Truyen Kieu - Nguyen Du

Truyn kiu - Nguyn du
GiI ngha
Nguyn Du
(1766-1820)
Nguyn Du hiu l T Nh, Thanh Hin, con Nguyn Nghim, lng Tin in, huyn
Nghi Xun (Ngh Tnh) vn chng vt hn bn b, nhng hc v ch l tam trng (t ti).
Nguyn Du gp nhiu kh khn hi con thanh nin. Mi mt tui m ci cha, mi ba tui mt
m, sut i trai tr n nh u: hoc nh anh rut (Nguyn Khn), nh anh v (on
Nguyn Tun), c lc lm con nui mt v quan h H, v nhn chc nh: chnh th hiu u.
Do tnh hnh t nc bin ng, chnh quyn L Trnh sp , Ty Sn qut sch gic Thanh,
h Nguyn Tin in cng sa st tiu iu: "Hng Linh v gia, huynh tn". Nguyn Du tri
qua 10 nm gi bi. Nm 1802, ra lm quan vi triu Nguyn c thng thng rt nhanh, t tri
huyn ln n tham tri (1815), c c c lm chnh s sang Tu (1813). ng mt v bnh thi
kh (dch t), khng tri trng g, ng vo lc sp sa lm chnh s sang nh Thanh ln th hai.
Nguyn Du c nhiu tc phm. Th ch Hn nh Thanh Hin thi tp, Nam trung tp
ngm, Bc hnh tp lc. C ba tp ny, nay mi gp c 249 bi nh cng sc su tm ca
nhiu ngi. Li th iu luyn, nhiu bi phn nh hin thc bt cng trong x hi, biu l tnh
thng xt i vi cc nn nhn, ph phn cc nhn vt chnh din v phn din trong lch s
Trung Quc, mt cch sc so. Mt s bi nh Phn chiu hn, Thi Bnh mi ca gi, Long
thnh cm gi ca th hin r rt lng u i trc vn mnh con ngi. Nhng bi vit v
Thng Long, v qu hng v cnh vt nhng ni Nguyn Du i qua u tot ln ni ngm
ngi du b. Nguyn Du cng c gn b vi cuc sng nng thn, khi vi phng sn th t
xng l Hng Sn lip h, khi vi phng chi th t xng l Nam Hi iu . ng c nhng
bi ca dn ca nh Thc li con trai phng nn, bi vn t nh Vn t sng hai c gi Trng
Lu, chng t ng tham gia sinh hot vn ngh dn gian vi cc phng vi, phng th cng
Ngh Tnh.
Tc phm tiu biu cho thin ti Nguyn Du l on trng tn thanh v Vn t thp
loi chng sinh, u vit bng quc m. on trng tn thanh c gi ph bin l Truyn
Kiu, l mt truyn th lc bt. C hai tc phm u xut sc, trn tr tinh thn nhn o ch
ngha, phn nh sinh ng x hi bt cng, cuc i du b. Tc phm cng cho thy mt trnh
ngh thut bc thy.
Truyn Kiu ng mt vai tr quan trng trong sinh hot vn ho Vit Nam. Nhiu nhn
vt trong Truyn Kiu tr thnh in hnh cho nhng mu ngi trong x hi c, mang nhng
tnh cch tiu biu S Khanh, Hon Th, T Hi, v u i vo thnh ng Vit Nam. Kh nng
khi qut ca nhiu cnh tnh, ngn ng, trong tc phm khin cho qun chng tm n Truyn
Kiu, nh tm mt iu d bo. Bi Kiu rt ph bin trong qun chng ngy xa. Ca nhc dn
gian c dng Ly Kiu. Sn khu dn gian c tr Kiu. Hi ha c nhiu tranh Kiu. Th vnh
Kiu nhiu khng k xit. Giai thoi xung quanhi cng rt phong ph. Tung Kiu, ci lng
Kiu, phim Kiu cng ra i. Nhiu cu, nhiu ng trong Truyn Kiu ln vo kho tng ca
dao, tc ng. T xa n nay, Truyn Kiu l u cho nhiu cng trnh nghin cu, bnh
lun v nhng cuc bt chin. Ngay khi Truyn Kiu c cng b (u th k XIX) nhiu
trng hc ca cc nho s, nhiu vn n, thi x c trao i v ni dung v ngh thut ca tc
phm. u th k XX, cuc tranh lun v Truyn Kiu cng si ni, quan trng nht l cuc ph
phn ca cc nh ch s Ng c K, Hunh Thc Khng phn i phong tro c xu Truyn
Kiu do Phm Qunh xng (1924).
Nm 1965, Nguyn Du chnh thc c nh nc lm l k nim, Hi ng ho bnh th
gii ghi tn ng trong danh sch nhng nh vn ho th gii. Nh lu nim Nguyn Du c xy
dng lng qu ng x Tin in. Trng vit vn o to nhng cy bt mi mang tn ng.
Trn Anh Dng
-1-
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Truyn Kiu
- Nguyn Du -
Kiu thm m m tin
GiI Ngha
1..Trm nm trong ci ngi ta,

Ch ti ch mnh kho l ght nhau.
Tri qua mt cuc b du,
Nhng iu trng thy m au n lng.
5.. L g b sc t phong,
Tri xanh quen thi m hng nh ghen.
Co thm ln gi trc n,
Phong tnh c lc cn truyn s xanh.
Rng nm Gia Tnh triu Minh,
10.. Bn phng phng lng, hai kinh vng vng.
C nh vin ngoi h Vng,
Gia t ngh cng thng thng bc trung.
Mt trai con th rt lng,
Vng Quan l ch, ni dng nho gia.
15.. u lng hai t nga,
Thy Kiu l ch, em l Thy Vn.
Mai ct cch, tuyt tinh thn,
Mt ngi mt v, mi phn vn mi.
Vn xem trang trng khc vi,
20.. Khun trng y n, nt ngi n nang.
Hoa ci ngc tht oan trang,
My thua nc tc, tuyt nhng mu da.
Kiu cng sc so, mn m,
So b ti, sc, li l phn hn.
25.. Ln thu thy, nt xun sn,
Hoa ghen thua thm, liu hn km xanh.
Mt, hai nghing nc nghing thnh,
Sc nh i mt, ti nh ha hai.
Thng minh vn sn t tri,
30.. Pha ngh thi ha, mi ca ngm.
Cung thng lu bc ng m,
Ngh ring n t H cm mt trng.
Khc nh tay la nn chng,
Mt thin bc mnh, li cng no nhn.
35.. Phong lu rt mc hng qun,
Xun xanh sp x ti tun cp k
m m trng r mn che,
Tng ng ong bm i v mc ai.
Ngy xun con n a thoi,
40.. Thiu quang chn chc ngoi su mi.
C non xanh tn chn tri,
Cnh l trng im mt vi bng hoa.
2. Ngi c ti th thng gp mnh bc, hnh

nh Ti, mnh ght nhau, xung khc vi nhau, h
c hn ci ny th phi km ci kia.
Trn Anh Dng
-2-
3. B du: Trong vn chng c ca chng ta

thng dng thnh ng "bi b nng du", hoc
ni tt l "b du" ch nhng s bin i
thng trm ca cuc i.
5. B sc t phong: Ci kia km th ci ny hn,
ngha l: c hn iu ny th b km iu kia.
6. (To ho ghen vi ngi n b p). ni:
Ngi n b p thng gp cnh ng khng
hay.
7. Co thm hay Kiu thm: do ch phng co,
ngha l pho sch thm pho sch hay.
8. Phong tnh: Ch nhng chuyn i tnh trai gi.
S xanh: Thi xa, khi cha c giy, ngi ta
chp s bng cch khc ch vo nhng thanh
trc, ct trc mu xanh, nn gi l thanh s.
9. Gia-tnh: Nin hiu vua Th Tng, nh Minh
(1522-1566).
10. Hai kinh: Tc Bc Kinh v Nam Kinh
(Trung Quc).
11. Vin ngoi: Mt chc quan gi vic s sch
ti cc b, t ra t thi Lc-triu. V sau, "Vin
ngoi" dn dn tr thnh mt h hm. Ch "Vin
ngoi" y c dng theo ngha ny.
14. Ch: Theo l nghi Trung Quc xa, ngi
no cng c "danh" l tn chnh, v "t" l tn
ch ("Danh" t t khi sinh ra, cn "t" th n
khi hai mi tui mi da theo "danh" m t
ra).
15. T Nga: Ch ngi con gi p.
17. Thu Kiu v Thu Vn, mi ngi c mt
v ring v nh mai c "ct cch" ca mai, tuyt
c "tinh thn" ca tuyt.
20. Khung trng: Khun mt y n, trn
trnh, xinh xn nh mt trng.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Thanh minh trong tit thng ba,

L l to m, hi l p Thanh.
45.. Gn xa n nc yn anh,
Ch em sm sa b hnh chi xun.
Dp du ti t, giai nhn,
Nga xe nh nc o qun nh nm.
Ngn ngang g ng ko ln,
50.. Thoi vng v rc tro tin giy bay.
T t bng ng v ty,
Ch em th thn dan tay ra v.
Bc dn theo ngn tiu kh,
Ln xem phong cnh c b thanh thanh.
55.. Nao nao dng nc un quanh,
Dp cu nho nh cui ghnh bc ngang.
S s nm t bn ng,
Du du ngn c na vng na xanh.
Rng: Sao trong tit thanh minh,
60.. M y hng khi vng tanh th m?
Vng Quan mi dn gn xa:
m Tin nng y xa l ca nhi.
Ni danh ti sc mt th,
Xn xao ngoi ca him g yn anh.
65.. Kip hng nhan c mong manh,
Na chng xun thot gy cnh thin hng.
C ngi khch vin phng,
Xa nghe cng nc ting nng tm chi.
Thuyn tnh va gh ti ni,
70.. Th trm gy bnh ri bao gi.
Bung khng lnh ngt nh t,
Du xe nga ru l m xanh.
Khc than khn xit s tnh,
Kho v duyn y l mnh vi ta.
75.. khng duyn trc chng m,
Th chi cht c gi l duyn sau.
Sm xanh np t xe chu,
Vi nng mt nm mc du c hoa.
Tri bao th ln c t,
80.. y m v ch, ai m ving thm!
Lng u sn mi thng tm,
Thot nghe Kiu m m chu sa.
au n thay phn n b!
Li rng bc mnh cng l li chung.
85.. Ph phng chi by ho cng,
Ngy xanh mn mi m hng phi pha.
Sng lm v khp ngi ta,
Kho thay thc xung lm ma khng chng.
No ngi phng ch loan chung,
90.. No ngi tic lc tham hng l ai ?
Trn Anh Dng
-3-
Nt ngi: nt lng my.

21. Tht: Ting c c ngha l ni.
Hoa ci, ngc tht: ci ti nh hoa, ni p
nh ngc.
25. Thu thu: Nc ma thu, Xun sn: Ni ma
xun. Cu noi ny v mt Kiu trong sng nh
ln nc ma thu, lng my xinh p nh rng
ni ma xun.
27. Bi ca ca L Din Nin, i Hn, ca ngi
sc p ca mt m nhn c cu:
Nht c khuynh nhn thnh
Ti c khuynh nhn quc
Ngha l:
Quay li nhn mt ln th lm nghing thnh
ngi
Quay li nhn ln na th lm nghing nc
ngi.
Do , ngi sau thng dng ch nghing nc
(khuynh quc), nghing thnh (khuynh thnh)
ch sc p phi thng ca ngi ph n. Hai
ch mt hai trong cu ny dch my ch nht c,
ti c trn.
28. Cu ny c ngha l v "sc" th ch c mt
mnh Kiu l nht, v "ti" th ha may ra th cn
c ngi th hai na.
31. Cung, thng: Hai m ng u ng m
trong cung bc nhc c ca Trung Quc: Cung,
thng gic, tru, v.
Lu bc: Lu thng cung bc.
32. H cm: Mt loi n t b.
H cm mt trng: Mt cy n h cm.
34. Bc mnh: Tn bn n do Thu Kiu sng
tc. "Bc mnh" ngha l s mnh bc bo, mng
manh.
No nhn: Lm cho ngi ta nghe m no lng.
35. Hng qun: Ci qun mu hng, hai ch ny
c dng ch n gii.
36. Cp k: n tui ci trm (K ngha l ci
trm). Theo l c Trung Quc, con gi 15 tui
n th ha g chng cho nn bt u bi tc ci
trm.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
khng k oi ngi hoi,

Sn y ta kim mt vi nn hng.
Gi l gp g gia ng,
Ha l ngi di sui vng bit cho.
95.. Lm rm khn kha nh to,
Sp ngi vi gt trc m bc ra.
Mt vng c y bng t,
Gi hiu hiu thi mt vi bng lau.
Rt trm sn git mi u,
100.. Vch da cy vnh bn cu ba vn.
Li cng m mn tm thn
Li cng ng lng tn ngn chng ra.
Li cng dt nt hoa,
Su tun t ni, chu sa vn di.
105.. Vn rng: Ch cng nc ci,
Kho d nc mt khc ngi i xa.
Rng: Hng nhan t thu xa,
Ci iu bc mnh c cha ai u ?
Ni nim tng n m au,
110.. Thy ngi nm bit sau th no ?
Quan rng: Ch ni hay sao,
Mt li l mt vn vo kh nghe.
y m kh nng n,
Bng chiu ng dm v cn xa.
115.. Kiu rng: Nhng ng ti hoa,
Thc l th phch, cn l tinh anh,
D hay tnh li gp tnh,
Ch xem t thy hin linh by gi.
Mt li ni cha kp tha,
120..Pht u trn gi cun c n ngay.
o o lc rung cy,
trong dng c hng bay t nhiu.
chng ngn gi ln theo,
Du giy tng bc in ru rnh rnh.
125.. Mt nhn ai ny u kinh,
Nng rng: Ny thc tinh thnh chng xa.
Hu tnh ta li gp ta,
Ch n u hin mi l ch em.
lng hin hin cho xem,
T lng nng li ni thm vi li.
130..Lng th lai lng bi hi,
Gc cy li vch mt bi c thi.
Dng dng na na v,
Nhc vng u ting nghe gn gn.
135.. Trng chng thy mt vn nhn,
Lng bung tay khu bc ln dm bng.
hu lng ti gi trng,
Sau chn theo mt vi thng con con.
Trn Anh Dng
-4-
38. Tng ng: Bc tng pha ng. Thi

xa con gi thng nh pha ng. y dng
ch "tng ng" ch ch c con gi p .
39. Con n a thoi: Chim n bay i bay li nh
chic thoi a.
40. Thiu quang: nh sng ti p, ch tit ma
xun. Ma xun c 90 ngy (ba thng), m
ngoi 60, tc l bc sang thng ba.
43. Thanh minh: L tit u ca ma xun nhm
vo u thng ba.
44. To m: Qut m. Theo tc c, n tit
Thanh minh con chu i ving v sa sang li
phn m ca cha m t tin.
p thanh: Dm ln c xanh, ch vic trai gi i
chi xun, dm ln c xanh ngoi ng, do
m gi hi Thanh minh l hi p thanh.
45. Yn anh: Chim yn (n), chim anh (c khi
c l oanh), hai loi chim v ma xun, thng
hay ru rt tng n. y v vi cnh nhng on
ngi rng rng i chi xun.
48. Nga i nh nc: Nga xe qua li nh nc
chy, ht lp ny n lp khc.
o qun nh nm: ni ngi ng c, chen
chc.
49. Ngn ngang g ng ko ln: Nhng on
ngi ngn ngang ko nhau ln ni g ng.
50. Vng - v: Mt loi vng giy, dng trong
vic a ma hoc l hi.
53. Tiu kh: Ngi nc nh.
62. Ca nhi: Con ht.
65. Hng nhan: M hng, ch ngi p.
66. Cnh thin hng: Cnh hoa thm ca tri,
v vi ngi p.
70. Trm gy bnh ri: ni ngi p cht.
72. Du xe nga: Du vt xe nga ca nhng
khch n chi bi trc y.
77. Np t, xe chu: Quan ti bng g t v xe
a m tang c rm ht chu. ni ngi
khch mua quan ti v thu xe tang chn ct
m Tin mt cch chu o.
78. Bi hng: do ch hng trn, nghi l m bi
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Tuyt in sc nga cu gin,

140.. C pha mu o nhum non da tri.
No xa mi t mt ngi,
Khch xung nga ti ni t tnh.
Hi vn ln bc dm xanh,
Mt vng nh th cy qunh cnh dao.
145.. Chng Vng quen mt ra cho,
Hai Kiu e l np vo di hoa.
Nguyn ngi quanh qut u xa,
H Kim tn Trng vn nh trm anh.
Nn ph hu, bc ti danh,
150..Vn chng nt t, thng minh tnh tri.
Phong t ti mo tt vi,
Vo trong phong nh, ra ngoi ho hoa.
Chung quanh vn t nc nh,
Vi Vng Quan trc vn l ng thn.
155..Vn nghe thm nc hng ln,
Mt nn ng Tc kho xun hai Kiu.
Nc non cch my bung thu,
Nhng l trm nh thm yu chc mng.
May thay gii cu tng phng,
160..Gp tun l tho lng tm hoa.
Bng hng nhc thy no xa,
Xun lan thu cc mn m c hai.
Ngi quc sc, k thin ti,
Tnh trong nh , mt ngoi cn e.
165.. Chp chn cn tnh cn m.
Rn ngi chng tin, dt v chn khn.
Bng t nh gic cn bun,
Khch ln nga, ngi cn ngh theo.
Di cu nc chy trong veo,
170..Bn cu t liu bng chiu tht tha.
Kiu t tr gt trng hoa,
Mt tri gc ni ching thu khng.
Mnh trng chnh chch dm song,
Vng gieo ngn nc, cy lng bng sn.
175..Hi ng l ngn ng ln,
Git sng gieo nng cnh xun la .
Mt mnh lng ngm bng nga,
Rn ng gn vi ni xa bi bi:
Ngi m n th th thi,
180..i phn hoa cng l i b i!
Ngi u gp g lm chi,
Trm nm bit c duyn g hay khng?
Ngn ngang trm mi bn lng,
Nn cu tuyt diu ng trong tnh tnh.
185..Chnh chnh bng nguyt x mnh,
Ta nng bn trin mt mnh thiu thiu.
Trn Anh Dng
-5-
.
y mun m ch nm m nm bn ng, mt
nm m lu li trong ci trn gi bi.
79. Th bc, c vng: Ngi xa cho rng trong
mt trng c con th gi thuc, trong mt tri c
con qu vng ba chn.
82. Chu: Ht ngc chu, y ch nc mt.
85. Ho cng: Th to ho, tc l tri. By: Bit
bao nhiu.
89. Phng: Chim phng trng. LoanI: Chim
phng mi. Trong vn c, loan phng dng
ch i la v chng. y ch nhng khch
lng chi i li, chung ch i n vi m tin,
ngy trc.
90. Tic lc tham hng: ni luyn tic, ham sc
p ca giai nhn.
94. Sui vng: Do ch Hong tuyn di t
c mch sui, m t thuc mu vng, nn gi l
hong tuyn.
97. y: Vng a.
112. Vn vo: ni li no cng nh m ch vo
mnh.
113. m kh: Ci kh ci m, ci cht, y ch
khng kh bi tha ma.
116. Th: Th xc (hu hnh). Phch: Ch nhng
ci g v hnh ch da vo th xc m tn ti.
118. Hin linh: T s linh thing cho mi ngi
bit.
126. Tinh thnh: Lng thnh thun khit, lng
ch thnh.
128. U hin: U l ti, ch ci cht. Hin l sng
r, ch ci sng. ni: ch n k sng, ngi
cht, k ci m , ngi ci dng.
136. Tay khu: Tay cm cng nga. ni,
bung lng dy cng cho nga i thong th.
Dm bng: Nh ni dm ng i. Bng l lt
i.
137. Lng ti gi trng: Tc l lng ti th.
Nhng nh th thi xa hay ngm phong vnh
nguyt, nn ngi ta gi th l phong nguyt
(gi trng).
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Thot u thy mt tiu kiu,

C chiu thanh vn, c chiu thanh tn.
Sng in mt, tuyt pha thn,
190.. Sen vng lng ng nh gn nh xa.
Cho mng n hi d la:
o nguyn lc li u m n y ?
Tha rng: Thanh kh xa nay,
Mi cng nhau lc ban ngy qun.
195..Hn gia m ty thin,
Di dng nc chy bn trn c cu.
My lng h c n nhau,
My li h t nm chu gieo vng.
Vng trnh hi ch xem tng,
200.. M sao trong s on trng c tn.
u nh qu kip nhn duyn,
Cng ngi mt hi, mt thuyn u xa!
Ny mi bi mi mi ra,
Cu thn li mn bt hoa v vi.
205.. Kiu vng lnh bi,
Tay tin mt vy mi khc ngm.
Xem th nc n khen thm:
Gi nh t khu cm tm khc thng
V em vo tp on Trng
210.. Th treo gii nht chi nhng cho ai.
Thm hoa khch tr hi,
Nng cn cm li mt hai t tnh.
Gi u xch bc mnh mnh,
Tnh ra mi bit rng mnh chim bao.
215..Trng theo no thy u no
Hng tha dng hy ra vo u y.
Mt mnh lng l canh chy,
ng xa ngh ni sau ny m kinh.
Hoa tri bo dt nh,
220.. Bit duyn mnh, bit phn mnh th thi !
Ni ring lp lp sng di,
Ngh i cn li st si i cn.
Ging Kiu rn r trng loan,
Nh Huyn cht tnh hi: Cn c g ?
225..C sao trn trc canh khuya,
Mu hoa l hy dm d git ma ?
Tha rng: Cht phn ngy th,
Dng sinh i n tc t cha n.
Bui ngy chi m m Tin,
230.. Nhp i thot thy ng lin chim bao.
on trng l s th no,
Bi ra th y, vnh vo th kia.
C trong mng triu m suy,
Phn con thi c ra g mai sau !
Trn Anh Dng
-6-
139. Cu: con nga, non tr, xinh p.

142. T tnh: Chuyn tr, by t tm tnh.
143. Hi vn: Th giy thu m nho s thi xa
thng dng.
Dm xanh: Dm c xanh.
144. Cy qunh, cnh giao: Cy ngc qunh v
cy ngc giao. ni v khi ng tun t ca Kim
Trng nh lm cho c mt vng cng ho thnh
p.
146. Hai Kiu: Hai ngi con gi xinh p, tc
hai ch em Thu Kiu.
148. Trm anh: Trm l ci trm ci bi tc.
Anh l ci di m, hai th dng trang sc cho ci
m ca ngi s t, quan chc. Nh trm anh:
Ch nhng nh th tc phong kin, c ngi
t, lm quan.
149. Ph hu: Giu c.
150. Nt t: Theo li nh, theo dng di trong
nh, mch t c truyn thng vn chng.
151. Phong t: Dng iu.
Ti mo: Ti hoa v dung mo.
152. Phong nh: Phong lu nho nh. Ho hoa:
Sang trng phong cch c v qu phi. Vo trong
l trong nh, Ra ngoi l ra giao thip vi i.
154. ng thn: Bn cng hc.
155. Hng ln: Lng xm, ni: Vn nghe
ting khen n i vng ln cn.
156. ng tc: i tam quc, To Tho o
sng Chng H, bt c i chim s ng,
bn cho xy gn mt to lu i, t tn l
i ng Tc (s ng), v nh h nh thng
ng Ng th bt hai ch em i Kiu v Tiu
Kiu (l v Tn sch v v Chu Du) em v y
vui th cnh gi. Kho xun y l kho kn
tui xun, tc cm cung, tc gi mn in c
ni lng rng: nh h Vng c hai c gi p
cm cung.
157. Bung thu: Bung ngi con gi.
158. Chc mng: Ting c, ngha l by lu, by
nay.
159. Gii cu tng phng: Cuc gp g tnh c.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
235.. Dy rng: Mng triu c u,

Bng khng mua no chuc su ngh nao.
Vng li khuyn gii thp cao,
Cha xong iu ngh do mch Tng.
Ngoi song th th oanh vng,
240.. Nch tng bng liu bay ngang trc mnh.
Hin t gc bng chnh chnh,
Ni ring, ring trnh tc ring mt mnh.
Cho hay l thi hu tnh,
ai g mi t mnh cho xong.
161. Bng hng: Bng ngi con gi. Ph n

Trung Quc thi xa hay mc qun nn gi l
bng hng.
162. Xun lan, thu cc: Hai ch em Kiu, mi
ngi c mt v p ring, ngi nh lan ma
xun, ngi nh cc ma thu.
163. Quc sc: Sc p nht nc, ch Thu
Kiu.
Kiu gp Kim trng

245.. Chng Kim t li th song,
Ni nng canh cnh bn lng bing khuy.
Su ong cng lc cng y,
Ba thu dn li mt ngy di gh.
My Tn kha kn song the,
250.. Bi hng lo o i v chim bao.
Tun trng khuyt, a du hao,
Mt m tng mt, lng ngao ngn lng.
Bung vn hi gi nh ng,
Trc se ngn th, t chng phm loan.
255.. Mnh Tng pht pht gi n,
Hng gy mi nh, tr khan ging tnh.
V chng duyn n ba sinh,
Th chi em thi khuynh thnh tru ngi.
Bng khung nh cnh, nh ngi,
260.. Nh ni k ng vi di chn i.
Mt vng c mc xanh r,
Nc ngm trong vt, thy g na u !
Gi chiu nh gi cn su,
Vi l hiu ht nh mu khy tru.
265.. Ngh ring nh t tng nhiu,
Xm xm no Lam Kiu ln sang.
Thm nghim kn cng cao tng,
Cn dng l thm dt ng chim xanh.
L th t liu bung mnh,
270.. Con oanh hc ni trn cnh ma mai.
My ln ca ng then ci,
y thm hoa rng, bit ngi u ?
Tn ngn ng sut gi lu,
Do quanh cht thy mi sau c nh.
275.. L nh Ng Vit thng gia,
Bung khng ngi xa cha v.
Ly iu du hc hi thu,
Ti n cp sch hu dn sang.
C cy, c sn sng,
Trn Anh Dng
160. l: Hi l, cn gi l dip h, mt tc
chi xun c t i nh ng. Vo khong
thng ba, trai gi i du xun, b mt cnh cy ri
nhau xem s l chn hay l on vic may
ri. y l dp h lm quen v tm hiu nhau.
-7-
166. Chn: Ting c. Chin khn: chng xong,

khng xong.
173. Gng nga: Theo truyn thuyt trong cung
trng c ch Hng Nga, nn thng gi trng l
"gng nga".
174. Vng gieo ngn nc: nh trng vng di
xung ngn nc.
175. ng ln: Xm bn ng, ni c con gi
p , cng ging ngha ch "tng ng" (xem
ch thch 38).
Hi ng l ngn ng ln: Cy hi ng
xm ng ng ngn xung.
177. Bng nga: Bng trng.
179. Ngi m: Ch m Tin.
181. Ngi u: Ch Kim Trng.
186. Trin: Lan can.
187. Tiu Kiu: Xem ch thch 146.
188. Phong vn: Yu iu.
Thanh tn: Thanh t ti tn.
189. ni mt v thn hnh ngi tiu kiu
nh c s v tuyt in ph ly.
190. Sen vng: Ch gt chn ngi p. ng
Hn Hu, i T (Nam Bc Triu), rt yu qu
phi h Phan, tng c hoa sen bng vng lt
xung nn nh, cho nng i ln ri khen rng:
"B b sing lin hoa" (mi bc i n ra mt
hoa sen).
Lng ng: Ting c, c ngha l i t t chm
2 - 9 - 2007
GiI ngha
280.. C hin Lm thy, nt vng cha phai.

Mng thm chn y ch bi,
Ba sinh u hn duyn tri chi y.
Song h na khp cnh my,
Tng ng gh mt ngy ngy hng trng.
285.. Tc gang ng ta nguyn phong,
Tuyt m no thy bng hng vo ra.
Nhn t qun khch ln la,
Tun trng thm thot nay thm hai.
Cch tng phi bui m tri,
290.. Di o dng c bng ngi tht tha.
Bung cm xc o vi ra,
Hng cn thm nc, ngi vng tanh.
Ln theo tng gm do quanh,
Trn o nhc thy mt cnh kim thoa.
295.. Gi tay vi ly v nh:
Ny trong khu cc u m n y ?
Ngm u ngi y bu ny,
Chng duyn cha d vo tay ai cm !
Lin tay ngm ngha bing nm,
300.. Hy cn thoang thong hng trm cha phai.
Tan sng thy bng ngi,
Quanh tng ra tm ti ngn ng.
Sinh c i ch,
Cch tng ln ting xa a m lng:
305.. Thoa ny bt c h khng,
Bit u Hp Ph m mong chu v ?
Ting Kiu nghe lt bn kia:
Sinh rng: Phc ha va ri,
Phm xin mt vi li thm hoa .
Tay tin gi tp ma sa,
Khong trn dng bt tho v bn cu .
405.Khen: Ti nh ngc phun chu,
Nng Ban T cng u th ny !
Kip tu xa v cha dy,
Phc no nhc c gi ny cho ngang !
Nng rng: Trm lic dung quang,
410.Chng sn bi ngc cng phng kim mn .
Ngh mnh phn mng cnh chun,
Khun xanh bit c vung trn m hay ?
Nh t nm hy th ngy,
C ngi tng s on ngay mt li:
415.Anh hoa pht tit ra ngoi,
Nghn thu bc mnh mt i ti hoa .
Trng ngi li ngm n ta,
Mt dy mt mng bit l c nn ?'
Sinh rng: Gii cu l duyn,
420.Xa nay nhn nh thng nhin cng nhiu .
Trn Anh Dng
-8-
chm, chp chn m t.

