ip vin hon ho X6:

****

K 1: S mnh bt u

Cng ty First News - Tr Vit hp tc cng nh s hc ngi M Larry Berman

mang cun ip vin hon ho n vi c gi VN. Trong n bn mi, tc gi
Berman cho rng ng b sung nhiu thng tin cha tng c bit n, bao gm
nhng iu m nh tnh bo chin lc - thiu tng Phm Xun n dn ch c
cng b sau khi ng qua i. Thanh Nin xin gii thiu mt s trch on quan
trng.
Phm Xun n tr thnh ng vin Cng sn vo thng 2.1953 trong mt l kt np
tnh cc nam C Mau, cch Si Gn 350 cy s. Cn b cp cao nht ca Vit Minh hot
ng min Nam, ng L c Th, ch tr l kt np v sau ko n ra ni chuyn
ring. ng Th tham gia nhm cch mng ca H Ch Minh t rt sm v l mt trong
nhng sng lp vin ca ng Cng sn ng Dng. ng tng b ngi Php cm t
mi nm, trong c khong thi gian lao ng kh sai ti Poulo Condore, v sau gi
l Cn Sn, mt hn o vi h thng nh t kht ting khc nghit
Anh Su Ba, bit danh m cc ng ch t cho L c Th, cnh bo n rng khi
cuc chin chng Php kt thc, M s khng cho ngi VN t quyt nh tng lai
ca mnh. Nhng k quc mi s thay th thc dn Php, v cuc chin sp ti s lu
di v tn khc. n c ch th phi chun b sn sng cho bt c nhim v no m
ng giao ph trong cng cuc bo v t nc.

Phm Xun n (hng u ba phi)

khi lm vic cho Hng du m Caltex
- nh: T schip vin hon ho
Mt thp k trc , n khng th tng tng ra cnh c ngy mnh s tr thnh ng
vin ng Cng sn. Sau khi Php u hng Hitler, Nht nhy vo VN. n lc by gi l
mt thiu nin sng th trn cng min nam Rch Gi, tn mt chng kin cnh lnh
Nht hnh x c c vi t binh Php bng cch xch nhiu ngi li ri va nh p
va gii i. Ti khng bao gi thch ngi Php v thc dn Php i x tn t vi tr
em VN chng ti. Nhng s tn bo ca qun Nht cng khin ti gh s....
Ngy 6.8.1945, qu bom nguyn t u tin c th xung Hiroshima; ba ngy sau, qu
bom th hai c nm xung Nagasaki. Nht Bn lp tc u hng, Th chin II kt
thc. Ngay sau , qun Vit Minh ca H Ch Minh tin vo H Ni v kim sot cc c
quan chnh ph, tin hnh cuc Cch mng thng 8. Ngy 2.9, trc m ng 400.000
ngi Qung trng Ba nh H Ni, ng H cng b bn Tuyn ngn c lp lch
s ca VN, nhc li nhng ngn t ni ting ca Thomas Jefferson: Tt c mi ngi
2

u sinh ra bnh ng. To ha cho h nhng quyn khng ai c th xm phm c,

trong nhng quyn y, c quyn c sng, quyn t do v quyn mu cu hnh phc
Sau Th chin II, M ni ln nh mt cng quc vt tri. VN nhanh chng tr thnh
mt con tt trong cuc chin tranh lnh mi Cui nm 1945, ng H c n lc cui
cng tm kim s gip ca M, bng cch vit th cho Tng thng Harry S.Truman
v Ngoi trng James Byrnes trong nu r rng s kin Philippines ginh c lp c
th c coi l mt hnh mu: Vi nim tin vng chc, chng ti ngh nc M trong
vai tr l ngi bo v v l nh qun qun ca cng l trn th gii hy thc hin bc
i quyt nh l ng h nn c lp ca chng ti. iu m chng ti ngh ny chnh
l iu c trao cho Philippines. Tng t Philippines, mc tiu ca chng ti l
c lp hon ton v hp tc ton din vi M.
iu khng thnh hin thc.
Phm Xun n cng mt th h ngi VN tham gia cuc cch mng chng li n lc
sau cht v v vng ca ngi Php nhm ginh li quyn lc thc dn. n nh li lc
mnh ang Cn Th th nghe tin ng H c tuyn ngn. Ti rt phn chn. Ti mun
tham gia chin u v t nc, nh bi qun Php. Ti ch l mt trong s rt nhiu
ngi nh th v l phn ng t nhin. Lc by gi, l tr con nh n thng phi
d l cho c trong trng, vi l c nc Php c thng ln trc, sau mi n
c VN v cc hc sinh phi ht bi Marchal, nous voil, bi ht ph bin nht ca chnh
ph Vichy c ni dung ca ngi Thng ch Henri-Philippe Ptain. Di ch thc dn
Php, ngi VN b coi l nh qu (nhaques).
L mt chng trai mi ln, n khng bit g v Marx hoc Lenin, nhng cu lun m
c t nc c c lp v s bt cng m thc dn p t hng chc nm qua
chm dt
Thng 10.1945, n ri trng trung hc Cn Th v gia nhp lc lng Vit Minh
chun b vo rng nh Php. Khi tu chin Php bn ph Hi Phng vo thng

11.1946, chin tranh ton din n ra gia Php v Vit Minh. Ngy 19.12.1946, ng
H ra li ku gi ton quc khng chin.
Nhng ri n khng th vc sng hay gy lao vo cuc chin ny. Cu buc phi
tr li Si Gn vo nm 1947 chm sc ngi cha ang b bnh lao rt nng. Ti y,
cu tr thnh ngi t chc cc cuc biu tnh ca sinh vin, hc sinh nhm phn i
ngi Php v sau ny l ngi M. n cn nh rt r mt ngy vo thng 3 nm 1950,
khi chin hm USS Richard B.Anderson thm Si Gn, mang theo hng tip t gip qun
Php chng li Vit Minh. Cu l mt trong nhng ngi t chc cc cuc xung ng
phn i chic tu M neo u ti cng Si Gn.
S nghip lnh o biu tnh ca n nhanh chng kt thc khi cp trn trc tip l bc s
Phm Ngc Thch ni vi cu rng cch mng c nhim v mi giao cho cu. Bc s
Thch, mt ph t thn cn t rt sm ca H Ch Minh, bo n khng c tham gia
bt c cuc xung ng no trnh b bt hoc b ch . n cm thy bn khon v
tht vng, trong lng t hi khng bit cch mng c nhim v g mi cho mnh. t lu
sau, n c triu tp ln cn c Vit Minh ti C Chi pha bc Si Gn v bc s
Thch ni rng cu s c tham gia lp tnh bo chin lc u tin ca VN.
n khng my thch th ci ngh m cu coi l chim mi ny. Nhng trn quyt
ri Ti khng cn la chn no khc, n ni vi ti. t nc giao cho ti s
mnh mi. Khng c g phi thc mc c. y chnh l li gii thch cho cng vic mi
ca ti.
Gii m Phm Xun n

Phm Xun n
p xch l ch
tin s Hildreth
California (nh
do gia nh cung
cp)

K 2: Thn vi Lansdale c li g?
"Tt lm, anh mun sang M hc v qun s hay v dn s u c c. Ti hon
ton ng h", Lansdale ni vi Phm Xun n.
Tng tnh bo M Edward Geary Lansdale (1908-1987) l chuyn gia lt v chng
ni dy "thng thng" ca CIA. Tng l chuyn vin qung co thng mi trc khi
vo qun i phc v trong c quan tnh bo OSS ca M, chuyn v chin tranh tm l
t chin tranh th gii ln th hai, sau tng n Philippines t chc nh bi phong
tro du kch v "dng ln" Tng thng Ramon Magsaysay, Lansdale c Stanley
Karnow m t (trong sch Vietnam, a history) l ngi "s dng n chin tranh tm l
tng t nh nhng mnh li qung co". Cu Gim c CIA Colby ca ngi Lansdale l
"mt trong nhng nh tnh bo ln nht trong lch s", "l cht liu ca nhng huyn
thoi". C l v vy m sau ny Lansdale tr thnh nguyn mu ca cc nhn vt: Alden
Pyle trong cun sch ni ting The Quiet American (Ngi M trm lng) ca Graham

Greene, i t Edwin Hillendale trong cunThe Ugly American (Ngi M xu x) ca

Willam Lederer v Eugene Burdick...
Lansdale b n n mc c Ngoi trng M Dean Rusk (thi Kenedy) ch bit b mt
tht khi ch thn Tng thng Kenedy giao cho Landsdale thc hin k hoch Mongoose,
mt k hoch m st Fidel Castro vo nm 1961. V mi cho n nm 1971 cng chng
mi bit hnh tung ca ng ta khi ti liu mt Lu nm gc v chin tranh Vit Nam b
a ln bo ch.
Lansdale c coi l "kin trc s" ca ch Ng nh Dim. n Vit Nam ln u
tin vo nm 1953 trong phi on ca tng O'Daniel, v vo khong gia nm 1954,
Lansdale c Gim c CIA Allen Dulles chnh thc c n Vit Nam lm "nh
lm Philippines". Ni mt cch tm tt, nhim v ca Lansdale l t chc nh ph,
lm suy yu min Bc v thit lp, tng sc mnh cho chnh quyn Ng nh Dim.
Lansdale tip xc vi Ng nh Dim t trc v ch 3 tun sau khi n Si Gn, Ng
nh Dim (lc ny l Th tng) mi ng ta vo hn vi mnh, tt nhin Lansdale t
chi v bt tin. Lansdale n Vit Nam vi t cch l ty vin Khng qun trong Phi b
vin tr v c vn qun s (MAAG), nhng CIA lp ra mt c quan tnh bo hn hp
mang tn Saigon Military Misson (SMM) do Lansdale ph trch. V danh ngha, tt c
cc chuyn vin qun s M u thuc MAAG, nhng SMM ch nhn nhim v v bo
co trc tip vi gim c CIA ti M. C Ch huy trng MAAG ln i s M ti Si
Gn u khng bit v khng c quyn ch o cc hot ng ca SMM, di quyn h
c mt nhm CIA khc.
Cc quyt sch ca chnh quyn M i vi chnh quyn Si Gn lc ny ch yu xut
pht t nhng nhn nh v kin ngh ca Lansdale. Lansdale gip Ng nh Dim to
dng v cng c th ng, l c vn cho chnh Ng nh Dim. ng ta "bp cht" cuc
ni lon ca tng Nguyn Vn Hinh, dp tan qun i ca cc gio phi bng cch va
chi tin mua chuc va t chc tn cng.

Lansdale l k ch mu chnh trong cuc di c t ca gn mt triu ngi t Bc

vo Nam sau Hip nh Genve. "Cng ng Cng gio tho chy, i u l cc linh
mc. S khc l nhng ngi thuc cc phe phi chng i Vit Minh. M v Php
cung cp tu v my bay cho h. Nhng ngi di c t min Bc vo s l nhng c
tri chng cng quyt lit ca Dim ti min Nam, do cuc di c c ngha rt
quan trng v chnh tr (i vi Dim). Lansdale c v, ng vin tinh thn nhng T
ngi Cng gio bng cch cho lan truyn nhng khu hiu nh "c M Maria
ang i v pha Nam". Nhng cn c tc ng khc ca ng ta na, nh sau ny
Lansdale gii thch vi ti: Ngi ta khng bao gi nh r ri trng li ch v nhng n
khu hiu. H thc s s nhng g c th xy ra vi h. Cm xc y mt khi mnh g
c th vt qua nhng si dy lin kt vi qu hng, t quc v c m m ng cha. t
V vy h ch ng. Chng ti ch yu h tr vic di chuyn" (Stanley Karnow, sch n
dn).
Lansdale l ngi nh th . Cho nn tr thnh thn thit vi Lansdale c ngha
quan trng nh th no trong bc ngot hot ng tnh bo ca Phm Xun n.
Lc ny cp trn xt thy, v tr s quan lin lc, tuy Phm Xun n cung cp c
cc tin tc v ci t qun i v k hoch hun luyn qun s, vic ny phc v "c
chng mc nht nh" cho cp trn, nhng v chin lc th cn phi i su hn mi
t yu cu. ng Mi Hng, Cc ph Cc Tnh bo chin lc c c vo Nam
nm 1952 v li min Nam sau Hip nh Genve, lc ny l ngi ph trch Phm
Xun n. ng Mi Hng phn tch tnh hnh, ph bin ch trng v quyt nh
cho Phm Xun n b v tr c chun b cho chin lc lu di. Quan h rt tt
gia Phm Xun n vi ngi M lc ny ng l thi c cn tn dng: tm cch
sang M hc.

h
b

o
M

E
d
w
ar
d
G
ea

ng n gp Lansdale, t nguyn vng mun c sang M hc tp. Sn lng ry

qu mn chng trai y n tng ny, Lansdale vui v ni: "Tt lm, anh mun sang L
M hc v qun s hay v dn s u c c. Ti hon ton ng h". Lansdale lin a
gii thiu Phm Xun n vi tin s Elon E.Hildreth, Trng phng gio dc C ns
d7
al
e

quan Vin tr M (USOM, sau gi l USAID). Hildreth gi Phm Xun n nn i hc

vi t cch l dn s hn l qun nhn. ng ngh c i hc chnh tr hc, mn ph
l bo ch. Hildreth chp nhn v lo th tc xin cho Phm Xun n mt hc bng hc
i hc Columbia.
ng n gp tng Trn Vn n ni nguyn vng v xin c gii ng. Tng n t
iu kin l ng n phi tm gii thiu mt ngi c nng lc thay th v ngi
phi c ngi M chp nhn. Phi mt hn 3 thng ng mi thuyt phc c trung y
Thng lm B Tng tham mu chu thay th cho ng. Sau ng phi nh Lansdale
can thip mi nhn c lnh gii ng vo thng 2.1957.
Nhng li gp rc ri. Hildreth cho ng n bit h s ca ng a qua Hi ng du hc
khng c chp nhn vi hai l do: Mt, Phm Xun n cha c vn bng t ti. Hai,
phi chn mt ngnh m i hc Si Gn cha c. V vy, ng phi ngh xin i hc
t tc v hc ngnh bo ch. Ngi ta chp nhn nguyn vng ny v yu cu st hch
Anh vn, mc d trc ng c USOM a qua Hi Vit-M kim tra Anh vn
ri. Chnh Hunh Vn im, Tng gim c k hoch ca chnh quyn Ng nh Dim
kim tra. Ting Anh ng tri chy. Nhng cui cng Hunh Vn im vn ph mt cu
trong h s: "Ngnh bo ch cha cn thit cho quc gia". V h s c xp sang mt
bn.
Lc ny Lansdale v M cha sang li. ng phi chy n gp ty vin qun lc M,
i t Woodburry, nh can thip. Woodburry l bn thn ca Lansdale nn cng qu
mn ng n. Woodburry giao cho i y Jack Horner n gp Bi Quang n, ng l
vn phng ca B trng Bi Hu Chu ti Ph Tng thng (ng Chu l anh r ca
Trn L Xun, v Ng nh Nhu) yu cu gip . Khi nghe ng n trnh by, ng
Chu k ngay giy t cho Phm Xun n i hc, vi phng thc t tc. Hildreth ni
vi ng n: "L ra anh c hc bng, nhng v kh khn ni b". Sau Horner cn
a Phm Xun n n gp tin s Parker, Gim c C quan vn ha Chu, xin
hc bng t nhn. Parker ng h nhng ngi lm mt mt Hunh Vn im v Hi ng
du hc, nn khuyn ng n "c i hc i, ri s gii quyt sau".
8

V Phm Xun n n hc bo ch ti trng Orange Coast (California) vo nm

1957. Nu khng to c mi quan h thn tnh vi mt ngi c th lc nh Lansdale,
vic i hc ny kh c th din ra...

Phm Xun n hn nhin

vi nhng ngi bn M
ti California (nh do gia
nh cung cp)

