Professional Documents
Culture Documents
BI GING
HA HC DU M V KH
MC LC
NI DUNG
Trang
MC LC
2
CHNG 1: TNG QUAN DU M V KH
4
1.1. Ngun gc.............................................................................................................4
1.2.Thnh phn ha hc...............................................................................................6
CHNG 2: TNH CHT VT L C TRNG CA DU TH V PHN LOI
DU M
13
2.1.Xc nh cc c trng vt l ca phn on du m
13
2.2.nh gi cht lng ca du m qua cc c trng sau.......................................21
2.3.Cc c tnh ca du th v sn phm du m.....................................................25
2.4.Phn loi du m..................................................................................................29
2.5.Thnh phn v phn loi kh................................................................................30
CHNG 3: CC PHN ON DU M V NG DNG CA CC PHN ON
DU M
31
Gii thiu:
31
3.1.Phn on kh.......................................................................................................32
3.2.Phn on xng....................................................................................................37
3.3.Phn on kerosen................................................................................................48
3.4.Phn on gasoil nh............................................................................................51
3.5.Phn on gasoil nng (Phn on du nhn)......................................................53
3.6.Phn on cn du m (cn gudon)......................................................................58
CHNG 4: C S L THUYT CA QU TRNH CHNG CT
62
4.1.C s l thuyt.....................................................................................................62
4.2.Cc thng s cng ngh nh hng n qu trnh................................................62
CHNG 5: CC QU TRNH CHUYN HA HA HC DI TC DNG
NHIT
64
5.1.S bin i ca cc hyrocacbon di tc dng nhit..........................................64
5.2.Qu trnh cracking nhit.......................................................................................65
5.3.Qu trnh vibsreking.............................................................................................67
5.4.Qu trnh nhit phn (pyrolyse)............................................................................67
5.5.Qu trnh cc ha.................................................................................................67
CHNG 6: CC QU TRNH CHUYN HA HA HC DI TC DNG CA
XC TC
68
6.1.Tnh u vit ca xc tc.......................................................................................68
6.2.Qu trnh cracking xc tc....................................................................................71
6.3.Qu trnh reforming xc tc.................................................................................77
6.4.Qu trnh isomer ha............................................................................................80
6.5.Qu trnh alkyl ha...............................................................................................82
CHNG 7: S LC DU M V KH CA VIT NAM
84
7.1.Vi nt v ngnh du kh Vit Nam...................................................................84
2
Al4C3 + 12H2O
CaC2 + 2H2O
4Al(OH)3 + 3CH4
Ca(OH)2 +C2H2
RCOOH
RCOOH
RH
CO2
RCH2OH
R-CH=CH2
R-CH=CH2
H2O
+ H2
ROH
+ H2O
R-CH2-CH3
Thnh phn ha hc
(CH2)11-CH3
(CH2)10-CH3
H3C
CH3
CH3
antraxen
toluen
xylen
pyren
naphten
diphenyl
Khc vi nhin liu xng, nhin liu phn lc v diezen nu hm lng aromat
nhiu th chng lm gim cht lng ca cc loi nhin liu do kh t bc chy v
to cc, to cn trong ng c. Cc cu t aromat mt vng c nhnh ph di l
nguyn liu qu sn xut du nhn c nht v ch s nht cao.
Hydrocacbon loi hn hp naphten aromat
Loi ny rt ph bin trong du, chng thng nm phn on c nhit si
cao. Mt s hydrocacbon hn hp naphten aromat thng gp trong du m c cu
trc nh sau:
tetralin
indan
xyclohexylbenzen
R-S-H
Sunfua
R-S-R
Disunfua
R-S-S-R
Thiophen
S
S, H2S
Lu hunh t do
3000C
2RSH
5000C
RSH
R-S-R + H2S
R-CH=CH2 +
H2S
SR
SR
S
thiophen
S
benzothiophen
S
dibenzothiophen
Thiophen l loi cht cha lu hunh ph bin nht (chim t 45 92% trong tt
c cc dng hp cht cha lu hunh ca du m). Chng thng c phn nhit
si trung bnh v cao ca du.
9
pyridin
N
H
pyrol
quinolin
N
H
indol
N
acridin
izo-quinolin
N
H
cacbazol
N
H
benzocacbazol
phenol
OH
CH3 crezol
OH
naphtol
10
Asphanten
1000 vC
2500 vC
2H2O
Mg(OH)2
2HCl
MgCl2 +
2H2O
Mg(OH)Cl
HCl
11
CHNG 2
TNH CHT VT L C TRNG CA DU TH V
PHN LOI DU M
2.1. Xc nh cc c trng vt l ca phn on du m
2.1.1. Thnh phn chng ct phn on
Thnh phn ct l mt trong nhng ch tiu quan trng cn phi xc nh i vi
cc sn phm trng nh xng, kerosen, izen. Theo thnh phn ct phn on c th
bit c cc loi sn phm thu v khi lung ca chng. Cc phn on du bao gi
cng gm rt nhiu cc n cht khc nhau vi nhit si thay i. Do vy c trng
cho tnh cht bay hi ca mt s phn on l nhit si u v nhit si cui.
Qu trnh chng ct c thc hin trong b chng ct tiu chun Engler.
Cho 100 ml mu vo bnh. Gia nhit nhit t t, tc thng thng t 4 n 5
ml sn phm trong 1 pht. Khi c git lng u tin rt xung bnh hng th nhit
si lc l nhit si u, tip ghi li nhit si ng vi 10, 20, 30, 90% th
tch. n khi no ct thy ngn trong nhit k t cc i tt xung t ngt th l
nhit si cui.
T cc gi tr , ta dng th ph thuc gia % sn phm chng ct c v
nhit si gi l ng cong chng ct.
Mi mt loi nhin liu, c c trng bi thnh phn chng ct nht nh.
Nhng nhn chung, nu cng l xng, hoc cng l kerosen th yu cu v khong
nhit si gn nh nhau.
Thnh phn ct phn on xng ng c c ngha rt quan trng. Nhit si
t 10 n 30% c ngha quyt nh kh nng khi ng ca ng c. Khong nhit
cng thp ng c cng d khi ng khi my ngui. Tuy nhin thp qu, d to
nt hi trong h thng cp nhin liu gy hao tn nhin liu. Nn nhit si 10%
khng vut qu 700C.
Nhit ct 50% c ngha quyt nh kh nng tng tc ca ng c v qu
trnh t nng ng c. Nu nhit ct 50% qu cao khi thay i tc , lng nhin
liu trong my t, cng sut gim iu khin xe kh khn. Do vy nhit ct 50% (t
40% n 70%) cng thp cng tt v d dng tng s vng quay ca ng c ln mc
ti a trong thi gian ngn nht. Tuy vy nu qu thp s to nt hi gy tht thot
nhin liu (v vy khng nn vt qu 1400C).
12
13
2.1.3. T trng
T trng l t s gia trng lng ring ca mt vt mt nhit nht nh v
trng lng ring ca mt vt khc c chn l chun, xc nh cng v tr. i vi
cc loi sn phm du lng u ly nc ct nhit 4 0C v p sut 760 mmHg lm
chun.
T trng ca du m, hoc mt phn on du m nhit t trn trng lng
ring ca nc 40C, ta c th ghi dt4. d so snh, t trng c biu th cng
mt nhit , phn ln cc nc u ly 20 0C (d204) hoc 15,60C (tng ng vi
600F) so vi nc cng nhit .
mt s nc in hnh l M cn biu th t trng bng 0API. Cng thc
chuyn i t trng sang 0API nh sau:
0
API
141,5
131,5
d 15,6
15,6
14
Trong : l nht ng hc, tnh bng stc (St) hoc centistc (cSt)
l nht ng lc
d l trng lng ring, g/cm3
1 St = 1 cm2/s = 100 cSt
15
t
E 20
t
0
Trong :
t
E 20
l nht Engler nhit t.