192. o nguyn: i Tn c mt ngi nh c
cho thuyn ngc theo mt dng sui i mi ti
mt khu rng trng ton o, thy ni c mt
cnh sng tuyt p nh ni tin . Ngi sau
dng ch "ngun o" hay "ng o" ch
cnh tin.
193. Thanh kh: "ng thanh tng ng, ng
kh tng cu" (cng mt th ting th ng vi
nhau, cng mt loi kh th tm n nhau).
195. Hn gia: Hn l ngho, gia l mn, nh
xong, lnhlo, ni khim tn.
Ty thin: Pha tri ng ty, hoc cnh ng
pha ty.
197. H c: Trng xung, chiu c n nhau.
198. H t: Ban xung, ban cho. C cu: Hai bi
th ca Kiu li p hay, tht qu bu nh l
nm cho nhng ht chu, gieo cho nhng thi
vng vy.
200. on trng: t rut, ch s au n bi
thng. S on trng: S ghi tn nhng ngi
ph n bc mnh.
201. Qu kip nhn duyn: Qu l kt qu. Nhn
l nguyn nhn, ni duyn (tt). hay kip (xu)
cng l c nhn vi qu c.
208. T khu, cm tm: Ming thu, lng gm.
ni th Kiu lm rt hay.
222. i cn: Nhiu cn.
223. Trng loan: Mn c thu chim loan.
224. Nh huyn: ch vo b m. Huyn l cy
hoa hin, theo thuyt c, c tnh cht lm qun
s lo phin.
226. Hoa l: V vi ngi p, git ma v vi
git nc mt.
228. Dng sinh: Nui dng v sinh ra, ch
cng n cha m.
235. Mng triu: iu thy trong mng.
238. MchTng: Dng nc mt. Tng l tn
mt con sng tnh H Nam (Trung Quc) chy
vo h ng nh. Ngy xa, vua Thun i tun
th, cht phng xa, hai ngi v vua l Nga
Hong v N Anh i tm, n ngi trn b sng
Tng, khc rt thm thit, nc mt vy ra
2 - 9 - 2007
GiI ngha
V d gii kt n iu,
Th em vng m liu vi thn !
iu trung khc n cn,
Lng xun phi phi chn xun tng tng.
425.Ngy vui ngn chng y gang,
Trng ra c ngm gng non oi .
Vng nh chng tin ngi dai,
Gi chng nng mi kp di song sa .
n nh va thy tin nh,
430.Hai thn cn d tic hoa cha v.
Ca ngoi vi r rm the,
Xm xm bng li vn khuya mt mnh.
Nht tha gng gii u cnh,
Ngn n trng lt trng hunh ht hiu .
435.Sinh va ta n thiu thiu,
D chiu nh tnh d chiu nh m .
Ting sen s ng gic he,
Bng trng x hoa l li gn.
Bng khung nh Gip non Thn,
440.Cn ng gic mng m xun m mng.
Nng rng: Khong vng m trng,
V hoa nn phi nh ng tm hoa .
By gi r mt i ta,
Bit u ri na chng l chim bao ?
445.Vi mng lm l rc vo,
i sen ni sp song o thm hng .
Tin th cng tho mt chng,
Tc my mt mn dao vng chia i .
Vng trng vng vc gia tri,
450.inh ninh hai mt mt li song song .
Tc t cn vn tc lng,
Trm nm tc mt ch ng n xng .
Chn h snh ging qunh tng,
Di l hng ln bnh gng bng lng.
455.Sinh rng: Gi mt trng trong,
By lu nay mt cht lng cha cam .
Chy sng cha nn cu Lam,
S ln khn qu ra sm s chng ?
Nng rng: Hng dip xch thng,
460.Mt li cng ting rng tng tri .
ng iu nguyt n hoa kia .
Ngoi ra ai li tic g vi ai .
Rng: Nghe ni ting cm i,
Nc non lung nhng lng tai Chung K.
465.Tha rng: Tin k s chi,
lng dy n dy th phi vng .
Hin sau treo sn cm trng,
Vi vng Sinh tay nng ngang my.
Trn Anh Dng
-9-
nhng khm trc xung quanh, lm cho trc

ho thnh nhng im lm m. V sau, cc nh
vn thng dng ch mch Tng, git Tng
ch nc mt ph n.
244. T mnh: Si t mong manh. Hai ch ny
ch chung Kiu v Kim Trng kt thc on
ni v Kim Trng.
245. Th song: Ch ca s phng c sch.
246. Bing khuy: Khng khuy, khng khuy.
247. Su ong cng lc cng y: ni mi su
tng t, cng ngy cng chng cht ln mi.
249. Cu ny ni: My che kn ca s phng
Kiu.
251. Tun trng khuyt: Khuyt ht c mt tun
trng (c mi k trng trn, gi l mt tun
trng). Ch thi gian sut c thng.
a du hao: a du hao cn (v n b thp
khuya).
254. c cu: Bt lu khng vit n ngn b
kh i, n lu khng gy n dy b chng
li. ni Kim Trng bun trong tng t, b c
vic hc hnh v gy n.
255. Mch Tng: Mnh lm bng trc ni
Tng.
257. Ba sinh: Do ch Tam sinh, ngha l ba kip
lun chuyn: "Qu kh", "hin ti" v "v lai"
ca con ngi.
260. K ng: S gp g k l.
264. V l: Cy lau, cy sy.
266. Lam Kiu: Vng t thuc Lam in, tnh
Thim Ty (Trung Quc). Bi Hng, i ng,
khi thi hng v, gp Vn Kiu tng bi th, c
cu:"Lam Kiu tin th thn tin qut, h tt khi
(k) khu thng ngc kinh" (cu Lam l ci t
tin , h tt phi vt v ln thi c lm
g). V sau, Hng i qua mt ni, gi l Lam
Kiu, kht nc, vo xin nc mt nh b lo
gn y thy Vn Anh, (em Vn Kiu), chu gi
b, ngi tuyt p, Hng ng cu hn, b lo
bo: B cn dng ci ngc v chy ngc gi
thuc huyn sng (th thuc tin), nu c
nhng th y lm snh l s g con cho. Hng v
tm c ci v chy ngc a n, li y gi
thuc cho b lo mt trm ngy, ri ly Vn Anh
v sau hai v chng cng ln ci tin. y,
Lam Kiu ch ch nh ca Kiu.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Nng rng: Ngh mn ring tay,

470.Lm chi cho bn lng ny lm thn !
So dn dy v dy vn,
Bn dy to nh theo vn cung thng .
Khc u Hn S chin trng,
Nghe ra ting st ting vng chen nhau .
475.Khc u T m Phng cu,
Nghe ra nh on nh su phi chng !
K Khang ny khc Qung lng,
Mt rng lu thy hai rng hnh vn .
Qua quan ny khc Chiu Qun,
480.Na phn luyn cha na phn t gia .
Trong nh ting hc bay qua,
c nh ting sui mi sa na vi .
Ting khoan nh gi thong ngoi,
Ting mau sm sp nh tri ma .
485.Ngn n khi t khi m,
Khin ngi ngi cng ng ngn su .
Khi ta gi khi ci u,
Khi v chn khc khi chau i my .
Ngn n khi t khi m,
Khin ngi ngi cng ng ngn su .
Khi ta gi khi ci u,
Khi v chn khc khi chau i my .
Rng: Hay th tht l hay,
490.Nghe ra ngm ng nut cay th no !
La chi nhng bc tiu tao,
Dt lng mnh cng nao nao lng ngi ?
Rng: Quen mt nt i ri,
T vui thi cng tnh tri bit sao !
495.Li vng m lnh cao,
Ha dn dn bt cht no c khng .
Hoa hng cng t thc hng,
u my cui mt cng nng tm yu .
Sng tnh dng xiu xiu,
500.Xem trong u ym c chiu l li .
Tha rng: ng ly lm chi,
D cho tha ht mt li nao !
V chi mt a yu o,
Vn hng chi dm ngn ro chim xanh .
505. cho vo bc b kinh,
o tng phu ly ch trinh lm
Ra tung trn Bc trong du,
Th con ngi y ai cu lm chi !
Phi iu n xi th,
510.Tit trm nm n b i mt ngy !
Ngm duyn k ng xa nay,
La i ai p li ty Thi Trng .
Trn Anh Dng
- 10 -
268. L thm: Do ch Hng dip. vu Hu, i

ng, mt hm i chi, bt c chic l
tri trn ngi nc t cung vua chy ra. Trn l
c mt bi th, Vu Hu bn li hai cu th
vo chic l khc, ri em th ni u ngi
nc, cho tri vo cung vua. Hn th, ngi cung
n th l khi trc, li bt c l ca Vu
Hu. V sau, nh dp vua phng thch cung n,
Vu Hu ly c Hn th.
Chim xanh: Ngi ta thng gi s gi a tin l
"chim xanh" (thanh iu). Cu ny ni: Kh
thng tin tc mi manh vi Thu Kiu.
257. Ng Vit thng gia: Nh i bun nc
Ng, nc Vit (i bun xa, nay Ng, mai Vit).
279. : y ch ni gi (ta thng gi l ni
non b) do nhng tng xp thnh.
280. Lm Thu: tn ci hin ca nh Ng Vit
thng gia. V c ch Thu trng vi mt ch
trong tn Kiu nn Kim Trng mi mng thm
l c duyn s tin nh.
281. Bi: By ra, xp t sn, do ch "an bi".
283. Song h: Ca s dn giy. Cnh my: Cnh
ca s.
285-286. ni: Ca ng b kho, ca ngun b
ngn, cho nn tuy nh Kiu gn c ganh tc, m
vn l xa xi cch tr.
287. Nhn t: K t khi (ting c).
293. Tng gm: Do ch cm tng, bc tng
gch c v hoa nh gm (mt cch t im vn
hoa).
294. Kim thoa: Ci thoa gi tc bng vng.
296. Khu cc: Bung lu, ni ca con gi nh
sang trng.
305. H khng: Bng khng, t nhin.
306. Hp ph: Tn mt qun, trc thuc Giao
chu, nay thuc tnh Qung ng (Trung Quc).
Theo Hn s: Nguyn xa, ven b qun Hp Ph
c loi trai sinh ra mt loi ngc qu, nhng v
bn quan tc tham nhng, bt nhn dn i m
ngc cho chng, dn tnh kh cc, nn ngc trai
bin i ni khc ht. V sau, c v quan thanh
lim l Mnh Thng n nhn chc, ci cch,
chnh s, bi lnh m ngc, th ngc trai li dn
dn tr v. Do , ngi ta thng ni "Chu v
Hp Ph" (Hp Ph chu hon), ch nhng
trng hp vt bu b mt li tr v vi ch
2 - 9 - 2007
GiI ngha
My ma nh vng,
Qu chiu nn chn chng yn anh .
505.Trong khi chp cnh lin cnh,
M lng r rng dnh mt bn .
Mi ty lnh hng nguyn,
Cho duyn m thm ra duyn b bng.
Gieo thoi trc chng gi ging,
520. sau nn thn cng chng bi ai ?
Vi chi liu p hoa ni,
Cn thn t li n bi c khi !
Thy li oan chnh d nghe,
Chng cng thm n thm v mi phn .
525.Bng tu va lt v ngn,
Tin u thy ca ngn gi vo .
Nng th vi tr bung thu,
Sinh th do gt sn o bc ra .
Ca si va ng then hoa,
530.Gia ng vo gi th nh mi sang.
em tin thc ph t ng,
B v l thn tha hng hu.
Liu dng cch tr sn kh,
Xun ng kp gi sinh v h tang.
535.Mng tin xit ni kinh hong,
Bng mnh ln trc i trang t tnh.
Gt u mi ni inh ninh,
Ni nh tang tc ni mnh xa xi:
S u cha kp i hi,
540.Duyn u cha kp mt li trao t,
Trng th cn tr tr,
Dm xa xi mt m tha tht lng.
Ngoi nghn dm chc ba ng,
Mi su khi g cho xong cn chy !
545.Gn vng gi ngc cho hay,
Cho nh lng k chn my cui tri .
Tai nghe rut ri bi bi,
Ngp ngng nng mi gii li trc sau:
ng t ght b chi nhau,
550.Cha vui sum hp su chia phi !
Cng nhau trt nng li,
Du thay mi tc dm di lng t !
Qun bao thng i nm ch,
Ngh ngi n gi nm ma xt thm.
555. nguyn hai ch ng tm,
Trm nm th chng m cm thuyn ai .
Cn non cn nc cn di,
Cn v cn nh n ngi hm nay !
Dng dng cha n ri tay,
560.Vng ng trng ng ngay nc nh.
Trn Anh Dng
- 11 -
c.
311. Ln l: Nguyn ngha l xm v lng, y
dng nh nhgi b con lng ging.
316. Nim ty: Ni lng, cht tm s ring.
319. Thang my: Do ch vn th, nguyn l mt
kh c ca qun i thi dng tro vo thnh
bn ch (thanh cao, tng c th bc ti my
c).
320. Ngi hm n: Ngi gp g hm i thanh
minh.
Chng nhe: (t c) phi chng l.
322. K: Ch Kim Trng. Ngi: Ch Kiu, Kim
Trng nhn t mt Kiu, m Kiu th e thn ci
u.
323. Ngu nh: Tnh c, cng nh "ngu nhin".
324. Chn: Mt mi, ni st rut lm.
325. Xng mai: Xng vc gy. Cy mai, thn
v cnh nh b, nn ngi ta thng gi nhng
ngi xng vc gy l mai ct (xng mai).
R mn: Gy mn, ni tng t m gy mn
i.
327-328: ni sut thng tm thn nh gi
cung trng.
330. i gng: Gi cao,, trn mt chic gng
ln v hp ng trang sc ca ph n. Trong
vn c, thng mn ch i gng ch
ngi ph n.
Du bo: ni thn phn hn mn nh cnh bo
tri ni mt nc. y l li Kim Trng t ni
khim.
332. Bng tuyt: ni trong sch, thanh bch.
Cht hng: Mt th cht lc no cng nh th.
Ph phong: Hai th rau, ngi ta dng l v c
nu canh hoc mui da lm mn n hng ngy.
c cu: Gia nh vn thanh bch, m t cht th
cng bnh thng, khng c ti sc g, li Kiu
t khim (Bn ch trn ni gia nh, bn ch
di ni bn thn).
333. L thm: ging cu 268.
Ch hng: Do ch xch thng (si dy ) theo
sch Tc U qui lc: V C, ngi i ng, i
cu hn, vo ngh qun trn, gp mt ng gi
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Ngi ngng mt bc mt xa,

Mt li trn trng chu sa my hng.
Buc yn quy gnh vi vng,
Mi su x na bc ng chia hai .
565.Bun trng phong cnh qu ngi,
u cnh quyn nht cui tri nhn tha .
No ngi c gi tun ma,
Mt ngy nng gnh tng t mt ngy .
Nng cn ng ta hin ty,
570.. Chn hi vn vt nh vy mi t.
Trng chng khi ngt song tha,
Hoa tri trc thm, liu x xc vng.
Kiu bn mnh chuc cha

Tn ngn do gt lu trang,
Mt on mng th ngoi hng mi v,
575.. Hn huyn cha kp gii d,
Sai nha bng thy bn b xn xao.
Ngi nch thc, k tay ao;
u tru mt nga o o nh si.
Gi giang mt lo mt trai,
580.. Mt dy v li buc hai thm tnh.
y nh vang ting rui xanh,
Rng ri khung dt, tan tnh gi may.
t nhuyn, ca ring ty,
Sch snh sanh vt cho y ti tham.
585.. iu u bay buc ai lm ?
Ny ai dan dm, git gim bng dng ?
Hi ra sau mi bit rng:
Phi tn xng xut l thng bn t.
Mt nh hong ht ngn ng,
590.. Ting oan dy t, n ng la my.
H t van ly sut ngy,
ic tai ln tut, ph tay ti tn.
Rng cao rt ngc dy oan,
Du l cng nt gan, l ngi.
595.. Mt trng au n rng ri,
Oan ny cn mt ku tri, nhng xa.
Mt ngy l thi sai nha,
Lm cho khc hi chng qua v tin.
Sao cho ct nhc vn tuyn,
600.. Trong khi ng bin tng quyn bit sao ?
Duyn hi ng, c c lao,
Bn tnh bn hiu, bn no nng hn ?
li th hi minh sn,
Lm con trc phi n n sinh thnh.
605.. Quyt tnh nng mi h tnh:
Trn Anh Dng
- 12 -
ngi di bng trng, m ci ti vi, ang kim

s sch. Vi C hi, ng gi tr li: y l s
sch hn nhn, v chic ti vi ny dng ng
nhng dy (xch thng) dng buc chn
i v chng. Do in ny m c nhng danh t:
"ch hng", "t hng" ch vic nhn duyn v
chng, v "Nguyt lo" (ng gi di trng),
"Trng gi", "ng T", ch ngi lm mi
mai. Tc xa: khi ci v, thng lm l T
hng, tc l t ng Nguyt lo xe dy .
339. D chng: D chng, nu khng.
343. Khun thing: Khun to ha, ch tri.
Khun do ch qun, tc l ci khun dng
nn gm. Ngi xa v to ho c nn ra
mun vt nh ci khun nn ra cc gm, nn
gi To ho l Hng qun, Thin qun, (khun
tri).
Tc thnh: Tc lng chn thnh, thnh thc.
345. Lng xun: Nguyn ngha l tm lng tt
p nh ma xun. Cn c th gii l tm lng
ca ngi ph n tr tui, xinh p.
348. Chiu xun: Nh ni t xun (Xun t).
Nt thu: Nt thu ba, nt sng thu, tc con mt.
352. vng: Do ch kim thch. Kim y l loi
ng, ch chung ng, vc ng; thch l ,
ch bia . Thi xa, nhng vic ln, nhng cng
c hay chm ngn, thng c ngi ta khc
vo chung ng, bia , lu truyn thin c.
Do , ngi ta thng dng danh t kim thch
ch ci g c tnh cch vnh cu bn vng,
khng thay i c, nh ghi tc vo vng .
y ni: Kiu nhn li gn b vi Kim Trng,
v xin ghi tc li , nh ghi tc vo vng .
357. B: Bn Trng Vnh K ch B l cm.
Qut hoa qu: Chic qut bng l qu v hoa.
359. Tt giao: Sn v keo, ch tnh ngha gn b
bn cht vi nhau nh hai cht keo v sn.
362. Lu trang: Lu trang im, ch dng lu
ca ph n.
363. bit tui vng: Mun xem vng bao
nhiu tui, xu tt th no, ngi ta thng dng
th cui en th, gi l hn th vng.
Qua s trao i, Kim-Kiu hiu bit v yu
nhau, nh bit r tui vng.
365. Sng thng: Hai cu ny ly bi th
trong Tnh s:
2 - 9 - 2007
GiI ngha
D cho thip bn mnh chuc cha !

H Chung c k li gi,
Cng trong nha dch li l t tm.
Thy nng hiu trng tnh thm,
610.. V nng ngh cng thng thm xt vay.
Tnh bi lt lun y,
C ba trm lng vic ny mi xui.
Hy v tm ph giam ngoi,
Dn nng qui liu trong i ba ngy.
615.. Thng tnh con tr th ngy,
Gp cn v gi tai bay bt k!
au lng t bit sinh ly,
Thn cn chng tic, tic g n duyn !
Ht ma s ngh phn hn,
620.. Liu em tc c quyt n ba xun.
S lng ng vi bng nhn,
Tin sng n i xa gn xn xao.
Gn min c mt m no,
a ngi vin khch tm vo vn danh.
625.. Hi tn rng: M Gim sinh.
Hi qu, rng: Huyn Lm Thanh cng gn.
Qu nin trc ngoi t tun,
My ru nhn nhi, o qun bnh bao.
Trc thy sau t lao xao
630.. Nh bng a mi rc vo lu trang.
Gh trn ngi tt s sng,
Bung trong mi gic nng kp ra.
Ni mnh thm tc ni nh,
Thm hoa mt bc, l hoa my hng !
635.. Ngi ngng gin gi e sng,
Nhn hoa bng thn, trng gng mt dy.
Mi cng vn tc bt tay,
Nt bun nh cc, iu gy nh mai.
n o cn sc cn ti,
640.. p cung cm nguyt, th bi qut th.
Mn nng mt v mt a,
Bng lng khch mi ty c dt du.
Rng: Mua ngc n Lam Kiu,
Snh nghi xin dy bao nhiu cho tng ?
645.. Mi rng: ng gi nghn vng,
Gp nh nh lng ngi thng dm ni.
C k bt mt thm hai,
Gi lu ng gi vng ngoi bn trm.
Mt li thuyn m dm
650.. Hy a canh thip trc cm lm ghi.
nh ngy np thi vu qui,
Tin lng sn vic g chng xong !
Mt li cy vi Chung cng,
Trn Anh Dng
- 13 -
" Qun ti Tng giang u,

Thip ti Tng giang v,
Tng t bt tng kin,
ng m Tng giang thu"
Dch ngha:
Chng u sng Tng,
Thip cui sng Tng,
Nh nhau m chng thy nhau,
Cng ung nc sng Tng.
367. Tuyt tr sng che: ni bc tng ca
nh Kiu vi nh Kim Trng nh c tuyt sng
ngn tr, che khut khin cho hai ngi gp g
trao i tin tc.
370. Th hng rm lc: Mu t i, mu xanh
rm thm, tc l ma xun sp qua, ma h sp
ti.
372. Hai ng: Do ch song ng (xun
ng v huyn ng) ch cha m.
375. Nh lan: Do ch lan tht.
377. Th trn: Nhng thc n qu ng ma.
Thu Kiu mang sang tip Kim Trng. Ch ,
"sn by" y khng phi l by bin ra bn
nh Kiu.
382. La hng: Hai ch ny thng dng
ch tnh duyn v chng.
384. Hoa rm: Hoa cy rm, sc trng, v mi
tc lm m bc trng nh nhng chm hoa
rm.
386. TRI m: Hiu bit ting n. i Xun Thu,
B Nha, mt ngi gii n, Chung T K, mt
ngi gii nghe n, u ni ting, cng lm bn
vi nhau. T K hiu c tm hn bn trong
ting n, khi B Nha gy n, nh ni Thi Sn", khi B Nha ngh n dng chy (lu thu),
th T K khen: "Ting n cun cun nh sng
Giang, sng H". Sau T K cht, B Nha t
dy, p n ra, v than rng: "Trong thin h
khng cn ai l tri m (ngi hiu bit ting n
ca mnh) na". V sau, tri m dng ch bn
thn, tri k, hoc bn tnh.
389. Ni gi: Ch Hn l gi sn, tc l ni non
b.
391. ng o: Tc ng o nguyn.
392. Thin thai: Tn mt ni tnh Chit Giang,
Trung Quc, Tng truyn i Hn, Lu Thn
v Nguyn Triu ln ni Thin Thai hi thuc
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Kht t tm lnh Vng ng v nh.

655.. Thng tnh con tr cha gi,
Nhn nng ng nhng mu sa rut du:
Nui con nhng c v sau,
Trao t phi la, gieo cu ng ni.
Tri lm chi cc by tri,
660.. Ny ai vu thc cho ngi hp tan !
Ba ru bao qun thn tn,
N y a tr, cng oan khc gi.
Mt ln sau trc cng l,
Thi th mt khut chng th lng au !
665.. Theo li cng chy dng chu,
Liu mnh ng rp gieo u tng vi.
Vi vng k gi ngi coi,
Nh to nng li tm li khuyn can:
V chi mt mnh hng nhan,
670.. Tc t cha cht n n sinh thnh.
Dng th thn nng Oanh,
Li thua L bn mnh hay sao ?
Ci xun tui hc cng cao,
Mt cy gnh vc bit bao nhiu cnh.
675.. Lng t d chng dt tnh,
Gi ma u hn tan tnh nc non.
Th rng liu mt thn con,
Hoa d r cnh, l cn xanh cy.
Phn sao nh vy cng vy,
680.. Cm nh chng u nhng ngy cn xanh.
Cng ng tnh qun lo quanh,
Tan nh l mt thit mnh l hai.
Phi li ng cng m tai,
Nhn nhau git vn git di ngn ngang.
685.. Mi ngoi h M va sang,
T hoa k, cn vng mi trao.
Trng gi c a lm sao ?
Cm dy chng la buc vo t nhin.
Trong tay sn ng tin,
690.. Du lng i trng thay en kh g !
H Chung ra sc gip v,
L tm t, tng k cng xong.
Vic nh tm thong dong,
Tinh k gic gi mong v.
695. Mt mnh nng ngn n khuya,
o dm git l, tc xe mi su.
Phn du, du vy cng du,
Xt lng eo ng by lu mt li!
Cng trnh k bit my mi.
700. V ta khng kht, cho ngi d dang.
Th hoa cha ro chn vng,
Trn Anh Dng
- 14 -
gp tin n ri cng nhau kt duyn y.

394. Vn phc: Li cho hi chc mng khi gp
nhau. Hn thuyn: lnh m, li hi thm sc
khe.
396. Phong nguyt: Li th trng gi vui chi.
Non sng: Ly ni sng m nguyn c (sng
cn, ni mn, li th cng khng thay i).
397. Yn: Bn sch, Bt gi: Ci gi gc bt.
Thi ng: Ci ng ng th.
398. m thanh: Mu xanh nht, ch mu bc
tranh cy thng ca Kim Trng.
399. Phong sng: Gi v sng. Bc tranh cy
thng v rt t nhin nh c m c phong
sng.
402. Phm : li vnh bc tranh. Thm hoa:
Thm v p. ni bc tranh mi v xong, xin
my vn th cho tng thm v p.
403. Tay tin: Bn tay ngi p, ngi tin.
405. Nh ngc phun chu: Ti xut khu thnh
th hay, nh nh ra ngc, phun ra chu.
406. Nng Ban: Nng Ban Chiu, i ng Hn.
Nng hc rng ti cao, c vua Hn vi n
gip son sch.
T: Nng T o Un, i Tn, l ngi thng
minh, c hc thc.
410. Ngc bi: eo bng ngc. Ch dng ch
chung ngi ta hin t v c quan chc.
Kim mn: Tc Kim m mn ni tt, tn ca cung
V ng ca vua nh Hn (ca cung c tng
nga ng nn gi l Kim m). i Hn V ,
thng cho nhng ngi c vn ti n i
y, ch nh vua hi han v chnh s. Kiu
mun ni Kim Trng khng l nh quan cng l
ngi hc cao.
412. Khun xanh: Cng nh khun thing, s
sp t ca tri.
414. Tng s: Thy xem tng.
415. Anh hoa: Nhng ci tinh hoa tt p.
419. Gii cu: Cuc gp g tnh c.
420. Nhn nh thng thin: ni: Ngi ta
cng c th lm thay i c c s tri.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Li th thi ph phng vi hoa.

Tri Liu non nc bao xa.
Ngh u r ca chia nh t ti.
705. Bit bao duyn n th bi.
Kip ny thi th th thi cn g.
Ti sinh cha dt hng th.
Lm thn tru nga n ngh trc mai.
N tnh cha tr cho ai,
710. Khi tnh mang xung tuyn i cha tan.
Ni ring ring nhng bng hong,
Du chong trng a l trn thm khn.
Thy Vn cht tnh gic xun,
Di n gh n n cn hi han:
715. C tri du b a oan,
Mt nh ch ring oan mt mnh,
C chi ngi nhn tn canh ?
Ni ring cn mc mi tnh chi y\?
Rng: Lng ng thn thc y,
720. T duyn cn vng mi ny cha xong.
H mi ra cng thn thng,
lng th ph tm lng vi ai.
Cy em, em c chu li,
Ngi ln cho ch ly ri s tha.
725. Gia ng t gnh tng t,
Loan giao chp mi t tha mc em.
K t khi gp chng Kim,
Khi ngy qut c, khi m chn th.
S u sng gi bt k,
730. Hiu tnh khn l hai b vn hai !
Ngy xun em hy cn di,
Xt tnh mu m, thay li nc non.
Ch d tht nt xng mn,
Ngm ci chn sui hy cn thm ly.
735. Chic thoa vi bc t my,
Duyn ny th gi vt ny ca chung.
D em nn v nn chng,
Xt ngi mnh bc, t lng chng qun.
Mt ngi cn cht ca tin,
740. Phm n vi mnh hng nguyn ngy xa.
Mai sao du c bao gi.
t l hng y, so t phm ny.
Trng ra ngn c l cy,
Thy hiu hiu gi th hay ch v.
745. Hn cn mang nng li th,
Nt thn b liu, n ngh trc mai;
D i cch mt khut li,
Ry xin chn nc cho ngi thc oan.
By gi trm gy bnh tan,
Trn Anh Dng
- 15 -
421. Gii kt: Gii l ci, kt l mi buc. ni,

chng ta rng buc vi nhau, nu c s chia
r th quyt liu thn gi li vng .
423. Trung khc: Nhng s u khc trong
lng, nh ni tm tnh, tm s.
424. Tng tng: Say say, ng ng.
425. Giang: ni ngy ngn lm.
428. Song sa: Ca s c che vi sa, cng nh
song the, ch phng ca Kiu.
430. Hai thn: Cha m, do ch song thn, tc
thn ph (cha) v thn mu (m).
433. Nht tha: Mau v tha, ch nh trng. nh
trng gii bng cnh l cy xung lm cho mt
t ch sng, ch ti.
434. Trng hunh: Trng l ci mn, hunh l
con om m. i Tn, Xa Dn ham hc, nh
ngho, m khn c n, phi bt con om m
ng vo ti la tha m c sch. Ch phng
hc ca Kim Trng.
437. Ting sen: Bc chn ca ngi p. Gic
ho: Theo sch Nam kha k: Thun Vu Phn i
ng, ngy sinh nht, ung ru say nm ng
di gc cay ho gi pha nam nh ng, lin
mng thy n mt nc gi l "i Ho An",
c vua nc y g cng cha, v cho lm quan
Thi th qun Nam Kha, vinh hin hn hai mi
nm. Khi tnh dy, ch thy di gc ho mt t
kin ln, trong c con kin cha, mi hiu l
nc v vua Ho An (gc ho yn n), cn Nam
kha tc l cnh ho pha nam nhm thng xung
t kin. Do , ngi ta ni "gic Nam kha" hay
"gic ho" ch cuc ph qu h o.
438. y ni, Kim Trng sc tnh thy nh trng
a bng hoa l ti gn.
439. nh Gip: nh ni Vu Gip (hay Vu
Sn). Vua S Hoi Vng i chi qun Cao
ng, mng thy mt ngi n b p, v t
xng l thn ni Vu Sn, sm lm my, chiu
lm ma. Do tch ny, ngi ta thng dng ch
"my ma" ch vic n i gia trai gi.
Non thn: ni Thn n ch ca nng tin gp
vua S ni trn.
446. i sen: Ci thp nn lm hnh hoa sen.
Song o: Ch ca s c trng cy o.
447. Tin th: Giy hoa tin (giy vit th t c
2 - 9 - 2007
GiI ngha
750. K lm sao xit mun vn i n.

Trm nghn gi li tnh qun,
T duyn ngn ngi c ngn y thi.
Phn sao phn bc nh vi,
nh nc chy hoa tri l lng.
755. i Kim lang! Hi Kim lang!
Thi thi thip ph chng t y!
Cn li hn ngt mu say,
Mt hi lng ngt i tay gi ng.
Xun Huyn cht tnh git nng,
760. Mt nh tp np, k trong ngi ngoi.
K thang ngi thuc bi bi,
Mi dn cn vng, cha phai git hng.
Hi: Sao ra s l lng?
Kiu cng nc n m khng ra li.
765. Ni nng Vn mi r tai,
Chic thoa ny vi t bi y...
Ny cha lm li duyn my,
Thi th ni y sau ny em.
V ai rng ci ri kim,
770. con bo ni my chm v ai.
Li con dn li mt hai,
Du mn bia , dm sai tc vng.
Ly thi, nng li tha ching,
Nh cha tr c ngha chng cho xui.
775. S chi thn phn ti i,
Du rng xng trng qu ngi qun u.
Xit bao k ni thm su !
Khc canh gic nam lu my hi .
Kiu hoa u n ngoi,
780.Qun huyn u gic ngi sinh ly .
au lng k ngi i,
L ri thm t chia r tm.
Tri hm my ko ti rm,
Ru ru ngn c m m cnh sng.
785. Rc nng v n tr phng,
Bn b xun kha mt nng trong.
Ngp ngng thn lc e hng,
Ngh lng li xt xa lng i phen.
Phm tin ri n tay hn,
790.Hoi cng nng gi ma gn vi ai:
Bit thn n bc lc loi,
Nh o th b cho ngi tnh chung.
V ai ngn n gi ng,
Thit lng khi au lng khi i .
795.Trng phng du ha c khi,
Thn ny thi c cn g m mong.
sinh ra s long ong,
Trn Anh Dng
- 16 -
v hoa ghi chp li th).

452. ng: ng tm, cng mt lng vi nhau.
Ngi xa, thng tng nhau dy lng gm, kt
thnh vng hi vn, ng thn yu qun qut,
gi l ci "ng tm kt".
453. H: Rng mt tri. Chn h do ch h bi
th chn bng ngc mu rng , y dng ni
chn qu.
Qunh tng: nc ngt, v th ru ngon qu.
454. ni Kiu vi Kim Trng, ngi k nhau,
mi hng qun o nh l ho ln vi nhau, m
trong binh gng, bng hai ngi cng nh lng
i vi nhau.
457. Chy sng, cu Lam: ch cu 266.
458. Sm s: L li khng ng n.
459. Hng ip, xch thng: xen cu 268 v 238.
460. Tng tri: Bit lng nhau, thng cm nhau.
461. Nguyt n, hoa kia: Chuyn trai gi bt
chnh.
463. Cm i: Ci i ngi gy n ca T M
Tng Nh, mt nh gii n i Ty Hn.
464. Nc non: Do ch lu thu, cao sn (nc
chy, non cao), nhng ting n ca B Nha m
Chung T K nghe v phn bit c. y Kim
Trng cao Kiu ln ngang ti vi B Nha, v
t cho mnh l Chung K.
465. Tin K: Ngh mn, li ni nhn.
467. Cm trng: Tc nguyt cm, ta gi l n
nguyt.
468. Ty nng ngang my: Thi t trn
trng.
470. Bn lng: kh ngh. Lm thn: ting c, c
ngha l "lm thay".
471. V, vn: V l dy n to, vn l dy n
nh.
472. Cung thng: xem cu 31.
473. Hn s chin trng: Bi chin trng gia
i Hn, v nc S. Cui i Tn, Lu Bang
(Hn Cao t) v Hng V (S B vng) nh
nhau nhiu trn kch lit.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Cn mang ly kip m hng c sao ?

Trn yn sn c con dao,
800.Giu cm nng gi vo cho khn:
Phng khi nc n chn,
Dao ny th liu vi thn sau ny .
m thu mt khc mt chy,
Bng khung nh tnh nh say mt mnh.
Kiu rI vo tay t b
805. Chng ng g M Gim Sinh,
Vn l mt a phong tnh quen.
Qu chi li gp hi en,
Quen mi li kim n min nguyt hoa .
Lu xanh c m T B,
810.Lng chi tr v gi ht duyn.
Tnh c chng hn m nn,
Mt ca mp ng i bn mt phng.
Chung lng m mt ngi hng,
Quanh nm bun phn bn hng l.
815. Do tm khp ch th qu,
Gi danh hu h dy ngh n chi .
Ri may u cng ti tri,
on trng li chn mt ngi v duyn.
Xt nng cht phn thuyn quyn,
820.Cnh hoa em bn vo thuyn li bun.
Mo la mc vo khun,
Snh nghi r gi nghnh hn sn ngy .
Mng thm: C n tay !
Cng nhn v ngc cng say khc vng.
825. nn quc sc thin hng,
Mt ci ny hn nghn vng chng ngoa .
V y nc trc b hoa,
Vng tn qu khch t l ua nhau .
Hn ba trm lng km u,
830.Cng va vn cn sau th li,
Ming ngon k dn tn ni,
Vn nh cng tic ca tri cng tham.
o tin bn tay phm,
Th vin cnh qut cho cam s i !
835.Di trn my mt lng chi,
Chi hoa d my ngi bit hoa .
Nc v lu mu mo g,
Mn mu chiu tp li l cn nguyn.
Mp m nh ln con en,
840.Bao nhiu cng by nhiu tin mt chi ?
M gi hoc c iu g,
Liu cng mt mt bui qu m thi .
Trn Anh Dng
- 17 -
474. Ting st, ting vng: Ting kh gii bng

st, bng kim loi va chm x xt nhau.
475. T m phng cu: T m Tng Nh
ngi i Hn, c vn ti, t Lm Cng, Trc
Vng Tn, c con gi l Vn Qun, ngi p
m mi go chng. Tng Nh gy khc n
"Phng cu hong" t tnh vi Vn Qun
cm ting n, m y, b nh trn theo Tng
Nh.
477. K Khang, Qung Lng: K Khang, i
Tam quc, m gy n cm nh Hoa Dng,
bng c ngi khch l ti dy cho khc "Qung
Lng tn", m iu tuyt hay.
478. Lu thu, hnh vn: Nc chy, my bay.
ni khc n thanh thot lu lot.
479. Qu quan: i qua ca i. Chiu Qun: Tn
ch ca Vng Tng, mt cung n i Hn
Nguyn , b g cho cha Hung n, khi qua ca
i, vo t Hung n, Chiu Qun thng gy
khc n t b t ni lng nh nh, nh nc.
482. Ting sui: Ting n nghe c nh ting
m ca dng sui di lng chng ni xung.
488. Chn khc: Ch cc khc rut ch khng
nht thit phi ng chn khc rut.
491. Tiu tao: Chnh ngha l tiu iu, th
hng, y dng ch ting n bun ru, su no.
492. Dt: dt.
Nao nao: Xao xuyn, au xt.
495. Li vng: Li khuyn qu gi.
497. Hoa hng: Ho c hng thm. Thc
hng: v hng. Cng n, cng th, nng Kiu
cng p, tnh i bn cng nng nn.
501. Lm chi: Xem vn l thng, khng
quan trng.
503. Yu o: Cy o non, ly ch th "o
yu", Kinh thi: o chi yu yu (cy o non
mn mn) v vi ngi con gi tr m p,
n tui i ly chng.
505. B kinh: B l vi, kinh l cy kinh, mt
loi cy mc thnh cm, hoa mu ta nht, cnh
v thn cng rn, thi xa, nhng ph n ngho
thng dng cnh n lm trm ci tc.
y, Kiu ni: cho vo hang ngi v
chnh thc nh hng b knh thi xa (khng
2 - 9 - 2007
GiI ngha
V y ng x xa xi,
M ta bt ng na ngi sinh nghi .
845.Tic thay mt a tr mi,
Con ong t ng i li v.
Mt cn ma gi nng n,
Thng g n ngc tic g n hng.
m xun mt gic m mng,
850.uc hoa , mc nng nm tr .
Git ring tm t tun ma,
Phn cm ni khch phn d ni mnh:
Tung chi l ging hi tanh,
Thn nghn vng danh m hng.
855.Thi cn chi na m mong?
i ngi thi th l xong mt i .
Gin duyn ti phn bi bi,
Cm dao nng toan bi quyn sinh.
Ngh i ngh li mt mnh:
860.Mt mnh th ch hai tnh th sao ?
Sao du sinh s th no,
Truy nguyn chng ko ly vo song thn.
Ni mnh u cng gin dn,
Kp chy thi cng mt ln m thi .
865.Nhng l o n ngc xui,
Ting g nghe gy si mi tng.
Lu mai va rc ci sng,
M Sinh gic gi vi vng ra i .
on trng thay lc phn k !
870.V cu khp khnh bng xe gp ghnh.
B ngoi mi dm trng nh,
Vng ng m tic tin hnh a theo .
Ngoi th ch khch dp du,
Mt nh huyn vi mt Kiu trong.
875.Nhn cng l ch git hng,
R tai nng mi gii lng thp cao:
H sinh ra phn th o,
Cng cha ngha m kip no tr xong?
L lng nc c bi trong,
880.Trm nm mt tm lng t y .
Xem gng trong by nhiu ngy,
Thn con chng ko mc tay bm gi !
Khi v b vng trong nh,
Khi vo dng dng khi ra vi vng.
885.Khi n khi ni l lng,
Khi thy khi t xem thng xem khinh.
Khc mu k qu ngi thanh,
Ngm ra cho k nh hnh con bun.
Thi con cn ni chi con?
890.Sng nh t khch thc chn qu ngi !
Trn Anh Dng
- 18 -
phi l nhn tnh, nhn ngi).