K 3: Li dn ca cp trn
"Phi hc cho gii v nghip v, ng thi tm hiu k v nc M, v nn vn ha
M, v phong tc tp qun, v cch lm vic, v tm l, c tnh ca ngi M. Phi
t duy v lm vic nh ngi M".
Phm Xun n chnh thc hot ng trong ngnh tnh bo t thng 2.1952. Trc ng
tham gia V quc on, ri tham gia phong tro u tranh ca hc sinh, sinh vin chng
Php. Tm tt kt qu t khi hot ng tnh bo cho n thi im trc khi i hc M,
cp trn ca ng nhn xt: "V tin tc, Phm Xun n ly c y s liu vn
chuyn qun s t Marseilles (Php) sang Vit Nam trc Hip nh Genve, ti liu
hun luyn ca Phng qun hun v ti liu hun luyn u tin ca M (hun luyn bit
kch). Ti liu lc by gi ch yu phc v chin dch v chin u ph hp vi v tr
thp v kh nng nghip v ban u ca Phm Xun n, song cc bo co u trung

thc, nguyn bn, chnh xc" (theo ng Mi Nho, ngi ph trch cng tc tng kt
tnh bo chin lc trong khng chin).
Cp trn ca ng n cng ghi nhn, ba m ca Phm Xun n l nhng ngi yu nc
lin h vi cch mng nhng khng l vt tch. Ph thn ca Phm Xun n l mt
cng chc c nhiu bn b v h hng l cng chc, s quan cp trung, cp cao trong ch
c. l iu kin thun li k ch khng nghi ng tung tch, l lch ca Phm
Xun n, nh m Phm Xun n vo c "nhng v tr tt" v m rng quan h.
Tuy nhin cc cp trn ca ng cng lu n nhc im quan trng ca Phm Xun
n trong thi gian ny. l khi nhn nhim v tnh bo ri m ng "vn lui ti thm
ving" s anh ch em cng hot ng trong phong tro u tranh ca hc sinh trc kia,
thm ch cn gip h vic ny vic khc, trong c nhng ngi sau ny lm n
i t cnh st ch Si Gn nh Phm Kim Quy hoc lm n tnh trng Phc Long
nh Nguyn Minh Mn. iu ny cc k nguy him, nhng "rt may l nhng ngi ny
khng theo di hot ng ca Phm Xun n". c chn chnh ngay nn t v sau
ng n "tuyt i khng chi vi nhng ngi c cm tnh vi cng sn".
Thi gian ny cng li mt bi hc qu gi. Ban u ng n da vo th ca i y
Phm Xun Giai vo lm Phng qun hun, m i y Giai l ngi thn tn ca
tng Nguyn Vn Hinh thn Php. Khi tng Nguyn Vn Hinh v nhm thn Php b
"bp cht" trong m mu lt Dim khng thnh, Phm Xun n gp kh khn khng t,
ng b nghi ng thuc nhm thn Php. Nh c quan h rt tt vi Lansdale v c cc
s quan M qu mn nn ng mi ng vng. Nu nh ng khng bit ting Anh v
khng c c quan h tt vi ngi M th chc chn b lc lng thn M "cho ra
ra" ri. Kinh nghim ban u ny gip cho Phm Xun n x l tt nhng tnh hung
cc phe phi lt nhau lin tip sau ny gi c th ng vng chc ca mnh.
Tht ra, thi im sau khi k Hip nh Genve, do cha c ph bin kp thi ch
trng ca trn, nn Phm Xun n cha nhn nh ni tnh hnh, cha thy ht s tranh
chp kch lit gia lc lng thn Php v thn M min Nam v cha thy ht m
10

mu lu di ca ngi M. Vt qua c tnh th ny ch yu l do ng thng minh,

nhy bn. Sau khi nhm thn Php tht bi, ng Mi Hng ch ra cho Phm Xun n
thy tnh hnh v lu : Ngi M khng c tay chn lm vic cho h, nn h vn
s dng nhng ngi t thn Php m h c th li ko c. Cho nn, ng Mi Hng
ch th, phi tip tc bm st ngi M v lm thn vi nhng ngi trong lc lng thn
M. Thc hin ch th , Phm Xun n tip tc lm thn vi nhiu s quan M CATO
v sut nm 1956, Phm Xun n "lm mi vic", t "dn xp mi chuyn lng
cng gia cc s quan B Tng tham mu vi ta i s M" n vic lo giy t an ninh,
thng hnh, tin bc, a i thi ting Anh, a i khm sc khe cho cc s quan c
a tu nghip M, khi h i hc v ng n thng bo cho gia nh h, ri trc tip ra
sn bay n, thu xp vi cc nhn vin thu quan khi hng ha qu cp h mang v vt
qu quy nh. Nh nhng vic c th m ng ly c cm tnh ca cc s quan v gia
nh h. Phm Xun n v cp trn ca ng thc c rng, nhng s quan 5-7 nm
sau s vt ln cp cao, s tr thnh "ngun tin" ca ng.
Trong khi Phm Xun n sang M hc bo ch ti trng Orange Coast, th min Nam
phong tro yu nc ca nhn dn b dm trong bin mu. Trc , ngy 20.7.1956 Ng
nh Dim cng khai tuyn b khng thi hnh Hip nh Genve v a cc chin dch
"t cng, dit cng" (bt u trin khai t thng 5.1955) ln hng "quc sch" trn ton
min Nam. Tnh n cui nm 1958, chng git hi gn 70 ngn cn b, ng vin, bt
giam gn na triu ngi v tra tn thnh thng tt gn 700 ngn ngi. ng Mi
Hng, ngi ch huy ng n b bt vo thng 6.1958.
Thi k ny cc c s ng b nh ph tan nt, cch mng lm vo thoi tro. K ch
ngy cng c trang b cc phng tin chin tranh hin i, tin hnh cc chin dch
"t cng, dit cng" vi quy m ln, trong khi nhng ngi yu nc min Nam trong
tay hu nh khng c v kh. Tuy nhin cuc chin v tnh bo li khc.
Lansdale em ht ti nng v kinh nghim hot ng tnh bo ca mnh ra p dng ti
Vit Nam. Ngoi vic kch ng v t chc cho ng bo Cng gio di c, Lansdale cn
li dng thi gian t do i li (300 ngy) theo quy nh ca Hip nh Genve, Lansdale
11

a ngi ci vo h tng chnh quyn mt s ni s chuyn giao cho Vit Nam dn ch

cng ha, chuyn ch v kh giu cc a im b mt, chun b ni tr n trc, sau
hun luyn v a bit kch, a cc ip vin ra min Bc. ng thi tin hnh chin
tranh tm l, kch ng, phao tin gy hoang mang trong nhn dn, thm ch cn ci gin
ip tr trn trong cc nhm tp kt tung tin hng lm mt tinh thn cn b, chin s
min Nam ra Bc. V nh chng ta bit, ton b cc gin ip ci li v a ra min
Bc "u b ht sch", mt phn do nhn dn t gic, mt phn do hiu lc phn gin ca
cc li tnh bo chng ta, in hnh l anh hng ng Trn c (Ba Quc) vi vic pht
hin 42 gin ip...
V pha cch mng, trong du si la bng, cc li tnh bo ca ta tuy c b tn tht
nng n do mt cnh gic trong thi gian u, nhng cc chin s tnh bo ca ta c
nhn dn che ch, vn tn ti v pht trin. Ngoi tnh bo chin thut v tnh bo nhn
dn thin la a vng, chng ta t chc c mt mng li tnh bo chin lc thnh
cng ngon mc. Nhng ngi tr thnh ngi sao tnh bo nh Phm Xun n, Phm
Ngc Tho, ng Trn c, V Ngc Nh, L Hu Thy, Nguyn Xun He... c
ci su trong lng ch chnh trong thi k ny. H khng c tr lng, khng c
o to chuyn nghip v tnh bo, h ch c cp trn bo: "Hy t tm sch v ca
phng Ty m hc, xem ci g p dng c th em ra p dng. Phi t lc cnh
sinh" (li bc s Phm Ngc Thch ni vi Phm Xun n). H ch c mt tm lng i
vi T quc. Sc mnh ca h, s mu tr ca h bt u t tm lng .
Phm Xun n cha bao gi cm th nc M. Cp trn ca Phm Xun n cng cha
bao gi cm th nc M. C H bo "chng M, cu nc", ngha l ch chng nhng
ngi M n xm lng thi, ht xm lng ri th thnh bn b. Trc khi i M, cp trn
ng n dn: "Phi hc cho gii v nghip v, ng thi tm hiu k v nc M, v nn
vn ha M, v phong tc tp qun, v cch lm vic, v tm l, c tnh ca ngi M.
Phi t duy v lm vic nh ngi M". Li dn ngoi vic mc tiu to th ng
vng chc hot ng tnh bo "chng M, cu nc", cn hm cha ngha ha bnh
thn thin vi nc M. Bi vy, kin ca mt s tc gi nc ngoi cho rng sau chin
12

tranh ng n "khng c ch tin dng" v ng b "nh hng M qu su" l khng

c c s...

nh Phm Xun
n trn mt t
bo M

K 4: ng vo c quan mt v Ph Tng thng

"S Nghin cu chnh tr x hi cng ang mun t ngi ca S sang Vit tn x
theo di hot ng ca s nhn vin c gi i lm tnh bo cc nc, di
danh ngha Vit tn x. Ti s bn vi ng Tuyn b tr anh vo lm vic ny" (li
L Vn Thi ni vi Phm Xun n)
Chuyn ng n i hc M 2 nm (*) v thi im ng n v nc, chng ti cp
qua trc y theo li k ca ng. Nay xin ni k hn theo bo co ca ng vi cp trn
m ng Mi Nho ghi chp li.
Phm Xun n v n Si Gn vo ngy 10.10.1959. D ng tin chc l cc cn b cp
trn ca ng khng bao gi khai bo, nhng bit u ch c th ln ra nhng s h ca
ng dy, nn ng bc xung sn bay Tn Sn Nht vi tm trng bn chn lo lng.
Nhng sau khi gp m v em trai, ng bit tung tch ca ng cha b l. Nu ng n
khng c nim tin chc chn vo cp trn th c l cuc i ng r sang mt ng khc,
v c th ng b hc v tm cch trn sang mt nc khc ri (cui nm 1958 ng
13

bit nhng cn b cp trn ca ng l ng Mi Hng, ng Dng Minh Sn v ng

Nguyn V u b bt, qua mt bc th c m hiu ca ngi em trai).
Bit mnh vn an ton, ng i cho hi b con v gp g cm n nhng ngi gip T
ng i hc, c ngi Vit ln ngi M. Tip , ng phi "t lc cnh sinh", v h
khng cn ai ch o.

Theo k hoch d nh t trc, nhim v ca ng l tr thnh nh bo tip tc o

hot ng. ng hng ti mt trong hai ni: Vit tn x hoc The Time of Vit Nam - t
t bo ting Anh duy nht Si Gn hi . Nhng trc tin ng phi n gp Gim
c Qu chu (The Asia Foundation) l ng Howard Thomas. V ma h nm 1959
Qu ny cp cho ng mt hc bng ba thng thc tp ti bo Sacramento n
Bee chun b cho mt chng trnh hun luyn cc k gi Vit Nam vit bo theo g
kiu M. ng Thomas ni vi ng: "Chng trnh m ti trao i vi anh trc b
y, ti tho lun v ngh ng Nguyn Thi, Tng gim c Vit tn x, hp tc.
Vit tn x s ng ra t chc, cn chng ti ti tr v ti chnh cho chng trnh. o
Anh nn gp ng Nguyn Thi, ng ta s n tip anh nng hu, v chng ti ch
thng nht c anh ph trch chng trnh ny". Nh vy l Qu chu theo di
kh
cht ch s dng ngi c o to t M v.
i
ng nh ng Thomas ni, ng Nguyn Thi tip n Phm Xun n mt cch
trng th. ng Thi ni: "Chng ti ang ch anh v v s giao cng vic cho anh
ngay. Nhng chng ti ang gp mt kh khn. l Vit tn x cha c php
tuyn thm ngi cho n khi c lnh mi. Nu anh c quen ai bn Ph Tng thng
th anh nn xin vo lm , ri Ph Tng thng bit phi sang y l n nht".

n
g

Trong khi , USOM cng cho ng n bit, nu ng cha tm c ch lm vic th

thch hp th h s gii thiu cho ng vo lm cho cc c quan ca M Si Gn,
chng hn nh lm cho phi on Michigan State Univercity... Nhiu t bo Vit ng c
cng ng mi ng v lm vi h.

t
p
t
14
i
S
ac

Nh vy l ng ang c nhiu hng la chn, ch no cng thun li c. Nhng ng

ngh, phi chn mt ni c th lm bnh phong tt nht, va c iu kin quan h
rng m khng b cc c quan an ninh nhm ng. ng thy ngh ca ng Nguyn Thi
l ti u.
ng im li cc quan h ang c th lc Ph Tng thng. Bi Quang n th b Ng
nh Dim cho "ra ra" ri, Nguyn nh Thun cng vy... Cui cng ng tm c mt
ngi m ng thn quen 1 nm trc khi i M. l L Vn Thi (thng gi l "Thi
Trng"). ng Thi lc ny ang lm S Nghin cu chnh tr x hi, tc c quan mt
v Ph Tng thng do Trn Kim Tuyn ng u.

n
g
l
i
q
u

n
15

xa
l
c

n
g

n
l
m
vi
c
ch
o
P
h

n
g
Q
u

n
h
u

n
ng trnh by cu chuyn cho L Vn Thi nghe. ng Thi ni: "Vn ca anh rt d
gii quyt". Coi Phm Xun n l ngi tin cy ca mnh, L Vn Thi tit l: "S
16

Nghin cu chnh tr x hi cng ang mun t ngi ca S sang Vit tn x theo

di hot ng ca s nhn vin c gi i lm tnh bo cc nc, di danh ngha
Vit tn x. Ti s bn vi ng Tuyn b tr anh vo lm vic ny". Tuy nhin, ng Thi
cng ni tht cho ng n bit l hin c mu thun ni b kh nng gia nhm mt v
ca Ng nh Nhu (S Nghin cu chnh tr ca Trn Kim Tuyn) v nhm mt v ca
Ng nh Cn (on cng tc c bit ca Dng Vn Hiu). ng Thi va ngm ngh
va ni vi Phm Xun n: "Ti bit anh l ngi chn tht, nn ti ang ngh khng
bit c nn anh dnh vi nhm ca Trn Kim Tuyn hay khng. Ti s c chuyn g
anh s b v ly". Qua L Vn Thi, Phm Xun n cng c bit Tng gim c Vit
tn x Nguyn Thi thuc nhm Ng nh Cn. ng n ni: "Khng sao u. Ti c
mt ngi anh r h l L Khc Duyt, Gim c Cng an cnh st Trung phn c ng
Ng nh Cn tin lm, d tnh hung no th chc cng khng c vn g xy ra. V li,
ti ch theo ngh lm bo ch khng thch lm chnh tr".
Qua mi quan h , t lu sau Trn Kim Tuyn mi Phm Xun n n. Trm mt v
Trn Kim Tuyn chc chn bit r "l lch trong sch" ca ng n, v chnh c quan mt
v Ph Tng thng v An ninh qun i thm tra cn thn nhn thn ca ng trc khi
cp giy t cho ng sang M hc. Trn Kim Tuyn chp nhn ngay ngh ca ng, b
tr ng lm vic c quan mt v Ph Tng thng, n lng ch s 420, tc lng cp c
nhn, v bit phi sang Vit tn x.
Sau khi gp Trn Kim Tuyn, Phm Xun n bo cho Nguyn Thi bit. ng Thi nim
n ni thm vi Phm Xun n: "Ngoi vic ng Thomas ngh, bc Ngc (tc k s
L S Ngc, l bn ca ba Phm Xun n) c gi gm anh vi ti. Bc Ngc coi anh nh
ngi trong nh, nn anh vi ti t nay tr thnh ngi thn. Chng mnh tin tng cng
tc vi nhau. Ngoi ra, c anh y bc s Tuyn cng khng hiu lm l ti chng bc
s".
n y, Phm Xun n bt u tr thnh "ngi nh" ca mt nhn vt c bit, nhn
vt quyn lc s 3 ca ch Ng nh Dim: bc s Trn Kim Tuyn.

17

Trn Kim Tuyn, trm mt v chng cng kht ting, ngi gn lin vi nhng cu
chuyn git gn rng rn v y mu thun. Nhng l lng nht, Trn Kim Tuyn cng l
ngi gn cht v l "ch da" ca ba nh tnh bo lng danh nht ca "Vit cng" l
thiu tng anh hng Phm Xun n, thiu tng anh hng ng Trn c v i t
anh hng Phm Ngc Tho, l ngi m chnh Phm Xun n "gii cu" vo ngy
cui cng ca cuc khng chin. Nu nh gi mt cch n gin v Trn Kim Tuyn th
khng th hiu ng bn cht ca cc hot ng ca ba nh tnh bo ca chng ta, khng
th hiu c tnh logic ca cc ip v ngon mc m h lm.
Khi ni chuyn vi chng ti, Phm Xun n rt t ni v cc hot ng cng nh con
ngi Trn Kim Tuyn, thnh thong ng cp n nhn vt ny qua mt s chuyn c
th. Cn ng Ba Quc th ni vi chng ti kh nhiu nhng chuyn "thm cung b s"
ca c quan mt v m Trn Kim Tuyn trc tip ch huy nhng cng khng bnh lun
nhiu v con ngi Trn Kim Tuyn.
V vy mun "gii m" Phm Xun n (cng nh Ba Quc v Phm Ngc Tho) th
khng th khng "gii m" Trn Kim Tuyn... (Cn tip)
H.H.V
(*) Mi y tc gi Larry Berman cung cp nhiu thng tin v thi gian ng n hc
trng Orange Coast trong cunip vin hon ho.
Gii m Phm Xun n13/04/2008 0:16