16
2.1.6. im anilin
im anilin l nhit thp nht trong iu kin xc nh, anilin l sn phm
tng ng ha tan vo nhau to thnh mt hn hp ng nht. Khi thnh phn ha
hc khc nhau th gi tr ca im anilin khc nhau. Hydrocacbon thm c im anilin
thp hn so vi cc loi hydrocacbon khc rt nhiu (v hydrocacbon d dng tan trong
anilin hn). Trong cng mt loi hydrocacbon th im anilin tng ln theo trng
lng phn t.
im anilin thng thng c xc nh qua phng php th tch bng nhau
gia anilin v sn phm. Anilin dng xc nh phi khng c mu, va mi chng
ct. Ch dng phn chng ct trong khong 10 n 90%.
Phng php im anilin thng c s dng xc nh thnh phn cc
hydrocacbon thm c trong phn on. hm lng hydrocacbon thm cng ln, im
anilin cng thp.
2.1.7. Nhit chp chy
Nhit chp chy l nhit ti , khi phn on du m c t nng, hi
hydrocacbon s thot ra to vi khng kh xung quanh mt hn hp m nu a ngn
la n gn chng s bng chy ri pht tt nh l mt tia chp.
Nh vy nhit chp chy lin quan n hm lng cc sn phm nh trong
phn on. Du cng c nhiu cu t nh, nhit chp chy cng thp.
Phn on xng: Nhit chp chy khng quy nh, thng l m.
Phn on kerosen: Nhit chp chy t 28 n 600C, thng thng 400C.
Nhit izen: Nhit chp chy cc kn t 35 n 86 0C, thng thng
l 600C.
Phn on du nhn: Nhit chp chy t 130 n 2400C.
C hai phng php xc nh nhit chp chy: Phng php cc kn v
phng php cc h.
Phng php cc kn thng p dng i vi i vi cc sn phm d bay hi
nh kerosen, k c diesen.
Phng php cc h thng p dng i vi cc sn phm khng bay hi nh
du nhn.
Phng php cc kn bao gi cng cho nhit chp chy thp hn so vi
phng php cc h.
17
Trong
C l hm lng parafin rn c trong phn on (% trng lng)
K1, K2 l cc hng s
Trong trng hp hm lng parafin thp, s ng c l do khi gim nhit ,
nht tng mnh lm cho c khi nhin liu ng c li.
Nhng tnh trn ph thuc rt nhiu yu t nh: t l, cu to cc hydrocacbon
trong sn phm du m, kiu lm lnh, nht, lng cc cht nha v asphanten,
hm lng nc
im ng c: l nhit cao nht m sn phm du lng em lm lnh trong
iu kin nht nh khng cn chy c na.
im vn c: l nhit m khi sn phm em lm lnh trong nhng iu kin
nht nh, n bt u vn c do mt s cu t bt u kt tinh.
18
Cx H y x
y
y
O 2 xCO 2 H 2 O Q
4
2
Cx H y x
H2Ohi
y
y
O 2 xCO 2 H 2 O Q
4
2
H2Olng + Q2
19
trnh s dng, ch bin, tnh ton cng sut thit b cho nh my lc du, vic phn
tch, xc nh cc ch tiu ca du th l rt cn thit. C rt nhiu c tnh quan trng,
trong phn ny ch a ra cc tnh cht tiu biu nht, lin quan n s dng v qu
trnh cng ngh ch bin chng.
2.2.1. Thnh phn hydrocacbon trong du m
Hydrocacbon l thnh phn quan trng nht ca du th, trong du chng chim
t 60 n 90% trng lng. Du cha cng nhiu hydrocacbon th cng c gi tr kinh
t cao. Ph thuc vo hm lng ca tng loi: pararfin, naphten, aromat m c th
sn xut c cc sn phm nhin liu c cht lng khc nhau. Du cha naphten,
aromat s cho php sn xut xng c tr s octan cao. Du cha nhiu n-parafin s l
ngun to ra nhin liu izen c cht lng tt, nhng hm lng parafin rn cao qu
s lm tng im ng c ca du, gy kh khn cho qu trnh vn chuyn, bc rt,
phi p dng cc bin php h im ng, gy tn km. Du trung gian naphten parafinic s l nguyn liu tt sn xut ra du nhn c ch s nht cao.
Khi khai thc c du th, nht thit phi xc nh hm lng v c tnh ca
cc hydrocacbon c trong du. C nhiu phng php xc nh chng nhng ph
bin l phng php ha l nh sc k kh, ph hng ngoi (IR) v t ngoi (UV).
2.2.2. T trng
Da vo t trng c th s b nh gi du m thuc loi nng hay nh, mc
bin cht thp hay cao. Theo t trng, ph bin ngi ta chia du thay 3 cp:
Du nh:
d 15
4 0,830
20
Du trung bnh:
d 15
4 0,830 0,884
Du nng:
d 15
4 0,884
Du th cng nh, hiu sut v cht lng cc sn phm trng thu c khi
chng ct cng cao; du cng cha t lu hunh, cng mang nhiu c tnh parafinic
hoc trung gian naphtenic parafinic. Du cng nng th cha cng nhiu cc cht d
nguyn t, cc cht nha v asphanten, khng thun li sn xut cc sn phm
nhin liu v du nhn, nhng li l nguyn liu tt sn xut bitum nha ng v
cc.
2.2.3. H s c trng K
H s ny cho bit du m mang c tnh ca loi hydrocacbon no l ch yu.
H s K dao ng trong khong t 10 n 13, trong :
12,5
H du parafinic
K = 13
H du naphtenic
K = 11,45
H du aromatic
K = 10
10,5
Du m t lu hunh
S < 0,5%
Du m c lu hunh
S = 0,51 2%
Du m nhiu lu hunh
S > 2%
22
23
O2
CO2 + H2O +
SO2 + Q
24
API
141,5
131,5
d 15,6
15,6
25
Trong : l nht ng hc, tnh bng stc (St) hoc centistc (cSt)
l nht ng lc
d l khi lng ring, g/cm3
1 St = 1 cm2/s = 100 cSt
Cc sn phm du kh c nht cng cao th tnh lu ng cng thp. nht
cn nh hng n kh nng bm, kh nng phun sng v kh nng bi trn.
2.3.6. Tnh lu chuyn trong iu kin lnh
Khi nhit ca sn phm du kh gim, nht tng dn n tnh lu chuyn
gim. Nu tip tc gim nhit , bt u xut hin cc vi tinh th rn, cc tinh th ny
to dn n mt lc no lu cht s c li v ng khi lm cn tr qu trnh lu
chuyn. Kh nng kt tinh ph thuc vo cc hydrocacbon c mt trong sn phm v
c xp theo th t tng dn nh sau:
Aromatic < Naphtenic < iso-parafinic < n-parafinic
Nh vy kh nng kt tinh ch yu l do n-parafinic v tng dn khi s nguyn t
cacbon tng. V d nhit kt tinh ca mt s n-parafinic c cho trong bng 3.2.
Bng 3.2. Nhit kt tinh ca n-parafinic
n-parafinic
T0kt (0C)
n-C4H10
n-C8H18
-57
n-C16H34
+18
n-C26H54
+56
n-C44H90
+86
26
SO3
SO3 + H2O
H2SO4
T
d
27
T: nhit si trung bnh ca du th, tnh bng Reomuya (0R), 10R = 1,250C.
d: t trng ca du th, xc nh 15,60C (600F) so vi mc cng nhit .
Gii hn h s K c trng phn chia du m nh sau:
Bng 2.1. H s K c trng ca cc h du m khc nhau
12,15
Du m h parafinic
K = 13
Du m h trung gian
K = 12,10
11,5
Du m h naphtenic
K = 11,45
10,5
Du m h aromatic
K = 10
Du nh:
d 15
4 0,830
2.
Du trung bnh:
d 15
4 0,830 0,884
3.
Du nng:
d 15
4 0,884
Du rt nh:
d 15
4 0,830
5.
Du nh va
d 15
4 0,830 0,850
6.
Du hi nng:
d 15
4 0,850 0,865
7.
Du nng:
8.
