Professional Documents
Culture Documents
S GIO DC V O TO HNG YN
NGUYN TH NHUNG
-1-
-2-
-3-
H O . A
Ka
HA
H . A
H2A
H+ + HA-
K a1
HA-
H+ + A2-
K a2
H 2 A
H . A
HA
NH4 + + OH-
Kb
NH . OH
NH 3
5. Phn s nng ()
5.1. Phn s nng ca n axit, n baz
Trong dung dch axit, baz phn s nng i l t s gia nng cn bng ca cu t i vi
tng nng cc dng c mt ca i trong dung dch.
i vi cn bng: HA
H+ + AHA HA
Ta c: HA
HA A C HA
Ka
(5)
Hay
HA C HA . HA
Tng t:
A C
HA
. A (7)
NGUYN TH NHUNG
(6)
. D nhin: HA A 1
-4-
(8)
THPT CHUYN HNG YN
H ;
K H
y : HA
Ka
Ka H
(9)
H2 A
h2
h 2 hK a1 K a1K a 2
(IV.1)
HA
K a1.h
h h.K a1 K a1 K a 2
(IV.2)
A2
K a1.Ka 2
h h.K a1 K a1K a 2
(IV.3)
- i vi axit HnA:
Hn A
hn
(IV.4)
hn K a1h n1 K a1 K a 2 h n 2 ... K ai
i 1
K
An
ai
i 1
(IV.5)
n
n
h K a1h
n 1
K a1 K a 2 h
n 2
... K ai
i 1
Tng qut:
n
h n i K ai
i
ni A
i 0
vi Ka0 = 1
(IV.5)
n i
h K
i 0
ai
i 0
NGUYN TH NHUNG
cC + dD
-5-
K (a )
(C ) c .( D ) d
( A) a .( B) b
Kc
C c .Dd
Aa .B b
C+D
K1
C+D
A+B
K=K1-1
A+B
C+D
K1
C+D
E+G
K2
A+B
E+G
K=K1K2
nA + nB
nC + nD
K = (K1)n
3. nh lut bo ton proton( iu kin proton)
nh lut bo ton proton (hay cn gi l iu kin proton (KP)), ni dung ca nh lut
ny nh sau:
Nu ta chn mt trng thi no ca dung dch l chun (thng gi l trng thi quy
chiu hay l mc khng ) th tng nng proton m cc cu t mc khng gii phng ra bng
tng nng proton m cc cu t thu vo t n trng thi cn bng.
Ni cch khc, nng cn bng ca proton c trong dung dch bng hiu gia tng nng
proton gii phng ra v tng nng proton thu vo t mc khng:
[ H ] ( H ) cho ( H ) nhan
i
[ M n ].[ X n ]
K
[ MX ]
[Xn-] = [Mn+] = x
t to phn ng bng x ta c :
(4)
(5)
x2
(6)
Cx
Gii phng trnh (6) s tnh c x v t phng trnh (3), (5) tnh c nng cn bng
ca cc phn t trong dung dch.
cho tin, ta ghi s tnh nh sau:
MX
Mn+ +
XnK
0
Nng ban u: C
C
Thay (3) v (5) vo (4) ta c :
C
Nng cn bng: [ ]
x l to phn ng.
Theo LTDKL : K =
K=
-x
C-x
x
x
x
x
x2
Cx
x2
= K x = K.C
C
- Trong trng hp K rt ln ngha l phn ng xy ra rt mnh theo chiu thun th cn xc
nh TPGH v tnh theo cn bng ngc vi cn bng cho.
III. Dung dch cc axit - baz
1. Axit mnh v baz mnh
Axit mnh(k hiu l HY) l nhng cht trong dung dch nc c kh nng nhng hon ton
proton cho nc:
HY + H2O H3O+ + YCn bng trn thng c vit di dng n gin : HY H+ + YTrong dung dch baz mnh(k hiu XOH) ton b lng baz c th thu proton ca nc: XOH
+ H2O X+(H2O) + OHMt cch n gin c th biu din: XOH X+ + OHKhi tnh ton c th coi h s hot ca cc cu t u bng 1, do :
pH= -lg(H+) - lg[H+]
2. n axit yu v n baz yu
*n axit yu HA l nhng cht trong dung dch c kh nng nhng mt phn proton cho nc
v dung dch c phn ng axit. mnh ca cc n axit yu c c trng bi hng s phn li
Nu x C ( khi K rt b) th
NGUYN TH NHUNG
-7-
K
2
a
1
C
Trong dung dch axit HA xy ra cc qu trnh sau:
H+ + A-
HA
Ka
(1)
H2O
H + OH
Kw
(2)
Nu Ka.CHA>> Kw th c th tnh thnh phn ca h theo cn bng(1)
Nu Ka.CHA Kw th phi k n s phn li ca nc.
*n baz yu A- l nhng cht m trong dung dch , mt phn ca chng c kh nng thu proton
ca nc v dung dch c phn ng baz. mnh ca cc baz ph thuc vo hng s baz Kb=
Kw/Ka hoc ch s hng s baz pKb = -lgKb = pKw- pKa
( vi Ka l hng s phn li ca axit lin hp). Khi Kb cng ln hoc pKb cng b th baz cng
mnh. Nh vy khi axit lin hp cng mnh th baz cng yu v ngc li.
Trong dung dch n baz A- c cc cn bng:
H+ + OH-
H2O
-
Kw (3)
-
A + H2O
HA + OH
Kb =Kw/Ka (4)
Tng t, nu K b .C A K w th c th tnh cn bng theo (4). Trng hp nu
K b .C A K w th phi tnh n qu trnh phn li ca nc.
HX
(11)
H2O
H + OH
Kw
(12)
Do s c mt ca axit mnh HY, trong a s trng hp dung dch c phn ng axit nn b qua
s phn li ca nc v thnh phn ca dung dch c tnh theo LTDKL cho cn bng (11),
trong c k n s c mt ca nng ion H+ do axit mnh phn li ra.
