Bo ch

I.
cng
Thuc ng y phn nhiu l thuc sng, nhng 1 s v c cht c hoc tnh
cht qu mnh khng th ung ngay c, ngoi ra c 1 s v hay bin cht
khng th lu, c 1 s v cn phi b tp cht khng cn thit mi c th
dng c cng 1 v thuc m c s sng chn khc nhau tc cng khc nhau.
VD: C bn h sng ung vo gy nga c.
A. Mc ch bo ch
- Tiu tr, gim bt cht c ca thuc:
VD: Bn h dng sng kch thch c hng, nga c cn ch vi gng.
Ba u tnh cht mnh lit gy i t nhiu ln, cn b cht du gim bt tnh
c ca n.
(Bc b v, t nhn ln giy bn, p v nt, du thm vo giy bn => Ba
u sng. Khi ung phi i ngoi mnh, c du hiu ming nn trn tho ->
ly nc l ung).
- Sa i tnh nng ca v thuc: cho ho hon, tng thm hiu qu ca v
thuc, c 1 s v thuc sng chn tc dng khc nhau:
VD:
a hong sng : Hn, lng huyt
Thc a
: Hi n, b (Chng vi ru)
Can a hong
: Thi lt rang ln
B hong sng
: hnh huyt ph
B hong sao thnh than
: Ch huyt
Thng sn ch gim: tc dng mnh hn
- B ht tp cht lm v thuc tinh khit, sch s.
- Thng qua bo ch tin cho vic ch thuc thnh vin, bt, siro, sc
ung, d bo qun.
phc v 4 mc ch y, ng y c 3 phn bo ch ln:
1. Ho ch
2. Thu ch
3. Thu ho hp ch
B. Ho ch
L php th nht Ho ch - c 6 php chi tit
L em v thuc trc gin tip t ln trn la lm cho kh ro, xp gin, xm
vng hoc thnh than.
1. Cht nung:
em v thuc b vo la hoc b vo ni chu la m nung
Cch ny dng ch cc v thuc bng khong vt v cc th v, mai nh t
thch, mu l - lm cho thuc xp chn, gin tan, d thu ht, tng thm tc
dng thu sp.
2. Php bo:
em thuc vo cho rt nng sao trong chc lt, i n khi xung quanh thuc
vng xm, nt n ra l c.
VD: Bo khng, c th lm gim tnh mnh lit ca thuc (Bo khng thi lt
cho gang )
3. Php li:

em thuc bc vo giy t, cm t, vi vo trong than la, hoc t trong

than , i ti khi cht bc bn ngoi kh en l c, ngui bc i.
Phng php ny li dng cht giy, cht bt thu ht phn sng ca thuc,
gim bt tnh kch thch ca thuc. *Cam toi, u khu, mc hng*
4. Php sao:
em thuc b vo ni gang m sao, l phng php dng nhiu nht cho bo
ch v mc ch s dng khc nhau, nn la nng cng khc nhau.
Hoi sn, B.trut sao vng
Sn chi, thn khc sao xm
Trc b, a du sao thnh than (ch tn tnh)
Tuy sao thnh than gi c tnh cht thuc ca n, nu chy thnh tro, mt
ht sc thuc, khng ph hp vi yu cu vic sao
Sao vng, xm cnh
: tng tc dng kin t
Sao thnh than : Kh sp, cm mu.
5. Sy
Dng la nh h nng lm cho thuc kh, ro. 2 mc sy:
Sy nhiu la: lm thuc hi vng gin: Thu it, manh trng, rui tru =>
Ph huyt
Sy t la: Lm thuc kh ro l c: Cc hoa, kim ngn hoa
6. Nng Chch
Cng ging sao, nhng cng c ch khc nhau. Sao ch em 1 v thuc sao cho
nng l phi hp thng dng
Chch l chch vi mt nh: chch tho, khon ng, tang bch b, hong k.
C nghia nhng cc v thuc vo mt, em nng trn la lm mt ngm thuc
=> Dinh dng, nhun ph, ch khi.
C 6 php ho ch, nm cho c tc dng ca n.
C. Thu ch
Lm cho v thuc trong sc, mm mi, tin cho vic thi lt mng hoc lm
gim bt tnh c, mnh lit.
Gm 5 php: Ra, git sch, ngm tm, thu phi.
1. Php ra
Ra cho sch t l cht bm dnh vo thuc *ra sinh a*
2. Php git
Lm nhiu cng, thi gian di hn, tc dng ca n khng nhng lm cho sch
m cn c th gt ht cht mn v cht hi tanh: Hi to, Cn b, Nhn trung
bch co ly(l thnh dc cha cam cho tr em, mc tiu l lm ht cht mn,
cht hi tanh)
3. Ngm
L cho thuc vo nc l, hoc nc si nh hnh nhn, o nhn ngm: bc
v hoc cu b u nhn (hnh nhn u nhn kch thch ho)
C 1 s thuc thc vt, ngm cho mm sau mi thi c.
Lu hay chng cn c gim tnh mnh lit ca thuc.
4. Tm