Du rt nng
d 15
4 0,865 0,905
d 15
4 0,905
Ngoi ra trn th trng th gii cn s dng 0API thay cho t trng v 0API
c tnh nh sau:
0
API
141,5
131,5
d 15,6
15,6
28
29
CHNG 3
CC PHN ON DU M V NG DNG CA CC
PHN ON DU M
Gii thiu:
Du m mun s dng c th phi tin hnh phn chia thnh tng phn on
nh. Qu trnh phn chia da vo phng php chng ct thu c cc khong
nhit si khc nhau. u tin, khi khai thc do c s gim p sut nn phn on
kh b tch ra, thng t C1 n C4 v mt lng rt t C5, C6. Sau , ty thuc vo
gii hn nhit si m ta thu c cc phn on sau:
Phn on xng: nhit si nh hn 1800C, bao gm cc thnh phn t C5 - C11.
Phn on kerosen: nhit si t 180 n 2500C, cha cc hydrocacbon t C11 C16.
Phn on gasoil nh (cn gi l phn on diesel): nhit si t 250 - 350 0C
cha cc thnh phn t C16 - C21.
Phn on gasoil nng (cn gi l phn on du nhn), nhit si t 350 n
5000C, bao gm C21 n C25, thm ch n C40.
Phn on cn gudron nhit si trn 500 0C, gm cc thnh phn c s
nguyn t cacbon t C41 tr ln, gii hn cui cng c th n C80.
Cc phn on k trn c ng dng trong nhiu mc ch khc nhau, nhng
ch yu c s dng lm nhin liu hoc to cc sn phm ha hc. c th s
dng vi hiu qu cao nht cc sn phm du m, cn phi nm vng cc c im,
tnh cht ca tng phn on.
3.1.
Phn on kh
Phn on kh bao gm cc hydrocacbon C1 n C4, mt lng rt t C5, C6. Cc
CH4
O2
CO
2H2
CH4
H 2O
CO
3H2
CO
H 2O
CO2 +
H2
3H2
2NH3
+ Q
Tng hp metanol
Metanol l mt trong nhng nguyn liu v dung mi quan trng trong cng
[O]
CH3OH
31
ca cc cng ngh sn xut khc nhau nh: nung, sy, hp. Lng nhin liu s dng
trong lnh lc ny rt ln, do vy vic chuyn i nhin liu cng c ngha to ln.
Chuyn ha kh thnh nhin liu t l hng s dng quan trng v c hiu qu
cao, do cng ngh ha lng kh v ang pht trin trn phm vi ton cu.
Kh du m ha lng (LPG)
Thnh phn ch yu ca LPG bao gm cc hydrocacbon parafinic nh propan,
butan. Ngoi ra, ty thuc vo phng php ch bin m trong thnh phn ca n c
th c mt mt lng nh olefin nh propylen, butylen.
Khi ha lng, th tch ca cc hydrocacbon gim, v d mt lt propan lng cho
270 lt hi 1 atm, 1 lt butan lng cho 238 lit hi 1 atm. V vy cng nh LNG,
LPG c th vn chuyn, tn tr mt cch d dng v thun tin.
Nhit lng ta ra khi t LPG rt ln (khong 10900 n 13000 kcal/ kg tng
ng vi vi nhit lng ca 1,5 n 2 kg than ci, 1,3 lit du ha hay 1,5 lit xng).
Vi nhit lng c th s dng cho cc l cng nghip, lm nhin liu cho ng c
t trong thay cho xng (trong cc loi t), lm nhin liu dn dng. Ngy nay trn
th gii c xu hng s dng LPG thay cho nhin liu xng chy t, do n c
nhiu u im hn hn so vi cc loi nhin liu khc l nhin liu chy hon ton,
khng c khi, khng c tro, khng ln cc tp cht gy n mn cc phng tin bn
b cha, khng gy nhim. Hm lng kh thi c hi nh NOx, COx rt t.
sn xut LPG, ngi ta va nn va lm lnh n nhit ha lng ca cht
kh. V d, propan ha lng - 42,10C; izo butan - 110C; n butan - 0,50C.
Qua phn phn tch, so snh, nh gi v tng quan gi thnh trn n v nhit
tr v hiu sut t chy gia cc loi nhin liu truyn thng, nhin liu kh thin
nhin v LPG cho thy nu xt v phng din chi ph, th vic chuyn i cc nhin
liu truyn thng sang s dng nhin liu kh thin nhin v LPG s tit kim c
ng k chi ph cho nhin liu tnh trn u sn phm. Kh t c th t c nhit tr
cung cp cao mt cch nhanh chng v cng h nhit nhanh khi ngng s dng. y
l u im ln ca kh trong qu trnh nung, un, nu. Theo ti liu ca Unique Gas
cung cp, hiu qu v nhit tr ca vic s dng kh vi cc loi nhin liu khc l:
T trng
33
Ci
2662
Than ci
6582
Than
8171
Du F.O
10175
0,92 0,99
Du D.O
10675
0,82 0,90
Du th
10175 10840
0,80 0,87
Du ha
11000
0,78 0,84
11400
0,71 0,79
Xng ng c
11400
Kh du m ha lng (LPG)
11845
12400
35
36
Tr s octan
PP RON
PP MON
chnh lch
Cc parafin:
Propan
105,7
100
5,7
n butan
93,6
90,1
3,5
37
izo butan
> 100
99
n pentan
61,9
61,9
izo pentan
Cc olefin:
92,3
90,3
2,0
Propylen
101,4
84,9
16,5
Buten 2
99,6
86,5
13,1
Penten 1
90,9
77,1
13,8
Hexen 1
Cc naptalen:
76,4
63,4
13,0
Xyclopentan
100
85
15
Xyclohexan
83
78,6
4,4
74,8
71
3,8
46,5
40,8
5,7
Benzen
113
111,6
1,4
Toluen
115
102,1
12,9
o - Xylen
> 100
100
m - Xylen
> 100
> 100
p - Xylen
> 100
> 100
> 100
114
108
99,3
8,7
Metyl xyclohexan
Etyl xyclohexan
Cc hydrocacbon thm:
38
Pb(CH3)4
Pb
Pb
t0C
O2
4CH3
PbO2
R-CH2OOH
O2
R-CH2OOH
PbO2
C2H5Br
2HBr
PbO
t0C
C2H4
PbBr2
+
+
HBr
H 2O
Phng php ha hc
Ph gia ch nh phn tch phn trn, ch l ph gia khi cho vo xng lm
Pha trn xng c tr s octan cao (nh xng alkyl ha, izomer ha) vo
nhin liu c tr s octan thp.
Nng cp v a thm cc thit b lc du sn xut hn hp xng c tr s
octan cao.
S dng cc ph gia khng cha ch, nh cc hp cht cha oxy: etanol,
MTBE, ETBE, MTBA, TAME
Trong cc ph gia cha oxy ni trn, etanol v MTBE c s dng vi s lng
nhiu nht. Chng hn nh M, MTBE c pha trn ti 15% th tch, etanol ti
10% th tch. Brazil pha trn ti 22% etanol vo xng trong nhiu nm.
Metanol khi dng pha ch thng c tr s octan cao tng t nh cc cht
ph gia khc. u im ln nht ca ph gia ny l: gi tng i r, kh nng iu ch
ph gia ny trong thin nhin tng i d dng. Metanol c th iu ch t cc
nguyn liu th khc nhau. Nhc im ln nht ca ph gia ny l kh nng tan v
hn ca n trong nc c th dn ti nhng hu qu khng tt.
Etanol khng c s dng rng ri nh metanol, n ch c s dng ch yu
cc quc gia c sn ngun nguyn liu thin nhin l ma nh Brazil. Nhc im ca
ph gia ny l ht m rt nhiu, lm tng nguy c chy n ca nhin liu v lm tng
RPV ca nhin liu.
Ph gia Tert butyl alcol l sn phm trung gian ca oxyt propylen. C khong
800.000 tn TBA c sn xut trn ton th gii hng nm, trong khong 400.000
tn c sn xut chu u. Hin nay TBA c s dng pha ch vi metanol (t
l 1: 1) hn hp theo t l ny s lm gim kh nng phn cch gia hai pha ca
metanol, ng thi ci thin RPV ca hn hp. Nhc im ca ph gia ny l nhit
chy mm kh cao ( v vy khng tn cha xng c ph gia ny nhit thp) v
c kh nng ht m cao tuy khng nhiu nh metanol v etanol.