C
[]
Ta c
HX
C2
C2-x
Ka
H+
+
C1
C1+x
X-
Ka
C1 x .x
(13)
C2 x
A + H2O
NGUYN TH NHUNG
H+ + OH-
Kw
-
HA + OH
Kw.Ka
-8-
-1
(15)
(16)
THPT CHUYN HNG YN
K w .K a1
A- +
HA + OH-
H2O
C1
C1+x
C1 x .x
(17)
C2 x
HA1
HA2
H + A2
+
H2O
H + OH
Ka1
(18)
Ka2
(19)
Kw
(20)
h H OH A1 A2
(21)
(22)
tnh gn ng bc 1(gi tr h1) chp nhn [HAi]0= Ci thay h1 vo(23) tnh li [HAi]i:
HAi Ci . i Ci . h
(23)
K ai h
thay cc gi tr [HAi]1 va tnh c vo (22) tnh gn ng bc 2( gi tr h2) v tip tc tnh
lp cho n hi t.
c4) Hn hp cc n baz A1 C1 mol / l , K b1 v A2 C 2 mol / l , K b2
Cc qu trnh:
H+ + OH-
H2O
Kw
(24)
A1 + H2O
HA1 + OH
K b1
(25)
A2- + H2O
HA2 + OH-
K b2
(26)
h H OH HA1 HA2
hay
Kw
1 K . A1 K a21 . A2
NGUYN TH NHUNG
1
a1
(27)
-9-
A C .
Ci .
K ai
(28)
K ai h
HA
-
A + H2O
HA + OH
Nu gi tr H K a .
HA K
Ka
(29)
Kb
(30)
Ca
10 7 (dung dch c phn ng axit) th vic nh gi thnh
Cb
Ca
10 7 (mi trng baz) th tnh ton cn bng da vo (30)
Cb
Trong trng hp K a .
Ca
10 7 th phi tnh c s phn li ca nc v tnh theo KP:
Cb
h H OH A C b hoc h OH HA C a
(31)
Cb
Ca
(32)
4. a axit v a baz
4.1. a axit:(HnA)
Trong dung dch, a axit HnA c kh nng phn li theo tng nc
H+ + Hn-1A-
HnA
Hn-1A.......
HA
(33)
K a1
H+ + Hn-2A2- K a2
.....
(n-1)
(34)
........
......
n-
K an
H +A
(35)
HnA
H+ + Hn-1A-
C-x
K a1
K a1
x
Cx
4.2.a baz
Trong dung dch, a baz c kh nng thu proton tng nc ca nc. Qu trnh proton ho ca a
baz xy ra ngc vi qu trnh phn li ca a axit tng ng:
An- + H2O
HA(n-1)- + OH-
K b1 K w .K an1
HAn-1 + H2O
H2A(n-2)- + OH-
.....
.....
.....
NGUYN TH NHUNG
(39)
K b2 K w .K an11
(40)
.....
- 10 -
HnA + OH-
K bn K w .K a11
(41)
C-x
HA(n-1)- + OHx
K b1
x2
x=[OH-], t nh gi c thnh phn cn bng ca h.
Cx
* Lu : i vi cc a axit v a baz c cc hng s phn li k tip gn nhau th phi p dng
KP tnh lp nng [H+] cho n hi t.
5.Cc cht lng tnh
Cc cht va c tnh axit (cho proton) va c tnh baz (thu proton) c gi l cc cht
lng tnh. Cc cht lng tnh gm cc hidroxit ca 1 s kim loi (nhm, km, crom, thic,
ch) cc aminoaxit, cc mui axit, mui ca axit yu v baz yu.
Xt dung dch mui NaHA, trong dung dch c cc cn bng
Ta c : K b1
h=
(42)
(43)
(44)
(45)
(46)
1 K a 1 .[ HA ]
K w K a2 .C
(47)
1 K a 1 .C
- Nu Kw << Ka2.C ; Ka11 C >> 1 hay Ka1 << C th biu thc (47) tr thnh biu thc n
gin:
h= K a1 .K a2
hay pH =
pK a1 pK a2
(48)
-Nu Kw Ka2. C; Ka1 C th khi tnh ton cn bng cn p dng biu thc (46).
6. Dung dch m
Dung dch m l nhng dung dch gi c pH ca mnh thay i khng ng k khi ta
cho vo dung dch mt lng nh axit mnh hoc baz mnh hoc khi pha long( khng qu
long) dung dch. Cc dung dch m thng l hn hp axit yu v mui ca n vi baz mnh
hoc baz yu v mui ca n vi cc axit mnh.
Dung dch m l nhng dung dch c kh nng iu chnh sao cho pH ca h t thay i khi
a vo h mt lng khng ln axit mnh hay baz mnh. Dung dch m thng l hn hp
mt axit yu v baz lin hp( v d HCOOH v HCOO-, HCO3- v CO32-) hoc c th l dung
dch mui axit ca cc a axit nh NaHCO3, kali hirophtalat KHC8H4O4, hay l mui ca axit
NGUYN TH NHUNG
- 11 -
HA
Ka
H2O
H+ + OHKw
+
Nu [H ], [OH ] <<Ca, Cb v Kw<<Ka.Ca th cng thc tnh gn ng ca dung dch m l:
K
H K . HA
A
pH pK a lg
Ca
Cb
(49)
Cb
Ca
(50)
H+ + OHKw=10-14
(2)
C H ( H O ) nn c th b qua s phn li ca nc, do tnh H+ theo cn bng (1):
H 7,5.10
pH lg H 3,125
b) C cc cn bng xy ra:
Ba(OH)2 Ba2+
0,0025
H2O
v C OH ( Ba (OH )
2)
OH0,0025
(1)
H+ + OHKw=10-14
(2)
C OH ( H O ) nn c th b qua cn bng (2), tnh ton theo cn bng (1):
OH 0,0025 2,5.10
10 14
4.10 12 pH 11,4
3
2,5.10
- 12 -
2+
th khng b qua cn bng phn li ca H2O trong dung dch, ta phi da vo KP.
V d 5: Thm 9,95 ml dung dch NaOH 2.10-4 M vo 10,00 ml dung dch HClO4 2.10 -4 M. Tnh
pH ca dung dch thu c.