Th nh bo ca Phm
Xun n khi lm vic cho
18

Reuters - nh: do gia nh

cung cp

K 5: Bc s Trn Kim Tuyn

Bruce Russell, thng tn vin thng tr ca Reuters ti Si Gn gi in thoi cho
ng n: "Anh c nghe thy g khng?". Phm Xun n: "C nghe ting sng n
nh, sau ting n ln". Russell: "Anh lin lc ngay vi cc ngun tin". ng n gi
in cho Trn Kim Tuyn. Bc s Tuyn ni khng bit g ht.
Trn Kim Tuyn sinh nm 1925 Nga Sn, Thanh Ha trong mt gia nh Cng gio.
Thi nh ng hc trng dng Thanh Ha, nm 1943 ra H Ni c mt thi gian hc
i Chng vin, sau khi t ti v li Thanh Ha dy hc cng ti mt trng dng.
Nm 1949 li ra H Ni hc Lut v Y khoa. Tt nghip khoa Lut nhng v Y khoa ng
cha hc xong th b ng vin vo qun i (thuc Php), vo hc trng Qun Y v ra
trng vi cp bc trung y (trnh chuyn mn tng ng y s). Gi l "bc s"
nhng thc ra ng cha c bng bc s v cha bao gi hnh ngh y c.
Trong thi gian H Ni ng kt thn vi Ng nh Nhu, lc ang lm vic Vin
Vin ng bc c, v lm nhiu vic gip Ng nh Nhu, Ng nh Dim. S gn
b gia ng Tuyn vi ng Nhu bt u t .
Khi Ng nh Dim ln lm Th tng vo nm 1954, Ng nh Nhu lp ng Cn lao
lm lc lng chnh tr hu thun cho anh mnh. Trn Kim Tuyn gia nhp ng ny
v tr thnh cng s thn tn ca Ng nh Nhu. Khi Ng nh Dim ln lm tng
thng, c vn Ng nh Nhu tr thnh nhn vt c thc quyn ln nht ca ch . Trn
Kim Tuyn c c lm Gim c S nghin cu chnh tr x hi, thc cht l trm mt
v Ph Tng thng, quyn hnh ch ng sau ng Dim, ng Nhu.
Trn Kim Tuyn t chc v ch huy ton b mng li tnh bo chin lc, h thng mt
v, cc n v c nhim, ci cm gin ip ra min Bc... Hai mc tiu chnh ca S
19

Nghin cu chnh tr l: chng ph cch mng v kim sot, thanh trng lc lng chng
i bo v ch .
CIA cung cp ti chnh cho S Nghin cu chnh tr, ch yu phc v cho mc tiu
th nht. Tuy nhin, thiu tng anh hng tnh bo ng Trn c (Ba Quc), ngi
tng lm vic trong S Nghin cu chnh tr x hi ca Trn Kim Tuyn k vi ti: Nm
1956, M cp cho S Nghin cu chnh tr x hi 50 triu ng (tin Si Gn lc )
t chc bit kch a ra nh ph min Bc. Bit kch th bc s Tuyn chn trong nhng
ngi Cng gio di c, hu ht l ngi Bi Chu - Pht Dim ngi M hun luyn.
S tin 50 triu c dng mua mt chic tu vin dng loi tt dng cho hot
ng ny, nhng "bc s Tuyn li quan tm n vic khc nhiu hn", nn ng ta
dng n 30 triu chi cho cng vic ca ng Cn lao v ti tr cng c Tng lin
on lao ng ca Bi Lng chng li Tng lin on lao cng ca Trn Quc Bu do
M khng ch. 20 triu cn li dng vo vic mua tu, nhng ngi ca S ny n bt
mt t, ngi i mua n bt mt t na, thc t khng cn bao nhiu nn ch mua c
mt chic tu c nt khng ra g. Sau khi mua tu v trong khi trin khai chng trnh,
CIA vn nhn c tin tc min Bc. Nhng ng mt ci, ngi M sinh nghi, bi h
kim tra nhng tin tc c gi v, thy khng phi gi trc tip t H Ni hoc cc ni
khc min Bc m t nhng ngi ca Trn Kim Tuyn c ci Lo v Campuchia
gi v. Bi vy, n nm 1958, ngi M yu cu kim sot chng trnh ny. i
ph, Trn Kim Tuyn ch o to ra s c cho chic tu ny n lun ngoi khi, phi
tang lun chic tu km cht lng ny v cho php thuyn trng, thuyn ph nhy khi
tu thot nn.
Chuyn cho thy ng Tuyn li dng ngi M, vic lm theo ngi M ch lm ly
l. Nhng ban u Phm Xun n cha nh gi c thc cht quan h gia Trn Kim
Tuyn vi CIA.
Phi n ngy 11.11.1960, lc ny Phm Xun n lm thm cho hng tin Anh Reuters
(nhng vn cn lm cho S Nghin cu chnh tr x hi v Vit tn x), ng mi bit mt
tin tc quan trng v Trn Kim Tuyn. 4 gi sng ngy hm , Bruce Russell, thng tn
20

vin thng tr ca Reuters ti Si Gn gi in thoi cho ng n: Anh c nghe thy g

khng?. Phm Xun n: C nghe ting sng n nh, sau ting n ln.
Russell: Anh lin lc ngay vi cc ngun tin. ng n gi in cho Trn Kim Tuyn.
Bc s Tuyn ni khng bit g ht. ng gi cho L Vn Thi, ng Thi cng khng bit
g. ng gi cho Nguyn Chnh Thi, ch huy trng L on d nhng in thoi ca
Nguyn Chnh Thi b ct. Gi cho Bi Huy Li, trng phng tc chin th vin s
quan trc bo Li ang hp.
Lc Tng gim c Nguyn Thi gi in cho ng, bo: C o chnh v ni vi
Phm Xun n rng ng ta phi i ch , s lin lc li sau khi tnh hnh tm yn. ng
ta cn dn thm ng n nh vit tin cho ng ng li. Sau ny ng n mi bit ng
Thi c quan h vi CIA v ngi tham gia vo cuc o chnh .
Phm Xun n li xe n nh Bruce Russell trao i tin tc v khng nh cuc o
chnh do qun nhy d tin hnh chng Ng nh Dim. Hai ngi n Bu in nh
in tn gi tin v Reuters, nhng Bu in b qun d chim. Hai ngi n nh
ngi ch huy tnh bo Anh ta i s Anh gi in dm. Sau Phm Xun n gh
qua nh Trn Kim Tuyn, lc tri rng sng, ng Tuyn vn ang nh. ng n ni:
Bc s i. ang o chnh. ng phi chy i v nh a v con lnh nn. Lnh d bao
vy n dinh Tng thng ri, chnh mt ti trng thy. Bc s i u nh gi in v cho
ti s in thoi lin lc. Tip ng n n nh L Vn Thi, ng Thi cng ang
nh. ng khuyn ng Thi nh khuyn ng Tuyn.
Tr li ta i s Anh n Bruce Russell, ng n bt ng thy v con ng Tuyn va
i xe n t tc ti nh vin ch huy tnh bo m ng va nh gi in. Mt ngh lp tc
hin ra trong u Phm Xun n: Trn Kim Tuyn khng phi lm cho CIA. ng ta lm
cho tnh bo Anh.
Ri ta i s Anh, Phm Xun n i vng quanh thu lm tin tc v cuc o chnh.
Gp i t Nguyn Chnh Thi ang ch huy qun d, ng bo: i t cn i g m cha
ra lnh tn cng vo dinh Tng thng?. Nguyn Chnh Thi ni: Anh lm bo m nng
21

ny hn tui lm nh binh. Cn ch lnh trn v cn thng thuyt vi ng Dim. Tip

ng cn lin lc c vi thiu t Bi Huy Li ang cng vi i t Vng Vn ng
ch huy cuc o chnh.
Trong mt thi gian ngn din ra cuc o chnh, Phm Xun n nhanh chng lin lc
c vi c hai phe o chnh, chng o chnh v thc hin mt tc nghip ni tri. i
vi ngh bo, ng cung cp cho hng Reuters nhng tin tc y v chnh xc nht
t u cho n khi o chnh tht bi. i vi Nguyn Thi, khi bit chc chn cuc o
chnh khng thnh, ng n tm gp ng ta a v li Vit tn x v chun b pht bn
tin ngay sau . S chu o ny lm Nguyn Thi cm ng nn v sau ng Nguyn Thi
gip rt nhiu cho ng. i vi cc s quan o chnh, Phm Xun n cng gy c
cm tnh.
c bit i vi Trn Kim Tuyn (cng nh L Vn Thi), ng th hin s quan tm lo
lng n sinh mng ca h v gia nh h, cng c s tin cy lu di v sau. V qua y
ng bit r v bn cht mi quan h chnh tr ca Trn Kim Tuyn. Nu khng bit r
v con ngi ny, Phm Xun n khng thc hin thnh cng nhng ip v ngon
mc vo u nhng nm su mi ca th k trc.
Khi ni vi ti v bc s Trn Kim Tuyn, ng n dng t thn trng. ng bo ni cho
ng l ng Tuyn "cng tc" vi tnh bo Anh, v ng ta c mc ch ring. Trao i
chuyn ny vi ng Mi Nho, ti hi tnh bo Anh cn g ng Tuyn, ng Mi Nho
ni: Ngi Anh mun bit mu ca M Vit Nam i ph vi M trn th gii.
Nh vy l Trn Kim Tuyn cng cn n Phm Xun n bit M... (cn tip).
Gii m Phm Xun n14/04/2008 0:30

22

Phm

Xun

ang hnh ngh bo

ch - nh do gia
nh cung cp

K 6: S trng hp th v
ng n bo, c mt nguyn tc trong ngh tnh bo l cp di khng c t ng
tm lin lc vi cp trn, nu ri m mt lin lc th phi rng m ch ch khng
c t tin. Tuy nhin, qu st rut v lo lng, ng quyt nh vi phm nguyn tc
ny...
Chuyn lin quan n bc s Trn Kim Tuyn chng ti s ln lt cp trong nhng
ip v ca ng n. Lc mi n lm vic Vit tn x vi t cch l ngi ca c quan
mt v c sang, Phm Xun n c 5 nhim v chnh: th nht l theo di, c thc cc
ip vin c S Nghin cu chnh tr a i lm tnh bo nc ngoi di v bc
ca Vit tn x. Th hai, c cc tin tc ly t bo ch t cc ta i s nc ngoi gi
v, ri phn tch, tng hp thnh bo co Tng gim c Vit tn x gi cho Vn
phng bo ch Ng nh Dim. Th ba, gip Vit tn x vit cho xong cun sch v ngh
bo ly tn l "Sn tin" c cc c vn M cng cc bin tp vin y ang son tho.
Th t, thay mt tng gim c i hp hng ngy vi Gim c bo ch B Thng tin,
Gim c Phng Thng tin M, Gim c Phng Thng tin Anh, khi Nguyn Thi bn

23

vic. Th nm, lo vic giao t vi cc c quan nc ngoi, nht l M, Anh v Ph Tng

thng v nhng tin tc va chm n cc c quan ny.
Trong lot k s trc y (Tng tnh bo chin lc, k 5: T mt v n nh
bo), chng ti ni v chuyn ng n "tr" m ip vin mang danh nh bo ca Trn
Kim Tuyn nh th no. Nhm ny c CIA hun luyn gm 4 ngi l Nguyn Sn,
Nguyn Thy Phng, L c t v Nguyn Trng. H ly danh ngha nh bo m
khng c bi v g c, chng khc g "la ln cho c lng bit l ti lm tnh bo y", li
coi thng Tng gim c Vit tn x, nhng ng Nguyn Thi khng dm tr v s ng
chm vi Trn Kim Tuyn. Vic ng n chn chnh m ny (buc h phi vit bi
nghim chnh, c nh mc) khng nhng khin cho ng Thi h d m cn lm cho Trn
Kim Tuyn tm phc khu phc.
C l b m nh t chuyn ny m Phm Xun n coi thng cc ip vin trong cc c
quan tnh bo ca ch Si Gn. Do vy m sau ny c mt vi tin tc ng ly t cc
ip vin ca c y Trung ng tnh bo bo v c gi v t Tokyo, nhng do nh
gi thp trnh cc ip vin ny nn ng khng bo v trn, khi s kin xy ra mi
bit l cc tin tc quan trng.
Phm Xun n tr thnh phng vin ca Hng Reuters l do ng Nguyn Thi rp ni.
Nguyn do ban u l Reuters c hp ng trao i tin tc vi Vit tn x, sau h cn
ngi chuyn trch m i din Vit Nam ph trch lun c 3 nc ng Dng,
nn ng Thi gii thiu ng n. Cng qua ng Thi, Phm Xun n quen vi trm CIA
Colby v mt lot cc chuyn vin CIA cp di khc. T Lansdale n Colby, Phm
Xun n thit lp c mt mi quan h vng chc vi ngi M. V pha chnh
quyn Si Gn, thi gian ny ng cng to c quan h tin cy vi cc chnh khch,
tng t ca ch thng qua Trn Kim Tuyn v nhng "ngi quen c" nay c
nhiu vai v. Lc ny ng khng nhng "c c tt c cc bn tin mt ca B Quc
phng" m c th "ln trc thng ca Ph Tng thng i khp mi ni", thng qua
Tng gim c chin tranh tm l B Quc phng Nguyn Vn Chu - ngi ca ng
Cn Lao, c Trn Kim Tuyn gii thiu.
24

Trong mt thi gian, Phm Xun n "n 3 lng": C quan mt v Ph Tng thng, Vit
tn x v Reuters. trnh s phc tp kh lng sau ny, ng ngh Trn Kim Tuyn
cho ng thi lm vic S Nghin cu chnh tr v Vit tn x. Trn Kim Tuyn v
Nguyn Thi u vui v ng . Tuy ng phi "co t" hai ni ny, nhng quan h gia
ng vi Trn Kim Tuyn v Nguyn Thi vn tip tc c duy tr, thm ch pht trin tt
hn.
To c mt ch ng rt tt, vi cc quan h vng chc v cc ngun tin phong ph
ri, nhng ng vn cha lin lc c vi t chc. Bit bao nhiu iu c mt m Phm
Xun n vn khng bit bo cho ai. ng n bo, c mt nguyn tc trong ngh tnh bo
l cp di khng c t ng tm lin lc vi cp trn, nu ri m mt lin lc th phi
rng m ch ch khng c t tin. Tuy nhin, qu st rut v lo lng, ng quyt nh
vi phm nguyn tc ny: ng tm cch bt lin lc thng qua b Hunh Tn Pht, nhng
cha kp nh th b Hunh Tn Pht b bt...
l thi k cuc ng Khi ca nhn dn min Nam bng ln mnh m. n ni trong
mt bo co gi v tng hnh dinh CIA, Lansdale phi tha nhn: "n thng 12.1960 c
th c cha y 15.000 Vit Cng min Nam Vit Nam, th m h kim sot c
na nc (min Nam) vo ban ngy v hn th na vo ban m". H thng cng tc tnh
bo, c cng c sau tn tht nng n nhng nm 1957-1958. Ph trch an ninh v
tnh bo ca X y lc ny l ng Mai Ch Th v ng Cao ng Chim (sau ny l
thng tng). ng Mi Nho, trc hot ng tnh bo min Nam, sau sang Lo
v Campuchia, c iu v ph trch Ban tnh bo ca Khu y Si Gn - Ch Ln, mt
danh l I4. I4 t di s lnh o ca B th c khu y lc l ng V Vn Kit va
nhn ch th ca tnh bo X y, trc tip l ng Cao ng Chim. Yu cu v tin tc tnh
bo chin lc lc ny rt khn trng.
ng Mi Nho c t chc c s hc sinh Phnom Penh a v hot ng Si Gn.
Khi v ph trch I4, c ln lin lc a mt c s hc sinh tn l Tm v cn c lm vic,
anh Tm cho ng Mi Nho bit anh c mt ngi ch tn Bi Th Nga, trc y l cn
b ph n hi chng Php. Ch Nga c quen vi mt ngi tn l Phm Xun n, va
25

hc M v. Ch Nga cng quen vi ch Tm Tho, mt ngi c tham gia khng chin

v ang sng vi cha m v ch Tho cng quen vi anh n. Theo anh Tm th "anh n
l ngi rt tt"... T tin tc s b , ng Mi Nho bo co vi ng V Vn Kit v
Cao ng Chim. ng Cao ng Chim l ngi bit rt r Phm Xun n, nn nghe tin
ng mng qu, ng ni vi ng Mi Nho: "n l ngi ca ngnh c c i hc M
nm 1957, nhng by lu nay khng bit tin tc".
Sau , ng Cao ng Chim t chin khu Dng Minh Chu v C Chi gp ng V
Vn Kit trao i v giao cho ng Mi Nho t chc bt lin lc vi Phm Xun n.
B Tm Tho, lc ny ang hot ng trong t chc ph n ca Thnh y, lp tc c
tch khi t chc ny v c iu ng v I4 lm nhim v lin lc vi Phm Xun n.
Cui nm 1960, b Tm Tho dn Phm Xun n v cn c Ph Ha ng, C Chi.
y l mt "lm gii phng" m I4 xy dng c mt cm lin lc an ton. i vi
ng n, vic i li cng khng kh khn, v ng c giy cng v do Trn Kim Tuyn cp,
" hiu lc khng b ai theo di hoc cn tr".
Ti y, ln u tin ng gp ng Mi Nho, cn ng Cao ng Chim th Phm Xun
n gp t nm 1953. ng n li y 3 ngy, bo co y tt c nhng g din ra
trong thi gian trc, trong v sau khi ng i hc M v cng nhng tin tc, nhng
nhn nh, phn tch ca ng v tnh hnh v bin ng ni b ca i phng. ng Cao
ng Chim v ng Mi Nho bo co li cho ng V Vn Kit bit ton b. Qua
cuc lm vic ny, cp trn nhn nh Phm Xun n l "ip vin c tm c trong tng
lai".
C mt s trng hp th v: Gia lc ng tm cch lin lc vi t chc th t chc cng
ang tm cch lin lc vi ng. Phm Xun n v cng phn chn. l nhng ngy vui
m ng khng bao gi qun c. T y, ng bt u thc hin cc ip v ngon mc,
dy c v cp tp...
Gii m Phm Xun n15/04/2008 0:00

26

Phm Xun n (ba tri)