Ph gia Metyl tert butyl ete (MTBE) khi pha vo xng khng lm thay i RPV
ca nhin liu. Kh nng ha tan vi nc ca MTBE thp hn nhiu so vi cc loi
ru khc do vy lng nc ln vo nhin liu s t hn nhiu, s dng MTBE t
nguy him hn so vi cc ph gia khc v nguy c gy chy n t hn so vi ru.
Tuy nhin nhc im ln ca ph gia ny l gi thnh cao, trong khi lng dng
trong xng kh ln (ti a n 15%). MTBE c iu ch bng phng php tng
hp cc izo butylen, m izo butylen khng phi l loi nguyn liu d kim.
40
RON
127 136
MON
99 104
Etanol
120 135
100 106
104 110
90 98
115 123
96 104
115 123
98 105
111 116
98 103
110 - 119
95 - 104
41
du T
du T
th
th trung th
naphtenic
gian
Xng
Xng
Xng
reforming
Crcking
Alkyl
du
ha
parafinic
RON ban u
77
69
65
93
93
97
thm 0,5% nc ch
87
85
82
99
98
101
T trng d415
0.721
0.685
0.682
0.76
0.74
0.71
p sut hi bo ha Reid
0.43
0.59
0.59
0.45
0.55
0.45
52
42
40
37
37
37
Nhit si u
69
56
55
60
50
65
Nhit si 10%
83
68
71
115
100
107
Nhit si 50%
103
84
93
170
188
119
Nhit si 90%
109
107
97
180
195
147
(bar)
Thnh phn ct (ASTM):
Nhit si cui
42
Xng khng ch
RON 92
RON 97
Phng
php
th
1. Tr s octan, min
Theo phng php RON
92
97
10% V, max
70
70
TCVN 2698 -
50% V, max
120
120
1995
90% V, max
190
190
im si cui, max
210
210
Cn cui, % V, max
2.0
2.0
4.0
3.0
4.0
3.0
TCVN 2695
1A
1995
TCVN 2694
Cn v hao ht % V, max
3. axit, mg KOH/ 100ml, max
4. n mn tm ng 500C, 3h, max
1A
ASTM D2699
5.0
5.0
1995
ASTM D381
max
6. n nh oxy ha, pht, min
7. Hm lng lu hunh tng, % kh. l. ,
360
0.1
360
0.05
ASTM D1266
ASTM D1266
max
8. Hm lng ch, g/l, max
9. p sut hi bo ha/ Reid 37,8 0C,
0.013
83
0.013
83
ASTM D3237
ASTM D4953
5
10
5
10
ASTM D3606
ASTM D4815
kPa, max
10. Hm lng benzen, %kh.l., max
11. Hm lng MTBE, % V, max
43
Bng 3.6. Tng quan v s phn loi xng t trn th gii hin nay
Phn loi
Hm lng ch
Khng
Xng my bay
Xng my bay thuc loi xng cao cp, khng th ly c ly c t mt loi
Xng lm dung mi
Phn on xng c s dng lm dung mi trong cng nghip sn, cao su, keo
dn, ngoi ra cn s dng trch ly cht bo, trong cng nghip hng liu, dc
liu
Trong cc loi dung mi, ph bin l xng parafinic v aromatic. Thng thng
xng dung mi ly trc tip t du m l xng parafinic, c hm lng hydrocacbon
thm thp. Cc lnh vc ng dng khc nhau ca xng xem bng 4.12.
Khong si
Mc ch s dng
C
100
1000C: Phn on cha naphten C7, cho hiu sut toluen cao
nht.
45
Phn on 105
1400C: Phn on cha naphten C8, cho hiu sut xylen cao
nht.
Xng dng ch bin ha hc cn phi rt sch, v nu trong xng c nhiu S,
N, O s lm ng c xc tc trong qu trnh ch bin. V vy yu cu v hm lng
cc cht d th v kim loi nng c trong xng phi nh sau:
Hm lng S (10
Phn on Kerosen
Phn on ny cn gi l du la: c nhit si t 180 n 250 0C, bao gm cc
46
Ch thch:
1. Tuabin my nn khng kh a vo bung t.
2. Tuabin chnh, bin mt phn ng nng ca dng kh thnh chuyn ng
quay, lm quay tuabin my nn.
3. Bung t chnh
4. Bung t ph
nh hng ca bn cht nhin liu n qu trnh chy: nhin liu dng trong
ng c phn lc c ch to t kerosen hoc t hn hp gia phn on kerosen vi
phn on xng.
Yu cu ca nhin liu phn lc l d chy bt k iu kin p sut v nhit
no, chy iu ha, khng b tt trong dng khng kh c tc xoy ln.
m bo c nhit tr cao, nhin liu khng cha nhiu thnh phn aromatic
m ch yu l parafinic v naphtenic.
Nhng an ton cho my bay hot ng cao ln, nhit thp cn hn ch
thnh phn parafinic d b kt tinh v tng cng thnh phn naphtenic nhiu vng.
Cn phi ch n kh nng to cn, to cc ca nhin liu gy nh hng xu n
tnh nng hot ng ca ng c. Kh nng c xp theo chiu gim dn nh sau:
Aromatic > olefin > izo-parafin, naphten > n-parafin
nh gi kh nng to cn cacbon, ngi ta dng i lng chiu cao ngn
la khng khi, l chiu cao ti a ca ngn la khng c khi tnh bng mm, khi
t nhin liu trong n du tiu chun. Chiu cao ngn la khng khi cng cao
chng t nhin liu chy cng hon ton. Chiu cao cng thp, kh nng to cn
cacbon cng ln. Nhng thnh phn khng phi hydrocacbon cha trong nhin liu
u c nh hng xu n tnh cht s dng ca nhin liu. Cc hp cht lu hunh
khi chy to ra cc cht c tnh axit gy n mn nhit thp. Cc hp cht cacbon
cn gy ra cn cacbon trong bung t. Cc hp cht oxy, nh axit naphtenic, phenol
u lm tng kh nng n mn cc thng cha, ng dn nhin liu v cc sn phm to
ra do n mn (cc mui kim loi ca axit naphtenic) li gp phn to cn to tro khi
47
Kerosen lm du ha dn dng.
T phn on kerosen, vi khong si 200 n 310 0C c th sn xut du ha, s
Phng php th
ASTM D156
ASTM D3242
ASTM D1322
Mc quy nh
Min 20
Max 0,002
Min 19
im si u
Min 144
im ct 50%
Min 200
im si cui
Min 277
Cn trung bnh
Hm lng lu hunh, %Kl
im chp chy cc kn, 0C
Lng nha thc t, mg/100ml
nht 200C, cSt
n mn tm ng, 2h/1000C
ASTM D1266
ASTM D93
ASTM D381
ASTM D445
ASTM D130
Max 1,00
Max 0,1
Min 36
Max 1,0
Max 3,5
1,0
48
ASTM D1298
Max 0,83
Phn on Gasoil nh
Gasoil nh, cn gi l phn on du izen, c khong nhit si t 250 n
ng c izen
1 - Thanh truyn; 2 - Xylanh; 3 - Piston; 4,7 - Vi phun nhin liu
5 - Van np khng kh; 6 - Van thi sn phm; 8 - im cht trn
9 - im cht di
oxy ha su cc hydrocacbon trong nhin liu, to hp cht cha oxy trung gian, c
kh nng t bc chy. Khong thi gian gi l thi gian cm ng hay thi gian chy
tr. Thi gian cm ng cng ngn cng tt, lc nhin liu s chy iu ha.
Nh vy, c thi gian chy tr ngn th trong nhin liu phi c nhiu cc cht
n parafin, v cc cu t ny d b oxy ha, tc l d t bc chy, cn cc izo parafin
v cc hp cht hydrocacbon thm rt kh b oxy ha nn thi gian chy tr di, kh
nng t bc chy km. C th sp xp th t theo chiu gim kh nng oxy ha (tc l
thi gian cm ng) ca cc hydrocacbon nh sau:
n parafin < naphten < n olefin < izo naphten < izo parafin
< izo olefin < hydrocacbon thm.
Tr s xetan
c trng cho kh nng t bc chy ca nhin liu izen, ngi ta s dng
50
c tr s xetan khc nhau: mch thng cng di, tr s xetan cng cao, ngc li,
hydrocacbon thm nhiu vng, tr s xetan thp.