Gii:
9,95 ml dung dch NaOH 2.10-4 M phn ng ht vi 9,95 ml dung dch HClO4 2.10-4 M. Vy
HClO4 cn d l 0,05 ml C HClO4
0,05.2.10 4
10 8 M
1000
dung dch:
HClO4
H+ + ClO4-
H2O
H+ + OH-
Kw
H
10 8 H 10 14 0
CH3COOH
Ka = 10-4,76 (1)
H2O
H+ + OHKw = 10 -14 (2)
i vi bi ton ny ta phi so snh (Ka.Ca) vi Kw, loi b cn bng phn li ca H2O.
Ta c: Ka.Ca=10 -4,76.10 -3= 10-7,76 >> Kw= 10-14 , vy c th b qua s phn li ca H2O, trong dung
dch cn bng (2) xy ra l ch yu.
C0
[]
CH3COOH
10-3
10-3-x
10 4,76
CH3COO- + H+
x
Ka=10 -4,76
x
10 x
( i vi trng hp ny khng th gii gn ng m phi gii phng trnh bc 2 v gi tr x gn
ng l 1,3.10-4 li nh hn 10-3)
V d 7: Tnh nng cn bng ca cc cu t trong dung dch thu c khi ho tan 0,535 gam
NH4Cl trong 200 ml nc. Bit NH4 + c Ka=10-9,24.
0,535
0,01
Gii : n NH 4Cl
0,01mol C M
0,05M
53,5
0,2
- 14 -
NH4Cl
H+ + OH-
H2O
+
Kw=10-14
NH4
NH3 + H
Ka = 10
-9,24
-2
-11,24
-14
Ta c: Ka.C = 10 .5.10 = 5.10
>> 10
Vy trong dung dch cn bng (2) xy ra l ch yu:
C0
[]
NH4 +
0,05
0,05-x
NH3
-9,24
H+
(1)
(2)
Ka = 10-9,24
10 9, 24
x
vi x<< 0,05 x =[NH3]=[H+]= 5,36.10-6
0,05 x
H2O
+
NH4 +
4a
53,5
NH3
Kw=10-14
(1)
-9,24
NH4
NH3 + H
Ka = 10
(2)
+
-5,5
-8,5
Ta c: pH = 5,5 [H ]= 10 >> [OH ]= 10 c th b qua cn bng phn li ca nc v
tnh theo (2).
a.1000
4a
M
Gi s gam NH4Cl cn ly l a C NH 4Cl
53,5.250 53,5
C0
[]
4a
-x
53,5
H+
Ka = 10-9,24
x2
10 10
10 9, 24 trong x= 10-5,5 ;
10 9, 24 a = 2,324 gam
4a
4a
5 , 5
x
10
53,5
53,5
2.2. Dung dch n baz yu
V d 9: Tnh pH ca dung dch NH3 10 -2 M.Bit NH4 + c Ka=10 -9,24.
Gii:
Cc cn bng xy ra trong dung dch:
NH3 + H2O
NH4+ + OH+
-14
H2O
H + OH
Kw = 10
-6,76
-14
Ta c: Cb.Kb= 10
>> Kw=10 b qua cn bng phn li ca nc.
C0
[]
NH3 + H2O
10-2
10-2- x
NGUYN TH NHUNG
NH4 + +
x
OH-
(1)
(2)
Tnh theo cn bng(1)
Kb= 10 -4,76
x
- 15 -
x2
x 2 10 4,76 x 10 6, 76 0 x 4,08.10 4 OH H 2,46.10 11
10 2 x
Vy : pH = 10,6
V d 10: Tnh pH ca dung dch CH3COOK 2,0.10-5 M. Bit CH3COOH c Ka=10-4,76.
Gii:
Cc cn bng xy ra trong dung dch:
CH3COOK
CH3COO- + K+
2,0.10 -5
2,0.10 -5
10 4,76
CH3COO- + H2O
CH3COOH + OH-
Kb = 10-9,24 (1)
H2O
H+
+
OHKw= 10-14 (2)
Ta c : Cb.Kb = 2.10 -5.10 -9,24= 1,15.10 -14 Kw =10-14, nn khng th b qua s phn li ca nc,
khi tnh ton phi da vo KP.
Biu thc KP i vi cn bng(1) v (2) l:
[OH-]= [CH3COOH] + [H+]
H . CH COO , mt cch gn
10
H
K
14
-5
)=2.10
[H ] = 6,82.10 -8 pH = 7,166
* Kim tra kt qu bng cch tnh lp: kt qu hi t ti pH= 7,166
III. Cn bng trong dung dch cha hn hp axit mnh v n axit yu hoc baz mnh v
n baz yu
3.1.Hn hp axit mnh v axit yu
V d 11: Tnh pH ca dung dch thu c khi trn 40 ml dung dch HCl 2,5.10-2 M vi 60 ml
dung dch CH3 COOH 1,67.10-4 M.Bit CH3COOH c Ka=10-4,76.
Gii: Sau khi trn: CHCl = (2,5.10 -2.40)/ 100 = 0,01 M = 10-2 M
C CH 3COOH (1,67.10 4.60) / 100 10 4 M
CH3COO- + H+
+
Ka= 10 -4,76
-14
H2O
H + OH
Kw =10
V Ka >> Kw nn b qua cn bng (2), tnh ton da vo cn bng (1)
C0
[]
CH3COOH
10-4
10-4-x
CH3COOx
H+
10-2
10-2+x
(1)
(2)
Ka= 10 -4,76
x(10 2 x)
10 4 x
- 16 -
H+ +
SO42-
Ka = 10-2
(1)
-14
H2O
H + OH
Kw = 10
(2)
Do Ka rt ln nn c th b qua s phn li ca nc, tnh ton da vo cn bng (1).