506. Tng phu: Theo chng, ch ci o lm v,
theo quan nim Nho gio xa.
507. Trn Bc, trong du: Trong bi du, trn
sng Bc. Xa nc V, i Xun Thu, c tc
trai gi hn h, t hi nhau bi du trn sng
Bc ht hng, a bn, lm vic dm ng.
511. K ng: Cuc gp g k l, ch cuc nhn
duyn tt p ca i ti t giai nhn.
514. Thi, Trng: Theo Ty sng k: Thi
Oanh v Trng Cung, tn t l Qun Thu, i
ng, l i trai ti, gi sc, p i, va la,
gp g v yu nhau chi ty cha Ph Cu,
t B ng, nhng v i li n nm vi
nhau, nn v sau chn nhau m b nhau.
vng: y ch tnh v chng chung thu,
oan chnh.
514. Yn anh: y v vi cp trai gi.
515. Chp cnh lin cnh: Ni khi n nm n i
vi nhau. Theo bi Trng hn ca ca Bch C
D, vua ng Huyn tng v ng qu phi
nguyn vi nhau trong m "tht tch": Ti thin
nguyn tc ti dc diu, ti a nguyn vi lin l
ch (trn tri nguyn lm i chim lin cnh,
di t nguyn l hai cy lin cnh).
517. Mi ty: Do ch ty sng, tc chi ty
cha Ph Cu, ni Thi, Trng gp g nhau.
Hng nguyn: Nn hng th nguyn.
519. Gieo thoi: Cc sch thng dn in sau
y: T Cn i Tn, gho ngi con gi ang
ngi dt ci, b c ta cn ci thoi nm vo mt,
gy mt hai ci rng (theo Tn th).
524. V: N, ting c, cng c ngha l yu (yu
v Nng lng xt liu v hoa).
525. Bng tu: Bng mi nh (Tu: Ming g di
t dc mi hin, ly mi nh, gn ch
git tranh).
V ngn: V sng nh bc, ch nh trng.
528. Sn o: Sn c trng cy o.
530. Gia ng: Ngi phc dch cng vic
trong nh.
Thc ph: Ch rut.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Vng b nghe by nhiu li,

Ting oan mun vch tri ku ln.
Vi tun cha cn chn khuyn.
Mi ngoi ngh gic lin rui xe .
895.Xt con lng nng tr tr,
Trc yn ng nn n thp cao:
Cht thn yu liu t o,
Rp nh n ni gin vo ti ngi .
T y gc b bn tri,
900.Nng ma thui thi qu ngi mt thn.
Nghn tm nh bng tng qun,
Tuyt sng che ch cho thn ct ng.
Cn li khch mi tha rng:
Buc chn thi cng xch thng nhim trao .
905.Mai sau du dn th no,
Ka gng nht nguyt n dao qu thn !
ng dng gi gic my vn,
Mt xe trong ci hng trn nh bay .
Trng vi gt l chia tay,
910.Gc tri thm thm m ngy m m.
Nng th dm khch xa xm,
Bc phau cu gi en rm ngn my .
Vi l san st hi may,
Mt tri thu ring ai mt ngi .
915.Dm khuya ngt tnh m khi,
Thy trng m thn nhng li non sng.
Rng thu tng bic xen hng,
Nghe chim nh nhc tm lng thn hn.
Nhng l l nc l non,
920.Lm Truy va mt thng trn ti ni .
Xe chu dng bnh ca ngoi,
Rm trong thy mt ngi bc ra .
Thot trng nhn nht mu da,
n g cao ln y lm sao !
925.Trc xe li l han cho,
Vng li nng mi bc vo tn ni .
Bn th my my ngi,
Bn th ngi bn nm ngi lng chi .
Gia th hng n hn hoi,
930.Trn treo mt tng trng i lng my .
Lu xanh quen li xa nay,
Ngh ny th ly ng ny tin s,
Hng hm hoa sm phng th.
C no xu va c tha mi hng,
935.Ci xim lt o s sng,
Trc thn s nguyn mnh hng lm rm.
i hoa lt xung chiu nm,
Bm hoa bay li m m t vi !
Trn Anh Dng
- 19 -
T ng: T b ni nh , tc l cht.
532. L thn: Cht nhng m cha chn, quan
ti cn qun tm ni t khch.
533. Liu dng: Tn t, nay thuc tnh Liu
Ninh (Trung Quc) ni ch rut Kim Trng cht.
Sn kh: Ni v khe ngi.
534. Xun ng: Cha, Xun l mt loi cy
sng rt lu. Ngi sau nhn gi cha l xun hay
Xun ng (nh xun), c mong cha c
tui th nh cy y.
H tang: Trng coi vic tang.
535. Mng: Ting c.
Mng tin: Mi cht nghe tin.
536. i trang: Do ch trang i, ni trang im
ca ph n.
537. inh ninh: cn k, n ni n chn.
539. i hi: Gii by, tr chuyn ht li vi
nhau.
540. Trao t: Ch vic kt hn. Theo sch Khai
nguyn Thin bo di s: Trng Gia Trinh, t
tng nh ng, c nm con gi, mun g mt
ngi cho Quch Nguyn Chn, c Lng
Chu, ngi p m c ti ngh, bn bo nm
con ng sau mt bc mn, mi ngi cm mt
si dy t di, dng ra ngoi, v cho Nguyn
Chn tu ko ly mt si, trng si no th ly
ngi cm si y. Nguyn Chn c ko si t
, ly ngi con th ba, rt p.
543. Ba ng: Ba nm tang.
544. Chy: Cn chm, cn lu ngy.
545. Gn vng gi ngc: Gi thn th cho c
kho mnh, v cng ng gi gn mi tnh cho
c thu chung, trong sch.
556. m cm thuyn ai: m n sang thuyn ca
ngi khc, tc l i ly chng khc.
566. Quyn: Chim quyn, tc chim quc. y
t cnh cui h, sang thu. Ting quyn ku cn
ra r (nht) u cnh v bng nhn thy bay
long thong (tha) chn tri.
567. C, tun: Ngi xa thng tnh by ngy
l mt c, v mi ngy l mt tun.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Kiu cn ng ngn bit g,

940.C li ly xung m th khn ngay:
Ca hng bun bn cho may,
m m Hn thc ngy ngy Nguyn tiu .
Mun nghn ngi thy cng yu,
Xn xao oanh yn rp ru trc mai .
945.Tin nhn vn l th bi,
a ngi ca trc rc ngi ca sau .
L tai nghe cha bit u,
Xem tnh ra cng nhng mu d dang.
L xong hng ha gia ng,
950.T B vt nc ln ging ngi ngay.
Dy rng: Con ly m y,
Ly ri sang ly cu my bn kia.
Nng rng: Phi bc lu ly,
Phn hn vng cam b tiu tinh.
955.iu u ly yn lm oanh,
Ngy th chng bit l danh phn g?
iu np thi vu qui,
khi chung ch li khi ng ngi.
Gi ra thay mt i ngi,
960.Dm xin gi li mt li cho minh.
M nghe nng ni hay tnh,
By gi mi ni tam bnh m ln:
Ny ny s qu nhin,
Thi cp sng chng min i ri.
965.Bo rng i do ly ngi,
em v rc khch kim li m n.
Tung v ngha bt nhn,
Bun mnh trc tn mn th chi.
Mu h mt i ri,
970.Thi thi vn ling i i nh ma!
Con kia bn cho ta,
Nhp ra phi c php nh tao y.
Lo kia c gi bi by,
Chng vng vo mt m my li nghe.
975.C sao chu tt mt b,
Gi t m nga ngh sm sao?
Phi lm cho bit php tao!
Chp b tin rp sn vo ra tay.
Nng rng: Tri thm t dy!
980.Thn ny b nhng ngy ra i.
Thi th thi c tic g!
Sn dao tay o tc th gi ra.
S gan nt ngc liu hoa!
M cn trng mt nng qu tay.
985.Thng i ti sc bc ny,
Mt dao oan nghit t dy phong trn.
Trn Anh Dng
- 20 -
568. Tng t: Nguyn ngha l xa cch m

cng nh nhau, sau ngi ta mn ni s nh
nhau ca i trai gi yu nhau.
570. Chn hi: Do ch cu hi, rut chn ln b
au qun li.
574. Ngoi hng: Lng ngoi, qu ngoi.
Gii d: Gii by, chuyn tr.
576. Sai nha: Nha li do quan trn sai phi i.
577. Thc: Tay thc, mt th v kh c, bng
g, di mt thc ty, cnh vung bn gc,
dng nh ngi.
Nch thc: Nch cp tay thc.
ao: Dao to, m tu, th v kh bng st, li to.
579. Gi: Ci gng. Giang: Khing i, gii i.
y ni cha con vin ngoi v Vng quan b
ng gng li.
583. T nhuyn: Nh b, mm mi, ch chung
nhng vng ngc qu gi v trang sc, qun
o d mang i.
585. Bay buc: ni ci tai v t u bay n,
buc vo.
586. Dm: Mt dng c nh c.
588. Xng xut: Xng ra, khai ra.
590. Lo my: Lm m c bu tri. ni: mt
v ht sc oan ung.
594. H t: H li, ni li thanh minh ku cu
van xin.
Ln tut: Thng xt, thng tnh. c cu: ti
sai nha c ph tay nh p, mc nhng li ku
van ca nh Kiu, chng ch lm ic lm ng.
593. Rng cao: Thanh rng nh bc trn
cao. Dy oan: Dy tri oan ung. Ti sai nha tri
v treo ngc hai cha con h Vng ln rng
nh.
599. Ct nhc: Rut tht, ch Vng ng v
Vng Quan.
600. Ng bin tng quyn: Gp cnh bin phi
theo o "quyn" (khng th gi nguyn o
"kinh" nh lc bnh thng c). ni: Phi
tu theo hon cnh m x s cho thch hp.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Ni oan v l xa gn,
Trong nh ngi cht mt ln nh nm.
Nng th bn bt gic tin,
990.M th cm cp mt nhn hn bay.
Vc nng vo chn hin ty,
Ct ngi coi sc chy thy thuc thang.
No hay cha ht trn duyn,
Trong m dng ng bn mt nng.
995.R rng: Nhn qu d dang,
toan trn n on trng c sao?
S cn nng n m o,
Ngi du mun quyt tri no cho.
Hy xin ht kip liu b,
1000. Sng Tin ng s hn h v sau.
Thuc thang sut mt ngy thu,
Gic m nghe du du va tan.
T b chc sn bn mn,
La li khuyn gii mn man g dn:
1005. Mt ngi d c my thn!
Hoa xun ng nhy, ngy xun cn di.
Cng l l mt lm hai,
vng sao n p ni ma my!
L chn trt vo y,
1010. Kha bung xun i ngy o non.
Ngi cn th ca hy cn,
Tm ni xng ng l con ci nh.
Lm chi ti bo on gia,
Thit mnh m hi n ta hay g\?
1015. K tai my mi nn n,
Nng nghe dng cng th phi rch ri.
V suy thn mng my li,
Tc nhn u cng c tri trong.
Kip ny n tr cha xong,
1020. Lm chi thm mt n chng kip sau!
Lng nghe, thm tha gt u,
Tha rng: Ai c mun u th ny?
c nh li, th l may,
Hn rng mai c nh ry cho chng!
1025. S khi ong bm i ng,
n iu sng c, sao bng thc trong!
M rng: Con hy thong dong,
Phi iu lng li di lng m chi!
Mai sau chng nh li,
1030. Trn u c bng mt tri rng soi.
Thy li quyt on hn hoi,
nh lng, nng cng s ngui ngui dn.
Trc lu Ngng bch kha xun,
V non xa, tm trng gn, chung.
Trn Anh Dng
- 21 -
601. Hi ng: Gp g gn b nhau. Ch mi tnh

duyn gia Kiu vi Kim Trng.
C lao: Cng n sinh dng kh nhc ca cha
m.
603. Th hi minh sn: Ch non th b.
604. Sinh thnh: Cng n cha m sinh ra v nui
dng nn ngi.
605. H tnh: T by ngh.
606. R cho: Li gt i kin nhng ngi khc
ni ln kin ca mnh mt cch kin quyt.
607. Li gi: Ngi gia li gi.
608. Nha dch: Ngi lm vic ni gia mn,
tc ni cng s ca cc ph huyn.
614. Qui liu: Thu xp, lo liu.
617. T bit sinh ly: Cht vnh bit nhau gi l
"t bit", sng m xa la nhau gi l "sinh ly".
l hai cnh thng tm ln ca i ngi.
Tuy l hai cnh, nhng ngi ta thng dng
lm mt thnh ng, ni chung cho ngi gp
cnh "t bit" cng nh ngi gp cnh "sinh
ly".
619. Ht ma: Ch thn phn ngi con gi
Ca dao:
Thn em nh ht ma sa,
Ht vo i cc, ht ra rung ly.
620. Tc c, ba xun: Do ch tnn tho, tm
xun. Th t tnh i chi xa nh m ca Mnh
Giao i ng c cu: Dc tng thn tho
tm, bo p tam xun huy (Ai bo ci lng ca
ngn c mt tc (ngn c ngn) bo p c
nh sng m p ca ba thng xun). Tc c: V
vi ngi con. Ba xun V vi cng n cha m.
621. Bng nhn: Ngi lm mi.
622. Tin sng: Do ch sng tn. Tin sng l
ng ch tin tc truyn i.
624. Vin khch: Khch phng xa.
625. Gim sinh: Sinh vin hc ti Quc t gim,
mt th trng i hc ca triu nh phong
kin, lp kinh o to ngi ra lm quan.
626. Lm thanh: Mt huyn thuc tnh Sn
2 - 9 - 2007
GiI ngha
1035. Bn b bt ngt xa trng,

Ct vng cn n, bi hng dm kia.
B bng my sm n khuya,
Na tnh, na cnh nh chia tm lng.
Tng ngi di nguyt chn ng,
1040. Tin sng lung nhng ry trng mai ch.
Bn tri gc b b v,
Tm son gt ra bao gi cho phai.
Xt ngi ta ca hm mai,
Qut nng p lnh, nhng ai gi ?
1045. Sn Lai cch my nng ma,
C khi gc t va ngi m?
Bun trng ca b chiu hm,
Thuyn ai thp thong cnh bum xa xa ?
Bun trng ngn nc mi sa,
1050. Hoa tri man mc, bit l v u?
Bun trng ni c du du,
Chn my mt t mt mu xanh xanh.
Bun trng gi cun mt ghnh
m m ting sng ku quanh gh ng
1055. Chung quanh nhng nc non ngi,
au lng lu lc, nn vi bn cu .
Kiu mc la s khanh
Ngm ngi r bc rm chu,
Cch tng, nghe c ting u ha vn.
Mt chng va trc thanh xun,
1060. Hnh dong chi chut, o khn du dng.
Ngh rng cng mch th hng,
Hi ra mi bit rng chng S Khanh.
Bng Nga thp thong di mnh,
Trng nng, chng cng ra tnh eo ai .
1065. Than i ! sc nc hng tri,
Tic cho u bng lc loi n y ?
Gi nh trong nguyt trn my,
Hoa sao, hoa kho a y by hoa ?
Tc gan ring gin tri gi,
1070. Lng ny ai t cho ta, hi lng?
Thuyn quyn v bit anh hng,
Ra tay tho ci, s lng nh chi !
Song thu khp cnh ngoi,
Tai cn ng vng my li st anh.
1075. Ngh ngi thi li ngh mnh,
Cm lng chua xt, nht tnh ch v .
Nhng l ln la nng ma,
Kip phong trn bit bao gi mi thi ?
nh liu nhn mt hai li,
Trn Anh Dng
- 22 -
ng (Trung Quc).
627. T tun: Bn mi tui (mi mt tun l
mi tui).
630. Ni mnh: Ni ring ca mnh, ch cuc tnh
duyn d dang vi Kim Trng. Ni nh: Ni tai
v ca ton gia nh h Vng.
635. Rn gi: S gi.
638. iu: Cch iu, ct cch.
644. Sinh nghi: dn ci, tin dn ci.
645. Nghn vng: i hn, mt nghn vng tc l
mt cn vng, sau dng ch nghn lng vng.
646. Rp nh: Nh gp lc hon nn.
649. m dm: ni s vic lo lt xong xui,
m thm, ging nh chic thuyn ng m
dm, khn cn trng trnh na.
650. Canh thip: L thip bin tn, tui (nhn
trong thip c bin tui, tc nin canh, nn gi l
canh thip). Theo hn l xa, khi bt u dm
hi, nh trai, nh gi trao i canh thip ca trai
gi nh c vi nhau.
651. Np thi: Ch l dn ci.
Vu qui: V nh chng, ch l n du.
654. Kht t: n xin (Nh Kiu lm n xin
tm tha cho Vng ng).
658. Gieo cu: Hn V kn ph m, cho cng
cha ngi ln lu, nm qu cu xung, ai cp
c th lm ph m.
660. Vu thc: Vu l ti cho, thc l t iu
ra.
669. Mt mnh hng nhan: Nh ni mt mn
con gi.
671. Nng Oanh: Nng Oanh. Theo Lit n
truyn: Oanh ngi i Hn, khi cha nng l
Thun Vu , phm ti, b h ngc Trng An,
ch ngy hnh hnh, Oanh dng th ln vua
Vn , xin np mnh lm gi hu cho cc nh
quan chuc ti cho cha, Vn cm ng,
xung chiu tha cho cha nng.
672. L: Nng L K. Theo sch ng di
tng th: L K, i ng nh ngho, t
nguyn bn mnh cho ngi lng em cng thn
rn, ly tin nui cha m. V sau nng chm
2 - 9 - 2007
GiI ngha
1080. Nh tay t vt ngi trm lun.

Mnh tin k ht xa gn,
Ni nh bo p, ni thn lc loi .
Tan sng va rng ngy mai,
Tin hng nng mi nhn li gi sang.
1085. Tri ty lng ng bng vng,
Phc th thy tin chng n ni .
M xem mt bc tin mai,
Rnh rnh tch vit c hai ch .
Ly trong t m suy:
1090. Ngy hai mi mt, tut th phi chng?
Chim hm thoi tht v rng,
a tr mi ngm trng na vnh.
Tng ng lay ng bng cnh,
R song, thy S Khanh ln vo .
1095. Sng sng nh dn ra cho,
Ly thi, nng mi r tai n cn.
Rng: Ti bo bt cht thn,
Lc n mang ly n nn yn anh.
Dm nh ct nhc t sinh,
1100. Cn nhiu kt c ngm vnh v sau !
Lng nghe, lm nhm gt u:
Ta y phi mn ai u m rng !
Nng bit n ta chng,
B trm lun, lp cho bng mi thi !
1105. Nng rng: Mun s n ngi,
Th no xin quyt mt bi cho xong.
Rng: Ta c nga truy phong,
C tn di trng, vn dng kin nhi .
Tha c ln bc ra i,
1110. Ba mi su chc, chc g l hn.
D khi gi kp, ma n,
C ta y cng chng cn c g !
Nghe li nng sinh nghi,
Song qu i, qun g c thn.
1115. Cng liu nhm mt a chn,
M xem con To xoay vn n u !
Cng nhau ln bc xung lu,
Song song nga trc, nga sau mt on.
m thu khc lu canh tn,
1120. Gi cy trt l, trng ngn ngm gng.
Li mn c nht m sng,
Lng qu i mt bc ng, mt au .
Ting g xao xc gy mau,
Ting ngi u mi sau dy dng.
Nng cng thn thc gan vng,
S Khanh r dy cng li no !
Mt mnh khn bit lm sao,
Trn Anh Dng
- 23 -
cht thn rn, ri ly vua Vit vng.

673. Ci xun: Gc cy xun, ch ngi cha.
Sch xa ni: Tui hc: Tui con chim hc, nh
ni tui th. Sch xa ni, chim hc sng lu
mt nghn nm.
675. Lng t: Tm lng thng con vng vn
khng dt.
676. Gi ma: Ch nhng tai bin xy n.
Nc non: Ch c nghip nh (nc non cng
nh giang sn).
678. Hoa d r cnh: Tc cy cn xanh l, ni
Vng ng c an ton.
679. Cng vy: cng vy, cng th thi.
680. u: Mt ci hoa kt c thnh qu, hay
mt ci qu gi c n lc chn, khng b na
chng rng i, th ngi ta gi l ci hoa u,
ci qu u. C cu: ni cng xem nh l
cht ngay t lc cn nh tui.
691. Gip v: Gip .
692. L tm: L vt ca dn s "thnh tm" em
t lt cho bn quan li. Tng k: K x kin,
tc phin x n.
694. Tinh k: Ngi ta thng dng ch tinh k
ch ci ngy thnh hn, v theo hn l xa,
ngi ta n du vo bui ti.
697. Du: Cng nh ngha nh (du lng, nh
lng).
698. Mt li: Mt li th nguyn. Kiu ni: S
phn ra sao cng nh, nhng ch au lng l trt
eo ng li th vi Kim Trng.
703. Tri liu: Liu dng.
707. Ti sinh: Mt kip sng na, kip sau cng
nh ni lai sinh
Hng th: Mnh hng th nguyn. Xem ch
thch 517.
708. Tru nga: Theo thuyt lun hi nh Pht:
Ngi no kip ny mc n ai m cha tr c,
th kip sau phi ho lm thn tru nga nh
ngi ta n tr cho xong.
Ngh: Tc l ch "ngha" c c chch ra.
Trc mai: Tnh ngha bn cht thn thit nh vy
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Dm rng bc thp, bc cao hi hng.

Ha nhi tht c n lng,
1130. Lm chi dy ta, v hng, lm nau !
Mt on n trc sau,
Vut u xung t, cnh u ln tri .
T b tc thng n ni,
Hm hm p iu mt hi li nh .
1135. Hung hng chng ni chng tra,
ang tay vi liu, gip hoa ti bi .
Tht da ai cng l ngi,
Lng no hng rng, thm ri chng au .
Ht li th phc, khn cu,
1140. Un lng tht , ct u mu sa .
Rng: Ti cht phn n b,
Nc non la ca, la nh, n y.
By gi sng cht tay,
Thn ny n th ny th thi !
1145. Nhng ti c s chi ti,
Phn ti nh vy, vn ngi u ?
Thn ln bao qun lm u,
Cht lng trinh bch t sau xin cha !
c li m mi ty c,
1150. Bt ngi bo lnh lm t cung chiu .
By vai c M Kiu,
Xt nng, ra mi nh liu chu oan .
M cng k nht, k khoan,
Gn gng n mc, nng nn mi tha .
1155. Vc nng vo ngh trong nh,
M Kiu li ng ra dn li:
Thi mc ln th thi !
i u chng bit con ngi S Khanh?
Bc tnh, ni ting lu xanh,
1160. Mt tay chn bit my cnh ph dung !
o lp sn chc dng,
L g mt ct mt ng xa nay !
C ba mi lng trao tay,
Khng dng chi c chuyn ny, tr kia !
1165. Ri ra tr mt tc th,
Bt li, liu ch sn si, thit i !
Nng rng: Th tht nng li,
C u m li ra ngi him su !
Cn ng suy trc, ngh sau,
1170. Mt mo thy u dn vo .
S Khanh ln ting ru rao:
Rng nghe mi c con no y .
Phao cho quyn gi r my,
Hy xem c bit mt ny l a
1175. Nng rng: Thi th th thi !
Trn Anh Dng
- 24 -
cy trc, cy mai thng c trng gn nhau.

710. Khi tnh: Tnh s: Xa c mt c gi yu
mt ngi li bun. Ngi li bun i mi cha
v, c ta m tng t m cht. Khi ho tng, qu
tim kt thnh mt khi rn, t khng chy, p
khng v. Sau ngi li bun tr v, thng
khc, nc mt nh vo khi y lin tan ra thnh
huyt.
Tuyn i: Ni di sui vng, tc ni ca
ngi cht.
711. Bn hon: y c ngha l ngh quanh,
ngh qun mi khng dt.
713. Gic xun: Gic ng ngon lnh.
715. C tri: Tc thin c, my tri.
Du b: Cng nh "b du".
a oan: Nhiu mi nhiu vic.
717. Nhn: Ting c, ngi nhn l ngi mi sut
m.
726. Ko loan: do ch loan giao, tc th keo ch
bng mu chim loan. Tng truyn ngi xa
thng dng ni dy n v dy cung.
Mi t tha: V dy t tnh vi dy n, dy t
tnh b t.
723. Li non nc: Li th nguyn ch non th
b.
734. Chn sui: Do ch cu tuyn, ch ni sui
vng.
735. T my: T giy v my, tc t giy ghi li
th nguyn ca Kim, Kiu.
740. Mnh hng nguyn: Nhng manhr g
thm t d trong cuc th nguyn ca Kim,
Kiu. Thi xa, khi th nguyn vi nhau, ngi
ta thng t hng.
746. B liu: Mt loi cy a mc gn nc. Cy
b liu rng l sm hn ht cc loi cy, v ci
th cht yu ui nn trong vn c thng
dng v vi ngi ph n.
747. D di: i m ti, ngha bng l ci cht.
749. Trm gy bnh tan: Th Bch C D, i
ng: Bnh tru trm chit th h nh, t thip
kim triu d qun bit. (Ci cnh bnh ri trm
gy l th no? n ging nh cnh bit ly ca
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Rng khng, th cng vng li l khng !

S Khanh qut mng ng ng,
Sn vo, va rp th hng ra tay,
Nng rng: Tri nh c hay !
1180. Quyn anh, r yn, s ny ti ai ?
em ngi giy xung ging khi,
Ni ri, ri li n li c ngay !
Cn tin tch vit tay,
R rng mt y, mt ny ch ai ?
1185. Li ngay, ng mt trong ngoi,
K ch bt ngha, ngi ci v lng !
Ph tnh n r rng,
D tung, ngh mi kim ng tho lui .
Bung ring, ring nhng st si:
1190. Ngh thn, m li ngm ngi cho thn.
Tic thay trong gi trng ngn,
n phong trn, cng phong trn nh ai !
T vui cng mt kip ngi,
Hng nhan phi ging i mi ru !
1195. Kip xa vng ng tu,
Kip ny chng ko n b mi xui !
D sao bnh v ri,
Ly thn m tr n i cho xong !
Va tun nguyt sng, gng trong,
1200. T b gh li thong dong dn d:
Ngh chi cng lm cng phu,
Lng chi ta phi bit cho iu .
Nng rng: Ma gi dp du,
Liu thn, th cng phi liu th thi!
1205. M rng: Ai cng nh ai,
Ngi ta ai mt tin hoi n y ?
trong cn lm iu hay,
Ni m khp m, ni ngy ring chung.
Ny con thuc ly nm lng,
1210. Vnh ngoi by ch, vnh trong tm ngh .
Chi cho liu chn, hoa ch,
Cho ln lc , cho m mn i .
Khi khe hnh, khi nt ngi,
Khi ngm ngi nguyt, khi ci ct hoa .
1215. iu l ngh nghip trong nh,
ngn y nt, mi l ngi soi .
Gt u vng dy my li,
Dng chau nt nguyt, dng phai v hng.
Nhng nghe ni, thn thng,
1220. Nc i lm ni l lng, kht khe!
Xt mnh ca cc, bung khu,
V lng, hc ly nhng ngh nghip hay!
Kho l mt dn, my dy,
Trn Anh Dng
- 25 -
thip vi chng bui sng nay). y dng ch

cuc tnh duyn tan v.
751. Tnh qun: Ngi tnh, cng nh tnh lang.
753. Phn bc: Chnh ngha l phn mng, tc
bc mnh.
754. Nc chy hoa tri: Hoa rng xung, nc
tri i, nguyn ch cnh xun tn, sau thng
mn ni s tn t ca i ngi.
759. Xun huyn: Xun ng, huyn ng,
tc cha m.
762. Vng: Cn ngt, bt tnh nhn s.
Git hng: Git nc mt c mu, git l thm.
769. Ni tnh duyn na chng b chia la, tan
v.
772. Mn bia : Ch mt khong thi gian rt
lu.
Tc vng: Tc lng bn vng nh vng.
773. Ching: Trnh, ting c.
775. Ti i: Kiu bn mnh lm v l nng t
xem nh k n ngi .
My hi: My hi trng tan canh.
780. Qun huyn: Chnh ngha l ng trc v dy
n, thng dng ch n. y ni h M a
cc m nhc n n Kiu.
782. i c cu: Git l ri xung, c th thm
qua c , t rut rt ra, c th lm cht r c
con tm.
785. Tr phng: Ch ph tr, nh tr.
786. Xun kho: Ch xun y khng phi l
ma xun. Ch : lc M Gim sinh n Kiu l
ma thu: m thu mt khc mt chy.
787. Lc hng: Mu l xanh, mu hoa thng
dng ch sc p ca ph n.
788. Ngh lng: Ngh ring trong lng.
i phen: Nhiu phen, nhiu lc.
789. Phm tin: Ca trn ci tin. Hn h, tc
tn.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Kip ngi n th ny th thi!

