c vn ng
h phong tro i quyn bnh ng cho ph n theo phi t do v khng phn bit gii tnh.
Ngoi tr phn tho lun v php phn tch d liu cn hn ch, cch tip cn ca cc tc gi
ny trong phn phng php nghin cu bao gm cc thnh phn trong mt phn trnh by
phng php tt ca mt cng trnh nghin cu da trn th nghim.
Phng php
Nhng ngi tham gia
Nhng ngi tham gia trong nghin cu ny l 150 ph n hc i hc (cha tt nghip i hc)
ghi danh vo cc kha hc thuc nhm thp hn ln nhm lp cao hn v x hi hc, tm l
hc, v truyn thng mt i hc qui m va v mt i hc cng ng, c hai u vng duyn
hi pha ty ca Hoa K . . . . [Cc tc gi m t nhng ngI tham gia vo cng trnh nghin
cu ny.]
Thit k v s vn dng (x l) th nghim
Cng trnh nghin cu ny s dng thit k theo yu t (thit k dng tha s) 3x2x2: nh hng
ca nh c vn (theo ch ngha nhn bn khng phn bit gii tnh, ng h phong tro i quyn
bnh ng cho ph n theo phi t do, hay ng h phong tro i quyn bnh ng cho ph n theo
phi cp tin) X Li Pht biu v cc Gi tr (Values) (ngm n hay r rng) X S ng cm vi
thuyt nam n bnh quyn ca nhng ngi tham gia (ng h phong tro i quyn bnh ng cho
ph n hay khng ng h phong tro i quyn bnh ng cho ph n). D liu thnh thong b

157

thiu i vi cc mc c th c gii quyt bng mt th tc xa b theo cp (Cc tc gi xc


nh thit k ton b).
Ba iu kin v c vn, l theo ch ngha nhn bn khng phn bit gii tnh, ng h
phong tro i quyn bnh ng cho ph n theo phi t do, v theo phi cp tin, c m t
bng cc on bng video di 10 pht v mt bui c vn th hai gia mt nh c vn n v mt
khch hng n. . . . iu kin li pht biu v cc gi tr ngm n ch s dng phng vn mu, v
th, cc gi tr c nh c vn chp nhn ngm n trong cc cu tr li ca b. iu kin li
pht biu v cc gi tr r rng c to ra bng cch thm vo mi iu kin trong ba iu kin
c vn ni trn mt on bng dn u di 2 pht. on bng dn u ny chiu hnh nh c vn
ang trnh by cho khch hng v phng php c vn ca b v cc gi tr gn lin vi phng
php ny, bao gm mt phn m t v nh hng trit l ng h phong tro i quyn bnh ng
cho ph n ca b, theo phi t do hay theo phi cp tin . . . . Phn m t c bao gm vo
dnh cho hai iu kin v ng h phong tro i quyn bnh ng cho ph n ni trn. Ba kch
bn v c vn c xy dng ban u trn c s nhng im khc bit gia trit l theo ch
ngha nhn bn khng phn bit gii tnh, trit l ng h phong tro i quyn bnh ng cho
ph n theo phi t do v trit l ng h phong tro i quyn bnh ng cho ph n theo phi cp
tin cng nh nhng ngha v c vn i km. Nhng li pht biu ca khch hng v kt cc
ca mi cuc phng vn c gi khng i, trong khi nhng li tr li ca nh c vn khc
nhau ty theo phng php c vn . . . . (Cc tc gi m t ba bin v cc iu kin x l c
vn dng trong cng trnh nghin cu ny).
Cc Cng c (Instruments)
Cc Kim tra v s vn dng hay x l th nghim. Nh mt phng tin kim tra v nhn
thc ca nhng ngi tham gia v s vn dng hay x l th nghim v nh mt phng tin nh
gi v mc tng t cm nhn c ca nhng ngi tham gia vi ba nh c vn, hai thang o
ph ca Thang o Nhng Thuc tnh c qui cho Thut ng Ngi ng h phong tro i quyn
bnh ng cho ph n (Attributions of the Term Feminist (ATF)) ca Berryman-Fink v Verderber
(1985) c ci tin v s dng trong cng trnh nghin cu ny nh l Bn Cu hi v S M
t ca Nh C vn (Counselor Description Questionnaire: CDQ) v Bn Cu hi v S M t ca
Tng C nhn (Personal Description Questionnaire (PDQ)). . . Berryman-Fink v Verderber
(1985) bo co tin cy v tnh nht qun bn trong l 0,86 v 0,89 cho cc phin bn nguyn
thy ca hai thang o ph ny . . . . (Cc tc gi tho lun v cc cng c v tin cy ca cc
thang o dnh cho bin ph thuc trong cng trnh nghin cu ny).
Th tc
Tt c cc bui c vn th nghim u c tin hnh tng ngi mt. Nh th nghim, mt
nghin cu sinh tin s v tm l hc t vn, cho hi mi i tng nghin cu, gii thch mc
ch ca cng trnh nghin cu l nh gi nhng phn ng ca sinh vin i vi hot ng c
vn, v phn pht ATF. Sau ATF c thu li v cho im trong khi mi i tng nghin cu
in vo mt bn mu d liu nhn khu hc v xem xt li mt b nhng iu ch dn v vic
xem bng video. Mt na th nht ca mu c ch nh mt cch ngu nhin cho mt trong
mI hai bng video (3 phng php x 2 Li Pht biu x 2 Nh C vn), v s trung v c tm
ra i vi ATF. K , s trung v ca na th nht ca mu c s dng phn loi na th
hai ca nhm ny nh l ng h phong tro i quyn bnh ng cho ph n hay khng ng h
phong tro i quyn bnh ng cho ph n, v ngi cn lI trong s nhng ngi tham gia c
ch nh mt cch ngu nhin vo cc iu kin tch bit khi mi nhm nh hng v thuyt
nam n bnh quyn bo m cc c cell bng nhau. S trung v i vi mu cui cng c
kim tra v mt t ngi tham gia c phn loi li bng cch phn chia theo s trung v cui
cng, iu ny dn n vic mi cell c 12 hay 13 ngi tham gia.
Sau khi xem cun bng video ng theo s ch nh theo th nghim cho h, nhng ngi
tham gia hon tt cc thc o ph thuc v c phng vn sau khi va hon tt (cc trang
35-36) (Cc tc gi m t th tc c s dng trong cuc th nghim)

158

NGUN: Enns v Hackett (1990). Bn quyn nm 1990 ca Hip hi Tm l hc Hoa


K. In li vi s cho php chnh thc.

TM TT
Chng ny xc nh nhng thnh phn thit yu trong vic thit k mt th tc v phng
php cho mt cng trnh nghin cu da trn cuc iu tra/kho st hay da trn cuc th
nghim. Phc tho cc bc cho mt cng trnh nghin cu da trn cuc iu tra/kho st
bt u vi vic tho lun v mc ch ca cuc iu tra/kho st. Cc bc tip theo s l
xc nh tng th v mu cho cng trnh nghin cu, cc cng c iu tra/kho st s c s
dng, mi quan h gia cc bin, cc cu hi nghin cu v cc mc c th trong cuc iu
tra/kho st, v cc bc s c thc hin trong vic phn tch d liu c c t cuc iu
tra/kho st ny. Trong thit k ca mt cuc th nghim, nh nghin cu xc nh nhng
ngi tham gia vo cng trnh nghin cu, cc bin ( l cc iu kin x l v cc bin v
kt cc), v cc cng c c s dng cho kim nh trc v kim nh sau v cc ti liu s
c s dng trong cc php x l. Thit k ny cng bao gm loi th nghim chuyn bit,
chng hn nh mt thit k tin th nghim, gn nh-th nghim (ta th nghim), th nghim
ch thc, hay thit k mt i tng duy nht. K n, mt hnh v c th minh ha thit k
ny bng cch s dng h thng k hiu thch hp. Tip theo l nhng li nhn xt v nhng
mi e da tim tng i vi gi tr bn trong v bn ngoi (v c th c gi tr thng k v
gi tr v cu trc khi nim) lin quan n cuc th nghim v lin quan n php phn tch
thng k c s dng kim nh cc gi thuyt v cc cu hi nghin cu.

Cc Bi tp Trau di K nng Vit


23. Hy thit k mt k hoch v cc th tc s c s dng trong mt
cng trnh nghin cu da trn cuc iu tra/kho st. Hy xem xt li
danh mc kim tra trong Bng 9.1 sau khi Anh/Ch vit phn k hoch
ny xc nh xem tt c cc thnh phn c c cp cha.
24. Hy thit k mt k hoch v cc th tc cho mt cng trnh nghin
cu da trn cuc th nghim. Hy tham kho Bng 9.3 sau khi
Anh/Ch vit xong k hoch ca mnh xc nh xem tt c cc cu
hi c c gii quyt mt cch tha ng cha.

BI C THM
Babbie, E. (2001). Cc phng php nghin cu da trn cuc iu tra/kho st. Ln
Xut bn th 9). Belmont, CA: Nh Xut bn Wadsworth.
Earl Babbie cung cp mt cun sch gio khoa chi tit v ton din v mi kha cnh ca
thit k nghin cu da trn cuc iu tra/kho st. ng xem xt li cc loi thit k
nghin cu, logic ca phng php ly mu, v cc th d v cc thit k nghin cu. ng
cng tho lun v vic hnh thnh khi nim v mt cng c kho st/iu tra v cc thang
o ca cng c ny. Sau , ng cung cp nhng tng hu ch v vic p dng bn cu
hi v x l cc kt qu. ng cng bao gm mt phn tho lun v phn tch d liu, c
tp trung vo vic xy dng cc bng v hiu c cc bng v vic vit mt bo co
159

iu tra/kho st. Cun sch ny l mt cun sch y chi tit, c nhiu thng tin hu
ch, v v mt chuyn mn th hng n sinh vin trnh trung v cao cp v nghin
cu da trn cuc iu tra/kho st.
Campbell, D. T., v Stanley, J. C. (1963). Cc thit k nghin cu da trn th nghim
v gn nh-th nghim. Trong N. L. Gage (Ed.), Sch hng dn nghin cu v vic
ging dy (t trang 1 n trang 76). Chicago: Nh Xut bn Rand-McNalley.
Chng ny trong cun Sch Hng dn ca Gage l phn trnh by c in v cc thit
k nghin cu da trn th nghim. Campbell v Stanley thit k mt h thng k hiu
cho cc th nghim c s dng ngy nay; h cng a ra cc loi thit k da trn th
nghim, bt u vi cc yu t gy nguy hi cho gi tr (validity) bn trong v bn ngoi,
k n l cc loi thit k tin th nghim, cc th nghim ch thc, cc thit k gn-nh
th nghim, v cc thit k tng quan v hu suy (sau khi s kin xy ra: expost-factor) .
Chng ny trnh by mt phn tm tt hon ho v cc loi thit k, cc mi e da i
vi gi tr do cc loi thit k ny gy ra, v cc th tc thng k kim nh cc thit k
ny. y l mt chng thit yu i vi cc sinh vin bt u hc v cc cng trnh
nghin cu da trn th nghim.
Fink, A. (1995). Sch Hng dn v iu tra/Kho st (Tp 1). Thousand Oaks, CA:
Nh Xut bn Sage.
y l tp u tin ca b sch gm chn tp c gi l The Survey Kit (Trn b v
iu tra/Kho st) do Arlene Fink bin tp. Nh l phn gii thiu cho c chn tp, Fink
tho lun v tt c kha cnh ca nghin cu da trn iu tra/kho st, bao gm vic nu
cc cu hi nh th no, vic tin hnh cc cuc iu tra/kho st nh th no, lm sao
tin hnh cc cuc phng vn qua in thoi, ly mu bng cch no, o lng gi tr
(validity) v tin cy bng cch no. Phn ln ni dung tho lun hng n nh nghin
cu da trn cuc iu tra/kho st mi vo ngh, v nhiu th d cng nh minh ha
tuyt vi lm cho b sch ny tr thnh mt trn b hu ch hc hi nhng kha cnh
c bn ca nghin cu da trn iu tra/kho st.
Fowler, F. J. (2002). Cc phng php nghin cu da trn iu tra/kho st (Ln Xut
bn th 3). Thousand Oaks, CA: Nh Xut bn Sage.
Floyd Fowler cung cp mt cun sch gio khao hu ch v cc quyt nh vn tham gia
vo vic thit k mt d n nghin cu da trn iu tra/kho st. ng cp n vic s
dng cc th tc ly mu thay th khc nhau, nhng phng cch lm gim t l khng tr
li (t l khng hi p), vic thu thp d liu, thit k cc cu hi tt, vic s dng cc k
thut phng vn c hiu qu, vic chun b bo co iu tra/kho st phn tch, v cc
vn v o l trong cc thit k nghin cu da trn iu tra/kho st.
Keppel, G. (1991). Thit k v phn tch: Cm nang ca nh nghin cu (Ln Xut bn
th 3). Englewood Cliffs, N5: Nh Xut bn Prentice-Hall.
Geoffrey Keppel cung cp mt ni dung tho lun ton din, chi tit v vic thit k cc
th nghim, t cc nguyn tc thit k n vic phn tch thng k d liu th nghim.
Nhn chung, cun sch ny dnh cho sinh vin hc mn thng k trnh trung n cao
cp, nhng ngi c gng hiu bit v vic thit k v vic phn tch thng k cc th
nghim. Chng dn nhp trnh by phn tng quan mang li nhiu thng tin b ch v
cc thnh phn trong thit k ca cc th nghim.

160

Lipsey, M. W. (1990). nhy ca thit k: nng lc thng k cho nghin cu da trn


th nghim. Newbury Park, CA: Nh Xut bn Sage.
Mark Lipsey l tc gi ca mt cun sch quan trng v cc ti v cc thit k nghin
cu da trn th nghim v nng lc thng k ca cc thit k . Tin c bn l mt
cuc th nghim cn phi c nhy pht hin c cc tc ng m cuc th
nghim ny c v d nh iu tra. Cun sch ny xem xt k nng lc thng k v bao
gm mt bng gip cc nh nghin cu xc nh qui m thch hp ca cc nhm trong
mt cuc th nghim.
Neuman, S. B., v McCormick, S. (Eds.) (1995). Nghin cu da trn th nghim mt i
tng duy nht. Nhng ng dng i vi vic nghin cu tnh trng bit c bit vit.
Newark, DE: International Reading Association.
Susan Neuman v Sandra McCormick bin tp mt cun sch hng dn thc tin, hu
ch i vi vic thit k nghin cu mt i tng duy nht. H trnh by nhiu th d v
cc loi thit k khc nhau, nh cc thit k o ngc (reversal designs) v cc thit k
nhiu c s hay nhiu ng gc (multiple-baseline designs), v h nu ra tng th tc
thng k c th c s dng trong vic phn tch d liu trong nghin cu mt i tng
duy nht. Th d, c mt chng trong sch ny minh ha nhng qui c i vi vic th
hin d liu trn cc th ng thng. Mc d cun sch hng dn ny trch dn
nhiu ng dng trong vic nghin cu tnh trng bit c bit vit, nhng phng php
nghin cu da trn th nghim mt i tng duy nht c ng dng rng ri trong cc
khoa hc x hi v nhn vn.

161

CHNG MI

CC TH TC NH TNH
Cc th tc nghin cu nh tnh trong tnh trng tng phn r rt vi cc phng php
nghin cu nh lng. iu tra nh tnh (qualitative inquiry) s dng nhng li khng nh
tri thc khc, cc chin lc iu tra khc, cc phng php thu thp v phn tch d liu
khc. Mc d cc qui trnh tng t nhau, nhng cc th tc nh tnh da vo d liu vn
bn v hnh nh, c cc bc c o trong phn tch d liu, v s dng cc chin lc iu
tra a dng.
Thc ra, cc chin lc iu tra c chn trong mt d n nghin cu nh tnh s c
nh hng su sc n cc th tc nh tnh. Cc th tc nh tnh ny, ngay c trong phm vi
cc chin lc iu tra chn, vn hon ton khng ng nht. Xem xt k nhng nt c
trng chnh ca cc th tc nh tnh cho thy cc quan im i t t tng hu hin i
(Denzin v Lincoln, 2000), n cc quan im v thc h (Lather, 1991), n cc quan im
v trit hc (Schwandt, 2000), n nhng nguyn tc hng dn v th tc nh tnh c h
thng (Creswell, 1998; Strauss v Corbin, 1998). Tt c cc quan im thi ua ginh v tr
trung tm c tp trung ch trong m hnh v iu tra ang bc l r rng hn ny, c
gi l nghin cu nh tnh.
Chng ny s c gng t n mt quan im trung dng m nhiu ngi c th ng ,
cung cp nhng th tc tng qut, v s dng nhiu th d minh ha nhng s thay i,
khc nhau v chin lc iu tra. Tho lun ny s dng nhng tng c a ra bi
nhiu tc gi vit v thit k n nghin cu nh tnh (th d, hy xem Berg, 2001; Marshall
v Rossman, 1999; Maxwell, 1996; Rossman v Rallis, 1998). Nhng ch trong phn trnh
by cc th tc ca mt n nghin cu nh tnh l cc c im ca nghin cu nh tnh,
chin lc nghin cu, vai tr ca nh nghin cu, cc bc trong vic thu thp v phn tch
d liu, cc chin lc m bo hay chng thc gi tr (strategies for validity), tnh chnh xc
ca cc kt qu c tm thy, v cu trc tng thut. Bng 10.1 trnh by mt danh sch
kim tra v cc cu hi i vi vic thit k cc th tc nghin cu nh tnh.

NHNG C IM CA NGHIN CU NH TNH


Trong nhiu nm qua, mt tc gi vit n nghin cu nh tnh phi tho lun v nhng c
im ca nghin cu nh tnh v thuyt phc tp th cn b ging dy v cc khn gi v tnh
hp l ca nhng c im ny. By gi th dng nh c mt s ng thun no v
nhng g cu thnh s iu tra nh tnh v tho lun nh th khng cn cn thit (Flindero v
Mills [1993], chc l bt ng kin v im ny). Nh th, nhng ngh ca ti v phn
ny ca mt n nghin cu l nh sau:

162

Bng 10.1

Danh sch Kim tra v Cc Cu hi cho vic Thit k mt Th tc


nh tnh ca Nh Nghin cu

________

Nh nghin cu c cp n nhng c im c bn ca cc cng trnh nghin


cu nh tnh khng?
Nh nghin cu c cp n loi chin lc iu tra nh tnh chuyn bit s c
s dng khng? Lch s ca chin lc , nh ngha ca chin lc , nhng ng
dng i vi chin lc c c cp khng?
C phi ngi c c c s hiu bit v vai tr ca nh nghin cu trong cng
trnh nghin cu ny (nhng kinh nghim trong qu kh, nhng mi quan h c
nhn vi cc a im nghin cu v nhng ngi lin quan, cc bc trong qu
trnh thm nhp, v cc vn o l nhy cm) hay khng?
Nh nghin cu c xc nh chin lc ly mu c mc ch i vi cc a im
v cc c nhn khng?
Nh nghin cu c cp n nhng hnh thc thu thp d liu chuyn bit v
c a ra c s l l bin minh cho vic s dng cc hnh thc hay khng?
Cc th tc ghi chp thng tin (chng hn nh cc bin bn hay bn nghi thc)
trong sut th tc thu thp d liu c c cp khng?
Nh nghin cu c xc nh cc bc trong php phn tch d liu khng?
C bng chng cho thy nh nghin cu sp xp, chun b d liu cho vic
phn tch hay khng?
Nh nghin cu xem xt li d liu mt cch tng qut c c mt nhn
thc chung v thng tin hay cha?
C phi s m ha c s dng vi d liu trong nghin cu ny?
Cc m c xy dng hnh thnh s m t hay xc nh cc ch hay
cha?
Cc ch c lin h cht ch vi nhau cho thy mt mc cao hn v phn
tch v tru tng ha hay khng?
Nh nghin cu c cp n nhng cch thc theo d liu s c trnh by
nh l cc bng, cc th, v cc hnh hay khng?
Nh nghin cu nu r cc c s gii thch php phn tch (nhng kinh
nghim c nhn, ti liu trong qu kh, cc cu hi, chng trnh hnh ng) hay
cha?
Nh nghin cu cp n kt cc ca cng trnh nghin cu hay cha? (xy
dng mt l thuyt? cung cp mt bc tranh phc tp v cc ch ?)
C phi nhiu chin lc c dn ra chng thc gi tr (validating) ca
cc kt qu tm thy?