Si Gn nhng nm u
thp nin 1960 - nh do
gia nh cung cp

K 7: ip v u tin
Trong qu trnh trao i, thy Phm Xun n c nhng kin thc su sc v qun
s, chnh tr, kinh t, t duy ng nh t duy ca ngi M, nn Staley thuyt
trnh cho Phm Xun n nghe ton b , mc tiu ca k hoch trc khi n tr
thnh chnh thc...
Trong 3 ngy lm vic vi Phm Xun n, cc cn b ch huy tnh bo nh gi c th
ng, cc mi quan h v kh nng tip cn ngun tin ca ng, trong quan trng nht
l kh nng tip cn cc c quan u no ca M Si Gn v chnh quyn Ng nh
Dim. Cp trn giao cho ng cc nhim v:
+ iu tra cc tin tc chin lc ca M v chnh quyn Si Gn c v qun s v chnh
tr.
+ Tip tc gi th ngh nghip, cng c bnh phong hin c hot ng lu di. Cng
c, m rng cc quan h x hi v ngh nghip vi cc quan chc ngi M, ngi Vit
trong cc c quan ca M, Ph Tng thng, B Tng tham mu "cc tc dng khai thc
cc ti liu chin lc".
+ Bo m an ton lu di, ct cc quan h vi nhng ngi khng chin c tng bit ng
n c quan h trc y vi khng chin.
27

+ Gi vng lin lc, bo m an ton v thng xuyn, lin tc. Tm thi n ng ch

Tm Tho lm lin lc vi Phm Xun n t Si Gn vo cn c, nhng s nhanh chng
thay ngi lin lc khc v b Tm Tho "c vt tch tham gia khng chin 9 nm".
Ngay sau khi ni c lin lc, Phm Xun n gi v mt ti liu qun s quan trng.
l ti liu "Technics and Tactics of Counter Insurgency" (K thut v chin thut
chng ni dy) do chnh tng M Lioenel Mc Garr, Ch huy trng MAAG k. Cn
bit, cc tng ch huy MAAG trc nh O'Daniel v Williams khng kinh
nghim ng ph vi cuc ng Khi, nn t thng 8.1960, Tng thng M Eisenhower
c Mc Garr, mt vin tng c kinh nghim nhiu nm ch huy chin trng v c
kinh nghim "chng ni dy" sang thay th. Ti liu ca Mc Garr chnh l ti liu trin
khai k hoch "Chng ni dy" do Hi ng An ninh quc gia M ph duyt ngy
29.4.1961, tng lc lng c vn v cc n v c bit M, tng thm vin tr cho chnh
quyn Si Gn y mnh xy dng qun i, tng cng phong ta min Nam Vit
Nam, k c bin gii v vng bin, xc tin cc hot ng ph hoi b mt min Bc.
K hoch ny l mt "khc do" cho "Chin lc chin tranh c bit".
ng n hon ton khng "ly cp" bn ti liu . Chnh bc s Trn Kim Tuyn sai L
Vn Thi mang ti liu cho ng v ngh ng "c, nghin cu, tm tt v xut
kin" ng Tuyn hiu chin lc qun s mi ca ngi M, v ng Tuyn khng c
kinh nghim my v vn ny. Nh bn c bit, Phm Xun n c Trn Kim
Tuyn tin cy, s tin cy ny cng c cng c sau v o chnh ht, ng tr thnh
ngi thn tn ca ng Tuyn. Hn na, bc s Tuyn cn bit r mi quan h thn thit
ca Phm Xun n vi ngi M v bit trnh phn tch chnh tr - qun s ca ng,
nn mc nhin ng tr thnh tham mu" trong nhng lnh vc m Trn Kim Tuyn
khng bit r, nht l v lnh vc qun s.
Vic u tin khi nhn c ti liu l ng chp tt c thnh 24 cun phim "gi v trn",
thng qua ng dy v phng thc lin lc va mi thit lp. Cp trn nhn 24
cun phim, nhng do cha c kinh nghim chp phim nn ton b 24 cun phim
"khng c c". Nhn c thng bo ca cp trn cho bit l phim b hng, ng lp
28

tc t mnh nh my sao nguyn ti liu ra v ch thn mang ti liu v cn c. S

d ng phi ch thn mang i v giao lin khng th mang mt ti liu knh cng nh
vy, i l rt khng an ton, cn ng th c "S v lnh" ca Trn Kim Tuyn nn khng
s ai kim sot. Tt nhin y l vic "cha chy", nu lp li th s nguy him ngay.
ng thi vi vic gi ti liu i, ng gi thm bn gc trong nhiu ngy nghin
cu. ng bit, mt khi mt ti liu nh th, do chnh Mc Garr a ra, th "sc my" m
ng Dim ng Nhu dm phn i, nn ng dch v tm tt nhng ni dung quan trng
giao cho bc s Tuyn m khng a ra kin ring...
Phm Xun n ni c lin lc vi t chc ch my thng sau khi Ng nh Dim ban
hnh Lut 10/59 "t cng sn ra ngoi vng php lut", l my chm i khp min Nam,
d trc Ch tch Hi ng t cng trung ng Trn Chnh Thnh tuyn b "hon
ton tiu dit nh hng p o ca cng sn trong 9 nm trc y". Tuy nhin, ngi
M li ghi nhn: "V lun n ng gp nh th no vo nn an ninh ni b ca chnh
quyn Nam Vit Nam, chin dch t cng lm kinh hong nhng ngi nng dn Vit
Nam v lm cho dn chng thm ght ch " (theo Nht k Lu Nm gc). Cng chnh
ngi M chua xt: "Hoa K tm cch tiu dit t chc Vit Minh c v t cho ci tn
mi Vit Cng. Nhng qu trnh , Hoa K li to ra mt Vit Minh mi cn li hi hn
rt nhiu ci t chc Vit Minh c m ngi Php phi ng u".
Cao tro ng Khi dn n s ra i ca Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit
Nam (20.12.1960) v tip Qun gii phng min Nam Vit Nam c thnh lp. T
u tranh chnh tr chuyn thnh u tranh chnh tr kt hp u tranh v trang v tin ti
"chn v trang" a ln ngang vi "chn chnh tr".
Gia lc Qun gii phng cng vi nhn dn ton min Nam tin hnh khi ngha ph
km, ginh quyn lm ch khp ni th ni b chnh quyn Ng nh Dim tr nn lng
cng, cuc o chnh ht do Vng Vn ng v Nguyn Chnh Thi cm u l biu
hin u tin.

29

 i ph vi cuc ng Khi, Ng nh Dim k sc lnh bi b cc qun khu v

thnh lp 4 vng chin thut, p dng chnh sch qun phit min Nam. u nm 1961,
trong khi tip tc tng vin tr cho chnh quyn Ng nh Dim, Chnh ph M ng
thi yu cu Ng nh Dim tin hnh "ci cch". M ngh ci t h thng ch huy
qun i, "ci sa" ch c ti Ng nh Dim. Tuy nhin ng Dim vn chn ch
khng mun lm theo ngi M. n gia thng 5.1961, Ph tng thng Lyndon
Johnson sang. Mt thng co chung xc nhn M tip tc tng vin tr " chin thng
cng sn" v ng Dim ha s tin hnh "ci cch".
Tip theo phi on ca Johnson, t thng 6 n thng 10.1961, M c hai phi on
quan trng sang. Th nht l phi on do gio s Eugene Staley, Vin nghin cu
Stanford (i hc Stanford, California), n Si Gn vo thng 6.1961 xem xt nhng
nhu cu kinh t cho "cuc chin chng cng trong giai on mi". Tip theo l phi on
do tng Maxwell Taylor, c vn qun s c bit ca Tng thng Kennedy, cm u.
Edward Lansdale lc ny c thng qun hm cp tng v lm ph t c bit cho
B trng Quc phng McNamara, cng tham gia phi on ny.

30

n
g
M
ax
w
el
l
T
ay
lo
31

r
v
T

n
g
th

n
g
K
en
ne
dy
,
th

n
g
5.
1
9
6
1
N
g
u

32

n:
hi
st
or
y.
sa
n
di
eg
o.
ed
u
Hai phi on ny n Si Gn nhm nghin cu trin khai "Chin lc chin tranh c
bit", ly Vit Nam lm th im chin lc ton cu "Phn ng linh hot" ca M. Kt
qu l k hoch Staley - Taylor ra i.
Do thit lp c cc quan h t trc v sau mt thi gian lm ngh bo vi nhng phn
tch qun s - chnh tr sc so, li c o to t M, nn cc chuyn gia M rt quan
tm n Phm Xun n v coi ng l "ngi ca M". V vy, chnh Staley nhiu ln
gp ng tham kho kin ca ng nhiu ln trong qu trnh chun b k hoch ni
trn. Trong qu trnh trao i, thy Phm Xun n c nhng kin thc su sc v qun
s, chnh tr, kinh t, t duy ng nh t duy ca ngi M, nn Staley thuyt trnh
cho Phm Xun n nghe ton b , mc tiu ca k hoch trc khi n tr thnh
chnh thc, mc ch l thng qua Phm Xun n bit phn ng ca gii cm quyn
Si Gn v qua Staley cng mun Phm Xun n c nhng bi vit trn Reuters theo
"nh hng" thun li cho vic trin khai k hoch ny. V vy m ng bit c
ca ngi M "ngay t trong trng nc" trc khi ng ly c nguyn bn k hoch
mt cch d dng... (cn tip)
Gii m Phm Xun n16/04/2008 1:12
33

Phm Xun n (th 3 t

phi sang) ti Si Gn
nhng nm u thp nin
60 - nh do gia nh cung
cp

K 8: Nhng ip v cp tp
Qu nhin V Quc Thc giao bn k hoch theo yu cu ca bc s Tuyn
"nghin cu v trnh c vn Ng nh Nhu". Nhn c bn k hoch, bc s Tuyn
lin a cho Phm Xun n. Ngay lp tc, nguyn bn k hoch Staley-Taylor
c chuyn v Tng hnh dinh ca khng chin, trc khi n c trin khai thc
hin.
K hoch Staley - Taylor bao gm 3 gii php chin lc: 1- Tng cng sc mnh qun
i Si Gn do c vn M ch huy, s dng "trc thng vn", "thit gip vn" nhanh
chng tiu dit cc lc lng v trang cch mng. 2- Xy dng b my chnh quyn Si
Gn mnh, gi vng thnh th, dp tt phong tro cch mng nng thn bng "bnh
nh" v lp "p chin lc". 3- Ngn chn bin gii, kim sot vng ven bin, ct t
ngun chi vin t min Bc, c lp cch mng min Nam. K hoch c trin khai t
1961 n 1965 theo 3 giai on. Giai on 1, bnh nh min Nam trong vng 18 thng
tnh t gia nm 1961 vi hai bin php: tng nhanh lc lng v kh nng chin u ca
qun i Si Gn (theo cng thc: Qun i Si Gn + v kh trang b M + c vn M);
thc hin cho c "quc sch p chin lc", d kin a 10 triu dn vo 16 - 17.000
p chin lc. Giai on 2, t u nm 1963: khi phc kinh t, tng cng lc lng
34

qun i, hon thnh cng cuc bnh nh. Giai on 3, thc hin t u nm 1965:
pht trin kinh t, n nh min Nam v kt thc chin tranh.
Tham gia son tho k hoch ny, trong nhm ca Eugene Staley v pha Si Gn cn
c V Quc Thc. Tt nhin trong qu trnh trao i vi tin s Eugene Staley v
nhng chuyn gia khc ca hai phi on, trong c c tng Lansdale, Phm Xun
n lin tc gi cc bo co phn tch nhng ni dung c bn v trn. Tuy nhin,
cp trn cn c ngay "nguyn bn".

M
t

p
ch

K hoch Staley-Taylor c son tho b mt n mc cho ti khi son tho xong i

ri m ngay c Trn Kim Tuyn cng khng bit. Phm Xun n hi bc s Tuyn th n
ng Tuyn ni cha c vn bn. ng n cho ng Tuyn bit V Quc Thc c tham l
gia son tho k hoch ny v ngh ng Tuyn yu cu ng Thc cung cp vn
bn. ng n bit chc rng, nu bc s Tuyn c bn k hoch ny th ng ta s a c
ngay cho ng "c, dch, tm tt ni dung v cho kin". Qu nhin V Quc th
Thc giao bn k hoch theo yu cu ca bc s Tuyn "nghin cu v trnh c i
vn Ng nh Nhu". Nhn c bn k hoch, bc s Tuyn lin a cho Phm Xun N
n. Ngay lp tc, nguyn bn k hoch Staley-Taylor c chuyn v Tng hnh g
dinh ca khng chin, trc khi n c trin khai thc hin.
c th ha k hoch Staley - Taylor, Ng nh Nhu ch o xy dng "K hoch
p chin lc", y thc cht l gii php chin lc chng chin tranh du kch. Ti
liu tho xong ng Nhu giao cho S Nghin cu chnh tr b sung, sau trnh li
cho ng Nhu duyt. Duyt xong, ti liu ny c chuyn li sang S Nghin cu
chnh tr dch ra ting Anh trnh cho ngi M.

n
h
D
i
m

Bc s Tuyn li giao cho ng n dch ti liu ny. Tt nhin ng n chp phim bo co v trn trc khi dch. y l tp ti liu kh dy, lc ng n c cp N
trn giao iu tra mt s tin tc cp bch, nn ng phi nh Peter Roberts, ngi ca g
c quan tnh bo Anh (BIS) tham gia dch cng ng. Roberts vi ng n c quan h u
thn tnh, thng trao i tin tc. Roberts nhn li dch ngay, v y l ti liu m Ta
n:
35
H
ist

i s Anh cng cn theo di. Tuy bit ti liu ny l ra ngoi l rt nguy him cho
ng, nhng ng ngh rng tnh bo Anh khng di g mt ngun tin nn khng bao gi
h l. Bn dch c giao cho bc s Tuyn, chuyn cho ng Nhu giao cho ngi M.
Ngi M nh gi cao bn dch. V tip , ng n li c giao dch tip "K hoch
p chin u".
Vy l ng ly gn lun 2 ti liu na gi v c quan ch huy tnh bo.
Qun i Si Gn pht trin rt nhanh di k hoch ny. n nm 1962, qun s tng
ln 354 ngn, trong c 200 ngn qun ch lc c trang b hin i, c 257 my bay
chin u, 346 xe thit gip. C vn M c tng ln 2.630, ngoi ra cn c 8.280 lnh
M thuc lc lng c nhim.
Ngy 8.2.1962, B T lnh qun s M ti Vit Nam (MACV) c thnh lp do i
tng Paul Harkins lm T lnh, thay cho phi on MAAG. Nh vy l M s trc tip
nm quyn ch huy chin tranh, thng qua hai b phn ch yu l lc lng ym tr v
lc lng c vn trong MACV.
Tham mu trng ca Harkins l tng Richard Stillwell, mt chuyn vin v tnh bo
qun s. Mt lot cc s quan thn cn ca Lansdale v l nhng ngi quen ca Phm
Xun n nh Rufus Philips, Ogy Williams, Leonard Maynard v David Hudson gip
Harkin lp mt c quan ym tr cho chng trnh p chin lc. Rufus Philips c ch
nh lm trng c quan ny.
Sang Vit Nam, tng Harkins tip tc b sung v hon chnh k hoch qun s ca M
m trc tng Mc Garr trin khai th im (k hoch chng ni dy). Nm 1962,
mt k hoch qun s mi ca M, k hoch Harkins - Mc Garr, c em ra p dng.
y l k hoch qun s tp trung lc lng cn qut nh ph mc ngy cng tng,
vi chi vin ha lc mnh, vi chin thut trc thng vn, thit xa vn nhm i ph vi
cc cuc tn cng ngy cng mnh ca ta. Mc tiu ca k hoch qun s ny l nhanh
chng tiu dit lc lng v trang cn non tr ca ta ginh li th ch ng trn chin
trng, chim li nhng vng gii phng.
36

Ton b k hoch qun s ny ca M cng c ng n "ly gn".

Ngoi nhng k hoch quan trng ni trn, cng thi gian ny Phm Xun n cn gi v
hng lot cc bo co:
+ T chc lc lng ca qun i Si Gn tng cng qun s theo k hoch ca M
+
+

V
Chin

Chin

kh,

thut

"ba
thut

trang

li,

phng

"Diu

b
lao"

hu"

(Net
(Eagle

mi
and

Spear)
Flight)

+ Chin thut thit vn xa M113...

Nhng cha ht, ng cn c nhng bo co dn dp v cc hot ng tnh bo ca M,
v mu thun gia M v chnh quyn Ng nh Dim, mu thun trong ni b ch
Si Gn...
Gii m Phm Xun n17/04/2008 23:54

Phm Xun n (ba tri)

gia cc quan h x hi...