1225. Thng thay thn phn lc loi,
Du sao cng tay ngi bit sao ?
Lu xanh, mi r trng o,
Cng treo gi ngc, cng cao phm ngi .
Bit bao bm l, ong li,
1230. Cuc say y thng, trn ci sut m.
Dp du l gi, cnh chim,
Sm a Tng Ngc, ti tm Trng Khanh.
Khi tnh ru, lc tn canh,
Git mnh, mnh li thng mnh xt xa .
1235. Khi sao phong gm r l,
Gi sao tan tc nh hoa gia ng?
Mt sao dy gi dn sng,
Thn sao bm chn, ong chng by thn?
Mt ngi ma S, my Tn,
1240. Nhng mnh no bit c xun l g!
i phen gi ta, hoa k,
Na rm tuyt ngm, bn b trng thu .
Cnh no cnh chng eo su,
Ngi bun, cnh c vui u bao gi!
1245. i phen nt v, cu th,
Cung cm trong nguyt, nc c di hoa,
Vui l vui gng ko m,
Ai tri m , mn m vi ai ?
Th gi trc, ma mai,
1250. Ngn ng trm ni, gii mi mt thn.
m lng i on xa gn,
Chng v m ri, chng dn m au!
Nh n chn ch cao su,
Mt ngy mt ng bng du t t .
1255. Dm ngn, nc thm, non xa,
Ngh u thn phn con ra th ny!
Sn he i cht th ngy
Trn cam, ai k thay vic mnh?
Nh li nguyn c ba sinh,
1260. Xa xi ai c thu tnh chng ai ?
Khi v hi liu Chng i,
Cnh xun b cho ngi chuyn tay .
Tnh su mong tr ngha dy,
Hoa kia chp cnh ny cho cha ?
1265. Mi tnh i on v t,
Gic hng quan lung ln m canh di .
Song sa v v phng tri,
Nay hong hn, li mai hn hong.
Ln ln th bc c vng,
1270. Xt ngi trong hi on trng i cn !
cho ly ch hng nhan,
Trn Anh Dng
- 26 -
790. Nng gi ma gn: ni gi gn trinh tit

mt cch thn trng.
792. Nh o: Hoa o cn phong nh v vi
ngi con gi cn trinh.
793. Gi ng: Tip ch nh o trn, ni:
Khng cho ngi tnh chung b nh o,
ging nh ngn n gi ng khng cho n vi
nh o vy.
795. Trng phng: Gp g ln th hai, ni n
sau ny li gp Kim Trng.
799. Yn: Ci n, mt loi bn c, chn cao, b
mt hp v di.
806. Phong tnh: n chi phng ng bt chnh.
809. Lu xanh: Do ch thanh lu: Ci lu sn
mu xanh. Ch thanh lu nguyn ch lu ca
phi quyn qu hay vua cha, hoc ch lu ca
m nhn. V sau thanh lu mi c ngha l nh
ht, nh im.
810. Lng chi: thuc loi gi im gi lng
chi.
812. Mt ca mp ng: Chuyn c tch: "Mt
ngi ly mt ca lm cm, i lc nh nhem
ti, em ra ch bn, li gp mt ngi em
mp ng gi lm da chut ra bn. Hai ngi
bn ln cho nhau, th l bm li mc bm". y
ni M Gim sinh v T b cng l phng bp.
814. Bun phn bn hng: Mua nhng con gi
cc ni v lm gi im. Phn v hng l hai
th n gii dng trang im, nn mn ch
chung n gii.
l: ni thnh n np, quen ngh.
815. Ch: K ch, tc ni thnh th, hi.
Khp ch th qu: Li ni c, c ngha l: khp
ch cng qu, khp vng k ch n min thn
qu.
816. Gi danh hu h: Mn ting l tm nng
hu v l v hu h.
Dy ngh n chi: Dy ngh lm gi im kim
tin.
819. Thuyn quyn: Nguyn ngha l ng xinh
ti ch ngi ph n p.
821. Mo la: mu mo la di.
Khun: Nh ni vnh, mc vo vnh khng ra
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Lm cho, cho hi, cho tn, cho cn !

y vo kip phong trn,
Sao cho s nhc mt ln mi thi !
822. Nghinh hn: n du.

823. C n tay: y mn cu tc ng: C n
tay ai, ngi ny pht, ni ngh ca M:
Kiu vo tay mnh ri mun lm g th lm.
Kiu gp thc sinh

1275. Khch du bng c mt ngi,
K Tm h Thc cng ni th hng.
Vn ngi huyn Tch chu Thng,
Theo nghim ng m ngi hng Lm tri .
Hoa khi m ting Kiu nhi,
1280. Thip hng tm n hng khu gi vo .
Trng t gip mt hoa o,
V no chng mn nt no chng a ?
Hi ng mn mn cnh t,
Ngy xun cng gi cng ma cng nng.
1285. Nguyt hoa hoa nguyt no nng,
m xun ai d cm lng c chng?
L g thanh kh l hng,
Mt dy mt buc ai ging cho ra .
Sm o ti mn ln la,
1290. Trc cn trng gi sau ra vng.
Dp u may mn l dng,
Li va gp khong xun ng li qu .
Sinh cng mt tnh mi m,
Ngy xun lm lc i v vi xun.
1295. Khi gi gc khi trng sn,
Bu tin chuc ru cu thn ni th .
Khi hng sm khi tr tra,
Bn vy im nc ng t ha n.
Mit mi trong cuc truy hoan,
1300. Cng quen thuc nt cng dan du tnh.
L cho ci sng khuynh thnh,
Lm cho qun xiu nh nh chi .
Thc sinh quen thi bc ri,
Trm nghn mt trn ci nh khng.
1305. M cng t lc chut hng,
Mu tham h thy hi ng th m .
Di trng quyn gi h,
u tng la lu lp lo m bng.
Bung the phi bui thong dong,
1310. Thang lan r bc trng hng tm hoa .
R mu trong ngc trng ng !
Dy dy sn c mt ta thin nhin.
Sinh cng t nt cng khen,
Ng tnh tay tho mt thin lut ng.
1315. Nng rng: Vng bit chng.
Li li chu ngc hng hng gm thu .
Trn Anh Dng
c na.
- 27 -
824. V ngc: V mt p nh ngc.

Khc vng: Khc lng.
826. Cu ny do ch nht tiu thin kim: Mt n
ci ca ngi p ng gi nghn vng.
827. B hoa: Tc ph trinh tit ca Kiu.
828. Vng tn: Ch con gi cc nh qu phi.
834. Cu ny ni: o tin ti tay,th vin
cnh b pht i cho tho s i (tc l lm ngay
ci vic "nc trc b hoa" trn).
835. Di trn: Nh ni trong ci i, i.
My mt: My ngi.
836. Bit hoa: Bit gi tr ca hoa. ni: Bn
lng chi d my ngi phn bit c gi
tn vi gi mt tn.
837. Nc v lu, mi mo g: Theo sch Bc l
chi: Gi thanh lu tip khch xong, li ly nc
v lu mu mo g sng ra, gi lm gi cn
tn nh la khch chi.
838. Chiu tp: Dng cch sa cha lm nh cn
nguyn vn.
839. Con en: Nhng ngi cn tr tui m kh
di, y ch nhng khch chi khng snh si.
845. Tr mi: Mt th hoa n v ma xun u
h, hoa mu vng nht rt p.
848. Ngc, hng: Ngc p, hng thm, v
vi ngi p.
850. uc hoa: Do ch hoa chc: uc hoa, nn
hoa.
858. Quyn sinh: B i sng, tc t t.
860. Hai tnh: Ch cha m. ni: Mt mnh th
t t chng sao, nhng cn cha m th lm th
no?
862. Truy nguyn: Tm n cn nguyn, gc r
ca s vic.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Hay hn l cng ni iu,

Ni qu ngh mt hai iu ngang ngang.
Lng cn gi ng my Vng.
1320. Ha vn xin hy chu chng hm nay .
Rng: Sao ni l lng thay !
Cnh kia chng phi ci ny m ra ?
Nng cng t thu ba,
on trng lc y ngh m bun tnh:
1325. Thip nh hoa la cnh,
chng nh con bm ln vnh m chi .
Cha xun nh c ni,
Vn ngy thi ch di li lm chi .
Sinh rng: T thu tng tri,
1330. tm ring ring nhng nng v nc non.
Trm nm tnh cuc vung trn,
Phi d cho n ngn ngun lch sng.
Nng rng: Mun i n lng.
Cht e bn th bn tng d u .
1335. Bnh Khang nn n by lu,
Yu hoa yu c mt mu im trang.
Ri ra lt phn phai hng,
Lng kia gi c thng thng mi chng ?
V trong thm qu cung trng,
1340. ch trng nh ch Hng trong.
By lu khng kht di ng,
Thm ngi ngi cng chia lng ring ty .
V chi cht phn bo my,
Lm cho b i khi y khi vi .
1345. Trm iu ngang nga v ti,
Thn sau ai chu ti tri y cho ?
Nh chng c vng tay co,
Mi phn cng p im cho mt vi .
Th trong du ln hn ngoi,
1350. trc hm s t gi ngi ng la .
Ci u lun xung mi nh,
Gim chua li ti bng ba la nng.
trn cn c nh thng,
Lng trn trong xung bit lng c thng?
1355. S chi liu ng hoa tng?
Lu xanh li b ra phng lu xanh.
Li cng d dng di hnh,
nh thn phn thip ngi danh gi chng.
Thng sao cho vn th thng.
1360. Tnh sao cho vn mi ng xin vng.
Sinh rng: Hay ni chng !
Lng y lng y cha tng hay sa
ng xa ch ngi Ng Lo,
Trm iu hy c trng vo mt ta .
Trn Anh Dng
- 28 -
863. Gin: Ni ra. Ni lng ca Kiu lc trc

nh b bp nght, nay ngh i ngh li, thy ni
dn ra.
864. Mt ln: Mt ln cht. Kiu ngh: chng
hay chm, cng mt ln cht, nu by gi nng
cht i tt lin lu n cha m.
866. Gy si:: Gy m , dn dp. Ch "si" c
hm gic gi.
867. Lu mai: Chi canh v sng.
Ci sng: Ting t v thi lc sm tinh sng.
869. on trng: t rut c ngha au n
qu (nh dt tng khc rut). Phn k: Chia
ng, chia la mi ngi mi ng nh ni "chia
tay".
870. V cu: V nga (Cu: nga non ang sc
ln). Nhng ch "khp khnh", "ghp ghnh"
va t con ng i g gh kh khn, va ng
thn th Kiu long ong vt v ngay t lc
bc chn ra i...
871. Trng nh: i Tn, Hn, ngi ta chia
ng ra tng cung, c nm dm l mt cung
ngn, c mt ci qun, gi l "on inh" (qun
ngn) mi dm l mt cung di, li c mt ci
qun na gi l "trng nh" (qun di). Tc c,
ch thng tin khch ra khi mi dm ng
lm tic tin hnh trng nh ri mi tr v.
873. Ch khch: Ch Vng ng M Gim sinh.
877. Th o: y c ngha l con gi t tui,
ngy th.
884. Dng dng: Dng dng, do d, khi M vo
trong phng Kiu th do d m khi phng ra th
vi vng.
886. Thy t: Ch M v bn ti t M.
893. Tun: Tun ru, mi chn ru i bn
cng ung cn l mt tun. Chn khuyn: Chn
khuyn mi, y l chn ru tin.
894. Ngh: N, hn, y, th m Ngh Tnh y ch
M.
986.Trc yn: Trc yn nga ca M.
897. Yu liu th o: ni Kiu cn yu t th
di, v nh cy liu yu cy o non.
899. Gc b chn tri: Do ch hi gic thin
nhai: Gc bin c, ch cng nn bu tri ni
2 - 9 - 2007
GiI ngha
1365. gn chi c iu xa ?
vng quyt phong ba cng liu .
Cng nhau cn vn n iu,
Ch non th b nng gieo n li .
N non m ngn tnh di,
1370. Ngoi hin th non oi ngm gng.
Mn iu trc vin tha lng,
Rc v hy tm giu nng mt ni .
Chin ha sp sn hai bi,
Cy tay thy th mn ngi d la .
1375. Bn tin n mt T b,
Thua c m cng cu ha dm sao .
R rng ca dn tay trao,
Hon lng mt thip thn vo ca cng.
Cng t i l u xong,
1380. Gt tin pht thot vng trn ai .
Mt nh sum hp trc mai,
Cng su ngha b cng di tnh sng.
Hng cng m la cng nng,
Cng si v ngc cng lng mu sen.
1385. Na nm hi ting va quen,
Sn ng cnh bic chen l vng.
Giu thu va ny gi sng,
Gi yn thy xun ng n ni .
Phong li ni trn bi bi,
1390. Nng lng e p tnh bi phn chia .
Quyt ngay bin bch mt b,
Dy cho m phn li v lu xanh.
Thy li nghim hun rnh rnh,
nh liu sinh mi ly tnh ni ku .
1395. Rng: Con bit ti nhiu,
u rng sm st ba ru cng cam.
Trt v tay nhng chm,
Di ri cn bit khn lm sao y .
Cng nhau v ting mt ngy,
1400. m cm ai n dt dy cho nh.
Lng trn quyt chng thng tnh,
Bc en thi c tic mnh lm chi .
Thy li st tri tri,
St gan ng mi co qu ca cng.
1405. t bng ni sng ng ng,
Ph ng sai l phiu hng thi tra .
Cng nhau theo gt sai nha,
Song song vo trc sn hoa ly qu.
Trng ln mt st en s,
1410.Lp nghim trc ra uy nng li:
G kia di nt chi bi,
M con ngi th l ngi ong a .
Trn Anh Dng
- 29 -
xa xi ht sc.
901. Tm: Mt n v o lng c ca Trung
Quc, di tm thc.
Nghn tm: 8000 thc, ngha bng: cao lm!
Tng qun: Tng l cy thng, mt th cy cao
ln, lthn thng v cng cp, ma ng l cy
vn xanh ti, trong vn c, thng dng
tng trng cho ngi trng phu. Qun l cy
trc, dng thng t ngang, thn rng m khng
cong queo, thng dng tng trng cho
ngi qun t.
902. Tuyt sng che ch: Tc che ch cho khi
tuyt sng.
Ct ng: Dy sn, mt loi day phi leo bm
vo nhng cy to, ngi ta thng ni "ct ng"
"ct lu" hay "sn bm" ch ngi v thip.
904. Nhim trao: ni s tri mu nhim
buc si "xch thng".
906. Gng nht nguyt: Gng mt tri, mt
trng. Ch "gng" hm soi t ti li. Dao qu
thn: Gm dao ca qu thn, hm trng pht,
M ni: nu sau ny n khng thu chung, s
c tri soi t ti li v b qu thn trng pht.
907. Gi gic my vn: T xe Kiu i mau l,
vi v.
909. Trng vi: Tc trng vi theo mt ci g
i xa.
9912. Bc phau: Trng phau, trng xo.
Cu gi: Vng sng bm trn mt cu bui sm
mai.
Ngn my: Nhng m my nhng ni rng
ni. Cu ny t cnh cui thu, bt u sang ng.
913. Hi may: Hi gi heo may.
915. Ngt tnh: Bu tri cao ngt m tnh ro.
M khi: M mt xa khi.
916. Li non sng: Kiu thy trng m nh n
ci "vng trng" m no chng kin cuc th
nguyn ca hai ngi.
917. Tng bic xen hng: Rng cy ma thu c
nhng l a mu xen gia tng l ma xanh.
918. Thn hn: Sm hm, ch s sm hm chm
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Tung chi hoa thi hng tha,

Mn mu son phn nh la con en.
1415. Suy trong tnh trng nguyn n,
B no th cng cha yn b no .
Php cng chiu n lun vo .
C hai ng y mun sao mc mnh.
Mt l c php gia hnh,
1420. Mt l li c lu xanh ph v.
Nng rng: quyt mt b !
Nhn ny vng ly t kia my ln.
c trong thn cng l thn.
Yu th vng chu trc sn li nh !
1425. Dy rng: C php gia hnh !
Ba cy chp li mt cnh mu n.
Phn nh chi dm ku oan,
o hoen qun m liu tan tc my .
Mt sn lm ct y,
1430. Gng l nc thy mai gy vc sng.
Ngh tnh chng Thc m thng,
No xa trng thy lng cng xt xa .
Khc rng: Oan khc v ta !
C nghe li trc chng ly sau .
1435. Cn lng chng bit ngh su .
ai trng ti hoa su v ai .
Ph ng nghe thong vo tai,
ng lng li gn n li ring ty .
St si chng mi tha ngay,
1440. u ui k li s ngy cu thn:
Nng tnh ht xa gn,
T xa nng bit thn c ry .
Ti ti hng ly mt tay,
nng cho n ni ny v ti .
1445. Nghe li ni cng thng li,
Dp uy mi dy cho bi gii vi .
Rng: Nh hn c th th
Trng hoa song cng th phi bit iu .
Sinh rng: Cht phn bt bo,
1450. Theo i v cng t nhiu bt nghin.
Ci rng: th th nn !
Mc gi hy th mt thin trnh ngh.
Nng vng ct bt tay ,
Tin hoa trnh trc n ph xem tng.
1455. Khen rng: Gi ng Thnh ng !
Ti ny sc y nghn vng cha cn !
Tht l ti t giai nhn,
Chu Trn cn c Chu Trn no hn?
Thi ng rc d cu hn,
1460. Lm chi l nhp cho n ngang cung.
Trn Anh Dng
- 30 -
sc thm hi cha m.
920. Lm tri: Tn huyn, thuc tnh Sn ng.
921. Xe chu: Xe c rm ht chu, th xe ph n
ngi.
927. My ngi: Tc my gi im.
930. Tng: Bc tranh v. Tng trng i lng
my tc tranh thn "Bch mi".
932. Tin s: T s, ng t sng lp ra mt ngh.
Ch dng hm ma mai.
937. i hoa: Nh ni thi hoa, tc nh ly hoa
mi th, thi hoa c lt xung di chiu
nm.
938. T vi: Bn pha xung quanh.
942. Hn thc: n lnh, n ngui.
Gii T Thi gip Tn Vn Cng khi phc li
ngi vua, nhng lc n thng triu thn. Vn
Cng li qun mt T Thi. T Thi bt bnh
trn vo ni n. n lc Vn Cng ngh li,
mun vi T Thi, nhng T Thi quyt ch
n, Vn Cng ra lnh t rng T Thi quyt
tm chu cht chy trong ni. Vn Cng hi
hn v cng ra lnh hng nm ng ngy T
Thi cht, cm khng c t la. Do m c
tc hn thc, c trc...tit thanh minh hai ngy
(c sch chp mt ngy) ngi ta cm t la, n
ngui, v t chc nhiu cuc vui: cu,
nh u, chi g, kt xe hoa i dong chi.
Nguyn tiu: m tit thng nguyn, tc m
ngy rm thng ring u nm. y T b khn
thn ph h cho ca hng lu xanh ca m, ngy
li m, lc no khch chi cng ra vo ng
c, tp np nh nhng ngy hi hn thc
nguyn tiu.
945. Tin nhn: T V, ngi i Hn, i s sang
Hung n khng chu khut phc, b cha Hng
n y ln Bc Hi chn d, nh Hn hi, th bo
l cht ri, sau s Hn phi ni thc l vua Hn
sn c con chim nhn vn thng lm
chn n c buc mt bc th la ca T V gi
v, khi y Hng n mi chu tr li T V cho
nh Hn. Do , ngi ta thng ni "tin nhn"
ch tin th. y, tc gi dng nh ngha "tin
tc" n thun.
949. Hng hoa gia ng: Bn ch ny nguyn
ch nh hay bn th cng gia tin, y tc gi
dng ch bn th thn Bch mi.
952. Cu my: Tc cha my, ch M Gim sinh,
2 - 9 - 2007
GiI ngha
a n trc ca cng,
Ngoi th l l song trong l tnh.
Du con trong o gia nh,
Thi th dp ni bt bnh l xong.
1465. Kp truyn sm sa l cng,
Kiu hoa ct gi uc hng im sao .
By hng c xy xn xao,
Song song a ti trng o snh i .
Thng v hnh trng v ti,
1470. Thc ng thi cng dp li phong ba .
Hu lan sc nc mt nh,
Tng cay ng li mn m hn xa .
T B bt Kiu ly nhn m l m nui. M

Gim sinh l cha nui.
954. Tiu tinh: Sao nh, ch v l.
962. Tam banh: Theo sch o gio "Trong
ngi ta c ba thn thi: Thng Thi, tn Bnh
Cht, bng; H Thi, tn Bnh Kiu, chn,
thng lm hi ngi". Do , ngi ta cho
rng: nhng s hung c gin d ca ngi l do
thn "Tam thi" hay"Tam Bnh" lm ra, v
thng dng ch tam bnh ch cn tc gin.
964. Min: Ta, tao (ting c).
978. B tin: Ci roi bng da.
Kiu v hon th
Mng vui ru sm c tra,
o phai thm sen va ny xanh.
1475. Trng h vng v m thanh,
E tnh nng mi by tnh ring chung:
Phn b t vn ch tng,
i thay nhn yn hng y nin.
Tin nh ngy mt vng tin,
1480. Mn tnh ct ly lt tnh to khang.
Ngh ra tht cng nn ng,
Tm hi ai d gi ging cho ta?
Trm nghe k ln trong nh,
vo khun php ni ra mi ng.
1485. E thay nhng d phi thng,
D d rn b khn lng y sng!
M ta sut mt nm rng,
Th no cng chng giu xong c n
By chy cha t tiu hao,
1490. Hoc l trong c lm sao chng l?
Xin chng kp liu li nh,
Trc ngi p sau ta bit tnh.
m ngy gi mc giu quanh,
Ry ln mai la nh hnh cha thng.
1495. Nghe li khuyn nh thong dong,
nh lng sinh mi quyt lng hi trang.
Rng ra gi n xun ng,
Thc ng cng vi gic chng ninh gia.
Tin a mt chn quan h,
1500. Xun nh thot do ra cao nh.
Sng Tn mt di xanh xanh,
Loi thoi b liu my cnh Dng quan.
Cm tay di ngn th than,
Chia phi ngng chn hp tan nghn li.
1505. Nng rng: Non nc xa khi,
Trn Anh Dng
- 31 -
986. Phong trn: Ci i gi bi. ni: Mt

nht dao oan nghit ct t quan h vi cuc i
phong trn tc l cht.
993. Trn duyn: Nhn duyn ci trn, ci i.
1000. Tin ng: Tn mt con sng chy qua
gn Hng Chu, tnh Chit Giang (Trung Quc).
1006. Hoa xun ng nhu: Hoa xun ng
ln nhu, tc mi n. ni Kiu cn tr trung.
1008. vng: y ch lng kin trinh ca ph
n.
1010. Kho bung xun: Kho kn v xun trong
bung, nh ni cm cung.
i ngy o non: i ngy ly chng.
1013. Ti bo: Nh ni l c bo.
Oan gia: K on th, cu th.
1016. Th phi rch ri: L phi, l tri phn
minh. i : Kiu nghe li T B ni cng c l.
1017. Thn mng: Li bo mng ca qu thn
(tc m Tin).
1018. Tc nhn: Nhn duyn c sn t trc,
nh ni duyn s tin nh.
1025. i ng: Ting c, ngha l gii by.
Ca dao:
C bun c li tung tng
Em bun em bit di dng cng ai.
y i ng c ngha l iu ra ting vo ca
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Sao cho trong m th ngoi mi m.

D la ym thm trn kim,
Lm chi bng mt bt chim kh lng!
i ta cht ngha o bng,
1510. n nh trc liu ni sng cho minh.
D khi sng gi bt tnh,
Ln ra uy ln ti nh phn ti.
Hn iu giu ngc giu xui.
Li mang nhng vic ty tri n sau.
1515. Thng nhau xin nh li nhau,
Nm chy cng chng i u m chy.
Chn a nh ba hm nay,
Chn mng xin i ngy ny nm sau!
Ngi ln nga k chia bo,
1520. Rng phong thu nhum mu quan san.
Dm hng bi cun chinh an,
Trng ngi khut my ngn du xanh.
Ngi v chic bng nm canh,
K i mun dm mt mnh xa xi.
1525. Vng trng ai x lm -di,
Na in gi chic, na soi dm trng.
K chi nhng ni dc ng,
Bun trong ny ni ch trng nh:
Vn dng h Hon danh gia,
1530. Con quan Li b tn l Hon th.
Duyn ng thun no gi a,
Cng chng kt tc xe t nhng ngy.
n th nt cng hay,
Ni iu rng buc th tay cng gi.
1535. T nghe vn mi thm hoa,
Ming ngi lm tin nh th khng.
La tm cng dp cng nng,
Trch ngi en bc ra lng trng hoa:
V bng th tht cng ta,
1540. Cng dung k di mi l lng trn.
Di chi chng gi ly nn,
Tt chi m rc ting ghen vo mnh?
Li cn bng bt giu quanh,
Lm chi nhng thi tr ranh nc ci!
1545. Tnh rng cch mt khut li,
Giu ta ta cng liu bi giu cho!
Lo g vic y m lo,
Kin trong ming chn c b i u?
Lm cho nhn chng c nhau,
1550. Lm cho y a ct u chng ln!
Lm cho trng thy nhn tin,
Cho ngi thm vn bn thuyn bit tay.
Ni lng kn chng ai hay,
Trn Anh Dng
- 32 -
nhng ngi khch chi.

1027. Thong dong: y c ngha l khoan tm,
th tm.
1033. Ngng bch: Tn ci lu m T B dnh
cho Kiu .
Ngng Bch: Ngha l ng (t) li mu bic.
1036. Bi hng: y ch nhng m bi bc ln
trn ng.
1037. B bng: Chn ngn, bun ti.
1039. Chn ng: Chn ng tm, tc chn ru
th nguyn ng tm vi nhau.
1042. Tm son: Tm lng son, y ch tm lng
thu chung.
1044. Qut hng, m lnh: Qut khi nng, p khi
lnh, do ch ng n h snh Kinh L.
1045. Sn Lai: Sn Lo Lai. Theo sch Cao S
truyn: "Lo Lai T, ngi nc S, i Xun
Thu, tui ngoi by mi, m cn cha m gi,
ng thng mc o ng sc sc s, ra ma
trc sn, ri gi cch ng, khc, nh tr con,
lm cho cha m vui". y ni bng sn nh cho
m, tc nh mnh.
1046. Gc t: Gc cy t (loi cy th). y
dng ch cha m, "gc t va ngi m" ni
bng cha m gi ri.
1053. Ghnh: Vc su, vng bin.
1057. Rm chu: do ch Chu lim, rm kt
bng ngc chu.
1061. Mch: Dng di.
1063. Bng nga: Bng ngi p, ch Kiu.
1064. eo ai: Vng vn ra v quyn luyn.
1067. Trong nguyn trn my: ni c mt
phm gi khc i, nh Hng nga trong cung
nguyt hay tin n trn cung my.
1070. Ch lng u cu l S Khanh t ni
lng mnh cn ch lng cui cu l S Khanh
hi lng Kiu, hai ch ch ring hai ngi.
1073. Song thu: Ca s ma thu (ni thi tit khi
y).
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Ngoi tai mc gi bay mi ngoi.

1555. Tun sau bng thy hai ngi,
Mch tin cng liu bi tng cng.
Tiu th ni gin ng ng:
Gm tay thu dt ra lng tru ngi!
Chng tao no phi nh ai,
1560. iu ny hn ming nhng ngi th phi!
Vi vng xung lnh ra uy,
a th v ming a th b rng.
Trong ngoi kn mt nh bng.
No ai cn dm ni nng mt li!
1565. Bung o khuya sm thnh thi,
Ra vo mt mc ni ci nh khng.
m ngy lng nhng dn lng,
Sinh v n lu hng xung yn.
Li tan hp ni hn huyn,
1570. Ch tnh cng mn ch duyn cng nng.
Ty trn vui chn thong dong,
Ni lng ai trong lng m ra.
Chng v xem t nh,
S mnh cng rp ln la gii by.
1575. My phen ci ni tnh say,
Tc t bt ng my may s tnh.
Ngh bng kn ming bnh,
No ai c kho m mnh xng?
Nhng l e p dng dng,
1580. Rt dy s na ng rng li thi.
C khi vui chuyn mua ci,
Tiu th li gi nhng li u u.
Rng: Trong ngc vng thau,
Mi phn ta tin nhau c mi.
1585. Khen cho nhng chuyn dng di,
Bm ong li t nhng li n kia.
Thip d bng chng hay suy,
d bng ngh li bia ming ci!
Thy li thng thnh nh chi,
1590. Thun li chng cng ni xui n.
Nhng l ci phn ct son,
n khuya chung bng trng trn snh vai.
Th qu thun hc bn mi,
Ging vng rng mt vi l ng.
1595. Chnh nim nh cnh giang h,
Mt mu quan ti my ma gi trng.
Tnh ring cha dm r rng,
Tiu th trc liu chng nh qua:
Cch nm my bc xa xa,
1600. Lm Tri cng phi tnh m thn hn.
c li nh ci tc son,
Trn Anh Dng
- 33 -
1080. T : Cu vt.
Trm lun: Chm m, m ui. Kiu mun
nh S Khanh cu mnh thot nn thanh lu nh
Pht cu vt chng sinh khi b trm lun.
1081. Mnh tin: Mnh giy hoa tin, tc t th.
1082. Ni nh bo p: Nng ni phi bo p
n nh, bn mnh chuc cha.
1084. Tin hng: Thun tin cnh chim hng, tc
l nhn c ngi m gi th. Ch hng y dng
nh ch nhn, ch tin tc th t.
1086. Tin mai: Do ch mai tin, t tin c v
cnh hoa mai.
1090. Tut th: Gi tut, tc tm, chn gi ti
hin nay. Hai ch tch vit ca S Khanh, em
tn ra theo li tn t, th thnh nhng ch trp
nht nat tut lu, ngha l ngy hai mi mt,
gi tut, chy trn. l S Khanh b mt hn
ngy gi i trn m Kiu ly t suy on ra.
1091. Thoi tht: Chim tng con ln lt bay v,
con ny ri n con khc.
1092. Ngm trng na vnh: ni bui ti, vng
trng chiu vo hoa tr mi ngm ly na vnh
trng.
1096. An cn: y c ngha l khn khon.
1097. Bo bt: Nh bo hay bt tri ni trn mt
nc, ng l lu lc l loi.
1098. Yn anh: y ch gi nh cha. Kiu ni:
nng nh con chim lc n, li mang ly ci n
lm gi nh cha.
1099. Ct nhc t sinh: Do ch sinh t nhc ct.
T chuyn: S v sinh t ct (th gi l lm
sng li ngi cht, lm mc tht nn xng kh
- lm cho ngi cht sng li, xng kh
mc tht ra). Do , ngi ta thng ch s lm
n rt su sc, to ln.
1100. Kt c ngm vnh: T chuyn: Ngu Th
nc Tn, c tt ngi thip yu, khi sp cht
cn dn con l Ngu Kho phi em c ngi
thip chn theo. Ngu Th cht, Ngu Kho cho
ngi thip v khng em chn theo. Sau Ngu
Kho lm tng i nh gic nc Tn, gp
tng Tn l Hi, kho mnh c ting, ang
lc nh nhau, t nhin Hi vp phi m c
m ng, b Ngu Kho bt c. m v, Ngu
Kho mng thy mt ng gi n ni rng: "Ti
l cha ngi thip, cm n ng khng chn con
gi ti, nn ti kt c qun chn Hi cho n
2 - 9 - 2007
GiI ngha
V cu chng rui nc non qu ngi.

Long lanh y nc in tri,
Thnh xy khi bic non phi bng vng.
1605. Roi cu va ging dm trng,
Xe hng nng cng thun ng quy ninh.
Tha nh huyn ht mi tnh,
Ni chng bc ni mnh chu en.
Ngh rng: Nga gh hn ghen,
1610. Xu chng m c ai khen chi mnh!
Vy nn ngnh mt lm thinh,
Mu cao vn rp ranh nhng ngy.
Lm Tri ng b thng chy,
M ng hi o sang ngay th gn.
1615. Dn thuyn la mt gia nhn,
Hy em dy xch buc chn nng v.
Lm cho cho mt cho m,
Lm cho au n ch cho coi!
Trc cho b ght nhng ngi,
1620. Sau cho mt tr ci v sau.
Phu nhn khen chc rt mu,
Chiu con mi dy mc du ra tay.
Sa sang bum gi lo my,
Khuyn ng li chn mt by cn quang.
1625. Dn d ht cc mi ng,
Thun phong mt l vt sang bn T.
Nng t chic bng song the,
ng kia ni n nh chia mi su.
Bng u x ngang u,
1630. Bit u m lnh bit u ngt bi.
Tc th chm ngang vai,
No li non nc no li st son.
Sn bm cht phn cn con,
Khun duyn bit c vung trn cho chng?
1635. Thn sao nhiu ni bt bng,
Liu nh cung Qung Hng ngh nao!
m thu gi lt song o,
Na vnh trng khuyt ba sao gia tri.
Nn hng n trc Pht i,
1640. Ni lng khn cha cn li vn vn.
Di hoa dy l c nhn,
m m khc qu kinh thn mc ra.
y sn gm tut sng la,
Tht kinh nng cha bit l lm sao.
1645. Thuc m u ri vo,
M mng nh gic chim bao bit g.
Vc ngay ln nga tc th,
Phng o vin sch bn b la dong.
Sn thy v ch bn sng,
Trn Anh Dng
- 34 -
ng vp bo n".
Tc T hi k: Dng Biu n chi ni Hoa
m cu sng c mt con chim. m y c
mt ng t mc o vng n tng bn chic
vng v ni rng: "Ta l s gi ca Ty Vng
mu may c chng cu mng, xin cm t i
n". Do , ngi ta thng ni "kt c ngm
vnh" ch s n n tr ngha.
1107. Truy phong: ui theo gi, ni con nga
i rt nhanh.
1108. Di trng: Do ch trng h, nguyn
ch qun s thuc quyn ch huy ca mt v soi.
y dng ch k th h ca S Khanh.
Kin nhi: Ngi tr tui m c sc khe. S
Khanh khoe nh y c nga tt v th h khe
mnh, l c bo Kiu nu chy trn th s sn
phng tin v ngi h v chc chn khng
phi lo ngi g.
1110. Ba mi su chc: "Tam thp lc" l mt
danh t ch chung tt c cc chc. Cu ny S
Khanh bo Kiu ch c mt k hay nht l chy
trn.
1111. Gi kp ma n: ni d c nhng tr
ngi bt trc...
1114. Qu i: Qu mc, qu , ni vic
trt d dang ri.
1119. Lu: ng h nh git. Thi xa thng
dng "ng h nc" tnh thi khc. l
mt ci ng h bng ng, di c c l nh,
trong cha nc, gia ng mt ci tn c khc
; nc trong h do l nh git ra, th nhng
s ci tn cng dn dn l ra, xem , bit
c thi khc ca ngy m. Danh t ng h
ngy nay cn quen gi l gc .
1122. Lng qu: Lng nh qu hng.
1124. Dy dng: Xn xao n o ni ln.
1125. Gan vng: C ngha nh "lng vng".
Kiu on c ngi ui theo pha sau nn hi
hp s hi...
1128. Dm rng: ng rng, li i trong rng.
1130. Lm nau: Lm nao, c ngha l n nh
th sao!
1132. Vut: Mng sc ca loi th. ni khng
thot li no c.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
1650. em vo ln sng ai hay?