Nu tr s xetan qu cao s khng cn thit v gy lng ph nhin liu, mt s
thnh phn nhin liu trc khi chy, nhit cao trong xylanh b thiu oxy nn
phn hy thnh cacbon t do, to thnh mui.
Nu tr s xetan thp s xy ra qu trnh chy kch n do: trong nhin liu c
nhiu thnh phn kh b oxy ha, khi lng nhin liu phun vo trong xylanh qu
nhiu mi xy ra qu trnh t chy, dn n chy cng mt lc, gy ta nhit mnh, p
sut tng mnh, ng c run git, gi l chy kch n.
tng tr s xetan c th thm vo nhin liu cc ph gia thc y qu trnh oxy
ha nh: izo propylnitrat, n butylnitrat, amylnitratvi lng khong 1,5% th
tch, cht ph gia c th lm tng tr s xetan ln 15 n 20 n v.
3.5.
51
Cng dng lm mt
Khi ma st, kim loi nng ln, nh vy mt lng nhit sinh ra trong qu trnh
. Lng nhit ln hay nh ph thuc vo h s ma st, ti trng, tc . tc cng
ln th lng nhit sinh ra cng nhiu, kim loi s b nng lm my mc lm vic mt
chnh xc. Nh trng thi lng du chy qua cc b mt ma st em theo mt phn
nhit truyn ra ngoi, lm cho my mc lm vic tt hn.
Cng dng lm kn
Bo v kim loi
Cc c trng c bn ca du bi trn
nht
Ch s nht
53
Sn xut du nhn
thc hin c chc nng bi trn tt, du nhn phi c nht kh cao
54
OH
CH3
H3C C
CH3
CH3
CH3
2,6-tert-butyl-p-crezol
phenyl--naphtylamin
CH3
H2C
CH3
poly-izo-butylen
n
COOCH3
polymetacrylat
Ph gia c ch n mn
CH3
H
N
N
H3C
CH2
S
tecpen sunfua
benzothiazol
Ph gia ty ra
SO3R
SO3R
Ca
Ca
SO3R
OH
OH
R
R
55
Nhm cht du
Nhm cht du bao gm cc hydrocacbon c phn t lng ln, tp trung nhiu
cht axit.
Cc cht trung tnh c mu en hoc nu, nhit ha mm nh hn 100 0C, t
trng ln hn 1, d dng ha tan trong xng, naphta. Cht trung tnh to trong nha c
tnh do dai v tnh dnh kt. Hm lng ca n nh hng trc tip n tnh ko di
ca nha, chim khong 10 n 15% khi lng ca cn gudron.
Cc cht axt l cht c nhm COOH, mu nu sm, t trng ln hn 1, d ha
tan trong cloruaform v ru etylic, cht axit to cho nha c tnh hot ng b mt.
Kh nng kt dnh ca bitum ph thuc vo hm lng cht axit c trong nha, n ch
chim khong 1% trong cn du m.
Nhm asphanten
56
Sn xut bitum
(C)
80 87%
Hydro
(H)
10 15%
Lu hunh
(S)
2 8%
Nit
(N)
0,5 2%
Oxy
(O)
1 5%
57
ca nhin liu ny vo khong 10.000 kcal/ kg. T l gia C v H cng thp, nhit
nng ca du cng cao.
Nu trong nhin liu ny c hm lng cc kim loi nng ln, khi chy s to
thnh hp kim vi st c nhit nng chy thp, dn n thng l.
58
CHNG 4
C S L THUYT CA QU TRNH CHNG CT
4.1.
C s l thuyt
Qu trnh chng ct du l mt qu trnh phn chia vt l du th thnh cc phn
on. Ty theo cch tin hnh m ngi ta chia qu trnh chng ct thnh: chng ct
n gin v chng ct phc tp.
Chng ct n gin: chng ct bay hi dn dn, chng ct bay hi mt ln v
nhiu ln
Chng ct phc tp: chng ct c hi lu, chng ct c tinh luyn
Chng ct trong chn khng v chng ct c hi nc
Chng ct chn khng v chng ct vi hi nc
Hn hp cc cu t c mt trong du khng bn nhit cao (h.c cha lu
hunh < cc cht cao pt < parafin < naphten < aromatic)
Khi nhit si ca hn hp p sut kh quyn cao hn nhit phn hy,
ngi ta phi dng chng ct chn khng (VD) hay chng ct vi hi nc (gim p
sut hi ring phn, gim nhit si)
Tuy nhin nhit lng bay hi ca nc khc xa vi nhit t nng cht lng.
Khi tng lng hi nc s lm gim P hbhca du, dn n gim s tch hi. Ti u
nht l lng hi nc khong 2 3% nguyn liu. Khi tin hnh chng ct, nhit
hi nc (380 4500C) phi thp hn nhit hi du.
u im ca chng ct hi nc: tng cng khuy trn, tng b mt bay hi,
t nng cn du trong l ng khi chng chn khng, trnh v ngn nga qu trnh to
cc trong l ng
4.2. Cc thng s cng ngh nh hng n qu trnh
Cc thng s cng ngh nh hng trc tip ti hiu sut v cht lng ca qu trnh
chng ct l: nhit , p sut, phng php chng ct
Ch nhit ca thp chng luyn
Ch nhi ca thp gm: nhit ca nguyn liu vo thp, nhit nh thp, nhit
trong thp v y thp.
Nhit ca nguyn liu (du th) vo thp chng c khng ch ty theo bn
cht c aloi du th, mc cn phn chia sn phm, p sut trong thp v lng hi
nc a vo y thp; nhng ch yu l phi trnh c s phn hy nhit ca
nguyn liu nhit cao. Do vy, nhit l ng t nng phi c khng ch cht
ch.
Nhit y thp chng luyn ph thuc vo phng php bay hi v phn hi
lu y. Nu bay hi phn hi lu y bng mt thit b t nng ring bit (reboiler),
th nhit y thp s ng vi nhit bc hi cn bng p sut ti y thp. Nu
bc hi bng cch dng hi nc qu nhit th nhit y thp s thp hn nhit
vng np liu. Nhit y thp phi chn ti u, trnh s phn hy cc cu t nng
nhng phi tch ht hi nh khi phn cn y.
Nhit nh thp c khng ch nhm m bo c s bay hi hon ton sn
phm nh m khng gy ra s cun theo cc phn nng khc. Mun vy ngi ta phi
dng hi lu nh thp. tch xng khi cc phn on kh, nhit nh thp khi
chng ct p sut kh quyn cn gi trong khong 100 120 0C, cn vi thp chng
59
chn khng khi p sut chng l 10 70mmHg thng khng qu 1200C tch ht
phn gasoil nh cn ln trong nguyn liu
Dng hi lu s to iu kin phn chia tt hn. Hi lu nh thp c 2 dng: hi lu
nng v hi lu ngui.
Ngoi hi lu nh v y, ngi ta cn s dng hi lu trung gian tng cht lng
cc sn phm cnh sn v iu chnh nhit trong thp.
p sut ca thp chng
Khi chng ct du m p sut kh quyn, p sut tuyt i trong thp thng
cao hn mt cht so vi p sut kh quyn, v mi phn ly sn phm ra, p sut
cng c khc nhau, ph thuc vo vic tng hay gim nhit sn phm ly ra khi
thp. p sut trong thp chng ct c khng ch bng mt b phn iu chnh p
sut t thit b ngng t.
Khi chng p sut chn khng, p sut c khng ch trong khong t 10
70mmHg. chn khng cng su, cng cho php chng su hn, song nu p sut
qu thp s kh cho ch to thit b vi nng sut ln.
S lm vic n nh ca thp chng ph thuc vo p sut trong thp. iu ny thy r
trong phn di y.
iu khin, khng ch ch lm vic ca thp chng ct:
iu hnh s lm vic n nh ca thp chng ct, chng ta cn phi nm vng cc
nguyn tc sau:
1. iu chnh p sut trong thp lm thay i im si ca cht lng
2. Nu p sut tng ln, cht lng si nhit cao hn, nu p sut tgn cao qu ,
lng cht lng trong thp nhiu v nh vy s dn n hin tng sc lm gim hiu
qu phn chia.