________

________

________
________
________
________
________
________
________
________
________
________
________

________
________

Hy xem xt li nhng yu cu ca cc nhm khn gi tim nng i vi n nghin cu


ang xt. Hy quyt nh xem liu cc thnh vin ca cc nhm khn gi c hiu bit
tng tn v nhng c im ca nghin cu nh tnh phn ny khng cn thit na
hay khng.
Nu c nghi vn no v s hiu bit ni trn ca h, th hy trnh by nhng c im
c bn ca nghin cu nh tnh trong n nghin cu v c th tho lun v mt bi bo
trn tp san v nghin cu nh tnh (hay mt cng trnh nghin cu nh tnh) gn y
s dng lm th d minh ha cho nhng c im ca nghin cu nh tnh ni trn.
Vi bn lit k cc c im ca nghin cu nh tnh c th c s dng (th d, Bogdan
v Biklen, 1992; Eisner, 1991; Marshall v Rossman, 1999), nhng ti thch nhng c
163

im ca nghin cu nh tnh do Rossman v Rallis (1998) a ra bi v nhng c im


ny th hin c nhng quan im truyn thng ln nhng quan im v tuyn truyn vn
ng, khuyn khch s tham gia ca mi ngi, v t suy ngm v iu tra nh tnh. Da
trn nhng tng ca Rossman v Rallis (1998), ti xut nhng c im ca nghin
cu nh tnh sau y:
-

Nghin cu nh tnh din ra trong mi trng t nhin. Nh nghin cu theo phng


php nh tnh thng i n a im (nh , vn phng lm vic) ca ngi tham
gia vo nghin cu tin hnh nghin cu. iu ny lm cho nh nghin cu c kh
nng hnh thnh mt mc chi tit v c nhn hay ni c nghin cu v tham gia vi
mc cao vo nhng tri nghim thc s ca nhng ngi tham gia vo cng trnh
nghin cu.

Nghin cu nh tnh s dng nhiu phng php c tnh tng tc v c tnh nhn
o ch ngha. Cc phng php thu thp d liu ang ngy mt nhiu hn, v cc
phng php ny ngy cng i hi s tham gia tch cc ca nhng ngi tham gia
vo nghin cu v s nhy cm i vi nhng ngi tham gia vo nghin cu. Cc
nh nghin cu theo phng php nh tnh trng i s tham gia vo vic thu thp d
liu ca nhng ngi tham gia vo nghin cu ca h v tm cch xy dng mi quan
h thng cm v mt thit cng nh s tn nhim vi cc c nhn trong cng trnh
nghin cu. Cc nh nghin cu ny khng lm xo trn a im nghin cu nhiu
hn mc cn thit. Ngoi ra, cc phng php thu thp d liu trn thc t, theo
truyn thng da vo nhng quan st m, nhng cuc phng vn m v ti liu bng
vn bn, by gi bao gm mt dy rng cc ti liu di nhiu dng, nh m thanh
hay ting, th in t, tp lu (scrapbooks), v nhng dng mi xut hin khc (hy
xem phn trnh by v thu thp d liu sau trong chng ny). D liu c thu
thp bao gm d liu vn bn (hay bng li) v d liu hnh nh (images) hay hnh v
(picture).

Nghin cu nh tnh mang tnh mi ni ln (emergent) ch khng phi c hnh


dung trc mt cch st sao. Nhiu kha cnh mi ni ln trong sut mt cng trnh
nghin cu nh tnh. Cc cu hi nghin cu c th thay i v c iu chnh, ci
tin khi nh iu tra bit c cn phi hi iu g v nn hi ai iu . Qui trnh thu
thp d liu c th thay i khi cc cnh ca m ra v ng li i vi vic thu thp
d liu (khi c kh nng thc hin v khi khng c kh nng thc hin vic thu thp
d liu), v khi nh iu tra bit c nhng a im tt nht m ti h c th hc
hi v hin tng ch yu (hin tng trung tm) c quan tm. L thuyt hay m
thc tng qut v iu hiu bit s ni ln khi n bt u bng nhng m (codes) ban
u, pht trin thnh cc ch rng, v lin kt thnh mt l thuyt c c s hay mt
li gii thch tng qut. Nhng kha cnh ny ca mt m hnh nghin cu bc l dn
(an unfolding research model) lm cho vic hnh dung trc nghin cu nh tnh mt
cch st sao giai on lm n nghin cu hay giai on nghin cu ban u tr
nn kh khn.

Nghin cu nh tnh v c bn mang tnh gii thch hay din gii (interpretive). iu
ny c ngha l nh nghin cu a ra s gii thch (s din gii) v d liu. Vic gii
thch ny bao gm vic xy dng mt s m t v mt c nhn hay mi trng, vic
phn tch d liu tm hay hnh thnh cc ch hoc cc phm tr, v vic cui
cng a ra li gii thch hay rt ra nhng kt lun v ngha ca d liu theo quan
im c nhn hay theo l thuyt, vic pht biu v cc bi hc hc c, v vic
cung cp thm nhng cu hi s c nu ln (Wolcott, 1994). Nghin cu nh tnh
v c bn mang tnh gii thch cng c ngha l nh nghin cu lc d liu thng qua
164

mt lng knh (quan im) c nhn ca mnh vo mt thi im chnh tr-x hi v


lch s c bit. Ta khng th ln trnh c s gii thch c tnh c nhn c a
vo php phn tch d liu nh tnh.
-

Nh nghin cu theo phng php nh tnh nhn cc hin tng mt cch bao qut.
iu ny gii thch ti sao cc cng trnh nghin cu nh tnh c v nh l nhng
cch nhn ton cnh, tng qut ch khng phi l nhng php phn tch vi m. Bi
tng thut cng phc tp, cng c tnh tng tc, v cng bao hm nhiu iu, th
cng trnh nghin cu nh tnh cng tt. Cc m hnh trc quan v nhiu kha cnh
ca mt qui trnh hay mt hin tng ch yu h tr trong vic thit lp bc tranh bao
qut ny (th d, xem Creswell v Brown, 1992).

Nh nghin cu theo phng php nh tnh suy ngm mt cch c h thng v vic
mnh l ai trong hot ng iu tra ny v nhy cm vi tiu s ca c nhn mnh v
cch thc tiu s ca c nhn mnh nh hnh cng trnh nghin cu. S t vn ny v
s tha nhn cc thin lch, cc gi tr, v cc mi quan tm (hay reflexivity (tnh
phn x)) tiu biu cho nghin cu nh tnh ngy nay. Ci ti c nhn tr nn khng
th tch ri khi ci ti ca nh nghin cu. N cng th hin tnh trung thc v s
m ca i vi nghin cu, tha nhn rng tt c vic iu tra u cht y cc gi tr
(Merten, 2003). V mt th tc, nhng li pht biu v s suy ngm c nhn xut
hin trong phn vai tr ca nh nghin cu (hy xem tho lun v ti ny sau,
trong chng ny) hay trong phn kt (hy xem Asmussen v Creswell, 1995), hay n
su vo khp n nghin cu hay cng trnh nghin cu.

Nh nghin cu theo phng php nh tnh s dng l lun phc tp c nhiu kha
cnh khc nhau, c tnh lp i lp li, v c tnh ng thi. Mc d l lun ch yu l
theo php qui np, nhng c qu trnh qui np ln qu trnh suy din u c hiu lc.
Qu trnh t duy cng c tnh lp i lp li, vi chu k lui v ti t vic thu thp v
phn tch d liu n vic hnh thnh li vn v tr lui. Thm vo iu ny l cc
hot ng ng thi thu thp, phn tch, v vit ra d liu.

Nh nghin cu theo phng php nh tnh chp nhn v s dng mt hay nhiu hn
mt chin lc iu tra hng dn cho cc th tc trong cng trnh nghin cu nh
tnh. i vi cc nh nghin cu mi vo ngh, ch cn s dng mt chin lc iu
tra v xem trong cc cun sch vit v th tc gn y tm li hng dn v cch
thc thit k mt n nghin cu v tin hnh cc th tc ca chin lc .

CC CHIN LC IU TRA
Ngoi nhng c im tng qut ni trn l nhng chin lc iu tra chuyn bit hn. Cc
chin lc ny tuy tp trung vo vic thu thp d liu, phn tch d liu, v vit lch, nhng
cc chin lc ny bt ngun t cc ngnh hc thut v din ra lin tc trong sut qui trnh
nghin cu (th d, cc loi vn nghin cu, cc vn v o l quan trng) (Creswell,
1981). Nhiu chin lc iu tra hin hu, chng hn nh 28 cch tip cn iu tra c
nhn din bi Tesch (1990), 19 loi iu tra trong cy Wolcott (Wolcotts tree) (2001), v 5
truyn thng v iu tra do Creswell (1998) a ra. Nh tho lun trong Chng 1, by
gi ti xut rng cc nh nghin cu theo phng php nh tnh chn trong s nm kh
nng, bao gm tng thut, hin tng hc, dn tc hc, nghin cu tnh hung, v l thuyt
c c s. Ti khng c c s chnh thc v ng tin cy no cho nm kh nng ny, nhng
ti thc s thy cc kh nng ny c s dng thng xuyn hin nay, v chng th hin
mt trng tm bao gm t hp n rng. Th d, cc nh nghin cu c th nghin cu v cc
c nhn (theo tng thut, theo hin tng hc); tm hiu cc qu trnh, cc hot ng, v cc
165

s kin (theo nghin cu tnh hung, theo l thuyt c c s); hay hc hi v hnh vi xut
pht t cng mt nn vn ha khi qut ca cc c nhn hay cc nhm (theo dn tc hc).
Trong vic vit th tc cho mt n nghin cu nh tnh, cc cng vic lit k di
y c xut:
Hy xc nh chin lc iu tra chuyn bit s c s dng.
Hy cung cp mt s thng tin c s v chin lc ni trn, chng hn nh ngun gc
ngnh hc thut ca chin lc ny, cc ng dng v mt nh ngha ngn gn ca chin
lc ny (hy xem Chng 1 bit v nm chin lc iu tra ti minh ha).
Hy tho lun ti sao chin lc ni trn l mt chin lc iu tra thch hp s dng
trong nghin cu c xut.
Hy xc nh cch thc vic s dng chin lc ni trn s nh hnh cc loi cu hi
c nu ln (hy xem Morse, 1994, v cc cu hi lin quan n cc chin lc iu tra),
hnh thc thu thp d liu, cc bc trong phn tch d liu, v bi tng thut cui cng.

VAI TR CA NH NGHIN CU
Nh cp trong phn lit k cc c im ca nghin cu nh tnh, nghin cu nh tnh l
nghin cu c tnh gii thch (din gii) vi vic nh iu tra thng tham gia vo s tri
nghim xuyn sut vi n lc cao v c duy tr lu di vi nhng ngi tham gia vo nghin
cu. iu ny a mt lot cc vn c tnh chin lc, o l v c nhn vo qui trnh
nghin cu nh tnh (Locke v nhng ngi khc, 2000). Vi nhng mi quan tm ny trong
u, cc nh iu tra xc nh mt cch r rng cc thin lch, cc gi tr (nguyn tc v nim
tin), v nhng mi quan tm c nhn ca h v ti nghin cu v qui trnh nghin cu ca
h. Vic thm nhp c mt a im nghin cu v cc vn v o l c th ny sinh
cng l nhng thnh phn trong vai tr ca nh nghin cu.
Hy a vo nhng li trnh by v cc kinh nghim qu kh m cung cp d liu c s,
thng qua khn gi c th hiu c r hn v ti, mi trng, hay nhng ngi
tham gia.
Hy bnh lun v nhng quan h gia nh nghin cu vi nhng ngi tham gia v bnh
lun v cc a im nghin cu. Nghin cu sn sau (Glesne v Peshkin, 1992) lin
quan n vic nghin cu t chc, hay bn b, hay mi trng lm vic trc tip ca chnh
nh nghin cu. Vic nghin cu ny thng dn n nhng s tha hip trong kh nng
tit l thng tin ca nh nghin cu v thng gy ra nhng vn kh khn v nng lc
hay quyn hn. Mc d vic thu thp d liu c th thun tin v d dng, nhng cc vn
v bo co d liu b thin lch, khng y , hay theo tha hip l cc vn c
nhiu ngi bit n. Nu vic nghin cu sn sau l cn thit, th hy s dng nhiu
chin lc v chng thc gi tr (strategies of validity) (nh s c tho lun sau) lm
cho ngi c tin tng vo tnh chnh xc ca cc kt qu c tm thy.
Hy ch ra cc bc c tin hnh xin c php ca Hi ng Duyt xt v Th ch
(Institutional Review Board) (xem Chng 1) bo v cc quyn ca nhng ngi tham
gia l con ngi. Hy nh km, nh mt bn ph nh, th chp thun t Hi ng
Duyt xt v Th ch v tho lun v qu trnh lin quan trong vic xin c s cho php.
166

Hy tho lun v cc bc c tin hnh thm nhp c mi trng nghin cu v xin


c php nghin cu nhng ngi cung cp thng tin (nhng ngi tham gia vo nghin
cu) hay nghin cu tnh hnh (Marshall v Rossman, 1999). iu quan trng l tip cn
c cc a im nghin cu hay a im lu tr ti liu bng vic xin c s chp thun
ca nhng ngi gc cng. Nh nghin cu c th cn phi xy dng mt n ngn gn
v np ln cho nhng ngi gc cng duyt xt. Bogdan v Biklen (1992) a ra cc
ti c th c cp trong mt n nh th:
-

Ti sao a im ny c chn nghin cu?

Nhng hot ng g s din ra a im ny trong sut cng trnh nghin cu?

Nghin cu ny s gy ri lon hay khng?

Cc kt qu s c bo co nh th no?

Ngi gc cng s c li g t cng trnh nghin cu ny?

Hy bnh lun v cc vn o l nhy cm c th ny sinh (hy xem Chng 1 ca


cun sch ny v Berg, 2001). i vi mi vn c nu ln, hy tho lun v vic
cng trnh nghin cu s gii quyt vn nh th no. Th d, khi nghin cu mt
ti nhy cm, cn phi che giu danh tnh hay tn gi ca ngi, a im v hot ng.
Trong trng hp ny, qui trnh che giu thng tin cn phi c tho lun trong n
nghin cu.

CC TH TC THU THP D LIU


Nhng bnh lun v vai tr ca nh nghin cu chun b cho vic tho lun v cc vn lin
quan trong vic thu thp d liu. Cc bc trong vic thu thp d liu bao gm n nh cc
gii hn hay ranh gii cho cng trnh nghin cu, thu thp thng tin qua nhng quan st v
cc cuc phng vn phi cu trc (hay bn cu trc), cc ti liu bng vn bn, v cc ti liu
nhn (visual materials), cng nh thit lp nghi thc ghi thng tin.
Hy xc nh cc a im hay cc c nhn c chn mt cch c mc ch qu quyt
(purposefully selected) cho cng trnh nghin cu xut. tng ng sau nghin cu
nh tnh l chn mt cch c mc ch qu quyt nhng ngi tham gia vo nghin cu
v nhng a im (hay ti liu vn bn hay ti liu nhn) s gip tt nht cho nh nghin
cu hiu c vn v cu hi nghin cu. iu ny khng nht thit xut phng
php ly mu ngu nhin hay vic chn la ngu nhin mt s lng ln ngi tham gia
hay a im, nh thng tm thy trong nghin cu nh lng. Phn tho lun v nhng
ngi tham gia v a im c th bao gm bn kha cnh c xc nh bi Miles v
Huberman (1994): mi trung (setting) (ni nghin cu s xy ra), cc tc nhn (actors)
(nhng ngi s c quan st hay c phng vn), cc s kin (nhng iu cc tc nhn
s c quan st hay phng vn lm), v qu trnh (tnh cht tin ha ca cc s kin
c thc hin bi cc tc nhn trong mi trng ni trn).
Ngoi ra, hy cho bit loi hay cc loi d liu s c thu thp. Trong nhiu cng trnh
nghin cu nh tnh, cc nh iu tra thu thp nhiu hnh thc d liu v b ra nhiu thi
gian trong mi trng t nhin thu thp thng tin. Cc th tc thu thp d liu trong
nghin cu nh tnh bao gm bn loi c bn, nh c trnh by trong Bng 10.2.
1. Cc Quan st (Obervations), trong nh nghin cu thc hin nhng bn ghi chp
ti hin trng (nht k hin trng) v hnh vi v hot ng ca cc c nhn ti a
167

im nghin cu. Trong cc bn ghi chp ti hin trng ny, nh nghin cu ghi li,
theo mt cch thc phi cu trc hay bn cu trc (bng vic s dng mt s cu hi c
sn trc m nh nghin cu mun bit), cc hot ng ti a im nghin cu. Nh
quan st nh tnh cng c th ng cc vai tr khc nhau, t vai tr mt ngi khng
phi l ngi tham gia trong nghin cu (non-participant) n vai tr mt ngi tham
gia trong nghin cu hon ton (complete participant).
2. Cc cuc phng vn (interviews): Trong cc cuc phng vn, nh nghin cu tin
hnh phng vn mt i mt vi nhng ngi tham gia, phng vn nhng ngi tham
gia bng in thoi, hay tham gia vo cc cuc phng vn nhm trng tm (focus
group), vi su n tm ngi c phng vn trong mi nhm. Nhng cuc phng
vn ny bao gm cc cu hi phi cu trc v thng l m, cc cu hi ny ch c s
lng t v c ch ch moi hi nhng cch nhn v nhng quan im ca nhng
ngi tham gia trong nghin cu.
3. Ti liu bng vn bn (documents): Trong sut qui trnh nghin cu, nh iu tra nh
tnh c th thu thp cc ti liu bng vn bn. Cc ti liu ny c th l cc ti liu
cng khai (th d bo ch, cc bin bn bui hp, cc bo co chnh thc) hay cc ti
liu ring (th d, cc loi nht k ca c nhn, th t, th in t).
4. Ti liu nghe nhn (m thanh v hnh nh) (audio and visual material). D liu ny
c th di hnh thc cc nh chp, cc vt th ngh thut, cc bng video, hay bt k
dng m thanh no.
Trong tho lun v cc hnh thc thu thp d liu, hy trnh by c th v cc loi hnh
(types) v bao gm cc lp lun lin quan n nhng im mnh v nhng im yu ca
mi loi hnh, nh c tho lun trong Bng 10.2.
Hy bao gm nhng loi hnh thu thp d liu vt qu nhng s quan st thng thng
v cc cuc phng vn thng thng. Nhng hnh thc khc thng ny lm cho ngi
c quan tm n n nghin cu v c th nm bt nhng thng tin hu ch m nhng
s quan st v cc cuc phng vn c th b qua. Th d, hy xem xt bng tm tt v cc
loi d liu trong Bng 10.3, bng tm tt ny c th dng m rng tr tng tng v
cc kh nng thu thp d liu, chng hn nh thu thp cc m thanh hay v, hoc s dng
cc mc c p moi hi nhng kin nhn xt trong sut mt cuc phng vn.
Bng 10.2

Cc LoI hnh Thu thp D liu nh tnh, cc Phng n Chn la, nhng u im, v nhng
Hn ch

Cc Loi hnh Thu thp


D liu
Quan st

Cc Phng n Chn la
trong Phm vi Loi hnh

Nhng u im ca Loi
hnh ny

Nhng Hn ch ca Loi
hnh ny

Ngi tham gia hon


ton: nh nghin cu che
giu vai tr ca mnh.
Nh quan st nh l
ngi tham gia: vai tr
ca nh nghin cu c
bit n.
Ngi tham gia nh l
nh quan st: vai tr
quan st l th yu so
vi vai tr ngi tham
gia.
Nh quan st hon ton:
nh nghin cu quan st

Nh nghin cu c c
kinh nghim trc tip vi
nhng ngI tham gia
trong cuc nghin cu.
Nh nghn cu c th ghi
chp thng tin khi thng
tin c bc l.
Nhng kha cnh bt
thng c th c ch
trong sut qu trnh quan
st
Hu ch trong vic thm
d, tm hiu cc ti m
nhng ngi tham gia

Ngi ta c th cho l
nh nghin cu xm
phm.
Thng tin ring t c
th c quan st m nh
nghin cu khng th bo
co.
Nh nghin cu c th
khng c cc k nng
tham d v quan st tt.
Mt s ngi tham gia
nht nh (th d, tr em)
c th biu hin nhng
vn kh khn c bit

168

m khng tham gia

tho lun th c th khng


thoi mi.

trong vic to ra c
mi quan h mt thit.