Ti i phch lc hn bay,
Pha cn bi c gc cy n mnh.
Thc ng nh cng gn quanh,
Cht trng ngn la tht kinh rng ri.
1655. T thy chy thng n ni,
Ti bi ti la tm ngi lao xao.
Gi cao ngn la cng cao,
Ti i tm nng no thy u!
Ht h ht hi nhn nhau,
1660. Ging su bi rm trc sau tm qung.
Chy vo chn c phng hng,
Trong tro thy mt ng xng chy tn.
Tnh ngay ai bit mu gian,
Hn nng thi li cn bn rng ai!
1665. Thc ng si st ngn di,
Ngh con vng v thng ngi nt na.
Di hi nht gi v nh,
No l khm lim no l tang trai.
L thng mt hai,
1670. Lc trnh chng cng n ni by gi.
Bc vo chn c lu th,
Tro than mt ng nng ma bn tng.
Sang nh cha ti trung ng,
Linh sng bi v th nng trn.
1675. Hi i ni ht s duyn,
T tnh t rut la phin chy gan!
Gieo mnh vt v khc than:
Con ngi th y thc oan th ny.
Chc rng mai trc li vy,
1680. Ai hay vnh quyt l ngy a nhau!
Thng cng ngh ngh cng au,
D ai lp thm qut su cho khuy.
Gn min nghe c mt thy,
Phi ph tr qu cao tay thng huyn.
1685. Trn tam o di cu tuyn,
Tm u th cng bit tin r rng.
Sm sanh l vt rc sang,
Xin tm cho thy mt nng hi han.
o nhn phc trc tnh n,
1690. Xut thn giy pht cha tn nn hng.
Tr v minh bch ni tng:
Mt nng chng thy vic nng tra.
Ngi ny nng kip oan gia,
Cn nhiu n lm sao thot cho!
1695. Mnh cung ang mc nn to,
Mt nm na mi thm d c tin.
Hai bn gip mt chin chin,
Trn Anh Dng
- 35 -
1139. Th ti, chu ti.

Khn cu: Khn khon, cu xin.
1142. Nc non ni cch tr nc non, tc l
ni xa xi.
1150. Bo lnh: Ngi ng ra m bo, chu
trch nhim thay.
Cung chiu: Cung khai, nhn ti T b mun bt
buc Kiu gi li ha, nn bt lm t cung chiu
nhn ti, v bt ngi ng bo lnh v li cam
kt ca nng.
1151. By vai: Cng hng cng la.
1152. Chu oan: Chu nhn trch nhim v
Kiu.
1160. Ph dung: Hoa ph dung, v vi ngi
p.
1161. ao: Khi nh gic, gi thua chy
ngi ta ui theo, ri thnh lnh qung dao li
chm, gi l " dao". " ao" y l mt
chc la.
1162. M ct mt ng: Ni T b vi S Khanh
thng ng hip mu vi nhau nh la Kiu.
1146. Khng dng: Nu khng th t nhin lm
chi c...
1166. Sn si: Phn bua, ci c. M Kiu khuyn
Kiu nn nn ni tc gin, ch nn i c vi S
Khanh m thit mnh.
1173. Quyn gi r my: Quyn r my gi i
theo. ni quyn r Kiu.
1178. Th hng: Cy sc mnh m ra oai nh
p ngi.
1189. Anh yn: Ch chung nhng ngi con gi.
1181. Ging khi: Ging su.
1182. n li: Nut li, tc khng gi li.
1184. Mt y, mt ny: My ting ny, Kiu xa
xi vo mt S Khanh m ni, i p li ting
"mt my" ca S Khanh trn.
1186. V lng: Cng nh bt lng, khng
lng thin, khng c lng tm.
1191. Trong gi trng ngn: Do cu tc ng:
Trong nh gi, trng nh ngn, trong nh bng
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Mun nhn m chng dm nhn l thay!

iu u ni l dng ny,
1700. S nng th li thy dm tin!
Chng qua ng ct qung xin,
Ngi u m li thy trn ci trn?
Tic hoa nhng ngm ngi xun,
Thn ny d li my ln gp tin.
1705. Nc tri hoa rng yn,
Hay u a ngc min nhn gian.
Khuyn ng t mu gian,
Vc nng a xung an di thuyn.
Bum cao lo thng cnh suyn,
1710. chng huyn Tch bng min vt sang.
D ln trc snh ng,
Khuyn ng hai a np nng dng cng.
Vc nng tm xung mn phng,
Hy cn thim thip gic nng cha phai.
1715. Hong lng cht tnh hn mai,
Ca nh u mt lu i no y?
Bng hong gi tnh gi say,
Snh ng mng ting i ngay ln hu.
A hon trn di gic mau,
1720. Hi hng nng mi theo sau mt ngi.
Ngc trng ta rng dy di,
Thin Quan Trng T c bi treo trn.
Ban ngy sp thp hai bn,
Gia ging tht bo ngi trn mt b.
1725. Gn gng ngn hi ngnh tra,
S mnh nng phi c m gi tha.
Bt tnh ni trn my ma,
Mng rng: Nhng ging b th qun thn!
Con ny chng phi thin nhn,
1730. Chng phng trn cha th qun ln chng.
Ra tung mo m g ng,
Ra tung lng tng chng xong b no.
em mnh bn ca tao,
Li cn khng khnh lm cao th ny.
1735. No l gia php n bay!
Hy cho ba chc bit tay mt ln.
A hon trn di d ran,
Du rng trm ming khng phn l no.
Trc cn ra sc p vo,
1740. Tht no chng nt gan no chng kinh.
Xt thay o l mt cnh,
Mt phen ma gi tan tnh mt phen.
Hoa n truyn dy i tn,
Bung the dy p vo phin th t.
Trn Anh Dng
- 36 -
trng nh bc (ngn l do ch ngn).

1028. Khp m, ring chung: Ch ging ni t t,
na khp na m, mi tnh n non, nh ring nh
chung, tc nhng mnh kho quyn r.
1210. Vnh ngoi by ch: By cch i vi
khch b ngoi cho khch say m.
Vnh trong tm ngh: Tm cch i i trong
khi n nm vi khch, i vi mi hng ngi,
dng mt li ring lm va lng h.
1213. Kho hanh: Kho mt; mt sc nh l
hnh.
Khi kho hnh, khi nt ngi: ni khi mt lic,
khi my a.
1216. Ngi soi: Ngi snh si, lch lm, bit
ngn chi.
1218. Nt nguyt: Nt lng my hnh vnh trng.
V hng: V mt hng.
1220. Kht khe: y nh ni o le, qui c.
1221. Cc khu: Do ch khu cc.
1227. Trng o: Mn mu , ph n thng
dng.
1231. L gi cnh chim: L a gi, cnh n
chim, ch s a n khch chi.
1232. Tng Ngc: Ngi nc S, i chin
quc, p trai, c nhng bi Cao ng ph,
Thn n ph, ni v chuyn my ma ca thn
ni Vu Sn...
Trng Khanh: (Chnh l ch Trng nhng
thng c l Trng hay Trng): Tn t ca T
M Tng Nh, ngi Hn, yu sc p ca
Trc Vn Qun, gy n cm gi tnh, lm cho
nng ang m b nh chn theo mnh.
Tng Ngc v Trng Khanh u gii t ph, l
hai ngi ti t, do , cu ny ng khch n
chi ton nhng hng phong lu qu phi.
1239. Ma S my Tn: Ch s i n trai gi.
1242. Gi ta, hoa k: ni nhng cnh vui th
chn thanh lu.
1242. Tuyt ngm: Bng trng t soi khp bn
b. Hai cu 1241-1242 t bn cnh: "gi, hoa,
2 - 9 - 2007
GiI ngha
1745. Ra vo theo l thanh y,

Di du tc ri da ch qun bao.
Qun gia c mt m no,
Thy ngi thy nt ra vo m thng.
Khi ch chn khi thuc thang,
1750. em li phng tin m ng hiu sinh.
Dy rng: May ri nh,
Liu b mnh gi ly mnh cho hay.
Cng l oan nghip chi y,
Sa c mi n th ny chng dng.
1755. y tai vch mch rng,
Thy ai ngi c cng ng nhn chi.
Ko khi sm st bt k,
Con ong ci kin ku g c oan?
Nng cng git ngc nh chan,
1760. Ni lng lung nhng bng hong nim ty:
Phong trn kip chu y,
Lm than li c th ny bng hai.
Phn sao bc chng va thi,
Khng khng buc mi ly ngi hng nhan.
1765. nh tc tri tin oan,
Cng liu ngc nt hoa tn m chi.
Nhng l nng nu qua th,
Tiu th phi bui mi v ninh gia.
M con tr chuyn ln la,
1770. Phu nhn mi gi nng ra dy li:
Tiu th di trng thiu ngi,
Cho v bn y theo i lu trang.
Lnh li nng mi theo sang,
Bit u a ngc thin ng l u.
1775. Sm khuya khn mt lc u,
Phn con hu gi con hu dm sai.
Phi m m chiu tri,
Trc t hi n ngh chi mi ngy.
Lnh li nng mi la dy,
1780. N non thnh tht d say lng ngi.
Tiu th xem cng thng ti,
Khun uy dng cng bt vi bn phn.
Ca ngi y a cht thn,
Sm ng ngn bng m nn n lng.
1785. Lm Tri cht ngha o bng,
Nc bo ch tng phng kip sau.
Bn phng my trng mt mu,
Trng vi c quc bit u l nh.
Ln ln thng trn ngy qua,
1790. Ni gn no bit ng xa th ny.
Lm Tri t thu uyn bay,
Bung khng thng k thng ngy chic thn.
Trn Anh Dng
- 37 -
tuyt, trng" (phong, hoa, tuyt nguyt).

1246. Trong nguyt: Trong bng trng.
Di hoa: Di dn hoa. Hai cu 1245-1246 t
bn th chi: gy n, nh c, ngm th, v
tranh, (cm, k, thi, hoa).
1249. Gi trc ma mai: Ma gi ch s i n
(nh ngha ma gi dp vi) trc mai ch s bn.
y tip trn: Kiu th vi tt c nhng
chuyn ma gi, trc mai...
1250. Gii mi: Nh ni mn mi, thui thi.
Cng c nh l b dp vi.
1253. Bng du: Bng mt tri x trn ngn du.
Sch Hoi nam n ni: Mt tri x v pha
phng Ty, gc bng trn ngn cy. Ngi sau
mn ch bng du v tui gi.
1255. Dm nghn: Tc nghn dm.
1257. Sn ho: Sn c trng cy ho. Vng
Hu i Tng t tay trng ba cy ho sn nh
v ni: "Con chu ta sau ny th no cng lm
n chc tam cng" (Thi xa, pha trc sn
chu nh vua, ch ngi ca tam cng, c trng
ba cy ho, nn Vng n lm n t tng.
Nhn , ngi ta thng ni sn ho ch
nhng nh c con ci hin t).
i cht th ngy: Ch Thu Vn v Vng
Quan.
1258. Trn cam: Nhng thc n qu bu, ngon
ngt. Hai cu ny, Kiu ni: Cha m mi ngy
mt gi, m con ci trong nh, th sau khi nng
i ii, ch cn hai em nh di, ly ai l ngi
phng dng trn cam thay mnh.
1261. Chng i: theo sch Thi bnh qung
k: Hn honh, i ng ly mt danh k l
Liu th ng ph Chng i, Trng An,
sau i lm quan xa, v li ba nm, khng
n i c,c gi cho Liu th bi t rng:
Chng i Liu, Chng i Liu, ng
nht thanh thanh kim ti ph? Tng s trng
iu t cu thu, ng phan chit tha nhn
th! (Cy liu Chng i, cy lin Chng
i, ngy trc xanh xanh, nay cn khng? Cho
d cnh di vn bung r nh c, song c l
vin vo tay ngi khc ri!). y ni: Khi Kim
Trng i Liu Dng h tang ch tr v, s hi
ngi tnh nhn c (l Thu Kiu).
1262. Cnh xun: Cnh xanh p..
1263. Tnh su: ch tnh ch em, Ngha dy: Ch
ngha v chng. Kiu mong Thu Vn ly tnh
2 - 9 - 2007
GiI ngha
My ai trng mi in ngn,
Phn tha hng c bi phn xt xa.
1795. Sen tn cc li n hoa,
Su di ngy ngn ng sang xun.
Tm u cho thy c nhn?
Ly cu vn mnh khuy dn nh thng.
Chnh nim nh cnh gia hng,
1800. Nh qu chng li tm ng thm qu.
Tiu th n ca gii gi,
Hn huyn va cn mi b gn xa.
Nh hng cao cun bc l,
Bung trong truyn gi nng ra ly mng.
1805. Bc ra mt bc mt dng,
Trng xa nng t chng no xa:
Phi chng nng qung n la,
R rng ngi chng l Thc Sinh?
By gi tnh mi r tnh,
1810. Thi thi mc vo vnh chng sai.
Chc u c chc l i?
Ngi u m li c ngi tinh ma?
R rng tht la i ta,
Lm ra con cha nh i ni.
1815. B ngoi thn tht ni ci,
M trong nham him git ngi khng dao.
By gi t thp tri cao,
n lm sao ni lm sao by gi?
Cng trng mt cng ngn ng,
1820. Rut tm i on nh t ri bi.
S uy dm chng vng li,
Ci u np xung sn mai mt chiu.
Sinh phch lc hn siu:
Thng i chng phi nng Kiu y?
1825. Nhn lm sao n th ny?
Thi thi ta mc tay ai ri!
S quen dm h ra li,
Khng ngn git ngc st si nh sa.
Tiu th trng mt hi tra:
1830. Mi v c vic chi m ng dong?
Sinh rng hiu phc va xong,
Suy lng trc d au lng chung thin.
Khen rng: Hiu t nn!
Ty trn mn chn gii phin m thu.
1835. V chng chn tc chn th,
Bt nng ng chc tr h hai ni.
Bt khoan bt nht n li,
Bt qu tn mt bt mi tn tay.
Sinh cng nh di nh ngy,
1840. Git di git ngn chn y chn vi.
Trn Anh Dng
- 38 -
ch em thay mnh, tr ngha cho Kim Trng.

1264. Hoa kia, cnh ny: "Hoa kia" ch Thu
Vn, "cnh ny" ch Kim Trng.
1266. Hng quan: Qu hng
Gic hng quan: Gic mng v qu hng.
1267. Song ca: cng nh song the. Xem ch
thch 240.
1268. Hong hn: V chiu ti, khi mt tri sp
ln, c nh vng vng, gi l hong hn.
1269. Th bc, c vng: Nh ni "th ln, c t"
tc ngy v m ln lt qua i.
1275. Khch du: Khch i chi, i du lm.
1276. K tm: Tn ca h Thc, theo truyn
Thanh tm ti nhn th K Tm l tn t ca
Thc sinh.
1277. Huyn Thch, Chu Thng: tc huyn V
Tch, ph Thng Chu, thuc tnh Giang T
(Trung Quc).
1278. Nghim ng: Tc cha. Cha tnh nghim
ngh, m tnh hin t, nn ngi ta gi cha l
"nghim ng", "nghim ph", m l "t mu",
"t thn".
1279. Thip hng: Do ch hng tin, th thip
hng gi thm ngi p. Hng khu: Phng
hng, phng ca ph n, tc xa ph n hay
dng hng thm, nn gi l "hng khu".
1281. Trng t: do ch lu t trng, th mn
c tua kt bng lng chim nm sc.
1287. L hng: L thng nh th.
1289. o mn: Ni bng sc p ca ngi con
gi.
1290. vng: Ch s ng tm gn b vi
nhau.
1296. Chuc: So ch Chc, rt ru mi nhau.
Ni th: Ni cu th, do ch "lin c" mt li
chi ca cc tao nhn mc khch thi xa,
thng hai ngi, hoc nhiu ngi ni li nhau
lm chung mt bi th.
1297. Hng sm, tr tra: Xng hng bui
sm, ung tr bui tra.
1298. Bn vy: Bn c vy. Trung Quc c hai
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Ngnh i cht ni cht ci,

Co say chng gim bi lng ra.
Tiu th vi tht: Con Hoa!
Khuyn chng chng cn th ta c n.
1845. Sinh cng nt rut tan hn,
Chn mi phi ngm b hn ro ngay.
Tiu th ci ni tnh say,
Cha xong cuc ru li by tr chi.
Rng: Hoa n mi ti,
1850. Bn n th do mt bi chng nghe.
Nng tn hon t m,
Vng li ra trc bnh the vn n.
Bn dy nh khc nh than,
Khin ngi trn tic cng tan nt lng.
1855. Cng chung mt ting t ng,
Ngi ngoi ci n ngi trong khc thm.
Git chu l ch khn cm,
Ci u chng nhng gt thm git Tng.
Tiu th li tht ly nng:
1860. Cuc vui gy khc on trng y chi\?
Sao chng bit t g?
Cho chng bun b ti th ti ngi.
Sinh cng thm thit bi hi,
Vi vng gng ni gng ci cho qua.
1865. Git rng canh im ba,
Tiu th nhn mt dng can tm.
Lng ring khp khi mng thm:
Vui ny b au ngm xa nay.
Sinh th gan ho rut y,
1870. Ni lng cng ngh cng cay ng lng.
Ngi vo chung gi loan phng,
Nng ra ta bng n chong canh di:
By gi mi r tm hi,
Mu ghen u c l i nh ghen!
1875. Chc u r thy chia uyn,
Ai ra ng ny ai nhn c ai.
By gi mt vc mt tri,
Ht iu khinh trng ht li th phi.
Nh nh bc nng nh ch,
1880. G cho ra na cn g l duyn?
L lng cht phn thuyn quyn,
B su sng c c tuyn c vay?
Mt mnh m m chy,
a du vi nc mt y nm canh.
1885. Sm tra hu h i doanh,
Tiu th chm mt tnh hi tra.
La li nng mi tha qua:
Phi khi mnh li xt xa ni mnh.
Trn Anh Dng
- 39 -
li chi c:
Vi k: C vy
Tng k: tc c tng.
1299. Truy hoan: Theo ui s vui chi.
1301. Sng khuynh thnh: Ch ci lic nhn ca
ngi n b p.
1303. Bc ri: Tin ri c bc tng nm m chi,
khng cn m l bao nhiu, ni vung ph
khng tic tin.
1306. Hi ng: Tc mi tin bc. Thi xa, tin
tiu c bng ng, nn ni "ng" tc l tin.
1308. La lu: Hoa lu khi n n trng chi
nh la ch cnh ma h.
1312. ni Kiu c mt thn th y n xinh
p.
1314. Lut ng: Tc li th ng ngn lut
(lut nm ch) hay tht ngn lut (lut by ch),
mi bi tm cu, nm vn, theo ng nim lut
bng trc. Li ny c t i ng, nn gi l
lut ng.
1317. Ni iu: Ni ui con iu. "iu" l mt
loi chut rng ni min lnh, ui to, lng di
n mt tc, mu vng hoc en ta. i Hn,
theo quan ch, cc quan hu cn vua u i th
m c cm ui con iu lm ng. n i Tn,
Triu Vng Lun cp ngi Hu , phong
quan tc cho bn ti t, mi khi triu hi, ngi
y nhng ngi i m ui iu, nn ngi
thi y ch giu: iu bt tc, cu v tc
(ui iu khng , ly ui ch ni vo).
Ngi sau nhn ch cu v tc iu (ni iu)
ch s vic g c tnh cht hc i. Ch "ni
iu" y, l li Kiu t khim v vic ha li
th Thc sinh.
1318. Ni qu: Ni lng nh qu hng.
1319. My vng: Ni nh nh, do cu th c:
Tn Trung a bch vn. Thc trung a hong
vn, c t gia gi v chi c hong vn (t Tn
nhiu my trng, t Thc nhiu my vng, cho
nn nh nh gi l nh my vng).
1322. Cnh kia, ci ny: Ch Kiu v T b.
Thc sinh tng Kiu l con ca T b.
1323. Thu ba: Sng ma thu, ch con mt (ni
con mt trong sut nh sui ma thu).
1327. Cha xun: Ngi ch vng xun, ch
hoa xun, y ch Thc sinh. Cu ny ni:
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Tiu th hi li Thc Sinh:

1890. Cy chng tra ly thc tnh cho nao!
Sinh rt rut nh bo,
Ni ra chng tin trng vo chng ang!
Nhng e li ly n nng,
nh liu mi s la ng hi tra.
1895. Ci u qu trc sn hoa,
Thn cung nng mi dng qua mt t.
Din tin trnh vi Tiu th,
Thot xem dng c ngn ng cht tnh.
Lin tay trao li Thc Sinh,
1900. Rng: Ti nn trng m tnh nn thng!
V chng c s giu sang,
Gi ny du c nh vng cng nn!
B trn chm ni thuyn quyn,
Hu ti thng ni v duyn l i!
1905. Sinh rng: Tht c nh li,
Hng nhan bc mnh mt ngi no vay!
Nghn xa u cng th ny,
T bi u liu bt tay mi va.
Tiu th rng: trong t,
1910. Rp em mnh bc xin nh ca Khng.
Thi th thi cng chiu lng,
Cng cho khi ly trong vng bc ra.
Sn Quan m cc vn ta,
C cy trm thc, c hoa bn ma.
1915. C c th, c sn h,
Cho nng ra gi cha chp kinh.
Tng tng tri mi bnh minh,
Hng hoa, ng cng, sm sanh l thng.
a nng n trc Pht ng,
1920. Tam qui, ng gii, cho nng xut gia.
o xanh i ly c sa,
Php danh li i tn ra Trc Tuyn.
Sm khuya sm du n,
Xun, Thu, ct sn hai tn hng tr.
1925. Nng t lnh gt vn hoa,
Dng gn rng ta, dng xa bi hng.
Nhn duyn u li cn mong,
Khi iu thn phn, ti hng th thi.
Pht tin thm lp su vi,
1930. Ngy pho th t, m ni tm hng.
Cho hay git nc cnh dng,
La lng ti tt mi ng trn duyn.
Nu sng t tr mu thin,
Sn thu trng vi phen ng u,
1935. Ca thin, then nht, li mau,
Ni li trc mt, ri chu vng ngi.
Trn Anh Dng
- 40 -
Thc Sinh nh c v ri.

1329. Tng tri: Hiu bit nhau thng cm vi
nhau.
1330. Nc non: Sng ni tc li th nguyn kt
lm v chng.
1334. Th, tng: Th l "th thip": ly v l, ch
bn Thc sinh; tng "tng lng": tr v lng,
tc b ch lu xanh tr v, i ly chng, ch
bn Kiu. Hai bn cng gp nhiu kh khn.
1335. Bnh khang: i ng, kinh thnh
Trng an, gn ca Bc, c mt xm gi l Bnh
Khang cho k n , sau nhn dng lm danh t
ch chung xm k n.
1339. Thm qu: Thm in qu. Du ng tp
tr chp: Trn mt trng c cy qu tiu, cao
nm trm trng, do , khi t mt trng, ngi
ta thng dng ch in qu, cung qu.
1340. Ch Hng: Ch Hng Nga, ngi ch
trng trong in qu, ni bng v c Thc sinh.
1341. Gii ng: Gii ng tm.
1342. Thm ngi, ngi cng... ch ngi ch
Kiu, ch ngi di ch Thc sinh.
1343. Bo my: Ni thn phn tri ni bt nh
nh bo mt nc, my trn khng.
1344. B i: B n i, tc tnh yu v chng.
1347. Vng tay co: Ci tay co vng. Kiu ni:
Nu chng c cng tay, tc c quyn lc i vi
v c.
1349. Trong ngoi: Ch v c v Thc sinh.
Theo l gio xa: Nam t ngoi, n t ni: n
ng trong coi vic bn ngoi, n b trng coi
vic trong nh. Kiu ni: Nu th lc v c ln
hn th lc chng.
1350. Hm s t: i Tng, Trn Tho, hiu
Long Khu c s, hay ni chuyn o Pht, v l
Liu th, tnh d tn m c ghen, mi khi Tho
tht tic tn khch, c ca k, th trong nh,
Liu th ly gy p vo vch, h ht, khch phi
gii tn. T Thc, Bn Tho, vit my cu th
a:
"Thu t Long Khu c s hin,
m khng thuyt hu d bt min,
Ht vn H ng s t hng
Tr trng lc th tm mang nhin".
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Gc kinh vin sch i ni,

Trong gang tc li gp mi quan san.
Nhng l ngm th nut than,
1940. Tiu th phi bui vn an v nh.
Tha c, sinh mi ln ra,
Xm xm n m vn hoa vi nng.
St si gi ni on trng,
Git chu tm t m trng o xanh:
1945. cam chu bc vi tnh,
Cha xun ti mt mnh cho hoa!
Thp c thua tr n b,
Trng vo au rut ni ra ngi li.
V ta cho ly n ngi,
1950. Ct lm ngc trng, thit i xun xanh!
Qun chi ln thc xung ghnh,
Cng toan sng thc vi tnh cho xong.
Tng ng cht cha cam lng,
Nghin rng b mt ch ng lm hai.
1955. Thn mnh nt vng phai,
Trm thn d chuc mt li c sao?
Nng rng: Chic bch sng o,
Ni chm cng mc lc no ri may!
Cht thn qun qui vng ly,
1960. Sng tha cn tng n ry na sao?
Cng liu mt git ma ro,
M cho thin h trng vo cng hay!
Xt v cm bn dy,
Chng trm nm cng mt ngy duyn ta.
1965. Liu bi m ca cho ra,
y l tnh nng y l n su!
Sinh rng: Ring tng by lu,
Lng ngi nham him bit u m lng.
Na khi ging t ph phng,
1970. Thit ring cng li cng cc y.
Liu m xa chy cao bay,
i n ta c ngn ny m thi!
Bu gi k ngc ngi xui,
Bit bao gi li ni li nc non?
1975. Du rng sng cn mn,
Con tm n thc cng cn vng t!
Cng nhau k l sau xa,
Ni ri li ni, li cha ht li.
Mt trng tay chng n ri,
1980. Hoa t ng ting ngi no xa.
Nhn ngng, nut ti, lng ra,
Tiu th u r hoa bc vo.
Ci ci, ni ni ngt ngo,
Hi: Chng mi chn no li chi?
Trn Anh Dng
- 41 -
Dch ngha:
"Ai gii nh Long Khu c s
"Ni nhng thuyt khng, thuyt c, m khng
ng
"Bng nghe s t H ng rng ln
"Tay ri gy chng, lng bng hong.
ng la: Nhng loi dy leo (chnh ngha l dy
bim, dy t hng) dy dng nh ch ct ng
dy bm, v vi phn l mn.
1352. Mt s c lo Ngh - Tnh thuc hai ch
u cu ny l Dm vi hay Nhm vi. ni: la
bp vi m chy (ch thi ghen tung) cn kh
chu hn c la hng.
1353. Nh thng: Nh thung, c chch ra, tc
nh xun, do ch xun ng ch b Thc sinh.
1355. Liu ng, hoa tng: Ni v gi lu xanh
nh liu bn ng, hoa u tng, ai vin ai hi
cng c.
1363. Ng, Lo: Nc Ng (Trung Quc), nc
Lo (Ai Lao) tc gi dng ngha bng. ni:
ng ngh ngi xa xi, quanh qun lm g.
1366. Phong ba: Sng gi, ch s bt trc xy ra.
1370. Non oi: Ni pha ty.
1371. Trc vin: Vin trc, ni ngh mt c trng
trc xung quanh.
Tha lng: Hng mt, ngh mt, Thc sinh
mn c l a Kiu i hng mt.
1373.Chin, ho: y, chin l da chuyn kin
co, ho l la cch iu nh. Theo Kim vn
Kiu truyn ca Thanh Tm: Thc sinh a Kiu
v nh Hoa Dng, mt tay ho ph x y, ri
mt mt cy Hoa Dng ru rao v ti mua con
gi nh lng thin v lm gi im, mt mt
mn B Tn n iu nh vic chuc Kiu ra
khi lu xanh.
1376. Thua c: Thua mu, thua mo ca Thc
sinh.
1378. Hon lng: Gi b ngh c tr v i
lng thin.
1380. Trn ai: Bi bm ch cnh lu xanh.
1381. Trc, mai: Ch s giao kt thn mt ca v
chng.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
1985. Di quanh Sinh mi liu li:

Tm hoa qu bc, xem ngi vit kinh.
Khen rng: Bt php tinh,
So vo vi thip Lan nh no thua!
Tic thay lu lc giang h,
1990. Nghn vng, tht cng nn mua ly ti!
Thin tr cn chn hng mai,
Thong dong ni gt th trai cng v.
Nng cng e l ,
R tai, hi li hoa t trc sau.
1995. Hoa rng: B n lu,
Rn chn ng np u na gi.
Rnh rnh k tc chn t,
My li nghe ht d t tng.
Bao nhiu on kh, tnh thng,
2000. Ni ng vt v, ni nng th than.
Ngn ti ng li mt bn,
Chn tai ri mi bc ln trn lu.
Nghe thi kinh hi xit u:
n b th y thy u mt ngi!
2005. y mi gan y mi ti,
Ngh cng thm ni sn gai rng ri!
Ngi u su sc nc i,
M chng Thc phi ra ngi b tay!
Thc tang bt c dng ny,
2010. Mu ghen ai cng chau my nghin rng.
Th m im chng i ng,
Cho mi vui v ni nng du dng!
Gin du ra d th thng,
Ci du mi thc khn lng him su!
2015. Thn ta ta phi lo u,
Ming hm nc rn u chn ny!
V chng chp cnh cao bay,
Ro cy lu cng c ngy b hoa!
Phn bo bao qun nc sa,
2020. Lnh nh u na cng l lnh nh.
Chn e qu khch mt mnh,
Tay khng cha d tm vnh m no!
Ngh i ngh li quanh co,
Pht tin sn c mi kim ngn.
2025. Bn mnh git h thn,
Ln nghe canh mt phn trng ba.
Ct mnh qua ngn tng hoa,
Ln ng theo bng trng t v ty.
1383. Hng la: Ch tnh duyn v chng.

1384. Ngc sen: Hai cu t "sum hp" mai trc
v mt nh.
1386. Sn ng: Sn c trng cy ng ng. Ng
ng l mt loi cy cao, cnh l xanh bic, nn
thng gi l bch ng chen l vng gia chm
l xanh bic, tc tri sang thu.
1387. Giu thu: Giu hoa ma thu.
Gi sng: gi hoa chu c sng, ch hoa
cc.
1389. Phong li: gi, sm, ni cn gin ni ln
d di nh gi, nh sm.
1390. Nng lng e p: Thc ng trong lng ly
lm e s v vic cho con gi lu xanh nh th,
v khng nhng lm xu thanh danh nh mnh,
m i vi Hon th cng s c chuyn li thi.
1391. Bin bch: y ngha l phn bo minh
mch, rnh rt.
1393. Nghim hun: Li dy ca b.
1396. Sm st: Do ch li nh, ch s ra uy, nh
qut mng nh p.
Ba ru: Do ch ph vit, ch d gia hnh, c
cu: Du nh mng hay git cht cng xin chu.
1397. Tay nhng chm: Ci tay nhng vo
chm, th d rt ra cng b nhum chm xanh
ri.
1400. ly nhau thnh v chng th n no li
la b, cng nh n m n cm m gy th n
no li t dy cho c.
1402. Bc en: Cha thc r ngha. C ngi
gii bc en l sng cht cng liu.
1404. St gan: Nng gan, nh ni nng tit.
Co qu: Co l tha trnh, qu l qu gi, tc qu
gi m n tha trnh. L xa, ai vo quan
tha trnh vic g, phi qu gi trc cng ng
u i l n.
1405. t bng ni sng: Do ch Bnh a ba
o.
1406. Ph ng: Dinh quan ph, y ch quan
ph.
Trn Anh Dng
- 42 -
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Phiu hng: T trt ca quan.
Kiu gp t Hi
Mt m dm ct i cy,
2030. Ting g im nguyt du giy cu sng.
Canh khuya thn gi dm trng,
Phn e ng x, phn thng di du!
Tri ng va rng ngn du,
B v no bit u l nh!
2035. Cha u trng thy no xa,
Rnh rnh Chiu n am ba ch bi.
Xm xm g mi ca ngoi,
Tr tr nghe ting, rc mi vo trong.
Thy mu n mc nu sng,
2040. Gic duyn s trng lnh lng lin thng.
Gn gng ngnh ngn cho tng,
L lng nng hy tm ng ni quanh:
Tiu thin qu Bc Kinh,
Qui s, qui Pht, tu hnh by lu.
2045. Bn s ri cng n sau,
Dy a php bo sang hu s huynh.
Ry vng din hin rnh rnh,
Chung vng khnh bc bn mnh gi ra.
Xem qua s mi dy qua:
2050. Phi ni Hng Thy l ta hu tnh.
Ch e ng s mt mnh,
y ch i s huynh t ngy.
Gi thn c chn am my,
Mui da p i thng ngy thong dong.
2055. K kinh cu c thuc lng,
Hng n vic c, trai phng quen tay.
Sm khuya l bi phn my,
Ngn n khu nguyt, ting chy nn sng.
Thy nng thng tu khc thng,
2060. S cng n mt, nng cng vng chn.
Ca thuyn va tit cui xun,
Bng hoa y t, v ngn ngang tri.
Gi quang my tnh thnh thi,
C ngi n vit ln chi ca Gi.
2065. Gi chung khnh xem qua,
Khen rng: Kho ging ca nh Hon nng!
Gic Duyn thc lo lng,
m thanh mi hi li nng trc sau.
Ngh rng khn ni giu mu,
2070. S mnh nng mi gt u by ngay:
By gi s dng ny,
Phn hn d ri, d may, ti ngi.
Gic Duyn nghe ni rng ri,
Na thng, na s, bi hi chng xong.
Trn Anh Dng
- 43 -
Thi tra: i ln xt hi.