HSO42.10-3
2.10-3-x
H+ +
SO42Ka = 10-2
C0
0,042
[]
0,042+x
x
x(0,042 x)
p dng LTDKL ta c: 10 2
x 2 0,052 x 2.10 5 0 x 3,82.10 4
0,002 x
[H+]= 0,042+3,82.10 -4=0,0424 pH = 1,37
3.2. Hn hp baz mnh v baz yu
V d 13: Tnh pH ca dung dch gm NaOH 1,0.10-4 M v NaNO2 0,10 M. Bit HNO2 c Ka=
10-3,3.
Gii : Cc qu trnh xy ra trong dung dch:
NaNO2
Na+ + NO2NaOH
Na+ + OHNO2- + H2O
C0
0,10
[]
0,1-x
p dng LTDKL ta c:
10 10, 7
OH1,0.10 -4
1,0.10 -4+x
HNO2 +
x
Kb = 10-10,7
x(1,0.10 4 x)
x 2 (1,0.10 4 10 10,7 ) x 10 11, 7 0
0,1 x
Na
+ HCOO0,010
0,010
HCOO- + H2O
HCOOH + OH+
Kb= 10 -10,25
(1)
H2O
H + OH
Kw = 10 -14
(2)
+
-11,5
-2,5
V pH= 11,5 [H ]= 10 << [OH ]= 10
nn c th b qua cn bng phn li ca nc, tnh
ton theo cn bng (1).
C0
[]
HCOO- + H2O
0,01
0,01-x
NGUYN TH NHUNG
HCOOH +
OH-
Kb= 10 -10,25
2a
2a+x
- 17 -
x ( 2a x )
0,01 x
H+ + OH-
CH3COOH
Kw = 10 -14
H + CH3COO
Ka1 = 10
-4,76
(1)
(2)
-9,24
NH4
H + NH3
Ka2 = 10
(3)
-10,24
V: Ka1.C1=10 >> Ka2.C2= 10
> Kw nn mt cch gn ng ta ch tnh ton cn bng theo
(2)
-6,76
H+ + CH3COO-
CH3COOH
0,010
0,010-x
C0
[]
Ka1 = 10-4,76
x
10 4,76 x 10 3,38 4,17.10 4 H CH 3COO pH= 3,38
0,01 x
HCOOH
CH3COOH
CH3COO + H
+
(1)
K2 = 10-4,76
(2)
-14
H2O
H + OH
Kw= 10
(3)
-5,76
Ta c: K1.C1=10
K2.C2= 10
>> Kw nn trong dung dch cn bng (1) v (2) xy ra l
ch yu, c th b qua cn bng (3).
Ta c KP: [H+] = [HCOO- ] + [CH3COO-]
-5,75
H KH.C KH.C
pH = 2,73
NGUYN TH NHUNG
- 18 -
10 2, 73
9,13.10 3
10 2,73 10 3,75
CH 3COOH 0,1.
Tnh lp li: H
10 2,73
0,099
10 2,73 10 4,76
pH= 2,74.
Vy kt qu tnh gn ng trn c th chp nhn c. T tnh tip nng cn bng ca cc
cu t trong dung dch.
4.2. Hn hp cc n baz yu.
V d 17: Tnh pH ca dung dch hn hp gm CH3COONa 0,0010 M(C1); HCOONa 0,020
M(C2) v NaCN 0,0050 M(C3). Bit CH3COOH c Ka=10-4,75; HCOOH c Ka=10-3,75; HCN c
Ka=10 -9,35.
Gii: Cc cn bng xy ra trong dung dch:
CH3COONa CH3COO- + Na+
0,0010
0,0010
HCOONa
HCOO- + Na+
0,020
0,020
+
NaCN
Na + CN0,0050
0,0050
CH3COO- + H2O
H2O
HCOOH
CN-
CH3COOH + OH-
+ OH
+ H2O
Kb2=10
Kb1=10-9,24(1) HCOO-
-10,25
(2)
HCN
OH-
Kb3=10-4,65(3)
H2O
H+
+ OHKw=10-14 (4)
Ta c:Kb3.C3(=5.10 -7,65) >> Kb1.C1(=10 -12,24) Kb2.C2(=2.10 -12,25)> Kw nn mt cch gn ng ta
c th ch tnh ton theo cn bng(3).
C0
[]
CN+ H2O
0,0050
0,0050-x
HCN
OH-
Kb3=10-4,65
x
x 2 10 4,65 x 5.10 7 ,65 0
0,005 x
NH3
NH4 + +
+ H2O
NGUYN TH NHUNG
- 19 -
OH-
Kb2=10-4,76 (2)
THPT CHUYN HNG YN
HCOOH
-
HCOO + H2O
V K a .
Ka= 10 -3,75
HCOOH + OH
Kb= 10
(1)
-10,25
(2)
Ca
0,2
10 3,75.
4.10 4, 75 10 7 nn dung dch c phn ng axit, tnh pH ca h theo
Cb
0,5
cn bng (1).
C0
[]
HCOOH
0,20
0,20-x
HCOO- + H+
Ka= 10 -3,75
0,50
0,50+x
x
x(0,5 x)
Cb
=3,75 + lg(0,5/0,2) = 4,15
Ca
NH4 + + Cl1,00.10 -3
1,00.10-3
NH4 +
NH3
NH3 + H+
+ H2O
Ka = 10-9,24
-
NH4 + OH
Kb= 10
-4,76
(1)
(2)
V K a .
Ca
1,00.10
10 9, 24.
5,87.10 10 10 7 nn dung dch c phn ng baz, tnh pH theo
4
Cb
9,8.10
cn bng (2).
C
NH3
+ H2O
-4
9,8.10
NGUYN TH NHUNG
NH4 +
+ OH- Kb= 10-4,76
1,00.10-3
- 20 -
[]
1,00.10-3+x
10 4,76
x(10 x)
x 2 (10 3 10 4,76 ) x 9,8.10 8, 76 0
9,8.10 4 x
x= 1,65.10-5 pH = 9,22.
Cch 2: Tnh gn ng theo cng thc tnh pH ca dung dch m:
pH pK a lg
Cb
= 9,24 + lg(9,8.10-4/ 10-3)= 9,24-0,0088 =9,22
Ca
HCN
Ca =1.10 -3
Kim tra iu kin gn ng:
Ka.
