NGNH DNG X ( Polypodiophyta )

1. c im chung
1.1. Cu to c quan dinh dng.
- TBT a dng.
- Gm: cy ha g, cy bi, hay cy c.
- Hu ht c thn r
- Sng a sinh, b sinh, bm trn hay thy sinh.
- L ln, c th nguyn, chia thy hay kp.
- H thng dn a dng.
- Gii phu: thn cu to t trung tr nguyn n trung tr
ng, a tr. Mi trung tr gm 1 khi g lm bng mch ngn
hnh thang,bao bc bi 1 vng libe, 1 vng tr b v ni b.
1.2. Sinh sn.
- Ch yu sinh sn v tnh = bo t, sinh sn hu tnh = non
giao, cc dng sinh sn dinh dng = cnh, c hay thn r.
- Sinh sn v tnh:
+ Mt di l mang nhiu ti bo t nht, hp thnh cc
ti bo t, c bao bc bi o ti.
+ Vch ti bo t gm: nhiu lp tb ( ti dy ) hay t lp tb (
ti mng )
+ Ti bo t c m = 1 vng c bit gi l vng c gii
l 1 dy tb cu to c bit : * Vch pha trong v vch bn dy
ln, to vch dy hnh ch U.
* Vch pha ngoi mng c tc dng m ti cho
bo t thot ra ngoi.
* Vch ny c th y hoc khng y , t
v tr khc nhau: nh ti, min xch o hay kinh tuyn, c
khi t cho.

+ Cch sp xp ca ti bo t mt di l v v tr
vng c gii l c im quan trng phn bit Dng x.
+ Khi chn, bo t ri xung t, gp iu kin thun li
ny mm thnh nguyn tn ( TGT ) l bn mu lc, hnh tim,
nm trn mt t, c r gi, sng t dng c.
- Sinh sn hu tnh:
+ Mt di nguyn tn mang c quan sinh sn c gi l
ti tinh, cha nhiu tinh trng hnh xon c, c 1 chm roi 1
u.
+ Nguyn tn cn li mang c quan sinh sn ci gi l ti
non hnh l c non, bng ng non cu.
+ Nh c nc thm quanh nguyn tn, tinh trng bi sang
ming ca ti non, c hng dn bi acid malic c trong cht
ng trong c ti non, phi hp vi non cu hp t (2n)
( phn chia, pht trin ) phi ( ny mm ) cy Dng x
con (TBT).
+ TBT chim u th hn r rt vi TGT.
- Chu trnh sng ca Dng x gm 3 giai on k tip nhau:
sinh sn dinh dng, sinh sn v tnh, sinh sn hu tnh.
Bo t bo t ny mm ( nguyn phn v pht trin )

nguyn tn mang ti tinh v ti non ( th tinh )

hp t ( nguyn phn v pht trin ) cy con cy

trng thnh ti bo t ( gim phn ) Bo t
( quay v chu trnh ban u ).
Cu hi: trnh by chu trnh sng ca Dng x.
- Chu trnh sng gm 3 giai on k tip nhau : ss dinh dng,
ss v tnh, ss hu tnh.
- Phn in m ngay bn trn

+ Khi chn, bo t ri xung t, gp iu kin thun li ny

mm -> nguyn tn mang ti tinh v ti non.
+ Nh c nc thm quanh nguyn tn, tinh trng bi sang
ming ca ti non, phi hp vi non cu -> hp t (2n) ( phn
chia v pht trin ) -> phi ( ny mm ) -> cy Dng x con
( pht trin ) -> cy Dx trng thnh.
1.3. a dng phn loi
- L ngnh ln a dng: c khong 300 chi, 10700 loi, 1 s
ha thch.
- Phn b mi ni trn tri t, c bit nhit i nng m.
- Thng mc ni m nh b sng, b sui, thung lng m
trong rng.
- Vit nam c 713 loi.
- Gm 3 lp: lp li rn, lp ta sen, lp Dng x.
2. Lp li rn ( Ophioglossopsida ) : 1 b v 1 h.
B li rn ( Ophioglossales )
H Li rn Ophioglossaceae
-

Cy mc t, t khi b sinh.

- Thn r ng, mc ng, i khi thnh c

- L gm 2 phn :
+ Phn dinh dng : phin nh, mu lc, rng.
+ Phn sinh sn : di, hp, mang ti bo t t hp to
thnh bng di nh, nh li rn. Ti bo t khng cung,
khng vng c gii, vch dy, bo t ging nhau.
- Gm 3 chi, phn b rng trn th gii. Vit Nam c 3 chi,
khong 8 loi mc hoang. 1 loi thng dng lm thuc : Sm
bng bong.
- Cng dng : + Dng lm thuc thanh nhit gii c: Li
rn.