1408. Sn hoa: Sn ph ng (ch hoa y
ch t cho p li)
1409. Mt st: Do ch thit din, mt en v
cng rn nh st, thng mn ch mt v
quan cng trc, nghim ngh.
1415. Nguyn n: n ca ngi nguyn co,
tc Thc ng (Thc sinh v Kiu l b co).
1419. Gia hnh: Gia hnh c ngha l bt phi
chu ti, hnh pht, y l pht trng tc dng
trng (gy) m nh.
1422. Kiu ni: quyt tnh hon lng ri,
khng mun li ln na mc vo cnh lu xanh,
nh con nhn li vng vu vo li t thm mt
ln na.
1423. c, trong: ni: d c hay trong, d d
hay hay.
1424. Yu th: Yu t, th di.
Li nh: Sm st, ch hnh pht.
1426. Ba cy: Do ch tam mc l th hnh c th
bng g thi xa, tc gi, nu gii (ci gng c,
ci kp tay v ci cm chn). y, ch b cy,
ch cc hnh pht dn vo ci thn yu t ca
Kiu.
Mu n: Cnh hoa p v ni Kiu.
1437. Ph ng: ch vo quan ph.
1440. Cu thn: Cu lm thn, ni vic nh ly
nhau.
1446. Gii vi: Ci, g vng vy ra, y ni g
cho ra li thot gii quyt vic rc ri ny.
1452. Mc gi: Ci gng. u bi th l vnh
ci gng.
1455. Gi ng Thnh ng: ni tng
ng vi th Thnh ng.
Thnh ng: l giai on phn thnh nht th
ca triu i nh ng, Trung Quc;
1458. Chu Trn: chu T, v huyn Phong,
xa kia c h Chu v h Trn, i i lm
thng gia vi nhau, v sau ngi ta dng hai ch
Chu Trn ni s ly nhau p i xng la.
1459. Rc d cu hn: Mua rc ly iu d
2 - 9 - 2007
GiI ngha
2075. R tai nng mi gii lng:

y ca Pht l khng hp g;
E chng nhng s bt k,
nng cho n th th cng thng!
Lnh xa, trc liu tm ng,
2080. Ngi ch nc n, nn ng cn qu!
C nh h Bc bn kia,
Am my quen li i v du hng.
Nhn sang, dn ht mi ng,
Dn nh hy tm cho nng tr chn.
2085. Nhng mng c chn an thn,
Vi vng no kp tnh gn tnh xa.
No ng cng t bm gi,
Bc b hc vi T b ng mn!
Thy nng mt phn ti son,
2090. Mng thm c mi bn bun c li.
H khng t nn li,
Nng nhn nhc rng ri lm phen.
M cng xua ui cho lin,
Ly li hung him p duyn Chu Trn.
2095. Rng: Nng mun dm mt thn,
Li mang ly ting d gn, lnh xa.
Kho oan gia, ca ph gia,
Cn ai dm cha vo nh na y!
Kp toan kim chn xe dy,
2100. Khng dng cha d m bay ng tri!
Ni gn th chng tin ni,
Ni xa th chng c ngi no xa.
Ny chng Bc Hnh chu nh,
Cng trong thn thch rut r, chng ai.
2105. Ca hng bun bn chu Thai,
Thc th c mt, n sai chng h.
Th no nng cng phi nghe,
Thnh thn ri s liu v chu Thai.
By gi ai li bit ai,
2110. Du lng b rng sng di thnh thnh.
Nng d quyt chng thun tnh,
Tri li no trc ly mnh n sau.
Nng cng mt my chau,
Cng nghe m ni, cng au nh dn.
2115. Ngh mnh tng t, sy chn,
Th cng nng mi xa gn th than:
Thip nh con n lc n,
Phi cung ry s ln cy cong!
Cng ng d tnh ch tng,
2120. Bit ngi, bit mt, bit lng lm sao?
Na khi mun mt th no,
Bn hm, bun si, chc vo lng u?
Trn Anh Dng
- 44 -
v cu mang ly s hn gin.
1467. C xu: C l nhng nhc kh dng
nh nh ching, trng. Xu l nhng nhc kh
thi, nh kn so.
1468. Trng o: Mn hoa o, y tc l
bung ci.
1470. Hu lan: Hoa hu, hoa lan, ng ni cnh
sum hp.
1473. Mng: Ting c c ni mi m v mt
vic g m qun i. y l ngha ny.
1474. ni ht ma xun v bt u sang ma h
1478. Chim n (ma xun) chim nhn (ma thu),
i thay nhau, ni t ma n sang ma kia.
y ni thi gian tri thm thot gn c mt
nm.
1480. Tao khang: b ru cm. Ngi v cng
n b, n cm vi nhau, tc l - ngi v c ly
t lc cn hn vi. Vua Quang V nh Hn mun
em ngi ch gi mi go l cng cha H
Dng g cho Tng Hong, nhng Hong c
v. Vua hi Hong, Hong tha: Tao khang
chi th, bt h ng, ngha l ngi v ly
trong lc n tm, n cm, khng th xung
di nh, ni khng th khinh r, ph bc. Vua
bit vy, lin thi.
1485. Phi thng: khc vi ngi thng, ni
ngi su sc, him c.
1496. Hi trang: V qu.
1498. Ninh gia: V thm nh.
1499. Quan h: Quan ca i, h l sng. Chn
quan h: Chn ru tin bit.
1500. Xun nh: C th hiu l ni xum hp,
vui v.
Cao nh: C thi: Cao nh tng bit x, ch
bit nhau Cao nh.
1501. Sng Tn: Sng t Tn Xuyn, mn
tnh Cam Tc. Theo Tn th sng Tn l sng
Tn Hoi, thuc tnh Giang T, qu Thc Sinh
(V Tch).
1502. Dng quan: Tn mt ca i bin gii
tnh Thim Ty, mn ty bc Trung Quc.
1507. Yn thm trn kim: Cha thc r ngha.
i cu ny ni: Kiu cho rng vic hai ngi
2 - 9 - 2007
GiI ngha
D ai lng c s cu,
Tm mnh xin quyt vi nhau mt li.
2125. Chng minh c t, c Tri,
By gi vt b ra khi qun g?
c li m mi ra i,
Mch tin h Bc tc th sm sanh.
Mt nh dn dp linh nh,
2130. Qut sn, t trc, ra bnh, thp nhang.
Bc sinh qu xung vi vng,
Qu li nguyn ht Thnh hong, Th cng.
Trc sn lng gii lng,
Trong mn lm l t hng kt duyn.
2135. Thnh thn mi rc xung thuyn,
Thun bum mt l, xui min chu Thai.
Thuyn va bn thnh thi,
Bc sinh ln trc tm ni mi ngy.
Cng nh hnh vin xa nay,
2140. Cng phng bn tht, cng tay bun ngi.
Xem ngi nh gi va ri,
Mi hng mt, ra mi, th bung.
Mn ngi thu kiu rc nng,
Bc em mt bc, kim ng cho xa!
2145. Kiu hoa t trc thm hoa,
Bn trong thy mt m ra vi vng.
a nng vo ly gia ng,
Cng thn my trng, cng phng lu xanh!
Thot trng nng bit tnh,
2150. Chim lng khn l ct mnh bay cao.
Chm cha ci s hoa o,
G ra, ri li buc vo nh chi!
Ngh i m chn cho i,
Ti tnh chi lm, cho tri t ghen!
2155. Tic thay nc nh phn,
M cho bn li vn ln my ln!
Hng qun vi khch hng qun,
xoay n th, cn vn cha tha.
L t lc bc bc ra,
2160. Ci thn liu nhng t nh liu i.
u xanh ti tnh chi?
M hng n qu na th cha thi.
Bit thn chy chng khi tri,
Cng liu mt phn cho ri ngy xanh.
2165. Ln thu gi mt trng thanh,
Bng u c khch bin nh sang chi,
Ru hm, hm n, my ngi,
Vai nm tc rng, thn mi thc cao.
ng ng mt ng anh ho,
2170. Cn quyn hn sc lc thao gm ti.
Trn Anh Dng
- 45 -
ly nhau l vic khng th du kn c.

1508. Bng mt bt chim: Bng mt li th
khng th no bt c chim. ni khng th
no che giu ni vic c v l.
1509. o bng: C ngha l vng vt tnh
duyn.
1510. Ni sng: Tc ni thng, ni trng ra,
khng quanh co giu gim.
1519. Bo: o. Thng thng trong khi ly bit
ngi ta hhay nm ly o nhau, t tnh quyn
luyn. Chia bo tc l bung o.
1520. Phong: Mt loi cy Trung Quc, l chia
ra nhiu cnh, gn ging l cy thu du bn
ta, n ma thu th sc l ho .
Quan san: Quan i, ni non, thng c dng
ch s xa xi cch tr.
1521. Dm hng: Dm ng i gia bi hng.
Chinh l i ng xa, an l yn nga. Ngi ta
thng dng hai ch chinh an ch vic i
ng xa.
1528. Bung trong: Ch vo ngi v. Cy ny
i ni: By gi hy ni n ngi v Thc
sinh lm ch gia nh qu nh.
1530. Li b: B li, tc l quan trng nht trong
su b ca triu nh phong kin.
1531. Duyn ng: C thi: Thi lai phong tng
ng vng cc (Thi vn n, g a li gc
ng Vng). ni gp c hi may mn.
1534. Rng buc: C ngha l tht buc, cho
ngi khc vo khun, vo php ca mnh.
1535. Vn mi thm hoa: ni Thc sinh c
thm v l.
1538. en bc: Cng ngha nh bc bo, ph
bc.
Trng hoa: Do ch hoa nguyt m ra, ch s
chi bi trai gi.
1541. Nn: Nn np ca ngi trn, t th ca
mnh l ngi b trn.
1551. Nhn tin: Trc mt.
1552. Tc ng: Cha thm vn bn thuyn.
y ch Thc sinh l ngi mi ni c.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
i tri p t i,
H T tn Hi, vn ngi Vit ng.
Giang h quen th vy vng,
Gm n na gnh, non sng mt cho.
2175. Qua chi nghe ting nng Kiu,
Tm lng nhi n cng xiu anh hng.
Thip danh a n lu hng,
Hai bn cng lic hai lng cng a.
T rng: Tm phc tng c
2180. Phi ngi trng gi vt v hay sao?
By lu nghe ting m o,
Mt xanh chng ai vo c khng?
Mt i c my anh hng,
B chi c chu, chim lng m chi!
2185. Nng rng: Ngi dy qu li,
Thn ny cn dm xem ai lm thng!
Cht ring chn th vng,
Bit u m gi can trng vo u?
Cn nh vo trc ra sau,
2190. Ai cho kn chn vng thau ti mnh.
T rng: Li ni hu tnh,
Khin ngi li nh cu Bnh Nguyn Qun.
Li y xem li cho gn,
Phng tin c mt vi phn hay khng?
2195. Tha rng: Lng c bao dong,
Tn Dng c thy my rng c phen.
Rng thng c ni hoa hn,
Cht thn bo bt dm phin mai sau!
Nghe li va gt u,
2200. Ci rng: Tri k trc sau my ngi!
Khen cho con mt tinh i,
Anh hng on gia trn ai mi gi!
Mt li bit tn ta,
Mun chung nghn t cng l c nhau!
2205. Hai bn hp tm u,
Khi thn chng l l cu mi thn!
Ng li ni vi bng nhn,
Tin trm li c nguyn ngn pht hon.
Bun ring sa chn thanh nhn,
2210. t ging tht bo, vy mn bt tin.
Trai anh hng, gi thuyn nguyn,
Ph nguyn snh phng, p duyn ci rng.
Na nm hng la ng nng,
Trng phu thot ng lng bn phng.
2215. Trng vi tri b mnh mang,
Thanh gm, yn nga ln ng thng rong.
Nng rng: Phn gi ch tng,
Chng i thip cng quyt lng xin i!
Trn Anh Dng
- 46 -
1560. Th phi: C ngha l vic phi th ni thnh

tri, vic tri th ni thnh phi, thu dt phi tri
lm cho ngi nghe mc lm.
1568. Lu hng: Do ch hng lu, nh bn
quyn qu, cng dng ch ch ca hng ph
n giu sang.
1571. Ty trn: Ra bi. Tc xa, khi c ngi
i xa v th t tic "ty trn", ni ra sch bi
bm trong lc i ng.
1578. Kho: Tra kho.
1580. Rt dy ng rng: Tc ng, ni rt mt
si dy lm rung chuyn n c mt khu rng.
Cu ny ni: Thc sinh s ni l cu chuyn
ly Kiu ra s gy nn sng gi trong gia nh.
1583-1584: i ni ngc hay , vng hay
thau i ta u bit phn bit rch ri, khng
th no lm ln c.
1593. Thun: l mt th rau, hc l mt th c.
Trng Hn i nh Tn, ang lc lm quan
xa, thy cn gi thu, sc nh n canh rau thun
v ch c hc qu nh, bn b quan m v. V
th, ngi ta thng dng hai ch thun hc
ch th vui chi ni qu nh.
1594. C thi: Ng ng nht dip lc, thin h
cng tri thu: (ch mt l ng ng rng m ai
cng bit l thu sang). Cu ny i ni: Thc
sinh qu nh va bn mi rau c th tri bt
u sang thu.
1596. Quan ti: cng nh quan i, ch ni ni
non b ci.
1599. My bc: Do ch bch vn m ra. nh
Nhn Kit i ng i lm quan xa, thng ch
m my trn ni Thi Hng m ni: "Nh cha
m ta y". y dng ni Thc sinh c
cha xa.
1606. Xe hng: Do ch Hng xa, ch xe ca
ph n.
Quy ninh l v hi thm sc kho ca cha m.
1609. Thnh ng: Nga gh hn ghen ni hai
iu kh chu nht.
1614. Hi o: ng bin.
1621. Mu: Mu nhim: M Hon th khen ci
mu y rt iu rt hay.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
T rng: Tm phc tng tri,

2220. Sao cha thot khi n nhi thng tnh?
Bao gi mi vn tinh binh,
Ting ching dy t, bng tinh rp ng
Lm cho r mt phi thng,
By gi ta s rc nng nghi gia,
2225. Bng ngay bn b khng nh,
Theo cng thm bn, bit l i u?
nh lng ch t lu,
Chy chng l mt nm sau vi g?
Quyt li rt o ra i,
2230. Cnh bng tin gi ct la dm khi.
Nng th chic bng song mai,
m thu ng ng, nht ci then my.
Sn ru chng v du giy,
C cao hn thc, liu gy vi phn.
2235. oi thng mun dm t phn
Hn qu theo ngn my Tn xa xa;
Xt thay huyn ci xun gi,
Tm lng thng nh, bit l c ngui.
Chc l mi my nm tri,
2240. Cn ra khi da mi tc sng.
Tic thay cht ngha c cng,
Du la ng cn vng t lng!
Duyn em d ni ch hng,
May ra khi tay bng tay mang.
2245. Tc lng c quc tha hng,
ng kia ni n ngn ngang bi bi.
Cnh hng bay bng tuyt vi,
mn con mt phng tri m m.
m ngy lung nhng m thm,
2250. La binh u m m mt phng,
Ngt tri st kh m mng,
y sng knh ngc, cht ng gip binh.
Ngi quen k thuc chung quanh
Nh nng hy tm lnh mnh mt ni.
2255. Nng rng: Trc hn li,
Du trong nguy him dm ri c xa.
Cn ng dng dng ngn ng
Mi ngoi thy bng c ting loa.
Gip binh ko n quanh nh,
2260. ng thanh cng gi: no l phu nhn?
Hai bn mi v tng qun,
t gm, ci gip, trc sn khu u.
Cung nga, th n ni sau,
Rng: Vng lnh ch rc chu vu qui.
2265. Sn sng phng lin loan nghi,
Hoa quan php phi h y r rng.
Trn Anh Dng
- 47 -
1623. Bum: L bum. Lo: dy treo bum.

1624. Khuyn: ch, ng: chim ct, hai loi vt
dng i sn. y dng t tn cho bn ti
t trung thnh ca h Hon.
Cn quang: Cng nh cn , dng ch bn
v li.
1626. Thun phong: Thun gi. Mt l: Mt l
bum, Kiu lc y ang Lm Tri, Lm Tri
nguyn l kinh nc T xa, nn gi l bn
T.
1630. m lnh: Do ch n snh (ng n h
snh), ngt bi do ch cam ch, ni lm con
phi qut nng m lnh v phng dng nhng
thc ngon lnh cho cha m.
1632. Li non nc: Li ch non th bin. Li st
son: Li trung thnh vng chc nh st nh son.
1633. Sn bm: Do ch ct ng m ra. Xem ch
thch 902.
1636. Cung Qung: Cung Qung hn trong mt
trng, Hng tc Hng Nga trong cung. Hng
Nga l v Hu Ngh, trm thuc trng sinh ca
chng ri chy ln mt mnh trn cung trng;
Cu ny i ni: Thi th liu sng mt mnh
nh Hng Nga trong cung Qung Hn vy.
1638. Ba sao: Do ch Kinh Thi: Tam tinh ti
thin (ba sao tri). y tc gi ch mn cu
y ni m ngoi song gi thi, gia tri
c trng c sao v.v...
1642. Khc qu kinh thn: Qu thn khc, thn
phi s, ni rt gh s.
1667. Di hi: Hi ct st li.
1668. Khm lim: L mc qun o mi v bc
vi la cho ngi cht trc khi b vo o quan.
Tang trai: L a ma v lm chay.
1670. Lc trnh: i ng b.
1673. Trung ng: Nh chnh gia.
1674. Linh sng: Ging th.
Bi v: Mnh g vit tn ngi cht th.
1680. Vnh quyt: Cng nh vnh bit, t bit
hn, khng bao gi gp nhau na.
1684. Phi ph tr qu: t ba m gi c qu
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Dng c, ni trng ln ng,

Trc t ni trc, kiu vng theo sau.
Ho bi tin l rui mau,
2270. Nam nh nghe ng trng chu i doanh.
Ko c ly, pht sng thnh,
T cng ra nga, thn nghnh ca ngoi.
R mnh, l v cn ai,
Hy cn hm n my ngi nh xa.
2275. Ci rng: C nc duyn a,
Nh li ni nhng bao gi hay khng?
Anh hng mi bit anh hng,
Ry xem phng cam lng y cha?
Nng rng: Cht phn ngy th,
2280. Cng may dy ct c nh bng cy.
n by gi mi thy y,
M lng chc nhng ngy mt hai.
Cng nhau trng mt c ci,
Dan tay v chn trng mai t tnh.
2285. Tic by thng tng khao binh
Om thm trng trn, rp rnh nhc qun.
Vinh hoa b lc phong trn,
Ch tnh ngy li thm xun mt ngy.
Thng huyn: Thng cm c vi ci huyn b,

tc ci qu thn.
1685. Tam o: Ba o tin: Bng lai, Phng
Trng, Doanh Chu. Ngi ta thng dng
ch ci thing ling hoc ci tin.
Cu tuyn: Chn sui, tc l m ph.
1689. o nhn: cng nh o s, ch ng thy
php.
Tnh n: n th thn thnh ca bn thy php.
1690. Xut thn: Linh hn thy php thot ra
ngoi th xc i vo ci thn linh.
1695. Mnh cung: Cung l bn mnh, mt trong
12 cung ca s T vi. Sch s c cu: Cung
mnh m c sao Bt chiu vo th ngi y mc
nn. Cu ny i ni: Xem s Thu Kiu th
ang mc nn to.
1697. Chin chin: Ting c, c ngha l rnh
rnh, hoc lin lin.
1701. ng ct: ng ng, b ct, nhng ngi
lm ngh cu ng, cu bng.
Kiu bo th
Trong qun c lc vui vy,
2290. Thong dong mi k s ngy hn vi:
Khi V Tch, khi Lm Tri,
Ni th la o, ni th xt thng.
Tm thn ry nh nhng,
Cht cn n on i ng cha xong.
2295. T Cng nghe ni thy chung,
Bt bnh ni trn ng ng sm vang.
Nghim qun tuyn tng sn sng,
Di c mt lnh vi vng rui sao .
Ba qun ch ngn c o,
2300. o ra V Tch, o vo Lm Tri,
My ngi ph bc xa kia,
Chiu danh tm n bt v hi tra .
Li sai lnh tin truyn qua,
Gi ging h Thc mt nh cho yn .
2305. M qun gia, vi Gic Duyn,
Cng sai lnh tin em tin rc mi .
Th s k ht mi li,
Lng lng cng gin, ngi ngi chp uy !
o tri bo phc chn gh,
2310. Kho thay ! Mt m tm v y ni,
Qun trung gm ln o di,
Trn Anh Dng
n.
- 48 -
1709. Cnh suyn: Cnh bum i nhanh.

1715. Hong Lng: K vng. Xa L sinh i
ng i thi gp ng gi h L cho mn ci
gi nm ng. Chng m thy mnh thi , lm
quan vinh hoa ph qu hn 20 nm. Lc tnh
gic th ni k ca nh hng nu cha chn.
Ngi sau bn dng hai ch hong lng ch
gic m.
Hn mai: Xa c ngi gp c gi trong rng,
cng ung ru, sng dy thy mnh nm di
gc cy mai. y ch c ni l gic m mng.
1719. hon: cc y t gi tr tui.
1722. Thin quang trng t: Thin quang l loi
quan ng u su li quan do nh Chu t ra.
Trng t tc l chc t tng.
1724. Tht bo: By sn vt qu nh vng, bc,
lu ly, x c, m no, san h, trn chu. y
ch ci ging c khm cc vt qu.
1731. Mo m g ng: Mo hoang sng m
m; g hoang sng ngoi ng, ngi ta
thng dng v vi hng ngi lng bng,
2 - 9 - 2007
GiI ngha
V trong th lp, c ngoi song phi .

Sn sng t chnh uy nghi,
Bc ng cht t, tinh k rp sn.
2315. Trng hm m gia trung qun,
T Cng snh vi phu nhn cng ngi .
Tin nghim trng cha dt hi
im danh trc dn chc ngoi ca vin.
T rng: n, on hai bn,
2320. Mc nng x quyt bo n cho minh
Nng rng: Nh cy uy linh,
Hy xin bo p n tnh cho phu .
Bo n ri s tr th.
T rng: Vic y ph cho mc nng.
2325. Cho gm mi n Thc lang,
Mt nh chm , mnh ging gi run.
Nng rng: Ngha trng nghn non,
Lm Tri ngi c, chng cn nh khng?
Sm Thng chng vn ch tng,
2330. Ti ai, h dm ph lng c nhn?
Gm trm cun bc nghn cn,
T lng d xng, bo n gi l !
V chng qu qui tinh ma,
Phen ny k cp b gi gp nhau !
2335. Kin b ming chn cha lu,
Mu su cng tr ngha su cho va .
Thc Sinh trng mt by gi,
M hi chng nh ma t m.
Lng ring mng s khn cm,
2340. S thay m li mng thm cho ai .
M gi, s trng th hai,
Thot a n trc vi mi ln trn:
Dt tay m mt cho nhn:
Hoa N kia vi Trc Tuyn cng ti .
2345. Nh khi l bc xy vi,
Non vng cha d n bi tm thng.
Nghn vng gi cht l thng,
M lng phiu mu my vng cho cn?
Hai ngi, trng mt tn ngn,
2350. Na phn khip s, na phn mng vui .
Nng rng: Xin hy dn ngi,
Xem cho r mt, bit ti bo th !
Kp truyn ch tng hin ph,
Li em cc tch phm t hu tra .
2355. Di c, gm tut np ra,
Chnh danh th phm tn l Hon Th .
Thot trng nng cho tha:
Tiu th cng c by gi n y ?
n b d c my tay,
Trn Anh Dng
- 49 -
giang h.
1735. Gia php: Php tc trong nh trng
pht gia nhn v ti t.
1739. Trc cn: Gy tre.
1741. o l: Cy o, cy l, thng dng
ch ph n.
1744. Phin th t: Th t nh quyn qu rt
nhiu, chia ra tng ban v tng phin m hu h,
nn gi l phin th t.
1745. Thanh ly: o xanh. y t gi cc nh giu
sang i xa u mc o xanh, nn gi l thanh
y.
1747. Qun gia: Trong gia nh quan li phong
kin i xa thng dng nhng ngi n b
ng tui trng coi vic nh v cai qun s hu
gi, gi l qun gia.
1750. Phng tin: y c ngha l i i, x
tr mi vic.
Hiu sinh: Qu trng sinh mnh, ni trnh cho
ngi ta con ng kh s cht chc.
1752. Liu v b l hai ging cy mm yu
thng c dng ch ph n.
1753. Oan nghip: Tin oan, nghip chng, c
ni c oan th v ti li t thi trc li.
1755. Tai vch mch rng: Do cu thnh ng:
Rng c mch vch c tai.
1761. Phong trn: Ngha en l gi bi, thng
c dng ch s kh s m ngi i phi
chu.
1765. Tc tri tin oan: N nn, on th t kip
trc li.
1774. a ngc, thin ng: Theo gio l o
Pht th nhng ngi c c sau khi cht phi
xung a ngc chu ti, cn hn nhng ngi
lng thin th c ln thin ng. y ni
ni kh i v ni sung sng.
1778. Trc t: Do ch ty trc: ty l t lm dy
n, trc l tre lm ng so. Hai ch ny
thng c dng ch cc th m nhc ni
chung.
1786. Tng phng: Gp nhau. Cu ny ni:
Thu Kiu ngh rng tnh ngha gia mnh vi
Thc Sinh mun ni li th ho chng ch kip
2 - 9 - 2007
GiI ngha
2360. i xa my mt i ny my gan?
D dng l thi hng nhan,
Cng cay nghit lm cng oan tri nhiu !
Hon Th hn lc phch xiu,
Khu u di trng, liu iu ku ca .
2365. Rng: Ti cht d n b,
Ghen tung th cng ngi ta thng tnh,
Ngh cho khi gc vit kinh,
Vi khi khi ca dt tnh chng theo .
Lng ring ring nhng knh yu;
2370. Chng chung, cha d ai chiu cho ai .
Trt lng gy vic chng gai,
Cn nh lng b thng bi no chng?
Khen cho: Tht nn rng,
Khn ngoan n mc ni nng phi li,
2375. Tha ra th cng may i,
Lm ra th cng ra ngi nh nhen.
lng tri qu th nn,
Truyn qun lnh xung trng tin tha ngay .
T lng ly trc sn may,
2380. Ca vin li dt mt dy dn vo,
Nng rng: Lng lng tri cao,
Hi nhn, nhn hi s no ti ta ?
Trc l Bc Hnh, Bc B,
Bn l ng, Khuyn, bn l S Khanh.
2385. T B cng M Gim Sinh,
Cc tn ti y ng tnh cn sao ?
Lnh qun truyn xung ni ao,
Th sao th li c sao gia hnh,
Mu ri tht nt tan tnh,
2390. Ai ai trng thy hn kinh phch ri .
Cho hay mun s ti tri,
Ph ngi, chng b khi ngi ph ta !
My ngi bc c tinh ma,
Mnh lm mnh chu ku m ai thng.
2395. Ba qun ng mt php trng,
Thanh thin, bch nht r rng cho coi .
Vic nng bo phc va ri,
Gic Duyn vi v gi li t qui .
Nng rng: Thin ti nht th,
2400. C nhn d my khi bn hon.
Ri y bo hp my tan,
Bit u hc ni my ngn l u !
S rng: Cng chng bao lu,
Trong nm nm li gp nhau m.
2405. Nh ngy hnh cc phng xa,
Gp s Tam Hp vn l tin tri .
Bo cho hi ng chi k,
Trn Anh Dng
- 50 -
khc.
1782. ni: Thu Kiu trng ra bn b th thy
u cng man mc mt mu my trng m
khng thy qu nh.
1788. C quc: Nguyn ngha l nc c, sau
cng dng nh ch c hng (qu c).
1791. Uyn: do ch uyn ng, ging chim vi
nhau tng i, nn ngi ta thng dng ch
v chng. Uyn bay: ni Thu Kiu khng cn
na (con chim uyn bay mt).
1793. Trng mi: Trng u thng. Cu ni i
ni: Thc sinh trng thy mt trng li lim u
thng ging nh lng my ngi gi p m
tng nh n Kiu.
1794. Cu ny i ni: Thu Kiu khng cn
na. Thc sinh trng thy phn hng ca nng
cn st li m thng tm.
1797. C nhn: Ngi quen bit c. y ch
Thu Kiu.
1799. Gia hng: Nh v lng, tc qu nh.
y ch qu hng ca Thc sinh huyn V
Tch.
1803. Nh hng: Do ch Hng khu.
1816. Thnh ng: Git ngi khng dao. y
ch mu mo nham him.
1823. Phch lc hn xiu: Do ch hn phi phch
tn, ni s hi mt cch gh gm.
1830. ng dong: Bin i sc mt, ni ng
lng.
1831. Hiu phc: Tang tr cha m. y ch
thc sinh va ht tang m.
1832. Trc d: Kinh thi c cu Trc b D h,
chim vng mu h (ln ni D trng ngng m).
Ngi sau bn dng hai ch Trc D ni
thng nh m.
Chung thin: Sut i, ni khng bao gi
qun.
1833. Hiu t: Ngi con c hiu vi cha m.
1834. Gii phin: Lm cho khuy kho s phin
no.
1835. Th: Chn ru do ch nh rt mi khch.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Nm nay l mt na th nm nm .
Mi hay tin nh chng lm,
2410. tin iu trc t nhm vic sau .
Cn nhiu n i vi nhau,
C duyn no ht u vi g?
Nng rng: Tin nh tin tri,
Li s dy t th chng sai .
2415. Ha bao gi c gp ngi,
V ti cy hi mt li chung thn .
Gic Duyn vng dn n cn,
T t thot di chn ci ngoi .
T hI mc la H tn hin kiu t vn
Nng t n on rch ri,
2420. B oan dng vi vi cnh lng.
T n ly trc T cng:
Cht thn b liu no mong c ry !
Trm nh sm st ra tay,
Tc ring nh ct gnh y i !
2425. Chm xng chp d xit chi,
D em gan c n ngh tri my !
T rng: Quc s xa nay,
Chn ngi tri k mt ngy c chng?
Anh hng ting gi rng,
2430. Gia ng du thy bt bng m tha !
Hung chi vic cng vic nh,
L l thm t mi l tri n .
Xt nng cn cht song thn,
By nay k Vit ngi Tn cch xa .
2435. Sao cho mun dm mt nh,
Cho ngi thy mt l ta cam lng.
Vi truyn sa tic qun trung,
Mun binh nghn tng hi ng ty oan.
Tha c trc ch ngi tan,
2440. Binh uy t y sm ran trong ngoi .
Triu nh ring mt gc tri,
Gm hai vn v rch i sn h.
i phen gi qut ma sa,
Huyn thnh p nm ta ci nam .
2445. Phong trn mi mt li gm,
Nhng loi gi o ti cm s g !
Nghnh ngang mt ci bin thy,
Thiu g c qu, thiu g b vng !
Trc c ai dm tranh cng,
2450. Nm nm hng c mt phng hi tn.
C quan tng c trng thn,
L H Tn Hin kinh lun gm ti.
Trn Anh Dng
- 51 -
Tc: Chn ru do khch rt cho ngi ch

p li. y ni v chng Thc sinh ung ru
v mi mc nhau.
1836. Tr h: Bng bu ru. ni bt Kiu
ng hu mt bn rt ru cho hai v chng
Thc sinh ung.
1846. B hn m ch ngi c vic bun kh
m khng ni ra c. y ni: chn ru
Kiu a mi chng thy ng nh b hn,
nhng v s Kiu b lin lu phi ung ht ngay.
1856. Ngi ngoi l ngi ngoi cuc, thi Hon
th: ngi trong l ngi trong cuc ch Thc
sinh v Kiu.
1865. Git rng: c ngha l thi gi, thi khc.
1866. Cam tm: Tho lng, h d.
1871. Loan phng: Phng nm ca i v chng;
1875. Thu: Chim ch. Uyn: Chim uyn ng.
y ch vic Hon Th dng mu chia r i
la Thc sinh v Thu Kiu.
1885. i dinh: i cc, dinh th, ch ch ca
bn quyn qu. y mn ch nh ca
Thc sinh v Hon th.
1896. Thn cung: Cung khai, khai trnh.
1897. Din tin: Trc mt.
1910. Ca khng: Do ch khng mn. V o
Pht cho mi vt trn th gian u l "khng"
nn ngi ta gi o Pht l "Khng mn".
1913. Quan m cc: Ci cha th Pht Quan th
m B tt. y l cha ring ca nh Hon Th.
1915. C th: Cy lu nm.
Sn h: Ni gi v h o ra lm cnh.
1917. Tng tng: Tang tng sng.
1918. Ng cng: Nm vt cng Pht, tc hng,
hoa, ng, tr, qu.
1920. Tam quy: Ba l "qui y" tc quy y pht, quy
y php, quy y tng, ngha l em c tm v thn
m theo o Pht.
Ng gii: Nm iu rn, tc l rn st sinh, rn
n rm, rn t dm, rn ni cn, rn ung ru.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
y xe vng ch c sai,
Tin nghi bt tiu vic ngoi ng nhung.
2455. Bit T l ng anh hng,
Bit nng cng d qun trung lun bn.
ng qun lm chc chiu an,
Ngc vng gm vc sai quan thuyt hng.
Li ring mt l vi nng,
2460. Hai tn th n ngc vng nghn cn.
Tin vo gi trc trung qun,
T cng ring hy mi phn h .
Mt tay gy dng c ,
By lu b S sng Ng tung honh!
2465. B thn v vi triu nh,
Hng thn l lo phn mnh ra u?
o xim rng buc ly nhau,
Vo lun ra ci cng hu m chi?
Sao bng ring mt bin thy,
2470. Sc ny d lm g c nhau?
Chc tri khuy nc mc du,
Dc ngang no bit trn u c ai?
Nng thi tht d tin ngi,
L nhiu ni ngt nghe li d xiu.
2475. Ngh mnh mt nc cnh bo,
nhiu lu lc li nhiu gian trun.
Bng nay chu ting vng thn,
Thnh thnh ng ci thanh vn hp g!
Cng t vn c hai b,
2480. Dn d ri s liu v c hng.
Cng ngi mnh ph ng ng,
N nang my mt r rng m cha.
Trn v nc di v nh,
Mt l c hiu hai l c trung.
2485. Chng hn chic bch gia dng,
E d sng v hi hng c hoa.
Nhn khi bn bc gn xa,
Tha c nng mi bn ra ni vo.
Rng: Trong Thnh trch di do,
2490. Ti ra khp thm vo su.
Bnh thnh cng c by lu,
Ai ai cng i trn u xit bao.
Ngm t gy vic binh ao,
ng xng V nh cao bng u.
2495. Lm chi ting v sau,
Nghn nm ai c khen u Hong So!
Sao bng lc trng quyn cao,
Cng danh ai dt li no cho qua?
Nghe li nng ni mn m,
2500. Th cng T mi tr ra th hng.
Trn Anh Dng
- 52 -
Xut gia: Ra khi nh tc i tu.