Ca
10 3
10 9,35. 1 10 11,35 << 10 -7 ; [OH-]=10-2,65, khng b hn Ca nn khng th tnh gn
Cb
10
ng.
Cn bng ch yu l:
CN- +
0,100
0,1-x
C0
[]
Ta c: 10 4,65
H2O
OH-
HCN +
10-3
10-3+x x
Kb= 10 -4,65
x(10 3 x)
x 2 (10 3 10 4,65 ) x 10 5, 65 0
0,1 x
H2S
HS-
Ka1=10 -7
H+ +
S2-
(1)
Ka2=10 -12,92
-
(2)
-14
H2O
H + OH
Kw= 10
(3)
Ta c: Ka1>>Ka2>>Kw.nn b qua cn bng(2), (3), tnh ton da vo cn bng (1).
C0
[]
2
10 7
H+ + HS-
H2S
0,1
0,1-x
Ka1=10 -7
x
x 10 4 H HS pH 4 nn [OH-] = 10-10M.
0,1 x
H . S S 10
HS
- 21 -
12, 92
M;
THPT CHUYN HNG YN
H3PO4
H2PO4
HPO4
2-
H + HPO4 Ka2 = 10
2-
H + PO4
3-
-7,26
(1)
(2)
H2O
H+ + OHKw = 10 -14
(4)
So snh: pH = 1,5 < pKa1 = 2,23; trong dung dch cn bng (1) xy ra l ch yu:
H+ + H2PO4- Ka1 = 10-2,23
H3PO4
C0
x
[]
x-10 -1,5
10-1,5
10 -1,5
(10 1,5 ) 2
x 0,2014 .
x 10 1,5
Vy nng ban u ca H3PO4 l 0,2014 M.
Dng 2: Hn hp a axit v axit mnh.
V d 24: Tnh pH v nng cn bng ca cc cu t trong h gm HCl 0,010 M v H2S 0,10
M. Bit H2S c Ka1= 10 -7; Ka2=10 -12,9.
Gii: V y l mi trng axit nn s phn li ca nc l khng ng k..
Cc cn bng xy ra trong h:
HCl
H+
+ Cl0,010
0,010
10 2, 23
H+ + HS-
H2S
V Ka1 >> Ka2
H2S
0,10
0,10-x
HS-
Ka1 = 10-7
(1)
Ka2 = 10-12,9
(2)
Ka1 = 10-7
C0
[]
x(0,01 x)
10 7. Gi s x<< 0,01 x= 9,55.10-7 << 0,01(tho mn)
0,1 x
Vy [HS-]=x= 9,55.10-7 ; [H2S]= 0,10 -x 0,10 M
[H+] = 0,010+x 0,010 M pH = 2,00;
10 7
10 12,9.9,55.10 7
1,2.10 17 M
0,01
H+ + SO42-
H3PO4
H2PO4
HPO4
NGUYN TH NHUNG
Ka= 10 -1,99
-2,15
(2)
2-
-7,21
(3)
H + H2PO4 Ka1= 10
-
2-
H + HPO4
+
H +
- 22 -
PO43-
Ka2= 10
Ka3= 10 -12,32
(1)
(4)
h
h
h K a1 .H 3 PO4 K a HSO4
(5)
- Bc 1: v C= 0,010 Ka Ka1
Chn [H3PO4]0 = [HSO4-]0 = C/2=0,005 M v thay vo (5) tnh h1 :
h1 10 2,15.0,0050 10 1,99.0,0050 9,3.10 3
[H3PO4]1 = C.
h
9,3.10 3
0,01.
5,68.10 3 M
3
2,15
K a1 h
9,3.10 10
[HSO4-]1 = C.
h
9,3.10 3
0,01.
4,67.10 3M
Ka h
9,3.10 3 10 1,99
HS- + OH-
HS- + H2O
H2S + OH-
(2)
-14
H2O
H + OH
Kw= 10
V Kb1>>Kb2>>Kw nn trong dung dch cn bng (1) xy ra l ch yu.
C0
[]
S2- + H2O
10-2
10-2-x
HS- + OHx
(3)
Kb1= 10 -1,08
x
2
x 2 10 1,08 x 10 3,08 0
10 x
x= 9.10 = [HS-] = [OH-]
[H+] = 1,1.10 -12 pH = 11,95.
V d 27: Tnh khi lng mui Na2S phi cho vo 1 lt nc c dung dch c pH = 11,5.
Bit H2S c Ka1= 10-7; Ka2=10-12,92.
Gii : Cc cn bng xy ra trong dung dch l:
Na2S
2Na+ + S2a
a
-3
S2- + H2O
HS- + H2O
HS- + OH-
H2S + OH+
(2)
H2O
H + OH
Kw= 10
(3)
V Kb1>>Kb2>>Kw nn trong dung dch cn bng (1) xy ra l ch yu.
NGUYN TH NHUNG
- 23 THPT CHUYN HNG YN
C0
[]
HS- + OHx
Kb1= 10 -1,08
10 1,08
x
trong x= [OH-] =10 -14/ 10 -11,5 = 10-2,5
ax
8.10 3.10
2.10 3 M
40
1.10 3.30
0,75.10 3 M
40
NaOH
+
H2S NaHS
+ H2O
-3
-3
0,75.10
0,75.10
0,75.10-3
NaOH
+
NaHS Na2S
+ H2O
-3
-3
0,75.10
0,75.10
0,75.10-3
TPGH gm: Na2S 0,75.10-3 M; NaOH d 0,5.10-3 M.
Vy dung dch l hn hp a baz ( S2-) v baz mnh, nn ta c cc cn bng xy ra:
CH 2S
S2- +
HS- +
H2O
HS- + H2O
H2S +
+
-14
H2O
H
+ OH Kw= 10
V Kb1>>Kb2>>Kw nn trong dung dch cn bng (1) xy ra l ch yu.
