Trung Tâm Bồi Dưỡng Kiến Thức Quang Minh

423/27/15 Lạc Long Quân, P.5, Q.11, TP. HCM

Áp dụng sai phân giải một số bài toán giới hạn trong các kì thi
Olympic 30/4.

Trong kì thi Olympic 30/4, nhiều bài toán giới hạn (trong đề chính thức
hoặc đề nghị) được giải quyết nhờ kĩ thuật phân tích sai phân. Bài viết xin
đưa ra một vài ví dụ

Bài 1. Cho dãy số  xk  được xác định bởi:

1 2 k
xk    ... 
2! 3!  k  1!

Tính xlim n x n  x n  ...  x n

 1 2 1999

Giải

k 1
Vì xk 1  xk   0, k    xk 1  xk  0, k  
 k  2!
 x1999
n
 x1n  x2n  ...  x1999
n
 1999 x1999
n

\
 x1999  x  x  ...  x
n n
1
n
2
n
1999  1999 x1999 1
n

Mặc khác :

k

 k  1  1  1  1
 k  1!  k  1! k !  k  1!
 1 1 1 1 1  1
 xk  1        ...     1
 2!   2! 3!   k !  k  1!   k  1!
 

Võ Tiến Trình
http://truonghamtan.wordpress.com/ 1
 Trung Tâm Bồi Dưỡng Kiến Thức Quang Minh
423/27/15 Lạc Long Quân, P.5, Q.11, TP. HCM

1
Do đó ta có: x1999  1 
2000!

1  1 
Từ 1 ta có: 1   n x1n  x2n  ...  x1999
n
 n 1999 1  
2000!  2000! 

 1   1  1
Và lim 1    lim n 1999 1   1
x
 2000!  x  2000!  2000!

1
Vậy: lim n x1n  x2n  ...  x1999
n
1
x 2000!

Bài 2. Cho dãy số un  được xác định như sau:

u1  1

 un2
un1  un 
 1999

u u u 
Tìm lim  1  2  ...  n 
x u
 2 u3 un1 

Giải

Dễ thấy un1  un  1, n  nên un  là dãy tăng.

Giả sử dãy un  bị chặn trên, khi đó nó sẽ hội tụ về một giá trị a hữu hạn  a  1 .

 u2  a2
Ta có: a  lim un1  lim  un  n   a   a  0  1 (vô lí)
x  x
 1999  1999

Vậy un  không bị chặn trên hay lim un  

x

Võ Tiến Trình
http://truonghamtan.wordpress.com/ 2
 Trung Tâm Bồi Dưỡng Kiến Thức Quang Minh
423/27/15 Lạc Long Quân, P.5, Q.11, TP. HCM

un un2 1999  un1  un  1 1 

Ta có:    1999   
un1 un .un1 un .un1  un un1 

do đó:
u1 u2 u  1 1 1 1 1   1 
  ...  n  1999 1    1999     ...  1999     1999  1  
u2 u3 un1  u2   u2 u3   un un1   un1 

u u u 
Vậy lim  1  2  ...  n   1999
x u
 2 u3 un1 

Bài 3. Cho dãy số un  được xác định như sau:

u1  2

 un2  1999un
un 1  n
 2000
n
ui
Ta lập dãy Sn  với : Sn  
i 1 ui 1  1

Tìm lim Sn .
x

Giải

un2  1999un un  un  1
Từ biểu thức un1    un
2000 2000

Vì u1  2  un  un  1  0 nên un1  un  2 n 

Giả sử dãy un  bị chặn trên, khi đó nó sẽ hội tụ về một giá trị a hữu hạn  a  2  .

Võ Tiến Trình
http://truonghamtan.wordpress.com/ 3
 Trung Tâm Bồi Dưỡng Kiến Thức Quang Minh
423/27/15 Lạc Long Quân, P.5, Q.11, TP. HCM

 u 2  1999un  a 2  1999a a  0
Ta có: a  lim un1  lim  n    (vô lí)
x  x
 2000  2000  a  1

Vậy un  không bị chặn trên hay lim un   .

x

Ta cũng có:

un2  1999un
un1   un  un1   2000  un1  un 
2000

un un  un  1 2000  un1  un 
  
un1  1  un1  1 un  1  un1  1 un  1
  u  1   un  1   1 1 
2000  n1   2000   
  u n 1  1 u n  1   u n  1 u n 1  1 

n
ui  1 1   1 
Do đó Sn    2000     2000  1  
i 1 ui 1  1  u1  1 un1  1   un1  1 

Vậy lim Sn  2000

x

Bài 4. Cho dãy số un  được xác định như sau:

u0  2000

 1
u n 1  u n  2
n
 u n

un3
Tìm lim .
x n

Giải.