1921. o xanh: Thanh y, o cc hu gi mc.
C sa: o nh s mc.
1922. Php danh: Tn t theo tp tc tn gio.
Trc Tuyn l php danh do Hon th t cho
Kiu.
1924. Xun, thu: Tn hai ngi y t gi do
Hon th sai n Quan m cc vi Kiu
gip vic hng n.
1926. Rng ta: Do ch t trc lm, ch ca
Pht Quan m B tt.
Bi hng: Do ch hng trn, tc ci trn tc, ci
i.
1927. Nhn duyn: Duyn v chng. y ch
duyn phn gia Kiu v Thc sinh.
1930. Th t: Ch vit tay.
Tm hng: Hng lng. Nn hng dn ln do
tm lng thnh knh.
1931. Git nc cnh dng: Do ch dng chi
thu. Theo sch Pht th Pht Quan m c cnh
dng liu v bnh nc cam l, khi mun cu ai
th ly cnh dng liu dng nc trong bnh m
ry vo ngi y. y git nc cnh dng
dng ch php mu nhim ca Pht.
1932. La lng: do ch tm ho, ch mi th dc
vng do lng ngi sinh ra.
Trn duyn: Duyn n ci trn.
1937. Gc kinh: Ci gc vit kinh, ch ch ca
Kiu.
Vin sch: Tc th vin, phng c sch, ch ch
ca Thc sinh.
1940. Vn an: Hi thm sc kho.
1944. o xanh: Do ch thanh sam, ch th o
xanh m cc nh nho s xa thng mc.
1950. Ct lm ngc trng: ni Kiu nh "ngc
trng" m b ct vi dp.
1953. Tng ng: Nh t tng. y dng vi
ngha: "ni di tng ng". ni Thc sinh
ngh mnh cha c con trai ni di tng
ng.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Chnh nghi tip s vi vng,

Hn k thc gip quyt ng gii binh.
Tin li thnh h yu minh,
Ngn c ng ngc trng canh tr trng.
2505. Vic binh b chng gi ging,
Vng s dm t tng thc h.
H cng quyt k tha c,
L tin binh hu khc c tp cng.
Ko c chiu ph tin phong,
2510. L nghi dn trc bc ng phc sau.
T cng h hng bit u,
i quan l phc ra u ca vin.
H cng m hiu trn tin,
Ba b pht sng bn bn ko c.
2515. ng khi bt chng ng,
Hm thing khi sa c cng hn!
T sinh liu gia trn tin,
Dn dy cho bit gan lin tng qun!
Kh thing khi v thn,
2520. Nhn nhn cn ng chn chn gia vng!
Tr nh vng nh ng,
Ai lay chng chuyn ai rung chng di.
Quan qun truy st ui di.
m m st kh ngt tri ai ang.
2525. Trong ho ngoi ly tan hoang,
Lon qun va dt tay nng n ni.
Trong vng tn bi bi,
Thy T cn ng gia tri tr tr.
Khc rng: Tr dng c tha,
2530. Bi nghe li thip nn c hi ny!
Mt no trng thy nhau y?
Th liu sng thc mt ngy vi nhau!
Dng thu nh di cn su,
Dt li nng cng gieo u mt bn.
2535. L thay oan kh tng trin!
Nng va phc xung T lin ng ra.
Quan qun k li ngi qua,
Xt nng s li vc ra dn dn.
em vo n trc trung qun,
2540. H cng thy mt n cn hi han.
Rng: Nng cht phn hng nhan,
Gp cn binh cch nhiu nn cng thng!
hay thnh ton miu ng,
Gip cng cng c li nng mi nn.
2545. By gi s vn tuyn,
Mc lng ngh ly mun xin b no?
Nng cng git ngc tun do,
Ngp ngng mi gi thp cao s lng.
Trn Anh Dng
- 53 -
1957. Dng t: Cn ma to gi ln. y ch s

gin gi gh gm ca Hon th.
1987. Bt php: Php vit ch.
1988. Thip Lan - nh: Do ch Lan-nh thip
l bn bt tch rt tt ca nh vn Vng Hy Chi,
i Tn.
1991. Thin tr: Nc tr ca nh cha.
Hng mai: G cy mai gi dng nu lm nc
ung, sc nc hng, nn gi l hng mai.
1992. Th trai: Nh c sch, cng nh th vin.
2008. B tay: Ch hn l thc th. t hai ch
"b tay" sau ch "Thc" l mt cch chi ch
ca tc gi.
2011. i ng: y li c ngha l ni nng,
lm m ln.
2014. C nhn c cu: N gi thng tnh, tiu
gi bt kh t rc, ngha l: Gin d l thi
thng, ci th khng th lng c. Cu ny
dng y.
2018. Cu ny ni: B giam gi y lu, th
no cng c ngy mnh b hnh h iu ng
hn, hoc b tr kh.
2020. Cu ny ni: Thu Kiu ngh thn phn
ca mnh nh cnh bo trn mt nc, u th
cng l lnh nh c, khng cn qun g.
2024. Kim ngn: Vng bc, ch cc th nh
chung, khnh c bng vng bc.
2036. Chiu n: Tn ngi cha, ngha l chiu
np nhng ngi n dt.
2038. Tr tr: C tr v ch tr mi cng vic
trong mt ngi cha.
2043. Tiu thin: Cng nh tiu tng, l ngi i
tu nh mn (Li Kiu t khim).
2044. Qui s, qui pht: Theo thy, theo Pht,
cng nh ni "qui tng, qui pht".
2045. Bn s: V s thy hc mnh.
2046. Php bo: Ch cc th cng qu gi.
S huynh: V s n anh, li xng h gia cc v
s vi nhau.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Rng: T l ng anh hng,

2550. Dc ngang tri rng vy vng b khi!
Tin ti nn qu nghe li,
em thn bch chin lm ti triu nh.
Ng l phu qu ph vinh,
Ai ng mt pht tan tnh tht xng!
2555. Nm nm tri b ngang tng,
em mnh i b chin trng nh khng.
Kho khuyn k ly lm cng,
K bao nhiu li au lng by nhiu!
Xt mnh cng t ti nhiu,
2560. Sng tha ti nn liu mnh ti!
Xin cho tin th mt doi,
Gi l p im cho ngi t sinh.
H cng nghe ni thng tnh,
Truyn cho co tng di hnh bn sng.
2565. Trong qun m tic h cng,
Xn xao t trc hi ng qun quan .
Bt nng th yn di mn,
D say li p cung n nht tu .
Mt cung gi thm ma su,
2570. Bn dy nh mu nm u ngn tay !
Ve ngm vn ht no ty,
Lt tai H cng nhn my ri chu .
Hi rng: Ny khc u ?
Nghe ra mun on nghn su lm thay !
2575. Tha rng: Bc mnh khc ny,
Ph vo n y nhng ngy cn th .
Cung cm la nhng ngy xa,
M gng bc mnh by gi l y !
Nghe cng m ngm cng say,
2580. L cho mt st cng ngy v tnh !
Dy rng: Hng la ba sinh,
Dy loan xin ni cm lnh cho ai .
Tha rng: Cht phn lc loi,
Trong mnh ngh c ngi thc oan .
2585. Cn chi na cnh hoa tn,
T lng dt dy n Tiu Ln .
Rng thng cn mnh hng qun,
Hi tn c thy gc phn l may !
H cng chn qu say,
2590. H cng n lc rng ngy nh ra .
Ngh mnh phng din quc gia,
Quan trn nhm xung ngi ta trng vo .
Phi tung trng gi hay sao,
S ny bit tnh th no c y ?
2595. Cng nha va bui rng ngy,
Quyt tnh H mi on ngay mt bi .
Trn Anh Dng
- 54 -
2047. Din kin: em dng ngy trc mt.

2050. Hng Thu: Tn hiu mt v s n khc
m Kiu mo xng l thy hc mnh.
Hu tnh: Tnh ngha i x hu h, thn mt.
2053. Am my: Do ch Vn phng, ch nh s
.
2059. Thng tu: Thng minh, sng sut;
2062. V ngn: nh bc, nh trng sng nh bc.
2064. n vit: Ngi ng ra b th, thng
thng ch ngi c cng vi nh cha, hay
ngi i vn cnh cha.
Cu gi: Ting Phn gi cha l gi lam.
y ni ngi ch nc n chn ri mi nhy
l kh di.
2088. ng mn: cng hc mt thy, mt
trng, ni Bc h cng mt phng ch lu
xanh nh T b.
2096. Tc ng: Ting lnh n xa, ting d n
xa. y mn y ni Thu Kiu mang
ting trn cha v n cp, th no cng b ngi
ta d ngh.
2097. Oan gia: Bc b a t ra m ni Kiu l
mt oan gia kip trc vo nh mnh chc
gy tai ho cho mnh.
Ph gia: Ph nh.
2099. Xe dy: Cng nh xe t, ngha l ly
chng.
2108. Thnh thn: Lm l hp hn, thnh v
chng.
Chu thai: Ch Bc Hnh bun bn, thuc tnh
Chit Giang (Trung Quc).
2118. C ng: Thng cung chi iu, kin khc
mc nhi cao phi, ngha l con chim b thng
v cung th thy ci cong cng s m bay cao.
2123. S cu: Cu n, hi n, ni mun ci
lm v.
2124. Tn minh: Ly lng thc m th vi nhau.
2132. Thnh hong th cng: ni: Bc Hnh
th rng: Nu mnh khng tt vi Kiu th xin
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Lnh quan ai dm ci li,

p tnh mi gn cho ngi th quan .
ng t thc nh a oan !
2600. Xe t sao kho v qung v xin ?
Kiu hoa p thng xung thuyn,
L mn r thp ngn n khu cao .
Nng cng liu phai o,
Trm phn no c phn no phn ti ?
2605. nh thn ct lp sng vi,
Cp cng cha m thit i thng minh !
Chn tri mt b lnh nh,
Nm xng bit gi t sinh chn no,
Duyn u ai dt t o,
2610. N u ai dt vo tn tay !
Thn sao thn n th ny ?
Cn ngy no cng d ngy y thi !
khng bit sng l vui,
Tm thn no bit thit thi l thng !
2615. Mt mnh cay ng trm ng,
Thi th nt ngc tan vng th thi !
Mnh trng gc non oi,
Mt mnh lung nhng ng ngi cha xong .
Triu u ni ting ng ng,
2620. Hi ra mi bit rng sng Tin ng.
Nh li thn mng r rng,
Ny thi ht kip on trng l y !
m Tin nng nh c hay !
Hn ta th i di ny rc ta .
2625. Di n sn bc tin hoa,
Mt thin tuyt bt gi l sau .
Ca bng vi m rm chu,
Tri cao sng rng mt mu bao la .
Rng: T cng hu i ta,
2630. Cht v vic nc m ra ph lng.
Git chng m li ly chng,
Mt no cn ng trong ci i ?
Thi th mt thc cho ri,
Tm lng ph mc trn tri di sng !
2635. Trng vi con nc mnh mng,
em mnh gieo xung gia dng Trng Giang .
Th quan theo vt vi vng,
Thi m ngc chm hng mt ri !
Thng thay cng mt kip ngi,
2640. Hi thay mang ly sc ti lm chi !
Nhng l oan kh lu ly,
Ch cho ht kip cn g l thn !
Mi lm nm by nhiu ln,
Lm gng cho khch hng qun th soi !
Trn Anh Dng
- 55 -
thnh hong, th cng chng gim.

2134. L t hng: Tc l Nguyt lo, v thn xe
dy cho ngi nn v nn chng.
2139. Hnh vin: Tn gi khc ca nh cha.
2151. Theo nh thut s xa th o hoa lm
mt hung tch, chiu vo cung mnh con trai th
bnh tt, chiu vo cung mnh con gi th phi
lm .
2157. Hng qun: Ch con to. Hng qun: Ci
qun , c dng ch ngi con gi.
2164. Mt phn: Mt trt phn, thn phn
ngi con gi.
2166. Bin nh: Ni bin i xa xi.
2167. Ru hm, hm n, my ngi: Tng mi
ca ngi anh hng: ru d nh ru hm, hm
m rng nh chim n, my cong v to nh con
tm.
2196. Anh ho: Anh hng ho kit.
2170. Cn quyn: Mn v nh bng gy.
Quyn: Mn v nh bng tay.
Lc thao: Mu lc v cc dng binh, do ch
Lc thao, Tam lc l hai pho binh th i xa
m ra.
2172. Vit ng: Ch tnh Qung ng (Trung
Quc) v pha ng sng Vit, nn gi l Vit
ng.
2176: Hong So, mt lnh t nng dn khi
ngha i ng, c cu th: Bn kin cung
kim bng thin tng, nht tro giang sn tn
a duy (ch na vai cung kim m tung honh
khp c gm tri, chi mt mi cho m i khp
c non sng).
2176. Tm lng nhi n: ni: Ngi p.
Lu hng: do ch hng lu.
2179. Tm phc tng c: Tng c tc tng
k. Lng d ha hn vi nhau. T Hi mun
cng Kiu kt thnh i la tri k ch khng
phi l ci tnh yu ng trng gi tm b.
2182. Mt xanh: Nguyn Tch i Tn, trng ai
th nhn bng con mt xanh, khinh ai th nhn
bng con mt trng. Cu ny ni: T Hi hi
Kiu, xa nay nng cha h xem trng ai c phi
2 - 9 - 2007
GiI ngha
2645. i ngi n th th thi,

Trong c m cc dng hi khn hay .
My ngi hiu ngha xa nay,
Tri lm chi n lu ngy cng thng !
Gic Duyn t tit gi mng,
2650. eo bu quy np rng ng vn du.
Gp b Tam Hp o c,
Thong dong hi ht nh to s nng:
Ngi sao hiu ngha ng,
Kip sao rt nhng on trng th thi?
2655. S rng: Phc ha o tri,
Ci ngun cng lng ngi m ra.
C tri m cng ti ta,
Tu l ci phc tnh l dy oan.
Thy Kiu sc so khn ngoan,
2660. V duyn l phn hng nhan nh,
Li mang ly mt ch tnh,
Kh kh mnh buc ly mnh vo trong.
Vy nn nhng chn thong dong,
khng yn n ngi khng vng vng.
2665. Ma a li qu em ng,
Li tm nhng chn on trng m i.
Ht nn y n nn kia,
Thanh lu hai lt thanh y hai ln.
Trong vng gio dng gm trn,
2670. K rng hm si gi thn ti i.
Gia dng nc dy sng di,
Trc hm rng c gieo mi thu tinh.
Oan kia theo mi vi tnh,
Mt mnh mnh bit mt mnh mnh hay.
2675. Lm cho sng a thc y,
on trng cho ht kip ny mi thi!
Gic Duyn nghe ni rng ri:
Mt i nng nh thng i cn g!
S rng: Song chng h chi,
2680. Nghip duyn cn li nhc i cn nhiu.
Xt trong ti nghip Thy Kiu,
Mc iu tnh i khi iu t dm,
Ly tnh thm tr ngha thm,
Bn mnh ng hiu tm n tri!
2685. Hi mt ngi cu mun ngi,
Bit ng khinh trng bit li phi chng.
Tha cng c y ai bng?
Tc khin ra lng lng sch ri!
Khi nn tri cng chiu ngi,
2690. Nh nhng n trc n bi duyn sau.
Gic Duyn d nh ngha nhau,
Tin ng th mt b lau rc ngi.
Trn Anh Dng
- 56 -
khng?
2184. C chu chim lng: Ch hng ngi tm
thng, sng tron vng giam hm cu thc.
2192. Bnh-nguyn qun: Chnh tn l Triu
Thng, mt trong thn nh Triu, i Chin quc
c phong t Bnh Nguyn nn gi l Bnh
nguyn qun, ni ting l ngi hiu khch. Cao
Thch i ng c cu: V tr can m hng
thu th, linh nhn khc c Bnh Nguyn qun,
ngha l chng bit gan mt hng vo ai, khin
ngi ta li nh Bnh Nguyn qun.
2196. Tn Dng: Tn t, ni ng Cao t
khi binh nh nh Tu, dng nn nghip.
Cu ny ni: Thu Kiu tin tng l T Hi s
lm nn s nghip vng.
2200. Tri k: Ngi hiu bit mnh.
2202. Trn ai: Bi bm, ch lc ngi anh hng
cn n nu, cha c danh v g phn bit vi
ngi thng.
2204. Nghn t do ch thin t, nghn c xe ch
cnh giu sang.
2205. hp tm u: Tm tnh v ngha u
tng c vi nhau.
2208. Nguyn ngn: S tin b ra khi trc.
Pht hon: a tr li.
2210. Bt tin: Tm v tin l Chung Ly Quyn,
L ng Tn, Trng Qu Lo, L Thit Qui,
Lam Thi Ho, To Quc Cu, H Tin C, Hn
Tng T. Ngi ta hay v hnh tm v tin ny
trn mn trng.
2212. Snh phng, ci rng: Xa Knh Trng,
ngi nc Tn, c quan i phu nc T g
con gi cho, trong qu bi c cu: Phng
hong vu phi... (Chim phng hong cung bay).
i ng Hn, Hong Hin v L Ung l hai
ngi c danh vng, cng ly con gi Hon Yn,
ngi i khen hai con gi Hon Yn u ci
rng. Cu ny dng hai in y ni T Hi,
Thu Kiu p duyn vi nhau.
2214.Trng phu: y c ngha l n ng ti
gii, c ch ln.
2219. Tm phc tng tri: Bit nhau t trong
thm tm, hiu r bng d ca nhau.
2220. N nhi thng tnh: ci tnh thng thng
ca n b, con gi.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Trc sau cho vn mt li,

Duyn ta m cng phc tri chi khng!
2695. Gic Duyn nghe ni mng lng,
Ln la tm th bn sng Tin ng,
nh tranh chm nc tho ng,
Mt gian nc bic my vng chia i.
Thu nm ng ph hai ngi,
2700. ng thuyn chc bn kt chi ging sng.
Mt lng chng qung my cng,
Kho thay gp g cng trong chuyn vn!
Kiu t gieo xung dunh ngn,
Nc xui bng tri dn tn ni.
2705. Ng ng ko li vt ngi,
Ngm li Tam Hp r mi chng ngoa!
Trn mui lt mt o l,
Tuy dm hi nc cha la bng gng.
Gic Duyn nhn tht mt nng,
2710. Nng cn thim thip gic vng cha phai.
M mng phch qu hn mai,
m Tin thot thy ngi ngy xa.
Rng: Ti c lng ch,
Mt cng mi my nm tha y.
2715. Ch sao phn mng phc dy,
Kip xa vy lng ny d ai!
Tm thnh thu n tri,
Bn mnh l hiu cu ngi l nhn.
Mt nim v nc v dn,
2720. m cng ct mt ng cn gi!
on trng s rt tn ra,
on trng th phi a m tr nhau.
Cn nhiu hng th v lu,
Duyn xa trn trn phc sau di do!
2725. Nng nghe ng ngn bit sao,
Trc Tuyn! nghe ting gi vo bn tai.
Git mnh thot tnh gic mai,
Bng khung no bit ai m nhn.
Trong thuyn no thy m Tin,
2730. Bn mnh ch thy Gic Duyn ngi k.
Thy nhau mng r trm b,
Dn thuyn mi rc nng v tho l.
Mt nh chung ch sm tra,
Gi trng mt mt mui da chay lng.
2735. Bn b bt ngt mnh mng,
Triu dng hm sm my lng trc sau.
Nn xa trt sch lu lu,
Duyn xa cha d bit u chn ny.
2222. Ching: Tc chnh c, ch chung ching

trng. Tinh: Tc tinh k, ch chung c qut,
tng trng cho nghi v v i ng qun lnh
ngy xa.
2224. Nghi gia: Do ch nghi k tht gia Kinh
Thi, ni v chng ho hp. y, hai ch nghi
gia c ngha l gi v nh chng.
2230. Bng : Mt loi chim rt ln. Sch Trang
T c cu Bng chi t Nam minh , on ph
do nhi thng gi cu vn l (Chim bng khi
ri bin Nam, v cnh trong ln gi cun m bay
ln chn vn dm tng khng). Ngi ta thng
dng hnh nh y ch ngi anh hng c a
bn hot ng rng ri, c mu s nghip ln
lao.
2235. Hn Cao t qu Phn Du, sau khi lm
vua c v lng y chi. Ngi sau bn dng hai
ch phn du ch qu nh, y hp vi ch
tang t thnh t phn ch qu nh.
2236. Th Hn D i ng: Vn honh Tn
Lnh gia h ti? Ngha l: My che ngang ni
Tn, bit qu nh u? ni Kiu nh nh.
2242. ni : Kiu tuy dt tnh vi Kim Trng,
nhng lng vn khng qun chng, cng v nh
ng sen b b gy, m si t vn lin vi nhau.
2245. C quc tha hng: C ngha l qu nh
t khch.
2250. La binh: Do ch binh ho ngha l gic
gi.
2251. St kh : Ci kh d di ca cnh chm
git, thng c dng ch cnh binh ao st
pht.
2252. Knh ngc : Hai ging c to, d, thng
c dng ch nhng tay kit hit trong m
gic gi. Gip binh : o gip v binh kh, y
dng ch qun lnh.
2260. Phu nhn: Ting xng h i vi v cc
ngi tn qu. y ch Thu Kiu.
2263. Cung nga : Gi hu trong cung, cung n.
Th n : Loi gi hu km cung n mt bc,
y tc gi dng nhng danh t y l c xem
T Hi nh mt v vng.
2265. Phng lin loan nghi: Xe, kiu v
nghi trng c chm khc thu v hnh loan,
chim phng.
2266. Hoa quan: M hoa.
Trn Anh Dng
- 57 -
2 - 9 - 2007
GiI ngha
H y: o mu hng nh rng mt tri..
Kim trng I tm kiu

Ni nng tai nn y,
2740. Ni chng Kim Trng by chy mi thng.
T ngy mun dm ph tang,
Na nm t Liu dng li nh.
Vi sang vn Thy d la,
Nhn phong cnh c nay khc xa.
2745. y vn c mc lau tha,
Song trng qunh qu vch ma r ri.
Trc sau no thy bng ngi,
Hoa o nm ngoi cn ci gi ng.
Xp x n ling lu khng,
2750. C lan mt t ru phong du giy.
Cui tng gai gc mc y,
i v ny nhng li ny nm xa.
Chung quanh lng ngt nh t,
Ni nim tm s by gi hi ai?
2755. Lng ging c k sang chi,
Ln la s hi mt hai s tnh.
Hi ng ng mc tng nh,
Hi nng nng bn mnh chuc cha.
Hi nh nh di xa,
2760. Hi chng Vng vi cng l Thy Vn.
u l sa st kh khn,
May thu vit mn kim n ln hi.
iu u st nh lng tri,
Thot nghe chng thot rng ri xit bao!
2765. Vi han di tr ni cao,
nh ng chng mi tm vo tn ni.
Nh tranh vch t t ti,
Lau treo rm nt trc ci phn tha.
Mt sn t c dm ma,
2770. Cng ngao ngn ni cng ng ngn ng!
nh liu ln ting ngoi tng,
Chng Vng nghe ting vi vng chy ra.
Dt tay vi rc vo nh,
Mi sau vin ngoi ng b ra ngay.
2775. Khc than k ht nim ty:
Chng i bit ni nc ny cho cha?
Kiu nhi phn mng nh t,
Mt li li tc t vi chng!
Gp cn gia bin l dng,
2780. Bn mnh n phi tm ng cu cha.
Dng dng khi bc chn ra,
Cc trm nghn ni dn ba bn ln.
Trt li hn vi lang qun,
Mn con em n Thy Vn thay li.
Trn Anh Dng
- 58 -
2269. Ho bi: Ci th bi ho tc, cm i trc

bo tin.
2270. Nam nh: Triu nh phng Nam do T
Hi lp ra.
i doanh: Doanh tri ln, ni ng i qun
ca T Hi.
2272. Thn nghnh: T mnh ch thn ra n.
2273: Cn: Khn (m); ai: Ci ai vng quanh
o l. Cu ny ni T Hi lc ny n mc
khng phi nh ln gp Kiu khi cn hn vi, m
n mc theo cung cch vng.
2275. C nc duyn a: Do cu ng thu duyn
hi, ni v chng p duyn vi nhau.
2284. Trng mai: Trng c thu hoa mai, ch
phng nm ca v chng.
2297. Nghim qun: Chnh n hng ng qun

lnh.
Tuyn tng: La chn tng t.
2298. Rui sao: Do ch tinh tr, ni i nhanh
nh sao i ngi.
2299. Ba qun: Danh t ch chung qun i. i
xa cc nc ch hu c ba qun, mi qun
12.500 ngi. V cc nc thng chia qun i
lm ba b phn: trung qun, t qun, hu qun;
hoc: trung qun, thng qun, h qun.
2303. Lnh tin: C lnh c cm mi tn st ca
cc tng soi dng lm hiu lnh hoc
lm tin.
2307. Th s: Li tuyn co v hiu d qun s
trc lc xut qun.
2308. Chp uy: Chp hnh uy lnh.
2309. Bo phc: Bo tr li, ni lm n th s
c tr n, lm on th s c lc b ngi ta tr
on.
2312. C, v: Tn gi cc n v qun lnh i
xa.
Th lp: ng chu.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
2785. Gi l tr cht ngha ngi,

Su ny dng dc mun i cha qun!
Kip ny duyn ph duyn,
D i cn bit s n lai sinh.
My li k ch inh ninh,
2790. Ghi lng d ct mnh ra i.
Phn sao bc by Kiu nhi!
Chng Kim v con th i u?
ng b cng ni cng au,
Chng cng nghe ni cng du nh da.
2795. Vt mnh vy gi tun ma,
Dm d git ngc thn th hn mai!
au i on ngt i thi,
Tnh ra li khc khc ri li m.
Thy chng au ni bit ly,
2800. Nhn ngng ng mi v v gii khuyn:
By gi vn ng thuyn,
nh phn bc khn n tnh chung!
Qu thng cht ngha o bng,
Nghn vng thn y d hng b sao?
2805. D dnh khuyn gii trm chiu,
La phin cng dp cng khu mi phin.
Th xa gi n kim hon,
Ca xa li gi n n vi hng.
Sinh cng trng thy cng thng.
2810. Gan cng tc ti rut cng xt xa.
Rng: Ti trt qu chn ra,
cho n ni tri hoa dt bo.
Cng nhau th tht nhiu,
Nhng iu vng phi iu ni khng!
2815. Cha chn gi cng v chng,
Lng no m n dt lng cho ang?
Bao nhiu ca my ngy ng,
Cn ti ti mt gp nng mi thi!
Ni thng ni chng ht li,
2820. T t sinh mi st si tr ra.
Vi v sa chn vn hoa,
Rc mi vin ngoi ng b cng sang.
Thn hn chm cht l thng,
Dng thn thay tm lng nng ngy xa.
2825. inh ninh mi l chp th,
Ct ngi tm ti a t nhn nhe.
Bit bao cng mn ca thu,
Lm thanh my i v dm khi.
Ngi mt ni hi mt ni,
2830. Mnh mng no bit b tri ni nao?
Sinh cng thm thit kht khao,
Nh nung gan st nh bo lng son.
Trn Anh Dng
- 59 -
Song phi: Dn lm hai hng.

2314. Bc ng: Sng bng ng.
2315. Trng hm: Dch ch h trng. Xa
thng dng da hm lm thnh ci mn ln
ch soi hp bn vi cc tng, nn ngi sau
quen dng ch "h trng" ch ch lm vic
ca cc tng soi.
Trung qun: i qun ng gia, do chnh ch
tng ch huy.
2318. Ca vin: Vin l ci cng xe. i xa lc
qun i cm tri thng dng xe lm ca, nn
ca doanh tri ca qun i gi l "vin mn".
2326. Chm : Mt xanh nh mu chm
vo.
Gi run: Mnh run nh chim gi.
2329. Sm v Thng: Theo nhn thc ca
ngi xa, th sao Sm phng ty sao
Thng phng ng, sao ny ln sao kia mi
mc. Hai sao ny khng bao gi gp nhau, nn
ngi ta dng ch cnh xa cch mi ngi
mt ni. i chiu thin vn hc hin nay l
hai sao Orion v Scorpion.
2334. Tc ng: K cp gp b gi, ni hai k
ranh ma qu qui li gp phi nhau.
2341. M gi: Ch b qun gia nh h Hon.
S trng: Ch Gic Duyn.
2348. Phiu mu: B lm ngh git si bn
nc. Hn Tn i Hn lc hn vi c b Phiu
mu i mt ba cm, sau lm n tc vng,
t n nghn vng.
2353. Hin ph: Dng np nhng ngi bt
c.
2354. Hu tra: Ch tra xt.
2377. Tri qu: Bit li, t mnh bit nhn rng
mnh c li.
2382. Hi nhn, nhn hi: Lm ngi th s b
ngi lm hi.
2387. Ni ao: Qun ao ph, chuyn vic chm
ngi.
2395. Php trng: Ch hnh hnh ngi c
ti.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Rut tm ngy mt ho don,

Tuyt sng ngy mt hao mn hnh ve.
2835. Thn th lc tnh lc m,
Mu theo nc mt hn la chim bao.
Xun huyn lo s bit bao,
Qu ra khi n th no m hay!
Vi vng sm sa chn ngy,
2840. Duyn Vn sm se dy cho chng.
Ngi yu iu k vn chng,
Trai ti gi sc xun ng va th,
Tuy rng vui ch vu quy,
Vui no ct su kia c no!
2845. Khi n lc ra vo,
Cng u duyn mi cng do tnh xa .
Ni nng nh n bao gi,
Tun chu i trn v t trm vng.
C khi vng v th phng,
2850. t l hng gi phm ng ngy xa .
B bai r r ting t,
Trm bay nht khi gi a lay rm.
Dng nh bn nc trc thm,
Ting kiu ng vng bng xim m mng,
2855. Bi lng tc ghi vng,
Tng nng nn li thy nng v y .
Nhng l phin mun m ngy,
Xun thu bit i thay my ln?
Ch khoa gp hi trng vn .
2860. Vng, Kim cng chim bng xun mt ngy .
Ca tri rng m ng my,
Hoa cho ng hnh hng bay dm phn.
Chng Vng nh n xa gn,
Sang nh Chung lo t n chu tuyn.
2865. Tnh xa n tr ngha n,
Gia thn li mi kt duyn Chu Trn.
Kim t nh bc thanh vn,
Ni nng cng ngh xa gn cng thng .
y ai dn ngc th vng,
2870. By gi kim m ngc ng vi ai ?
Ngn bo chn sng lc loi,
Ngh mnh vinh hin thng ngi lu ly .
Vng ra ngoi nhm Lm truy,
Quan san nghn dm th nhi mt on.
2875. Cm ng ngy thng thanh nhn,
Sm khuya ting hc ting n tiu dao .
Phng xun trng r hoa o,
Nng Vn nm bng chim bao thy nng.
Tnh ra mi r cng chng,
2880. Nghe li chng cng hai ng tin nghi .
Trn Anh Dng
- 60 -
2396. Thanh thin bch nht: Tri xanh ngy

trng, ni gia ban ngy ban mt, ai cng c
chng kin.
2398. T qui: T gi ra v.
2399. Thin ti nht th: Ngn nm mi c mt
dp. Cu ny thng dng ch dp may him
c.
Bn hon: y c ngha l gp g tr chuyn.
2404. Hc ni: Chim hc ngoi ng ni. My
ngn: m my bay trn rng ni. ni nay y
mai , ni khng nht nh.
2405. Hnh cc: i b, ting nh Pht, ch vic
cc nh s i vn du.
2406. Tin tri: Bit trc mi vic cha xy ra.
2407. Hi ng chi k: Ci k hn gp g nhau.
2409. Tin nh: nh sn t trc.
2416. Chung thn: Trn i, ni Kiu mun
hi s phn ca mnh sut i ra sao.
2425. Khc xng ghi d: Do ch minh tm
khc ct: ni n su ca Kiu xin ghi vo lng,
khc vo xng khng bao gi qun.
2426. Ngh tri my: n ngha cao c nh tri
my.
2427. Quc s: K s ti gii c ting trong nc.
2430. C ng: L kin bt bnh, bt dao tng
tr, ni ngi anh hng ngha hip, gia ng
i m thy iu g khng cng bng th tut
gm ra m gip sc cho ngi b p bc. Cu
ny mn y.
2432. Thm t: T n mt cch su sc.
Tri n: Bit n ca ngi khc i vi mnh.
2434. Vit: Mt x ng nam Trung Quc;
Tn: Mt x bc Trung Quc. K Vit ngi
Tn c ngha l cch bit xa xi.
2438. Ty oan: Ra ti oan, ni T Hi sai m
tic lm hi ra sch ti oan cho Kiu.
2440. Bnh uy: Uy th ca qun i. Cu ny
ni: Uy th ca qun T Hi t vang di
trong ngoi nh sm dy.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
H Lm thanh vi Lm truy,
Khc nhau mt ch hoc khi c lm.
Trong c thanh kh tng tm,
y hoc c giai m chng l?
2885. Thng ng chng mi hi tra,
H c k li gi tha ln:
S ny ngoi mi nin,
Ti bit mt bit tn rnh rnh.
T b cng M Gim sinh,
2890. i mua ngi Bc kinh a v.
Thy Kiu ti sc ai b,
C ngh n li ngh vn th .
Kin trinh chng phi gan va,
Liu mnh th y phi la th kia .
2895. Phong trn chu ch,
T duyn sau li xe v Thc lang .
Phi tay v c ph phng,
Bt v V tch toan ng b hoa .
Rt mnh nng phi trn ra,
2900. Chng may li gp mt nh Bc kia .
Thot bun v thot bn i,
My tri bo ni thiu g l ni!
Bng u li gp mt ngi,
Hn i tr dng nghing tri uy linh .
2905. Trong tay mi vn tinh binh,
Ko v ng cht mt thnh Lm truy .
Tc t cc tch mi khi,
On th tr on n th tr n .
nn c ngha c nhn,
2910. Trc sau trn vn xa gn ngi khen .
Cha tng c h c tn,
S ny hi Thc sinh vin mi tng.
Nghe li ni r rng,
Tc th a thip mi chng Thc sinh .
2915. Ni nng hi ht phn minh,
Chng con u t tnh danh l g?
Thc rng: Gp bui lon ly,
Trong qun ti hi thiu g tc t .
i vng tn Hi h T,
2920. nh quen trm trn sc d mun ng
Gp nng khi chu Thai,
L g quc sc thin ti phi duyn .
Vy vng trong by nhiu nin,
Lm nn ng a kinh thin ng ng.
2925. i qun n ng ci ng,
V sau chng bit vn mng lm sao .
Nghe tng ngnh ngn tiu hao,
Lng ring chng lung lao ao thn th.
Trn Anh Dng
- 61 -
2444. Huyn thnh: Thnh tr ca mt huyn.