Gn ging nhau (ngm), em thuc thm vo nc cho thuc mm ra, c 1 s

v thuc p dng theo phng php bo ch d mt tnh ca thuc nn lm
theo cch tm.
5. Thu phi
Thuc tn cho thm nc vo vi thuc nghin chung khi nghin thuc
khng bay v mn hn.
Hot thch, chu sa, thanh i.
D. Thu ho hp ch
1. Cch chng:
em v thuc chng cch thu cho chn tin cho vic ch thuc d, hoc cho
thm ru m chng nh thc a cch ny c th lm mt tnh cht ng
lnh ca thuc v lm tng thm cng hiu ca v thuc.
2. Nu
Cho v thuc vo nc l, hoc nc thuc sc em luc qua nh Nguyn
hoa ngm gim -> bt c
3. Ti
em v thuc nung , ti vo nc lnh, hoc nhng vo gim, lm li
nhiu ln p dng cho nhng thuc l khong vt: T thch, i gi thch, t
nhin ng, trinh xu km.
Thng dng cch ny lm thuc tan gi, d thu ht.
Ngoi nhng th trn, nc mui, nc cm, gim thanh, ng tin, u ho vi
thuc, ch ***, hoc dng cch ngm tm, ngm, nng, sao, chng, nu u
cn c nhng nhu cu ca vic cha bnh m phi hp c th:
Ru: a ln
Gng: pht tn
Mui: thn, nhuyn kin
Gim: can kinh, gim au
Nh vy cch ch ni trn u c tc dng cha bnh
II.
Tnh nng dc vt
Tc l tc dng dc l ca v thuc, ch yu l iu chnh s thin thng ca
m dng trong c th ngi ta-bi s sinh ra bnh tt l phn nh ca m
dng trong c th mt thng bng => v thuc cha bnh, chnh l s lp
li iu ho m dng cho s thin thng c thng bng.
Cho nn chng nhit thuc v dng tnh c th dng v thuc mt lnh m
tnh m cha
Cho nn chng hn thuc v m tnh c th dng v thuc m nng dng tnh
m cha.
Chng nghch ln th dng thuc ging nghch
Chng h hm th dng thuc a ln
Trong tnh nng dc vt ca ng y, c t kh, ng v v tnh thng ging ph
trm u bao hm 1 tinh thn c bn nh trn.
a. T kh ng v
L b phn c bn v tnh nng dc vt, dng kh v ni r tnh thuc l c
im ca ng dc hc.

T kh: Hn nhit n lng

c bit mi v thuc c 1 tnh c ch c 1 kh trong ton b dc hc
*Hn l v thuc lnh, lng l v thuc mt l 2 mc khc nhau, trong iu
tr.
St nng qu: Hn cha
St nh: mt cha*
T kh: hn, nhit, n, lng 4 th dc tnh khc nhau u c th theo s
phn ng tc dng cc v thuc vo trong c th biu hin ra m lm cho chng
ta nhn thc c.
VD: v thuc c th cha c nhit chng ta bit ngay c tnh hn lng.
VD: v thuc c th cha c hn chng ta bit ngay c tnh n nhit.
Tc l em tc dng hn lng vi n nhit ca v thuc quy np li thnh
nguyn tc cha bnh v ngi dng thuc ni chung. Hn nhit n lng c
th quy np lm 2 phng din m dng.
Hn lng m, n nhit dng.
Hn hay lng, n hay nhit, ch khc nhau v mc , cho nn nhiu sch
thuc t i ny qua i khc c ch i n = nhit, c ch gi l vi hn=lng.
Ngoi ra c 1 s v thuc kh thin thng khng r rt lm, tnh cht ho bnh
=> bnh tnh.
Tt c cc v thuc thc cht vn phn no thin v n hoc phn no thin v
lng khc nhau, cho nn tuy gi l bnh tnh m gi chung l T KH.
Vic vn dng cc v thuc cn bit trc hn nhit, n lng, nu khng nm
r t kh, khng phn bit m dng th khi cha v nhit bnh thuc dng
tnh li dng thuc nhit, cha v hn bnh thuc m tnh li dng thuc hn tt nhin gy hu qu khng tt (Danh y Vng Thc Ho Ung bi qu chi:
nu dng thnh l cht ung bi tha kh: nu m thnh l cht l li ni rt
ng).
b. Ng v
Cay, chua, ngt, ng, mn Tn, toan, cam, kh, hm.
Thng qua v gic m phn bit c trong sinh hot thc tin lu di khng
nhng bit r trong n 5 v khc nhau m cn bit trong ng v cng u
c tc dng khc nhau
VD:
Cay (tn) th tn ra
Chua (toan) th thu lim
Ngt th ho hon
ng lm cng (kin)
Mn lm cho mm (nhuyn kin)
Tc em tc dng ng v m quy np li cc thy thuc i sau pht trin v b
sung c th
- Cay c th tn ra, c th chy
- Ngt c th b, c th ho hon
- ng c th kh ro, c th t
- Chua c th thu lim
- Mn c th lm mm, c th i xung