Phng vn

Mt-i-mt (trc tip):


phng vn ch thn trc
tip, ch gia hai ngi
(ngi phng vn v
ngi c phng vn).
Qua in thoi: nh
nghin cu phng vn
bng in thoi.
Nhm: nh nghin cu
phng vn nhng ngi
tham gia trong mt
nhm.

Hu ch khi khng th
quan st nhng ngi
tham gia mt cch trc
tip.
Nhng ngi tham gia c
th cung cp thng tin
trong qu kh.
Cho php nh nghin
cu kin sot phng
hng hI thng tin

Cung cp thng tin gin


tip c lc qua
quan im ca nhng
ngi c phng vn.
Cung cp thng tin
mt ni c ch nh
ch khng phi hin
trng t nhin.
S hin din ca nh
nghin cu c th c nh
hng lm thin lch cc
cu tr li.
Ngi ta khng c kh
nng din t t tng,
cm xc r rng v c kh
nng nhn thc ngang
nhau.

Ti liu (bng vn bn)

Nhng ti liu cng


khai nh bin bn bui
hp, v bo ch.
Nhng ti liu ring t
nh cc loi s nht k
v th t.
Nhng tho lun qua
th in t.

Gip cho nh nghin


cu thu nhn c ngn
ng v li din t ca
nhng ngi tham gia.
C th c tip cn
vo thi im thun tin
cho nh nghin cu
mt ngun thng tin kn
o
Th hin d liu c suy
ngh chn chn, theo
ngha l nhng ngi
tham gia ch bin
son hay su tp.
L bng chng bng vn
bn, n gip nh nghin
cu khng mt thi gian
v chi ph cho vic sao
chp lI (transcribing) t
li ni, bn tc k v.v
thnh vn bn.

C th l thng tin c
bo v, khng c sn
tip cn cng khai hay
ring t.
i hi nh nghin cu
tm ra thng tin trong
nhng ni kh tm.
i hi vic sao chp lI
(transcribing) hay vic
qut quang (optically
scanning) nhp vo
my tnh.
Ti liu c th khng
hon chnh.
Ti liu (bng vn bn)
c th khng thc hay
chnh xc.

C th l mt phng
php kn o v thu thp
d liu.
To ra c hi cho nhng
ngi tham gia chia x
mt cch trc tip hin
thc ca h.
C tnh sng to theo
ngha l n thu ht s
ch bng th gic.

C th kh din gii.
C th l khng th tip
cn c mt cch cng
khai hay ring t.
S hin din ca mt
ngi quan st (th d,
ngi th nhip nh) c
th gy cn tr v nh
hng n s tr li.

Cc bc nh
Ti liu nghe nhn

Bng video
(Audiovisual materials)
Cc vt th hay tc
phm ngh thut.
Phn mm my tnh.
Phim nh

GHI CH: Bng ny bao gm mt s ni dung hay tng ly t Merriam (1998), Bogdan v Biklen (1992), v
Creswell (2002).

CC TH TC GHI D LIU (DATA RECORDING)

169

Trc khi i vo hin trng, cc nh nghin cu theo phng php nh tnh lp k hoch v
phng php ghi d liu ca mnh. n nghin cu cn xc nh nh nghin cu s ghi d
liu v cc th tc ghi d liu.
Hy s dng mt bn nghi thc quan st hay bin bn quan st (observational protocol)
ghi d liu quan st c. Cc nh nghin cu thng tin hnh nhiu s quan st
trong sut tin trnh ca mt cng trnh nghin cu nh tnh v s dng mt bn nghi
thc hay mt biu mu ghi thng tin. Bn nghi thc quan st ny c th l mt trang n
l vi mt ng phn chia nm khong gia trang ny tch bit cc ghi chp m t
(decriptive notes) (nhng m t v nhng ngi tham gia, vic dng li cuc i thoi, m
t v mi trng vt cht, tng trnh v nhng s kin c bit, hay nhng hot ng c
th) khi cc ghi chp c tnh suy ngm (reflective notes) (nhng suy ngh c nhn ca
nh nghin cu, nh l s suy on, nhng cm nhn, nhng vn , nhng tng,
nhng linh cm, nhng n tng, v nhng nh kin) (Boglan v Biklen, 1992, trang
121). Ngoi ra, trn bn nghi thc hay biu mu ny cng c th vit thng tin nhn khu
hc v thi gian, ni chn, v ngy, thng hoc nm ca mi trng thc a, ni vic
quan st xy ra.
Hy s dng mt bn nghi thc hay bin bn phng vn (interview protocol) ghi thng
tin trong sut cuc phng vn nh tnh. Bn nghi thc hay bin bn phng vn ny bao
gm nhng thnh phn sau y: mt u , nhng iu ch dn cho ngi phng vn
(nhng li pht biu m u), cc cu hi nghin cu then cht, nhng thm d theo sau
cc cu hi nghin cu then cht, cc thng ip chuyn tip i vi ngi phng vn,
ch trng ghi nhng li bnh lun ca ngi phng vn, v ch trng nh nghin
cu ghi nhng iu ghi chp c tnh suy ngm.
Cc nh nghin cu ghi thng tin t cc cuc phng vn bng cch s dng cc bn ghi
chp vit tay, ghi bng m thanh, ghi bng video. Trong sut cuc phng vn, nh nghin
cu cn phi thc hin vic ghi chp trong trng hp thit b ghi b hng. Vic lp k
hoch trc liu s s dng mt ngi sao chp li (ngi va nghe va nh my) hay
khng l iu quan trng.
Vic ghi cc ti liu bng vn bn v cc ti liu nhn (th gic) c th da vo cu trc
ghi chp ca nh nghin cu. Thng thng, cc bn ghi chp phn nh thng tin v ti
liu bng vn bn v ti liu di dng khc cng nh nhng tng ch yu trong cc
ti liu. i vi ti liu bng vn bn, iu hu ch l lu liu thng tin th hin t liu
hay d liu s cp (primary material) (ngha l thng tin trc tip t nhng ngi hay tnh
hnh c nghin cu) hoc t liu hay d liu th cp (secondary material) (ngha l
nhng bn bo co hay tng trnh gin tip v nhng ngi hay tnh hnh cho nhng
ngi khc vit ra).

BNG 10.3

Bng Lit k nhng Cch Tip cn Thu thp D liu nh tnh

Thu thp nhng li ghi chp theo quan st bng cch tin hnh vic quan st vi t cch l mt
ngi tham gia trong nghin cu.
Thu thp nhng li ghi chp theo quan st bng cch tin hnh vic quan st vi t cch l mt
nh quan st.
Tin hnh mt cuc phng vn m, phi cu trc (an unstructured, open ended interview) v ghi
chp ni dung cuc phng vn.
Tin hnh mt cuc phng vn m, phi cu trc, ghi bng m thanh ni dung cuc phng vn,

170

v sao chp li (transcribe) ni dung cuc phng vn (t bng m thanh thnh vn bn).
Gi mt s nht k (a journal) trong sut cng trnh nghin cu.
Sp xp cho mt ngi tham gia gi mt s nht k trong sut cng trnh nghin cu.
Qut bng my qut quang cc bi m t trn bo ch.
Thu thp th t c nhn t nhng ngi tham gia.
Phn tch nhng ti liu cng khai (th d, nhng bn ghi nh chnh thc, cc bin bn, cc h
s, ti liu lu tr)
Xem xt, nghin cu cc cun t truyn v cc tiu s.
Sp xp cho mt ngi tham gia trong nghin cu vit t truyn ca ngi y.
Vit cun t truyn ca ring bn (ca nh nghin cu).
Sp xp cho nhng ngi tham gia trong nghin cu chp nh hay ghi bng video (ngha l
moi hi nh).
Xem xt bng chng v du vt vt cht (th d, nhng du chn trn tuyt).
Ghi bng video mt tnh hung x hi hay mt c nhn/mt nhm.
Nghin cu cc bc nh hay cc bng video.
Thu thp m thanh (th d, m thanh trong m nhc, ting ci ca mt a tr, ting ci xe
hi).
Thu thp th in t hay cc thng bo in t.
Xem xt nhng vt s hu v nghi l moi hi quan im trong sut cuc phng vn.
Thu thp mi, v, hay cm gic thng qua vic chm nh.
GHI CH: Phng theo Creswell (1998) v Creswell (2002).

PHN TCH V GII THCH (DIN GII) D LIU


Tho lun v k hoch phn tch d liu c th c nhiu thnh phn. Qui trnh phn tch d
liu lin quan n vic hiu ra c d liu vn bn v hnh nh. Qui trnh phn tch d liu
bao gm chun b d liu sn sng cho vic phn tch, tin hnh nhng php phn tch khc
nhau, tin su hn ri su hn na vo s hiu bit d liu, trnh by d liu, v a ra li
gii thch (din gii) v ngha rng ln hn ca d liu. Vi qui trnh chung c th c
trnh by trong n nghin cu m chuyn ti c s nhn thc v ton b cc hot ng
trong phn tch d liu nh tnh, chng hn nh qui trnh sau y. Qui trnh ny c rt ra
t nhng suy ngh ca ring ti v nhng tng ca Rossman v Rallis (1998).
Qui trnh ny l mt qui trnh tip din bao gm vic suy ngm lin tc v d liu, vic
nu ln nhng cu hi theo phn tch (analytic question), v vic vit cc bn ghi nh
(memos) trong sut cng trnh nghin cu. Qui trnh chung ny khng c tch ra mt
cch r rt khi cc hot ng khc trong qui trnh nghin cu, chng hn nh vic thu
thp d liu hay vic hnh thnh cc cu hi nghin cu.
Qui trnh chung ny hu ht lin quan n vic s dng d liu m. iu ny i hi vic
nu ra nhng cu hi tng qut v xy dng mt php phn tch t thng tin do nhng
ngi tham gia trong nghin cu cung cp.

171

Cc nh nghin cu cn phi iu chnh php phn tch d liu, vt xa hn nhng cch


tip cn chung, cho thch hp vi cc loi chin lc nghin cu nh tnh chuyn bit
(hy xem thm Creswell, 1998). Th d, l thuyt c c s c cc bc c tnh h thng
(Strauss v Corbin, 1990, 1998). Cc bc ny bao gm vic to ra cc phm tr v thng
tin (s m ha m), vic chn la mt trong nhng phm tr ni trn v t phm tr ny
vo trong mt m hnh l thuyt (s m ha hng trc), v sau gii thch r rng mt
cu chuyn t s lin kt cc phm tr ny (s m ha chn lc). Nghin cu tnh hung
v nghin cu theo dn tc hc bao gm vic m t chi tit v mi trng hay cc c
nhn, tip theo l vic phn tch d liu tm hay hnh thnh cc ch hay cc vn
(hy xem Stake, 1995; Wolcott, 1994). Nghin cu theo tng thut s dng vic k li
cc cu chuyn ca nhng ngi tham gia trong nghin cu bng cch s dng cc
phng tin v cu trc nh ct truyn hay tnh tit, bi cnh, cc hot ng, on gay cn
nht, v on kt (Clandinin v Connelly, 2000). Nh cc th d ny minh ha, cc qui
trnh cng nh cc thut ng khc nhau t chin lc phn tch ny sang chin lc phn
tch khc.
Bt k nhng khc nhau v phn tch ty thuc vo loi thit k nghin cu c s dng ni
trn, cc nh iu tra nh tnh thng truyn t mt qui trnh chung v phn tch d liu vo
trong mt n nghin cu. Tnh trng l tng l lm cho ha hp cc bc theo qui trnh
chung vi cc bc theo thit k nghin cu chuyn bit. Cc bc trong qui trnh chung l
cc bc sau y:
Bc 1

T chc (organize) v chun b sn sng d liu cho vic phn tch.


Bc ny bao gm sao chp li (transcribing) ni dung cc cuc phng
vn, qut ti liu bng my qut quang, nh my cc bn ghi chp ti
hin trng, hay chn la ra v sp xp d liu thnh cc loi khc nhau
ty thuc vo cc ngun thng tin.

Bc 2

c ht tt c d liu. Bc tng qut u tin l c c mt nhn thc


tng qut v thng in thu c v suy ngm v ton b ngha ca
thng tin ny. Nhng tng tng qut m nhng ngi tham gia vo
cuc nghin cu ang ni l nhng tng g? n tng chung v ton
b su, tnh ng tin cy, v vic s dng hay s hu ch ca thng tin
l g? i khi cc nh nghin cu theo phng php nh tnh vit nhng
li ghi chp hay ghi ch l (ca cc trang giy vit) hay bt u ghi
nhng suy ngh tng qut v d liu giai on ny.

Bc 3

Bt u vic phn tch chi tit bng mt qui trnh m ha (coding process).
S m ha (Coding) l mt qui trnh t chc ti liu thnh nhng khc
(chunks) trc khi em li ngha cho nhng khc . (Rossman v
Rallis, 1998, trang 171). S m ha bao gm vic ly d liu vn bn hay
cc hnh nh, phn khc cc cu (hay cc on) hay cc hnh nh thnh
cc phm tr (categories), v dng mt thut ng t tn cho cc phm
tr , thng l mt thut ng da trn ngn ng thc t ca nhng
ngi tham gia (c gi l thut ng trong thc th sng (in vivo term)).

Trc khi tin n Bc 4, hy xt n mt s li nhn xt m s a ra s hng dn


chi tit i vi qui trnh m ha. Tesch (1990, t trang 142 n trang 145) cung cp mt phn
tch hu ch v qui trnh m ha trong tm bc:
172

1. Hy lm sao c c mt nhn thc v ton b. Hy c tt c cc bn sao chp li


(transcriptions) mt cch cn thn. C l ghi nhanh mt s tng khi chng ny
sinh trong u.
2. Hy chn ly mt ti liu (ngha l, mt ln phng vn) ti liu th v nht, ti liu
ngn nht, ti liu nm trn cng ca chng ti liu. Hy c ht ti liu ny, ri t
hi mnh ti liu ny trnh by v iu g? ng ngh n ni dung ca thng tin
m hy ngh n ngha nn tng ca thng tin. Hy vit nhng suy ngh ca mnh
l ca trang giy.
3. Khi Anh/Ch hon tt cng vic ni trn i vi vi ngi cung cp thng tin (ngi
tham gia trong nghin cu) hy lp mt danh sch tt c cc ti (ch ). Gom cc
ti tng t vo mt nhm hay cm (cluster). Xp cc ti ny thnh cc ct m c
th c sp xp nh l cc ti ch yu, cc ti c o, v cc ti cn li.
4. By gi hy nm danh sch ni trn v tr li vi d liu ca Anh/Ch. Hy vit tt
cc ti thnh cc m (codes) v vit cc m ny k bn cc on hay khc thch hp
ca vn bn. Hy th k hoch t chc s b ny xem liu c nhng phm tr
(categories) mi v nhng m mi xut hin hay khng.
5. Hy tm li din t c tnh m t nht cho cc ti ca Anh/Ch v chuyn chng
thnh cc phm tr. Hy tm nhng cch lm gim ton b danh sch cc phm tr
bng cch tp hp cc ti lin quan vi nhau thnh nhm. C l hy v cc ng
k gia cc phm tr ca Anh/Ch cho thy nhng mi lin h ln nhau.
6. Hy a ra quyt nh cui cng v hnh thc vit tt cho mi phm tr v sp xp cc
m ny theo th t trong bng ch ci.
7. Hy tp hp ti liu ca d liu thuc mi phm tr vo mt ni v thc hin vic
phn tch s b.
8. Nu cn thit, hy m ha li d liu hin hu ca Anh/Ch.
Tm bc ny lm cho nh nghin cu tham gia vo mt qui trnh c h thng v phn tch
d liu vn bn. C nhng s thay i trong qui trnh ny. Th d, mt s nh nghin cu
nhn thy hu ch khi lp m mu cho cc phm tr khc nhau trn cc bn sao chp li hay
ct nhng on hay khc vn bn v t chng ln cc tm thip ghi chp (notercards).
Ti khuyn khch cc nh nghin cu theo phng php nh tnh phn tch d liu
ca h tm ti liu m c th mang li nhng m (codes) x l cc ti m ngi c
chc l k vng s tm thy, nhng m gy ngc nhin, v nhng m x l mt quan im l
thuyt rng ln hn trong cuc nghin cu. Bogdan v Biklen (1992, t trang 166 n trang
172) c danh sch ring ca h v cc loi m c th thc hin:
Cc m v mi trng v bi cnh.
Cc quan im ca cc i tng nghin cu (ngi tham gia).
Nhng cch suy ngh v ngi v cc vt th ca cc i tng nghin cu.
Cc m qui trnh
173

Cc m hot ng
Cc m chin lc
Cc m v mi quan h v cu trc x hi
Cc chng trnh m ha c ch nh trc.
Mt iu lu thm v s m ha: qui trnh m ha c th c nng cao bng vic s dng
cc chng trnh phn mm nh tnh trn my tnh. Cc chng trnh ny hin c sn rng
ri s dng (hy xem www.sagepub.com i vi cc sn phm phn mm), v cc chng
trnh ny hu ch khi c s d liu nh tnh ln (th d, hn 500 trang c sao chp li)
v khi nh nghin cu mun nhanh chng tm ra v tr ca nhng iu trch dn hu ch v
nhiu quan im v mt phm tr hay mt ch . Nh vi bt k chng trnh phn mm
no, cc chng trnh phn mm nh tnh i hi thi gian v k nng hc hi v s dng
mt cch hu hiu, mc d cc cun sch hc cc chng trnh ny ang c sn rng ri
(th d, Weitzman v Miles, 1995).
Bc 4

Hy s dng qui trnh m ha to ra mt s m t v mi trng hay


nhng ngi cng nh nhng phm tr hoc ch cho vic phn tch.
S m t (Description) bao gm vic din t thng tin v nhng ngi,
nhng ni, hay nhng s kin trong mt mi trng. Cc nh nghin cu
c th to ra cc m cho s m t ny. Phn tch ny hu ch trong vic
thit k nhng s m t chi tit cho cc d n nghin cu theo nghin cu
tnh hung, theo dn tc hc, v theo tng thut (k chuyn). K , hy
s dng s m ha ny to ra mt s lng nh cc ch (themes)
hay cc phm tr (categories), c l t nm n by ch hay phm tr
cho mt cng trnh nghin cu. Cc ch ny l nhng ch xut hin
nh l cc kt qu tm thy (findings) ch yu trong cc cng trnh nghin
cu nh tnh v c trnh by di mc ring bit trong phn kt qu
tm thy ca cc cng trnh nghin cu. Nhng ch ny cn th hin
nhiu quan im t cc c nhn v cn c chng minh bng nhiu li
trch dn khc nhau v bng chng c th.
Vt xa hn vic xc nh cc ch trong sut qui trnh m ha, cc
nh nghin cu c th lm nhiu vic vi cc ch ny xy dng cc
tng hay lp (layers) b sung ca php phn tch phc tp. Th d, cc
nh nghin cu lin kt cc ch thnh mt b cc tnh tit hay ct
truyn (nh trong cc nghin cu theo tng thut) hay pht trin cc ch
ny thnh mt m hnh l thuyt (nh trong nghin cu theo l thuyt
c c s). Cc ch c phn tch i vi mi trng hp hay tnh
hung n l v gia cc trng hp hay tnh hung khc nhau (nh trong
cc nghin cu tnh hung), hay c nh hnh thnh mt s m t tng
qut (nh trong nghin cu theo hin tng hc). Nhng cng trnh
nghin cu nh tnh phc tp v sc bn i xa hn s m t v s xc
nh ch v tin n nhng s lin kt ch phc tp.