C0
[]
S2+ H2O
-3
0,75.10
0,75.10-3-x
HS-
OH0,5.10 -3
0,5.10 -3+x
(2)
(3)
Kb1= 10 -1,08
x(0,5.10 x)
0,75.10 3 x
HCO3 + H2O
NGUYN TH NHUNG
H+ + CO32-
Ka2= 10 -10,33
-
H2CO3 + OH
- 24 -
Kb2= 10
-7,65
(1)
(2)
8,34
2
2
V d 30: Tnh pH ca dung dch NaHSO3 10-3 M .
Bit H2SO3 c Ka1=10 -1,76; Ka2=10-7,21.
Gii: Cc cn bng xy ra trong dung dch:
NaHSO3 Na+ + HSO3HSO3-
H+ + SO32-
HSO3- + H2O
Ka2= 10 -7,21
(3)
(1)
(2)
H2O
H + OH
Kw= 10-14
(3)
V Kb2<< Ka2 nn dung dch c phn ng axit.
V d ny khng th s dng cng thc tnh gn ng nh v d 41 tm pH v C khng nh hn
nhiu so vi Ka1. Trong trng hp ny phi s dng cng thc sau: [H+] =
K w K a2 .C
1
1 K a 1 .C
K a2 .C
1 K a 1 .C
K a1 .K a2 .C
K a1 C
7,64.10 6 pH 5,12
Nu p dng cng thc tnh gn ng th pH= 4,49 ,sai khc nhau qu nhiu.
V d 31: Tnh pH ca dung dch NaHS 10-2 M.
Bit H2S c Ka1= 10-7,02; Ka2=10 -12,9.
Gii: Cc cn bng xy ra trong dung dch:
NaHS
Na+ + HSHSHS
H+ + S2-
+ H2O
Ka2= 10 -12,9
-
H2S + OH
+
Kb2=10
-6,98
(1)
(2)
-14
H2O
H + OH
Kw= 10
(3)
i vi bi ton ny c Ka2.C Kw v Ka1<< C nn chng ta s dng cng thc tnh nh sau:
[H+]=
K w K a2 .C
1
1 K a 1 .C
K w K a2 .C
K a11 .C
3,28.10 10 M pH 9,48
H+ + OH-
Kw=10-14
NH4 +
NH3 + H+
Ka1= 10 -9,24
-1
(1)
4,76
(2)
Ax + H
HAx
Ka2 = 10
(3)
-9,24
-10,24
V Kw << Ka1.C(10 .0,1=10
) , nn c th b qua cn bng (1)
NGUYN TH NHUNG
- 25 THPT CHUYN HNG YN
C0
[]
Ax0,1
0,1-x
p dng LTDKL ta c:
10 4, 48
x2
vi x << 0,1
(0,1 x ) 2
x= 10 -3,34=[NH3]=[HAx]; [NH4+]=[Ax-]=0,1 M.
Da vo cn bng (2) : [H+]= 10-7 [OH-]= 10-7.
Hiu [H+]-[OH -]= 0, ngha l v cng b so vi nng ca NH3 v HAx nn cch gii gn ng
l chp nhn c.
V d 33: Tnh pH ca dung dch (NH4)2SO4 0,1 M. So snh vi gi tr pH ca dung dch thu
c khi trn Na2SO4 0,2 M vi NH4NO3 0,4 M vi th tch bng nhau. Bit NH4+ c Ka=10 -9,24;
HSO4- c Ka=10 -2.
Gii: Cc cn bng xy ra trong dung dch:
SO4
2-
NH4 +
NH3 + H+
+ H2O
Ka1 = 10-9,24
-
HSO4 + OH Kb2 = 10
+
H2O
H + OH
+
p dng KP vi mc khng l NH4 v SO42- ta c:
[H+] = [NH3] + [OH-] - [HSO4-]
p dng LTDKL cho cc cn bng t (1) n (3) ta c:
-12
a1
a2
1
a1
1
a2
2
4
14
2
4
(2)
Kw = 10 -14
K .SO . H
H HK K . NH
H
.NH
10 10 .0,2
H K1 KK .SO
3,24.10
1 10 .0,1
(1)
(3)
9 , 24
pH 5,49.
CH3COOH
0,05
CH3COO0,05
+ H+
Ka= 10 -4,76
[]
0,05-x
0,05+x
x
-4,76
+
p dng LTDKL
ta c : x=10
=[H ] pH= 4,76.
Cch 2: p dng cng thc tnh gn ng:
Cb
0,05
4,76 lg
4,76.
Ca
0,05
NGUYN TH NHUNG
- 26 pH pK a lg
pH pK a lg
Cb
0,1
9,24 lg
10,54
Ca
0,005
Ta c [H+]=10 -10,54<< Ca, Cb; [OH-]=10 -3,46 khng nh hn nhiu Ca v Kw<< Kb.Cb nn kt qu
tnh theo cng thc gn ng trn l khng chp nhn c.
V d 36: Dung dch A gm CH3COOH 0,10 M; CH3COONa 0,10 M.
a) Tnh pH ca dung dch A.
b) Thm 0,001 mol HCl vo 1 lt dung dch A th pH s bng bao nhiu ?
c) Thm 0,001 mol NaOH vo 1 lt dung dch A th pH s bng bao nhiu?
Bit CH3COOH c Ka=10 -4,76.
Gii:
a) Dung dch A l dung dch m gm axit yu v baz lin hp, c Ka=10-4,76 >> Kb=10 -9,24 >>
Kw nn cn bng dng axit chim u th.
p dng cng thc tnh gn ng ta c:
pH pK a lg
Cb
0,1
4,76 lg
4,76
Ca
0,1
CH3COOH
CH3COO- + H+
Ka = 10-4,76
0,101
0,099
0,101-x
0,099+x
x
x(0,099 x)
10 4,76 vi x << 0,099 ta c: x= 1,02.10 -4,76 << 0,099
0,101 x
- 27 -
C0
[]
Cb
C b 0,348M
0,2
H 3 PO 4
H PO
H 10
Ka
K1= 10 -2,23
1, 5
10 2, 23
5,37
x
-
H2PO4 + H
4,17
4,17
x.
x.
5,17
5,17
H3PO4
4,17
x.