VD: Cay phn nhiu pht tn, hnh kh nh t t, sinh khng, kinh gii, bc
h Pht tn biu t
Trn b, hng ph, sa nhn: hnh kh
Mi loi thuc ch c 1 kh m thi
Mi v thuc li c nhiu v
Mi v thuc hoc v hu, hoc v bc
V bc l dng
V hu l m
Ni dung c th ng v:
- Cay pht tn, hnh kh: t t sinh khng, kinh gii pht biu t - trn b:
hnh kh quan hung.
- Ngt b dng, ho hon: Sm, k - Dng m: Thc a, mch ng
ho hon trung kh: Cam tho, di ng (phn).
- ng to thp, t h: hong lin, hong b to thp, t ho: i hong
t thc, thng tin. Thng trut to thp kin t
- Chua: thu lim c sp: kha t, thch lu b. Ng v t cha l lu ngy.
Sn th, ng v, kim anh lim hn, sp tinh,
- Mn: lm nhuyn kin, nhun xung: hi to, hi ph thch (m kt, loa
lch, trng nhc), mang tiu(thng to kt, nhun trng, t h)
Ngoi ra cn v m(nht), tuy khng c v nhng c tc dng thng thp, li
khiu (Ph bnh, thng tho, hot thch) u c th thm thp, li niu d rng
v m khng c v r rt cho nn vn gi chung l ng v.
Ng v tr tc dng ni chung, c quan h cht ch vi tng ph
Chua can
ng tm
Cay ph
Mn thn
Ngt t
l cn c vo nh hng n pht sinh trn sinh l, bnh l trong c th
ngi ta. Nh vy, c th hiu c l ng v v ng tng c quan h rt cht
ch, ng thi cng c th ni r c s n ung v ng v nhiu qu, t qu
tt nhin s gy thin thng hoc thin suy ca m dng tng ph m gy tt
bnh.
V vy trn lm sng thng li dng s chnh lch ca ng v iu chnh s
thin thng hoc thin suy gia cc tng ph vi nhau.
VD: Cay tn kh ut ph
Ngt b c h yu ca t v
Cho n nhng v thuc vo can - sao gim, vo thn sao mui.
u l s vn dng c th trong lm sng, dng ng v vo ng tng, ni chung
tc dng ca ng v cng c th quy np lm 2 loi ln m dng tc nh Cayngt-m thuc dng; chua ng mn thuc m.
Nhng tnh nng ca dc vt do t kh ng v tng hp li m sinh ra. Cho nn
s quan h gia cc th l 1 chnh th khng tch ri ra c, v rng mi v
thuc u bao gm c kh v v m gia cc v thuc u bao gm c kh v v,

m gia cc v thuc vi nhau-c th kh ging nhau m cc v khc nhau, c

th th kh khc nhau m v ging nhau.
VD: Cng tnh n:
Sinh khng tn n
Hu phc kh n
Gong k cam n
mai toan n
Cp gii hm n
Cng v tn:
Thch cao tn hn
Bc h tn lng
Can khng tn n
Ph t tn nhit
Cng c rt nhiu v thuc c 1 kh m kim nhiu v.
Qu chi: tn n
Sinh a kh cam hn.
Tnh hnh phc tp, ln ln nh vy cng chnh l th hin cc v thuc c nhiu
tc dng, cho nn tnh nng cc v thuc trong ch ging nhau u c c im
khc nhau. Do c th bit< nm vng tnh hnh< tnh nng v thuc th tr
vic xc minh v t kh, cn cn phi bit r tc dng ca ng v, v bnh tt
ngoi hn nhit m dng cn c nhiu tnh trng phc tp na.
Cng chung 1 bnh ca nhit m chng biu hin nn dng tn lng gii biu.
Chng thc nhit kt trong th dng kh hn t h. Tn dch b tn thng
th dng cam hn sinh tn.
Nu khng r c ng v m ch bit dng hn thng nhit, khi gp biu chng
cha gii li dng thuc kh hn t h, khi tn dch thng tn th dng
thuc kh hn th lm cho tn dch ngi bnh hao kit, nhit t khi ho ra
to ->bnh cng nng thm.
Cho nn nm c t kh, ng v ca v thuc l mu cht trng yu ca dng
thuc trong lm sng.