+ Dng lm thuc ho: m a quyt

+ Thn dng lm thuc b, cha ho : sm
bng bong
3. Lp Ta sen ( Marattiopsida ) : 1 b v 1 h
B Ta sen ( Marattiales )
H Ta sen Marattiaceae
- Cy cn. Thn r ng hay nm ngang. L non cun xon
c, kp 1-3 ln lng chim, ni vi thn r bi ch phng nc. Ti
bo t xp gn nhau thnh 2 dy, to thnh nhng ti hnh
vch di mt di l. Vch ti bo t cu to bi nhiu lp tb
( vch dy ).
- Gm 4 chi, phn b vng nhit i, cn nhit i. Vit Nam
c 2 chi, khong 14 loi, mc hoang. Mt s loi cho bt n khi
i, lm thuc trong dn gian.
- Cng dng: + Lm thuc, thc n : Mng tru, Ta sen.
4. Lp Dng x ( Polypodiopsida )
- Ti bo t c vch mng ( ch gm 1 lp tb ), c vng c gii
m ti.
- L lp ln nht ca ngnh Dx, hu ht ang sng, gm trn
270 chi, khong 10000 loi.
- Gm 3 phn lp :
+ Phn lp Dx ( Polypodiidae )
+ Phn lp Rau b nc ( Marsileidae )
+ Phn lp Bo ong ( Salviniidae )
4.1. Phn lp Dx ( Polypodiidae )
- Cy a sinh hay b sinh,a s l cy c, c thn r.
- Thn c cu to nhiu trung tr ( a tr ) mch ngn hnh
thang.

- L non cun hnh xon c, phin l nguyn hoc kha su,

mt di mang ti bo t, hp thnh ti.
- Ti bo t c hoc khng c vng c gii.
B Bng Bong ( Schyzacales )
H Bng Bong Lygodiaceae
- Thn r mc b hay thng ng
- L di cong queo, ti bo t khng cung t trn nhng
on hu th rt gim, to thnh nhng bng dc theo mp cc
l chp hu th. Vng c gii y nm ngang nh ti bo t,
o ti gi hoc khng c o ti.
- Ch c 1 chi, vi khong 40 loi, mc hoang.
- Cng dng : Lm thuc : Bng bong l to, l x; Bng bong.
B DX ( Polypodiaceae )
H Dx - Polypodiaceae
- Cy c thn r v l a dng.
- L: + Hnh dng phin l thay i nhiu.
+ Ti bo t la tui khc nhau cng 1 ti. Vng thng
ng khng y , xp theo ng kinh tuyn, i qua chn ca
ti bo t v m bi k nt ngang. ti c hnh dng khc nhau,
hnh trn hoc hnh thn, c khi ni lin vi nhau thnh 1 vch
di, hoc ph tt c mt di phin l. C o ti hoc khng c.
- L h ln, gm 61 chi, phn b rng t vng nhit i ti
vng n i. VN c 29 chi mc hoang.
- Cng dng: + Lm thuc: Ct toi b, Thch v.
+ Lm cnh: rng trng,
B Cu li ( Dicksoniales )
H Cu tch ( Cu li ) Dicksoniaceae
- Thn r khe, nhiu lng.

- L kp 2-3 ln lng chim. ti mp l, o ti c 2 mi p

vo nhau, ti n su vo trong. Ti bo t c 2 vng c gii y
, hi nghing v m theo ng bn.
- Gm 7 chi, phn b vng nhit i v n i. VN c 1 chi 1
loi, mc hoang thng dng lm thuc.
- Cng dng: Lm thuc: Cu tch, Lng cu li
B C Lung ( Pteridales )
H Seo g ( C lung ) Pteridaceae
- Cy mc gn t c nhiu lng vy.
- L: + Ging nhau hay c 2 loi, bt th v hu th.
+ L kp lng chim, chia thy u n t khi x ngn.
+ Gn ni vi nhau thnh hnh vnh khuyn
+ ti mp l hay gia vnh khuyn, c o do mp l
gp li, lin nhau thnh 1 ng lin tc.
+ Vng c gii khng y i qua chn
- Gm 23 chi, phn b rng ri trn th gii. VN c 12 chi,
khong 50 loi, mc hoang.
- Cng dng : lm thuc: C seo g, C lung,
4.2. Phn lp Rau b nc ( Marsileidae ) ch c 1 b v 1 h
B Rau b nc ( Marsileales )
H Rau b nc Marsileaceae
- Cy c thng ni c nc.
- Thn r mc b ngang c nhiu lng t ngp trong bn.
- L c cung di theo su ca nc, chia thnh 4 l chp
xp cho nhau. Bo t qu c cu to phc tp, nhiu , hnh cu.
- Gm 3 chi, phn b ch yu chu Phi, Autralia, tn lc a.
VN c 1 chi mc hoang.
- Cng dng : lm thuc : Rau b nc,C ch in