5,17
3. pH = 4, xt cc cn bng sau y:
H+ + H2PO4-
H3PO4
H 3 PO4
H PO
K1
10 4
0,017
10 2, 23
H2PO4-
H+ + HPO4-
H PO H 10
HPO K 10
4
2
7 , 26
1819,7
H2O + CO2
H 2 CO3 H
HCO
K3
H+ + HCO3- K1 = 10-6,35
10 4
223,87
10 6,35
- 29 -
H2S (aq)
H2S (aq)
H+ + HS
HS
H+ + S2
2H+
H2S (aq)
H S 1,3.10
K
2
K1 = 1,0.10 -7
20
H 2 S
K2 = 1,3.10 -13
+ S 2
; S2 =1,3.1020.
H 2 S =1,3.1020.
10 1
=1,3.10 17 (M)
(10 2 ) 2
K b1
Kw
Ka
2 ( N2 H6
10 14
10 6,06
10 7,94
N2H5+ + H2O
K b2
Kw
Ka (N H
1
10 14
10 13,73
10 0, 27
b) * Trn dung dch N2H4 v dung dch H2SO4 c dung dch mi c nng u ca cc cht
l: H2SO4 0,08M; N2H4 0,08M.
- Phn ng xy ra: N2H4 + H2SO4 N2H5+ + HSO40,08 0,08
0,08
0,08
+
- Dung dch thu c c cha N2H5 0,08M v HSO4 0,08M
* Chun hn hp n pH = 10 ngha l dung dch phi cha N2 H4.
HSO4- + OH- H2O + SO42N2H5+ + OH- N2H4 + H2O
V(ddNaOH) = (0,08+0,08).50/ 0,2 = 40(ml)
NGUYN TH NHUNG
- 30 THPT CHUYN HNG YN
N2H5+
N2H5+ + H+
E0 = -0,23V
N2H62+ K =100,27
N2 + 6H+ + 4e
N2H62+
E N0
/ N2 H 6
0,226V
* Cp N2/N2H4:
N2 + 5H+ + 4e
N2H5+
N2H5+
N2H4 + H+
N2 + 4H+ + 4e
N2H4
E0 = -0,23V
K = 10-7,94
E N0
/ N2 H 4
0,348V
N2H62+
6
0,0592
lg H 0,226 0,0888 pH
4
* pH = 2,07,0 th dng ch yu ca hirazin l N2H5+ ta c cp N2/ N2H5+
vi p N 2 1 ; [N2H62+] = 1, ta c: E 0,226
N2 + 5H+ + 4e
N2H5+
E0 = -0,23V
5
0,0592
E 0,23
lg H 0,23 0,074 pH
4
* pH > 9 dng tn ti ch yu l N2H4 ta c cp N2/N2H4
N2 + 4H+ + 4e
E 0,348 0,0592 pH
N2H4
E0 = -0,348V
CO2 + H2O
HCO3HCl
H+
CO32- + H+
+ Cl-
Ka1=10 -6,35
Ka2 = 10-10,33
Fe3+ + H2O
FeOH2+ + H+
Ka = 10-2,17
Dung dch c mi trng axit mnh( v c HCl v Fe3+), s in li ca CO2 l khng ng k( v
nng CO32- v cng b) nn khng c kt ta BaCO3 to thnh.
NGUYN TH NHUNG
- 31 THPT CHUYN HNG YN
H2O
3+
Kw = 10 -14
-
Fe(OH)3
Fe
BaCO3
Ba2+ + CO32-
+ 3OH
2-
KS1 = 10
(1)
-37,5
(2)
KS2 = 10-8,30
-
-14
(3)
-10,33
-3,67
CO3 + H2O
HCO3 + OH Kb1 = 10 /10
= 10
(4)
So snh cho thy cn bng (4) l cn bng quyt nh pH ca dung dch( v OH- do nc in li
v do Fe(OH)3 tan ra l rt b), nng CO32- do BaCO3 tan ra khng ng k( v c d CO32- t
dung dch).
Tnh pH theo (4):
CO32- + H2O
0,015
(0,015-x)
C0
[]
2
HCO3- + OHx
Kb1 = 10-3,67
x
x
10 3,67 x OH 1,69.10 3 M pH 11,23
0,015 x
10 14
10 3 H ( do nc in li khng ng k)
11, 23
10
[Fe3+] =
10 37,5
10 29 rt nh, do OH- do Fe(OH)3 tan ra khng ng k. [Ba2+] =
(10 38 ) 3
10 8,3
4,2.10 7 0,015. V vy [CO32-] do BaCO3 tan ra khng ng k. Vy
(0,015 1,7.10 3 )
cch gii trn l chnh xc.
C. BI TP T LUYN
Cu 1: Tnh pH ca dung dch thu c trong cc hn hp sau:
-10ml dung dch axit axtic (CH3COOH) 0,10M trn vi 10ml dung dch HCl c pH = 4,0
- 25ml dung dch axit axtic c pH = 3,0 trn vi 15ml dung dch KOH c pH = 11,0
- 10ml dung dch axit axtic c pH = 3,0 trn vi 10ml dung dch axit fomic (HCOOH) c pH =
3,0.
NGUYN TH NHUNG
- 32 -
a2
a
K
b) T gii thch ti sao dung dch ca mt n axit yu cng long th pH ca dung dch cng
tng.
2/ Trong mt dung dch 2 axit yu HA1 v HA2 c hng s cn bng khc nhau.
a) Tnh nng [H+] trong dung dch 2 axit theo hng s cn bng v nng ca 2 axit.
b) p dng : Trong 1 dung dch 2 axit CH3COOH 2.10-3 (mol/l) v C2 H5COOH 1,92.10 -2 (mol/l).
Tnh pH ca dung dch 2 axit .
Cu 3. Tnh th tch dung dch NaOH 0,01 M cn dng trung ha hon ton 10ml dung dch
H2SO4 c pH = 2. Bit HSO4- c pKa = 2.