K 9: Tnh hung nguy him

Gia lc ng thc hin cc ip v cp tp th xy ra mt s c. Ti liu u tin
ca M m ng gi v - ti liu Mc Garr "K thut v chin thut chng ni dy" do s thiu cn trng ca cp trn, nn c quan tuyn hun min trch in ra...
ph bin cho cc tnh. Hu qu l ch nht c ti liu ny trong mt cuc hnh
qun cn qut khu 9. N c bo co ln Trn Kim Tuyn. Bc s Tuyn lin
cho ng n bit vic ny.
37

Phm Xun n l nh tnh bo duy nht cung cp y ton b ti liu "Chin lc

chin tranh c bit" cng cc k hoch c th trin khai chin lc ca M v ca
chnh quyn Ng nh Dim, mc d ng n thng nhc chng ti "tnh bo chin lc
ta c hng trm, ti ch l mt u mi". ng khng nhng cung cp cc ti liu nguyn
bn m cn c nhiu bo co phn tch khi nhng k hoch "cn trong trng nc"
cng nh qu trnh trin khai chng. "Cp trn cn ci g, ti cung cp ci ", ng ni.
ng cng bo co phn tch nhng mu thun gia M vi chnh quyn Ng nh Dim
trn cc lnh vc chnh tr, qun s, trong c nhng thng tin quan trng: Cui nm
1961, min Ty b lt ln, Taylor tha c hi mun a qun sang ly c cu lt cho dn,
nhng Ng nh Dim khng ng . Trc M nh a c vn M n cp s
on, trung on nhng Ng nh Dim khng chp nhn... Ni chung l Ng nh
Dim khng mun M xen su vo ni b ch . Mu thun M - Dim mi lc mt
thm gay gt. l nguyn nhn dn n vic ngi M "thay nga gia dng".
i vi tnh bo M, Phm Xun n kp thi bo co v trn nhng tin tc quan
trng: hot ng ca CIA np trong cc t chc (mi thnh lp v ang hot ng); hot
ng ca bit kch CIA th ra min Bc; vic th bit kch ca hng "Flying Tiger" ("Cp
bay"); hot ng ca lc lng c bit "M ni xanh" Ty Nguyn... Trong khi ,
CIA hu nh khng nm c g hoc, nh sau ny chnh CIA tha nhn, h "nm khng
chnh xc" v lc lng v hot ng ca Qun Gii phng.
T nm 1961, kt hp vi u tranh chnh tr c trin khai rng khp, cc lc lng v
trang ca ta ln mnh nhanh chng, bao gm b i ch lc, b i a phng v dn
qun du kch i ph vi "Chin tranh c bit".
Trong khi vng gii phng lin tip c m rng, p chin lc b ph hy hng lot th
n gia nm 1962 tng Harkins bo co vi B Quc phng M: "Qun Nam Vit
Nam ang y li Vit Cng v m rng vnh ai kim sot nng thn... Khng nghi
ng g na, chng ta ang th chin thng". "Trn thng li" , M tng gp i
vin tr qun s, t 321,7 triu USD ti kha 1961-1962 ln 675 triu USD ti kha
38

1962-1963. Di s ch huy ca cc c vn M, tnh n nm 1962 qun i Dim

tin hnh 4.000 cuc hnh qun cn qut tn cng vo vng gii phng.
Qun Gii phng p tr. Trn p Bc (din ra ngy 2.1.1963 ti p Bc, x Tn Ph
Trung, huyn Cai Ly, Tin Giang) l trn m u nh bi hai chin thut ch yu "trc
thng vn" v "thit xa vn" ca i phng, c bo ch
th gii miu t k lng cho thy Qun Gii phng khng
cn l nhm nh bt lc trc "trc thng vn" v "thit xa
vn" na, m ln mnh " nh bi qun c ng
ca i phng". Phong tro "thi ua vi p Bc" c My bay M b bn hng
pht ng, qun v dn min Nam tn cng v ni dy, trong trn p Bc, nm
ph gn 3.000 trong s hn 6.000 p chin lc. "Chin 1963 - Ngun: wikipedia
lc chin tranh c bit" cui cng b ph sn, nh du bng trn Bnh Gi (B Ra,
thng 12-1964), ti y ln u tin b i ch lc Qun Gii phng m chin dch tn
cng cp trung on v cp tiu on, tiu dit 2 tiu on ch lc, 1 tiu on thit gip,
bn ri v bn hng 35 my bay trc thng.
Nh chng ti cp trong lot bi trc, phng vin Hng tin Anh Reuters Phm
Xun n n "th st chin qu" trn p Bc, bng my bay trc thng M. Trn
ng c thng Hun chng Chin cng.
Trong chin tranh th gii th hai, mt ci tin "Nht khng m mt trn pha ng" do
nh tnh bo v i Richard Sorge bo v, ch vi mt ci tin thi cng lm cho cc
din chin tranh thay i, v Hng qun Lin X khng cn phi li qun i ph vi
Nht, do my chc s on pha ng c iu v mt trn chng c. Bi vy
m cc nh nghin cu cho rng ci tin ca Sorge c gi tr bng my chc s on.
Ngy nay chng ta bit nhng thng tin ca Phm Xun n khin cho cc nh lnh
o khng chin khng ch bit k hoch ny k hoch kia ca M m bit r M "nh
ngi gia tng hnh dinh ca M". V chng ti ngh, cc nh nghin cu lch s qun s
ri s nh lng gi tr chin lc ca nhng thng tin , khng phi ch vinh danh
39

ngnh tnh bo v vinh danh ng n, m quan trng hn, b sung vo l lun qun s,
lm dy thm bi hc gi nc...
Tr li chuyn ca 1961. Gia lc Phm Xun n thc hin cc ip v cp tp th xy
ra mt s c. Ti liu u tin ca M m ng gi v - ti liu Mc Garr "K thut v
chin thut chng ni dy" - do s thiu cn trng ca cp trn, nn c quan tuyn hun
min trch in ra... ph bin cho cc tnh. Hu qu l ch nht c ti liu ny trong
mt cuc hnh qun cn qut khu 9. N c bo co ln Trn Kim Tuyn. Bc s
Tuyn lin cho ng n bit vic ny.
Phm Xun n bo ngay v trn. bo m an ton cho ng, cp trn ch th cho ng
tm ngng hot ng. Mi lin lc cng tm ngng theo di.
S c ny qu nguy him. T ti liu ny i phng c th khoanh vng, iu tra v
cui cng c th ln ra ng, bi nhng ngi tip cn n l khng nhiu. Vn l lm
sao c th bit i phng c ln ra c ng hay khng, lm sao bit i phng nghi
ng cho ai. Nu c du hiu l th ng nhin ng phi chy v cn c. Phc tp nht l
khng bit c b l hay khng. T ng phi iu tra vic ny.
Trc ht ti c quan mt v Ph Tng thng. Nhng ngi thn tn ca Trn Kim Tuyn
y u quen thn vi ng, ng kho lo thm d coi h nghi ng nhng i tng no.
Khng thy biu hin nghi ng g ht, cng khng c cht biu hin nghi ng i vi bn
thn ng. H ch mun "xa vt tch" khi li thi, khi phi chu trch nhim.
ng thm d nhng ngi quen c quan an ninh qun i. Ti y h "hon ton
khng bit g".
Thm d pha tnh bo M. Khng thy c g nguy him. Qua mt ngi quen l ng
ng c Khi, lm cho CIA, ng c bit CIA kt lun y l ti liu "ngy to"
nhm gy chia r trong ni b, h khng coi y l ti liu ca Vit Cng. xc minh
cho chc, ng hi thng Trn Kim Tuyn v L Vn Thi. C hai ngi ny u tr li
tng t. Th l yn tm.
40

Khi bit chc l i phng khng c cht nghi ng n mnh, Phm Xun n bo
co v trn, xin tip tc hot ng, tip tc lin lc li bnh thng. Cp trn ng .
C quan ch huy tnh bo rt kinh nghim nghim khc v s c ny. Ch mt s sut
v nguyn tc s dng ti liu cng c th dn n hu qu khn lng. Nu Phm Xun
n khng c mi quan h su vi h thng phn gin ca i phng t mnh iu tra
th vic quyt nh cho ng tip tc hot ng bnh thng tr li l khng d dng i
vi cp trn. ng thot him khng phi l do may mn. ng thot him l do ng
chuyn nghip. ng phi t kim tra s an ton ca bn thn... (cn tip)
Gii m Phm Xun n18/04/2008 23:01

Phm Xun n
trong nhng nm
u thp nin 60 nh: Do gia nh
cung cp

K 10: Bn lnh trc bin c

"Thi gian ny cng vic ca ti rt cng thng. Mt mt phi ng ph khn kho
trc cc bin c phc tp. Mt khc cp trn cn tin tc gp rt, cc chuyn lin
lc dy ln. Mt khc na l i hi ca Reuters rt cao, tin tc phi nh i lin
tc", ng n ni.
41

Cn bit, anh em Ng nh Dim - Ng nh Nhu trc nhng nm 1960 "ngoan c"

khng chu M a c vn n cp s on, trung on, nhng do "s ln mnh ca
cng sn min Nam", nn h "thay i lp trng" khng nhng chp nhn M a c
vn xung su trong qun i m cn tuyn b "cn c s gip ca qun i Hoa K".
Tuy nhin, h bng mt m khng bng lng.
Trong khi ngoi chin trng b tht bi lin tip, trn chnh trng th sit cht ch
c ti gia nh tr. Sau cuc o chnh ht nm 1960, cc phe phi i lp b khng b.
Phong tro u tranh ca nhn dn ni ln khp ni. Pht gio b n p nn n ra u
tranh m nh cao l v t thiu ca Ha thng Thch Qung c (11.6.1963).
y mnh "Chin tranh c bit", ngi M mun tng qun tham chin v thc su
bn tay iu khin ch , nhng vp phi s phn i ca Ng nh Nhu. Ng nh
Nhu rt kh chu vi m c vn M v khng mun qun M tham chin. Bc tc vi
thi ca Ng nh Nhu v thy vic trin khai cc k hoch ca "Chin tranh c bit"
c nguy c bin thnh cng cc, thng 6.1963, Henry Cabot Lodge c chnh ph M
c sang lm i s thay cho Frederick Nolting, vi "s mnh" gy p lc Ng nh
Dim chp nhn cho M tng qun tham chin v loi b Ng nh Nhu, nu ng Dim
khng chp nhn th loi b lun Ng nh Dim. Tnh hnh ni b ch Si Gn ri
nh canh h.
Phm Xun n c nhiu bo co phn tch tnh hnh chnh tr Si Gn. Qua cc
ngun tin, ng cho cp trn bit c nhiu nhm m mu o chnh: Nhm th nht do
Trn Kim Tuyn, Trn Thin Khim, Phm Ngc Tho (l cn b tnh bo ca ta, d
nhin lc ny ng n khng th bit) v Mu. Nhm th hai do Trn Vn n,
Dng Vn Minh, Mai Hu Xun, L Vn Kim v Phm Vn ng cm u. Nhm th
ba ca i Vit do Nguyn Tn Hong, Chung Tn Cang, Phan Huy Qut cm u v
nhiu nhm nh khc. Tt c cc nhm u c tay chn ca CIA ci vo v u lin h
vi phong tro Pht gio min Trung.

42

V m mu ca Trn Kim Tuyn, iu k l l c lin quan n hai nh tnh bo "Vit

cng". l Phm Ngc Tho v ng Trn c (Ba Quc). Bc s Tuyn bn trc tip
vi ng Phm Ngc Tho (lc ny c thng qun hm i t) li dng mt s
tng lnh ang c m mu o chnh ln mt k hoch tin hnh mt cuc o chnh
"ha bnh", ngha l va gi c mng sng anh em ng Dim va "ci sa" ch ,
thot khi s l thuc ca ngi M. Sau ny ng Ba Quc xc nhn vi chng ti rng,
l ngi cm u c quan mt v Ph Tng thng v c cng ln trong vic cng c
chnh quyn Ng nh Dim nhng Trn Kim Tuyn b Ng nh Cn tm cch loi b,
cho nn bc s Tuyn bt u chn ght gia nh h Ng. "Bc s Tuyn khng giu ti
quan im chnh tr ca ng ta. ng ta khng tn thnh ch gia nh tr v cho rng
Ng nh Nhu phm nhiu sai lm, n p Pht gio, khng c lng dn. ng ta giao
cho ti lin lc vi cc lnh t Pht gio pht ng phong tro chng Dim-Nhu v ln
k hoch hot ng lt . Nhng k hoch b l, bc s Tuyn b chuyn i lm i s
Le Caire (Ai Cp)", ng Ba Quc ni.

N
g

n
h
43

D
i
m
q
u
ay
l
n
g
v
i

N
g

n
h
N
h
u

n
h
t
44

li
u

i
s
H
en
ry
C
a
b
ot
L
o
d
ge
(1
0.
1
9
6
3)

n
h
t
li

45

u
L ngi thn vi bc s Tuyn, nhng tt nhin Phm Xun n khng tham gia vo cc
m mu ny. Phm Ngc Tho v ng Trn c l cc nh tnh bo "hnh ng", cn
nhim v ca ng n th khc.
ng phi gi c th ng lu di ca mnh trong bt k tnh hung no, bt k ai ln
cm quyn. Nhng trong bi cnh "ri nh canh h" ny, ng n ng trc mt tnh th
qu phc tp. Nu o chnh xy ra, nhng ngi c b loi b th ng mt cc "ngun
tin" quan trng, nhng lc ny ng khng th "quay lng" li vi h, v nh vy khng
nhng mt "ngun tin" m bn cht con ngi tnh ngha ca ng cng khng cho php
ng lm iu . i vi nhng ngi mi, trong cuc chi ny ng cha bit ai thng ai
thua. Bi vy ng chi thn vi tt c v gi khng phe ny ngh ng l ngi ca
phe kia, ng gi vng "bnh phong" Reuters chng minh cho cc phe phi rng ng
ch l mt nh bo. "Thi gian ny cng vic ca ti rt cng thng. Mt mt phi ng
ph khn kho trc cc bin c phc tp. Mt khc cp trn cn tin tc gp rt, cc
chuyn lin lc dy ln. Mt khc na l i hi ca Reuters rt cao, tin tc phi nh i
lin tc", ng ni vi chng ti.
Nhng y cng l thi c m rng quan h, v phe phi no cng cn Reuters ni tt
v h. Do ng "trung tm thi cuc", tip cn c rt nhiu ngun tin a dng,
phong ph, li l ngi phn tch sc so, nn cc tng lnh, chnh khch hng v
ng, qua ng m h nhn nh tnh hnh, m thay i thi , m cng c a v. ng
khn ngoan "chia ct" cc quan h, nhm ny khng bit ng "t vn" cho nhm
kia. Thi im ny bo ch nc ngoi bt u tp trung rt ng Si Gn, Phm Xun
n cng tr thnh "ngun tin" ca h. CIA ci ngi dy c, cc loi tnh bo quc t
cng ht vo y. ng n khng ch m rng quan h vi CIA tng thm ngun tin
m cn quan h vi tnh bo Anh, Ty c, Phng nh Php v ty vin ca nhiu s
qun nc ngoi ti Si Gn... Nhng quan h ng u bo co v trn.

46

Tnh hnh khng hong chnh tr Si Gn v mu thun gia M vi anh em Ng nh

Dim ng u nm chc chn v bo co y v trn. Qua ng n v cc li tnh
bo khc lc ny pht huy hiu lc, Tng hnh dinh khng chin H Ni v min
bit r vic M chun b "thay nga gia dng", do iu chnh chin lc, chin
thut ng ph. Ring thi im din ra cuc o chnh 1.11.1963 dn n ci cht ca
Ng nh Dim, Ng nh Nhu, ng bit trc 1 ngy, nhng do lch vi thi gian lin
lc nn khng bo co kp v trn.
Nh vy l Phm Xun n th hin xut sc bn lnh v tnh chuyn nghip ca mt
nh tnh bo chin lc ti mt trong nhng thi im phc tp nht. Tuy nhin, ai
trong Ph Tng thng pht hin Phm Xun n c nhng ng thi bt li cho ch
Ng nh Dim. Sau khi Ng nh Dim b lt , k gi tp ch TIME Merton Perry
(sau ny lm cho Newsweek) ni vi ng: "Nu cuc o chnh khng xy ra th c l anh
b mt vic Reuters ri". Perry cho ng n bit ng ta nhn thy mt cng vn
trong dinh Tng thng ra lnh cho c vn chnh tr Ta i s chnh quyn Si Gn
Anh vn ng ch hng Reuters rt nh bo Nick Turner, trng i din Reuters ti Si
Gn, v nc, v "Reuters Si Gn cung cp thng tin n i khng xc thc". M
Reuters th tha bit tt c tin tc u t Phm Xun n. Do o chnh xy ra nn
Reuters b qua vic ny... (cn tip)
Gii m Phm Xun n20/04/2008 1:26

Phm Xun n gp
li nh bo Robert
47

Shaplen - nh do
gia nh cung cp

K 11: Tin tc ti quan trng

n u thng 3.1964, Johnson thng qua mt k hoch qun s mi - k hoch
McNamara - Taylor vi cc ni dung chnh: Tng cng s ch huy trc tip ca cc
c vn M, tng vin tr qun s v tng qun s qun i Si Gn; y mnh cc
chin dch bnh nh nng thn, c bit l cc khu vc quanh Si Gn; dng khng
qun nh ph min Bc v Lo, buc min Bc phi ngng tng vin cho "Vit
cng".
Sau khi Ng nh Dim b lt , c ba nh tnh bo "Vit cng" gn vi bc s Trn Kim
Tuyn u an ton. ng Phm Ngc Tho bt u lao vo nhng cn bo tp khuynh o
chnh trng. ng Ba Quc c "a vo my kim tra ni di" trc khi chuyn sang
lm c y Trung ng tnh bo. Cn Phm Xun n th tip tc pht huy cc li th
chin lc...
Anh em Ng nh Dim cht, nhm tng lnh Dng Vn Minh, Trn Vn n, Mai
Hu Xun, L Vn Kim... c ngi M ng h, ln cm quyn. Mt s s quan t Php
cng ln lt v gi cc v tr trong qun i, trong c nhng ngi quen c ca Phm
Xun n nh Nguyn Huy Li, Nguyn Chnh Thi... v c c ng Phm Xun Giai,
ngi anh h ca Phm Xun n.
Nhng ngi mi ln cm quyn rt cn "s hp tc" ca cc hng thng tn, bo ch
nc ngoi. Do ng n c h n cn sn n. Mt lot cc quan h "ngun tin" mi
c thit lp, qua nhng ngi nh Phm Vn ng (l s quan c ngi M tn
nhim), Nguyn Huy Li (l "cnh tay mt" ca tng Nguyn Vn V B Tng tham
mu), Nguyn B (tham mu trng lc lng c bit), Nguyn Chnh Thi... Song ng
n khng qun duy tr cc quan h c, vi nhng ngi c vai v thi Ng nh Dim
nay b tht th, nh nhm n em ca bc s Tuyn. iu khng n gin l ng
48

"tnh chin lc" lu di v c th sau ny h s tr li cm quyn, m cn v tnh

ngha bn b. Bn b c ca h ai cng "s lin ly" khng dm n gn, cn ng th
khng ngi, ng vn thm ving bnh thng, ng an i v lm nhng g c th lm
c gip h, bi vy ai cng yu mn n phc ng.