Bc 5

Hy a ra cch thc th hin s m t v cc ch trong bi tng


thut nh tnh. Cch tip cn ph bin nht l s dng mt on tng
thut truyn t cc kt qu tm thy ca php phn tch. y c th l
mt tho lun cp n th t thi gian xy ra ca cc s kin, vic tho
lun chi tit v vi ch (hon chnh vi cc ch ph, nhng minh
174

ha c th, nhiu quan im t cc c nhn v nhng li trch dn), hay


mt tho lun vi cc ch lin kt vi nhau. Nhiu nh nghin cu
theo phng php nh tnh cng s dng cc hnh nh (nh, bn , phim
v.v), hnh (figures), v bng nh l nhng th ph thm cho cc tho lun
ni trn. H trnh by mt m hnh qui trnh (nh trong nghin cu theo
l thuyt c c s), h a ra mt bn v v a im nghin cu c th
(nh trong nghin cu theo dn tc hc), hoc h chuyn ti thng tin m
t v mi ngi tham gia trn mt bng (nh trong cc nghin cu tnh
hung v nghin cu theo dn tc hc).
Bc 6

Bc cui cng trong phn tch d liu lin quan n vic a ra s gii
thch (din gii) v d liu hoc ngha ca d liu. Nhng bi hc
hc c l nhng bi hc g th hin iu ct li ca tng ny
(Lincoln v Guba, 1985). Cc bi hc ny c th l s gii thch c nhn
ca nh nghin cu, c din t theo s hiu bit c nhn m nh iu
tra em vo cng trnh nghin cu t vn ha, lch s, v nhng kinh
nghim ca ring mnh. Bi hc cng c th l mt ngha c rt ra t
vic so snh cc kt qu tm thy vi thng tin c thu thp t ti liu
hay cc l thuyt hin cn tn ti. Theo cch ny, cc tc gi cho rng cc
kt qu tm thy xc nhn thng tin trong qu kh l ng hoc khc vi
thng tin trong qu kh. Bi hc cng c th xut nhng cu hi mi
cn c hi l nhng cu hi c nu ln bi d liu v php phn
tch d liu m nh iu tra khng thy trc c sm hn trong cng
trnh nghin cu ca mnh. Wolcott (1994) ni rng mt cch thc m cc
nh dn tc hc c th kt thc mt cng trnh nghin cu l hi nhng
cu hi mi. Cch tip cn t cu hi cng c s dng trong nhng
cch tip cn theo phng thc tuyn truyn vn ng v khuyn khch s
tham gia ca mi ngi trong nghin cu nh tnh. Hn na, khi cc nh
nghin cu theo phng php nh tnh s dng mt lng knh (quan
im) l thuyt, th h c th hnh thnh nhng li gii thch i hi cc
chng trnh hnh ng t c ci cch v thay i. Nh th, s gii
thch d liu trong nghin cu nh tnh c th di nhiu hnh thc, c
iu chnh cho thch ng vi cc loi thit k nghin cu khc nhau, v c
tnh linh hot chuyn ti ngha c nhn, ngha da trn nghin cu,
v ngha v hnh ng.

CHNG THC TNH CHNH XC CA CC KT QU TM THY


(VALIDATING THE ACCURACY OF FINDINGS)
Mc d vic chng thc tnh chnh xc hay chng thc gi tr (validation) ca cc kt qu tm
thy (findings: kt lun rt ra c, thng tin pht hin c, hay quan im c hnh thnh
sau khi thc hin nghin cu) xy ra khp cc bc trong qui trnh nghin cu, phn tho lun
ny tch ring vic chng thc tnh chnh xc ny ra nhn mnh tm quan trng ca n.
Nhng ngi xy dng n nghin cu cn truyn t cc bc h s tin hnh trong cc
cng trnh nghin cu ca h kim tra tnh chnh xc v tnh ng tin (credibility) ca cc
kt qu h tm thy.
Trong nghin cu nh tnh, thut ng gi tr (validity) khng c cng nhng bao
hm thm nh thut ng gi tr (validity) trong nghin cu nh lng, thut ng ny cng
175

khng phi l thut ng ng hnh ca thut ng tin cy (reliability) (xem xt tnh n nh


hay tnh nht qun ca cc cu tr li nh c tho lun trong Chng 9 v phng php
nh lng) hoc kh nng khi qut ha (gi tr bn ngoi ca vic p dng cc kt qu vo
nhng mi trng mi, nhng ngi hay nhng mu mi, m cng c tho lun trong
Chng 9). Theo mt cch thc hn ch, cc nh nghin cu theo phng php nh tnh c
th s dng tin cy kim tra v cc m thc nht qun ca vic pht trin ch gia
vi nh iu tra trong mt nhm. Cc nh nghin cu theo phng php nh tnh cng c th
khi qut ha mt s kha cnh ca php phn tch nhiu tnh hung (Yin, 1989) ra cho cc
tnh hung khc. Tuy nhin, nhn chung th tin cy v kh nng khi qut ha ng mt
vai tr th yu trong iu tra nh tnh.
Mt khc, gi tr (validity) c hiu l sc mnh ca nghin cu nh tnh, nhng gi
tr (validity) c s dng xut vic xc nh liu cc kt qu tm thy c chnh xc,
nhn trn quan im ca nh nghin cu, ca ngi tham gia, hay ca ngi c ca mt bo
co hay khng (Creswell v Miller, 2999). C nhiu thut ng (ting Anh) trong ti liu v
nghin cu nh tnh (vit bng ting Anh) ni v tng ny, cc thut ng nh tnh ng
tin cy (trustworthiness), tnh xc thc (authenticity), v tnh ng tin (credibility)
(Creswell v Miller, 2001, v y l mt ti c tranh lunrt nhiu (Lincoln v Guba,
2000).
Mt quan im v th tc m ti xut cho cc n nghin cu l xc nh v tho
lun mt, hay nhiu hn mt, chin lc c sn kim tra tnh chnh xc ca cc kt qu tm
thy. C tt c l tm chin lc ch yu, c sp xp theo th t t nhng chin lc c
s dng thng xuyn nht v d thc hin n nhng chin lc thnh thong mi c s
dng v kh thc hin:
Qui ra tam gic (triangulate) cc ngun d liu khc nhau ca thng tin bng cch xem
xt bng chng t cc ngun ny v s dng n xy dng s bin minh c mch lc
cho cc ch .
S dng vic kim tra ca thnh vin (member-checking) xc nh tnh chnh xc ca
cc kt qu nh tnh thng qua vic em bo co cui cng hay nhng phn m t c th
hay cc ch tr li cho nhng ngi tham gia vo nghin cu v xc nh liu nhng
ngi tham gia ny c cm thy chng chnh xc hay khng.
S dng s m t sc tch v c b dy (rich, thick description) truyn t cc kt qu
tm thy. iu ny c th lm cho ngi c hnh dung hay cm thy nh mnh trong
mi trng c nghin cu v mang li cho tho lun mt t kinh nghim chung.
Lm r s thin lch (bias) m nh nghin cu em vo cng trnh nghin cu. Vic t
suy ngm ny to ra mt bi tng thut chn tht v ci m m s gy ting vang tt i
vi ngi c.
Ngoi ra, cng trnh by thng tin tiu cc hay khc bit (negative or discrepant
information) c ni dung tri ngc vi cc ch tm ra. Bi v cuc sng thc bao
gm cc quan im khc nhau m nhng quan im ny khng lun lun thng nht vi
nhau, nn vic tho lun v thng tin tri ngc lm tng thm tnh ng tin ca mt bo
co i vi ngi c.
B ra thi gian di (prolonged time) hin trng. Theo cch ny, nh nghin cu xy
dng c mt s hiu bit su v hin tng c nghin cu v c th truyn t chi
176

tit v a im nghin cu v nhng ngi c nghin cu m mang li tnh ng tin


cho bo co tng thut.
S dng vic phng vn ca ngi ng ng (peer debriefing) nng cao tnh chnh
xc ca bo co. Qui trnh ny lin quan n vic tm mt ngi (mt ngi phng vn
ng ng) xem xt li v hi cc cu hi v cng trnh nghin cu nh tnh ang xt sao
cho bo co s gy ting vang i vi nhng ngui khc ngoi nh nghin cu.
S dng mt nh kim tra nh gi bn ngoi (external auditor) xem xt li ton b d
n nghin cu. Khc vi ngi phng vn ng ng, nh kim tra nh gi ny l ngi
mi n, cha quen vi nh nghin cu v d n nghin cu ny v c th a ra s nh
gi v d n sut qui trnh nghin cu hay phn kt thc ca cng trnh nghin cu. Vai
tr ca nh kim tra nh gi ny tng t vi vai tr ca mt kim ton vin ti chnh, v
c nhng cu hi c bit m cc nh kim tra nh gi c th nu ln.

BI TNG THUT NH TNH


(QUALITATIVE NARRATIVE)
K hoch i vi mt th tc nh tnh cn phi kt thc bng mt s kin nhn xt v bi
tng thut mi ni ln t vic phn tch d liu. C nhiu loi tng thut khc nhau, v
nhng th d t cc tp san nghin cu hc thut s minh ha cc m hnh tng thut. Trong
mt k hoch nghin cu, hy xt n vic a ra mt s im v bi tng thut.
Trc ht, hy cho bit nhng hnh thc s c s dng trong bi tng thut.
Nhng hnh thc ny c th l mt bo co khch quan, nhng kinh nghim, v cng vic ti
hin trng (Van Maaner, 1988), mt bng sp xp cc s kin theo th t thi gian, mt m
hnh v qui trnh, mt cu chuyn m rng, mt php phn tch theo tng tnh hung hay gia
cc tnh hung, hay mt chn dung m t chi tit (Creswell, 1998).
cp c th, nhng qui c c th l
Thay i vic s dng nhng on trch dn di, ngn, v gn cht vo vn bn.
Vit kch bn cuc m thoi (cuc ni chuyn) v trnh by cuc m thoi theo ngn
ng (cch din t) khc phn nh nhy v vn ha.
Trnh by thng tin vn bn di dng bng, biu (th d cc ma trn)
S dng li din t hay ngn t trnh by ca nhng ngi tham gia trong nghin cu.
an xen nhng on trch dn vi nhng on din gii (ca tc gi)
S dng nhng on in tht vo hay cch nh dng c bit khc ca bn tho
(manuscript) thu ht s ch ca ngi c n nhng on trch dn t nhng ngi
tham gia trong nghin cu.
S dng ngi th nht, s t Ti hay ngi th nht, s nhiu hay tp th Chng ti,
Chng ta trong hnh thc tng thut.

177

S dng cc php n d (th d, hy xem Richardson, 1990, tc gi ny c tho lun mt


s trong cc hnh thc n d ny)
S dng phng php tng thut thng c dng trong phm vi mt chin lc iu
tra nh tnh (th d, s m t trong cc nghin cu tnh hung v nghin cu theo dn tc
hc, mt cu chuyn chi tit trong nghin cu tng thut). Ngoi ra, hy m t kt cc
ca bi tng thut s c so snh nh th no vi cc l thuyt v ti liu tng qut v
ti ang c nghin cu. Trong nhiu bi vit v nghin cu nh tnh, cc nh
nghin cu tho lun v ti liu trong qu kh vo cui ca cng trnh nghin cu (hy
xem ni dung tho lun trong Chng 2).

Th d 10.1

Cc Th tc Nghin cu nh tnh

Sau y l mt th d v mt th tc nghin cu nh tnh uc vit nh mt phn ca mt


n nghin cu lm lun n tin s (D. Miller, 1992). D n ca Miller l mt d n nghin
cu theo dn tc hc v nhng kinh nghim nm u tin ca hiu trng ca mt trng i
hc o to chnh qui 4 nm. Khi ti trnh by tho lun ny, ti s tham chiu tr li nhng
phn dc cp trong chng ny, v nu bt nhng cu tham chin ny bng cch in
ch m. Ngoi ra, trong tho lun di y, ti vn gi nguyn vic s dng thut ng
ngi cung cp thng tin (informant) ca Miller, mc d ngy nay chng ta nn s dng mt
thut ng thch hp hn, l thut ng ngi tham gia vo nghin cu (participant).
Hc thuyt Nghin cu nh tnh
Hc thuyt nghin cu nh tnh c ngun gc ngnh nhn loi hc v vn ha (cultural
anthropology) v x hi hc ca Hoa K (Kirk & Miller, 1986). Hc thuyt nghin cu nh
tnh ch mi c cc nh nghin cu v gio dc chp nhn v s dng gn y (Borg v Gall,
1989). Ch ch ca nghin cu nh tnh l hiu bit c mt tnh hnh x hi, mt s kin
hay bin c, mt vai tr, mt nhm, hay mt s tng tc c th no (Locke, Spirduso, v
Silverman, 1987). Nghin cu nh tnh ch yu l mt qu trnh mang tnh tm hiu, iu tra
trong nh nghin cu hiu ra c mt cch t t mt hin tng x hi bng vic i chiu
(so snh s khc nhau), so snh, sao chp hay m phng, lp danh mc v phn loi i tng
nghin cu. (Miller v Huberman, 1984). Marshall v Rossman (1989) cho rng iu ny i
hi s m mnh vo cuc sng hng ngy ca mi trng c chn cho cng trnh nghin
cu; nh nghin cu i vo th gii ca nhng ngi cung cp thng tin (ngi tham gia vo
nghin cu) v, thng qua s tng tc tip din, tm cho c nhng quan im ca nhng
ngi cung cp thng tin v nhng ngha t h. (Tc gi cp n nhng gi nh nh
tnh).
Cc nh hc thut nu kin rng chng ta c th phn bit nghin cu nh tnh vi h
phng php nghin cu nh lng bng nhiu c im c o vn c trong thit k nghin
cu nh tnh. Sau y l tng hp v nhng gi nh thng c din t r rng lin quan
n nhng c im do nhiu nh nghin cu khc nhau trnh by.
1. Nghin cu nh tnh din ra trong nhng mi trng t nhin, ni m hnh vi ca con
ngi v cc s kin xy ra.
2. Nghin cu nh tnh da trn nhng gi nh rt khc vi cc thit k nghin cu nh
lng. L thuyt hay cc gi thuyt khng c thit lp tin nghim (a priori).
3. Nh nghin cu l cng c ch yu trong vic thu thp d liu thay v mt c ch v tri
v gic no l cng c ch yu (Eisner, 1991; Frankel v Wallen, 1990; Lincoln v
Guba, 1985; Meriam, 1988).

178

4. D liu mi ni ln t mt cng trnh nghin cu nh tnh mang tnh cht m t.


l, d liu c bo co bng li din t (ch yu l li din t ca ngi tham gia)
hay cc hnh nh, ch khng phi bng s (Fraenkel v Wallen, 1990; Locke v nhng
ngi khc; 1987; Marshall v Rossman, 1989; Merriam, 1988).
5. Trng tm ca nghin cu nh tnh c t vo nhng cm nhn v nhng kinh
nghim ca nhng ngi tham gia vo nghin cu, v cch h hiu bit c i sng
ca h (Fraenkel v Wallen, 1990; Locke v nhng ngi khc, 1987; Merriam, 1988).
V th cho nn s c gng l nhm hiu bit c khng phi l mt hin thc m nhiu
hin thc (Lincoln v Guba, 1985).
6. Nghin cu nh tnh tp trung vo qu trnh ang xy ra cng nh sn phm (kt qu)
hay kt cc. Cc nh nghin cu c bit quan tm n vic hiu bit c s vic xy
ra nh th no (Fraenkel v Wallen, 1990; Marriam, 1988).
7. Cch din gii theo k hiu tng (ideographic) c s dng. Ni cch khc. S
ch c tp trung vo nhng iu chi tit ca mt tnh hung; v d liu c gii
thch lin quan n nhng iu chi tit ca mt tnh hung ch khng phi nhng iu
khi qut.
8. Nghin cu nh tnh l mt thit k c tnh mi ni ln trong cc kt cc c dn xp
ca thit k ny. Nhng ngha v li gii thch c dn xp vi cc ngun d liu
ca con ngi bi v chnh nhng hin thc ca cc ch l iu m nh nghin cu
c gng dng li (Lincoln v Guba, 1985; Merriam, 1988).
9. Truyn thng nghin cu ny da vo vic s dng kin thc c hiu ngm, khng
c truyn t r rng (kin thc theo trc gic v cm nhn) bi v thng th nhng
sc thi ca nhiu hin thc c th c nhn ra tt nht theo cch ny (Lincoln v
Guba, 1985). V th, cho nn, d liu trong nghin cu nh tnh l khng th nh
lng c theo ngha truyn thng ca thut ng ny.
10. Tnh khch quan v tnh xc thc l ht sc quan trng i vi c hai truyn thng
nghin cu nh tnh v nh lng. Tuy nhin, nhng tiu ch cho vic nh gi mt
cng trnh nghin cu nh tnh khc vi nghin cu nh lng. Trc ht v trn ht,
nh nghin cu c t c tnh c th tin c, da trn s c kt, s thu hiu v s
hu dng v cng c (Eisner, 1991) v tnh ng tin cy (Lincoln v Guba, 1985) thng
qua mt qui trnh chng thc hay xc minh ch khng phi thng qua cc thc o v
gi tr (validity) v tin cy truyn thng (Cc c im ca nghin cu nh tnh
c cp).