3. Nu cc iu kin khc trong thp l c nh, th sn phm nh, sn phm cnh
sn v sn phm y tr nn nh hn nu p sut trong thp tng ln.
4. Nu nhit y qu thp, sn phm y s cha nhiu phn nh.
5. Nu nhit cp liu vo thp qu thp, lng hi trn cc khay cha a s nh,
vy phn lng s nhiu v chng chy xung pha di vo b phn chng s cng
nhiu.
6. Nu nhit ca reboiler qu thp (vi s chng ct c reboiler) s khng
tch ht phn nh trong cn v lm tng phn cn.
7. Nu nhit nh qu cao, sn phm nh s qu nng v c nhiu sn phm hn
so vi thit k v ngc li, nu nhit nh qu thp, sn phm nh s qu nh v
c t sn phm hn.
8. Nhit cn thit tch phn on du th nng s cao hn so vi du th loi
nh.
9. Ch nht l nhit nh thp, trnh nhit qu cao m nguyn nhn c th
l do lm lnh khng , dn n thay i ch hi lu, nh hng nhiu n cht
lng sn phm.
60
Chng 5
CC QU TRNH CHUYN HA HA HC DI TC DNG NHIT
5.1. S bin i ca cc hyrocacbon di tc dng nhit
5.1.1. S bin i ca RH parafinic
Cc RH parafinic l hyrocacbon no, trong phn t ch c 2 lin kt chnh: l
lin kt C-C v C-H. Lin kt C-C km bn nhit hn lin kt C-H, nn di tc dng
ca nhit cao s xy ra s phn hy c mch lin kt C-C trc. Khi to thnh
RH c trng lng phn t thp hn.
Nu phn t parafin mi to thnh cn c mch di, n li b phn hy tip.
Ch khi s nguyn t cacbon nh hn 4, lc ny parafin kah1 bn v kh b a lin
kt C-C, nn khi xy ra s t lin kt C-H, to thnh hyro.
V tr t mch C-C ph thuc nhiu vo iu kin tin hnh qu trnh nh nhit
, p sut v thi gian lu ca hn hp phn ng nhit . Nu nhit cng
cao v p sut cng htp, v tr t mch c xc sut ln hn u mch, do vy m
iu kin ny s cho sn phm kh nhiu hn. Nhng nu nhit va phi (450
5300C) v p sut cao th v tr t mch li c xc sut ln v tr gia mch. Do
iu ny d to iu kin thun li tng hiu sut sn phm lng. l c s quyt
nh iu kin cng ngh khc nahu gia cracking nhit v Pyrolise.
C ch ca cc phn ng c ngh l chui gc v xy ra qua cc giai on sau:
To gc t do (khi mo)
Pht trin chui trn c s gc t do
Dng phn ng (tt mch chui)
5.1.2. S bin i ca cc hp cht olefin
Trong du th ban u, hm lng olefin khng ng k. Nhnh di tc dng
ca nhit 6 cao, cc hp cht olefin s c to thnh. Chng c kh nng phn ng
coa hn so vi parafin v kh nng bin i a dng cng ph thuc vo iu kin tin
hnh phn ng (p sut, nhit ).
iu kin nhit thp v p sut cao, olefin c trng lng phn t thp d b
trng hp, phn ng trng hp cng mnh nu p sut cng tng cao. Nhng nu tng
nhit th tc phn ng trng hp li gim xung nhng ch cho phn ng phn
hy, v nu thi gian lu trong vng phn ng cao lu, th s phn hy phn ng cng
xy ra mnh lit.
C ch phn hy olefin cng ging nh parafin, nhng phn ng thun li l t
mch lin kt C-C v tr so vi ni i.
Ngoi phn ng trng hp, phn hy, olefin cn tham gia cc phn ng ngng t,
ankyl ha vi cc RH naphten hay hyrocacbon thm to ra cc hp cht cao phn t
v cui cng l to thnh nha v cc.
5.1.3. S bin i ca RH naphten
RH naphten c bn nhit cao hn so vi parafin c cng s nguyn t cacbon
trong mch. Cc bin i c trng ca RH naphten nhit cao l thng xy ra c
cphn ng u tin theo th t sau:
Kh nhnh ankyl
Kh hyro to olefin vng v sau tip tc to thnh RH thm
Kh naphten n vng thn hparafin v olefin hay diolefin
61
63
5.5. Qu trnh cc ha
5.5.4. Mc ch
T cc loi cn mazut, cn goudron v cn ca cc qu trnh th cp (cracking nhit,
pyrolyse, cracking xc tc ...), qua qu trnh phn hy nhit ta s thu c cc loi cc
lm in cc, cc lm nhin liu luyn kim.
5.5.5. c im ca qu trnh
Qu trnh cc ha nhm sn xut cc du m t cc nguyn liu l cn nng nh:
cn guron, cn cracking nhit hay cn ca qu trnh cracking xc tc. Qu trnh ny
c tin hnh iu kin p sut khng cao v nhit t 450 520 0C. Sn
phaq63m chnh l cc, c dng cho cng nghip luyn kim, in t vin thng
ngoi ra cng thu c cc sn phm khc nh kh, xng, gasoil cc ha.
Qu trnh cc ha l mt dng ca cracking nhit. S to thnh cc l do cc
phn ng ngng t cc RH to thnh cc hp cht cao phn t c ngng t vng
thm cao. Nh vy nu nguyn liu c cha nhiu lai vng khng no, nhiu vng
thm ngng t c mch bn di, l cc cu t d tham gia phn ng ngng t, s cho
hiu sut v cht lng cc tt nah16t. Kh nng to cc v hiu sut cc c nh
gi bng i lng gi l cc ha Condradson. cc ha ca nguyn liu cng
cao, cng cho php nhn nhiu cc hn.
Trong thc t c vi loi dy chuyn cng ngh cc ha: cc ha gin on, cc ha
bn lin tc (cc ha chm), cc h alin tc trong lp si ca cc ht cc
64
CHNG 6
CC QU TRNH CHUYN HA HA HC
DI TC DNG CA XC TC
6.1. Tnh u vit ca xc tc
- Tnh chn lc cao: ch tin hnh nhng phn ng mong mun, hn ch cc phn ng
ph
- Tng tc phn ng: Thc y cc qu trnh phn ng xy ra nhanh hn
- iu kin phn ng mn hn: nhit , p sut cc qu trnh phn ng cn thit
xy ra thp hn so vi khng c xc tc.
6.1.1. Tng quan v Xc tc zeolite
Khi nim v Zeolite:
Zeolite l cc alumo-silicat tinh th rn c cu trc mao qun (pore) ng u. H
thng mao qun c kch thc v c trng hnh hc nht nh i vi mi Zeolit v
nh chng c th phn tch (ry) cc phn t ra hai loi, loi c kch thc phn
t nh hn kch thc mao qun c th khuch tn vo trong mao qun, loi c kch
thc ln hn khng khuch tn qua c.
Zeolit c s dng lm xc tc do chng c hot tnh cao v c tc dng chn lc.
Cu trc ca Zeolite :
Zeolit c cu to t cc n v c s l cc t din TO 4 vi T l cation Si, Al, c
s phi tr 4, cc oxy cc nh ca t din, chng thuc v hai t din k st nhau.
Cc t din TO4 ny lin kt nhau to cu trc khng gian (sodalit), hnh thnh h
thng mao qun bn trong.
Mi nguyn t Al thay th ng hnh cho mt nguyn t Si s lm xut hin mt in
tch m trong mng tinh th.
Cc cch sp xp khc nhau ca t din TO4 quy nh kch thc mao qun khc nhau,
hot tnh v bn ca chng cng khc nhau nhiu.
O2--
O2-O2--
O2--
O2--
Si4+
O2--
Al3+
O2--
O2--
65
Cao ( 20 100 )
Gii hn trn ( )
Loi Zeolit
Zeolit A, X
a. Zeolit t nhin: mordenit, chabazit, erionit,
clinoptilonit.
b. Zeolit tng hp: Zeolit Y, L, omega, mordenit mao
qun ln.