V pha M, thng qua cc mi quan h c bit, ng kt thn thm vi Robert h

Shaplen, mt nh bo M (lm cho t NewYorker) ni ting v c th lc. ng cng M
quen vi Lucian Conein, trm CIA Si Gn. Shaplen v Conein l hai bn thn v
hai ngi u tr thnh bn thn ca ng n. Conein tng ng vai tr lin lc gia t
CIA v cc tng lnh Si Gn, v thng qua Conein, cc tng ny nhn c s h
ng ngm ca M khi h ln k hoch o chnh Ng nh Dim ngy 1.11.1963. a
Conein "lng danh" n mc Stanley Karnow, tc gi cun sch Vietnam - a m
History tng dnh 70 ting ng h phng vn vi d nh vit tiu s, l ngi c c
Karnow nhn xt l "mt ngi lnh nh thu y cht giang h ho hn, mt nhn h
vt ch cht trong tiu thuyt". Cn Robert Shaplen, theo nh gi ca New York i
Times, "l mt tng i ca bo ch M". ng c mt khp ni, t nhng chin
trng trong chin tranh th gii th hai, t Triu Tin, Vit Nam n nhng khu n
rng gi Lo, Campuchia, n nhng khu ph ng ngi Hng Kng, t
Singapore... i vi cc phng vin tr, "vic n thm Robert Shaplen c xem
nh bt buc trc khi n chu ". Trong thi gian chin tranh Vit Nam, ngi bt i
ca ng n ha, t ch trch chnh quyn M so vi cc ng nghip, mc d rt cuc V
ng cng ph phn gay gt cuc chin do ngi M gy ra.

Gii thiu i dng nh vy thy mi quan h ca ng n vi hai nhn vt ny

khng ch quan trng v tin tc m thng qua hai ngi ny, ng c th m rng v
tht cht quan h su rng vi rt nhiu ngi trong gii chc M cng nh gii cm
c
quyn mi Si Gn.
Thi gian sau o chnh, cp trn ch th cho ng i su vo cc k hoch qun s, k m
hoch p chin lc v tnh hnh bin ng chnh tr ni b gia M v gii cm
quyn mi Si Gn.

y
b
49
a
y

Nhm tng lnh cm quyn mi cha lm c g m ni b lng cng trin min.

Khng bao lu sau, vo cui thng 1.1964, nhm tng lnh do Nguyn Khnh v Trn
Thin Khim ng u o chnh lt Dng Vn Minh (gi l "Chnh l I"),
Nguyn Khnh ln lm Th tng kim Tng t lnh qun i. Tip , ngy 27.8.1964,
Nguyn Khnh v Trn Thin Khim tin hnh cuc "Chnh l II", lp "tam u ch" vi
Dng Vn Minh lm Quc trng, Nguyn Khnh lm Th tng, Trn Thin Khim
lm Tng trng Quc phng. (Phm Ngc Tho lc cng c Nguyn Khnh tin
cy ko vo lm Gim c bo ch Ph Th tng).
Phm Xun n tn dng cc quan h rt khn kho gin tip chng minh cho Nguyn
Khnh thy mnh ch l mt k gi ch khng lm chnh tr. V c bit thng qua
Conein v cc n em ca ng ta thit lp th ng ca mnh trong quan h vi nhm
Nguyn Khnh.
Trong khi , cng vo thng 1.1964, Tng thng M Johnson c tng William
C.Westmoreland sang min Nam thay Harkins lm T lnh MACV. Trc , vo gia
thng 12.1963, Johnson c McNamara v Taylor sang Si Gn kho st tnh hnh
thc t, vi mt kt qu bi quan rng cc tng lnh mi ln cm quyn "ch mun lm
chnh tr Si Gn hn l tham gia cc chin dch trn chin trng". n u thng
3.1964, Johnson thng qua mt k hoch qun s mi - k hoch McNamara - Taylor vi
cc ni dung chnh: Tng cng s ch huy trc
tip ca cc c vn M, tng vin tr qun s v tng qun s qun i Si Gn; y
mnh cc chin dch bnh nh nng thn, c bit l cc khu vc quanh Si Gn; dng
khng qun nh ph min Bc v Lo, buc min Bc phi ngng tng vin cho "Vit
cng". Thng 7.1964, Cabot Lodge b triu hi v nc, i tng Maxwell Taylor, Tng
tham mu trng lin qun c c sang lm i s Si Gn.
Trn chin trng, Qun gii phng ang tn cng ti tp. Cu hi cp bch m cp trn
t ra vi Phm Xun n lc by gi l: "M c em qun sang cu nguy cho ch Si
Gn hay khng?".
50

Tnh hnh ca i phng ng n nm ht. ng bo co ni dung k hoch McNamara Taylor, nhng ca M v nguyn bn cc ti liu quan trng:
+
+
+

Chng
K

hoch
K

trnh
b

hoch

sung
tnh

bit

xy

dng
bo

bit
dn

chnh.
kch

d.

v.

+ Chng trnh bnh nh vng ven Si Gn v vng xung yu (PICA).

+ K hoch qun s ma kh 1964-1965 mang tn "Anh dng 8" (AD8)...
Tin tc ti quan trng m ng n bo v trn l: M s em qun sang Vit Nam...
Gii m Phm Xun n21/04/2008 1:29

Phm Xun n v cc
ng nghip ti vn phng
ca The New York Herald
Tribune Si Gn - nh
do gia nh cung cp

K 12: Tr thnh nh bo M
Yu cu khn thit ca cp trn lc ny l: Phi nm c m rng chin
tranh, cc bin php chin lc, cc k hoch qun s ca M trong tng thi gian,
trn cc chin trng Vit Nam v ng Dng... V Phm Xun n gi v
nguyn bn K hoch qun s ca M do tng Westmoreland k, tip l
nguyn bn K hoch bnh nh mi mang tn K hoch "p tn sinh"...

51

Trong nhng ti liu nguyn bn gi v thi im ny, hu ht l do Phm Xun n t

ly thng qua gii chc cao cp M v nhng ngi cm quyn mi. Ring ti liu AD8,
do em rut ng n ly gip. Ngi em ca Phm Xun n lm vic ti Vn phng ca
Hong Xun Lm, s trng S on 2 ng Kontum, nhn lc trc m thy ti liu
ny, bit l anh mnh rt cn giao cho cch mng, nn chp nguyn vn ri mang v
Si Gn giao cho Phm Xun n.
"Khng bo co theo khu v cp trn", l nhn xt ca thiu tng Nguyn c Tr (Su
Tr) nguyn Th trng c quan tnh bo min v Phm Xun n m chng ti cp
trong lot bi trc y. Thi k ny (1964) trn chin trng, Qun gii phng pht trin
ngy cng mnh sau chin thng p Bc. ch ngy no cng mt mt vi n bt, tun
no cng mt mt qun l hoc t nht 1 tiu on b loi khi vng chin u. Si
Gn, cc cuc biu tnh din ra rm r. Theo ng Su Tr, do thng li trn chin
trng, nn vic ch o cng tc tnh bo hi c khuynh hng nhn mnh n vic
M thua, nhng Phm Xun n trong cc bo co ca mnh, thng thn ni rng ng
khng thy du hiu g l M chu thua c.
ng khng nh dt khot trong bo co gi v cp trn: M s a qun sang. Thng tin
ny ng ly c t Rufus Philips v cc s quan CIA trong B Ch huy MACV, c
phi kim qua cc ngun tin cao cp khc ca B Tng Tham mu qun i Si Sn.
Thng tin ny ban u cng c ngi cha tin, nhng nhng ti liu tip theo ng gi v
chng minh chc chn.
Ni b chnh quyn Si Gn lc ny ht sc lng cng, gii cm quyn b thay i xonh
xoch. Sau hai cuc "Chnh l" ca Nguyn Khnh, ngy 13.9.1964, tng Dng Vn
c tin hnh o chnh lt Nguyn Khnh nhng tht bi, to thm c hi cho
Nguyn Khnh thu tm lun 3 gh quyn lc cao nht: Ch tch Hi ng qun lc, Th
tng Chnh ph v Tng trng Quc phng.

52

T
h
h
o
t

n
g
b

o
ch

c
a
P
h

m
X
u
53

n
d
o
B

C
h
h
uy
Q
u

n
s
M

(
M
A
C
V)
c
p
Nhng do sc p ca ngi M, ngy 1.11.1964, Nguyn Khnh buc phi thnh lp
chnh ph dn s do Trn Vn Hng lm Th tng, Phan Khc Su lm Quc trng.
54

Tip , ngy 19.2.1965, thiu tng Lm Vn Pht v i t Phm Ngc Tho tin hnh
o chnh nhng khng thnh cng. Cc tng Nguyn Chnh Thi, Nguyn Vn Thiu,
Nguyn Cao K chng li o chnh. S tht bi ca cuc o chnh ny a trung
tng Nguyn Vn Thiu nm chc Ch tch Hi ng qun lc v a bc s Phan Huy
Qut ln lm Th tng thay Trn Vn Hng...
S d cc cuc o chnh, cc bin c xy ra trin min v tt c cc bin c u c
bn tay ca CIA, l do ngi M vn cha chn c mt nhn vt c th "bnh n"
c chnh trng thc hin cc k hoch ca M. V pha ta, cc ip vin (nh
Phm Ngc Tho) c ch th tham gia khoy ng chnh trng nhm lm suy yu c
quan u no chnh quyn Si Gn hu thun cho cuc u tranh chnh tr ca nhn
dn, to th tn cng cho Qun Gii phng trn chin trng. Ni v s bin ng hi ,
ng n bo nu ngi M khng mun th khng c cuc o chnh no din ra c,
bng chng l sau ny khi "chn c Nguyn Vn Thiu" th tt c cc cuc o
chnh u b "bp cht trong trng nc".
Rt kinh nghim nhng bin c xy ra dn dp, Phm Xun n thy rng nu i su vo
mt phe nhm no u ht sc nguy him, mc d ng c "bnh phong" kh an ton.
ng thi ng cng nhn thy rng, khi M a qun xm lc vo th "bnh phong"
Reuters ca ng s khng cn thch hp, v lc th lc ca truyn thng M s mnh
p o. Nu ng lm bo M th iu kin tip cn vi cc tng lnh M cng nh vi
gii cm quyn Si Gn s tt hn, khng ch i vi tin tc m c vi vic m rng
quan h. V vy, ng chuyn sang lm phng vin cho nht bo The NewYork Herald
Tribune, cng vi mt ng nghip ngi M - n k gi Bervely Deepe.
Va nhn vic vi t The NewYork Herald Tribune th Gim c Qu chu Thomas
Howard thuyt phc ng n v lm ph t cho ng ta. ng Thomas Howard ni vi
Phm Xun n rng c quan ny ang m rng phm vi hot ng v rt cn mt ngi
cng s tin cy nh ng n. ng n bit c quan ny c CIA ym tr, nn hn s
nghin cu ri tr li. My hm sau, Howard mi ng i n tho lun, nhng trc
gi hn, ng ta b thng nng do mt cuc nh bom ca c cng ta vo Si Gn,
55

cuc nh bom c coi l "mn qu dnh cho Westmoreland" mi sang nhm chc
ch huy qun i M.
Tr thnh mt nh bo M, hot ng ca Phm Xun n thun li hn nhiu so vi
trc, nht l trong quan h i vi nhng ngi cm quyn mi ang b "thay i xonh
xoch". Chng hn nh i vi Nguyn Khnh. Khi cn lm Ch tch Hi ng qun lc,
Nguyn Khnh "rt tn nhim" k gi Bervely Deepe, do cng tn nhim ng n. ng
n bo nhng bi vit ca n k gi ny l "rt chnh xc" nn c nh hng trong d
lun M, c Quc hi M quan tm. Nguyn Khnh coi trng b v ng ta cn ting
ni ca bo ch M bnh vc quan im ca ng ta i ph li tng Maxwell Taylor.
Khi cn, Nguyn Khnh ch thn gp b Deepe hoc sai Phm Quang Tc, ngi ch
huy tnh bo n gp b Deepe hoc ng n cung cp tin tc.
Sau khi dng ln "s kin Vnh Bc B", ngy 7.8.1964, Quc hi M thng qua Ngh
quyt cho php chnh quyn Johnson leo thang chin tranh, nm bom min Bc. V ngy
8.3.1965, 2 tiu on ca L on vin chinh thy qun lc chin s 9 ca M b vo
Nng, m u vic M trc tip xm lc Vit Nam, nh du vic chuyn t chin
lc chin tranh c bit sang chin tranh cc b. Nhng tin tc m Phm Xun n gi
v l hon ton chnh xc.

L
n
h
M
56

v
o
b

bi
n

n
g
n

m
1
9
6
5
(
N
g
u
57


n:
ta
lk
in
g
pr
o
u
d.
us
)
Yu cu khn thit ca cp trn lc ny l: Phi nm c m rng chin tranh, cc
bin php chin lc, cc k hoch qun s ca M trong tng thi gian, trn cc chin
trng Vit Nam v ng Dng... V Phm Xun n gi v nguyn bn K hoch
qun s ca M do tng Westmoreland k, tip l nguyn bn K hoch bnh nh
mi mang tn K hoch "p tn sinh"... (cn tip)
Gii m Phm Xun n22/04/2008 23:39

TS

Nguyn

Vn

Ho - nh: H.H.V

58

K 13: Phm Xun n di mt mt cu ph Th tng chnh quyn Si Gn c

"n l mt nhn ti. nh chn chnh ngha i theo v lc no cng trng nhn cch.
nh khng bao gi lm hi ai v lun lm ngi ta cm thy yn lng" - (li tin s
Nguyn Vn Ho).
Trc khi tip tc cp n cc ip v ca Phm Xun n, xin tr li cu chuyn v
nhn cch ca ng. Trong lot bi trc y, ln u tin Bo Thanh Nin gi Phm Xun
n l nh tnh bo v i. S v i bao hm ti nng v nhn cch.
Tr li nhng ngi bn M, ng n ni ng khng bao gi n hn v nhng g ng
lm. S d ng n phi khng nh nh vy v sch bo nc ngoi c nhng nh gi
khc nhau v cuc i ng, h cha hiu ht chn l gin d ca ngi dn mt t
nc b ngoi bang xm lc. Phc v cho s nghip u tranh gii phng dn tc, ginh
c lp cho T quc th d nhin khng c g phi n hn, bt c ngi Vit Nam yu
nc no cng lm v s lm khi c ngoi xm. Mi ngi lm theo mi cch, ty
theo iu kin, ty theo hon cnh.
Trong dp v x in Tin (in Bn, Qung Nam) vit bi v anh hng Mi
Khi, ti nghe nhiu cu chuyn v hnh ng yu nc ca nhng ngi dn
bnh thng nht, trong c cu chuyn huyn thoi v mt ngi ph n. l
chuyn ca b ng Th Dng. u nm 1971, lc nhiu chin s c cng ang B
trong nh b. Bt ng mt ton lnh M xut hin. Chng x sng bn cht chng b
v c con gi ln 13 tui ngay ti ch. B Dng lc ny ang mang thai, nhng vn
xng ln m cht khu trung lin m tn lnh M ang bn, b dng ht sc bnh sinh
y nng sng cha ln tri cc chin s gii phng nhn m chy thot. Chng n
bn b b thng v mt mng u. Chng bt b, tra tn d man, ri th b ra. B g
vn sinh con, 5 m con tip tc v qu tr bm. B Dng gi y ngoi 80 tui, T
trn u b vt so vn cn lm su... B Dng "chng M, cu nc" nh vy . h
Kt thc chin tranh, mc d chng con b gic git, mc d bn thn b thng tt v
sng n gic, v nhng n tra tn ca gic, nhng b Dng v nhng ngi nh b D
59
n
g

Dng khng cn th on ai, min l c hn nhin lam l trn ng rung l tt ri.