Thit k Nghin cu theo Dn tc hc


Cng trnh nghin cu ny s s dng truyn thng nghin cu theo dn tc hc. Thit k ny
ni ln t lnh vc nhn loi hc, ch yu l t nhng bi bo v hc thut ca Bronislaw
Malinowski, Robert Park v Franz Boas (Jacob, 1987; Kirk v Miller, 1986). Ch ch ca
nghin cu theo dn tc hc l c c mt bc tranh bao qut v i tng nghin cu vi s
nhn mnh n vic m t nhng kinh nghim hng ngy ca cc c nhn bng cch quan st v
phng vn h v nhng ngi lin quan (Fraenkel v Wallen). Nghin cu theo dn tc hc
bao gm vic phng vn su v vic quan st v mt tnh hnh vi t cch l ngi tham gia,
tip din v lin tc (Jacob, 1987) v n lc nm bt ton b bc tranh cho thy ngi ta m t
v cu trc th gii ca h nh th no (Fraenkel v Wallen, 1990). (Tc gi s dng cch
tip cn theo dn tc hc)

Vai tr ca Nh Nghin cu
c bit trong nghin cu nh tnh, vi tr ca nh nghin cu nh l cng c ch yu cho vic
thu thp d liu i hi phi tin hnh vic xc nh cc gi tr c c nhn nh nghin cu
chp nhn, cc gi nh, v cc thin lch ngay t ban u ca cng trnh nghin cu. S ng
gp ca nh iu tra vo mi trng nghin cu c th l hu ch v tch cc ch khng phi l
phng hi (Locke v nhng ngi khc, 1987). Nhng nhn thc ca ti v gio dc i hc
v chc v hiu trng trng i hc c nh hnh bi nhng kinh nghim c nhn ca
ti. T thng Tm nm 1980 n thng Nm nm 1990, ti phc v nh mt ngi qun l i
hc ti mt khu i hc t nhn c t 500 n 5.000 sinh vin. Gn y hn (1987-1990), ti l

179

Trng B phn ph trch i sng ca Sinh vin ti mt trng i hc nh tI Midwest


Hoa K. L mt thnh vin trong hi ng ca Hiu trng, ti lin h n tt c cc hot
ng v cc quyt nh v qun l ca hi ng cp cao nht v lm vic cht ch vi tp
th cn b ging dy, cc quan chc trong hi ng ca Hiu trng, ng hiu trng v hi
ng qun tr. Ngoi vic chu trch nhim trc ng hiu trng, ti lm vic vi ng sut
nm u tin ng m nhn chc v hiu trng. Ti tin rng s hiu bit ny ca ti v bi
cnh v vai tr ca hiu trng nng cao s nhn bit, kin thc v s nhy cm ca ti i vi
nhiu trong s cc thch thc, cc quyt nh v cc vn m mt hiu trng trong nm u
tin gp phi, v s tr gip ti trong vic lm vic vi ngi cung cp thng tin (ngi tham
gia) trong nghin cu ny. Ti mang vo cng trnh nghin cu ny kin thc v c c cu ca
gio dc i hc ln vai tr ca chc v hiu trng i hc. S ch c bit s c tp
trung vo vai tr ca v hiu trng mi trong vic khi ng s thay i, xy dng quan h,
a ra quyt nh, v mang li nng lc lnh o v tm nhn.
Do nhng kinh nghim trc y trong vic lm vic cht ch vI mt v hiu trng mi
i hc, nn ti em vo cng trnh nghin cu ny mt s thin lch nht nh. Mc d mi n
lc s c thc hin m bo tnh khch quan, nhng nhng thin lch ni trn c th nh
hnh cch thc ti nhn nhn v hiu d liu ti thu thp c v cch thc ti gii thch (din
gii) nhng kinh nghim ca mnh. Ti bt u cng trnh nghin cu ny vi quan im cho
rng chc v hiu trng trng i hc l mt chc v a dng v thng kh khn. Mc d
nhng k vng l ht sc ln, nhng ti t ra cu hi hiu trng c bao nhiu quyn lc
khi ng s thay i v mang li nng lc lnh o v tm nhn. Ti nhn nhn nm th nht
l ht sc quan trngl; trn y nhng s iu chnh, nhng iu chn nn, nhng iu bt ng
v nhng thch ngoi d kin (Tc gi suy ngm v vai tr ca mnh trong cng trnh
nghin cu).

n nh Ranh gii cho Cng trnh Nghin cu


Mi trng
Cng trnh nghin cu ny s c tin hnh khun vin ca mt i hc cp tiu bang ti
Midwest. i hc ny nm trong mt cng ng nng thn min Midwest. S sinh vin ca
trng i hc ny l 1.700 ngi. Dn s ca th trn m trng ny ta lc ch c 1.000
ngi. Nh th 1.700 sinh vin ca trng lm tng tng s ngi th trn ny ln gn gp ba
ln khi cc lp ang hc. Trng i hc ny cp bng i hc i cng hai nm, bng c
nhn v bng thc s trong 51 chuyn khoa.
Tc nhn hay ch th (Actors)
Ngi cung cp thng tin (ngi tham gia) trong cng trnh nghin cu ny l ng Hiu trng
mi ca trng i hc cp tiu bang Midwest. Ngi cung cp thng tin ch yu trong cng
trnh nghin cu ny l ng Hiu trng. Tuy nhin, ti s quan st ng trong bi cnh cc
cuc hp ca hi ng ph trch qun l. Hi ng ca Hiu trng bao gm ba Hiu ph (ph
trch v Gio v, Qun l hnh chnh, Sinh vin V) v hai Trng Khoa (ph trch o to
Trn i hc v Gio dc B tc, Tu nghip hay dnh cho Ngi Ln tui).
S kin
Bng cch s dng h phng php nghin cu theo dn tc hc, trng tm ca cng trnh
nghin cu ny s l nhng kinh nghim hng ngy v nhng s kin xy ra ca ng hiu
trng mi ca trng i hc, v nhng nhn thc v ngha gn vi nhng kinh nghim
nh c din t bi ngi cung cp thng tin. iu ny bao gm vic tip thu nhng s kin
hay thng tin ng ngc nhin, v hiu ra c nhng s kin v cc vn c tnh cht quyt
nh ny sinh.
Qui trnh

180

S ch c bit s c tp trung vo vai tr ca ng hiu trng mi trong vic khi ng s


thay i, xy dng mi quan h, a ra quyt nh v mang li nng lc lnh o v tm nhn
(Tc gi cp n nhng ranh gii hay gii hn ca vic thu thp d liu).

Nhng iu Cn nhc v o l
Hu ht cc tc gi tho lun v thit k nghin cu nh tnh u cp n tm quan trng
ca nhng iu cn nhc v o l (Locke v nhng ngi khc, 1982; Marshall v Rossman,
1989; Merriam, 1988; Spradley, 1980). Trc ht v trn ht, nh nghin cu c ngha v phi
tn trng cc quyn, cc nhu cu, cc gi tr v nhng mong mun ca (nhng) ngi cung cp
thng tin (ngi tham gia trong nghin cu). Trong mt chng mc no , nghin cu theo
dn tc hc lun lun mang tnh gy tr ngi. Vic quan st trong vai tr ngi tham gia xm
phm n cuc sng ca ngi cung cp thng tin (Spradley, 1980) v thng tin nhy cm
thng b tit l. iu ny c quan tm c bit trong cng trnh nghin cu ny, ni m
chc v v t chc (trng i hc) ca ngi cung cp thng tin rt d c ch . Nhng
bin php bo v an ton sau y s c s dng bo v cc quyn ca ngi cung cp
thng tin: 1) nhng mc ch nghin cu s c din t bng ming v bng vn bn r rng
sao cho ngi cung cp thng tin hiu r mc ch nghin cu ny (bao gm phn m t v vic
d liu s c s dng nh th no), 2) nh nghin cu s nhn c s cho php bng vn
bn t ngi cung cp thng tin tin hnh cng trnh nghin cu nh din t r rng
trn, 3) mt mu n v min tr lin quan n nghin cu s c np ln Institutional Review
Board (IRB: Hi ng Duyt xt v Th ch) (Cc Ph nh B1 v B2), 4) ngi cung cp thng
tin s c thng bo v tt c cng c v hot ng thu thp d liu, 5) ngi cung cp thng
tin s c nh nghin cu cung cp nhng bn sao chp li ng tng li v nhng li gii
thch bng vn bn cng nh cc bo co, 6) cc quyn, li ch v mong mun ca ngi cung
cp thng tin s c xem xt trc tin khi a ra nhng chn la v vic bo co d liu, v
7) quyt nh cui cng v tnh trng nc danh (giu tn) ca ngi cung cp thng tin s ty
thuc hon ton vo ngi cung cp thng tin. (Tc gi x l cc vn v o l v cp
n s duyt xt ca IRB).

Cc Chin lc Thu thp Thng tin


D liu s c thu thp t thng Hai n ht thng Nm, nm 1992. Vic ny s bao gm ti
thiu l nhng cuc phng vn vi ngi cung cp thng tin c ghi m, ko di 45 pht, hai
ln mt thng * (cc cu hi phng vn ban u, Ph nh C), nhng quan st v cc cuc hp
hi ng ph trch qun l hai ln mt thng, cc quan st v nhng hot ng hng ngy ko
di hai gi, hai ln mt thng v vic phn tch hai ln mt thng v lch lm vic v ti liu ca
ng hiu trng (ti liu bao gm bin bn cuc hp, cc bn ghi nh, cc ti liu cng b hay
xut bn). Ngoi ra, ngi cung cp thng tin ng ghi m nhng n tng v nhng kinh
nghim ca ng, nhng suy ngh v nhng iu cm nhn trong mt nht k c ghi bng
(nhng hng dn i vi s suy ngm c ghi m, Ph nh D). Hai cuc phng vn tip
theo hon tt vic phng vn s c sp xp tin hnh vo cui thng Nm, 1992 (Hy xem
Ph nh E v k hoch thi gian v lch biu hot ng c xut). (Tc gi xut s
dng cc cuc phng vn mt-i-mt, tham gia trong vai tr ngi quan st, v thu nhn
cc ti liu c nhn).
h tr trong giai on thu thp d liu, ti s s dng mt s ghi tin ti hin trng,
cung cp mt bn m t chi tit v nhng cch ti s dng thi gian ca mnh khi ti ti a
im nghin cu, v ti cng s dng s ghi ny trong giai on sao chp li v phn tch d
liu (cng so snh s ghi ny vi cch thi gian c tht s s dng trn thc t nh th no).
Ti d nh ghi chp cc chi tit lin quan n nhng s quan st ca ti trong mt s ghi chp
hin trng v gi mt cun nht k hin trng ghi chp theo th t thi gian suy ngh,
cm gic, kinh nghim v nhng nhn thc ca ring ti trong sut qui trnh nghin cu (Tc
gi ghi thng tin c tnh m t v thng tin c tnh suy ngm).
*

Ghi ch v dch thut: (bi-monthly: c ngha l hai ln mt thng hoc hai thng mt ln, y c l l hai ln
mt thng v thi gian thu thp d liu ch c 4 thng).

181

Cc Th tc Phn tch D liu


Merriam (1988) v Marshall v Rossman (1989) nu kin l vic thu thp d liu v vic phn
tch d liu phi l mt qui trnh ng thi trong nghin cu nh tnh. Schatzman v Strauss
(1973) khng nh rng vic phn tch d liu nh tnh ch yu i hi vic phn loi vt, ngi,
s kin v cc tnh cht biu th c trng ca chng. Thng thng, trong sut qui trnh phn
tch d liu, cc nh dn tc hc lp k hiu hay lp m cho d liu ca h bng cch s dng
cng nhiu phm tr cng tt (Jacob, 1987). H tm cch nhn din v m t cc m thc v cc
ch , nhn trn quan im ca (nhng) ngi tham gia trong nghin cu, k c gng hiu v
gii thch cc m thc v cc ch ny (Agar, 1980). Trong sut qui trnh phn tch d liu, d
liu s c t chc, sp xp theo phm tr hay loi v theo th t thi gian xy ra, c xem xt
lp i lp li, v c m ha lin tc. Mt bn lit k cc tng quan trng mi xut hin s
c ghi theo th t xy ra (nh c xut bi Merriam, 1988). Cc cuc phng vn c ghi
bng v nht k c ghi bng ca ngi tham gia s c sao chp li ng nguyn vn. Nhng
mc ghi vo cc s ghi chp hin trng v nht k hin trng s c xem xt li u n (Tc
gi m t cc bc trong qui trnh phn tch d liu)
Ngoi ra, qui trnh phn tch d liu s c tr gip bi vic s dng mt chng trnh my
tnh v phn tch d liu nh tnh c gi l HyperQual. Raymond Padilla (i hc Tiu bang
Arizona) thit k HyperQual vo nm 1987 s dng vi my tnh Macintosh. HyperQual s
dng phn mm HyperCard v gip cho vic ghi v phn tch d liu vn bn v th c d
dng. Nhng ngn xp (stacks) c bit c ch nh lu gi v t chc d Iiu. Bng cch
s dng chng trnh my tnh HyperQual, nh nghin cu c th trc tip nhp d liu hin
trng vo, bao gm d liu phng vn, cc quan st, cc bn ghi nh ca nh nghin cu, v cc
phn minh ha . . . (v) gn nhn (hay lp m) ton b hay mt phn ca d liu ngun sao cho
cc khc hay on d liu c th c ly ra v sau c ti kt hp theo mt cu hnh mi,
r rng v hu ch (Padilla, 1989, cc trang 69-70). Cc khc hay on d liu c ngha c th
c xc nh, truy tm, cch ly, tp hp thnh nhm v tp hp li thnh nhm mi phn tch.
Cc phm tr hay cc tn m c th c nhp vo ngay t u hay vo mt thi im sau .
M c th c thm vo, thay i, hay xa b vi b son tho ca HyperQual v vn bn c th
c tm kim c c cc phm tr, cc ch , cc t ng hay cm t. (Tc gi cp n
vic s dng phn mm my tnh c xut cho vic phn tch d liu).

S Chng thc hay Chng minh Gi tr (Verification)


m bo gi tr bn trong (internal validity), cc chin lc sau y s c s dng:
1. Php qui ra thnh tam gic v d liuD liu s c thu thp thng qua nhiu ngun
bao gm vic phn tch ti liu, v cc cuc phng vn, cc quan st;
2. S kim tra ca thnh vinNgi cung cp thng tin s phc v nh mt cng c
kim tra trong sut qui trnh phn tch. Mt cuc i thoi tip din lin quan n
nhng li giI thch ca ti v thc t v nhng ngha ca ngi cung cp thng tin s
m bo gi tr ch thc ca d liu;
3. Nhng quan st lp li v di hn a im nghin cuNhng quan st u n v
lp li v nhng hin tng v mi trng tng t s din ra ti a im nghin cu
trong thi k bn thng;
4. S xem xt ca ngi ng ngmt tr l tt nghip i hc v nghin cu sinh tin s
Khoa Tm l hc Gio dc s lm ngi xem xt ng ng.
5. Nhng phng thc nghin cu c tnh khuyn khch s tham gia ca i tng nghin
cuNgi cung cp thng tin s tham gia vo hu ht cc giai on ca nghin cu
ny, t vic thit k d n nghin cu n vic kim tra nhng li gii thch v cc kt
lun; v
6. S lm r thin lch ca nh nghin cuNgay t lc u ca nghin cu ny, thin
lch ca nh nghin cu s c trnh by r bng vn bn trong n nghin cu
lm lun n tin s ny di mc Vai tr ca Nh Nghin cu.

182

Chin lc ch yu c s dng trong d n ny m bo gi tr bn ngoi (external


validity) s l a ra nhng s m t chi tit, sc tch v c b dy sao cho bt c ngi no
quan tm n kh nng sao chp sang ni khc s c mt khun kh vng chc so snh
(Merriam, 1988). Ba k thut m bo tin cy s c s dng trong cng trnh nghin
cu ny. Th nht, nh nghin cu s cung cp mt bn m t chi tit v trng tm ca cng
trnh nghin cu, vai tr ca nh nghin cu, v tr hay a v ca ngi cung cp thng tin
(ngi tham gia trong nghin cu) v c s ca vic chn la ny, v bi cnh t d liu s
c thu thp (Le Compte v Goetz, 1984). Th hai, php qui ra thnh tam gic hay a phng
php v thu thp v phn tch d liu c s dng, iu ny tng cng tin cy cng nh
gi tr bn trong (Merriam, 1988). Cui cng, cc chin lc v thu thp v phn tch d liu s
c bo co chi tit cung cp mt bc tranh r rng v chnh xc v cc phng php c
s dng trong cng trnh nghin cu ny. Tt c cc giai on ca d n nghin cu ny s chu
s xem xt k lng ca mt ngi kim tra nh gi bn ngoi (external auditor), ngi ny
giu kinh nghim v cc phng php nghin cu nh tnh (Tc gi cp n cc chin
lc v m bo hay chng thc gi tr (strategies for validity) s c s dng trong
cng trnh nghin cu ny)

Bo co cc Kt qu Tm thy (Reporting the Findings)


Lofland (1974) cho rng mc d cc chin lc thu thp v phn tch d liu l tng t gia cc
phng php nghin cu nh tnh, nhng cch thc bo co cc kt qu nghin cu th li khc nhau.
Miles v Huberman (1984) cp n tm quan trng ca vic to ra mt hnh thc biu hin d liu
v xut rng vn bn tng thut l hnh thc biu hin thng c dng nht cho d liu nh
tnh. y l mt cng trnh nghin cu theo thuyt t nhin. V th cho nn, cc kt qu s c trnh
by di hnh thc tng thut, m t ch khng phi di hnh thc mt bo co khoa hc. S m t
c b dy s l cng c truyn t mt bc tranh bao qut v nhng kinh nghim ca mt hiu
trng mi i hc. D n chung cuc s l s kin to nhng kinh nghim ca ngi cung cp
thng tin v nhng ngha m ngi cung cp thng tin gn cho nhng kinh nghim . iu ny s
cho php ngi c tri nghim thng qua kinh nghim ca ng hiu trung nhng thch thc ng gp
phi v cung cp mt lng knh (quan im) thng qua ngi c c th nhn nhn th gii ca i
tng. (Cc kt qu ca cng trnh nghin cu c cp).

TM TT

Chng ny tm hiu cc bc trong vic xy dng v vit mt th tc nghin cu nh tnh.


Vi vic tha nhn s thay i khc nhau tn ti trong cc cng trnh nghin cu nh tnh,
chng ny a ra bn hng dn tng qut v cc th tc. Bn hng dn ny bao gm mt
phn tho lun v nhng c im tng qut ca nghin cu nh tnh trong trng hp cc
nhm khn gi cha quen thuc vi cch tip cn nghin cu nh tnh. Nhng c im tng
qut ny l nghin cu nh tnh din ra trong mi trng hay bi cnh t nhin, s dng
nhiu phng php thu thp d liu, c tnh mi ni ln ch khng phi c hnh dung
trc, da trn nhng li gii thch (din gii) ca nh nghin cu, c nhn nhn mt cch
bao qut, c tnh suy ngm, s dng c qui trnh lp lun qui np ln qui trnh lp lun suy
din, v s dng mt chin lc iu tra. Bn hng dn ny khuyn ngh nh nghin cu
cp n mt chin lc iu tra, chng hn nh vic nghin cu cc c nhn (bi tng thut,
hin tng hc), vic tm hiu hay kho st t m cc qui trnh, cc hot ng v cc s kin
(nghin cu tnh hung, l thuyt c c s), hay vic xem xt hnh vi cng chung vn ha ca
cc c nhn v cc nhm (dn tc hc). Vic chn la chin lc cn c trnh by v bin
minh. Hn na, n nghin cu cn cp n vai tr ca nh nghin cu: nhng kinh
nghim trong qu kh ca nh nghin cu, nhng quan h c nhn vi a im nghin cu,
cc bc c php i vo hay thm nhp a im nghin cu, v cc vn v o l
183

nhy cm. Phn tho lun v thu thp d liu cn phi bao gm phng php ly mu c mc
ch v cc hnh thc ca d liu s c thu thp (ngha l nhng s quan st (i tng
nghin cu), cc cuc phng vn, cc ti liu (t liu) bng vn bn, v ti liu nghe nhn).
Ngoi ra, iu hu ch l ch ra nhng loi bin bn hay bn nghi thc ghi d liu (data
recording protocols) s c s dng. Vic phn tch d liu l mt qui trnh tip din trong
sut cuc nghin cu. Phn tch d liu bao gm vic phn tch thng tin t nhng ngi
tham gia, v cc nh nghin cu thng s dng cc buc phn tch c tm thy trong
phm vi mt chin lc iu tra chuyn bit. Cc bc c c tnh chung hn bao gm vic
t chc v chun b sn sng d liu cho vic phn tch, vic c ht ngay t u tt c thng
tin, vic m ha d liu, vic xy dng t cc m ni trn s m t v s phn tch lin quan
n ch , v vic trnh by cc kt qu tm thy di hnh thc cc bng, biu, th, v
hnh. Cc bc c c tnh chung ny cng bao gm vic gii thch (din gii) d liu di
nh sng ca nhng bi hc rt ra c, vic so snh cc kt qu tm thy vi ti liu trong
qu kh v l thuyt hin hu, vic nu ln nhng cu hi mi, v/hoc a ra chng trnh
hnh ng nhm ci cch. n nghin cu cng cn c mt phn trnh by v cc kt cc
k vng i vi cng trnh nghin cu. Cui cng, mt bc quan trng b sung trong vic
lp k hoch mt n l cp n cc chin lc s c s dng chng thc tnh chnh
xc ca cc kt qu tm thy.

Cc Bi tp Trau di K nng Vit


25. Hy vit mt k hoch v th tc s c s dng trong cng trnh
nghin cu nh tnh ca Anh/Ch. Sau khi vit k hoch ny, hy s
dng Bng 10.1 lm danh sch kim tra xc nh s ton din ca
k hoch ca Anh/Ch.
26. Hy xy dng mt bng m bng ny lit k, trong mt ct v pha
tri, nhng bc Anh/Ch d nh thc hin phn tch d liu ca
mnh. Trong mt ct v pha phi, hy cho thy cc bc nh chng
c hiu lc trc tip i vi d n ca Anh/Ch, cho thy chin lc
nghin cu Anh/Ch d nh s dng, v d liu Anh/Ch thu thp
c.