Cu 4:
1. Tnh pH ca dung dch H2C2O4 0,01M.
2. Cho t t dung dch C2O42- vo dung dch cha ion Mg2+ 0,01M v Ca2+ 0,01M.
2.1. Kt ta no xut hin trc.
2.2. Nng ion th nht cn li bao nhiu khi ion th hai bt u kt ta.
3. Tnh pH ca dung dch 0,001moL CaC2O4 tan ht trong 1 Lt dung dch .
Bit H2C2O4 c cc hng s axt tng ng l pK1 = 1,25; pK2 = 4,27
Tch s tan ca CaC2O4 l 10 8,60; MgC2O4 l 10 - 4,82
Cu 5:Tnh pH v nng mol ca Cr O 24 , Cr2 O 27 trong dung dch K2Cr2O7 0,01M v
a) Chng minh : C
K CH3COOH = 1,8.10 -5
HCr O 4 + H2O
Cr O 24 + H3O+
pK2 = 6,5
2HCr O 4
Cr2 O 27 + H2O
pK1 = -1,36
Cu 6: Dung dch A gm c H2SO4 0,05 M; HCl 0,18 M; CH3COOH 0,02 M. Thm NaOH vo
dung dch A n nng ca NaOH thm vo l 0,23 M th dng thu c dung dch A1.
a) Tnh nng cc cht trong dung dch A1.
b) Tnh pH ca dung dch A1.
c) Tnh in ly ca CH3COOH trong dung dch A1.
-2
-4,75
Cho: Ka(HSO
4 )= 10 ; Ka(CH3COOH) = 10
Cu 7: Trn 100 ml dd HCOOH 0,1M vi 100 ml dd NaOH 0,05M c 200 ml dd A. Tm pH ca dd A.
- pH ca dd A s thay i nh th no khi thm vo dd 0,001 mol HCl hoc 0,001 mol
NaOH.
- T cc kt qu trn hy nhn xt.
Cu 8: Ha tan 0,1mol NH4Cl vo 500ml nc.
a. Vit phng trnh phn ng v biu thc tnh Ka
b. Tnh pH dung dch trn bit KaNH+4= 5.10 10
Cu 9: Tr s pH ca nc nguyn cht l 7,0; trong khi nc ma t nhin c tnh axit yu do
s ha tan ca CO2 trong kh quyn. Tuy nhin trong nhiu khu vc nc ma c tnh axit mnh
hn. iu ny do mt s nguyn nhn trong c nguyn nhn t nhin v nhng nguyn nhn
xut pht t hot ng ca con ngi. Trong kh quyn SO2 v NO b oxi ha theo th t thnh
SO3 v NO2, chng phn ng vi nc chuyn ha thnh axt sunfuric v axt nitric. Hu qu
l to thnh ma axt vi pH trung bnh khong 4,5.
Lu hunh dioxit l mt oxit hai chc trong dung dch nc. Ti 25 0C :
SO2 (aq) + H2O (l)
HSO3-(aq) + H+( aq)
Ka1 = 10 -1,92 M
+
HSO3 (aq)
SO3 (aq) + H ( aq)
Ka2 = 10 -7,18 M
Tt c cc cu hi sau u xt 250C
1. tan ca SO2 l 33,9 L trong 1 L H2O ti p sut ring phn ca SO2 bng 1 bar.
NGUYN TH NHUNG
- 33 -
Cu 11: Dung dch K2CO3 c pH=11 (dung dch A). Thm 10ml HCl 0,012M vao 10ml ddA ta
thu c ddB. Tnh pH cua ddB. Biet rng H2CO3 c pk1=6,35 va pk2=10,33.
CU 12:
1)Nu khi nim dung dch m? Cho 2 v d.
2) Dung dch X l dung dch hn hp gm axit yu HA 0,1M v NaA 0,1M.
a) tnh pH ca dung dch X
b) thm vo 1 lt dung dch X trn
b-1: 0,01 mol HCl
b-2: 0,01 mol NaOH
Hy tnh pH ca dung dch thu c trong mi trng hp bit Ka HA = 6,8 10-4
Cu 13: Tnh pH ca dung dch CH3COONH4 0,4 M bit rng KA (CH3COOH) = 1,8.10 -5 ; KB (
NH3 )= 1,6 .10 5
Cu 14: c dung dch m c pH = 8,5, ngi ta trn dung dch HCl 0,2M vi 100ml dung
dch KCN 0,01M. Tnh th tch dung dch HCl 0,2M c dng, bit rng HCN c KA =
4,1.10 -10.
Cu 15: Trn 2 th tch bng nhau ca 2 dung dch CH3COOH 0,2M v NaOCl 0,2M . Tnh
nng ca cc cu t trong dung dch khi phn ng trng thi cn bng . Ka(CH3COOH) =
1,75.10-5 v Ka(HOCl) = 5.10 -8
Cu 16: Ha tan ht 1,25 gam axit HA vo nc thnh 50ml dung dch. chun ht lng
axit ny cn dng 41,20ml dung dch NaOH 0,09M. Hy xc nh pH ca dung dch thu c ti
im tng ng ca php chun ? Bit rng nu thm 8,24ml dung dch NaOH trn vo
lng axit ban u th pH ca dung dch thu c lc l 4,3
Cu 17:
1. C mt dung dch axit HA v HX, bit nng ca axit HX trong dung dch l 2 . 10 3 M.
Tnh nng ca axit HA trong dung dch sao cho in ly ca HX l bng 0,08.
Cho KHA = 1,3 . 10 5 v KHX = 1,8 . 10 5
2. 2.1. Tnh nng ion S2 v pH ca dung dch H2S2 0,010M.
2.2. Khi thm 0,001 mol HCl vo 1 lit dung dch H2S 0,010M th nng ion S2 bng bao
nhiu?
Cho hng s axit ca H2S : K A1 10 7 v K A 2 10 12,92 .
Cu 18: Tnh pH ca dung dch NH4 HCO3 0,1M. Bit:
NH3 c K b 10 4,76 ; H2CO3 c K a1 10 6,35 v K a 2 10 10,33
**************************************************
NGUYN TH NHUNG
- 34 -
- 35 -
NGUYN TH NHUNG
- 36 -