Võ Tiến Trình
http://truonghamtan.wordpress.com/ 4
 Trung Tâm Bồi Dưỡng Kiến Thức Quang Minh
423/27/15 Lạc Long Quân, P.5, Q.11, TP. HCM

Nhận xét: un1  un  0 n  0

1 1 3
Ta có: un1  un  n  0  u 3
n 1  u 3
n   3  1
un2 un6 un3

 un31  un3  3 n  0

 un31  un3  3

Như vậy ta có: u13  u03  3

u23  u13  3

….

un3  un31  3

 un3  u03  3n n  1 hay un3  3n  u03 n  1  2 

1 3 1 3
Cũng từ (1) ta có: un31  un3   3  3  un3  3   3
u3  3n  u0  3n
6 2
un un
0

1 1
 un3  3   2 n  1
n 3n

1 1
Như vậy ta có: u23  u13  3   2
1 3.1

1 1
u33  u23  3  
2 3.22

….

1 1
un3  un31  3  
n  1 3 n  12

Võ Tiến Trình
http://truonghamtan.wordpress.com/ 5
 Trung Tâm Bồi Dưỡng Kiến Thức Quang Minh
423/27/15 Lạc Long Quân, P.5, Q.11, TP. HCM

n 1
1 1 n1 1
 u  u  3 n  1     2 n  2 hay un3  3n  u03 n  1  2 
3
n
3
1
k 1 k 3 k 1 k
n 1
1 1 1 1
Mà k
k 1
2
1 
1.2 2.3
 ... 
n  n  1

 1 1 1  1 1
 1  1        ...      2 n  2  3
 2  2 3  n 1 n 
2
 n1 1  n 1
1
Do vậy     n 2  cauchy   2n n  1
 k 1 k  k 1 k

n 1
1
   2n n  1  4
k 1 k

Từ (1), (2), (3), (4) ta có:

u03 un3 u13 2 2

3   3  n  2
n n n n 3n

 u03   u13 2 2 
Vì lim  3    lim   3   3
x  x
 n   n n 3n 

un3
Vậy lim 3
x n

Võ Tiến Trình
http://truonghamtan.wordpress.com/ 6
 Trung Tâm Bồi Dưỡng Kiến Thức Quang Minh
423/27/15 Lạc Long Quân, P.5, Q.11, TP. HCM

Bài 5. Cho dãy số un  được xác định như sau:

 1
 u 0 

2
 k  0,1,2,..., n 
u  u  u 1 2
 k k 1
n
k 1

Tìm lim un
x 

Giải.

Từ điều kiện đề bài ta có:

1
uk  uk 1  uk21  n  uk  uk 1   uk21
n

  uk  uk 1  n  uk 1   uk .uk 1

1 1 1
  
uk 1 uk n  uk 1

1 1 1
Mặc khác: uk  uk 1  uk21  uk  uk 1  uk21  0 và u0 
n n 2

1 1 1 1
do đó:    k  1,2,..., n
uk 1 uk n  uk 1 n

Như vậy ta có:

1 1
 1
u0 u1

1 1
 1
u1 u2

Võ Tiến Trình
http://truonghamtan.wordpress.com/ 7
 Trung Tâm Bồi Dưỡng Kiến Thức Quang Minh
423/27/15 Lạc Long Quân, P.5, Q.11, TP. HCM

…..

1 1
 1
un1 un

1 1
Cộng vế theo vế ta được:   1  un  1 1
u0 un

 uk  1 k  0,1,2,..., n

1 1 1 1
Cũng do   
uk 1 uk n  uk 1 n  1

1 1 1
Ta có:  
u0 u1 n  1

1 1 1
 
u1 u2 n  1

1 1 1
 
un1 un n  1

1 1 n n 1
Cộng vế theo vế ta được:    un   2
u0 un n  1 n2

n 1 n 1
Từ 1 &  2  :  un  1 n   và lim 1
n2 x  n  2

Vậy lim un  1
x

Võ Tiến Trình
http://truonghamtan.wordpress.com/ 8
 Trung Tâm Bồi Dưỡng Kiến Thức Quang Minh
423/27/15 Lạc Long Quân, P.5, Q.11, TP. HCM

Bài 6. Cho dãy số  xn  được xác định như sau:

x1  3, xn1  xn2  3xn  4, n  1

a) Chứng minh dãy  xn  không bị chặn trên.

n
1
b) Đặt yn   , n
i 1 xi  1
Tìm lim yn
x 

Giải.

a) Ta có: xn1  xn2  3xn  4  xn1  xn  xn2  4 xn  4   xn  2   0

2

Suy ra  xn  là dãy số tăng.

Giả sử  xn  bị chặn trên, khi đó nó sẽ hội tụ về một giá trị hữu hạn a  3

Do đó ta có: a  a 2  3a  4  a 2  4a  4  0  a  2  3 (vô lý)

Vậy dãy  xn  không bị chặn trên.

b) Ta có: xk 1  xk2  3xk  4  xk 1  2   xk  1 xk  2 

1 1 1 1
   
xk 1  2  xk  1 xk  2  xk  2 xk  1

1 1 1
  
xk  1 xk  2 xk 1  2

Võ Tiến Trình
http://truonghamtan.wordpress.com/ 9
 Trung Tâm Bồi Dưỡng Kiến Thức Quang Minh
423/27/15 Lạc Long Quân, P.5, Q.11, TP. HCM

Cho k  1,2,..., n ta được:

1 1 1
yn   1
x1  2 xn1  2 xn1  2

Vậy lim yn  1
x

Võ Tiến Trình
http://truonghamtan.wordpress.com/ 10