Tt nhin Phm Xun n khng bit b Dng, nhng ng bit r mnh ang chin u
T
h

h
o

n
g
b

o
c
h

trong th trn chin tranh nhn dn vi rt nhiu nhng ngi dn hin lnh v qut
cng nh b Dng. ng n khng mun ai cao mnh, mt mt do bn tnh ng
khim tn, mt khc ng thc c ng sau ng cn c rt nhiu ngi nh b
Dng v gn ng hn l hng chc chin s thm lng hy sinh bo v s an ton
ca cm tnh bo m ng l trung tm.
"Khng n hn", iu cn hm cha mt ngha khc. Do c im ngh nghip
v cng vic ca ng, ng c nhiu bn b "pha bn kia", gm c ngi M v cc
tng t, chnh khch ch Si Gn. Theo chng ti, ng n bit r rng nu tt c
nhng b n ca cuc i ng u c cng khai ht th cng khng c bt c iu g
khin ng phi xu h trong quan h vi bn b. V ng l nh phn tch qun s chnh tr sc so, li c quan h su rng, nn h cn tham kho kin, tranh th cht
xm ca ng. H giao ti liu cho ng l v mc ch ca h. ng gip h nhng g
ng c th, min l s gip khng c hi cho cch mng. ng thu thp nhng ti
liu gi v Tng hnh dinh khng chin c i sch thch hp nhm b gy
xm lc, lm tht bi cc k hoch chin tranh. Khng c ai "pha bn kia" bn ti
liu cho ng, ng cng khng "ly cp", khng li dng lm hi bn b. Sau ny
bit vic ng lm, nhng bn b ca ng "pha bn kia", nhng ngi hiu c
nhng sai lm ca ngi M khi gy ra cuc chin phi ngha chng Vit Nam, khng
ai phin trch g ng. H u n phc ng n.

a
T

n
g
c

Ngi ta thng gi ngh bo l mt "v bc" ca nh tnh bo Phm Xun n, ngi

ta cng gi ng c cuc i "hai mt". Nhng s tht th ng lm bo mt cch
chuyn nghip, lm bo mt cch chnh trc. Nu ni "hai mt" th mt no trong cuc
i ng cng chnh trc c. S chnh trc lm nn tm vc ca nh tnh bo Phm
Xun n v tm vc ca k gi Phm Xun n.

Tin s Nguyn Vn Ho, cu Ph th tng chnh quyn Si Gn c, l mt trong

c nhng ngi bn thn ca Phm Xun n. Ngy 30.4.1975 ng Ho quyt nh khng
C
h
i

60

ra i, mc d ng l mt quan chc cp rt cao ca ch c v khng c mt mi lin

h no vi cch mng. ng sn sng ch i iu xu nht xy ra vi ng, nhng khng
c iu xu no xy ra c...
Ni chuyn vi chng ti v Phm Xun n, tin s Nguyn Vn Ho cho bit: "Ti quen
anh n khi ti lm Ph th tng ch c. Sau 30.4.1975, ti v nh gp nhau thng
xuyn vi t cch bn b, hu nh tun no cng gp, mi cho ti lc ti ri khi Vit
Nam nm 1982...".
ng Ho dnh nhng li tht tt p ni v Phm Xun n: "Chng ti quen nhau
bt u t mt cuc phng vn. Hi nh l k gi Bo TIME, gp ti phng vn v
kinh t. Gp con ngi ny, ti va t m va thch th: Sao Vit Nam c th c mt
ngi trnh v uy tn lm phng vin mt t bo tm c ca M, li c ngi M
n trng nh vy! Trong cu chuyn trao i, anh n ci m, thoi mi, thnh thong li
chen mt chuyn tro phng, rt d thng t. Ti cm nhn c con ngi nh ngay
tht, khng c th on, khng c hu g. Sau nh vit mt bi trn Bo TIME, tun
c chuyn v Vit Nam. Hi khi tip xc vi Phm Xun n, khng c ai nghi
ng nh l tnh bo cho bn kia ht. nh c ngh thut n giu vai tr b mt ca mnh
mt cch tuyt vi. nh chn thnh, thn thin thc s, khng h gi di" .
V quan h vi Phm Xun n sau gii phng, ng Ho k: "Sau 1975, ti vi anh n
thn thit lm. Chng ti rt hp tnh nhau, m ht lng ra chi vi nhau, khng c gii
hn. Cho n khi ri khi Vit Nam nm 1982 ti vn khng bit anh n l tnh bo. Ra
nc ngoi ri ti mi nghe ni. Lc ti mi hi i... Ti t hi, anh ta lm tnh bo,
c phi l t 1975 n lc anh ta nhn nhim v theo di ti hay khng. Ti m c
n mc 10 nm sau khi tr v Vit Nam, ti mi nh i n cm hi cho ra l. Anh
n ni: Moa c th ly danh d ni vi toa l khng bao gi moa lm chuyn . Bn l
bn, khng th no moa lm chuyn c. Nghe n ni, ti tin ngay. Sau ny ti cng
bit chc chn l khng c chuyn ".

61

"n l mt nhn ti. nh chn chnh ngha i theo v lc no cng trng nhn cch. nh
khng bao gi lm hi ai v lun lm ngi ta cm thy yn lng", tin s Nguyn Vn
Ho nhn xt...
Gii m Phm Xun n24/04/2008 1:49

Phm Xun n

K 14: Gia thi im lch s

Trong thi im lch s , sau khi gi nguyn bn k hoch qun s ca tng
Westmoreland v k hoch bnh nh mi v Tng hnh dinh khng chin, tc l
ni dung ca hai gng km chin lc "tm dit" v "bnh nh", Phm Xun n
tip tc cung cp nhng tin tc ht sc quan trng...
S ph sn ca chin lc "Chin tranh c bit" nh du bng chin thng Bnh Gi
ca Qun gii phng, trn nh m chnh tng Westmoreland sau ny cng tha nhn l
"tht bi c tnh bo trc r nht ca qun i Nam Vit Nam" (Westmoreland, A
Soldier Reports). Cu tham mu ph lc qun M, tng Bruce Palmer cng khng nh:
"Nu trong nm 1965, M khng a cc lc lng chin u trn b vo tham chin th
chc chn Nam Vit Nam sp v Bc Vit Nam chim ly n ngay ri" ( Bruce
Palmer, Vai tr qun s ca M trong chin tranh Vit Nam, dn theo quansuvn.net).

62

Nm 1967, s on b binh s 1 ca M
Chin lc "chin tranh cc b" c M trin
khai Vit Nam trong bi cnh nh vy. n
cui nm 1965 c hn 20 vn qun M v
ch hu, trong c hn 18 vn qun M,
cng vi qun i Si Gn, hp thnh mt i
qun trn 72 vn. i qun ny vo cui nm
1967 u nm 1968 ln ti hn 1 triu, gm
486.000 lnh M, 58.800 lnh cc nc ch
hu v 650.000 lnh qun i Si Gn. Cc

mang tn Anh C (Big Red One)

tham gia mt cuc hnh qun ln nh
vo Khu Tam Gic St C Chi. l
cuc hnh qun Cedar Falls. Cuc hnh
qun b tht bi, khng th tiu dit
c ch lc ca Qun gii phng m
ngc li qun M cn b thit hi nng
n trc cch nh khn kho, ch ng
ca Qun gii phng. Phm Xun n

phng tin chin tranh hin i nht c

em ra s dng, trong ln u tin s dng
my bay nm bom B52. "Tm dit" v "bnh

bo

trc

cuc

hnh

qun ny.

nh" l hai gng km c p dng min

Nam, ng thi leo thang chin tranh ra min
Bc vi cng d di (ch tnh ring nm 1965, M s dng 55.000 phi xut nh
ra min Bc). Va trin khai lc lng v b tr chin trng, M m ngay chin lc
phn cng ma kh 1965-1966 nhm "tm dit" qun gii phng ti hai chin trng
trng im l khu V v ng Nam b vi 450 cuc hnh qun cn qut, trong c 20
cuc hnh qun quy m ln...
Ngy 17.7.1966, trong li ku gi ton dn chng M, cu nc, Ch tch H Ch Minh
tuyn b st : "Chin tranh c th ko di 5 nm, 10 nm, 20 nm hoc lu hn na. H
Ni, Hi Phng v mt s thnh ph, x nghip c th b tn ph song nhn dn Vit Nam
quyt khng s! Khng c g qu hn c lp t do!".
Trong thi im lch s , sau khi gi nguyn bn k hoch qun s ca tng
Westmoreland v k hoch bnh nh mi v Tng hnh dinh khng chin, tc l ni
dung ca hai gng km chin lc "tm dit" v "bnh nh", Phm Xun n tip tc
cung cp nhng tin tc ht sc quan trng:

63

+ Bo trc cc cuc hnh qun ln ca M v qun on 3 qun i Si Gn, nh cc

cuc hnh qun Cedar Falls, Birmingham...
+ Bo co chi tit v b tr, s dng lc lng M v ch hu.
+ K hoch xy dng qun i Si Gn.
+ K hoch qun s AB142 (1966).
+ K hoch qun s AB 143 (1967).
+ Din bin trc cuc bu c tng thng nm 1967, tranh chp gia cc phe nhm trong
chnh quyn Si Gn...
Nhng tin tc t Phm Xun n gip cho Tng hnh dinh khng chin nh gi ng
ca M.
thy ht ngha ca hot ng tnh bo khng chin ni chung v ca Phm Xun n
ni ring, cn bit qua v hot ng tnh bo ca M vo thi im ny. Theo tng
B.Palmer th: "Hot ng hnh qun khng t kt qu nu tin tc tnh bo thiu cht
lng". Mc d Tng thng M v cc nh hoch nh chnh sch Washington "c qu
tha cc bn nghin cu v c tnh tnh bo v Vit Nam", nhng h thng tnh bo M
trong chin tranh Vit Nam c qu nhiu nhc im. ng Palmer cho rng, trong thi
chin, t lnh chin trng thng l vin t lnh thng nht, c quyn iu khin tt c
cc ngun cung cp tnh bo, tuy nhin chin trng Vit Nam l trng hp duy nht m
t chc thi chin ni trn khng c p dng. Hu qu l 1 tnh l hoc 1 huyn l m
c n 2 trung tm thm vn, 1 dnh cho c quan tnh bo trung ng (CIA), mt dnh
cho MACV. MACV quan tm n cc kha cnh tnh bo trc tip cho cuc chin, CIA
li ch n kha cnh chin lc di hn. Nhng vn m tng Palmer cho l c
bit phc tp v gy tranh ci trong cng ng tnh bo M sut cuc chin tranh l c
tnh s qun v xc nh thnh phn cc n v ln ca ch. " l s xt on v tnh
bo qun s kh khn nht, nht l trong chin tranh nhn dn Vit Nam, mt cuc
chin m qun chnh quy rt kh phn loi cc lc lng trc tip chin u vi cc lc
64

lng gin tip. Li cn rt kh c tnh thng vong ca b i ch v lc lng tham

chin c c dn thng, qun chnh quy, qun a phng v dn qun. c tnh gia
CIA v MACV v s n v ch tham chin phi tri qua thi gian lu di mi nhch li
gn nhau, cn vi lc lng qun du kch th khc xa nhau mt tri mt vc" (ti liu
dn). Lin quan n vn ny l hi chng "m xc". Tng Palmer vit tip: "Phn
bit c s qun trc tip tham chin l chnh quy hay khng chnh quy rt kh khn
nn c xu hng gy thng vong cho dn thng lm tng s "ch" b cht. N (hi
chng "m xc") khuyn khch cc n v chin u va thi phng con s v thm tht
vo bo co s ch thng vong lm cho hi chng "m xc" gay gt thm".
cp n nhng yu km v phn tnh bo ca M, tc l nhng n lc ngn chn
khng cho i phng bit v cc k hoch qun s v cc vn qun s khc, tng
Palmer cho rng vic bo m an ton thng tin lin lc ca M ng Nam l khng
hon ho. "Do thi quen cu th, ni thng (khng dng mt m) qua my in thoi
hoc my v tuyn khng an ton, nn ch thng bit trc k hoch ca M rt r, k
c cc cuc nm bom ca B T lnh khng qun chin lc nn c bin php bo
ng cho b i v ngi ca h. Hu qu l M b mt nhiu c hi v li th qu
gi gy bt ng cho ch".
Nhn xt l ng trn l thuyt, nhng thc t th khc. Vic d c nhng thng tin
r r do s "cu th" ca i phng l c, nhng rt t. Trng hp ca Phm Xun n
c l l rt kh hiu i vi cc nh phn tch qun s phng Ty... (cn tip)
Gii m Phm Xun n25/04/2008 1:11

65

Phm Xun n

K 15: "Vit Nam ha chin tranh" - H Ni bit trc Nguyn Vn Thiu

Nm 1969, Nixon ln lm Tng thng M, k hoch "Vit Nam ha chin tranh" m
cc nhm nghin cu chun b t nm 1968 c Nixon chp nhn trn cn bn.
ng n c c mt bn d tho k hoch. ng tin hnh xc minh rt cng
phu, sau khi bit chc chn chnh l ti liu v cn bn c Nixon duyt ng
mi gi v trn.
Nm 1966 nht bo New York Herald Tribune bn M phi ng ca. N k gi Berverly
Deepe v ng n c mt thi gian cng tc cho mt s t bo, cho Hng truyn hnh
NBC, sau lm chnh thc cho t Christian Science Monitor. y cng l mt t bo
c uy tn ca M.
Lc ny ng thi vi vic a qun vo min Nam, ngi M gt tng Nguyn
Khnh, gt lun cc ng Phan Khc Su v Phan Huy Qut, to iu kin cho cc tng
Nguyn Vn Thiu - Nguyn Cao K dng qun i nm chnh quyn, tip tay cho qun
i M tin hnh cc chin dch "tm dit" v "bnh nh". T y ni b chnh quyn Si
Gn tuy vn cn mu thun u nhau, nhng khng cn xy ra o chnh, v ngi
M "chn c" Nguyn Vn Thiu.
Phm Xun n tip tc tht cht quan h su hn, rng hn vi gii chc c th lc M
v chnh quyn, qun i Si Gn. Lc ny ngoi Phm Xun n, nhiu li tnh bo
66

chin lc khc cng pht huy hiu lc, tin tc cc li b sung cho nhau, phc v
mt cch ton din yu cu ca khng chin.
Cuc phn cng chin lc ma kh 1965-1966 ca M tht bi. Ma kh 19661967, M huy ng 20 s on, 10 l on v trung on cng 4.000 my bay, 2.500
xe bc thp, 2.540 khu pho, 500 tu chin ln nh m cuc phn cng chin lc
ln th hai quy m ln hn vi 895 cuc hnh qun cn qut (nhiu gp i cuc
phn cng ln trc). Cuc phn cng tp trung ch yu vo chin trng ng Nam
B vi mu tiu dit cc c quan u no ca qun gii phng, trong ln nht
l cuc hnh qun Junction City vi 45.000 qun tham chin nh i nh li chin
khu Dng Minh Chu (bc Ty Ninh) v tam gic st C Chi sut hn 50 ngy.
Cuc phn cng chin lc ny cng tht bi.

p
h

n
c
n
g

V pha qun gii phng, n cui nm 1967 b i ch lc c 7 s on, 15 trung v

on, 50 tiu on c lp, b i a phng c 55 tiu on, 17 i i, 144 trung o
i c lp cng 300.000 dn qun du kch. Lc lng ny kt hp vi phong tro m
u tranh chnh tr ca nhn dn b gy hai cuc phn cng chin lc ca M, to
th trn vng chc cho cuc tng tn cng v ni dy lch s Tt Mu Thn 1968.
Nhng nm 1966, 1967, 1968 cng vic ca Phm Xun n rt cng thng. Lc ny
ng khng ch cung cp tin tc tnh bo chin lc m cn cung cp cc tin tc chin
dch, nhng iu tra c th phc v chin u. Lin lc mi thng tng ln n 4-5
ln.

a
kh

1
9
6

Trong cuc tng tn cng Mu Thn, c t 1 v t 2, ng u cung cp nhng tin 5

tc v din bin mt trn v tnh hnh ni b ca i phng.
Sau t 2 chin dch Mu Thn, tng Westmoreland b mt chc v b triu hi v 1
nc, tng Abrams ln thay. Nh Trng v Lu Nm Gc a sang Si Gn 3 nhm 9
nghin cu chin lc:

6
6

67
n
h:

- Nhm ca Donald Marshall vi khong 25 s quan, c 7 tin s nhiu ngnh khc nhau.
- Nhm ca gio s Guy Pauker, Gim c chu ca Rand Corporation.
- Nhm ca gio s Hermann Kahn ca Hng nghin cu Hudson Institute.
ng n c bn b ng nghip gii thiu vi cc nhm nghin cu , bn thn ng
cng c mt s ngi bn M l thnh vin cc nhm ny, nn ng c dp tham gia trao
i nhiu vn . Qua y ng nm c nhng ni dung ca k hoch xung thang
chin tranh m sau ny gi l k hoch "Vit Nam ha chin tranh". Mt bo co chi tit
v k hoch ny c ng vit gi v trn. Nhng ni dung ca n c ng xc
minh t ba nhm nghin cu. Nh vy l ng n cho lnh o khng chin bit trc
ca M trong giai on ny.
Nm 1969, Nixon ln lm Tng thng M, k hoch "Vit Nam ha chin tranh" m cc
nhm nghin cu chun b t nm 1968 c Nixon chp nhn trn cn bn. ng n
c c mt bn d tho k hoch. ng tin hnh xc minh rt cng phu, sau khi
bit chc chn chnh l ti liu v cn bn c Nixon duyt ng mi gi v trn.
Cn bit, cng trong nm 1969, Nixon gp Nguyn Vn Thiu o Midway
thuyt minh cho Nguyn Vn Thiu v k hoch "Vit Nam ha chin tranh", iu th v
l ni dung H Ni bit trc.
Cui nm 1969, xy ra mt chuyn phc tp. Hai v ch em x cn b tnh bo ca ta
l Trn Ngc Hin v Hunh Vn Trng. ng tm cch tip cn cc ti liu ca v n v
thy nhng ngi ny nm trong mt li tnh bo chin lc, trong ti liu m li ny
thu c c k hoch qun s AB144. Ti liu ny chnh ng cng gi mt bn v trn
vo cui nm 1968. Bit vic ny ng n rt lo lng. Vic li tnh bo kia l ra mt
ti liu nh vy s nh hng n ng, v nu bit tin ny th ngi a cho ng ti liu
s rt ngn khng dm a na, d h khng h ngh ng c lin quan g n cng
sn.