184

BI C THM
Bogdan, R. C., v Biklen, S. K. (1992). Nghin cu nh tnh cho gio dc: Gii thiu v
l thuyt v cc phng php. Boston: Nh Xut bn Allyn and Bacon.
Robert Bogdan v Sari Biklen cung cp cc chng sch trnh by v vic thu thp d
liu nh tnh, vic phn tch d liu, v vic vit ra cc kt qu. Chng v thu thp
d liu trnh by chi tit cc th tc lin quan trong vic su tp cc bn ghi chp ti
hin trng: cc loi, ni dung v nh dng ca chng. Trong mt chng khc, cc
tc gi ny xut cc k thut b cc hu ch trong vic vit nghin cu. Th d v
cc k thut ny l vic s dng nhng on trch dn, vic pha trn phn tch v
nhng th d, nhng li gii thch, v vic s dng nhiu phng php trnh by.
Marshall, C., v Rossman, G. B. (1999). Thit k nghin cu nh tnh (ln xut bn th
ba). Thousand Oaks, CA: Nh Xut bn Sage.
Catherine Marshall v Gretchen Rossman gii thiu cc th tc cho mt n nghin
cu nh tnh. Ngoi vic cp n cc vn lin quan n vic chn mu, cc tc
gi ny nu r vai tr ca nh nghin cu, bao gm vic thm nhp a im nghin
cu, quan h c qua c li, tiu s c nhn, v nhng nguyn tc v o l. Vi
chng b sung xem xt li cc phng php c s cp (ban u) ln th cp v thu
thp d liu, cng nh a ra cc th tc chung trong vic phn tch d liu nh tnh.
Cun sch ny l mt cun sch gii thiu tuyt vi v nghin cu nh tnh cng nh
v vic son tho n nghin cu.
Tesch, R. (1990). Nghin cu nh tnh: Cc loi php phn tch v cc cng c phn
mm. New York: Nh Xut bn Falmer.
Reneta Tesch bin son mt cun sch gio khoa v phn tch d liu nh tnh m
bao trm cc ti rng nh l cc loi thit k nghin cu nh tnh, k thut m ha
d liu, vn bn, v cc chng trnh phn mm my tnh c sn s dng cho vic
phn tch vn bn. Chng sch ca b v Cc Loi Nghin cu nh tnh, hon
chnh vi mt phn tng quan bng th v 20 loi thit k nh tnh, trnh by bn
phm tr v thit k nh tnh l nhng c im ca ngn ng (cch din t),
vic khm ph nhng tnh u n hay hp qui tc, kh nng lnh hi ngha ca vn
bn/hnh ng, v s suy ngm. y l mt h thng phn loi rt chi tit v c th
lnh hi c. Chng sch ca b v Cc H thng T chc v Lm sao Xy
dng cc H thng ny cung cp mt phng php m ha nhng bn sao chp li.
B cng a ra phn tho lun hu ch v cc chng trnh phn mm nh tnh cho
vic phn tch d liu vn bn.

185

CHNG MI MT
_______________________________

CC TH TC TRONG NGHIN CU THEO CC


PHNG PHP HN HP
Vi s pht trin v s hp l cm nhn c ca c nghin cu nh lng ln nghin cu
nh tnh trong cc ngnh khoa hc x hi v nhn vn, nghin cu theo cc phng php hn
hp, s dng qui trnh thu thp d liu gn lin vi c hai dng d liu nh lng v nh tnh,
ngy cng m rng. Cun sch mi m vi nhan Sch Hng dn v Cc Phng php
Hn hp trong cc Ngnh Khoa hc X hi v Hnh vi (Tashakkori & Teddlie, 2003) v cc
tp ch bo co v qung b nghin cu theo cc phng php hn hp (th d: Cc Phng
php Hin trng Field Methods) hin hu nh l cc phng tin din t nhng ni
dung tho lun v nghin cu theo cc phng php hn hp. Vi tn sut ngy cng tng, cc
bi vit c cng b ang xut hin trn cc tp ch khoa hc x hi v nhn vn trong cc
lnh vc khc nhau nh lao ng tr liu (Lysack & Krefting, 1994), giao tip gia cc c nhn
(Boneva, Kraut, & Frohlich, 2001), phng nga AIDS (Janz v cc tc gi khc, 1996), chm
sc ngi b chng mt tr (Weitzman & Levkoff, 2000), v khoa hc v trng phi trung
dung (Houtz, 1995). Hin nay, c nhng cun sch ton b trnh by v cc th tc tin hnh
nghin cu theo cc phng php hn hp mt thp k trc y khng c nhng cun sch
tng t (Greene & Caracelli, 1997; Newman & Benz, 1998; Reichardt & Rallis, 1994;
Tashakkori & Teddlie, 1998).
Nhng th tc ny pht trin nhm p ng nhu cu lm sng t ch ch ca vic pha
trn hay hn hp d liu nh lng v d liu nh tnh trong mt nghin cu n l (hay mt
chng trnh nghin cu). Vi vic a vo nhiu dng d liu v nhiu phng php phn
tch, tnh phc tp ca nhng thit k nghin cu ny i hi phi c nhiu th tc r rng hn.
Nhng th tc ny cng pht trin mt phn p ng nhu cu gip cc nh nghin cu to
ra cc thit k d hiu t d liu phc tp v cc php phn tch.
Chng ny m rng tho lun trc y v nhng li khng nh tri thc theo thuyt thc
dng, cc chin lc iu tra, v vic s dng nhiu phng php c gii thiu Chng 1.
Chng ny cng m rng tho lun v mt vn nghin cu trong bao gm nhu cu thm
d, kho st ln gii thch (Chng 4). Chng ny theo m hnh li pht biu mc ch nghin
cu v cc cu hi nghin cu tp trung vo vic hiu mt vn bng cch s dng c phng
php nh tnh ln phng php nh lng v c s l l bin minh cho vic s dng nhiu
hnh thc thu thp v phn tch d liu (Chng 5 v 6).

186

Bng 11.1

Danh mc Kim tra (Checklist) v cc Cu hi cho vic Thit k Th tc trong


nghin cu theo cc Phng php Hn hp
Nh nghin cu c a ra mt nh ngha c bn ca nghin cu theo cc phng
php hn hp khng?
Ngi c c cm nhn c kh nng s dng mt chin lc nghin cu theo
cc phng php hn hp khng?
Nh nghin cu c xc nh cc tiu ch chn mt chin lc theo cc phng
php hn hp khng?
Chin lc nghin cu c c xc nh cha, v cc tiu ch chn la chin
lc ny c c a ra cha?
Nh nghin cu c trnh by mt m hnh trc quan minh ha chin lc nghin
cu ny hay cha?
Nh nghin cu c s dng mt h thng k hiu thch hp khi trnh by m hnh
trc quan ny khng?
Nh nghin cu c cp n cc th tc thu thp v phn tch d liu khi chng
c lin quan n m hnh ny hay khng?
Nh nghin cu c cp n cc chin lc ly mu i vi vic thu thp c d
liu nh tnh ln d liu nh lng hay khng? Chng c quan h vi chin
lc nghin cu ni trn hay khng?
Nh nghin cu c ch ra cc th tc phn tch d liu chuyn bit hay khng?
Chng c quan h vi chin lc nghin cu ni trn hay khng?
Nh nghin cu c tho lun v cc th tc chng thc gi tr ca c d liu nh
tnh ln d liu nh lng hay khng?
Cu trc tng thut c c cp khng, v n c quan h vi loi chin lc
nghin cu theo cc phng php hn hp ang c s dng hay khng?

CC THNH PHN CA CC TH TC
TRONG NGHIN CU THEO CC PHNG PHP HN HP
(COMPONENTS OF MIXED METHODS PROCEDURES)
Mt danh mc kim tra (checklist) v cc cu hi cc nh nghin cu t hi mnh khi h
thit k mt cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp c trnh by trong Bng
11.1. Cc thnh phn ny i hi phi nu ln bn cht ca nghin cu theo cc phng php
hn hp v loi chin lc c xut cho cng trnh nghin cu. Chng cng bao gm s
cn thit phi c mt m hnh trc quan v cch tip cn ny, cc th tc chuyn bit v thu
thp d liu v phn tch d liu, vai tr ca nh nghin cu, v cu trc trnh by bn bo
co cui cng v cng trnh nghin cu. Tip theo sau phn tho lun v mi thnh phn ny,
chng ti s trnh by mt th d v phn trnh by th tc trch t mt cng trnh nghin cu
theo cc phng php hn hp p dng cc tng c a ra.

187

BN CHT CA NGHIN CU
THEO CC PHNG PHP HN HP
Bi v, vi t cch l mt cch tip cn nghin cu khc bit, nghin cu theo cc phng
php hn hp tng i mi m trong cc ngnh khoa hc x hi v nhn vn, cho nn trong
mt n nghin cu, vic truyn t mt nh ngha c bn v ni dung m t v cch tip
cn nghin cu ny tht l hu ch. Phn ny c th bao gm nhng iu sau y:
Hy m t ngn gn lch s pht trin ca cch tip cn nghin cu ny. Vi ngun ti
liu xc nh qu trnh pht trin ca cch tip cn ny trong tm l hc v trong ma trn
a c im-a phng php ca Campbell v Fiske (1959) n s quan tm i vi vic
lm hi t (lm tng ng) v qui ra tam gic cc ngun d liu nh tnh v nh lng
khc nhau (Jick, 1979) v tip n s m rng cc l do v cc th tc cho vic hn hp
cc phng php nh tnh v nh lng (xem Creswell, 2002; Tashakkori & Teddlie,
1998).
Hy nh ngha nghin cu theo cc phng php hn hp bng cch kt hp nh ngha
Chng 1 vo, nh ngha ny tp trung vo vic thu thp v phn tch c d liu nh tnh
ln d liu nh lng trong mt nghin cu n l. Hy nu bt l do ti sao cc nh
nghin cu s dng thit k theo cc phng php hn hp (th d m rng mt s
hiu bit t phng php ny sang phng php kia, lm hi t hay xc nhn cc kt
qu tm thy t nhng ngun d liu khc nhau. Cng cn lu rng vic hn hp c
th xy ra trong phm vi mt nghin cu hay gia vi nghin cu trong mt chng trnh
iu tra. Cng nhn rng nhiu thut ng khc nhau c dng gi cch tip cn ny,
nh l hp nht (integrating), tng hp (synthesis), cc phng php nh lng v nh
tnh (quantitative and qualitative methods), a phng php (multimethod), v h a
phng php (multimethodology), tuy nhin cc tc phm gn y li s dng thut ng
cc phng php hn hp (mixed methods) (Tashakkori & Teddlie, 2003).
Hy tho lun ngn gn v s quan tm ngy cng tng n nghin cu theo cc phng
php hn hp nh c th hin trong cc cun sch, cc bi bo ng trn tp ch, cc
ngnh khoa hc khc nhau, v cc d n nghin cu c ti tr.

Hy lu n cc thch thc m hnh thc nghin cu ny t ra cho nh iu tra. Nhng


thch thc ny bao gm s cn thit phi thu thp d liu c phm vi rng, tnh cht cn
nhiu thi gian ca vic phn tch c d liu s ln d liu vn bn, v vic i hi nh
nghin cu phi quen thuc vi c hai hnh thc nghin cu nh tnh v nh lng.

CC LOI CHIN LC THEO CC PHNG PHP HN HP


(TYPES OF MIXED METHODS STRATEGIES)
Cc Tiu ch Chn mt Chin lc
Cc nh xy dng n nghin cu cn phi truyn t mt chin lc chuyn bit i vi
vic thu thp d liu h d nh s dng. H cng cn phi xc nh cc tiu ch h dng
chn chin lc ny. Gn y cc tc gi tho lun chi tit v cc tiu ch dng chn
mt cch tip cn theo cc phng php hn hp trong s nhiu cch tip cn c sn s
dng. Morgan (1998) xc nh vi tiu ch, nhng ngi khc b sung cc tiu chun quan
188

trng cn phi c xem xt (Greene & Caracelli, 1997; Tashakkori & Teddlie, 1998). Mt
ma trn, nh c trnh by trong Hnh 11.1, minh ha bn quyt nh dng chn mt
chin lc iu tra theo cc phng php hn hp (xem Creswell v cc tc gi khc, 2003):
1. Trnh t thc hin vic thu thp d liu nh tnh v nh lng trong nghin cu c
xut l g?
2. Vic thu thp v phn tch d liu nh tnh v nh lng s c sp xp theo th t
u tin no?
3. Cc kt qu v d liu nh lng v nh tnh s c hp nht giai on no trong
d n nghin cu?

4. C phi mt quan im l thuyt tng qut (th d nh gii tnh, chng tc/dn tc, li
sng, giai cp) s c s dng trong nghin cu ny?

S thc hin

u tin

S hp nht

Khng c Trnh t
ng thi

Ngang nhau

giai on
thu thp d liu

Quan im l thuyt

R rng
Theo Trnh t nh tnh trc tin

Theo Trnh t nh tnh trc tin

giai on
phn tch d liu

nh tnh

giai on
gii thch d liu
Ngm n

nh lng
Vi kt hp
no

Hnh 11.1
NGUN:

Cc Chn la Quyt nh nhm Xc nh mt Chin lc iu tra theo cc Phng php Hn


hp.
Creswell v cc tc gi khc (2003). c in li vi s chp thun ca Nh Xut bn Sage
(Sage Publications)

S thc hin (Implementation)


S thc hin c ngha l hoc cc nh nghin cu thu thp d liu nh tnh v d liu nh
lng theo tng giai on (theo trnh t), hay h thu thp c hai cng mt lc (ng thi).
Khi d liu c thu thp theo tng giai on, th d liu nh tnh hay d liu nh lng c
th c sn trc tin. iu ny ph thuc vo ch ch ban u ca nh nghin cu. Khi d
liu nh tnh c thu thp trc, ch ch l nhm kho st t m ti nghin cu vi
nhng ngi tham gia ti cc a im nghin cu. Sau , nh nghin cu, trong giai on
th hai, pht trin thm s hiu bit thng qua giai on hai trong d liu c thu thp t
nhiu ngi (thng l tiu biu). Khi d liu c thu thp ng thi, c d liu nh lng
ln d liu nh tnh c thu thp cng mt lc trong d n v s thc hin l ng thi.

189

u tin
Yu t th hai c dng chn la mt chin lc l liu u tin cao hn hay tm quan
trng ln hn c dnh cho phng php nh lng hay phng php nh tnh, c bit l
vic s dng d liu v php phn tch nh lng. S u tin c th ngang bng, hay c th
lch v pha d liu nh tnh hoc d liu nh lng. S u tin i vi loi d liu ny hay
loi d liu kia ty thuc vo cc mi quan tm ca nh nghin cu, khn gi ca cng trnh
nghin cu (th d nh hi ng khoa, hip hi ngh nghip), v nhng g nh iu tra c
gng nhn mnh trong cng trnh nghin cu. Theo thc tin, s u tin din ra trong mt
cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp thng qua cc chin lc nh liu thng
tin nh lng hay nh tnh c nhn mnh trc tin trong nghin cu ny, mc x l
loi d liu ny hay loi d liu kia, v vic s dng mt l thuyt nh l khun kh quy np
hay suy din cho nghin cu ny. Trong n bn u tin ca cun sch ny, cc thut ng c
u th v km u th c s dng din t th t u tin. Vic c mt hnh thc
thu thp v phn tch d liu ch yu v mt hnh thc th yu l rt ph hp vi cc cng
trnh nghin cu do sinh vin trn i hc m nhn.

S Hp nht
S hp nht hai loi d liu nh lng v nh tnh c th xy ra vi giai on trong qui
trnh nghin cu: thu thp d liu, phn tch, gii thch d liu, hay mt kt hp no ca
cc v tr (places) trong qui trnh nghin cu. Hp nht c ngha l nh nghin cu pha trn
hay hn hp d liu, chng hn nh, trong vic thu thp d liu, vic hn hp ny c th
bao gm vic kt hp cc cu hi m trong mt cuc kho st vi cc cu hi ng trong
cuc kho st ny. Vic hn hp giai on phn tch v gii thch d liu c th bao gm
vic bin i cc ch hay cc m nh tnh thnh cc con s nh lng v so snh thng
tin vi cc kt qu nh lng trong phn gii thch ca mt cng trnh nghin cu. V
tr trong qui trnh nghin cu thc hin s hp nht dng nh lin quan n vic liu s
din ra cc giai on (trnh t) hay mt giai on duy nht (ng thi) trong vic thu thp d
liu.

190

Thit k Gii thch theo Trnh t (11.2a)

NH
LNG

Thu thp
D liu
NH LNG

Phn tch
D liu
NH LNG

nh tnh

Thu thp
D liu
nh tnh

Phn tch
D liu
nh tnh

Gii thch
Ton b
Phn tch

Thit k Kho st theo Trnh t (11.2b)

NH TNH

Thu thp
D liu
NH TNH

Phn tch
D liu
NH TNH

nh lng

Thu thp
D liu
nh lng

Phn tch
D liu
nh lng

Gii thch
Ton b
Phn tch

Thit k c tnh Bin i theo Trnh t (11.2c)

NH TNH

nh lng

Tm nhn, S Tuyn truyn Vn ng, H t tng, Khun kh Khi nim

NH LNG

nh tnh

Tm nhn, S Tuyn truyn Vn ng, H t tng, Khun kh Khi nim

Hnh 11.2.

Cc Chin lc theo Trnh t

Mt quan im l thuyt
Yu t cui cng phi xt n l liu mt quan im l thuyt bao qut hn c hng dn ton
b thit k hay khng. Quan im l thuyt ny c th l mt quan im t cc ngnh khoa hc
x hi hay t mt lng knh tuyn truyn vn ng/khuyn khch s tham gia ca mi ngi (th
d nh gii tnh, chng tc, giai cp). Mc d tt c cc thit k u c cc l thuyt ngm n
(hy xem Chng 7), nhng cc nh nghin cu theo cc phng php hn hp c th lm cho
l thuyt tr nn r rng nh l mt khun kh hng dn cho cng trnh nghin cu. Khun
kh ny s c hiu lc bt k s thc hin, s u tin, v cc c im v hp nht d liu ca
chin lc iu tra.

CC CHIN LC THAY TH KHC NHAU V


CC M HNH TRC QUAN
191

Cc nh nghin cu theo cc phng php hn hp c th a ra cc quyt nh v bn yu t


ni trn chn la mt chin lc nghin cu c th. Mc d phn tho lun sau y s
khng bn ht mi kh nng, nhng su chin lc quan trng c xc nh di y l cc
chin lc nh iu tra chn la khi xy dng n nghin cu. Phn ny phng theo phn
tho lun ca Creswell v cc tc gi khc (2003). Mt n nghin cu s cha ng phn
m t v chin lc v mt m hnh trc quan v chin lc ny, cng nh bao gm cc th tc
c bn m nh iu tra s s dng trong vic thc hin chin lc ny. Mi chin lc s c
m t ngn gn v c minh ha trong cc Hnh 11.2 v 11.3 (hy xem Creswell v cc tc gi
khc, 2003).
Chin lc Tam gic c ng thi (11.3a)

NH LNG

NH TNH

Thu thp D liu


NH LNG

Phn tch D liu


nh lng

Thu thp D liu


NH TNH

So snh cc Kt qu
t D liu

Phn tch D liu


nh tnh

Chin lc Lng ghp ng thi (11.3b)


nh tnh

nh lng

NH LNG

NH TNH

Phn tch cc kt qu tm thy

Phn tch cc kt qu tm thy

Chin lc C tnh Bin i ng thi (11.3c)


nh lng

NH LNG + NH TNH
Tm nhn, S Tuyn truyn vn ng, H t tng,
Khun kh Khi nim

NH TNH
Tm nhn, S Tuyn truyn
vn ng, H t tng,
Khun kh Khi nim

Hnh 11.3. Cc Chin lc ng thi


H thng k hiu trong cc hnh ny phng theo Morse (1991) v Tashakkori v Teddlie
(1998), cc tc gi ny ngh nh sau:
K hiu + biu th hnh thc thu thp d liu ng thi hay cng lc.
K hiu biu th hnh thc thu thp d liu theo trnh t.

192

Ch vit hoa ch ra s nhn mnh hay u tin i vi d liu nh tnh hay nh lng v
vic phn tch nh tnh hay nh lng trong nghin cu.
Quan (l) v Qual (t) ln lt l ch vit tt ca nh lng v nh tnh v h
s dng s lng ch ci bng nhau ch ra s bnh ng gia cc dng d liu.
Bn di mi hnh l cc th tc chuyn bit v thu thp, phn tch, v gii thch d liu
gip ngi c bit c cc th tc chuyn bit hn c s dng.
Cc hnh hp lm ni bt vic thu thp d liu nh lng v nh tnh.