4.3. Phn lp Bo ong ( Salviniidae )

H Bo hoa du - Azollaceae
- Cy ni mt nc .
- L xp thnh 2 dy, mc so le c 2 thy, 1 thy, mng, hu
th. ti xp tng i trn hnh cu, bao bc hon ton bi o
ti.
- C 1 chi phn b rng trn th gii.
- C 1 loi thng c dng lm thuc trong Cng nghip
Dc : Bo hoa du.
c im chung ca phn gii bc cao
1. Phn gii tv bc cao gm nhng tv m c th phn ha
thnh r ( tr Ru cha c r tht ), thn v l. Chng c ngun
gc t To ( Algae ), mi trng sng chuyn t nc ln cn.
2. C dip lc v t dng.
3. Tv bc cao khc tv bc thp nhng im c bn sau:
- Tv bc thp sng trong mi trng nc hoc m t: Nc
l mi trng bo v, cung cp cht dinh dng cn thit; l mi
trng thun li cho cc giao t gp nhau sinh sn hu tnh v
gip pht tn bo t.
- Tv bc cao chuyn mi trng sng ln cn. thch nghi
vi iu kin sng mi c quan dinh dng, sinh sn phi c
nhng bin i sau:
+ C th cn c m che ch bo v, chng li s mt
nc; m nng cy ng thng ( m cng, si g, m dy);
r ht nc v v cht dinh dng tng hp cht hu c,
thot hi nc gip iu ha thn nhit
+ Trong sinh sn:

S th tinh dn dn thot li khi mi trng nc:

* Ngnh Ru, Dng x: s th tinh vn phi nh nc

tinh trng cn c roi bi sang ti non th tinh cho non.
* Ngnh Thng: 1 s i din vn cn tinh trng c roi
( Tu, Bch qu ).
* Ngnh Ngc lan: tinh trng khng cn roi na, thay
vo l ng phn a tinh trng vo non cu s th tinh
hon ton thch nghi vi li sng trn cn.

Cu to ca ti non thay i:

* Ngnh Ru: ti non c c di

* Ngnh Quyt: ti non ch cn 3 lp tb
* Ngnh Thng: c ti non ngn hn na.
* Ngnh Ngc lan: ch cn 2 tr bo trong ti phi l
vt tch ca c non.
+ S xen k th h gia TGT v TBT th hin r mc tin
ha:
* Ngnh Ru: TGT chim u th so vi TBT
* Ngnh Ngc lan: TBT l cy Ngc lan rt pht trin chim
u th tuyt i so vi TGT
+ C ht ( ngnh Thng, Ngc lan ). Cy mm nm trong
ht, c kh nng sng ch trong mi trng kh hn, n khi c
iu kin thun li mi ny mm thnh 1 cy mi. Nh ht, cy
pht tn rng ri ( t pht tn, nh ng vt, gi, nc,) lm
phn b ca cy c ht rt rng ri.
3. S loi ca tv bc cao rt ln: n nay bit khong 250.000
270.000 loi ( hoc hn na ), trong tv c ht khong
228.000 loi, chim u th tuyt i v s lng, phn b rng
nht trn tri t.
4. Tv bbacj cao c chia lm 8 ngnh:
TT
1

Tn ting Vit
Ngnh Dng

Tn khoa hc
Rhyniophyta

S loi VN
0

2
3
4
5
6
7
8

x trn
Ngnh Ru
Ngnh L
thng
Ngnh Thng
t
Ngnh C thp
bt
Ngnh Dng
x
Ngnh Thng (
Ht trn )
Ngnh Ngc
lan ( ht kn )
Tng cng

Bryophyta
Psilotophyta

793
2

Lycopodiophyt
a
Equisetophyta

56

Polypodiophyt
a
Pinophyta

713

51

Magnoliophyta 9.462
11.080