68

i vi ng Hunh Vn Trng, ng nh li c n cm vi v chng ng Trng hai

ln, c hai ln u c cc quan chc M v Vit d, ring ln th hai c chp hnh k
nim. ng Hunh Vn Trng l c vn chnh tr ca tng thng Nguyn Vn Thiu,
ng nhin c ng Trng v ng n ngi ny khng th bit ngi kia l tnh bo ca
ta. Qua ngi quen, ng n bit bc nh k nim ny c a ln Ph Tng thng.
ng lo khng bit bn an ninh c a bc nh ny cho bn chiu hi v t binh nhn mt
khng v nhng ngi cho nhn mt khng bit c ai bit ng hay khng. Sut thi gian
ny ng phi bm st theo di bn an ninh nghe ng tnh. Do vy m ng b
hn ch mt mt thi gian, cho n khi ng bit chc l mnh an ton.
V hn ch nn n cui nm 1969 ng vn cha ly c k hoch qun s AB145,
cho n u nm 1970 ng mi chp c ni dung k hoch ny v 1 thng sau mi ly
c nguyn bn. Khi ng chp phim xong chun b gi v th c lnh hy phim v ti
liu ny li tnh bo khc gi v ri. Chng ti nu chi tit ny thy tnh k lut
cao v sc lm vic phi thng ca Phm Xun n... (cn tip)
Gii m Phm Xun n26/04/2008 0:50

Phm Xun n

K 16: Gia nhng cuc sn n ca tnh bo quc t

CIA v tnh bo Anh, tnh bo i Loan... u ngh Phm Xun n lm cho h.
ng bo co cp trn. Cp trn bo: "Nu thy c li cho cch mng th c lm !".
69

Vo u nm 1969, lc ny Phm Xun n chuyn hn sang lm cho bo TIME, mt

lot cc t chc tnh bo quc t "sn ui", li ko ng lm cho h.
Trc ht l CIA. Mc d ng n c mi quan h thn tnh vi cc nhn vt CIA y th
lc nh Lansdale v Conein..., song nhng ngi ny khng bao gi ngh ng lm
vic hoc cng tc vi CIA. Nhng cp di ca h th c hai ngi ngh.
Th nht l mt trm CIA min Trung tn l Harper, ngh ng va lm vic cho
bo TIMEva lm vic cho CIA vi mc lng rt hu. ng hi nu ng nhn li th ng
hot ng theo hng no, Harper ngh ng thm nhp vo t chc cng on ca
Trn Quc Bu "pht hin nhng phn t Vit cng" trong t chc ny. ng bo co
vi cp trn chuyn ny. kin ca cp trn l: "Nu xt thy lm cho CIA c li cho
cch mng th c lm". Tuy nhin, ng n t chi Harper.
Ngi th hai l David Hudson, ph t ca Lansdale. Ngi ny ngh ng n b ngh
lm bo chuyn sang kinh doanh. ng ta ngh ng n m mt trang tri nui b
sa Bnh Long. CIA s cho ng n mn tin u t, "li th tr, l th thi", vi mt
iu kin l trang tri ca ng n phi nhn mt s nhn vin ngi Kinh v ngi
Thng vo lm. ng n t chi, l do l ng khng th b ngh bo - ngh m ng say
m theo ui. t lu sau ngi ny li ngh ng n ng ra lm ch mt nh my c
hp, cng vi phng thc nh trn. ng t chi nt.
i vi tnh bo i Loan. Francis Cao, trm tnh bo i Loan Si Gn ngh ng
lm tnh bo cho "Trung Hoa dn quc". Cao gii thiu vi ng n tng Wang Tchen,
ngi t M sang sp thay th ng ta. ng n vn lm quen vi tng Tchen, ch ng
khng nhn li lm tnh bo.
i vi tnh bo Anh. Trm tnh bo Anh Si Gn lc l Fordaz, ngi tng ng
vai tr quan trng ca c quan tnh bo Anh cng tc vi CIA lt Mossadegh Iran,
n gp ng ngh cng tc bng cch "trao i tin tc hai bn cng c li". Fordaz
ni vi ng n: "Nhn vin tnh bo thng mo m ngh nghip, nhiu bo co khng
khch quan bng tin tc ca cc k gi. Cc k gi c uy tn thng c cc loi tin tc
70

rt phong ph, nhng khng bao gi s dng ht, ngoi tr k gi c tham vng
vit sch. Chng ti s tr tin th lao cho ng v nhng tin tc chng ti cn ch
khng phi mn ng lm tnh bo cho Anh quc. Ti bit, nhiu k gi khng thch
lm tnh bo". ng trc mt chuyn gia tnh bo gi dn nh Fordaz, ng n ht
sc cnh gic v kho lo t chi. n cui nm 1969, ngi ny i i ni khc...

y
b

Tt c nhng li mi ni trn u c ng n bo co v trn nghim tc v cp a

trn ng t quyt nh c nn lm hay khng. V vy cu chuyn v cuc i "hai y
mang" ca ng n m mt s tc gi nc ngoi phng on l khng ng s tht.
Thi k ny M p dng "hc thuyt Nixon", ang tin hnh "Vit Nam ha chin
tranh". Qun M trit thoi dn, qun Si Gn c tng cng, t 1969 n 1971
qun chnh quy tng t 700 ngn ln 1,1 triu, lc lng bn v trang tng t 1,5 triu
ln 2 triu. ch va y mnh chin tranh vi mt qun i hng hu c trang b
v kh v phng tin hin i nht ng Nam . Mc d vin tr M vn gi v tr
s 1, nhng chnh quyn Si Gn p dng mt lot cc bin php nhm pht trin
kinh t thc hin chnh sch "bnh nh", coi bnh nh l bin php then cht ca
"Vit Nam ha chin tranh".
Mc d Phm Xun n c quen vi Nguyn Vn Thiu t trc, nhng cho n nm
1969 ng vn "c khong cch" vi cc thuc h thn tn ca Nguyn Vn Thiu. Lc
ny li xy ra mt s c. Gia nm 1970, k gi Larsen, con ca ch bo TIME, c
phi qua lm Trng vn phng bo TIME Si Gn. Mc d l con ca mt triu
ph, nhng c u c phn chin, Larsen vit bi ch trch Nguyn Vn Thiu v c
xu hng bnh nhng ngi ch trng ha bnh nh Dng Vn Minh. B my ca
Nguyn Vn Thiu bc tc, Hong c Nh ti cho Phm Xun n xi Larsen
chng Thiu. Hong c Nh m ra ght Phm Xun n. Phi mt mt thi gian,
qua nhiu mi quan h gii thch, Hong c Nh mi thay i thi , chuyn sang
tin cy ng. Mi quan h ny c tht cht. Phm Xun n gip rt nhiu tng
t, chnh khch trong vic thit lp quan h vi ngi M v gii cm quyn mi
h cng c a v. Bi vy h u coi ng l "ngi nh", sn sng to nhng iu

n
r

i
t

i
K
h
e
S
a
n
h
tr
o
71
n
g
c

kin thun li nht phc v cho ngh bo ca ng. i vi cc tng lnh, chnh
khch chng Thiu, ng vn gi thi ha nh, mc thc.
Bc vo "Vit Nam ha chin tranh", sau khi ly c t trong trng nc chin lc
ny cng nh cc k hoch qun s hng nm, ng cung cp v trn nhiu ti liu
quan trng, c bit l:
+ Bo trc k hoch a qun i Si Gn ln Campuchia nh vo vng Ba Thu v
dng
+

khng
Bo

qun

trc

thi

ym
im

tr

cho
rt

cuc

qun

hnh

qun

khi

ny.

Campuchia.

+ Bo trc k hoch tn cng H Lo ma kh 1970 -1971 t ng 9.

+
+

K
K

hoch

hoch
ci

bnh
qun

nh.
Si

Gn.

+ ca M xung quanh cuc bu c Tng thng Si Gn 1971.

+ Bo trc tin M nm bom tr li min Bc nm 1972...
Thi im ny c vi tin tc quan trng ng bit nhng khng bo co kp thi, ch yu
l do nh gi thp ngun tin. Quan trng nht l M m mu o chnh lt hong
thn Sihanouk. Tin ny ng bit lc n cm ti nh mt tng lnh qun i Si Gn, c
k gi Shaplen v Sn Ngc Thnh (Campuchia) d nhn dp tt nin. Ti y, Sn Ngc
Thnh ni ng Sihanouk ang i Paris cha bnh, y l dp tt lt . ng ta cn ha
s u tin dnh mi tin tc cho Shaplen - Phm Xun n v ngh hai k gi ng h
ng ta. Ti cuc gp ny, Phm Xun n tp trung ch n mt tin tc khc, l tin
M thuyt phc Sihanouk khng pha ta s dng cng Sihanoukville. ng khng
coi trng tin v m mu lt Sihanouk, v ng coi thng Sn Ngc Thnh, khng ngh
l Sn Ngc Thnh c ngi M trng dng. V vy m tin tc quan trng ny ng
l i khng bo co...

72

Tng

tnh

bo

Phm Xun n

K cui: Di sn
ng quang minh chnh i v tn tnh tn ngha vi bn b, d h l ng i hay
trong hng ng i phng. ng bo ng khng bao gi n hn nhng g mnh
lm, ngha l ng khng c o tng lm va lng tt c.
Trong thi k t 1973 n kt thc chin tranh, bn cnh cc li tnh bo khc, Phm
Xun n vn cung cp nhng tin tc chin lc quan trng. Sau khi k Hip nh Paris,
trn chin trng c xu hng c tin, rng i phng thi hnh hip nh, nn mt cnh
gic ch ln chim nhiu ni. Trong bo co v trn, Phm Xun n khng nh dt
khot rng i phng khng thi hnh hip nh, km theo nhn nh l cc k hoch
qun s tn cng vng gii phng mang tn K hoch L Thng Kit 73, 74 v 75. Cc
k hoch ny u c M tn thnh thng qua c quan DAO (Defence Attache Office).
Tip , ng cung cp nhiu ti liu quan trng:
+ Ti liu ci t qun i Si Gn.
+ K hoch bnh nh di hn.
+ K hoch "hu chin pht trin trng k" ca V Quc Thc - David Lilienthal

73

+ K hoch bo v Si Gn. K hoch ny c Nguyn Vn Thiu bn vi c y

trng Trung ng tnh bo Nguyn Khc Bnh v T lnh bit khu th kim Tng
trn Si Gn - Gia nh Nguyn Vn Minh cng mt s tng thn tn B Tng tham
mu. Thi gian ny Nguyn Vn Thiu khng mun cc n v qun i tp trung nhiu
Si Gn v s o chnh, nn y thc cht l k hoch chng o chnh nhiu hn l
i ph vi s tn cng ca qun gii phng.
+ Tin v vic B Tng tham mu qun i Si Gn ly c ti liu v quyt tm ca
ta chm dt chin tranh nm 1975.
+ Tin v i s M Martin tm cch thng thuyt i n mt gii php chnh tr v
vic vin tr khn cp cho chnh quyn Si Gn v M s khng vin tr trong trng
hp qun i Si Gn thua.
+ Tin v ni b chnh quyn Si Gn p Nguyn Vn Thiu t chc m ng cho
thng thuyt...
Hai tin tc c ngha chin lc ht sc quan trng trong thi gian ny l: i phng
khng thi hnh Hip nh Paris v M s khng tham chin nu qun i Si Gn thua
(nhiu li tnh bo khc cng khng nh tng t). S khng nh ny cng c
quyt tm m chin dch Tng tn cng v ni dy ma xun 1975 lch s.
Lin tc hn hai mi nm sng trong hon cnh cc k cng thng lm tt c nhng
g m mnh c th lm c cho T quc, Phm Xun n khng c mong mun no hn
l tr thnh mt ngi bnh thng.
Cu chuyn "gii cu" bc s Trn Kim Tuyn vo ngy cui cng ca chin tranh chng
ti cng b chi tit trnThanh Nin nm 2002 vi vic phng vn Phm Xun n v cc
cp trn ca ng. Lm chuyn ny ng khng bo co, chuyn xy ra ri cng khng ai
hi ng, khng ai bt ng phi "kim im", "gii trnh", cng khng c chuyn "gy kh
d" cho ng nh mt s tc gi nc ngoi phng on.

74

Ngy xa khi Lu B cn yu th, Quan Cng nhn lnh mai phc bt To Tho sau trn
Xch Bch. Quan Cng v ngha m vi phm qun lnh, tha cho To Tho. Khng Minh
cm ng vi ci ngha m khng bt ti Quan Cng, cho Quan Cng c dp tr n
To Tho. Tt nhin chuyn ng n vi Trn Kim Tuyn khng ging cu chuyn ny,
nhng ci ngha th ging nhau. V th m khi chng ti hi n s kin Phm Xun n
"gii cu" bc s Tuyn, i tng Mai Ch Th khng ngn ngi ni ngay: "Nhn Tr
Dng!". cng l nh gi chung ca cc nh lnh o cp trn v ng n.
Gio s Larry Berman, tc gi cun ip vin hon ho, dnh nhng li tht tt p
ca ngi Phm Xun n, ca ngi cc hot ng tnh bo ca Phm Xun n phc v cho
cuc u tranh chnh ngha ca nhn dn Vit Nam. Tuy nhin, ng Larry c nhng
phng on khng ng thc t v nhiu chi tit lin quan n cuc i Phm Xun n
sau chin tranh. Chng hn: "Tht tr tru, khi cuc chin tranh chm dt v Vit
Nam khng cn b chia ct na, th li c mt s ngi trong c quan cng an Vit Nam
tin rng quan h ca Phm Xun n vi ngi ca tnh bo M v CIO (c y Trung
ng tnh bo ch Si Gn c - HHV) vn cn qu thn thit. V rng, ngi anh
hng tnh bo ca h tn ti c lu nh vy l v lm vic cho cc bn khc nhau
nn rt c th Phm Xun n l mt ip vin ng thi cho c ba c quan tnh bo. S
rc ri i vi Phm Xun n bt ngun t vic ng lun lun dng nhng li l thn
thit ni v nhng ngi bn ca mnh tng lm vic cho CIA v CIO" (Larry
Berman, ip vin hon ho, bn ting Vit, NXB Thng tn, H Ni 2007, tr.34-35).
"Trong thi k 1975 - 1986, khi Phm Xun n ang b theo di cht ch..." (sd, tr.468).
Chuyn ng i hc hc vin qun s cao cp, c l gii l (mt phn ca l do) "v
ng sng qu lu vi ngi M" (sd, tr.406)...
Nh chng ti trnh by, tt c nhng quan h vi cc c quan tnh bo nc ngoi v
ca ch Si Gn c ng n u bo co y , cp trn ca ng ghi nhn. ng
Mi Nho, ngi tng kt ton b hot ng ca Phm Xun n, nh li nhn xt ca c
quan tnh bo quc phng v ng n nh sau: "L mt cn b trung thc, bo co r
rng, y trong quan h rt phc tp vi ngi M v tng t, chnh khch chnh
75

quyn Si Gn cho t chc hiu r v tin cy ng ch". Chng ti cha thy bt c biu
hin no ca bt c ai gy "rc ri" cho ng n c.
Trong nhng ln trao i vi chng ti, gio s Larry Berman c cp n nhng "rc
ri" . Ti ni vi ng Larry: Vit Nam c nhng quy nh rt nghim ngt i vi vic
phong anh hng v vic thng qun hm. D anh c cng ln, nhng nu nh anh c
nhng biu hin khng ng tin cy th anh cng khng c phong danh hiu anh hng.
D anh c ti, c cng nhng anh khng c c, ngha l anh khng ng tin cy, anh
vn khng c thng cp. ng n c phong anh hng t u tin sau ngy kt
thc chin tranh. V hi cp bc ng ch l trung t, sau thng dn ln n thiu
tng. iu chng minh khng ai nghi ng hay lm kh g cho ng n.
Cn vic ng n phi i hc, theo quy nh ca qun i nhn dn Vit Nam, s quan mi
cp phi qua cc trng o to tng ng, nu khng i hc th khng c phong qun
hm. ng n l trung t m cha hc trng lp s quan no c th vic ng i hc l l
ng nhin. Nhng chuyn tng nh n gin d hiu li ha thnh rc ri.
Phm Xun n l mt nhn cch ln. ng l ng vin cng sn n trn i v s trung
thnh l thuc tnh ca nhn cch Phm Xun n. ng quang minh chnh i v tn tnh
tn ngha vi bn b, d h l ng i hay trong hng ng i phng. ng bo ng
khng bao gi n hn nhng g mnh lm, ngha l ng khng c o tng lm va
lng tt c.
Phm Xun n l sn phm ca chin tranh nhn dn chng ngoi xm. Khng c nhng
ngi lnh o khng chin tm vc, khng c nhng b Ba anh hng v nhng ngi
dn anh hng th khng th c s v i ca Phm Xun n. V ng tr thnh mt trong
nhng di sn v gi ca khoa hc v ngh thut qun s Vit Nam.
H.H.V

76