Chin lc Gii thch theo Trnh t


(Sequential Explanatory Strategy)
Chin lc gii thch theo trnh t l cch tip cn n gin nht trong su cch tip cn theo
cc phng php hn hp quan trng. c trng ca chin lc ny l trc tin thu thp v
phn tch d liu nh lng, ri sau thu thp v phn tch d liu nh tnh. D liu nh
lng thng c u tin, v hai phng php nh lng v nh tnh c hp nht trong
giai on gii thch ca cng trnh nghin cu. Cc bc ca chin lc ny c phc ha
trong Hnh 11.2a. Chin lc ny c th c m cng c th khng c mt quan im l
thuyt chuyn bit. Thng thng, mc ch ca thit k gii thch theo trnh t l s dng
cc kt qu nh tnh tr gip trong vic thuyt minh v gii thch cc kt qu tm thy ca
mt cng trnh nghin cu ch yu l nh lng. iu ny c th c bit hu ch khi cc
kt qu bt ng pht sinh t mt nghin cu nh lng (Morse, 1991). Trong trng hp
ny, vic thu thp d liu nh tnh tip theo sau c th c s dng xem xt chi tit
hn cc kt qu ng ngc nhin ny. Bn cht n gin ca thit k ny l mt trong nhng
im mnh chnh yu ca n. Thit k ny d thc hin bi v cc bc c tch ra thnh
cc giai on ring bit, r rng. Ngoi ra, c im thit k ny lm cho vic m t v bo
co d dng hn. Yu im chnh ca thit k ny l khong thi gian ( di thi gian) cn
cho vic thu thp d liu, vi hai giai on ring bit. iu ny c bit l mt rr ngi khi
hai giai on ny c u tin ngang nhau.

Chin lc Kho st theo Trnh t


(Sequential Exploratory Stratery)
Chin lc kho st theo trnh t c nhiu c im tng t nh chin lc gii thch
theo trnh t. Chin lc ny c tin hnh qua hai giai on, trong giai on u thng
c u tin, v c th m cng c th khng c thc hin trong khun kh mt quan im
l thuyt nh (xem Hnh 11.2b). Tri ngc vi cch tip cn gii thch theo trnh t, c
trng ca m hnh ny l giai on u tin l thu thp v phn tch d liu nh tnh, theo sau
l giai on thu thp v phn tch d liu nh lng. V th, kha cnh nh tnh ca nghin
cu ny c u tin. Sau , cc kt qu tm thy ca hai giai on ni trn c hp nht
trong giai on gii thch.
mc c bn nht, mc ch ca chin lc ny l s dng d liu v cc kt qu nh
lng tr gip trong vic gii thch cc kt qu nh tnh tm thy. Khng ging nh cch
tip cn gii thch theo trnh t, vn ph hp hn vi vic thuyt minh v gii thch cc mi
quan h, trng tm ch yu ca m hnh kho st theo trnh t l kho st t m mt hin
tng. Morgan (1998) cho rng thit k ny thch hp s dng khi kim nh cc yu t
ca mt l thuyt mi ni ln t giai on nh tnh v thit k ny cng c th c s dng
khi qut ha cc kt qu nh tnh ra cc mu khc. Tng t, Morse (1991) vin dn
193

mt mc ch khi chn cch tip cn ny: nhm xc nh phn phi ca mt hin tng trong
phm vi mt tng th chn. Cui cng, chin lc kho st theo trnh t thng c a
ra tho lun nh mt m hnh c s dng khi nh nghin cu xy dng v th nghim mt
cng c (th d, xem Creswell, 1999).
Chin lc kho st theo trnh t ny c nhiu u im ging nh ca m hnh gii thch
theo trnh t. Cch tip cn hai giai on lm cho vic thc hin chin lc ny d dng hn
v vic m t v bo co cng khng phc tp. Chin lc ny tht l hu ch cho mt nh
nghin cu khng nhng mun kho st t m mt hin tng m cn mun khai trin rng
cc kt qu nh tnh tm thy. M hnh ny c bit c ch khi nh nghin cu ang xy
dng mt cng c mi. Ngoi ra, m hnh ny c th lm cho mt cng trnh nghin cu ch
yu l nh tnh tr nn d c chp nhn hn i vi mt nh c vn, mt hi ng, hay
cng ng nghin cu theo phng php nh lng c th cha quen vi truyn thng iu
tra theo ch ngha t nhin. Cng nh vi cch tip cn gii thch theo trnh t, m hnh kho
st theo trnh t i hi mt khong thi gian di ng k hon tt c hai giai on thu thp
d liu, y c th l mt tr ngi i vi mt s tnh hung nghin cu. Hn na, nh
nghin cu c th nhn thy kh trin khai t vic phn tch nh tnh sang vic thu thp d
liu nh lng tip theo sau .

Chin lc C tnh Bin i theo Trnh t


(Sequential Transformative Strategy)
Cng ging nh m hnh theo trnh t c m t trn y, chin lc c tnh bin i theo
trnh t c hai giai on thu thp d liu ring bit, giai on ny tip theo sau giai on kia
(xem Hnh 11.2a). Tuy nhin, trong thit k ny, mt trong hai phng php nh lng v
nh tnh c th c s dng trc tin, v u tin c th dnh cho giai on nh lng hoc
giai on nh tnh, hay thm ch cho c hai giai on nu c sn ngun lc. Hn na, cc
kt qu ca hai giai on ny c hp nht trong giai on gii thch. Khng ging nh cc
cch tip cn kho st v gii thch theo trnh t, m hnh c tnh bin i theo trnh t c mt
quan im l thuyt hng dn cuc nghin cu. D l mt khun kh khi nim, mt h t
tng c th, hay mt quan im tuyn truyn vn ng, mc tiu ca quan im l thuyt ny
c tm quan trng ln hn trong vic hng dn cuc nghin cu so vi vic ch s dng cc
phng php thi.
Mc ch ca chin lc c tnh bin i theo trnh t l s dng cc phng php theo
cch thc s phc v tt nht cho quan im l thuyt ca nh nghin cu. Bng vic s
dng hai giai on, nh nghin cu theo chin lc c tnh bin i theo trnh t c th c kh
nng by t cc quan im khc nhau, tuyn truyn vn ng tt hn cho nhng ngi tham
gia trong nghin cu, hay hiu r hn mt hin tng hay qu trnh ang thay i do ang
c nghin cu.
M hnh c tnh bin i theo trnh t c cng cc im mnh v im yu v phng
php lun vi hai cch tip cn theo cc phng php hn hp theo trnh t kia. Vic s dng
cc giai on ring bit trong m hnh ny lm cho vic thc hin, m t v chia s cc kt
qu d dng hn, mc du m hnh ny cng i hi phi c thi gian hon tt hai giai
on thu thp d liu. Quan trng hn, thit k ny t nghin cu theo cc phng php hn
hp vo trong mt khun kh c tnh bin i. V th cho nn chin lc ny c th hp dn
v d c chp nhn hn i vi nhng nh nghin cu no s dng mt khun kh c
tnh bin i trong phm vi mt h phng php ring bit, chng hn nh nghin cu nh
tnh. Tht ng tic, bi v cho n thi im ny, c t ti liu vit v cch tip cn ny, cho
nn mt im yu l c t ch dn v vic lm th no s dng tm nhn c tnh bin i
194

hng dn cc phng php. Tng t, cch thc chuyn t vic phn tch ca giai on th
nht sang vic thu thp d liu ca giai on th hai cng c th khng r rng.

Chin lc Tam gic c ng thi


(Concurrent Triangulation Strategy)
Cch tip cn tam gic c ng thi c l l m hnh quen thuc nht trong su m hnh theo
cc phng php hn hp quan trng (xem Hnh 11.3a). Cch tip cn ny c chn lm
m hnh khi mt nh nghin cu s dng hai phng php khc nhau nhm c gng khng
nh, chng thc cho, hay cng c cc kt qu tm thy trong mt cng trnh nghin cu n
l (Greene v cc tc gi khc, 1989; Morgan, 1998; Steckler, McLeroy, Goodman, Bird &
McCormick, 1992). Nhn chung m hnh ny s dng cc phng php nh lng v nh
tnh ring bit nh l mt phng cch b tr cc yu im vn c trong phng php ny
bng cc im mnh ca phng php kia. Trong trng hp ny, vic thu thp d liu nh
lng v nh tnh c thc hin ng thi, din ra trong mt giai on ca cng trnh
nghin cu. L tng th hai phng php u c u tin ngang nhau, nhng trong ng
dng thc t, phng php nh lng hoc phng php nh tnh c th c u tin hn.
Chin lc ny thng hp nht cc kt qu ca hai phng php trong giai on gii thch.
Vic gii thch ny c th hoc ghi nhn s hi t ca cc kt qu tm thy nh l cch thc
cng c nhng li khng nh tri thc ca cng trnh nghin cu, hoc gii thch bt k s
thiu hi t no c th xy ra.
M hnh theo cc phng php hn hp truyn thng ny c li th bi v m hnh ny
quen thuc vi hu ht cc nh nghin cu v c th mang li cc kt qu c chng minh
vi y bng chng v c chng thc gi tr hn hoi. Thm vo , vic thu thp d
liu ng thi dn n khong thi gian thu thp d liu ngn hn so vi mi cch tip cn
theo trnh t ni trn.
M hnh ny cng c mt s im hn ch. N i hi n lc rt nhiu v ti chuyn mn
thnh tho c th nghin cu y mt hin tng bng hai phng php ring bit.
Vic so snh cc kt qu ca hai php phn tch s dng d liu c dng khc nhau cng c
th kh khn. Hn na, nh nghin cu c th khng bit chc lm th no gii quyt
nhng s cch bit pht sinh trong cc kt qu.

Chin lc Lng ghp ng thi


(Concurrent Nested Strategy)
Ging nh cch tip cn tam gic c ng thi, m hnh lng ghp ng thi c th c
nhn din qua vic m hnh ny ch s dng mt giai on thu thp d liu, trong c d
liu nh lng ln nh tnh u c thu thp ng thi (xem Hnh 11.3b). Khng ging
nh m hnh tam gic c truyn thng, cch tip cn lng ghp c mt phng php chim
u th hng dn cho d n nghin cu. Trong iu kin c dnh u tin thp hn,
phng php (nh lng hay nh tnh) ny c gn vo hay lng ghp vo trong mt
phng php (nh tnh hay nh lng) chim u th. Vic lng ghp ny c th c l
phng php c gn vo hay lng ghp vo gii quyt mt cu hi khc so vi phng
php chim u th hay tm kim thng tin t cc cp khc (s tng ng vi php phn
tch theo h thng cp bc trong nghin cu nh lng rt c ch trong vic khi nim ha
cc cp ny Xem Tashakkori v Teddlie, 1998). D liu c thu thp t hai phng
php c hn hp vi nhau trong giai on phn tch ca d n nghin cu. Chin lc ny
c th c m cng c th khng c mt quan im l thuyt hng dn.

195

M hnh lng ghp ng thi c th c s dng p ng nhiu mc ch khc nhau.


Thng thng, m hnh ny c dng nhm mc ch l mt nh nghin cu c th c c
cc quan im bao qut hn do s dng nhiu phng php khc nhau ch khng phi s
dng ch ring phng php chim u th. Th d nh, Morse (1991) ghi nhn rng mt thit
k ch yu l nh tnh c th c lng ghp mt s d liu nh lng lm phong ph thm
phn m t nhng ngi tham gia trong mu. Tng t, b trnh by cch s dng d liu
nh tnh nh th no m t mt kha cnh khng th nh lng c ca mt nghin cu
nh lng. Ngoi ra, mt m hnh lng ghp ng thi c th c dng khi mt nh nghin
cu quyt nh s dng cc phng php khc nhau nghin cu cc nhm hay cc cp
khc nhau. Chng hn nh, nu nghin cu mt t chc th nhn vin, cng nhn c th c
nghin cu nh lng, cc nh qun l c th c phng vn nh tnh, cc b phn, n v
trn vn c th c phn tch vi d liu nh lng v vn vn. Tashakkori v Teddlie
(1998) m t cch tip cn ny nh mt thit k a cp. Cui cng, phng php ny c th
c s dng trong khun kh ca phng php kia, nh l khi mt nh nghin cu thit k
v tin hnh mt cuc th nghim nhng li s dng phng php lun nghin cu tnh hung
nghin cu tng iu kin x l th nghim.
M hnh theo cc phng php hn hp ny c nhiu im mnh. Mt nh nghin cu c
th thu thp c hai loi d liu mt cch ng thi, trong sut mt giai on thu thp d liu
duy nht. M hnh ny mang li cho mt cng trnh nghin cu cc u im ca d liu nh
lng ln nh tnh. Hn na, bng cch s dng hai phng php khc nhau theo cch thc
ny, mt nh nghin cu c th thu nhn c cc quan im t cc loi d liu khc nhau
hay t cc cp khc nhau trong cng trnh nghin cu ca mnh.
Cng c nhng im hn ch cn c xem xt khi chn cch tip cn ny. D liu cn
c bin i theo mt cch no , sao cho c th hp nht cc d liu ny trong giai on
phn tch ca cuc nghin cu. Ti thi im ny, c rt t ti liu c vit ra hng dn
cho nh nghin cu ton b qu trnh ny. Ngoi ra, c t li khuyn c tm thy v vic
mt nh nghin cu nn gii quyt nh th no nhng s cch bit xut hin gia hai loi d
liu. Bi v hai phng php nh lng v nh tnh c dnh u tin khng ngang nhau,
nn cch tip cn ny cng a n bng chng khng tng xng trong mt cng trnh
nghin cu, y c th l mt im bt li khi gii thch cc kt qu cui cng.

Chin lc C tnh Bin i ng thi


(Concurrent Transformative Strategy)
Nh vi m hnh c tnh bin i theo trnh t, cch tip cn c tnh bin i ng thi c
hng dn bi vic s dng mt quan im l thuyt chuyn bit ca nh nghin cu (hy
xem Hnh 11.3c). Quan im ny c th da trn cc h t tng nh l l thuyt ph phn,
s tuyn truyn vn ng, nghin cu c s tham gia ca ngi dn, hay mt khun kh l
thuyt hay khi nim. Quan im ny c th hin trong mc ch hay cc cu hi nghin cu
ca cng trnh nghin cu. Quan im ny l ng lc ng sau tt c cc chn la thuc v
phng php lun, nh l nh ngha vn nghin cu, xc nh thit k v cc ngun d liu,
phn tch, gii thch v bo co cc kt qu trong sut qui trnh nghin cu. S chn la mt
m hnh ng thi (liu n l thit k tam gic c hay lng ghp) c a ra to iu kin
thun li cho quan im ny. Chng hn nh, thit k ny c th c lng ghp sao cho nhng
ngi tham gia khc nhau trong nghin cu c quyn pht biu kin trong qu trnh thay
i ca mt t chc ang c nghin cu ch yu theo nh lng. Thit k ny c th bao
gm php tam gic c d liu nh lng v nh tnh lm hi t thng tin mt cch hu
hiu nht nhm cung cp bng chng v mt s bt bnh ng trong cc chnh sch ca mt t
chc.
196

Nh th, m hnh c tnh bin i ng thi ny c th c c cc c im thit k ca


cch tip cn tam gic c hoc cch tip cn lng ghp. l, hai loi d liu nh tnh v
nh lng c thu thp cng mt lc trong sut mt giai on thu thp d liu v c th
c dnh u tin bng nhau hay khng bng nhau. Vic hp nht cc d liu khc nhau ny
s rt thng xy ra trong giai on phn tch, mc du vic hp nht trong giai on gii
thch cng l mt bin th c th xy ra. Bi v m hnh c tnh bin i ng thi c cng
cc c im vi cch tip cn tam gic c hay cch tip cn lng ghp, cho nn cng c
cng cc im mnh v im yu vi hai cch tip cn ny. Tuy nhin, m hnh ny c mt
li im b sung l t nghin cu theo cc phng php hn hp vo trong mt khun kh
c tnh bin i, iu ny c th lm cho m hnh ny c bit hp dn i vi cc nh nghin
cu nh lng hay nh tnh no s dng mt khun kh c tnh bin i i hng
dn cuc iu tra ca h.

CC TH TC THU THP D LIU


Mc du m hnh trc quan v phn tho lun v cc chin lc chuyn bit cung cp mt
bc tranh v cc th tc thu thp d liu, nhng trong mt n nghin cu, vic tho lun v
cc loi d liu c th s c thu thp cng tht l hu ch. iu cng quan trng l phi
xc nh cc chin lc ly mu v cc phng php c s dng chng thc gi tr ca
d liu.
Hy xc nh v trnh by c th, r rng v loi d liu c nh lng ln nh tnh s
c thu thp trong cng trnh nghin cu c xut. Hy tham kho Bng 1.3, bng
ny cho thy d liu nh lng ln nh tnh. Chng khc nhau xt theo cu tr li m so
vi cu tr li ng. Mt s hnh thc d liu, chng hn nh cc cuc phng vn v cc
quan st, c th l nh lng hay nh tnh. Mc du vic rt gn thng tin thnh cc con
s l phng php c s dng trong nghin cu nh lng, nhng n cng c s
dng trong nghin cu nh tnh.
Cng nhn rng d liu nh lng thng i hi phng php ly mu ngu nhin,
cho mi c nhn u c xc sut c chn bng nhau v mu ny c th c khi qut
ha ra mt tng th ln hn. Trong vic thu thp d liu nh tnh, phng php ly mu
c mc ch c s dng sao cho cc c nhn c chn bi v h tri qua hin tng
chnh yu.
Hy lin h mt cch c th cc th tc vi m hnh trc quan. Th d, nh c trnh
by trong Hnh 11.2a, trong m hnh gii thch theo trnh t, cc th tc tng qut bn
di hnh ny c th c m t chi tit hn na. Chng hn nh, mt phn tho lun v
cch tip cn ny c th bao gm m t vic s dng php thu thp d liu iu tra, tip
theo l php phn tch d liu m t ln suy lun trong giai on u tin. Sau , cc
quan st nh tnh, vic m ha v php phn tch theo ch trong mt thit k theo dn
tc hc c th c cp i vi giai on th hai.

CC TH TC PHN TCH D LIU V CHNG THC GI TR


(DATA ANALYSIS AND VALIDATION PROCEDURES)
Phn tch d liu trong nghin cu theo cc phng php hn hp lin quan n loi chin
lc nghin cu c chn la cho cc th tc ny. Do vy, trong mt n nghin cu, cc
th tc ny cn c xc nh trong phm vi thit k c chn. Tuy nhin, vic phn tch
khng nhng xy ra trong phm vi phng php nh lng (php phn tch con s m t v
suy lun) v phng php nh tnh (s m t v php phn tch hnh nh hay vn bn theo
197

ch ), m cn thng xy ra gia hai phng php ny. Th d nh, mt s trong nhng


cch tip cn ph bin hn c cp sau y (xem Caracelli & Greene, 1993; Tashakkori
& Teddlie, 1998):
Bin i d liu: Trong cc chin lc ng thi, nh nghin cu c th nh lng d
liu nh tnh. iu ny bao gm vic to ra cc m v cc ch theo cch nh tnh, sau
m s ln chng xut hin trong d liu vn bn (hay c th mc tho lun v mt
m hay mt ch bng cch m s dng hay s cu). Nh th, vic nh lng d liu
nh tnh ny lm cho nh nghin cu c th so snh cc kt qu nh lng vi d liu
nh tnh. Mt cch khc l nh iu tra c th nh tnh d liu nh lng. Chng hn
nh, trong php phn tch yu t v d liu t mt thang o trn cng c, nh nghin cu
c th to ra cc yu t hay cc ch v sau c th so snh chng vi cc ch t c
s d liu nh tnh.
Tm hiu nhng im nm ngoi (outliers): Trong mt m hnh theo trnh t, vic phn
tch d liu nh lng trong giai on u tin c th cho thy nhng trng hp thi qu
hay im nm ngoi. Trin khai tip cc cuc phng vn nh tnh i vi nhng trng
hp im nm ngoi ny c th mang li s hiu bit thu o v l do ti sao chng li
khc hn vi mu nh lng.
Xy dng cng c: Trong cch tip cn theo trnh t, hy thu nhn cc ch v nhng li
pht biu c th t nhng ngi tham gia trong giai on thu thp d liu nh tnh ban
u. Trong giai on tip theo, hy s dng nhng li pht biu ny nh l cc mc c
th v cc ch cho cc thang o ca cng c to ra mt cng c iu tra/kho st
da trn cc quan im ca nhng ngi tham gia trong nghin cu. Mt giai on ba,
giai on cui cng, c th l phi chng thc gi tr ca cng c ny vi mt mu ln
tiu biu cho mt tng th.
Xem xt nhiu cp : Trong mt m hnh lng ghp ng thi, hy tin hnh mt cuc
iu tra/kho st mt cp (th d vi cc h gia nh) thu thp cc kt qu nh
lng v mt mu. Cng lc , hy thu thp cc bin bn phng vn nh tnh (th d
nh vi cc c nhn) kho st hin tng vi cc c nhn c th trong cc h gia nh.
i vi nghin cu theo cc phng php hn hp, mt kha cnh khc ca vic phn tch
d liu cn m t trong n l mt lot cc bc c thc hin kim tra gi tr (validity)
ca d liu nh lng v tnh chnh xc ca cc kt qu nh tnh tm thy. Cc tc gi vit
v nghin cu theo cc phng php hn hp tn thnh vic s dng cc th tc chng thc
gi tr (validity procedures) cho c giai on nh lng ln giai on nh tnh ca cng trnh
nghin cu (Tashakkori & Teddlie, 1998). Ngi vit n nghin cu tho lun v gi tr
v tin cy ca cc s im t nhng ln s dng trong qu kh ca cc cng c c dng
trong cng trnh nghin cu xut. Ngoi ra, cc mi e da tim tng cho gi tr bn trong
(xem Chng 9) i vi cc cuc th nghim v cc cuc iu tra/kho st cng c ghi
nhn. i vi d liu nh tnh, cn phi cp n cc chin lc s c s dng kim
tra tnh chnh xc ca cc kt qu tm thy. Nhng chin lc ny c th bao gm vic qui ra
tam gic cc ngun d liu, vic kim tra ca thnh vin, vic m t chi tit, hay cc phng
php khc nh c ghi nhn Chng 10.