ZSM-5, ZSM-22
Silicalit
66
Ngun
gc
A
Na12[(AlO2) 12.(SiO2)12]nH2O
Tng
hp
X, Na86[(AlO2) 86.(SiO2)106]260H2O
Y, Na56[(AlO2) 56.(SiO2)136]260H2O
Faurazit
(Na2,Ca,Mg)30(AlO2) 60.(SiO2)132]260H2O
(Na2,Ca,Mg)30(AlO2) 56.(SiO2)136]260H2O
Tng
hp
T
nhin
Mordenit
T
nhin
ZSM5
ZSM11
Tng
hp
KT MQ T l
Cu trc c bn
(Ao)
Si/Al
Bt din ct
2.2 11.4 1
(24 t din, 48
nguyn oxi)
2.2 12.7
Bt din ct
11.5
(192 t din, 348
>2
nguyn oxi)
2.7 5.7
(nh)
>5
5.9 7.1
(ln)
Cao
5.3 5.7
100
(5 nhm nguyn
t TO4)
Hnh elip
(5-8 t din TO4)
67
Xc tc
Cracking xc tc
Alkyl ho
Hydrocracking
Zeolite
Zeolite
Zeolite
Lng xc tc s dng
1978 (T/n)
1985 (T/n)
280.000
350.000
175.000
240.000
19.000
46.000
Qu trnh cracking xc tc
Thng th dng xc tc di dng hn hp xc tc v nh hnh hay aluminosilicate
tinh th v c gi l xac tc cha zeolite
Trong cracking xc tc, dng zeolite Y siu bn (USY), c cc c tnh:
- C bn nhit cao
- C kch thc l xp ln, d dng cho cc phn t nng i qua
Zeolite Nhit s dng, oC
NaA
650
NaY
700 750
CaY
800
LaY
850
Qu trnh alkyl ho
Dng xc tc:
- D th ho xc tc HF (mang trn cht mang)
- Zeolite: CaNiY, LaHY, zeolite Y c cha canxi v cc nguyn t t him
Qa trnh isomer ho
Dng xc tc lng chc, bao gm:
- Kim loi Pt ng vai tr oxy ho kh
- Cht mang: zeolite 12 MR, ZSM-5, Mordenit, SAPO-11, zeolite .
Qu trnh thm ho alcan
Xc tc s dng: H-ZSM-5, Ga-H-ZSM-5, Ni-H-ZSM-5, Zn-H-ZSM-5, Mo/ZSM-5,
Ag-H-ZSM-5 hoc Pt/zeoilte .
Qu trnh hydrocracking
Xc tc s dng: Fauzasite (X, Y), mordenit, Pentasil, ZSM-5, USY, SAPO
6.2. Qu trnh cracking xc tc
6.2.1. Mc ch ca qu trnh cracking xc tc
68
CnH2n+1 + H2
CnH2n+2 + H+
CnH2n+3
+
CmH2m+1 + Cn-mH2(n-m)+2
CnH2n+2 + L(H)
CnH2n+1 + LH
T olefin
CnH2n + H+
CnH2n + L
CnH2n+1
CnH2n-1 + LH
T RH naphten
T RH naphten tc dng vi tm axit ca xc tc hay cc ion cacboni khc. Khi to
ra ion cacboni mi tng t nh qu trnh xy ra i vi parafin
T RH thm
Li quan st thy s kt hp trc tip ca H+ vo nhn thm
CH2 - CH3 + H+
CH2 - CH3
R - C - C - C - C+
C - C+ - C - C - R
C-C-
R - C - C - C+ - C - R
(1)
(2)
(3)
R - C+ + C - C = C + +R + +CH3
C
CnH2n+1 + CmH2m
CnH2n+1 + CmH2m+2
CnH2n + +CmH2m+1
CnH2n+2 + +CmH2m+1
l phn ct chn khng c t phn on nng (<14 15%) s lm tng tr s ortan cho
xng cng nh hiu sut xng. Khi nguyn liu cha hm lng nha, asphan v kim
loi khi cracking cn phi qua x l bng hyro nhn c nguyn liu c cht
lng cao, cn nu trong nguyn liu, hm lng nha, asphan v kim loi tng s lm
xu cc ch tiu ca qu trnh
Khi s dng nguyn liu c hng s K cao, s cho php tng cc ch tiu ca qu trnh
cracking xc tc
Nguyn liu c bn ca qu trnh cracking xc tc l phn ct chn khng ca
cn du th khi chng ct kh quyn. Trong nhiu trng hp, ngi ta c th dng c
phn on nh ca chng ct kh quyn, phn on kerosen gasoil ca cracking nhit
hay cc hacc c trng quan trng nht ca nguyn liu c nh hng quyt nh
n cc ch tiu ca qu trnh cracking l : thnh phn phn on, hng s c trng K,
thnh ph2n nhm hyrocacbon, hm lng nha asphanten, hm lng cc hp
cht nit, lu hunh, kim loi v cc ha.
Trong cng nghip cracking xc tc ngi ta s dng 4 nhm nguyn liu sau :
Nhm 1 : nhm nguyn liu nh c tn l phn on kerosen = xola nhn c
t qu trnh chng ct trc tip v c gii hn si t 210 360 0C, chng c t
trng trung bnh t 0.83 0.86. y l nhm nguyn liu tt nht dng sn
xut xng t v xng my bay.
Nhm 2 : nhm nguyn liu ly t phn on gasoil chng ct chn khng, c
nhit si t 350 5000C. Nhm ny c cc c trng l : t trng trung bng
t 0.88 0.92, trng lng phn t trung bnh t 280 330
Nhm 3 : nhm nguyn liu c thnh phn ct rng, c gii hn si t 210
5000C
Nhm 4 : nhm nguyn liu c nhit si t 300 450 0C. trongs 4 nhm
nguyn liu trn th nhm gasoil chn khng c dng ph bin nht trong qu
trnh cracking xc tc
Ch cng ngh ca cracking
Mc chuyn ha C
i vi hyrocacbon ting khit khi tham gia phn ng, th chuyn ha c
o bng lng sn phm to thnh theo thi gian. Nhng i vi phn on phc tp
nh phn on du m, trong cracking xc tc, gni ta li o lng xng l sn phm
chnh v sn phm ph nh kh v cc. Nu gi y l & th tch ca sn phm vi im
si cui cao hn im si cui ca xng, th chuyn ha C c tnh theo biu thc
C = 100 y
ng nhin cc xc nh nh vy cha st vi thc t. hiu chnh n s bin i
ha l trong qu trnh to xng v kh, ngi ta xc nh bin i theo cng thc sau :
C = 100 y(100 z)
y z l % xng c trong nguyn liu
Tc np liu ring
Tc np liu ring hay tc khng gian an5p liu l t l gia lng nguyn liu
c np trogn mt n v thi gian trn lng xc tc trong reactor, k hiu M/H/M
Np p l p sut ca reactor v c tnh bng at, th chuyn ha C c lin quan vi
M/H/M theo biu thc
C
P.K
100 C M / H / M
100(1 C / 100)
M /H /M
lm gim nhanh hot tnh xc tc. V th nguyn liu trc khi reforming u c
qua cng on x l bn ghyro lm sch lai cc hp ch phi hyrocacbon, olefin,
diolefin, v c kim loi. Cc cht phi hyrocacbon s c loi ra dng hi nh
NH3, H2S v H2O.
Qu trnh hyro ha lm sch nguyn liu
C s l thuyt
Nguyn liu naphta, xng c trn vi hyro tin hnh phn ng nhit
cao v p sut cao. Cc phn ng ha hc s xy ra cng vi qu trnh hyroesunfua
ha l no ha olefin v thm ha, demetal ha v hyrocracking. Khi mc ch x l
nguyn liu cho reforming xc tc, th hyrodesunfua ha v demetal ha l nhim v
chnh ca qu trnh ny, nhng hydrocacbon v cc hp cht cha lu hunh, nit s
c phn ng vi hyro trn xc tc coban hoc xc tc Ni / Mo trn ch mang
cc tp cht ny c tch ra mt cch chn lc v nh cc c tnh ca nguyn
liu c ci thin.