Cu ny ni: Qun T Hi nh chim c
nm huyn pha Nam Trung Quc.
2446. Gi o ti cm: Ci gi mc o, ci ti
ng cm ni ngi v dng hn km.
2448. C v qu: Ting t xng ca bn vua
cha i xa. B Vng cng ngha nh vua
cha. Cu ny ni: T Hi cng xng c xng
qu, lm vng lm b mt phng ch khng
km g ai.
2449. Tranh cng: ua tranh v sc mnh. Cu
ny ni: Trc ngn c ca T Hi khng ai
dm chng li.
2450. Hng c: Ly sc mnh m chim gi.
Hi tn: t ven bin.
2452. Kinh lun: Ngha en l quay t v bn t,
ngi ta thng dng ni ti sp xp chnh
s, kinh bang t th.
2453. y xe: Do ch thi cc (y bnh xe).
i xa, khi sai tng i nh gic, vua thng
t mnh y vo xe ca vin tng mt ci, t
tn trng. Cu ny ni: vua nh Minh sai H
Tn Hin i nh T Hi l mt vic rt quan
trng.
2454. Tin nghi bt tiu: Tu tin m nh p.
ng nhung: Trng coi, c sut vic qun.
2457. Chiu an: Ku gi chiu d cho gic u
hng.
2477. Vng thn: B ti ca nh vua.
2478. Thanh vn: My xanh, ngi xa thng
dng ch con ng cng danh.
2481. Mnh ph: V cc quan to i xa, c
vua ban sc mnh phong cho lm phu nhn.
2484. c hiu: Trn o hiu vi cha m.
c trung: Trn o trung vi vua.
2485. Chic bch: Do ch bch chu c ngha l
mnh thuyn, ni thn phn lnh nh.
2491. Bnh thnh: Do ch a bnh thin thnh
Kinh th, ni nh vua sa sang vic nc cho
tri t c bng phng.
2494. V nh: Tn mt con sng bin thu
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Xt thay chic l b v,
2930. Kip trn bit gi bao gi cho xong ?
Hoa tri nc chy xui dng,
Xt thn chm ni au lng hp tan!
Li xa li mun vn,
Mnh hng cn phm n cn y,
2935. n cm kho ngn ng dy,
La hng bit c kip ny na thi ?
Bnh bng cn cht xa xi,
nh chung sao n n ngi cho an !
Rp mong treo n t quan,
2940. My sng cng li my ngn cng pha .
Dn mnh trong n can qua,
Vo sinh ra t ha l thy nhau .
Ngh iu tri thm vc su,
Bng chim tm c bit u m nhn!
2945. Nhng l nn n i tin,
Nng ma bit my phen i d
Nm my bng thy chiu tri,
Khm ban sc ch n ni rnh rnh.
Kim th ci nhm Nam bnh,
2950. Chng Vng cng ci nhm thnh Chu
dng.
Sm xanh xe nga vi vng,
Hai nh cng thun mt ng ph quan .
Xy nghe th gic tan,
Sng m Phc kin la tn Chic giang .
2955. c tin Kim mi r Vng,
Tin ng cng li tm nng sau xa .
Hng Chu n by gi,
Tht tin hi c tc t rnh rnh.
Rng: Ngy hm n giao binh,
2960. Tht c T thu linh trn tin.
Nng Kiu cng c chng n,
Lnh quan li bt p duyn th t.
Nng gieo ngc trm chu,
Sng Tin ng y m hng nhan!
2965. Thng i! khng hp m tan,
Mt nh vinh hin ring oan mt nng!
Chiu hn thit v l thng,
Gii oan lp mt n trng bn sng.
Ngn triu non bc trng trng,
2970. Vi trng cn tng cnh hng lc gieo.
Tnh thm b thm l iu,
No hn tinh v bit theo chn no?
tnh Thim Ty (Trung Quc). Ngy xa con

sng y xy ra nhiu cuc chin tranh gia
ngi Hn v ngi H, lm cho rt nhiu ngi
b cht.
2496. Hong So: Mt lnh t nng dn khi
ngha cui i ng, tng vy hm kinh
Trng An, tung honh trong mi nm tri, sau
b th h git cht.
2502. Thc gip: B o gip li.
Gii binh: Cho qun i ngh ngi khng chin
u na.
2530. Thnh h yu minh: Cng nhau n th
di thnh t khng lm hi nhau v tht
th tun theo ng nhng iu c hn.
2506. Vng s: qun ca nh vua, tc qun ca
H Tn Hin.
2507. Quyt k tha c: Quyt nh ci mu l
nhn c hi T Hi tr trng vic qun nh.
2508. L tin bnh hu: Pha trc th n nghi l
chiu hng, pha sau th phc sn binh m
phn cng.
Khc c: n nh k hn.
Tp cng: nh p.
2509. Chiu ph: Ku gi, v v, cho quy
hng.
Tin phong: Ton qun i trc. Cu ny ni:
H Tn Hin lp mu cho ko c "chiu ph" i
trc.
2512. i quan l phc: n bn theo phc sc
ca v quan ln khng mc binh phc.
2529. Tr dng: Tr khn v sc mnh.
2533. Dng thu: y l ch nc mt.
2535. Oan kh tng trin: Ci oan kh c vn
vt li vi nhau. ni: Gia T Hi v Thu
Kiu hnh nh cng chung mi ut c.
2542. Binh cch: Binh l binh kh. Cch l o
gip v m u mu. Ngi ta thng dng hai
ch binh cch ch cuc binh ao chinh chin.
2543. Thnh ton miu ng: Mu chc
sp t sn ni tn miu triu ng. Cu ny
ni: nh hay triu nh cso mu k sn,
Trn Anh Dng
- 62 -
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Kiu on t vi Kim trng

C duyn u bng l sao,
Gic Duyn u bng tm vo n ni.
2975. Trng ln linh v ch bi,
Tht kinh mi hi: Nhng ngi u ta?
Vi nng thn thch gn xa,
Ngi cn sao bng lm ma khc ngi?
Nghe tin ng ngc rng ri,
2980. Xm quanh k l rn li hi tra:
Ny chng ny m ny cha,
Ny l em rut ny l em du.
Tht tin nghe by lu,
Php s dy th s u l thng!
2985. S rng: Nhn qu vi nng,
Lm truy bui trc Tin ng bui sau.
Khi nng gieo ngc trm chu,
n nhau ti gp nhau rc v,
Cng nhau nng ca b ,
2990. Tho am cng gn k chng xa.
Pht tin ngy bc ln la,
m m nng cng nh nh khn khuy.
Nghe tin n mt n my,
Mng no li qu mng ny na chng?
2995. T phen chic l la rng,
Thm tm lung nhng liu chng nc my.
R rng hoa rng hng bay,
Kip sau ha thy kip ny hn thi.
Minh dng i ng chc ri,
3000. Ci trn m li thy ngi cu nguyn!
Cng nhau ly t Gic Duyn,
B hnh mt l theo lin mt khi.
B lau vch c tm i,
Tnh thm lung hy h nghi na phn.
3005. Quanh co theo di giang tn,
Khi rng lau ti sn Pht ng.
Gic Duyn ln ting gi nng,
Bung trong vi do sen vng bc ra.
Trng xem mt mt nh:
3010. Xun gi cn khe huyn gi cn ti.
Hai em phng trng ha hai,
N chng Kim l ngi ngy xa!
Tng by gi l bao gi,
R rng m mt cn ng chim bao!
3015. Git chu thnh tht qun bo,
Mng mng ti ti xit bao l tnh!
Huyn gi di gi gieo mnh,
Khc than mnh k s tnh u ui:
Trn Anh Dng
- 63 -
nhng cng nh li nng ni gip mi nn vic.

2552. Bch chin: Trm trn nh, ni T Hi
l mt ngi dn dy trong chin trn.
2553. Phu qu ph vinh: Chng lm nn quan
sang th v cng c vinh hin.
2555. Ngang tng: Cng c ngha nh hin
ngang, ni ngi tung honh ngang tri dc
t.
2561. Tin th: Mng t xu.
2564. Co tng: Chn mt cch s si, khng c
khm lim quan quch g. Di hnh: Cng nh di
hi.
2565. H cng: Mng cng ( Thng trn).
2567. Th yn: Hu h bn bn tic.
2581. Hng la ba sinh: Do ch tam sinh
hng ho, ni duyn n v chng t kip xa
li.
2582. Dy loan: Ch vic ni li nhn duyn v
chng.
2586. Tiu ln: Tn nng Phng Thc Phi, v
vua Hu ch nc T, i Nam Bc triu. Sau
khi nc T mt, nng v tay ngi khc, nhn
lc dy n t, nng lm bi th cm hoi trong
c cu: Dc tr tm on tuyt, ng khan tt
thng huyn. Ngha l mun bit t lng dt
nt, nn xem ci dy trn u gi th r. Cu ny
mn cu th y.
2588. Gc phn: Do ch phn du.
2591. Phng din quc gia: v quan m ang
cng vic mt vng t nc.
2596. Cng nha: Ch lm vic quan, cng nh
cng mn ngv.v.
2598. Th quan: Cng nh th t, vin quan
ngi bn th, c th vng dn tc t ngi.
2609. T o: Cng nh t hng. Cu ny ni:
Ai chia r nhn duyn ca mnh, i ngha vi
cu di: "N u, ai git vo tn tay?". N
y tc l vic "p tnh mi gn cho ngi th
quan".
2619. Triu: Nc thu triu. ca sng Tin
ng (Trung Quc) khi triu ln th c ting
sng ng ng.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
T con lu lc qu ngi,
3020. Bo tri sng v chc mi lm nm!
Tnh rng sng nc ct lm,
Kip ny ai li cn cm gp y!
ng b trng mt cm tay,
Dung quang chng khc chi ngy bc ra.
3025. By chy di nguyt du hoa,
Mi phn xun c gy ba bn phn.
Ni mng bit ly chi cn?
Li tan hp chuyn xa gn thiu u!
Hai em hi trc han sau,
3030. ng trng chng cng tr su lm ti.
Quy nhau ly trc Pht i,
Ti sinh trn t lng ngi t bi.
Kiu hoa gic gi tc th,
Vng ng dy rc cng v mt ni.
3035. Nng rng: Cht phn hoa ri,
Na i nm tri mi mi ng cay.
Tnh rng mt nc chn my,
Lng no cn tng c ry na khng?
c ry ti th tng phng.
3040. Kht khao tha tm lng lu nay!
em mnh b am my,
Tui ny gi vi c cy cng v
Mi thin bn mui da,
Mu thin n mc a nu sng.
3045. S i tt la lng,
Cn chen vo chn bi hng lm chi!
D dang no c hay g,
tu tu trt qu th th thi!
Trng sinh n nng b tri,
3050. Lng no n dt ngha ngi ra i?
ng rng: B th nht th,
Tu hnh th cng phi khi tng quyn.
Phi iu cu Pht cu Tin,
Tnh kia hiu n ai n cho y?
3055. sinh nh c cao dy,
Lp am ri s rc thy chung.
Nghe li nng cng chiu lng,
Gi s gi cnh u cng bc ra.
Mt nh v n quan nha,
3060. on vin vi m tic hoa vui vy.
Tng tng chn cc d say,
ng ln Vn mi gii by mt hai .
Rng: Trong tc hp c tri .
Hai bn gp g mt li kt giao .
3065. Gp cn bnh a ba o,
Vy em duyn ch buc vo cho em .
Trn Anh Dng
- 64 -
2621. Thn mng: Li bo mng ca thn, ni

li m Tin dn trong chim bao, lc Kiu t
vn nh T B: "Sng Tin ng s hn h
v sau".
2626. Tuyt bt: Bt tch cui cng, vit trc
khi cht k ni tm tnh ca mnh cho ngi
sau bit.
2627. Ca hng: Ca thuyn.
Rm chu: Rm c trang sc chu bu, hoc rm
sn mu .
2635. Con nc: Ting quen gi ca dn chi
li ch nc thy triu ln xung.
2638. Ngi xa thng dng hai ch hng
ngc ch ph n.
2646. m cc dng hi: Khi kh m n ht
mc th kh dng l tr v. Cu ny cng ngha
nh cu b cc thi lai, ni con ngi ta khi
vn en ht th vn tr li.
2650. Bu: Qu bu kh rt rut i ng
nc.
Np: Ci trp an bng tre ng qun o sch
v. Hai vt thng dng ca nhng ngi i
ng thi xa.
Vn du: Danh t nh Pht, ni nh s i lang
thang nay y mai nh m my bay v nh.
2655. Phc ho o tri: Ni ngi i gp
phc hay gp ho u do tri, khng phi ngu
nhin.
2668. Thanh lu: Gi im. Thanh y: Gi hu.
Thu Kiu lm gi im mt ln Lm Tri, mt
ln Chu Thai v lm gi hu mt ln nh
Hon b, mt ln nh Hon Th.
2670. Hm si: Ngi xa thng dng hai ch
hm si ch cc tng gic. y mun ni
Kiu phi sng vi bn c c.
2680. Nghip duyn: Danh t nh Pht c ngha
l mi duyn n do bn thn mnh lm nn t
kip trc.
2683. Tnh thn: Do cu ph t tnh thn. Cu
ny ni: Thu Kiu n bi n ngha su sc
ca cha m.
2687. Tha cng c: Ngha l c xem nh cng
c y.
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Cng l phn ci duyn kim,

Cng l mu chy rut mm ch sao ?
Nhng l ry c mai ao,
3070. Mi lm nm y bit bao nhiu tnh !
By gi gng v li lnh,
Khun thing la lc dnh c ni .
Cn duyn may li cn ngi,
Cn vng trng bc cn li nguyn xa .
3075. Qu mai ba by ng va,
o non sm liu xe t kp th.
Dt li nng vi gt i:
S mun nm c k chi by gi?
Mt li tuy c c xa,
3080. Xt mnh di gi du ma nhiu .
Ni cng h thn trm chiu,
Th cho ngn nc thy triu chy xui !
Chng rng: Ni cng l i,
Du lng kia vy cn li y sao ?
3085. Mt li trt thm giao,
Di dy c t trn cao c tri !
Du rng vt i sao di,
T sinh phi gi ly li t sinh !
Duyn kia c ph chi tnh,
3090. M toan s gnh chung tnh lm hai ?
Nng rng: Gia tht duyn hi,
Cht lng n i ai ai cng lng.
Ngh rng trong o v chng,
Hoa thm phong nh trng vng trn gng .
3095. Ch trinh ng gi nghn vng,
uc hoa chng thn vi chng mai xa .
Thip t ng bin n gi.
Ong qua bm li tha xu xa .
By chy gi tp ma sa .
3100. My trng cng khuyt my hoa cng tn.
Cn chi l ci hng nhan,
xong thn th cn toan ni no ?
Ngh mnh chng h mnh sao,
Dm em trn cu d vo b kinh !
3105. hay chng nng v tnh,
Trng hoa n chng thn mnh lm ru !
T ry khp ca phng thu,
Chng tu th cng nh tu mi l !
Chng d ngh n tnh xa,
3110. em tnh cm st i ra cm c.
Ni chi kt tc xe t,
bun c rut m d c i !
Chng rng: Kho ni nn li,
M trong l phi c ngi c ta !
Trn Anh Dng
- 65 -
2688. Tc khin: Ti li kip trc.

2697. Tho ng: Nh lp bng gianh, bng c.
2699. Ng ph: Ngi lm ngh chi li.
2703. Dunh ngn: Dng nc bc.
2705. Ng ng: ng lo nh c, tc "ng ph"
ni trn.
2711. Phch qu hn mai: Do ch qu phch
mai hn. Hai ch "qu mai" y dng cho p
li vn.
2720. m cng: Cng c cu ngi lm ngm
ngm, khng ai bit.
2732. Tho lu: Nh tranh cng ngha nh tho
ng.
2973. C. C tri. Duyn: duyn may. Cu ny
ni: C tri xui khin, duyn s l lng.
2975. Linh v: Bi v th linh hn ngi cht.
2984. Php s: Ting n xng nhng tng ni,
o s cp trn.
2985. Nhn qu: y c ngha nh l nhn
duyn, duyn n.
2989. Ca b : Ca Pht.
2990. Tho am: Cha lp tranh.
2991. Pht tin: Trc bn th Pht.
2999. Minh dng: Ci ti v ci sng, tc m
ph v dng gian.
3000. Cu nguyn: Tn mt x tnh Sn Ty
(Trung Quc) i Xun Thu l ch chn cc
quan khnh v i phu nh Tn, ngi sau bn
dng ch cu nguyn ch m a ni chung.
3005. Giang tn: Ven sng;
3011. Phng trng: Khn ln v trng
thnh.
3020. Trn t: By t lng t n.
T bi: Thng ngi, ch ca nh Pht.
3039. Ti th tng phng: Gp nhau i th
hai, ni thn Kiu nh cht i sng li gp
2 - 9 - 2007
GiI ngha
3115. Xa nay trong o n b,

Ch trinh kia cng c ba by ng,
C khi bin c khi thng,
C quyn no phi mt ng chp kinh .
Nh nng ly hiu lm trinh,
3120. Bi no cho c c mnh y vay ?
Tri cn c hm nay,
Tan sng u ng vn my gia tri .
Hoa tn m li thm ti,
Trng tn m li hn mi rm xa .
3125. C iu chi na m ng,
Khch qua ng hng h chng Tiu !
Nghe chng ni ht iu,
Hai thn th cng quyt theo mt bi .
Ht li khn l chi li,
3130. Ci u nng nhng vn di th than .
Nh va m tic on vin,
Hoa soi ngn uc hng chen bc l.
Cng nhau giao bi mt nh,
L l i xng i .
3135. ng phng du dt chn mi,
Bng khung duyn mi ngm ngi tnh xa .
Nhng t sen ng o t,
Mi lm nm mi by gi l y !
Tnh duyn y hp tan ny,
3140. Bi hoan my ni m chy trng cao .
Canh khuya bc gm r thao,
Di n t rng m o thm xun .
Tnh nhn li gp tnh nhn,
Hoa xa ong c my phn chung tnh.
3145. Nng rng: Phn thip nh,
C lm chi na ci mnh b i !
Ngh chng ngha c tnh ghi,
Chiu lng gi c xng ty my may .
Ring lng thn lm thay,
3150. Cng mt dn my dy kh coi !
Nhng nh u ym vnh ngoi,
Cn toan m mt vi ngi cho qua .
Li nh nhng thi ngi ta,
Vt hng di t b hoa cui ma .
3155. Kho l gi nhuc by tr,
Cn tnh u na l th y thi !
Ngi yu ta xu vi ngi,
Yu nhau th li bng mi ph nhau !
Ca nh d tnh v sau,
3160. Th cn em l cu ch y .
Ch trinh cn mt cht ny,
Chng cm cho vng li giy cho tan !
Trn Anh Dng
- 66 -
g gia nh.
3049. Trng sinh: li ln th hai, ni lm
cho mnh sng li. Ch vo n ca Gic duyn.
3051. B th nht th: Do cu B nht th, th
nht th ni xa kia l mt th, by gi l mt
th, hon cnh khc nhau khng th cu n c.
3052. Tng quyn: Theo quyn bin, ni phi
thay i vic lm cho thch nghi, khng th nht
nht gi o thng c.
3056. Lp am: Dng cha, ni s lm ngi
cha ring, mi Gic Duyn v chung.
3063. Tc hp: Do ch Kinh thi: Thin tc ch
hp, ni duyn tri xui khin cho Kim Trng,
Thu Kiu gp g v kt hp vi nhau.
3065. Bnh a ba o: ni nhng s bt trc
trong i ngi, chng khc g t bng li ni
sng.
3068. Tc ng: Mu chy rut mm, ni gia
b con rut tht c s tng quan mt thit, nh
mu vi rut, h mu chy th rut mm.
3071. Gng v li lnh: Dch ch Ph knh
trng vin. Nguyn i Trn (Trung Quc) T
c Ngn ly Lc Xng cng cha. Khi bit
nc nh sp b dit, v chng th no cng b
phn ly, bn p v ci gng, mi ngi gi
mt na, dng lm ca tin tm gp nhau, sau
qu nhin hai ngi li ni c tnh ngha v
chng. Cu ny dng in y.
3075: Kinh Thi: Phiu h mai, k thc nht h...
Phiu hu mai, k thc tam h...(M rng
xung, qu cn by phn..., m rng xung, qu
cn ba phn) ni tit xun mun nn kp lo
liu vic hn nhn. y Thu Vn mun ni
Kiu vn cn va tui i ly chng.
3085: Thm giao: Giao c vi nhau mt cch
n cn, ct thit.
3087: Vt i sao di: ni mi vic trn i
u thay i.
3088: Cu th ny ni: trc khi c li th
sng cht vi nhau th d sng, d cht cng
phi gi ly li th y.
3091: Gia tht: T truyn c cu: Nam hu tht,
n hu gia. Ngha l con trai c v, con gi c
chng. Gia tht duyn hi: p duyn v chng.
3094: Cu ny ni: Con gi ly chng phi nh
l hoa cn phong nh, vng trng cha khuyt
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Cn nhiu n i chan chan,

Hay g vy cnh hoa tn m chi ?
3165. Chng rng: Gn b mt li,
Bng khng c nc chim tri l nhau .
Xt ngi lu lc by lu,
Tng th tht nng nn au n nhiu !
Thng nhau sinh t liu,
3170. Gp nhau cn cht by nhiu l tnh.
Chng xun t liu cn xanh,
Ngh rng cha thot khi vnh i n .
Gng trong chng cht bi trn,
Mt li quyt hn mun phn knh thm !
3175. By lu y b m kim,
L nhiu vng phi tm trng hoa ?
Ai ng li hp mt nh,
L l chn gi mi ra st cm !
Nghe li sa o ci trm,
3180. Khu u ly t cao thm nghn trng:
Thn tn gn c khi trong,
L nh qun t khc lng ngi ta .
My li tm phc rut r,
Tng tri dng y mi l tng tri !
3185. Ch che m bc thiu chi,
Trm nm danh tit cng v m nay !
Thot thi tay li cm tay,
Cng yu v nt cng say v tnh.
Thm nn gi ni hng bnh,
3190. Cng nhau li chuc chn qunh giao hoan .
Tnh xa lai lng khn hn,
Thong dong li hi ngn n ngy xa .
Nng rng: V my ng t,
Lm ngi cho n by gi mi thi !
3195. n nn th s ri !
N lng ngi c vng li mt phen.
Phm n du dt tay tin,
Khi trm cao thp ting huyn gn xa .
Khc u m m dng ha,
3200. y l h ip hay l Trang sinh .
Khc u m i xun tnh,
y hn Thc hay mnh quyn?
Trong sao chu nh dunh quyn,
m sao ht ngc Lam in mi ng !
3205. Lt tai nghe sut nm cung,
Ting no l chng no nng xn xao .
Chng rng: Ph y tay no,
Xa sao su thm nay sao vui vy ?
T vui bi ti lng ny,
3210. Hay l kh tn n ngy cam lai ?
Trn Anh Dng
- 67 -
ni trinh tit cn nguyn vn.

3096: uc hoa: Cu ny ni: Nu trinh tit
cn nguyn th m hp hn mi khng h thn.
3097: Ng bin: Gp phi tai bin.
3104: Trn cu: Bi nh.
3110: Cm st: Kinh thi: Th t ho hp nh c
st cm. (V con ho hp nh gy n st, n
cm). Ngi sau bn dng hai ch cm st ch
tnh v chng.
Cm c: Khi bu bn gp nhau thng gy n,
nh c lm vui, cho nn ngi ta thng dng
hai ch cm k ch tnh bn hu. Cu ny
ni: Nn em tnh v chng i lm tnh bu
bn.
3118: Quyn: Quyn bin, ngha l theo hon
cnh m thay i cc x s. Chp kinh: Gi theo
o thng, l thng.
3126: Chng Tiu: Do ch Tiu Lang, ting
xng h ca ngi con gi i vi tnh nhn.
Tnh s chp: Thi Giao, i ng, c ngi
yu b ngi ta bt bn cho quan Lin su.
Chng bun ru lm bi th, trong c cu: Hu
mn nht nhp thm t hi, tng th Tiu lng
th l thn (Ca hu vo ri thy su nh bin, t
y chng Tiu l ngi khch qua ng). Cu
ny ni: N no li hng h khng nhn ngi
yu c hay sao.
3140: Cu ny ni: Kim Trng, Thu Kiu
cng nhau k l nhng chuyn bun, chuyn vui
mi cho n khi m khuya, trng cao.
3148: Xng tu: Do cu Phu xng ph tu
(Chng xng v nghe theo). y dng thay
cho ch phu ph (v chng).
3160: Cu ny ni: Nu Kim Trng ngh n
vic sinh con ci ni di tng ng v sau
th c Thu Vn.
3161: Kiu ngm ni rng: Nng s d b cnh
ong qua bm li l do hon cnh bt buc, ch
tm hn nng th vn trong trng. Ch Trinh y
hiu v phng din tinh thn ch khng phi v
th xc.
3175: y b m kim: Dch cu Hi lao
chm, ni lm mt vic rt kh khn, mt
nhiu cng phu.
3176: Cu ny ni: By lu i tm nng l eo
ui li th vng , khng phi l tm th trng
2 - 9 - 2007
GiI ngha
Nng rng: V cht ngh chi,

on trng ting y hi ngi by lu !
Mt phen tri k cng nhau,
Cun dy t y v sau cng cha .
3215. Chuyn tr cha cn tc t,
G gy sng tri va rng ng .
Tnh ring chng li ni sng,
Mt nh ai cng l lng khen lao .
Cho hay thc n ch cao,
3220. Phi ngi ti mn sm o nh ai ?
Hai tnh vn v ha hai,
Chng trong chn gi cng ngoi cm th .
Khi chn ru khi cuc c,
Khi xem hoa n khi ch trng ln .
3225. Ba sinh ph mi nguyn,
Duyn i la cng l duyn bn by.
Nh li lp mt am my,
Khin ngi thn thch rc thy Gic Duyn .
n ni ng ca ci then,
3230. Ru trm k ngch c len mi nh,
S hi thuc phng xa,
My bay hc lnh bit l tm u ?
Nng v cht ngha by lu,
Trn am c gi hng du hm mai .
3235. Mt nh phc lc gm hai,
Nghn nm dng dc quan giai ln ln.
Tha gia chng ht nng Vn,
Mt cy c mc mt sn qu he .
Phong lu ph qu ai b,
3240. Vn xun mt ca bia mun i
Ngm hay mun s ti tri,
Tri kia bt lm ngi c thn.
Bt phong trn phi phong trn,
Cho thanh cao mi c phn thanh cao.
3245. C u thin v ngi no,
Ch ti ch mnh di do c hai,
C ti m cy chi ti,
Ch ti lin vi ch tai mt vn.
mang ly nghip vo thn,
3250. Cng ng trch ln tri gn tri xa.
Thin cn ti lng ta,
Ch tm kia mi bng ba ch ti.
Li qu chp nht dng di,
Mua vui cng c mt vi trng canh.
***************
Trn Anh Dng
hoa.
3180: Cao thm: Cao su, ni Kiu cm t ci
ngha cao n su ca Kim Trng.
3199: Dng ho: Kh dng m m ca ma
xun.
3200: H ip: Con bm.
Trang sinh: Tc Trang Chu, hay Trang T. i
Chin Quc. Xa Trang Chu nm chim bao
thy mnh ho thnh con bm tung bay nhn
nh, tnh dy bng hong t hi: Khng hiu ta
ho thnh bm, hay chnh bm ng ho
thnh ta. y ni khc n tiu dao, phiu dt.
3202: Thc : Vua nc Thc.
quyn: Con chim quc. Tng truyn xa
vua nc Thc bun v mt nc, cht ho thnh
con chim quyn, ting ku ai on.
3203: Dunh quyn: Vng nc bin sng p.
3204: Lam in: Tn mt hn ni tnh Thim
Ty, ch sn sinh nhiu ngc qu.
3210: Kh tn cam lai: ng ht ngt n, ni
vn kh qua, vn sng bt u ti.
3219: Thc n ch cao: Ngi con gi hin thc
c tm ch cao thng.
3220: Sm mn ti o: Sm p mn, ti m
o, ni ngi trng gi, tnh yu khng
chuyn nht. Xem ch thch 1289.
3236: Quan giai: Cp bc quan li, ni Kim
Trng lm quan c ln ln thng chc.
3237: Tha gia: m ng vic nh, cng c
ngha l sang dng ni di tng ng.
3238: C mc: Ch v c. Xem ch thch 902.
Qu ho: Xa h u, i Tng, c nm ngi
con trai u hin t, Vng o c cu th
khen: an qu ng chi phng (Qu nm
cnh thm). Xem thm in Vng Hu. Cu
ny dn my in y ni Kim Trng c ng
con chu hin t sau ny.
**************
- 68 -
2 - 9 - 2007

Truyen Kieu - Nguyen Du

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Truyen Kieu - Nguyen Du

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Truyn kiu - Nguyn du

Trn Anh Dng

Truyn kiu - Nguyn du

Kiu thm m m tin

1..Trm nm trong ci ngi ta,

2. Ngi c ti th thng gp mnh bc, hnh

Trn Anh Dng

3. B du: Trong vn chng c ca chng ta

Truyn kiu - Nguyn du

Thanh minh trong tit thng ba,

Nt ngi: nt lng my.

Truyn kiu - Nguyn du

khng k oi ngi hoi,

38. Tng ng: Bc tng pha ng. Thi

Truyn kiu - Nguyn du

Tuyt in sc nga cu gin,

Truyn kiu - Nguyn du

Thot u thy mt tiu kiu,

139. Cu: con nga, non tr, xinh p.

Truyn kiu - Nguyn du

235.. Dy rng: Mng triu c u,

161. Bng hng: Bng ngi con gi. Ph n

Kiu gp Kim trng

166. Chn: Ting c. Chin khn: chng xong,

Truyn kiu - Nguyn du

280.. C hin Lm thy, nt vng cha phai.

chm, chp chn m t.

Truyn kiu - Nguyn du

nhng khm trc xung quanh, lm cho trc

Truyn kiu - Nguyn du

Nng rng: Ngh mn ring tay,

268. L thm: Do ch Hng dip. vu Hu, i

Truyn kiu - Nguyn du

Truyn kiu - Nguyn du

Ngi ngng mt bc mt xa,

Kiu bn mnh chuc cha

ngi di bng trng, m ci ti vi, ang kim

Truyn kiu - Nguyn du

D cho thip bn mnh chuc cha !

" Qun ti Tng giang u,

Truyn kiu - Nguyn du

Kht t tm lnh Vng ng v nh.

gp tin n ri cng nhau kt duyn y.

Truyn kiu - Nguyn du

Li th thi ph phng vi hoa.

421. Gii kt: Gii l ci, kt l mi buc. ni,

Truyn kiu - Nguyn du

750. K lm sao xit mun vn i n.

v hoa ghi chp li th).

Truyn kiu - Nguyn du

Cn mang ly kip m hng c sao ?

474. Ting st, ting vng: Ting kh gii bng

Truyn kiu - Nguyn du

phi l nhn tnh, nhn ngi).

Truyn kiu - Nguyn du

Vng b nghe by nhiu li,

Truyn kiu - Nguyn du

Kiu cn ng ngn bit g,

568. Tng t: Nguyn ngha l xa cch m

Truyn kiu - Nguyn du

601. Hi ng: Gp g gn b nhau. Ch mi tnh

Truyn kiu - Nguyn du

1035. Bn b bt ngt xa trng,

Truyn kiu - Nguyn du