CU TRC TRNH BY BO CO
198

Cu trc ca bn bo co, cng ging nh php phn tch d liu, ty theo loi chin lc
c chn cho cng trnh nghin cu xut. Bi v cc cng trnh nghin cu theo cc
phng php hn hp c th khng quen thuc i vi cc nhm khn gi, nn tht l hu ch
khi a ra ch dn v vic bn bo co cui cng s c cu trc hay b cc nh th no.
i vi mt cng trnh nghin cu theo trnh t, cc nh nghin cu p dng cc phng
php hn hp thng sp xp bo co v cc th tc theo th t trc tin l vic thu thp
d liu nh lng v vic phn tch d liu nh lng ri theo sau l vic thu thp v
vic phn tch d liu nh tnh. K n, trong cc kt lun hay trong giai on gii thch
ca cng trnh nghin cu, nh nghin cu bnh lun v cch thc cc kt qu nh tnh
tm thy gip gii thch chi tit hay m rng cc kt qu nh lng. Mt cch khc l
vic thu thp v vic phn tch d liu nh tnh c th c trnh by trc v theo sau l
vic thu thp v vic phn tch d liu nh lng. Trong c hai cu trc ni trn, thng
thng tc gi s trnh by d n thnh hai giai on khc nhau r rt, vi cc mc
ring bit cho mi giai on.
Trong mt cng trnh nghin cu ng thi, vic thu thp d liu nh lng v nh tnh
c th c trnh by trong cc phn tch bit, nhng vic phn tch v gii thch s kt
hp hai hnh thc d liu ny li c gng t c s hi t gia cc kt qu nh
lng v nh tnh. Cu trc trnh by bo co ca loi nghin cu theo cc phng php
hn hp ny khng phn bit r rt gia hai giai on nh lng v nh tnh.
Trong mt cng trnh nghin cu c tnh bin i, cu trc trnh by bo co thng bao
gm vic a ra vn v tuyn truyn vn ng phn u ca cng trnh nghin cu v
sau s dng cu trc theo trnh t hoc cu trc ng thi ni trn nh l mt phng
tin sp xp ni dung ca cng trnh nghin cu. cui ca cng trnh nghin cu,
trong mt phn tch bit, nh nghin cu c th a ra mt chng trnh thay i hay ci
cch hnh thnh nh mt kt qu ca cuc nghin cu ny.

NHNG TH D V CC TH TC TRONG NGHIN CU


THEO CC PHNG PHP HN HP
Sau y l nhng th d minh ha v cc cng trnh nghin cu theo cc phng php hn
hp s dng cc chin lc v cc th tc theo trnh t v ng thi.
Th d 11.1 Chin lc iu tra Theo Trnh t

Kushman (1992) nghin cu hai dng thc ca s tn ty (s cam kt) vi ni lm vic ca


gio vin s tn ty vi t chc v s tn ty vi vic hc tp ca hc sinh 63 trng
tiu hc v trng trung hc nht cp (lp 5-8, 11-14 tui) khu vc th. ng a ra
mt cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp gm hai giai on, nh c trnh
by trong li pht biu mc ch nghin cu:
Gi thuyt chnh yu ca cng trnh nghin cu ny l s tn ty vi t chc v s tn ty vi vic
hc tp ca hc sinh cp n cc thi tuy khc bit nhng quan trng ngang nhau ca gio
vin i vi mt trng hc c hiu qu v mt t chc. y l mt tng c chng minh
phn no trong ti liu hin c nhng i hi vic chng thc gi tr da trn thc nghim thm
na. Giai on 1 l mt nghin cu nh lng xem xt cc mi quan h thng k gia s tn ty
ca gio vin vi cc tin l v mt t chc v cc kt qu trong cc trng tiu hc v trung hc
nht cp. Tip theo sau phn phn tch cp v m ny, Giai on 2 xem xt trong phm

199

vi mt s trng hc c th, s dng cc phng php nghin cu tnh hung/nh tnh hiu
c r hn cc ng lc ca s tn ty ca gio vin (Kushman, 1992, trang 13).

Li pht biu mc ch nghin cu ny minh ha s kt hp ca mt mc ch nghin cu vi


c s l l bin minh cho vic hn hp ( hiu c r hn) cng nh cc loi d liu c
th c thu thp trong cng trnh nghin cu. Phn gii thiu nhn mnh n s cn thit
phi kho st s tn ty ca gio vin vi t chc v s tn ty ca gio vin vi vic hc tp
ca hc sinh dn n u tin cho phng php nh lng. S u tin ny c minh ha
thm trong cc phn nh ngha s tn ty vi t chc v s tn ty vi vic hc tp ca hc
sinh v trong vic s dng ti liu rng ri chng minh hai khi nim ny. Tip theo sau
l mt khun kh khi nim (y vi c m hnh trc quan), v cc cu hi nghin cu
c t ra kho st cc mi quan h. iu ny cung cp mt u mi l thuyt cho
giai on nh lng ca cng trnh nghin cu (Morse, 1991). Vic thc hin l NH
LNG nh tnh (QUAN qual) trong cng trnh nghin cu hai giai on ny. Tc
gi trnh by cc kt qu trong hai giai on, vi giai on u cc kt qu nh lng
th hin v tho lun cc mi tng quan, cc php hi qui, v cc php phn tch phng sai
(ANOVA) hai chiu. Sau cc kt qu nghin cu tnh hung c trnh by theo cc ch
v ch ph v c chng minh bng cc on trch dn. Vic hp nht cc kt qu
nh lng v cc kt qu nh tnh tm thy din ra phn tho lun cui cng, trong phn
ny nh nghin cu lm ni bt cc kt qu nh lng v nhng iu phc tp xut hin r
rt t cc kt qu nh tnh. Ngoi ra, tc gi khng s dng mt quan im l thuyt lm
lng knh trong cng trnh nghin cu ny.
Th d 11.2 Chin lc iu tra ng thi.

Vo nm 1993, Hossler v Vesper tin hnh mt cuc nghin cu kho st cc yu t c


quan h vi tin tit kim ca bc cha m dnh cho con ci chng theo hc cc trng i
hc. Bng cch s dng d liu dc (chui thi gian) c thu thp t cc hc sinh, sinh vin
v cc bc cha m trong mt thi k ba nm, cc tc gi kho st cc yu t c quan h
mnh nht vi tin tit kim ca bc cha m dnh cho vic gio dc sau bc trung hc ca con
ci. Cc kt qu h tm c cho thy rng s ng h ca bc cha m, cc k vng v gio
dc, s hiu bit v cc ph tn hc i hc l cc yu t quan trng. Quan trng nht, i vi
mc ch ca chng ta l cc tc gi ny thu thp thng tin t cc bc cha m v cc hc
sinh, sinh vin da trn 182 cuc iu tra/kho st v t 56 cuc phng vn. Mc ch nghin
cu ca h cho thy s quan tm n vic qui ra tam gic c cc kt qu tm thy:
Trong mt n lc nhm lm r hn vic tit kim ca bc cha m, bi vit ny kho st nhng
hnh vi tit kim ca bc cha m. Bng cch dng d liu v hc sinh, sinh vin v bc cha m t
mt nghin cu dc (chui thi gian) s dng nhiu cuc iu tra/kho st trong mt thi k ba
nm, php hi qui lgictc c p dng xc nh cc yu t c quan h mnh nht vi tin
tit kim ca bc cha m dnh cho vic gio dc sau bc trung hc ca con ci. Ngoi ra, nhng
hiu bit thu o nhn c t cc cuc phng vn mt mu ph c qui m nh cc hc sinh,
sinh vin v cc bc cha m, c s dng kho st k hn tin tit kim ca bc cha m.
Nhng ngi trong mu ph ny c phng vn nm ln trong thi k ba nm ni trn (trang
141).

D liu thc t c thu thp t 182 thnh phn tham gia l hc sinh, sinh vin v bc
cha m qua cc cuc iu tra/kho st trong mt thi k 4 nm v t 56 hc sinh, sinh vin v
bc cha m ca h trong cc cuc phng vn. Qua li pht biu mc ch nghin cu ni
trn, chng ta c th nhn thy rng cc tc gi thu thp d liu mt cch ng thi, nh
200

th c th thy chin lc thc hin l chin lc ng thi. Hn na, cc tc gi a ra ni


dung tho lun su rng v vic phn tch nh lng d liu iu tra ny, bao gm tho lun
v vic o lng cc bin v v cc chi tit ca php phn tch d liu hi qui logictic. Cc
tc gi cng cp n cc hn ch ca php phn tch nh lng v cc kt qu hi qui v
kim nh t c th. Ngc li, cc tc gi ch dnh mt trang cho vic phn tch d liu nh
tnh v ghi nhn vn tt cc ch pht sinh trong tho lun. Trong cng trnh nghin cu
theo cc phng php hn hp ny, cc tc gi dnh u tin cho vic thu thp v vic phn
tch d liu nh lng, v k hiu biu th cng trnh nghin cu ny s l: QUAN + qual
(NH LNG + nh tnh). Vic hp nht hai ngun d liu ny xut hin phn c
mc l Tho lun v cc Kt qu iu tra v Phng vn (trang 155), giai on gii thch
ca qui trnh nghin cu. Trong phn ny, cc tc gi so snh mt bn l tm quan trng
ca cc yu t gii thch tin tit kim ca bc cha m, tiu biu cho cc kt qu nh lng,
vi bn kia l cc kt qu tm thy t d liu phng vn. Tng t nh trong Th d 11.1,
khng c lng knh l thuyt no hng dn nghin cu ny, mc du bi vit m u bng
phn trnh by ti liu v cc cng trnh nghin cu kinh t lng v nghin cu v vic chn
la trng i hc v kt thc bng mt M hnh M rng v Tin Tit kim ca cc Bc
Cha m. Nh th, chng ta c th m t c trng vic s dng l thuyt trong cng trnh
nghin cu theo cc phng php hn hp ny l theo phng php qui np (nh trong vic
iu tra nh tnh), rt ra t ti liu hin c (nh trong nghin cu nh lng), v cui cng l
c hnh thnh trong sut qu trnh nghin cu.

TM TT
Khi thit k cc th tc cho mt cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp, hy
bt u bng vic truyn t bn cht ca nghin cu theo cc phng php hn hp. iu
ny bao gm vic m t lch s pht trin, a ra mt nh ngha, v cp n cc ng dng
ca nghin cu theo cc phng php hn hp trong nhiu lnh vc nghin cu. Sau , xc
nh r v s dng bn tiu ch chn mt chin lc theo cc phng php hn hp ph
hp. Ch r chin lc thc hin vic thu thp d liu (ng thi hay theo trnh t). Cng
xc nh r s u tin hay tm quan trng c dnh cho phng php nh lng hay nh
tnh trong cng trnh nghin cu, chng hn nh c tm quan trng ngang nhau, hay d liu
nh lng hoc d liu nh tnh c u tin. cp n giai on nghin cu (th d nh
thu thp, phn tch, gii thch d liu) trong vic hp nht cc phng php s din ra.
Cui cng, hy xc nh xem c mt khun kh hay mt lng knh l thuyt s hng dn
cng trnh nghin cu hay khng, chng hn nh mt l thuyt t cc ngnh khoa hc x hi
hay mt lng knh t mt quan im tuyn truyn vn ng (th d nh thuyt nam n bnh
quyn, quan im chng tc). Bn yu t ni trn h tr trong vic chn la chin lc s
dng.
Su chin lc c sp xp theo hng liu d liu c thu thp theo trnh t (gii thch
v kho st), ng thi (tam gic c v lng ghp), hay vi mt lng knh c tnh bin i
(theo trnh t hay ng thi). Mi m hnh u c nhng im mnh v nhng im yu,
mc du cch tip cn theo trnh t d thc hin nht. Vic chn la chin lc cng c th
c th hin bng mt hnh minh ha trong n nghin cu. Sau , c th lin h cc th
tc chuyn bit vi hnh minh ha ny gip ngi c hiu c dng hot ng trong mt
d n. Nhng th tc ny s bao gm cc loi d liu nh lng v nh tnh c thu thp
cng nh cc th tc phn tch d liu. Thng thng, vic phn tch d liu bao gm vic
bin i d liu, tm hiu cc im nm ngoi v xem xt nhiu cp . Cc th tc chng
thc gi tr cng cn c m t mt cch r rng. Bo co cui cng bng vn bn v mt
cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp, do c th cha quen thuc i vi cc
nhm khn gi, cng c th c m t trong n nghin cu. Mi loi trong ba loi chin
201

lc theo trnh t, ng thi, v c tnh bin i u c mt phng php cu trc ring


bit p dng cho vic vit mt cng trnh nghin cu theo cc phng php hn hp.

Cc Bi tp Trau di K nng Vit


27. Thit k mt nghin cu nh lng v nh tnh hn hp s dng hai
giai on theo trnh t. Tho lun v a ra mt c s l l bin minh ti
sao cc giai on li c sp xp theo trnh t m Anh/Ch xut.
28. Thit k mt nghin cu nh lng v nh tnh hn hp trong dnh
u tin cao hn cho vic thu thp d liu nh tnh so vi vic thu thp
d liu nh lng. Tho lun phng php c p dng khi vit phn
gii thiu, li pht biu mc ch nghin cu, cc cu hi nghin cu, v
cc hnh thc thu thp d liu c th.
a. Xy dng mt hnh v trc quan v cc th tc c th minh ha vic s
dng mt lng knh l thuyt chng hn nh mt quan im theo thuyt
nam n bnh quyn trong nghin cu. S dng cc th tc ca mt m
hnh theo trnh t hoc ng thi cho vic tin hnh nghin cu ny. S
dng h thng k hiu ph hp trong hnh v ni trn.

BI C THM
Creswell. J. W. (1999). Nghin cu theo phng php hn hp: Gii thiu v ng dng.
Trong G. J. Cizek (Ed.). Sch hng dn v chnh sch gio dc (cc trang 455-472).
San Diego: Nh Xut bn Hc thut.
Trong chng ny, ti trnh by mt tng quan v cc tho lun v nghin cu theo cc
phng php hn hp. Phn tng quan bao gm xem xt li cc thut ng dng din
t loi nghin cu ny, m t ngn gn lch s pht trin ca nghin cu theo cc phng
php hn hp, v a ra chn bc trong vic thit k mt cng trnh nghin cu. Nhm
tr gip cho vic thit k mt n nghin cu theo cc phng php hn hp, ti trnh
by phin bn ban u ca khun mu thit k n c gii thiu trong Chng 3
ca cun sch ny. Ti cng a vo chng ny mt th d v mt cng trnh nghin
cu theo cc phng php hn hp v minh ha vic cc tc gi tham gia vo cc bc
trong nghin cu theo cc phng php hn hp nh th no.
Greene, J. C., Caracelli, V. J., & Graham, W. F. (1989). Hng n mt khun kh
khi nim cho cc thit k nh gi theo phng php hn hp. Phn tch Chnh sch
v nh gi v Gio dc, 11(3), 255-274.
Jennifer Greene v cc ng nghip thc hin mt cng trnh nghin cu v 57 nghin cu
nh gi theo cc phng php hn hp c bo co t nm 1980 n 1988. T phn
tch ny, h xy dng c nm mc ch khc nhau ca cc phng php hn hp v
by c im thit k. H tm thy mc ch ca cc nghin cu theo cc phng php
hn hp da trn c s tm kim s hi t (php tam gic c), kho st nhiu kha cnh
khc nhau ca mt hin tng (s b tr), s dng cc phng php theo trnh t (s pht
trin), pht hin cc nghch l v cc quan im mi (s khi xng), v m rng tm
mc v phm vi ca mt d n (s m rng). H cng tm thy rng cc nghin cu khc
202

nhau xt theo cc gi nh, cc im mnh v cc hn ch ca phng php; liu cc


phng php c s dng gii quyt cc hin tng khc nhau hay gii quyt cng mt
hin tng; liu chng c thc hin trong phm vi cng mt hc thuyt hay cc hc
thuyt khc nhau; c gn trng s bng nhau hay khc nhau trong cng trnh nghin
cu; v c thc hin c lp, ng thi hay theo trnh t. Bng cch s dng cc mc
ch v cc c im thit k ni trn, cc tc gi xut vi thit k theo cc phng
php hn hp.
Morse, J. M (1991). Cc cch tip cn i vi php tam gic c theo h phng php
nh tnh nh lng. Nghin cu trong Ngnh Chm sc Bnh nhn, 40(1), 120-123
Jenice Morse cho rng vic s dng cc phng php nh tnh v nh lng gii
quyt cng mt vn nghin cu dn n cc vn v gn trng s cho mi phng
php v trnh t ca chng trong mt cng trnh nghin cu. Da trn cc tng ny,
b a ra hai dng thc tam gic c theo h phng php: ng thi, s dng c hai
phng php cng mt lc; v theo trnh t, s dng cc kt qu ca mt phng php
lp k hoch cho phng php k tip. Hn na, hai dng thc ny c m t bng cch
s dng mt h thng k hiu gm cc ch ci vit hoa v vit thng th hin tm
quan trng hay trng s tng i c gn cho mt phng php cng nh trnh t ca
cc phng php. Sau , cc cch tip cn khc nhau i vi php tam gic c c
tho lun cn c vo mc ch, cc hn ch v cc cch tip cn.
Tashakkori, A., v Teddlie, C. (Eds.). Sch hng dn v cc phng php hn hp
trong cc ngnh khoa hc x hi v hnh vi. Thousand Oaks, CA: Nh Xut bn Sage.
Quyn sch hng dn mi m ny, do Abbas Tashakkori v Charles Teddlie bin tp, l
kt qu ng k nht cho n nay trong n lc tp hp cc tc gi hng u vit v nghin
cu theo cc phng php hn hp. Trong 27 chng, quyn sch hng dn ny gii
thiu cho ngi c v cc phng php hn hp, minh ha cc vn v phng php
lun v phn tch trong vic s dng cc phng php hn hp, xc nh cc ng dng
trong cc ngnh khoa hc x hi v nhn vn, v vch ra cc hng tng lai. Th d,
nhiu chng khc nhau minh ha vic s dng nghin cu theo cc phng php hn
hp trong vic nh gi, qun l v t chc, cc ngnh khoa hc y t, iu dng, tm l
hc, x hi hc, v gio dc.

203

You might also like