Cc tp cht cha lu hunh, nit, oxy, kim loi khi phn ng vi hyro s to ra cc
hp cht H2S, amoniac, nc v hyrogenat kim loi. Cc hp cht olefin c no ha
v nh m n nh c sn phm.
Cc yu t cng ngh nh hng
Nhit
Nhit ca nguyn liu vo reactor (RIT)c vai tr quan trng thc y phn ng
hyro ha lm sch. Qu trnh desunfua ha tng khi nhit gim. RIT cn thay i
ph hp vi yu cu sn phm, ph hp vi hot tnh ca xc tc v cn phi
gi tc phn ng mong mun. Bnh thng trong iu kin thc t chn RIT =
3250C.
p sut
p sut trogn reactor cng cao, lng cc lng ng trn xc tc cng t v xc tc lm
vic cng lu. Thng thng p sut trong reactor l 29 60kG/cm 2. La chn p sut
lm vic c lin quan n mc tiu hao hyro (t l H2/RH)
T l H2/RH
T l ny l tc ca dng kh hyro tun hon trn tc dng ca naphta nguyn
liu (m3/m3)
tch hon ton S v N2, kh H2 cn phi c tinh khit cao. T l cao qu mc cn
thit s dn n tng gi thnh thao tc, tn thm nhin liu v nng lng.
T l thp qu s dn n tng hm lng cc bm trn xc tc v khng t yu cu
tch cc tp cht. Thc t t l ny l 76.9m3/m3
6.3.4. Sn phm reforming
Xng
Thnh phn ha hc ch yu ca xng reforming xc tc l RH thm v RH parafin,
cn hm lng olefin rt nh (3%), hm lng ca naphten cng thp (<1%). Cc
H.C thm thng tp trung phn on c nhit si cao, do phn b tr s ortan
theo thnh phn ct khng u, tr s ortan phn cui phn on tng rt nhanh so
vi u phn on.
Hyrocacbon thm
RH thm loi benzen, toluen, xylen ch yu nhn c t qu trnh reforming xc tc
Kh hyro k thut
Kh hyro k thut l kh cha hm lng hyro > 80% l mt sn phm quan trng
ca qu trnh reforming xc tc. Kh hyro ny mt phn tun hon li vi nguyn liu
reforming xc tc khi lm sch, cn phn ln chuyn qua cc phn xng lm sch,
75
Cn khi tng khe kht ca qu trnh ngha l lm vic p sut hyro thp s cho
php tng tr s ortan ca xng v tng c hiu sut xng, gim lng kh v tng nng
hyro trong kh, nhng tc to cc li tng ln. S to cc trong iu kin sn
xut c th gim bng cch h thp nhit si cui ca nguyn liu (160 0C) v trong
phn nng cha cc thnh phn a vng, chng d ngng t, d to cc.
T l H2/nguyn liu
khe khc ca qu trnh
Trong reforming xc tc, khe kht ca qu trnh chnh l iu kin kh khn hn
ca xc tc. khe kht cng cao, xc tc s gim nhanh hot tnh, gim thi gian lm
vic v tn s tin hnh ti sinh s cao hn, hm lng RH thm s nhiu ln.
Khi ta tng nhit , tr s ortan tng nhng ng thi li lm gim hiu xut xng v
H2, xc tc al2m vic trogn iu kin ny d to cc v chng chng gi ha, nh vy
khe kht l cao.
Nu ta gim tc np liu, NO tng v cng ng thi gim C 5 v H2, lm tng RH
nh v cng tng qu trnh to cc. iu lm cho xc tc chng b gi ha v lm
tng tn s ti sinh, do khe kht trong trng hp ny cng ln.
Nu ta gim o sut, NO tng v cng tng hiu sut C5 v H2, nhng xc tc lm vic
trong iu kin to cc nhanh, do vy khe kht cng l cao.
nh hng ca t l H2/RH cng ging nh nh hng p sut chung ca h thng.
77
6.4.2. C s l thuyt
c trng v nhit ng
Cc phn ng isome ha n peantan v n hexan l cc phn ng ta nhit nn v
mt nhit ng, phn ng s khng thun li khi tng nhit . Mc khc, phn ng
isome ha n-parafin l phn ng thun nghch v khng tng th tch, v th cn bng
ca phn ng ch ph thuc nhiu vo nhit . Nhit thp to iu kin to thnh
cc isome v cho php nhn c hn hp iu kin cn bng v c tr s ortan cao.
Khi isome ha cc n-parafin cn xy ra cc phn ng ph nh phn ng cracking v
phn ng phn b li, v d nh
2C5H12
C4H10 + C6H14
78
+
CH3 - CH2 - CH2 - CH3 K, +H CH3 -C+- CH3
CH3
CH3 -C+- CH3 + CH3 - CH2 - CH2 - CH3 K
CH3
CH3
y K l tm axit ca xc tc
2. Vi xc tc lng chc, c ch c th miu t nh sau
CH3 - CH2 - CH2 - CH3
Me, -H2
CH3 -C = CH2
CH3
Me, +H2
CH3-CH=CH-CH3
CH3 -C+- CH3
K, +H+
K, -H+
CH3
CH3 -CH- CH3
CH3 -C = CH2
CH3
CH3
79
+ iso-C4H10
iso-C4H9+ + C4H8
n-C4H10 + iso-C4H9+
iso-C8H17
(2)
(3)
(4)
iso-C8H17 + iso-C4H10
iso-C8H18 + iso-C4H9+
+
iso-C4H9 tip tc tham gia phn ng (3).
Ngoi ra cn xy ra cc phn ng ph nh: polime ha, chuyn ha hydro, oligome
ha, cracking
Nguyn liu v sn phm
Phn on butan, buten thu c t qu trnh hp th, chng ct chit tch phn
chia kh ca qu trnh cracking xc tc.
Nhit phn ng
Thi gian phn ng c xc nh bi 2 yu t;
Tc ly nhit ra khi vng phn ng gi nhit n nh chn.
thi gian iso-butan ha tan vo pha axit to nh tng
Do thit b lm vic lin tc nn thi gian c xc nh khng ch qua t l
axit/hyrocacbon trong thit b phn ng (vi H2SO4 (20 - 450) pht, vi HF (10 20) pht).
80
81
B Cu Long
(Bch H)
40.20
0
15 C 0.8236
T trng 0API
Khi lng ring
(g/ml)
im chy
Hng s c trng K
nht (cSt) 500C
700C
Phn t lng
Hm lng paraffine (%
KL)
Hm lng lu hunh (%
KL)
Hm lng nit (% KL)
Hm lng carbon (% KL)
Hm lng hydro (% KL)
Ch s acid (mg KOH / g)
Ch s conradson (% KL)
Hm lng nha (% KL)
Hm lng asphalten (%
KL)
Hm lng nicken (% KL)
Hm lng vanadi (% KL)
B Nam Cn Sn
(i Hng)
30.25
0.8742
B Malay Th Chu
(PM 3)
38
0.8344
+36
12.39
5.29
3.43
240
27
+22
12.01
6.89
4.51
259
15
+36
12.08
5.49
3.32
252
28
0.04
0.09
0.035
0.03
86.19
13.73
0.037
0.82
1.88
0.5
0.05
86.90
12.08
0.62
3.83
7.4
2.56
0.035
84.44
14.56
0.084
0.55
1.35
0.12
1
<1
5
<1
<1
<1
83
20.11
49.19
78.25
14.58
45.32
74.42
10.47
53.43
88.95
84
Tnh cht
T trng, 0API
Khi lng ring 15 0C
Hm lng parafin rn, %kl
Hm lng lu hunh, %kl
Hm lng Nit, %kl
Cacbon, %kl
Hydro, %kl
Ch s axit, mgKOH/g
Ch s COK conradson,%kl
Hm lng nha, %kl
Hm lng asphalten,ppm
Hm lng niken, ppm
Hm lng vanadi,ppm
Du th Bch H
40,20
0,823
27
0,04
0,03
86,19
13,73
0,037
0,82
1,88
0,50
1
<1
Du th i Hng
30,25
0,874
15
0,09
0,05
86,90
12,80
0,62
3,83
7,40
2,56
5
<1
86
1.
2.
3.
4.
5.
87